Tana Catchment DC Docum Final - · PDF fileየተጀመሩት የጣና በለስ የመስኖና ሀይድሮ ... በጣና ዙሪያ ተፋስስ በዓለም ቅርስነት

የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠና የስድስት ዓመት ስትራቴጂክ Eቅድ (2002-2007)

የAማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት - ሰኔ 2001 1

ማጠቃለያ

ውኃን የርብርብ ማEከል ያደረገው የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠና ከግብርና ወደ

ከተማ Eና Iንዱስትሪ ልማት የሚደረገውን መዋቅራዊ ሽግግርን ማፋጠን ግብ ያደረገው

የቀጣይ ስድስት ዓመታት (2002-2007) ስትራቴጅክ Eቅድ የተዘጋጀው ህብረተሰቡን

በማወያየትና በማሣተፍ ሀብቶችን፣ የልማት ማነቆዎችንና ፍላጐቶችን በመለየት ነው፡፡

የጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና በAማራ ክልል ከተደራጁ ስድስት የልማት ቀጠናዎች Aንዱ

ሲሆን 16,773.38 ካሬ ኪሎ ሜትር ስፋት ያለው በAሁኑ ጊዜ በሶስት የዞን መስተዳደሮች

ሥር የሚተዳደሩ Aሥራ Aምስት የገጠርና ከተማ ወረዳዎችን ያካትታል፡፡ ቀጠናው

የተመሠረተው ወደጣና የሚገቡ ተፋሰሶችን መሠረት በማድረግ ነው፡፡

በቀጠናው 3,440,318 ሕዝብ ይኖራል ተብሎ ይገመታል፡፡ ከጠቅላላው ሕዝብ Aንፃር

Aምራች ኃይሉ ከ52% በላይ Eንደሆነ ተገምቷል፡፡ የጥገኝነት ጥምርታው 0.92 ነው፡፡

የሕዝብ ጥግግቱ 251.2 ሰዎች በካሬ ኪሎ ሜትር ከክልሉ ጥግግት ጋር ሲነፃፀር ወደ Eጥፍ

የሚጠጋ ይበልጣል፡፡ ልማቱ የሚጠይቀውን የሰው ኃይል በጥራት ማሰልጠን ጤናማ

ህብረተሰብ ለማፍራት የሚያስችል የጤና Aገልግሎት ለመስጠት የተጠናከረ Eንቅስቃሴ

መደረግ Eንዳለበት የሁኔታ ትንተና ውጤት Aሣይቷል፡፡ ይህም የሆነበት ዋና ምክንያት

በክልሉ ከሚታወቁት ሶስት ትላልቅ ከተሞች መካከል ሁለቱ ማለትም ጐንደርና ባህርዳር

በቀጠናው ስለሚገኙ ነው፡፡ የጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና ሕዝብ በምግብ ሰብል ራሱን የቻለ

ሲሆን የምግብ ዋስትና Eጥረት ያለበት Aንድ ወረዳ ብቻ ነው፡፡

የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የጣና ኃይቅ ፣ የAባይ፣ ርብ፣ ጉማራ መገጭ፣ ቆጋ፣ ጃማ ፣ ብለንደ፣

ሰርጃ፣ Aስናት፣ ቆሚ፣ ቡርቃ የተባሉ ትላልቅ ወንዞችና በርካታ Aነስተኛ ወንዞችና

ምንጮች ስላሉት በገጸ ምድር ውኃ የታደለ በመሆኑ ለመስኖ ልማት የተመቸ ነው፡፡

የተጀመሩት የጣና በለስ የመስኖና ሀይድሮ ኤሌክትሪክ ኃይል ማመንጫ፣ የቆጋ፣ ርብ ፣

መገጭና ጉማራ መስኖ ግድቦች ሲጠናቀቁ ከ100,000 ሄክታር በላይ መሬት የማልማት

Aቅም ስላላቸው ለቀጠናው ልማት መፋጠን ወሣኝ AስተዋጽO የሚያደርጉ ፕሮጀክቶች

ናቸው፡፡ በጣና ኃይቅ ዙሪያ የፎገራ፣ ደምቢያ፣ ሰሜን Aቸፈርና ባህርዳር ዙሪያ ወረዳዎች

ሰፊ ሜዳማና ለምAፈር ስላለ የኃይቁን ውኃ በፓምፕ ተጠቅሞ በመስኖ ለማልማት ምቹ

ነው፡፡ በAሁኑ ጊዜ በዘመናዊና ባሕላዊ መንገድ 32,790 ሄክታር መሬት በመስኖ

በመልማት ይገኛል፡፡



ዘጠና በመቶ የሚሆነው የቀጠናው ክፍል ወይና ደጋ ሲሆን Aብዛኛው Aካባቢ ሜዳማ ሰፊ

የውኃ ሀብትና ለም Aፈር ስላለው በመኸርና በመስኖ በዓመት ከሁለት ጊዜ በላይ ሰብል

ለማምረት የተመቸ ነው፡፡ በመሆኑም በAሁኑ ጊዜ ከ50% በላይ የሚሸፍነው መሬት ለሰብል

ልማት በመዋል ላይ ይገኛል፡፡ በቀጠናው ከሚኖረው ጠቅላላ ሕዝብ መካከል 77% በገጠር

ይኖራል፡፡

ባህርዳና ጐንደር ከተሞች የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠና ማEከላት ናቸው፡፡ በቀጣይ

የቀጠናውን ልማት ለማፋጠን የግብይይት፣ የAግሮ ፕሮሰሲንግ ፋብሪካዎችና የቱሪዝም

ማEከላት በመሆን ማገልገል የሚያስችል የመሠረተ ልማቶችና ማህበራዊና Iኮኖሚያዊ

Aገልግሎች Aቅም Aላቸው፡፡

በAሁኑ ጊዜ የጣና ዙሪያ ቀጠና የመንገድ ጥግግት 52 ኪሎ ሜትር ብቻ መሆኑ ተጨማሪ

በቀጠናው የሚመረተውን ምርት ወደ ገበያ ለማቅረብና ለማቀነባበር ተጨማሪ የመንገድ

ሥራ ፍላጐት Eንዳለው ያሣያል፡፡

ቀጠናውን በ3 Aቅጣጫ ከሰሜን፣ ማEከል፣ ሱዳን፣ ምሥራቅና ደቡብ ምEራብ የክልሉ

ቀጠናዎችና የAገሪቱ ክፍሎች የሚያገናኙ የመንገድ Aውታሮች፣ የጣና ባህር ትራንስፖርት፣

የጐንደርና ባህርዳር Aውሮፕላን ማረፍያና ዓለም Aቀፍና Aገር Aቀፍ በረራ መኖር

የቀጠናውን ምርቶች ለAገር ውስጥና ውጪ Aገር ገበያ ለማቅረብ ምቹ ሁኔታዎች ናቸው፡፡

ወደፊት ሊዘረጋ የታቀደው የባቡር ሀዲድ ቀጠናውን ስለሚያቋርጥ በመስኖ Aማካይነት

የሚመረተውን ሰፊ ምርት ወደ ገበያ ለማቅረብ ያስችላል ተብሎ ይገመታል፡፡

የቀጠናው ሁሉም የወረዳ ከተሞች የ24 ሰዓት የኤሌክትሪክ መብራት የሚያገኙ ሲሆን

በጣም የተወሰኑ የቀበሌ ማEከላት ተጠቃሚ በመሆን ላይ ቢሆኑም በቀጣይ ዓመታት ይህን

Aገልግሎት ለማግኘት በሕዝቡ በኩል ከፍተኛ የሆነ ጥያቄ Aለ፡፡ የቴሌኮሙኒኬሽን

Aገልግሎት ሽፋን በAብዛኞቹ የገጠር Aካባቢዎች Eየተዳረሰ ነው፡፡ በቀጠናው በጠቅላላው

31 ከተሞች ያሉ ሲሆን 776,480 ሕዝብ ይኖርባቸዋል፡፡ በልማት ቀጠናው መንገድን

ተከትለው ያለEቅድ የሚቋቋሙ Aነስተኛ የገጠር ከተሞች የEርሻ ልማቱን በመሻማት ላይ

ናቸው፡፡

በከተሞች መሠረተ ልማቶችና Aገልግሎቶች Aለመጠናከር፣ የመኖሪያ ቤት Eጥረት፣

ለIንቨስተሮች ቦታ ለመስጠት ለባለይዞታ Aርሶ Aደሮች ካሣ የመክፈል Aቅማቸው

ደካማና የገጠር ጥገኛ መሆን ጐልተው የሚታዩ የልማት ማነቆዎች ናቸው፡፡ ቀጠናው



ባለው የሰብል ምርት፣ የEንሰሳት ሀብት፣ የቱሪስት ፍሰት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በመገንባት

ላይ ያሉ የኃይልና መስኖ ግድቦች የተነሣ የIኮኖሚ Eንቅስቃሴው Eየተሻሻለ ስለመጣ

ፈጣን የከተማ Eድገት የሚታይበት ቀጠና ነው፡፡ ይህም በሚቀጥሉት ዓመታት ከዚህ

በበለጠ ሁኔታ Eንደሚጨምር መገመት Aያዳግትም፡፡ Aሁን በመገንባት ላይ ባሉ

ግድቦችና በዚህ ስትራቴጅክ Eቅድ ዘመን ለመስኖ ልማት በተሰጠው ከፍተኛ ትኩረት

ከፍተኛ፣ መካከለኛና Aነስተኛ የAግሮፕሮሰሲንግ ፋብሪካዎችና የንግድ ተቋማት ላይ

Iንቨስትመንት በከፍተኛ ደረጃ Eንደሚስፋፉ ይጠበቃል፡፡

የቀጠናው የደን ሀብት ከጊዜ ወደጊዜ Eየተመናመነ ከመሆኑም በላይ ሽፋኑ ከጠቅላላው

የቀጠና Aካባቢ ከAራት በመቶ በታች በጣም ያነሰ ነው፡፡ በቀጠናው ደጋማ Aካባቢ

የቀርቀሀና ባህርዛፍ ተክል በAንፃራዊ መልኩ በተሻለ ሁኔታ Aለ፡፡ ይህም ለችቡድ

ፋብሪካና ቀርቀሀን በግብAትነት የሚጠቀሙ የሥነ-ጥበብ ሥራዎችን በማስፋፋት ከሀብቱ

ተጠቃሚ የሚሆንበትን Aቅጣጫ መከተል ያስፈልጋል፡፡ በዱር Eንሰሳት Eየጠፉ ነው፡፡

የጮቄ፣ ጉና ፣Aዳማ፣ ሰከላ፣ ሊቦና ጐንደር Aካባቢ ከፍተኛ ቦታዎች ለተፋሰሱ የውኃ

ማማዎች ቢሆኑም Eየተደረገላቸው ያለው ጥበቃና መልሶ ማልማት ደካማ በመሆኑ ከፍተኛ

የሆነ የAፈር መሸርሸርና ለምነቱ መሟጠጥ Eየተከሰተ ነው፡፡ የወንዞችና ኃይቆች የፍሰት

መጠን በተመሣሣይ ሁኔታ Eየቀነሰ ነው፡፡ የዱር Eንሰሳትም Eየጠፉ ነው፡፡ ቀጠናው

ቨርቲሶል፣ ሉቪሶል፣ ኒቶሶል፣ ካምቢሶል፣ ፍሉቪሶል፣ ሊቶሶል በስፋት Eንዳለው

ይገመታል፡፡ በተለይ 48% የሚሸፍነውን ሰፊ የጥቁር Aፈር /ቨርቲሶል/ Eጥረቶች

ለማስተካከል ከተቻለ በዓመት ከሁለት ጊዜ በላይ ማምረት ያስችላል፡፡ ይሁን Eንጅ

ቀጠናው ያለውን ዝርዝር የAፈር ሀብትና የተስማሚነት ደረጃ በዝርዝር ማጥናት

ያስፈልጋል፡፡ በቀጠናው Aብዛኛው Aካባቢ ከፍተኛ የAፈር መከላት፣ ቦረቦርና Aሲዳማነት

በስፋት ተከስቷል፡፡

ቀጠናው ሰፊ የውኃ ሀብት ቢኖረውም የንፁህ መጠጥ ውኃ ሽፋኑ ከግማሽ ብዙም ያለፈ

ስላልሆነ በሚቀጥሉት ዓመታት ትኩረት ሰጥቶ መሥራት ይፈልጋል፡፡ በAሁኑ ጊዜ በወይና

ደጋው ሥነ ምህዳር ሩዝ፣ በቆሎ፣ ዳጉሣ፣ Aጃ፣ ጓያ፣ ስንዴ፣ ገብስ፣ ሱፍ፣ በርበሬ፣

ሽንኩርትና ጤፍ የሚበቅሉ ሲሆን በተለይ ሩዝ፣ በቆሎና፣ ዳጉሣ ዋና ሰብሎች ናቸው፡፡

በደጋው Aካባቢ ድንች፣ ገብስ፣ ባቄላ፣ ተልባና ትርቲካሌ የሚመረቱ ሲሆን በተለይ የደጋ

ፍራፍሬ ድንችና የቢራ ገብስ ከፍተኛ ትኩረት ሊያገኙ ይገባል፡፡ በከተሞች ለAግሮ

Iንዱስትሪ ግብዓት የሚሆኑ ሰብሎች በቀጠናው ማልማት ይቻላል፡፡ ቀጠናው ከፍተኛ

የሆነ የAነስተኛ Aሣ ሀብት ያለው ሲሆን በተለይ የተጀመሩትና ወደፊት የሚገነቡት

ግድቦች ውኃ ሲይዙ የቀጠናው የAሣ ሀብት በከፍተኛ ደረጃ ይጨምራል፡፡ ስለዚህ



የEንሰሳት ሀብቱን መኖ ዝርያና ጤንነት በማሻሻል ከዘርፉ ተጠቃሚ መሆን ከማስቻሉም

በላይ የEንሰሳት ተዋጽO ማቀነባበሪያዎችን ለማቋቋም ያስችላል፡፡

በጣና ዙሪያ ተፋስስ በዓለም ቅርስነት የተመዘገቡ የፋሲል ቤተ መንግሥት፣ የጢስ Aባይ

ፏፏቴ ፣ የጣና ኃይቅ ገዳማት፣ Eድሜ ጠገብ የሆኑ ገዳማትና Aብያተ ክርስቲያናት፣ Eንደ

ጉና ተራራ ያሉ ለIኮ-ቱሪዝም የሚሆኑ Aካባቢዎች፣ የAውራ Aምባና ነገደ ወይጦ

ማኅበረሰቦች ባህልና Aኗኗር፣ ክርስቶስ ሣምራና ፋርጣ የሚገኘው ውቅሮ ላሊበላ

መድሐኒያለም የድንጋይ ፍልፍል፣ የጉራ Aምባና ዋንዛየ ፍል ውኃዎች የሚገኙበት

የልማት ቀጠና ነው፡፡ ከቀጠናው በሌሎች የልማት ቀጠና የሚገኙ የቱሪስት መስህብ

ቦታዎች በቅርብ Eርቀት ስለሚገኙና ባለው የትራንስፖርት Aገልግሎት የቱሪስቶች

መድረሻና መነሻ ለመሆን የማEከልነት ሚና መጫወት በሚያስችለው ሁኔታ ላይ ይገኛል፡፡

በቀጠናው የግንባታ ድንጋይ፣ የAሸዋ ምርት፣ የኖራ ድንጋይ የሸክላ Aፈርና፣ የማEድንና

ውኃ ሀብት በስፋት Aለ፡፡ Aፓል በፋርጣ ወረዳ Eንዳለ ተረጋግጧል፡፡

ከሕዝቡ ጋር በተደረገው ውይይት መሠረት ዋና ዋና የልማት ቀጠናው ችግሮች ሰፊ የውኃ

ሀብትን ለመስኖ ልማት በAግባቡ የመጠቀም ውስንነት መሬትን ከተስማሚነቱ Aኳያ

በማጥናት የመሬት Aጠቃቀም፣ የተፈጥሮ ሀብት መመናመን፣ ምርትና ምርታማነት

መቀነስ፣ ንፁህ የመጠጥ ውኃ Aለመዳረስ፣ የመሠረተ ልማት Aለመስፋፋት፣ ሥራ Aጥነትና

ሌሎች ማህብራዊ ችግሮች መስፋፋት፣ ግብይት፣ Iንዱስትሪና Iንቨስትመንት

Aለመጠናከር፣ የከተማና ገጠር ልማት ትስስር ደካማ መሆን፣ የትምህርትና ጤና ጥራትና

ሽፋን ውስንነት፣ የሴቶች መብት Aለመረጋገጥ፣ በመሬት Aስተዳደር ዙሪያ የመልካም

Aስተዳደር ችግር፣ የማስፈፀም Aቅም ውስንነት፣ ከቱሪዝም ሀብት በስፋት ተጠቃሚ

Aለመሆን፣ የጣና ኃይቅና Aካባቢም ብዙሀ ሕይወት ላይ ተፅEኖ የሚያሣድሩ ሁኔታዎች

መኖርና በተወሰኑ የቀጠናው Aካባቢዎች የምግብ ዋስትና Aለመረጋገጥ ናቸው፡፡ ከEነዚህ

ችግሮችና ቀጠናው ካለው ተፈጥሯዊ ስብAዊ ሀብቶች በመነሣት የሚከተሉት Aሥራ Aንድ

ቁልፍ ጉዳዮች በቅደም ተከተል ተለይተዋል፡፡

1ኛ/ ያለውን ሰፊ የውኃ ሀብት Aሟጦ Aለመጠቀም፣

2ኛ/ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ Aለመጠናከር፣

3ኛ/ የተፈጥሮ ሀብት መመናመን፣

4ኛ/ የሰብልና Eንሰሳት ምርትና ምርታማነት Aለማደግ፣

5ኛ/ የመሠረተ ልማት በሚፈለገው መጠን Aለመስፋፋት፣

6ኛ/ ሥራ Aጥነትና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮች መስፋፋት፣

7ኛ/ የገጠርና ከተማ ልማት በሚገባ Aለመተሣሰር፣



8ኛ/ የትምህርትና ጤና Aገልግሎት ጥራትና ሽፋን ውስንነት፣

9ኛ/ የመልካም Aስተዳደርና ማስፈፀም Aቅም ውስንነት፣

10ኛ/ የቱሪዝም ሀብትን በስፋት Aለማልማትና Aለመጠቀም፣

11ኛ/ የማEድን ሀብትን መጠቀም Aለመቻል፣

Eነዚህን ቁልፍ ጉዳዮች መሠረት በማድረግ 11 ስትራቴጂዎች ተለይተዋል፡፡

በስትራቴጂዎች መሠረት ችግሮችን የማቃለያ Aቅጣጫዎች፣ ዓላማዎች፣ ግቦችና ዋና ዋና

ተግባራት ተለይተዋል፡፡ የድርጊት መርሃ-ግብር ቀርቧል፡፡ በስትራቴጂዎች ሥር

የተመለከቱ ዋና ዋና ተግባራትን ለማስፈጸም ከመንግስትና ከህብረተሰቡ Aጠቃላይ

38,704,147,000 ብር Eንደሚያስፈልግ ተገምቷል፡፡

በAጠቃላይ የጣና ዙሪያ የልማት ቀጠናን ልዩ የሚያደርጉትን ሰፊ የውኃ ሀብት፣ የሰው

ሀብት ፣ለመስኖ Eና Eንሰሳት ልማት ተስማሚ የሆነ መሬት ፣ ፈጣን የከተማ Eድገት

፣የተፈጥሮና ሰው ሠራሽ የቱሪስት ሀብቶች በማልማት ወደ የAግሮ Iንዱስትሪና ቱሪዝም

ማEከልነት በማሸጋገር የሕዝቡን የኑሮ ደረጃ በፍጥነት ለማሻሻል የተጠናከረ Eንቅስቃሴ

ማድረግ የሚያስችል የስድስት ዓመት ስትራቴጅክ Eቅድ ተዘጋጅቷል፡፡



1. መግቢያ

የግብርና ብሎም የክልሉን ልማት Aስተማማኝነት ቀጣይ ለማድረግ የሰብል ልማቱን

ከዝናብ ጥገኝነት ማላቀቅ Aስፈለጊ መሆኑን የተረዳው የAማራ ብሄራዊ ክልላዊ መንግስት

ክልሉ ያለውን ሰፊ የውሃ ሀብት (ገጸ ምድርና ከርሰ ምድር ውሃ) Aሟጦ መጠቀምና

መሬትን በመስኖ ማልማት በዓመት ከሁለት ጊዜ በላይ ማምረት ቀዳሚ የትኩረት

Aቅጣጫው Aደርጎ በመንቀሳቀስ ላይ ይገኛል፡፡ ይህም Aቅጣጫ የግብርና ምርትና

ምርታማነትን በከፍተኛ ደረጃ በማሳደግ የክልሉን የምግብ ዋስትና በማረጋገጥና ድህነትን

በመቀነስ መዋቅራዊ የIኮኖሚ Eድገት ለማስመዝገብ ይረዳል፡፡ ይህን Aቅጣጫ Eውን

ለማድረግ ከተፋስስ Aኳያ የተለዩትን የልማት ቀጠናዎች በሚቀጥሉት 6 ዓመታት (2002-

2007) ለማልማት ስትራቴጅክ Eቅድ የሚያዘጋጅ Aግባብ ካለቸው የሴክተር መስሪያ ቤቶች

የቴክኒክ ቡድኖች በማዋቀር ጥናት በማድረግ Eቅድ Aዘጋጅቷል፡፡

ቡድኑ Eቅዱን ለማዘጋጀት የተጠቀመባቸው ዘዴዎች የመስክ ምልከታ፣ በናሙና

የተመረጡ 3 የገጠር ወረዳዎችና 3 ቀበሌዎች በAካል በመገኘት ህዝቡን፣ Aመራሩንና

ባለሙያዎችን በማወያየት በAካባቢው ያለውን ሀብት ፣የልማት ማነቆ የሆኑ ችግሮቸንና

የህዝቡን የልማት ፍላጎት ለይቷል ፡፡ በየደረጃው በተዘጋጀው ጥናት ዘዴና የትኩረት

ጉዳዮች ላይ በማወያየት ለEቅዱ ግብAት የሚሆን መረጃ ከመሰብሰብ በተጨማሪ

በመጀመሪያ በቀበሌ ደረጃ ሕዝቡን በማወየያት የተነሱትን ጉዳዮችና ችግሮች በቀበሌ፣

በወረዳና በዞን ደረጃ Aመራሮች ፣ ባለሙያዎችና የህዝብ ተወካዮች ሀሳብ Eንዲሰጡባቸው

ተደርጓል፡፡ በልማት ቀጠናው በተካሄደው ጥናት በናሙናነት የተካተቱት ቀበሌዎች

ከፋርጣ ወረዳ Aርጋ ድድም ቀበሌ፣ ከሜጫ ወረዳ Aብዮት ፋና ቀበሌ ከፎገራ ወረዳ

ዋገጠራ ቀበሌ ናቸው ፡፡ የወጣቶችንና ሴቶችን ፍላጎት በEቅዱ ለማካተት Eንደ ቀበሌው

ኗሪ ከህዝቡ ጋር ከመሳተፋቸውም በተጨማሪ ለብቻቸው በማወያየት ጠቃሚ መረጃ

መሰብሰብ ተችሏል፡፡

ከመስክ የተሰበሰበውን፣ የሴክተር መስሪያ ቤቶችና ከሁለተኛ ደረጃ የተገኘውን መረጃ

መሰረት በማድረግ የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠና ስትራቴጅክ Eቅድ በሚከተለው

ሁኔታ ተዘጋጅቷል፡፡



2. የAማራ ክልል Aጠቃላይ ሁኔታ

የAማራ ብሄራዊ ክላዊ መንግሰት ስፋት 157,076.28 ካሬ ኪሎ ሜትር ሲሆን በምስራቅ

የAፋርና Oሮሚያ ክልሎች፣ በምEራብ ሱዳንና ቤኒሻንጉል ጉሙዝ ክልል፣ በሰሜን

የትግራይ ክልልና በደቡብ የOሮሚያ ክልሎች ያዋስኑታል፡፡ በ2001 ዓ.ም የክልሉ ህዝብ

ብዛት 20,650,419 Eንደሆነ የተገመተ ሲሆን ከዚህ ውስጥ 10,329,967 ወንዶችና

10,320,452 ሴቶች ናቸው፡፡ የክልሉ ህዝብ ጥግግት 132 ሰው በካሬ ኪሎ ሜትር Eንደሆነ

ይገመታል፡፡ ክልሉ በ10 ዞኖችና በ151 የገጠርና የከተማ ወረዳ Aስተዳደሮች የተከፋፋለ

ነው፡፡ ከዚህ ውስጥ የከተማ Aስተዳደሮቹ 23 ናቸው፡፡ የAማራ፣ የAዊ፣ የዋግ ህምራና

የOሮሞ ህዝቦች በጋራ የሚኖሩበት ክልል ነው፡፡ ክልሉ ቀጣይ ልማቱን ለማፋጠን ተፋሰስን

መሰረት ያደረገ የልማት Aቅጣጫ በመከተል 6 የልማት ቀጠናዎች ተለይተዋል፡፡

ከEነዚህ የልማት ቀጠናዎች መካከል የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠና Aንዱ ነው፡፡

3. የጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና ሁኔታ

3.1. የልማት ቀጣናው Aመሰራረት

የጣና ዙሪያ ልማት ቀጣና ወደ ጣና ሀይቅ የሚገቡትን ወንዞች በማካተትና የወረዳ

Aስተዳደር ክፍፍልን ግምት ውስጥ ያስገባ ነው፡፡ ይህንንም መሠረት በማድረግ ቀጣናው

ከሚዋሰንባቸዉ የልማት ቀጣናዎች ጋር በማወዳደር Aብዛኛዉ የወረዳ ክፍል ወደ

የሚገኝበት ቀጣና በማጠቃለልና 50% በላይ ወደሚገኝበት ቀጣና በመጨመር በዚህ

የልማት ቀጣና ዉስጥ የሚገቡት ወረዳዎች ተለይተዋል፡፡በዚህም መሠረት ከሰሜን ጐንደር

3፤ ከምEራብ ጎጃም 6 ፤ከደቡብ ጎንደር 6 ወረዳዎችን በAጠቃላይ 15 ወረዳዎችን የያዘ

ሲሆን ከዚህም ውስጥ 4 የከተማ Aስተዳደሮች ናቸው፡፡ በAጠቃላይ ቀጣናው 429

ቀበሌዎች ያሉት ሲሆን ከዚህ ውስጥ 357 የገጠርና 72 የከተማ ቀበሌዎች ናቸው ፡፡

ይህ የልማት ቀጣና በ10045´-12045’ሰሜንና በ36010’ - 38045’ ምሥራቅ መካከል የሚገኝ

ሲሆን በሰሜን፣ ከተከዜ ተፋሰስና ሰሜን ምEራብ ልማት ቀጠናዎች፤ በደቡብ፣ ከደቡብ

ምEራብ ልማት ቀጠና፤ በምስራቅ፣ ከተከዜና ደቡበ ምEራብ ልማት ቀጠናዎች፤

Eንደዚሁም በምEራብ፣ ከሰሜንና ደቡብ ምEራብ ልማት ቀጠናዎች ጋር ይዋሰናል፡፡ የቆዳ

ስፋቱም 16,773 ካሬ ኪሜ ሲሆን የክልሉን 11 በመቶ ያህል ይሸፍናል በዚህ ቀጣና

3,440,318 ያህል ህዝብ Eንደሚኖር ይገመታል፡፡



በዚህ የልማት ቀጣና ለልማት Aመቺ የሆኑ በርካታ የተፈጥሮና ሰው ሰራሽ ሀብቶች Eንዳሉ

ይታመናል፡፡ ከEነዚህም ውስጥ ትላልቅና ዓመቱን በሙሉ የሚፈሱ Eንደ ርብ፣ ጉማራ፣

መገጭ፣ ግልገል Aባይ የመሳሰሉ ወንዞች፤ በስፋቱና በቱሪስት መስህብነቱ የሚታወቀው ጣና

ሐይቅና ደሴቶች፤ የAፄ ፋሲል ግንብና የጢስ ዓባይ ፏፏቴ ዋና ዋናዎች ናቸው፡፡

የጣና ዙሪያ ልማት ቀጣና Aቀማመጥ

ምንጭ፣ ገ/I/ል/ቢሮ (ጂ.Aይ.ኤስ ኬዝ ቲም) 2001 ዓ.ም

ሰንጠረዥ 1: የቀጠናዎች የቆዳ ስፋት


የልማት ቀጣና ዝርዝር ቆዳስፋት (ካ.ኪሜ) ድርሻ (መቶኛ)

ጣና ቀጣና 16773.38 10.68 ምሥራቅ Aማራ 18889.47 12.03 መካከለኛው Aማራ 25981.19 16.54 ተከዜ ተፋሰስ 30094.22 19.16

ደቡብ ምEራብ Aማራ 32389.66 20.62

ሰሜን ምEራብ Aማራ 32948.35 20.98

ድምር 157076.28 100



ሰንጠረዥ 2: በጣና ዙሪያ ቀጣና የተካተቱ ወረዳዎች ቆዳ ስፋትና ቀበሌዎች ብዛት ወረዳ/ዞን የቆዳ ስፋት

(ስ ኩ/ኪሜትር)

መቶኛ

የገጠር ቀበሌ ብዛት የከተማ ቀበሌ ብዛት

ሰሜን ጎንደር

ጣና ሐይቅ 3078.01 18.35 ደምቢያ 1286.29 7.67 40 5ጐንደር ከ/Aስ 257.38 1.53 12 12

ጐንደር ዙሪያ 1146.12 6.83 35 2ደቡብ ጎንደር

ደ/ታቦር ከ/Aስ 117.12 0.70 4 9

ደራ 1497.24 8.93 29 3ፋርጣ 1070.77 6.38 37 2ፎገራ 1028.09 6.13 27 1

ሊቦ ከምከም 951.45 5.67 29 5ወረታ ከ/Aስ 89.46 0.53 4 3

ምEራብ ጎጃም ባ/ዳር ከ/Aስ 368.66 2.20 21ባ/ዳር ዙሪያ 1282.90 7.65 32 ሜጫ 1491.19 8.89 39 4ሰሜን Aቸፈር 1151.38 6.86 24 2ሰከላ 774.43 4.62 27 1ደቡብ Aቸፈር 1182.88 7.05 18 2

ድምር 16773.38 100.00 357 72


ሰንጠረዥ 3: በጣና ዙሪያ ቀጣና የተካተቱ ዞኖች የቆዳ ስፋት


3.2. የልማት ቀጠናው ማEከላት

የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠና የEድገት ማEከላት ባህር ዳርና ጐንደር ከተሞች

ናቸው፡፡ የማEከላቱ ባህሪ ቀጥሎ ቀርቧል፡፡

ዞን ወረዳ ብዛት ቆዳ ስፋት (ካ.ኪሜ) ድርሻ (%) ጣና ሐይቅ -- 3078.01 18.35

ሰሜን ጎንደር 3 2689.79 16.04

ደቡብ ጎንደር 6 4754.13 28.34

ምEራብ ጎጃም 6 6251.44 37.27

ጠቅላላ 15 16773. 37 100.00



3.2.1. ባህርዳር ከተማ

ባህር ዳር ከተማ 368.66 ካሬ ኪሎ ሜትር ስፋት ያላትና በ21 የቀበሌ Aስተዳደሮች

የተከፈለች ናት፡፡ ባህር ዳር ከተማ የAማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ዋና ከተማ

ከመሆኗም በተጨማሪ የምEራብ ጐጃም መስተዳድር ዞን ማEከል ናት፡፡ ከተማዋ ለልማት

ምቹ የሆኑ መሠረተ ልማቶች ማለትም የውስጥ ለውስጥ መንገድ፣ ኤሌክትሪክ፣ መብራት፣

ቴሌኮሙኒኬሽን፣ ፖስታና የገንዘብ ተቋማት ከሞላ ጎደል Aሏት ፡፡

ከዚህ በተጨማሪ ለዓለም Aቀፍ በረራ የሚያገለግል Aውሮፕላን ማረፊያና የAየር

Aገልግሎት በከተማ Aለ፡፡ ከተማዋን ከማEከል ጋር የሚያገናኝ ከባህርዳር በቡሬ Aዲስ

Aበባ፣ ከባህርዳር በሞጣ Aዲስ Aባባ ፣ ከባህርዳር ጎንደርና ሱዳን፣ ከባህርዳር የተከዜ፣

ምስራቅና ማEከላዊ Aማራ የልማት ቀጠናዎችን የሚያገናኙ መንገዶች Aሏት፡፡ ከEነዚህ

መንገዶች መካከል በተለይ ከባህርዳር በቡሬ Aዲስ Aበባ ያለው መንገድ Aስፋልት

መሆንና የወረታ ወልዲያ መንገድ Aስፋልት በመሠራት ላይ መሆን የትራንስፖርት

Aገልግሎቱን ለማፋጠን ከፍተኛ ሚና Aላቸው፡፡

በተጨማሪ ወደፊት ለመዘርጋት የታቀደው የባቡር ሀዲድ የልማት ቀጠናውን ከተሞች

(ወረታ) ስለሚያልፍባቸው ዘመናዊ ትራንስፖርት በቅርብ ርቀት ለማግኘት ያስችላል፡፡

የጣና ሀይቅ ትራንስፖርት በቀጠናው ያሉ Aብዛኛዎቹን ወረዳዎች ማገናኘት የሚችል

መሆኑ ሌላው የባህርዳር ከተማ ልዩ የሚያደርጋት ጉዳይ ነው፡፡

በጣና ዙሪያ ተፋሰስ የጣና በለስ ሁለገብ የኃይል ማመነጨትና የመስኖ ልማት፣ የቆጋ፣

ርብ፣ ጉማራና መገጭ ትላልቅ የመስኖ ግንባታዎች መኖር ተጨማሪ ሀብት ወደ ከተማዋ

Eንዲመጣ Eያደረጉ ናቸው፡፡ ግድቦች ሲጠናቀቁ በመስኖ በዓመት ከ2 ጊዜ በላይ ምርት

ማምረት ስለሚያስችሉ ከተማዋን የሰብል፣ የAትክልትና ፍራፍሬ፣ የAሳና Eንስሳት

ግብይትና Aግሮ ፕሮሰሲንግ ተቋማት ማEከል ለማድረግ የሚያስችሉ ፕሮጀክቶች ናቸው፡፡

ባህርዳር የፋሲለደስን፣ የሰሜን ፓርክን፣ የጣና ገዳማትን፣ የAባይ ፏፏቴን፣ የክርስቶስ

ሳምራን፣ የላሊበላ ውቅር Aበያተ ክርስቲያናትን የሚጐበኙ የAገር ውስጥና ውጪ Aገር

ቱሪስቶች መናኸሪያ መሆኑ በቀጠናው የሚመረቱ ምርቶችን በማስተዋወቅና በመግዛት

ከፍተኛ Eድል የሚፈጥሩ ሁኔታዎች ናቸው፡፡

በባህር ዳር ከተማ ባህር ዳር ዩኒቨርሲቲን ጨምሮ በርካታ የከፍተኛ ትምህርት፣ የምርምርና

የቴክኒክና ሙያ ተቋማት መኖር ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ የሚረዱ ምርምሮችን



ለማድረግ የሚችሉ ተቋማት ከመሆናቸውም በተጨማሪ ከሌሎች የክልሉ የልማት

ቀጠናዎችና ከAገሪቱ ክልሎች የሚመጡ ሰልጣኞች ከከተማዋ ማኀበራዊና Iኮኖሚያዊ

Aገልግሎቶች ተጠቃሚዎች ናቸው ፡፡

በባህርዳር ዙሪያ ያሉ ወረዳዎች ለሰብል፣ ለEንስሳት፣ለAሳ፣ ለAትክልትና ፍራፍሬ፣ ለAበባ፣

ምርቶች የተመቹ በመሆናቸው ከፍተኛ የሆነ ትርፍ ምርት ስለሚመረት የግብይት

ሥርዓቱ Aሁን ካለበት ሁኔታ በከፍተኛ ደረጃ ይጨምራል፡፡

ከዚህ በተጨማሪ መንግስት ገጠርና ከተማ ልማትን ለማስተሳሰር የቀጠና ማEከላትን

ቀልጣፋና ጥራት ያለው Aገልግሎት Eንዲሰጡ Aደረጃጀታቸውን የማሻሻልና መሠረታዊ

Aገልግሎቶችን ለማስፋፋት ትኩረት በመስጠት ላይ ነው፡፡ የከተሞችን ፀጥታ ለማጠናከር

ቁርጠኛ የፖለቲካ ሁኔታ Aለ፡፡ በዚህ ረገድ ባህርዳር ከተማ ከተራ ወንጀሎች ያለፈ

የፀጥታ ችግር የላትም፡፡

በEነዚህ ተፈጥሮAዊ፣ ማኀበራዊና Iኮኖሚያዊ ምቹ ሁኔታዎች የተነሣ የባህርዳር ከተማ

ሕዝብ ከዓመት ዓመት በመጨመር ላይ ነው፡፡ በ1987 ዓ.ም. በተካሄደው የሕዝብና ቤት

ቆጠራ 96140 የነበረው የባህርዳር ከተማ ሕዝብ በAሁኑ ዓመት 309,744 ሲሆን ከዚህ

ውስጥ ሴቶች 159,896 (51.6%) Eና ወንዶች 149,848 ናቸው፡፡

Eድሜያቸው ከ15 ዓመት በታች የሆኑ ሕጻናት ከከተማው ጠቅላላ ሕዝብ ከ40% በላይ

መሆን ከተማዋ በፍልሰት ከሚመጣው ሕዝብ በተጨማሪ በተፈጥሮ ወሊድ የሚጨምረው

የሕዝብ Eድገት ከፍተኛ መሆኑን ያሳያል፡፡ ከጠቅላላው ሴቶች ውስጥ በወሊድ የEድሜ

ክልል ያሉት ሴቶች (ከ15-49 ) ብዛት 86023/ 54%/ ያህል ናቸው፡፡ በAምራች የEድሜ

ክልል /15-64 ዓመት/ ያለው ኃይል 178677 ሲሆን ይህም ከጠቅላላው የከተማዋ ሕዝብ

58% ነው፡፡ ይህም ኃይል በከተማዋ የሚካሄደውን ልማት ለማፋጠን በEውቀት፣

በጉልበትና በካፒታል ፈጠራ ወሳኝ ሚና Aለው፡፡ Aምራች ኃይሉ ወደ 60% መጠጋት

ለሚመረቱ ምርቶች ገዢና የሚቋቋሙበትን Iኮኖሚያዊና ማኀበራዊ Aገልግሎቶች

ተጠቃሚ ይሆናል፡፡ የከተማዋ የጥገኝነት ጥምርታ 0.73 ነው፡፡ ይህ ማለት Aንድ Aምራች

ኃይል ከEርሱ በተጨማሪ በAማካይ Aንድ ሰው መመገብ የሚያስችለው ምርት ማምረት

ወይም ሥራ መስራት Aለበት ማለት ነው፡፡

በከተማዋ ከሚኖረው ሕዝብ መካከል 228,836 በከተማ ቀበሌዎች ኗሪ ሲሆን ይህንም 74%

ድርሻ Aለው፡፡ በገጠር ቀበሌዎች የሚኖረው 26% ሕዝብ ከተማዋ ባላት ፈጣን Eድገት



በEቅድ ዘመኑ ወደ ከተሜነት የመቀየር ሁኔታቸው የሰፋ ነው፡፡ ስለዚህ ባህርዳር ያላት

ሁለንተናዊ Aቅም ያገናዘበ መሠረተ ልማቶችን የማስፋፋት፣ የማጠናከር መልካም

Aስተዳደር የማስፈን ተግባራት ትኩረት ማግኘት Aለባቸው፡፡

3.2.2. ጐንደር ከተማ

ጎንደር ከተማ 257.38 ካሬ ኪሎ ሜትር ሰፋት ያላትና በ24 የቀበሌ Aስተዳደሮች

የተከፈለች ናት ፡፡ ግማሸ ያህሉ ቀበሌዎች የገጠር ቀበሌዎች ናቸው፡፡ ጐንደር ከተማ

ታሪካዊ ከመሆኗም በተጨማሪ በAካባቢው በዓለም ቅርስነት የተመዘገቡ የሰሜን ተራራና

የፋሲለደስ ግንብ በመገኘታቸው በርካታ የAገር ውስጥና የውጪ Aገር ጐብኝዎች

መናኸሪያ ናት፡፡ ደረጃቸው የጠበቁ ሆቴሎች በመቋቋም ላይ ናቸው፡፡

ጐንደርን በዙሪያዋ ካሉ ወረዳዎች፣ ከሱዳን፣ ከትግራይ ክልል፣ Eና ከሌሎች የAማራ

ክፍሎች ጋር የሚያገናኙ የAስፋልትና ጠጠር መንገዶች Aሉ፡፡ በተለይ በመተማ Aድርጐ

ከሱዳን ጋር የሚያገናኘው መንገድ በሰሜን ምEራብ የልማት ቀጠና የሚመረቱ

ለኤክስፖርት Eና ለAገር ውስጥ ገቢያ የሚቀርቡ Eንደ ሰሊጥ፣ ጥጥ የመሳሰሉት ምርቶች

የሚጓጓዙት ጐንደር ከተማ ማEከል በማድረግ ስለሆነ ለከተማዋ Eድገት ወሣኝ ሚና

Aላቸው፡፡ በዙሪያዋ ያሉ ወረዳዎችም ከፍተኛ ምርት Aምራች ናቸው፡፡

በጐንደር ከተማ ኤርፖርትና Aየር ትራንስፖርት Aገልግሎት ስላለ ምርቶችን ለገበያ

የማቅረብና ቱሪስቶችን ቀልጣፋ የትራንስፖርት Aገልግሎት መስጠት ያስችላል፡፡ ከዚህ

በተጨማሪ የጐንደርና የAካባቢዋ ተወላጆች በውጪ Aገሮች (Diaspora) ስለሚኖሩና

ከከተማ ጋር የጠበቀ ግንኙነት ስላላቸው የጐንደር ከተማ Iኮኖሚያዊና ማህበራዊ ልማት

ለማፋጠን ከፍተኛ ሚናና Aቅም Aላቸው፡፡ ያላቸው ተሞክሮም Eውቀትን ማEከል

በማድረግ ለሚካሄደው የልማት Aቅጣጫ AስተዋጽO ከማድረጋቸውም በላይ በIኮኖሚያዊና

ማህበራዊ ልማቶች ላይ በIንቨስትመንት የመሣተፍ Eድላቸውን ከፍተኛ ነው፡፡

በትራንስፖርት፣ በግብርናና Iንዱስትሪ ምርት ከፍተኛ ግብይት Eንዲኖር ያደርጋሉ፡፡

ጐንደር ከተማ የውስጥ ለውስጥ መንገድ፣ የመብራት፣የቴሌኮሙኒኬሽን፣ የፖስታና የገንዘብ

ተቋማት መስፋፋት ከተማዋ የገበያ ማEከል Eንድትሆን የሚያስችሉ ከመሆናቸውም

በተጨማሪ ካሉት ጥቂት ፋብሪካዎች በተጨማሪ የAግሮ Iንዱስትሪ ማቀነባበሪያ

ፋብሪካዎችን ለማቋቋም የሚያስችል Aቅም Aላት፡፡ የጐንደር ዩኒቨርስቲን ጨምሮ ልዩ ልዩ

የከፍተኛ ትምህርት የቴክኒክና ሙያ ማሠልጠኛ ተቋማት መኖር የቀጠናውን ልማት

በምርምር ለመደገፍና የቀጠናውን ልማት ለማፋጠን የሚያስችሉ Aቅሞች ናቸው፡፡



የጐንደር ከተማ ሕዝብ ከዓመት ዓመት በፍጥነት በማደግ ላይ ነው፡፡ በ1987 ዓ.ም

112249 የነበረው የጐንደር ከተማ ሕዝብ በያዝነው ዓመት 303,814 Eንደሆነ ይገመታል፡፡

ከዚህ መካከል ሴቶች 162,633 (53%) Eና ወንዶች 141,181 ናቸው፡፡ 42% የከተማዋ

ሕዝብ Eድሜያቸው ከ15 ዓመት በታች የሆኑ ህፃናት ናቸው፡፡ ይህ ማለት ወደ ከተማዋ

በፍልሰት ከሚመጣው ሕዝብ በተጨማሪ በተፈጥሮ የሚጨምረው የከተማው ሕዝብ ከፍተኛ

መሆኑን ያሣያል፡፡ Eንዲሁም በወሊድ የEድሜ ክልል የሚገኙ ሴቶች (15-49 ዓመት)

ከ50% በላይ መሆን የወሊድ ምጣኔው ከፍተኛ ሊሆን Eንደሚችል ይገመታል፡፡ ከከተማው

ሕዝብ መካከል 249,744 ያህሉ በከተማ ቀበሌዎች የሚኖር ሲሆን ከጠቅላላ ሕዝቡ 82%

ድርሻ Aለው፡፡ በገጠር ቀበሌዎች የሚኖረው ህዝብ 18% ነው፡፡

በAምራች የEድሜ ክልል የሚኖረው ሕዝብ 131,553 ሲሆን ይህም ከጠቅላላው ሕዝብ

43.3% ድርሻ Aለው፡፡ Aሁን ባለው ሁኔታ Aምራች ኃይሉ በጥገኝነት የEድሜ ክልል

ካለው ሕዝብ በቁጥር ያንሣል፡፡ በመሆኑም የከተማዋ የጥገኝነት ጥምርታ 1.04 ነው፡፡ ይህ

ማለት Aንድ Aምራች ኃይል ከAንድ ሰው በላይ መመገብ የሚያስችል ምርት ወይም ሥራ

መስራት ይጠበቅበታል ማለት ነው፡፡

በጐንደር ከተማ ከተራ ወንጀሎች ውጪ ለፀጥታ ሥጋት የሚሆኑ ሁኔታዎች ስለሌሉ Eና

የከተማዋን Eድገት ለማፋጠን መንግሥት ቁርጠኛ Aቅጣጫ ስላለው ለጣና ዙሪያ የልማት

ቀጠና የEድገት ማEከል ሆና መመረጧ ተገቢ ነው ፡፡

ስለዚህ ከተማዋ ካላት የቱሪስት ሀብቶች፣ ምቹ የAየር ፀባይ፣ ማህበራዊ Iኮኖሚያዊና

ፖለቲካዊ ሁኔታዎች Aንፃር መሠረት ልማቶችን የማስፋፋትና የከተማዋን መልካም

Aስተዳደር ለማሻሻል የተጠናከረ Eንቅስቃሴ በማድረግ በማEከልነት ተገቢ ሚና መጫዎት

Eንድትችል Aቅም የመገንባት ሥራ መስራት ያስፈልጋል፡፡

በጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ማEከል ሆኑት ባህር ዳርና ጎንደር ሜትሮፖሊታን ከተሞች

በ185 ኪሎ ሜትር ርቀት ላይ ስለሚገኙ በመካከላቸው ከፍተኛ ግብይትና በኗሪዎች

መካከል ያለው ማህበራዊ ትስስር ከፍተኛ ነው፡፡ ይህ ግንኙነታቸው Eየተጠናከር መሄድ

Eንዲችል የግንኙነት መድረክ መመቻቸት Aለበት፡፡

3.3. የመሬት Aቀማመጥና የAየር ፀባይ

የዚህ ቀጠና Aብዛኛው ክፍል /80%/ በላይ የሚሆነው ከ1500 – 2300 ሜ ከፍታ ያለው

ሲሆን የቀጣናውን ሰሜን ምEራብና መካከለኛውን ክፍል ይሸፍናል፡፡ ከፍተኛ የሚባሉት

ቦታዎች ደግሞ በደቡብ ከጮቄ ተራራ ሰንሰለትና በምስራቅ ጫፍ የጉና ከፍተኛ ቦታዎች



ክፍል Eንደዚሁም ሰሜን ምስራቅ ደጋማ ክፍሎች 8% የሚይዙ ሲሆን ከ3200ሜ በላይ

ከፍታ ያላቸው በቀጣናው ደቡብ ፣ምስራቅ፣ ምEራብ Eንደዚሁም ሰሜን ምስራቅ ጫፍ

ሲገኙ 0.5% በታች ሽፋን Aለው፡፡ Aብዛኛው የቀጣናው ክፍል/90%/ የሚሆነው ወይናደጋ

ሲሆን ደጋ 8% Eና ቆላ 2% ይይዛል፡፡

ሰንጠረዥ 4: የተዳፋትነት መጠን

በዚህ ቀጣና 68 % ያህሉ በዓመት ከ1200 - 1800ሚሜ የዝናብ መጠን ያገኛል ቀሪው 28

% የሚሆነው ከ900-1200ሚሜ የዝናብ መጠን ይመዘገባል፡፡ ዓመታዊ የሙቀት መጠኑም

በቆላ ስነምህዳር ከ21-27 ዲሴ የሚደርሰ ሲሆን በደጋማ Aካባቢዎች ደግሞ ከ7.5-11 ዲሴ

ይደርሳል፡፡

ተዳፋት/ slope (%) ሽፋን መቶኛ 0 - 2 3540.89 25.85 2 - 5 3424.82 25.01 5 - 8 1810.57 13.22 8 - 15 2371.01 17.31 15 - 30 1820.97 13.30 30 - 45 510.17 3.73 45 - 60 159.91 1.17 >60 57.03 0.42 ድምር 13695.36 100.00



