35 ปี ปะการังเทียม

แหลงอาศยสตวทะเล :

ของการพฒนา แหลงประมง

ป35

เลาเรองเบองตน ประเทศไทยตงอยในเขตรอนซงมความหลากหลายของชนดพนธสตวนำมากมาย ทงฝงอาวไทยและทะเลอนดามน

มความเหมาะสมตอการแพรขยายพนธของสตวนำ เปนแหลงทำประมงทเคยมความอดมสมบรณ การพฒนาการทำประมง

ทะเลมความกาวหนามาโดยตลอดจำนวนและประสทธภาพของเครองมอประมงเพมขนตามลำดบสงผลใหแหลงอาศยของ

สตวนำตามแนวชายฝงถกทำลายโดยเครองมอบางประเภท ความอดมสมบรณในแหลงทำประมงลดลง กรมประมงจงไดม

มาตรการ กฎ ระเบยบ และดำเนนโครงการเพอฟนฟแหลงทำประมงใหทรพยากรสตวนำกลบอดมสมบรณขนมาใหม

นบตงแตโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลภายใตโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานจนมาถงโครงการจดสราง

แหลงอาศยสตวทะเล ภายใตแผนแมบทการจดการประมงทะเลไทย เปนภารกจตอเนองทกรมประมงไดดำเนนการมาเปน

เวลาไมนอยกวา 35 ป พบวาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนหนทางหนงทสำคญในการฟนฟทรพยากรประมงทะเล

และแหลงทำประมงบรเวณชายฝงจนเปนทยอมรบกนโดยทวไปวาประสบความสำเรจและเปนตนแบบให กระทรวง กรมกอง

และหนวยงานอนทงภาครฐและเอกชนไดยดถอเปนตนแบบและแนวทางการฟนฟทรพยากรสตวทะเล

การรวบรวมผลงานการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมงในครงน หวงเปนอยางยงทจะใชเปนแนวทาง

เผยแพรองคความรและผลการศกษาวจยการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใหผทสนใจไดทราบ เขาใจ ใหการสนบสนน

ชวยกนสรางความอดมสมบรณใหกบทรพยากรสตวนำสรางความมนคงดานอาหารและเศรษฐกจใหกบการทำประมงทะเล

ของประเทศไทยสบไป

(นายวมลจนทรโรทย)อธบดกรมประมง

35 ป ของการพฒนาแหลงประมง

2


บอกกลาวเลาขาน สำนกวจยและพฒนาประมงทะเลไดจดทำเอกสารฉบบนขน เพอถายทอดประสบการณการจดสรางแหลงอาศย

สตวทะเลทสงสมจนมาถงวนน ดวยเจตจำนงทจะรวบรวมผลงานเพอเผยแพรใหไดรถงประวต การทดลอง การตดตามผล

งานวจยทเกยวของ ผลประโยชนทไดรบทางสงคมและเศรษฐกจ ความหลากหลายของชนดสตวนำ ลกปลาวยออน

แพลงกตอน สตวหนาดน ตลอดจนผลผลตทางการประมงทไดจากการจดวางแหลงอาศยสตวทะเลเพอเปนแนวทาง

ใหหนวยงานหรอองคกรทจะสนบสนนงบประมาณ และขยายการดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ไดมแนวทาง

ในการปฏบตครบถวนทกขนตอนของการจดการทรพยากรประมงโดยชมชนมสวนรวม คอ ทงการรวมคดวางแผน

รวมปฏบตรวมตดตามผลและรวมรบผลประโยชน

เอกสารฉบบน เกดจากความรวมมอของนกวชาการประมง ในสำนกวจยและพฒนาประมงทะเล คนควาเอกสาร

จดประชมเชงปฏบตการ รวบรวมผลการทดลองและวจยเปนเวลานาน ดวยความหวงวาจะเปนประโยชนในการวางแผน

ตดตามและออกกฎระเบยบเพอใชประโยชนแหลงอาศยสตวทะเลใหเกดประโยชนสงสดอกทงเปนคมอสำคญใหหนวยงาน

ทเพงเรมทำหรอสนบสนนงบประมาณจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ไดมแนวทางและมความรความเขาใจทถกตองในการ

ดำเนนการ กำหนดทศทางและแผนพฒนาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใหเจรญรดหนา พนฟทรพยากรประมงทะเล

ไทยใหกลบมาอดมสมบรณ และใชประโยชนไดอยางยงยน หากมขอมลทางวชาการสวนหนงสวนใดขาดตกบกพรอง

หรอมขอคดเหนเพมเตมสำนกวจยและพฒนาประมงทะเลยนดนอมรบเพอพฒนาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใหเจรญ

กาวหนาและรวบรวมผลงานรายงานความกาวหนาในโอกาสตอไป

(นายมาโนชรงราตร)ผอำนวยการสำนกวจยและพฒนาประมงทะเล

3

กวาจะถงวนน การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล กลายเปนสงประดษฐทกรมประมงสรางขน

แลวเปนทยอมรบวามประโยชนสามารถฟนฟทรพยากรประมงทะเลของประเทศไทยใหอดมสมบรณ

มหนวยงานทงภาครฐและเอกชนเปนผสนบสนนงบประมาณและดำเนนการจดสราง

ตลอดแนวชายฝงทวประเทศ หากไดมองยอนไปถงครงแรกของการจดสรางเพอเสรม

มาตรการอนรกษทรพยากรสตวนำในเขต3,000เมตรจากฝงใหรอดพนจากการทำประมง

อวนลากและอวนรนผดกฎหมาย ลดขอขดแยงระหวางประมงพนบานและประมงพาณชย

ใหชาวประมงพนบานมแหลงทำประมงบรเวณหนาชมชน ลดตนทนทำการประมง และ

จบสตวนำไดมากขน มรายไดมากขน จะเหนไดวา การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลไดพฒนา

กาวหนาจากเดมมาก

นกวจย นกวชาการประมง และผมสวนเกยวของกบการจดสรางแหลงอาศยสตว

ทะเลของสำนกวจยและพฒนาประมงทะเล จงไดคนเอกสาร ตดตอสอบถาม สบคนแผน

แมบทโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล รวบรวมโครงการทงหมดทมกจกรรมการ

จดสรางแหลงอาศยสตวทะเล แผนผง งบประมาณพนท ตลอดจนผลการตดตาม ทดลอง

และวจย เปนตน เพอประมวลเปนแนวทางในการพฒนาการจดสราง ตดตามผล และ

ออกแบบงานวจยดานการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล เพอเปนประโยชนในการพจารณา

รปแบบ แผนผง วสด ตลอดจนความคมคาในการจดสราง ปรบปรงแผนการวจยและ

ตดตามผลใหเกดประโยชนและถกตองมากกวาชวงเวลาทผานมา

หวงเปนอยางยงวา เอกสารฉบบนจะเปนอกฉบบหนงทกรมประมงจะไดเผยแพร

ผลงานสำคญใหผทสนใจ และหนวยงานทเกยวของในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

ผมธรกจเกยวของกบการประมง การทองเทยว ธรกจขนาดเลกในชมชนประมง และอนๆ

ใหไดรบทราบเพอประกอบการพจารณาสนบสนนงบประมาณพฒนาธรกจตอเนอง

การออกกฎระเบยบเพอการใชประโยชน และทสำคญเพอสรางแหลงประมงทอดมสมบรณ

ใหกบชาวประมงไทยไดสบทอดอาชพการทำประมงทะเลใหยงยน

คณะผจดทำ

กนยายน2556


4


5

สารบญ

บทสรปสำหรบผบรหาร 8

1. พฒนาการของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในประเทศไทย 15

1.1 ประวตการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 16

1.2 การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง 18

1.3 การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของหนวยงานอน 22

1.4 ขนตอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 24

2. วสดและแผนผงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 29

2.1 วสดทใชในการจดสราง 31

2.2 รปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 34

2.3 แผนผงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง 35

2.4 สภาพพนทการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง 38

2.5 การศกษาความคงทนและการจมตวของวสด 44

2.6 แนวทางการศกษาดานวสดในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 48

3. ความหลากหลายของสงมชวต 51

3.1 แพลงกตอนบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 53

3.2 การศกษาสตวหนาดนและสตวเกาะตดบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 54

3.3 การศกษาชนดปลาบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 55

3.4 แนวทางการศกษาความหลากหลายของสงมชวตบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 58

4. สภาวะการประมงพนบาน 65

4.1 การเปลยนแปลงผลจบสตวนำ 67

4.2 การเปลยนแปลงการลงแรงประมง 70

4.3 แนวทางการศกษาสภาวะการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 72

4.4 ขอเสนอแนะเพมเตม 72


6


5. สภาวะเศรษฐกจการประมง 75

5.1 รายไดจากการทำประมง 76

5.2 ความคมทนและคมคา 77

5.3 แนวทางการศกษาสภาวะเศรษฐกจการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 77

5.4 ขอเสนอแนะในการศกษา 80

6. ความคดเหน ทศนคต และการมสวนรวมของชาวประมงตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 83

6.1 ความคดเหนของชมชนตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 84

6.2 ทศนคตของชาวประมง 85

6.3 กระบวนการสรางการมสวนรวมของชมชนตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 86

6.4 การรบรขอมลขาวสาร 87

6.5 แนวทางการศกษาทศนคตและความคดเหนตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 87

7. ขอเสนอแนะแนวทางการวจยและพฒนาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 91

ภาคผนวก 99

ภาคผนวก ก วธการและขนตอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 101

ภาคผนวก ข พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 เรองการเปลยนแปลงทจบสตวนำ 105

ภาคผนวก ค ระเบยบกรมประมงวาดวยการขอและการอนญาตใหสรางแหลงอาศยสตวทะเล

พ.ศ.2551

109

ภาคผนวก ง คำสงสำนกวจยและพฒนาประมงทะเล 115

7

บทสรปสำหรบผบรหาร

ชาวประมงพนบานของประเทศไทยรจกสราง แหลงอาศยสตวทะเลมานานนบหลายชวอายคน ในลกษณะของหญากรำหรอกรำในพนททำประมงนำจดและชายฝง ตลอดจนการทำซงในทะเล โดยสถานประมงทะเลจงหวดระยอง ไดทดลองจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล พบวา แทงคอนกรตรปลกบาศกมความแขงแรง ทนทาน มนำหนกมาก สามารถวางจากผวนำโดยไมตองดำนำเพอจดเรยงเนองจากวสดจะรกษารปทรงเดมไดทกทศทางทตกถงพนทะเล จดวางเปนกองสงไดตามตองการ ประหยดตนทนการจดวาง มอายการใชงานนาน มสตวนำอาศยจำนวนมากจงเลอกใชวสดน จดสรางฯ ตอเนองมาถงปจจบน โดยมขนาดความสงของวสดระหวาง 0.8 - 2.0 เมตร สวนใหญนยมใชขนาดความสง1.5เมตร กรมประมงทำการทดลองและตดตามผลการ จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลอยางตอเนองมานานกวา35ปมนกวจยเกยวกบแหลงอาศยสตวทะเลจำนวนไมนอยกวา67คน ตพมพผลงาน 53 เรอง จงสามารถพฒนาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมาถงปจจบนโดยแบงออกเปน4ยคคอ

1.ยคของการทดลองระหวางพ.ศ.2521-2529ไดทดลองครงแรกบรเวณฝงอาวไทยทจงหวดระยอง พ.ศ. 2521 และบรเวณฝงอนดามนท อาวพงงาพ.ศ.2526

2.ยคจดสรางเพอพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบาน ระหวาง พ.ศ. 2530 - 2539 ภายใตโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบาน โครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลและโครงการฟารมทะเล

3.ยคจดสรางเพอเพมความอดมสมบรณของทรพยากรสตวนำ ระหวาง พ.ศ. 2540 - 2549ภายใตโครงการฟนฟทะเลไทย โครงการจดการและฟนฟทะเลไทยและโครงการฟนฟทรพยากรชายฝ งทะเลอน เน อ งมาจากพระราชดำร จงหวดปตตานและนราธวาส

4.ยคจดสรางเพอเพมพนททำการประมง ตงแต พ.ศ. 2550 - ปจจบน ภายใตแผนแมบทการจดการประมงทะเลไทยกรมประมงเรมสนบสนน เผยแพรองคความรดานการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใหหนวยงานและองคกรตางๆ รวม จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใหถกตองตามขนตอน และกฎหมายการเปลยนแปลงทจบสตวนำ เพอเพมผลผลตประมงและสรางความมนคงดานอาหาร วสดทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทงหมดมจำนวน 3 ชนด (ยาง คอนกรต และเหลก) รวม 9 รปแบบ คอ ยางรถยนต แทงคอนกรตรปลกบาศกแผนคอนกรตประกอบเปนชดสเหลยม แทงคอนกรตสามเหลยมประมดปลอกบอคอนกรต ทอคอนกรต ตรถไฟ รถถงและรถยนตรวม517,313ชนจดวางบรเวณนำลก ระหวาง 3.50-50.00 เมตร สวนใหญจดวาง ทความลกนำ 5.00-10.00 เมตร ระยะหางฝง0.15-30.50กโลเมตร

พนททางทะเลของอาวไทย 304,000 ตารางกโลเมตร ไดจดวางวสดเพยง 1,523.48 ตารางกโลเมตร (รอยละ 0.50) สวนฝงทะเลอนดามนมพนททางทะเล116,200 ตารางกโลเมตร จดวางวสดเปนพนท 520.87ตารางกโลเมตร (รอยละ 0.45) จงหวดทสรางมากทสด คอจงหวดประจวบครขนธ (196.18 ตารางกโลเมตร) รองลงมาคอ จงหวดนครศรธรรมราช (175.76 ตารางกโลเมตร) และสงขลา (150.81 ตารางกโลเมตร) จงหวดทสรางนอยทสดคอจงหวดสมทรสาคร(50.00ตารางกโลเมตร)ความตองการ จดสรางมมากแตกรมประมงมงบประมาณและบคลากรจำกด


8


หนวยงานตางๆ จงไดเขารวมดำเนนโครงการจดสราง แหลงอาศยสตวทะเลมากขนทกป เปนจำนวนไมนอยกวา259แหงมากกวา48องคกรไดแกกองทพเรอกองทพอากาศ มลนธชยพฒนาศนยอำนวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต.) จงหวด องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนตำบล เทศบาล องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงคมนาคม กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน การทาเรอแหงประเทศไทย ธนาคารออมสนกลมประมงเรอเลกเมองพทยาบรษทปตท.สำรวจและผลตปโตรเคม จำกด (มหาชน) เปนตน แนวทางการจดสรางหากใชวสดชนดใหมจะตองจดสรรงบประมาณและดำเนนการกอน ระหวางและหลงการจดสรางใหถกตอง กรมประมงไดทดลองตดตามผลและศกษาวจยสรปไดดงน สภาพวสด ภายหลงการจดวาง 10 ป บรเวณจงหวดระยอง และนครศรธรรมราช พบวาแทงคอนกรต อยในสภาพด คานลางจมตว 3 - 17 เซนตเมตร สวนทจงหวดปตตานและนราธวาส มการจมตวของแทงคอนกรต 5-10เซนตเมตรทอคอนกรต10-20เซนตเมตรตรถไฟ10-20เซนตเมตรรถยนต10-20เซนตเมตรและรถถง5-10เซนตเมตรพบมการจมตวนอยมากเมอเทยบกบสวนสงของวสด การจมตวทำใหวสดตรงอยกบท ไมกระจายเมอถกพายคลนลมแรงหรอถกฉดดงโดยเครองมอประมงขนาดใหญ ความหลากหลายของชนดสตวนำการศกษาแพลงกตอน บรเวณแหลงอาศยสตวทะเลทอาวมะขาม เกาะเสมด จงหวดระยอง พบวาแพลงกตอนในกองวสดมความชกชมมากกวารอบนอก โดยผลของกระแสนำทำใหแพลงกตอน

เคลอนไหวไปมารอบกองวสด ทงในแนวตงและแนวนอน พบแพลงกตอนจำนวน91ชนดเปนแพลงกตอนพช71ชนด แพลงกตอนสตว 20 ชนด ซงเปนอาหารของสตวนำวยออนและมการศกษาพบไดอะตอมบนพนผววสดจำนวน117ชนด แสดงใหเหนวาเปนแหลงอาหารขนพนฐานในระบบนเวศแหลงประมง การศกษาสตวเกาะตด บนแทงคอนกรต อาย 2-3สปดาห พบสาหรายลงเกาะ ตอมาอาย 1 เดอน พบเพรยงและหอยนางรมอายมากกวา2เดอนพบฟองนำไบรโอซวไฮดรอยดเพรยงหวหอมและอนๆสวนการศกษาสตวหนาดน ขนาดใหญ พบความหนาแนน มากกวาบรเวณภายนอกแหลงอาศยสตวทะเล สงมชวตอนเขามาอาศยมากขนตามอายวสดทมากขนดวย พบหอยฝาเดยวและหอยสองฝาจำนวน61สกล200ชนดและสตวนำอนๆจำนวน17กลม 63ชนดเชนไอโซปอดแอมพปอดดอกไมทะเลหนอนทะเล เมนทะเลลนทะเลทากทะเลดาวทะเลปลงทะเลเพรยงกง และปชนดตางๆและพบสาหรายทะเลอก14ชนด ชนดของลกปลาวยออน บรเวณจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลดวยตรถไฟแทงคอนกรตและทอคอนกรตจำนวน10 แหง บรเวณจงหวดปตตานและนราธวาส พบลกปลาวยออนกอนการจดสราง32วงศภายหลงการจดสรางเปนเวลา2 เดอน พบเพมขนเปน 37 วงศ ชนดทพบมากทสด เปนลกปลาสกนรองลงมาเปนปลาทรายและปลาหลงเขยว ความหลากหลายของชนดปลา บรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตานและนราธวาส ศกษาโดยการดำนำพบปลา54วงศ111สกล182ชนดโดยพบกลมปลาสกนมากทสด(19ชนด)รองลงมาคอกลมปลากะพง(11ชนด)และกลมปลากะรง(10ชนด)บรเวณตรถไฟพบปลา39วงศ

9

112 ชนด ทอคอนกรตพบปลา 23 วงศ 50 ชนด แทงคอนกรตพบปลา 46 วงศ 129 ชนด รถยนตพบปลา 40 วงศ 117 ชนด และรถถงพบปลา 35 วงศ 88 ชนด ผลการใชลอบจบสตวนำทจงหวดจนทบร ในชวง 6 เดอนแรกพบปลา36ชนดและใชเบดมอจบไดปลาผวนำ6ชนดปลาหนาดน 21 ชนด ผลการวางอวนลอยปลากอนการ จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทจงหวดปตตานจบสตวนำได35 ชนด ภายหลงการจดสราง 1 ป จบสตวนำเพมขนเปน54 ชนด ซงจากการศกษาชนดปลาบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลทจงหวดระยองอาวพงงาและจงหวดสงขลากลมปลาทพบมากสดคอ กลมปลากะพง และปลากะรง ซงมความสำคญทางเศรษฐกจ รองลงมาพบปลาอนทร ปลาสรอยนกเขา ปลานำดอกไม ปลากระเบน ปลาจวด ปลาดกทะเลหอยมกจานหอยพดหอยนางรมหมกกลวยและหมกหอมเปนตน การศกษาผลจบสตวนำในแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตาน สงขลา นครศรธรรมราช เพชรบร ระยองจนทบรและพงงาดวยเครองมอประมงพนบานประเภทตางๆ พบวาภายหลงการจดสรางจบสตวนำไดมากขนดงน อวนจมกง ทจงหวดปตตานมอตราการจบสตวนำเฉลยกอนและหลงการจดสรางของอวนจมกงเทากบ 5.830และ8.103กก./เทยว อวนจมปทจงหวดเพชรบรมอตราการจบตอหนวยการลงแรงประมงสงกวาเกณฑทคาดไว รอยละ 176.88 คอจาก8.53กก./เทยวเปน23.63กก./เทยว อวนลอยปลากเรา ทจงหวดนครศรธรรมราช การจบสตวนำเพมขน 5,040.90 กโลกรม เปนปลากเรา3,815.60 กโลกรม อตราการจบสตวนำเฉลยทงปเพมขน3.62 กก./เทยว คดเปนปลากเราทเพมขน 2.38 กก./เทยวและจากเดมทมการทำประมงไดเพยง2-3เดอนหลงการจดสรางแลวสามารถทำการประมงไดตลอดทงป อวนลอยปลาทราย ทจงหวดเพชรบร อตราการจบตอหนวยการลงแรงประมงสงขนรอยละ63.50คอจาก9.53 กก./เทยวเปน15.59กก./เทยว อวนปลาดาบลาว ทจงหวดเพชรบร มอตราการจบตอหนวยการลงแรงประมง สงขนรอยละ 74.00 คอ จาก34.24กก./เทยวเปน59.59กก./เทยว

อวนปลากระบอกทเพชรบรมอตราการจบตอหนวยการลงแรงประมงสงขนรอยละ15.77คอจาก20.13กก./เทยว เปน23.30กก./เทยว ลอบหมก ทจงหวดปตตาน หลงการจดสราง 3 ป มอตราการจบเพมขนสองเทา จากปแรก 10.10 กก./เทยวเพมขนเปน20.02กก./เทยวในปท3 เบดมอทจงหวดจนทบร พบวา อตราการจบสตวนำ ในชวงเวลา 6 เดอนแรก มคาสงกวา 6 เดอนถดไป โดยจบสตวนำได 430.16 และ 301.59 กรม/สาย/ชวโมงตามลำดบ ชาวประมงสามารถทำการประมงในระยะเวลา ทนานขน เชน เบดซงเคยทำการประมงไดเพยง 3 เดอน เพมขนเปน5เดอน เบดตกปลา ทจงหวดปตตานพบวา อตราการจบสตวนำดวยเบดตกปลาในปแรก จำนวน 14.61 กก./เทยวเพมขนเปน18.60กก./เทยวในปทสองและเกอบเทากบปทสามคอ18.58กก./เทยว การลงแรงประมงเพมมากขนในปท 1 ปท 2 และลดลงในปท 3 เนองจากภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมการลงแรงประมงทไมสมดลกบปรมาณสตวนำทำใหจบสตวนำไดนอยลง จงควรมการกำหนดมาตรการควบคมจำนวนและฤดการทำประมงของเครองมอประมงบางชนดอยางเหมาะสม เพอใหสามารถใชประโยชนจาก สตวนำไดอยางยงยน สภาพเศรษฐกจ ของชาวประมงททำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดระยอง มรายไดเพมขนจากเดม โดยมกำไร 188,664บาท/ป/ครวเรอน รายไดของชาวประมงพนบานกอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร เทากบ 1,572.81 บาท/เดอน/ครวเรอน(18,873.74 บาท/ป/ครวเรอน) ภายหลงการจดสรางเปนเวลา5ปมรายไดเพมขนเปน6,377.51บาท/เดอน/ครวเรอน (76,530.21 บาท/ป/ครวเรอน) การประเมนผลภายหลง การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร 1-3 ป พบวา ผลผลตตอเทยวสงขน ไดรบประโยชนเปนมลคาตอบแทนสงขนจากเดมในอตราสวน1.561.56และ3.01ตามลำดบ ชาวประมงจนทบรมรายรบเฉลยสทธจากการทำประมงพนบานเพมขนจาก 36,453 บาท/ป เปน 56,404บาท/ป ขณะทตนทนในการทำประมงลดลงจาก 33,471บาท/ปเหลอ26,914บาท/ป


10


ความคมทนและคมคา การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดระนอง ใน พ.ศ. 2537 มมลคาปจจบนสทธ(NPV) เทากบ 458,594 บาท อตราตอบแทนตอคาใชจาย(คา B/C) เทากบ 1.145 และอตราตอบแทนของโครงการ(คา IRR) เทากบ รอยละ 15.5 สวนโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดพงงาพบความคมทนเทากบ22เดอน หรอ 2 ป ภายหลงการจดสราง ดงนน โครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลคมคาตอการลงทนเมอคาNPVมากกวา0, คา B/C มากกวา 1 และคา IRR สงกวาคาเสยโอกาส ของทนหรออตราดอกเบย ทศนคตและความคดเหน ชมชนประมงพนบานจงหวดพงงามความรเรองแหลงอาศยสตวทะเลมากถงรอยละ 50 ชาวประมงทจงหวดระยองเขาไปใชประโยชนในแหลงอาศยสตวทะเลสงถงรอยละ 86.70 ชาวประมงรจกและยอมรบผลดของการจดสรางอยากใหมการสรางเพมแตตองมการตรวจตรา ควบคมการทำประมงผดกฎหมาย และออกประกาศหามเครองมอประมงบางชนด ควรเพมทนใหเหนชดเจนแหลงอาศยสตวทะเลเปนแหลงรวมฝงสตวนำลดการทำอวนลาก อวนรน และเปนแหลงทองเทยวดำนำ และตกปลา ชาวประมงทเคยเขามามสวนรวมเกยวกบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมความคดเหนวาไดรบประโยชนสงกวากลมทไมไดเขารวมอยางมนยสำคญยงทางสถต(p<0.01)แตจากการสำรวจชาวประมงมกมสวนรวมในระดบตำและปานกลาง รอยละ 45.3 และ 29.7 ตามลำดบ โดยกจกรรมทเขารวมเชนการรบฟงการประชมชแจงโครงการพจารณาพนทจดสราง และรวมสงเกตการณการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล รอยละ75.076.6และ68.8ตามลำดบสำหรบชาวประมง

จงหวดสตลมความเหนวา แหลงอาศยสตวทะเลทำใหไมตองออกไปทำการประมงไกลฝง ประหยดคาใชจายทำใหฐานะทางเศรษฐกจของหมบานดขน การรบขอมลขาวสารของชาวประมง ทจงหวดพงงาอยระดบสงถงรอยละ 48 โดยชองทางการรบรสวนใหญทราบจากเพอนบาน และมระดบทศนคตทดตอแหลงอาศยสตวทะเลสงดวย สวนชาวประมงบานเกาะมก จงหวดตรงพบวาสวนใหญรบขอมลจากเพอน(รอยละ87)หนงสอพมพ(รอยละ47)วารสาร(รอยละ35)กรมประมง(รอยละ32)วทย(รอยละ27)และโทรทศน(รอยละ25) การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมวตถประสงคแตเดมเพอการอนรกษและเพอการทำประมง แตปจจบนมวตถประสงคเพมขนเพอเปนแหลงทองเทยว ปองกนการ กดเซาะชายฝง หรอขยายแหลงปะการงธรรมชาต เปนตนกอนการจดสรางตองมการประชาสมพนธและชแจงใหชมชนทราบและหากมการจดสรางดวยวสดชนดใหมทไมเคย จดสรางมากอน ตองมการศกษาทเชอถอไดวาวสดชนดนน ไมสงผลเสยตอแหลงประมงและสงแวดลอม ในระหวางการจดสรางตองมการประชาสมพนธอยางทวถง และภายหลงการจดสรางควรมการตดตามประเมนผลและกำหนดกฎกตกา หรอมาตรการควบคมการทำประมงบางชนดททำลายพนธสตวนำ เพอใหเกดการใชประโยชนอยางยงยน ดวยเหตทปจจบนมองคกรหรอหนวยงานตางๆ เขามาสนบสนนและ มสวนรวมในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพมมากขนกรมประมงจงควรทำการวจยและพฒนา (research anddevelopment,R&D)ดานตางๆอยางตอเนองดงน

11

กลมท 3 การศกษาเพอพฒนารปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลไดแกชนดของวสดรปทรงและขนาดรปแบบการวางเชนพนทระยะหางฝงผงการจดวางเปนตน

- การเปลยนแปลงทางวทยาศาสตรไดแกดานกายภาพเคมและชววทยา

- การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจไดแกการศกษาความคมคาตอการลงทนจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทผานมา

ผลตอบแทนสทธทไดจากโครงการคดจากกำไรจากการทำประมงของชาวประมงเทานน ความจรง

ผลตอบแทนทเกดขนควรรวมการขยายตวของธรกจดำนำและการทองเทยวในแหลงอาศยสตวทะเล

เปนผลตอบแทนทเกดขนจากการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลดวย

- การเปลยนแปลงทางสงคม ไดแกทศนคต ความคดเหน และการมสวนรวมของชมชนประมงตอแหลงอาศย

สตวทะเล

งานวจยสามารถแบงได3กลมดงนก. กลมท 1

กลมท 2

การประเมนศกยภาพของแหลงอาศยสตวทะเล

การศกษาการเปลยนแปลงทเกดจากแหลงอาศยสตวทะเล


12


3 การสรางระบบบรหารจดการ3.1สรางเครอขายจดการทรพยากรประมง

3.2จดใหเปนแหลงเรยนรและการศกษาทางดานชววทยาของสตวทะเล

3.3ประชาสมพนธอยางกวางขวางผานสอตางๆ อยางจรงจง ใหทกภาคสวนไดรขอเทจจรงของสภาวะ

การประมงทะเลจกไดระดมทนทรพยทนความคดทนสงคมทนมนษยเพอสนบสนนการพฒนา

3.4ประกาศใหบรเวณทมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนเขตบรหารจดการทรพยากรประมงโดยชมชน

มสวนรวมสอดคลองกบพระราชบญญตการประมงฉบบใหม

งานพฒนาสามารถดำเนนการไดดงนข. 1 บรณาการการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลกบทกหนวยงาน(48หนวยงาน)

ทไดดำเนนการจดสรางมาจนถงปจจบนดงน

1.1ปรบปรงแผนผงมาตรฐานในการจดวางวสดจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล การจดสรางตอเนองในพนท

ใกลเคยงกนจะกลายเปนแปลงหรอคอมเพลกซ(complex)ทมประสทธภาพในการทำการประมง

1.2สรางความเขาใจในการใชประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเล ใหแกเจาของโครงการ สมาชกในชมชน

ประมงและผมสวนเกยวของใหเขาใจอยางถกตองในการจบสตวนำบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล

ใหเกดคณคามากทสด ทงนอยาใชแหลงอาศยสตวทะเลเปนเพยงเครองมอในการรวบรวมฝงปลา

ตองมกฎกตกาและความรวมมอของทกฝายในการใชประโยชนอยางยงยน

1.3แลกเปลยนเรยนรกบชมชนใหกาวทนการเปลยนแปลงของชมชนและทรพยากรประมง

2 พฒนาโครงสรางการบรหารองคกรบคลากรมาตรการและวธการใชประโยชนทเกยวของกบแหลงอาศยสตวทะเล

2.1จดทำแผนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยมกรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนหนวยงาน

หลกรวมกบหนวยงานทเกยวของ

2.2การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตองอยภายใตการพฒนาทยงยน

2.3ภาครฐตองเรงปรบปรงกฎหมายประมงใหทนสมยโดยเรว จะไดมนโยบายการเพมผลผลตและจบสตวนำ

อยางทเหมาะสม

2.4มนโยบายในการจดการปองกนและควบคมความเสอมโทรมของสภาพแวดลอมภายใตความรวมมอของ

ชมชนหรอองคกรทองถน

2.5เพมประสทธภาพของคณะกรรมการพจารณานโยบายการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

1) ใหมการจดสรางในพนททไดรบการพจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

ผขออนญาตตองขออนญาตเปลยนแปลงทจบสตวนำกบกรมประมง

2)กรมประมง ควรเรงจดประชมเชงปฏบตการการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ใหแกบคลากร

ของหนวยงานตางๆทเสนอขออนมตจดสรางฯ ไดเขาใจ มความรความสามารถในการจดการทรพยากร

ประมงเพมขนและมฐานขอมลทเชอถอได

13


14


อำนาจ ศรเพชร อญญาน แยมรงเรอง

บทท 1 พฒนาการของการจดสราง

แหลงอาศยสตวทะเลในประเทศไทย

15

ประวตการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

บทท 1 พฒนาการของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในประเทศไทย

เปนททราบกนดวาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล เปนทรจกของชาวประมงในประเทศตางๆ เกอบทวโลก การคนควาจากเอกสารตางๆถงกำเนดของแหลงอาศยสตวทะเล พบวา มนษยรจกสรางแหลงอาศยสตวทะเลมานานแลวTortell (1993) กลาววา ชนเผาอะบอรจน (Aborigines) ในประเทศออสเตรเลย สรางแหลงอาศยสตวทะเลมาตงแตยคกอนประวตศาสตรสวนทประเทศญปนพบบนทกวามการสรางแหลงอาศยสตวทะเลตงแต พ.ศ. 2403 ในประเทศฟลปปนสและอนเดยมการสรางแหลงอาศยสตวทะเลเมอประมาณพ.ศ.2443มากกวารอยปมาแลวสำหรบการจดสราง แหลงอาศยสตวทะเลในประเทศไทยไดเรมมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพอการทำประมงมาไมนอยกวารอยปดวยเชนกน ตามบนทกในสมดคมอเครองมอจบสตวนำ ในประเทศสยามจดทำโดย กองการประมง กรมเกษตรและการประมงพ.ศ.2478กลาวถงเครองมอจบสตวนำ2ชนดทจดสรางเปนแหลงอาศยสตวนำ ชนดแรกเรยกวา หญากรำเปนวธจบสตวนำในลำคลอง หนอง บง โดยใชพมไม กงไมสมไว หรอปลกหญาปลอง โสน ลำเจยก ผกบง ไวเปนพมยาวรมฝง วธจบปลาใชเฝอกลอมหรออวนลอมหญากรำ แลวเอาหญาและกงแขนงไมขนรกเฝอกและอวนเพอจบปลาพบใชในจงหวดภาคกลาง อกชนดหนงเรยกวา กรำกง เปนวธจบกงโดยใชกงไม หลกไมปกรวมเปนกลมรมนำหรอรมชายทะเล เวลาจะจบใชอวนลอมกงไมทปกไว แลวถอนหลกไมขนใชสวงชอนจบ เมอจบกงปลาไดหมดแลว กปกไมลงไวดงเดม พบใชในจงหวดภาคกลางและชายทะเล (กองการประมง,2478)

