UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

De syndicale onderstroom: Stakingen in de Rotterdamse haven, 1889-2010

Smit, E.J.

Publication date2013

Link to publication

Citation for published version (APA):Smit, E. J. (2013). De syndicale onderstroom: Stakingen in de Rotterdamse haven, 1889-2010. Vossiuspers UvA. http://nl.aup.nl/books/9789056297374-de-syndicale-onderstroom.html

General rightsIt is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an opencontent license (like Creative Commons).

Disclaimer/Complaints regulationsIf you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, pleaselet the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the materialinaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letterto: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. Youwill be contacted as soon as possible.

Download date:28 Aug 2021

LITERATUUR

Achten, U. & B. Kamin-Seggewies (2008), Kraftproben. Die Kämpfe der Beschäftigten gegen die Liberalisierung der Hafenarbeit. Hamburg: VSA Verlag.

Adema, N. & L. van den Berg (2008), Op verkenningstocht bij ECT. Onderzoek naar de beleving van werknemers op het gebied van de kwaliteit van de arbeid en arbeidsorganisatie. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Universiteit van Tilburg.

Albeda, W., W.J. Dercksen & F.Tros (1998), Arbeidsverhoudingen in Nederland. Alphen aan de Rijn: Samsom.

Altstaedt, K.H. (2011), Schauerlüd, Schutenschupser und Kaitorten. Arbeiter in Hamburgher Hafen. Erfurt: Sutoon Verlag.

Baart, A. & W. Schuring Sr. (1989), Havenwerkers. Opgetekende verhalen die de geschiedenis vormen van de Rotterdamse haven. Rotterdam: Stichting Vervoer- en Havenopleidingen.

Baetens, R. (1997), Harbourdevelopment and dock labour: the case of Antwerp, 1945-1990. In Port reports, prepared for the conference Comparative History of Dock Labour, c. 1790-1970. Amsterdam: IISG.

Baird, A.J. (1998), The port of Felixstowe. In Kreukels, T. & E. Wever (1998), North Sea Ports in Transition: Changing Tides. Assen: Van Gorcum.

Backx, J.Ph. (1951), Arbeid in de haven van Rotterdam. Mens & Onderneming, 5 (5), 322-326.

Baldamus, E. (1961), Efficiency and Effort. London: Tavistock.Beemsterboer, N. (1977), Staken is geen werk. Relaas van een arbeidsconflict.

Rotterdam: Donker. Bell, D. (1960), The racket-ridden longshoremen: a functional analysis of crime.

In W. Galenson & S.M. Lipset, Labor and trade unionism. New York: Wiley.Berg, L. van den (2006), Het Havenpensioen. Hellevoetsluis: uitgave in eigen

beheer.Berger, P.L. & A.C. Zijderveld (2009), Lof der twijfel. Amsterdam: Cossee.Betcherman, G. & D. Rebne (1987), Technology and control of the labor process.

Fifty years of longshoring on the U.S. West Coast. In D. B. Cornfield (Ed.), Workers, managers and technological change. New York : Plenum Press.

Beukelaar, H.F. de (1928), Lossen, laden en overslag van goederen. In E. Ruempol (Red.), Gedenkboek 600 jaar Rotterdam, 1328-1928. Rotterdam: Wyt & Zonen.

Beukers, J.A. (1972), De industrie in het havengebied. In G.E. van Walsum (Red.), Rotterdam Europoort 1945-1970. Rotterdam: Ad. Donker.

Binneveld, H. (1977), De Rotterdamse metaalstaking van 1965. Amsterdam: Van Gennep.

Binneveld, J.M.W. & F.S. Gaastra (1972), Organisatie en conflict van een vergeten groep. Economisch en Sociaalhistorisch Jaarboek, 35, 303-323.

478� De�synDicale�OnDerstrOOm

Birke, P. (2007), Wilde streiks im Wirtschafstwunder. Arbeitskämpfe, Gewerkschaften und soziale Bewegungen in der Bundesrepublik und Dänemark. Frankfurt an Main: Campus Verlag.

Blaisse, M. (1989), De Zes van Rotterdam. Intermagazine, november 1989, 55-67.Blomme, J., G. Devos, M. Nauwelaerts, W. van Hoof & K. Verlinden (Red.) (2002),

Stroomversnelling: de Antwerpse haven tussen 1800 en nu. Antwerpen: Pandora.Boerma, H. (1982), De Rotterdamse havenstaking van 1889. Ongepubliceerde

doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit Rotterdam.Bois-Reymond, M. du (1983), Over de methode van mondelinge geschiedenis.

In M. du Bois-Reymond & T. Wagemakers (Red.), Mondelinge geschiedenis. Amsterdam: SUA.

Bom, F. (2011), De Havenman. Rotterdams voor gevorderden. Rotterdam: Scriptum.Boom-de Gouw, A. (1981), De Rotterdamse havenstaking in 1979. Sociaal

Maandblad Arbeid, 36, 637-652.Boomgaard, P. (1977), De havenstaking van 1946 in Amsterdam en Rotterdam.

Economisch- en Sociaalhistorisch Jaarboek, 40, 242-312.Boot, H. (2011), Opstandig volk. Neergang en terugkeer van losse havenarbeid.

Amsterdam: Solidariteit.Bosma, M. (1991), ECT in Rotterdam. Mensloos of menswaardig. Praktijkblad

Medezeggenschap, 36 (6), 22-23. Bosselaar, B. (1985), Menselijk automatiseren in de containeroverslag. In P.J.

van Delden & M. Stel (Red.), Automatiseren op menselijke maat. Amersfoort: De Horstink.

Bouman, P.J. & W.M. Bouman (1952), De groei van de grote werkstad. Assen: Van Gorcum.

Bouwman, E. & H. Sneevliet (1920), Tegen machtswaan en misleiding. De staking in het transportbedrijf. Rotterdam: NFT.

Bouwman, T. (z.j.), Invloed op organisatie, werk en technologie. Solidariteit, 43.Brautigam, J. (1928), De ontwikkeling der organisatie onder de Rotterdamse

transportarbeiders. In E. Ruempol (Red.), Gedenkboek 600 jaar Rotterdam, 1328-1928. Rotterdam: Wyt & Zonen.