3.4. የቀጣናው መሬት Aጠቃቀምና Aስተዳደር

የቀጣናው 53% በሰብል፣ 18% በውሃ ፣ 12% በሣር የተሸፈነ ነው፡፡ ቀሪው 17%

በሀገርበቀል Eፅዋቶችና ቁጥቋጦዎች የተያዘ ሲሆን ከቀጣናው በምስራቅና ምEራብ ክፍል

Aልፎ Aልፎ ይገኛል፡፡ ከEነዚህም 12% ያህሉ በዘርዛራ ደንና ቁጥቋጦ የተሸፈነ ሲሆን

በAብዛኛው ከቀጣናው በምEራብ ክፍል ይገኛል፡፡

ሰንጠረዥ 5: የመሬት Aጠቃቀም/ሽፋን

ምንጭ፣ WBISPP GIS data 2000

በፌደራልና በክልሉ መንግስት መሰረት መሬት የመንግስትና የህዝብ ሲሆን ዜጎች

የመጠቀም መብት Aላቸው፡፡ ቀጣናው ያለውን የመሬት ሀብት ከመጠቀምና ከመጠበቅ

Aንፃር የመሬት ባለቤትነትን ማረጋገጥ ከፍተኛ AስተዋፅO Aለው፡፡የገጠር መሬት ተጠቃሚ

የሆነው AርሶAደር የያዘውን መሬት ለምነት ለመጠበቅና ለመንከባከብ ጉልበት፣ ጊዜና

ገንዘብ የሚጠይቁ ተግባራትን Eንዲያከናውን ለማስቻል የባለቤትነት ስሜት መፍጠር

Aስፈላጊ ነው፡፡

በዚህ ረገድ በልማት ቀጣናው ውስጥ ለ22% ያህሉ የመጀመሪያ ደረጃ የይዞታ ማረጋገጫ

ደብተር የያዙ ቢሆንም ለAብዛኛው Aርሶ Aደሮች Eንዳልተሰጠ መረዳት ይቻላል፡፡

በመሬት የይዞታ ባለቤትነት ላይ የመረጃ ክፍተት ስላለና ድንበር በትክክል ባለመከለሉ

መሬት Aጠቃቀምና ሽፋን ሽፋን በካሬ ሜትር ፐርሰንት

AፍሮAልፓይን 3.22 0.02

ገላጣ መሬት 219.83 1.31

Eየታረሰ ያለ መሬት 9031.10 53.84

የሳር መሬት (grassland) 2026.31 12.08

የተፈጥሮ ደን 70.15 0.42

ሰው ሰራሽ ደን (plantation) 163.42 0.97

ቁትቋጦ 1596.62 9.52

ከተማ 9.44 0.06

በውሀ የተሸፈነ 3045.48 18.16

ረግረጋማ 227.34 1.36

ዘርዛራ ደን (Woodland) 380.47 2.27

ድምር 16773.37 100.00



የተነሳ ጥቂት የማይባል የገጠር መሬት ተጠቃሚዎች በፍርድ ቤት ክርክር ላይ መሆን

በመሬት Aስተዳደር ዙሪያ በስፋት የሚታይ ችግር ነው፡፡

3.5. ሥነ-ህዝብና የኑሮ ሁኔታ

በ2001 የቀጠናው ህዝብ ብዛት 3.4 ሚሊየን Eንደሚደርስ የተገመተ ሲሆን ከዚህ ውስጥ

1.72( 49.9 %) ሴቶች ሲሆኑ 1.71 (50.1%) ወንዶች ናቸው። ከጠቅላላው የሕዝብ ብዛት

77% የገጠር ነዋሪ ሲሆን 23 በመቶ የሚሆነው ደግሞ የከተማ ነዋሪ ነው፡፡ Eንደዚሁም

ከጠቅላላው ሕዝብ 52.58% የሚሆነው በሥራ ሊሠማራ የሚችል /15-64 ዓመት/ የEድሜ

ክልል ውስጥ የሚገኝ ነው ፡፡ በዚህ መረጃ መሰረት Aጠቃላይ የቀጣናው የEድሜ ጥገኝነት

ማመዛዘኛ (Age dependency ratio) 90.2% ይሆናል። ይህም የሚያመለክተው Aንድ

በማምረት Eድሜ ክልል ያለ የቀጠናው ሰው ከራሱ በተጨማሪ 0.9 ሰው መቀለብ

የሚያስችል ምርት ማምረት መቻል Eንዳለበት ያመለክታል።

በሌላ በኩል የህዝቡ ጥግግትም 251.2 ሰዎች በካሬ ኪሎ ሜትር ይሆናል። ከዚህ Aጠቃላይ

ህዝብ ውስጥ በምርታማ ስራ መሰማራት የሚችለው ከ15-64 ዓመት Eድሜ ክልል ውስጥ

የሚገኘው የከተማ ህዝብ 67.9% የገጠሩ ደግሞ 61.2 Aካባቢ ድርሻ Aለው። ይህም

ለቀጣይ ልማት ምቹ ሁኔታ Eንደሚፈጥር ይገመታል። በAንድ የከተማና የገጠር ቀበሌ

በAማካኝ 8019 ሰዎች ይኖራሉ። ይህም ህዝቡ ተጠጋግቶ የሚኖር መሆኑን ያመለክታል።

በተለይ ትልልቅ ከተሞች ማለትም ጎንደርና ባህርዳር በዚህ የልማት ቀጣና በመካተታቸው

የተፈጠረ ነው ተብሎ ይታሰባል። በAጠቃላይ የቀጠናው ነዋሪ ሕዝብ Aማርኛ ተናጋሪ

ነው። በዋናነት የክርስትናና የEስልምና ተከታዮች ይገኛሉ።

የቀጠናው ሕዝብ የኑሮ ሁኔታን በተመለከተም ቀጠናው በሚታወቁ የIኮኖሚና ማህበራዊ

Eድገት Aመልካቾች ምን ደረጃ ላይ Eንደሚገኝ የሚያሳይ መረጃ የሌለ በመሆኑ

የሕዝቡን ኑሮ በተመለከተ ዝርዝር መረጃ ማቅረብ ባይቻልም 77 በመቶ የሚሆነው

የቀጠናው ሕዝብ ኑሮ በዋናነት የተመሰረተው በግብርና ነው፡፡ ሥነምህዳሩ ለግብርና

ልማት የተመቸ በመሆኑ Aብዛኛው የቀጠናው Aካባቢዎች ለምግብ ዋስትና ችግር

የተጋለጡ Aይደሉም፡፡ በተለይ በጣና ዙሪያ ሜዳማ Aካባቢዎች የሚኖረው የገጠር ሕዝብ

ግብርናው በመስኖ ጭምር የተደገፈ በመሆኑ የተሻለ ገቢ Aለው፡፡ ይሁን Eንጅ ከAለባበስና

Aመጋገብ ጀምሮ ያለውን ሃብት በAግባቡ በመጠቀምና ጥሪት በመያዝ ራሱን ወደ ተሻለ

ኑሮ በማሸጋገር ረገድ ያለው ልምድ ይህን ያህል የዳበረ Aይደለም፡፡



በሌላ በኩል ደግሞ በAመረቱት ምርት የAመት ፍጆታቸውን ሙሉ በሙሉ መሸፈን

የማይችሉ የህብረተሰብ ክፍሎች Aሉ፡፡ በተለይ በደጋማ Aካባቢዎች መሬቱ የተጋጋጠ

በመሆኑ Eንዲሁም ውርጭ ወቅቱን ያልጠበቀ ዝናብና በረዶ የመሳሰሉ የተፈጥሮ

Aደጋዎች በሚፈጥሩት ችግር፣ በቆላማው ደግሞ በEርጥበት Eጥረት፣ በመሬት መደርመስ፣

በተፈጥሮ ሃብት መመናመን ወዘተ ምክንያት የምርት Eጥረት ይከሰታል፡፡ በመሆኑም

በEነዚህ Aካባቢዎች የተወሰኑ የህብረተሰብ ክፍሎች የምግብ ዋስትናቸውን Aላረጋገጡም፡፡

በዚህ መሠረት በቀጠናው በAንድ ወረዳ(ሊቦ ከምከም) 42686 ያህል ብዛት ያለው ህዝብ

ከፍተኛ የምግብ Eጥረት ያለበት በመሆኑ በሴፍቲኔት ፕሮግራም Eንዲታቀፍ ተደርጓል፡፡

ይህም ከልማት ቀጠናው ጠቅላላ ሕዝብ ጋር ሲነጻጸር 1.2% ነው ፡፡ በፕሮግራሙ

ባይታቀፍም በደጋማውና ቆላማ Aካባቢዎች ያለው ሌላው የምግብ ዋስትና ችግር ያለበት

ሕዝብ ቢደመር ብዛቱ ከዚህ ከፍ Eንደሚል ይታመናል፡፡ ከዚህ ሌላም በወይናደጋዎችም

ጭምር በህዝብ ቁጥር መጨመር ምክንያት በተፈጠረው የመሬት Eጥረት መሬት የሌለው

ወጣት ቁጥር ቀላል Aይደለም፡፡

ህብረተሰቡ የጉልበት ሥራ በመሥራት፣በAነስተኛ የንግድ ሥራ፣ ከሰል በማክሰልና ማገዶ

በመሸጥ ፣ ከቀጠናው ውጭ ወደ ሌሎች Aካባቢዎች በመፍለስ፣ ሴቶች ወደ ከተሞች

በመሄድ በሰው ቤት በመቀጠር፣ ወዘተ በኑሮው የሚታየውን ክፍተት ለመሙላት ጥረት

ያደርጋል፡፡

በከተሞች ያለውን ሁኔታ በተመለከተም የከተማው ሕዝብ በAብዛኛው የሚተዳደረው

በንግድ ሥራ፣በመንግሥትና መንግሥታዊ ባልሆኑ ተቋማት Eንዲሁም በግል ድርጅት

ተቀጥሮ በመሥራት ነው፡፡ በAነስተኛ ከተሞች በግብርና የተሰማራ ህዝብም ይኖራል፡፡

በከተሞች የተሻለ ኑሮ የሚኖር ሕዝብ Eንደሚኖር ሁሉ በፍጹም ድህነት ሥር የሚኖረው

ሕዝብ ቁጥርም ቀላል Aይደለም፡፡ ይህም በAብዛኛው ከሥራAጥነት ችግር የመነጨ ነው፡፡

በAጠቃላይ በቀጠናው የምግብ ዋስትና ችግር የሌለበትና በተወሰነ ደረጃ የከፋ የምግብ

ዋስትና ችግር ያለበት ሕዝብ ይኖራል፡፡ በመሆኑም የምግብ ዋስትና ችግር የሌለበት

የህብረተሰብ ክፍል ሀብቱን በቁጠባ ተጠቅሞ ግብርናውንና Aግሮ Eንዱስትሪውን

በማቀናጀት ወደተሻለ ኑሮ Eንዲሸጋገር ህዝቡን ማንቀሳቀስ ይገባል፡፡ የምግብ ዋስትና

ችግር ያለበት ደግሞ ከምግብ ዋስትና ችግር የሚላቀቅበትና የተሻለ ኑሮ ከሚኖረው

ማህበረሰብ ጋር Eንዲስተካከል ለማስቻል ከፍተኛ ጥረት ማድረግ ይገባል፡፡



3.6. Iኮኖሚያዊ፣ ማህበራዊና ፖለቲካዊ ሁኔታ

3.6.1. የግብርና ልማት መንግስት ግብርና መር የIንዱስትሪ ልማት ስተራቴጂን በመከተል የግብርና ምርትና

ምርታማነትን ለማሳደግ ከፍተኛ ጥረት በማድረጉ ለውጥ በመታየት ላይ ነው::

ጉልበታቸውንና መሬትን በመጠቀም በሰብል ልማትና Eንሰሳት Eርባታ በመሳተፍ በርካታ

የቀጠናው AርሶAደሮች በምግብ Eራሳቸውን ከመቻል Aልፎ ትርፍ Aምራች ሁነዋል::

ቀጣናው በዋናነት ወይና ደጋ (90%) Eና ደጋ (8%) ስነ ምህዳሮችን ያቀፈና ሶስት የAፈር

Aይነቶች ቨርቲሶል (48%) ሉቪሶል (21%) ኒቶሶል (15%) በዋናነት ይጠቀሳሉ:: በEቅድ

የተመሰረተ የመሬት Aጠቃቀም ባለመኖሩ ለም Eና ለሰብል ልማት Aመች በሆኑ መሬቶች

ላይ ባህር ዛፍ በስፋት መተከሉ የሰብል ምርታማነቱን መቀነሱ ፣ የAፈር ለምነት Eየቀነሰ

መምጣትና ከፍተኛ የAፈር Aሲዳማነት መከሰት ከቀጠናው ችግሮች የሚጠቀሱት ናቸው::

ወይና ደጋው ስነ ምህዳር የጣና Aካባቢን ሜዳማ ቦታዎች ተዳፋታነታቸው ከ 0-8%

የሆኑትን Aጠቃላይ የቀጠናውን 64.08% ያቀፈ በመሆኑ ለመስኖ ልማት Aመች ነው::

የሩዝ፣ የቆሎ፣ የዳጉሳ፣ የAጃ፣ የጓያ፣ የስንዴ፣ የገብስ፣ የሱፍ፣ የኑግ፣ የበርበሬና የሽንኩርት

ሰብሎች የሚበቅሉ ሲሆን በተለይም ሩዝ፣ ቦቆሎና ዳጉሳ በስፋት ይመረቱበታል::

የAካባቢው ሞቃታማ የዓየር ፀባይ (16-21 0c) የሰብሎችን Eድገት ስለሚያፋጥን ጥቁር

Aፈርና የመስኖ ልማቱን በመጠቀም በAመት Eስከ ሶስት ጊዜ ማምረት የሚያስችሉ

ሁኔታዎች Aሉት:: የቋሚ የፍራፍሬ ሰብሎች (ብርቱካን፣ ማንጎ ፣ሙዝ) Eና የሸንኮራ Aገዳን

በሰፊው ለማልማት ምቹ ሁኔታዎች Aሉት::

በደጋማው Aካባቢ ድንች፣ የቢራ ገብስ፣ ስንዴ፣ ባቄላ፣ የምግብ ገብስ፣ ተልባና ትሪቲካሌ

ይመረታሉ:: ድንችና የቢራ ገብስ ልማት ከፍተኛ ትኩረት የሚያሻቸው ሰብሎች ሲሆኑ

Eንዲሁም ለደጋ ፍራፍሬ በተለይም Aፕል ልማትን በሰፊው ለማስኬድ ስነ ምህዳሩ

የተመቸ ነው:: የቢራ ገብስ ልማት Eየተስፋፋ ያለ ቢሆንም በተመጣጣኝ ዋጋ Eና

AርሶAደሮቹን በሚያበረታታ መልኩ የዳሽን ቢራ ፋብሪካ መረከብ Aለመቻሉ ልማቱን

በበለጠ Aስፋፍቶ ለመቀጠል Aስጊ መሆኑን ያመላክታል:: የተራቆተ የAፈር ለምነትን፣

Aሲዳማነትን፣ የውርጭና በረዶ ጉዳትን ሊቋቋሙ የሚችሉ የስንዴ ዝርያዎች Eጥረት

በመኖሩ የትሪቲካሌ ሰብልን Eንደ Aማራጭ ሰብል በስፋት ማምረት ተችሏል::



3.6.2. መሠረተ ልማት

የልማት ቀጠናውን Eምቅ ሀብቶች ለማልማትና ለመጠቀም መንገድ፣ መብራትና

ቴሌኮሚኒኬሽን ቁልፍ ሚና ይጫወታሉ፡፡

መንገድ

የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠናን ለማፋጠን መንገድ ቁልፍ መሠረተ ልማት ነው፡፡

በ2001 በልማት ቀጠናው 139.84 Aስፋልትና 571.29 ኪሎ ሜትር የበጋ ከክረምት ጠጠር

መንገድ Aለ፡፡ የቀጠናው ጠቅላላ የመንገድ ርዝመት 711.13 ኪሎ ሜትር ነው፡፡ የመንገድ

ጥግግቱ ደግሞ 52 ኪሎ ሜትር ነው፡፡

በመንገድ ረገድ ከባህር ዳር በቡሬ Aድርጎ Aዲስ Aበባ Aስፋልት፣ከባህር ዳር በሞጣ

Aድርጎ Aዲስ Aበባ የበጋ ከክረምት ጠጠር መንገዶች ቀጠናውን ከOሮሚያ ክልልና ፣መሀል

Iትዮጵያና ከሌሎች የAማራ ከልል የልማት ቀጠናዎች በማገናኘት የልማት ቀጠናውን

ልማት ለማፋጠን መሰረቶች ናቸው፡፡ ከEነዚህ ዋና Aውራ ጎዳናዎች ጋር ሁሉም

በቀጠናውን የሚገኙ ወረዳዎች ስለሚገናኙ ለኗሪዎች የትራንስፖርት Aገልግሎት

ለመስጠትና Eቃ ማጓጓዝ ያስችላሉ፡፡ Eጅግ በጣም ውስን ቀበሌዎች ከወረዳ ዋና

ከተሞችና ዋና መንገዶች የሚያገናኝ የበጋ ከክረምት መንገድ (በናሙና ወረዳዎች 17.5%)

Eንዳላቸው መገንዘብ ተችሏል፡፡ በAብዛኞቹ የሰብል፣ Eንስሳት፣ ደን፣ ቱሪዝምና ማEድን

ሀብት ያላቸው ቀበሌዎች በጋ ከክርምት የሚያገናኝ መንገድ Aለመኖር በስትራቴጅክ

Eቅድ ዘመኑ ትኩረት በመስጠት መስራት Eንደሚያስፈልግ ያሳያል፡፡

የAየርና ባሕር ትራንስፖረት

ቀጠናው የባህርዳርና ጎንደር ኤርፖርቶች ስላሉ በAየር ትራንስፖርት ቀጠናው በተሻለ

ሁኔታ ላይ ይገኛል፡፡ ይህን የትራንስፖርት ዘርፍ በመጠቀም በቀጠናው የሚመረቱ

ምርቶች ኤክስፖርት በማድረግ የቀጠናውን ልማት ለማፋጠን የሚያስችል ከመሆኑም

በተጨማሪ በቀጠናው ያለውን የቱሪዝም ሀብት ለመጠቀም ያስችላል፡፡ የጣና ሐይቅ

Aብዛኞቹን የቀጠናውን ወረዳዎች ስለሚዋስን በባህር ትራንስፖርት ሰውና Eቃ በበለጠ

ማጓጓዝና በሐይቁ ክልል ያሉ ደሴቶችን፣ ገዳማትንና ተፈጥሯዊ ቦታዎችን ከሚጎበኙ

ቱሪስቶች ቀጠናው ተጠቃሚ Eንዲሆን ከጥራት፣ ፍጥነትና ምቾት Aኳያ የሀይቁን

ትራንስፖርት Aገልግሎት ማሻሻል ያስፈልጋል፡፡

የመብራት Aገልገሎት



የኤሌክትርክ ኃይልን በማመንጨት Aገልገሎቱን ለመሰፋፋት የፌደራል መንግስት በሰጠው

ከፍተኛ ትኩረትና ተግባራዊ Eንቅስቃ መሰረት ሁሉም የልማት ቀጠናው ወረዳዎች 24

ሰዓት የመብራት Aገልግሎት ያገኛሉ፡፡ ስለሆነም የቀጠናውን Eምቅ ሀብቶች ለማልማትና

EንደAካባቢዎች ተጨባጭ ሁኔታ Iንቨስተሮችን ለመሳብ በሚያስችል ደረጃ ላይ ነው፡፡

በገጠር ቀበሌዎች የኤሌክትሪክ መብራት መዘርጋት ከፍተኛ ፍላጎት ያለ ቢሆንም መስመር

የተዘረጋላቸው በጣም ውስን ቀበሌዎች ናቸው፡፡ በናሙና ወረዳዎች 18.5% ያህሉ ብቻ

ያገኛሉ፡፡

ቴሌኮሚኒኬሽን Aገልግሎት

በቀጠናው የሚገኙ ሁሉም የወረዳ ከተሞች የስልክ Aገልግሎት ተጠቃሚ ሆነዋል፡፡

የሞባይል Aገልገሎት በAብዛኛው የቀጠናው Aካባቢዎች ቢኖርምAርሶ Aደሮች ሞባይል

ሲጠቀሙ Aይታም፡፡ በመሆኑም ወደፊት በርካታ Aርሶ Aደሮች ሞባይል መጠቀም

Eንዲችሉ የመስመርና ካርድ ክፍያ ማሻሻል ያስፈልጋል፡፡ በናሙና ወረዳዎች 95% ያህሉ

ቀበሌዎች የዋየርለስ ስልክ Aገልግሎት በማግኘት ላይ ናቸው፡፡

3.6.3. የከተማና የግል ሴክተር ልማት

ከተማ ልማት

በጣና ዙሪያ ተፋሰስ ልማት ቀጠና በጠቅላላው 31 ከተሞች ያሉ ሲሆን ከEነዚህ መካከል 6

ታዳጊ ከተሞች 12 ንUስ ማዘጋጅ ቤቶች፣ 9 መሪ ማዘጋጃ ቤቶች፣ 4 የከተማ Aስተዳደር

ደረጃ ያላቸው ናቸው፡፡ በክልሉ ገንዘብና Iኮኖሚ ልማት ቢሮ ግመታ መሰረት በ2001

በልማት ቀጠናው ይኖራል ተብሎ ከሚገማተው ጠቅላላ ህዝብ መካከል 776,480 በቀጠናው

ውስጥ በሚገኙ ከተሞች ይኖራል፡፡ በከተሞች የሚኖረው ህዝብ በጠቅላላው በልማት

ቀጠናው ከሚኖረው ህዝብ ጋር ሲነጻጸር 23% ነው፡፡

በልማት ቀጠናው በግብታዊነት በኗሪዎች ፍላጎት የሚቆረቆሩ የከተማ ማEከላት መበራከት፣

በነባር ከተሞች በቆዳ ስፋት ወደጎን በመለጠጥ በAካባቢያቸው የሚገኙ ለምና የሰብልና

Eንስሳት ልማት ተስማሚ መሬቶችን Eየተሻሙ ነው፡፡ Aሁን ባለንበት ሁኔታ ከተሞች

ለገጠሩ ልማት ጉልህ AስተዋጽO ከማድረግ ይልቅ ወደጐን በመስፋፋት የAርሶ Aደሩን

መሬት መሻማት Eንጂ Aርሶ Aደሩን በከተማው Iኮኖሚ Eያቀፉ የመሄድ Aቅማቸው

ደካማ በመሆኑ መዋቀራዊ ለውጥን ለማፋጠን የሚጠበቀውን ያህል Eየተራመዱ

Aይደለም፡፡ Aብዛኞቹ በቀጠናው ውስጥ የሚገኙ ከተሞች የAስተዳደር፣ የግብርና

ምርቶችና Aነስተኛ ሸቀጦች የግብይት ማEከልነት ከመሆን ያለፈ ግብርናና ገጠር ልማቱን

በማስተሳሰር የጎላ ሚና Eየተጫወቱ Aይደለም፡፡



በተጨማሪ Aብዛኞቹ የቀጠናው ከተሞች በወሰን Eና ፕላን ክልላቸው ውስጥ ያለው ቦታ

በAርሶ Aደሮች በመያዙ ለIንቨስትመንት ሊውል የሚችል ቦታ ለማስተላላፍ ከፍተኛ ካሣ

የሚጠይቁ በመሆናቸው በልማታቸው ላይ Aሉታዊ ተጽEኖ Eያሳደረ ነው፡፡

መንግስት የከተማ ኗሪዎችን የቤት Eጥረት ለማቃለል ቦታ ከመስጠት በተጨማሪ በክልሉ

በሚገኙ ትላልቅ ከተሞች ኮንዶሚኒየም ቤቶች በመስራት ጥረት Eያደረገ ያለ ቢሆንም

ከቅርብ ጊዜ ወዲህ መሬት ከፍተኛ ዋጋ Eያወጣ በመምጣቱ የመሬትና ቤት መሻሻጥ

በገጠርም ሆነ በከተማ የሚታይ ክስተት በመሆኑ የመሬት Aጠቃቀሙንና Aስተዳደሩ

Aፈጻጸም ውስብስብ Eያደረገው ነው፡፡ በከተሞች መሠረተ ልማቶች /የውስጥ ለውስጥ

መንገዶችና የተፋሰስ ግንባታዎች/ Aፈጻጸም ዝቅተኛ በመሆኑ ለኗሪዎች ምቹ ሁኔታ

ካለመፈጠሩም Aልፎ ግብርናና ከተማ ልማቱን ለማስተሣሰር የሚያስችሉ የIኮኖሚ

Eንቅስቃሴዎችን ለማከናወን በሚችሉበት ደረጃ ላይ ናቸው ለማለት Aያስደፍርም፡፡

በቀጠናው ባሉ Aብዛኞቹ ከተሞች የሚኖሩ ኗሪዎች በAስከፊ ድህነት ውስጥ የሚኖሩ

ናቸው፡፡ ሥራ Aጥነትና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮች በከተሞች ጎልተው የሚታዩ ክሰተቶች

ናቸው፡፡

በሌላ በኩል ባለው Eምቅ የተፈጥሮና ባህላዊ ሀብት የጣና ዙሪያ ተፋሰስ ልማት ቀጠና

ከፍተኛ የከተማ Eድገት የሚታይበት ነው፡፡ ሰፊ ሰብልና የEንስሳት ሀብት የሚመረትበት

Aካባቢ ሰለሆነ ከAካባቢው ገጠርና ከተማ Aካባቢዎች፣ ከሌሎች የልማት ቀጠናዎችና

ክልሎች ወደዚህ ልማት ቀጠና ከፍተኛ የህዝብ ፍልሰት Eንዳለ በAባይ ተፋሰስ ላይ

የተካሄደ ጥናት Aመልክቷል፡፡ በጣና ዙሪያ ተፋስስ በመገንባት ላይ ያሉ ቆጋ ፣ መገጭና

ርብ በልማት ዘመኑ ወደፊት የሚሰሩ የመስኖ ግድቦች በሚፈጥሩት የሥራ Eድልና

የIንቨስትመንት Aቅም ምርትና ምርታማነት ስለሚጨምር ከፍተኛ ማህበራዊና

Iኮኖሚያዊ Eንቅስቃሴ ሰለሚኖር ወደፊት ፈጣን ከተማና የAግሮ-Iንዱሰትሪ ልማት

የሚመዘገብበት ቀጠና ነው ፡፡ የልማት ቀጠናው ለEንስሳት Eና የሰብል ልማት ከፍተኛ

ምቹ ሁኔታ ስላለው የግብርና ምርት መጨመር ለከተሞች Eድገት ምቹ ሁኔታ

ይፈጥራል፡፡ በAሁኑ ጊዜም በክልሉ በሜትሮፖሊታንነት ከተሰየሙት ሦሥት ከተሞች

መካከል ሁለቱ ማለትም ባህር ዳርና ጎንደር በዚህ የልማት ቀጠና ይገኛሉ፡፡ የEነዚህ

ከተሞች ህዝብ ብዛትና ማህበረ-Oኮኖሚ ልማት ፈጣን ነው፡፡ በከተሞች ከሚኖረው ሕዝብ

መካከል 63% ያህሉ በሁለቱ ትላልቅ ከተሞች ይኖራል፡፡



የከተማና ገጠር Eና የከተሞች የEርስ በEርስ ትስስር Eንዲሁም የከተማ ፕላን ዝግጅት

የከተሞች መረጃ ሥርዓት ዝርጋታ ልዩ ትኩረት የሚሰጣቸው ጉዳዮች ናቸው፡፡ በገጠር

ከፍተኛ ምርት ሲመረት ከተሞች የንግድ፣ Aግሮ ፕሮሰሲንግ፣ ማኀበራዊና Iኮኖሚያዊ

Aገልግሎቶች Aቅርቦቶች ማEከል በመሆን የቀጠናውን ልማት በማፋጠን ቁልፍ ሚና

Eንዲጫወቱ የመሠረተ ልማቶችን ጥራት ማሻሻል፣ቀልጣፋና ጥራት ያለው Aገልግሎት

Eንዲሰጡ የሚያስችል የAቅም ግንባታ ሥራ መስራት ያስፈልጋል፡፡ የከተሞች መዋለ

ንዋይ ፍሰትና የEርስ በEርስ ግንኙነት መጠናከር በከተሞች መካከል ተወዳዳሪነት

Eንዲኖር ያስችላቸዋል፡፡

ግብርናው በገጠርና ከተማ ከግብርና ወጪ ለሆኑ የIኮኖሚ ዘርፎች ማስፋፊያ የሚሆኑ

ግብAቶችና ለከተማ ኗሪዎች ለምግብ የሚሆን ምርት ከማቅረብ ባሻገር በዋነኛነት ከተሞች

የAግሮ ፕሮሰሲንግ ሥራ ስለሚከናወን ግብAቶችን በማቅረብ ለሽግግሩ ወሳኝ ሚና

Eንዲጫወት ይደረጋል፡፡ ከተሞች የግብይት፣ የፋይናንስና ትራንስፖርት Aገልግሎት

ማEከላት ሆነው ስለሚያገለግሉ ትኩረት Aግኝተው መጠናከር Aለባቸው፡፡

በመሆኑም ማዘጋጃ ቤቶችና የከተማ Aስተዳድሮች በየAካባቢያቸው ያለውን የመስኖ ልማት

በመሠረት በማድረግ ለግንባታ የሚሆን መሠረተ ልማት ለማሟላት፣ ከግብርና ውጪ

ለሚፈጠሩ የIኮኖሚ Eንቅስቃሴዎችና ለAግሮ ፕሮሰሲንግ ምቹ ሁኔታ መፍጠር

ይገባቸዋል፡፡

መካከለኛና ከፍተኛ Iንዱስትሪ

የጣና ዙሪያ ተፋሰስ የልማት ቀጠና ለተለያዩ የማምረቻና ማቀነባበሪያ Iንዱስትሪዎች

ልማት መነሻ የሚሆኑ Eምቅ ሃብቶች Eንዲሁም በገበያ ተፈላጊነት ያላቸው ምርቶችን

ለማምረት ግብዓት የሚሆኑ ጥሬ Eቃዎች በስፋት የሚገኙበት ቀጠና ነው፡፡ ቀጠናው

በAብዛኛው ለግብርና ተስማሚ የሆነ Aግሮ Iኮሎጅ ያለው በመሆኑ የተለያዩ ሰብሎች

የሚለሙበት፣ ሰፊ የEንስሳት ሃብት የሚገኝበት Eንዲሁም Eንደ ቀርከሃና ባህርዛፍ

የመሳሰሉ የደን ውጤቶች በስፋት የሚበቅሉበት በመሆኑ Eነዚህን በተሻለ ማልማት ከተቻለ

ቀጠናው ለAግሮ Iንዱስትሪ ልማት Eጅግ የተመቸ ነው፡፡ በተለይም የገጸምድርና የከርሰ

ምድር ውሃን በማበልጸግ የመስኖ ልማት በስፋት ለማካሄድ ሰፊ Eንቅስቃሴ በመደረግ ላይ

በመሆኑ ሁኔታው የግብርና ምርቱ ትልቅ Eድገት የሚያሳይበትን ብቻ ሳይሆን ምርቱ

በጥራት የሚመረትበትን Aጋጣሚ Eንደሚፈጥር ይገመታል፡፡ ይህም ከገበሬው ፍጆታ

ተርፎ በበቂና በዘላቂነት ለገበያ የሚቀርብ በቂ ምርት ይኖራል ተብሎ ይታመናል፡፡



ስለዚህ ይህንን ምርት የሚቀበል በቂ ገበያ ከወዲሁ ማሰብ የግድ ስለሚል ለዚህ Aንዱ

Aማራጭ Aግሮ Iንዱስትሪዎች Eንዲስፋፉ ምቹ ሁኔታን መፍጠር ይሆናል፡፡

Aግሮ Iንዱስትሪዎች ምርታቸውን በጥራት Eስካመረቱ ድረስ የEነሱም ምርት ቢሆን በቂ

ገበያ Eንደሚያገኝ ይታመናል፡፡ በክልሉም ሆነ በቀጠናው ብሎም በAገሪቱ ከሚኖረው

የህዝብ ብዛትና ምርቶችን ከሚፈልጉና ለክልሉ ቅርበት ያላቸው Eንደ ሱዳንና

የመካከለኛው ምሥራቅ የመሳሰሉ የውጭ Aገሮች ከመኖራቸው Aንጻር ያለው የAገር

ውስጥና የውጭ ገበያ Eድል በጣም ሰፊ ነው፡፡ በክልል ደረጃ ሲታይ በተለያዩ የIንዱስትሪ

ዘርፎች በAገርAቀፍ ደረጃ ከተመረተው ምርት ውስጥ የAማራ ክልል ድርሻ 4.7 በመቶ

ብቻ ሲሆን በሌላ በኩል ደግሞ የክልሉ የIንዱስትሪ ምርቶች ፍጆታ ከAገር Aቀፍ ምርት

26 በመቶ Eንደሆነ ጥናቶች ይጠቁማሉ፡፡ ይህም ቀሪው ፍጆታ ከሌሎች ክልሎች ወይም

ከውጭ በሚገኝ ምርት Eየተሸፈነ Eንደሆነ የሚያሳይ ሲሆን በክልሉም ሰፊ ገበያ Eንዳለ

የሚያረጋግጥ ነው፡፡

በልማት ቀጠናው 26 የመካከለኛ ደረጃ ያላቸው Iንዱስትሪዎች ተቋቁመው የሚገኙ

ሲሆን ከEነዚህ መካከል Aስራ ዘጠኙ Aግሮ Iንዱስትሪዎች ናቸው፡፡ ስድስት የሚሆኑ

ዘመናዊ የEህል ማበጠሪያ ድርጅቶችም ይገኛሉ፡፡ ከላይ Eንደተገለጸው ቀጠናው

ለAግሮIንዱስትሪ ልማት ሰፊ Eምቅ ሃብት ያለው ቢሆንም በመካከለኛና ከፍተኛ ደረጃ

የሚገለጹ Aግሮ Iንዱስትሪዎች የሚጠበቀውን ያህል Aይደሉም፡፡ ለዚህም የተለያዩ

ምክንያቶችን መጥቀስ ቢቻልም የግብርና ግብዓቶችን Iንዱስትሪው በሚፈልገው ብዛትና

ጥራት መሠረት ማቅረብ Aለመቻል Eንደ Aንድ Aብይ ምክንያት ተደርጎ ሊወሰድ

ይችላል፡፡ ይህም ውሃን ማEከል ያደረገ የግብርና ልማት ለማምጣት በከፍተኛ ደረጃ

Eንቅስቃሴ Eየተደረገ ያለ በመሆኑ ችግሩ በዚህ ይፈታል ተብሎ ይጠበቃል፡፡ ከዚህ ጎን

ለጎንም Eንደ መብራት፣ውሃ፣መንገድ የመሳሰሉ መሰረተ ልማቶችን በተሻለ ሁኔታ

የማስፋፋት ሥራ መሰራት ይኖርበታል፡፡ ለAግሮ Iንዱስትሪው ልማት ግብዓት ከሚሆኑት

በተጨማሪም ለኮንስትራክሽን Eንዱስትሪው ግብዓት የሚሆኑ Eንደ ድንጋይ፣Aሸዋ፣የሸክላ

Aፈር፣ የመሳሰሉ ማEድናት በስፋት የሚገኙ ሲሆን Eምነ በረድ ጂፕሰምና ሌሎች

ለሲሚንቶና ኖራ ምርት ጥሬ Eቃ የሚሆኑ ማEድናትም Aሉ፡፡

በጥቅሉ መካከለኛና ከፍተኛ Iንዱስትሪዎችን በተለይም ካላቸው ስትራቴጅካዊ ጠቀሜታ

Aንጻር Aግሮ Iንዱስትሪዎችን በማስፋፋት ረገድ በቀጠናው ሰፊ ሥራ መሰራት

ይኖርበታል፡፡



ጥቃቅንና Aነስተኛ ንግድና Iንዱስትሪ ልማት፣

በሚፈጥሩት ሰፊ የሥራ Eድልና ለመካከለኛና ከፍተኛ Iንዱስትሪው Eድገት መሠረት

በመሆናቸው ለጥቃቅንና Aነስተኛ ንግድና Iንዱስትሪ ተቋማት(ጥ/A/ን/I/ሥራዎች)

ልማት በክልሉ ትልቅ ትኩረት የተሰጠው ጉዳይ Eንደሆነ ይታወቃል፡፡ በ1994 ዓም

በማEከላዊ ስታትስቲክስ ባለሥልጣን በተደረገ የናሙና ቆጠራ መሠረት በክልሉ የተቋማቱ

ብዛት 405855 Eንደነበረና በAገር Aቀፍ ከነበረው ክልሉ የ24 በመቶ ድርሻ Eንደነበረው

መረጃው ያመለክታል፡፡ በቀጠናውም በተመሳሳይ ቀላል የማይባል ቁጥር ያላቸው ተቋማት

Eንዳሉ የሚታመን ሲሆን ለበርካታ ዜጎችም ሰፊ የሥራ Eድል ፈጥረዋል፡፡

የጥ/A/ን/I/ሥራዎች ተቋማትን ይበልጥ ለማስፋፋት በክልሉ የተለያዩ ጥረቶች Eየተደረጉ

ሲሆን ከሚደረጉ ጥረቶች መካከልም የብድር Aቅርቦት Eንዲሁም የመሥሪያና የመሸጫ

ቦታ መሥጠትና ማመቻቸት ዋና ዋናዎቹ ናቸው፡፡ Eነዚህንና ሌሎች ድጋፎችን

በመሥጠት በ2000 በጀት ዓመት በክልሉ 92692 Aዲስ የሥራ Eድል ለመፍጠር

ተችሏል፡፡ ይህም ከ1998 Eና ከ1999 በጀት ዓመት ጋር ሲነጻጸር Eንደ ቅደም ተከተላቸው

የ127 በመቶና የ28 በመቶ ብልጫ Aለው፡፡ Aዲስ የሥራ Eድል ከተፈጠረላቸው

ተጠቃሚዎች 90 በመቶው ወጣቶች ሲሆኑ ሴቶች ደግሞ 37 በመቶ ድርሻ ይይዛሉ፡፡

ያለፉትን ሶስት ዓመታት ማለትም ከ1998-2000 በጀት ዓመት የነበረውን Aፈጻጸም

ስንመለከት በቀጠና ደረጃ የመረጃ ክፍተቱ Eንደተጠበቀ ሆኖ በሶስቱ ዓመታት በድምሩ

44491 ያህል የሥራ Eድሎች Eንዲሁም 17360) Iንተርፕራይዞች Eንደተፈጠሩ

ይገመታል፡፡ ከሶስቱ ዓመታት Aፈጻጸም በመነሳት በቀጠናው በዓመት በዓማካይ

የተፈጠረው የሥራ Eድል ብዛት 14830 Eንደሚሆን ይገመታል፡፡ ይህም በክልል ደረጃ

ከተመዘገበው 68781 ዓማካይ ዓመታዊ የሥራ Eድል ፈጠራ Aፈጻጸም የ21.6 በመቶ

ድርሻ Eንዳለው ያመለክታል፡፡ የሥራ Eድሎች የተፈጠሩት የተለያዩ ድጋፎችን

በመሥጠት ነባር ተቋማትን ጭምር በማጠናከር ሲሆን በሶስቱ ዓመታ በቀጠና ደረጃ

ለ4759 ነባር ድርጅቶች ድጋፍ መሥጠት Eንደተቻለ መረጃዎች ያመለክታል፡፡

በክልሉ የተለያዩ ድጋፎችን በማድረግ የሚፈጠሩ የሥራ Eድሎች ብዛት በየዓመቱ Eድገት

Eያሳየ የመጣ ቢሆንም Aሁን ካለው ከፍተኛ የሥራ Aጥ ቁጥር Aንጻር ብዙ መሰራት

Eንዳለበት ይታመናል፡፡ ከሥራ Eድል ፈጠራ Aንጻር Aሁን በAመዛኙ Eየተሰራ ያለው

በከተሞች ሲሆን የህዝብ ቁጥር Eያደገ ከመምጣቱ ጋር ተያይዞ በተፈጠረው የመሬት Eጥረት

በገጠርም የሥራ Aጥ ቁጥሩ ከሚገባው በላይ ጨምሯል፡፡ በገጠሩም በAብዛኛው የሥራ

Aጥነት ችግሩ ሰለባ የሆነው ወጣቱ ነው፡፡ ስለዚህ ወጣቱ ወደ ከተሞች ሳይፈልስ በAለበት

ሆኖ በትንሽ መሬት ላይ ሰርቶ የሚኖርበትን መንገድ ማመቻቸት ያስፈልጋል፡፡ ከEርሻ

ውጭ በሆኑ ሌሎች የሥራ መስኮች ሊሰማራ የሚችልበትን Aማራጭ ማሰብ የግድ ይላል፡፡



ከዚህ Aንጻር መታሰብ ያለበትም በገጠር ለጥ/A/ንግድ ሥራዎች ልማትና ለሥራ Eድል

ፈጠራው መሠረት የሚሆኑ Eምቅ ሃብቶች ያሉ በመሆኑ Eነዚህን መነሻ ያደረጉና በAንድ

በኩል የሥራAጥነት ችግሩን የሚፈቱ በሌላ በኩል ደግሞ መልሰው የገጠር ልማቱን

የሚያፋጥኑ የጥቃቅንና Aነስተኛ ሥራዎች ፓኬጆችን (ለምሣሌ Aት/ፍራፍሬ፣ደን

ልማት፣ማድለብ ፣የEን/ርባታ፣ንብ ማነብ፣Eደ ጥበብ፣ንግድ፣ የEንጨት ሥራ፣ፓምፕና ጋሪን

የመሳሰሉ ጥገና፣Aሸዋና ድንጋይ ማቅረብ ወዘተ) በመቅረጽ ወጣቱን ማሰማራት ያስፈልጋል፡፡

ለዚህም Aሁን በድጋፍ Aሰጣጡ ችግር ሆነው በህ/ሰቡ Eየቀረቡ ያሉ ከቦታ

Aቅርቦት፣ከሥልጠና(የሥልጠና ጥራት ዝቅተኛ መሆን፣የሥልጠና ሽፋኑ ውሱንነት፣የሥልጠና

በጀት Eጥረት)፣ ከብድር ጋር የተያያዙ (የብድር መጠን ማነስ፣የመመለሻ ጊዜ ማጠር፣የብድር

ሽፋኑ የገጠር ከተሞችንና Aንዳንድ ወረዳዎችን Aለማካተት፣ የብድር መዘግየት) ችግሮችን

መፍታት ተገቢ ይሆናል፡፡ ከዚህ ሌላም በገጠር የጥ/A/ን/I/ሥራዎችን ለማስፋፋት የገጠር

ቀበሌ ማEከላት የንግድ ማEከል የሚሆኑበትን ምቹ ሁኔታ መፍጠር ያስፈልጋል፡፡ በተለይ

በገጠር የሚቋቋሙት ተቋማት የመስኖ ልማቱ ለሚፈጥረው የተትረፈረፈ የግብርና ምርት

የገበያ ምንጭ Eንዲሆኑ ሆነው Eንዲስፋፉ ማድረግ ይገባል፡፡

ንግድና Iንቨስትመንት

በቀጠናው ውስጥ የምርት Eድገት Eንዲመጣ ከሚደረገው Eንቅስቃሴ ጎን ለጎን

ለሚመረቱና ለሚፈጠሩ Aገልግሎቶች በቂና ዘላቂነት ያለው ገበያ መፍጠር ካልተቻለ

የሚጠበቀው የልማት Eድገት Eውን ሊሆን Aይችልም፡፡ በተለይም መስኖን መሠረት

በማድረግ የግብርና ልማቱን ለማፋጠን Eየተደረገ ያለው Eንቅስቃሴ ምርት ሁለት ሶስት

ጊዜ የሚመረትበትን Eድል የሚፈጥር በመሆኑ ይህንን መሸከም የሚችል ገበያ ማመቻቸት

ያስፈልጋል፡፡ ከዚህ Aንጻር ሰፊ AስተዋጽO ከሚያደርጉት መካከል የንግዱ ሴክተር

በዋናነት ይጠቀሳል፡፡ መንግሥት የንግዱን ሴክተር ማስፋፋት የሚያስችሉ ምቹ

ሁኔታዎችን በመፍጠሩ በዘርፉ የሚሰማራው የነጋዴ ቁጥር በየዓመቱ ጭማሪ Eያሳየ

ይገኛል፡፡

Aሁን በቀጠና ደረጃ ተመዝግቦ በንግድ ሥራ ላይ Eየተንቀሳቀሰ ያለው የነጋዴ ብዛት

15,672 ያህል ይሆናል፡፡ ነጋዴው የጋራ ጥቅሙን ለማስጠበቅና ንግድን ለማስፋፋት

በሚደረገው ጥረት የራሱን ድርሻ መወጣት Eንዲያስችለው የዘርፍ ማህበርና የንግድና

የዘርፍ ማህበር ም/ቤት Aደረጃጀት የፈጠረ ሲሆን ሁሉም ነጋዴ Aባል ባይሆንም የማይናቅ

ቁጥር ያለው ነጋዴ በAባልነት ታቅፎ በመንቀሳቀስ ላይ ይገኛል፡፡ ከዚህ Aንጻር ክልሉ

በAገር Aቀፍ ደረጃ ሲታይ Aፈጻጸሙ የተሻለ ነው፡፡ በAሁኑ ጊዜ 155 የዘ/ማህበራት፣6



የን/የዘ/ማ/ም/ቤቶች በወረዳ በከተማና ደረጃ Eንዲመሠረቱ ተደርጓል፡፡ ይሁን Eንጅ

መቋቋም ባለባቸው ቦታዎች ሁሉ ገና Aልተቋቋሙም፡፡

የንግዱ ሴክተር በሸቀጦችና Aገልግሎቶች ልውውጥ የተጫወተውና Eየተጫወተ ያለው ሚና

የማይናቅ ቢሆንም በAንድ በኩል Aሁን ግሎባላይዜሽን በፈጠረው ውድድር ውስጥ ገብቶ

መዝለቅ የሚችል በሌላ በኩል የገጠር ከተማ ትስስሩን የሚያጠናክርና በተለይ ለግብርና

ምርቱ ገበያ በመፍጠር ረገድ በተሻለ ድርሻውን መወጣት በሚችልበት ደረጃ ላይ

Eንዲደርስ የተለያዩ ድጋፎችን ማድረግ ይጠይቃል፡፡ በቀጠናው ለኤክስፖርት ገበያ

ሊቀርቡ የሚችሉ የግብርና Eና የተፈጥሮ ሃብት ምርቶች(የቅባት Eህሎች፣የቁም Eንስሳት፣

Aጣና፣ ጥራጥሬ፣Eጣንና ሙጫ) ያሉ ቢሆንም Eነሱን በጥራት Aዘጋጅቶ የመላክ ልምዱ

ብዙም የለም ማለት ይቻላል፡፡ በዘመናዊ የንግድ Aሰራር Aቅም ያለው ነጋዴ ሊኖር

ይገባል፡፡ በሌላ በኩል ደግሞ የህገወጥ/ ኮንትሮባንድ ንግድ ልማቱን የሚፈታተን ችግር

በመሆኑ ይህን የሚፈታ ሥራ በስፋት መሰራት ይኖርበታል፡፡

በዚህ መሠረት በሚከተሉት ላይ በትኩረት መሠራት ይኖርበታል፣

ዘመናዊ የንግድ Aሰራር ክህሎት ያለውና ፍትሃዊ የንግድ Aሰራርን የሚከተል

ነጋዴ ብዛት Eንዲጨምር መሥራት፣

የኤክስፖርት ንግድን ማስፋፋት

በክልሉ የምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥና ከድህነት ለመውጣት በሚደረገው ጥረት የግል

ባለሃብቱ የማይተካ ሚና ያለው መሆኑ የሚታወቅ ሲሆን መንግሥት በክልሉ

Iንቨስትመንት Eንዲስፋፋ ማበረታቻዎችን ከመሥጠት ጀምሮ መሠረተ ልማቶችን

የማሟላት፣ መሬትን የማዘጋጀትና ሌሎች የተለያዩ ምቹ ሁኔታዎችን የመፍጠር ሥራ

ሠርቷል፡፡ ክEነዚህ በተጨማሪም የክልሉን Iንቨስትመንት ከመሳብ Aንጻር የክልሉን

የIንቨስትመንት Eድሎችንና ሌሎች የመወዳደሪያ Aቅሞችን በመለየትና በማስተዋወቅ

ባለሃብቶችን የመመልመልና የመሳብ ሥራዎች በስፋት ተሰርተዋል፡፡

በዚህ ምክንያትም ወደ ልማት ቀጠናው የሚፈሰው Iንቨስትመንት ከዓመት ዓመት

Eየጨመረ ይገኛል፡፡ ከሃምሌ 1/1995 Eስከ ሰኔ/2000 ዓ.ም በቀጠናው የIንቨስትመንት

ፈቃድ ያወጡ ፕሮጀክቶች ብዛት 1,678 ሲሆን የተመዘገበው ካፒታል ብር 15 ቢሊዮን

የሚፈጥሩት የሥራ Eድል ደግሞ 262,319 Eንደሚሆን ይገመታል፡፡ ከEነዚህ ፕሮጀክቶች

መካከል ማምረት የጀመሩት 307 ግንባታ ላይ ያሉ ደግሞ 105 በAጠቃላይ በማምረትና

በግንባታ ላይ ያሉ ፕሮጀክቶች ብዛት 412 ናቸው፡፡ በAጠቃላይ ፈቃድ ካወጡት

በግንባታና በማምረት ደረጃ ላይ የሚገኙት 24.5 በመቶ ናቸው፡፡ ከፕሮጅክቶች መካከል



የግብርና ፕሮጀክቶች ከፍተኛውን ቁጥር ይይዛሉ፡፡ ቀጠናው በወይናደጋ በደጋ Aግሮ

Iኮሎጅ የተከፋፈለና ለተለያዩ የግብርናና ግብርና ነክ Iንቨስትመንቶች የተመቸ ነው፡፡

በAሁኑ ሰዓት በቆላማና በወይናደጋ Aካባቢዎች ባለሃብቶች በሰብል ልማት Iንቨስትመንት

ላይ ተሰማርተው ይገኛሉ፡፡ ደጋማ Aካባቢዎች ለቢራ ገብስ ልማት ለEንስሳት ሃብት

ልማት፣ ለደን፣ለደጋ ፍራፍሬ Eንዲሁም ውሃ Aሽጎ ለገበያ ለማቅረብ Aመች ናቸው፡፡

በተለይ ከላይ Eንደተገለጸው ለAግሮ Iንዱስትሪ ልማትና ለግንባታ Iንዱስትሪ የሚሆኑ

Eምቅ ሃብቶች የሚገኙ ሲሆን ለምተው የቱሪስት መስህብ ሊሆኑ የሚችሉ ጥንታዊ

ቅርሶች፣ገዳማት፣ዋሻዎች፣ፍልውሃዎች፣ፏፏቴዎች፣ለኤኮቱሪዝም የሚሆኑና በደን የተሸፈኑ

ተራራማ ቦታዎች በቀጠናው ይገኛሉ፡፡ በመሆኑም ቀጠናው ለቱሪዝም Iንቨስትመንትና

ለደን Iንዱስትሪ ልማት በጣም የተመቸ ነው፡፡

በAጠቃላይ በቀጠናው ሰፊና ሊለማ የሚችል Eምቅ ሃብት ያለ በመሆኑ Aሁንም የግሉ

Iንቨስትመንት Eምቅ ሃብቶችን የተሻለ Iኮኖሚያዊ ጠቀሜታ Eንዲኖራቸውና ህዝቡ

ከዚሁ ተጠቃሚ Eንዲሆን በማድረግ ረገድ የራሱን ድርሻ Eንዲወጣ Aስፈላጊ ምቹ

ሁኔታዎችን የመፍጠር Eንቅስቃሴው ተጠናክሮ መቀጠል ይኖርበታል፡፡

በቀጠናው ሊለማ የሚችለውን ሃብት በሚገባ መለየትና ማስተዋወቅ፣ ለIንቨስትመንት

ትልቅ ግብዓት ሆኖ Eየቀረበ ያለው የመሬት ጥያቄ Iንቨስትመንትን በሚስብ መልክ

ምላሽ መስጠት Aሰራሩም ግልጽና ዘመናዊ Eንዲሆን ማድረግና መሰረተ ልማቶችም

Eንዲሟሉ ማድረግ ያስፈልጋል፡፡ በሌላ በኩል ደግሞ ሃብትን በAግባቡ ለመጠቀም ከጅምሩ

ትክክለኛውን Aልሚ የሚመለከታቸውን የወረዳና የቀበሌ Aካላት ባሳተፈ መልኩ ቀድሞ

በመለየት ድጋፍ ማድረግ ተገቢ ይሆናል፡፡ ፕሮጀክቶች ፈጥነው ወደ ሥራ ያለመግባት

ችግር የቆየ ችግር በመሆኑ ይህንን ችግር የሚፈታ ግልጽ Aሰራር ማስቀመጥና በዚህ

መሰረት ክትትልና ድጋፍ ማድረግ ያስፈልጋል፡፡ Eንዲሁም የባለሃብት መንግሥትና

የባለሃብት ህብረተሰብ Aጋርነትን የሚያጠናክሩ ሥራዎችን መሥራት ሌላው ሊተኮርበት

የሚገባ ሥራ ነው፡፡ በመሆኑም፣

የIንቨስትመንት ፍሰቱን መጨመር የሚያስችሉ ተጨማሪ ሥልቶችን በመንደፍ

Iንቨስትመንት የመሳብ ጥረቱን Aጠናክሮ መቀጠል፣ በተለይም የቀጠናውን Eምቅ

ሃብት ተጠቅመው የላቀ ጠቀሜታ ለሚያስገኙ (Eሴት ጨማሪ) የIንቨስትመንት

መስኮች ከምንጊዜውም በላይ ትኩረት ሰጥቶ መንቀሳቀስ፣

ለIንቨስትመንት ፍሰቱ ምቹ ሁኔታን የሚፈጥሩ ቅድመ ሁኔታዎች Eንዲሟሉ

በግምባር ቀደምትነት መንቀሳቀስ ሌላው መሰራት የሚገባው ጉዳይ ይሆናል፡፡

ትራንስፖርት



የትራንስፖርት ሴክተር የተጠናከረ የገጠር ከተማ ትስስር Eውን Eንዲሆን፣ ምርቶችን ወደ

ገበያ ለማድረስና ህዝቡ Iኮኖሚያዊና ማህበራዊ ጉዳዮችን ለመከወን ከAንድ ቦታ ወደ ሌላ

ቦታ በሚያደርገው Eንቅስቃሴ ወዘተ Eና በመሳሰሉት Iኮኖሚያዊና ማህበራዊ

Eንቅስቃሴዎች የሚጫወተው ሚና ከፍተኛ Eንደሆነ ይታወቃል፡፡ በቀጠናው ያለው

ዘመናዊ የትራንስፖርት ዓይነት የመንገድ ትራንስፖርት ብቻ ሲሆን በ2000 በጀት ዓመት

በክልሉ 28 ሚሊዮን ሕዝብ ከቦታ ቦታ Eንደተጓጓዘ ይገመታል፡፡ ከህዝቡ ቁጥር Aንጻር

ሲታይ የተጓጓዘው ሕዝብ ብዛት ብዙ የሚባል Aይደለም፡፡ ለዚህ ከሚጠቀሱ ምክንያቶች

መካከል Aገልግሎት የሚሰጡ ተሽከርካሪዎች ብዛትና ብቃት Aነስተኛ መሆን Eንዲሁም

በመንገድ ዝርጋታ Aለመስፋፋትና በሌሎች ምክንያቶች Aገልግሎቱ ባለመስፋፋቱ ነው፡፡

መንገድ ባለባቸው መደበኛ Aገልግሎት Eንዲሰጥ ክትትል ማድረግን ይጠይቃል፡፡ የታሪፍ

ሥርዓቱም ወጥነት ያለው Eንዲሆን የክትትል ሥራ ሊሰራ ይገባል፡፡ Aነስተኛ

የትራንስፖርት ቴክኖሎጅዎችን በማስፋፋት በኩልም በየዓመቱ በክልል ደረጃ 20ሺህ

የተሻሻሉ ጋሪዎችን Aስመርቶ ለማሰራጨት ቢታቀድም Eዚህ ደረጃ ላይ መድረስ

Aልተቻለም፡፡ Eስካሁን 161 ጋሪዎች በተሻሻለ ዲዛይን ተመርተው Eስከ 2001 በጀት

ዓመት በክልል ደረጃ የተሰራጩት 11 ብቻ ናቸው፡፡ በቀጠና ደረጃ ተመርቶ ለሥርጭት

የተዘጋጀ የለም፡፡

የመንገድ ደህንነትን ለማረጋገጥ የተለያዩ ዘዴዎችን በመጠቀም የግንዛቤ ማስጨበጫ

ሥራዎችን ለመሥራት ጥረት የተደረገ ቢሆንም በህይወትና በንብረት ላይ የሚደርሰው

ጥፋትና የAካል ጉዳት ብዙም መሻሻል Aይታይበትም፡፡ በ1999 በጀት ዓመት በክልል

ደረጃ የተመዘገበው የAደጋ ብዛት 2076 የነበረ ሲሆን በ2000 በጀት ዓመት ደግሞ ብዙም

ሳይቀንስ 2075 Aደጋዎች ተመዝግበዋል፡፡ በ2000 በጀት ዓመት በደረሱት Aደጋዎች

ምክንያት ከብር 18.5 ሚሊዮን ብር በላይ የንብረት ውድመት ደርሷል፡፡ብዙ ሕይወት

ጠፍቷል የAካል ጉዳትም ደርሷል፡፡ በቀጠና ደረጃ ደግሞ በ1999 በጀት ዓመት 633

Aደጋዎች ሲመዘገቡ በ2000 በጀት 624 Aደጋዎች Eንደተመዘገቡ ይገመታል፡፡ ከዚህ

ሌላም የጭነት ትራንስፖርት ቀልጣፋና Aስተማማኝ Aገልግሎት በሚሰጥበት ደረጃ ላይ

የሚገኝ Aይደለም፡፡ የውጭውንም ሆነ የAገር ውስጥ ንግዱን Eንዲሁም የገጠር ልማቱን

ከመደገፍ Aንጻር ሲመዘን ብዙ የሚቀረው ነው፡፡ በተለይም Aነስተኛ የገጠር ትራንስፖርት

ቴክኖሎጅዎችን በማስፋፋት ረገድ የተሰራው ሥራ ዝቅተኛ ነው፡፡ስለዚህ ዘመናዊና

ቀልጣፋ ደህንነቱ የተጠበቀ ልማቱን የሚደግፍ የትራንስፖርት Aገልግሎት Eንዲኖር

ማድረግ ያስፈልጋል፡፡



3.6.4. ማህበራዊ ልማት

ትምህርት ከልማትና ከዲሞክራሲ ስርAት ግንባታ Aኳያ ልዩ ግምት የሚሰጠው በመሆኑ

ከድህነት ወደ ብልጽግና ለመሸጋገር በምናደርገው ጥረት ዋናው ቁልፍ መሳሪያችን በመሆኑ

የሁሉም ልማት መነሻ ተደርጎ በመታየቱ ለዘርፋ ከፍተኛ ትኩረት ተሰጥቶት Eንቅስቃሴ

ተደርጓል። በጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና ያለው የትምህርት Eንቅስቃሴ Eንደሚከተለው

ነው።

ሀ/ የትምህርት ጥራት

የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት፦ የትምህርትን ግለሰባዊና ማህበራዊ ጠቀሜታ ለማሳደግ፣