การใชกงไมรวมฝงปลา นอกจากจะพบบรเวณภาคกลางตามมบนทกนนจากการทกรมประมงโดยศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง (สงขลา) ไดสอบถามชาวประมงทะเลพนบานกอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตานและนราธวาส ไดทราบวาชาวประมงทะเลพนบานภาคใต ฝงอาวไทย รจกการทำแหลงอาศยสตวทะเลมาหลายชวอายคน พรอมๆ กบการรจกจบสตวนำ โดยการนำกงไม ลำไมไผ ใบมะพราว ไปวางไวบนพนทะเลกลางนำและผวนำ ใหสตวนำเขามาอยอาศยแลวจงจบสตวนำ เรยกการจดสรางนวาการทำซงครนถงยคสมยทอวนลากถกนำมาใชในประเทศไทยทำใหแหลงอาศยสตวทะเลอยางงายเหลานถกลากทำลายไปดวย กรมประมงจงคดประดษฐพฒนา จดสรางแหลงอาศยดวยวสดทมนำหนกมาก คงทนและถาวรมากขน ใหเกดประโยชนในการปองกนอวนลากและอวนรนไมใหเขามาทำการประมงผดกฎหมายในเขตพนทอนรกษ3,000 เมตร จากฝง ไดทำการทดลองดวยยางรถยนต แทงคอนกรต ทอคอนกรต และวสดอนๆ ซงจะไดกลาวถงรายละเอยดในบทท 2อนเปนทมาของแหลงอาศยสตวทะเลเพอการประมงดงทเหนในปจจบน แหลงอาศยสตวทะเล (artificial habitat) หรอปะการงเทยม (artificial reef) เปนสงทมนษยสรางขน เพอดดแปลงสภาพพนทะเลใหสตวนำชอบ โดยเลยนแบบบรเวณกองหนใตนำตามธรรมชาต หรอแนวปะการง เพอดงดดใหสตวนำเขามาอยอาศย เปนแหลงทำการประมงทมความอดมสมบรณ ถอเปนเครองมอดานการประมง เพอใชเปนทจบสตวนำ โดยดงดดใหสตวนำมาชมนมกน

1.1


16


(fish aggregation) เพอสะดวกในการจบขนมาใชประโยชนนอกจาก วตถประสงคนแลว มการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพอเพมพนทในการเลยงตวของสตวนำวยออนและ เพมพนธสตวนำ(Nakamura,1985)และวตถประสงคอนๆ(Willmann,1991)ดงน

1)เพอใหมผลผลตการจบสตวนำสงขนและคงทมากขน2) ลดเวลาคนหาแหลงทำการประมง ทำใหประหยด

นำมนเชอเพลง3)เพอกจกรรมนนทนาการ พกผอนหยอนใจ เชน

กฬาตกปลาดำนำและถายภาพเปนตน4)ปรบปรงหรอฟนฟแหลงทอยอาศยของสตวนำ5) จดการควบคมหรอปองกนการทำการประมง

บางชนดใกลฝงเชนอวนลากเปนตน6) ปกปองการทำฟารมทะเลและสงกอสรางตามแนว

ชายฝงจากคลนและกระแสนำ7)กำจดสงทไมใชประโยชนแลวเชนซากรถบส

รถยนตและยางรถยนตเกาเปนตน

17

การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง

พฒนาการการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของ กรมประมงเรมจากการทดลองแลวนำผลทไดมาเปนแนวทางในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลภายใตโครงการทไดรบการจดสรรงบประมาณซงเปลยนแปลงชอโครงการไปตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เมอเวลาผานไป จงเรมมการจดสรางอยางตอเนองและกำหนดหลกเกณฑการจดสราง หลกเกณฑเบองตนทสำคญของการกำหนดพนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของประเทศไทย ในชวงป พ.ศ. 2526-2555 คอ ตองเปนไปตามความตองการของ ชาวประมงในทองถนตามประเภทของเครองมอและแหลงประมง โดยระดบนำลงตำสดตองอยเหนอกองวสดไมนอยกวา6เมตร มสภาพพนทะเลทเหมาะสมไมทำใหกองวสดจมตวเกนกวา20 เซนตเมตร และเปนพนทไดรบความเหนชอบจากสวนราชการทเกยวของ คอ กรมประมง กองทพเรอ กรมเจาทาซงมกอยในเขต 10 กโลเมตรจากฝง ระดบนำลกไมเกน 30 เมตร (กรมประมง, 2549) หากแบงยคตางๆ ของการ จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตามวตถประสงคของการ จดสรางทผานมาสามารถแบงได4ยคดงน1.2.1 ยคแรกของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล พ.ศ. 2521-2529 เปนยคแหงการทดลองจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลและเรมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลภายใตโครงการพฒนาประมงทะเลพนบานตามแผนพฒนาชนบทยากจน ยงไมมการขอรบงบประมาณในลกษณะโครงการ เพอการพฒนาโครงการทดลองครงแรกเรมเมอพ.ศ.2521โดยสถานประมงทะเลจงหวดระยอง ไดทดลองจดสรางดวยวสดเหลอใช เชน ยางรถยนต คอนกรตรปสเหลยมลกบาศกโปรงปลอกบอซเมนตหนและไมเปนตนจดทำเปนรปแบบตางๆ วางบนพนทะเล (Boonkert and Vattanakul,1979) และมโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลครงท 2บรเวณฝงทะเลอนดามน เมอ พ.ศ. 2526 บรเวณตอนบนของเกาะยาวนอยในอาวพงงา จงหวดพงงา (Lohakarn,1984) โดยสถานประมงทะเลจงหวดภเกต เปนผดำเนนการตอมากองประมงทะเลไดนำเสนอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนกจกรรมหนงในโครงการพฒนาประมงทะเลพนบานในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท5

1.2


18


(กนกพรรณและวทยา,2534)จากนนจงมโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเรมขนเมอป พ.ศ. 2528 ภายใตโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานและมการ จดสรางในพนทของจงหวดทอยตดทะเลทงฝงทะเลอนดามนและอาวไทยในปพ.ศ.2528–2529มการใชงบประมาณรวม 5.5 ลานบาท จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทจงหวดเพชรบร นครศรธรรมราช ภเกต สงขลา ปตตาน สตล รวม 10 แหง โดยใชวสดคอ ยางรถยนต ปลอกบอซเมนตและเรมทดลองใชวสดทจดสรางขนคอแผนซเมนตประกอบไดทรงสเหลยม ขนาด 0.8 x 1.0 x 1.0 เมตร ทจงหวดนครศรธรรมราช โครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน เปนโครงการ ในแผนพฒนาชนบทยากจนไดผานการพจารณาตามมตทประชมคณะกรรมการพฒนาชนบทแหงชาตครงท 6 เมอวนท 29 ธนวาคม 2526 เรอง การปรบปรงแผนพฒนาชนบทพนทยากจนประจำป 2528-2529 ใหการเรยนรและตระหนกถงการอนรกษทรพยากรสตวนำ กรมประมง มอบหมายใหกองประมงทะเล โดยสำนกงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบานเปนหนวยงานรบผดชอบการดำเนนการพฒนาชนบทเขตพนทยากจน ใหสามารถพออยพอกน โดยปรบปรงวธการประมง จดหาสงอำนวยความสะดวก ขนพนฐานในการดำรงชพ และประกอบอาชพ พฒนาแหลง จบสตวนำใกลบาน ลดคาใชจายและเวลาทำประมง สรางศนยรวมการพฒนาหมบานใหประชาชนรจกการพฒนาตนเองมใช เปนผถกพฒนา เปนผรบผดชอบโครงการ โดยรฐเปนทปรกษา (สำนกงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน, 2528) เปาหมายสำคญของการจดสรางในยคน เพอเพมประสทธภาพการใชและอนรกษทรพยากร โดย จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใกลหมบาน ลดคาใชจายและเวลาในการทำประมงแนะนำและสงเสรมเครองมอทเหมาะสม จดสรางสงอำนวยความสะดวกในการประกอบอาชพของ ชาวประมง เชนทาเทยบเรอขนาดเลก โรงเรอนเอนกประสงค โรงเกบนำแขง ถงเกบนำจด เครองกวานฉดเรอขนฝง ปลอยพนธสตวนำ แปรรปสตวนำ ฝกอบรมดานการอนรกษและการดแลรกษาเครองยนต สวนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล กำหนดใหมการปลอยพนธสตวนำแหงละไมตำกวา สามชนด พรอมตงคณะกรรมการหมบานหรอตวแทนเพอกำหนดขอบเขตแหลงอาศยสตวทะเล ออกแบบและดแล

การวางใหตรงตามแบบแปลนพรอมทงรวมตดตามผล อกทง หามปรามและปองกนชาวประมงเขามาทำการประมง ผดกฎหมาย ตอมาเปาหมายของการจดสรางแหลงอาศย สตวทะเลในเขตชนบทยากจน จงหวดนครศรธรรมราชปตตานและสตล มเพมขนเพอลดปญหาขอขดแยงระหวางประมงพนบานและประมงพาณชย เพมการอนรกษทรพยากร สตวนำชายฝงมใหเสอมโทรม และลดการวางงานในชมชนประมง (สำนกงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน,2529ก;ข)1.2.2 ยคจดสรางเพอพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบาน พ.ศ. 2530-2539 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 6(2530-2539) กรมประมงไดจดทำโครงการชวยเหลอ ชาวประมงขนาดเลกทประกอบอาชพตามแนวชายฝงทะเลของประเทศไทย เพอเสรมสรางความเขมแขงขององคกร ชาวประมงพนบานและยกระดบฐานะทางเศรษฐกจของสงคมชาวประมงพนบานใหดขน รวมทงเพอการอนรกษและจดการทรพยากรประมงชายฝงโดยการดำเนนกจกรรมตางๆเชน สงเสรมการพฒนารายได การจดสรางสงอำนวยความสะดวกขนพนฐาน และการพฒนาแหลงทำประมงชายฝงใหมความอดมสมบรณ ซงไดดำเนนการอยภายใตโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบาน และโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล (กองประมงทะเล, 2545) ตลอดจนโครงการฟารมทะเล ซงดำเนนโครงการนำรองพฒนาแหลงประมง ม 2 กจกรรม คอ กจกรรมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพอปองกนอวนลากอวนรน บงคลนลมเพอการเพาะเลยงสตวนำ และกจกรรมปลอยพนธสตวนำ โครงการฟารมทะเลดำเนนการเฉพาะในชวงป2533-2536 (กรมประมง, 2531) การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลภายใตโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานใหเปนแหลงปลอยพนธสตวนำ ประสบปญหาการกอสรางลาชาเสรจไมทนในป งบประมาณ เจาหนาทมจำนวนจำกดการปลอยพนธสตวนำจงลาชาไปดวย จงใหปลอยพนธสตวนำในแหลงจดสราง ทแลวเสรจในปทผานมาแทน แลวใหสงเสรมกจกรรมสาธตและจดหาเครองมอประมง และกจกรรมแปรรปสตวนำ(กรมประมง,2531)สวนโครงการทดำเนนการอยางตอเนองมาจนสนสดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท7(2535-2539)แยกตามชวงเวลาของโครงการดงน

19

1)โครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานระยะท 1(2530-2534) กรมประมงดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยใชงบประมาณรวม 18.48 ลานบาทโดยในป2530จดสรางดวยวสดคอนกรตหลายรปแบบคอปลอกบอขนาด1.0x0.5x0.5เมตรแผนซเมนตประกอบไดทรงสเหลยมขนาด0.8x1.0x 1.0 เมตร และตงแตป 2531 จดทำแทงคอนกรตโครงสเหลยมขนาด 1.0 x 1.0 x 1.0 เมตร จดวางเปนแหลงอาศยสตวทะเลขนาดเลก

2)โครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานระยะท 2 (2535-2539) กรมประมงดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยใชงบประมาณรวม 86.88 ลานบาท ใชแทงคอนกรตโครงสเหลยม จำนวน 2 ขนาดเพอเปรยบเทยบความเหมาะสมคอขนาด1.0x1.0x 1.0 เมตร และขนาด 1.5 x 1.5 x 1.5 เมตร ซ ง เปนรปแบบและขนาดท ใชมาจนถงปจจบน ซ งพบวาเปนขนาดท เหมาะสมทสดกบลกษณะ พนทะเลและความลกโดยเฉลยของประเทศไทย

3)โครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล (พ.ศ. 2530-2539) กรมประมงดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยใชงบประมาณรวม 225 ลานบาทเปนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลขนาดใหญ ทจดสรางดวยแทงคอนกรตโครงสเหลยม 3 ขนาดคอขนาด1.0x1.0x1.0เมตรขนาด1.5x1.5x1.5 เมตร และขนาด 2.0 x 2.0 x 2.0 เมตร โดย จดวางตามรปแบบและผงการจดวางทกำหนด โดยขนาดเลกจดวางเปนกลมขนาดใหญไวดานในและขนาดใหญจดวางเปนกรอบดานนอก

1.2.3 ยคจดสรางเพอเพมความอดมสมบรณของ ทรพยากรสตวนำ พ.ศ. 2540 - 2549 ยคนวตถประสงคของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมงลดขอขดแยงระหวางชาวประมงทะเลพนบานและประมงพาณชย ตลอดจนชวยใหการบรหารจดการทรพยากรประมงของภาครฐมประสทธภาพมากขน(กองประมงทะเล,2541) พฒนาแหลงทำประมง สงเสรมและพฒนาอาชพมากขน ชาวประมงเหนผลประโยชนทสามารถอนรกษแหลงเลยงตวของสตวนำวยออนและเพมอตราการจบสตวนำทสำคญทางเศรษฐกจ เชน ปลากเรา และกงแชบวย เปนตน

(กองประมงทะเล, 2542) ตอมาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (2540 - 2544) กรมประมงไดจดทำโครงการฟนฟทะเลไทย โดยปรบปรงกจกรรมบางสวนของโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานและโครงการจดสร างแหล งอาศยสตวทะเลมาดำเนนการใหม ใหสอดคลองกบสภาวการณทางทะเลของประเทศไทย (กองประมงทะเล,2545)ภายใตโครงการตางๆดงน

1)โครงการฟนฟทะเลไทย(พ.ศ.2540-2544)กรมประมง ดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยใช งบประมาณรวม 417 ลานบาท ใชแทงคอนกรตสเหลยมรปลกบาศกเพยง2ขนาดคอขนาด1.5x1.5 x1.5เมตรและขนาด2.0x2.0x2.0เมตร

2) โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำรจงหวดปตตานและนราธวาส ตงแตป2545 ดวยพระมหากรณาธคณในสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนนทรงเปดโครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพ ร ะ ร า ช ด ำ ร จ ง ห ว ด ป ต ต า น แ ล ะน ร า ธ ว า ส ใหหนวยงานตางๆ ไดสนองพระราชดำรรวมกน จดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ดวยตรถไฟ รถยนตแทงคอนกรต และทอคอนกรต ถอเปนยคททำให การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนทรจกอยางกวางขวางในหมประชาชนทวไป

3) โครงการจดการและฟนฟทรพยากรประมงทะเล(2545 -2549)กรมประมงดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยใชงบประมาณรวม336ลานบาท ใชแทงคอนกรตโครงสเหลยมเพยงขนาดเดยว คอขนาด1.5x1.5x1.5เมตร


20


1.2.4 ยคจดสรางเพอเพมพนททำการประมง ตงแต พ.ศ. 2550 - ปจจบน (2556) กรมประมงดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยใชแทงคอนกรตรปลกบาศกขนาด1.5x1.5x1.5เมตรงบประมาณรวม378.75ลานบาทจดสรางภายใตแผนงานดงน

1) แผนงบประมาณสรางสมดลของการใชประโยชนและ การอนรกษทรพยากรธรรมชาต และภายใตโครงการสงเสรมอาชพดานการเกษตรในจงหวดชายแดน ภาคใตพ.ศ.2550–2552

2) แผนงานปรบโครงสรางเศรษฐกจภาคเกษตร และโครงการสงเสรมอาชพดานการเกษตรในจงหวดชายแดนภาคใตพ.ศ.2553–2554

3) โครงการพฒนาตามแผนแมบทการจดการประมงทะเลไทย พ.ศ. 2555 - 2556 ใชงบประมาณ รวม60ลานบาท

ตารางท1-1 การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมงแยกตามแผนงานโครงการ

ลำดบ โครงการ/แผนงาน/แผนงบประมาณ ป

งบประมาณ จำนวน (แหง)

งบประมาณ (ลานบาท)

1 ชวงการทดลอง 2521-2527 11

2 โครงการพฒนาประมงทะเลตามแผนพฒนาชนบทยากจน 2528-2529 10 5.50

3 โครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานระยะท1 2530-2534 30 18.48

4 โครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานระยะท2 2535-2539 67 86.88

5 โครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 2530-2539 46 225.00

6 โครงการฟนฟทะเลไทย 2540-2544 115 417.00

7 โครงการจดการและฟนฟทรพยากรประมงทะเล 2545-2549 98 336.00

8 โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำรจงหวดปตตานและนราธวาส

2545-2550 49 57.92

9 งบชวยเหลอ3จงหวดชายแดนภาคใตจากกระทรวงเกษตรฯ 2547 12 36.00

10 แผนงานสรางสมดลของการใชประโยชนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

2550-2554 71 243.75

11 โครงการสงเสรมอาชพดานการเกษตรในจงหวดชายแดนภาคใต 2552-2556 25 75.00

12 โครงการพฒนาตามแผนแมบทการจดการประมงทะเลไทย 2555-2556 20 60

รวม 554 1,561.53

21

การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของหนวยงานอน

กรมประมงเปนหนวยงานหลกทมหนาทพจารณาความเหมาะสมของพนททขออนญาตตาม พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 มาตรา 21 เกยวกบการขออนญาตแกไขเปลยนแปลงทจบสตวนำ (ภาคผนวก ข) หนวยงานทจะดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลซงเขาขายการเปลยนแปลงทจบสตวนำ ตองยนเรองขออนญาตจากกรมประมง ตามระเบยบกรมประมงวาดวยการขอและการอนญาตใหสรางแหลงอาศยสตวทะเล พ.ศ. 2551 (ภาคผนวก ค) การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของหนวยงาน

ลำดบ หนวยงาน 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 รวม

1 กรมการปกครองสวนทองถนจงหวดนราธวาส

5 5

2 กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง(ชมพร) 2 5 7

3 กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง(สงขลา) 3 5 1 9

4 กรมพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน 2 2

5 กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน 14 14

6 กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนจงหวดสงขลา

7 7

7 กระทรวงคมนาคม 1 1

8 กลมประมงเรอเลกบานพยน 1 1

9 กองทพเรอ 2 2

10 กองทพอากาศ 1 1

11 การทาเรอแหงประเทศไทย 1 1

12 จงหวดกระบ 1 2 2 5

13 จงหวดชลบร 1 1

14 จงหวดชมพร 1 3 4 8

15 จงหวดตรง 1 3 1 5

16 จงหวดตราด 4 11 1 1 1 4 22

17 จงหวดนครศรธรรมราช 4 3 7

18 จงหวดนราธวาส 1 1 2

19 จงหวดประจวบครขนธ 4 2 9 6 5 1 1 28

20 จงหวดปตตาน 4 6 6 6 22

หนวยงานและจำนวนแหงทไดขออนญาตจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลกบกรมประมงตงแตปพ.ศ.2547-2555

อนทไดขออนญาตแกไขเปลยนแปลงทจบสตวนำในชวง พ.ศ. 2547-2555 มจำนวน 48 หนวยงาน จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจำนวน 259 แหง รายละเอยดดงตาราง ท1-2บางพนทขอใหปรบแกไขรปแบบการจดวางหรอพกดรวมถงใหคำแนะนำเพอใหการจดสรางมความเหมาะสมและเปนประโยชนสงสด เปนพนทเพอการประมงทมประสทธภาพ ทงน โครงการอนเนองมาจากพระราชดำร และมลนธสำนกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยรวมอยในสวนท กรมประมงจดสรางแลว

ตารางท1-2

1.3


22


ลำดบ หนวยงาน 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 รวม

21 จงหวดพงงา 2 2

22 จงหวดเพชรบร 4 4 4 2 14

23 จงหวดระยอง 2 1 1 4

24 จงหวดสงขลา 5 1 6

25 จงหวดสตล 2 2

26 จงหวดสมทรสงคราม 1 1 2

27 จงหวดสมทรสาคร 1 2 2 5

28 จงหวดสราษฎรธาน 1 3 4

29 ชาวประมงประชาชนภาครฐและ บรษทปตท.สำรวจและผลตปโตรเลยมจำกด(มหาชน)

5 5

30 เทศบาลตำบลปะนาเระ 1 1

31 เทศบาลเมองพทยา 1 2 3

32 เทศบาลเมองศรราชา 1 1

33 ธนาคารออมสน 1 1

34 มลนธชยพฒนา 1 1

35 ศนยอำนวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต 15 15

36 สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 2 2

37 องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษ เพอการทองเทยวอยางยงยน

1 1

38 องคการบรหารสวนจงหวดนครศรธรรมราช 2 3 5

39 องคการบรหารสวนจงหวดภเกต 1 1 2

40 องคการบรหารสวนจงหวดระนอง 1 1

41 องคการบรหารสวนจงหวดสงขลา 3 2 3 8

42 องคการบรหารสวนจงหวดสตล 1 1 5 7

43 องคการบรหารสวนตำบลกลาย 1 1 2

44 องคการบรหารสวนตำบลเชงทะเล 1 1

45 องคการบรหารสวนตำบลตะโละไกรทอง 1 1

46 องคการบรหารสวนตำบลปากนำ 3 3

47 องคการบรหารสวนตำบลแหลมโพธ 1 1

48 องคการบรหารสวนตำบลแหลมสน 5 3 8

รวม 48หนวยงาน 8 13 34 18 13 20 68 56 29 259

23

ขนตอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจากประสบการณของกรมประมง(ภาคผนวกก)ทถอปฏบตมานานกวา30ปประกอบดวย3ขนตอนหลก(ภาพท1-1)คอกอนการจดสราง ระหวางการจดสราง และหลงการจดสราง หากขาดขนตอนหนงขนตอนใดอาจจะทำใหไมทราบตำแหนงการจดสรางการเลอกพนทจดสรางไมเหมาะสม กดขวางการวางอวนไมมมาตรการกอน ระหวาง และภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ทำใหสตวนำท เพมขน ทำประมงได ไมยงยน ทกหนวยงานทเขามาดำเนนการหรอเปนเจาของโครงการจะตองหลกเลยงความเสยหาย และสรางประโยชนสงสดโดยดำเนนการตามขนตอนดงน1.4.1 กอนการสราง

1)จดประชมทำประชาคมในระดบชมชน หมบานตำบล อำเภอ หรอจงหวด เพอใหผมสวนเกยวของไดรบทราบรายละเอยดของโครงการรวมแสดงความคดเหนความตองการของชมชนคดเลอกสถานทจดสราง พรอมทงศกษาขอมลเบองตนทางการประมง

2)กำหนดพกดตำแหนงพนทจดสรางรวมกบชาวประมงในพนทเปาหมาย

3)เขยนแบบแปลนและกำหนดราคากลาง4)ขออนญาตกบหนวยงานทเกยวของ

ในการขออนญาตจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ทใชวสดแทงคอนกรตตามแบบของกรมประมงการพจารณาอนญาตโดยผานคณะกรรมการพจารณาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ทแตงตงโดยอธบดกรมประมง สวนการจดสรางดวยวสดอน เชน ตรถไฟ รถถง เรอ เครองบน ตองผานการพจารณาของคณะกรรมการนโยบายการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ทแตงตงโดยรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ1.4.2 ระหวางการสราง

1)ประชาสมพนธพกดพนทจดสรางใหชาวประมงทราบ 2)ควบคมการจดวางตามพกดและรปแบบทกำหนด

1.4.3 หลงการสราง 1)รายงานผลการจดสรางใหหนวยงานตางๆทราบ2)รายงานผลดานวชาการหลงการจดสราง ไดแก

สภาวะการประมงความหลากหลายทางชวภาพเศรษฐกจสงคม และทศนคตของชาวประมงเปนตน ใหชมชน ผมสวนเกยวของทราบ เพอวางแผนบรหารจดการสรางธรกจตอเนองและออกกฎกตกาการใชประโยชนตอไป

1.4


24


คดเลอกพนท แกไข

แกไข

แกไข

ประชมทำประชาคม กำหนดพกด

ออกแบบแปลนกอสราง

- เปลยนแปลงทจบสตวนำ (กรมประมง) - สงลวงลำลำนำ (กรมเจาทา) - ขอความเหนชอบ (กองทพเรอ)

ประชาสมพนธ ใหผเกยวของรบทราบ

ควบคมการจดวางในทะเล

รายงาน/ตดตามผล

เรมตน

วาจาง/ตรวจรบ

ภาพท1-1 แผนภาพแสดงขนตอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

25

ขออนญาต/ เหนชอบ


26


เอกสารอางอง

หากหนวยงานใดจะดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ควรจดสรรงบประมาณใหครบถวนถกตองในทกขนตอน ในกรณจดสรางดวยวสดชนดทไมเคยใชมากอน ควรมการศกษาทดลองถงผลกระทบตอสงแวดลอม จกไดแนบรายละเอยดประกอบการขอรบพจารณาอนญาตการเปลยนแปลงทจบสตวนำไดรวดเรวขน ขอยกตวอยางกรณการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของสภาอตสาหกรรมเหลกแหงประเทศไทย จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยใชโครงเหลกประกอบกบผนอวน จดวางทอำเภอปะนาเระและอำเภอหนองจก จงหวดปตตาน กไดใหผเชยวชาญจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เปนผศกษาผลทจะเกดขนดวย และในกรณกลมจงหวดชายแดนภาคใตเปนเจาของโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพอปองกนการกดเซาะชายฝงบานปาตาบาระอำเภอสายบรจงหวดปตตานไดใหผเชยวชาญจากคณะวศวกรรมศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ ศกษาถงผลด ผลเสย และผลกระทบตอแหลงประมงและสงแวดลอมทจะเกดขน ผลการศกษาเหลาน จำเปนอยางยงทจะทำใหขนตอนการพจารณาอนญาตเปลยนแปลงทจบสตวนำรวดเรวและถกตองมากขน สรางเสรจไดทนตามกำหนด ไมควรจดสรางโดยขาดความรบผดชอบตอสงทจะเกดขนและสรางความเสยหายใหกบ เครองมอประมง การเดนเรอหรอลกลอบจดวางโดยไมปรากฏจดพกดในระบบฐานขอมลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทำใหชมชน จงหวดหรอหนวยงานทเกยวของ เชน ประมงพนบาน กลมดำนำ กลมตกปลา การทองเทยว และทหารเรอเปนตนขาดขอมลเพอการบรหารจดการ

กนกพรรณ เทอกเถาวและวทยาศรมโนภาษ.2534. โครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล.วารสารการประมง44 (6):527-537.

กรมประมง. 2531. รายงานการสมมนาคณะทำงานโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบาน. ณ สถาบนเพาะเลยงสตวนำชายฝงจงหวดสงขลาระหวางวนท11-13มกราคม2531.กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมประมง.2531.แผนแมบทโครงการฟารมทะเล(พ.ศ.2533-2536).กระทรวงเกษตรและสหกรณ.19หนา.กองการประมง. 2478. สมดคมอเครองมอจบสตวนำในประเทศสยาม. โรงพมพเดลเมล. กรมเกษตรและการประมง.

กรงเทพมหานคร.205หนา.กองประมงทะเล.2541.แผนปฏบตการโครงการฟนฟทะเลไทยประจำป2541.กรมประมงกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

149หนา.กองประมงทะเล.2542.แผนปฏบตการโครงการฟนฟทะเลไทยประจำป2542.กรมประมงกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

147หนา.กองประมงทะเล. 2545. สรปกจกรรมทดำเนนการภายใตโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานระยะท 1 (2530-2534)

โครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบานระยะท 2 (2535-2539) โครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล (2530-2539)ในเขตพนทศนยพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน.ศนยพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน.78หนา.

สำนกงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน. 2528. รายงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน แผนพฒนาชนบทยากจน.กองประมงทะเลกรมประมง.

สำนกงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน. 2529 ก. แผนปฏบตงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน แผนพฒนาชนบทยากจน2529.กองประมงทะเลกรมประมงกระทรวงเกษตรและสหกรณ.24หนา.

สำนกงานโครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน. 2529 ข. โครงการพฒนาประมงทะเลพนบาน แผนพฒนาชนบทพนทยากจน.เอกสารฉบบท1/2529. เอกสารประกอบการฝกอบรมคณะทำงานโครงการพฒนาประมงทะเลชายฝงพนบาน7-9มกราคม2529.กองประมงทะเลกรมประมง.17หนา.

27


28


วนทนา เจนกจโกศล ศภลกษณ รวยลาภ

บทท 2 วสดและแผนผง

การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

29


30


วสดทใชในการจดสราง

การศกษาเกยวกบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทวโลก พบวามวสดทนำมาใช ทำแหลงอาศยสตวทะเล ประกอบดวย คอนกรต ยางรถยนต ยานพาหนะเกา เชน รถยนตเรอ ตรถไฟ หน พลาสตก ไม และโลหะ เปนตน แตพบวาวสดทมการใชมากทสด คอคอนกรต ซงเปนวสดทสามารถใชทำแหลงอาศยสตวทะเลไดเพอตอบสนองทกวตถประสงค(Bains,2001) โดยแหลงอาศยสตวทะเลขนาดใหญททำจากคอนกรตพลาสตก ไฟเบอรกลาส และโครงสรางเหลก (steel frameworks) จะดงดดปลาทมการอพยพ (migration fish) ไดดสำหรบแพไมไผดงดดปลาผวนำ(pelagicfish)(Mottet,1981) วสดทใชในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของประเทศไทยมอยมากมายหลายรปแบบ โดยในระยะแรกวสดสวนใหญเปนวสดเหลอใชทหาไดงาย ไดแก ทางมะพราว ไมยาง ไมไผยางรถยนตทใชแลว ปลอกบอซเมนต ทอคอนกรตเสรมเหลก ตอมาจงไดหลอคอนกรต เปนรปแบบตางๆเชนแบบแทงสเหลยมโปรงขนาดตางๆไดแกขนาด0.8×0.8×0.8เมตร ขนาด1.0×1.0×1.0เมตรขนาด1.5×1.5×1.5เมตรและขนาด2.0×2.0×2.0เมตร และแบบพระมดเปนตน ในป พ.ศ. 2544 ไดเรมดำเนนโครงการในพระราชดำรของสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ โดยใชวสดทแตกตางกน เชน แทงคอนกรตสเหลยม ทอคอนกรต ตรถไฟรถยนต และรถถงท เลกใชงาน นอกจากนยงมการนำเรอรบหลวงและเครองบน ปลดประจำการมาทำเปนแหลงอาศยสตวทะเลอกดวย ชนดของวสดทไดดำเนนการจดวางเพอสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมงระหวางพ.ศ.2521-2555มจำนวน5ชนดและจำนวนวสดทใชจดวางทกชนดรวมทงสน517,313 ชน โดยไมไดรวมจำนวนวสดทใชในการทดลองการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ในชวงแรก(ตารางท2-1)ประกอบดวยชนดและจำนวนของวสดสรปไดดงน

1.ยางรถยนตจำนวน14,755เสน2.คอนกรตประกอบดวยรปแบบตางๆไดแก

2.1 ปลอกบอคอนกรต6,745ปลอก2.2 ทอคอนกรต7,851ทอ2.3 แทงคอนกรตสามเหลยมพระมด900ชด2.4 แผนคอนกรตประกอบเปนชดสเหลยม ขนาด 0.8 x 1.0 x 1.0 เมตร

จำนวน2,550ชด2.5 แทงคอนกรตรปลกบาศกจำนวน483,019แทงแบงได4ขนาดคอ

2.5.1ขนาด0.8x0.8x0.8เมตรจำนวน463แทง2.5.2ขนาด1.0x1.0x1.0เมตรจำนวน193,002แทง2.5.3ขนาด1.5x1.5x1.5เมตรจำนวน274,700แทง2.5.4ขนาด2.0x2.0x2.0เมตรจำนวน14,854แทง

3.ตรถไฟ881ต4.รถถง25คน5.รถยนต587คน

2.1

31

ตารางท2-1 ชนดและจำนวนวสดทกรมประมงใชจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลระหวางพ.ศ.2521-2555

พ.ศ

.