Brautigam, J. (1956), Langs de haven en op de schepen. Amsterdam: Arbeiderspers.Braverman, H. (1974), Labor and Monopoly Capital. The Degradation of Work in the

Twentieth Century. New York: Monthly Review Press.Broeck, D. van den (2002), De Haven. Berchem: EPO.Brolsma, J. (2007), Havens, kranen, dokken en veren. De Gemeentelijke

Handelsinrichtingen en het Havenbedrijf der Gemeente Rotterdam, 1882-2006. Utrecht: Matrijs.

Brouwer, W., D. van Dongen, M. Haarhuis, A. de Regt, R. Schra & J. Verhoef (2010), Veranderkunst. Communicatiemanagement in praktisch perspectief. Assen: Van Gorcum.

Budd, J.W. (2008), Labor Relations: Striking a Balance. New York: McGraw-Hill.Buitelaar, W., G. Evers, H. Peer & B. Westerveld (1980), Werken in de Rotterdamse

haven. Intermediair, 29 augustus 1980, 29-39. Buitelaar, W., J. Hendriks, J. Veltman & R. Vreeman (1984), De syndicale

onderstroom. Het denken binnen NVV en EVC over bedrijfsorganisatie en medezeggenschap. Tijdschrift voor Politieke Ekonomie, 7 (4), 109-135.

literatuur� 479

Buiter, J.H. (1968), Modern salariaat in wording. Van arbeidersklasse naar werknemersstand. Rotterdam: Universitaire Pers.

Burawoy, M. (1979), Manufacturing Consent. Chicago: University of Chicago PressBuschman, M. (1993), Tussen revolutie en modernisme. Geschiedenis van het

Nationaal Arbeids-Secretariaat in Nederland, 1893-1907. Den Haag: AMRIT.Chisholm, J. (2000), Waterfront conflict: dockers’ strategies and collective action.

In S. Davies et al. (Eds.), Dock Workers: International Explorations in Comparative Labour History, 1790-1970 (Volumes I & II). Aldershot: Ashgate.

Church, R. & Q. Outram (1998), Strikes and solidarity. Coalfield conflict in Britain 1889-1966. Cambridge: Cambridge University Press.

Clegg, H. (1976), Trade unionism under collective bargaining. Oxford: Oxford University Press.

Cocheret, Ch. (1933), Het elevatorbedrijf in de Rotterdamse haven, 1908-1933. Rotterdam: Nijgh & Van Ditmar.

Cocheret, Ch. (1952), Bootwerkers. Geschrift ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van Dr. Jan Backx. Rotterdam: Thomsen’s Havenbedrijf.

Collins, R. (1975), Conflict sociology: toward an explanatory science. New York: Academic.

Cooke Johnson, L. (2000), Criminality on the docks. In S. Davies et al. (eds.), Dock Workers: International Explorations in Comparative Labour History, 1790-1970 (Volumes I & II). Aldershot: Ashgate.

Coomans, P., T. de Jonge & E. Nijhof (1976), De eenheidsvakcentrale (EVC) 1943-1948. Groningen: Tjeenk Willink.

Cornelissen, C. (1902). Op weg naar een nieuwe maatschappij. Beginselen en tactiek van de klassenstrijd. Amsterdam: H.J. Brecht. Geraadpleegd op http://www.marxists.org/nederland/cornelissen.

Coser, L. (1964), The functions of social conflict. Glencoe: Free Press.Couper, A.D. (1986), New cargo handling techniques : implications for port

employment end skills. Geneva : ILO.Crouch, C. (1982), Trade unions: the Logic of Collective Action. London: Fontana.Daalder, R., W. Heijveld, E. Spits & P.J. Klapwijk (Red.) (2008), Havens van

Amsterdam en Rotterdam sinds 1870. Zutphen: Walburg Pers. Dalen, J. van & W. Boon (Red.) (1983), Oud werk. Overzicht van industrieel erfgoed

in Rotterdam. Rotterdam: SIER.Davies, S., C.J. Davies, D. de Vries, L. Heerma van Voss, L. Hesselink &

K. Weinhauer (Eds.) (2000), Dock Workers: International Explorations in Comparative Labour History, 1790-1970 (Volumes I & II). Aldershot: Ashgate.

Dekkers, J.M. and E. Smit (1987), The introduction of new technologies and the industrial relations in de port of Rotterdam (Unpublished paper, European Workshop on Technology, Autonomy and Independent Work, Delft).

Dicke, M., P. van de Laar & A. van der Zouwen (2007), In het belang van de haven. Een eeuw Scheepvaartvereniging Zuid. Rotterdam: Historische Publicaties Roterodamum.

Dijkman, F., H. Hirs, E. Peters & P. Rosenmöller (1984), Het zal wel doodbloeden. De Rotterdamse havenstaking van 1984. Amsterdam: Pegasus/ Vervoersbond FNV.

Doorewaard, J. (1989), De vanzelfsprekende macht van het management. Assen: Van Gorcum.

480� De�synDicale�OnDerstrOOm

Driel, H. van (1988), De herstrukturering van de Rotterdamse stukgoedsektor. Tijdschrift voor Politieke Ekonomie, 11 (4), 43-61.

Driel, H. van (1990), Samenwerking in haven en vervoer in het containertijdperk. Delft: Eburon.

Driel, H. van & F. de Goey (2000). Rotterdam. Cargo handling technology 1870-2000. Zutphen: Walburg Pers /Stichting Historie der Techniek.

Dunlop, J.T. (1958), Industrial Relations Systems. New York: Holt.ECT (2008), De toekomst uitdagend 1967-2007. Sociaal Jaarverslag 2007.

Rotterdam: ECT.Edwards, P.K. (1977), A critique of the Kerr-Siegel hypothesis of strikes and

isolated mass: a study of falsification of sociological knowledge. Sociological Review, 25, 551-574.

Edwards, P.K. (1988). Patterns of conflict and accommodation. In D. Gallie (Ed.), Employment in Britain. Oxford: Basil Blackwell.

Eldridge, J.E.T. (1968), Industrial Disputes. Essays in the Sociology of Industrial Relations. London: Routledge & Kegan Paul.

Etty, W. (2005), SHB in nieuw perspectief. Ongepubliceerd rapport, Utrecht: Andersson Elffers Felix.

Farkas, F. (1988), Organisatiecultuur een mythe? Ongepubliceerde doctoraalscriptie, TU Eindhoven.

Feringa, R., Oosterwijk, B. (Red.) (1987), Ach lieve tijd. Zeven eeuwen Rotterdam en de Rotterdammers. Zwolle: Waanders.

