UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (http://dare.uva.nl)

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

Ficino en het voorstellingsvermogen : phantasia en imaginatio in kunst en theorie van deRenaissancevan den Doel, M.J.E.

Link to publication

Citation for published version (APA):van den Doel, M. J. E. (2008). Ficino en het voorstellingsvermogen : phantasia en imaginatio in kunst en theorievan de Renaissance. St. Hoofd-Hart-Handen.

General rightsIt is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s),other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons).

Disclaimer/Complaints regulationsIf you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, statingyour reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Askthe Library: http://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam,The Netherlands. You will be contacted as soon as possible.

Download date: 22 Mar 2019

334

AFBEELDINGEN

Afb. 1 Filippino Lippi, Thomas van Aquino (detail), 15e eeuw, Cappella Carafa, Basilica di S. Maria sopra Minerva, Roma

Afb. 2 Anoniem, titelpagina in: Aristoteles, Nicomacheische Ethica, manuscript 15e eeuw, Napoli

335

Afb. 3 Agostino di Duccio, Hermes als psychopompos, ca. 1450, Tempio Malatestiano, Rimini

Afb. 4 Cosimo Rosselli, Het mirakel van het sacrament, ca. 1486, Chiesa di Sant’Ambrogio, Firenze

336

Afb. 5 Domenico Pugliano, De filosofen (detail), ca. 1637, Museo della Casa Buonarroti, Firenze

Afb. 6 Ficino en Cosimo I, Palazzo Altoviti-Guicciardini detto dei Visacci, Firenze

337

Afb. 7 Bacchio Baldini (Maso Finiguerra), Hermes Trismegistus, in: Cronaca Illustrata, 1455-1465

Afb. 8 Anoniem, Hersenventrikelen, in: Avicenna, De generatione embryonis, manuscript ca. 1347.1027

1027 In deze afbeelding worden de verschillende hersenfuncties schematisch in tekening gebracht. Precies boven schedel, van links naar rechts zijn de hersenventrikels afgebeeld en worden de daarin gelokaliseerde functies benoemd als de ‘sensus communis’, ‘fantasia’, ‘ymaginativa’ en ‘cogitativa seu estimativa’. Aan de achterkant van het hoofd is de ventrikel ‘memorativa’ gelabeld. De drie compartimenten in de hersenpan zijn voorzien van de benamingen ‘cellula 1, 2 en 3’. Achter het oog staat ‘visus’; daaronder treft men ‘olfactus’, ‘gustus’, en ‘tactus’. Tegenover de hals is geschreven ‘Ducantur

338

Afb. 9 Giovanni di Stefano, Hermes Trismegistus, 1488, Santa Maria Assunta, Siena

Afb. 10 Anoniem, Hermes Trismegistus, 1495, Walburgiskerk, Zutphen

omnes lineae post angulum oculi, sed non ante versus nasum’.Zie: E. Clarke en K. Dewhurst, An Illustrated History of Brain Functions, Oxford 1972, 140.

339

Afb. 11 Anoniem, titelpagina in: Picatrix, 1256

Afb. 12 Anoniem, Hersenventrikelen, in: G. Leporeus, Ars memorativa, Paris 1520

340

Afb. 13 Anoniem, De zielenvermogens, in: J. Romberch, Congestorium artificiose memoriae, Venezia 1533

Afb. 14 Links: Maria van Bourgondië, haar getijdenboek lezend (fol. 13 C) en rechts: Maria van Bourgondië, aan het raam (fol. 43 U), in: Getijdenboek van Maria van Bourgondië, manuscript 1477,

Österreichische National-Bibliothek, codex 1857.