ยางร

ถยนต

ปลอก

บอ

ทอคอ

นกรต

คอนก

รตทร

งพระ

มด

แผนค

อนกร

ตประ

กอบไ

ด

คอนก

รตสเ

หลยม

ขนาด

0.8

x0.8

x0.8

เมตร

แทงค

อนกร

ต

ขนาด

1x1x

1 เม

ตร

แทงค

อนกร

ต

ขนาด

1.5x

1.5x

1.5

เมตร

แทงค

อนกร

ต

ขนาด

2x2x

2 เม

ตร

ตรถไ

ฟ

รถยน

ต

รถถง

รวม

(ชน)

2521 1,200 143 1,343

2522 0

2523 0

2524 978 274 1,252

2525 6,303 526 120 6,949

2526 1,600 2,380 200 4,180

2527 750 900 1,650

2528 3,924 2,000 3,000 8,924

2529 3,945 3,945


32


พ.ศ

.

ยางร

ถยนต

ปลอก

บอ

ทอคอ

นกรต

คอนก

รตทร

งพระ

มด

แผนค

อนกร

ตประ

กอบไ

ด

คอนก

รตสเ

หลยม

ขนาด

0.8

x 0

.8 x

0.8

เมตร

แทงค

อนกร

ต

ขนาด

1x1x

1 เม

ตร

แทงค

อนกร

ต

ขนาด

1.5

x 1

.5 x

1.5

เมตร

แทงค

อนกร

ต

ขนาด

2 x

2 x

2 เม

ตร

ตรถไ

ฟ

รถยน

ต

รถถง

รวม

(ชน)

2530 1,764 2,550 4,314

2531 17,575 5,600 23,175

2532 23,240 1,960 25,200

2533 20,020 3,866 23,886

2534 24,180 3,500 27,680

2535 4,376 4,376

2536 22,000 4,440 26,440

2537 27,161 4,139 31,300

2538 22,650 2,900 1,094 26,644

2539 9,000 15,870 24,870

2540 16,400 6,568 22,968

2541 6,400 19,202 25,602

2542 26,600 26,600

2543 21,686 6,200 27,886

2544 16,100 16,100

2545 707 13,595 208 14,510

2546 23,265 100 23,365

2547 24,050 300 24,350

2548 13,935 13,935

2549 13,885 189 14,074

2550 12,728 200 12,928

2551 11,019 11,019

2552 13,763 13,763

2553 9,617 273 198 25 10,113

2554 8,605 8,605

2555 5,367 5,367

รวม 14,755 6,745 7,851 900 2,550 463 193,002 274,700 14,854 881 587 25 517,313

33

รปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

รปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล เปนการพจารณาลกษณะในการจดวางแหลงอาศยสตวทะเลลงในพนททกำหนดโดยมเกณฑการพจารณาในหลายประเดนไดแก 2.2.1 รปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยใช ระดบชนนำในการจดสรางเปนเกณฑ ชาวประมงพนบานแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตและแปซฟกตะวนตกรจกการรวมฝงและจบสตวนำโดยใช ใบปาลมทอนไม กงไม อวนเกาและอนๆวางไวในทะเลใหเปนเครองมอรวมฝงปลา (fish aggregating devices) วธการนพฒนาขนเปนแหลงอาศยสตวทะเล เพอใหงายหรอสะดวกตอการจบสตวนำ แบงได 3 แบบ (Bergstrom,1983)และมหนาทตางกนคอ

1)แบบจดวางบนพนทะเล(typeA)เพอเปนทอยอาศย และขยายพนธสตวนำวยออน ตลอดจนเปนพนทหาอาหารของสตวนำขนาดใหญลกษณะนตองการวสดทไมลอยนำ

2) แบบจดสรางอยกบทหรอลองลอยอยผวนำ(type B) เพอใหเกดรมเงาเปนทอยอาศย และเปนพนทหาอาหารของสตวนำ ลกษณะนตองการวสดทลอยนำสมอและสายสมอ

3)แบบจดสรางอยกบทบรเวณกลางนำ (type C)เพอเปนพนทหาอาหารของสตวนำ แบงได 2แบบคอ(3.1)แบบพนบาน (traditional type)

จดสรางอยกบทบรเวณนำตน สวนททำหนาทดงดดฝงปลาจะผกตดอยกบเชอกระหวางทนและสมอ หรอบางครงแขวนตดไวกบเชอกทแยกไปจากทน แบบน จ ะ ส ะ ด ว ก ต อ ก า ร จ บ ส ต ว น ำ แ ล ะ เพมประสทธภาพไดมากขน

(3.2)แบบพฒนา(moderntype)จดสรางอยกบทในแหลงนำลก ใชสายสมอยาวมากขนและจำนวนทนมากขนดวย

2.2.2 รปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยใช วตถประสงคของการใชประโยชนเปนเกณฑ รปแบบของการวางแหลงอาศยสตวทะเลขนอยกบวตถประสงคในการจดสรางเชน

1)แหลงอาศยสตวทะเลเพอการฟนฟแนวปะการงมพนทหนาตดแบนราบเพอเพมพนทยดเกาะของสงมชวตเกาะตดและมสวนทซบซอนเปนซอกเพอใชเปนทหลบภยของสงมชวตทจะเขามาอยอาศย (Bernabé and Bernabé-Quet,1997)

2)แหลงอาศยสตวทะเลเพอเปนแหลงอาศยของปลา จะมโครงสรางคอนขางซบซอน มทวางตรงกลางใหปลาสามารถเขาไปอยอาศย หรอหลบภยจากผลาได(Lam,2003)

3)แหลงอาศยสตวทะเลเพอการทองเทยว ซงมกจะสรางมใหเปนทนาดงดดแกนกดำนำแบบสกบา (SCUBA) ซงนอกจากจะสรางรายไดใหกบผ ทเกยวของแลว ยงสามารถชวยลดความเสยหาย ของแหลงปะการงธรรมชาตอนเนองมาจากการทองเทยวอกดวย

2.2.3 รปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยใช ขนาดหรอปรมาตรของแหลงอาศยสตวทะเลเปนเกณฑ หลกเกณฑการแบงขนาดของแหลงอาศยสตวทะเลตางกนตามจำนวนของวสด(GroveandSonu,1983)ดงน

1)ขนาดหนวยเดยว (unit block) มวสดเพยงชนเดยว ในยคเรมตนวสดมกมขนาด 1 ลกบาศกเมตรและขยายขนาดขนมากกวา60ลกบาศกเมตร วสดบางชนมขนาด 100 ถง 250 ลกบาศกเมตร วสดขนาดนเหมาะสมทจะจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทมขนาดกอง 5,000 ถง8,000ลกบาศกเมตร

2)ขนาดกองเดยว (reef set) มวสดหลายอนวางรวมกนเปนกองเดยว ควรมปรมาตรไมนอยกวา400ลกบาศกเมตร

2.2


34


แผนผงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง

3) ขนาดกลมเดยว (reef group) มวสดหลายกอง จดวางเปนกลม และมความสมพนธระหวางกน ควรมจำนวนวสด 10-20 กอง หรอปรมาตร50,000ถง160,000ลกบาศกเมตรระยะทางระหวางกอง ประมาณ 400 เมตร วสดแตละกองจะมอทธพลโดยรอบในรศม200เมตร

4)ขนาดใหญ (reef complex) มวสดหลายกลมมาจดวางเปนพนทแหลงอาศยสตวทะเล ทำหนาทเหมอนเปนกองขนาดใหญกองเดยวกนทงหมด แตละพนทควรหางกนอยางนอย 3กโลเมตร ทงนเชอวาปลาสามารถรบรไดวามแหลงอาศยสตวทะเลภายในระยะทาง 1.5กโลเมตร

กองแทงคอนกรตขนาดเลก

กองแทงคอนกรตขนาดใหญ

ทนลอย

100ม.

100ม.

ภาพท2-1ผงการจดวางแบบสเหลยมจตรส

การจดทำแผนผงขนอยกบลกษณะพนททจะทำการ จดสรางและลกษณะการทำประมงในบรเวณนน โดยมการหารอกบกลมชาวประมงและผมสวนไดสวนเสย ซงสามารถสรปแผนผงการจดวางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมงท ไดดำเนนการในชวงทผานมามท งเปนพนทส เหลยม เปนกองและเปนแนวยาวจดแบงผงการจดวางได5ลกษณะ ดงน

2.3.1 ผงการจดวางแบบส เหลยมจตรส การจดวาง แบบสเหลยมจตรส มพนทการจดวางหลายขนาด สามารถจดวางไดหลายรปแบบทงจดวางแบบกระจายเตมพนท หรอจดวางเปนกลมภายในกรอบพนทสเหลยมจตรสทกำหนดเพอเปนการอนรกษและฟนฟแหลงประมง(ภาพท2-1)

2.2.4 รปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ของกรมประมง กรมประมงมรปแบบในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนลกษณะใหญ2ลกษณะคอ

1) สรางเพอเปนแนวเขตอนรกษทรพยากรประมงและสงแวดลอม โดยใชแทงคอนกรตทมรปรางเปนสเหลยมขนาด2.0x2.0x2.0เมตรหรอขนาด1.5x1.5x1.5เมตรจดวางครอบคลมพนทประมาณ 50 ตารางกโลเมตร ในแตละพนททกำหนดไว

2) สรางเพอเปนแหลงทำการประมงโดยใชแทงคอนกรตรปสเหลยมขนาด1.0x1.0x1.0เมตร หรอขนาด1.5x1.5x1.5เมตรครอบคลมพนทแหงละ1-3ตารางกโลเมตร

2.3

35

2.3.2 ผงการจดวางแบบสเหลยมผนผา โดยกองดานนอกมจำนวนวสดหนาแนนนอยกวากองดานในสามารถจดวางไดหลายรปแบบทงจดวางแบบกระจายเตมพนทหรอจดวางเปนกลมภายในกรอบพนทสเหลยมผนผาทกำหนดเพอเปนแหลงทำการประมงการอนรกษและฟนฟแหลงประมงและเสรมมาตรการปองกนอวนลากทำประมงในพนทใกลฝง(ภาพท2-2)

2.3.3 ผงการจดวางแบบสเหลยมผนผาทมความซบซอน เปนการจดวางทมาจากความตองการของชาวประมงพนบานซงในแตละพนทมความตองการตางกน เนองจากสภาพแวดลอม และจดมงหมายทตางกน ไดมการออกแบบใหมระยะหางและจำนวนวสดในแตละกองแตกตางกน(ภาพท2-3)

ภาพท

ภาพท

2-2

2-3

ผงการจดวางแบบสเหลยมผนผา

ผงการจดวางแบบสเหลยมผนผาทมความซบซอน

2,000ม.

500ม.

6,000ม.

600ม.


36


2.3.4 ผงการจดวางกองใหญกองเดยว ขนาดของกอง มขนาดใหญ จดทำในพนททมความลกนำมากพอสมควรเพอดงดดสตวนำไดหลายประเภท เนองจากอทธพลจากขนาดของกองสามารถดงดดสตวนำขนาดใหญไกลจากฝง ใหเขามาได(ภาพท2-4)

2.3.5 ผงการจดวางเปนแนวยาว โดยระยะหางระหวาง กองเทาๆ กนมวตถประสงคในการปองกนเรออวนลาก เขาทำการประมงใกลชายฝง และมกทำในพนททมชายฝงหนาชมชนประมงคอนขางยาว การจดวางวสดมทงวาง เปนแนวเสนตรงและแนวสลบฟนปลา(ภาพท2-5)

แนวเสนตรง สลบฟนปลา

ภาพท ภาพท2-4 2-5ผงการจดวางกองใหญกองเดยว ผงการจดวางเปนแนวยาว

37

สภาพพนทการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง

พนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทกรมประมงดำเนนการจดสรางในรปแบบแทงคอนกรตลกบาศก ขนาดตางๆ ไดแก 1)ขนาด1.0x1.0x1.0เมตร2)ขนาด1.5x1.5x1.5เมตรและ3)ขนาด2.0x2.0x2.0เมตรตงแตพ.ศ.2530-2555รวมทงสน449แหงสามารถจดแบงพนทการจดสรางตามเกณฑตางๆดงน2.4.1 พนทการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตามระดบความลกของนำ จากการตรวจสอบความลกของนำในพนทจดสราง พบวาเคยมการจดสรางทระดบนำตนทสดท 3.5 เมตร ซงอยในชวงแรกๆ ของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ทมวตถประสงคในการเพมพนทแหลงทำการประมงทไมไกล จากชมชน อนจะเปนการลดตนทนคานำมนเชอเพลงใหแกชาวประมง แตโดยสวนใหญของพนทจดสรางจะอยในระดบนำลกท5–10เมตรคดเปนรอยละ45.21(ตารางท2-2และภาพท2-6)ของจำนวนพนทจดสรางทงหมดและความลกนำมากสดทเคยจดสรางคอ50เมตรโดยพจารณาตามบรเวณไดดงน

2.4

1) อาวไทยฝงตะวนออกจดสรางทความลกนำ 4 - 20 เมตร

2) อาวไทยตอนในจดสรางทความลกนำ 6 - 30 เมตร

3) อาวไทยตอนกลางจดสรางทความลกนำ 4 - 25 เมตร

4) อาวไทยตอนลางจดสรางทความลกนำ 3.5 - 30 เมตร

5) ฝงทะเลอนดามนจดสรางทความลกนำ 5 - 50 เมตร


38


ตารางท

2-2 จำนวนแหลงอาศยสตวทะเลทกรมประมงจดสรางแบงตามระดบความลกของนำ

พ.ศ.

ทจดสราง

จำนวน

รวม

จำนวนแหลงตามระดบความลกของนำ (แหง)

< 5 m 5 - 10 m 10 - 15 m 15 - 20 m 20 - 25 m 25 – 30 m 30 - 35 m 35 - 40 m > 40 m

2530 5 0 5 0 0 0 0 0 0 0

2531 10 0 9 0 1 0 0 0 0 0

2532 8 0 6 1 1 0 0 0 0 0

2533 12 0 9 0 3 0 0 0 0 0

2534 13 0 10 2 1 0 0 0 0 0

2535 8 0 5 3 0 0 0 0 0 0

2536 18 0 8 4 1 0 3 2 0 0

2537 19 2 5 8 1 2 1 0 0 0

2538 15 0 8 4 3 0 0 0 0 0

2539 35 0 16 13 5 0 1 0 0 0

2540 11 0 1 6 0 0 3 0 1 0

2541 24 0 11 4 4 2 3 0 0 0

2542 27 0 11 11 2 0 2 1 0 0

2543 33 0 13 13 4 1 2 0 0 0

2544 20 0 14 4 1 1 0 0 0 0

2545 14 0 4 5 3 1 1 0 0 0

2546 25 0 9 5 7 3 1 0 0 0

2547 35 0 17 5 4 5 4 0 0 0

2548 18 0 10 3 1 2 0 0 0 2

2549 18 0 5 6 6 1 0 0 0 0

2550 17 0 7 4 3 1 2 0 0 0

2551 17 0 4 7 2 4 0 0 0 0

2552 16 0 7 5 2 0 2 0 0 0

2553 11 0 3 8 0 0 0 0 0 0

2554 10 0 6 1 3 0 0 0 0 0

2555 10 0 0 7 3 0 0 0 0 0

ผลรวม

ทงหมด

449 2 203 129 61 23 25 3 1 2

% 100.00 0.45 45.21 28.73 13.59 5.12 5.57 0.67 0.22 0.45

39

ภาพท

2-6 แผนภาพจำลองการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตามระดบความลกของนำ

5 m 10 m

15 m 20 m

25 m 30 m

> 30 m จำนวนปะการงเทยมจำแนกตามความลกนำ

ระดบนำตำสด

2.4.2 พนทการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตามระยะหางจากชายฝง พนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทกรมประมงจดสรางตามระยะหางฝง ซงคำนวณจากพกดทางภมศาสตร โดยมระยะหางฝงใกลสด คอ 150 เมตร ไกลฝงทสดทระยะ 30.5 กโลเมตร โดยสวนใหญจดสรางทระยะจากชายฝง ถง 3 ไมลทะเล (หรอ 5.4 กโลเมตร) คดเปนรอยละ 61.25 ของพนทจดสรางทงหมด และทระยะมากกวา 3 ไมลทะเล คดเปนรอยละ38.75ของพนทจดสรางทงหมด(ตารางท2-3และภาพท2-7)โดยแบงบรเวณดงน

1) อาวไทยฝงตะวนออกจดสรางทระยะหางฝง 0.5 - 15.5 กโลเมตร

2) อาวไทยตอนในจดสรางทระยะหางฝง 1.2 - 30.5 กโลเมตร

3) อาวไทยตอนกลางจดสรางทระยะหางฝง 0.15 - 10 กโลเมตร

4) อาวไทยตอนลางจดสรางทระยะหางฝง 0.4 - 19 กโลเมตร

5) ฝงทะเลอนดามนจดสรางทระยะหางฝง 0.25 - 20 กโลเมตร


40


ตารางทจำนวนแหลงอาศยสตวทะเลทกรมประมงจดสรางแบงตามระยะหางฝง

พ.ศ.

ทจดสราง

จำนวน

รวม จำนวนแหลงตามระยะหางฝง (แหง)

< 3km = 3km <3nm. =3nm. <5nm. =5nm. <7nm. =7nm. >7nm.

2530 5 0 3 1 0 1 0 0 0 0

2531 10 1 0 4 0 1 1 1 2 0

2532 8 1 1 4 0 2 0 0 0 0

2533 12 1 2 7 0 2 0 0 0 0

2534 13 4 1 3 3 1 0 1 0 0

2535 8 2 1 3 0 2 0 0 0 0

2536 18 2 2 3 2 1 4 2 1 1

2537 19 2 1 4 4 1 2 3 1 1

2538 15 2 2 6 0 4 0 1 0 0

2539 35 7 3 12 3 8 0 0 0 2

2540 11 0 1 2 0 2 0 1 0 5

2541 24 3 0 7 1 10 1 2 0 0

2542 27 3 0 12 0 8 0 3 0 1

2543 33 3 6 7 4 5 1 2 0 5

2544 20 5 2 4 4 4 0 1 0 0

2545 14 2 1 3 2 3 0 3 0 0

2546 25 3 4 9 1 4 2 2 0 0

2547 35 6 5 11 4 3 0 4 1 1

2548 18 3 1 4 4 6 0 0 0 0

2549 18 2 1 4 2 6 0 3 0 0

2550 17 3 0 4 2 2 0 3 0 3

2551 17 1 3 4 0 5 0 2 1 1

2552 16 1 2 3 1 1 0 3 0 5

2553 11 2 2 1 2 3 1 0 0 0

2554 10 1 1 3 1 1 0 3 0 0

2555 10 2 1 1 2 1 1 1 1

ผลรวม

ทงหมด449 47 126 41 88 13 41 6 26 61

% 100.00 10.47 28.06 9.13 19.60 2.90 9.13 1.34 5.79 13.59

2-3

41

แผนภาพจำลองการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตามระยะหางฝง

ชายฝงทะเล

< 3km = 3km < 3nm < 5nm

< 7nm = 3nm

= 5nm = 7nm > 7nm

2.4.3 พนทรวมในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง พนททกรมประมงทำการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลแบบแทงคอนกรตรปลกบาศก ระหวาง พ.ศ. 2530-2555เมอคำนวณรอยละของพนทการจดสรางทงหมดรวมกนตอพนทนานนำไทยบรเวณอาวไทยและทะเลอนดามน โดยอาวไทย มพนททางทะเล 304,000 ตารางกโลเมตร มพนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 1,523.48 ตารางกโลเมตร คดเปนเพยงรอยละ 0.50 ของพนทอาวไทย สวนบรเวณฝงทะเลอนดามนมพนททางทะเล 116,200 ตารางกโลเมตร มพนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล520.87ตารางกโลเมตรคดเปนรอยละ0.45ของพนทฝงทะเลอนดามนจะเหนไดวารอยละของพนทจดสรางมปรมาณนอยเมอเทยบกบพนทนานนำทงหมดเนองจากบางสวนมการจดสรางเพมเตมลงในพนทเดมโดยจงหวดทมพนทการจดสรางมากทสด3ลำดบแรกคอประจวบครขนธนครศรธรรมราชและสงขลา(ตารางท2-4)

ภาพท2-7

10 .47 % 28

.06 % 9 .13 % 19

.60 % 2 .90 % 9

.13 % 1 .34 % 5

.79 % 13 .59 %


42


พนทแหลงอาศยสตวทะเลทจดสรางระหวางพ.ศ.2530–2555จำแนกรายจงหวด(ตารางกโลเมตร)

จงหวด พนทขนาดใหญ พนทขนาดเลก รวมพนทจดสราง

ตราด 90.46 16.22 106.68

จนทบร 100.00 16.98 116.98

ระยอง 69.56 14.62 84.18

ชลบร 51.91 4.00 55.91

สมทรสาคร 50.00 0.00 50.00

เพชรบร 119.00 10.82 129.82

ประจวบครขนธ 114.92 51.26 196.18

ชมพร 59.88 47.29 107.17

สราษฎรธาน 73.90 4.00 77.90

นครศรธรรมราช 97.00 78.76 175.76

สงขลา 104.90 45.91 150.81

ปตตาน 52.00 91.18 143.18

นราธวาส 82.20 46.73 128.93

รวมอาวไทย 1095.73 427.75 1,523.48

ระนอง 72.85 5.63 78.48

พงงา 77.70 5.63 78.48

ภเกต 75.73 6.90 82.63

กระบ 50.00 17.20 67.20

ตรง 50.00 19.16 69.16

สตล 70.00 49.79 119.79

รวมอนดามน 396.28 124.59 520.87

ตารางท

2-4

43

การศกษาความคงทนและการจมตวของวสด

จากการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทใชวสดและรปแบบการจดวางในพนทตางๆ ทมความแตกตางในลกษณะของพนทองทะเล ระดบความลกของนำและระยะหางจากชายฝง จงไดมงานวจยจากหนวยงานของกรมประมงทำการทดลองศกษาความคงทนของวสดดงน2.5.1 การทดลองสรางแหลงอาศยสตวทะเลของกรมประมง ในพ.ศ. 2521 ทจงหวดระยอง (สนต, 2534) ซงมรปแบบของวสดทแตกตางกน4รปแบบคอยางรถยนตทผกตดกนเปนชด จำนวน 766 เสน ปลอกบอคอนกรต เสนผานศนยกลาง 0.8 เมตร สง 0.3 เมตร จำนวน 232 ปลอก แทงคอนกรตสเหลยมจตรสขนาด 0.5 x 0.5 x 0.5 เมตรจำนวน 253 แทง ทอ ค.ส.ล. ขนาด 0.1 x 0.3 เมตร จำนวน 233 ทอ สภาพพนทองทะเลเปนทรายปนโคลนปนเปลอกหอยระดบนำลก7-8เมตรจดวางแยกกลมวสดเปนสเหลยมจตรสหางกน200 เมตรการเกบขอมลใชการดำนำและถายภาพสภาพวสดอายการใชงานและใชเอคโคซาวเดอร (echo-sounder)ในพ.ศ.2521-2533พบวา

1)การจดสรางทใชจำนวนวสดมากและระดบนำลกมาก มอตราการจบสงกวา และชนดสตวนำทเขามาอาศยมจำนวนมากกวา

2)การเปรยบเทยบวสดทง 4 รปแบบ พบวา แทงคอนกรตส เหลยมคงสภาพอายใชงาน ไดนานกวา โดยวดจากอตราการจบสตวนำ ลดนอยลงชากวา

3)วสดปลอกบอคอนกรต และทอ ค.ส.ล. มการจมตวงาย

4)รปแบบวสดทมความสง มชองในแนวระดบหรอแนวดง และมความหนาแนนตอพนทสง มผลตอพฤตกรรมการเขามาอาศยของสตวนำ

2.5.2 การทดลองสรางแหลงอาศยสตวทะเลทบรเวณสถาบนการเพาะเล ย งสตวน ำชายฝ งจ งหวดสงขลา ใน พ.ศ. 2527-2528 (พนสน และคณะ, 2529) ไดใชวสดคอนกรตเสรมเหลก หลอเปนโครงสรางตางๆ ไดแก รปพระมดทกดานมขนาด 0.8 เมตร จำนวน 900 ชด และสเหลยมลกบาศกขนาด 0.8 x 0.8 x 0.8 เมตร จำนวน 200 ชด ทนำลก 6 เมตร หางจากฝง 400 เมตร พนทอง

ทะเลเปนทรายปนเปลอกหอยบางแหงเปนทรายละเอยดอดแนนคลมดวยโคลนประมาณ 10 เซนตเมตร และจดสรางเพมเตมในพนท 3,000 เมตร จากฝง ในรปแบบแทงคอนกรตเสรมเหลก ขนาด 0.8 เมตร จำนวน 1,000 ชด การเกบขอมลใชการดำนำสำรวจการจมตวของแทงวสดและใชecho-sounderตรวจสอบการเปลยนแปลงของพนทองทะเล ซงวเคราะหจากระดบความลกของนำบรเวณทมการจดสรางผลจากสำรวจพบวา โครงสรางแบบพระมดมการจมตวสงกวาแบบแทงสเหลยมลกบาศก เพราะเกดการกดเซาะทฐานของโครงสรางเนองจากกระแสนำและเกดจากการทกระแสนำ พดพาตะกอนแขวนลอยมาตกหลงกองวสด ทำใหวสดเกดการจมตว2.5.3 การทดลองวสดและรปแบบทใชสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวเพ จงหวดระยอง พ.ศ. 2530 (สนต และ สเจตน, 2530) ทำการเกบขอมลโดยการดำนำเพอสำรวจสภาพวสดตางๆมลกษณะการจมตวตางกนดงน

1)ทอค.ล.ส.มการจมตว5-7เซนตเมตรยงคงรปแบบเดมมตะกอนปกคลมทวผววสด

2)ยางรถยนต อายวสด 34-48 วน มการจมตว 4-8เซนตเมตร

3)ปลอกทอ อายวสด 35-40 วน มการจมตว 4-9เซนตเมตร

4)แทงคอนกรตสเหลยม อายวสด 35-52 วน มการจมตว5-8เซนตเมตร

2.5.4 การตดตามการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลในเขตจงหวดสตล (กมลพนธ และคณะ, 2534) ทสรางตงแตป2528-2532 ซงมรปแบบของวสดแตกตางกน คอ ปลอกบอค.ส.ล. ขนาดเสนผานศนยกลาง 1 เมตร สง 0.5 เมตร เรยงซอนกนสามชนจำนวน500ชดและวสดแทงคอนกรตสเหลยมขนาด 1.0 x 1.0 x 1.0 เมตร ทมความหนาแนนของจำนวนแทงแตกตางกน เกบขอมลโดยการดำนำสำรวจและใชแบบสมภาษณชาวประมง ในป 2533-2534 พบวาการจดสรางดวย ปลอกบอเกดการจมตวรวดเรว แตกหกไดงาย และปองกนอวนลากไมได สวนการจดสรางแทงคอนกรตรปส เหลยมเปนรปแบบทม โครงรางแขงแรง ไมแตกหกงายประการสำคญชวยปองกนอวนลากได

2.5


44


45


46


2.5.5การทดลองเปรยบเทยบการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลรปแบบตางๆ บนพนทราย (วชาญ และธานนทร,2539) ไดทำการทดลองเพอหารปทรงของแหลงอาศยสตวทะเลทเหมาะสมสำหรบจดสรางบนพนทะเลทมลกษณะเปนทราย โดยทำการหลอแทงซเมนต 4 รปทรงคอ ปลอกบอทอยาวแทงสเหลยมลกบาศกขนาด0.5x0.5x0.5เมตรและสามเหลยมฐานตน กวาง 1 เมตร สง 0.6 เมตร และ นำไปวางในทะเลบรเวณอาวเพ จงหวดระยอง เปนกลมๆหางกน 100 เมตร ทความลกประมาณ 8 เมตร การเกบขอมลระหวางเดอนธนวาคม 2536 ถง พฤศจกายน 2537โดยเกบตวอยางดนเพอวเคราะหชนดและองคประกอบดนและวดกระแสนำบรเวณททำการทดลองและวดอตราการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลเปนเปอรเซนตทก 2 เดอน พบวาพนทะเลบรเวณจดสรางมองคประกอบเปนทรายทมขนาดอนภาคดนเฉลยเทากบ0.035 เซนตเมตรกระแสนำมความเรวสงสด49เซนตเมตร/วนาทในเดอนสงหาคม2537ผลการทดลองแสดงวาการจมตวตอความสงของแหลงอาศยสตวทะเลคอปลอกบอ>ทอยาว>แทงสเหลยม>แทงสามเหลยม โดยคดเปนรอยละ58,31,18และ2.5ตามลำดบซงการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลมทงปจจยทควบคมไมได เชนความเรวกระแสนำลกษณะและองคประกอบของทรายและความลกของนำทะเลและปจจยทควบคมไดคอรปทรงของวสดทควบคมไดโดยการออกแบบ2.5.6 การศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทวางในทะเลเปนเวลาประมาณ 10 ป (ดสต และคณะ, 2550)จำนวน 2 แหง คอ บรเวณทศตะวนตกของเกาะเสมดอ.เมอง จ.ระยอง และบรเวณทศตะวนตกของหมเกาะมนอ.แกลง จ.ระยอง โดยดำเนนการสำรวจขอมล ในเดอนเมษายน 2544 พบวา แหลงอาศยสตวทะเลในบรเวณเกาะเสมด มแทงคอนกรตทกระจายตวไมมทศทาง และมจำนวนแทงคอนกรตนอย ไมรวมกนเปนกลม โดยแตละแทงอยหางๆ กน แตทหมเกาะมนแทงคอนกรตมการรวมกลมดและเรยงซอนกนเปนชนจากการสำรวจโดยการวดระดบฐานของแทงคอนกรตทจมพนทรายพบวามการจมตวในระดบตำคอ มคาการจมตวเฉลย 14.2 และ 9.2 เซนตเมตร และ มพสย เทากบ 9-17 และ 3-17 เซนตเมตร ในแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณเกาะเสมด และหมเกาะมน ตามลำดบ

การชำรดของแทงคอนกรตบรเวณเกาะเสมดมระดบการชำรดตำถงระดบไมมการชำรด และทหมเกาะมนมการชำรดระดบกลางถงระดบไมมการชำรด2.5.7 การสำรวจแหลงอาศยสตวทะเลทจดสรางในโครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำรจงหวดปตตานและนราธวาส (กรมประมง, 2554) โดยกรมประมง ซงจดสรางดวยวสดหลากหลายรปแบบ ไดแก แทงคอนกรตสเหลยมทอคอนกรตตรถไฟรถยนตและรถถง โดยทำการดำนำสำรวจ และวดการจมตวจากดานลางของวสดพบวา แทงคอนกรตสเหลยม ซงจดวางในระดบนำลก 5-29 เมตร มการเรยงตวเปนกองซอนกนจงเกดชองโพรงมากมาย ทงภายในแทงเองและระหวางแทงททบซอนกนและมการจมตวประมาณ 5-10 เซนตเมตร ซงมคานอยมากเมอเทยบกบความสงของแทง ทอคอนกรต ซงจดวางในระดบนำลก 11.5-21เมตร มการกระจายตวในบรเวณกวาง ตวทอมทงในลกษณะตงขนและวางนอนลง มการทบซอนกนบาง และมการจมตวประมาณ 10-20 เซนตเมตร ซงมคาสงเมอเทยบกบความสงของทอ ตรถไฟ ซงจดวางในระดบนำลก 11-29 เมตร เรยงตวแบบไมเปนระเบยบ มการทบซอน และเกยกนของวสด มชองโพรงภายในตขนาดใหญ และมการจมตวประมาณ 10-20 เซนตเมตร ซงมคานอยมากเมอเทยบกบความสงของตรถไฟ และโครงสรางตรถไฟบางสวนมการยบตวเนองจากการผกรอนของเหลกตงแตอยบนบก รถยนต ซงจดวางในระดบนำลก 11-24 เมตร เรยงตวแบบไมเปนระเบยบมการทบซอนและเกยกนของวสด ทำใหมชองโพรงทงสวนของตวรถและสวนททบซอนกน และมการจมตวประมาณ10-20เซนตเมตรซงมคานอยมากเมอเทยบกบความสงของตวรถ รถถงซงจดวางในระดบนำลก21เมตรตวรถถงอยกระจายหางกนเลกนอย มการทบซอนกน 1 ค ทำใหม ชองโพรงเฉพาะสวนทเปนตวรถและใตทองรถเทานน และ มการจมตวประมาณ 5-10 เซนตเมตร ซงมคานอยมากเมอเทยบกบความสงของรถถง