Finlay, W. (1988), Work on the waterfront. Worker power and technological change in a West Coast Port. Philadelphia: Temple University Press.

Fireman, B. & W.A. Gamson (1979), Utilitarian Logic in the Resource Mobilization Perspective. In M.N. Zald and J.D. McCarthy (Eds.), The Dynamics of Social Movements. Cambridge (Mass.): Winthrop.

Flier, H. & G. van Kooten (1981), Stakingen; statistiek en dynamiek. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit Rotterdam.

FNV Bondgenoten (2003), Proud to be a docker. De geslaagde strijd tegen de liberalisering van Europese havendiensten. Amsterdam: Stichting FNV Pers.

FNV Bondgenoten/WVM (2003), Arbeidskosten in de containeroverslag. Een internationale vergelijking van Noordwest Europese havens. Ongepubliceerd rapport, Utrecht/Deventer.

Fox, A. (1974), Beyond contract: work, power and trust relations. London: Faber.Frohlich, N., J.A. Oppenheimer & O.R. Young (1971), Political leadership and

collective goods. Pinceton (NJ): Princeton University Press.Fruytier, B. (1997), De factor arbeid: wapen in de concurrentiestrijd tussen zeehavens?

Tilburg: IVA.Gaastra, F.S. (1975), Werknemers en werkgevers in de Rotterdamse haven, 1900-

1920. Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis, 1 (2), 219-234.Galama, W., B. Lek & A. Nagel (1989), Sociotechnical design of the ECT/Sea-Land

Delta Terminal. ECT, unpublished paper.Gavitone, P. (2011), Effects of the global financial crisis on container terminal operators.

Unpublished master thesis, Erasmus University Rotterdam.Geertz, C. (1973), The Interpretation of Cultures. New York: Basic Books.Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam (1986), Eigendomsverhoudingen van

Rotterdamse havenbedrijven. GHR, intern document.

literatuur� 481

Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam (1988), Een vergelijking van de arbeidsvoorwaarden in de Rotterdamse haven met die in enige andere bedrijfstakken. Rotterdam: GHR intern document.

Gezamenlijk Aktiecomité van Rotterdamse havenarbeiders (GAK) (1979), Werken in de Rotterdamse haven. Rotterdam.

Goldberg, J. P.(1973), Longshoremen and the modernization of cargo handling in the US. International Labour Review, 107, 253-279.

Gordon, D., R. Edwards & M. Reich (1982), Segmented, divided workers: the historical transformation of labor in the United States. Cambridge and New York: Cambridge University Press.

Gouldner, A.W. (1954), Wild Cat Strike. Antioch (Ca): Antioch Press.Gouldner, A.W. (1970), The coming crisis of Western sociology. New York: Basic

Books.Granovetter, M. (1978), Treshold models of collective behaviour. American Journal

of Sociology, 83 (6), 1420-1443.Green, A. (2000), The work process. In S. Davies et al. (Eds.) (2000), Dock

Workers: International Explorations in Comparative Labour History, 1790-1970 (Volumes I & II). Aldershot: Ashgate.

Halem, A. van & E. Wetzel (2001), Arbeidsverhoudingen in het Rotterdamse havengebied. Eindhoven: STZ. Ongepubliceerd rapport in opdracht van het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam.

Ham, J.W.J. van (2006), Luctor et Labora. Het verband tussen de stakingsbereidheid en economische conjunctuur in de Rotterdamse haven in het interbellum. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit.

Harmsen, G. & L. Noordegraaf (1973), Het ontstaan van de Eenheidsvakcentrale. Te Elfder Ure, 20 (4), 791-852.

Harmsen G. & B. Reinalda (1975), Voor de bevrijding van de arbeid. Beknopte geschiedenis van de Nederlandse vakbeweging. Nijmegen: SUN.

Harmsen, G. & F. van Gelder (1986), Onderweg. Uit een eeuw actie- en organisatiegeschiedenis van de Vervoersbonden. Baarn: Ambo.

Harteveld, L. & M. Rojer (2005), Trendsetters en haas-je-over effecten. Zeggenschap, 16 (3), 12-13.

Hartogs, B. (1973), Havenarbeiders en stakingen. Gids op maatschappelijk gebied, 64, 969-981.

Hasken, J., F. den Hertog & F. Verschuur (1990), Sociotechnical design of dockwork: de role of industrial relations in the port of Rotterdam. Unplished paper, conference Ports, People & Technology, Rotterdam.

Havenbedrijf Rotterdam Corporate Affairs (2005), Evaluatie van de verzelfstandiging van het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam. Ongepubliceerd document. Rotterdam: Havenbedrijf Rotterdam.

Heerman van Voss, L. & M. van der Linden (2000), Dockers’ configurations. In S. Davies et al. (Eds.) (2000), Dock Workers: International Explorations in Comparative Labour History, 1790-1970 (Volumes I & II). Aldershot: Ashgate.

Heinrich Altstaedt (1999), K., Schauermann im Hamburger Hafen. Hamburg: Koehler.

Helle, H.J. (1960), Die unstetig beschäftigten Hafenarbeit in den nordwesteuropäischen Häfen. Stuttgart: Fischer.

482� De�synDicale�OnDerstrOOm

Hemerijck, A. & J. Visser (1997), A Dutch miracle: job growth, welfare reform and corporatism in the Netherlands. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Hendriks, L.(1973), Dunlop en de technologische ontwikkeling in de haven van Rotterdam. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit.

Heygele, Y. (1982), Meer loon voor minder werk. Arbeidersstrijd in de Rotterdamse haven 1960-1980. Rotterdam : Ordeman.

Hidalgo, H. (1972), De Rotterdamse havenstaking van 1970. In P.J.A. ter Hoeven (Red.), Breukvlakken in het arbeidsbestel. Alphen aan den Rijn: Samsom.