ትምህርትን የምርት መሳሪያ ፣ምርትንም የትምህርት መሳሪያ በማድረግ ሀብትን

የሚንከባከብና ተገቢው መንገድ የሚጠቀሙ፣ በልዩ ልዩ ተክህኖ የሠለጠኑ ዜጎችን ማፍራት

ከትምህርት ፖሊሲው ዓላማዎች Aንዱ ነው። በክልሉ ውስጥ ካሉ የመጀመሪያ ደረጃ

ትምህርት ቤቶች መካከል የትምህርት ማEከላት ያላቸው 47.9 በመቶ ናቸው። በልማት

በቀጠናው ደግሞ 51 በመቶ Eንደሚኖራቸው የተሠላ በመሆኑ በቀጣይ የትምህርት ቤቶችን

የውስጥ ድርጅት በማሟላት በትምህርት ጥራቱ ላይ Aውንታዊ ተጽEኖ ማሳደር የግድ

ይላል ። ከዚህ በተጨማሪ መሠረታዊ ትምህርትን Aጠናቀው ማንበብና መጻፍ Aለመቻል

ችግር በመኖሩ ወላጅ ህጻናትን ወደ ትምህርት ቤት ለምን Eንልካለን የማለት Aዝማሚያ

በመታየቱና ልጆቹን በተከታታይ ወደ ትምህርት ቤት Eንዲሄዱ ያለማድረግ ችግር

በመኖሩ ለቀጣይ ስራችን Eንቅፋት Eንዳይሆን በትምህርት ጥራት ላይ ማተኮር

ይገባናል።

በክልሉ የገጠር Aካባቢ የክፍል ተማሪ ወይም የተማሪ መምህር ጥምርታው ከከተማው

Aካባቢ በልጦ የታየ በመሆኑ በመማር ማስተማሩ ላይ የራሱ የሆነ Aሉታዊ ተጽEኖ

EንደሚAሳድር ይገመታል ። በተመሳሳይ በጣና የልማት ቀጣና በሆኑት በሰሜን Aቸፈር፣

በፋርጣ፣ Eና በደቡብ Aቸፈር ወረዳዎች ከፍተኛ የሆነ የተማሪ Eና የሴክሽን ተማሪ

ጥምርታ የተከሰተ መሆኑን የ2000 በጀት ዓመት Aመታዊ የትምህርት ስታስቲክስ

መጽሔት ያመላክታል፣ ስለሆነም ቀጣናው የክፍል መጨናነቅ ያለበት መሆኑን Aመላካች

በመሆኑ የትምህርቱን ጥራት ለማስጠበቅ ሲባል በቀጣይ ተጨማሪ ክፍሎችን በገጠሩ

Aካባቢ ትኩረት ሰጥተን መገንባት Aንዳለብን ያመላክታል ።



ሰንጠረዥ 6: የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት የሴክሸን ተማሪ ጥምርታ

የዞን፣ የቀጠናና የክልል ስም ሴክሽን ተማሪ

ጥምርታ

መምህር ተማሪ ጥምርታ

የሰለጠኑ መምህራን

በ%

ክልል 57 53 99.3

የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና 58.51 54.8 99.89

ሰሜን ጎንደር / 3 ወረዳዎች/ 47.05 43.31 100

ደቡብ ጎንደር/6 ወረዳዎች / 60.7 57.11 99.86

ምEራብ ጎጃም /6 ወረዳዎች / 60.5 64.22 99.9 ምንጭ ፦ ከትምህርት ቢሮ Aመታዊ የትምህርት ስታቲስቲክስ መጽሔት 2000 ዓም መሰረት በማድረግ የተሰላ

የልማት ቀጣናው የሴክሽን ተማሪ ጥምርታው ሆነ የመምህር ተማሪ ጥምርታውም ከክልሉ

Aማካኝ ጥምርታ በትንሹ በልጦ የታየ ቢሆንም በቀጣይ በAንድ ክፍል 40 ህጻናት

Eንዲማሩ የማድረግ ፍላጎት በሴክተሩ በኩል ስለAለ በቀጣይ የመመሪያ ክፍሎች መገንባት

Eንዳለብን ያሳያል። ከዚህ በተጨማሪ በሰርተፊኬትና በዲፕሎማ ደረጃ የሰለጠኑ መምህራን

99.89 በመቶ በመሆናቸው ለደረጃው የሚመጥኑ መምህራን Aሉ ማለት ቢቻልም በቀጣይ

ዘርፋ በመጀመሪያ ደረጃ የሚያስተምሩ መምህራን የዲፕሎማ ደረጃ ሊኖራቸው ይገባል

የሚል Aስተሳሰብ በመያዝ ጥራቱን ለማሳደግ ጥረት ላይ በመሆኑ በቀጣይ መምህራንን

በተለያዩ ፕሮግራሞች በመጠቀም የመምህራንን የትምህርት ደረጃ ማሻሻል ሌላው

ተግባራችን ይሆናል።

በAጠቃላይ በመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ፕሮግራም ወላጅ ልጆቹን ወደ ትምህርት ቤት

በተከታታይ ያለመላክ ችግር መኖር፣ የመማሪያ መጽሐፍት Eጥረት መኖር፣ የመምህራን

Eጥረትና ደረጃቸውን የጠበቁ መምህራን Eጥረት፣ በAንዳንድ ትምህርት ቤቶች በAንድ

ክፍል ከፍተኛ የሆነ የተማሪ ቁጥር መኖርና የነፍስ ወከፍ የተማሪ በጀት Aለመመደብ

የሚጠቀሱ ችግሮች ናቸው። በሌላ በኩል ህጻናት ፊደላትን ሳይለዩ ከክፍል ክፍል የማሳለፍ

ችግር መኖሩና የትምህርቱ ጥራት Aለመጠበቅ በተማሪዎች ተሳትፎ ላይ Aሉታዊ ተጽEኖ

ያሳደረ በመሆኑ ከህብረተሰቡና ከሁለተኛ መረጃ የተረጋገጠ በመሆኑ ችግሮችን መፍታት

ቀጣይ ተግባራችን ሊሆን ይገባል ።

ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ፕሮግራም ፦ በAገር Aቀፍ ደረጃ ተወዳድረው ወደ ሶስተኛ ደረጃ

ትምህርት መግባት የሚችሉ ወጣቶችን ለማፍራት የትምህርቱን ጥራት መጠበቅ

የፕሮግራሙ Aንዱ ተግባር ነው። የትምህርቱን ጥራት ለማስጠበቅ ደግሞ ደረጃውን የጠበቁ



መምህራን በበቂ መኖርና የሴክሽን ተማሪ ጥምርታና የመጽሐፍ ተማሪ ጥምርታ ማሻሻል

በትምህርቱ ጥራት ቀላል የማይባል AስተዋጽO Aላቸው። በመስክ ምልከታው መገንዘብ

Eንደቻልነው በሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች የውስጥ ድርጅት Aለመሟላት በተለይም

የፕላዝማ ቴሌቪዥኖች Aለመኖር ወይም ባለመስራታቸው ምክንያት ከሌሎች Eኩል

Eየተማሩ Aለመሆኑን በችግርነት ይነሳል ። ከዚህም በተጨማሪ መምህራን ያለውን

የላቦራቶሪ ክፍል ለመጠቀም ጥረት ባለማድረጋቸው ምክንያት በተግባር ያልተደገፈ

ትምህርት Eንዲኖር Aድርጓል።

ሰንጠረዥ 7: የAጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት የጥራት መለኪያ Aመልካቾች

የዞን የቀጠናና የክልል ስም ተቋም

የተማሪ ሴክሸን ጥምርታ

የተማሪ መምህር ጥምርታ

የሠለጠኑ መምህራን ድርሻ%

ክልል 211 63 53 59 የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና 36 66 50 62.37 ሰሜን ጎንደር / 3 ወረዳዎች/ 11 54 39 62.93 ደቡብ ጎንደር/6 ወረዳዎች / 11 64 50 54.17 ምEራብ ጎጃም /5 ወረዳዎችና ባህርዳር / 14 80 62 47.63 ምንጭ ፦ ከትምህርት ቢሮ Aመታዊ የትምህርት ስታቲስቲክስ መጽሔት 2000 ዓም መሰረት በማድረግ የተሰላ

የትምህርቱን ጥራት ለማስጠበቅ በዋናነት የሚጠቀሱት መምህራን ናቸው። ይህም ሲሆን

ደረጃቸውን የጠበቁ ማድረግ ከዘርፋ የሚጠበቅ ተግባር ነው። በሠንጠረዡ 7

Eንደተመለከተው የቀጣናው 37 በመቶ በላይ የሆኑ መምህራን ያለደረጃቸው Eያስተማሩ

መሆኑን ያመለክታል። ይህም በትምህርቱ ጥራት ላይ Aሉታዊ ተጽEኖ በማድረስ የራሱ

ሚና Aላቸው። በሌላ በኩል የሴክሽን ተማሪ ጥምርታቸው በክልሉም ሆነ በቀጣናው ከ50

በላይ መሆኑ በAንዳንድ ትምህርት ቤቶች የተማሪ መጨናነቅ Eንዳለ Aመልካች ስለሆነ

በቀጣይ ተጨማሪ ክፍሎችን መገንባት ያለብን ይሆናል።

ቴክኒክና ሙያ ትምህርት ስልጠና ፕሮግራም፦ ሥራ ፈጣሪና ብቁ ሠራተኛ በማፍራት

ግብርናውንና Iንዱስትሪውን ሊያመጋግብ የሚችል በመካከለኛ ደረጃ የሰለጠነ የሰው

ኃይል ገበያው በሚፈልገው የስልጠና መስክ በጥራት ማምረት ከፕሮግራሙ ተግባራት

ውስጥ Aንዱ ነው ። በቀጣናው Aገልግሎት በመስጠት ላይ ከሚገኙ መምህራን መካከል

56.9 በመቶ የመጀመሪያና ሁለተኛ ዲግሪ ያላቸው ሲሆኑ 43 በመቶ በላይ የሚሆኑት

በዲፕሎማ የተመረቁ ናቸው ። በመሆኑም የትምህርቱን ጥራት ለማስጠበቅና 70 በመቶ

በተግባር የተደገፈ ትምህርት ለመስጠት Eንዲሁም ሥራ ፈጣሪ ዜጋ ለማፍራት ደረጃቸውን

በጠበቁ መምህራን ትምህርቱ Eንዲሠጥ ማድረግ በጥራቱ ላይ ከፍተኛ AስተዋጽO

ይኖረዋል ።



በመስክ ምልከታ ወቅት በገጠሩም ሆነ በከተማ ትምህርታቸውን Eያጠናቀቁ ለሚቀመጡ

ተማሪዎች በቴክኒክና ሙያ በጥራት Eየሠለጠኑና ወደ ሥራ Eንዲገቡ Eንዲደረግ ከህዝቡ

ጥያቄ ቀርቧል። ይህ በዚህ Eንዳለ በቴክኒክና ሙያ ተቋማት ትምህርታቸውን ላጠናቀቁ

ብቻ ሳይሆን ትምህርታቸውንም ላቋረጡት ተግባር ተኮር Aጫጭር ስልጠናዎችን መስጠት

Eንዳለብን ከውይይቱ ተሳታፊ ተጠቁሟል። ከዚህ በተጨማሪ ከተለያዩ ተቋማት ሠልጥነው

የሚወጡ ሠልጣኞች በክህሎት ላይ የተመረኮዘ ስልጠና ማግኜት ይገባቸዋል በማለት

ፍላጎታቸውን ሲገልጹ ”ስልጠናዎች ክህሎትን ማEከል ያደረጉ መሆን Aለባቸው” በማለት

ያብራሩታል። በመሆኑም የጥራት ችግር የሚነሳው በሁሉም የትምህርት Eርከን ስለሆነ

በቀጣይ የህብረተሰቡን ፍላጎት ለማርካት ጠንክረን መስራት ይኖርብናል። Aዳዲስ

የቴክኒክና ሙያ ትምህርት ቤቶች Eየተከፈቱ ቢሆንም Aሁንም በየቀበሌው በራሳቸው

ፈቃድ ተደራጅተውና Aቅማቸው በፈቀደ ገንዘብ ሰብስበው የስልጠና ጥያቄ የሚያቀርቡ

Aሉ። በሌላ በኩል ደግሞ ህዝቡ ብዙ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች Aገልግሎት

በመስጠት ላይ ስለሆኑ የቴክኒክና ሙያ ተቋማት ግንባታ ከወዲሁ ሊታሰብበት የሚገባ

ጉዳይ ነው ብለዋል። በመሆኑም Aቅርቦትና ፍላጎት Eንዲጣጣሙ ጠንክረን መሥራት

ይጠበቅብናል።

በAጠቃላይ የመምህራን ሥራ መልቀቅ፣ ተማሪዎች ከማንበብ ይልቅ ኮርጆ ማለፍ ወይም

ኩረጃ Eንደባህል ሆኖ መታየት፣ ለሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ልጆቻቸው ረጅም Eርቀት

Eንዲሄዱ መገደዳቸው፣ የሳይንስ መምህራን Eጥረት መኖር ፣ የግል ኮሌጆች በተገቢው

ሁኔታ Aለመፈተሽ፣ መምህራን በሹመትና በምደባ መንቀሳቀስ በትምህርቱ ጥራት ላይ

የራሱ ተጽEኖ ማስከተሉ፣ በትምህርት ቤቶች ኬሚካል Eያለ መምህራኑ ለድሞንስትሬሽን

ሥራ Aለማዋላቸው ወይም Aለመጠቀማቸው የሚሉት ችግሮች ባደረግናቸው ውይቶች ላይ

በትኩረት የተነሱ ስለሆነ የስድስት ዓመቱ ስትራቴጅክ Eቅድ ላይ ትኩረት Eንድንሰጣቸው

የሚያደርጉ ነጥቦች ናቸው።፣

ለ/ የትምህርት ሽፋንን በተመለከተ

የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት፦ የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ላይ በተለይም በመሠረታዊ

ትምህርት EድሜAቸው ለትምህርት የደረሱ ተማሪዎች ትምህርት ቤት በማስገባት በኩል

ትምህርት ቤቶችም ሆኑ የቀበሌው Aመራር ቀላል የማይባል Eንቅስቃሴ ያደረጉ መሆኑን

ተማሪዎችም ሆነ ህብረተሰቡ ማረጋገጥ ተችሏል ።



ሰንጠረዥ 8: የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ንጥር ቅበላ / መደበኛ /

የዞንና የቀጠና ስም ወ ሴ ድ የፆታ ልዩነትደቡብ ጎንደር/6 ወረዳዎች / 105.9 101.7 103.8 0.96 ሰሜን ጎንደር / 3 ወረዳዎች/ 82.6 76.3 79.5 0.92 ምEራብ ጎጃም /5 ወረዳዎች / 118.9 117.5 118.2 0.99 ባህርዳር 52.4 49.2 50.8 93.8 የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና 99.4 95 97.2 0.96 Aማራ ክልል 101.1 97.8 99.5 0.97 ምንጭ ፦ ከትምህርት ቢሮ Aመታዊ የትምህርት ስታቲስቲክስ መጽሔት 2000 ዓም መሰረት በማድረግ የተሰላ

ሰባት ዓመት የሞላቸው ህጻናት ትምህርት ቤት በማስገባት በኩል ከፍተኛ ጥረት የተደረገ

መሆኑን ከሠንጠረዡ መረዳት የሚቻል ቢሆንም የሰሜን ጎንደርና የባህርዳር ከተማ

Aስተዳደር Aፈጻጸማቸው ዝቅተኛ በመሆኑ የቀጣናው Aፈጻጸም ከክልሉ Aማካኝ ዝቅ

Eንዲል AስተዋጽO ያደረገ በመሆኑ በቀጣይ የተሻለ Eንቅስቃሴ በማድረግ የምEተ ዓመቱን

ግቦች ለማሳካት የሚደረገውን ጥረት ማገዝ ያስፈልጋል።

በቀጣናው በ1,317 ተቋም፣ በ11,678 መምህራን 649,316 ተማሪዎች በመደበኛውና

በAማራጭ መሠረታዊ ትምህርት ፕሮግራም ትምህርታቸውን Eየተከታተሉ ይገኛሉ።

ይህም በመሆኑ ጥቅል የትምህርት ተሳትፎውን 88.87 በመቶ Aድርሶታል። ጥቅል

የትምህርት ተሳትፎ የጾታ ልዩነት/gross enrollment girls parity index/ 0.95 ነው።

ይህም ከወንዶች የሴቶች ቁጥር Aነስተኛ መሆኑን ጠቋሚ ስለሆነ ሴቶች በተሻለ ወደ

ትምህርት ቤት Eንዲመጡ ማድረግ ያስፈልጋል።

ሰንጠረዥ 9: የልማት ቀጣና የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት/1-8/ ሽፋን በመደበኛው

የዞን፣ የቀጠናና የክልል ስም

ጥቅል የትምህርት ሽፋን

ንጥር የትምህርት ሽፋን

ያልተጣራ የፆታ ልዩነት Aመልካች

የተጣራ የፆታ ልዩነት

Aመልካች

ክልል 91.7 82.3 0.96 1.01

የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና 78.89 73.57 0.96 0.999

ሰሜን ጎንደር / 3 ወረዳዎች/ 60 62 1.04 1.09

ደቡብ ጎንደር/6 ወረዳዎች / 89 82 0.89 0.92

ምEራብ ጎጃም /6 ወረዳዎች / 84 76 0.98 1.01 ምንጭ ፦ ከትምህርት ቢሮ Aመታዊ የትምህርት ስታቲስቲክስ መጽሔት 2000 ዓም መሰረት በማድረግ የተሰላ



በመደበኛው የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ፕሮግራም የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና ከክልሉ

Aማካኝ ጥቅልም ሆነ ንጥር የትምህርት ተሳትፎ በ12.81% Eና 8.73% Eንደቅደም

ተከተሉ Aንሶ ይታያል። ይህም ማለት ለመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ከደረሱ ህጻናት ውስጥ

የትምህርት Eድል ያላገኙ ህጻናት ከ26 በመቶ በላይ ስለሆኑ በቀጣይ ትኩረት ሰጥተን

መንቀሳቀስ የሚጠይቅ ጉዳይ ይሆናል። በተመሳሳይ በንጥር የፆታ ልዩነት Aመልካች

በደቡብ ጎንደር በሚገኙ ወረዳዎች የተጣራ የፆታ ልዩነት A.92 መሆኑ ወደ ትምህርት ቤት

የሚመጡ ሴቶች ቁጥር ከወንዶች Aነስተኛ Eንደሆነ ሠንጠረዡ9 ያመለክታል ።

በመሆኑም የሚሊኒየም ግቦችን ለማሳካት በዚህ ቀጣና የተጠናከረ ሥራ መስራት Eንዳለብን

Aመላካች ነው።

ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ፕሮግራም፦ የመጀመሪያ ሳይክል ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት / 9-

10/ EድሜAቸው ከ15-16 ለሆኑ ህጻናት Aጠቃላይ ትምህርት የሚሰጥ ሲሆን የሁለተኛ

ሳይክል ወይም የመሰናዶ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ደግሞ EድሜAቸው ከ17-18 የሆኑ

ተማሪዎችን ለሶስተኛ ደረጃ ትምህርት የሚያዘጋጅ ነው።

በቀጣናው በ36 Aጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች በ3,311 መምህራን Aማካኝነት

34,446 ተማሪዎች ትምህርታቸውን በመከታተል ላይ ናቸው። በልማት ቀጣናው Aዲስ

ወረዳዎችና ከተማ Aስተዳደሮች በመፈጠራቸው ምክንያት በፎገራና ባህርዳር ዙሪያ

ወረዳዎች የሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች ያልተገነቡ ቢሆንም EንደAስፈላጊነቱ

በማጥናት መልስ መስጠትን ሊጠይቅ ይችላል።

ሰንጠረዥ 10: የAጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ጥቅል የትምህርት ተሳትፎ

የዞንና የቀጠና ዝርዝር

ጥቅል የትምህርት ተሳትፎ

የተጣራ የትምህርት ተሳትፎ

ያልተጣራ የትምህርት

ተሳትፎ የፆታ ልዩነት

የተጣራ የትምህርት

ተሳትፎ የፆታ ልዩነት

ክልል 38.3 13.7 0.98 0.82

የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና 40.7 13.6 1.16 0.89

ሰሜን ጎንደር / 3 ወረዳዎች/ 44.34 7.39 1.38 1.17

ደቡብ ጎንደር/6 ወረዳዎች / 38 7.39 0.9 0.7

ምEራብ ጎጃም /5 ወረዳዎችና ባህርዳር / 44.34 17.2 1.18 0.89 ምንጭ ፦ ከትምህርት ቢሮ Aመታዊ የትምህርት ስታቲስቲክስ መጽሔት 2000 ዓም መሰረት በማድረግ የተሰላ



የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና ጥቅል የትምህርት ተሳትፎና የተጣራ የትምህርት ተሳትፎ

የፆታ ልዩንት 40.7 በመቶ Eና 0.89 ማድረስ የተቻለ በመሆኑ ከክለሉ Aማካኝ ጥቅል

ተሳትፎ የተሻለ Aፈጻጸም Aለው። በሌላ በኩል በክልሉም ሆነ በቀጣናው ለAጠቃላይ

ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ከደረሱት ልጆች መካከል የትምህርት Eድል ያላገኙት ከ86

በመቶ በላይ ስለሆነ በቀጣይ ለሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ከፍተኛ ትኩረት መስጠት

ይኖርብናል።

ከዚህ በተጨማሪ 19 መሰናዶ ትምህርት ቤቶች Aገልግሎት በመስጠት ላይ በመሆናቸው

Aገልግሎቱን የማያገኙ ወረዳና የከተማ Aስተዳደሮች ሁለት ናቸው። በክልሉ ከሚገኙ

የመሰናዶ Aጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች መካከል 23 በመቶ የሚሆኑ ተቋማት፣

26 በመቶ ከሚሆኑት የክልሉ ተማሪዎችና 25 በመቶ የሚሆኑ የክልሉ የመሰናዶ መምህራን

ይገኛሉ። በAንድ ክፍል 40 ተማሪዎችን ለማስተማር ከመታሰቡ Aንጻር የመማሪያ ክፍል

ጥምርታው ከፍተኛ ስለሆነ በቀጣይ ተጨማሪ መማሪያ ክፍሎችን መገንባት ይኖርብናል።

የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና ሴት መምህራን ከክልሉ በተሻለ የተሳተፉበት ቢሆንም

ከAጠቃላይ የሴት ተማሪዎች ድርሻ በክልልም ሆነ በልማት ቀጣናው ዝቅተኛ ስለሆነ

ሴቶች ወደ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ፕሮግራም የሚገቡበት ስትራቴጅ ከወዲሁ መንደፍ

ይኖርብናል።

ቴክኒክና ሙያ ትምህርትና ሌሎች ከፍተኛ ትምህርት ተቋማት፦ የጣና ዙሪያ የልማት

ቀጣና በ6 የቴክኒክና ሙያ ተቋማትና ኮሌጆች ለ15,772 ሠልጣኞች በመደበኛውና

በማታው ፕሮግራም በ562 መምህራን ስልጠና በመስጠት ላይ ይገኛሉ። በመሆኑም

በተቋም 11.3 በመቶ በተማሪ 30.1 በመቶ መምህር 23.7 በመቶ የሚገኙት በዚህ ቀጣና

ነው። ከመምህራን መካከል 56.9 በመቶ የመጀመሪያና ሁለተኛ ዲግሪ ያላቸው ሲሆኑ 43

በመቶ የሚሆኑት በዲፕሎማ የተመረቁ ናቸው ። በመሆኑም የትምህርቱን ጥራት ለመጠበቅ

ደረጃቸውን በጠበቁ መምህራን ትምህርቱ Eንዲሠጥ ማድረግ ይገባል።

ከቴክኒክና ሙያ ተቋማትና ኮሌጆች በተጨማሪ ሌሎች ከፍተኛ የትምህርት ተቋማትን

ስንመለከት በጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና ሁለት ዩኒቨርስቲዎች፣ Aንድ መምህራን ማሰልጠኛ

ኮሌጅ Eንዲሁም ሶስት የጤናና የግል ኮሌጆች Aገልግሎት በመስጠት ላይ ናቸው።

በቀጣይም የደብረታቦር ዩኒቨርሲቲ ሥራ ይጀምራል ተብሎ ይገመታል። ይህም Aቅም

በመፍጠር በኩል ከፍተኛ ሚና ስለሚኖራቸው በቀጠናውም ሆነ በክልሉ የሚፈለገውን

ከፍተኛም ሆነ መካከለኛ የሰው ሀይል በመፍጠር በኩል የራሳቸውን ሚና ይጫወታሉ



ተብሎ ይገመታል ። ከዚህም በተጨማሪ ተቋማቱን የምርምር ማEከል በማድረግ ልማቱን

ለማፋጠን የሚደረገውን Eንቅስቃሴ EንዲAግዙ Aድርጎ ማዘጋጀት ይገባል።

የጎልማሶች ትምህርት፦ የትምህርት ተሳትፎን ስናነሳ መነሳት ያለበት የወጣቱንና

የጎልማሳውን የትምህርት ፍላጎት በማርካት በኩል የሚታወቀው የጎልማሶች ትምህርት

ነው። ፕሮግራሙ በተመለከትናቸው ቀበሌዎች ሁሉ ሥራው Eንደመደበኛው ትምህርት

ትኩረት ተሰጥቶት ሥራ የተጀመረበት ቦታ የለም። Aንዳንድ ቀበሌዎች ላይ ፈቃደኛ

መምህራን ለማስተማር ማስታወቂያ የለጠፉበት ሁኔታ Aለ ነገር ግን የተሠራ ሥራ የለም።

ለፕሮግራሙ ትኩረት በመስጠት ከተሰበሰቡት ወጣቶች ውስጥ ማንበብና መጻፍ

የሚችሉትን ለመለየት በተደረገው ሙከራ መረዳት የቻልነው 70 በመቶው የሚገመት

/Eድሜው ከ20 ዓመት በላይ የሆነ / ወጣት ማንበብና መጻፍ Aይችልም። ስለሆነም ቀላል

የማይባል ቁጥር ያለውን የገጠር ሥራ Aጥ ወጣት ወደ ልማቱ በማስገባት ተሳታፊ

በማድረግ የAርሶ Aደሩን Aቅም ለማጎልበት Eንዲቻል በትምህርቱ ዘርፍ ብዙ መስራት

ያስፈልጋል።

ሰንጠረዥ 11: በናሙና ቀበሌዎች የወጣቶች የትምህርት ሁኔታ

ቀበሌ

የተሰበሰበ ወጣት

ማንበብና መጻፍ የማይችሉ

በፕርሰንት

ዋገጠራ 36 28 78

Aብዮት ፋና 31 21 68

ድምር 67 49 70

ከ2002 Aስከ2007 ለሚዘጋጀው ስትራቴጅክ ፕላን ዝግጅት በቴክኒክ ኮሚቴ የተሰበሰበ (2001)

ከAለው የAካባቢው ምርታማነትና በጣና ዙሪያ ከሚገነቡት ከAራት በላይ ግድቦችና

የትምህርት ተቋማት ማለትም ዩኒቨርሲቲዎችና ኮሌጆች Eንዲሁም የቱሪስት ማEከል

በመሆኑና የክልሉ ርEሰ ከተማ በዚህ የልማት ቀጠና በመገኘቱ ምክንያት ወደዚህ የልማት

ቀጠና የሚፈልሰው የህዝብ ቁጥር ከፍተኛ Eንደሆነ በ1998 በጀት ዓመት የተጠና የሶሺዮ

Iኮኖሚ ጥናት ያመላክታል። ከዚህም መተንበይ የሚቻለው ካለው የIኮኖሚያዊ

Eንቅስቃሴ ጋር ተያይዞ የተማረና ያልተማረ ወጣትና ጎልማሳ ብቻ ሳይሆን ህጻናትም

Aብረው ወደ ቀጠናው ስለሚፈልሱና ከዚህ ጋር ተያይዞ የከተሞች የህዝብ ቁጥር በከፍተኛ

ደረጃ Eንደሚያድግ በመገመት ከወዲሁ Eንደባህርዳርና ጎንደር ባሉ የቀጠናው ከተሞች

በፕላን በመያዝ ትምህርት ቤቶችን መገንባት ያለብን መሆኑን የሚያመላክት ነው።



ሐ / የትምህርት ፍትሐዊነትና ብቃት

የትምህርቱን ፍትሐዊነት፦ በEምቅ ሀብት ወይም ሰነምህዳር፣ በስርዓተ ፆታ፣ በከተማና

በገጠር፣ በወረዳዎች መካከል ወዘተ ያለውን Aንድነትና ልዩነት መሠረተ ያደረገ ነው።

የትምህርቱን ሥራ በስነምህዳር ከፋፍለን ስንመለከተው ወይና ደጋውና ለምና Aምራች

Aካባቢ ህጻናት በውህ ሞተር ሰብል ውሀ በማጠጣት፣ ከብት በመጠበቅ Aዝመራ በመሰብሰብ

በመሳሰሉት ሥራዎች ተጠምደው ተመልክተናል። ብዙውን ጊዜ ከትምህርት ቤት ይቀራሉ

ጊዜም ያጥራቸዋል። የትምህርት ተሳትፎውም ዝቅተኛ ነው፡፡ ይህም የበጋው ወቅት

ከክረምቱ በተሻለ ምርት መስጠቱን የመገንዘብ ሁኔታና የቤተሰብን መሬት ደጋግሞ

ከመጠቀም Aንጾር ይመስላል ወይና ደጋው Aካባቢ የህጻናት ጉልበትን የመፈለግ

Aዝማሚያ ስለAለ በቀጣይ ዘርፋ የትምህርት ካላንደር Eንደየካባቢው የማዘጋጀት ሥራን

ይጠይቃል፡፡

ሰንጠረዥ 12: የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት/1-8/ሽፋን በከተማ Aስተዳደሮች

ሲታይ/በመደበኛው /

የከተማው ስም ጥቅል የትምህርት ሽፋን

ንጥር የትምህርት ሽፋን

ያልተጣራ የፆታ ልዩ Aመልካች

የተጣራ የፆታ ልዩ Aመልካች

ባህርዳር ከተማ Aስተዳደር 72 55 1.01 1.05

የጎንደር ከተማ Aስተዳደር 47 66 1.03 1.08

የልማት ቀጣናው 78.89 73.57 0.96 0.999

የክልሉ 91.7 82.3 0.96 1.01 ምንጭ ፦ ከትምህርት ቢሮ Aመታዊ የትምህርት ስታቲስቲክስ መጽሔት 2000 ዓም መሰረት በማድረግ የተሰላ

ከሠንጠረዡ መረዳት የሚቻለው በባህርዳርና በጎንደር ከተማ የሚታየው የመጀመሪያ ደረጃ

ትምህርት ጥቅልም ሆነ የተጣራ የትምህርት ተሳትፎ ከቀጣናውም ሆነ ከክልሉ Aፈጻጸም

ብሎም ከሌሎች የገጠር ወረዳዎች Aፈጻጸሙ ዝቅተኛ ስለሆነ የችግሩን መንስኤ በማጥናት

ስትራቴጅ በመንደፍ መንቀሳቀስና Aስቸኳይ መፍትሔ መስጠት ይጠበቅብናል።

የትምህርት ዉስጣዊ ብቃት፦ Aንድ የትምህርት ስርዓት ብቃት Aለው የምንለው በAንድ

ወቅት በስርዓቱ የገቡ ተማሪዎች ክፍል ሳይደግሙና ሳያቋርጡ የሚፈለገውን Eውቀትና

ክህሎት ጨብጠው ሲወጡ ነው። በመሆኑም በክልሉ የሚደግሙት ተማሪዎች 4.28 ሲሆን

በቀጣና ደግማ 35.4 መሆኑ የጣና የልማት ቀጣና የደገሙ ተማሪዎች ከክልሉ ወዳቂ

ተማሪዎች ጋር ሲነጻጸር የልማት ቀጣናው የተሻለ ቢሆንም በተወሰኑ ወረዳዎች



Aፈጻጸማቸው ዝቅተኛ ነው። ስለዚህ ተማሪዎች ማግኜት የሚገባቸውን Eውቀት ገብይተው

ወደ ቀጣይ ክፍል የማሳለፍና የሚAቋርጡ ተማሪዎችን ቁጥር በመቀነስ የሀብት

Aጠቃቀማችንን በማሳደግ የተገኜውን ሀብት ለትምህርቱ ጥራትና ሽፋን ማሳደግ ላይ

Eንዲውል በማድረግ በኩል የተሻለ Aሠራር መፍጠር ይጠበቅብናል።

መሠረታዊ የጤና Aገልግሎት

በክልሉ ውስጥ 17 ሆስፒታል፣ 211 ጤና ጣቢያዎች ፣463 ታዳጊ ጤና ጣቢያ፣ 2705

ጤና ኬላዎች ከዚህ በተጨማሪ 553 የሚሆኑ የግል የጤና ድርጅቶች Aሉ፡፡ Eነዚህም

3 ሆስፒታሎች፣ Aንድ ጤና ጣቢያና 549 በተለያየ ደረጃ የሚገኙ ክሊኒኮች Aገልግልት

በመስጠት ላይ ይገኛሉ ። ከነዚህ መካከል በጣና የልማት ቀጠና የሚገኙት 2 ሆስፒታሎች

፣ 32 ጤና ጣቢያዎች 112 ታዳጊ ጤና ጣቢያዎችና 247 የሚሆኑ የጤና ኬላዎች ናቸው

። ይህም ከክልሉ ጋር ሲነጻጸር 11.76 %፣ 15.16%፣ 24.19% Eና 9.13% Eንደቅደም

ተከተሉ በልማት ቀጠናው ውስጥ ይገኛሉ ተብሎ ይገመታል። ከዚህም በተጨማሪ 13

የሚሆኑ በተለያየ ደረጃ ላይ ያሉ የግል ክሊኒኮች በልማት ቀጣና ይገኛሉ ። ‘ሆኖም

ከAለየው የልማት ቀጣናው ህዝብ ጋር ሲነጻጸር ዝቅተኛ ስለሆነ በቀጣይ በተቋማት ግንባታ

ትኩረት ልንሠጠው የሚገባ ተግባር መሆኑን Aመልካች ነው።

የጤና Aጠባበቅ ኤክስቴንሽን ፕሮግራም፦ የሠው ሀይሉን ስንመለከት በክልሉ ውስጥ

6,600 የጤና ኤክስቴንሽን ባለሙያዎች Aገልግሎት በመስጠት ላይ ናቸው ። Eስከ Aሁን

ድረስ 329 የጤና ኤክስቴንሽን ባለሙያዎች በተለያየ ምክንያት ሥራቸውን የለቀቁ

በመሆኑ 4.8 በመቶ ከሠለጠኑት ውስጥ ሥራቸውን ለቀዋል ። Aንድ የጤና ኤክስቴንሽን

ባለሙያ በAሁኑ ሰዓት በAማካኝ 2,735 የገጠር ህዝብ Aገልግሎት በመስጠት ላይ

የምትገኝ ሲሆን በቀጣይ ሁሉም የገጠር ቀበሌዎች ባለሙያ ሲመደብቸላው Aንድ የጤና

ኤክስቴንሽን ባለሙያ ለ2,500 ህዝብ ማገልገል ይጠበቅባታል ።

የጤና Aገልግሎትን ለህብረተሰቡ በቀበሌና በቤተሰብ ደረጃ ማዳረስ ሲሆን ዋነኛ ትኩረቱ

የህብረተሰቡን ንቃተ ጤና ከፍ በማድረግ በሽታን ተከላክሎ Eራሱን ጠብቆ Eንዲኖር

ማስቻል ነው። ይህ ፕሮግራም Aርሶ Aደሩን ማEከል በማድረግ የተዘጋጀ ሲሆን በጣና

የልማት ቀጣና በAብዛኛዎች ቀበሌዎች የጤና ኬላዎች ተገንብተዋል ። በAብዛኛው

ቀበሌዎች ሁለት ሁለት ባለሙያ የተመደበ ሲሆን በAንዳንድ ቀበሌዎች ሶስት የጤና

ኤክስቴንሽን ባለሙያዎች ተመድበው Aገልግሎት በመስጠት ላይ ናቸው ። በዚህ የልማት

ቀጣና ግድቦች ከመገንባታቸው ጋር ተያይዞ የወባ በሽታ ተጠቂዎች ቁጥር መጨመርና

የንጹህ መጠጥ ውሀ Eጥረት በመከሰቱ በቀጣይ ከAዳዲስ ቴክኖሎጅዎች ጋር ተያይዘው



የሚመጡ ችግሮችን Eየተከታተሉ ዘላቂ መፍትሔ መስጠት ወይም ስትራቴጅ መንደፍ

Aስፈላጊ ይሆናል።

በAጠቃላይ በጣና የልማት ቀጣና የጤና ኤክስቴንሽን ፕሮግራም በከተማ Aለመጀመር

፣Aፈሩ ስለሚደረመስ መፀዳጃ ቤት በየጊዜ መፍረስና ለጤና ጠንቅ መሆን ፣የጭስ Aልባ

ምድጃ ለመስራት የድንጋይ Eጥረት መኖር(በተለይ ፎገራ ወረዳ)ወባ ፣ተቅማጥ ፣የዓይን

ህመም ፣ክንታሮትና ከማን Aንሸ (ዝሆኔ) በሽታዎች በተደጋጋሚ መከሰት ፣ Aጎበርንና

የተቆፈሩ ሽንት ቤቶችን በAግባቡ Aለመጠቀም ፣ጤና ኬላዎች የውስጥ ድርጅት

Aለመሟላት፣ የጤና ፖኬጅን ከመተግበር Aንጻር የህብረተሰቡ ግንዛቤ Aነስተኛ መሆን

በቀጣናው የሚስተዋሉ ችግሮች ናቸው።

Eናቶችና ህጻናት

የEናቶችና ህጻናት ጤናን በተመለከተ ክልሉ በAማካኝ በቅድመ ወሊድ 43% በወሊድ

11.7% በድህረ ወሊድ ደግሞ 22.8% Eንዲሁም በህጻናት ክትባት 69.5% ሽፋን ያለ

መሆኑን ከዘጠኝ ወር ሪፖርት መገንዘብ ተችሏል ። የልማት ቀጣናውን ስንመለከት

በቅድመ ወሊድ 50.87% ፣በወሊድ 18.7%፣ በድህረ ወሊድ 20.38% Eንዲሁም በህጻናት

ክትባት 65.6% ሽፋን Aለው ። ከዚህ መረዳት የሚቻለው በክልሉም ሆነ በልማት ቀጠናው

በወሊድና በድህረ ወሊድ ላይ የታየው Aፈጻጸም Eንደ ደቡብ ቀጠና ሁሉ ዝቅተኛ ነው።

Aፈጻጸሙ ዝቅተኛ ሊሆን የቻለው የጤና ኤክስቴንሽን ባለሙያዎች የማዋለድ ክህሎት

ዝቅተኛ መሆን ዋነኛው ምክንያት Eንደሚሆን ይገመታል ። በሌላ በኩል ለነገ የማይባል

ተግባር የቤተሰብ ምጣኔ ሲሆን ሽፋኑን ስንመለከት በክልል Aማካኙ 42.6 % ነው። በጣና

የልማት ቀጠና 30% የደረሰና ከክልሉ Aፈጻጸም በጣም ዝቅተኛ ነው። ይህም ያለው

Iኮኖሚ ሊመግበው የሚችል ለማድረግ Eየተደረገ ያለው Eንቅስቃሴ በሚፈለገው ሁኔታ

የሚገኝ ስላልሆነ በቀጣይ ከፍተኛ ትኩረት መሰጠት Eንዳለበት Aመልካች ነው። ምንም

Eንኳን በመስክ ከተጠቃሚዎች መረዳት የቻልነው የገጠሩ ማህበረሰብ የሚፈልገውን ወይም

የረዥም ጊዜ የወሊድ ማራዘሚያ ማግኜት የማይችሉ መሆኑ ቢታወቅም የጤና

ኤክስቴንሽን ባለሙያዎች ለተለያየ ሥራ ወደ ልማት መንደሮች ሲንቀሳቀሱ የጽንስ

መከላከያ መድሐኒት ለተጠቃሚዎች በማደል ምቹ ሁኔታ ያለ ቢሆንም ሽፋኑ ዝቅተኛ

ስለሆነ በቀጣይ በሰፊው በማቀድ ህብረተሰቡ የቤተሰብ ምጣኔ ተጠቃሚ ማድረግ

ይጠበቅብናል ።



ተላላፊ በሽታዎች

ተላላፊ በሽታዎችን በመከላከልና በመቆጣጣር ሂደት ውስጥ Eንደማንኛውም የክልሉ ክፍል

ወባማ በሆኑ የልማት ቀጣናው ክፍል በገዳይነቱ ታዋቂ የነበረውን የወባ በሽታን

ለመግታት በተደረገ ጥረት የትንኝ መከላከያ Aጎበር ስርጭት በመካሄዱና የማስረጨት

ሥራ ከመሰራቱ በተጨማሪ ህዝቡ ተደራጅቶ የAካባቢ ቁጥጥር ሥራን በማከናወኑና

የመከላከያ Eርምጃዎች Eንዲወስድ በመደረጉ ከፍተኛ ለውጥ ማስመዝገብ የተቻለ

ቢሆንም በጣና የልማት ቀጣና በወይና ደጋው Aካባቢ በተለይ በፎገራ ወረዳ በጣና ዙሪያ

ህብረተሰቡ በመጀመሪያ የሚያስቀምጣቸው በሽታዎች ወባና የሆድ ትላትል ናቸው።

ከዚህም በተመሳሳይ በደጋው Aካባቢ ጎልቶ የሚታየው በሽታ የሆድ ትላትል Eንደሆነ

ማወቅ ተችሏል ። የወባ በሽታን በተፈለገው መጠን ለመቀነስ ያልተቻለው ከህብረተሰቡ

የግንዛቤ Eጥረት ምክንያት የተሰጠውን Aጎበር ለAሳ ማጥመጃ ፣ ለገለባ መሰብሰቢያና

ለመሳሰሉት ሥራ በማዋሉና Aጎበር ለሚገባቸው ክፍሎች በበቂ መጠን Aለመቅረብ

የሚጠቀሱ ናቸው።

የኤች.Aይ.ቪ ኤድስ ወረርሺኝ በክልላችን በከፍተኛ ደረጃ Eየተስፋፋ የሚገኝ ሌላው

የክልላችን Aደጋ መሆኑ ይታወቃል ፡፡ በ1977 በጀት ዓመት በፈቃደኝነት

ከመተመረመሩት 97,897 ውስጥ ቫይረሱ የተገኘባቸው 11,814 ሲሆኑ በ2000 በጀት

ዓመት ደግሞ 1,403,241 (12.07%) በፈቃደኝነት ተመርምረው የበሽታው ተጠቂ የሆኑት

50,886(3.6 %) ናቸው ። ነገር ግን በቀጠናው ማለት በጣና የልማት ቀጠና በተመሳሳይ

በጀት ዓመት 166,403 ፈቃደኛች ተመርምረው የበሽታው ተጠቂ የሆኑት 4,759

በመሆናቸው ንጽጽሩን 2.9% ያደርሰዋል ።ከክልሉ Aንጻር የበሽታው ስርጭት ዝቅተኛ

ቢመስለም ከAንዳንድ ግድቦች መሰራት ጋር ተያይዞ የበሽታው መስፋፋት Eንዳለ

የAካባቢው ሰዎች ይመሰክራሉ። በመሆኑም በቀጣናው የAዳዲስ ግድቦች ግንባታ ስላለ

በAካባቢው ስርጭቱን ለመግታት የተጠናከረ የመከላከል ሥራ መስራት ይጠበቅብናል ።

ይህ በዚህ Eንዳለ በክልሉ ባሉ በርካታ የጤና ተቋማት የበጎ ፈቃድ ምክርና የደም

ምርመራ Aገልግሎት በመሰጠት ላይ ይገኛል። በዚህም በርካታ ወገኖች የAገልግሎቱ

ተጠቃሚ ሆነዋል። በተመሳሳይ ሁኔታ የኤች.Aይ.ቪ /ኤድስ ከEናት ወደ ልጅ በጽንስ

Aማካኝነት Eንዳይተላለፍ ለማስቻልና በርካታ የሆኑ ኤድስ ህሙማን የማራዘሚያ

መድሃኒት ተጠቃሚ Eንዲሆኑ ጥረት በመደረግ ላይ ነው።በ2000 በጀት ዓመት

የመጀመሪያ መንፈቅ ዓመት የፀረ ኤች Aይቪ /ኤድስ መድሃኒት Aገልግሎት የሚሰጡ

ተቋማት 40 ጤና ጣቢያዎችና 17 ሆስፒታሎች ለ9,618 ተጠቃሚዎች Aገልግሎት

Aግኝተዋል ።በሌላ በኩል 9,637 Eናቶችና የኤች Aይቪ ቫይረስ ከEናት ወደ ልጅ



Eንዳይተላለፍ የደም ምርመራና የምክር Aገልግሎት መስጠት የተቻለ ሲሆን 8.4 በመቶ

በደማቸው ቫይረሱ የተገኜባቸው ናቸው። በAጠቃላይ Eየተደረጉ ያሉ ጥረቶች Aበረታች

ቢሆኑም ከወረርሽኙ ስፋትና ጥልቀት Aንጻር ጥፋቱን ለመከላከል በቀጣይ የተጠናከረ

ሥራ መስራት ይጠበቅብናል ።

ሥራ Aጥነትና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮች

በቀጠናው ከሚስተዋሉ ችግሮች ቁልፍ ችግሮች Aንዱ የሥራAጥነት ችግር ሲሆን ለዚህ

ችግር ግምባር ቀደም ሰለባ የሆነው ደግሞ ወጣቱ ነው፡፡ ክልሉ ባለፉት ዓመታት የወጣት

ሥራAጥነት ችግርን ለመፍታት በተለይ በከተሞች በስፋት የተንቀሳቀሰና ለብዙ ሥራAጥ

ወጣቶች የሥራ Eድል መፍጠር የቻለ ቢሆንም Aሁንም በገጠርና በከተማ ሰፊ ብዛት ያለው

የሥራAጥ ወጣት ይገኛል፡፡ በተለይ በገጠር በናሙና ቀበሌዎችና ወረዳዎች ነዋሪ ከሆነው

ህ/ሰብም ሆነ ከወጣቱ መረዳት Eንደተቻለው ከመሬት ጥበት ጋር ተያይዞ በተለመደው

የEርሻ ሥራ ለመሰማራት ያልቻለ ወጣት ቁጥር Eየጨመረ ይገኛል፡፡ በመሆኑም ከEርሻ

ውጭ ባሉ ሥራዎች ወጣቱ Eንዲሰለፍ ማድረግ የግድ ይላል፡፡ በAጠቃላይ በገጠርም ሆነ

በከተማ ያለው ወጣት በመጀመሪያ ደረጃ ከሥራAጥነት ችግር Eንዲላቀቅ በሁለተኛ ደረጃ

ደግሞ በቀጠናው በሚደረገው የልማት Eንቅስቃሴ የበኩሉን ድርሻ Eንዲወጣ ምቹ ሁኔታ

መፍጠር ያስፈልጋል፡፡

በገጠርና ከተማ ሰፊ የሥራ Eጥነት፣ የከተማ ድህነትና ኤች Aይቪ ኤድስ ባስከተሉት

Aሉታዊ ተጽEኖ የተነሳ ልመና፣ ጎዳና ተዳዳሪነትና ሴተኛ Aዳሪነት በዋና ዋና ከተሞች

በግልጽ የሚታዩ ማህበራዊ ችግሮችና ጠንቆች ናቸው፡፡ ወላጆቻቸው የሞቱባቸውና

በAስቸጋሪ ሁኔታ ላይ የሚገኙ ሕጻናት ውስብስብ ማህበራዊ፣ ሥነልቦናዊና Iኮኖሚያዊ

ችግሮች Aሏቸው፡፡

ከዚህ በተጨማሪም ከሥራAጥነት ችግርና ከተለያዩ ሌሎች መነሻዎች የመነጩና ልማቱን

የሚያጓትቱ ማህበራዊ ችግሮች Eንዳሉ ይታወቃል፡፡ ስለዚህ Eነዚህን ችግሮች የሚፈቱ

ሥራዎች ሊሰሩ ይገባል፡፡

3.6.5. የፖለቲካ ሁኔታ

የAማራ ክልል መንግሰት ሀገሪቱ የምትገኝበትን ዝቅተኛ ሶሺዮ Iኮኖሚያዊ የEድገት ደረጃ

ለማሻሻል የፌደራል መንግስት ያስቀመጠውን ሀገራዊ ራEይ የያዛቸው በህዝብ ተሳትፎና

በህዝብ መፈቃቀድ የተመሠረተ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት፣ መልካም Aስተዳደርና ማህበራዊ

ፍትህ ማስፈን፡ ከድህነት ተላቃ መካከለኛ ገቢ ያላት Iትዮጵያ Eውን ማድረግ የፖለቲካ



ቁርጠኝነት Aለው፡፡ ያልተማከለ Aስተዳደርን Eስከ ወረዳ ተግባራዊ በማድረግ

ህብረተሰቡ በልማቱ ላይ Eንዲሳተፍ የማድረግ ሥራ በመሰራቱ ሁሉም Aካባቢውን

ለማልማት በመንቀሳቀስ ላይ ይገኛል ። የኋላቀርነት መሠረታዊ መንስኤዎች በመለየትና

ሀገራዊ የሆነውን ራEይ ለማሳካት ግብርና መር Iንዱስትሪ ልማት ስትራቴጅ፣ የገጠር

ልማት ፖሊሲዎችና ስትራቴጅዎች፡ የዲሞክራሲ ስርዓት ግንባታና የድህነት ቅነሳ

ፕሮግራም በመተግበር ላይ በመሆናቸው Iኮኖሚያዊና ማህበራዊ ልማትን በማፋጠን

የህዝቡን ተጠቃሚነት የማረጋገጥ ተግባራት በክልሉ በመሠራት ላይ ይገኛል ።

ከዚህ በተጨማሪ በመንግስት የወጡ ፖሊሲዎችንና ስትራቴጅዎችን ለመተግበር

የማስፈጸም Aቅም ግንባታ ዋና ጉዳይ ሆኖ በመገኜቱ የተለያዩ የAቅም ግንባታ

ስትራቴጅዎችና ፕሮግራሞች ተቀርጸው በክልሉ በመተግበር ላይ ናቸው። የመንግስት

መስሪያ ቤቶችን Aቅም ለመገንባት Aምስት ንUስ ፕሮግራሞችን ያቀፈ የሲቪል ሰርቪስ

ማሻሻያ ፕሮግራም ተነድፎ ከክልል Eስከ ወረዳ በመተግባር ላይ በመሆኑ ልማቱን

ለማፋጠን ምቹ ሁኔታ Eየፈጠረ ይገኛል ።በክልሉ ውስጥ የሚገኙ ከተሞች ከወትሮው

በተለየ ትኩረት Aግኝተው በራሳቸው Eንዲደራጁና የቅርብ Aመራር Eያገኙ ልማት

Eንዲፋጠን የከተሞች ፕላንና ጠቅላላ ስራ ሒደት ተጠናክሮ Eንዲቀጥል ሆኗል። ከተሞች

የIንዱስትሪና የገበያ ማEከላት በመሆን የግብርናና የIንዱስትሪ ልማቱን የEድገት

ማEከላት ሆነው ማገልገል የሚችሉበት መሠረት በመጣል ላይ ነው። ስለሆነም በክልሉ

ያለው ፖለቲካዊ ሁኔታና ውሀ ተኮር የልማት Aቅጣጫ በቀጠናው የተለዩትን ሀብቶች

ለማልማት ፣ የልማት ማነቆዎችን ለማቃለልና የማስፈጸሚያ ሀብት ለመመደብ ምቹ

መሆኑን ያመለክታል፡፡

4. የቀጠናው ዋና ዋና ሀብቶች

4.1. የውሀ ሀብት የጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና በሚከተሉት ዋና ዋና የውሀ ሀብቶች ይታወቃል፡፡ Aመቱን

ሙሉ የሚፈሱና የማይፈሱ በርካታ ወንዞች ጣና Eና ቁርጥ ባህር ሀይቆች፣ የፍሰት

መጠናቸው የተለያዩ ምንጮች፣ ጉናና ሰከላ ከፍተኛ Aካባቢዎች የውሀ ማማዎች፣ ረግረጋማ

ቦታዎችና ኩሬዎች፣ ፍል ዉሃና የማEድን ዉሃ ይገኛሉ፡፡

ለመስኖ ልማት ሊዉሉ የሚችሉ የውሃ Aካላት

ጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና ከሰሜን ጎንደር፣ ከደቡብ ጎንደርና ከምEራብ ጎጃም ከፍተኛ