47

แนวทางการศกษาดานวสดในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

การศกษาวจยในเรองความเหมาะสมของวสดทใชในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล มหวขอทควรทำการศกษาในหลายประเดน ไดแก ประสทธภาพของวสดในการดงดดสตวนำทงในดานรปทรงและชนดของวสด การคงสภาพและการจมตวของวสดทใช การปนเปอนของสารเคมจากวสด ทนำมาใช เปนตน ซงมวธการศกษาทหลากหลาย โดยมแนวทางในการศกษาประเดนตางๆดงน2.6.1 การศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพของแหลงอาศย สตวทะเลจากวสดตางๆ ในการพฒนาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจำเปนตองมการคนหาวสดชนดตางๆ วามความเหมาะสม ทจะใชสรางเปนแหลงอาศยสตวทะเลหรอไม ซงเปนการศกษาเพอนำไปพจารณาถงความสามารถในการดงดดหรอเขามาอาศยของสตวนำไดแก

1) ศกษาเปรยบเทยบชนดของวสด โดยเปนการศกษาวสดชนดใหมทไมเปนพษตอสงแวดลอมวามประสทธภาพในการดงดดสตวนำไดมากกวาวสดชนดเดมหรอไม

2) ศกษาเปรยบเทยบรปทรงของวสด โดยเปนการศกษารปทรงอนๆ(ทไมใชแทงสเหลยมลกบาศก)การเพมพนทเกาะตด การเพมความซบซอน ของแทงคอนกรต

3) ศกษาเปรยบเทยบขนาดของวสด โดยเปนการศกษา ขนาดของวสดทควรพฒนาในอนาคตวา ควรมขนาดใหญขนเลกลงหรอมนำหนกมากขน

2.6.2 การศกษาเปรยบเทยบการจมตวและความคงทน ของวสด การศกษาการจมตวของวสดทใชทำแหลงอาศยสตวทะเล พบวา การจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลทมรปทรงตางกนมอตราการจมตวตางกน โดยการจมตวมขนตอนสำคญ 3 ระยะ คอ ระยะตน (initial stage) ระยะกลาง(intermediate stage) และ ระยะสสมดล (equilibriumstage) โดยปจจยทสำคญของการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลนนแบงเปน 2 ชนด คอ ปจจยทไมสามารถควบคมไดไดแกความเรวของกระแสนำลกษณะและองคประกอบของทราย และความลกของทะเลสวนปจจยทสามารถควบคมไดคอรปทรงของแทง(Ingsrisawanget. al,1994)

การทดลองการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลโดย วชาญ และธานนทร (2539) ในสภาพความเปนจรงในทะเลพบวาแทงซเมนตจมลงในทรายทกดานซงอาจเปนผลมาจากอทธพลของความเรวและทศทางของกระแสนำทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา โดยเหนไดจากการทสามารถพบหลมทรายแรกเรมรอบแทงซเมนตปลอกบอทมพนทหนาสมผสทรบกบทศทางของกระแสนำ ขณะทพบหลมทรายแรกเรมทดานปลายขอบของแทงซเมนตรปแบบอนโดยบรเวณทเกดหลมนนจะเกดทดานทปะทะกบกระแสนำกอนทจะขยายขนาดและความลกออกไป สำหรบการเคลอนทของทรายมคาสงกวาปกตและพนทรายจะมการเกดลอน ลกคลนเมอกระแสนำไหลผาน มผลใหการเลอนไหลของเมดทรายทมขนาดตางกนมการเลอนไหลชาเรวแตกตางกนเมอกระแสนำเปลยนความเรวและทศทาง ในการเปรยบเทยบการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลมขอเสนอแนะใหดำเนนการศกษาดงน

1) วางแผนการเกบขอมล โดยกำหนดลกษณะของวสดทตองการศกษา ไดแกชนดวสดขนาดของวสด และตวแปรทสงผลตอการจมตว ไดแกลกษณะพนทะเลความเรวกระแสนำ

2) ทำการเกบตวอยางพนทองทะเลในบรเวณ ทศกษา เพอวเคราะหชนดและองคประกอบของพนทองทะเล

3) ทำการวดกระแสนำในบรเวณทศกษา โดยใชเครองวดกระแสนำ ตามฤดมรสมของพนทศกษา โดยจดวางเครองวดกระแสนำไวทกงกลางของแหลงอาศยสตวทะเล เหนอพนทรายประมาณ2เมตร

4) การดำนำสำรวจการเปลยนแปลงของแหลงอาศยสตวทะเล และบนทกการจมตวดวยกลองถายภาพใตนำ รวมไปถงการวดอตราการจมตวของวสด

2.6


48



กรมประมง. 2547. โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดปตตานและนราธวาส. กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.95หนา.

กรมประมง. 2554. ปะการงเทยม โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเล อนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดปตตานและนราธวาสป2544-2554.สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.98หนา.

กมลพนธอวยวานนท, เอกศกด ปณยานเดชและสชาตแสงจนทร. 2534. ตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในเขตจงหวดสตล.เอกสารวชาการฉบบบท10/2534,ศนยพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.61หนา.

ดสตตนวไลย,จารภาศรและสวชาใจเปยม.2550.แหลงอาศยสตวทะเลในจงหวดระยองหลงจดสราง10ป.เอกสารวชาการฉบบท2/2550.สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.61หนา.

พนสนพานชสข,ยงยทธปรดาลมพะบตร,ดสตตนวไลย,พทธสองแสงจนดา,ศภโชคสวรรณมณและวชาญชสวรรณ.2529.การสรางทอยอาศยของสตวนำบรเวณหนาสถาบนเพาะเลยงชายฝงจ.สงขลา.ในรายงานการประชมทางวชาการครงท24สาขาประมงพ.ศ.2529.มหาวทยาลยเกษตรศาสตรกรงเทพมหานคร.120-124หนา.

สนต สงขทอง. 2534. การประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดระยอง. เอกสารวชาการฉบบท 31. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออกกองประมงทะเลกรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.40หนา.

สนตสงขทอง.2535.ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณจงหวดระยอง.เอกสารวชาการฉบบท35.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง.หนา1-3.

สนต สงขทองและสเจตนณนคร. 2530.การทดลองสรางแหลงอาศยสตวทะเล (มนนเวศน 8-1)บรเวณอาวเพจงหวดระยอง ป 2530. เอกสารวชาการ ฉบบท 1/2530. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก, กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.48หนา.

วชาญองศรสวาง.2539.การตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยเครองมอลอบปลาบรเวณแหลงจดสรางจงหวดจนทบร.เอกสารวชาการฉบบท62.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก.กองประมงทะเล,กรมประมง.18หนา.

วชาญองศรสวางและธานนทรสงหะไกรวรรณ.2539.การทดลองเปรยบเทยบการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลรปแบบตางๆบนพนทราย.เอกสารวชาการฉบบท58.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง.20หนา.

Bains,M. 2001. Arttificial reefs: a reviewof their design, application,management andperformance.Ocaen&CoastalManagement,44:241-259.

Bergstrom,M.1983.ReviewofExperiencesWithandPresentKnowledgeaboutFishAggregatingDevices.BayofBengalProgramme,BOBP/WP/23,Madras,India.

Bernabé,G.andBernabé-Quet,R.1997.Interfaces,substrate,reefandfishaggregationdevices.InEcologyandManagementofcoastwater.TheAquaticEnvironment,pp.301-341.Chichester:PraxisPublishing.

Grove, R.S and C.J. Sonu. 1983. Review of Japanese Fisheries Reef Technology. Report 83-RD-137.SouthernCaliforniaEdisonCompany.Rosemead,California.

IngsrisawangV.,T.SinghagraiwanandH.Kimura.1994.ComparativeanalysisoffishAttractionduetovariousshapesofartificialreefinPheBay,EasternGulfofThailand.ThaiMar.Fish.Res.Bull.5:139-142.

Lam,K.Y.K.2003.Coralrecruitmentontoanexperimentalpulverizedfuelash-concreteartificialreef.MarinePollutionBulletin,46:642-653.

Mottet,M.G. 1981.Enhancementof themarineenvironment for fisheriesandaquaculture inJapan.WashingtonDept.Fish.,Tech.Rep69.96pp.

Mottet,M.G.,1985.EnhancementofthemarineenvironmentforfisheriesandaquacultureinJapan.In:D’Itri,F.M.(Editor),ArtificialReefs:MarineandFreshwaterApplications.LewisPublications,Chelsea,MI,pp.13-112.

49


50


นพรตน เรองปฏกรณ หสพงศ สมชนะกจ

บทท 3 ความหลากหลายของสงมชวต

51

แหลงอาศยสตวทะเลเปนระบบนเวศ หรอทอยอาศยของสตวนำเชนเดยวกบแนวปะการงตามธรรมชาต ผลผลตสตวนำบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลเพมขนไดโดยผานกลไกการสรางระบบนเวศ และในทางกลบกน จะลดลงไดเมอระบบนเวศถกรบกวน หรอขาดเสถยรภาพ ดวยสาเหตตางๆ ทงจากความผนแปรตามธรรมชาต หรอจากการกระทำของมนษย ซงผลผลตสตวนำในระบบนเวศคอสงมชวตในพนทนนหรอประชาคม(community)(กรมประมง,2555) กระบวนการสรางระบบนเวศไดเรมตนทนท หลงจากการจดวางวสดเพอทำเปนแหลงอาศยสตวทะเล โดยสงมชวตชนดแรกทเขามาครอบครองพนทผวของแหลงอาศยสตวทะเลคอ แพลงกตอนพวกไดอะตอมซงไดอะตอมจดเปนผผลตขนตน ทมความสำคญตอระบบนเวศและเปนอาหารทสำคญของสตวทะเลทมพฤตกรรมการกนอาหารแบบแทะเลม (grazer)ไดแกกลมเอคไคโนเดรมหอยและปลาบางชนดเปนตน(Ardizzoneet. al,1989)จากนนตวออนของสงมชวตเกาะตดชนดตางๆ จงตดตามมา ในการสรางสงคมสงมชวตประเภทเกาะตดใหมความหลากหลายซบซอนมากขน ขณะเดยวกน ดวยตวโครงสรางของแหลงอาศยสตวทะเลเอง ยงมอทธพลทางกายภาพตอการชกจงสตวนำในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลและใกลเคยง ใหเขามาอยอาศยไดตงแตวนแรกทจดวางวสดเชนเดยวกน ระบบนเวศทดตองมเสถยรภาพ ซงขนอยกบความสลบซบซอนของโครงสรางและระดบของความรนแรงความถของการรบกวนของปจจยสงแวดลอมตามธรรมชาตและจากการทำประมง ผลผลตจะเพมขนจากระบบหวงโซอาหาร หรอสายใยอาหาร และการทดแทนทของสตวนำรนใหมทมาแทนรนเกา (recruitment) สวนความซบซอนทางกายภาพในบางจด อาจเปนแหลงทอยอาศยยอย (microhabitat) ทเออตอการอยอาศยของสตวนำบางชนดทำใหเกดความหลากหลายหรอชกชมดานชนด โดยทวไปบรเวณทจดวางแหลงอาศยสตวทะเล ควรมตนทนทางธรรมชาตอยบาง คอ เปนบรเวณทมสตวนำชกชมอยบางแลว หรอเคยเปน แตไดเสอมโทรมไปหรอเปนทฝงปลาวายผานเปนประจำและเมอสตวนำทเขามาอยอาศยมความหลากหลายทงชนดจำนวนและขนาดหรอชวงวยในบางกรณสามารถออกแบบลกษณะของวสดสำหรบจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล เพอใหเหมาะสมกบสตวนำเปาหมายได(กรมประมง, 2555) ผลการศกษาความหลากหลายของแพลงกตอน สตวหนาดน และสตวนำบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลดงน


52


แพลงกตอนจดเปนผผลตในลำดบพนฐานของสายใยอาหารลองลอยในทะเลสามารถวายนำหรอเคลอนทไปมาไดเพยงเลกนอย จงมกถกพดพาไปตามทศทางของกระแสนำและคลนลม ไดมการศกษาถงแพลงกตอนในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลทเกาะ Izumozaki ประเทศญปน พบวา ความเขมขนของปรมาณแพลงกตอนทพบ ในแหลงอาศยสตวทะเลมสงมาก เมอเทยบกบบรเวณอนๆแมแตในปะการงธรรมชาต โดยเฉพาะในเวลากลางคน(Yoshiwara, 1970 อางตาม วชาญ, 2555) และจากการศกษาของ วชาญ และธานนทร (2539) เรองกระแสนำ ในแหลงอาศยสตวทะเล ทอาวเพ จงหวดระยอง เปนเวลา 1 ป พบวา กระแสนำรอบๆ แหลงอาศยสตวทะเลมสองลกษณะ คอ กระแสนำตามแนวแกน X แกน Y และ ในลกษณะกระแสนำปนปวน (turbulent) ผลของการไขวกนของกระแสนำปนปวนนเองทำใหสงแขวนลอยในนำ เชนตะกอนหรอกระทงแพลงกตอน ตางๆ ทลองลอยในนำ มการเคลอนไหวไปมารอบๆ แหลงอาศยสตวทะเลทงในแนวตงและแนวนอน ซงนาจะเปนสาเหตใหมสตวนำประเภทปลาผวนำมาอาศยอยมากทางดานบนของปะการง สำหรบแพลงกตอนทพบบนแหลงอาศยสตวทะเล ธานนทร และคณะ (2541) ไดทำการศกษาแพลงกตอนทเกดบนผวของ

แพลงกตอนบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 3.1 แหลงอาศยสตวทะเล ทสรางสำหรบเลยงหอยเปาฮอพนธพนเมอง ในเขตนำตนชายฝง และพบแพลงกตอน จำนวน 91 ชนด แบงเปน แพลงกตอนพช 71 ชนด และแพลงกตอนสตว 20 ชนด โดยพบ Nitzschia มากทสด ซงNitzschiaเปนแพลงกตอนพชกลมทเปนอาหารขนพนฐาน หลกของสตวนำวยออนหลายชนดในทะเล และในแหลงอาศยสตวทะเลของโครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเล อนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดปตตานและนราธวาส ไดมการศกษาพบวา ในปท 2 หลงการจดวางมความชกชมเฉลย (เซลล/ลตร) ของแพลงกตอนพชในแหลงอาศยสตวทะเลของโครงการฯ มากกวาในปท 1 อยางชดเจน โดยพบแพลงกตอนพช 2 ดวชน คอ Chromophyta และCyanophyta รวม 26 วงศ 40 สกล (มาโนช และคณะ,2546) และจากการศกษาไดอะตอมทพบบนพนผวแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวมะขาม เกาะเสมด จงหวดระยอง โดย อรรชนย (2545) พบไดอะตอมทงหมดถง 117 ชนดเหลานจงแสดงใหเหนแลววา การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนการสรางแหลงอาหารขนพนฐานทมความหลากหลาย เพยงพอสำหรบการพฒนาแหลงอาศยสตวทะเลใหเปนระบบนเวศทสมบรณตอไปได

53

สตวหนาดน (benthos) มความสำคญตอระบบนเวศหลายประการ สตวหนาดนหลายชนดเปนอาหารของสตวนำ ความชกชมและมวลชวภาพของสตวหนาดนจงเปนดชนบอกความอดมสมบรณของแหลงนำได สตวหนาดนมบทบาทสำคญตอการหมนเวยนของสารอาหารทสะสมอยในตะกอนดนกลบสมวลนำ สตวหนาดนทดำรงชพดวยการ ฝงตวอยในตะกอนดนเมอเคลอนทจะกวนตะกอนดนขน ชวยใหออกซเจนสามารถแพรลงสตะกอนดนไดลก ลดการเนาเสยของตะกอนดนสตวหนาดนแบงยอยเปน3กลมคอกลมทขดร (burrower) หรอฝงตวอยตามพนทะเล เชนดอกไมทะเลบางชนด ไสเดอนทะเล หอย และปบางชนดกลมเกาะนงอยกบท (sessile) บางครงอาจเกาะตดจนเคลอนยายไมไดเลยเชนฟองนำปะการงกลปงหาเพรยงหน และหอยบางชนด และกลมคบคลานหนาดน (demersal)ซ งบางคร งอาจมการฝงตวหรอขดรอาศยชวขณะตาม พนทะเล เชน กง กง ป เอคไคโนเดรม (ธำมรงค, 2543) พนผวแหลงอาศยสตวทะเลมลกษณะแขง จงเหมาะสมตอการยดเกาะของสตวเกาะตด ซงกรองกนอาหารท เปนตะกอนแขวนลอย หรอแพลงกตอนทมากบมวลนำ โดย พนผวทเปนคอนกรต จะเหมาะสมตอการยดเกาะกวาวสดแบบอน ชนดของสตวเกาะตดทพบ มกจะคลายๆกน ไดแกไบรโอซว ไสเดอนทะเลชนดสรางทอ หอยสองฝา เพรยงหนเพรยงหวหอม กลปงหา และฟองนำ เปนตน นอกจากน ยงพบปะการง และสาหรายทะเลดวย สทธชย และคณะ(2521) ทำการตดตามผลการสรางแหลงอาศยสตวทะเลทเกาะสชง เปนเวลา 8 เดอน พบวา ในชวงสปดาหท 2-3 มสาหรายมาเกาะ เมอ 1 เดอนผานไปพบเพรยงและหอยนางรม ในเดอนท 2 พบฟองนำ ในเดอนท 4 พบไบรโอซวและพบไฮดรอยดและเพรยงหวหอมในเดอนท 8 นอกจากนยงพบสตวไมมกระดกสนหลงชนดอนๆ ดวย Chittima(1989) สำรวจสงมชวตทเกาะตดบนวสดทใชจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทจงหวดระยอง ใน พ.ศ. 2531 โดยเกบตวอยางในเชงปรมาณ พบวา สวนใหญสตวหนาดนขนาดใหญทอยภายในแหลงอาศยสตวทะเลมความหนาแนนมากกวาบรเวณภายนอกแหลงอาศยสตวทะเล สวนนพนธ และคณะ(2537)พบวามสตว7ไฟลมทอาศยอยบนโครงสราง

การศกษาสตวหนาดนและสตวเกาะตดบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 3.2 ของแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดระนอง ซงไดแก Porifera,Coelenterata, Annelida, Echinodermata,Mollusca,ArthropodaและChordataนอกจากนยงพบสาหรายและไบรโอซวดวย ตอมา ธานนทร และคณะ (2541) ศกษาถงการเกดขนของสงมชวตบนแหลงอาศยสตวทะเลในบรเวณอาวเพ จงหวดระยอง พบวา นอกจากแพลงกตอนแลว บนแหลงอาศยสตวทะเลยงพบหอยฝาเดยวและหอยสองฝา61สกลจำนวน200ชนดและพบสตวนำอนๆอก17กลมจำนวน63ชนดไดแกสตวทะเลพวกฟองนำดอกไมทะเลหนอนทะเล กงชนดตางๆ เมนทะเล ลนทะเล ทากทะเล ดาวทะเลแตงกวาทะเลเพรยงชนดตางๆและปลานอกจากน ยงพบสาหรายทะเล จำนวน 14 ชนด ซงสวนใหญเปนสาหรายวนสแดงสนำตาลและสาหรายหหนยพเรศ(2542)ไดทำการศกษาเพอรไฟตอน (สงมชวตซงเกาะกบวตถใตนำ)บรเวณแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวศรราชาจงหวดชลบร เปนระยะเวลา1ปพบสตวทอาศยบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล จำนวน 19กลม จาก 8 ไฟลม ไดแก ฟองนำ ปะการงแขงไฮดรอยด ปะการงออน กลปงหา ดอกไมทะเล ไบรโอซวหนอนทอ หอยฝาเดยว หอยสองฝา เพรยงหน ไอโซพอด แอมฟพอดกงปปลงทะเลเมนทะเลดาวเปราะและเพรยงหวหอม มาโนช และคณะ (2546) ทำการตดตามผลการ จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ทจดสรางดวยตรถไฟ แทงคอนกรต และทอคอนกรต จำนวน 10 แหง หลงการจดวางไปแลวประมาณ 2 เดอนพบสตวหนาดนขนาดใหญ 7 ไฟลม ไดแก ไฟลมPlatyhelminthes, Annelida, Mollusca, Arthropoda,Echinodermata,BrachiopodaและChordata


54


การศกษาชนดปลาบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 3.3 ปลาเปนทรพยากรสตวนำทมความสำคญตอระบบนเวศ และทางเศรษฐกจ แตเมอมการนำขนมาใชประโยชนจนทรพยากรสตวนำอยในภาวะเสอมโทรมแลว แนวทางหนงทชวยฟนฟทรพยากรสตวนำใหกลบมาความอดมสมบรณ คอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ซงการตดตามผลการ จดสรางและการศกษาท เกยวของกบประชาคมปลาในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลเปนการแสดงใหประจกษอยางหนงวาแหลงอาศยสตวทะเลเปนระบบนเวศทมความอดมสมบรณและมความสามารถพฒนาใหมความซบซอนเพมขนไดตามระยะเวลาทผานไป ในประเทศไทยมการศกษาท เกยวกบประชาคมปลาในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลมา โดยตลอดตามลำดบอาท สมพร และคณะ (2526) ไดทดลองสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดระยองแลวพบวาสตวนำทจบไดมากสดคอปลาในกลมปลากะพงรองลงมาคอปลากะรงและมสตวนำซงสวนใหญมคาทางเศรษฐกจทเขามาอยอาศยในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลอกไมตำกวา 15 ชนด เชน ปลากะตกปลาสกนปลาทปลาลงปลาหลงเขยวปลาอนทร ปลาสลดทะเลปลานกแกวปลาสรอยนกเขาปลานำดอกไมปลาหมสปลากระเบนหมกกลวยหมกหอมเปนตน นยม และคณะ (2527)รายงานวาชนดของสตวนำ ทพบในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลในอาวพงงา ไดแกปลาจวดปลากะรงปลากะพงแดงปลาสลดทะเลปลาดกทะเล นอกจากนยงมสตวนำชนดอนอกเชนหอยแมลงภหอยมกจาน หอยพดและหอยนางรม พนสน และคณะ (2529) รายงานชนดปลาทพบมากบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลหนาสถาบนวจยการเพาะเลยงสตวนำชายฝง จงหวดสงขลา ไดแก ปลาสลดทะเล(Siganus javus) ปลากะพงทอง (Lutjanus johnii) ปลากะพงขางปาน (Lutjanus russelli) ปลาหางกวหมอ(Caranx sexfasciatus)และปลาตะกรบ(Scatophagus argus) และจากการเปรยบเทยบอตราการจบสตวนำพบวา บรเวณ ทมแหลงอาศยสตวทะเลมผลการจบสตวนำเฉลยมากกวาบรเวณทไมมแหลงอาศยสตวทะเล สนต และสเจตน (2530) สำรวจชนดและปรมาณสตวนำในการทดลองจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณ

อาวเพจงหวดระยองดวยการใชเครองมอเบดสายลอบปลาชนดเครองมอละ 1 ครง ในแตละกลมวสด และการดำนำสงเกต2ครงพบชนดปลาจากการวางลอบจำนวน13ชนดจากเบด7ชนดและการดำนำ22ชนดและจากการดำนำสงเกตเหนไดวา การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลครงนสามารถดงดดสตวนำทมคณคาทางเศรษฐกจเขามาอยอาศยในบรเวณนน กมลพนธ และเอกศกด (2531) ทำการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 5 แหง ในจงหวดสตล โดยใชเครองมอเบด 18 ครง ลอบปพบได 23 ครง และอวนลอยกงสามชน4ครงจบสตวนำบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล และการดำนำสำรวจชนดสตวนำทเขามาอยอาศย 5 ครง พบปลาทงหมด 31 ชนด โดยกลมปลาทพบมากสดคอปลากะรง(Serranidae)พบ5ชนด Fujisawa และคณะ (1991)ไดทดลองสรางแหลงอาศยสตวทะเลดวยรปรางตางกน 3 แบบ ทบานเพ จงหวดระยอง หลงการจดสรางแลว 3 สปดาห จงทำการ ตดตามผลการจดสรางโดยการดำนำสงเกตชนดปลาบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลพบวา ในชวง 4 เดอนแรกพบกลม ปลาทรายขาวกลมปลาสลดทะเลและปลากะรงปลาสรอยนกเขา และปลากะพง และตงแตหลงจดสราง 6 เดอนแลวพบชนดของปลาสลดทะเลปลากะรงและปลากะพงเพมมากขน รวมทงพบปลาดกทะเล ปลาอมไข และฝงปลาสกน โดยปลาทพบบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลแบงออกได 5 กลม คอ กลมท 1 พวกทอาศยอยบรเวณทมดชด หรอดานลางของตวโครงสราง เชน ปลากะรง กลมท 2 พวกทวายนำอยบรเวณทมดชดของตวโครงสรางเชนปลาอมไขปลาสลดหนกลมท 3 พวกทวายผานรอบๆ โครงสราง เชน ปลากะพงปลาสลดทะเลปลาดอกหมากกลมท 4พวกทอาศยบรเวณพนทะเลรอบๆโครงสรางเชนปลาทรายขาวปลาแพะและกลมท5พวกทวายรอบๆและอยดานบนของโครงสรางเชนปลาสาก สนต (2534) ทำการประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณจงหวดระยอง โดยการสำรวจชนดปรมาณ และอตราการจบสตวนำ ดวยการใชเครองมอประมงเบดและลอบปลา พบปลามากสดจำนวน 31 ชนด

55

ทแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณเกาะมนนอกและจากการดำนำ สงเกตของ สนต (2535) ไดแบงปลาตามพฤตกรรมการ อยอาศยบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล ได 2 ประเภท คอปลาทชอบอาศยอยในชองหรอชดกบวสด เชน กลมปลากะรง (Serranidae) กลมปลาปกเปา (Diodontidae) และกลมปลาวว (Balistidae) เปนตนและกลมปลาทชอบอาศยบรเวณรอบๆ วสด เชน กลมปลากะพง (Lutjanidae) กลมปลาทรายขาว (Nemipteridae) และกลมปลาหมส(Lethrinidae)เปนตน อกกฤต (2536) ทำการศกษาประชาคมปลาทเขามาอยในแหลงอาศยสตวทะเลทจงหวดระนองพบวาปลาในแนวปะการงแทมความหนาแนนของประชากรและจำนวนชนดปลามากกวาในแหลงอาศยสตวทะเล แตในแนวแหลงอาศยสตวทะเลจะมสดสวนของชนดปลาทมความสำคญทางเศรษฐกจสงกวาในแนวปะการงธรรมชาต วชาญ (2539) ไดทำการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณ จงหวดจนทบร เปนเวลา 1 ปโดยใชลอบปลา พบปลาทงหมด 36 ชนด คาดชนความหลากหลายของสตวนำ และคาความสมำเสมอของสตวนำ ทถกจบโดยลอบปลาในชวง 6 เดอนแรกและ 6 เดอนหลงการจดสรางคอนขางใกลเคยงกนจงเปนไปไดวากลมปลาทงสองชวงเวลาเปนกลมเดยวกน แตพบวาอตราการจบในชวง6เดอนแรกนอยกวาชวง6เดอนหลงเพราะเมอเวลาผานไปสงเกาะตดมมากขนทำใหเกดการดงดดสตวนำใหเขามายงแหลงอาศยสตวทะเลมากขน นอกจากนแลวยงพบวาจำนวนชนดของปลาทจบไดจากลอบมมากกวาทพบจากการลากอวนกอนการสรางแหลงอาศยสตวทะเล กรวทย และเปรมสข (2540) รายงานการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล จงหวดจนทบร โดยใชเบดมอพบวาตกปลาผวนำได 6 ชนด และปลาหนาดน 21ชนด โดยชนดทจบไดมาก คอ ปลาหมส ปลาทรายแดง ปลาทรายขาวและปลาสายรง อำนาจ และคณะ (2545) ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ในจงหวดปตตาน โดยศกษาอตราการจบ และชนดสตวนำจากเครองมอประมงพนบานทนยมใช6ชนด พบวาชนดสตวนำทจบไดจากเครองมอประเภทอวนและเบดภายหลงจากการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมจำนวนชนดมากขน โดยเฉพาะในอวนลอยปลาททกอนการจดสราง

มจำนวนชนดสตวนำทจบได 35 ชนด และภายหลงการ จดสรางไปแลว1ปพบสตวนำเพมขนเปน54ชนด อกกฤต (2545) รายงานวา บรเวณทอคอนกรตเสรมเหลกทวางในทะเลบรเวณเกาะไมทอน จงหวดภเกตพบจำนวนตวปลาเพมขน3-6เทาตวหลงการจดวางเพยง4เดอน และเปนปลาในระยะเตมวย ซงเกดจากการอพยพยายเขามาอยในแหลงใหม และพบวาจำนวนชนดและจำนวนปลา ไมแตกตางกนหลงการวางนาน4–85เดอนแตสถานะภาพ ของประชาคมปลามความมนคงมากขน จากความถทพบชนดปลาทเปนตวแทนของประชาคมมคาสงมากขนเมอเปรยบเทยบกบชวงแรกของการจดวางวสด มาโนช และคณะ (2546)ทำการตดตามผลการจดสราง แหลงอาศยสตวทะเล ในโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ทจดสรางดวยตรถไฟ แทงคอนกรต และทอคอนกรตจำนวน 10 แหง หลงการจดวางไปแลวประมาณ 2 เดอนโดยการลากเกบตวอยางไขและลกปลาวยออน พบวาลกปลาวยออนกอนการจดวางทงหมด32วงศและภายหลงการจดวาง 37 วงศ โดยองคประกอบของวงศทพบมากสดคอปลาสกน (Carangidae) ปลาทราย (Nemipteridae) และปลาหลงเขยว(Engraulidae)ซงเปนกลมปลาเศรษฐกจทสำคญ และจากการดำนำสำรวจชนดปลาดวยสายตา (sighting) พบปลา 64 ชนด 26 วงศ โดยวงศทพบจำนวนชนดมากสดคอ ปลาสกน พบ 9 ชนด รองลงมาไดแก ปลากะพง(Lutjanidae) และปลากะรง (Serranidae) พบวงศละ 7 ชนด เมอแยกตามประเภทวสดแลวพบวา ทแหลงอาศยสตวทะเลตรถไฟพบปลา 43 ชนด บรเวณแทงคอนกรต พบ50ชนดและบรเวณทอคอนกรตพบ33ชนด สชาต (2547) ทำการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณอาวพงงา ตงแต พ.ศ. 2542-2545โดยเกบขอมลจากเครองมอประมงหลกทใชในอาวพงงา คออวนลอยกงสามชนไดสตวนำทงหมด93ชนดเปนปลา64ชนด โดยกลมปลาทจบไดมากสดคอปลากดและปลาจวดซงเปนปลาทมกพบบรเวณใกลปาชายเลนและชายฝง สอดคลองกบพนททศกษาทอยใกลกบเกาะทมปาชายเลนทอดมสมบรณ กรมประมง (2549) ทำการสำรวจชนดปลา ในแหลงอาศยสตวทะเลในโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ทจดสรางดวยวสดตางๆ ในพนทจงหวดปตตานและนราธวาส โดยวธการดำนำแลวสงเกตชนดปลาทพบระหวางพ.ศ.2545-2549


56


เปนระยะ5ปของโครงการฯพบปลาทงสน45วงศ138ชนด วงศทพบชนดปลามากสดคอปลาสกน(Carangidae)และปลาบ (Gobiidae) พบวงศละ 13 ชนด รองลงมา คอ ปลากะพง (Lutjanidae) พบ 11 ชนด ปลากะรง(Serranidae)และปลาสลดหน (Pomacentridae)พบวงศละ10ชนดโดยทบรเวณตรถไฟพบปลา38วงศ112ชนดบรเวณทอคอนกรต พบปลา 23 วงศ 49 ชนด บรเวณแทงคอนกรต พบปลา 38 วงศ 94 ชนด และบรเวณรถยนต พบปลา23วงศ56ชนดโดยรถยนตเปนวสดทนำมาจดวางเปนแหลงอาศยสตวทะเลหลงสด ดสต และคณะ (2550) ศกษาผลจบสตวนำโดยการตกปลาและวางลอบ ทแหลงอาศยสตวทะเลทไดจดวางไปแลว 10ป บรเวณจงหวดระยองพบปลาทจบไดจากเบดจำนวน12ชนดโดยมปลาทรายขาวเปนชนดทถกจบไดมากสดสวนลอบปลาพบ30ชนด โดยมปลาสลดทะเลเปนชนดทจบไดมากสด อำนาจ และคณะ (2550)ศกษาผลจบสตวนำจากเครองมอประมงพนบานอวนจมกง อวนลอยปลาทอวนจมป และอวนจมหมกททำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดสงขลา ตงแต พ.ศ. 2534-2543 พบสตวนำจากเครองมอทงหมดถง 99 ชนด โดยทศทางการเปลยนแปลง