341

Afb. 15 Cosimo Tura, De maand april, 1476-1484, Sala dei Mesi, Palazzo Schifanoia, Ferrara

Afb. 16 Francesco del Cossa, de maand juni, 1476-77, Sala dei Mesi, Palazzo Schifanoia, Ferrara

342

Afb. 17 Giotto / navolger van Giotto, Venus, Palazzo della Ragione, Padua

Afb. 18 Giotto / navolger van Giotto, De astroloog, Palazzo della Ragione, Padua

343

Afb. 19 Giotto / navolger van Giotto, De alchemist, Palazzo della Ragione, Padua

Afb. 20 Giotto / navolger van Giotto, Venus in weegschaal, Palazzo della Ragione, Padua

344

Afb. 21 Sandro Botticelli, Primavera, ca. 1481-1482, Galleria degli Uffizi, Firenze

Afb. 22 Sandro Botticelli, De geboorte van Venus, ca. 1484-1486, Galleria degli Uffizi, Firenze

345

Afb. 23 Tiziano Vecellio, Hemelse en aardse liefde, 1514, Galleria Borghese, Roma

Afb. 24 Tiziano Vecellio, De aanbidding van Venus, 1518-9, Museo Nacional del Prado, Madrid

346

Afb. 25 Sandro Botticelli, Primavera, (detail: Mercurius), ca. 1481-1482, Galleria degli Uffizi, Firenze

Afb. 26 Sandro Botticelli, Paradiso XXVI, 1480-1495, Staatliche Museen, Berlin

347

Afb. 27 Sandro Botticelli, Pallas en de Centaur, 1482, Galleria degli Uffizi, Firenze

Afb. 28 Achille Bocchi, Mercurio-Hermes, in: Symbolicarum quaestionum, 1555

348

Afb. 29 Achille Bocchi, Mercurio-Hermes, in: Symbolicarum quaestionum, 1555

Afb. 30 Anoniem, Lettuccio met wanddecoratie, in: G. Savonarola, Predica dell’arte del bene morire, ca. 1498-1500.

349

Afb. 31 Pinturicchio, Mercurius brengt Argus in slaap, 1495, Sala della Vita dei Santi, Appartamento Borgia, Città del Vaticano

Afb. 32 Pinturicchio, Mercurius doodt Argus, 1495, Sala della Vita dei Santi, Appartamento Borgia, Città del Vaticano

350

Afb. 33 Pinturicchio, Isis met Hermes Trismegistus en Mozes, 1495, Sala della Vita dei Santi, Appartamento Borgia, Città del Vaticano

Afb. 34 Pinturicchio, Hermes Trismegistus met de zodiac en geleerden, 1495, Sala delle Sibille, Appartamento Borgia, Città del Vaticano

351

Afb. 35 Penning met Pico della Mirandola, op achterzijde: De Drie Gratiën, in: E. Wind, Pagan Mysteries, 129

Afb. 36 Niccolo Fiorentino, Penning met Giovanna Tornabuoni, op achterzijde: De drie Gratiën, ca. 1486, in: E. Wind, Pagan Mysteries, 130

352

Afb. 37 Domenico Ghirlandajo, Annunciatie aan Zacharias (detail), 1482, Cappella Tornabuoni, Santa Maria Novella, Firenze

Afb. 38 Domenico Ghirlandajo, De bevestiging van de Regel van de Orde van St. Franciscus door Paus Honorius III, 1482-1485, Cappella Sassetti, Santa Trinità, Firenze

353

Afb. 39 Wagenmenner,1492, Villa Medicea, Poggio a Caiano

Afb. 40 Antonio Rossellino, Tombe Kardinaal van Portugal (detail), 1461-1466, San Miniato al Monte, Firenze

354

Afb. 41 Michelangelo Buonarroti, Wagenmenner (detail), Biblioteca Medicea Laurenziana, Firenze

Afb. 42 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Hoofd van een jongeling met camée, 1450-54, Museo Nazionale del Bargello, Firenze

355

Afb. 43 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, David, 1444-46, Museo Nazionale del Bargello, Firenze

Afb. 44 Benozzo Gozzoli, Reis van de Wijzen (detail), Palazzo Medici-Riccardi, Firenze

356

Afb. 45 Piero della Francesca, Madonna di Senigallia (detail), Galleria Nazionale delle Marche, Urbino

Afb. 46 M. del Cassone Adimari, Madonna met kind, (detail), ca. 1440, Privé-collectie

Afb. 47 M. del Cassone Adimari, Madonna met kind, (detail), ca. 1440, Privé-collectie

357

Afb. 48 Anoniem, in: Hrabanus Maurus, De Rerum Naturis; De Universo, manuscript 1023, Archivio dell’Abbazia, Montecassino, MS 132.