ቦታዎች ወደ ጣና ሀይቅ የሚገቡ ወንዞችን የሚያካትት ነው፡፡ የAብዛኛዎቹ ትላልቅና



Aመቱን ሙሉ የሚፈሱ ወንዞች መነሻቸው በደቡብ ጎንደር ጉናና በምEራብ ጎጃም ሰከላ

ከፍተኛ ቦታዎች Aካባቢ ነው፡፡ ዋና ዋናዎቹና Aመቱን ሙሉ የሚፈሱት መገጭ፣ርብ

፣ጉማራ ፣ቢኮሎ Aባይ፣ቆጋ፣ ጀማ፣ ወርቃ፣ ብላንዶ ፣ቡርቃ፣ ሰርጃ፣ Aሳናት፣ ቆሚና

የመሳሰሉት ናቸው፡፡

ወይና ደጋማዉ ንUስ የልማት ቀጠና ሜዳማና ለም መሬት Eንዲሁም ሰፊ የገፀ ምድር

ውሀ ያለበት በመሆኑ ለመስኖ ልማት Aመች ነዉ፡፡ በAሁኑ ስዓት በርብ ጉማራና መገጭ

ወንዞች ላይ በሞተርና ወንዝ ጠለፋ በመጠቀም በርካታ መሬት በመስኖ በመልማት ላይ

ነው፡፡ ይህ Eንቅስቃሴ Aበረታችና መልካም ተሞክሮ ቢሆንም የወንዞችን ሙሉ Aቅም

በመጠቀም የሚጠበቀውን ያህል የመስኖ ልማት Eየተከናወነ ነው ለማለት Aያስደፍርም፡፡

የህብረተሰቡ በመስኖ የመጠቀም ልምዱም ከሌላው Aካባቢ በተሻለ ሁኔታ የዳበረ ነው፡፡

ብዙ ታታሪ Aርሶ Aደሮች በመስኖ በመጠቀም የኑሮ ደረጃቸውን ቀይረዋል፡፡

ከዚህ በላይ በባህላዊም ሆነ በዘመናዊ የመስኖ Aጠቃቀም ዘዴ ብንጠቀምና የተለወጡ Aርሶ

Aደሮቸን ልምድ ብንወስድ የAብዛኛው ህብረተሰበ የኑሮ ደረጃ Eንደሚለወጥ

Aያጠራጥርም፡፡ ከወንዞች በተጨማሪ በጣና ሀይቅና በተለይ በፎገራ ሜዳማ Aካባቢ የከረሰ

ምድርን ዉሃ በመጠቀም ያለው የመስኖ ልማት Eንቅስቃሴ ለወደፊት ሊበረታታና

በባለሙያ ሊደገፍ የሚገባው ተግባር ነው፡፡

Aመቱን ሙሉ በሚፈሱ መገጭ፣ርብ ፣ጉማራና ጀማ ወንዞቸ ላይ የፌደራል መንግስት

የግድብ ግንባታ ስራ ለማከናዎን በጅማሮና በዝግጅት ላይ መሆኑን ለመገንዘብ ተችሏል፡፡

ግድቦቹ ሲጠናቀቁ ጉማራ 15,620.79፣መገጭ 38,203.08፣ ርብ ደግሞ 22,980.91 ቆጋ

9,719.363 በድምሩ 86,524.13 ሄክታር መሬት በመስኖ ይለማል ተብሎ ይታሰባል፡፡

ይህም ከ172 ሽህ በላይ የሚሆኑ Aርሶ Aደር Aባዎራዎችን ተጠቃሚ በማድረግ የኑሮ

ደረጃቸውን ይለውጣል፡፡

በጉማራ ወንዝ የፓምፕ መስኖ



የርብ፣ጉማራና መገጭ ወንዞች የግድብ ግንባታ ሲጠናቀቅ ሊቦ ከምከም፣ፎገራ፣ደምቢያና

ደራ ወረዳዎች ሜዳማ Aካባቢዎች ላይ EስከAሁን በየዓመቱ የሚደርሰው የጎርፍ

መጥለቅለቅ ይቀንሳል ተብሎ ይገመታል፡፡

የቆጋ ግድብ ግንባታ ስራም የዋና ግድብ ስራው በAብዛኛው ተጠናቆ የካናል ግንባታ

ስራው በመፋጠን ላይ ይገኛል፡፡ በግድቡ ምክንያት በተፈጠረው ሃይቅ መሬት

ለተዋጠባቸው Aርሶ Aደሮች የካሳ ክፍያ የተፈፀመ ሲሆን የመሬት ክፍፍሉ ስራም

በመከናወን ላይ ነው፡፡ በዚህ ግድብ በዚህ Aመት ከ60 ሄ\ር በላይ ታርሶ በተለያዩ ሰብሎች

ተሸፍኗል፡፡ በግድቡ በተፈጠረው የውሃ Aካል ምክንያት የውሃ ተቋማት ቢዋጡም Eንደገና

ሌላ ቦታ ላይ ለመገንባት Eንቅስቃሴ በመደረግ ላይ ነው፡፡ ሆኖም ቆጋን ጨምሮ

በቀጠናው ያሉ ከፍተኛና መካከለኛ የተፋሰስ Aካላት ከፍተኛ የመሬት መራቆት

Eያጋጠማቸው ስለሆነ በመገንባት ላይ ባሉም ሆነ ወደ ፊት በሚገነቡ ግድቦች በደለል

የመሞላት ሁኔታቸው ከፍተኛ መሆኑን መረዳት ተችሏል፡፡ ይንንም ለመከላከል በግድቦች

የላይኛው ተፋሰስና በወንዞች ዳርናዳር የተጠናከረ የተፋሰስ ልማት ማካሄድ ይጠይቃል፡፡

የቆጋ ወንዝን ተከትሎ Eየተቦርቦረ ያለመሬት



በAጠቃላይ Aመቱን ሙሉ በሚፈሱና በማይፈሱ ወንዞች ላይ መንግስታዊና መንግስታዊ

ባልሆኑ ድርጅቶች በርካታ የወንዝ ጠለፋ ስራዎች ተከናውነው ጥሩ ተሞክሮ ያለው የመስኖ

ልማት Eንቅስቃሴ በመካሄድ ላይ ነው፡፡

ሰንጠረዥ 13: የተገነቡ የመስኖ ፕሮጀክቶች

የወንዝ ስም

የሚለማው መሬት ስፋት በሄ\ር

ወረዳ

ዞን

የገነባው ደርጅት

የበጀት ምንጭ

የፐሮጀክት Aይነት

ጥቁሪት 50 ባ\ዙሪያ ምE\ጎጃም ው\ሀ\ል\ቢሮ ADB ወንዝ ጠለፋ መንደል 100 ቀ\ወረዳ ምE\ጎጃም ው\ሀ\ል\ቢሮ ADB ወንዝ ጠለፋ ክሊቲ 290 ደ\Aቸፈር ምE\ጎጃም ው\ሀ\ል\ቢሮ ADB ወንዝ ጠለፋ ብራንቲ 70 ሰ\Aቸፈር ምE\ጎጃም ው\ሀ\ል\ቢሮ ADB ወንዝ ጠለፋ ላህ ሰከላ 85 ሰከላ ምE\ጎጃም ው\ሀ\ል\ቢሮ ADB ወንዝ ጠለፋ Aንዳሳ 200 ባ\ዙሪያ ምስ\ጎጃም ው\ሀ\ል\ቢሮ IFAD ወንዝ ጠለፋ ድምር 795 ሰላመኮ 63 ፋርጣ ደ\ጎንደር AFD ግድብ ሺና ሀሙሲት 106 ደራ

ደ\ጎንደር AFD ግድብ

Aጪ 60 ፋርጣ ደ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ ሽኒ 45 ሊቦ ከምከም ደ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ ጓንታ 46 ፎገራ ደ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ በበክስ 56 ፎገራ ደ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ ጎታ 58 ፎገራ ደ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ ሎሚዱር 34 ፎገራ ደ\ጎንደር ወንዝ ጠለፋ Iዛ 82.5 ፎገራ ደ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ መሎ 40 ፋርጣ ደ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ ጫን 82.5 ፎገራ ደ\ጎንደር ወንዝ ጠለፋ ድምር 673 ጋርኖ 37 ጎ\ ዙሪያ ሰ\ጎንደር ወንዝ ጠለፋ Aርኖ 57 ጎ\ ዙሪያ ሰ\ጎንደር ወንዝ ጠለፋ መገጭ 80 ደምቢያ ሰ\ጎንደር IFAD ወንዝ ጠለፋ ዲርማ 77 ደምቢያ ሰ\ጎንደር ADB ድምር 251 Aጠቃላይ ድምር 1719

ርብና ጉማራ ወንዞች በክረምት ወቅት ከጉና ከፍተኛ ተራራ በመነሳት ሊቦ ከምከም ፣

ፎገራና ደራ ወረዳዎች ሜዳማ ቀበሌዎች በማጥለቅለቅ በምርትና በጤና ላይ በየዓመቱ

ከፍተኛ ጉዳት ያደርሳሉ፡፡ በመጥለቅለቁ ምክንያት የሚደርሰውን ጉዳት ለመቀነስም

መንግስትና መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች ከፍተኛ በጀት በመመደብ ይንቀሳቀሳሉ፡፡

Eንዲሁም የመገጭ ወንዝ በክረምት ወቅት በደምቢያ ሜዳማ Aከባቢዎች ከፍተኛ

መጥለቅለቅ ያደርሳል፡፡ ከዚህም በተጨማሪ ጉማራ ወንዝ በፋርጣና ፎገራ ድንበር Aካባቢ

የወንዙን ስፋት በመጨመር የEርሻ መሬትን በመሸርሽር ምርትና ምርታመነትን በከፍተኛ

ሁኔታ በመቀነስ ላይ ይገኛል፡፡



በዚህ ንUስ ልማት ቀጠና በደራ፣በሊቦ ከምከምና ፋርጣ ወረዳዎች ቆላ ነክ ቀበሌዎች

Eርጥበት Aጠር ናቸው፡፡ በEነዚህ Aካባቢዎች የሰብል ምርትን በመጨመር የምግብ

ዋስትናን ለማረጋገጥ የተወሰነ የውሀ ማጠራቀሚያ ስትራክቸሮች ቢኖሩም ገና ብዙ

ይቀራል፡፡ ሌሎች ፎገራ ፣ ደራ፣ሊቦ ከምከምና ፋርጣ ወረዳዎች ሜዳማና ከፍተኛ

Aካባቢዎች Eርጥበታማ ናቸው፡፡

ደጋማው ስነ ምህዳር ንUስ የልማት ቀጠና ከፍተኛና ቀዝቃዛ ቦታ በመሆኑ የዉሃ ማማ

በመባል የሚታወቅ ነው፡፡ በጉናና ሰከላ ከፍተኛ ቦታዎች Aካባቢ በAብዛኛው ከሀምሌ Eስከ

ጥር ባሉት ወራት በተለይ በሌሊት በረዶ ይፈጠራል። ይህ በረዶ በቀን የፅሀይ ሙቀት

ሀይል ወደ ፈሳሽነት በመቀየር የገፀ ምድር ውሃን ይፈጥራል። በተጨማሪም Aካባቢው

በጣም ቀዝቃዛና ውሃ Aዘል ከመሆኑ የተነሳ በበጋ ወቅትም ቢሆን ውሃ Aዘልነቱ

Eንደተጠበቀ ነው።ይህም ለምንጮች መጎልበትና መፈጠር ብሎም ለወንዞች መነሻነት

ዋነኛው ምክንያት ነው። በዚህም ምክንያት የAፈሩ Eርጥበታማነት ለብዙ ጊዜ ስለሚጠበቅ

በዝናብ Eጥረት ምክንያት የከፋ ችግር Aይደርስም። ይሀ Aካባቢ በመጠኑም ቢሆን በሳርና

በደጋ ዛፎች (Aስታና ጅብራና) የተሸፈነ ነው። Eነዚህ ከፍተኛ የውሃ ማማዎች ከሰውና

ከEንስሳት ንክኪ ነፃ Eንዲሆኑ ካላደረግናቸውና የደጋ ዛፎችን በመትከል ካልጠበቅናቸው

ውሀ Aዘልነታቸው ብሎም የAፈር Eርጥበታማነት Eንደሚቀንስ ግልፅ ነው። በAሁኑ ስዓት

በጉናና ሰከላ ተራሮች Aካባቢ ያሉ Aርሶ Aደሮች በመሬት ጥበት ምክንያት በሳርና ደጋ

ዛፎች የተሸፈነውን ከፍተኛ ቦታ በማረስና ቤት በመስራት የውሃ ማማነቱ Eንዲቀንስ

Eያደረጉ ነው።

በልቅ ግጦሽ በርካታ በጎች፣ የዳልጋ ከብቶችና የጋማ ከብቶች ሰለሚሰማሩ የደጋ ዛፎችና

ሳሩ Eየተመናመነ ነው። ይህ ሁኔታ ደግሞ ለምንጮችና ወንዞች የፍሰት መጠን መቀነሰ

Aይነተኛ ምክንያት ሊሆን ይችላል።

ሀይቆች

በዚህ የልማት ቀጠና ውስጥ ጣና ሀይቅ ትልቁ የዉሃ ሃብት ሲሆን ስፋቱ 3,600 ስኩየር

ኪሎ ሜትር Aማካይ ጥልቅቱ 9 ሜትር ያህል ነው፡፡ ሀይቁ በሀገራችን በስፋቱ

የመጀመሪያውና 1,785 ሜትር ላይ ያለ መሆኑ ይታወቃል፡፡ ጣና ሀይቅ በርካታ ወንዞች

ማለትም መገጭ፣ርብ ፣ጉማራ ፣ቢኮሎ Aባይና የመሳሰሉት በክረምትና በበጋ ወራት

ይመግቡታል፡፡ ሀይቁ ዙሪያዉን በAሸዋ ማEድንና በቋጥኝ ድንጋይ የተከበበ ነው፡፡ በጣና

ሀይቅ ዙሪያ ያሉ ወረዳዎች ፎገራ ፣ደራ ፣ደምቢያ ፣ሰሜን Aቸፈርና ባህርዳር ዙሪያ

Aካባቢዎች ሜዳማና ለም Aፈር ያለው Aካባቢ በመሆኑ ጣና ሀይቅን በሞተር ፓምፕ



ተጠቅሞ በመስኖ ለማልማት ምቹ ነው፡፡ በፎገራ ወረዳ ዋገጠራ ቀበሌ Aካባቢ ሀይቁን

በቦይ በባህላዊ መንገድ በመጥለፍ ለማልማት የሚደረገው ሙከራ የሚበረታታ ነው፡፡

በጣና ሀይቅ ዉስጥና ዙሪያ በርካታ ለቱሪዝም መስህብነት የሚሆኑ ገዳማትና መዝናኛ

ቦታዎች Eንዲሁም የተለያየ ዝርያ ያላቸዉ ብርቅየ AEዋፋት ይገኛሉ፡፡ በተጨማሪም

በሀይቁ ዉስጥ ጣፋጭና የተለያየ ዝርያ ያላቸዉ የዓሳ ዓይነቶች በመኖራቸው ለባህርዳርና

ሌሎች Aካባቢዎች ለምግብነት ያገለግላሉ፡፡

በባህርዳር ከተማና ሌሎች Aካባቢዎች ወደ ባህሩ የሚለቀቁ ቆሻሻዎችና ኬሚካሎች

Eንዲሁም የተለያዩ ወንዞች ወደ ሀይቁ ሲገቡ የሚያስገቧቸዉ የፀረ Aረም የማዳበሪያና

ሌሎቸ ኬሚካሎች በዓሳ ምርቱ ላይ ተጽEኖ ሊያሳድር Eንደሚችል ይገመታል፡፡

በተጨማሪም በሰከላ ወረዳ የሚገኘዉ የቁርጥ ባህር ሀይቅ ለመዝናኛነት፣ለመስኖም ሆነ

ለንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦት Aገልግሎት Eየሰጠ Aይደለም፡`፡

ምንጮቸ

በዚህ የልማት ቀጠና ዉስጥ የፍሰት መጠናቸዉ የተለያየ በርካታ ምንጮች የሚገኙ ሲሆን

ከመጠጥ Aልፈዉ ለመስኖ Aገልግሎት የሚዉሉት የተወሰኑት ብቻ ናቸዉ፡፡ Aንዳንዶቹ

ምንጮችም በሸለቆ ዉስጥ Aልፈዉ ስለመሄዱ ለግንባታ Aመች ባለመሆናቸው ሙሉ

Aቅማቸውን ተጠቅሞ ጥቅም ላይ ለማዋል የማይቻልበት ሁኔታ Aለ፡፡ ደጋማ Aካባቢ ያሉ

ምንጮች ንፁህና ቀዘቃዛ በመሆናቸው ለመጠጥ ዉሀ ተስማሚ ናቸው፡፡ የታሸገ ዉሃ

በማምረት ለመሸጥ Aመች ስለሆኑ ለባለሃብት ተሰጥተዉ በግንባታ ላይ ያሉ መንጮችም

Aሉ፡፡ በፎገራ ወረዳ በAውራ Aምባና ዋንዛየ Aካባቢ የፍል ዉሃ ሃብት ያለ ሲሆን

ደረጃውን በጠበቀ መልኩ ለመዝናኛነትም ሆነ ለቱሪስት መስህብነት Eየዋሉ Aይደለም፡፡

የከርሰ ምድር ውሀ

በዚህ የልማት ቀጠና ዉስጥ በደጋማው የAየር ንብረት ከ12 ሜትር ጥልቀት

በወይናደጋማው የAየር ንብረት Aካባቢ ደግሞ ከ6 ሜትር ጥልቀት ጀምሮ የሚገኝ በተለይ

ለንፁህ መጠጥ ውሃ የሚሆን የከርሰ ምድር ውሀ በሰፊዉ ይገኛል፡፡ ይህን የከርሰ ምድር

ዉሃ ሃብት በባህላዊ መልኩ Aውጥቶ ለመስኖ ለመጠቀም በተለይ በፎገራ በሊቦ ከምከምና

ሌሎች Aንዳንድ ወረዳዎች ጂማሮ ቢኖርም የAፈሩ Aይነት መረሬ በመሆኑ ምክንያት

በተደጋጋሚ ስለሚደረመስ በሰፊው ያልተሄደበት መሆኑን መገንዘብ ተችሏል፡፡



ፏፏቴዎች

በዚህ የልማት ቀጠና ውስጥ ጭስ Aባይ ፏፏቴ በባህርዳር ዙሪያ የሚገኝ ሲሆን ይህም

ለቱሪስት መስህብነትና ለሃይል ማመንጫነት Aገልግሎት በመስጠት ላይ ይገኛል፡፡

ሌሎችም በጥናት ያልተካተቱ ፏፏቴዎች ሊኖሩ ስለሚችሉ ወደፊት በጥናት በማካተት

ሌላ ተጨማሪ የማሰፋፋት ስራ ለማከናወን የሚያስችሉ Aማራጮች ሊኖሩ Eንደሚችል

ይገመታል፡፡

በAጠቃላይ የዚህ የልማት ቀጠና ስፋት 16,773.38 ስኩየር ኪሎ ሜትር ሲሆን ሜዳማና

ለመስኖ ልማት Aመች በመሆኑ ሰፊ የሆነ ሊለማ የሚችል መሬት (ከ0---8% ተዳፋትነት)

Eንደሚኖር ይገመታል፡፡

በተጨማሪም

• በባህላዊ ዘዴ 31,000

• በዘመናዊ የወንዝ ጠለፋና ግድብ 1,719 ሄ\ር

• ፔዳልና ሞተር ፓምፕ ጅOሜምብሬንና ሌሎች ጉድጓዶች 1,0000 ሄ\ር Aካባቢ

በድምሩ 42,000 ሄ\ር የሚሆን መሬት በመልማት ገበያ ተኮር የሆኑ የጓሮ

Aትክልቶችን፣ቋሚ Aትክልቶችንና ሰብሎችን በማምረት Aርሶ Aደሩ በተወሰነ ደረጃ

ተጠቃሚ በመሆን የኑሮ ደረጃዉን በማሻሻል ላይ ነዉ።

የንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦት

ገጠር

የዚህ ልማት ቀጠና የንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦት ሽፋን በጣም ዝቅተኛ ነዉ። በ2001 ዓ

ም በገጠር 41% ፣ በከተማ 72% በAጠቃላይ በAማካይ 56.5% ነው። በደጋማው ንUስ

የልማት ቀጠና ለንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦት የሚሆኑ በርካታ ምንጮች የሚገኙ ሲሆን

በተጨማሪም ለጥልቅ ጉድጓድ፣መለስተኛ ጥልቅ ጉድጓድና Eጅ ጉድጓድ የሚሆን በቂ የሆነ

የከርሰ ምድር ውሀ Aለ ተብሎ ይገመታል። Aብዛኛዎቹ ምንጮች በዘመናዊ መልኩ

ጎልብተዉ Aገልግሎት Eየሰጡ ቢሆንም በAግባቡና በEንክብካቤ Aለመያዛቸውን

ለማስተዋል ይቻላል። በተጨማሪም ከፍተኛ የፍሰት መጠን ያለቸውን ምንጮች በስበት

(Gravity) በረጅም የስርጭት ዘዴ ተጠቅሞ በርካታ መንደሮችን ተጠቃሚ በማድረግ

ሲጠቀሙበት Aይስተዋልም። የከርሰ ምድር ውሃን በተመለከተም በተለይ የEጅ ጉድጓድ

ቁፋሮ ውሃው በቅርብ ርቀት Eንደሚገኝ መረጃዎች ይጠቁማሉ።



በወይና ደጋማው ንUስ የልማት ቀጠና ለንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦት የሚሆኑ ምንጮች

Aነስተኛ ቢሆኑም Aብዛኛዎቹ ለግንባታ Aመች የሆኑት ተገንብተው Aገልግሎት በመስጠት

ላይ ናቸው። የከርሰ ምድር ዉሃ በቅርብ ርቀት ስልሚገኝ Aብዛኛዎቹ የንፁህ መጠጥ ዉሃ

ተቋማት ዘመናዊ የEጅ ጉድጓዶች ናቸው። ሆኖም ግን በተለይ በፎገራና ሊቦ ከምከም

ወረዳዎች የAፈሩ Aይነት መረሬ በመሆኑ በቀላሉ የመደርመስ ባህሪ Aለው። ይህም የዉሀ

ተቋማቱ ሙሉ የዲዛይን ጊዜያቸውን ሳያገለግሉ ለብልሽት ሰለሚዳርግ የህብረተሰቡን

የንፁህ መጠጥ ዉሃ ተጠቃሚነት Aናሳ Aድርጎታል። የግንባታ ጥራት ማነስም ሌላዉ ሰፊ

ችግር በመሆኑ በቀላሉ ሲደረመሱ ይታያል። በዚህ ምክንያት ንጽህናው ያልተጠበቀ ውሃ

ከወንዝ ለመቅዳት ተገደዋል፡፡

በAጠቃላይ በልማት ቀጠናው ውስጥ በመንግስትና መንግስታዊ ባልሆኑ ድርጅቶች በርካታ

የዉሃ ተቋማት ቢገነቡም በቀበሌ ደረጃ የውሃ ባለሙያ ባለመኖሩ የተገነቡ የውሃ ተቋማት

በAግባቡ Eየተመሩና Eየተዳደሩ Aይደለም። ሆኖም ግን የገጠር መጠጥ ዉሃ Aቅርቦትና

Aካባቢ ጥበቃ ፕሮግራም(ፊኒዳ) ባቀፋቸው ወረዳዎች በንፁህ መጠጥ ዉሃ፣ ሳኒቴሽንና

በዉሃ ተቋማት Aስተዳደር ላይ የተሻለ ግንዛቤ ተፈጥሯል። የገጠር መጠጥ ውሃ ተቋማት

ግንባታን ከEቅድ Eስከ ግንባታ ህብረተሰቡን በማሳተፍ በዘላቂነት ከማስተዳደር Aንፃር

የገጠር መጠጥ ዉሃ Aቅርቦትና Aካባቢ ጥበቃ ፕሮግራም (ፊኒዳ) የተሻለ ዘዴና ተሞክሮ

ያለው በመሆኑ ወደፊት ሊጠናከር የሚገባው የAቀራረብ ዘዴ ነው።

ቢሆንም የዉሃ ተቋማቱን በማስተዳደር ላይ Aሁንም ቢሆን የተጠበቀውን ያህል ነው

ለማለት Aያስደፍርም። የመለዋወጫ Eቃዎች በቅርብ Aለመገኘት፣ የውሃ ኮሚቴዎችና

የውሃ ጣቢያ ባለሙያዎች የተሃድሶ ስልጠና ተከታትሎ Aለመሰጠት የተነሳ በርካታ የገጠር

መጠጥ ውሃ ተቋማት ተበላሽተው Aገልግሎት Eየሰጡ Aይደለም።

ከጉማራ ወንዝ የመጠጥ ውሃ ሲቀዱ



ከተማ

በከተሞች Aካባቢ የንፁህ መጠጥ ዉሃና ሳኒቴሽን ግንዛቤ ከገጠሩ Aንፃር የተሻለ ቢሆንም

ሽፋኑ ግን የተጠበቀውን ያህል Aይደለም። በሁሉም የወረዳ፣ዞንና ክልል ከተሞች የውሃ

ተቋማት ቢገነቡም ካለው ከፍተኛ ከገጠር ወደ ከተማ የህዝብ ፍልሰትና የከርስ ምድር ውሃ

Eጥረት ምክንያት በብዙ ከተሞች የንፁህ መጠጥ ዉሃ Eጥረት ይስተዋላል። በቀጣይም

የዲዛይን ጊዜያቸውን ለሚጨርሱ EንደAስፈላገነቱ Eየታየ የማሻሻያና ማስፋፊያ የግንባታ

ስራ Eንደሚከናወን ይታሰባል። ይህንንም ችግር ለመፍታት በIንፍራንዝ፣ በደብረታቦር፣

በባህርዳር፣ በዳንግላና በመሳሰሉት ከተሞች የማስፋፊያና ማሻሻያ ፕሮጀክቶች በግንባታ

ላይ ናቸው።

4.2. የAፈር ሃብት የጣና የልማት ቀጠና የደጋና ወይና ደጋ የAየር ንብረት፣ የተለያዩ የAፈር ዓይነቶችና

የመሬት Aቀማመጥ ያለው ነው፡፡ ከዚህ በተጨማሪ የበርካታ ውሃ Aካላት ባለቤትና

በዓመት ሁለት ጊዜ ሊመረትበት የሚችል ቀጠና ነው፡፡ ከቀጠናው የቆዳ ስፋት ግማሽ

ያህሉ (51%) ተዳፋታማነቱ ከ 0 - 5% ሲሆን በተለይም የደምቢያና ፎገራ ሜዳማ ሰፊ

መሬት ከፍተኛ የሆነ የሩዝ ምርት የሚመረትበት ነው፡፡ ይሁንና ቀጠናው በተፈጥሮ ሃብት

ልማት ሥራዎች በተለይም ተፋሰስን መሰረት ያደረገ የAፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራ ላይ ደካማ

በመሆኑና Aብዛኛው በቀጠናው የሚለሙ ሰብሎች ዓመታዊ ከመሆናቸው Aንፃር በተለይም

በተራራማና ደጋማ የቀጠናው Aካባቢዎች ላይ ከፍተኛ የሆነ የAፈር መሸርሸርና የለምነት

መሟጠጥ Eየተከሰተ ይገኛል፡፡

ከGIS በተገኘ መረጃ መሰረት (WBISPP, 2000) በልማት ቀጠናው ያሉ ዋና ዋና የAፈር

ዓይነቶች Eንደሚከተለው ተዘርዝረዋል፡፡ Vertisols (653,747 ሄ/ር), Luvisols (293,587

ሄ/ር), Nitosols (206,193 ሄ/ር), Cambisols (141,033 ሄ/ር) Eና Fluvisols (20,858 ሄ/ር)

Lithosols (33,823 ሄ/ር) ናቸው፡፡

ከነዚህ የAፈር ዓይነቶች በተለይም ጥቁር Aፈር (Vertisols) የቀጠናውን 48% የሚሸፍን

ነው፡፡ ጥቁር Aፈር በተፈጥሮው ቢያንስ Eስከ 50 ሳ.ሜ. ጥልቀት ድረስ 30% Eና ከዚያ

በላይ የሸክላማነት ባህርይ (clay content) ያለው መሆኑ፣ በደረቅ ወቅት መሰነጣጠቅና

በEርጥበት ወቅት ለሰብሎች Eድገት ከሚያስፈልገው በላይ ከፍተኛ ውሃ በማቆር የAየር

Eጥረት መከሰት፣ Eንዲሁም የመጠቅጠቅና የAፈሩ ስትራክቸር (structure) መበላሸት ይህ

የAፈር ዓይነት ከሚገለጽባቸው ባህሪያት ዋና ዋናዎቹ ናቸው፡፡ ይህ Aፈር በAብዛኛው

ከመካከለኛ Eስከ ከፍተኛ ጥልቀት ያለውና በሜዳማ፣ ተዳፋታማነቱ ዝቅተኛ በሆነና ወጣ



ገባ በሆነ የመሬት ክፍል ላይ የሚገኝ ሲሆን ለመስኖ ልማት Aመቺ በሆነበት የመሬት

Aቀማመጥ ላይ በከፍተኛ ሁኔታ ሊለማ ይችላል፡፡ ከዚህ ባሻገር በቀሪ Eርጥበት ሁለት ጊዜ

ለማምረት የሚያስችል ሰፊ ሃብት መሆኑ ጎልቶ የሚጠቀስ ነው፡፡ ስለዚህ ጥቁር Aፈርን

ቀጣይነት ባለው መልኩ ልማት ላይ ለማዋል ካስፈለገ ትኩረት ሊሰጠው የሚገባው Aፈሩ

ላይ የሚሰራው ማንኛውም የEርሻ Eንቅስቃሴ Aፈሩ በቂ Eርጥበት (optimum moisture

level) ላይ ባለበት ወቅት መሆን Aለበት፡፡ ስለዚህም የመሬት ዝግጅቱና የዘር ወቅቱ

ይህንኑ ባገናዘበ መልኩ መከናወን ይኖርበታል፡፡

ይህ Aፈር በተገቢው መልኩ ከተያዘ በተፈጥሮው ከፍተኛ የለምነት ደረጃና Eርጥበት

የመያዝ ችሎታ ያለው ሲሆን በተወሰነ ደረጃ ለሥራ ሥር ሰብሎች ካለመመቸቱ በስተቀር

የበርካታ ሰብሎችን ፍላጎት የሚያሟላና Eንደ ትልቅ ሃብት መታየት ያለበት ነው፡፡

ስለዚህም የዚህን Aፈር ምርታማነት የበለጠ ለመጨመር ለAፈር ዓይነቱ የሚስማማ የሰብል

ምርጫ በማድረግና የትርፍ ውሃ ማንጣፈፊያ ቴክኖሎጂዎችን በተለይም ቀጫጭን ቦዮችና

ሰፋፊ መደቦችና ውሃ ማፋሰሻ ቦይ (Broad Bed and Furrow) ሰፊ የጥቁር Aፈር ሽፋን

ባለባቸው Aካባቢዎች መጠቀም ያስፈልጋል፡፡

በቀጠናው በሁለተኛ ደረጃ የሚጠቀሰው ሉቪሶል (Luvisols) ሲሆን 21% የቀጠናውን

የመሬት ሽፋን ይይዛል፡፡ ይህ Aፈር ጥሩ ውሃ የማንጣፈፍ ባህርይ፣ ጥሩ ጥልቀትና ከፍተኛ

የሸክላ ይዘት ያለው ሲሆን በAብዛኛው ከጥቁር Aፈር ጋር የተቀራረበ ባህርይ Aለው፡፡ የዚህ

Aፈር የAሲዳማነት ችግር ከዝቅተኛ Eስከ ከፍተኛ ደረጃ የሚገለፅ ሲሆን ንጥረ ነገር

የመያዝ Aቅሙም ከመካከለኛ Eስከ ከፍተኛ ደረጃ ነው፡፡ የፎስፈረስ ይዘቱም ቢሆን

በAብዛኛው ከመካከለኛ Eስከ ከፍተኛ ደረጃ Eንደሚደርስ ጥናቶች ያሳያሉ (Investment

office, unpublished)፡፡

በሶስተኛ ደረጃ ላይ የሚገኘው Aፈር ኒቶሶል (Nitosol) ሲሆን የቀጠናውን 15.06%

የመሬት ሽፋን ይይዛል፡፡ ይህ Aፈር በምስራቅ ጎጃም፣ በምEራብ ጎጃምና በAዊ ዞኖች

በስፋት የሚገኝ ሲሆን ጥሩ የሆነ ውሃ የማንጣፈፍና የማስረግ ባህርይ ያለውና Eንዲሁም

ለEርሻ ሥራ በጣም የተመቸ ነው፡፡ ይህ Aፈር በዋናነት በሜዳማና ወጣ ገባ መሬት ላይ

የሚገኝ ሲሆን የAፈሩ ጥልቀትም በAብዛኛው Eስከ 150 ሳ.ሜ. ይደርሳል፡፡ የዚህ Aፈር

ቀለሙ ቀይ ስለሆነ በተለምዶ ቀይ Aፈር Eየተባለም ይጠራል፡፡

ይህ Aፈር ለAብዛኛው የብርEና የAገዳ ሰብሎች፣ Aትክልትና ፍራፍሬ Eንዲሁም ለሥራ

ሥር ሰብሎች በጣም ተስማሚ ነው፡፡ ይህ የAፈር ዓይነት በAብዛኛው ጊዜ ከፍተኛ ዝናብ



በሚጥልባቸው Aካባቢዎች የሚፈጠር ስለሆነ ለAሲዳማነት የመጋለጥ Eድሉ በዚያው መጠን

ከፍ ያለ ነው፡፡ ስለዚህ በቀጠናው የAፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራውን Aጠናክሮ በመቀጠል

Aፈሩ ወደ Aሲዳማነት ከመለወጥ መጠበቅና ችግሩ በተከሰተበት መሬት ላይ ተገቢውን

ቴክኖሎጂ በመጠቀም የAፈሩን ምርታማነት መጨመር ይገባል፡፡

ሌላውና በAራተኛ ደረጃ የሚጠቀሰው Aፈር ካምቢሶል (Cambisols) ሲሆን ይህም

የቀጠናውን 10.3% መሬት ይሸፍናል፡፡ ካምቢሶል ከዝቅተኛ Eስከ ከፍተኛ የAፈር ጥልቀት

ያለው ሲሆን የAፈሩ ልምነት (texture) Eና የውሃና የንጥረ ነገር መያዝ Aቅሙ በመካከለኛ

ደረጃ የሚገለጽ በመሆኑ ለበርካታ ሰብሎች ልማት ምቹነት Aለው፡፡ የዚህ Aፈር የካርቦናዊ

ቁስ (Organic matter) ይዘት በዝቅተኛ ደረጃ የሚገለጽ ስለሆነ የናይትሮጂን ንጥረ ነገር

ምንጭ የሆኑ የተለያዩ የማዳበሪያ ዓይነቶችን (የተፈጥሮ Eና ዩሪያ ማዳበሪያ) መጠቀም

የግድ ይላል፡፡ ካምቢሶል የተለያየ የመሬት Aቀማመጥ ባለው በተለይም ወጣ ገባነት ባለው

የመሬት ክፍል በብዛት ስለሚገኝ በጎርፍ የመሸርሸር ሁኔታው ከመካከለኛ Eስከ በጣም

ከፍተኛ ደረጃ ውስጥ ነው፡፡ ስለዚህ የAፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራን Aጠናክሮ መቀጠል ለነገ

የማይባል ተግባር መሆን Aለበት፡፡

ከታች በሠንጠረዡ Eንደተመለከተው ከቀጠናው የመሬት ሽፋን 56.2% የሚሆነው የመሬት

Aቀማመጡ ከ 0 Eስከ 8% Eና 24.4% ደግሞ ከ8 Eስከ 15% ባለው ተዳፋትነት የሚገኝ

ሲሆን የAፈሩ የመሸርሸር የተጋላጭነት መጠኑም ዝቅተኛ (ከ 3.13 Eስከ 12.5 ቶን/ሄ/ር

በዓመት) ነው፡፡ ለዚህም ምክንያቱ Aብዛኛው የመሬቱ Aቀማመጥ ሜዳማ ከመሆኑ ባሻገር

የተወሰነ (14.8%) የሣር ሽፋን (grassland cover) ስላለው ነው (WBISPP, 2000)፡፡

ከቀጠናው 16.4% የሚሆነው መሬት ደግሞ የመሸርሸር ተጋላጭነቱ በመካከለኛ ደረጃ

(12.5-50.0 ቶን/ሄ/ር በዓመት) የሚገኝ ቢሆንም የተዳፋታማነት መጠኑ Eየጨመረ በመጣ

ቁጥር የሚሸረሸረው የAፈር መጠንም በተወሰነ ደረጃ የመጨመር ሁኔታ ያሳያል፡፡

በAጠቃላይ በዚህ የልማት ቀጠና 80.6% የመሬት ሽፋን በዝቅተኛ የመሸርሸር Aደጋ ውስጥ

ቢሆንም ችግሩ Aያሳስብም ማለት ሳይሆን የመሬቱ የመሸርሸር Aደጋ ወደ Aሳሳቢነት ደረጃ

ከመሸጋገሩ በፊት Aያያዙን ማሻሻል የሚገባ መሆኑን መገንዘብ ያስፈልጋል፡፡ በቀጠናው

በከፍተኛ ደረጃ (ከ 50 ቶን በላይ በዓመት በሄ/ር) ለመሸርሸር የተጋለጠው መሬት ደግሞ

3% ብቻ ቢሆንም ተሸርሽሮ ከሚወሰደው Aጠቃላይ የAፈር መጠን 50% ያህሉ ከዚህ

የመሬት ክፍል Eንደሆነ የተለያዩ ጥናቶች ያመለክታሉ (Lakew Desta et al., 2000)፡፡



ሠንጠረዥ 14: የጣና የልማት ቀጣና የAፈሩ የመሸርሸር ተጋላጭነት መጠን

የመሸርሸር ተጋላጭነት (ቶን/ሄ/ር/ዓመት) < 3.13 3.13-6.25 6.25-12.5 12.5-25 25-50 50-100 100-200 200-400

የተዳፋታማነት መጠን (%)

ሊሸረሸር የሚችል የመሬት መጠን (በሄ/ር) 0 - 2 291,956 26,804 19,167 11,945 3,030 366 202 000

2 - 5 221,838 37,990 35,812 33,203 11,313 1,504 808 000

5 - 8 96,110 18,239 21,185 27,230 14,646 2,319 1,312 107

8 - 15 116,662 21,061 25,421 35,025 28,788 6,130 3,836 214

15 - 30 87,446 16,627 18,259 20,651 24,848 7,879 6,359 428

30 - 45 23,272 5,139 5,952 4,049 6,162 3,301 3,230 214

45 - 60 6,851 1,612 2,219 1,114 1,717 1,041 1,312 107

> 60 2,519 504 908 304 505 313 404 000

ድምር 846,653 127,976 128,923 1335,20 91,010 22,852 17,463 1,070ምንጭ WBISPP, 2000


የAማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ሰኔ - 2001 54

በልማት ቀጠናው ደጋና ወይና ደጋው ሥነ ምህዳር ውስጥ ከፍተኛ የሆነ የAፈር መከላት፣

ቦረቦር መፈጠር፣ ለምነት መቀነስና Aሲዳማነት መፈጠር በስፋት ይስተዋላል፡፡ ለችግሮቹ

መከሰት ከሚጠቀሱት ነገሮች መካከል ዋና ዋናዎቹ የደን መመናመን፣ መታረስ

የማይገባቸው ተራራማና ተዳፋታማ ቦታዎች በመታረሳቸው፣ የግጦሽ መሬቱ ከAቅም በላይ

በመጋጡ፣ የAፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራው በሚገባው መልኩ ባለመሰራቱ፣ የተሰራውም በልቅ

ግጦሽ ምክንያት Eየፈረሰ መሆኑ፣ A/Aደሩ፣ የሰብል ቅሪት መሬት ላይ Aለመተው፣

የተፈጥሮ ማዳበሪያ Aጠቃቀም በጣም ውስን መሆኑ፣ የሰብል ፈረቃ ልምድ በጣም Aናሳ

መሆኑና የጥምር ደን Eርሻ Aሰራርና ግንዛቤ Aናሳ መሆን ይጠቀሳሉ፡፡

4.3. የደንና ዱር Eንሰሳት ሃብት በጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና ዉስጥ ጥብቅ የተፈጥሮ ደን (ጣራ ገዳም)፣ የመንግስት ደን

ዓለም ሳጋና ጉና፣ የጎንደርና Aዲስ—ባህ ማገዶ ተክል ፕሮጄክት ደንና በገዳማትና

ቤተክርስቲያናት ቅሪት የተፈጥሮ ደኖች ሲኖሩ በተጨማሪም የማህበራትና የግለሰብ ደኖች

ይገኛሉ። Eንዲሁም ደግሞ ምንጮችና ወንዞችን ተከትሎ የተፈጥሮ ደንና ዛፎች Aልፎ

Aልፎ ይታያሉ። በተለያዩ የAርሶ Aደር ይዞታ መሬት ላይም የAገር በቀል ዛፍ ዝርያዎች

በዉስን ወረዳዎች በተበታተነ መልኩ ይገኛሉ።

በቆጋ ላኛው ተፋሰስ የተቦረቦረ መሬት



የባህር ዛፍ ደን በግለሰብ AርሶAደር ደረጃ በደጋማዉና ወይና ደጋዉ Aካባቢ ባሉ

ገበሬዎቸ Eየለማ የማገዶና ኮንስትራክሽን ፍጆታቸዉን ከማሟላት Aልፎ ለሽያጭ በማዋል

ገቢ Eያስገኘላቸዉ ነው። የቀርቀሃ ሃብትም በደጋማዉ Aካባቢ (በተለይም በፋርጣና ሰካላ

ወረዳዎች) ይገኛል። ወደፊት ተገቢ የሆነ የደን ቆጠራና ማኔጅሜንት ፕላን ሰነድ

Eየተዘጋጀለት ትክክለኛዉን የደን ሃብት መመዝገብና ማስተዳደር Aስፈላጊ ቢሆንም በዞንና

በክልል ደረጃ በተገኘዉ መረጃ መሰረት 7830 ሄክታር የተፈጥሮና ሰዉ ሰራሽ የሆኑ

የመንግስት የፕሮጀክትና ማህበራት ደኖች በዚህ የልማት ቀጠና Eንዳለ ይገመታል፡፡

ከዚህም ዉስጥ 2% ትኩረት የተሰጣቸዉ የመንግስት ደኖች ናቸዉ።

በAሁኑ ሰዓት በጣና ተፋሰስ ዉስጥ የሚታየዉ የደንና Aገሮ ፎረስትሪ ልማት Eንቅስቃሴ

በAርሶAደር ደረጃ ብቻ የተወሰነ ነዉ። ለዚህ ተግባር የሚያግዙ በየሥነ ምህዳሩ

የመንግስት፣ የማህበራትና የግል ችግኝ ጣቢያዎች Aሉ። የEነዚህ ችግኝ ጣቢያዎች መኖር

ለደንና Aግሮፎርስትሪ ልማት ምቹ ሁኔታን የመፍጠር Aቅም ይኖራቸዋል ተብሎ

ይታሰባል። በመንግስት ደረጃም የደን ሃብቱን መልሶ ለመተካት Aርሶ Aደር ተኮር የሆነ

የደንና Aግሮፎርስትሪ ልማት ለማስፋፋት በሚደረገዉ ጥረት የሚያግዙ በጠቅላላዉ

ሲታሰብ 25.11 ሄክታር ሞዴል የመንግስት ችግኝ ጣቢያዎች በቀጠናዉ ይገኛሉ። ይሁን

Eንጂ በበጀት Eጥረት ምክንያት በሙሉ Aቅማቸዉ ችግኝ Eያፈሉ Aይደሉም።

ከላይ የተጠቀሰዉ የልማት Eንቅስቃሴና የቀጠናዉ የደን ሃብት ቢኖርም የህብረተሰቡን

የምግብ የማገዶና ኮንስትራክሽን Eንጨት Eንዲሁም የEንሰሳት መኖ ማሟላት

ካለማሰቻሉም ባሻገር የAፈር ክለትና የመሬት መራቆት ችግር ሊቀርፍ Aልቻለም።

ጉና የባህርዛፍ ደን



የደን ሃብቱ ያለበት ችግር

በቀጠናዉ ባሉ የደን ሃብቶች ለይ የሚታዩ ችግሮች መታረስ የማይገባቸውና ከፍተኛ

ተዳፋታማ ቦታዎች በመታረሳቸው የውሃ ማማ የሆኑት ከፍተኛ ቦታዎች ጉናና የጣና

ተፋሰስ Aካባቢዎች በደን ሃብታቸዉ Eየተራቆቱ በመሆናቸዉ የውሃ Aካላት Eየቀነሱ

መጥተዋል። በመሬት ጥበት የተነሳም ተራራ መታረስ፣ የመንግስትና የተፈጥሮ ደንን

መግፋት(ጉና ተራራና ሌሎች)፣ የተጠናከረ የመንግስት ደን ጥበቃና Eንክብካቤ Aለመኖር፣

ህገወጥ ከሰል፣ ጣዉላ Aጣና ዝዉውር መኖር ናቸዉ።

በልማቱ በኩልም የደን ሃበቱን መልሶ ለመተካት Eየተካሄደ ያለዉ ደንና Aገሮፎርስትሪ

ልማትና ጥበቃ ተግባር Eንቅስቃሴ ከፍተኛ ቢሆንም የተተከሉ የተለያዩ የዛፍ ችግኞች

በልቅ ግጦሽ ምክንያት የመፅደቅ ሁኔታ Aነስተኛ ነዉ ። የደን ሃብቱን ለማስጠበቅ Eስከ

ቀበሌ ድረሰ የወረደዉ የደን ቁጥጥር፣ ዝዉዉርና Aጠቃቀም መመሪያ በሚመለከተዉ ሁሉ

በሚጠበቀዉ መልኩ ተፈጻሚ Aለመሆን ታይቷል።

Eየተራቆተ ያለው የርብ ላይኛው ተፋሰስ



በመሆኑም የደን ሃብቱን በመጠበቅና በማልማት የውሀ ሠንሠለታማ ተራሮችን በደን

የመሸፈን ሥራን ቅድሚያ ሰጥቶ መስራት፣ ለህብረተሰቡ የግንዛቤ ማሳደጊያ ትምህርት

መስጠት ፣በጥበቃዉ ስራ የህብረተሰቡን ተሳትፎ በበለጠ ማሳደግና ህብረተሰቡና መንግስት

በጋራ በመሆን የደን ሃብቱን ለመጠበቅ የሚቻልበትን መንገድ ማመቻቸትና የህብረተሰቡን

ተጠቃሚነት ማረጋገጥ Aስፈላጊ ተግባሮች ይሆናሉ።

Aሁን ቀጠናዉ ያለውን ዝቅተኛ የደን ይዞታ ለመለወጥና የተጠናከረ የደንና Aግሮፎርስተሪ

ልማትና ጥበቃ ሥራ ለመሥራት ከሚያግዝ መሠረታዊ መረጃ ላይ በመነሳት የደን ሽፋንን

ለማሣደግ በተለይ ፈጣን Eድገትና ሁለገብ ጠቀሜታ ያላቸዉ የዛፍ ዝርያዎችን ትኩረት

በመስጠት ልማቱን ማካሄድ የሚቻል ሲሆን የAገር ዉስጥ ዝርያወችንም Eኩል ሚዛን

በመሰጠት በችግኝ ጣቢያዎች Eንዲፈሉ በማድረግ ልማቱን ማስፋፋት ተገቢ ነዉ ።

በቀጠናዉ ውስጥ ያሉትን ትኩረት የተሰጣቸውና መደበኛ የመንግስት ደኖች Eንዲሁም

የማህበራትና ፕሮጀክት ደኖችን ዘላቂነት ባለው Aያያዝ ለመምራት፣ ለማስተዳደርና ጥቅም

ላይ ለማዋልና መልሶ ለመተካት Eንዲቻል ሁለንተናዊ በሆነ መልክ የማህበራዊና Iኮኖሚ

ጥናትን ጨምሮ የደኑን ወሰን መለየት፣ መከለል፣ መቀየስና መመዝገብ ሥራና የደኑን

የEፅዋት ክምችት ዓይነት የናሙና ቆጠራ በማካሄድ የወደፊቱን የደን Aስተዳደር Aማራጭ

ለመወሰን የሚያስችል የደን ማኔጅሜንት ፕላን ማዘጋጀት ያስፈልጋል ፡፡ በመሆኑም

ያለዉን የደን ሃብት በመለየትና ከዚሁ ጎን ለጎን የሚታዩ ቁልፍ ችግሮችን በመፍታት

ለወደፊቱ የቀጠናዉ ደን ሃብት ልማትና ጥበቃ ተጠናክሮ ዉጤታማ Eንዲሆን ስትራቴጂክ

Eቅድ ነድፎ ተግባራዊ ማድረግ Aስፈልጓል።

የዱር Eንሰሳት

የዱር Eንሰሳትን በተመለከተ በደጋማዉ የቀጠናው ስነምህዳር Aካባቢ ቀይ ቀበሮ፣ ጭላዳ

ዝንጀሮ፣ AEዋፋት Eንዲሁም በወይናደጋዉ Aካባቢ በጣና ሐይቅ ዙሪያ ወቅት ጠብቀው

የሚመጡና የሚመለሱ የዉጭ ዝርያዎችን ጨምሮ የተለያዩ AEዋፋት ይገኛሉ። የዱር

Eንስሳትና የAEዋፋት ሃብት ህልውና ከደንና ከዉሃ ሃብት ጋር የተያያዘ በመሆኑ በዚህ

ቀጠና በጉና መንግስት ደንና በጣና ገዳማትና ዙሪያ ያሉ Aካባቢዎች በጥብቅነት ቢያዙ

የቱሪዝም መስህብ በመሆናቸዉ ቱሪዝምን ከማስፋፋትና ገቢ ከማስገኘት Aንጻር AስተዋጽO

ይኖራቸዋል።



4.4. የEንስሳትና Aሳ ሃብት የEንስሳትና ዓሳ ሃብት ልማት በልማት ቀጣናው ከሚካሄዱ የግብርና ልማት ስራዎች Aንዱ

ነው፡፡ በልማት ቀጣናው በስፋት በሚካሄደው የጥምር ግብርና ልማት Eንቅስቃሴ የEንስሳት

ሃብት የሰብል ልማቱ ለሚፈልገው የEርሻ ስራ የስበት ሃይል ምንጭ በመሆን ያገለግላል፡፡

የEንስሳት ርቢ ለምግብነት የሚውሉ የተለያዩ የEንስሳት ውጤቶችን በቤተሰብ ደረጃ

ከማስገኘቱ በተጨማሪ ከፍጆታ በላይ የሆነ ምርት ለገበያ በማቅረብ ገቢ ያስገኛል፡፡

በጣና የልማት ቀጣና ሰፊ የEንስሳትና Aሳ ሃብት ይገኛል፡፡ በልማት ቀጣናው 1,716,274

ዳልጋ ከብቶች፣ 353,222 በጎች፣ 277,466 ፍየሎች፣ 200,931 የጋማ ከብቶች፣ 2,450,035

ዶሮዎች Eና 159,450 በንብ የተሞሉ ቀፎዎች ይገኛሉ፡፡ የዓሳ ሃብት ክምችት ያለበት

ጣና ሃይቅ Eና ወንዞች (Aባይ፣ ጀማ፣ ጉማራ፣ ርብ፣ መገጭ) በልማት ቀጣናው ይገኛሉ፡፡

በጣና ሃይቅ 150,000 ኩንታል ዓሳ በAመት ሊመረት Eንደሚችል ጥናቶች ይጠቁማሉ፡፡

በሃይቆች Eየተመረቱ ለገበያ ቀርበው በህዝብ ዘንድ ከተለመዱት የዓሳ ዓይነቶች ውስጥ

ቀረሶ፣ Aምባዛና ብልጫ ዋናዎቹ ናቸው፡፡ ከEንስሳት ሃብት መረጃው በተለይ ዳልጋ

ከብቶችና ዶሮዎች በልማት ቀጣናው በAንፃራዊነት በብዛት ሲረቡ ለበጎች፣ ለፍየሎች፣

ለዓሳ፣ ለንብና ለጋማ ከብቶች Eርባታም የቀጣናው ወይና ደጋና ደጋ የዓየር ንብረት

(98%) ተስማሚ Eንደሆነ መረዳት ይቻላል፡፡ በመሆኑም የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን

የሚያሻሽሉ ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀም በልማት ቀጣናው የሚገኘውን ሃብት ማልማትና

ከዘርፉ የሚገኘውን ገቢ ማሳደግ ይቻላል፡፡

4.5. ቱሪዝም ሀብት

ቱሪዝም የIኮኖሚ Eድገትን ለማምጣት በዓለምAቀፍ ደረጃ ጠቀሜታቸው Eየጨመረ

ከሚታይባቸው ማህበራዊና Iኮኖሚያዊ ሴክተሮች መካከል በግምባር ቀደምትነት

ይጠቀሳል፡፡ በቀጠናውም ሴክተሩ የሥራ Eድልን ለመፍጠርም ሆነ ድህነትን ለመቀነስ

በተመሳሳይ የሚሰጠው ጠቀሜታ ከፍተኛ ነው፡፡ በAገር ገጽታ ግንባታም ጉልህ ድርሻ

ያበረክታል፡፡

በጣና የልማት ቀጠና በርካታ የባህልና(ሰውሰራሽ) የተፈጥሮ ቅርሶች የሚገኙ ሲሆን በAገር

ደረጃ በቱሪስት መስህብ ሃብትና ከፍተኛ የቱሪስት ፍሰት ከሚታይባቸው Aካባቢዎች

ቀጠናው በግምባር ቀደምትነት ይጠቀሳል:: በሃገራችን በዓለም ሕዝብ ቅርስነት በዩኔስኮ

ከተመዘገቡት ሰባት የተፈጥሮና የታሪክ ቅርሶች Aንዱ በዚህ ቀጠና ይገኛል:: ቀጠናው

በርካታ ጥንታዊ ገዳማትና Aድባራት፣ዋሻዎች፣ፍል ውሃዎች፣ ሃይቆች፣የዱር Eንስሳትና



AEዋፋት፣Eድሜ ጠገብ ቤተ መንግሥቶች Eንዲሁም ለIኮቱሪዝም ልማት ሊውሉ የሚችሉ

Aሁን ባሉበት ሁኔታም ቢሆን Aልፎ Aልፎ Eየተጎበኙ ያሉ Eንደ Aዳማና ጉና ከፍታማ

ቦታዎች የመሳሰሉ የቱሪስት መስህብ ሃብቶች Aሉት፡፡ የጣና ገዳማት፣የጎንደር

ቤተመንግሥትና የጭስ ዓባይ ፏፏቴ በቱሪስቶች በስፋት የሚዘወተሩ Aካባቢዎች ናቸው፡፡

የAውራAምባ ማህበረሰብ ባህልና Aኗኗርን የመሳሰሉ ሕዝባዊ ባህሎች ትልቅ የቱሪስት

መስህብ ሊሆኑ የሚችሉ Eሴቶች ናቸው፡፡

ሕዝብ የሰፈረባቸውና ለEርሻ Eየዋሉ በመሆኑ Eንጅ ጉና፣Aዳማና የብርቅዬ AEዋፋት

መዋያ የሆኑት የጣና Aካባቢዎች የፓርክ ልማት ቢካሄድባቸው ወይም ጥብቅ ቦታ ሆነው

ቢከለሉ ጥሩ የቱሪስት መስህብ ሊሆኑ የሚችሉ ናቸው፡፡ በAጠቃላይ የጣና የልማት ቀጠና

ትልቅ የቱሪዝም የሃብት መሠረት ያለው በመሆኑ ይህን ሃብት Aልምቶ በAግባቡ መጠቀም

ከተቻለ የቀጠናውን Eድገት ከማፋጠን Aኳያ ቱሪዝም ቁልፍ ሚና Eንደሚኖረው

ይታመናል፡፡

ባለፉት ዓመታት ለቱሪዝም ልማቱ ምቹ ሁኔታ የሚፈጥሩ የተለያዩ ተግባራት

ተከናውነዋል፡፡ የቱሪስት መረጃ ማEከላት ተቋቁመዋል፣ የቱሪስት ደረጃ ሊሰጣቸው የሚችሉ

ተጨማሪ ሆቴሎች ተገንብተዋል፣ የAውሮፕላን ማረፊያዎችን የማሻሻል፣የAስጎብኝዎችንና

የመስተንግዶ ሠራተኞችን ብቃት ለማሳደግ ጥረት ተደርጓል፣ Aዳዲስ የመስህብ ሃብቶችን

የማፈላለግና የማስተዋወቅ፣ የቱሪዝም ልማቱን ሊያፋጥኑ የሚችሉ Aሠራሮችን ማውጣትና

የመሳሰሉ ተግባራትን ማከናወን ተችሏል፡፡

ይሁን Eንጅ Aሁን በAገር ውስጥና በውጭ ቱሪስቶች Eየተጎበኙ ያሉና በቱሪስት

መዳረሻነታቸው ይበልጥ የሚታወቁት የAጼ የፋሲል ግንብ፣የጣና ገዳማትና፣ጭስ ዓባይ

ብቻ ናቸው፡፡ ሠከላና ፣ ዘጌ በተወሰነ ደረጃም ቢሆን Eየተጎበኙ ያሉ ቦታዎች ናቸው፡፡

በ2000 በጀት ዓመት በዘጠኝ ወሩ 99,688 የAገር ውስጥና የውጭ ቱሪስቶች በቀጠናው

ጉብኝት Aካሄደዋል፡፡ ከብር 82.3 ሚሊዮን በላይ ገቢ Eንደተገኘም ይገመታል፡፡ በ1997 ዓ

.ም በክልል ደረጃ የጎበኘው የቱሪስት ብዛት 39,000 ሲሆን የተገኘው ገቢ ደግሞ ብር

42,000,000 የነበረ ሲሆን Aሁን በቀጠና ደረጃ ከተመዘገበው Aፈጻጸም Aኳያ ሲታይ

በቱሪስት ፍሰቱና በተገኘው ገቢ ከፍተኛ Eድገት ታይቷል::