ของโครงสรางประชาคมสตวนำตงแตปท 6 เปนตนไป มแนวโนมหมนวนกลบไปคลายคลงกบโครงสรางประชาคมสตวนำในชวง2ปแรกนนคอเมอโครงสรางประชาคมสตวนำ ถกรบกวนหรอมการจบสตวนำปรมาณมากระยะหนงแลวโครงสรางประชาคมสตวนำมโอกาสเขาสสมดลกลบมาเหมอนเดมไดอกแตใชเวลามากกวา10ป กรมประมง (2555) ทำการสำรวจและจดทำบญชรายชอชนดปลาในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลในโครงการพระราชดำรฯ ในพนทจงหวดปตตานและนราธวาส โดยวธการดำนำสงเกตชนดปลาโดยพจารณากลมปลาทเหนไดชดเจนเปนหลกทพบระหวางพ.ศ.2545-2555พบปลาทงสน 54วงศ111สกล182ชนดวงศทพบชนดปลามากสดคอปลาสกน19ชนดและปลาบพบวงศละ18ชนดรองลงมาคอปลากะพงปลากะรงและปลาสลดหนพบวงศละ12ชนด โดยทบรเวณตรถไฟพบปลา 39 วงศ 122 ชนด บรเวณทอคอนกรต พบปลา 23 วงศ 50 ชนด บรเวณแทงคอนกรตพบปลา46วงศ129ชนดบรเวณรถยนตพบปลา40วงศ117ชนดและรถถงพบปลา35วงศ88ชนดจำนวนชนดทพบขนอยกบเวลาทใชในการปฏบตงานใตนำในแตละจดสำรวจทไมเทากน

57

ระบบนเวศในแหลงอาศยสตวทะเลทมความสมบรณจะมสตวนำชนดตางๆ เขามาอยอาศยการศกษาถงชนดสตวนำ ในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล จงเปนการยนยนไดถงความอดมสมบรณนน และเปนสวนหนงของการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลดวย ในการศกษาความหลากหลายของสงมชวตบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล แบงตามประเภทสตวนำดงน 3.4.1 การศกษาแพลงกตอน ใชถงกรองแพลงกตอนขนาดชองตา 60 ไมครอนเสนผานศนยกลางปากถง35เซนตเมตรลากผานนำในแนวดงจากระดบลางสดสผวนำ เกบตวอยางแพลงกตอนทไดใสขวดพลาสตกขนาด 500 มลลลตร แลวรกษาสภาพตวอยางดวยฟอรมาลน 5-10% แลวนำมาวเคราะหในหองปฏบตการ โดยนำตวอยางแพลงกตอนพชในขวดพลาสตกขนาด500 มลลลตร มาเขยาใหแพลงกตอนในขวดกระจายทวกนสมตวอยางมา 1 มลลลตร ใสในสไลดนบจำนวน (SedwickRafter counting cell) เพอวเคราะหสกลและนบจำนวนเซลล ภายใตกลองจลทรรศนกำลงขยายสง โดยการสมนบตวอยางละ 2 ซำ แลวคำนวณหาจำนวนเซลลของแพลงกตอนพช ตอปรมาตรนำ1ลกบาศกเมตรเอกสารทใชประกอบในการวเคราะหอนกรมวธานถงระดบสกลของแพลงกตอนพชทสำคญ ไดแก ลดดา (2542), Cupp (1943), Lebour(1966)และYamaji(1976) 3.4.2 การศกษาชนดปลา การศกษาชนดปลาบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลเปนสวนหนงของการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล วธการทนยมใชในการประเมนผลทงในบรเวณปะการงธรรมชาตและแหลงอาศยสตวทะเล(Seaman,2000)โดยมวธการหลก2วธคอ 1) การประเมนผลโดยมการรบกวนทรพยากร(destructive assessment) เปนการประเมนผลโดยใชวธการจบสตวนำ (capturemethods)ทงจากการทำประมงพาณชย การประมงพนบาน และการประมงแบบสนทนาการ วธน

แนวทางการศกษาความหลากหลาย ของสงมชวตบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล

3.4

มขอเดนคอสตวนำทจบขนมาไดสามารถนำไปศกษาไดหลากหลาย เชนผลผลตสตวนำ ชนดสตวนำ การศกษาดานชวประวตความดกไข อายสตวนำ พฤตกรรมการกนอาหารโดยดจากองคประกอบในกระเพาะอาหาร และยงสามารถใชวธน ในเวลากลางคนเพอเกบตวอยางสตวนำทออกหากนในเวลากลางคน สวนขอควรคำนงถงในการตดตามผลคอ วธการจบสตวนำเปนการเอาสตวนำออกมาจากบรเวณนน อยางถาวรซงอาจมผลกระทบตอโครงสรางประชาคมสตวนำได ในกรณทมการเกบตวอยางในพนทเดมอยางตอเนอง การใชวธการจบสตวนำแบงออกไดเปน2วธดงน (1)การเกบรวบรวมขอมลจากการทำประมง แบบอสระ (fishery dependent) ดวยการใชเครองมอประมง เชน ลอบ เบดตกปลา อวนลาก อวนลอย ฉมวกเปนตน โดยชาวประมงและมผวจยหรอผตดตามประเมนผลบนทกขอมลทไดจากผลจบโดยตรง ซงบางครงอาจใชขอมลจากตวปลารวมดวยได วธการนทำใหไดขอมลทแทจรง และชดเจนจากผลจบแตเปนขอมลสวนหนง(จากรอบนอกหรอดานขาง) ของประชาคมสตวนำในแหลงอาศยสตวทะเลเทานนยงขาดขอมลสตวนำทอาศยอยในแหลงอาศยสตวทะเล


58


ขอมลทไดเปนการประมาณเบองตนของผลผลตและความหนาแนนของสตวนำ ซงถาวตถประสงคของการประเมนตองการบอกถงความคมคาของแหลงอาศยสตวทะเลตอชาวประมงในพนทแลว การศกษาดวยวธนอาจพอเปนตวแทน ผลของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลได (2) การเกบรวบรวมขอมลจากการทำประมงแบบไมอสระ (fishery independent) วธเกบรวบรวมขอมลคลายกบขอ (1) แตมการควบคมปจจยบางอยางตามวตถประสงคของผศกษา เชน การกำหนดชนดเครองมอประมง ขนาดเครองมอ ขนาดตาอวน การลงแรงประมง ชวงเวลาและพนทศกษา ความลกนำ ในการเลอกเครองมอประมงบางชนดมความจำเพาะกบกลมสตวนำ เชนอวนลากมสตวนำเปาหมายเปนประเภทสตวนำหนาดน การศกษาวธนจะชวยลดอคตของขอมลในวธท (1) การเกบรวบรวมขอมลจากการทำประมงแบบไมอสระยงรวมถงการเกบตวอยางสตวนำโดยการใชยาเบอและการใชระเบดดวยการใชยาเบอใหผลในวงกวางตอประชาคมนนยกเวนพวกปลาทมอวยวะชวยหายใจพเศษหรอสตวนำทสามารถอยไดในททมระดบออกซเจนตำ สวนวธการใชระเบด ใหผลในการ

ทำลายคอนขางมากสตวนำสวนใหญจะตายทนทหรอบาดเจบ ยกเวนสตวนำทไมมกระเพาะลมอาจไดรบผลกระทบนอยลงนอกจากนการใชระเบดทำใหสภาพแวดลอมบรเวณนนโดนทำลายหรอเสยหายดวยเชนกน 2) การประเมนผลโดยไมการรบกวนทรพยากร(nondestructiveassessment)เปนการประเมนโดยใชวธดดวยสายตา (visual methods) หรอการใชการสงเกต(observationalmethods) ในการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมกใชวธการนเพราะมการรบกวนสตวนำ และตวโครงสรางของวสดทใชจดทำแหลงอาศยสตวทะเลนอยมาก สามารถสมตวอยางซำในสถานทเดมได เนองจากวธการนไมมการจบสตวนำขนมาจงไมมตวอยางเพอใชในการศกษาทางดานชวประวตสตวทะเล และการจำแนกชนดปลาหรอสตวเกาะตดอาจไมถกตอง เทยงตรงทงหมด วธการนแบงออกไดอก2วธดงน (1) การสำมะโนประชากรสตวนำดวยสายตา (visual census) เปนวธทนยมใชในการศกษาประชาคมปลาและสตวไมมกระดกสนหลงขนาดใหญ การประเมนผลโดยใชวธนมขอเดน คอ สามารถปรบเปลยน

59

เทคนคใหเหมาะสมกบสภาพแหลงอาศยสตวทะเลในแตละแหงทมความแตกตางกนทงเรอง ขนาดและประเภทของวสด ความกวางยาวของกองวสดการจดเรยงตวของวสดในรปแบบ ตางๆ และสามารถเขาไปเกบขอมลในบรเวณทเครองมอประมงบางชนดเขาไปไมได สวนขอดอย คอ ทศนวสย ในการมองเหนใตนำ จากความขนใสของนำ และสภาพแสงใตนำซงจะลดลงเมอนำลกขน และผปฏบตงานตองอาศยการฝกฝนการใชอปกรณชวยหายใจใตนำเชนอปกรณดำนำแบบสกบา (SCUBA) หรอแบบสนอรเกล (Snorkel) ซงอปกรณเหลานมราคาแพง อกทงการปฏบตงานใตนำ มความเสยงตอผดำนำในระดบหนง ในการทำสำมะโนประชากรสตวนำดวยสายตาแบงออกเปน5วธคอ - Strip transectsหรอbelttransectกได เทคนคนพฒนาในครงแรกเพอใชในการศกษาประชากรปลาในแนวปะการง โดยใชนกดำนำ 2คน เคลอนทขนานกนไปตามแนวเชอกหรอสายเทปทกำหนดความยาวและความกวางไว โดยมากมกมความยาว 5-100 เมตร ความกวาง 1-5 เมตร ขนกบสภาพพนททปฏบตงาน นกดำนำมองไปขางหนาเพอสงเกตและบนทกชนดและจำนวนปลาทพบ

(ปจจบนเปนทยอมรบกนวาสามารถมองสงเกตปลาทอยเหนอตวนกดำนำได) ทงน เวลาทใชในการสงเกตแตละจดควรจะเทากน เพราะเวลาทใชสงเกตเปนขอจำกดการเหนชนดและจำนวนหรอความหนาแนนของสตวนำทพบดวยพนททเหมาะสมกบวธนอาจตองเปนบรเวณทมกองวสดขนาดใหญหรอมความยาวของกองวสดมากกวา10เมตร - Stationary point เปนการสำรวจโดยกำหนดจดเปนสถานและกำหนดพนทสงเกตเปนรปทรงตางๆตามสภาพพนททศกษา มกใชรปทรงกลมโดยกำหนดขนาดเสนผานศนยกลางหรอรศมและระยะเวลาทใชในการสงเกตสวนใหญกำหนดไวท 5 นาท ถาตองการจำแนกชนดสตวนำทมการพรางตวหรอมพฤตกรรมหลบซอนอาจใชเวลามากกวานได นกดำนำผสงเกตอยทศนยกลางวงกลมหรอกลางสถานแลวคอยๆหนไปรอบพรอมกบสงเกตชนดและจำนวนปลาทพบในพนท รศมทใชในการกำหนดพนทสงเกตอยระหวาง 3-15 เมตร ขนกบระยะในการมองเหนและวตถประสงคของการศกษาดวย โดยทวไปมกใชทระยะ5.64เมตรซงคดเปนพนท100ตารางเมตร


60


ขณะททำการสำมะโนประชากรปลาดวยสายตา มกมการประยกตดดแปลงวธใหเขากบสภาพพนทสำรวจ ทงนตองอาศยการศกษาคนควาเพมเตมเพอหาวธทเหมาะกบผปฏบตงานดวย (2) การประเมนประชากรปลาดวยเครองมอสำรวจทรพยากรสตวนำดวยคลนเสยง (Hydroacoustic) เปนวธการทสามารถเกบขอมลไดเปนบรเวณกวาง และมองเหนโครงสรางของแหลงอาศยสตวทะเลไดดวย นอกจากน ยงเกบขอมลประชาคมปลาแบบอนกรมเวลา (time series)ไดเปนเวลานานสวนขอจำกดของวธนไดแก ความยากในการแปลผลจากสญญาณเพ อจำแนกชนดสตวน ำออกมา ตองอาศยการตรวจสอบอยเสมอ แมวาวธการนจำตองอาศยผทมประสบการณหรอเชยวชาญอยางยงในการใชเครองมอรวมทงการวเคราะหผล แปลผล แตนบวาเปนอกวธทนาสนใจในการเปนทางเลอกของการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในอนาคตการนำเสนอวธการตดตามผลแหลงอาศยสตวทะเลนเปนเพยงแนวทางเบองตนใหผสนใจหรอผมสวนเกยวของไดรบทราบถงแนวคดทใชในการศกษาเพอโอกาสตอไปอาจไดมสวนรวมในพฒนาการศกษาดานนในประเทศไทยตอไป

- Line transects เปนวธทใชกนอยางแพรหลายในการสำรวจทางบก รวมทงการศกษาเกยวกบสตวนำดวย โดยใหนกดำนำบนทกสตวนำทพบ พรอมทงประมาณระยะหางและมมทพบสตวนำจากแนวเสนสำรวจตวอยาง ดวยวธนทำใหสามารถบอกตำแหนงทพบสตวนำในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลได วธนผสงเกตตองมความแมนยำในการประมาณระยะทางใตนำดวย - Interval count วธนทำโดยใหนก ดำนำวายสำรวจอยางอสระในบรเวณทสำรวจพรอมทงบนทกชนดและจำนวนสตวนำทพบภายในชวงเวลาทกำหนดไว ขนกบขนาดของพนทสำรวจโดยมากใชเวลา5หรอ10นาท แตละจดดำนำ8ซำวธการนใชเวลาในการปฏบตงานมาก - Total count วธนทำโดยการดำนำจำแนกชนดสตวนำและนบจำนวนตวโดยไมมการกำหนดขอบเขตพนทและระยะเวลาไว สามารถปฏบตงานจนกระทงพงพอใจวาไดบนทกชนดและจำนวนสตวนำทพบไวครบถวนแลว มกใชวธนในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลหรอแนวปะการงทมขนาดเลกในการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมกศกษาประเมนผลทงแบบ destructiveassessmentและnondestructiveassessmentควบคกนไป

61


กมลพนธอวยวานนทและ เอกศกด ปณยานเดช.2531.การตดตามผลการสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณหนาหมบานชาวประมงจงหวดสตล. เอกสารวชาการฉบบท2/2531.ศนยพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 64หนา.

กรมประมง. 2549. แหลงอาศยสตวทะเลในโครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำรจงหวดปตตานและนราธวาส.สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.22หนา.

กรมประมง. 2555. ชนดปลาในแหลงอาศยสตวทะเล โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเล อนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดปตตานและนราธวาส ป 2545-2555. สถาบนวจยและพฒนาเทคโนโลยประมงทะเล, สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.34หนา.

กรวทยจนทรกศลและเปรมสขพลเยยม.2540.การศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดจนทบรดวยเครองมอเบด.เอกสารวชาการฉบบท 65.ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.22หนา.

กองประมงทะเล.2545.รายงานความกาวหนาป2545โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลจงหวดปตตานและนราธวาสอนเนองมาจากพระราชดำร กจกรรมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล และกจกรรมการทำซงแบบภมปญญาประมงทะเลพนบาน. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.109หนา.

ดสตตนวไลย,จารภาศรและสวชาใจเปยม.2550.แหลงอาศยสตวทะเลในจงหวดระยองหลงการจดสราง10ป.เอกสารวชาการฉบบท2/2550. ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก, สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.61หนา.

ธานนทร สงหะไกรวรรณ, วชาญ องศรสวาง, เสาวนย สงหะไกรวรรณ และสมนก กบลรมย. 2541. โครงการ การศกษาการสรางแหลงสาหรายบนแหลงอาศยสตวทะเลเพอพฒนาการเพาะเลยงหอยเปาฮอพนธพนเมอง Haliotis asianina Linnaeus ในสภาพธรรมชาตเพอพฒนาไปสการสงเสรมการเลยงในเชงพาณชย.สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย.179หนา.

ธำมรงคประกอบบญ.2543.การสรางแหลงอาหารในทะเลดวยแหลงอาศยสตวทะเล.กรมประมง,กรงเทพมหานคร.9หนา.นพนธ พงศสวรรณ, หรรษา จรรยแสง และอกกฤต สตภมนทร. 2537. การพฒนาของสตวบนพนผวโครงสรางแนวหนเทยม

จงหวดระนอง.รายงานสมมนาวชาการประจำป2536.กรมประมง,กรงเทพมหานคร.758หนา.นยม โลหะการ, พระ อาวสมบรณ และเอกศกด ปณยานเดช. 2527. การสรางแหลงอาศยสตวทะเลในอาวพงงา. กรมประมง,

กรงเทพมหานคร.37หนา.พนสนพานชสข,ยงยทธปรดาลมพะบตร,ดสตตนวไลย,พทธสองแสงจนดา,ศภโชคสวรรณมณและวชาญชสวรรณ.2529.การสรางท

อยอาศยของสตวนำบรเวณหนาสถาบนเพาะเลยงชายฝงจ.สงขลา.ใน.รายงานการประชมทางวชาการครงท24,สาขาประมงพ.ศ.2529.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,กรงเทพมหานคร.120-124หนา.

มาโนชรงราตร,อำนาจศรเพชร,หสพงศสมชนะกจ,นพรตนเรองปฏกรณ,วราภรณเดชบญ,สมชายวบญพนธ,ณรงคศกดคงชย,ธเนศศรถกล,นรชาสองแกว,ธดารตนคงชย,สมเกยรตอนทรช,อทศโชตธรรมโม,ทรงฤทธโชตธรรมโม,ยทธนาราญฎร และสภาพร ชมภวรณ. 2546. รายงานฉบบสมบรณโครงการวจยผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลป 2545 ในโครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเล จงหวดปตตานและนราธวาส อนเนองมาจากพระราชดำร. สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.71หนา.

ยพเรศ ทตตะวร. 2542. ชนด ปรมาณ และการเปลยนแปลงแทนทของเพอรไฟตอนทอาศยบนแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณอาวศรราชาจงหวดชลบร.วทยานพนธปรญญาโท.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,กรงเทพมหานคร.80หนา

ลดดาวงศรตน.2542.แพลงกตอนพช.ภาควชาชววทยาประมง,คณะประมง,มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.กรงเทพมหานคร.851หนา.วชาญ องศรสวาง และธานนทร สงหไกรวรรณ. 2539. การทดลองเปรยบเทยบการจมตวของแหลงอาศยสตวทะเลรปแบบตางๆ บนพน

ทราย. เอกสารวชาการฉบบท 58/2539. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก, กองประมงทะเล, กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.20หนา.

วชาญ องศรสวาง. 2539. การตดตามและวเคราะหผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยเครองมอลอบปลาบรเวณแหลงจดสรางจงหวดจนทบร. เอกสารวชาการฉบบท 62/2539. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก, กองประมงทะเล, กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.18หนา.


62


วชาญ องศรสวาง. 2555. ประสทธภาพในการดงดดสตวนำในแหลงอาศยสตวทะเล. ใน: การสมมนาวชาการเรองทศทางการพฒนาแหลงอาศยสตวทะเลเพอการฟนฟทรพยากรประมง.สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง.หนา39-42.

สมพรบญเกด,อศนยมนประสทธและสเจตนณนคร.2526.การทดลองสรางมนนเวศน4และ5บรเวณจงหวดระยอง.รายงานวชาการสถานประมงทะเลจงหวดระยอง,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.25หนา.

สนตสงขทองและสเจตนณนคร. 2530.การทดลองสรางแหลงอาศยสตวทะเล (มนนเวศน8-1)บรเวณอาวเพจงหวดระยองป2530.เอกสารวชาการฉบบท1/2530.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.25หนา.

สนตสงขทอง.2534.การประเมนผลการทดลองจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณจงหวดระยอง.เอกสารวชาการฉบบท31.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.40หนา.

สนต สงขทอง. 2535. ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณจงหวดระยอง. เอกสารวชาการฉบบท 35. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.48หนา.

สชาตแสงจนทร.2547.ตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวพงงา.เอกสารวชาการฉบบท8/2547.ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน,สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.45หนา.

สทธชย เตมยวณชย,ธรรมนญโรจนะบรานนท,กลยา วฒนาการและสชนา วเศษสงข. 2521. สงมชวตทดำรงชพแบบเกาะตดบรเวณอาวไผจงหวดชลบร.ในรายงานผลงานวจยเลมท5พ.ศ.2533.คณะวทยาศาสตร,จฬาลงกรณมหาวทยาลย,กรงเทพมหานคร.304-312หนา.

อรรชนย ชำนาญศลป. 2545. การจำแนกชนดไดอะตอมทพบบนพนผวแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวขาม เกาะเสมด จงหวดระยอง ดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบลำแสงสองกราด.วทยานพนธปรญญาโท.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,กรงเทพมหานคร.386หนา.

อำนาจศรเพชร,หสพงศสมชนะกจและสมเกยรตอนทรช.2545.ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตาน.เอกสารวชาการฉบบท1/2545.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.54หนา.

อำนาจ ศร เพชร, หสพงศ สมชนะกจ และสมเกยรต อนทรช . 2550. ผลจบสตวนำจากแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดสงขลา. เอกสารวชาการฉบบท 10/2550. ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง, สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.28หนา.

อกกฤต สตภมนทร. 2536. ชมนมปลาบรเวณแนวหนเทยมในจงหวดระนอง โดยเปรยบเทยบกบแนวหนและปะการงธรรมชาต. รายงานสมมนาวชาการประจำป2536.กรมประมง.หนา229-247.

อกกฤต สตภมนทร. 2545. การเขาครองพนทและรปแบบประชาคมปลาบนโครงสรางแทงคอนกรตในการทดลองฟนฟปะการง. เอกสารวชาการฉบบท2/2545.สถาบนวจยชววทยาและประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.29หนา.

Ardizzone,G.D., M.F.GravinaandA.Belluscio.1989.TemporaldevelopmentofepibenthiccommunitiesonartificialreefinthecentralMediteraneanSea.Bull.Mar.Sci.44(2):592-608.

ChittimaAryuthaka.1989. BenthicCommunitySurvey. In:MultidisciplinaryEvaluationoftheArtificialReefProject inThailandAReport.SoutheastAsianFisheriesDevelopmentCenterTrainingDepartment.74-87pp.

Fujisawa,W., A.Munprasit, S. Sungthong, S. Ananpongsuk, S. Sawatpreera and S. Sae-ung. 1991. The Artificial Reefs Experiment in Thailand. Training Department Southeast Asia Fisheries Development Center, Bangkok. TD/RES/29.78p.

Satapoomin, Ukkrit. 2005. Fish visual census techique – an alternativemethod for the assessment of the fishassemblages on artificial reef. pp. 207-220. In: Proceeding of the 2nd RegionalWorkshop on EnhancingCoastal Resources: Artificial Reefs in Southeast Asia. 9-12 November 2004, SEAFDEC/ TD Samut Prakan,Thailand.TD/SP/33.255p.

SeamanJr.,William.Eds.2000.Artificialreefevaluationwithapplicationtonaturalmarinehabitats.CRCPress.Florida,USA.246p.

63


64


โรจนรตม รงเรอง

บทท 4 สภาวะการประมงพนบาน

65

การประมงพนบานในประเทศไทยมความ หลากหลายของเครองมอประมงมาก ซงสอดคลองกบความหลากหลายของชนดสตวนำ เครองมอแตละชนดมสตวนำเปาหมายแตกตางกน สวนใหญแหลงทำการประมงของชาวประมงพนบานมกอยบร เวณชายฝง ซงปจจบนทรพยากรสตวนำมปรมาณลดลงอยางมาก เม อมการจดสร างแหล งอาศยสตวทะเลเพ อฟนฟทรพยากรใหเพมมากขน ชาวประมงจงเขาไปทำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล ดวยเครองมอประมงประเภทตางๆซงมความเหมาะสมในการใชทำการประมงแตกตางกนทำใหผลการจบสตวนำและการลงแรงประมงเปลยนแปลงจากเดม


66


แหลงอาศยสตวทะเลมผลทำใหสตวนำเขามาอยอาศยมากขนชาวประมงพนบานจงเขามาใชประโยชนในการทำประมง ซงผลการศกษาการเปลยนแปลงผลจบสตวนำจากเครองมอประมงพนบานประเภทตางๆดงน 4.1.1 ลอบปลา การศกษาผลจบสตวนำโดยใชลอบปลา ในแหลงอาศยสตวทะเลททดลองสรางหนาสถาบนเพาะเลยงสตวนำชายฝง จงหวดสงขลา ดวยวสดคอนกรตเสรมเหลกรปพรามด ขนาด 0.8 เมตรทกดาน จำนวน 900 ชด และสเหลยมลกบาศกขนาด0.8x0.8x0.8เมตรจำนวน200ชด สามารถจบสตวนำไดรวมทงสน 40ชนดชนดสตวนำทพบมาก ไดแก ปลาสลดทะเล (Siganus javus) ปลากะพงทอง(Lutianus johnii)ปลากะพงขางปาน(Lutianus russelli)ปลาตะกรบ (Scatophagus argus) และปลาหางกวหมอ(Caranx sexfasciatus)จากการเปรยบเทยบผลการจบสตวนำ โดยใชลอบระหวางบรเวณในและนอกแหลงอาศยสตวทะเลพบวาผลจบมความแตกตางกนอยางมนยสำคญ โดยผลจบเฉลยในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลมากกวาบรเวณนอกแหลงอาศยสตวทะเล0.79กก./ลอบ(พนสน,2528) 4.1.2 อวนจมกง การศกษาเปรยบเทยบผลจบสตวนำกอนและ หลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตาน (พ.ศ. 2537)ของอำนาจและคณะ (2545) โดยการศกษาอตราการจบสตวนำดวยการสมตวอยางสตวนำ พบวาจำนวนชนดสตวนำทจบไดใน พ.ศ. 2536 ม 17 ชนด และเพมขนเปน33ชนดในพ.ศ.2538สวนอตราการจบสตวนำใน พ.ศ. 2538 มคาเทากบ 7.11 กก./เทยว สอดคลองกบการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดนครศรธรรมราชของอำนาจและคณะ (2550)กอนการจดสราง(พ.ศ.2537-2538)และหลงการจดสราง(พ.ศ.2539-2543)รวมระยะเวลา5ปพบวาอตราการจบสตวนำเฉลยกอนและหลงการจดสรางของอวนจมกงเทากบ 5.830 และ8.103กก./เทยว

การเปลยนแปลงผลจบสตวนำ 4.1 4.1.3 อวนลอยปลา อทย (2531)ศกษาเปรยบเทยบอตราการจบสตวนำ ทงหมดและอตราการจบปลากเรา จากอวนลอยปลากเรากอนและหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณอำเภอเมอง และอำเภอปากพนง จงหวดนครศรธรรมราชตงแตเดอนมกราคม2528ถงธนวาคม2529พบวาอตราการจบสตวนำทงหมดเฉลยเพมขน 3.62 กก./เทยว คดเปนอตราการจบปลากเราเพมขน2.38กก./เทยว เขยน (2536)ทำการประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล จงหวดเพชรบร กอนการจดสรางในชวงเดอนสงหาคมถงธนวาคม2533และภายหลงการจดสรางในชวงเดอนสงหาคม ถง ธนวาคม 2535 พบวา อวนลอยปลาทรายมอตราการจบสตวนำเพมขนจาก 9.53 กก./เทยวเปน 15.59 กก./เทยว และอวนปลาดาบลาวมอตราการจบสตวนำเพมขนจาก34.24กก./เทยวเปน59.59กก./เทยวสำหรบอวนปลากระบอก มอตราการจบสตวนำเพมขนจาก20.13กก./เทยวเปน23.30กก./เทยว การประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของสกล(2538)บรเวณบานแหลมผกเบยตำบลแหลมผกเบย อำเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร โดยการบนทกนำหนกสตวนำทมการซอขายจากแพปลา โดยรวบรวมขอมลกอนการจดวาง 1 ป และหลงการจดวางเปนเวลา 3 ป พบวาเครองมอประมงทจบสตวนำไดเพมขนม 3 ประเภท ไดแกอวนปลาเหดโคน อวนปลากระบอกและอวนปลาท และ ยงพบวามเครองมอประมงชนดใหมเกดขนในพนท ไดแกอวนปลากเรา อวนปลาจะละเมดขาว และแหครอบหมกประกอบแสงไฟ เขยน (2538)ไดทดลองใชเครองมออวนลอยปลาททำการประมงในพนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในจงหวดเพชรบร โดยเปรยบเทยบผลการจบสตวนำระหวางการวางอวนใกลกองแทงคอนกรต200,700และ1,200เมตร ในเดอนกมภาพนธ เมษายนและสงหาคม เดอนละ 4 ครงและจำแนกสตวนำออกเปน3ประเภทคอปลาผวนำปลาหนาดน และสตวนำอนๆ พบวา สตวนำบรเวณใกลกองแทงคอนกรตจะมความชกชมมากกวาสตวนำทอยหางไกลออกไปจากกองแทงคอนกรต ทงชนดและปรมาณ และปรมาณปลาผวนำ

67

บรเวณใกลกองแทงคอนกรตจะมปรมาณคอนขางสงกวาบรเวณทไกลจากกองแทงคอนกรตในขณะทปรมาณปลาหนาดนบรเวณใกลกองแทงคอนกรตจะไมตางกบบรเวณทไกลออกไปจากกองแทงคอนกรต แสดงวาแหลงอาศยสตวทะเลมอทธพลตอปลาผวนำคอนขางสงกวาปลาหนาดน แตอยางไรกตามเมอไดวเคราะหคาความแตกตางทงชนดและปรมาณของสตวนำแลว พบวาปรมาณการจบและจำนวนชนดของสตวนำในแตละจดไมมความแตกตางกนอยางม นยสำคญทางสถต สำหรบขนาดความยาวของสตวนำพบวาสวนใหญแลวองคประกอบขนาดของสตวนำแตละชนด ในแตละจดทำการประมงกไมมความแตกตางเชนเดยวกนนนหมายความวา หากชาวประมงทำการประมงภายในระยะ1,200เมตรจากกองแทงคอนกรตแลวชาวประมงทจบสตวนำในบรเวณไกลจากกองแทงคอนกรตกยงมโอกาสทจะจบสตวนำไดมากกวาในบรเวณทใกลกองแทงคอนกรตเชนกนดงนน หากชาวประมงทำการประมงภายในระยะ 1,200เมตร จากแหลงอาศยสตวทะเลแลว ชาวประมงไมจำเปนตองเสยงเขาไปทำการประมงใกลกองแทงคอนกรต และ หากชาวประมงจะตองการจบสตวนำทอาศยอยบรเวณกองหน เชน ปลาเกา ปลากะพง ปลาสรอยนกเขาหรอปลานกแกวชาวประมงควรใชเครองมอลอบปลา หรอเบดเขาไปทำการประมงในบรเวณกองแทงคอนกรตมากกวาการใชอวนซงเสยงตอการเกดความเสยหายได เขยนและคณะ (2540) เกบรวบรวมขอมลชนดและผลการจบสตวนำจากชาวประมงตำบลแหลมผกเบยอำเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร จำนวน 23 ครวเรอนททำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล ดวยเครองมอประมงอวนปลากระบอก อวนปลาดาบลาว อวนเอนปลาทอวนปลาเหดโคนอวนปลากเราและอวนปลาจะละเมดโดยแบงเปน2ชวงคอกอนการจดสรางฯ(มกราคม-ธนวาคม2533) และหลงการจดสราง (มกราคม 2535 - ธนวาคม2537)พบวาอตราการจบสตวนำทงหมดในพ.ศ.2537สงกวาพ.ศ.2533ถงรอยละ480โดยผลการทดสอบทางสถตกอนและหลงการจดสราง พบวามความแตกตางอยางม น ยสำคญทางสถ ต ท ง ผลการจ บส ต ว น ำ แต ล ะชน ด และผลการจบสตวนำทงหมด

ผลการศกษาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ในจงหวดนครศรธรรมราช ของอำนาจ และคณะ (2550)พบวา ผลการจบสตวนำเฉลยจากเครองมออวนลอยปลาทกอนและหลงการจดสรางฯเทากบ12.94และ20.26กก./เทยว ตามลำดบ สวนผลการศกษาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล จงหวดปตตานไปในทศทางเดยวกน ของ อำนาจ และคณะ(2545) ในปพ.ศ.2536 - 2538 โดยการสมตวอยางสตวนำจำแนกชนด ชงนำหนกสตวนำจากเครองมอประมงททำการประมงในแหลงอาศยสตวทะเล พบวา อวนจมปลาทราย มอตราการจบสตวนำเพมขนถง 5 เทา โดยมอตราการจบมากทสดในพ.ศ.2538(26.03กก./เทยว)จำนวนชนดสตวนำทจบไดทงกอนและหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมจำนวน16ชนดเทากนสวนอวนลอยปลาทมอตราการจบสตวนำในพ.ศ.2537เทากบ37.02กก./เทยวซงมากกวาอตราการจบสตวนำในพ.ศ.2536เทากบ20.86กก./เทยวจำนวนชนดสตวนำทจบไดในพ.ศ.2536ม35ชนดเพมขนเปน 54 ชนดใน พ.ศ. 2537 และลดลงเหลอ 47 ชนด ในพ.ศ.2538 4.1.4 เบด กรวทย (2540) ศกษาเครองมอเบดมอภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดจนทบร โดยนำสตวนำทจบไดนำมาแยกชนดวดขนาดความยาว(totallength)และชงนำหนก พบวาอตราการจบสตวนำตอหนวยการลงแรงงาน (CPUE) โดยเฉลยของเครองมอเบดในชวงเวลา 6 เดอนแรก มคาสงกวา 6 เดอนถดไป โดยจบสตวนำไดเทากบ 430.16 และ 301.59 กรม/สาย/ชวโมง ตามลำดบอำนาจและคณะ (2545) ศกษาอตราการจบสตวนำจากเบดตกปลากอนการจดวางแทงคอนกรต บรเวณจงหวดปตตานในพ.ศ.2536-2538โดยการสมตวอยางสตวนำจำแนกชนด ชงนำหนกสตวนำพบวาอตราการจบสตวนำในพ.ศ.2536เทากบ14.61กก./เทยวในพ.ศ.2537เพมขนเปน18.60กก./เทยว และ ใน พ.ศ. 2538 เทากบ 18.58 กก./เทยวนอกจากนอำนาจ และคณะ (2551) ศกษาสภาวะการประมงพนบานบรเวณบานละเวง จงหวดปตตาน ทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ใน พ.ศ. 2545 โดยใชผลจบสตวนำจากเครองมอประมงเบดตกปลา พบวาอตราการจบสตวนำเฉลยใน พ.ศ. 2545 เทากบ 7.91 กก./เทยว และใน พ.ศ.2546เทากบ14.55กก./เทยวเพมขน6.64กก./เทยว


68


4.1.5 อวนจมป เขยน (2536) ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร พบวา แหลงอาศยสตวทะเลมสวนชวยทำใหอตราการจบตอหนวยการลงแรงประมงของอวนจมปสงขนจาก8.53กก./เทยวเปน23.63กก./เทยว การศกษาของอำนาจและคณะ (2550) ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล จงหวดนครศรธรรมราชพบวา อตราการจบสตวนำเฉลยกอนและหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของอวนจมป เทากบ 9.37 และ 9.93 กก./เทยว ตามลำดบ ซงอตราการการจบสตวนำของอวนจมปไมมการเปลยนแปลงมากนก ในขณะทองคประกอบ ปมาลดลง การศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตาน ในระยะเวลา 3 ป ภายหลงการจดวาง (พ.ศ. 2536-2538) ของ อำนาจและคณะ (2545) พบวาอตราการจบสตวนำจากอวนจมปเพมขนโดยมอตราการจบมากทสดใน พ.ศ. 2538 เทากบ 17.95 กก./เทยว จำนวนชนดสตวนำทจบไดในพ.ศ.2536มจำนวน10ชนดจำนวนชนดสตวนำเพมขนถง32ชนด ในพ.ศ.2537และลดลงใน พ.ศ. 2538 เหลอ 30 ชนด องคประกอบสตวนำกอนและหลงการจดสรางมความคลายคลงรอยละ55.49 4.1.6 ลอบหมก อำนาจและคณะ (2545) ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตาน ใน พ.ศ.2536-2538พบวา อตราการจบสตวนำดวยลอบหมก ใน พ.ศ. 2536เทากบ 10.10 กก./เทยว เพมขนเปน 18.54 กก./เทยว ในพ.ศ.2537และ20.02กก./เทยวในพ.ศ.2538ดงนนหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมอตราการจบเพมขนสองเทา สตวนำทจบไดมเพยง 2 ชนด คอ หมกหอมและหมกกระดอง องคประกอบสตวนำกอนและหลงการจดสรางมความคลายคลงกนมาก

69

การเปลยนแปลงการลงแรงประมง 4.2 สชาต (2547) ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวพงงา โดยการคดลอกขอมลทางดานปรมาณการจบ มลคาสตวนำจากการซอขาย รายได การลงแรงประมง และจำนวนเรอทออกทำการประมงภายหลงการจดสรางฯ ในแตละวนเปนประจำทกเดอน เปนเวลา4 ป (พ.ศ. 2542-2545) พบวาเครองมอประมงทง 3ชนดคอโปะนำตนอวนจมกงและอวนลอยปลาทมการเปลยนแปลงของจำนวนเรอภายหลงการจดสราง คอ เพมจำนวนมากขนในปท 1 ปท 2 และลดลงในปท 3 ซงสอดคลองกบการศกษาของอทย (2535) ซงรายงานวา การทำประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจะคอนขางสงภายหลงการจดสราง1ปหลงจากนนมแนวโนมลดลง สนต (2535) ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลดวยวสดแทงคอนกรตขนาด 1.0 x 1.0 x 1.0 เมตรจำนวน 4,000 แทง โดยการใชเครองมอประมงลอบปลาเบดมอ เบดโงง อวนจมป และเบดตกหมก บรเวณเกาะมนใน-เกาะมนกลาง เขตตำบลกรำ อำเภอแกลง จงหวดระยองพรอมทงสมภาษณชาวประมงทเขาไปใชประโยชนในบรเวณจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ใน 3 ประเดน คอ สำรวจจำนวนเรอและชนดเครองมอประมงสภาวะสงคมเศรษฐกจกอนและหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยการสมภาษณชาวประมงจำนวน 120 ราย พบวา กอนการ จดสรางชาวประมงออกทำการประมงในแหลงนำและแนวหนธรรมชาต ภายหลงการจดสรางฯ ชาวประมงเขาไป ใชประโยชนดวยการใชเครองมอประมงทำประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล แตจำนวนเครองมอมจำนวนมากและพนทมจำกด ในแตละปจงเขาไปทำประมงไดนอยครงและนอยราย นอกจากน ชาวประมงใชเครองมอประมง 6 ชนดทไดรบผลประโยชนอยางคมคา คอ ลอบปลา เบดมอ อวนลอมปลากระตกอวนจมปเบดตกปลาอนทรและลอบหมก สำหรบการลงแรงประมง การเปลยนแปลงจำนวนชาวประมง และจำนวนเครองมอประมงจะเหนไดชดเจนจาก เครองมอประมงประเภทลอบปลา และเบดมอ สวนเครองมออวนลอมจบปลากะตก ลอบหมก เบดปลาอนทร และอวนจมป มการเปลยนแปลงจำนวนชาวประมง และจำนวนเครองมอประมงเหนไดไมชดเจนนกโดยมรายละเอยดดงน

- ลอบปลา (fish traps) กอนการจดสรางฯ มจำนวนชาวประมง19รายรายละ10-35ลกหรอเฉลย 14.2 ลกตอราย ภายหลงการจดสรางฯ มจำนวนชาวประมง 28 ราย รายละ10-50ลกหรอเฉลย14.5ลกตอราย

- เบดมอ (hook handline) กอนการจดสรางฯ มจำนวนชาวประมง37รายหลงการจดสรางฯมจำนวนชาวประมง44ราย

- อวนลอมปลากะตก (anchovy purse seine)กอนและหลงการจดสรางฯ มจำนวนชาวประมงเทากนคอ25ราย

- ลอบหมก (squid traps) กอนการจดสรางฯ มจำนวนชาวประมง24รายหลงการจดสรางฯมจำนวนชาวประมง25รายรายละ35-90ลก

- เบดปลาอนทร (spanishmackerelhooklinetrolling) กอนการจดสรางฯ มจำนวนชาวประมง 13 รายหลงการจดสราง มจำนวนชาวประมง14ราย

- อวนจมป (crab bottom gill net) กอนและหลงการจดสรางฯมจำนวนชาวประมง19ราย

อทย (2531) ศกษาสภาวะการทำการประมง อวนลอยปลากเราและอวนจมกงกอนและหลงการจดสรางฯบรเวณอำเภอเมองและอำเภอปากพนงจงหวดนครศรธรรมราช ตงแตเดอน มกราคม 2528 ถง ธนวาคม 2529 พบวา กอนการจดสรางฯ การทำประมงอวนลอยปลากเราสามารถทำไดในชวงเรมและปลายมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ และทำกนในระยะเวลาสนๆ ดานนอกแหลมตะลมพก เนองจากมเรออวนลากเขามาทำการประมงในพนทดงกลาว ทำให ชาวประมงขนาดเลกไมสามารถออกทำการประมงได เพราะเครองมอประมงไดรบความเสยหายภายหลงการจดสรางฯ ใน พ.ศ. 2529 เครองมอประมงอวนลอยปลากเราทำไดในชวงเรมและปลายมรสมตะวนออกเฉยงเหนอเชนกน แตมชวงเวลาในการทำประมงนานขน เนองจากอวนลาก ไมสามารถเขามาทำการประมงในบรเวณดงกลาวได และทำใหจำนวนเทยวในการทำประมงเพมขนจากกอนการจดสรางฯ เปน 427 เทยว สำหรบการประมงอวนจมกง สามารถทำการ


70


ประมงไดเกอบตลอดทงป การลงแรงประมงภายหลงการจดสรางฯ(พ.ศ.2529)เพมขน102เทยว เขยน (2536)ศกษาผลหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในเดอนกรกฎาคม 2535 กอนดำเนนการจดสรางระหวางเดอนสงหาคม ถง ธนวาคม 2533 ชาวประมงออกทำการประมงไดโดยเฉลยครวเรอนละ 6 เทยว/เดอน สวนภายหลงการจดสรางแหลงฯ ระหวางเดอนสงหาคม ถง ธนวาคม 2535 ชาวประมงแตละครวเรอนออกทำการประมงไดเพมขนเปน10เทยว/เดอนนอกจากนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมผลตอการทำประมงของชาวประมงในหมบานตามแนวชายฝงทะเลทอยบรเวณใกลเคยงพนทจดสรางดงน

- ชาวประมงสามารถทำการประมงในระยะเวลาทนานขน เชน เบดซงเคยทำการประมงไดเพยง 3เดอน(ธนวาคม-กมภาพนธ)ภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ชาวประมงสามารถ

เขาไปทำการประมงไดถง 5 เดอน (ในเดอนมถนายน-ตลาคม)

- อวนปลาทราย ชาวประมงสามารถออกทำการประมงไดมากขน

- เขยน และคณะ (2540) ศกษาผลการจดสรางของจงหวดเพชรบรพบวา เครองมอประมงบางชนดไดนำมาใชภายหลงการจดสรางฯ คอ อวนปลาจะละเมด และอวนลอยปลากเรา เนองจากภายหลงจากการจดสรางฯ ไปแลวระยะหนงชาวประมงสามารถจบปลาจะละเมด และปลากเรา ไดจากเครองมออวนชนดอนๆ และเนองจากปลาทงสองชนดเปนปลาทมราคาสงรวมทงมแนวโนมทสามารถลงทนทำการประมงไดจงหนมาใชเครองมอทเจาะจงกบปลาจะละเมด และปลากเราซงไดผลเปนทนาพอใจ

71

ขอเสนอแนะเพมเตม 4.4 จากการตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนระยะเวลายาวนาน พบวามการเปลยนแปลงทเกดขนจากสตวนำทเคยมปรมาณมากในชวงแรกของการจดสราง มปรมาณลดลง เชน การศกษาในจงหวดสงขลา ซงไดเกบขอมล ในแหลงอาศยสตวทะเลเปนระยะเวลาถง 10 ป พบวา อวนจมกง อตราการจบสตวนำมคาสงสดในปแรก เทากบ 52.855 กก./เทยว และตำสดในปท 5 เทากบ 6.064 กก./เทยว อวนลอยปลาท อตราการจบสตวนำมคาสงสดในปแรกเทากบ50.787กก./เทยวและตำสดในปท 7 เทากบ7.940กก./เทยวอวนจมปอตราการจบสตวนำมคาสงสดในปแรกเทากบ20.491กก./เทยวและตำสดในปท4เทากบ8.268กก./เทยวและอวนจมหมกมอตราการจบสตวนำสงสดในปแรก เทากบ20.253กก./เทยวและตำสดในปท8เทากบ3.991กก./เทยว(อำนาจและคณะ,2550) ดงนน เมอมสตวนำเพมขนแลวปลอยใหมการทำประมงโดยไมมมาตรการจดการ ทำใหอตราการจบสตวนำสงเปนระยะเวลาประมาณ4-8ปตามชนดเครองมอประมงหลงจากนนการจบสตวนำในแหลงอาศยสตวทะเลลดลงในระยะยาวอาจทำใหบรเวณใกลเคยงทเคยเปนแหลงประมงตามธรรมชาตลดความอดมสมบรณลงได ดงนนจงควรควบคมการลงแรงประมงใหเหมาะสมกบจำนวน ขนาดของทรพยากรสตวนำในแตละพนท และควรจะเปนการจดการบรหารของชาวประมงดวยกนเอง

แนวทางการศกษาสภาวะการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล 4.3 4.3.1 เครองมอประมงทใชเพอศกษา ผลการจบสตวนำ 1)เครองมอประมงประเภทลอบและเบดเปนเครองมอ ประมงทเหมาะสมสำหรบการจบสตวนำในแหลงอาศย สตวทะเลมวธในการทดลองดงน

- กำหนดสถานและความถสำหรบการวางลอบและเบด โดยแตละสถานไมควรวางหางจากแทงคอนกรตมากนกเพอใหสตวนำทจบไดเปนกลม ทเกดจากอทธพลจากแทงคอนกรต

- เกบตวอยางสตวนำเดอนละ1ครงๆละ5วนและควรดำเนนการทงป

- จำแนกชนดและชงนำหนกสตวนำทจบได- วเคราะหคาดชนความหลากหลายของสตวนำท

จบไดอตราการจบสตวนำตอการลงแรงประมง 2) เครองมอประมงประเภทอวน เชน อวนจมกงอวนจมปอวนหมกและอวนอนๆมขนตอนการในการดำเนนการ ดงน

- กำหนดแผนการทดลอง มการกำหนดตามวตถประสงค

(1)เปรยบเทยบผลการจบสตวนำกอนและหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

(2)ศกษาการเปลยนแปลงชนดและปรมาณการจบสตวนำภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

(3)ศกษาการเปลยนแปลงการจบสตวนำในแหลงอาศยสตวทะเลในรอบป

- สมตวอยางสตวนำทจบไดจากเครองมอประมงททำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลโดยมระยะหางจากแหลงอาศยสตวทะเลไมเกน1,500เมตรพรอมทงจำแนกชนดและชงนำหนก

- ว เคราะหคาความคลายคลง (similarity) คาดชนความหลากหลายของสตวนำ และอตราการจบสตวนำตอการลงแรงประมง

4.3.2 การรวบรวมขอมลการทำประมงจากการ ซอขายสตวนำบรเวณทาขนสตวนำ

- บนทกปรมาณการจบสตวนำจากเครองมอประมงประเภททเขาไปทำการประมงในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลทมการนำมาชอขายททาขน สตวนำเปนประจำทกเดอน ทงกอนและหลง การจดสรางเปนระยะเวลาไมนอยกวา1ป

- สมภาษณชาวประมงทนำสตวนำมาจำหนายเพอใหทราบขอมลแหลงทำการประมง จำนวนเครองมอประมงและระยะเวลาในการทำประมง

- นำขอมลวเคราะหหาปรมาณสตวนำทมการซอขาย จำนวนวนทำประมงอตราการจบสตวนำตอการลงแรงประมง


72



กรวทย จนทรกศล และเปรมสข พลเยยม. 2540. การตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล จงหวดจนทบรดวยเครองมอเบดมอ. เอกสารวชาการฉบบท 65. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก, กองประมงทะเล,กรมประมง.23หนา.

เขยน สนอนวงศ. 2538. การเปรยบเทยบผลการจบสตวนำระหวางการทดลองและวธแบบชาวประมงพนบาน โดยการใชอวนลอยปลาทและเปรยบเทยบกบอวนลอยชนดหลก 4 ชนด ททำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร. เอกสารวชาการฉบบท 3/2538. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบน, กองประมงทะเล,กรมประมง.17หนา

เขยนสนอนวงศ.2536.ตดตามประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร.เอกสารวชาการฉบบท1/2536. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบน,กองประมงทะเล,กรมประมง.13หนา

เขยน สนอนวงศ และอทย สงหโตทอง. 2540. การเปรยบเทยบการจบสตวนำในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบรโดยเครองมออวนลอยชนดตางๆ. เอกสารวชาการฉบบท 1/2540. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบน,กองประมงทะเล,กรมประมง.10หนา

พนสน พานชสข, ดสต ตนวไลย และยงยทธ ปรดาลมพะบตร. 2528. การทดลองสรางทอยอาศยสตวนำบรเวณหนาสถาบนเพาะเลยงสตวนำชายฝง จงหวดสงขลา. เอกสารวชาการฉบบท 12/2528. สถาบนเพาะเลยงสตวนำชายฝงจงหวดสงขลา,กรมประมง.12หนา.

วชาญองศรสวาง.2539.การตดตามและวเคราะหผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยเครองมอลอบปลาบรเวณแหลงจดสรางจนทบร. เอกสารวชาการฉบบท 62. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก, กองประมงทะเล,กรมประมง.18หนา.

สกล สพงษพนธ. 2538. การประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร. เอกสารวชาการฉบบท 1/2538. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบน,กองประมงทะเล,กรมประมง.24หนา.

สนต สงขทอง. 2535. ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณจงหวดระยอง. เอกสารวชาการฉบบท 35. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง.48หนา.

สชาตแสงจนทร.2547.ตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวพงงา.เอกสารวชาการฉบบท8/2547.ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน,สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง.45หนา.

อทยสงหโตทอง.2531.การเปรยบเทยบสภาวะการทำการประมงอวนลอยปลากเราและอวนลอยกงสามชนกอนและหลงจดสรางแนวหนเทยมทจ.นครศรธรรมราช.เอกสารวชาการฉบบท2/2531.กลมพฒนาการประมงทะเลพนบาน, กองประมงทะเล,กรมประมง.17หนา.

อำนาจศรเพชร, นพรตน เรองปฏกรณ และยทธนา ราญฎร. 2550. ผลจบสตวนำจากเครองมอประมงพนบานทสำคญบรเวณแหลงอาศตวทะเลจงหวดนครศรธรรมราช.เอกสารวชาการฉบบท11/2550.ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง(สงขลา),สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง.32หนา.

อำนาจศรเพชร,หสพงศสมชนะกจและสมเกยรตอนทรช.2545.ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตาน.เอกสารวชาการฉบบท12/2545.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง,กองประมงทะเล,กรมประมง.54หนา.

อำนาจ ศรเพชร, หสพงศ สมชนะกจ และสมเกยรต อนทรช. 2550. ผลจบสตวนำบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดสงขลา. เอกสารวชาการฉบบท 10/2550. ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง (สงขลา), สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง.28หนา

อำนาจ ศรเพชร, หสพงศ สมชนะกจ, นพรตน เรองปฏกรณ, นรชา สองแกว, ธดารตน คงชย และณรงคศกด คงชย.2551. สภาวะทรพยากรสตวนำ การประมงและสงแวดลอมบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลบานละเวง จงหวดปตตาน, รายงานความกาวหนาโครงการวจย. รายงานประจำป 2550. ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง,สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง.หนา118-131.

73


74


วราภรณ เดชบญ

บทท 5 สภาวะเศรษฐกจการประมง

75

รายไดจากการทำประมง 5.1 การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนการเพมพนททำการประมง เพมพนธสตวนำ ทำใหชาวประมงจบสตวนำเพมมากขน ชาวประมงมรายไดเพมขน มผลใหสภาพ ความเปนอย ฐานะทางเศรษฐกจภายในครอบครวดขนและชวยลดหนสนมตามรายงานในเอกสารวชาการโดยสรปคอ สนต (2535)ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณจงหวดระยอง ระหวางเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2534ถงกรกฎาคมพ.ศ. 2535พบวา รายไดจากสตวนำทจบดวยเครองมอประมงลอบปลา เบดมอ เบดโงง อวนจมปมา และเบดตกหมกเทากบ246.90บาท/ลก21.30บาท/เบด1สาย 175.70 บาท/วน 807.20 บาท/ครง และ 42.20 บาท/ชวโมง/สายตามลำดบ Pongpat (1994) ศกษาเศรษฐกจสงคมของการประมงพนบานบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล จงหวดระนอง ซงมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 3 แหง ครอบคลมพนท 50.8 ตารางกโลเมตร หางจากฝง 9-11 กโลเมตร ทระดบความลก 12-17 เมตร พบวา รายไดจากการประมงเปนรอยละ 84 ของรายไดทงหมด มรายไดสทธเฉลย ในป2535เทากบ37,322บาท/ปและหนสนของครวเรอนลดลงรอยละ21 สกล (2538) ศกษาการประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบรโดยเกบรวบรวมขอมลกอนดำเนนการจดสราง ในเดอนมกราคม-ธนวาคมพ.ศ. 2533 และภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ในเดอนมกราคมพ.ศ. 2535 - ธนวาคมพ.ศ. 2537พบวา รายไดกอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล พ.ศ. 2533 เทากบ1,572.81 บาท/เดอน/ครวเรอน หรอ 18,873.74 บาท/ป/ครวเรอนภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลพ.ศ.2535, 2536 และ 2537 มรายไดเพมขน เปน 4,030.43 4,024.66 และ 6,377.51 บาท/เดอน/ครวเรอน หรอ48,365.1248,295.93และ76,530.21บาท/ป/ครวเรอน วชาญ (2539) ศกษาการตดตามและวเคราะหผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยเครองมอลอบปลาบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดจนทบร โดยเกบขอมลชนดและปรมาณของสตวนำทจบไดภายหลงการจดสรางโดย

ใชเครองมอลอบปลาขนาดกวาง100 เซนตเมตรยาว180เซนตเมตร สง 50 เซนตเมตร ตงแตเดอนเมษายน พ.ศ. 2538 ถง มนาคม พ.ศ. 2539 พบวา รายไดสทธ จากการทำการประมงลอบปลาเทากบ67.20บาท/ลอบ/วน วชาญ (2542) ศกษาสภาวะสงคม-เศรษฐกจของชาวประมงพนบานททำการประมงในบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดจนทบร ระหวางเดอนมกราคม ถงธนวาคม พ.ศ.2540พบวารายรบเฉลยสทธจากการทำการประมงของ ชาวประมงพนบานเพมขนจาก 36,453 บาท/ป เปน 56,404บาท/ปขณะทตนทนในการทำการประมงลดลงจาก33,471บาท/ปเหลอ26,914บาท/ป เพลนพศ (2549) ศกษาการบรหารจดการแหลงอาศยสตวทะเลโดยชมชนในจงหวดระยอง บานเนนฆอตำบลเนนฆออำเภอแกลงบานกนอาวตำบลเพอำเภอเมอง และบานพลา ตำบลพลา อำเภอบานฉาง เครองมอทใชในการศกษาคอแบบสอบถามพบวาครวเรอนประมงมรายไดเฉลยจากการทำประมง114,353บาท/ป ดสต และคณะ (2550)ศกษาผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทไดจดวางในทะเลเปนเวลา 10 ป จำนวน 2 แหง คอ บรเวณทศตะวนตกของเกาะเสมด อำเภอเมองจงหวดระยอง และบรเวณทศตะวนตกของหมเกาะมนอำเภอแกลงจงหวดระยอง ในเดอนเมษายนปพ.ศ. 2544และระหวางเดอนกมภาพนธ ถงสงหาคม ป พ.ศ. 2545 โดยการตกปลาวางลอบพบวาผลตอบแทนจากการประมงในเขตหมบานชาวประมงทใชแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณเกาะเสมด มกำไรสทธจากการทำการประมง 188,664บาท/ป/ครวเรอน และหมบานชาวประมงทใชแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณหมเกาะมน มกำไรสทธจากการทำการประมง167,780บาท/ป/ครวเรอน


76


ความคมทนและคมคา

แนวทางการศกษาสภาวะทางเศรษฐกจการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล

5.2

5.3

จากการทชาวประมงมรายได เพมขนจากการ ทำประมง ซงเปนผลประโยชนโดยตรงจากการเขาไปใชประโยชนบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลหกดวยตนทนในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลพบวาความคมทนของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใชระยะเวลาไมนาน ซงมรายงานในเอกสารวชาการคอ การวเคราะหความเปนไปไดทางการเงนของโครงการ จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในบร เวณบานกำพวน บานคลองกลวยและบานทะเลนอกตำบลกำพวนอำเภอกะเปอร จงหวดระนอง พบวา ผลตอบแทนของโครงการเกดจากชาวประมงทอาศยอยในบรเวณดงกลาว ในกลมททำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล และรอยละในการเขาไปทำการ

5.3.1 เศรษฐกจและสงคม การศกษาทางเศรษฐกจและสงคม มความสำคญตอการประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนอยางยง เพอนำไปพฒนาปรบปรงโครงการใหมประสทธภาพมากขนอนจะกอใหเกดการกนดอยดของชมชนประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลโดยมแนวทางศกษาวจยดงน 1) การกำหนดระดบผมสวนไดสวนเสย (stakeholders) ซงอาจแบงได3กลม(Bunce,L.et al,2000)คอ

(1)Primary stakeholders มการดำรงชวตขนกบแหลงอาศยสตวทะเล และใชประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเลโดยตรง เชน ชาวประมงและผดำเนนธรกจเกยวกบการดำนำ

(2) Secondary stakeholders มการดำรงชวตไมขนกบแหลงอาศยสตวทะเล และใชประโยชนจากทรพยากรโดยตรง แตใชผลผลตหรอบรการจากแหลงอาศยสตวทะเล เชน ผรบซอสตวนำ ผทำธรกจบานพกโรงแรมและชาวนา

(3) Relevant organizations เปนองคกรท รบผดชอบโดยตรงตอการจดการกจกรรมทมผลกระทบตอแหลงอาศยสตวทะเล หรอองคกร ทใหความสนใจใน Primary stakeholdersหรอSecondarystakeholdersรวมถงองคกรรฐบาล มหาวทยาลย องคกรพนบาน และองคกรเอกชน

2) ระบพนทดำเนนการศกษา ในพนททคาดวาจะมการทำการประมง ในบร เวณแหล งอาศ ยส ตวทะ เล ของหมบานเปาหมายในพนทททำการศกษาโดยพนททำการศกษาสามารถเลอกดวยวธดงตอไปน(Bunce,L.etal,2000)

(1)Random selection ผวจยคดเลอกพนททำการศกษา โดยการระบตวเลขแตละพนททำการศกษาและทำการเลอกโดยการสมตวอยาง

(2)Convenienceselectionผวจยพจารณาพนททำการศกษาโดยใชการเขาถงพนทไดงายและการคมนาคมขนสงเปนเกณฑ ซงวธการนผวจยควรตระหนกวาพนททเขาถงไดงายมลกษณะทางสงคมเศรษฐกจแตกตางจากพนททเดนทางเขาถงยาก

(3)Purposive selection ผวจยเลอกพนททำการศกษาโดยมเหตผลมากกวา 1 เหตผล เชนพนททศกษามผมสวนไดสวนเสย และมกจกรรมการใชประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเลอยรวมกนในพนทเดยวกน

3) การเกบรวบรวมขอมล ขอมลแบงออกเปนสองชวงเวลา คอ กอนและหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยขอมลกอนการ จดสรางเปนขอมลทไดสมภาษณไวในขนตอนการจดทำโครงการ สำหรบขอมลหลงการจดสรางแหลงอาศยสตว

ประมงบรเวณน ของกลมทเขาไปทำการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลเปนครงคราวทงหมด มมลคาปจจบนสทธ(NPV) เทากบ 458,594 บาท อตราตอบแทนตอคาใชจาย(คา B/C) เทากบ 1.145 และอตราตอบแทนของโครงการ(คา IRR) เทากบรอยละ 15.5 สรปไดวา โครงการแหลงอาศยสตวทะเลนนคมคาตอการลงทน(ธงชย,2537) การศกษาความคมทนภายหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลดวยแทงคอนกรตบรเวณอาวพงงา โดย สชาต (2547) ซงไดดำเนนการเกบรวบรวมขอมลเปนเวลา 4 ป (2542-2545) พบวา มความคมทนของการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนระยะเวลา22เดอนหรอภายใน2ป

77

ทะเลนน ทำการสำรวจทกหมบานประมงทเขาไปทำการประมงในแหลงอาศยสตวทะเลนน โดยใชวธตางๆ เชน การสมภาษณ แบบสอบถาม การประชมกลมยอย และ การจดเวทรบฟงความคดเหนเปนตน

(1)ขอมลสภาพทวไป เกบรวบรวมขอมลสภาพทวไปของหมบาน เชน

จำนวนครวเรอนรวม สภาพเศรษฐกจในภาพรวม เปนตน ขอมลสวนใหญไดจากการสมภาษณกลมผนำชาวประมงและหนวยงานราชการเชนศนยขอมลตำบล สถานอนามย สำนกงานประมงจงหวดและทวาการอำเภอ

(2) ขอมลทางดานสงคม-เศรษฐกจ ของครวเรอนประมงทะเลพนบานการเกบรวบรวมขอมลเนนการเกบขอมลจากครวเรอนทมการเขาไปทำการประมงในบรเวณจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนหลก สภาพทางสงคมจะสอบถามเกยวกบครวเรอนประมง จำนวนชนดเครองมอประมงเรอประมง ฤดกาลทำการประมง และการลงแรงประมงของชาวประมงพนบานสภาพทางเศรษฐกจ จะสอบถามเกยวกบรายรบ-รายจายทงจากการประกอบอาชพการประมงและของครวเรอน

4) การวเคราะหขอมล แบงการวเคราะหออกเปน 2สวนคอ (1)การวเคราะหทางดานสงคมแบงออกเปน

- องคประกอบและรายละเอยดของครวเรอนประมงทะเลพนบาน ใชการวเคราะหโดยการแจงนบแลวหาเปอรเซนตรอยละของจำนวน ครวเรอน เพอทราบองคประกอบทางสงคมของครวเรอนประมงทะเลพนบานในบรเวณททำการเกบขอมล

- องคประกอบและรายละเอยดทางการประมงทะเลพนบาน โดยการแจงนบแลวหาเปอรเซนตรอยละของจำนวนเรอประมง เครองมอประมงเพอทราบองคประกอบโครงสรางของจำนวนเรอประมง ชนดของเครองมอประมง การลงแรงงานประมงและฤดกาลการทำประมง

(2)การวเคราะหทางดานเศรษฐกจแบงออกเปน- รายรบ-รายจาย จากการประกอบอาชพการ

ประมงทะเล โดยใชขอมลจากแบบสอบถามหาคาเฉลยของรายรบ-รายจายทงหมดจากการประกอบอาชพการประมงทะเล เพอทราบโครงสรางตนทน-กำไรจากการทำการประมงทแทจรง

- รายรบ-รายจาย ของครวเรอนประมงทะเล โดยใชขอมลจากแบบสอบถามหาคาเฉลยของรายรบ-รายจาย ของครวเรอนประมงทงหมดเพอทราบโครงสรางรายได-รายจายของครวเรอน ประมงทะเลและหนสนของครวเรอนซงรายรบของครวเรอนประมง มาจากการทำการประมงการแปรรปสตวนำ การใหเชาเรอแกนกทองเทยว เพอตกปลาบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลการรบซอ สตวนำ การทำธรกจบานพก การดำเนนธรกจเกยวกบการดำนำ

- เปรยบเทยบรายรบ-รายจาย จากการประกอบอาชพการประมงกอนและหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล โดยใชการวเคราะหทางสถตจากขอมลทเกบรวบรวมได แตเนองจากขอมลทรวบรวมไดอยในระยะเวลาตางปกน เมอจะนำมาเปรยบเทยบกน จำเปนจะตองนำมาปรบฐานขอมลมลคาเงนให เทากนกอน โดยใชดชนผบรโภค (สามารถหาไดจากกรมเศรษฐกจการพาณชย กระทรวงพาณชย ) ของปนนๆมาใชคำนวณตามวธดงน(ณรงคศกดและคณะ,2536)