Hill, S. (1976), The dockers. Class and tradition in London. London: Heinemann.Hoekema, A.J. (1973), Rechtsnormen en sociale feiten. Theorie en empirie rond de

kleine havendiefstal. Rotterdam: Universitaire Pers.Hoeven, P.J.A. ter (1963), De havenarbeiders van Amsterdam en Rotterdam. Een

sociologische analyse van een arbeidsmarkt. Leiden : Stenfert Kroese. Hoeven, P.J.A. ter (1969), Arbeiders tussen welvaart en onvrede. Alphen aan de Rijn

: Samsom.Hoeven, P.J.A. ter (Red.) (1972), Breukvlakken in het arbeidsbestel. Alphen aan de

Rijn: Samsom.Homma, H. & Hoeksema, B. (1979), Doorbraak aan de Maas. De havenstaking van

1979. Amsterdam: Pegasus.Hordijk, J., E. Smit, M. Vaandrager & J. Zuidam (1987), Sociotechnische analyse

Unitcentre. Ongepubliceerde paper, NKWO. Houwen, D. van der (1999), Havenmannen. De naoorlogse geschiedenis van de

Rotterdamse haven in 16 portretten. Rotterdam: Francis Productions.Huijgen, F. & F.D. Pot (Red.) (1995), Verklaren en ontwerpen van produktieprocessen.

Het debat over arbeidsprocesbenadering en sociotechniek. Amsterdam: SISWO. Huiskamp, R. (1983), De cao-structuur in de Nederlandse industrie. Economisch

Statistische Berichten, 9 februari 1983, 131-137.Huiskamp, R. (1995), Regulating the employment relationship: an analytical

framework. In J. Ruysseveldt, R. Huiskamp & J. van Hoof, Comparative industrial and employment relations. London: Sage.

Hunt, S. (1984), The role of leadership in the construction of reality. In B. Kellerman (Ed.), Leadership: multi-disciplinary perspectives. Englewood Cliffs (NJ): Longman.

Hurk, H. van den (1993), De eerste bedrijfstak-cao’s in de metaalnijverheid. In L. Brug & H. Peer, Collectief geregeld. Uit de geschiedenis van de cao. Amsterdam: FNV Pers.

Hyman, R. (1982), Review of Thomas Kochan’s ‘Collective Bargaining and Industrial Relations’. Industrial Relations, 21 (1), 100-114.

Hyman, R. (1989)[1972], Strikes. London: Macmillan. Isacker, K. van (1966), De Antwerpse dokwerker, 1830-1940. Antwerpen: De

Nederlandse Boekhandel. Isacker, K. van (1967), Afscheid van de havenarbeider 1944-1966. Antwerpen: De

Nederlandse Boekhandel.Jackson, M.P. (1973), Labour relations on the docks. Westmead: Saxon.Jansen, T. (1979), ‘De wil der bazen regelt het werk’. Havenarbeiders rond 1900

in Rotterdam en Amsterdam, Jaarboek voor de geschiedenis van socialisme en arbeidersbeweging in Nederland. Nijmegen : SUN.

literatuur� 483

Jansen, T. & J. Giele (1980), ‘Volgt het vaandel van de arbeid’. Nawoord in H. Mol, Memoires van een havenarbeider. Nijmegen: SUN.

Jansen, T. (1998), Onderhandelingen in 1998 over de SHB Rotterdam CAO en de Nederlandse Mededingingswet. Ongepubliceerd rapport. Utrecht: Economy & Life.

Jensen, Vernon H. (1971), Decasualisation and modernization of Dock Work in London. Ithaca (NY): ILR.

Jensen, Vernon H. (1974), Strife on the waterfront: the Port of New York since 1945. Ithaca (NY): Cornell University Press.

Katz, H.C. & T. Kochan (1992), An introduction to collective bargaining and industrial relations. New York: McGraw-Hill.

Kaufman, B.E. (2004), Employment relations and the employment relations system: a guide to theorizing. In B.E. Kaufman (Ed.), Theoretical perspectives on work and the employment relationship. Champaign (IL): IRRA.

Kaufman, B.E. (2004), The global evolution of industrial relations. Geneva: ILO.Kelly, J. (1998). Rethinking industrial relations. Mobilization, collectivism and long

waves. London: Routledge.Kerr, C. en A. Siegel (1954), The interindustry propensity to strike - an international

comparison. In A. Kornhauser, R.Dubin & A.M.Ross (Eds.), Industrial conflict. New York: McGraw-Hill.

Kerr, C., J.T. Dunlop, F.H. Harbison & C.A. Myers (1960). Industrialism and industrial man: The problem of labor and management in economic growth. Cambridge (Mass.): Harvard University Press.

Kim, H.K. & H.O. Günther (Eds.) (2007), Container terminals and cargo systems. Design, operations management and logistics control issues. Berlin: Springer Verlag.

Kitay, J. & R. Callus (1998), The role and challenge of case study design in Industrial Relations research. In K. Whitfield & G. Strauss, Researching the World of Work. Inthaca (NY): Cornell University Press.

Klandermans, B. (1984), Mobilization and participation: social-psychological expansions of resource molization theory. American Sociological Review, 49, 583-600.

Klaveren, M. van (1988), Kwaliteit van de arbeid bij Unitcentre. Amsterdam: STZ.Klaveren, M. van (1995), Hoe integraal is de sociotechniek? In F. Huijgen & F.D.

Pot (Red.), Verklaren en ontwerpen van arbeidsprocessen. Amsterdam: SISWO.Klugmann, W. (1954), Die Hamburger Hafenarbeiter. Soziale Probleme beim

Güterumschlag. Hamburg: Hansa Verlag.Knowles, K.G.J.C. (1952). Strikes: A Study in Industrial Conflict. Oxford: Blackwell. Kochan, T.A., H.C. Katz & R. MacKersie (1986), The transformation of American

industrial relations. New York: Basic Books.Kom, Anton de, (2009 [1934]), Wij slaven van Suriname. Amsterdam/Antwerpen:

Uitgeverij Contact.Kooten, G. van (1988), Stakingen en stakers. Delft: Eburon.Kooten, G. van (1988), Havenstakingen 1980-1988. Een inventarisatie van

arbeidsconflicten in Rotterdam, Antwerpen, Hamburg en Bremen. Rotterdam: Erasmus Universiteit. Ongepubliceerd rapport in opdracht van het GHR.

Korsakov, E. (1972), Technical progress and its effect on Soviet dockworkers. International Labour Review, 105, 531-542.

484� De�synDicale�OnDerstrOOm

Kreukels, T. & E. Wever (Eds.) (1998), North Sea ports in transition: changing tides. Assen: Van Gorcum.

Kuiper, F. (2005), De staking van 1970. Hoe een groeifase werd afgesloten. In S. van der Velden (Red.), Kranen over de wal. De grote Rotterdamse metaal- en havenstaking van 1970. Amsterdam: Aksant.