ይሁን Eንጅ በቀጠናው ገና ያልተደረሰባቸው በርካታ መስህቦች Eንዳሉ የሚገመት ቢሆንም

Eነዚህንና Aሁን የሚታወቁትን በተገቢው ሁኔታ Aልምቶና Aስተዋውቆ ከዘርፉ ይበልጥ

ተጠቃሚ መሆን Aልተቻለም፡፡

ለቱሪዝም ልማቱ Aለመስፋፋት፣



Aስፈላጊ መሠረተ ልማቶች በቱሪስት መዳረሻዎች Aለመሟላት፣ (መንገድ፣ ውሃ፣

መብራት፣ መገናኛ፣ የተሟላ Aገልግሎት የሚሰጡ የገንዘብ ተቋማት፣ ደረጃቸውን

የጠበቁ ሆቴሎችና ሎጆች፣የመረጃ ማEከላት)

የመስህብ ሃብቶችን ማፈላለጉና የማስተዋወቁ ሥራ የተጠናከረ Aለመሆን

ዘርፉ የሚሰጠውን ጠቀሜታ በተመለከተ በሁሉም የዳበረ ግንዛቤ Aለመኖር

በቱሪዝም Aገልግሎት ዘርፍ የተሰማሩ ተቋማትና የህብረተሰብ ክፍሎች የAገልግሎት

Aሰጣጥ ከቱሪስቱ ፍላጎት ጋር የተጣጣመ Aለመሆን

በዘርፉ ልማት የግል ባለሃብቱ ተሳትፎ ዝቅተኛ መሆን

በቱሪዝም ሙያ መስኮች የሰለጠነ የሰው ሃይል Eጥረት

የቱሪዝም ልማቱን ማፋጠን የሚያስችሉ Aሰራሮችን Aስቀምጦ በዚሁ መሠረት

Aለመንቀሳቀስ ወዘተ የሚሉት ከሚጠቀሱት ዋና ዋና ምክንያቶች ውስጥ የሚካተቱ

ናቸው፡፡ ስለዚህ Eነዚህንና ሌሎችን ችግሮች በመፍታት ከሴክተሩ የሚገኘውን

ጠቀሜታ ማሳደግ ይገባል፡፡

4.6. የማEድን ሀብት በቀጠናው Oፓል ፣ የግንባታ ድንጋይ፣ የAሸዋ ምርት፣ የኖራ ድንጋይ፣ የማEድን ዉሃና

የሸክላ Aፈር በተለያዩ Aካባቢዎች ይገኛሉ፡፡ የግንብ ድንጋይ፦ በዚህ የልማት ቀጠና

በፋርጣ፣ በሜጫና ሰከላ ወረዳዎች ለግንባታ የሚሆን የተለያየ Aይነት ድንጋይ በከፍተኛ

መጠን የሚገኝ ሲሆን ግለሰቦችና ማህበራት የንግድ ፈቃድ Aውጥተው በመሸጥ Aገልግሎት

በመስጠት ላይ ሲሆኑ የስራ Eድልን ከመፍጠርና ለመንግስት ገቢ ከማስገኘት Aንፃር

ከፍተኛ AስተዋጽO Aለው። Aሁንም ቢሆን ገና ያልተነካ ብዙ የግንብ ድንጋይ መኖሩን

የሚያመላክቱ መረጃዎች Aሉ።

Oፓል ማEድን፦ በፋርጣ ወረዳ ሃሙሲት Aካባቢ በጥራቱና በመጠኑ የተሻለ የOፓል

ማEድን ክምችት ያለ መሆኑ በተለያየ ጊዜ በባለሙያ ተረጋግጧል። ይህንን የማEድን

ሀብት ለባለሃብት ለመስጠት የታስበ ቢሆንም የAካባቢውን ህዝብ ተጠቃሚ ከማድረግ

Aንፃር በማህበር ተደራጅተው Eያወጡ ህጋዊ ፈቃድ ላላቸው ድርጅቶች በማስረከብ

ተጠቃሚነታቸውን Eንዲያረጋግጡ ተደርጓል።

የAሸዋ ምርት፦ በልማት ቀጠናው ውስጥ በጣና ሃይቅ ፣በጉማራ፣ ሽኒ፣ ርብ ፣ መገጭና

ሌሎችም ትንንሽና ትላልቅ ወንዞች ውስጥ ከፍተኛ ጥራትና መጠን ያለው የAሸዋ ምርት

ያለ ሲሆን ግለሰቦችና ማህበራት የንግድ ፈቃድ Aውጥተው በመሸጥ Aገልግሎት በመስጠት



ላይ ሲሆኑ የስራ Eድልን ከመፍጠርም Aንፃር ከፍተኛ AስተዋጽO Aለው። Aሁንም ቢሆን

ገና ያልተነካ ብዙ የAሸዋ ምርት Eንዳለ ይገመታል።

የኖራ ድንጋይ፦ በዚህ የልማት ቀጠና በተለይ በደጋው ንUስ የልማት ቀጠና ፋርጣ ወረዳ

Aካባቢ ለስሚንቶና ኖራ ፋብሪካዎች ለጥሬ Eቃነት ሊያገለግል የሚችል ጥራቱን የጠበቀ

በርካታ ክምችት ያለው የኖራና ጆሶ ድንጋይ ክምችት Aለ። ሆኖም ግን ጥራቱን

ለማረጋገጥ ተጨማሪ ጥናት ያስፈልገዋል። የኖራ ድንጋይ ክምችቱ የሚገኝበት ቦታ

ከዋናው መኪና መንገድ የራቀ Aይደለም። ይህ የኖራ ድንጋይ የAፈር Aሲዳማነትን

ለመቀነስ በጥሬ Eቃነት ሊያገለግል Eንደሚችል ይገመታል።

የማEድን ዉሃ፦ በወይናደጋማው ንUስ የልማት ቀጠና በተለይ በፎገራ፣ ደራና ሜጫ

ወረዳዎች በተለያዩ Aካባቢዎች ቀዝቃዛና ሙቅ የውሃ ማEድን ይገኛሉ። Eነዚህንም የውሃ

ማEድናት ከመድሀኒትነት ውጭ ለሌሎች Eንደ መዝናኛ ለመሳሰሉ ጉዳዮች ግን

Eየተጠቀምንባቸው Aይደለም።

4.7. ሰብAዊ ሀብት ሰብAዊ ሀብት ማህበራዊ Aካባቢውን በራሱ በሚመች ሁኔታ ማልማት ከመቻሉ በተጨማሪ

በሁሉም የIኮኖሚና ማህበራዊ ልማት መሰክ ለመሳተፍ ወይም ፈጣንና ቀጣይነት

ያለው Iኮኖሚና ማህበራዊ Eድገት ለማረጋገጥ በሚደረገው የልማት Eንቅስቃሴ ጉልህ

ሚና Aለው። በሌላ በኩል ባልተማረ Aርሶ Aደር ላይ በመመስረት ሊመጣ የሚችል የገጠር

ልማት ውስንነት ያለው በመሆኑ በቀጣይ ያለው የቴክኖሎጅ Eድገት በገጠርና በግብርና

መስክ መስፋፋት ቢያንስ ማንበብና መጻፍን የሚችል ሰብAዊ ሀብት መፍጠር ተገቢ

መሆኑን በመገንዘብ ክልሉ የመጀመሪያ ደረጃ Eና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርትን በማስፋፋት

የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ጥቅል የትምህርት ተሳትፎን ከ 99.5 በመቶ በላይ ማድረስ

ተችሏል።

በባህርዳርና በጎንደር ዩኒቨርሲቲዎች ብቻ 676 መምህራን ሲገኙ 27,300 ተማሪዎች

ለመማር የተመዘገቡ መሆኑን የ1998 የትምህርት ሚኒስቴር Aመታዊ ስታትስትክስ

መጽሔት ያመለክታል። በቀጣናው ከ29,279 በላይ የመንግስት ሠራተኞች Aሉ፡፡

በተጨማሪም 10,265 የመጀመሪያ ደረጃ መምህራን 256,896 ተማሪዎች፣ Eንዲሁም

3,250 መምህራና 110,958 ተማሪዎች በተለያየ ፕሮግራሞ በሁለተኛና በቴክኒክና ሙያ

ተቋማት ትምህርታቸውን Eየተከታተሉ መሆኑን ሪፖርቶች ያመለክታሉ። ቀጣናው የክልሉ



ዋና ከተማ የሚገኝበት ከመሆኑ ጋር ተያይዞ ቀላል የማይባል ቁጥር ያላቸው መያዶች ፣

በተለያዩ የግድብና ሌሎች ፕሮጀክቶች Eንዲሁም በግል ባለሀብቱ ዘንድ በመንቀሳቀስ

ላይ የሚገኘው የሰው ሃይል ያለውን Eውቀትና ልምድ በAግባቡ መጠቀም ከተቻለ

ለቀጣናው ከፍተኛ የሆነ ሰብAዊ ሀብት ነው።

በመሆኑም ዩኒቨርስቲዎች፣ ኮሌጆች ቴክኒክና ሙያ ተቋማት በተጠናከረ ሁኔታ Aገልግሎት

በመስጠት ላይ ስለሆኑ የማስፈጸም Aቅሙን ለማጎልበት ጥሩ Aቅሞች በመሆናቸው

በቀጣይ ዘመናት ሁሉም ታዳጊ ወጣት የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርትን ተመራቂና

የከፍተኛ ትምህርት Eድል ተጠቃሚ ስለሚሆን በቀጣይ ዓመታት የተማረና Aምራችና

በልማቱ ላይ ተሳታፊ ዜጋ በልማት ቀጣናው የመፍጠሩ ሁኔታ ተስፋ ሰጭ ነው።

በሌላ በኩል ማንበብና መጻፍ የሚችለው ህዝብ ከክልሉ Aማካኝ Aያንስም ብለን ብናስብ

በቀጣናው ወንድ 40 በመቶ፡ ሴት 23 በመቶ በድምሩ 31 በመቶ በላይ ማንበብና መጻፍ

የሚችል ህዝብ Eንዳለ የ1994 ማEከላዊ ስታትስቲክስ ቢAመለክትም በዚህ ረጅም ጊዜ

ከዚህ የበለጠ ምጣኔ Eንደሚኖር ይገመታል። በልማት ቀጣናው 1.81 ሚሊየን ወይም

ከጠቅላላ ህዝቡ ውስጥ 53 በመቶ የሚጠጋ Eምራች ሠራተኛ ኃይል Aለ። ከዚህ ውስጥ

77 በመቶው የሚሆነው Aርሶ Aደር ሲሆን Aምራችና ጥሬ ጉልበት ያለው ወጣት ደግሞ

28 በመቶ ነው፡፡

ስለሆነም በውሀ ተኮር ልማቱ Aዳዲስ ቴክኖሎጂ ለማስተዋወቅ የቀጠናውን ህዘብ

የትምህርት ደረጃ Aሁን ካለበት ሁኔታ መሻሻል Aለበት፡፡ በተጨማሪም ከመጭው የውሃ

ተኮር Eንቅስቃሴ ጋር ተያይዞ በሙያው የተካኑ ባለሙያዎች ብቻ ሳይሆን የውሃ

ሀብታችንን ሊመራው የሚችል ሥራ Aመራር በበቂ ማፍራት ተገቢና ትኩረት ሊሰጠው

የሚገባ ተግባር ይሆናል።

5. ራEይ ፣ ተልEኮና Eሴት

5.1. ራEይ በቀጠናው የዳበረ ዲሞክራሲ፣ መልካም Aስተዳደርና ሁለንተናዊ ልማት መጥቶ ማየት

5.2. ተልEኮ በተቀናጀ መሬት Aጠቃቀም Eቅድ ላይ በመመሥረት፣ የውሀ ሀብት የርብርብ ማEክል

በማድረግና ሌሎች የቀጠናውን ሀብቶች በEውቀት ላይ ተመስርቶ በመጠበቅና በማልማት፣

የግብርናውን ምርትና ምርታማነትን በማሳደግ ፣ መሰረተ ልማቶችን በማስፋፋት፣

ገጠርና ከተማ ልማቱን በማስተሳሰር፣ መልካም Aስተዳደርን፣ ሰላምና መረጋጋትን



በማስፈን የቀጠናውን ሕዝብ የኑሮ ደረጃ በከፍተኛ ደረጃ በማሻሻል ወደ Iንዱስትሪና

ከተማ ልማት የሚደረገውን መዋቅራዊ ለውጥ ማፋጠን ፡፡

5.3. Eሴቶች የልማት ቀጣናው ፈጣንና ዘላቂ Iኮኖሚያዊና ማህበራዊ ልማት ለማምጣት Eንዲሁም

መልካም Aስተዳደርና የዴሞክራሲ ስርዓት ግንባታን ለማፋጠን በሚደረገው ጥረት

ሊያበረክት የሚገባውን AስተዋጽO በሚገባ ከመወጣት AንÉር በተግባር ሂደቱ ዙሪያ የEለት

ከEለት Eንቅስቃሰው በሚከተሉት Eሴቶች ላይ የተመሰረተ ነው፡፡

1. ያለንን የውሃ ሃብት ተጠቅመን የላቀ ውጤት Eናስመዘግባለን

2. በEውቀትና Eቅድ ላይ በመመስረት መሬታችንን በዘላቂነት Eንጠቀማለን

3. መልካም ተሞክሮዎችን በማስፋት ልማታችንን ዘላቂ Eናደርጋለን

4. የልማት ቀጣናውን ሰው ሰራሽና ተፈጥሯዊ መስህቦች Eንከባከባለን፣ Eናለማለን

5. የህዝብን ተሳትፎንና ተጠቃሚነት ለማረጋገጥ ተግተን Eንሰራለን

6. ሁልጊዜ መማር የEድገታችን ምንጭ ነው

7. የህግ የበላይነትን በመቀበል ህግን Aክብረን Eናስከብራለን

8. ተገልጋዩን ህብረተሰብ በቅንነት፣ በታማኝነትና በትጋት Eናገለግላለን

9. ከሙስና የፀዳና ስራ ወዳድ የሆነ ዜጋ ለመፍጠር Eንተጋለን

6. የሁኔታዎች ትንተና

የልማት ቀጠናውን ልማት ለማፋጠን የሚረዳ Eቅድ ለማዘጋጀት Aስፈላጊ ከሆኑ ሥልቶች

መካከል Aንዱ በቀጠናው Aሉታዊና Aወንታዊ ተፅEኖ የሚያሣድሩ ውጫዊና ውስጣዊ

ሁኔታዎችን መለየትና መተንተን ነው፡፡ የሁኔታዎች ትንተና ማድረግ በጣና ልማት ቀጠና

ያሉ ነባራዊና ምቹ ሁኔታዎችን Aማጦ የመጠቀም Aቅምን ለማሣደግና ልማትን

ሊያደናቅፉ የሚችሉ ሥጋቶችን ለመቋቋም ቅድመ ዝግጅት በማድረግ ምላሽ ለመስጠት

ይረዳል፡፡ በዚህ መሠረት በሚቀጥሉት 6 ዓመታት በደቡብ ምEራብ የልማት ቀጠና

የልማት Eንቅስቃሴ ላይ በጐና Aሉታዊ ተፅEኖ ያሣድራሉ ተብለው የተለዩ ጉዳዮች

ቀጥለው ቀርበዋል፡፡

6.1. ውጫዊ ሁኔታዎች

6.1.1. መልካም Aጋጣሚዎች

ፖለቲካዊ ሁኔታዎች

• የግብርናና ገጠር ልማት Eና የIንዱስትሪና ከተማ ልማት ፖሊሲዎችና

ስትራቴጂዎች የገጠርና ከተማ ልማትን ለማስተሳሰር ምቹ Aጋጣሚዎች ናቸው፡፡



Iኮኖሚያዊ ሁኔታዎች

• የAርሶ Aደሩ የምርት ግብዓቶችን፣ ባህላዊና ዘመናዊ መስኖ ተጠቃሚነቱ Eያደገ

መምጣት በቀጣይ የቀጠናውን Eምቅ የውኃ ሀብት ለመጠቀም ምቹ ሁኔታ

ይፈጥራል፡፡

• በልማት ቀጠናው የተማረና ያልተማረ Aምራች የሰው ኃይል መኖር በወይና ደጋ፣

ደጋና ቆላ Aግሮ Iኮሎጂ ያለውን ምቹ መሬትና ሰፊ የውሃ ሀብት በመጠቀም

በመስኖ የተትረፈረፈ ምርት ለማምረት መልካም Aጋጣሚ ይሆናል፡፡ የሰፊ ሰብAዊ

ሀብት መኖር ለሚመረቱት ምርቶች ከፍተኛ የገበያ Eድልን ይፈጥራል፡፡

• በልማት ቀጠናው በፌደራል መንግሥት፣ ዓለም Aቀፍና መንግሥታዊ ባልሆኑ

ድርጅቶች ትብብር በመከናወን ላይ የሚገኙ ሰፋፊ የልማት ፕሮግራሞችና ልማት

ላይ የሚውለው ከፍተኛ የመዋEለንዋይ ሀብት የቀጠናውን ልማት ለማፋጠን

መልካም Aጋጣሚ ነው፡፡

• ሱዳንና Iትዮጵያን የሚያገናኘው ዓለም Aቀፍ መንገድ የጣናን የልማት ቀጠና

Aቋርጦ መሄድ፣ የAየር ትራንስፖርት Aገልግሎት ጐንደርና ባህርዳር ከተማ

መኖር፣ የቴሌ ኮሙኒኬሽን Aገልግሎት መስፋፋትና ምቹ የውጪ ጉዳይና ንግድ

ፖሊሲዎች መኖር በልማት ቀጠናው ያለው Eምቅ የተፈጥሮ ባህላዊ ሀብት

የሚያማልል መሆን የውጪ Iንቨስትመንትንና ፋይናንስን የመሣብና የማግኘት

Eድሉን ያሰፋል፡፡ የግሎባላይዜሽን ሁኔታ Aሉታዊና Aወንታዊ ገጽታዎች በየጊዜው

Eየተከታተሉ ተጠቃሚነቱን የማስፋት ሥራ ከተሠራ Aዳዲስ Iንቨስትመንቶችን

ለማስፋት፣ ካፒታል ለመፍጠርና ከገጠር ወደ ከተማና Iንዱሰትሪ ልማት

የሚደረገውን መዋቅራዊ ለውጥ ለማፋጠን መልካም Aጋጣሚ ይሆናል፡፡

• ቀጠናው በAማራ ክልል ካሉ ሌሎች 4 የልማት ቀጠናዎች ባሻገር ከOሮሚያ፣

ቤኒሻንጉል ጉሙዝ፣ ትግራይ፣ Aፋር፣ Aዲስ Aበባና ሱዳን ጋር የሚያገናኙ የየብስ

መንገድ Aውታሮች Eና በልማት ቀጠናው በሚገኙ ሁለት ከተሞች( ባህር ዳርና

ጎንደር) Aውሮፕላን ማረፊያና የAየር ትራንስፖርት Aገልግሎት መኖር በቀጠናው

Iንቨስትመንትን ለማስፋፋት፣ የሚመረቱ ምርቶችን ለAገር ውስጥና ዓለም Aቀፍ

ገበያ ለማቅረብና ቀጠናው ካለው ሰፊ የቱሪዝም ሀብት ተጠቃሚ ለመሆን ምቹ

ሁኔታ ይፈጥራል፡፡

6.1.2. ሥጋቶች


• ሠላምንና መልካም Aስተዳደርን ለማስፈን ከፍተኛ ቁርጠኝነት ያለ ቢሆንም በAሁኑ

ጊዜ በዓለም Aቀፍ ደረጃ የተፈጠረው የIኮኖሚ ቀውስና በዓለም Aቀፍ ደረጃ



በሚኖሩ ሁኔታዎች መለዋወጥ የተነሣ በቀጠናው Iኮኖሚያዊና ማህበራዊ ልማቶችና

Aገልግሎቶች የለጋሽ መንግሥታትና ድርጅቶች የልማት ተባባሪነት Eንደሁኔታው

ሊቀየር የሚችል በመሆኑ በሀብት (Resource) ግኝታችን ላይ Aሉታዊ ተፅEኖ

ሊኖረው ይችላል፡፡

• ጣናና Aባይ ወንዝ የክልሉ፣ የAገሪቱና የዓለም ሀብቶች ናቸው፡፡ Aባይ Aካባቢ

የሚካሄዱ ውሃ ተኮር ልማቶች በጥንቃቄና ዓለም Aቀፍ ሕጐችን መሠረት Aድርገው

ካልተካሄዱ በAገሮች መካከል የግጭት መንስኤና የAካባቢ ብክለትና በሀብቶች

ሕልውና ላይ Aሉታዊ ተፅEኖ ሊያሣድር የሚችልበት Eድል ስላለ በስጋት ሊታይ

ይገባል፡፡

Iኮኖሚያዊና ማኅበራዊ ሁኔታዎች

• የግብርና ምርቶችና የIንዱስትሪ ውጤቶች የሚታየው የዋጋ Aለመረጋጋት፣ የAርሶ

Aደሩ የሚፈልጋቸው ግብዓቶች Eና ሸማቹ የሚፈልጋቸው ምርቶች ዋጋ ስለሚንር

የኑሮ ውድነትን፣ ሥራAጥነትና ሌሎች ማህበራዊ ቀውሶች Eንዲፈጠሩ መንስኤ

ስለሚሆን በቀጠናው ማህበራዊና Iኮኖሚያዊ ልማት ላይ Aሉታዊ ተፅEኖ

ሊያስከትል ይችላል፡፡

• ለልማት ቀጠናው የውሃ ማማ በሆኑት ጉናና Aዳማ ከፍተኛ Aካባቢዎችና የላይኛው

ተፋሰሶች የተፈጥሮ ሀብት መመናመን በጣም Aሣሣቢ ደረጃ ላይ መድረስ ከከርሰ

ምድርና ገጸ ምድር ውሃን ሊቀንስ Eንደሚችልና በጣና ተፋሰስ የሚካሄዱ ሰፋፊ

የመስኖ ግንባታዎች በደለል ሊሞሉ ይችላሉ፡፡

• በሱዳን ድንበር Aካባቢ የኮንትሮባንድ ንግድ መስፋፋት ክልሉም ሆነ ቀጠናው

ከሰብል፣ በEንስሳትና ከደን ሀብት ተጠቃሚ ከመሆን Eድሉ ላይ Aሉታዊ ተጽEኖ

ሊያሳድር ይችላል፡፡

• በፌደራል ደረጃ በልማት ቀጠናው የሚካሄዱ ፕሮግራሞቸና ፕሮጀክቶች በየደረጃው

ካሉ Aጋሮች ጋር Aለመቀናጀትና የባለድርሻ Aካላት ሚናና የሥራ ኃለፊነት

ባለመለየቱ የተልEኮ መደበላለቅ ሊኖር ይችላል፡፡

• በቀጠናው ያለውን ልማት በማፋጠን ሂደት የኤች Aቪ ኤድስ በሽታና ከግድቦች

መስፋፋት ጋር ተያይዞ የወባ ሽታ በበጋ፣ በክረምት የመከሰት ሁኔታው የሰፋ

ስለሚሆን በAምራች ኃይሉና በሕዝቡ ጤንነት ላይ Aሉታዊ ተፅEኖ ሊያሣድር

ይችላል የሚል ሥጋት Aለ፡፡

6.2. ውስጣዊ ሁኔታዎች

የልማት ቀጠናው ጥንካሬዎችንና ድክመቶችን መለየትና መተንተን በጥንካሬ የታዩ

ጉዳዮችን በማጠናከርና በድክመት የታዩትን በማሻሻል በበለጠ ለመስራትና ቅደመ-



ዝግጅት ለማድረግ ይረዳል፡፡ በዚህ መሰረት በልማት ቀጠናው ዋና ዋና

ጥንካሬዎችና Eጥረቶች የሚከተሉት ናቸው፡፡

6.2.1. ጥንካሬዎች


• በየደረጃው ያለው Aመራር Aካል የወጡ ፖሊሲዎችንና ስትራቴጂዎችን ተግባራዊ

ለማድረግ ያለው የፖለቲካ ቁርጠኝነትና ተነሳሽነት በጥንካሬ ሊታይ የሚገባው

ነው፡፡

• የልማት ቀጠናው ሠላምና ፖለቲካዊ ሁኔታ የተረጋገጠ መልካም Aስተዳደርን

ለማስፈን የሚደረገው ጥረት Eየዳበረ መምጣት የቀጠናውን Eምቅ ሰብAዊ፣ ቁሣዊና

ባህላዊ ሀብቶች ለማልማት ዓለምና Aገር Aቀፍ የልማት ተባባሪዎችንና ልማታዊ

ባለሀብቶችን ለመሣብና ለማሳተፍ ምቹ Aጋጣሚ ይፈጥራል፡፡

• በልማት ቀጠናው የተለያዩ የEምነት ተከታዮች ተስማምተው መኖርና በግለሰብ

ደረጃ Aለመግባባቶች ሲፈጠሩ ባህላዊ የግጭት መፍቻ Aማራጭ መኖራቸው

በልማት ቀጠናው የስትራቴጅክ Eቅድ ዘመናት የመስኖ ልማትና ተጠቃሚነት ጋር

ተያይዘው የሚነሱ Aለመግባባቶችን በማህበረሰብ ደረጃ ለማቃለል መልካም

Aጋጣሚ ሊሆን ይችላል፡፡

• የAገልግሎት Aሰጣጡን ቀልጣፋ፣ ውጤታማና ፍትሀዊ ለማድረግ በጥናት ላይ

የተመሰረተ መሰረታዊ የሥራ ሂደት ለውጥ በየደረጃው ተግባራዊ ለማድግ Eየተደረገ

ያለው ጥረት፣ የክልሉ መንግስት ልማትን ለማፋጠን መልካም Aስተዳደርን ማስፈን

ወሳኝ ጉዳይ Aድርጎ በቁርጠኝነት መንቀሳቀሱ Eንደጥንካሬ ሊታይ ይገባል፡፡

• ያልተማከለና የተጠናከረ መንግሥታዊ Aደረጃጀት Eስከ ቀበሌ ድረስ መዘርጋት

ልማትን የሚያፋጥን Aደረጃጀት Aና የማህበራዊና Iኮኖሚያዊ Aገልገሎት

የሚሰጡ ተቋማት( የብድርና ቁጠባ፣ ትምህርት፣ ጤና፣ግብርናና ፖሊስ)

Eስከታችኛው የAስተዳደር Eርከን መዘርጋት ሕዝቡም የAገልግሎቶች ተጠቃሚ

የመሆን ፍላጐቱ በከፍተኛ ደረጃ መነሳሳትና ተጠቃሚ መሆን የልማት ቀጠናውን

ልማት ለማፋጠን በጥንካሬ የሚታይ ጉዳይ ነው፡፡

Iኮኖሚያዊና ማኅበራዊ ሁኔታዎች

• ወረዳዎችን ከዋና መንገዶች የሚያገናኙ መንገዶች መገንባት፣ የመብራትና

ትራንስፖርት Aገልግሎቶች በሁሉም የወረዳ ዋና ከተሞች መኖር፣ የቴሌ

ኮሚኒኬሽን Aገልግሎት በAብዛኞቹ ገጠር ቀበሌ ማEከላት መዳረስ የልማት



ቀጠናውን ሀብቶች ለማልማት፣ ወደገበያ ለማቅረብና ለመጠቀም ከፍተኛ ሚና

ስለሚጫወቱ ወሳኝ ጠንካራ ጎኖች ናቸው፡፡

• የክልሉ መንግሥት ሞዴል Aርሶ Aደሮችን ለማበረታታት በየደረጃው የሚያደርገው

ጥረት የተሻለ ምርት ማምረት Eንዲኖር ማድረጉና የምርት ዋጋውም መሻሻል

በርካታ ታታሪ Aርሶ Aደሮችን ካፒታል ክምችት Eንዲኖራቸውና በሰፋፊ

የIንቨስትመንት Aማራጮች Eንዲሣተፉ ስለሚያደርግ ከድህነት ለውጣት

የሚደረገውን ጥረት ስለሚያፋጥን በጥንካሬ መወሰድ ይኖርበታል፡፡

• የልማት ቀጠናው በሰው ኃይል ስብጥር፣ብዛትና ልምድ በAንጻራዊ ሁኔታ የተሻለ

ደረጃ ላይ መሆን የቀጠናው Eምቅ ሀብቶችን ለማልማት፣ለማስተዳደርና ለመጠቀም

የሚችል ኃይል መኖሩ Eንደጥንካሬ ሊወስድ ይገባል፡፡

• የልማት ቀጠናውን የውሃ ሀብት ለመጠቀም Eየተገነቡ ያሉ የመስኖ ልማት

ግንባታዎች የቀጠናውን ልማት ለማፋጠን መሠረት የሚጥሉ ስለሆኑ በጥንካሬ

ሊታዩ ይገባል፡፡

• የልማት ቀጠናው Aርሶ Aደሮች ገበያ ተኮር ምርት ለማምረት Eያደረጉ ያሉት

ጥረት በቀጣይ የቀጠናውን Eምቅ የውኃ ሀብት ተጠቅሞ ለAገር ውስጥና

ኤክስፖርት ገበያ ሰብሎችን ለማምረት ስለሚረዳ በጥንካሬ መያዝ ያለበት ጉዳይ

ነው፡፡

• በልማት ቀጠናው የባህርዳርና የጎንደር ዩንቨርስቲዎችና የግልና የመንግሥት በርካታ

ኮሌጆችና የምርምር ማEከላት መኖር የሰው ኃይሉን በቀላሉ ለማልማት ምቹ

ሁኔታ የሚፈጥር ከመሆኑም በተጨማሪ ከሌሎች የAገሪቱ ክልሎች ጋር የIኮኖሚ፣

ባህላዊና ማህበራዊ ትስስር ለማድረግ መልካም Aጋጣሚ ስለሚሆን የቀጠናውን

ልማት የማፋጠን Aዎንታዊ ተፅEኖ ይኖረዋል፡፡

6.2.2. ድክመቶች/Eጥረቶች

• በተወሰኑ ወረዳዎች(ሁለት Eጁ Eነሴ፣ Aንከሻ ጓጉሳ፣ ጓንጓ፣ ስማዳ)ና ቀበሌዎች

የይከፈልልን ጥያቄ ፈጣን ምላሽ Aለማግኘት ከመልካም Aስተዳደር Aንጻር

EንደEጥረት የተነሳ ጉዳይ ነው፡፡

• በሰው ሃይል Aጠቃቀም ለብቃት፣ ለልምድና ለትምህርት ዝግጅት ተመጣጣኝ ዋጋ

ያለመስጠት፤ ወጥነት ያለው የቅጥር፣ የሥልጠና፣ የEድገትና ዝውውር፤ሥራን

መሰረት በማድረግ ታታሪና ደካማውን ሠራተኛ ለይቶ ከማበረታታትና Eርምጃ

ከመውሰድ ይልቅ በጅምላ ድክመትን በማንሳት ማሸማቀቅና ተነሳሽነት መግታት

Aልፎ Aልፎ መከሰትና በAመራሩና በባለሙያው መካከል መፈራራት ማስከተሉና

በየደረጃው ያለ ባለሙያ የAቅም ውስንነት መኖር በድክመት መታየት Aለበት ፡፡



ለተመሳሳይ የሥራ መደብ በሁሉም የAገሪቱ ክልሎች ተመሳሳይ ክፍያ Aለመኖር፣

የደረጃ Eድገት መቋረጥና ሌሎች ማበረታቻዎች Aለመኖር ሌላው በEጥረት

የሚታይ ነው ፡፡

• Aገልግሎት Aሰጣጡን ቀልጠፋና ፍትሀዊ ለማድረግ መሻሻል Eየታ ቢሆንም

በቀበሌ Aመራር Aካላት፣ ማህበራዊ ፍርድ ቤትና በባለሙያው በኩል ቁርጠኝነት

ማነስ፣ ኃላፊነትን መገፋፋት መኖር ለህዝቡ ቀልጣፋና ፍትሀዊ Aገልገሎት

መስጠትን ያዳክማል፡፡

• በልማት ቀጠናው Aብዛኛው Aምራች ኃይል ማለትም ጎልማሳውና ወጣቱ ማንበብና

መጻፍ Aለመቻሉ የAመለካከት ለውጥ ለማምጣትና ዘመናዊ ቴክኖሎጅ ለማስረጽ

Aሉታዊ ተጽEኖ ስላለው EንደEጥረት የሚታይ ጉዳይ ነው፡፡

• በየደረጃው ያለው Aመራር Aካል የወጡትን የልማት ፖሊሲዎችና ስትራቴጂዎች

ተግባራዊ ለማድረግ የፖለቲካ ቁርጠኝነትና ተነሳሽነት ቢኖረውም የቴክኒክ

ጉዳዮችን በብቃት የማቀድ፣የመምራት፣ የማስፈጸም፣ የመከታተል፣ የመቆጣጠር፣

የመገምገምና የሰው ኃይሉን በሙሉ Aቅሙ ወደልማት የማስገባት ውስንነት መኖር

Eንደድክመት ሊታይ ይችላል፡፡

• ቀበሌን ከወረዳ ከተማና ከዋና መንገዶች የሚያገናኙ መንገዶች ውስንነትና፣

የተሰሩትም በወቅቱ Aለመጠገናቸው በልማት ቀጠናው Aሁንም ሆነ ወደፊት

በስፋት የሚመረቱ ምርቶችን በቀላሉና ሳይበላሹ ወደገበያ ለማቅረብ በEቅድ ዘመኑ

EንደEጥረት መታየት ያለበት ጉዳይ ነው፡፡

• የልማት ቀጠናው Aርሶ Aደሮች ለገበያ ተኮር ምርቶች ቅድሚያ በመስጠት በAንድ

የሰብል ዘመን ተፈላጊነትና የተሻለ ዋጋ ያላቸውን ምርቶች በስፋት ሲያመርቱ

ብልሽት ማጋጠምና ገበያ ማጣት ብሎም በከፍተኛ ደረጃ መርከስ በAምራች Aርሶ

Aደሮች ኪሣራና ተስፋ መቁረጥ Eያስከተለ መሆኑ ታይቶ ለሰብሎች ማቀናበሪያና

ገበያ የማፈላለግ Eንቅስቃሴው Aነስተኛ መሆን በEጥረት ሊታይ የሚገባው ጉዳይ

ነው፡፡

• የህዝቡ Aመለካከትና የኑሮ ዘይቤ ዘመናዊ Aለመሆን ፣ የቁጠባ ባህሉ Aለመዳበር፣

ዓመቱን በሙሉ በሥራ Aለመጠመድና በተለያዩ ምክንያቶች የሥራ ቀናትን

ማባከን፣ የሕጻናትንና ሴቶችን ሰብAዊ መብቶች የሚጋፋ ጐጂ ልማዳዊ ድርጊቶች

Aለመቃለል በስፋት የሚታዩ ድክመቶች ናቸው፡፡

• የቀጠናውን ልማት ለማፋጠን የሚያስችል የውስጥ ገቢ ምንጭ በቂ Aለመሆንና

በክልሉ መንግስት የበጀት ምደባ ላይ የተመሠረተ መሆን የቀጠናውን ልማት

በAንጻራዊ መልኩ ከተጽEኖ ነጻ በሆነ ሁኔታ ለማካሄድ Aለመቻል፡፡



• “Aሳምነህ ሥራ” የሚለውን Aቅጣጫ በህዝቡ ዘንድ ለማስረጽ Eጥረት መኖርና

ህዝቡ ለተፈጥሮ ሀብት ጥበቃና ሌሎች የወል የልማት ሥራዎች ማህበራዊ ደንቦችን

Aውጥቶ ተግባራዊ ለማድረግ ያለው ተሳትፎ ዝቅተኛ መሆን ሌላው በEጥረት

መታየት ያለበት ጉዳይ ነው፡፡

7. ዋና ዋና የልማት ቀጠናው ችግሮች

በቀበሌ፣ በወረዳና በዞን ደረጃ ከሕዝቡ፣ ከAመራሮችና ባለሙያዎች EንደAካባቢው

ተጨባጭ ሁኔታ በርካታ ችግሮች ተነስተዋል፡፡ የጥናት ቡድኑም ለልማት ማነቆ የሆኑ

ችግሮችን በመስክ Aይቷል፡፡ የተነሱት ዋና ዋና ችግሮች ከስፋታቸው፣ ከAሳሳቢነታቸው፣

በልማት ላይ ከሚኖራቸው ተፅEኖ በመነሳት Eንደሚከተለው በቅደም ተከተል ቀርበዋል፡፡

1. የውሃ ሃብትን (ዝናብ፣ ገፀ ምድርና ከርሰ ምድር) ለመስኖ ልማት የመጠቀም

ውስንነት

2. የንፁህ መጠጥ ውሃ Aቅርቦትና Aስተዳደር ችግር

3. የመሬት Aጠቃቀምና Aስተዳደር ችግር

4. የተፈጥሮ ሃብት መመናመንና የልማት Eንቅስቃሴዎች የAካባቢ ጥበቃን ግምት

ውስጥ ያስገቡ Aለመሆናቸው

5. የሰብል ምርትና ምርታማነት መቀነስ

6. የEንስሳት ምርትና ምርታማነት መቀነስ

7. የመሰረተ ልማት Aለመስፋፋት (መንገድ፣ መብራት፣ ስልክ)

8. የሥራ Aጥነትና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮች መስፋፋት

9. ግብይት፣ Iንዱስትሪና Iንቨስትመንት Aለመጠናከር

10. በከተማ ልማት ዙሪያ ያሉ ችግሮች

11. የትምህርት ጥራትና ሽፋን ውስንነት

12. የጤና Aገልግሎት ውስንነት

13. የመልካም Aስተዳደር ችግርና የማስፈፀም Aቅም ውስንነት

14. የሴቶች መብት Aለመከበር

15. ከቱሪዝም ሃብት በስፋት ተጠቃሚ Aለመሆን

16. ከIነርጂና ማEድን ሃብት በስፋት ተጠቃሚ Aለመሆን

17. የጣና ሐይቅና የAካባቢው ብዝሃ ህይወት ጥበቃ ተገቢውን ትኩረት Aለማግኘቱ

18. የምግብ ዋስትና Aለመረጋገጥ



8. የቁልፍ ጉዳዮች ትንተና

ቁልፍ ጉዳዮች ከቀጠናው Eቅም ሀብቶችና ከዋና ዋና ችግሮች በመነሳት ተለይተዋል፡፡

ቁልፍ ጉዳዮች የሚከተሉትን ሁኔታዎች Eንደመመዘኛ ነጥብ በመውሰድ ቅደም ተከተል

ወጥቶላቸዋል፡፡

1. በቀጠናው የችግሮች ስፋት፣ Aሳሳቢነት በልማት ላይ የሚኖራቸው ተፅEኖ፣

2. ኀብረተሰቡ ለችግሮች የሰጣቸው ቅድሚያ ትኩረትና የልማት ፍላጎት፣

3. የፌደራልና ክልል መንግስታት የልማት ፖሊሲዎችና ስትራቴጂዎች፣

4. በልማት ቀጠናው ያሉ Eምቅ ሀብቶች መጠንና ጂOግራፊያዊ ስርጭት፣

5. ዓለም Aቀፍ ሁኔታዎች /የምEተ ዓመቱ የልማት ግቦችና የድህነት ቅነሳ ስትራቴጂ

ሰነድ ወዘተ./

ቁልፍ ጉዳዮች በቅደም ተከተላቸው መሠረት ትንተና ማድረግ ስትራቴጂዎችን ለመቀየስ፣

ከነባራዊ ሁኔታ ጋር ለማገናዘብ፣ ዓላማዎችን፣ ግቦችንና ተግባራትን ለመለየት ስለሚረዳ

ቀጥሎ ቀርቧል፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 1: ያለውን ሰፊ የውሃ ሀብት Aሟጦ Aለመጠቀም

መስኖን በተመለከተ

የልማት ቀጠናው በተለይ በገፀ ምድር ውሃ ሀብት ክምችት የታደለ ቢሆንም የመስኖ

ልማት Aውታሮችን በሚፈለገው ሁኔታ ማስፋፋት Aለመቻሉና ያሉትም ቢሆኑ

በባህላዊ የAመራረት ዘዴ የሚሰሩ በመሆናቸው የምርታማነት ደረጃቸው ዝቅተኛ

መሆንና Aርሶ Aደሩ ከዚሁ ማግኘት የሚገባውን ጥቅም ማግኘት Aለመቻሉ

በልማት ቀጠናው ውስጥ ያሉ የውሃ ሃብት መገኛ ቦታዎችን ለይቶ Aለመያዝ፣

Aለመጠበቅና Aለመንከባከብ በረሃማነትን በማስፋፋት የተፈጥሮ Aደጋን ማባባሱና

ምርታማነትን መቀነስ

የውሃ ህብትን በAግባቡ ተጠቅሞ ለልማት ለማዋል የህብረተሰቡ የግንዛቤ Eጥረት፣

የተገነቡ የመስኖ ፕሮጀክቶችን በባለቤትነት ተረክቦ Aለማስተዳደር Eንዲሁም

የAመራር Aካሉ፣ የባለሙያውና የሚመለከታቸው Aካላት ቁርጠኝነት ማነስ

የሚጠበቀውን ያህል የልማት ለውጥ ማስመዝገብ Aለመቻሉ

የውሃ ህብት መረጃዎችን በየደረጃው Aጠናቅሮ Aለመያዝ በከፍተኛ ፕሮጀክቶች

ጥናትና ዲዘይን ስራ ላይ Aሉታዊ ተፅEኖ በማሳደሩ ዘላቂ የሆኑ ፕሮጀክቶችን ነድፎ

ህብረተሰቡን ተጠቃሚ Aለማድረግ



ንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦትን በተመለከተ

የልማት ቀጠናው በንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦት በኩል በገፀ ምድርና ከርሰ ምድር

የውሃ ሀብት ክምችት የታወቀ ቢሆንም የንፁህ መጠጥ ውሃ Aቅርቦትና ሳኒቴሽን

ተቋማትን በሚፈለገው ሁኔታ ማስፋፋት Aለመቻሉና ያሉትም ቢሆኑ በAግባቡ

ባለመያዛቸው የንፁህ መጠጥ ውሃ ሽፋን ዝቅተኛ በመሆኑ ጤናማ Aምራች ዜጋ

Aለመፈጠሩ

በገጠሩ Aካባቢ የግልና የAካባቢ ንፅህና ግንዛቤ Aናሳ በመሆኑ የተገነቡትን የንፁህ

መጠጥ ውሃ ተቋማት በAግባቡ Aለመያዝና Aለማስተዳደር ችግር Eንዲሁም

የግንባታ ጥራት Aናሳ መሆን ምክንያት ዘላቂ የውሃ ተቋማት Aለመኖር

በቀበሌዎች የዉሃ ሃብት ባለሙያዎች Aለመኖርና Aለመጠናከር Eንዲሁም በቂ

የOፕሬሽንና ጥገና ስልጠና Aለመሰጠት

በየደረጃዉ ተስማሚ ቴክኖሎጅን Aለመጠቀምና መረጃ Aጠናቅሮ Aለመያዝ ችግር

የውሃ ህብትን በAግባቡ ተጠቅሞ ለልማት ለማዋል የህብረተሰቡ፣ የAመራር Aካሉ፣

የባለሙያውና የሚመለከታቸው Aካላት ቁርጠኝነት ማነስ የሚጠበቀውን ያህል

የልማት ለውጥ ማስመዝገብ Aለመቻሉ

የተቀናጀና ሰፊ የዉሃ ማሰራጫ ሲሰተምን የመጠቀም ልምዱ Aናሳ መሆን

ወደ ከተሞች የሚፈልሰዉ የሰዉ ሃይል ከሚጠበቀው በላይ መሆን

ቁልፍ ጉዳይ 2፡ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ Aለመኖር በመሬት Aጠቃቀም Eቅድ ላይ የተመሠረተ የተቀናጀ የተፋሰስ ልማትና Aስተዳደር የውኃ

ሀብትን በAግባቡ ለመጠቀም፣ የሰብልና Eንስሳትን ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ Eና

የተፈጥሮ ሀብቱን በማልማትና በመጠቀም የቀጠናው ሕዝብ የኑሮ ደረጃ ለማሻሻል የሚረዱ

ሁለገብ ማኀበራዊና Iኮኖሚያዊ ልማቶችን ለማካሄድ ያስችላል፡፡ ከሁሉም በላይ በAሁኑ

ጊዜ በቀጠናው በመሬት ተስማሚነት ደረጃ (Land Suitability classification) ላይ መሠረት

በማድረግ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ ማዘጋጀትና ተግባራዊ ማድረግን በጣም Aስፈላጊ

የሚያደርጉ ሁኔታዎች Aሉ፡፡ Eነዚህም፡-

በቀጠናው Aካባቢንና ተፋሰስን መሠረት ላደረገ የልማት Eቅድ (spatial planning)

የተለየ ትኩረት የሰጠበት ወቅት መሆኑ፣

የቀጠናው ሕዝብ ከጊዜ ወደ ጊዜ በመጨመር ላይ በመሆኑና የመሬት ጥበት

በማጋጠሙ ከመሬቱ ተስማሚነት በመነሳት በውስንና ትንሽ መሬት ላይ ብዙ በማምረት

የሚገኘውንም ትርፍ ምርት ከግብርና ተጓዳኝና ከግብርና ወጪ የሆኑ የIኮኖሚ

Aማራጮችን በማስፋት መዋቅራዊ ሽግግር ለማምጣት የሚያስችል መሆኑ፣



ከመሬት ተስማሚነት Aኳያ የሚደረግ የመሬት Aጠቃቀም ጥናት የተሻሉ፣ Aዋጭና

ዘላቂነት ያላቸው የልማት Aማራጮችን በማየት፣ መለየትና ለመጠቀም የሚያስችል

መሆኑ ናቸው፡፡

ይሁንና ከዚህ ቀደም በAባይ ተፋሰስ ላይ የመሬት Aጠቃቀም ጥናት የተካሄደ ቢሆንም

ጥናቱ Aሁን ካለው ቀጠና Aደረጃጀት Aንጻር የተቃኘ ካለመሆኑም በተጨማሪ የተጠናበት

ስኬል ከፍተኛ ነው፡፡ ከዚህም በላይ ጥናቱ Aጠቃላይ ስለሆነ በቀጠናው ያሉትን Aነስተኛ፣

መካከለኛና ከፍተኛ ተፋሰሶች የተስማሚነት ደረጃ /suitability classification/ Eና Aቅም

በዝርዝር በማጥናት የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ Eንዲወጣላቸው Aልተደረገም ፡፡

ከተፈጥሮ ሀብት ልማትና ጥበቃ Aንጻር የመሬቱን የመልማት Aቅም (Capability

classification) መሠረት በማድረግ በግብርናና ገጠር ልማት ቢሮ የተለዩት ተፋሰሶችም

Aብዛኞቹ ካርታ፣ ሥነ-ሕይወታዊ፣ ፊዚካላዊ፣ Iኮኖሚያዊና ማኀበራዊ ጥናቶች በዝርዝር

ያልተካሄደባቸው ናቸው፡፡ የተሟላ የጥናት ሰነድም የላቸውም፡፡

በቀጠናው የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ የተጠናከረ ባለመሆኑ Aቅም ባላቸው ወንዞች ዳርና

ዳር ያሉ መሬቶች ለመስኖ ልማት ከመዋል ይልቅ ለልቅ ግጦሽ Eየዋሉ ይገኛሉ፡፡ ከዚህ

በተጨማሪም Aርሶ Aደሮች መሬቱን የሚያርሱትና የሚገነዘቡት ወቅታዊ ፍላጎታቸውን

ከማሟላት Aንጻር Eንጂ መሬትን ካለው ተስማሚነትና በዘላቂነት ለሚቀጥለው ትውልድ

ጠብቆ በማቆየት ላይ የተመሠረተ Aይደለም፡፡ በመሆኑም በAንዳንድ Aካባቢዎች Aርሶ

Aደሮች ለሰብል ልማት ተስማሚነት ያለውን መሬት ባህርዛፍ ስለሚተክሉበት በሰብል

ልማት ላይ በሚያስከትለው Aሉታዊ ተጽEኖ ኩታ ገጠም በሆኑ Aርሶ Aደሮች መካከል

የግጭት መንስኤ በመሆን ከሥረ መሠረቱ የመሬት Aጠቃቀሙ በEቅድ Aለመመራቱን

ያሳያል፡፡ ለዚህም Eንደ መነሻ ምክንያት የሚጠቀሰው የመሬት Aጠቃቀም Aዋጅ

Eስካልወጣ ድረስ Aርሶ Aደሮች መሬታቸውን ለፈለጉት ጥቅም ማዋል ይችላሉ ስለሚል

ነው፡፡

በመሆኑም የመሬት ሀብታችን ከፍተኛ መመናመን የሚታይበት ከመሆኑም በላይ ምርትና

ምርታማነት Eንዲቀንስ Eያደረገ ነው፡፡ በቀጠናው ከመሬቱ ተስማሚነት Aኳያ የትኛው

መሬት ለሰብል፣ ለግጦሽ፣ ለደን፣ ለመኖሪያ፣ ለከተማ ልማትና ለIኮቱሪዝም፣ ለፓርክና

ለዱር Eንስሳት መዋል Eንዳለበት በጥናት ላይ ተመስርቶ ባለመለየቱ Aሁን ያለው

የመሬት Aጠቃቀም ሥርዓት የሌለው ሆኗል፡፡



ስለዚህ Aሳታፊ የመሬት Aጠቃቀም (participatory land use planning) ጥናት ማካሄድ፣

Eቅድ ማዘጋጀትና ተግባራዊ ማድረግ በስትራሬጂክ Eቅድ ዘመኑ ትኩረት ሊሰጠው

የሚገባው ተግባር ነው፡፡ ለተግባራዊነቱም ሕብረተሰቡ የሚጠናውን ተፋሰስ ከመለየት

ጀምሮ በማጥናት፣ በማቅድ፣ በመከታታል፣ በመቆጣጠርና በመገምገም ሂደቶች ቀጥተኛ

ተሳታፊ መሆን Aለበት፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 3፡ የተፈጥሮ ሃብት መመናመኑ፣ያለመልማቱና ዘላቂ ጥቅም ላይ ያለመዋሉ

Eያደገ በመጣው የህዝብ ቁጥር ምክንያት ህብረተሰቡ የደን ውጤቶች ፍላጎቱን ለማሟላት፣

የEርሻ መሬት ለማስፋፋት፣ የልቅ ግጦሽ መኖርና ከሚገባው በላይ ማስጋጥ ለደን ሃብት

መመናመን AስተዋፅO Aድርጓል፡፡ በዚህም የተነሳ በየዓመቱ በሚሊዮን ቶኖች የሚለካ

Aፈር ከEርሻ፣ ከደንና፣ ከግጦሽ መሬቶች ላይ Eየታጠበ ይሄዳል፡፡ ይህ ሁኔታ ለም

የሆነውን የላይኛውን የAፈር ክፍል በማጠብና የAፈሩን የንጥረ ነገር ይዘት በማሟጠጥ

የግብርናውን ምርታማነት በመቀነስ ለረሃብ ተጋላጭነት መንገድ ከፍቷል፡፡ ከAፈር

መከላት በተጨማሪ መሬቱ ለዘመናት ያለEረፍት በመታረስ፣ ተፈጥሮና ሰው ሰራሽ

ማዳበሪያን በሚፈለገው መጠንና ጥራት ባለመጠቀምና የAገዳና የብEር ሰብሎችን (የAፈር

ንጥረ ነገርን በጣም የሚወስዱ) ከጥራጥሬ ሰብሎች ጋር Aፈራርቆና Aሰባጥሮ ባለማልማት

ነው፡፡

በቀጠናው ደጋና Aንዳንድ ወይናደጋው ሥነምህዳር Aካባቢዎች ከፍተኛ ሊባል የሚችል

መሬት በAሲዳማነት ችግር ስለተጠቃ የሰብሎች ምርትና ምርታማነት Eየቀነሰ ይገኛል፡፡

ለዚህም Eንደ ምክንያት የሚጠቀሱት የAፈር ጥበቃና የውሃ Eቀባ ሥራዎች Aናሳ መሆንና

የተሰሩትም ቢሆን ከA/Aደሩ በሥራው ላይ Eምነት ማጣትና Aለመንከባከብ Eንዲሁም

በልቅ ግጦሽ የተነሳ መፍረሳቸው በዋናነት ይጠቀሳል፡፡ በተጨማሪም በደጋማው

ሥነምህዳር ለEርሻ ሥራ መዋል የማይገባቸው ተራራማና ተዳፋታማ ቦታዎች

በመታረሳቸውና ተገቢው ጥበቃ ባለመደረጉ፣ ሙሉ በሙሉ ጥቅም ከማይሰጡበት ደረጃ

ደርሰዋል፡፡

ስለዚህ Aሁን ያለውን ችግር ለመቅረፍና የተፈጥሮ ሃብትን መልሶ Eንዲተካ ለማድረግ

Eንዲቻልና ችግሩን በዘላቂነት ለመፍታት Eንደትኩረት Aቅጣጫ የተያዘውን የተቀናጀ

የተፋሰስ ልማት ተሳትፏዊ በሆነ መልኩ Aጠናክሮ በመቀጠል የተፈጥሮ ሃብቱን

ለማልማትና በዘላቂነት ለመጠቀም የልማት ቀጠናንና ሥነምህዳርን መሰረት ያደረገ

ስትራቴጂን መከተል Aስፈልጓል፡፡



ቁልፍ ጉዳይ 4: የሰብልና Eንስሳት ምርትና ምርታማነት Aለማደግ

የሰብል ምርትና ምርታማነት Aለማደግን በተመለከተ

በጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና በሽታንና ውርጭን ተቋቁሞ ምርታማ የሆኑ የተሻሻሉ የሰብል