W = W I

W =รายรบ-รายจายทแทจรงW =รายรบ-รายจายทสำรวจไดI =ดชนผบรโภค


78


โดยใชขอมลรายรบ-รายจายมาปรบฐานโดยใชดชนผบรโภค (กระทรวงพาณชย, 2541) ของปกอนการจดสราง(ดชนผบรโภคเทากบ 100) เปนคาคำนวณสำหรบระยะเวลากอนการจดสรางฯ ใชดชนผบรโภคของปหลงการจดสรางฯเปนคาคำนวณสำหรบระยะเวลาหลงการจดสรางฯ และนำขอมลทปรบฐานแลวมาทดสอบทางสถต เพอเปรยบเทยบวารายรบ-รายจายจากการประกอบอาชพการประมงในหมวดใดบางทแตกตางกน(วชาญ,2542) 5.3.2. ความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตรของโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล การศกษาความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตร มความจำเปนทจะตองดำเนนการ เพอตรวจสอบวาโครงการนมความคมคาและคมทนทางเศรษฐกจหรอไม โดยมหวขอสำคญทควรศกษาดงน1) การวเคราะหตนทนของโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล การศกษาแบงออกเปน 3 ชวง ดงน (1.1)ชวงกอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล (1.2)ชวงระหวางการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล (1.3)ชวงหลงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 2) การวเคราะหผลตอบแทนของโครงการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

ตนทน ทงหมด =

คาใชจายในการศกษา สภาพแวดลอมดานตางๆ

บรเวณแหลงอาศยสตวทะเล

ตนทน ทงหมด =

คาใชจายในการศกษาสภาพพนทกอนการจดสราง

กำไรสทธ = X

กำไรจากการขายสตวนำของชาว

ประมง

จำนวนรอยละของชาวประมงทเขาไปทำการประมงบรเวณแหลง

อาศยสตวทะเล

กำไรจาก การขายสตวนำ ของชาวประมง บรเวณแหลง

กำไรจากการ นำนกทองเทยว ไปตกปลาของชาวประมง

บรเวณแหลงอาศยสตวทะเล

=

=

-

-

รายได จากการขาย

สตวนำ ทจบได

รายไดจากการนำ

นกทองเทยวไปตกปลา

ตนทน ในการออกไป

ทำการ ประมง

ตนทนในการนำ

นกทองเทยวไปตกปลา

คากอสราง

ตนทน ทงหมด = + +

คาใชจายของผควบคมงาน

กอสราง

คาใชจายของกรรมการ

ตรวจรบงานกอสราง

3) การวเคราะหความเปนไปไดทางการเงนของโครงการ การวเคราะหความเปนไปไดของโครงการใชวธการวเคราะหแบบปรบคาเวลาซงเปนคาใชจายและผลตอบแทนหรอผลตอบแทนสทธทเกดขนจากการมโครงการในระยะเวลาตางๆ ในอนาคตไดมมลคาอยในเวลาเดยวกนในปจจบนดงตอไปน(1)มลคาปจจบนสทธ(NetpresentvalueหรอNPV)ไดแก ผลตางระหวางมลคาปจจบนของผลไดแตละปของโครงการตลอดอายโครงการกบมลคาปจจบนของตนทนตลอดอายของโครงการ

Bt =มลคาผลไดของโครงการตลอดอายโครงการในปทt

Ct =มลคาของตนทนตลอดอายโครงการในปทt

t =เวลาปท1,2,…,nn =อายของโครงการr =อตราสวนลด

79

(2) อตราผลตอบแทนตอคาใชจาย (Benefit cost ratioหรอB/C) อตราผลตอบแทนตอคาใชจายคอ อตราสวนระหวางมลคาปจจบนของผลตอบแทนกบมลคาปจจบนของคาใชจายตลอดอายโครงการ

(3) อตราผลตอบแทนของโครงการ (Internal rate ofreturnหรอIRR) อตราผลตอบแทนของโครงการคออตราผลตอบแทน ทไดรบจากการลงทน และเปนอตราททำใหมลคาปจจบนของผลประโยชนทคาดวาจะไดรบในอนาคตเทากบเงนลงทนของโครงการพอด

กลาวอกนยหนงคอคา IRR เปนอตราความสามารถของเงนลงทนทจะกอใหเกดรายไดคมกบเงนทนเพอการนนพอด หรอกลาวอกนยหนงคอ การดวาอตราสวนลดคาใด ทจะทำใหขอมลคาปจจบนสทธ มคาเปนศนย ในกรณทคาIRR มากกวาคาเสยโอกาสของทนจะเปนการลงทนทคมคาและถานอยกวาคาเสยโอกาสของทนจะเปนการลงทนทไม คมคาโดยทวไปจะพจารณาวาหากคาIRRสงกวาอตราดอกเบย แสดงวาโครงการนนเหมาะสมทจะลงทน







ขอเสนอแนะในการศกษา 5.4 การศกษาทผานมายงไมมขอมลทชดเจนเกยวกบจำนวนเรอทเพมขน และตนทนการทำประมงลดลง ตลอดจนระยะเวลาในการทำประมงลดลง ภายหลงจากการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลนอกจากนยงไมเคยทำการศกษาถงรายไดตอหนวยลกบาศกเมตรตอป (บาท/ลกบาศกเมตร/ป) และตนทนประสทธภาพ (cost effective) ระหวางแหลงอาศยสตวทะเลทใชวสดแตกตางกน จากการประมวลความคมคาของแหลงอาศยสตวทะเลจากเอกสารวชาการโดยสวนใหญประเมนผลประโยชนของแหลงอาศยสตวทะเลจากรายไดจากการทำประมงของชาวประมง และมสวนนอยทพจารณาถงรายไดจากการแปรรปสตวนำดวย ซงในการพจารณาผมสวนไดสวนเสยตอแหลงอาศยสตวทะเลมทงผทประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเลโดยตรง เชน ชาวประมง และผดำเนนธรกจเกยวกบการดำนำ (Primary stakeholders) และผซงใชประโยชนจากทรพยากรโดยตรง แตใชผลผลตหรอบรการจากแหลงอาศยสตวทะเล (Secondary stakeholders) เชน ผรบซอสตวนำจงควรประเมนมลคาจากผมสวนไดสวนเสยทงหมด นอกจากนแหลงอาศยสตวทะเลยงเปนพนทสำหรบนกทองเทยวผชนชอบการตกปลา ในสวนนจงกอใหเกดรายไดแกชาวประมงจากการนำนกทองเทยวไปตกปลา รวมถง นกดำนำทหลงใหลสภาพธรรมชาตใตนำมกดำนำในพนทแหลงอาศยสตวทะเล โดยเฉพาะบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลทใชวสดตรถไฟ รถยนตและรถถงกอใหเกดมลคาแกแหลงอาศยสตวทะเล ทำใหเราสามารถประเมนมลคาของแหลงอาศยสตวทะเลจากประโยชนดงกลาวได ซงการประเมนมลคาของแหลงอาศยสตวทะเล Travel CostMethod: TCM มกนยมใชกบแหลงนนทนาการประเภทกลางแจง เชน การลองแพ ลาสตว ตกปลา เดนปา ฯลฯแนวคดพนฐานของ TCMจะนำมาใชประเมนเฉพาะdirectusevalueทเปนมลคาเชงนนทนาการเทานนTCMเปนวธ

เกณฑในการตดสนใจในการลงทน คอ โครงการทมคาNPVมากกวา0,B/Cมากกวา1และคาIRRสงกวาคาเสยโอกาสของทนหรออตราดอกเบยจะเปนโครงการทคมคาตอการลงทน


80



วชาญองศรสวาง.2539.การตดตามและวเคราะหผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยเครองมอลอบปลาบรเวณแหลงจดสรางจงหวดจนทบร. เอกสารวชาการฉบบท 62/2539, ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก, กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.18หนา.

วชาญ องศรสวาง. 2542. การศกษาสภาวะสงคม-เศรษฐกจของชาวประมงทะเลพนบานบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดจนทบร. เอกสารวชาการฉบบท68/2542,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.41หนา.

ธงชยนตรฐสวรรณ.2537.การจดการประมงบรเวณแหลงอาศยสตวทะเลในจงหวดระนอง.บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.133หนา.

สกลสพงษพนธ.2538.การประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร.เอกสารวชาการกลมพฒนาแหลงประมงเลมท 1/2538, ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบน, กองประมงทะเล, กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.63หนา.

สชาต แสงจนทร. 2547. ตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล บรเวณอาวพงงา. เอกสารวชาการฉบบท 8/2547.สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.45หนา.

สนตสงขทอง.2535.ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณจงหวดระยอง.เอกสารวชาการฉบบท35.ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก,กองประมงทะเล,กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.48หนา.

ดสต ตนวไลย, จารภา ศร และสวชา ใจเปยม. 2550. แหลงอาศยสตวทะเลในจงหวดระยอง หลงการจดสราง 10 ป.เอกสารวชาการฉบบท 2/2550. สำนกวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.61หนา.

เพลนพศ สงฆโสภณ. 2549. การบรหารจดการแหลงอาศยสตวทะเลโดยชมชนในจงหวดระยอง. บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.169หนา.

Pongpat Boonchuwong. 1994. Socioeconomics of small-scale fisheries in the Artificial Reef Areas inRanong Province, Thailand. In: The effect of artif icial reef installation on thebiosocioeconomicsofsmall-scalefisheriesinRanongProvince,Thailand.BOBP/WP/97.100p

Bunce, L., P. Townsley, R. Pomeroy and R. Pollnac, 2000. Socioeconomic Manual for Coral ReefManagement.AustralianInstituteofMarineScience,Townsville,Australia,251p

การประเมนมลคาของสงแวดลอมทองทฤษฎอปสงคของผบรโภค ซงพจารณาถงการใชจายดานเวลาของบคคล เนองจากเวลา เปนสงทมคา (มราคาแอบแฝง) เมอเราสามารถไดขอมลทงหมดเกยวกบคาใชจายตลอดจนจำนวนคนทไปใชบรการในชวงปกตและเทศกาลกสามารถประเมนความเตมใจจายของบคคลหรอครวเรอนได

81


82


วทยา พนธะกจ อรสา เพชรสลบศร

บทท 6 ความคดเหน ทศนคต

และการมสวนรวมของชาวประมง ตอการจดสรางแหลงอาศย

สตวทะเล

83

การศกษาความคดเหน ทศนคต การมสวนรวมของชาวประมงตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล เปนขอมลพนฐานในการจดการแหลงอาศยสตวทะเลใหเกดการใชประโยชนสงสดโดยมรายละเอยดดงน

ความคดเหน เปนการแสดงออกถงความรสก ทศนคต ความเชอ และคานยมของแตละบคคลทมตอบคคล สงของเรองราวหรอสถานการณตางๆทประสบในสงคมโดยมพนฐานมาจากภมหลงทางสงคมความรประสบการณและสภาพแวดลอมตางๆของบคคลนนๆซงไมมกฎเกณฑตายตวโดยปจจยทมอทธพลตอความคดเหนขนอยกบปจจยพนฐานของแตละบคคลเชนความรประสบการณในการทำงานสภาพแวดลอม ชาวประมงในบรเวณจงหวดสตลใหความเหนวา แหลงอาศยสตวทะเลทกระจายอยตามชายฝงหนาหมบานชาวประมง ทำใหชาวประมงมแหลงทำการประมงแหลงใหม โดยไมจำเปนตองออกไปทำการประมงหางไกลจากฝง ประหยด คาใชจายในการทำประมงสงผลใหฐานะทางเศรษฐกจสงคมของหมบานดขน(กมลพนธและคณะ,2535) วนทนา (2546) ไดสำรวจความคดเหนของชาวประมงในพนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล อำเภอปราณบรจงหวดประจวบครขนธ กลาววา ชาวประมงรอยละ 75 มความคดเหนในเรองการไดรบประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเลในระดบปานกลางสวนใหญเปนชาวประมงไดหมกแตทงนชาวประมงจากเครองมออนๆจะไดรบประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเลมากกวาไดหมก สวนชาวประมงทเคยเขามามสวนรวมเกยวกบการจดสรางจะมความคดเหนวาไดรบประโยชนจากปะการงเทยมสงกวากลมทไมเขารวมอยางมนยสำคญยงทางสถต(p<0.01) การสำรวจความคดเหนของชาวประมงในพนทโครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำรจงหวดปตตานและนราธวาสพบวาชาวบานไดประโยชนมากเนองจากชาวประมงไดไปตกเบดปลาอนทรยงมแหลงอาศยสตวทะเลมากปลากมมากซงสามารถสงเสรมการตกปลาเพอการทองเทยวไดอกทางหนง(กรมประมง,2547) สธญญา และคณะ (2551) ไดทำการศกษา ประเมนผลกระทบทางดานเศรษฐกจและสงคม ของชาวประมง ในจงหวดปตตานและนราธวาส โดยสอบถามชาวประมง จำนวน 49 คน พบวา ชาวประมง รอยละ 64 มความเหนวา มชนดสตวนำเพมขน โดยชนดทเพมขน คอ ปลาโฉมงาม ปลาสาก ปลาอนทร ปลากะพงทอง ปลากะรง ปลากระโทงรมปลากระโทงแทง ปลาหลงเขยว ปลาทรายแดง ปลาท และมปรมาณการจบสงขนอยางชดเจน ชาวประมง รอยละ 92.2 มความเหนวา กจกรรมของโครงการสอดคลองกบความตองการของชาวประมง สวนความคดเหนดานปญหา พบวา อวนตดแหลงอาศยสตวทะเล ทำใหอวนขาด ทงนเนองจากชาวประมงไมทราบจดจดวาง รวมถงทนหมายทแสดงไดขาดไปควรเพมทนหมายแสดงตำแหนงใหชดเจน และนำมนมราคาแพง ราคาสตวนำตกตำ ไมตองการใหแหลงประมงไกลฝงมากเกนไป

ความคดเหนของชมชนตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 6.1


84


ทศนคตของชาวประมง 6.2 ทศนคตหมายถงระดบความมากนอยของความรสกในดานบวกหรอลบทมตอสงใดสงหนง(ธนา,2551)ซงในทนคอ ความพงพอใจหรอไมพงพอใจทมตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ขอดขอเสยของการสรางแหลงอาศยสตวทะเลความรสกนกคดเกยวกบการสรางแหลงอาศยสตวทะเล ซงเปนความรสกภายในทรวมไปถงแนวโนมการประเมนคาทสามารถเปนไปไดทงในทางทดเปนกลางหรอทางทไมดทศนคตม3องคประกอบคอ

1)ความรสก คอ สวนทเกยวของกบอารมณทเกยวเนองกบสงตางๆ ซงมผลแตกตางกนไปตามระบบคณคาและระบบความเชอของบคคลเชนใชไมใช,ควรไมควร,ชอบไมชอบเปนตน

2)ความคดเหนคอ สวนทเปนความรของบคคลเกยวกบสงตางๆทงสงทชอบ ไมชอบหากบคคลใดมความรและความคดวา สงใดด กมกจะมทศนคตทดตอสงนน หากมความรมากอนวาสงใดไมด กจะมทศนคตไมดตอสงนนดวยเชนเหนดวยคอนขางเหนดวยคอนขางไมเหนดวยและไมเหนดวยเลย

3)แนวโนมพฤตกรรมคอการแสดงออกของบคคลตอสงใดสงหนงซงเปนผลจากความรความรสกและความคดเหน เชนใชไมใช,ปฏบตไมปฏบต,คดคานไมคดคาน,เขารวมไมเขารวมเปนตน

อรสา และคณะ (2555) ไดศกษาทศนคตของชาวประมงพนบานตอแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณบานบอดานอำเภอทายเหมองจงหวดพงงาจากจำนวนชาวประมง100คนพบวาชาวประมงมทศนคตในระดบสงโดยปจจยทมผลตอทศนคตคอแหลงทำประมงระดบความรและการรบรขาวสารกลาวคอชาวประมงททำประมงใกลแหลงอาศยสตวทะเลชาวประมงทมความรและชาวประมงทมการรบรขาวสารเกยวกบแหลงอาศยสตวทะเลจะมระดบทศนคตทสงเชนกน การศกษาความพงพอใจและการยอมรบแหลงอาศยสตวทะเลในแตละชมชนในพนทอาวไทยตอนลาง พบวา หลงการจดสราง มปรมาณการจบสตวนำเพมขน และอยากใหมการสรางเพมเตม แตตองมการตรวจตรา ควบคมการทำประมงทผดกฎหมาย(กรมประมง,2545)

85

กระบวนการสรางการมสวนรวมของชมชนตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 6.3 การมสวนรวมเปนกระบวนการใหบคคลเขามามสวนเกยวของในการดำเนนงานพฒนา รวมคด ตดสนใจ แกไขปญหาดวยตนเอง เนนการมสวนรวมเกยวของอยางแขงขนของบคคล แกไขปญหารวมกบการใชวทยาการทเหมาะสมและสนบสนน ตดตามการปฏบตงานขององคการและบคคลทเกยวของ (ยพาพร, 2545) สอดคลองกบมาตรา 46, 56 และ59ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2550 กรมประมงโดยศนยพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน ไดรวมมอกบ Bay of Bengal Programme (BOBP), FAOดำเนนโครงการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชนมสวนรวมในบรเวณอาวพงงามาตงแต พ.ศ. 2539 ถง 2543 ใน 4หมบานคอบานยานสะบาบานคลองเคยนบานหาดทรายเปลอกหอยและบานหนรมตำบลคลองเคยนอำเภอตะกวทงจงหวดพงงา ซงกจกรรมตางๆ ทไดดำเนนการ เกดจากความคดของชมชนเองผสมผสานกบกจกรรมเสรมของกรมประมงเชนการอนรกษปาชายเลนการปลกปาชายเลนการปลกหญาทะเลการกำหนดแนวเขตอนรกษทรพยากรการปลอยพนธสตวนำ การตรวจตราเฝาระวงการกระทำผดกฎหมายประมง การพฒนาดานการศกษาแกเยาวชน และดานสาธารณสข แกชมชน และการจดสรางสงอำนวยความสะดวกขนพนฐาน ตลอดจนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพอเพมแหลงทำการประมงแกชมชน ซงชมชนในหมบานเปาหมายใหความรวมมอเปนอยางด แลวยงมหมบานประมงอนๆ อกจำนวนมากกวา10หมบานทขอแสดงความจำนงเขารวมโครงการฯเนองจากเหนความสำเรจของโครงการซงการทชมชนไดเขามามสวนรวมในการฟนฟและจดการทรพยากรตงแตเรมโครงการ แลวไดรบการสอดแทรกความรความเขาใจทางดานวชาการและเรยนรในรปแบบของการปฏบตจรง ทำใหชาวประมงเกดความรสกความเปนเจาของ โดยการดำเนนกจกรรม ตองม การรวมคดเลอกพนท รวมประชมชแจงชาวประมงในพนทเปาหมาย และปรกษาหารอกบผใหญบาน ผนำศาสนา และสมาชกองคการบรหารสวนตำบลและมสวนรวมในการกำหนดกจกรรมสำรวจรวบรวมขอมลผลผลตสตวนำและตดตามผล (เจต,2544) วนทนา (2546) ไดศกษาการมสวนรวมของชาวประมงในการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลพบวา ชาวประมง มสวนรวมในระดบตำ ถงรอยละ 45.3 โดยกจกรรมทชาวประมงไมเคยเขารวม เชน การรบฟงการประชมชแจงเกยวกบ การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล พจารณาพนทจดสราง และไปดการสรางแหลงอาศยสตวทะเล ซงคดเปนรอยละ 75.0,76.6 และ 68.8 ตามลำดบ แตทงนกจกรรมทชาวประมงไดเขามามสวนรวมมากทสด คอ การชวยเผยแพรขอมลหรอการประชาสมพนธเกยวกบตำแหนงของแหลงอาศยสตวทะเล


86


การรบรขอมลขาวสาร

แนวทางการศกษาทศนคตและความคดเหนตอการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

6.4

6.5

อรสา และคณะ (2555) ทำการศกษาทศนคตของชาวประมงพนบานตอแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณบานบอดานอำเภอทายเหมอง จงหวดพงงาพบวา ชาวประมงมชองทางการรบรขาวสารเรองแหลงอาศยสตวทะเลสวนใหญอยในระดบสง คดเปนรอยละ 48 โดยรบทราบจากเพอนบาน และพบวา ชาวประมงทมการรบรขาวสารเกยวกบแหลงอาศยสตวทะเล จะมระดบทศนคตสงดวย การศกษาการรบรขาวสารเกยวกบการวางแนวแหลงอาศยสตวทะเลในหมบานจากชาวประมงบานเกาะมก จงหวดตรง พบวา ชาวประมงไดรบรขาวสารมากทสดจากเพอนบาน รอยละ 87 รองลงมาเปนหนงสอพมพ รอยละ 47วารสารรอยละ35สวนการรบรจากเจาหนาทกรมประมงเพยงรอยละ32เทานน(อภรกษและคณะ,2549)

•เพศ•อาย•ระดบการศกษา•เครองมอประมง•รายได

ทศนคตการยอมรบและความคดเหนของชมชนตอการวางปะการงเทยม

6.5.1 สมมตฐาน ควรมการกำหนดสมมตฐานทางการวจย ถงปจจยทมผลตอระดบทศนคตเชนเพศอายระดบการศกษาเครองมอประมง หรอรายได ของชาวประมงทตางกน สงผลตอระดบทศนคตทงดานความรสก ความคดเหน แนวโนมพฤตกรรม รวมถงการยอมรบของชมชนตอการวางแหลงอาศยสตวทะเลตางกน 6.5.2 กรอบแนวคดในการศกษา

1) ตวแปรตน คอ เพศ อาย ระดบการศกษาเครองมอประมงรายไดเปนตน

2)ตวแปรตามคอทศนคตการยอมรบและความคดเหนของประชาชนในการสรางแหลงอาศยสตวทะเล

6.5.3 การเกบรวบรวมขอมล สามารถรวบรวมขอมลไดหลายรปแบบ เพอใหไดมาซงขอมลและคำตอบทเปนจรง และครอบคลมตามวตถประสงคของการวจยโดยแบงเปน 1) ขอมลปฐมภม (primary data) เปนขอมลทรวบรวมจากแหลงขอมลโดยตรงโดยการสอบถามสมภาษณหรอสงเกตการณหลกการวจยเชงสำรวจเบองตน(exploratorysurvey) ของสภาพ (2533) โดยเนนทการสำรวจทวไป

ตวแปรตน ตวแปรตาม

เพอตอบคำถามเบองตนเฉพาะเรอง ใหตรงกบวตถประสงคในการทำความเขาใจสภาพทเปนอย หรอศกษาปญหาทเกดขนอาศยวธการเกบขอมลทสะดวกรวดเรวและประหยดคาใชจาย คอ แบบสอบถาม แบบสมภาษณ และแบบทดสอบโดยชนดขอมลทศกษา เชน ขอมลพนฐานและขอมลสวนบคคล ความคดเหน เจตคต ความร ความเชอ คานยมพฤตกรรม (ตามการบอกเลาของผตอบ)ความตงใจความมงหวง ความมงมาดปรารถนาและความพงพอใจ 2)ขอมลทตยภม(secondarydata)เปนขอมลทมผอนหรอหนวยงานบางหนวยไดเกบรวบรวมขอมลไวแลวและมกเปนขอมลทไดวเคราะหขนตนแลว เชน ยอดรวมจำนวนคาเฉลยรอยละเปนตน

87

3) การสมตวอยาง (sampling) ใชการสมตวอยางแบบงาย (simple random sampling) คอ การเลอกตวอยางทใหแตละหนวยในประชากรมโอกาสถกเลอกเทาๆกนในแตละครงของการเลอกในทน การคดเลอกกลมตวอยางโดยใชวธสมแบบบงเอญ เนองจากวาประชากรกลมตวอยางมอาชพและลกษณะการดำเนนชวตทคลายคลงกนคอ อาชพทำประมง ทำใหไมมความแตกตางกน จงสามารถสมในการสมภาษณได6.5.5 การวเคราะหขอมล ขอมลทไดนำมาวเคราะหสถตขนพนฐาน โดยการวเคราะหเพอหาคาตางๆดงน

1) การแจกแจงความถ (frequency) และคารอยละ (Percent)

2)คาไคสแควร(chi-square)3)คาเฉลย(mean)4)คาความสมพนธของขอมล(correlation)

n = N/(1+Ne2)n = จำนวนตวอยางทตองการสมN = จำนวนประชากรททำประมงe = ความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง

ในทนกำหนดใหมความคลาดเคลอนไมเกน 10 เปอรเซนต ทระดบความเชอมน95เปอรเซนตซงมคาเทากบ0.1

6.5.4 ประชากรและกลมตวอยาง 1) ประชากร (population) หมายถง ทกหนวยในเรองทสนใจศกษาคำวาหนวยอาจหมายถงคนสตวสงขององคกร เปนตน ในทนคอ ชาวประมงทอาศยอยในหมบานหรออยในชมชนทมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล 2) ตวอยาง (sample) หมายถง สวนยอยหรอ บางสวนของประชากร ในกรณทประชากรมขนาดใหญ ไมสามารถเกบขอมลจากทกหนวยของประชากรได จะตองเกบขอมลจากตวอยาง ซงถอวาตวอยางเปนตวแทน ของประชากร ดงนน ตวอยางจะตองมลกษณะเหมอนประชากร โดยทการหาขนาดตวอยางใชสตรตามวธของHousing and Community Renewal (อางโดย อภรกษและคณะ,2549)


88



กมลพนธอวยวานนท, เอกศกด ปณยานเดชและสชาตแสงจนทร.2535.ตดตามผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในเจตจงหวดสตล.รายงานการสมมนาวชาการประจำป2535.ศนยพฒนาประมงทะเลฝงอนดามนกองประมงทะเลกรมประมง.หนา427–437

กรมประมง.2545.แหลงอาศยสตวทะเลบรเวณอาวไทยตอนลางป2526-2544.เอกสารเผยแพรฉบบท1/2545.ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลางสำนกวจยและพฒนาประมงทะเลกรมประมง.45หนา

กรมประมง.2547.โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำรจงหวดปตตานและนราธวาส.พมพทบรษทวายภกษจำกด.ISBN974-9509-89-7.95หนา.

กรมประมง.2553.แผนแมบทการจดการประมงทะเลไทย.สำนกวจยและพฒนาประมงทะเลกรมประมง.124หนา.เจต พมลจนดา. 2544. กลยทธการมสวนรวมของชมชนประมงในการจดการทรพยากรชายฝง กรณศกษาอาวพงงา. เอกสารประจำภาค

หลกสตรวทยาลยการทพเรอ รนท 33 สถาบนวชาการทหารเรอชนสง ศนยพฒนาประมงทะเลฝงอนดามน กองประมงทะเลกรมประมง.83หนา.

ธนาวกจนเคราะห.2551.ทศนคตAttitude.กรงเทพมหานคร:สำนกพมพบรษทเอดดเคชนมลตมเดยจำกด.112หนา.ยพาพร รปงาม. 2545. การมสวนรวมของขาราชการสำนกงบประมาณในการปฏรประบบราชการ. ภาคนพนธศลปศาสตรมหาบณฑต,

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.รนาลาดง.2554.ความคดเหนของชาวประมงขนาดเลกตอแหลงอาศยสตวทะเลกรณศกษาอำเภอสเกาจงหวดตรง.ปญหาพเศษป2554

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยการประมงมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชยวทยาเขตตรง.43หนา.วนทนาเจนกจโกศล.2546.การประมงไดหมกขนาดเลกบรเวณพนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลอำเภอปราณบรและอำเภอสามรอยยอด

จงหวดประจวบครขนธ. เอกสารวชาการ ฉบบท 9/2546 ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบน. สำนกวจยและพฒนาประมงทะเลกรมประมง.487หนา

สกลสพงษพนธ. 2538.การประเมนผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดเพชรบร. เอกสารวชาการกลมพฒนาแหลงประมงฉบบท 1/2538. ศนยพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบนกองประมงทะเลกรมประมง.72หนา.

สนตสงขทอง.2535.ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณจงหวดระยอง.เอกสารวชาการฉบบท35.ศนยพฒนาประมงอาวไทยฝงตะวนออก.กองประมงทะเลกรมประมง.48หนา.

สำนกอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง. มปป. แนวทางการตดตามประเมนผลการจดทำและวางแหลงอาศยสตวทะเลกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง และหนวยวจยปะการงและสตวพนทะเล สถานวจยความเปนเลศความหลากหลายทางชวภาพแหงคาบสมทรไทยคณะวทยาศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สธญญาทองรกษ,ปรญญาเฉดโฉม,ลคนากนตะพฒนะและซกรหะยสาแม.2551.บทท6ผลกระทบทางดานเศรษฐกจและสงคมใน ศกดอนนต ปลาทอง (บรรณาธการ) โครงการฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำรจงหวดปตตานและจงหวดนราธวาส(กจกรรมประเมนผลสำเรจ)มหาวทยาลยสงขลานครนทรหาดใหญสงขลา.หนา6-1ถง6-10.

สภาพ ฉตราภรณ. 2553. การวจยเชงสำรวจ. ใน การออกแบบการวจย พมพครงท 6 สำนกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ.หนา137-180.

อภรกษสงรกษ,ผสดศรทรงราชและปรดดาบรรฑตชาต.2549.ทศนคตของชมชนทมตอการวางแนวแหลงอาศยสตวทะเล:กรณศกษาบานเกาะมก อำเภอกนตง จงหวดตรง. รายงานวจย ป 2549 คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยการประมง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชยวทยาเขตตรง.47หนา.

อรสาเพชรสลบศร,วทยาพนธะกจและพลชาตคฤหานนท.2555.ทศนคตของชาวประมงพนบานตอแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณบานบอดาน อำเภอทายเหมอง จงหวดพงงา. เอกสารวชาการฉบบท (กำลงตพมพ) ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลฝงอนดามนสำนกวจยและพฒนาประมงทะเลกรมประมง.

อำนาจศรเพชร,หสพงศ สมชนะกจและสมเกยรต อนช. 2545. ผลการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงหวดปตตาน. เอกสารวชาการ12/2545ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลางสำนกวจยและพฒนาประมงทะเลกรมประมง.54หนา

89


90


บทท 7 ขอเสนอแนะแนวทางการวจย

และพฒนาการจดสราง แหลงอาศยสตวทะเล

91

แนวทางการพฒนาปรบปรงงานฟนฟทรพยากรประมงดวยการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ควรใชวธการวจย และพฒนา(researchanddevelopment,R&D)ดานวทยาศาสตรสงคมและเศรษฐกจรายละเอยดขอเสนอดงน

- การเปลยนแปลงทางกายภาพ ไดแก ความเขมแสง กระแสนำ ความขนใส ความลกนำ การเปลยนสภาพของวสดทใชจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

- การเปลยนแปลงทางเคมไดแกคณภาพนำคณภาพดนพนทะเลการปนเปอนของโลหะหนก- การเปลยนแปลงทางชววทยาไดแกระบบนเวศแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณชายฝง (หางฝง3-5กโลเมตร)

และนำลก (หางฝง 6-20 กโลเมตร) ความหลากหลายของชนดสตวนำ สตวหนาดนขนาดใหญ(macrobenthic fauna) พชหนาดนขนาดใหญ (macrobenthic flora) และแพลงกตอน ชวประวตสตวทะเลบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล เชน ชนดสตวนำ พนทและฤดการสบพนธวางไขเลยงดตวออน ปรสต หวงโซอาหารวงจรชวตการอพยพของสตวนำ

- การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจไดแกการศกษาความคมคาตอการลงทนจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลทผานมา ผลตอบแทนสทธทไดจากโครงการคดจากกำไรจากการทำประมงของชาวประมงเทานน ความจรงผลตอบแทนทเกดขนควรรวมการขยายตวของธรกจดำนำและการทองเทยวในแหลงอาศยสตวทะเล เปนผลตอบแทนทเกดขนจากการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลดวยสภาวะเศรษฐกจและสงคมในชมชนประมงบรเวณจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

- การเปลยนแปลงทางสงคมไดแกทศนคตความคดเหนและการมสวนรวมของชมชนประมงตอแหลงอาศยสตวทะเล

-ชนดของวสด-รปทรงและขนาด-รปแบบการวางเชนพนทระยะหางฝงผงการจดวาง

- ผลผลตสตวนำบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล- เครองมอและวธทำการประมงทเหมาะสมบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล- การลงแรงประมงทเหมาะสม- ความเสถยรของพลวตสตวนำ

ขอเสนอแนะงานวจยสามารถแบงได3กลมดงนก.