Laan, A., & R. Laan Sr. (1955), Jaren van principiële strijd. Geschiedenis van de Centrale Bond. 1918-1955. Rotterdam: CBT.

Laar, P. van de & M. van Jaarsveld (2004), Historische atlas van Rotterdam. Amsterdam: SUN.

Lambermont, H. (z.j.), Profiel van een arbeidersleider : Cees Kaak. In A.J. Stakenburg & J. Donia (red.), Werkers aan de waterweg. Rotterdam.

Lammers, C.J. (1983), Organisaties vergelijkerderwijs. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.

Legien, C. (1897), Der Streik der Hafenarbeiter und Seeleute in Hamburg-Altona. Hamburg: Verlag der Generalkommission der Gewerkschaften Deutschlands. Reprint in U.Achten & B. Kamin-Seggewies (2008), Kraftproben. Die Kämpfe der Beschäftigten gegen die Liberalisierung der Hafenarbeit. Hamburg: VSA Verlag.

Lei Lei (2009), Industrial relations in the port of Rotterdam, 1990 – 2008. Unipublished masterthesis, Tilburg University.

Lente, D. van (1998), Machines and the order oft he harbour: the debate about the introduction of grain uloaders in Rotterdam, 1905-1907. International Review of Social History, 43, 79-109.

Linden, M. van der (1995), Het nut van de ‘rational choice‘ theorie voor de geschiedschrijving van de arbeidersbeweging. Bulletin Nederlandse Arbeidersbeweging, 38 (6), 32-47.

Loyen, R. (2002), Scheepsbewegingen en goederenstromen. In J. Blomme, Stroomversnelling. De Antwerpse haven tussen 1880 en nu. Antwerpen: Pandora.

Lulofs, J.G.(1978), Theorie van het collectieve handelen (I). De theorie van Olson. Mens en Maatschappij, 53 (2), 139-171.

Lulofs, J.G. (1978), Theorie van het collectieve handelen (II). Kritische kanttekeningen bij de theorie van Olson. Mens en Maatschappij, 53 (4), 41-441.

Luijsterburg R., & E. Poot (2009), Arbeidsverhoudingen in de Rotterdamse haven: is de syndicalistische onderstroom nog steeds aanwezig in de periode 1990-2009? Ongepubliceerde masterthesis, Universiteit van Tilburg.

Mangan, J. (1979), Casual employment and conflict on the docks. Industrial Relations Journal, 10 (2), 57-62.

Marges, K. (1987), Strijd om technologische vernieuwing in de haven. Zeggenschap, 15-18.

Mars, G. (1974), Dock pilferage. In P. Rock & M. McIntosh (eds.), Deviance and social control. London : Tavistock Publishers.

McCarthy, J.D. & M. Zald (2001), The enduring vitality of the Resource Mobilization Theory of social movements. In J. Turner (Ed.), Handbook of Sociological Theory. New York: Kluwer Academic.

Meeuse, G.C., C. Boele & C.J.M. Asselbergs (Red.) (1996), Rotterdam: een haven 1970-1995. Rotterdam: Vereniging voor Techniek en Bedrijfsvoering op Havengebied.

literatuur� 485

Miller, R.C. (1969), The dockworker subculture and some problems in cross-cultural and cross-time generalizations. Comparative Studies in Society and History, 11, 302-314.

Mills, H. (1979), The San Francisco waterfront: the social consequences of industrial modernization. In A. Zimbalist (Ed.), Case studies on the labor process, New York: Monthly Review Press.

Moe, T. (1980), The Organization of Interests. Chicago: The University of Chicago Press.

Mol, H. (1980), Memoires van een havenarbeider. Nijmegen : SUN. (Oorspronkelijke uitgave : Dagblad van Rotterdam, 1932).

Moore, B., Jr. (1978), Injustice. The social bases of obedience and revolt. White Plains (NY): Sharpe.

Müller-Jentsch, W. (2004), Theoretical approaches to industrial relations. In B. Kaufman (Ed.), Theoretical perspectives on work and the employment relationship. Champaign (IL): IRRA.

Nationale Havenraad (1994), Bedreiging van de concurrentiepositie van de Nederlandse zeehavens, ’s-Gravenhage: NHR.

Nederlandsche Bond van Christelijke Fabrieks- en Transportarbeiders (1925), Gedenkboekje ter herinnering van het 25 jarig bestaan van “Toenadering”, Afdeling Rotterdam van de Nederlandsche Bond van Christelijke Fabrieks- en Transportarbeiders. Amsterdam: NBCFT.

NEHEM (1983), Structuurverbeteringsplan voor de conventionele stukgoedstuwadoors-sector in de Nederlandse zeehavens. ’s-Hertogenbosch: NEHEM.

NEHEM (1985), Sociaal beleidsplan voor de conventionele stukgoedoverslagsector in de Nederlandse zeehavens. ’s-Hertogenbosch: NEHEM.

Nijhof, E. (1988), De Rotterdamse havenarbeiders: verburgerlijkt of strijdbaar? Amsterdams Sociologisch Tijdschrift, 15 (1), 63-92.

Nijhof, E. (1988), ‘Gezien de dreigende onrust in de haven...’ De ontwikkeling van de arbeidsverhoudingen in de Rotterdamse haven 1945-1965. Amsterdam : IISG.

Nijs, W.F. de (1987), Arbeidsconflicten. In W.H.J. Reynaerts (Red.), Arbeidsverhoudingen, theorie en praktijk. Deel II. Leiden/Antwerpen: Stenfert Kroese.

Nortier, B. (1985), Technologie en arbeid in de Rotterdamse haven tussen 1960 en 1980. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit.

Notteman, T. (2010), Dock labour and port-related employment in the European seaport system. Antwerpen: ITMMA/University of Antwerp.

Olson, M. (1965), The Logic of Collective Action. Public Goods and the Theory of Groups. Cambridge (MAass): Harvard University Press.

Oosterwijk, B., W. de Regt & H. Soeters (1979), Dwalers en dweilers. Verslag van wilde staking Rotterdam 1979. Rotterdam: Rotterdams Nieuwsblad.

Oosterwijk, B. (2012), Tegen de stroom in. Het levensverhaal van havenondernemer Jan Rijsdijk. Rotterdam: Coolegem Media.