ዝርያዎች Eጥረት መኖርና የተሻሻሉትም ዝርያዎች Aብዛኛዎቹ ለረዥም ጊዜ ምርት

ውስጥ የቆዩ በመሆናቸው ምርታማነታቸው ከጊዜ ወደ ጊዜ Eየቀነሰ መጥቷል:: በተለይም

የቀጠናው ዋና ዋና ሰብሎች (በቆሎ ፣ ስንዴ፣ ገብስ ፣ ዳጉሳ ፣ ባቄላ ፣ ሽምብራ ፣ ድንች፣

በርበሬና ሽንኩርት) በተለያዩ በሽታዎች መጐዳታቸው ፣ ጥገኛና Aደገኛ Aረሞች

መስፋፋት ፣ የተለያዩ ተባዮች በስንዴ ፣ ጤፍ ፣ ሽምብራ ፣ ጓያና ኑግ መከሰታቸው Eና

በደጋማው ስነ ምህዳር የድንች፣ ባቄላ፣ ገብስና ስንዴ ሰብሎች በውርጭ መጐዳት ለቀጠናው

ምርትና ምርታማነት መቀነስ ጉልህ AስተዋፅO Aድርገዋል:: ምንም Eንኳ ፈጣን

Iኮኖሚያዊ Eድገት ለማምጣት የተለያዩ የሰብል የቴክኖሎጂዎች Eጥረት ቢኖርም

ያሉትን የተሻሻሉ ቴክኖሎጂዎች መጠራጠር ፣ ፈጥኖ Aለመቀበልና ባግባቡ Aለመጠቀም

ለምርትና ምርታማነት Eድገት Eንቅፋት ሆኗል::

የሰብል ግብዓቶች በተለይም ማዳበሪያ፣ ፀረ ተባይና የተሻሻሉ የሰብል ዝርያዎችን በጥራት፣

በሚፈለገው መጠንና ጊዜ ማቅረብና ማሰራጨት ባለመቻሉ ምርትና ምርታማነትን

በሚፈለገው መጠን ማሳደግ Aልተቻለም:: በምርጥ ዘር ድርጅትና በሌሎች Aጋር መስሪያ

ቤቶች Eየቀረቡ ያሉት የተሻሻሉ የበቆሎ ፣ የሩዝ ፣ የስንዴ፣ የገብስ ፣ የድንችና የበርበሬ

ዝርያዎች Aቅርቦት Aናሳ በመሆኑ የAርሶ Aደሩን ፍላጐት ማሟላት Aልተቻለም::

በተለይም የበቆሎና የድንች ምርጥ ዘር Aቅርቦትና የAርሶ Aደሩ ፍላጐት ከፍተኛ ክፍተት

ያሳያል:: የበቆሎ መሥራች ዘር በግብርና ምርምር በበቂ መጠን Aለመቅረብና የድንች

ምርጥ ዘር በምርጥ ዘር ድርጅት Aለመባዛቱ ችግሩን የተባባሰ Aድርጐታል::

የግብርና ሜካናይዜሽን Aገልግሎት Eና የድህረ ምርት ቴክኖሎጂ Aለመስፋፋት በምርት

ጥራትና ብክነት Eያደረሰ ያለው ጉዳት በቀላሉ የሚገመት Aይደለም:: መለስተኛ

ትራክተሮች ፣ የመውቂያና መፈልፈያ መሳሪያዎች ፣ ዘመናዊ የEህል ማከማቻ ጐተራዎች፣

Aትክልትና ፍራፍሬ ምርቶች ጊዜያዊ ማቆያ (ማቀዝቀዣ) ስትራክቸር ፣ የድንች ማከማቻ

መጋዘን (Light defused storage) ቴክኖሎጅ Aለመስፋፋት ከሚያደርሱት የምርት ብክነት

በተጨማሪ የምርት ጥራቱን በማጉደል ለገበያ ተወዳዳሪ መሆን Aልተቻለም::



የEንስሳት ምርትና ምርታማነት Aለማደግን በተመለከተ

ለEንስሳት ምርትና ምርታማነት Aለማደግ የተለያዩ ምክንያቶች የሚºቀሱ ሲሆን

ዋናዋናዎቹ የመኖ በበቂ መºንና ጥራት Aለመመረት፣ የEንስሳት በሽታዎች መኖር፣

የAካባቢ ዝርያ ምርታማነት Aነስተƒ መሆንና የEንስሳትና ተዋጽO ገበያ ልማት

Aለመዳበር ናቸው፡፡

የEንስሳት መኖ በበቂ መºንና ጥራት Aለመመረት

Eንስሳት ለAካል መºበቂያ፣ ለEድገታቸው፣ ለርቢና ለሚሰጡት ምርት (ስጋ፣ ወተት፣

Eንቁላል፣ የስበት ሃይል) መኖ በበቂ መºንና ጥራት መመገብ ያስፈልጋቸዋል፡፡ Eንስሳት

የሚመገቡትን መኖ ከተለያዩ ምንጮች ሲያገኙ ከEነዚህም ውስጥ የተፈጥሮ ግጦሽ፣ የሰብል

ተረፈ ምርት፣ የተሻሻሉ መኖ Eጽዋቶች Aና የIንዱስትሪ ተረፈ ምርት/የተመጣጠነ መኖ

ዋነኞቹ ናቸው፡፡

በጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና ለEንስሳት የደረቅ መኖ Aቅርቦት የዋነኞቹን የመኖ ምንጮች

ታሳቢ ተደርጎ ሲሰላ ከተፈጥሮ ግጦሽ 770,061 ቶን፣ ከሰብል ተረፈ ምርት 2,026,014 ቶን

በድምሩ 2,796,075 ቶን ደረቅ መኖ በAመት ይገኛል ተብሎ ይገመታል፡፡ በዚሁ የልማት

ቀጣና ለሚገኙ Eንስሳት (1,581,267 TLU) ለAካል መጠበቂያ የሚያስፈልግ የደረቅ መኖ

ፍጆታ ታሳቢ ተደርጎ ሲሰላ 3,607,265 ቶን ደረቅ መኖ በAመት ያስፈልጋቸዋል፡፡

በመሆኑም በልማት ቀጣናው ለሚገኙ Eንስሳት የመኖ Aቅርቦት ከፍላጎት ጋር ሲነፃፀር

በ811,190 ቶን Aንሶ ይታያል ፡፡ ይህ Aሃዝ የሚያመለክተው ለEንስሳቱ ለAካል መጠበቂያ

ከሚያስፈልገው የደረቅ መኖ ፍላጎት Aንፃር ሲታይ Aቅርቦቱ 77.5 % ያህሉን ብቻ

Eንደሚሸፍን ነው፡፡ Eንስሳቱ ለምርትና ለርቢ Aገልግሎት ከሚፈልጉት የመኖ መጠንና

ጥራት Aኳያ ሲታይ የመኖ ችግሩ ከፍተኛ Eንደሆነ መገንዘብ ይቻላል፡፡ ለEንስሳት

የመጠጥ ውሃ Aቅርቦትና ጥራት ማነስ ችግር ሲኖር በተለይ በቆላማ ቀበሌዎች ችግሩ የጎላ

ነው፡፡ በደን መመናመን ችግር የንቦች የቀሰም Eጽዋት Eየቀነሰ መምጣቱ ለንቦች

ምርታማነት ማነስ ዋነኛ ምክንያት ነው፡፡ የEንስሳት መኖ Eጥረትን ለመቅረፍ የሚያግዙ

የተሻሻሉ የመኖ Eጽዋቶች የማላመድና ለተጠቃሚዎች የማቅረብ ስራዎች በስፋት

Aልተከናወኑም፡፡

የEንስሳት በሽታዎች መኖር

በልማት ቀጣናው የተለያዩ የEንስሳት በሽታዎች ሲኖሩ ከEነዚህም ውስጥ Aባሰንጋ፣

Aባጎርባ፣ ሳንባ ምች፣ ጎረርሳ፣ ገንዲ፣ ፈንግል፣ የውስጥና የውጭ ጥገኛ በሽታዎች

ይጠቀሳሉ፡፡ በልማት ቀጣናው በሚገኙ ወረዳዎች የEንስሳት በሽታዎችን የመከላከልና



የህክምና Aገልግሎት በስፋት Aልተዳረሰም፡፡ የEንስሳት ክሊኒክ በበቂ መጠን Aለመኖር፣

የመድሃኒትና ህክምና መሳሪያዎች Aለመሟላትና የEንስሳት ጤና ባለሙያዎች Eጥረት

ጎልተው የሚጠቀሱ ችግሮች ናቸው፡፡

የAካባቢ Eንስሳት ዝርያ ምርታማነት Aነስተኛ መሆን

በAካባቢ Eንስሳት ዝርያዎች የመረጣና ማሻሻል ስራዎች በስፋት ባለመሰራታቸው

የምርታማነት ደረጃቸው ከጊዜ ወደ ጊዜ Eየቀነሰ መጥቷል፡፡ የሰው ሰራሽ ዘዴ የማዳቀል

Aገልግሎትን በስፋት ተጠቅሞ የAካባቢ Eንስሳት ዝርያዎችን ምርታማነት የማሳደግ

ስራዎችም በተለያዩ ምክንያቶች የሚጠበቀውን ያህል ውጤታማ Aልሆኑም፡፡ የAዳቃይ

ቴክኒሽያኖች Eጥረት፣ የፈሳሽ ናይትሮጅንና ማዳቀያ ቁሳቁሶች ተሟልቶ Aለመገኘት፣

የመንገዶችና መገናኛ Aገልግሎቶች Aለመስፋፋት በማዳቀል Aገልግሎት ዙሪያ የሚጠቀሱ

ችግሮች ናቸው፡፡ ለEርባታ Aገልግሎት የሚሆኑ የተሻሻሉ Eንስሳት (ዳልጋ ከብት፣ በግ፣

ዶሮ) ፍላጎት ከፍተኛ ቢሆንም የAቅርቦት ውስንነት በመኖሩ የEንስሳት Eርባታ ስራዎች

የሚጠበቀውን ያህል ሊስፋፉ Aልቻሉም፡፡

የEንስሳትና ተዋጽO ገበያ ልማት Aለመዳበር

የEንስሳትና ተዋጽO የገበያ መሰረተ ልማቶች ባለመስፋፋታቸው የግብይት ስርAቱ

Aልዳበረም፡፡ የገበያ መረጃዎች ተሰባስበው፣ ተጠናቅረውና ተተንትነው ለተጠቃሚዎች

Aይቀርቡም፡፡ በመሆኑም የEንስሳትና ተዋጽO ግብይት በAብዛኛው በገበያ መረጃዎች

ያልተደገፈ ነው፡፡ የEንስሳት ውጤቶችን በፋብሪካ በማቀነባበር ጥራቱን የጠበቀ ምርት

ለተጠቃሚዎች የማቅረብ ልምድ Aልዳበረም፡፡ ዓሳን በተገቢው ዘዴ የማስገር፣ ምርቱ

ለገበያ Eስኪደርስ የማቆያ ዘዴዎችን በመጠቀምና ገበያን በማመቻቸት ውስንነቶች Aሉ፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 5: የመሰረተ ልማት በሚፈለገው መጠን Aለማስፋፋት መሰረተ ልማት Aውታሮችን ለማሰፋፋት ከፍተኛ ጥራት Eየተደረገ ቢሆንም በተለይ

በሁሉም ቀበሌዎች የህዝቡ የመንገድና የAሌክትሪክ መብራት ይዘርጋልኝ ጥያቄ Eጅግ

በጣም Eያደገ መጥቷል፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 6: ሥራ Aጥነትና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮች መስፋፋት

በቀጠናው ከሚስተዋሉ ቁልፍ ችግሮች Aንዱ የሥራAጥነት ችግር ሲሆን ለዚህ ችግር

ግምባር ቀደም ሰለባ የሆነው ወጣቱ ነው፡፡ ክልሉ በAለፉት ዓመታት የወጣት ሥራAጥነት

ችግርን ለመፍታት በተለይ በከተሞች በስፋት የተንቀሳቀሰና ለብዙ ሥራAጥ ወጣቶች



የሥራ Eድል መፍጠር የቻለ ቢሆንም Aሁንም በገጠርና በከተማ ሰፊ ብዛት ያለው

የሥራAጥ ወጣት ይገኛል፡፡ በተለይ በገጠር በናሙና ቀበሌዎችና ወረዳዎች ነዋሪ ከሆነው

ህ/ሰብም ሆነ ከወጣቱ መረዳት Eንደተቻለው ከመሬት ጥበት ጋር ተያይዞ በተለመደው

የEርሻ ሥራ ለመሰማራት ያልቻለ ወጣት ቁጥር Eየጨመረ ይገኛል፡፡ በመሆኑም ከEርሻ

ውጭ ባሉ ሥራዎች ወጣቱ Eንዲሰለፍ ማድረግ የግድ ይላል፡፡ በAጠቃላይ በገጠርም ሆነ

በከተማ ያለው ወጣት በመጀመሪያ ደረጃ ከሥራAጥነት ችግር Eንዲላቀቅ በሁለተኛ ደረጃ

ደግሞ በቀጠናው በሚደረገው የልማት Eንቅስቃሴ የበኩሉን ድርሻ Eንዲወጣ ምቹ ሁኔታ

መፍጠር ያስፈልጋል፡፡

ከዚህ በተጨማሪም ከሥራAጥነት ችግርና ከተለያዩ ሌሎች መነሻዎች የመነጩና ልማቱን

የሚያጓትቱ ማህበራዊ ችግሮች Eንዳሉ ይታወቃል፡፡ ከገጠር ወደከተማ ፍልሰት፣ በድህነት

፣ በኤች Aይቨ ኤድስ መስፋፋት ፣ በተዛባ የቤተሰብ Aስተዳደርና ሕፃናት Aስተዳደግ፣

ለAካል ጉደተኞች ባለው የተዛባ Aመላካከት የተነሳ በከተሞች ልመና መስፋፋት፣ ጎዳና

ተዳዳሪነት፣ ሴተኛ Aዳሪነት፣ ወላጆቻቸው የሞቱባቸው ህፃናት፣ ሕጻናትንና ሴቶችን ለገቢ

ማሰገኛ መጠቀም፣ ሕገ ወጥ የሕጻናትና ሴቶች መኖርና የመሳሰሉት የማህበራዊ ችግሮች

መስፋፋት፣ለማህበራዊ ጠንቆችና ጥቃት መጋለጥ ሁኔታ ከዓመት ዓመት በመጨመር ላይ

ያለ ክስተት ነው፡፡

በህፃናትና በሴቶች ላይ የሚፈፀሙ ጎጂ ልማዳዊ ድርጊቶች፣ የተዘባ Aመለካከትና

Aስተዳደግ የሕጻናትንና ሴቶችን ሰብAዊ መብቶች በመጋታቸውም በላይ ጠንካራ፣ በራሱ

የሚተማመንና ስብEናው የተሟላ ትውልድ ለመፍጠር በሚደረገው ሂደት ላይ

Aሉታዊ ተጽEኖ Aለው፡፡ የቀጠናው ልማት መፋጠን ድህነትን፣ ሥራ Aጥነትንና

ማህበራዊ ችግሮቸን ለመቀነስ ከፍተኛ ሚና ይኖረዋል፡፡ ስለዚህ Eነዚህን ችግሮች የሚፈቱ

ሥራዎች ሊሰሩ ይገባል፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 7: የገጠርና ከተማ ልማት በሚገባ Aለመተሳሰር

ከተሞችን ለማሻሻል ጥረት Eየተደረገ ቢሆንም በማቆጥቆጥ ላይ ያሉ Aነስተኛ ከተሞች

Aመሰራረት በEቅድ Aለመመራት፣ ለታዳጊ ከተሞችና ለገጠር ቀበሌ ማEከላት ክለላ፣የፕላን

ሥራ፣ የቦታ ሽንሸና ትኩረት Aለመሰጠቱ፣ የከተሞች መሰረተ ልማቶች(የውስጥ ለውስጥ

መንገድ፣የቆሻሻ ማስወገጃ ተፋሰስ፣መብራት፣ ቴልኮሚኒኬሽን ወዘተ)፣ የመኖሪያ ቤት

Eጥረት፣ የኑሮ ውድነትና ድህነት፣ ከተሞች ከገጠር ማEከላት በተለይም ምርታማ ከሆኑ

Aካባቢዎች ጋር በመንገድ መገናኘት Aለመቻል፣ የከተሞች የAገልግሎት Aሰጣጥ

ውስንነት ፣ ከገጠር ወደ ከተማ ፍልሰት የተነሳ ከፍተኛ የሕዝብ መጨመር፣ የከተሞችና



በሥራቸው ያሉ ቀበሌዎች በተገቢው ባለሙያዎች የተደራጁ Aለመሆን፣ ቦታ Aሰጣጥና

Aጠቃቀም ችግር፣

በከተሞች የተጠቃለሉ የገጠር ቀበሌዎችና የኪስ ቦታዎችን ለማስለቀቅ የሚውል የካሳ ክፍያ

ገንዘብ Eጥረት መኖር በዚህ ምክንያትም በከተሞች ለሚቀርቡ የመሬት ጥያቄዎች ምላሽ

መስጠት Aለመቻሉ፣ በከተሞች ባለሃብቱ በAብዛኛው በAገልግሎት ዘርፉ Eንጅ Eሴት

በሚጨምሩ መስኮች Aለመሰማራት፣ በከተማ ግብርና የAደረጃጀት ችግርና ትኩረት ማነስ፣

የከተማ ግብርና ለገጠር ቴክኖሎጂ ሽግግር ሞዴል Aለመሆን

የምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥና ከድህነትና ኋላቀርነት ለመላቀቅ የግል ሴክተሩ የማይተካ

ሚና Eንዳለው ይታወቃል፡፡ ሴክተሩ የክልሉን Eምቅ ሃብት ሊያለማ የሚችል፣ ከገጠሩ

ለሚመነጨው ምርት ሰፊ የገበያ Eድል የሚፈጥር፣ የሥራ Aጥነት ችግርን የሚፈታ

በመሆኑ ልማትን በማምጣት በኩል ድርሻው የጎላ ነው፡፡ Eስካሁን ባለው Eንቅስቃሴ

ሴክተሩ ባለው Aቅም ድርሻውን Eየተወጣ ቢሆንም የሚጠበቅበትን AስተዋጽO ማበርከት

ከሚችልበት ደረጃ ላይ Aልደረሰም፡፡ በመሆኑም ይህን ሴክተር በማጠናከር ንግድና

Iንቨስትመንት Eንዲስፋፋ ማድረግ የግድ ይላል፡፡ የቀጠናው Iኮኖሚ በግብርና ላይ

የተመሰረተ ከመሆኑ Aንጻር Aግሮ Iንዱስትሪዎችን ማስፋፋት፣ Eንዲሁም የውጭ ገበያ

ያላቸውን ምርቶች ለውጭ ገበያ የሚያቀርብ ጠንካራና ተወዳዳሪ የኤክስፖርት ንግድ

Eንዲስፋፋ ምቹ ሁኔታ መፍጠር፣ የቱሪዝም ሃብቱንና የኮንስትራክሽን ማEድናትን

የማልማት ሥራዎች ትኩረት ሊሰጣቸው ይገባል፡፡

በሌላ በኩል ከተሞች የንግድና Iንቨስትመንት ማEከል በመሆንና የገጠር ከተማን ትስስር

በማጠናከር በኩል ሰፊ ድርሻ ይጠበቅባቸዋል፡፡ ይሁን Eንጅ ከብዛት Aንጻርም ሆነ Aንድ

ከተማ ሊሰጣቸው ከሚገባው Aገልግሎት ደረጃ Aኳያ ሲታዩ በቀጠናው ያሉ ከተሞች ደረጃ

ዝቅተኛ ደረጃ ላይ የሚገኝ ነው፡፡ ስለዚህ ከተሞች ለነዋሪዎች ምቹ ከመሆን ጀምሮ የገጠር

ከተማ ተመጋጋቢነትን በማጠናከር ከዚህ ተጠቃሚ ሆነው ልማታቸው Eንዲፋጠን ማድረግ

ያስፈልጋል፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 8፡ የትምህርትና ጤና Aገልግሎት ጥራት መጓደል የትምህርትና ስልጠናን በተመለከተ

ሀ/ የትምህርት ጥራት መጓደል

በAጠቃላይ የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤት 55.5 በመቶ Eንዲሁም በAጠቃላይ ሁለተኛ

ደረጃ ትምህርት ቤቶች 59 በመቶ ደረጃቸውን ባልጠበቁ መምህራን ትምህርቱ መሰጠቱ፣



በAንድ መማሪያ ክፍል ከፍተኛ የተማሪ ቁጥር መኖርና የመምህራን Eጥረት መከሰቱና

ተማሪዎች ማግኘት የሚገባቸውን Eውቀት ሳይገበዩ ወደ ቀጣይ ክፍል ማለፍ፣ የትምህርት

ቤቶች የግብዓት Aቅርቦት ዝቅተኛ መሆኑ፣ ህብረተሰቡ ልጆቹን በተከታታይ ወደ ትምህርት

ቤት Aለመላክ፣ የመማሪያ መጽሐፍት Eጥረት መኖርና፣ ትምህርት ቤቶች በሰለጠኑና

ልምድ ባላቸው ርEሰ መምህራን Aለመመራት በተለይም ጥሩ Aፈጻጸም ያላቸው ወደ ሌላ

ሴክተር ለሹመት መታጨታቸው ልምድ ያለው የትምህርት Aመራር በሴክተሩ Eንዳይኖር

ማድረጋቸው የትምህርቱን ጥራት ትኩረት Eንዳይሰጡ ያደረጉ ጉዳዩች ናቸው።

በመሆኑም በመጭው ስድስት ዓመታት በሚከተሉት ችግሮች ላይ ትኩረት በመስጠት

ችግሩን ለመፍታት ጥረት ይደረጋል። Eነሱም

የጥራት ማስጠበቂያ ፖኬጅን ተግባራዊ Aለመሆን

የትምህርት ቤት ማሻሻያ መርሐ ግብር ዝቅተኛ Aፈጻጸም

የመምህራን ልማት መርሐ ግብር ዝቅተኛ Aፈጻጸም

የስርዓተ ትምህርት ማሻሻያ ዝቅተኛ Aፈጻጸም

የስነዜጋና ሥነ ምግባር መርሐ ግብር በሚፈለገው ደረጃ Aለመተግበር

የIንፎርሜሽን ኮሙኒኬሽን በሚፈለገው ደረጃ Aለመስፋፋት

ለ/ ዝቅተኛ የትምህርት ሽፋን

የክልሉ የመጀመሪያ ደረጃ ጥቅል የትምህርት ሽፋን 98 በመቶ የደረሰ ሲሆን የጣና ዙሪያ

የልማት ቀጠና ግን 88.78 በመቶ በመሆኑ ከክልሉ Aማካኝ ጥቅል የትምህርት ተሳትፎ

በታች ነው። በልማት ቀጣናው ከ11 በመቶ በላይ የሆኑት EድሜAቸው ለትምህርት የደረሱ

ህጻናት የትምህርት Eድል Aላገኙም። በተለይ ደግሞ በልማት ቀጣናው ውስጥ የሚገኘው

የሰሜን ጎንደር ዞን ጥቅል የትምህርት ተሳትፎው 75.5 በመቶ ብቻ መሆኑና የጎልማሶች

ትምህርት Eንቅስቃሴ Aለመኖር፡ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርት በሁሉም ወረዳዎች Aለመኖር

Eንዲሁም ከሥራ Aጥ ወጣት መበራከት ጋር ተያይዞ የቴክኒክና ሙያ ተቋማት ፍላጎት

መኖር ወይም ወጣቶች ሁለተኛ ደረጃ ትምህርትን Aጠናቀው የሥራና የስልጠና Eድል

Aለማግኜት በስትራቴጅክ Eቅዱ ትኩረት የሚሰጠው ተግባር ነው።

በመሆኑም ትምህርቱን በማስፋፋት የተማረ ዜጋ ለማፍራት በቀጣይ የሚከተሉትን

ችግሮች ለመፍታት ትኩረት ይደረጋል

• ትምህርት ቤቶችን መገንባት ፣ የማስፋፋትና የማሳደግ ሥራ በበቂ Aለመሠራት



• የግል ባለሀብቱ በትምህርቱ ዘርፍ በተጠናከረ መልኩ Aለመግባት

• የጎልማሶችና መደበኛ ያልሆነው ትምህርት ፕሮግራም መዳከም

• የተማሪዎች የማቋረጥና የመድገም ችግር

ለ/ ጤናን በተመለከተ

የጤና Aገልግሎት ጥራት ዝቅተኛ መሆን

የክልሉ የጤና Aገልግሎት ሽፋን በመንግስት ተቋማት 94.1 በመቶ በላይ የደረሰ ሲሆን

የጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና 90 በመቶ Aካባቢ ብቻ ነው ። ከዚህም በተጨማሪ

የመድሀኒት Aቅርቦት ዝቅተኛ መሆን፣ የባለሙያዎች የAቅም ችግርና Eጥረት መኖር፣

የጤና ድርጅቶች በውስጥ ድርጅት Aለመሟላትና የጤና ሴክተሩን የተፈታተኑት ችግሮች

ናቸው ። ከላይ የተዘረዘሩት ችግሮች የሚከተሉትን መንገዶች ወይም Aቀራረቦች ተፈጻሚ

ይሆናሉ ።

የጤና Aገልግሎት Aገልሎት መጓደል

የባለሙያዎች የAቅም ችግርና Eጥረት መኖር፣ የጤና ድርጅቶች በውስጥ ድርጅት

Aለመሟላት በተለይም የመሠረታዊ የመድሐኒት Aቅርቦት ዝቅተኛ በመሆኑ ህብረተሰቡ

ከግል ባለሀብቶች Eንድንገዛ በመገደዳችን ምክንያት Aላግባብ Eየተበዘበዝን ነው በማለት

ያማርራሉ ። በሌላ በኩል ህብረተሰቡ የጤና ቴክኖሎጅዎችን በAግባቡ ሥራ ላይ

Aለማዋልና የሀብት Aጠቃቀማቸውን ያለማሳደግ ችግር Aለ ። የተቋሙን ንጽህና በAግባቡ

በመያዝ ለበሽተኛው ሳቢና ለAካባቢው ሞዴል ሆኖ ለመታየት የሚደረገው ጥረት Aነስተኛ

ነው ። የAገልግሎት Aሰጣጡም ቢሆን በሽተኛች ሊያርፍበት የሚችልበት በAቅም ደረጃ

በAካባቢው ማቴሪያል የማዘጋጀት Eጥረት በመኖሩ ታካሚዎች በየቦታው በAፈር ላይ

ተኝተው ማየት የቻልንበት ሁኔታ Aለ ። በመሆኑም በቀጣይ ስድስት ዓመታት

የተጠቀሱትን ክፍተቶችን ለመሙላት ዘርፉብዙ መስራት ይኖርበታል

በAንዳንድ ራቅ ባሉ ቀበሌዎች የጤና ተቋም ያልተገነባበትና የጤና ኤክስቴንሽን

ባለሙያዎች ያልተመደቡበት ወይም Aንድ ባለሙያ የተመደበበት ሁኔታ Aለ። ከAለውም

የቀበሌዎች ስፋትና የAንዳንድ ቀበሌዎች የህዝብ ቁጥር ወደ Aስር ሺ Eና ከዚያ በላይ

Eየሆነ በመምጣቱ የAገልግሎት Aሰጣጡ ላይ በራሱ ተጽEኖ የማሳደር ችግር ይስተዋላል ።

በገጠር ያሉ ሴክተር መስሪያ ቤቶች የጤና ኤክስቴንሽን ፕሮግራምን በመተግበር

የመጀመሪያዎች ሆነው Aለመገኘት ችግር ለምሳሌ ሽንት ቤትና የንጽህ መጠጥ ውሀ

Aገልግሎት ለተማሪዎች ያለማቅረብ ችግር ይታያል ። ከዚህም Aልፎ ልንታከምበት

የምንችልበት ጤና ጣቢያና የገጠር ሆስፒታሎች የሉም። በመሆኑም በቀጣይ

የህብረተሰቡን ፍላጎት ለማሳካት መስራት ይጠበቅብናል።



ቁልፍ ጉዳይ 9 ፡ የመልካም Aስተዳደር ችግርና የማስፈጸም Aቅም ውስንነት

የክልሉ መንግስት መልካም Aስተዳደርን ለማስፈንና የማስፈጸም Aቅም ለመገንባት

የሚያካሂዳቸውን፡-

• የሲቪል ሰርቪስ ማሻሻያ

• የፍትህ ሥርዓት ማሻሻያ

• በገጠር ወረዳ Aቅም ግንባታና መልካም Aስተዳደር

• የምህንድስና Aቅም ግንባታ

• የIንፎርሜሽን ኮሚኒኬሽን ቴክኖሎጂ Aቅም ግንባታ ፕሮግራሞችን Aጠናክሮ

የመቀጠል Aቅጣጫው Eንደተጠበቀ ሆኖ ከህዝቡ ጋር በተደረገው ውይይት መሰረት

የሚከተሉት ሁኔታዎችና ችግሮች በስፋት ሰለተነሱ በEቅድ ዘመኑ የተለየ

ትኩረት ማግኘት ያለባቸው ጉዳዮች ናቸው ፡፡

ልማትን የሚያደናቅፍ የተደራጀ የፀጥታ ችግር ባይኖርም ዝርፊያ፣ ግድያ፣ ብቀላ፣ ሙሰና

(በኮንስትራክሽን መስክ ብክነትና የጥራት መጓደል መኖርና Eራስን የማበልፀግ) AድሎAዊ

Aሰራርና ከግል ጥቅም Aንጻር ስለሚፈጸም በተለይ በከተሞች ውስብስብ Eየሆነ ከመምጣቱ

በተጨማሪ ፊት ለፊት መቀማትና ደውሎ ማስፈራራት የግለሰቦችን ሰብAዊ መብት የሚነኩ

የወንጀል ደርጊቶች መኖር፤ በገጠር መሬት Aስተዳደር ዙሪያ የመረጃ Eጥረት ስላለና

ድንበር በዘመናዊ ሁኔታ ካለመከለል የተነሳ በመሬት ጉዳይ ከፍተኛ Aቤቱታና ክርክር

መኖር፣ የፍትህ Aካላት ፈጣንና ፍትሀዊ ውሳኔ ያለመስጠትና በቀበሌ ደረጃ የማስፈጸም

ችግሮች በስፋት ሰላሉ የሴቶች፣ ሕጻናትና Aቅመ ደካማ ወገኖች መብት መጣስ

ይስተዋላል፡፡

የሴቶች መብት Aለመረጋገጥ በተለይ የመሬት ባለቤትነት መብታቸው መሸራረፍ፣ የልማት

ተሳትፎAቸው፣ ተጠቃሚነታቸውና ውሳኔ ሰጪነታቸውና የቴክኖሎጂ ተጠቃሚነታቸው

Aናሳ ነው፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 10፡ የቱሪዝም ሃብትን በስፋት Aለማልማትና Aለመጠቀም፣ ከፍ ብሎ Eንደተጠቀሰው ቀጠናው ለቱሪስት መስህብ የሚሆኑ በርካታ ሃብቶች ይገኛሉ ፡፡

ይሁን Eንጅ Eነዚህን ሃብቶች በማልማት ዘለቄታዊ ጥቅም ወደ ሚያስገኙበት ደረጃ

ማሸጋገር ካልተቻለ ሃብቶችን ብቻ መቁጠር ብቻ የሚያስገኘው ፋይዳ የለም፡፡ ይህ ዘርፍ

የሥራ Eድልን በመክፈት፣ የውጭ ምንዛሬ በማስገኘት፣ የAገር ገጽታን በመገንባት ወዘተ



ሰፊ ጠቀሜታ Eንዳለው ይታወቃል፡፡ ስለዚህ Eነዚህን ጠቀሜታዎች ለማረጋገጥ ሃብቱን

በሚገባ ማልማትና ማስተዋወቅ ይገባል፡፡

ቁልፍ ጉዳይ 11 ፡ የማEድን ሀብትን በሚገባ Aለመጠቀም

የስነ ምድር መረጃ በበቂ ሁኔታ ባለመኖሩ መረጃውን በAግባቡ በማቀነባበርና

በመተንተን ለተጠቃሚዎች በሚመች መልኩ ማደራጀትና ማሰራጨት Aለመቻሉ

የማEድን ሃብቱ በመስክ ደረጃ በላቦራቶሪ የተደገፈ Aለመሆን

በወረዳዎች የማEድን ሃብቱን በAግባቡ ለማስጠበቅና ለመጠቀም የሚያስችል

መዋቅር ጠንካራ Aለመሆን

ያለውንና የታወቀውን የማEድን ሃብት በAግባቡ ጥቅም ላይ Aለማዋል

በተለይ የOፓል ማEድን ልማት ስራ ከፍለጋ Eስከ ልማት ድረስ የባለሃብቶች

ቁርጠኛ Aለመሆንና ካለው የወቅቱ ገበያ ጋር Aለመጣጣም

ህገወጥ የማEድን Aምራቾች መበራከትና ማEድን በሚመረትባቸው ቦታዎች

Aካባቢያዊ ጉዳት መድረስ

በዘርፉ Aሰራሮች ዘመናዊና ቀልጣፋ ባለመሆናቸው ልማቱ የሚፈለገውን ያህል

Aለማደጉና የሚፈለገው ገቢ Aለመገኘት

ልምድ ያለውና የሰለጠነ የሰው ሃይል በበቂ መጠን ባለመኖሩ የማEድን ሃብት

ልማቱ በተፈለገው ፍጥነት Aለመሄድ

9. ስትራቴጂዎች፣ ዓላማዎች፣ግቦችና ተግባራት

9.1. ያለውን ሰፊ የውሃ ሃብት Aሟጦ መጠቀም ስትራቴጂ

የAፈጻጸም ስትራቴጃዊ Aቅጣጫዎች በስትራቴጂክ Eቅድ ዘመኑ የቀጠናውን ልማት ለማፋጠንና ያለውን Eምቅ የውኃ ሀብት

ቀዳሚ የርብርብ ማEከል (entry point) በማድረግ በተለይ የመስኖ ልማትን በማጠናከር

በተከታታይነትና በዘላቂነት ከሁለት ጊዜ በላይ በማምረት የቀጠናውን ብሎም የክልሉንና

የAገሪቱን የምግብ ዋስትና ለማረጋገጥ፣ ድህነትን ለመቀነስ Eና ወደከተማ Eና Iንዱስትሪ

ልማት የሚደረገውን ሽግግር ማፋጠን ቅድሚያ የሚሰጠው የትኩረት Aቅጣጫ ነው፡፡

በዚህም መሠረት በሚቀጥሉት 6 ዓመታት የቀጠናውን ልማት ዘላቂ ለማድረግ

የሚከተሉትን ስትራቴጂዎችን መከተል Aሰፈላጊ ነው፡፡



1.የተሻሻሉ ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀምና ህብረተሰቡን በማንቀሳቀስ ውሃን ለመስኖ ልማት

ማዋል፡፡

ውሃን ለመስኖ ልማት ለማዋል የሚከተሉትን ዝርዝር የAፈፃፀም Aቅጣጫዎች መጠቀም

ተገቢ ነው፡፡

• የተለያዩ የበጀት ምንጮችን ተጠቅሞ መዋEለ ንዋይ በመመደብ Aነስተኛ፣

መካከለኛና ከፍተኛ የመስኖ Aውታሮች Eንዲዘረጉ ማድረግ

• የዝናብና ገፀ ምድር ውሃን በAግባቡ ለመጠቀም የተለያዩ የውሃ ማሰባሰቢያ

ስትራክቸሮችንና ቴክኖሎጅዎችን መጠቀም

• የልማት ቀጠናው በቂ የሆነ የገፀ ምድር ውሀ የሚገኝበት ነው፡፡ Aብዘኛዎቹ ወንዞች

በተለያየ ቦታ ላይ ሸለቆ ውስጥ ስለሚገቡና የመሬት ይዞታው ሁኔታም በትንሽ

በትንሹ የተቆራረሰ በመሆኑ ለዘመናዊም ሆነ ለባህላዊ መስኖ ልማት የማይመቹ

የEርሻ መሬቶች በርካታ ናቸው፡፡ ለዚህ Aይነት Aካባቢ የመጀመሪያው Aይነተኛ

መፍትሄ የተለያየ Aቅም ያላቸውን የሞተር ፓምፖች በሰፊው ማቅረብ ነው፡፡

ስለዚህ በክልል ደረጃ የሞተር ፓምፕ ፋብሪካ Eንዲቋቋም ትኩረት ቢሰጠውና

የተሻለ የዉሃ ፓመፕ ሞተር Aቅርቦትን በማጠናከር በተጨማሪም Aባይንና ሌሎች

ወንዞችን በሰፊዉ ለመስኖ መጠቀም፡፡

• የልማት ቀጠናው ሰፊ የሆነ የገፀ ምድር ውሀ ሃብት Eንዲሁም ለምና ሜዳማ

ለመስኖ Aመች የሆነ መሬት Aለው፡፡ በተጨማሪም በርካታ ቁጥር ያለው ያልሰለጠነ

Aምራች የሰው ሀይልም ይገኛል፡፡ Eነዚህን ሃብቶች Aቀናጅቶና Aሟጦ

በመጠቀም የምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥ በዘርፉ የሰለጠነ ከፍተኛ ባለሙያ

ያስፈልጋል፡፡ ስለዚህ ያለውን ችግር ለመቅረፍ ከፍተኛ ባለሙያን ከማፍራት Aንፃር

ባህርዳር ዩኒቨርስቲ Iንጅነሪንግ ፋካሊቲ ውሀ ሃብት ዲፓርትመንት የተወሰነ

AስተዋፅO ቢኖረውም Aሁን በተጨባጭ በዘርፉ ካለው የሰለጠነ የሰው ሀይል Aንፃር

ውስን በመሆኑ ይህንን በበለጠ ማስፋፋት ወይንም ሌላ ዩኒቨርስቲ ቢቋቋም

መልካም ነው፡፡

• የውሃ ሀብትን በመጠቀም፤ ዘላቂ ልማትንና የምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥ የተፈጥሮ

ሃብትን መጠበቅና መንከባከብ በተጨማሪም ርጥበታማና ረግረጋማ የዉሃ ቦታዎችን

በመጠበቅ ለተገቢው Aገልግሎት ማዋል፡፡

• የመስኖ ፕሮጀክቶች ዘላቂነታቸው Eንዲረጋገጥ የባለቤትነት ስሜት መፍጠርና

በመካከለኛና ከፍተኛ የመስኖ ፕሮጀክቶች የዉሃ ሃብቱን በAግባቡ ለመጠቀምና

ግጭቶችን በወቅቱ ለመፍታት ያመች ዘንድ በከፍተኛ ባለሙያ የሚመራ ራሱን

የቻለ መዋቅር መዘርጋት፡፡

• በወንዞች ግራና ቀኝ ለመስኖ ልማት Aመች፣ሰፊና ለም መሬቶችን ለወደፊቱ



በጥናት በማካተት ከግጦሽ ይልቅ ለመስኖ Aገልግሎት የሚውሉበትን መንገድ

ማመቻቸት

• የተሻለ ተሞክሮ ካላቸው ቀጠናዎች፣ የAገሪቱ ክልሎችና ሌሎች Aገሮች በመስኖ

ፕሮጀክቶች ላይ ተከታታይ የልምድ ልውውጥ ማድረግ

• የመስኖ ልማትን ዘላቂነት ለማረጋገጥ ከህብረተሰቡ ችግር Aንፃር ፍላጎትንና ጥያቄን

መሰረት ያደረገ Eንዲሁም የወጪ መጋራት ፅንሰ ሃሳብን የተከተለ Aሰራር በማዳበር

ተሳትፎAዊ በማድረግ የባለቤትነት ስሜት መፍጠር

2. የተሻሻሉ ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀምና ህብረተሰቡን በማንቀሳቀስ ውሃን ለመጠጥ

ማዋል፡፡

የተለያዩ የቴክኖሎጂ Aማራጮችን ማለትም የጥልቅ ጉድጓድ፣መለስተኛ ጥልቅ

ጉድጓድ፣ ምንጭ ማጎልበት፣ ዘመናዊ Eጅ ጉድጓድ፣ የገመድ ፓምፕና ጥገናን

በመጠቀም የንፁህ መጠጥ ዉሃ Aቅርቦትን ማሻሻል፡፡

የንፁህ መጠጥ ዉሃ ተቋማትን ዘላቂነት ለማረጋገጥ ከህብረተሰቡ ችግር Aንፃር

ፍላጎትንና ጥያቄን መሰረት ያደረገ Eንዲሁም የወጪ መጋራት ፅንሰ ሃሳብን

የተከተለ Aሰራር በማዳበር ተሳትፎAዊ በማድረግ የባለቤትነት ስሜት መፍጠር ፡፡

በዚህ ዙሪያ በክልላችን ውስጥ ውጤታማ ስራ የተሰራበትን የገጠር መጠጥ ዉሃ

Aቅርቦትና Aካባቢ ጥበቃ ፕሮግራም (ፊኒዳ) የAሰራር ዘዴ መጠቀም ያስፈልጋል፡፡

የውሃ ተቋማት መለዋወጫ Eቃ በቅርብ ርቀት የሚገኝበትን ሁኔታ ከግል ባለሃብቱ

ጋር በመቀናጀት በEያንዳንዱ ወረዳ Eንዲጠናከር ማድረግ በተጨማሪም በተዘዋዋሪ

ብድር Eንዲቀርብ መንግስታዊ ካልሆኑ ድርጅቶች ጋር ማቀናጀት፡፡

የውሃ ተቋማት ዘለቂነትን ለማረጋገጥ ከሙያና ቴክኒክ የሚመረቁ ባለሙያዎችን

ቀበሌ ድረስ በመመደብ በጥገና በAግባቡ ማስተዳደርና ግንዛቤ ከመፍጠር Aንፃር

ሃላፊነታቸውን Eንዲወጡ በማድረግ የውሃ ሽፋንን ማሳደግ፡፡

በከተሞች ያለውን የንፁህ መጠጥ ዉሃ Eጥረት ለመቅረፍ የማስፋፊያና ማሻሻያ

ግንባታዎችን ማከናወን

የንፁህ መጠጥ ውሃ ጥራትን ለማረጋገጥ ከግንባታ በፊትና በኋላ ወቅቱን የጠበቀ

የውሃ ጥራት ቁጥጥር ማከናወን

የህብረተሰቡ Aሰፋፈር የተበታተነ Eንዲሁም የከርሰ ምድርም ሆነ የገፀ ምድር ውሃ

ሃብት ውስን በሆኑ Aካባቢዎች ረጅም የስርጭት ዘዴን በመጠቀም የንፁህ መጠጥ

ውሃ ለተጠቃሚው በሰፊው ማዳረስ፡፡ በተጨማሪም EንደAስፈላጊነቱ የጣራ ላይ

ውሃንና በግድብ በመጠቀም ንፁህ መጠጥ ዉሃን ለተጠቃሚው ማዳረስ፡፡

የAካባቢውን ተጨባጪ ሁኔታ ያገናዘበና ወጭ ቆጣቢ የሆነ የዲዛይን ሥራ



በማከናወን ዘላቂነት ያለው የንፁህ መጠጥ ውሃ ተቋማት መገንባት፡፡ ይህም በተለይ

የመረሬ Aፈር ባለባቸው Aካባቢ የሚገነቡ የውሃ ተቋማት የመደርመስ ችግርን

በመፍታት Aይነተኛ መፍትሄ ይሆናል፡፡

የፀሀይ ሃይልን Eንደ Aማራጭ የሃይል ምንጪ በመጠቀም የከርሰ ምድር ውሃን

Aውጥቶ ለተለያየ Aገልግሎት ማዋል

የዉሃ የፍሰት መጠን Eንዲጠበቅ ብሎም Eንዲጨምር ተፋሰስ ተኮር የልማት ስራ

ማከናወን፡፡

3. የመሬት Aጠቃቀም ጥናትና Eቅድ ላይ የተመሰረተ የመስኖ ልማት ማካሄድ

የተሰማሚነት ጥናት በማካሄድ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ ማዘጋጀትና የተቀናጀ ተፋስስ

ልማት ተግባራዊ ማድረግ የተፈጥሮ ሀብቱ Eንዲያገግም፣Eንዲለማ፣ Aስተማማኝ የውኃ

መጠን Eንዲኖር፣ የሰብልና Eንስሳት ምርትና ምርታማነት Eንዲጨምር፣የህብረተሰቡን

ፍላጎት መሰረት በማድረግ ልማቶች ለማስፋፋትና ማህበራዊና Iኮኖሚያዊ Aገልግሎችን

ለማቅረብ የሚያስችል ወሳኝ ስትራቴጂ ነው፡፡ ይህ ስልት በልማት ቀጠናው Eምቅ

ሀብቶችና ምቹ ሁኔታዎች ላይ ያነጣጠረ ፈጣንና ቀጣይነት ያለው Eድገት ለማምጣት

ከፍኛተኛ ጠቃሚነት Aለው ፡፡

በገበሬው ማሳም ሆነ በIንቨስተሮች በሚካሄዱ ሰፋፊ መሬቶች የሚመረቱ ምርቶች

ለውጭና Aገር ውስጥ ገበያ የሚቀርቡ Eንዲሆኑ ትኩረት ማድረግ ያስፈልጋል፡፡ ከግብርና

ልማት Aንጻር፡-

በዓመት ከሁለት ጊዜ በላይ የተመረጡ ሰብሎችን በመስኖና በመኸር ለማምረት

ቅድሚያ ትኩረት በማሰጠት ማዳበሪያ ማቅረብና ምርጥ ዘር በቀጠናው ማምረት፣

ፍትሃዊ የመሬት Aስተዳደር ሥርዓት በማስፈን Aርሶ Aደሮች በተረጋጋ ሁኔታ

Eንዲያመርቱ፣ በግብርናና ከግብርና ውጪ ባሉ ዘርፎች ወደ Iንቨስትመንት የሚገቡ

ባለሀብቶች የመዋEለንዋይና የቴክኒክ Aቅም ግምት ውሰጥ በማስገባት ለመሬት

ጥያቄዎች ፈጣን ምላሽ መስጠት፣

4. መልካም ተሞክሮን ማስፋትና ተለዋዋጭ ሁኔታዎችን ለቀጣይ ልማት መጠቀም

ከዚህ Aንጻር የሚከተሉት ስትራቴጂክ Aቅጣጫዎችን በመጠቀም የቀጠናውን ልማት

ለማፋጠን ጠንካራ ጥረት ማድረግ ያሰፈልጋል፡፡

በየጊዜው የሚፈጠሩ መልካም ተሞክሮዎችንና የኀብረተሰቡን ጠቃሚ ነባር Eውቀቶች

መጠቀም፣



የተሻለ ተሞክሮ ካላቸው ቀጠናዎች፣ የAገሪቱ ክልሎችና ሌሎች Aገሮች በስትራቴጂክ

Eቅዱ ቁልፍ ጉዳዮች ላይ ተከታታይ የልምድ ልውውጥ ማድረግ፣

ተለዋዋጭ Aሉታዊና Aወንታዊ ተጽEኖዎችን ፈጥኖ በመለየት ጫናዎችን መቀነስና

ተጠቃሚነትን ማሳደግ፣

5. የምEተ ዓመቱን የልማት ግቦች ለማሳካት ጥረት ማድረግ

ባለፉት Aምስት የልማት ዓመታት የምEተ ዓመቱን የልማት ግቦች ለማሳካት Aግባብ

ባለቸው የልማት መስሪያ ቤቶች የማይናቁ ተግባራት ተከናውነዋል፡፡ በቀጣይ የስትራቴጅክ

Eቅድ ዘመን በቀጠናው ያለውን ሰፊ የውኃ ሀብት በስፋት ተጠቅሞ በማምረት የከተማና

ገጠር የምግብ ዋስትና ማረጋገጥ ፤ትምህርትን በጥራት በማሳደግ በEውቀት ላይ

የተመሰረተ የውሀ ሀብት Aጠቃቀምና Aስተዳደር ፣ ከመስኖ ግድቦች መስፋፋት ጋር

ተያይዞ ወባ ሥርጭትን መቀነስ፣ የጤና Aገልሎትንና በሽታ መከላከል ጥራትና ሽፋንን

በማሳደግ ጤናማ የሰው ኃይል ማፍራት ፣ ለወጣቶች የሥራ Eድል መፍጠር ፣ የAካባቢ

ብከላን መቀነስ፣ የጾታ Eኩልነትን ማሳደግ ላይ ያተኮረ ጠንካራ Eንቅስቃሴ ይደረጋል ፡፡

6. የሴቶችን የልማት ተሳትፎና ተጠቃሚነት ማሳደግ

ሴትች ግማሽ ያህሉን የልማት ኃይል ስለሚይዙ ቀጠናውን በማልማት ሂደት ቁልፍ ሚና

Aላቸው፡፡ በዚህ መሰረት የርብርብ ማEከሉን መሰረት ባደረጉ የልማት ፕሮግራሞች

Aስተቃቀድ፣ Aፈጻጸም፣ ቁጥጥር፣ ግምገማና ተጠቃሚነት ላይ ሙሉ ለሙሉ ሊታቀፉ

ይገባል፡፡ በAገልግሎቶች Aሰጣጥ የጾታ ልዩነትን ማጥበብ፣ በቀጠናው ልማት ላይ

የሥርAተ-ጾታ ጉዳይ ማካተትና ሁለገብ የሴቶች መብት መረጋገጥ የትኩረት መስክ

ይሆናሉ፡፡

Aላማ 1 ከዝናብ፣ ከገፀ ምድርና ከከርስ ምድር የሚገኘዉን የዉሃ ሀብት በባህላዊና ዘመናዊ ዘዴ

Aነስተኛ፣መካከለኛና ከፍተኛ የመስኖ Aውታሮችን በመዘርጋትና ለመስኖ ልማት Eንዲዉል

በማድረግ የምግብ ዋስትናን ማረጋገጥ

ግብ 1:- መካከለኛና ከፍተኛ የመስኖ ፕሮጀክቶችን በመገንባት Aሁን በመልማት ላይ

ያለውን 1719 ሄ\ር መሬት ወደ 141216.5 ሄ\ር ማሳደግ

ዋና ዋና ተግባራት

መረጃ መሰብሰብና የዳሰሳ ጥናት ማካሄድ

የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን

ጥናትን መሰረት ያደረገ የወንዝ ጠለፋና የግድብ የመስኖ ፕሮጀክት ግንባታ



ማከናወን (2 ግድብ፣ 4 ወንዝ ጠለፋ Eና 5 ፓምፕ)

ዘላቂነቱን ለማረጋገጥ የመስኖ ኮሚቴ ማህበር ማቋቋም

ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ

Aጫጭር ሙያዊ ስልጠናዎችን ለቀበሌ ባለሙያዎች መስጠት

Aገር ውስጥ የልምድ ልውውጥ ማድረግ

ሠንጠረዥ 15: በሚቀጥሉት 6 Aመታት በመስኖ ልማት የተያዙ ፕሮጀክቶች

ተ\ቁ የወንዙ ስም ወረዳ ዞን ስፋት በሄ\ር የፕሮጀክቱ Aይነት

1 Aንዳሳ ባ\ዙሪያ ምE\ጎጃም 2997.7 ወንዝ ጠለፋ ባ\ዙሪያ ምE\ጎጃም 669.5 ሜጫ ምE\ጎጃም 5537.6

ሰ\Aቸፈር ምE\ጎጃም 10822.5 ሰከላ ምE\ጎጃም 0.01

2 ግልገል Aባይ 1

ደ\ Aቸፈር ምE\ጎጃም 2163.8

ወንዝ ጠለፋ

3 ግልገል Aባይ 2 ሰ\Aቸፈር 9885.0 ወንዝ ጠለፋ 4 ጀማ ሜጫ ምE\ጎጃም 11617.0 ግድብ

ጎንደር ዙሪያ ሰ\ ጎንደር 4222.2 5 ሰ\ምስ\ ጣና ሊቦ ከምከም ደ\ ጎንደር 2463.8

በፓምፕ

6 ሰ\ምE \ጣና ደምቢያ ሰ\ ጎንደር 23223.0 በፓምፕ ባ\ዙሪያ ምE\ጎጃም 285.6 7 ደ\ምE\ ጣና ሰ\Aቸፈር ምE\ጎጃም 7101.1

በፓምፕ

8 ደ\ምስ\ ጣና ደራ 29308.0 በፓምፕ 9 ጢስ Aባይ ባ\ዙሪያ ምE\ጎጃም 14941.8 በፓምፕ

ሰ\Aቸፈር ምE\ጎጃም 1442.5 10 የላይኛው በለስ ደ\ Aቸፈር ምE\ጎጃም 13773.2

ግድብ

11 ቀራረኝ ሊቦ ከምከም ደ\ጎንደር 762.0 ወንዝ ጠለፋ ጠ\ድምር 141216.5

ግብ 2: የባህላዊ (ወንዝ ጠለፋ፣ምንጭ፣ባህላዊ Eጅ ጉድጓድና ኩሬ) መስኖን በማስፋፋት Aሁን ካለበት 31000ሄ\ር ወደ 86,000 ሄ\ር ማሳደገ


በባህላዊ ዘዴ በመስኖ ሊለሙ የሚችሉ መሬቶችን መለየት

በመስኖ ልማት በርካታ መሬትን መሸፈን

• 15000 ባህላዊ Eጅ ጉድጓድ (15000*0.1=1500 ሄ\ር)

• 24000 ኩሬ (24000*0.1=2400 ሄ\ር)