Afb. 49 Anoniem, De sterren en de dertig stenen die regeren over de dertig graden van de Schorpioen,in: Lapidarium van Koning Alfonso van Castilië, manuscript ca.1250, Bibliotheca Nacional, Madrid

358

Afb. 50 Raffaello Sanzio, Elisabetta Gonzaga, ca. 1495, Galleria degli Uffizi, Firenze

Afb. 51 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Hoofd van jongeling met camée, Museo Nazionale del Bargello, Firenze

359

Afb. 52 Sandro Botticelli, Primavera (detail), ca. 1481-1482, Galleria degli Uffizi, Firenze

Afb. 53 Sandro Botticelli, Primavera (detail), ca. 1481-1482, Galleria degli Uffizi, Firenze

360

Afb. 54 Raffaello Sanzio, De school van Athene, 1509-11, Stanza della Segnatura, Città del Vaticano.

Afb. 55 Raffaello Sanzio, De school van Athene (detail: Heraklitus), 1509-11, Stanza della Segnatura, Città del Vaticano.

361

Afb. 56 Michelangelo Buonarroti, De droom, ca. 1533, The Courtauld Institute Gallery, London

Afb. 57 Marcello Venusti, De droom, ca. 1540, Galleria degli Uffizi, Firenze

362

Afb. 58 Alessandro Allori, De droom, ca. 1579-80, Galleria degli Uffizi, Firenze

Afb. 59 Nicolas Beatrizet, De droom, 1545, The British Museum, London

363

Afb. 60 Anoniem, De droom, 1545, Detroit Institute of Arts, Detroit

Afb. 61 Michelangelo Buonarroti, De bestraffing van Tityus, ca. 1533, The Royal Library, Windsor, no. 1277r.

364

Afb. 62 Michelangelo Buonarroti, Ganymedes, ca. 1533, Fogg Art Museum, Harvard University Art Museum

Afb. 63 Achille Bocchi, Ganymedes, in: Symbolicarum quaestionum, 1555

365

Afb. 64 Ganymedes, Bartsch XV

Afb. 65 Michelangelo Buonarroti, De val van Phaëton, ca. 1533, Gallerie dell’Accademia, Venezia

366

Afb. 66 Michelangelo Buonarroti, De val van Phaëton, ca. 1533, The Royal Library, Windsor, no. 12766r.

Afb. 67 Michelangelo Buonarroti, De val van Phaëton, ca. 1533, British Museum, London

367

Afb. 68 Michelangelo Buonarroti, Het kinderbacchanaal, ca. 1533, The Royal Library, Windsor

Afb. 69 Giovanno Stradano, Tapijt met Lorenzo de’Medici en zijn kunstenaars onder de loggia van de beeldentuin, 1571, Soprintendenza alle Gallerie, Firenze

368

Afb. 70 Ottavio Vannini, Lorenzo Il Magnifico met o.a. Michelangelo, 1635, Salone di Giovanni da San Giovanni, Palazzo Pitti, Firenze

Afb. 71 Francesco Furini, L’Accademia Platonica nella villa di Careggi, ca. 1635, Salone di Giovanni da San Giovanni, Palazzo Pitti, Firenze

369

Afb. 72 Michelangelo Buonarroti, De boogschutters, ca 1530, The Royal Collection Queen Elisabeth II, Windsor, RL 12770

Afb. 73 Otto Vaenius, Liefdesembleem, in: Amorum emblemata, Antwerpen 1608, 151

370

Afb. 74 Jacob de Gheyn, Melancholie, The Elisha Whittelsey Fund, The Metropolitan Museum of Art

Afb. 75 Albrecht Dürer, Melencolia I, 1514, Fondazione Magnani Rocca, Corte di Mamiano

371

Afb. 76 Cesare Ripa, De Melancholicus, in: Nova Iconologia, 1618

Afb. 77 Anoniem, De melancholicus, 13e eeuw, Universitaetsbibliothek Erfurt, Dep. Erf. CA 4o 185, folio 248v

372

Afb. 78 Robert Fludd, Oculus Imaginationis, 1619, in: R. Fludd, Ars Memoriae, Oppenheim 1619

Afb. 79 Michelangelo Buonarroti, De Nacht, Cappella Medicea, San Lorenzo, Firenze