Ottjes, J.A., H. Veeke, M. Duinkerken, J. Rijsenbrij & G. Lodewijks (2007), Simulation of a multiterminal system for container handling. In Kim, H.K. & H.O. Günther (Eds.), Container terminals and cargo systems. Design, operations management and logistics control issues. Berlin: Springer Verlag.

Ouchi, W. (1980), A conceptual framework for the design of organizational control mechanisms. Management Science, 5 (9), 833-848.

486� De�synDicale�OnDerstrOOm

OVB (1978), OVB 30 jaar. Rotterdam: OVB.OVB (1983), OVB 35 jaar. Rotterdam: OVB.Paauwe, J. (2004), HRM and performance. Oxford: Oxford University Press.Parola, F. & E. Musso (2007), Market structures and competitive strategies: the

carrier-stevedore arm-wrestling in northern European ports. Maritime Policy & Management, 34 (3), 259-278.

Peper, A. (1971), De overgangsjaren van de Nederlandse arbeidsverhoudingen, Economisch Statistische Berichten, 28-35.

Peters, A. (1951), Havenarbeid is een vak. Mens & Onderneming, 5 (5), 335-354.Peters, A. (1951), Plaats, taak en werkzaamheden der sociale afdeling. Mens &

Onderneming, 5 (5), 355-373.Pieters, L.J. (1974), De werkgelegenheid in de haven van Rotterdam. Sociaal

Maandblad Arbeid, 29.Pilcher, W. (1972), The Portland longshormen. New York: Rinehart & Winston.Plate, A. (1928), De Scheepvaart Vereeniging Zuid. In E. Ruempol (Red.),

Gedenkboek 600 jaar Rotterdam, 1328-1928. Rotterdam : Wyt & Zonen.Polak, H. (1905), De vakvereeniging. Eenige beschouwingen over haar doel, inrichting

en wijze van werken. Amsterdam: ANDB.Popper, K. (1963), Conjectures ans refutations: the growth of scientific knowledge.

London: Routledge.Posthuma, F. (1972), Het Havenbedrijf der Gemeente Rotterdam. In G.E. van

Walsum (Red.), Rotterdam/ Europoort 1945-1970. Rotterdam: Ad. Donker.Prins, G. & J.C. Rijsenbrij (1986), Trends in high-troughput container handling.

Unplished paper, ICHCA. Raket (1984), Rood Rotterdam in de jaren ’30. Rotterdam: Raket.Ravesteyn, W. van (1954), De arbeidersbeweging in Rotterdam voor de Eerste

Wereldoorlog. Rotterdams Jaarboekje, 1954, 237-280.Reinalda, B. (1973), De Rotterdamse haven- en zeeliedenstakingen in 1945 en

1946. Te Elfder Ure, 20, (4), 853-908.Reveley, J. (2003), Registering Interest: Waterfront Labour Relations in New Zealand,

1953 to 2000. St. John’s (Newfoundland): International Maritime Economic History Association.

Reynaerts, W.H.J. & A.G. Nagelkerke (1986), Arbeidsverhoudingen, theorie en praktijk. Deel I. Leiden/Antwerpen: Stenfert Kroese.

Rijsenbrij, J.C. (z.j.), Keynote speech: service demand, productivity and profit: where’s the balance.

Rode Morgen (1980), Tolerantie is voorbij, nu staken ik en jij. Havenarbeiders aan het woord over hun staking. Amsterdam: Uitgeverij Rode Morgen.

Rode Morgen (1980), Laatste hijs in het stukgoed? Rotterdam: Rode Morgen.Rodigrue, J.P., & T. Notteboom (2009), The terminalization of supply chains.

Maritime Policy Management, 36 (2), 165 – 183.Ruempol, E. (Red.) (1928), Gedenkboek 600 jaar Rotterdam, 1328-1928. Rotterdam:

Wyt & Zonen.Ruysseveldt, J. van & J. van Hoof (2006), Arbeid in verandering. Alphen aan den

Rijn: Kluwer.Ruyter-de Zeeuw, Chr. A. de (1971), Hendrik Spiekman, de grondvester van de

Rotterdamse sociaaldemocratie. Rotterdam: Nijgh & Van Ditmar.

literatuur� 487

Ruyter-de Zeeuw, Chr. A. de (1987), De eerste rode wethouders van Rotterdam. Rotterdam: Stichting Historische Publicaties Roterodamum.

Sayles, L.R.(1954), Wildcat strikes. Harvard Business Review, 32, 42-52.Schilstra, K. (1998), Industrial relations and Human Resource Management. A

network approach. Amsterdam: Thesis Publishers.Schilstra, K. & E. Smit (2005), Voeten op de vloer. Strategische keuzes in de

belangenbehartiging van werknemers. Amsterdam: Aksant.Schmidt, D., J.P. van den Toren & M. de Wal (2003), Ondernemende branche-

organisaties. Assen: Van Gorcum.Schoonen, K. (2005), Het hete en bewogen havenjaar 1970 in Rotterdam. In

S. van der Velden (Red.), Kranen over de wal. De grote Rotterdamse metaal- en havenstaking van 1970. Amsterdam: Aksant.

Scott, J.F. & G.C. Homans (1947), Reflections on the wildcat strikes. American Sociological Review, 278-287.

Serton, P. (1919), Rotterdam als haven voor massale goederen. Nijmegen: Ten Hoet.SHB (2000), Benchmark havenpools zeehavens. Rotterdam: SHB Personeelsplanning

BV, intern document.Shorter, E. & Ch. Tilly (1974), Strikes in France: 1830-1968. Berkeley: University of

California Press.Sitter, L.U. de (1995), Het sociotechnisch perspectief. In F. Huijgen & F.D. Pot

(Red.), Verklaren en ontwerpen van arbeidsprocessen. Amsterdam: SISWO.Slager, A. (1977), Klaar naar huis. 40 jaar Rotterdamse haven. Rotterdam: WAR/

Rotterdamse Kunststichting.Slomp, H. (1990), Labor relations in Europe. New York: Greenwich Press.Slooten, Th. van (1928), Rotterdam als zeehaven. In E. Ruempol (Red.),

Gedenkboek 600 jaar Rotterdam, 1328-1928. Rotterdam: Wyt & Zonen.Smit, E. (1986), Constructivisme en populisme in de sociale theorieën van Georges

Sorel. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Universiteit van Amsterdam. Smit, E. (1989), Veranderingen in de cao-structuur in de Rotterdamse haven.