• 20000 ምንጭ (2000*10=20000 ሄ\ር)

• 27000 ወንዝ ጠለፋ (900*30=27000 ሄ\ር)

ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ

የልምድ ልውውጥ ማድረግ



Aላማ 2 የልማት ቀጠናውን Eምቅ የውሀ ሀብት ማጥናትና ከዝናብ ፣ከገፀ ምድርና ከርስ ምድር

የሚገኘዉን የዉሃ ሀብት በማሰባሰብ ለዘመናዊ Aነስተኛ የመስኖ ልማት Eንዲዉል

በማድረግ የምግብ ዋስትናን ማረጋገጥ

ግብ 3:- በፔዳል ፓምፕ፣ ሞተር ፓምፕ፣ጅOሜምብሬንና ሌሎች ጉድጓዶች Aማካይነት Aሁን የሚለማውን 10000 ሄ\ ር መሬት ወደ 60000 ሄ\ር ማሳደግ

ዋና ዋና ተግባራት መረጃ መሰብሰብና የዳሰሳ ጥናት ማካሄድ የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን ጥናትን መሰረት ያደረ የተለያዩ Aይነት ጉድጓዶች፣ የጅOሜምብሬን፣ ፔዳል ፓምፕና የሞተር ፓምፕ የመስኖ ፕሮጀክት ማከናወን

• 18000 ጉድጓድ በጅOሜምብሬን (24000*0.1=12000 ሄ\ር) • 40000 ሞተር ፓምፕ (40000*6=240000 ሄ\ር) • 20000 ፔዳል ፓምፕ (20000*0.2=4000 ሄ\ር) • 10000 በኮንክሪት የተሰሩ የተለያየ ቅርፅ ያላቸው ጉድጓዶች

(10000*0.1=1000 ሄ\ር) • ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ

ግብ 4:- የልማት ቀጠናውን የከርሰ ምድርና ገፀ ምድር ውሀ ዝርዝር ጥናት በማከናወን

በትክክል ያለውን የውሀ ሀብት ማወቅና ጥቅም ላይ ማዋል


የልማት ቀጠናውን ውሃ ሀብት ጥናት ማከናወን

Aላማ 3 በክረምት ወቅት ወንዞች Aቅጠጫቸውን በመቀያየር በወንዙ ግራና ቀኝ በጎርፍ ምክንያት የሚባክነውን ለም መሬት በመጠበቅ ለልማት Eንዲውል ማመቻቸት

ግብ 5፡- በወንዞች መስፋት ምክንያት የሚባክነውን መሬት ሙሉ በሙሉ መጠበቅ


20 ኪ\ሜ የወንዝ መግራት ግንባታ ማከናወን

45ኪ\ሜ በባህላዊ መንገድ ጎርፍ መከላከለ

የወንዞች ዳርቻን መጠበቅ(Aለመነካካት)

የወንዝ ዳር ዛፎችን መትከል

Aላማ 4

የልማት ቀጠናዉን Eምቅ የዉሃ ሀብት በመጠቀም ንፁህ የመጠጥ ዉሃና ሳኒቴሽን

Aገልግሎት ለቀጠናዉ ህዝብ Eንድዳረስ በማድረግ ጤናማና Aምራች ዜጋን ማፍራት

ግብ 6:- የልማት ቀጠናዉን የገጠር ንፁህ የመጠጥ ዉሃ ሽፋን Aሁን ካለበት41%

በ2007 100% ማድረስ




1566 የዳሰሳ ጥናት ማካሄድ

ለ1566 የውሃ ተቋማት የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን

የዉሃ ተቋማት ግንባታን ማከናወን

o 182 ጥልቅ ጉድጓድ መቆፈርና የስርጭት ስራውን ማከናወን (Deep

well with distribution system)

o 604 መለስተኛ ጥልቅ ጉድጓድ ፓምፕ የተገጠመለት(Shallow well

with hand pump)

o 60 ምንጭ ማጎልበት ከስርጭት ጋር (Spring development with

distribution system)

o 70 ምንጭ ማጎልበት (on spot or with CC Spring development )

o 650 ዘመናዊ Eጅ ጉድጓድ ፓምፕ የተገጠመለት(Hand dug well

fitted with hand pump)

o 1000 ገመድ ፓምፕ (Rope pump)

o 470 የውሃ ተቋማት ጥገና ማከናወን

1566 የዉሃ ተቋማት Aስተዳደርን ማቋቋምና 7830 የውሀ ኮሚቴዎቸን

ማሰልጠን

ለ4132 (1566*2+1000) ለዉሃ ተቋማት ባለሙያዎች ተግባራዊ Oፕሬሽንና

ጥገና ስልጠና መስጠት

የውሃ ጥራትና ቁጥጥር ስራ ማከናወን

ለ15 ወረዳዎች የመለዋወጫ Aቅርቦት

ለ15 የጥገና መሳሪያ Eቃ Aቅርቦት

Aላማ 5

በከተሞች የተጀመሩትን ማስፈፀምና፣የማሻሻያና ማስፋፊያ ግንባታዎችን በማከናወን የዉሃ

ሽፋኑ Eንዲጨምር ምቹ ሁኔታን መፍጠር

ግብ 7:- የልማት ቀጠናዉን ከተሞች የመጠጥ ዉሃ ሽፋንን Aሁን ካለበት72% በ2007

100% ማድረስ


80 የዳሰሳ ጥናት ማካሄድ

80 የውሀ ተቋማት ዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን

80 የዉሃ ተቋማት ግንባታን ማከናወን

o 77 ጥልቅ ጉድጓድ (with distribution system)



o 3 ምንጭ ማጎልበት ከስርጪት ጋር(spring development with

distribution system)

o 24 የውሃ ተቋማት ጥገና

ለ 240 ዉሃ ተቋማት ባለሙያዎች ተግባራዊ Oፕሬሽንና ጥገና ስልጠና

መስጠት

የውሃ ጥራትና ቁጥጥር ስራ ማከናወን

Aላማ 6 የጣና ሀይቅ ቆሻሻና ኬሚካል ብክለትን በመከላከል የተስማሚ Aካባቢን ዘላቂነት ማረጋገጥ

ግብ 8፡- የደረቀና ፈሳሽ ቆሻሻ Aያያዝ፣Aሰባሰብ Aጠቃቀምና Aወጋገድ ስርዓት

ክትትልና ቁጥጥር ማድረግ


መረጃ መሰብሰብና ማጠናቀር

የAካባቢ ብክለት ማስወገጃ ፖሊሲና መርህ ማውጣት

ለክትትል Aንዲያመች ራሱን የቻለ መዋቅር መዘርጋት

9.2. የመሬት Aጠቃቀም Eቅድና ትግበራ ስትራቴጂ ዓላማ 1. ተፋሰስንና የመሬት ተስማሚነትን ጥናት መሰረት ያደረገ የመሬት Aጠቃቀም

Eቅድ በማዘጋጀት በቀጠናው ዘላቂ፣ Aዋጭና Aስተማማኝ የመሬት Aጠቃቀም

ሥርዓት በማስፈን የቀጠናውን ልማት ማፋጠን

ግብ 1. በሚቀጥሉት 3 ዓመታት በቀጠናው ባሉ ተፈሰሶች በሙሉ (2739 ንUስ

ተፋሰሶች) Aሳታፊ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ ማዘጋጀትና ተግባራዊ ማድረግ

ዋና ዋና ተግበራት

ተፋሰሶች በመለየት ሥነ ህይወታዊ፣ ፊዚካላዊ Eና ማህበረ-Iኮኖሚያዊ

ጥናት ማካሄድና መሬቱን ከተስማሚነት Aኳያ መገምገም

Aካባቢያዊ፣ ማህበራዊ፣ Iኮኖሚያዊና ፖለቲካዊ Aዋጭነቱን በመገምገም

የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ ማዘጋጀት፣

የመሬት Aጠቃቀም Eቅዱ ተግባራዊ መሆኑን መከታተል፣ መቆጣጠርና

መገምገም



የመሬት Aጠቃቀም Aዋጁን፣ ደንቡንና መመሪያውን በየጊዜው በመፈተሽ

ማሻሻል፣

በAሳታፊ መሬት Aጠቃቀም ጥናት፣ Eቅድና ትግበራ ላይ ስልጠና መስጠት

9.3. የተፈጥሮ ሃብትን ማልማት፣ መጠበቅና በዘላቂነት ጥቅም ላይ ማዋል ስትራቴጂ

የተፈጥሮ ሃብቱን ለማልማትና ለመጠቀም ወሳኝ ስትራቴጂካዊ Aቅጣጫዎች

የAፈር Aያያዝና Aጠቃቀም ስትራቴጂካዊ Aቅጣጫዎች

የAፈሩን ሁለንተናዊ ጉዳት ለመቅረፍና ከመሬት ላይ የላቀ Iኮኖሚያዊ ጥቅም ለማግኘት

የተቀናጀና Aሳታፊ የሆነ የAፈር ጥበቃና ውሃ Eቀባ ሥራዎችን መስራት የግድ ይላል፡፡

በመሆኑም የAፈር መከላትና የቦረቦር መፈጠር ችግርን ለመቅረፍ A/Aደሩ የተፈጥሮ ሃብት

ጥበቃ ለዘላቂ ልማት ያለውን ፋይዳ በስፋት ተገንዝቦና Eምነት Aድሮበት Eንዲሰራ

ማድረግ፣ የልቅ ግጦሽ ችግር የሚወገድበትን ስልት መቀየስ፣ የAፈርና ውሃ ጥበቃ ሥራው

በትክክል (በዲዛይኑ መሰረት) ባለመሰራቱ የሚከሰተውን ችግር መቅረፍ፤ ለዚህም

በኤክስቴንሽን Eየተሞከሩ ያሉት የAፈርና ውሃ ጥበቃ ቴክኖሎጂዎች ሲተገበሩ

በተሞከሩበት Aግባብ ብቻ በጥንቃቄ Eንዲሰሩ ክትትል ማድረግ፣ የልማት ጣቢያ

ሠራተኞችን ክህሎት ማሳደግና ቀያሽ A/Aደሮችን ማሰልጠን ትኩረት የሚሰጠው ጉዳይ

ነው፡፡ ከዚህ በተጨማሪም ፈፅሞ የተራቆተውንና ለEርሻ ሥራ ሊውል የማይችለውን

ተራራማ መሬት ከሰውና ከEንስሳት ንክኪ ውጭ በማድረግ በራሱ ጊዜ Eንዲያገግም

ማድረግ ያስፈልጋል፡፡

የAፈር ለምነት መቀነስን ለመቅረፍ Eንዲቻል Aማራጭ የሃይል ምንጮችን በመጠቀም

(ማገዶ ቆጣቢ ምድጃ፣ ባዮ ጋዝ ቴክኖሎጂና የኤሌክትሪክ ሃይል Aቅርቦት በማሻሻል) ደን

በተሻለ ሁኔታ የሚጠበቅበትን መንገድ ማመቻቸትና የተፈጥሮ ማዳበሪያ Aጠቃቀምን

ማሳደግ፣ የAረንጓዴ ማዳበሪያ Aጠቃቀምን ማስፋፋት፣ የብርEና Aገዳ ሰብሎችን ከጥራጥሬ

ሰብሎች ጋር Aፈራርቆ የመዝራት ልምድን ማዳበር፣ የደን ጥምር Eርሻ Aሰራር ማስፋፋት


የAፈር Aሲዳማነት ችግር የሚከሰተው በዋናነት በደጋማው ሥነ ምህዳር ነው ተብሎ

ቢታሰብም በጣም ሰፊ ሊባል በሚችል ሁኔታ የወይና ደጋው ክፍልም የችግሩ ሰለባ Eየሆነ

መጥቷል፡፡ ስለዚህ ችግሩን ለመቅረፍ ውህድ ኖራ (lime) መጠቀም የሚያስፈልግ ቢሆንም

በዋጋው ከፍተኛ መሆን፣ በሚፈለገው መጠንና ወቅት ባለመቅረቡ Eንዲሁም ቴክኖሎጂው



ለA/Aደሩ Aዲስ Eንደመሆኑ መጠን A/Aደሩ Eየተጠቀመበት Aይደለም፡፡ ስለዚህም

የAፈርና ውሃ ጥበቃውን ሥራ የተቀናጀና ተሳትፏዊ በሆነ መልኩ በማከናወን ከAፈሩ ጋር

ታጥቦ በመሄድ ለAፈር Aሲዳማነት መከሰት ምክንያት የሆነውን ንጥረ ነገር በመጠበቅ፣

የውህድ ኖራ Aቅርቦትን በማሻሻልና የዋጋ ተመኑም የA/Aደሩን የመግዛት Aቅም ያገናዘበ

Eንዲሆን ማድረግ ይገባል፡፡

የረጅም ጊዜ መረጃዎች በሚያሳዩት መሰረት የልማት ቀጠናው Aማካይ ዓመታዊ የዝናብ

መጠኑ ከ 900 Eስከ 2000 ሚ.ሜ. የሚደርስ በመሆኑ ስርጭቱ የተስተካከለ ከሆነ በቂ

የዝናብ መጠን የሚያገኝ መሆኑን ያመለክታል፡፡ ይሁንና በተራራማና በተጋጋጡ መሬቶች

ላይ የEርጥበት Eጥረት ስለሚያጋጥም የዝናብ ውሃን Aቁሮ በመያዝ ለሰብሎች መጠቀም

ያስፈልጋል፡፡ ስለዚህ በነዚህ Aካባቢዎች የተፈጥሮ ማዳበሪያ (ፍግ፣ ኮምፖስትና Aረንጓዴ

ማዳበሪያ) Aጠቃቀምን ከፍ ከማድረግ በተጨማሪ የA/Aደሩን ፍላጎትና የሥራውን ዘላቂነት

ግምት ውስጥ ያስገባ፣ ለAሰራር ቀላል፣ ለጥገናና ለAጠቃቀም Aመቺ የሆነና በAካባቢ

ከሚገኝ ቁሳቁስ ሊሰራ የሚችል የዝናብና የጎርፍ ውሃን የማሰባሰብ ሥራን ማከናወን

ያስፈልጋል፡፡ በተጨማሪም Eነዚህ ሥራዎች በሚሰሩበት ወቅት ህብረተሰቡ በሁሉም

የሥራ ደረጃዎች (በEቅድ ዝግጅት፣ በዲዛይን፣ በግንባታ፣ በጥገና፣ በግምገማና በAጠቃቀም

ወቅት) ሁሉ ንቁ ተሳትፎ ሊያደርግ ይገባል፡፡

ዓላማ 1. በከፍተኛ ሁኔታ Eየተራቆተ ያለውን የAፈር ሃብት Aያያዙንና Aጠባበቁን

በማሻሻል በዘላቂነት ለመጠቀምና የግብርና ምርታማነትን በመጨመር

የቀጠናውን ህዝብ የኑሮ ደረጃ በማሻሻል በሚደረገው ጥረት ውስጥ የበኩሉን

AስተዋፅO ማድረግ

ግብ 1. የAፈር መሸርሸርንና የውሃ ብክነትን ለመቀነስ ተፋሰስን መሰረት ያደረገ

የተቀናጀ የAፈር ጥበቃና ውሃ Eቀባ ስልት በማጠናከር በ2007 በቀጠናው

ያለውን ሽፋን 100% ማድረስ


ፊዚካላዊ የAፈር ጥበቃና የውሃ Eቀባ ዘዴዎችን ማከናወን

ሥነ ህይወታዊ የAፈር ጥበቃ ዘዴዎችን ማከናወን

ቦረቦር መሬትን የማዳንና የማልማት ሥራ መስራት

የተራራ ልማትን ማካሄድ

የተራቆቱና የተጎዱ ቦታዎችን ከሰውና ከEንስሳት ንክኪ ከልሎ በመጠበቅ

Eንዲያገግሙ ማድረግ



ግብ 2. በደጋና በወይና ደጋማ ሥነ ምህዳር ያለውን ከፍተኛ Aሲዳማ Aፈር Aሁን

በየዓመቱ ከሚለየው 50% ተጨማሪ የመለየት ሥራ በማካሄድና በማልማት

የሰብል ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ


በAሲዳማነት የተጠቁ መሬቶችን መለየት

በAሲዳማነት ለተጠቁ መሬቶች ኖራ መጠቀም

ለAሲዳማ Aፈር የሚጨመረውን የኖራ መጠን ለዋና ዋና Aፈርና የሰብል

ዓይነቶች በምርምር መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል

የAፈር Aሲዳማነትን የሚቋቋሙ የሰብል Eይነቶችን ለይቶ ማልማት

የAፈርና ውሃ Eቀባ ሥራዎችን Aጠናክሮ መቀጠል

ግብ 3. የተቀናጁና የተለያዩ የAፈር ለምነት ማሻሻያ ቴክኖሎጂዎች Aጠቃቀምን

በማሳደግ Eየቀነሰ ያለውን የAፈር ለምነት ማሻሻልና ምርትና ምርታማነትን

መጨመር


የኮምፖስት Aጠቃቀምን ማሳደግ

የኮምፖስት Aጨማመር መጠንን በዋና ዋና Aፈርና የሰብል ዓይነቶች

በምርምር መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል

በምርምር የAረንጓዴ ማዳበሪያ ዓይነቶችን መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል

የደንና Aግሮፎረስትሪ ልማት ስትራቴጂካዊ Aቅጣጫዎች

ለAፈርና ውሃ፣ Eና ደን ጥበቃና ለመስኖ ልማት ሥራ ጠንቅ የሆነውን የልቅ ግጦሽ

Aሠራር ለማስቀረት የሚያስችል ዝግጅት ማድረግና ሥርዓት መዘርጋት

የመሬት Aጠቃቀም Aዋጅና ደንቡን ተግባራዊ ማድረግና ተፋሰስን መሰረት ያደረገ

የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ Aውጥቶ ሥራ ላይ ማዋል

ተከታታይና ቀጣይነት ያለዉ የግንዛቤ ማስጨበጫ መድረክ ማዘጋጀትና በየደረጃው

ያለው Aመራርና ባለሙያ Eና ህብረተሰቡ የተፈጥሮ ሃብት ሥራን ቁልፍ ተግባር

Aድርጎ Eንዲንቀሳቀስ ማድረግ

የተራቆቱና የተጎዱ Aካባቢዎች ከሰውና ከEንስሳት ንኪኪ ነፃ ሆነው መልሰው

Eንዲያገግሙ ደን በማልማትና የAፈር ጥበቃና ውሃ Eቀባ ሥራዎችን በማከናወን

የAካባቢው ብዝሃ ህይወት ተጠብቆ ከሚገኘው የተፈጥሮ ሀብት ምርት ውጤቶች

መንግስትና ህ/ሰቡ ተጠቃሚ Eንዲሆን ማድረግ



በልማት ቀጠናዉ ሞዴል ችግኝ ጣቢያዎችንና ሁለገብ Eጽዋት ማባዣ ጣቢያዎችን

በማስፋፋትና በሙሉ Aቅማቸዉ በማካሄድ ለደንና Aግሮፎርሰትሪ ልማት ተስማሚ

ዝርያዎችን ማሟላት

ህገወጥ የደን ዝውውርና ክምችት ቦታዎችን በመለየት የደን ዉጤቶች ዝውውርና

Aጠቃቀም ስርዓት Eንዲኖረዉ ማድረግ

የደን ሃብቱ ሴክተር Aሁን ካለበት በተሻለ ሁኔታ ተቋማዊ ጥንካሬ Eንድኖረዉ

ማደረግ

የደን ሀብትን ለመጠበቅ፣ ለማልማትና ዘለቄታ ያለዉ ጥቅም Eንዲያስገኝ የደን

ልማትና ጥበቃ Aዋጅና ማስፈጸሚያ ህጎችና ደንቦችን Aዉጥቶ ተግባራዊ ማድረግ

በተፈጥሮና መንግስት ደን Aካባቢ የሚሰፍሩና Eርሻ የሚያስፋፉትን የሚገቱበት

ስርዓት መዘርጋት

የደንና Aግሮፎረስትሪ ፕሮጀክቶችን ነድፎ ተግባራዊ ማድረግ

ዓላማ 4. በከፍተኛ ሁኔታ በመመናመን ላይ ያለውን የደን ሃብት ልማትና ጥበቃውን

በማሻሻል የህብረተሰቡን የደን ውጤቶች ፍላጎት ማሟላትና በዘላቂነት

በመጠቀም የግብርና ምርታማነትን በመጨመር የቀጠናውን ህዝብ የኑሮ ደረጃ

ለማሻሻል በሚደረገው ጥረት ውስጥ የበኩሉን AስተዋፅO ማድረግ

ግብ 4. በሚቀጥሉት ስድስት ዓመታት የደንና Aግሮፎረስትሪ ልማትና ጥበቃን

በተጠናከር መንገድ በማካሄድ Aሁን ካለበት 3.68 % ደን ሽፋን ላይ 2%

በየዓመቱ በማሳደግ 12% ማድረስና ለምርት መሰብሰብ ከደረሰ የመንግስትና

የፕሮጀክት ደን ውስጥ 90% ጥቅም ላይ በማዋል መልሶ መተካት


በሞዴል መንግስት ችግኝ ጣቢያዎች ላይ ችግኝ ማፍላት

ማህበራትና ግለሰብ ችግኝ ጣቢያዎች Eንዲስፋፉ Eገዛ ማድረግ

ችግኝ መትከልና መንከባከብ

ጥራት ያለዉ የዛፍ ዘር ማቅረብ

የደንና Aግሮፎርስትሪ ስልጠናና Aዉደጥናት ማካሄድ

የተፈጥሮ፣ የመንግስትና የማህበራት ደኖችን መጠበቅና በAግባቡ መጠቀም

የደን ቆጠራና ማናጅመንት ፕላን ማዘጋጀት

ደንና Aግሮፎረስትሪ ልማትና ጥበቃ Eንዲስፋፋ ማድረግ

የደን ቆጠራና ማኔጅመንት ፕላን ማዘጋጀት

በተጎዱና በተራቆቱ ተፋሰስመሬቶች ላይ ደንና Aግሮፎርስትሪ ማልማት



የደንና Aግሮፎረስሪ ፕሮጀክት ቀርጾ ተግባራዊ ማድረግ

የማገዶ ተክል ልማትን ማስፋፋት

የደን ምርታቸዉ በተሰበሰቡ የመንግስት፣ የፕሮጄክትና የማህበራት ደን ቦታ

ለይ መልሶ ማልማት

በየደረጃዉ ያሉ የደን ባለሙያዎችን Aቅም ማጎልበት

የልማትና የቅየሳ መሳሪያዎችን ማቅረብ

ሁለገብ Eጽዋት ማባዣ ጣቢያዎችን ማልማትና ማስፋፋት

ግብ 5. Aሁን ያለዉን ዝቅተኛ የችግኝ መጽደቅ Aቅምን በማጎልበት በልማት ቀጠናዉ

95% ማሳደግ


ጥራት ያለዉ የዛፍ ዘር Aቅርቦት መጨመር

ችግኞችን በፖሊቲን ቲዩብ ማፍላት

ከተከላ በፊት የተከላ ቦታ ማዘጋጀት

ችግኝ ተከላ ወቅቱን ጠብቆ Eንዲተከል ማድረግ

ከተከላ በኋላ ለችግኞች ተገቢውን Eንክብካቤ ማድረግ

በAልጸደቁ ችግኞች ላይ መልሶ መተካት

በየዓመቱ የመጽደቅ መመዘኛ Iንቨንቶሪ መዉሰድ

ዓላማ 5. የተፈጥሮና ሰው ሰራሽ ደን ልማትና ጥበቃን በማስፋፋትና የደን ሽፋንን

በማሳደግ ለAካባቢ መጠበቅና የዱር Eንስሳት መጠለያነት ምቹ ሁኔታን

በመፍጠር ከቀጠናው የሚገኘውን የቱሪዝም ገቢ ከፍ ማድረግ

ግብ 6 የዱር Eንስሳትንና AEዋፋትን ዓይነትና መናሃሪያ በመለየትና በማጥናት

በቀጠናዉ ዉስጥ 2 የዱር Eንስሳትና AEዋፋት መጠለያዎችን በማዘጋጀት

ከቱሪዝም ገቢ ማግኘት

ዋና ዋና ተግባር

የዱር Eንስሳትንና AEዋፋትን መናሃሪያ ቦታዎችን መለየት

የዱር Eንስሳትንና የAEዋፋት ዓይነትና መጠንን በጥናት መለየት

መጠለያ ቦታዎችን በጥብቅነት መያዝ( Protected Bird and Wild Life

Conservation Area)



9.4. የሰብልና የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን የማሳደግ ስትራቴጂ

የሰብል ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ ስትራቴጂካዊ Aቅጣጫዎች

የሰብል ግብዓቶችን በጥራት፣ በሚፈለገው መጠንና ጊዜ ማቅረብ የሚያስችል

የቁጥጥር ስልትና ስርዓት መዘርጋት

የክልሉን የምርጥ ዘር ፍላጎት ማሟላት በሚያስችል መልኩ ክልላዊ ይዘት ያለው

የምርጥ ዘር ድርጅት ማቋቋምና ባለሀብቶችን በምርጥ ዘር ብዜት Eንዲሰማሩ

ማበረታታት

የግብርና ምርምርን Aቅም በማጎልበት ስነ ምህዳርን መሰረት ያደረገና ተሳትፏዊ

ምርምርን በማጠናከር የተለያዩ የሰብል ቴክኖሎጂዎችን ማውጣት ፣ በሽታንና

ውርጭን መቋቋም የሚችሉ የተሻሻሉ የሰብል ዝርያዎችን ማላመድ Eንዲሁም

የተሻሻሉ የሰብል ዝርያዎችን መሥራች ዘር ማባዛት

የሰብል ቴክኖሎጅዎችን Aጠቃቀም በስልጠና ፣ በልምድ ልውውጥ ፣ በሰርቶ ማሳያ

፣ ህትመቶችንና ሜዲያዎችን በመጠቀም ግንዛቤን ማዳበር

በጥቁር Aፈር ሁለት ጊዜ በማምረትና የመስኖ ልማቱን Aጠናክሮ በመቀጠል

ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ

ቅድመ ምርትና ድህረ ምርት ቴክኖሎጂዎችን በተናጥልና AርሶAደሩን በማደራጀት

ጥቅም ላይ Eንዲውሉ ማድረግ

ዓላማ 1 በቀጠናው ስነ-ምህዳር ተስማሚ፣ የምግብ ዋስትናን ሊያረጋግጡ በሚችሉና ገበያ

ተኮር በሆኑ ሰብሎች በማተኮር ጥራቱን የጠበቀ ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ

ግብ 1 የሰብል ግብዓቶችን በጥራት፣ በሚፈለገው መጠንና ጊዜ ማቅረብና ማሰራጨት


• የተሻሻሉ የሰብል ዝርያዎች Aቅርቦትን ከ 23,290 ኩ/ል በ 2,007 ወደ 139,740

ኩ/ል ማሳደግ

• ማዳበሪያ Aቅርቦትን ከ 272,638 ወደ 2,181,104 ኩ/ል ማሳደግ

• የኮምፖስት ዝግጅትን ከ 44.5 ወደ 127.15 ሚ ኩ/ል ማሳደግ

• የፀረ ተባይ መድሃኒቶችን Aቅርቦት 15,594 ወደ 56,762 ሊትር/ኪግ በማሳደግ

ጉዳቱን በ 50% መቀነስ

• መስራች የበቆሎ ዝርያዎችን Aቅርቦት ወደ 2,600 ኩንታል ማሳደግ

• የድንች ምርጥ ዘር Aቅርቦትከ 450 ወደ 13,500 ኩንታል ማሳደግ

• Aትክልትና ፍራፍሬ (ቡና ፣ ቆላ ፍራፍሬ ፣ ደጋ ፍራፍሬ ፣ ቅመማቅመም Eና

Aትክልት) ዘር Aቅርቦት ከ 305 ወደ 3,050 ኩንታል ማሳደግ



• ስኳር ድንች ቁርጥራጭ Aቅርቦት ከ 0.52 ወደ 1.57 ቢሊ ቁጥር ማሳደግ

• በክልል ደረጃ የምርጥ ዘር ድርጅት በማቋቋም የክልሉን ምርጥ ዘር ፍላጎት ማሟላት

• ግብዓት Aቅራቢ ድርጅቶች የሰብል ግብዓቶችን በጥራት፣ በሚፈለገው መጠንና ጊዜ

Eንዲያቀርቡ የሚያስችል የክትትል ስልትና ስርዓት መዘርጋት

• የፀረ ተባይ መድሃኒቶችን ጥራት በሃላፊነት የሚከታተልና የሚቆጣጠር Aካል

በማቋቋም ፣ ጥራቱን ያልጠበቀና Aግባብ ያልሆኑ ፀረ ተባይ መድሃኒቶችን የሚሸጡ

ህገወጥ ነጋዴዎችን መቆጣጠር Eና Aርሶ Aደሩ ለምግብነት የሚውሉ ሰብሎችን

Aግባብነት በሌላቸው ፀረ ተባይ መድሃኒቶች (ማላታይን፣ ዲዲቲ የመሳሰሉት)

Eንዳያክም ግንዛቤ ማስያዝ

ግብ 2 ፣ Aዳዲስ የሰብል ቴክኖሎጅዎችን ማውጣት ፣ ማላመድና ጥቅም ላይ Eንዲዉሉ

በማድረግ ምርታማነትን ከ 30.8 ወደ 58.4 ኩ/ሄ በማሰሳደግ Aጠቃላይ

ምርትን ከ 27,824,282 ኩ ወደ 94,253,658 ኩ ከፍ ማድረግ


• በምርታማነታቸውና በሽታን ከመቋቋም Aንፃር ከነባር ዝርያዎች የተሻሉ 20 Aዳዲስ

ዝርያዎችን ማላመድና ማውጣት (በቆሎ፣ ሩዝ ፣ ስንዴ ፣ ዳጉሳ ፣ ገብስ ፣ ሽምብራ ፣

ባቄላ ፣ ድንች ፣ በርበሬ ፣ ሽንኩርት)

• በደጋው ስነ ምህዳር ውርጭ ሊቋቋሙ የሚችሉ 4 የሰብል ዝርያዎችን (በድንች ፣

ገብስ፣ ስንዴና ባቄላ) ማላመድና ማውጣት

• የበሽታዎችና ተባዮች ቅኝት ማድረግና በሳይንሳዊ መንገድ በመለየት 10

የመቆጣጠሪያ ቴክኖሎጂዎች ማውጣት

• ሶስት ቅንጅታዊ የተባይ መቆጣጠሪያ ቴክኖሎጂን ተግባራዊ ማድረግ

• ዓመታዊ የማዳበሪያ (ዳፕና ዩሪያ) Aጠቃቀምን ከ 30 ወደ 200 ኪግ/ሄ ማሳደግ

• ዓመታዊ የኮምፖስት Aጠቃቀምን ከ 49 ወደ 116 ኩ/ሄ ማሳደግ

• ዓመታዊ የምርጥ ዘር Aጠቃቀምን ከ 2.6 ወደ 14 ኪግ/ሄ ማሳደግ

• በAመት ሁለት ጊዜ AርሶAደሩን በማስተባበር የጥገኛና Aደገኛ Aረሞችን በማረምና

በማቃጠል መቆጣጠር

• ስነ ምህዳርን መሰረት ያደረጉ 20 የተለያዩ ቴክኖሎጂዎችን (የማዳበሪያ

Aጠቃቀምና የተለያዩ የሰብል Eንክብካቤ) ማውጣት

• ስነ ምህዳርን መሰረት ያደረገ በየዓመቱ የሰብል ቴክኖሎጅዎች ፓኬጅ ማዘጋጀት

• በዓመት Aንድ ጊዜ የሰብል ቴክኖሎጅ Aጠቃቀምና Aተገባበር ስልጠና በየደረጃው

(ከባለሙያ Eስከ Aርሶ Aደር) መስጠት



• በዓመት Aንድ ጊዜ የቴክኖሎጂ ሰርቶ ማሳያ (demonstration) Eና የልምድ

ልውውጥ ማድረግ

ግብ 3 ፣ Iኮኖሚያዊ ጠቀሜታ ባላቸው ሰብሎች የመስኖ ቴክኖሎጂዎችን ማላመድ ፣

ማውጣትና የሰብል መስኖ ልማቱን ማስፋፋት


• በመስኖ የሚለማውን መሬት ከ 42,719 ወደ 281,216 ሄ/ር ማሳደግ

• በመስኖ የሚገኘውን ምርት ከ 1,320,880 ወደ 33,745,920 ኩ ማሳደግ

• የተለያዩ 20 የመስኖ ቴክኖሎጂዎችን ማውጣትና ማላመድ

• በመስኖ መልማት ለሚገባቸው ሰብሎች ዓመታዊ የመስኖ ልማት ፓኬጅ

ማዘጋጀት

• የቡና ፣ ቆላና ደጋ ፍራፍሬዎች ችግኝ ቁጥር ስርጭትን ከ 824,115 ወደ

8,241,150 ኩ ማሳደግ

• የችግኝ ፕላስቲክ Aቅርቦትን ከ 45 ወደ 600 ኩ ማሳደግ

• በየAመቱ Aርሶ Aደሮች በቢኮሎ Aባይ በሚገኘው ችግኝ ጣቢያ የክህሎት ልምድ

Eንዲያገኙ ማድረግ

ግብ 4 ፣ በጥቁር Aፈር ሁለት ጊዜ ማምረት የሚያስችሉ የተሻሻሉ የሰብል ቴክኖሎጂዎችን

በመጠቀም በሰብል የሚሸፈነውን የጥቁር Aፈር ሽፋን መጨመርና ምርትና

ምርታማነትን ማሳደግ


• በጥቁር Aፈር በሁለተኛ ዙር (በኩሬና በቀሪ Eርጥበት) የሚዘሩትን ሰብሎች (ከ

52,114 ወደ 522,998 ሄ/ር) 80% የጥቁር Aፈርን በመሸፈን Aጠቃላይ ምርትን

ከ 1,511,313 ወደ 18,304,930 ኩ ማሳደግ

• በጥቁር Aፈር ሁለት ጊዜ ማምረት የሚያስችሉ ቀድመው የሚደርሱ 8 የተለያዩ

የሰብል ዝርያዎችን ማላመድና ማውጣት

• Aስር የተለያዩ ማዳበሪያ Aጠቃቀምና ሌሎች የሰብል Eንክብካቤ ቴክኖሎጂዎች

ማውጣት

• በየዓመቱ የጥቁር Aፈር ልማት ፓኬጅ ማዘጋጀት

• በAመት Aንድ ጊዜ የጥቁር Aፈር ቴክኖሎጂ የAጠቃቀም ስልጠና መስጠት



ግብ 5 ፣ ዘመናዊ የግብርና ሜካናይዜሽን ቴክኖሎጂዎችን Eና የድህረ ምርት ቴክኖሎጂ

Aጠቃቀምን በማስፋፋት የቀጠናውን ህብረተሰብ የቴክኖሎጂዎቹ ተጠቃሚ

ማድረግ


• ትርፍ Aምራችና ለሜካናይዜሽን ዓመች በሆኑ በወይና ደጋው ስነ ምህዳር 47

የEርሻ ትራክተሮች ፣ 11 የሩዝና Aጃ መፈልፈያ ፣ 35 የበቆሎ መፈልፈያ Eና

35 የዳጉሳ መውቂያ መሳሪያዎችን ማቅረብና መጠቀም የሚያስችል ሁኔታዎችን

ማመቻቸት

• በወይና ደጋው ስነ ምህዳር ከተባይ ጉዳት (ነቀዝ) የሚከላከሉ በቁጥር 103249

ዘመናዊ የEህል ማከማቻ ጎተራዎችን ህብረተሰቡ Eንዲያዘጋጅ ማድረግ

• ስነ ምህዳርን መሰረት ያደረገ በቁጥር 5162 የAትክልትና ፍራፍሬ ሰብል

ምርቶች ጊዚያዊ ማቆያ (ማቀዝቀዣ) ስትራክቸር ህብረተሰቡ Eንዲያዘጋጅ

ማድረግ

• በቁጥር 25812 የድንች ማከማቻ መጋዘን (Light defused storage) ህብረተሰቡ

Eንዲያዘጋጅ ማድረግ

የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ ስትራቴጂካዊ Aቅጣጫዎች

የመኖ Aቅርቦትንና ጥራትን ማሻሻል

Eንስሳት መኖ ከተለያዩ ምንጮች ሲያገኙ ከEነዚህም ውስጥ የተፈጥሮ ግጦሽ፣ የሰብል

ተረፈ ምርት፣ የተሻሻሉ መኖ Eጽዋቶች Aና የIንዱስትሪ ተረፈ ምርት/የተመጣጠነ መኖ

ዋነኞቹ ናቸው፡፡ የተፈጥሮ ግጦሽ የተፈጥሮ ሳር፣ የAረንጓዴ ቅጠላ ቅጠልና የቅንጠባ

Eጽዋትን ያጠቃልላል፡፡ ጥምር ግብርና በሚካሄድበት በዚሁ የልማት ቀጣና ምንም Eንኳ

በከፍተኛ ፍጥነት የሰብል Eርሻ በመስፋፋቱ ምክንያት የግጦሽ መሬት መጣበብ Eያስከተለ

ቢገኝም Aሁንም የተፈጥሮ ግጦሽ በዋነኛነት የEንስሳት የመኖ ምንጭ Eንደሆነ

ይታወቃል፡፡ በተፈጥሮ ግጦሽ Aጠቃቀም የሚስተዋለው ችግር Aጠቃቀሙ ስርAት የሌለው

በመሆኑ የግጦሽ መሬቱ ከሚሸከመው በላይ ብዛት ያላቸው Eንስሳት ዘወትር

ስለሚሰማሩበት ምርታማነቱ ከጊዜ ወደ ጊዜ በመቀነስ ለEንስሳቱ በቂ መኖ የማያስገኝ

ከመሆኑ ባሻገር መሬቱም ለAፈር ክለት የተጋለጠ Eንዲሆን ምክንያት ሆኗል፡፡ በመሆኑም

የግጦሽ Aጠቃቀም ስርAት በማውጣትና ልቅ ግጦሽን በማስቀረት ችግሩን መቋቋም

ይቻላል፡፡



የሰብል ተረፈ ምርት Eንደገለባ፣ ጭድ፣ Aገዳና ቃርሚያ ለEንስሳት በመኖነት የሚያገለግሉ

ምርቶች ናቸው፡፡ በዚህ መሰረት የሰብል Eርሻ መስፋፋት Eየጨመረ በመሄዱ የሰብል

ተረፈ ምርት Eንደዋነኛ የመኖ ምንጭ በማገልገል ላይ ይገኛል፡፡ ከተለያዩ የሰብል

Aይነቶች የሚገኘው ተረፈ ምርት በመጠንና በጥራት የሚለያይ ሲሆን በAብዛኛው

በተለይም በቀጥታ ምንም ማሻሻያ ሳይደረግበት ለመኖነት ሲቀርብ የAልሚ ምግብ መጠኑ

ዝቅተኛ ነው፡፡ በዚህም ምክንያት የሰብል ተረፈ ምርት በመኖነት የሚሰጠውን ጠቀሜታ

ከፍ ለማድረግ የተለያዩ ዘዴዎችን ተጠቅሞ ጥራቱን ማሻሻል ተገቢ ነው፡፡

በልማት ቀጣናው የተሻሻሉ የመኖ Eጽዋቶች ልማት Aልተስፋፋም፡፡ የተሻሻሉ የመኖ

Eጽዋቶች በAነስተኛ ቦታ ለምተው ከፍተኛና ጥራት ያለው ምርትን የሚሰጡ፣ በተበይነት፣

በተዋሃጅነትና በንጥረ ነገር ይዞታቸው ተገቢውን ደረጃ የያዙ በግጦሽና በማከማቸት ለደረቅ

ወራት የሚያገለግሉ፣ መሬትን ለማዳበር የሚችሉ፣ ከሰብል ጋር በማፈራረቅና Eንዲሁም

በማሰባጠር ሊለሙ የሚችሉ ናቸው፡፡ Eነዚህን የተሻሻሉ የመኖ Eጽዋትን በAረንጓዴነት፣

በድርቆሽነት፣ በገፈራነት Eንዲሁም ከሰብል ተረፈ ምርት ጋረ በመደባለቅ የሰብል ተረፈ

ምርት ተበይነትና የንጥረ ነገር ተዋሃጅነት ስለሚሻሻል ከEንስሳቱ የሚገኘው ምርት

ይጨምራል፡፡ ስለሆነም የEንስሳት መኖ Eጥረትን ለመቅረፍ የሚያግዙ የተሻሻሉ የመኖ

Eጽዋቶችን የማልማት ስራዎች በስፋት ማከናወን ያስፈልጋል፡፡ ለEንስሳት የመጠጥ ውሃ

Aቅርቦትንና ጥራትን ማሻሻል ለምርታማነት ማደግ ከፍተኛ AስተዋፅO ይኖረዋል፡፡

የንቦችን ምርታማነት ከፍ ለማድረግ የንብ ቀሰም Eጽዋቶችን ማስተዋወቅና ማልማት

ተገቢ ነው፡፡

የምግብ Iንዱስትሪ ተረፈ ውጤቶች (የዱቄት፣ የመጠጥ፣ የዘይትና ሌሎችም) የግብርና

ውጤቶችን በፋብሪካ ደረጃ በሚዘጋጅበት ጊዜ የሚገኝ ተረፈ ምርት ነው፡፡ ከዚህ የመኖ

ምንጭ ክፍል ፉርሽካ፣ ፉርሽኬሎ፣ ፋጉሎና የቢራ Aተላ በልማት ቀጣናው ለመኖ

Aገልግሎት ይውላሉ፡፡ ከላይ የተጠቀሱትንና የተለያዩ ንጥረ ነገሮች ያላቸውን የመኖ

ምንጮች Aመጣጥኖ በማደባለቅ የተመጣጠነ መኖ ማዘጋጀትና Eንስሳትን መመገብ የተሻለ

ምርት Eንዲሰጡ ይረዳል፡፡ በከተማ ግብርና የEንስሳት ሃብት ልማትን ለማስፋፋትና

የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ የኤክስቴንሽን Aገልግሎትን በማጠናከር የመኖ

Aቅርቦትንና ጥራትን ማሻሻል ያስፈልጋል፡፡

የEንስሳት ጤና Aገልግሎትን ማስፋፋት

በልማት ቀጣናው ለEንስሳት ምርትና ምርታማነት መቀነስ ምክንያት ከሆኑ ችግሮች ውስጥ

የEንስሳት ጤና Aገልግሎት Aለመስፋፋት Aንዱ ነው፡፡ በጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና 86



የEንስሳት ክሊኒኮች (ሶስቱ ባለሙያ Aልተመደበባቸውም) ሲኖሩ ለሶስት ቀበሌዎች Aንድ

የEንስሳት ክሊኒክ ታሳቢ በማድረግ ሲሰላ 117 ክሊኒኮች ያስፈልጋሉ፡፡ በመሆኑም በAሁኑ

ወቅት የEንስሳት ጤና የቆዳ ሽፋን 73.5% ነው፡፡ የEንስሳት ጤና የቆዳ ሽፋንን Aሁን

ባለው ስሌት 100% ለማድረስ 31 ተጨማሪ ክሊኒኮች መገንባት ያስፈልጋል፡፡ በከተማ

ግብርና ለሚካሄዱ Eርባታ ስራዎች የEንስሳት ጤና Aገልግሎት Aሰጣጥን በማጠናከር

የEንስሳትን ምርታማነት ማሳደግ ተገቢ ነው፡፡ ለነባርና Aዲስ የሚቋቋሙ ክሊኒኮች

Aስፈላጊውን የሰው ሃይል፣ የህክምና መሳሪያዎችና መድሃኒት በማሟላት የEንስሳት ጤና

Aገልግሎትን ማስፋፋትና የEንስሳት በሽታዎችን መከላከል ብሎም መቆጣጠር ለEንስሳት

ምርታማነት መጨመር ከፍተኛ AስተዋጽO ይኖረዋል፡፡

የEንስሳት ዝርያ ማሻሻል ስራዎችን ማከናወን

የEንስሳት ዝርያዎች የመረጣና የማሻሻል ስራዎችን በስፋት በመስራት የምርታማነት

ደረጃቸውን ማሳደግ ያስፈልጋል፡፡ የሰው ሰራሽ ዘዴ የማዳቀል Aገልግሎትን ተጠቅሞ

የAካባቢ Eንስሳት ዝርያዎችን ምርታማነት ለማሳደግ የማዳቀል Aገልግሎት ብቃትን ከፍ

ማድረግ ያስፈልጋል፡፡ ለዚህም የAዳቃይ ቴክኒሽያኖችን ቁጥር መጨመር፣ የፈሳሽ

ናይትሮጅንና ማዳቀያ ቁሳቁሶችን ማሟላት፣ መንገዶችንና የመገናኛ Aገልግሎቶችን

ማስፋፋት ተገቢ ነው፡፡ በልማት ቀጣናው በ2000 በጀት ዓመት 3500 የሰው ሰራሽ

ማዳቀል Aገልግሎት ተሰጥቷል፡፡ በEቅድ ዘመኑ በሁሉም ወረዳዎችና የከተማ Aስተዳደር

(ከተማ ግብርና) የሰው ሰራሽ ዘዴ የማዳቀል Aገልግሎት Eንደሚጀመር ታሳቢ በማድረግና

በወረዳ ሁለት Aዳቃይ ቴክኒሽያኖች Aገልግሎት ቢሰጡ ዓመታዊ የማዳቀል ክንውን ወደ

12000 ያድጋል፡፡

የAካባቢ ዝርያዎችን የምርታማነት ደረጃ ለማሻሻል በተፈጥሮ ዘዴ በኮርማ ከመጠቀም

ባሻገር የሰው ሰራሽ የማዳቀል ዘዴን ለመጠቀም የAካባቢ ዝርያ Aባለዘር ማዘጋጀት

ያስፈልጋል፡፡ በመሆኑም በፎገራ ከብቶች የዝርያ መጠበቅና ማሻሻል ስራዎች

በሚከናወንበት የAንዳሳ Eንስሳት ምርምር ማEከል የAባለዘር ማምረቻና ማከማቻ ፋሲሊቲ

Eንዲኖር የፕሮጀክት ሃሳብ የቀረበ በመሆኑ በEቅድ ዘመኑ ይህን ተግባራዊ ማድረግ ለዝርያ

ማሻሻል ስራዎች ጠቀ»ታ ይኖረዋል፡፡ በምርታማነታቸው የታወቁ ንጹህ የውጭ ዝርያና

የተዳቀሉ Eንስሳትን ማራባትና EንደAስፈላጊነቱ ለAርቢዎች በማሰራጨት ለገበያ

የሚቀርብ የEንስሳት ውጤቶችን ማሳደግ ያስፈልጋል፡፡ በልማት ቀጣናው በባህር ዳር ዙሪያ

ወረዳ የሚገኘውን የAንዳሳ ዶሮ ብዜት ማEከልን Aቅም በማሳደግ ለተጠቃሚዎች

የሚሰራጩ የቄብ፣ Aውራ ዶሮዎችንና ጫጩቶችን ብዛት ማሳደግ ይቻላል፡፡



የዓሳ ሃብት ልማትን ማጠናከርና ምርታማነትን ማሳደግ

በጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና የዓሳ ሃብት ክምችት ያለበት ጣና ሃይቅ፣ ወንዞች፣ (Aባይ፣

ጀማ፣ ጉማራ፣ ርብ፣ መገጭ) ግንባታው የተናጠቀቀ የቆጋ መስኖ ግድብና በግንባታ ሂደት

ያሉ የርብና መገጭ Eና በጥናት ላይ የሚገኙ ለሎች የመስኖ ግድቦች ይገኛሉ፡፡ በEነዚህ

የመስኖ ግድቦች ዓሳን ማርባት ተጨማሪ የሥራ Eድል ለመፍጠር፣ ገቢን ለማሳደግና

የፕሮቲን Eጥረትን ለመቅረፍ ያስችላል፡፡ በወንዞች፣ ግድቦችና ኩሬዎች በዓመት Eስከ

50,000 ኩንታል ዓሳ ሊመረት Eንደሚችል ተገምቷል፡፡ በጣና ሃይቅ 150,000 ኩንታል ዓሳ

በAመት ሊመረት Eንደሚችል ጥናቶች ይጠቁማሉ፡፡ በሃይቆች Eየተመረቱ ለገበያ ቀርበው

በህዝብ ዘንድ ከተለመዱት የዓሳ ዓይነቶች ውስጥ ቀረሶ፣ Aምባዛና ብልጫ ዋናዎቹ

ናቸው፡፡

Aስተማማኝ የውሃ Aቅርቦት ባለባቸው Aካባቢዎች AርሶAደሮች ትናንሽና ትላልቅ

ኩሬዎችን በመቆፈር ዓሳን በማርባት ለግል ፍጆታና ብሎም ለገበያ ማቅረብ ይቻላል፡፡

በመሆኑም በAርሶAደር ቤተሰብ ደረጃ የኩሬ ዓሳ ግብርናን ለማስፋፋት በ1996 ዓም

በግብርና ቢሮ የተጀመረው Eንቅስቃሴ ተጠናክሮ መቀጠል ይኖርበታል፡፡ የዓሳ ጫጩት

Eጥረት በከፍተኛ ደረጃ በመኖሩ ኩሬዎች ከተገነቡ በኋላ በወቅቱ ወደ ሥራ መግባት

Aልተቻለም፡፡ በመሆኑም ይህን ችግር ለመቅረፍ የዓሳ ጫጩት ማስፈልፈያ ማEከል

ለማቋቋም በግብርና ቢሮ የፕሮጀክት ሃሳብ የቀረበ ሲሆን ይህን ተግባራዊ በማድረግ የኩሬ

ዓሳ ግብርናን በስፋት ማከናወን ይቻላል፡፡ የዓሳ ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ ዓሳን

በተገቢው ዘዴ ማስገርና ለዚህም የዓሳ ማስገሪያ መሳሪያዎችን Aቅርቦት ማሟላት ተገቢ

ነው፡፡ በጣና ሃይቅ በማህበር በመደራጀት ዓሳ የሚያመርቱ 11 የዓሳ Aስጋሪ ማኀበራት (4

በሰሜን ጎንደር፣ 4 በባህር ዳርና 3 በደቡብ ጎንደር) የሚገኙ ሲሆን ጥራቱን የጠበቀ የዓሳ

ምርት በማምረት ለገበያ Eንዲያቀርቡ ማህበራቱን ማጠናከርና ድጋፍ መስጠት


የEንስሳትና ተዋጽO ገበያ ልማትን ማስፋፋት

የEንስሳትና ተዋጽO ግብይት ስርAት ቀልጣፋ Eንዲሆን የገበያ መሰረተ ልማቶችን

ማስፋፋት Eንዲሁም የገበያ መረጃዎች ተሰባስበው፣ ተጠናቅረውና ተተንትነው

ለተጠቃሚዎች በማቅረብ Aገልግሎት Eንዲሰጡ ማድረግ Aስፈላጊ ነው፡፡ የEንስሳት

ውጤቶችን በፋብሪካ በማቀነባበር ጥራቱን የጠበቀ ምርት ለሃገር ውስጥና ለውጭ ገበያ

ማቅረብና ከዘርፉ የሚገኘውን ገቢ ማሳደግ ተገቢ ነው፡፡



Aላማ 2፡ የግብርና ምርምርና የግብርና ኤክስቴንሽን Aገልግሎት Aሰጣጡን በማጠናከርና

በማቀናጀት ለተለያዩ ስነ ምህዳሮች ተስማሚና የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን

የሚያሳድጉ ቴክኖሎጂዎችና Aሰራሮችን በማውጣት፣ በማላመድና በማስረጽ የህዝቡን የኑሮ

ደረጃ ማሻሻል

ግብ 1፡ ለተለያዩ ስነ ምህዳሮች ተስማሚ የሆኑ ሃያ የመኖ ዝርያዎችን ማውጣትና

ማላመድ፣ በተለያዩ የEንስሳት ዓይነቶች ሰባት የዝርያ ምርታማነት መገምገምና ማሻሻል

ስራ ማካሄድ፣ የተሻሻሉ የAሰራር ስልቶችንና መረጃዎችን ማውጣትና ለተጠቃሚዎች

ማቅረብ

ተግባራት፡

ሃያ የተሻሻሉ የEንስሳት መኖ ዝርያዎችን ማውጣትና ማላመድ

የEንስሳት ዝርያዎችን (2 በዳልጋ ከብት፣ 2 በበግና ፍየል፣ 2 በዶሮ፣ 1 በንብ)

ምርታማነት መገምገምና ማሻሻል

በAንዳሳ Eንስሳት ምርምር ማEከል በመካሄድ ላይ ያሉ የፎገራ ከብቶችን

የመጠበቅና ማሻሻል ስራዎችን ማጠናከርና Aንድ የAባለዘር ማምረቻና ማከማቻ

ፋሲሊቲ ማቋቋም

የተሻሻሉ የAሰራር ስልቶችንና መረጃዎችን በማውጣት ለተጠቃሚዎች ማቅረብ

ግብ 2፡ የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን ለማሳደግ Aሁን Eየተመረተ ያለውን 2,796 ሽህ

ቶን ዓመታዊ ደረቅ መኖ ወደ 4,500 ሽህ ቶን ማሳደግ

ተግባራት

የልቅ ግጦሽ የAመጋገብ ስርAትን በ50% መቀነስና የግጦሽ ምርታማነትን ማሳደግ

የሰብል ተረፈ ምርትን በማከም ተበይነቱንና የጥራት ደረጃውን ከፍ ማድረግ

የተሻሻሉ የመኖ Eጽዋቶችን ማልማት

ግብ 3 ፡ የEንስሳት ጤና Aጠባበቅን በማሻሻል የEንስሳት ጤና የAገልግሎት ሽፋን Aሁን

ካለበት ወደ 100% Eና የቆዳ ሽፋን ከ73.5% ወደ 100% ማድረስ

ተግባራት

የክትባትና ህክምና Aገልግሎት መስጠት

የEንስሳት ጤና የAገልግሎትና የቆዳ ሽፋን ለማሳደግ ተቋማትን መገንባት

የEንስሳት ጤና ባለሙያዎችን ቁጥር ማሳደግ

የህክምና መሳሪያዎችንና መድሃኒቶችን ማሟላት



ግብ 4፡ የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን በማሳደግ 707,040 ሽህ ሊትር የወተትና