373

Afb. 80 Taddeo Zuccari, Het huis van de slaap, 1562, Musée du Louvre, Paris

Afb. 81 Battista Franco, De Strijd om Montemurlo, 1537, Galleria Palatina, Palazzo Pitti, Firenze

374

Afb. 82 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Judith en Holofernes (detail), Palazzo Vecchio, Firenze

Afb. 83 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Judith en Holofernes (detail ), Palazzo Vecchio, Firenze

375

Afb. 84 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Cavalcanti-altaar (detail), Santa Croce, Firenze

Afb. 85 Michelangelo Buonarroti, Jesaja, 1508-12, Cappella Sistina, Città del Vaticano

376

Afb. 86 Donatello di Niccolò di Betto deí Bardi, Cantoria (detail), Museo del Opera del Duomo, Firenze

Afb. 87 Agostino di Duccio, Spiritelli van de klank, Tempio Maletestiano, Rimini

377

Afb. 88 Agostino di Duccio, Spiritelli van de wijn, Tempio Malatestiano, Rimini

Afb. 89 Lorenzo Lotto, Spiritelli van de wijn, Suardi Oratorium, Trescore

378

Afb. 90 Anoniem, Spiritelli die druiven oogsten, in: [Francesco Colonna], Hypnerotomachia Profili,Venezia 1499, The Johns Hopkins University fol.L4r

Afb. 91 Nicolas Poussin, Het kinderbacchanaal, Galleria Nazionale d’Arte Antica, Roma

379

Afb. 92 Anoniem, Eros, 1627, II, 128, Galleria Giustiana, Rome

Afb. 93 Pietro degli Ingannati, Allegorie, ca. 1500, National Gallery of Art, Washington D.C.

380

Afb. 94 Lorenzo Lotto, Allegorie van Deugd en Ondeugd, 1505, National Gallery of Art, Washington DC

Afb. 95 Francesco de Holanda, Hermes Trismegistus met Signum Harpocraticum, ca. 1545-1573, in: F de Holanda, De aetatibus mundi imagines, Madrid

381

Afb. 96 Francisco de Holanda, De dood van Mozes, ca. 1545-1573, in: F de Holanda, De aetatibus mundi imagines, Madrid

Afb. 97 Leonardo da Vinci, Hersenen met ventrikels

382

Afb. 98 Anoniem, in: F. Cattani da Diacceto, Il tre libri d’amore

Afb. 99 Cesare Ripa, Imaginatione, Inbeeldinge, in: C. Ripa, Iconologia,1644, 216.

383

Afb. 100 Cesare Ripa, Idaea, in: C. Ripa, Iconologia,1644

Afb. 101 Adriaen van der Werff / Joseph Mulder, De imaginatio leidt de schilder naar de schilderkunst,1694, in: F. Junius, Schilderkonst der Oude, 1694

384

Afb. 102 Cesare Ripa, Imaginatio, 1758-60

Afb. 103 Giuseppe Arcimboldo, Portret van Rudolf II, 1563, Museum of Fine Arts, Boston.

385

Afb. 104 Dosso Dossi, Jupiter, Mercurius en Virtus, ca. 1529, Kunsthistorisches Museum, Wien

Afb. 105 Andrea Feruzzi, Ficino, ca. 1522, Santa Maria del Fiore, Firenze

386

Afb. 106 Christofano dell’Altissimo, Marsilio Ficino, voor 1568, Galleria degli Uffizi, Firenze

Afb. 107 Giorgio Vasari, Lorenzo il Magnifico tussen humanisten en kunstenaars, 1556-8, Palazzo Vecchio, Firenze

387

Afb. 108 Giorgio Vasari, Cosimo il Vecchio tussen geleerden en kunstenaars, 1556-8, Palazzo Vecchio, Firenze

Afb. 109 Michelangelo Buonarroti, Het laatste oordeel (detail), 1536-1541, Cappella Sistina, Città del Vaticano

388

Afb. 110 Document in: Archivio di Stato, Firenze (Archivio Diplomatico, custodie), provenienza Spedale S. Maria Nuova, 20 oktober 1519

389

Afb. 111 Document in: Archivio di Stato, Firenze (Archivio Diplomatico, custodie), provenienza Spedale S. Maria Nuova, 20 oktober 1519, detail: handtekeningen van Diacceto (eerste regel) en Michelangelo

(tiende regel).