Sociaal Maandblad Arbeid, 44 (7/8), 444-452. Smit, E. (1990), Einde van de ‘syndicalistische onderstroom’? Zeggenschap, 5,

september/oktober, 28-36.Smit, E. (1990), Telematica : kans of bedreiging ? Recente ontwikkelingen bij de

cargadoors- en expeditiebedrijven in de Rotterdamse haven. Bedrijfskunde, 62 (4), 443-450.

Smit, E. (1990), Tussen utopie en mythe: de sociale theorieën van Georges Sorel. Mens en Maatschappij, 65 (1), 43-63.

Smit, E. (1992), De ongedekte flank in het werk van Michel Foucault en Georges Sorel. Amsterdams Sociologisch Tijdschrift, 18 (4), 100-118.

Smit, E. (1992), Theoretische reflecties bij de arbeidssociologische studies over de Rotterdamse haven. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 8 (2), 100-112.

Smit, E. (1994), ‘Havenartiesten’ in actie. Het mobilisatieproces bij wilde stakingen in de Rotterdamse haven. Amsterdams Sociologisch Tijdschrift, 21 (3), 40-66.

Smit, E. (2010), Vakbeweging zoekt nieuwe strategie. Zeggenschap, 21 (1), 2-4.Smit, E., K. Schilstra, K. & J. Paauwe (1995), Belangenbehartiging van werknemers:

een toekomstverkenning. ’s-Gravenhage: VUGA.

488� De�synDicale�OnDerstrOOm

Smit, E. & L. Vis (2002), Reorganisatie van de SHB. Eindrapportage aan de ondernemingsraad. Ongepubliceerd rapport. Utrecht: Basis & Beleid.

Smit, E. & J.C. Visser (1986), Bedrijfssluiting en bedrijfsbezetting: een empirische analyse van de bezettingsgeneigdheid per industriële sector. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 2 (1), 13-25.

Spiekman, H. (1900), De Bootwerkersbeweging te Rotterdam. Amsterdam: Fortuyn.Sprenger, W. & M. van Klaveren (2009), Organising binnen de Nederlandse

arbeidsverhoudingen. Amsterdam : De Burcht. Stakenburg, A.J.T. (1957), Stand Van Zaken 1907-1957. Een halve eeuw

arbeidsverhoudingen in de Rotterdamse haven. Gedenkboek bij het vijftigjarig bestaan der Scheepvaart Vereniging Zuid. Rotterdam: SVZ.

Stark, D. (1980), Class struggle and the transformation of the labour process: a relational approach. Theory and Society, 9 (1).

Stevens, H. (1997), De institutionele positie van zeehavens. Een internationale vergelijking. Delft: Eburon.

Strauss, G. & K. Whitfield (1998), Research methods in Industrial Relations. In K. Whitfield & G. Strauss (Eds.), Researching the world of work. Inthaca (NY): Cornell University Press.

Swanborn, P. (1996), Casestudy’s. Wat, wanneer en hoe? Amsterdam/Meppel: Boom.

Swidler, A. (1986), Culture in action: symbols and strategies. American Sociological Review, 51 (2), 273-286.

Tallyman, K. de (2001), Haventerminologie Rotterdamse haven. Rotterdam: dUb.TU/e (z.j.), Transport in de 20e eeuw. Geraadpleegd op http//www.

techniekinnederland.nl/nl/index.php?title= Transport_in_de_20e_eeuw.Teulings A. & F. Leijnse (1970), f.75 ja, f.25 nee. Een eerste verkenning van de

Rotterdamse werf- en havenstaking. Rotterdam: Universitaire Pers Rotterdam.Teulings, A. & F. Leijnse (1974), Nieuwe vormen van industriële aktie. Nijmegen:

SUN.Teulings, A. (1981), Ondernemingsraadpolitiek in Nederland. Amsterdam: Van

Gennep.Tiedema, D. (1988), Haven in de put. Oorzaken achter de impasses in het arbeidsvoor-

waardenoverleg in de Rotterdamse haven. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit Rotterdam.

Tilburg, J. van (1972), De naoorlogse ontwikkeling van de sociale structuur van de havenbedrijven. In G.E. van Walsum (Red.), Rotterdam Europoort 1945-1970. Rotterdam: Ad. Donker.

Tilly, Ch. (1989), History, sociology and Dutch collective action. Tijdschrift voor sociale geschiedenis, 15 (2).

Timmermans, A. (1995), Tussen wal en schip. Een onderzoek naar de toekomst van het cargadoorsbedrijf en de positie van de Vervoersbond FNV daarin. Ongepubliceerde doctoraalscriptie. Erasmus Universiteit Rotterdam .

Tönnies, F. (2011 [1897]), Schriften zur Hamburger Hafenarbeiterstreik. Hrsg. Von Rudolf Fechner. München: Profil.

Turenhout, G. van (1996), Interviews Havenarbeiders. Rotterdam: Maritiem Museum ‘Prins Hendrik’.

Turnbull, P. (1991), The docks after deregulation. Maritime Policy Management, 18 (1), 15-27.

literatuur� 489

Turnbull, P. (1991), Labour market deregulation and economic performance: the case of Britain’s docks. Work, Employment & Society, 5 (1), 17-35.

Turnbull, P. (1991), Dock strikes and the demise of the dockers’ ‘occupational culture’. Sociological Review, 40 (2), 294-318.

Turnbull P. & S. Weston (1993), Co-operation or control? Capital restructuring and industrial relations on the docks. British Journal of Industrial Relations, 31 (1), 115-134.

Turnbull, P. (2000), Contesting globalization on the waterfront. Politics & Society, 28 (3), 367-391.

Turnbull, P. & D. Sapsford (2001), Hitting the bricks: an international comparative study of conflict on the waterfront. Industrial Relations, 40 (2), 231-257.

Turnbull, P. (2007), Dockers versus the directives. Battling port policy on the European waterfront. In K. Bronfenbrenner (Ed.), Global unionism: challenging global capital trough cross-border campaigns. Ithaca (NY): Cornell University Press.

Turnbull, P. & V.J. Wass (2007), Defending dock workers. Globalization and labor relations in the world’s ports. Industrial Relations, 46 (3), 582-612.

University of Liverpool (1956), The dock worker. An analysis of conditions of employment in the Port of Manchester. Liverpool: University of Liverpool Press.

Vanfraeghem, S. (2001), The antwerp docker: militant by nature? De Antwerpse havenarbeider tussen pragmatisme en militantisme, 1900-1972. Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis/Revue Belge d’Histoire Contemporaine, 31 (1-2), 113-175.