กลมท 1

กลมท 2

กลมท 3

การประเมนศกยภาพของแหลงอาศยสตวทะเล

การศกษาการเปลยนแปลงทเกดจากแหลงอาศยสตวทะเล

การศกษาเพอพฒนารปแบบการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล


92


93


94


ขอเสนอแนะงานพฒนาแนวทางการพฒนาแหลงอาศยสตวทะเลสามารถดำเนนการไดดงนข.

1. การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลของทกหนวยงาน (48 หนวยงาน) ทไดดำเนนการจดสรางมาจนถงปจจบนควรบรณาการดานการพฒนาดงน 1.1ปรบปรงเขตแผนผงมาตรฐานในการจดวางวสดจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล กำหนดเขตจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล (zoning) พรอมจดทำแผนผงการวางวสดเพอใหมตนแบบท ทนสมยในการบรณาการระหวางหนวยงานตางๆ และเพอการประชาสมพนธ ตลอดจนการชแจงโครงการจดสรางฯ ซงการจดสรางทผานมามโครงการจดสรางฯครอบคลมพนททงขนาดเลก(งบประมาณ3ลานบาทหรอ1ตารางกโลเมตร)และขนาดใหญ(งบประมาณ20ลานบาทหรอ50ตารางกโลเมตร)ตอมามแนวโนมการจดสรางเปนขนาดกลางใชงบประมาณ เฉลยโครงการละไมเกน 10 ลานบาท จำนวนวสดขนอยกบระยะทางหางฝงและรปแบบการจดวาง หากระยะทางใกลฝงและจดวางเปนกองหนาแนนตนทนการจดวางตำมจำนวนวสดมากซงการจดวางวสดทผานมาม2รปแบบคอ

1)จดวางวสดเปนกอง จำนวนวสดตอจดมมาก จำนวนจดของโครงการมเพยงจดเดยวหรอจำนวนนอยไดพนทนอยแตไดรมเงาความซบซอนและความสงมากหากวางแผนอยางดมการจดสรางตอเนองในพนทใกลเคยงกน จะกลายเปนแปลงหรอคอมเพลกซ (complex) ทมประสทธภาพในการทำการประมง

2)จดวางวสดเปนแปลงจำนวนวสดตอจดมนอยจำนวนจดของโครงการมมากไดพนทมากแตไดรมเงาความซบซอนและความสงนอยหากวางแผนอยางดมการบรณะหรอจดวางวสดเปนกองในพนทแปลงเดมอยางตอเนอง จะกลายเปนคอมเพลกซทมประสทธภาพในการอนรกษทรพยากรประมง

1.2สรางความเขาใจในการใชประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเลใหแกเจาหนาทของหนวยงานทสนบสนน งบประมาณ เจาของโครงการ สมาชกในชมชนประมงและผมสวนเกยวของใหเขาใจอยางถกตองในการจบสตวนำบรเวณแหลงอาศยสตวทะเล ใหเกดคณคามากทสด ทงนอยาใชแหลงอาศยสตวทะเลเปนเพยงเครองมอในการรวบรวมฝงปลา ทถกดงดดโดยสงมชวตทเกาะตามผววสด การกระตนของมวลนำทเขามาปะทะกบกองวสดแลวเปลยนทศทาง และจาก รมเงาทเกดจากโครงสรางของวสด รวมทงเปนบรเวณพนทเครองมอประมงบางชนด เชน อวนลาก อวนรน เขามาทำการประมงไมได ทำใหปลาเขามาอาศยจำนวนมาก จกตองมกฎ กตกา และความรวมมอของชาวประมง ประชาชน เจาหนาทและผเกยวของทกฝายในการอนรกษและฟนฟทรพยากรสตวนำใหใชประโยชนไดอยางยงยน 1.3แลกเปลยนเรยนรกบชมชนใหกาวทนการเปลยนแปลงของชมชนและทรพยากรประมง 2.พฒนาโครงสรางการบรหารองคกรบคลากรมาตรการและวธการใชประโยชนทเกยวของกบแหลงอาศยสตวทะเล 2.1จดทำแผนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลโดยมกรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนหนวยงานหลกรวมกบหนวยงานทเกยวของ 2.2การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตองอยภายใตการพฒนาทยงยน 2.3ภาครฐตองเรงปรบปรงกฎหมายประมงใหทนสมยโดยเรว แนวทางการปฏบตตงแตโบราณ มาทรพยากรประมงทะเลเปนสมบตสวนรวม ทกคนในประเทศมสทธเขาไปแสวงหาผลประโยชน รฐบาลหลายประเทศสนบสนนใหมการจบเพมเพราะไดรบแรงกดดนจากภาคเอกชนหากวธการใชทรพยากรไมไดรบการแกไข การทจะบรรล เปาหมายของการพฒนาอยางยงยนกอาจจะเปนการสดวสย โดยเฉพาะกรมประมงจะไดมนโยบายการเพมผลผลตเปนหลกมองผลประโยชนตอสงคมและเศรษฐกจในระยะยาวจบสตวนำเปนจำนวนทพอเหมาะพอควร

95

2.4 มนโยบายในการจดการปองกนและควบคมความเสอมโทรมของสภาพแวดลอม ภายใตความรวมมอของชมชนหรอองคกรทองถน หากวางแผนรวมกบชมชนหรอองคกรทองถนจะชวยลดคาใชจายในการทำการประมงทงนควรใชเวลากอนการจดวางอยางนอย 6 เดอนถง 1 ป กอนการเสนอขออนมตโครงการขนาดกลางในปงบประมาณถดไป เพอพจารณาการเปลยนแปลงทจบสตวนำและผลกระทบตอสงแวดลอม 2.5เพมประสทธภาพของคณะกรรมการพจารณานโยบายการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

1) ใหมการจดสรางในพนททไดรบการพจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลกอนดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ผขออนญาตตองขออนญาตเปลยนแปลงทจบสตวนำกบกรมประมง(ภาคผนวกข)

2) กรมประมง ในนามของกระทรวงเกษตรและสหกรณควรมโอกาสจดประชมเชงปฏบตการการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ใหบคลากรของหนวยงานตางๆ ทเสนอขออนมตจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลไดเขาใจตรงกน มความรความสามารถในการจดการทรพยากรประมงเพมขนมฐานขอมลทเชอถอไดและสมบรณ และขอมลดงกลาวสามารถนำมาใชพจารณาในการวางแผนกลยทธเพอการจดการประมงไดทนทวงท มการแลกเปลยนขาวสารขอมลกบชมชน ผบรหารประเทศโดยรวดเรวและมประสทธภาพ สงเสรมมาตรการสอดสอง ควบคม และดแลการประมง (monitoring, control and surveillance of fisheries) ใหสอดคลองกน อกทงเปนการชวยชมชนประมงตนแบบหรอชมชนนำรอง ใหสามารถดแลและฟนฟทรพยากรประมงใหไดรบผลประโยชนเตมเมดเตมหนวยสรางความสามคครอดพนจากสภาพการแยงชงทรพยากรประมง

3.การสรางระบบบรหารจดการ 3.1สรางเครอขายจดการทรพยากรประมง หนวยงานระดบกระทรวงและกรมถอเปนระดบบนมชมชนและชาวประมงเปนระดบลางของการทำงานแบบระดบบนสลาง (top-down) หรอจากระดบลางสบน (bottom-up) กลไกในภาครฐยดหลกการบรณาการระหวาง หนวยงาน สวนของระดบลางหรอภาคประชาชนจำเปนตองสรางเครอขายเพอสอสาร รบรขอมลขาวสาร สบทอดเจตนาระดบบน-ลางและประสานงานกนใหถกตองชดเจนการสรางทมงานระดบกลางในลกษณะของสมาคมสมาพนธหรออนๆตองเขมแขงและสนบสนนสมาคมประมงทเปนตวแทนของผใชเครองมอประมงทกประเภทผใชทรพยากรมความสำคญมากในการบรหารจดการ ผรวมคด รวมทำ และผใชประโยชน ควรจะไดรวมตดตามประเมนผล ผลกระทบตอสงแวดลอม ดวยความเคารพและศรทธาในภมปญญาทองถนอยางจรงใจมใชนยมตามกระแสการมสวนรวม องคการอาหารและ เกษตรแหงสหประชาชาต (FoodandAgricultureOrganizationoftheUnitedNations,FAO)ไดมองประเดนนวาเพอใหบรรลถงการพฒนาการประมงแบบยงยนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตซงประสบปญหาการขาดบคลากร


96


ทมประสบการณและความเชยวชาญในการจดการประมงขาดความรวมมอระหวางภาครฐและภาคเอกชนการควบคมดแลยงไมมประสทธภาพเพราะขาดกำลงคนและงบประมาณประชาชนสวนหนงทเคยมความยากจนมากอนและมาไดรบผลทางเศรษฐกจดขนกวาเดมกมงหนาจะหาผลกำไรทางวตถในระยะสนมากเกนไป และไมคดวาความเจรญทางวตถควรม ความพอดกบสภาพแวดลอม จงไดบงเกดผลกระทบในการพฒนาทางดานวตถอยางแรง ทำใหทรพยากรธรรมชาตและ สภาพแวดลอมเสอมโทรมลงเรอยๆ รฐตองพจารณาใหมการจดการประมงชายฝงโดยความรวมมออยางใกลชดกบชาวประมงกลมน กรมประมง ในแตละประเทศในภมภาคนควรมกลมนกสาธตทมประสทธภาพและเขาถงประชาชนและชาวประมง สนบสนนใหมการปรกษาหารอระหวางผบรหารภาครฐภาคเอกชนนกวจยผแทนชาวประมงชมชนและผแทนภาคอตสาหกรรมเปนระยะๆมใชเคยกระทำแลวถอเปนเหตยตไป ประเดนหรอปญหาการประมงพนบานไดรบการหยบยกขนมาพจารณาในการประชมการฝกอบรมหลกสตรตางๆ และเอกสารเผยแพรขององคกรสวนภมภาค เชน ASEAN, Asia-Pacific FisheryCommission, Indian Ocean Fishery Commission , Bay of Bengal Program, WorldFish Center และSoutheast Asian Fisheries Development Center เปนตน ไดกลาววา ถงแมวารฐบาลของประเทศหลายประเทศ ในภมภาคไดสนบสนนใหมการพฒนาการประมงพนบานแตเขาเหลานสวนใหญยงยากจนทงๆ ทเปนกำลงสำคญในการผลตปลาซงพลเมองใชเปนอาหาร 3.2 จดใหเปนแหลงเรยนรและการศกษาทางดานชววทยาของสตวทะเล สามารถใชเปนขอมลพนฐาน ในการศกษาทางดานชววทยาของสตวทะเล 3.3 ประชาสมพนธอยางกวางขวางผานสอตางๆ อยางเอาจรงเอาจงใหทกภาคสวนทงในและนอกภาคประมงไดรขอเทจจรงของสภาวะการประมงทะเล จกไดระดมทนทรพย ทนความคด ทนสงคม ทนมนษย เพอสนบสนน การพฒนาในหลายสาขาทเกยวโยงถงการประมงเชนการทองเทยวและกฬาตลาดการคาและการศกษาของเยาวชนเปนตน 3.4 ประกาศใหบรเวณทมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนเขตบรหารจดการทรพยากรประมง โดยชมชนมสวนรวมโดยมกฎหมายรองรบ กลมประเทศแนวหนาทมการศกษาวจยและพฒนาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลมากอนในโลกนเชนประเทศญปน และสหรฐอเมรกา ยงคงพฒนารปแบบ แผนผง วสด และวธการจดสรางแหลงอาศยอยอยางไมหยดยง ประเทศมาเลเซยสงคโปร ฟลปปนสและประเทศอนๆ ในเอเชยกเรงพฒนาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพมขน พนทเหมาะสมสำหรบการจดสรางแหลงใหม หรอบรณะในแหลงเดมยงมรองรบการจดสรางเพอฟนฟทรพยากรประมงไดเปนจำนวนมาก สำหรบในประเทศไทยมวธการจดสรางทนสมยมากขนวสดขนาดใหญและจดสรางบรเวณหางฝงมากขนตลอดจนมภาคเอกชน มลนธ องคกรและหนวยงานอนๆ รวมกนจดสรางมากขนดวย การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงสามารถพฒนา ใหกาวหนาไดอกมาก

97


98


ภาคผนวก

99


100


ก วธการและขนตอนการจดสราง

แหลงอาศยสตวทะเล


101

การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล เปนการเพมผลผลตทางการประมงใหสงขน ชวยฟนฟทรพยากรประมงใหอดมสมบรณไดยงยนนบเปนความสำเรจและภาคภมใจของกรมประมง ทกาวเดนมาถกทางดวย การจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลอยางตอเนองและพฒนามากขนดวยการใชวสดหลายชนด พรอมทงปรบเปลยนแผนผงการจดวางอยตลอดเวลา ซงแตกตางกนตามลกษณะการทำประมง และความตองการของชมชนจากความสำคญของการใชประโยชนจากแหลงอาศยสตวทะเล จงทำใหหลายหนวยงานมการสนบสนนงบประมาณ และจดสรางตลอดจนมการประชาสมพนธผลงานออกสสาธารณชนทำใหสามารถแบงแนวทางการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลได5วธคอ

1. กรมประมงหรอสวนราชการวาจาง บรษทเอกชนรบเหมาทำทงหมด ตงแตการจดหาวสดและทำการวางวสด ในทะเลโดยมเจาหนาทของกรมประมงเปนผควบคม

2. กรมประมงหรอสวนราชการวาจางบรษทเอกชนเฉพาะการจดหาวสดสวนการวางวสดในทะเลดำเนนการโดยกรมประมง 3.กรมประมงหรอสวนราชการดำเนนการทงหมดตงแตการจดหาวสดและการวางวสดในทะเล4.ภาคเอกชนหรอชาวประมงดำเนนการทงหมดโดยมกรมประมงเปนผใหคำแนะนำ5. สวนราชการจดหาวสดและชาวประมงรบผดชอบการวางวสดในทะเลโดยออกคาใชจายเอง

ขนตอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล กอนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพอใหบรรลวตถประสงคการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลจงควรปฏบตตามขนตอนดงน

1. การเสนอพนทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล2. การสำรวจความเหมาะสมของพนทดำเนนการ

(1) กำหนดพกดการจดวางแทงซเมนตโดยกรมประมงชแจงรวมกบชาวประมง องคกรปกครองสวนทองถน (อบต.) และผสนใจในพนทเปาหมาย

(2) ตรวจสอบพนทจดสรางไมอยในเขตรองนำเดนเรอเขตทาเรอหรอกดขวางการสญจรทางนำและไมเปนพนทหวงหามตางๆตลอดจนไมเปนพนทซงไมเหมาะตอการสรางเชนพนทเปนโคลนเหลวอยใกลปากนำ

(3) สำรวจพนททจะสรางแหลงอาศยสตวทะเล ในดานตางๆ เชน พกดพนท ความลกนำ ลกษณะพนทะเล ความลาดชนของพนทองนำกระแสนำการทำประมงตามชนดเครองมอชนดสตวนำทจบไดและฤดทำการประมงสงแวดลอมและปญหาเชนแนวปะการงธรรมชาตปญหาดานนำเสยการกดเซาะ

3. การคดเลอกและจดสรรพนทจดสราง4. การยนยนพนทจดสรางกบชมชนและชาวประมง5. การจดทำแบบแปลนและราคากลาง6. การประกวดราคาและทำสญญาจาง7. การขอความเหนชอบพนทจดสรางกบกองทพเรอ8. การขออนญาตสรางสงลวงลำลำนำกบกรมเจาทา9. การขออนญาตเปลยนแปลงทจบสตวนำกบกรมประมง10.การควบคมงานกอสรางและการจดวางในทะเล11.การตรวจรบและสงมอบงาน12.การรายงานผลการจดสรางตอหนวยงานทเกยวของ13. การเผยแพรและประชาสมพนธงาน : ประชาสมพนธการจดวางแทงคอนกรตทกำลงดำเนนการอย

ใหชาวประมงในพนท เปาหมาย และเรอประมงพาณชยทอย ในพนทใกลเคยง ไดทราบและหลกเลยง การทำประมงในระหวางทกำลงจดวาง เพอปองกนอนตรายและความเสยหายของเครองมอประมง ทอาจเกดขนในขณะทยงจดสรางไมแลวเสรจหรอเมอสรางแลวเสรจ


102


103


104


ข พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490

เรองการเปลยนแปลงทจบสตวนำ


105

มาตรานมองคประกอบดงน (1) แกไข เปลยนแปลงทจบสตวนำใหผดไปจากเดม และทจบสตวนำนนไมไดอย ในทดนกรรมสทธของตนและ (2) ไมไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท หรอไดรบอนญาตแตไมปฏบต ตามเงอนไขทพนกงานเจาหนาทกำหนดให มาตรานบญญตขนไวเพอหามการบกรกทจบสตวนำ หรอแกไขเปลยนแปลง ทจบสตวนำ คำวา “แกไข เปลยนแปลงทจบสตวนำ”หมายความวากระทำการใดๆทมผลใหทจบสตวนำเปลยนสภาพไปจากเดม เชน การขดใหกวางขนหรอขดใหยาวออกไปจากเดมการถมใหตนขน หรอขดลอกใหลกลงกวาเดม หรอทำใหทจบสตวนำสนสภาพไป หรอ ดดทรายในแมนำตางๆฯลฯการกระทำดงกลาวบางประการอาจทำใหทจบสตวนำมสภาพดขนเชนการขดลอกใหลกการขดใหกวางหรอขดใหยาวออกไปจงสามารถกระทำไดถาไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท คำวา “พนกงานเจาหนาท” ของมาตรานกหมายถงอธบดกรมประมง ซงกรมประมงเคยอนญาตใหจงหวดตางๆ ใชทจบสตวนำซงกำลงจะเสอมคณภาพเพอใชเปนทกอสรางสถานทราชการหรอเพอตดถนนผานมาแลวหลายแหง หรอบางแหงทหาดทรายมคณภาพดใชสำหรบโรงงานอตสาหกรรมทำแกวไดกรมประมงกเคยอนญาตมาแลว โดยพจารณาผลดไมไดกอใหเกดผลกระทบแกสภาพแวดลอมของสตวนำแตอยางใด หรอกรณมผประสงคจะขดทรายชายหาดซงเปนทจบสตวนำตามพระราชบญญตการประมง และกรมประมงไดพจารณาแลวเหนวาบรเวณชายหาดนนไมใชสถานททเตาขนถายฟองหรอประโยชนจากเตาจะไมคมกบการเอาทรายไปทำประโยชนอยางอนแลว กรมประมงกมกจะไมขดของ ทกฎหมายบญญตไวเชนน ถาเพอประสงคจะอนรกษทจบสตวนำซงเปนทอยอาศยแพรพนธของสตวนำ โดยใหนกวชาการประมงไดเขามามสวนบรหารทจบสตวนำ ดวยเพอปองกนการบกรกทจบสตวนำ หรอเพอปองกนการแกไขเปลยนแปลงทจบสตวนำ ไปในทางไมดนนเอง

หามมใหบคคลใดทำการแกไขเปลยนแปลงทจบสตวนำซงมไดอยในทดนอนบคคลถอกรรมสทธใหผดไปจากสภาพทเปนอย เวนแตจะไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท ผรบอนญาตตองปฏบตตามเงอนไขทพนกงานเจาหนาทกำหนดให

มาตรา 21

คำอธบาย

โทษสำหรบผฝาฝนมาตรา 21 ตองระวางโทษปรบไมเกนหนงหมนบาทหรอจำคกไมเกน หกเดอนหรอทงปรบทงจำ(มาตรา62)

บทกำหนดโทษ


106


107


108


ค ระเบยบกรมประมงวาดวยการขอและการอนญาต

ใหสรางแหลงอาศยสตวทะเลพ.ศ.2551


109

ดวยปจจบนไดมการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล(Artificial Habitats) หรอแหลงอาศยสตวทะเล (Artificialreef) ในบรเวณชายฝงทะเลอาวไทยและทะเลอนดามน เพมมากขน ซงการดำเนนการดงกลาวถอเปนการแกไขเปลยนแปลงทจบสตวนำใหผดไปจากสภาพท เปนอย อนเปนการกระทำทจำตองไดรบอนญาตจากพนกงาน เจาหนาทตามความในมาตรา 21 แหงพระราชบญญต การประมง พ.ศ. 2490 ประกอบกบในปจจบนยงไมม การกำหนดหลกเกณฑและวธการปฏบต สำหรบการ ขออนญาตจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล ดงนน เพอใหการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเปนไปอยางถกตองเหมาะสมตามหลกวชาการ และเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายจงเหนสมควรกำหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการขอและการอนญาตใหสรางแหลงอาศยสตวทะเล เพอเปนแนวทางในการปฏบตตอไป อาศยอำนาจตามความในมาตรา32แหงพระราชบญญต ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 และทแกไข เพมเตม มาตรา 39 แหงพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครองพ.ศ.2539และมาตรา21แหงพระราชบญญต การประมง พ.ศ. 2490 ประกอบกบกฎกระทรวงแบงสวน

ราชการกรมประมงกระทรวงเกษตรและสหกรณพ.ศ.2545 และทแกไขเพมเตมอธบดกรมประมงจงออกระเบยบกำหนดหลกเกณฑ เงอนไข และวธปฏบตในการขอและการอนญาตใหสรางแหลงอาศยสตวทะเลไวดงนขอ 1 ระเบยบน เรยกวา “ระเบยบกรมประมง วาดวยการ

ขอและการอนญาตใหสรางแหลงอาศยสตวทะเลพ.ศ.2551”

ขอ 2 ใหใชระเบยบนบงคบเมอพนกำหนด 30 วน นบแตวนทประกาศเปนตนไป

ขอ 3 ในระเบยบน “แหลงอาศยสตวทะเล”หมายความถงแหลงอาศย

สตวทะเล (Artificial Habitats) หรอแหลงอาศย สตวทะเล (Artificial reef) หรอสงกอสรางอนใด ทเรยกชอเปนอยางอน ซงสรางหรอจดทำขนในทะเลโดยมความมงหมายใหเปนแหลงทอยอาศยของสตวนำ รวมถงเปนแหลงสบพนธ วางไข หรอเลยงตวออน ของสตวนำ

“วสด” หมายความถง สงของหรอวสดทใชสำหรบการสรางแหลงอาศยสตวทะเลและใหหมายความรวมถงอปกรณอนเปนสวนประกอบของสงของหรอวตถนนดวย


110


ขอมลสภาพทวไปของพนทองทะเล ระดบความลกของนำบรเวณทจะจดสราง

ขอมลและรายละเอยดเกยวกบประเภท ชนดขนาด หรอรปแบบ และจำนวนของวสดทใชสำหรบจดสราง

เอกสารทแสดงใหเหนวาไดรบความเหนชอบจากราษฎรในชมชนหรอองคกรปกครองสวนทองถน ทจะจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

ในกรณท ม ใช หน วยงานของทางราชการ ใหผขออนญาตแนบหลกฐานตอไปนดวย

สำเนาทะเบยนบาน และสำเนาบตรประจำตวประชาชน หรอสำเนาบตรประจำตวเจาหนาทของรฐของผขออนญาต

กรณนตบคคล ใหแนบสำเนาหนงสอสำคญแสดงการจดทะเบยนนตบคคลและสำเนาทะเบยนบาน สำเนาบตรประจำตวประชาชนของผแทนหรอผไดรบมอบอำนาจจากนตบคคลนน

หลกฐานอนๆตามทคณะกรรมการกำหนดเพมเตม ขอ 6 เมอไดรบหนงสอขออนญาตใหพนกงานเจาหนาท

พจารณาและดำเนนการดงนตรวจสอบเอกสารและหลกฐานหากเหนวาไม

ครบถวนหรอไมถกตองใหแจงผขอทราบโดยเรวตรวจสอบและพจารณาความเหมาะสมตามหลกเกณฑ

ทกำหนดในระเบยบนในกรณทยนขออนญาต ณ สำนกงานประมง

จงหวดในทองท ใหพนกงานเจาหนาทของสำนกงานประมงจงหวดรวบรวมเอกสารหลกฐาน สงใหกรมประมงเพอดำเนนการตอไปโดยอาจใหความเหนเพอประกอบการพจารณาไปดวยกได

“คณะกรรมการ” หมายความถง คณะกรรมการพจารณาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล

ขอ 4 ใหมคณะกรรมการคณะหนงเรยกวา“คณะกรรมการ พจารณาการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล” ตามทอธบดกรมประมงแตงตงคณะกรรมการตามวรรคแรกใหมหนาทในการพจารณาการอนญาตใหจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพอใหเปนไปตามหลกเกณฑทกำหนด และใหมอำนาจในการกำหนดหลกเกณฑหรอเงอนไขอนใดในการสรางแหลงอาศยสตวทะเลเพมเตมจากทไดกำหนดในระเบยบนไดตามความเหมาะสม รวมถงใหมอำนาจเรยกใหหนวยงานทเกยวของหรอผขออนญาตจดสงขอมล หรอเอกสารหรอหลกฐานใดๆ ทเกยวของเพมเตม เพอประกอบการพจารณากได

ขอ 5 ผใดประสงคจะจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลในทจบสตวนำบรเวณนานนำไทย ใหยนขออนญาตเปนหนงสอไดท สวนอนญาตและจดการประมง สำนกบรหารจดการดานการประมง กรมประมง เกษตรกลาง เขตจตจกร กรงเทพมหานคร หรอยนขออนญาตไดทสำนกงานประมงจงหวดในทองททจะจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล พรอมดวยเอกสาร หรอหลกฐานดงนแผนงานหรอโครงการจดสรางแหลงอาศยสตว

ทะเล ซงมกำหนดระยะเวลาในการดำเนนการทแนนอน แหลงงบประมาณ และผรบผดชอบในการดำเนนการจดสราง

แผนทแสดงอาณาเขตบรเวณจดสรางแหลงอาศยสตวทะเล พรอมดวยรายละเอยดจดพกดตำแหนงทตงและขนาดพนท รวมทงแผนผงแสดงรายละเอยดลกษณะหรอตำแหนงการ จดวางวสดในการสรางแหลงอาศยสตวทะเล

111

บรเวณทไดมการประกาศกำหนดไวเพอการนนแลว ซงอาจจะมผทำการเพาะเลยงสตวนำอยแลวหรอไมกได

ไมเปนพนทหวงหามเพอการใชประโยชนอนๆเชน เขตรองนำเดนเรอ เขตจอดเรอ เขตพนททาเทยบเรอหรอเขตพนทสมปทานตามกฎหมายอนๆ เปนตน

ไมเปนพนททอาจมปญหากระทบตอความมนคงของประเทศ ไมเปนเขตพนทหวงหามหรอเขตพนทฝกซอมทางยทธวธของหนวยทหารหรอเขตตดตอชายแดนระหวางประเทศ เปนตน ทงน ใหเปนไปตามกฎระเบยบหรอขอบงคบวาดวยการนน ซงอาจใหแนบความเหนของหนวยงานทเกยวของ มาประกอบการพจารณาดวยกไดตามความจำเปน

วสดทใชสำหรบจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตองมความคงทน แขงแรง ไมลอยนำ และตอง ไมกอใหเกดเปนมลพษรายแรงตอสภาพแวดลอมทจบสตวนำ หรอเปนประเภท ชนด ขนาดหรอรปแบบตามทคณะกรรมการกำหนด

บรเวณทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตองไดรบความเหนชอบจากราษฎรในชมชนหรอองคกรปกครองสวนทองถนในทองถนนน

ในกรณทมใชหนวยงานทางราชการ ผขออนญาตตองแสดงเจตนายนยอมใหปรากฏวา วสดทนำมาสรางแหลงอาศยสตวทะเลตามทไดรบอนญาตนน ใหตกเปนสาธารณสมบตของแผนดน

หลกเกณฑอนๆ ตามทคณะกรรมการเหนสมควรกำหนดเพมเตม

ขอ 8 ผทไดรบอนญาตตองปฏบตตามเงอนไขทกำหนดดงนผรบอนญาตตองทำการจดสรางแหลงอาศยสตว

ทะเลใหแลวเสรจภายใน 1 ป นบแตวนทไดรบอนญาต

ผรบอนญาตตองทำการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเฉพาะภายในบรเวณพนททกำหนดและ ไดรบอนญาตแลวเทานน

ใหพนกงานเจาหนาทรวบรวมเอกสารหลกฐานเสนอตอคณะกรรมการเพอพจารณายกเวน ในกรณทคณะกรรมการไดมมตเหนชอบในหลกการ เฉพาะเรองใดไวแลวจะไมเสนออกกได

พนกงานเจาหนาทหรอคณะกรรมการแลวแตกรณอาจขอใหผขออนญาตจดสงขอมลหรอเอกสารหรอหลกฐานใดๆทเกยวของเพมเตมเพอประกอบ การพจารณาอกกได

หากพนกงานเจาหนาทหรอคณะกรรมการ แลวแตกรณพจารณาแลวเหนวาไมสมควรอนญาต ใหเสนอความเหนตออธบดกรมประมงหรอ ผทำการแทนหรอผไดรบมอบหมายเพอสงการและใหแจงผขออนญาตทราบโดยเรว

หากพนกงานเจาหนาทหรอคณะกรรมการแลวแตกรณ พจารณาแลวเหนวาสมควรอนญาต ใหเสนอความเหนตออธบดกรมประมงหรอ ผทำการแทนหรอผไดรบมอบหมายเปนผลงนามหนงสออนญาตตามแบบหนงสออนญาตทายระเบยบน

การดำเนนการตามวรรคแรก ใหดำเนนการใหแลวเสรจภายใน15วนทำการนบแตวนทไดรบหนงสอขออนญาต เวนแต ในกรณจำเปนหรอกรณทจะตองเสนอตอคณะกรรมการหรอกรณทขอใหจดสงขอมลหรอเอกสารหลกฐานเพมเตมซงอาจจะขยายระยะเวลาไดอกตามความสมควรแตไมเกน30วน

ขอ 7 หลกเกณฑในการพจารณาอนญาตใหจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลบรเวณทจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลตองไม

กดขวางการสญจรทางนำ ทงน ใหเปนไปตามหลกเกณฑของกฎหมายท เกยวของซ งผขออนญาตจะตองถอปฏบต โดยอาจขอใหแนบความเหนของหนวยงานทเกยวของมาประกอบการพจารณาดวยกไดตามความจำเปน

บรเวณทจดสรางตองมระดบความลกของนำทะเลไมนอยกวา6เมตรขนไป

ตองไมเปนบรเวณพนทสำหรบใชหรอจะไดใชประโยชนเพอการเพาะเลยงสตวนำ รวมทง


112


ประกาศณวนท27พฤศจกายนพ.ศ.2551

สมหญงเปยมสมบรณ(นางสมหญงเปยมสมบรณ)

อธบดกรมประมง

วสดทใชในการสรางแหลงอาศยสตวทะเลจะตองเปนประเภท ชนด ขนาดหรอรปแบบ และจำนวนตามทไดรบอนญาตแลวเทานน

ผรบอนญาตตองตดตงทนลอยหรอเครองหมายและอาจใหจดแผนท แผนผงหรอแผนปายตามควรแกกรณ เพอแสดงตำแหนงทหมายบรเวณจดวางวสดในการสรางแหลงอาศยสตวทะเล ใหเหนอยางชดเจน

เมอไดดำเนนการจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลเสรจเรยบรอยแลว ผรบอนญาตตองแจงใหกรมประมงทราบภายใน 15 วน นบแตวนทจดสรางแลวเสรจ

ขอ 9 เมอไดมการอนญาตใหจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลใหแกบคคลใดแลว หากมเหตจำเปนเพอประโยชนสาธารณะ หรอผรบอนญาตละเลยเสยไมปฏบตตาม

เงอนไขทกำหนด หรอกระทำการอนฝาฝนกฎหมายเกยวกบการประมงหรอกฎหมายอนทเกยวของหรอเมอมขอมลใหมซงหากทราบแตตนแลวจะไมอนญาตใหจดสรางแหลงอาศยสตวทะเลนน อธบดกรมประมงหรอผทไดรบมอบหมาย อาจสงเพกถอน การอนญาตนนเสยกได การสงเพกถอนการอนญาตตามวรรคแรก ใหพนกงานเจาหนาทแจงใหผรบอนญาตทราบ และใหผรบอนญาตหยดดำเนนการ จดสรางแหลงอาศยสตวทะเลนนทนท

ขอ 10ใหอธบดกรมประมงเปนผรกษาการตามระเบยบนและใหมอำนาจพจารณาและวนจฉยชขาดขอขดของหรอปญหาอปสรรค รวมถงกำหนดการอนใด เพอปฏบตใหเปนไปตามระเบยบน

113


114


ง คำสงสำนกวจยและพฒนาประมงทะเล


115


116


Education

35 ปี ปะการังเทียม