Vanfraeghem, S. (2002), Van de ‘Union Générale’ tot de Wet Major. Arbeidsverhoudingen in de Antwerpse haven, 1880-1972. In J. Blomme et al (Red.), Stroomversnelling. De Antwerpse haven tussen 1880 en nu. Antwerpen: Pandora.

Veenen, A.F. van & H. Hidalgo (1971), Werken en staken in de Rotterdamse haven. Utrecht: Pressa Trajectina.

Velden, M. van der (1998), Een privatisering in 1867. De Corporatie van beëdigde meters en wegers in Rotterdam. Rotterdams Jaarboekje, 1998, 340-358.

Velden, S. van der (1982), Kapitaal en arbeid in de Rotterdamse haven, 1945-1980. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, RU Leiden.

Velden, S. van der (2000), Stakingen in Nederland. Arbeidersstrijd 1830-1995. Amsterdam: IISG.

Velden, S. van der (Red.) (2005), Kranen over de wal. De grote Rotterdamse metaal- en havenstaking van 1970. Amsterdam: Aksant.

Verhoeff, J.M. (1980), Transformatie van tussenpersonen in het transport. Leiden: Stenfert Kroese.

Verhoeff-Braat, J. (1988), Op een hantwerp van Rotterdam: havenarbeid in Rotterdam en Antwerpen in het licht van de concurrentie. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit Rotterdam.

Vermeij, A. (1980), De stakingen in 1979 in Rotterdam. Het Tijdschrift voor de Politie, 42, 337-246.

Vermeulen, E. & J. Korff de Gidts (1985), Werknemersinvloed op de uitvoering van nieuwe technologie. Zeggenschap, juli/augustus, 8-9.

Verschoor van Nisse, F. (1928), De haven van Rotterdam. In E. Ruempol (Red.), Gedenkboek 600 jaar Rotterdam, 1328-1928. Rotterdam : Wyt & Zonen.

490� De�synDicale�OnDerstrOOm

Vervoersbond FNV (1985), Het blijft mensenwerk. Een brochure over automatisering. Utrecht: Vervoersbond FNV.

Vervoersbond FNV (1986), Technologie en automatisering in de havens. Utrecht: Vervoersbond FNV.

Vervoersbond FNV (1987), Automatisering en informatisering bij massagoed-overslagbedrijven. Utrecht: Vervoersbond FNV.

Vervoersbonden FNV (1980), Gaat het stukgoed goed stuk?. Utrecht: Vervoersbonden FNV.

Visser, J.C. (1986), Bedrijfsbezetting. Het verleden van een nieuw actiemiddel. Amsterdam: IISG.

Vliet, G.E. van (1979), Bedrijvenwerk als vorm van belangenbehartiging. Alphen aan den Rijn: Samsom.

Voogd, A. (1907), De graanelevator en de gisting in het havenbedrijf te Rotterdam. Rotterdam.

Voorden, W. van (1985), Het werkgelegenheidsakkoord in de stukgoedsector in Rotterdam. Economisch Statistische Berichten, 11 september 1985, 910-912.

Voorden, W. van (1987), Arbeidsverhoudingen in de haven: stukgoed in de lappenmand. Sociaal Maandblad Arbeid, 42, 71-74.

Walsum, G.E. van (Red.) (1972), Rotterdam Europoort 1945-1970. Rotterdam: Ad. Donker.

Waters, R.C. (1993), Leadership and it’s consequences: technical change in the longshoring industry. Industrial Relations, 32 (2), 262-272.

Weber, M. (1925), Wirtschaft und Gesellschaft. Tübingen: Mohr.Weber, M. (1968)[1922], Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre. Tübingen:

Mohr.Weinhauer, K. (1997), Labour market, work mentality and syndicalism: dock

labour in the United States and Hamburg, 1900-1950s. International Review of Social History, 42 (2), 219-252.

Weinhauer, K. (2000), Dock labour in Hamburg, 1880’s – 1960’s. In S. Davies et al. (Eds.), Dock Workers: International Explorations in Comparative Labour History, 1790-1970 (Volumes I & II). Aldershot: Ashgate.

Wel, R. van ‘t (1987), Technologie en protest in de Rotterdamse haven, 1880-1986. Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit.

Werkgroep Socialistische Arbeidersvereniging (1975), 25 nee, 75 ja! De Rotterdamse havenstaking van 1970. Rotterdam: Het Progressieve Boek.

Wersch, F. van, & T. Winthagen (2008), Resultaten onderzoek ontwikkelingen binnen havenbedrijven Rotterdam. Tilburg: IVA.

Wiebenga, B. (1972), De Rotterdamse haven van 1965 t/m 1970. In G.E. van Walsum (Red.), Rotterdam/Europoort 1945-1970. Rotterdam: Ad. Donker.

Wiegmans, B., A. van der Hoest & E. Notteboom (2008), Port and terminal selection by deep-sea container operators. Maritime Policy & Management, 35 (6), 517-534.

Wierks, R.H. (1992), Arbeidsverhoudingen in de haven van Rotterdam: een structureel probleem? Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit.

Wijnen, H.van. (2004), Grootvorst aan de Maas. D.G. van Beuningen (1877-1955). Amsterdam: Balans.

Williamson, O.E. (1981), The economics of organization: the transaction cost approach. American Journal of Sociology, 87 (3), 548-577.

literatuur� 491

Wilson, D.F. (1972), Dockers. The impact of industrial change. Glasgow: Fontana.Windmuller, J. (1969), Labor relations in The Netherlands. Ithaca (NY): Cornell

University Press.Windmuller, J., C. de Galan & A.F. van Zweeden (1983), Arbeidsverhoudingen in

Nederland. Utrecht: Het Spectrum. Winter, D. de (1983), Disciplinering van protestgedrag van havenarbeiders in de

Rotterdamse haven (1914-1922). De loonraad (1918-1921). Ongepubliceerde doctoraalscriptie, Erasmus Universiteit.

Wright, E.O., Working-class power, capitalist-class interests and class compromise. American Journal of Sociology, 105 (4), 957-1002.

Yin, R.K. (2009) [1984]. Case study research. Design and methods. London: Sage.Zetka, James R (1992). Massproduction automation and workgroup solidarity in

the post-world war II automobile industry. Work and Occupations, 19, 255-271.