126,161 ቶን የሥጋ ምርት ማምረት

ተግባራት

ዝርያን በማሻሻል ምርታማነታቸውን ለማሳደግ ለዳልጋ ከብቶች Eየተሰጠ ያለውን

3,500 Aመታዊ የሰው ሰራሽ ማዳቀል Aገልግሎት ወደ 12,000 ከፍ ማድረግ

የመተከል ዳልጋ ከብት ብዜት ማEከልን በማጠናከርና በኩንትራት ጊደሮችን

በማባዛት የተሻሻሉ ጊደሮችን ስርጭት ወደ 1020 ማሳደግ

የተመረጡ የAካባቢ Aውራ በጎችን ስርጭት ወደ 5600 ማሳደግ

በማድለብ ሥራ ከAንድ ከብት የሚገኘውን የሥጋ ምርትን ከ110 ወደ 120 ኪ.ግ

Eና ከAንድ በግ/ ፍየል የሥጋ ምርትን ከ9-10 ወደ 11-12 ኪ.ግ ማሳደግ

የAንዳሳ ዶሮ ብዜት ማEከልን Aቅም በማሳደግ የሶስት ወርና የAንድ ቀን Eድ»

ያላቸውን የተሻሻሉ ዶሮዎች ስርጭት ወደ 65 Eና 225 ሽህ Eንደቅደም

ተከተላቸው ማሳደግ

ግብ 5 ፡ የንብ ሃብት ልማት ስራዎችን በማጠናከርና ምርታማነትን በማሳደግ 12480 ቶን

የማር ምርት ማምረት

ተግባራት

የንብ ቀሰም Eጽዋቶችን ማልማት

የማነቢያ ቁሳቁሶችን ማሟላት

ግብ 6 ፡ የዓሳ ሃብት ልማት ስራዎችን በማጠናከርና ምርታማነትን በማሳደግ ለገበያ

የሚቀርበውን ዓመታዊ ምርት ወደ 200,000 ኩንታል ማሳደግ

ተግባራት

በተፈጥሮ የውሃ Aካላት ዓሳን በተገቢው ዘዴ ማምረት

በባህርዳር ከተማ Aንድ የዓሳ ጫጩት ማስፈልፈያ ማEከል ማቋቋም

በሰው ሰራሽ ኩሬዎች የዓሳ Eርባታ ማካሄድ

በግድቦች የዓሳ Eርባታ ማካሄድ (በቆጋ ግድብና ወደፊት ግንባታቸው በሚጠናቀቅ

የርብና መገጭ ግድቦች)

የዓሳ ማስገሪያና ማቆያ መሳሪያዎችን ማሟላት

የዓሳ ማቀነባበሪያ ፋብሪካ ማቋቋም

ግብ 7 ፡ የEንስሳትና ተዋጽO ገበያ ልማትን ማስፋፋት




በኅብረት ሰራ ማህበራት Aንድ የወተትና Aንድ የማርና ሰም ምርት ማቀነባበሪያ

ፋብሪካ ማቋቋም

የገበያ መረጃዎች ማሰባሰብ፣ ማጠናቀርና ለተጠቃሚዎች ማቅረብ

ጥራቱን የጠበቀ የEንስሳትና ተዋጽO ምርት ለገበያ ማቅረብ

የEንስሳትና ዓሳ ሃብት ልማትና ግብይት ኀብረት ስራ ማህበራትን

ማጠናከር/ማቋቋም

ግብ 8 ፡ በተለያዩ ርEሶች ለ15400 Aርሶ Aደሮች፣ ለ2055 ልማት ሰራተኞችና ለ1249

ባለሙያዎች Aጫጭር ስልጠናዎችን መስጠት


በተለያዩ የEንስሳት ሃብት ልማት ርEሶች ለAርሶ Aደሮች፣ ለልማት ሰራተኞችና

ለባለሙያዎች Aጫጭር ስልጠናዎችን መስጠት

9.5. መሰረተ ልማት የማስፋፋት ስትራቴጂ መሰረተ ልማቶች ን ለማስፋፋት ዝርዝር ስትራቴጂዎች

ለመስኖ፣ ሰብል፣ Eንስሳት፣ ቱሪዝም፣ ደንና ማEድን ሀብት ላላቸው ቅድሚያ በመስጠት

መሰረተ ልማቶች Eንዲዘረጉ ማድረግ የቀጠናውን ሀብቶች ፈጥኖ ለማልማትና ለመጠቀም

ይረዳል፡፡ በመሰረተ ልማቶች ዝርጋታ ማህበረሰቡ በጉልበት ፣ቁሳቁስና ፋይናንስ ድጋፍ

ለማድረግ ከፍተኛ ተነሳሽነት ስላለው ይህን ፍላጎት መጠቀም የመሰረተ ልማት

Aውታሮችን በፍጥነት በመዘርጋት ሂደት በግብዓትነት መጠቀም ያስፈልጋል ፡፡

ዓላማ 1፡ መሰረተ ልማትን በማስፋፋት ለቀጠናው ፈጣን ግብርናና ከተማ ልማት ምቹ

ሁኔታ መፍጠር፣

ግብ 1፡ የልማት ቀጠናውን የመንገድ ጥግግት ከ52 ወደ 99.8 በማሳደግና 14994 ኪሎ ሜትር የማህበረሰብ መንገድ በመስራት የገጠርና ከተማ ልማቱን ማስተሳስር


733.34 ኪሎ ሜትር የመንገድ ዲዛይን ጥናት ማካሄድ

683.34 ኪሎ ሜትር Aዲስ መንገድ ግንባታ ማከናወን

50 ኪ.ሜ መልሶ መንገድ ግንባታ ማከናወን

512.83 ኪ.ሜ ወቅታዊ ጥገና ማከናወን

2438.57 ኪ.ሜ መደበኛ ጥገና ማካሄድ



Aዲስ የማህበረሰብ መንገድ በመስራት (357 የገጠር ቀበሌዎች x 5 ኪሎ ሜትር x 6 ዓመት) ርዝመቱን ከ469.32 ወደ 10710 ኪሎ ሜትር ማሳደግ

4314.75 ኪሎ ሜትር የማህበረሰብ መንገድ ጥገና ማከናወን



ሠንጠረዠ 16: በEቅድ ዘመኑ የሚሰሩ መንገዶች ዝርዝር

ተ.ቁ የመንገዶች ስም ዝርዝር ርዝመት ኪ/ሜትር

የሚገኝበት Aስተዳደር ዞን

ወረዳ የመንንገዱ ፋይዳ

2002 ዓ.ም

1 ቅድስተ ሃና መገንጠያ - ክርስቶስ ሰምራ 14.27 ደ/ጎንደር ፎገራ ቱሪዝምና ገበያ

ትስስር

2 ቅድስተ ሃና መገንጠያ - ቅራኛ

26.22 ደ/ጎንደር ፎገራ ሊቦ ከምከም

የወረዳና ገበያ ትስስር

2003 ዓ.ም

1 ጋሳይ - ጃራ 20.12 ደ/ጎንደር ፋርጣ ቱሪዝምና ገበያ ትስስር

2 ቆላድባ -ግራንባ - Aቸራ 15.63 ሰ/ጎንደር ደምቢያ ቱሪዝምና ገበያ ትስስር

2004 ዓ.ም

1 ወረታ - ማህደረማሪያም 34.71 ደ/ጎንደር ፋርጣ ፎገራ የገበያ ትስስር

2 ዶሮ ዉሃ - Aጉት 13.04 ምE/ጎጃም Aዊ ሰከላ ሜጫ የወረዳ ና ገበያ ትስስር

2005 ዓ.ም

1 ሪም- ሱርባ 44.1 ምE/ጎጃም ሜጫ የገበያ ትስስር 2 ዘንዘልማ - Aቡነሃራ 8.93 ምE/ጎጃም ባህርዳር ዙሪያ የገበያ ትስስር

2006 ዓ.ም

1 ካቢ መንደር - Aቸራ - ማክሰኝት 36.19 ሰ/ጎንደር ደምቢያ ጎንደር

ዙሪያ የወረዳና ገበያ ትስስር

2 ጅግና ኪ/ምህረት - ዋንዛዬ

9.31 ደ/ጎንደር ደራ ቱሪዝም

2007ዓ.ም

1 ዝሃ - ደብረታቦር 25.84 ደ/ጎንደር ፋርጣ ማEድንና ገበያ ትስስር

2 Aዲስዘመን - ቅራኛ 13.25 ደ/ጎንደር ሊቦከምከም ገበያ ትስስር

9.6. ሥራ Aጥነት የመቀነስና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮችን መከላከል ስትራቴጂ

ዓላማ 1. የሥራ Eድሎችን በመፍጠር ዜጎች ራሳቸውን Eንዲጠቅሙና በቀጠናው የIኮኖሚ

ግንባታ ድርሻቸውን Eንዲወጡ ማስቻልና ማህበራዊ ችግሮችን መከላከል

ግብ 1. በከተሞች ነባር ድርጅቶችን በማጠናከርና ለሥራ Aጦች በቀጥታ ድጋፍ

በመሥጠት በ2002 በጀት ዓመት 61550 የሥራ Eድሎችን መፍጠር፣ይህንንም

በየዓመቱ በAማካይ በ38 በመቶ ማሳደግ፡፡

ዋናዋና ተግባራት፣

የመንግሥት የልማት Aቅጣጫን፣የሥራ ገበያን፣የሠልጣኝ ፍላጎትን ወዘተ

መሰረት በማድረግ ሥልጠና መሥጠት



ብድር ማመቻቸት፣ተጨማሪ የብድር ምንጭ ሥልቶችን በጥናት መለየትና

የብድር ሽፋንንም ሆነ የብድር መጠንን ማሳደግ፣ ብድር Aጠቃቀምን

Aስመልክቶ ግንዛቤ መፍጠር

የመሥሪያና የመሸጫ ቦታዎችን ማዘጋጀት፣የሥልጠና ማEከላትን መገንባት

/የክላስተር ማEከላት፣የቢዝነስ መፈልፈያ ማEከላት፣የመሸጫና የማሳያ

ቤቶች፣የገበያ ማEከላት፣የተቋማት መንደሮች /፣ ማክስማን ጨምሮ ሌሎች

ግንባታቸው ያለቀ ማEከላትን በተሟላ ሁኔታ ሥራ ማስጀመር

ለAግሮ Iንዱስትሪና ምግብ ዝግጅት ትኩረት በመሥጠት ቴክኖሎጅዎችን

ማቅረብ፣ ማስተዋወቅ ፣ማሰራጨት

ገበያ ማመቻቸት(ከመስኖ ልማቶች፣ከውጭና Aገር ውስጥ መካከለኛና ከፍተኛ

የንግድ ተቋማት ጋር ማስተሳሰር፣Value chain, Outsource ወዘተ)

የAንድ ማEከል Aገልግሎት በተሟላ ሁኔታ Eንዲሰጥ ማድረግ፣

ባልተጀመረባቸው ማስጀመር

ግብ 2. በገጠር ነባር ድርጅቶችን በማጠናከርና ለሥራ Aጦች በቀጥታ ድጋፍ በመሥጠት

በ2002 በጀት ዓመት 178500 የሥራ Eድሎችን መፍጠር፣ ይህንንም በየዓመቱ

በAማካይ በ30 በመቶ ማሳደግ

ዋና ዋና ተግባራት፣

በገጠር የሥራ Eድሎችን ለመፍጠር የዳሰሳ ጥናት ማካሄድ(የሥራ Eጥ ብዛትና

ስብጥር ፣ፍላጎት፣ለሥራ Eድል ፈጠራ መሠረት የሚሆኑ Eምቅ ሃብቶችን

መለየት ወዘተ)

የAካባቢውን Eምቅ ሃብትና ገበያን መነሻ በማድረግ የጥ/A/ንግድ ሥራዎች

ፓኬጅ ማዘጋጀት

የመንግሥት የልማት Aቅጣጫን፣የሥራ ገበያን ፣የሠልጣኝ ፍላጎትን ወዘተ

መሰረት በማድረግ ሥልጠና መሥጠት

ብድር ማመቻቸት፣ተጨማሪ የብድር ምንጭ ሥልቶችን በጥናት መለየትና

የብድር ሽፋንንም ሆነ የብድር መጠንን ማሳደግ፣

በቀበሌ ማEከላት የመሥሪያና የመሸጫ ቦታዎችን ማዘጋጀት ወይም መገንባት

ማክስማን በተሟላ ሁኔታ ሥራ ማስጀመር

ለAግሮ Iንዱስትሪና ምግብ ዝግጅት ትኩረት በመሥጠት ቴክኖሎጅዎችን

ማቅረብ፣ ማስተዋወቅ ፣ማሰራጨት

ገበያ ማመቻቸት (ከመስኖ ልማቶች፣ ከውጭና Aገር ውስጥ መካ/ከ/ንግድ

ተቋማት ጋር ማስተሳሰር፣ የዋና ዋና ምርቶች Value chain ማዘጋጀት

ወዘተ)



የAንድ ማEከል Aገልግሎት Eንዲሰጥ ማድረግ

ግብ 3 በከተሞች በመስፋፋት ላይ ያሉ ማህበራዊ ችግሮችና ጠንቆች የልማት ቀጠናውን

ልማት Eንዳያደናቅፋ ማህበረሰቡን መሰረት ያደረገ በገጠርና ከተማ የመከላከልና

ለችግር የተጋለጡ ወገኖችን መልሶ ለማቋቋም የሚያስችል ሥርዓት መፍጠር

ዋና ዋና ተግባራት፣

በሁሉም ወረዳዎች በጥናት ላይ የተመሰረተ የማህበራዊ ችግሮችን በመከላከል

ላይ ያተኮረ

የግንዛቤ ማሳደግ ሥራ በሁሉም ቀበሌዎች መስራት

የAመራርና ምክር Aገልገሎት መስጠት

ማህበራዊ ልማት ፈንድ ማቋቋምና በሁሉም ወረዳዎች ተግባራዊ ማድረግ

በሁሉም ቀበሌዎች Eድሮችን ማጠናከር በመከላከል፣Eንክብካቤና የህዝቡን

Aኗኗር በማሻሻል ተሳተፊ Eንዲሆኑ Aቅማቸውን ማሳደግ

9.7. ገጠርና ከተማ ልማትን የማስተሳሰር ስትራቴጂ

ገጠርና ከተማ ልማትን ለማስተሳሰር ዝርዝር Aቅጣጫ

1. ገጠርና ከተማ ልማትን በተጠናከረ ሁኔታ ማስተሳሰር

Aሁን ባለበት ሁኔታ ግብርናና ከተማ ልማቱ ትስስር ደካማ በመሆኑ ወደከተማና

Iንዱሰትሪ ልማት የሚደረገው ሽግግር Eጅግ ዝቅተኛ ነው፡፡ በገጠር የሚመሰረቱ Aነስተኛ

ከተሞችን መንገድን፣ ነባር የገበያ ማEካለትን ተከተልው በAካባቢው ባሉ ኗሪዎች ፍላጎት

በዘፈቀደ፣ከዘለቄታ Eድገታቸው Aንጻር ሳይጠኑና ሳይታቀዱ EንደEንጉዳይ በድንገት

Eየተፈጠሩ ነው፡፡ የገጠር ማEካላትም ሆነ Eነዚህ ያለEቅድ የሚፈጠሩ የገጠር ከተሞችን

በቀጠናው ወደፊት ከሚኖረቸው Iኮኖሚያዊ፣ ማህበራዊ፣ ፖለቲካዊና ባህላዊ ጠቀሜታ

Aኳያ በመቃኘት Eድገታቸውን መምራት ያስፈልጋል፡፡ በልማት ቀጠናው ያሉ ከተሞችን

በመሰረተ ልማትና በሰው ኃይል ማጠናከር፣ ከተሞችን በዙሪያቸው ካሉ ቀበሌዎች ጋር

በመንገድና በስልክ መገናኘት፣ ወቅታዊ የከተሞች Eደገት ፕላን ማዘጋጀት፣ የመሬት

Aሰጣጥ ሥርዓቱን ቀልጣፋና ፍትሀዊ ማድረግ የገጠርና ከተማ ልማቱን ትርጉም ባለው

መልኩ ለማስተሳሰር ወሳኝ ሚና Aለው፡፡ ግብርናና ከተማ ልማትን ከማስተሳሰር Aንጻር

የሚከተሉትን Aቅጣጫዎች መጠቀም Aስፈላጊ ነው፡፡

• ከፍተኛ ሰብል፣Eንስሳት፣ ደን፣ቱሪዝምና ማEድን ሀብት ያላቸው Aካባቢዎችን በልማት

ቀጠናው ካሉ ዋና ዋና የመንገድ Aውታሮችና ከተሞች ጋር ለማገናኘትና ፈጣን የEቃ

ማጓጓዣና የሰው ትራንሰፖርት Aገልግሎት ትኩረት መስጠት ፣



• በቀጠናው ከተሞች የቴሌኮሙኒኬሽን፣ ባንክ፣ ኤሌክትሪክና ሌሎች መሰረተ ልማቶችን

ማሰፋፋትና ማጠናከር

• ለAግሮ Iንዱስትሪ ልማት ትኩረት መስጠት፣

• ከግብርና ውጪ የሥራ Eድሎችን ለመፍጠር የሚያስችሉ ስልጠናዎችና ክህሎቶች

ማዳበሪያ ሥራዎች ላይ ማተኰር፣

• በከተሞች መስፋፋትና መቋቋም ሂደት የቀጠናውን ለም መሬት በቁጠባ መጠቀም

2. መሬትን በቁጠባና በEቅድ መጠቀም

የከተሞች Eድገት የቀጠናውን ለሰብልና Eንስሳት የሚሆነውን ለም መሬት Eንዳይሻሙ

መሬትን በቁጠባ መጠቀም የሚያስችል የመኖሪያ ቤቶችና ተቋማት ግንባታ ቦታ Aሰጣጥ

Aቅጣጫ መከተል ተገቢ ይሆናል፡፡ Eንደፎገራ፣ ደምቢያና ሜጫ ባሉ ሜዳማ

Aካባቢዎች ላይ ከተሞች ተመስርተውና ተሰፋፍተው በቀጠናው ከፍተኛ ለEርሻ ልማት

የሚሆነውን ለምና ሰፊ መሬት Eንዳይሻሙ ጥንቃቄ ሊደረግ ይገባል፡፡ ዙሪያቸው ለEርሻ

ልማት ተሰማሚ የሆነባቸው ከተሞች ወደየት Aቅጣጫ መስፋፋት Eንዳለባቸው በፕላን

ዝግጅቱ ላይ መታየት Aለበት፡፡ ለAብነት ከወረታ ምEራብ Aቅጣጫዎች ሰብል ልማት

የሚያጓጓ መሬት ስለሆነ ከተማዋ ወደEነዚህ Aቅጣጫዎች Eንደትስፋፋ መደረግ

ይኖርበታል፡፡

በዚህ መሰረት ከተሞችን ወደጎን ከማስፋፋት ይልቅ ትላልቅና ከፍተኛ ሕንጻዎችን

ወደላይ በመገንባት ላይ ያተኮረ የከተማ ልማት Aቅጣጫ መከተል ያስፈልጋል፡፡ ከተሞች

ወደፊት ከሚኖራቸው Iኮኖሚያዊ፣ ማሀበራዊ፣ ፖለቲካዊና ባህላዊ ጠቀሜታ Aንጻር

Eንዲመሰረቱና፣ Eንዲያድጉ በEቅድ ለመምራት የቀጠናው ከተሞች ልማት Aማካሪ ቦርድ

ማቋቋም Aስፈላጊ ነው፡፡

3. በከተሞች መካከል የልምድ ልውውጥና የጋራ Aገልግሎት Eንዲያገኙ ማድረግ

የከተሞችን Iኮኖሚያዊና ማኀበራዊ Eንቅስቃሴ፣ተወዳዳሪነትና ለኗሪዎች ያላቸውን

ምቹነት/ገበያ፣ Aገልግሎት፣ Iንዱስትሪ ማEከል/ በማየትና በመገምገም የከተሞች ደረጃ

በየጊዜው ማሳደግ ለነዋሪዎቻቸው የተሻለ Aገልግሎት Eንዲያቀርቡና Eድገታቸው

ለማፋጠን የከተሞች መልካም ልምዶችን /Best practices/ የሚለዋወጡበትና

ግንኙነታቸውን የሚያጠናክሩበት በየጊዜው የጋራ መድረኮች ማዘገጀትና የልምድ

ልውውጥ ጉብኝት በሌሎች ቀጠና፣ ክልልና Aገር ከተሞች ሊተኮርበት ይገባል፡፡



ከከተማ Aስተዳደር በታች ያሉ ተቀራራቢ ከተሞች የመንገድ ሥራ መሣሪያዎች፣ የቆሻሻ

መምጠጫ መኪና Eና ሌሎች ማሽነሪዎቸን በAቅራቢያ የሚገኙ ከተሞቸ በጋራ

Eንዲጠቀሙ ከተሞችን በክላስተር ማደራጀትና ተጠቃሚ Eንዲሆኑ ማድረግ የከተሞቸን

የማሽነሪ Eጥረት ለማቀለል የተሻለ Aማራጭ ነው፡፡

4. የከተማ ኗሪዎችን የመኖሪያ ቤት Eጥረት ለማቃለል የተለያዩ Aማራጮችን መጠቀም

የከተማ ኗሪዎችን የመኖሪያ ቤት Eጥረት ማቃለል የተለያዩ Aማራጮቸን መጠቀም

ያሰፈልጋል፡፡ በዚህ መሰረት በግልና በማህበር ለተደራጁ ኗሪዎች የመኖሪያ ቤት መስሪያ

ቦታ መስጠት፣ የጋራ ቤቶች በከተማ Aስተዳደሮችና መሪ ማዘጋጃ ደረጃ በላቸው ከተሞች

መስራት፣ የተለያዩ ደረጃ ያላቸውን የመኖሪ ቤቶች በመስራት ለተጠቃሚዎች በተመጣጣኝ

ዋጋ ማከራየት፣ በዝቅተኛ ወጪ ቤት የሚሰራባቸውን ዘዴዎች ማስፋፋት፣ በግል የቤት

ግንባታ ስቴት ለተሰማሩ ባለሀብቶች ቦታ በመስጠትና Eንዲገነቡ ለማድረግ የተጠናከረ

ጥረት ይደረጋል፡፡

5 በቀጠናው የልማት Eንቅስቃሴ ውስጥ የግል ሴክተሩን ተሳትፎ ማሳደግ

በቀጠናው ከድህነት ለመላቀቅ በሚደረገው ርብርቦሽ የግል ሴክተሩ ከምንጊዜውም የበለጠ

ተሳትፎ ሊያደርግ ይገባል፡፡ ቀጠናው ሊለማ የሚችል ሰፊ የEምቅ ሃብት ያለው ከመሆኑ

Aንጻር ይህንን ሃብት በማልማት ረገድ ባለሃብቱ ድርሻውን Eንዲወጣ የሚያስችለው ምቹ

ሁኔታ ሊፈጠርለት ይገባል፡፡ በAግሮ Iንዱስትሪ (Aትክልትና ፍራፍሬ ማቀነባበሪያ፣

ዱቄት፣ ዘይት፣ ወተት ሥጋ፣ ቆዳ፣ ማር፣ ስኳር፣ ብቅል)፣ በግብርና መሣሪያዎች ምርትና

ሌሎች ግብዓቶች(ምርጥ ዘር ማባዛት፣የተሻሻሉ የEንስሳት ዝርያ Aቅርቦት፣መኖ ማልማትና

ማቀነባበር ወዘተ)፣ በደን ልማት፣በደን ውጤቶች ማቀነባበሪያ (ቀርካሃ፣ ባህርዛፍ፣ ጥድ

ወዘተ)፣በሰብል ልማት፣በEንስሳት ማድለብና Eርባታ Eንዲሁም Aሣ ልማት፣በመጠጥ ውሃ

ማሸግ፣ በቱሪዝም ልማት፣ ወዘተ ባለሃብቱ ሊሳተፍ ይችላል፡፡ በንግድ በተለይም

በኤክስፖርት ንግድ (በጥራጥሬ፣ በቅባት Eህል፣ቅመማቅመም ፣Aጣና፣የቁም Eንስሳት

፣Eጣንና ሙጫ ፣ ወዘተ) Eና በትራንስፖርት ዘርፍ ባለሃብቱ በስፋት ሊሳተፍ የሚችልበት

Eድል ሰፊ ነው፡፡

ዓላማ 1 ፡- በልማት ቀጠናው የከተማና ገጠር ልማትን በማስተሳሰር ፈጣን ልማት

ለማምጣት የከተሞችን ልማት በEቅድ ለመምራት፣ የኗሪዎችን ኑሮ ለማሻሻልና የከተሞችን

Aቅም ለመገንባት የሚያስችሉ ምቹ ሁኔታዎችን መፍጠር

ግብ 1 ፡ በልማት ቀጠናው የሚገኙ ሁሉም የገጠር ቀበሌ ማEከላትና ከተሞች Eድገት

በEቅድ Eንዲመራ በማድረግ መሰረተ ልማቶችንና Aገልግሎቶችን ማስፋፋት፣ ማጠናከር



(የተፋሰስ ስራዎች፣ የመንገድ ግንባታ፣የውሃና መብራት ዝርጋታ፣የቄራ የገበያና የመናኸሪያ

Aገልግሎቶችና) Eና ከተሞችን የማስተሳሰር ሥራዎችን መስራት

ዝርዝር ተግባራት

• ሁሉም የገጠር ከተሞችና የገጠር ቀበሌ ማEከላት በፕላን Eንዲመሩና የከተማ ባህሪ

ይዘው Eንዲያድጉ የቀበሌ ማEከላትን መከለል፣ፕላን ማዘጋጀትና መሸንሸን

• በልማት ቀጠናው ወደትልቅ ከተማነት የሚያድጉ ማEከላትን በጥናት መለየትና

የEድገት ፕላን ማዘጋጀት

• ከከተማ Aስተዳደር በታች ያሉ የሁሉንም ከተሞች ደረጃ በየጊዜው ማሳደግ

55 የገጠር ከተማ/ቀበሌ ማEከላት ወደታዳጊ ከተማ

6 ታዳጊ ከተሞችን ወደ ንUስ ማዘጋጃ

12 ንUስ ማዘጋጃ ቤቶችን ወደ መሪ ማዘጋጃ

7 መሪ ማዘጋጃ ቤቶችን ወደ Aነስተኛ ከተማ Aስተዳደር

ለ5 ነባር ከተሞች Aዲስ ፕላን ማዘጋጀትና የ11 ከተሞችን ፕላን መከለስ

• የቀጠናው ከተሞች ልማት Aማካሪ ቦርድ ለማቋቋም ሥርዓት መዘርጋት

• ተቀራራቢ ከተሞች የመንገድ ሥራ መሣሪያዎች፣ የቆሻሻ መምጠጫ መኪና Eና ሌሎች

ማሽነሪዎቸን Aቅራቢያ ከተሞቸ በጋራ Eንዲጠቀሙ ከተሞችን በክላስተር ማደራጀትና

ተጠቃሚ Eንዲሆኑ ማድረግ ፣

ግብ 2፡- የከተማ ኗሪዎችን የመኖሪያ ቤት Eጥረትን ለመቀነስ Aሁን ያሉ የመኖሪያ ቤቶች

ብዛት በ35% ማሳደግ

ግብ 3 ፡- በሁሉም ከተሞች የማጠናከር የAገልግሎት Aሰጣጥ Eንዲኖር ፣ ቦታ Aሰጣጥና

Aጠቃቀም ቀልጣፋ፣ ውጤታማ፣ ፍትህዊና ዘላቂነት ያለው Eንዲሆን በከተሞች ላይ ያተኮረ

የAቅም ግንባታ ሥራ መስራት

• የከተሞችን ደረጃና ፍላጎት መሰረት ያደረገ መለስተኛ፣ መካከለኛና ከፍተኛ

የቴክኒክና Aመራር ባለሙያዎችን በማሰልጠንና በመቅጠር የከተሞችን

የባለሙያ ፍላጎት ማሟላት

• የሚሰጡ Aገልግሎቶችን (የከተሞች ቤት ምዝገባ፣ የቤትና መሬት Aጠቃቀም

ወዘተ ) በኮምፒውተር ቴክኖሎጂ የተደገፉ ዘመናዊ መረጃ መያዝና በመረብ

/Network/ማገናኘት

• በሁሉም ከተሞች መሬትን ቆጥሮ ለመያዝ /Land Banking/ የካዳስተር

ስራዎችን መስራት



• የመሬት ካሣን በጋራ /በመንግስትና በመሬት ጠያቂው/ መክፈል የሚያስችል

Aሰራር በመዘርጋት ክፍያ መፈጸም ፣

ግብ 4 ፡- የሁሉም ከተሞች የከተማ ግብርና ለገጠር ቴክኖሎጂ ሽግግር AርAያ Eንዲሆኑ

ማድረግ


• የከተማ ግብርና መዋቅርን ማጥናትና ተግባራዊ ማድረግ

• በከተማ ግብርና ዙሪያ ልምድ ካላቸው ክልሎችና Aገሮች ባለሙያዎች የልምድ

ልውውጥ Eንዲያደረጉ ማድረግ

ዓላማ 2፣ ግብርናና Iንዱስትሪን በማስተሳሰር በግብርና ምርቶችና የተፈጥሮ ሃብት ዉጤቶች ላይ Eሴት በመጨመርና ለግብርና ዉጤቶች Aስተማማኝ ገበያ በመፍጠር ህብረተሰቡ የተሻለ ተጠቃሚ Eንዲሆን ማድረግ

ግብ 5፣

AግሮIንዱስትሪዎችን በማስፋፋት (በተለይም፣ሰብሎችን፣ Eንስሳትንና

ተዋጽOAቸውን፣ የደን ውጤቶችን በግብዓትነት የሚጠቀሙ) በIኮኖሚው

የIንዱስትሪውን ድርሻ ማሳደግና የሥራ Eድል Eንዲፈጠር ማድረግ፣


• Iንዱስትሪዎች ስለሚስፋፉበት መንገድ ዝርዝር ጥናቶችን ማካሄድ

• መጠንና የጥራት ደረጃን ጭምር ግምት ውስጥ በማስገባት በክልሉ ውስጥ

የተመረቱና ለIንዱስትሪ ጥሬ Eቃነት ሊውሉ የሚችሉ ምርቶችን ዝርዝር መረጃ

መሰብሰብ

• ተስማሚ ቴክኖሎጅዎችን ማፈላለግና ለባለሃብቱ መረጃ መሥጠት

• በAግሮ Iንዱስትሪ ዘርፍ ለሚሰማሩ ባለሃብቶች Eየተሰጡ ያሉ ማበረታቻዎችን

Eንደገና በመፈተሽ ሳቢነት ያላቸው ክልላዊ ማበረታቻዎችን ማዘጋጀት

• ባለሃብቶች ፋብሪካ Eንዲያቋቁሙ የፕሮሞሽን ሥራ መሥራት

• በAርሶAደሩና(ለመስኖ ተጠቃሚዎች ትኩረት በመሥጠት) በIንዱስትሪው

መካከል የኮንትራት ግብይት Aሰራር ተግባራዊ Eንዲሆን ማድረግ፣

• ምርቶች በቂ ገበያ የሚያገኙበትን ሥልት መንደፍና ገበያ በማፈላለግ ድጋፍ

ማድረግ

• ከጥ/ A/ንግድ ኩባንያዎች Eንዲሁም ከመ/ከፍተኛ ንግድና Iንዱስትሪ ተቋማት

ጋር በገበያ ማስተሳሰር



• Aግሮ Iንዱስትሪዎች ምርቶቻቸው በውጭና በAገር ውስጥ ገበያ ተወዳዳሪ

Eንዲሆኑ የAቅም ግንባታ ሥራ መሥራት

ዓላማ 3፣

የIንቨስትመንት ፍሰቱ Eንዲጨምር በማድረግና ፕሮጀክቶችን ወደ Aፈጻጸም በማስገባት

የምግብ ዋስትናን ለማረጋገጥና ከድህነት ለመውጣት የሚደረገውን ጥረት ማፋጠን

ግብ 6

የፕሮጀክቶችን ቁጥር በየዓመቱ በ40 በመቶ፣የፕሮጀክቶችን ካፒታል በ45 በመቶ ማሳደግ


• የሃብት መሠረት ጥናት ግኝቶችን በተፋሰስ ማደራጀት ክፍተት ካለም በተፋሰሱ

የማሟያ ጥናት ማካሄድ፡፡

• ሌሎች የመወዳደሪያ Aቅሞችን መቀመር ፣ክልላዊ ብራንድ ማዘጋጀት

• ለIንቨስትመንት ማነቆ የሆኑ ህጎች፣ደንቦች፣መመሪያዎች ወዘተ Eና ሥራ ላይ

ያለውን የማትጊያ ሥርዓት የAንቨስትመንት ፍሰቱን ከመጨመር Aንጻር

መፈተሽና መሻሻል ያለባቸውን Eንዲሻሻሉ ማድረግ ፣ ለኤክስፖርትና Eሴት

ለሚጨምሩ መስኮች የበለጠ ትኩረት መሥጠት

• የተፋሰሱን የፕሮሞሽን ስትራቴጅ ማዘጋጀት

• የማስተዋወቅ ሥራ መሥራት

• ሃብት የAፈሩ AርሶAደሮችን ጨምሮ የAገር ውስጥ ባለሃብቶች

ወደIንቨስትመንት Eንዲገቡ የመመልመል፣የማግባባትና የመደገፍ ሥራ

መሥራት ባለሃብቶች በግብርና ግብዓቶች Aቅርቦት Iንቨስትመንት ላይ ጭምር

Eንዲሳተፉ ማግባባት (የEርሻ መሠሪያዎችን ማምረትና መጠገን፣ምርጥ ዘር

ማባዛት፣ምርጥ የEንስሳት ዝርያAቅርቦትና የማዳቀል Aገልግሎት ወዘተ)

• በደጋና ወይናደጋ Aካባቢዎች የOut-Grower Aሠራር በስፋት Eንዲለመድ

ማድረግ

• የመንግሥትና የግል ሴክተር፣ የህብረተሰብና የግል ሴክተር Aጋርነት

Eንዲጠናከር ማድረግ

• ባለሃብቱ በየጊዜው የሚፈልጋቸውን መረጃዎች ዘመናዊ ቴክኖሎጅን በመጠቀም

Eንዲያገኝ ማድረግ

• የAቅም ግንባታ ተግባራትን ማከናወን

ግብ 7

ፈቃድ Aውጥተው በተቀመጠላቸው የጊዜ ገደብ ወደAፈጻጸም ያልገቡ ፕሮጀክቶችን ሙሉ

በሙሉ ወደ Aፈጻጸም ማስገባት፣ በውስጥ ችግራቸው ምክንያት በተቀመጠላቸው የጊዜ

ገደብ የማይጀምሩትን ፈቃዳቸውን መሰረዝ




• ተፋሰስ ተኮር የጋራ ፎረሞችን ማካሄድ

• የAገልግሎት Aሰጣጡን በየጊዜው በመፈተሽ ማስተካከል

• ወደAፈጻጸም ያልገቡበትን ችግር መለየት

• በመንግሥት ያልተሟሉላቸውን መሬትን ጨምሮ Eንደ መሠረተልማት Aቅርቦት

ያሉ ችግሮች Eንዲፈቱላቸው ማድረግ፣

• ችግሮች ተፈተውላቸውና ድጋፍ ተደርጎላቸው ወደAፈጻጸም መግባት ያልቻሉትን

ፈቃዳቸውን መሰረዝ፡፡

ግብ 8

ቀጠናው ለIንቨስትመንት ተመራጭ Eንዲሆን Aስቀድሞ ምቹ ሁኔታዎችን መፍጠር፣


ከሚመለከታቸው ጋር በመቀናጀት የሚከተሉት ተግባራዊ Eንዲሆኑ በቅርብ መከታተልና

ድጋፍ መሥጠት፣

• ተፋሰስን መሰረት ያደረገ የIንዱስትሪ ዞን ማዘጋጀት

• የመሬት ቆጠራ በማካሄድ ለIንቨስትመንት የሚውለውን መሬት Aስቀድሞ

ማዘጋጀት፣የመሬት Aሰጣጥ Aሰራሩን ውጤት በሚያመጣ መልኩ ማስተካከል

• የIንቨስትመንት Aቅም ባላቸው Aካባቢዎች መንገድን ጨምሮ ሌሎች

መ/ልማቶችን ማሟላት

• የተጀመረውን የባህርዳር Aየር ማረፊያ ለኤክስፖርት በሚመች ሁኔታ የማሳደግ

ሥራ ማጠናቀቅ

• የIንቨስትመንት ቦርድ፣የIንቨስትመንት ኮሚቴዎች ቀጠናው ለIንቨስትመንት ሳቢ

Eንዲሆን በማድረግ በኩል ድርሻቸውን Eንዲወጡ ድጋፍ ማድረግ

ዓላማ 4፣ ዘመናዊ የንግድ Aሰራር ክህሎት ያለውና ፍትሃዊ የንግድ Aሰራርን የሚያከብርና

የሚያስከብር ነጋዴ ብዛት Eንዲጨምር ማድረግ፣

ግብ 9፣ Aሁን በቀጠናው ይኖራል ተብሎ የሚገመተውን 15672 መደበኛ የነጋዴ ብዛት

በEጥፍ በማሳደግ የንግድ ክህሎት Eንዲኖረው ማድረግ፣ ሕገወጥ ንግድን በ85 በመቶ

መቀነስ፣


• ከጥ/A/ ንግድ ወደ መደበኛ ንግድ ለሚሸጋገሩ ድጋፍ ማድረግ



• በገጠር የቀበሌ ማEከላት የገበያ ቦታዎችን በማስፋፋት የንግድ ማEከል Eንዲሆኑ

ማስቻል

• ገበያ በማፈላለግ Aምራችና Aገልግሎት ሰጭ ተቋማትን ተጠቃሚ ማድረግ፣ Value

chain, Outsource Aሰራርን ተግባራዊ ማድረግ

• ቀልጣፋ የገበያ ቅብብሎሽ Eንዲኖር ማድረግ

• ዘመናዊ የገበያ መረጃ ማEከላትን ማቋቋም

• ደረጃውን የጠበቀ ክልላዊ ቋሚ የኤግዚቪሽንና ባዛር ማEከል ማቋቋም

• Iመደበኛ በሆነው ንግድ ሥራ ውስጥ ለሚንቀሳቀሰው ህብረተሰብ ድጋፍ

በመሥጠት፣ ህ/ሰቡ ወደ ንግድ ሥራ Eንዲገባ የፕሮሞሽን ሥራ መሥራት

• የንግዱ ማህበረሰብ ዘመናዊ የንግድ Aሰራር ክህሎት Eንዲኖረው የሥልጠናና

የግንዛቤ ማስጨበጫ ፕሮግራሞችን መቅረጽና ተግባራዊ ማድረግ

• በንግድ የወጡ Aዋጆችን፣ደንቦችን፣መመሪያዎችን ወዘተ በመፈተሽ ለንግዱ

መስፋፋት ማነቆ የሆኑት Eንዲሻሻሉ የማሻሻያ ሃሳብ ማዘጋጀት

• በገበያ ልውውጥ ውስጥ የገቡ ሸቀጦችና Aገልግሎቶች ጥራት ደረጃውን ያሟላ

መሆኑን ማረጋገጥ

• የንግዱ ህ/ሰብ ፍትሃዊ የንግድ Aሰራርን በሚቃረኑ Aሰራሮች ውስጥ Eንዳይገባና

በመከላከሉ ተሳትፎ Eንዲያደርግ ግንዛቤውን ማሳደግ ሥልጠና መሥጠት

• የዘርፍ ማህበራት፣የዘ/ማ/ም/ቤቶች፣የን/የዘ/ማ/ም/ቤቶችን መቋቋም ባለባቸው ቦታዎች

ሁሉ ማቋቋም፣ያሉትን ማጠናከር

• የEቃዎችና Aገልግሎቶች ዋጋ Aወሳሰን በነፃ ገበያ ውድድር መርህ መሠረት

Eንዲሆን ክትትል ማድረግ

• የሸማቾች ጥበቃ ሥራዎችን መሥራት፣የነጋዴ ሸማች Aጋርነትን Eውን ለማድረግ

ምቹ ሁኔታ መፍጠር

ግብ 10. የኤክስፖርት ንግድን ማስፋፋት


• በውጭ Aገር ተቀባይ ድርጅቶችንና የሚፈልጓቸውን ምርቶች ዓይነት መረጃ

ማሰባሰብና ከAገር ውስጥ Aምራቾች ወይም ነጋዴዎች ጋር ማስተሳሰር፣መረጃ

ማሰራጨት

• የውጭ ንግዱ በተለየ ሁኔታ የሚፈልጋቸውን Aገልግሎቶች የሚሰጡ ተቋማት

በቀጠናው Eንዲቋቋሙ ወይም Aገልግሎት Eንዲሰጡ(ኳራንቲን፣ዓለምAቀፍ የባንክ

Aገልግሎት፣የጥራት ሰርትፍኬሽን Aገልግሎት ወዘተ)



• ኤክስፖርተሮች በውጭ ገበያ ብቁ ተወዳዳሪ Eንዲሆኑ Aቅማቸው የሚገነባበትን

ሁኔታ ማመቻቸት

• የኤክስፖርት ፎረም ማዘጋጀት

• የገቢና የወጭ ንግድ ዝርዝር መረጃ መያዝና ማሰራጨት

ዓላማ 5፣ ልማቱን የሚደግፍ ቀልጣፋና Aስተማማኝ የትራንስፖርት Aገልግሎት Eውን

ማድረግ

ግብ 11 ፣ በገጠሩ 4000 ጋሪዎችን በየዓመቱ Aስመርቶ ማሰራጨት፣በሁሉም የተሽከርካሪ

ስምሪት መስመሮች የመካ/ትራንስፖርት Aገልግሎቱ በተሟላ ሁኔታ Eንዲሰጥ ማድረግ፣


• Aነስተኛ የትራንስፖርት ቴክኖሎጅዎችን በተመለከተ የፕሮሞሽን ሥራ በመሥራት

ፍላጎት መፍጠር ፣መረጃ ማሰባሰብ

• Aነስተኛ የEቃና የሰው ማመላለሻ ቴክኖሎጅ ዲዛይኖችን ማፈላለግ፣ያሉትን ማሻሻል

• ብድር በማመቻቸት በጥ/A/ Iንተርፕራይዞች ማስመረትና ማሰራጨት

• ሌሎች በፔዳል ወይም በሞተር የሚንቀሳቀሱ የሰውና የጭነት ተሽከርካሪዎችን

በAገር ውስጥ ማስመረት ወይም ከውጭ ማስገባትና ማሰራጨት

• Aዳዲስ የስምሪት መሥመሮች Eንዲከፈቱ ማድረግ

• በቴክኒክ ብቃታቸውና በIኮ/ማህበራዊ Aዋጭነታቸው የተሻሉ የጭነትና የሰው

ተሽከርካሪዎች Aገልግሎት ላይ Eንዲውሉ በማድረግ የትራንስፖርት ዘርፉ

ከኋላቀርነት Eንዲላቀቅ ማድረግ

• የጭነት ትራንስፖርቱ ንግድና Iንቨስትመንቱን Eንዲሁም የገጠር ልማቱን በተሻለ

Eንዲደግፍ ማድረግ፣ተጠቃሚውንና ዘርፉን በገበያ ማስተሳሰር

• የውሃ ትራንስፖርቱ በAካባቢው ያለውን የገጠር ህብረተሰብና ከተሞችን ከማስተሳሰር

Aንጻር Eንዲሁም Aገልግሎቱ ሚናውን በብቃት Eንዲወጣ ድጋፍና ክትትል

ማድረግ

• የትራንስፖርት ማህበራትን Aቅም መገንባት

• ለትራንስፖርት መስፋፋቱ ማነቆ የሆኑ ህጎችን ማሻሻል፣ያልወጡ ካሉ ማውጣት

ግብ 12፣በመንገድ ትራፊክ Aደጋ የሚደርሰውን የህይወት ፣የAካልና የንብረት ጉዳት

በየዓመቱ በ50 በመቶ Eንዲቀንስ ማድረግ




• በተለያዩ መንገዶች የህ/ሰቡን ግንዛቤ ማሳደግና በመንገድ ደህንነት ሥራ ተሳታፊ

Eንዲሆን ምቹ ሁኔታ መፍጠር

• የAሽከርካሪና ተሽከርካሪ ብቃትን ማረጋገጥ

• ራዳርን የመሳሰሉ ዘመናዊ መሣሪያዎችን ጭምር በመጠቀም የቁጥጥር ሥራዎችን

መሥራት

• በትራንስፖርት ዘርፉ የAገልግሎት ሰጭ ተቋማት(የግል የሥልጠናና የቴክ/ምርመራ

ተቋማት፣ መለማመጃ ሜዳዎች፣ጋራዦች)Eንዲስፋፉና ብቃታቸው Eንዲሻሻል ድጋፍ

መሥጠት

9.8. ትምህርትና ጤናን የማጠናከር ስትራቴጂ

1. የትምህርት ዝርዝር ስትራቴጅካዊ Aቅጣጫዎች

የትምህርቱን ጥራት ማሳደግ

የትምህርቱን ጥራት ለማሳደግ የመምህራንና የትምህርት ባለሙያዎችን Aቅም በማጎልበት

የተሻለ የAቀራረብ ዘዴ Eንዲኖራቸውና የመማሪያ መጽሐፍት Aቅርቦትን ማሳደግ ፣

መምህራን ቤተሙከራዎችን Eንዲጠቀሙ ምቹ ሁኔታዎችን በመፍጠርና ጥምርታዎችን

በመቀነስ የመማር ማስተማሩ ተግባር በተሻለ ማካሄድ መቻል ይገኙበታል።

የትምህርት ቤት ማሻሻያ መርሐ ግብር Aፈጻጸም ማሳደግ

የመምህራን ልማት መርሐ ግብርን ተግባራዊ ማድረግ

የስርዓተ ትምህርት ማሻሻያ መርሐ ግብር Aፈጻጸምን ማሳደግ

የስነዜጋና ሥነ ምግባር መርሐ ግብር በሚፈለገው ደረጃ መተግበር

የIንፎርሜሽን ኮሙኒኬሽን በሚፈለገው ደረጃ ማስፋፋት መቻል

የትምህርቱን ሽፋን ማሳደግ

ከAለው የህዝብ Eድገት Aንጻር በመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤቶች Eየተማረ ያለው ህጻን

የትምህርት ደረጃውን Eያሻሻለ ሲመጣ ከወዲሁ በቅርብ Eርቀት ትምህርት ቤት

ልናዘጋጅለት ይገባል። በተመሳሳይ ቁጥራቸው ቀላል የማይባል ዩኒቨርሲቲዎች Eየተከፈቱ

ስለሆነ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርትን ማስፋፋት ይኖርብናል። ለሥራ Aጡ ደግሞ የሙያ

ትምህርት ለመማር EንዲAግዘው የቴክኒከና ሙያ ትምህርት ቤት መገንባት የማያጠያይቅ

ነው::

በመሆኑም ለችግሮች መፍትሔ ለማምጣት Eንዲቻል የሚከተሉትን ተግባራት ማከናወን




• ትምህርት ቤቶችን መገንባት፣ የማስፋፋትና የማሳደግ ሥራ በበቂ መሥራት

መቻል፦

የቴክኒክና ሙያ ትምህርት ቤቶችን መክፈት

• የውስጥ ድርጅቱን ማሟላት

በከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ውስጥ የሚገኙትን የቴክኒክ

Eቃዎች ወረዳው በራሱ Eንዲጠቀም ማድረግ

በየወረዳው ያሉ ማክስማዎች ከAላቸው ስትራቴጅክ የሆነ ቦታና

የውስጥ ድርጅት Aንጻር ወደ ቴክኒክና ሙያ ተቋም ማሳደግ

ህብረተሰቡ በቴክኒክና ሙያ ግንባታ፣ ማሳደግና ማስፋፋት ወጭን

Eንዲጋራ ማድረግ

ቴክኒክና ሙያ ት/ቤት ሲቋቋም የAካባቢውን Eምቅ ሀብት ማEከል

ያደረገ ካሪኩለም መቅረጽ

ስልጠናው የሥራ ገበያን መነሻ ማድረግ

• የሰው ኃይል Aቅሙን ማሳደግ

በAካባቢው የሚገኙትን ባለሙያዎች መጠቀም

ክልሉ ቅድመ ሥራ ስልጠና Eድል ለሰልጣኞች መስጠት

የፖሊቴክኒክ ኮሌጅ በመክፍት ከፍተኛ ባለሙያዎችን ማፍራትና

በየኮሌጁ የሚታየውን የመምህራን Eጥረት መቀነስ

የሥራ ላይ ስልጠናን ማጠናከር

የሰው ኃይል Aያያዙን ማሻሻል

ተጨማሪ Aጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት መክፈት

በAቀማመጣቸው ፣ በውስጥ ድርጅታቸውና በግንባታቸው የተሻሉ

የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤቶችን ማሳደግ

መጋቢ ትምህርት ቤቶችን ማEክል በማድረግ በቀበሌ ደረጃ መገንባት

ህብረተሰቡ ወጭን Eንዲጋራ ማድረግ

መጨናነቅ በAለባቸው Aካባቢዎች የማስፋፋት ሥራ መስራት

የግል ባለሀብቱ ወደዘርፉ Eንዲገባ Aስፈላጊውን ሁሉ ጥረት ማድረግ

መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶችን ማበረታታት

ተጨማሪ መሰናዶ ትምህርት ቤቶች መክፈት

በወረዳ ዋና ከተማ የሚገኙትን ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶችን

ማሳደግ

በትልልቅ ከተሞች ተጨማሪ መሰናዶ ትምህርት ቤቶችን መገንባት



ህብረተሰቡ ወጭን Eንዲገራ ማድረግ

መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶ Eንዲሳተፋ ማድረግ

የግል ባለሀብቱ ወደዘርፉ Eንዲገባ Aስፈላጊውን ሁሉ ጥረት ማድረግ

ተግባራዊ የጎልማሶች ትምህርት ፕሮግራምን ማስፋፋት

መያዶች፣ ይነ መንግስታትና ፈቃደኛ ግለሰቦች Eንዲሳተፋ ማድረግ

በቀበሌው ውስጥ የሚገኙ ተቋማትን ማለትም ትምህርት ቤቶችን ፣

የገበሬዎች ማሰልጠኛ ተቋማትን፣ ቤተክርስቲያናትንና መስጊዶችን

መጠቀም

በማስተማር ዜዴዎች ላይ Aጫጭር ስልጠናዎች Eየተሰጡ ማስተማር

የሚችል ሁሉ EንዲAስተምር ማድረግ

2. የጤና Aጠባበቅ ዝርዝር ስትራቴጅካዊ Aቅጣጫዎች

በልማት ቀጠናው የጤና Aገልግሎትን በጥራትና በብቃት ለመስጠት Eንዲቻል

የሚከተሉት የጤና ስትራቴጅዎች ተነድፈዋል ።

የጤና Aገልግሎት ጥራትን ማስጠበቅ

ባለፋት የEቅድ Aመታት የመሠረታዊ የጤና Aገልግሎት ሽፋንን ለማሳደግ ጥረት የተደረገ

ቢሆንም ለጥራቱ የተሰጠው ትኩረት በሚጠበቀው ደረጃ ባለመሆኑ ችግሩ መፍትሔ ሳያገኝ

ቆይቷል ። ስለሆነም በቀጣይ ስድስት ዓመታት ለጉዳዩ ትኩረት በመስጠት ችግሩን

ለመፍታት ጥረት ይደረጋል።

• የባለሙያዎችን በብዛትና ጥራት ማሳደግ

• በዲፕሎማ ደረጃ ባለሙያዎችን በቅድመ ስራ ላይ ስልጠና መስጠት

• የተቋማት መምህራን ደረጃቸውን የጠበቁ ማድረግ

• በራሳቸው ወጭ የሚሰለጥኑትን ነባር ባለሙያዎች ማሳደግ

• በAገር ውስጥና በውጭ Aገር ዩኒቨርሲቲዎች ለነባር ባለሙያዎች የረጅምና የAጭር

ጊዜ ስልጠና መስጠት

• ሆስፒታሎች ለጤና ጣቢያዎች Eንዲሁም ጤና ጣቢያዎች ለጤና ኬላ

ባለሙያዎች ስልጠና Eንዲሰጡ ማድረግ

• የተቋማት ኃላፊዎች በጤና Aመራር ላይ Aጫጭር ስልጠናዎች EንዲAገኙ

ማድረግ

• በተቋማት መካከል የልምድ ልውውጥ Iንዲኖር ማድረግ

• ለባለሙያዎች የAጭርና የረዥም ጊዜ ስልጠና መስጠት



• የጤና ማኔጅመንት Iንፎርሜሽን ሲሰተም ማጠናከር

• ጤና ጣቢያዎችንና ሆስፒታሎችን የIንፎርሜሽን ቴክኖሎጅ ተጠቃሚ ማድረግ

• የጤና Aገልግሎቱን በጥራት ለማቅረብ ጥናትና ምርምር ማካሄድ

• የጤናን መረጃ በወሳኝ የልማት Aመልካቾች በመጠቀም መያዝና ለተጠቃሚው

ማቅረብ መቻል

መሠረታዊ የጤና Aገልግልት ሽፋን ማሳደግ

• የጤና ተቋማትን መገንባት

• በመንግስት የካፒታል በጀት በመያዝ ደረጃቸውን የጠበቁ ተቋማትን

በገጠርም ሆነ በከተማ መገንባት

• የAካባቢ ማቴሪያሎች በሕብረተሰቡ ሲቀርቡ የፋብሪካ ውጤቶች የሆኑ

ማቴሪያሎች በመንግስት ይቀርባሉ

• መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች የውስጥ ድርጅታቸውን በማሟላት

ለሥራው ምቹ ሁኔታ ይፈጥራሉ

• Eንደ Aየር ንብረቱ ሊቀያየሩ የሚችሉ ስታንዳርድ ፕላን ማዘጋጀት

• የጤና ተቋማትን ስርጭት ያካባቢውን ህዝብ ብዛት፣ የበሽታዎችን

ስርጭት ጫና የAካባቢውን ጆግራፊያዊ Aቀማመጥ ያገናዘበ ማድረግ

• የጤና ተቋሟትን ማስፋፋት

• መጨናነቅ በሚታይባቸውና በሽታ በሚበዛባቸው Aካባቢዎች

በህብረሰቡ ወይም መንግስት ወይም በመንግስትና በህዝብ ትብብር

ተጨማሪ ክፍሎች ይሰራሉ

• በAካባቢው ከሚገኙ በይነ መንግስታት ወይም መንግስታዊ ካልሆኑ

ድርጅቶች፣ ለጋሽ ድርጅቶች ጋር በትብብር መስራት

ትምህርት

ዓላማ Aንድ ፦ ጥራቱን የጠበቀ ትምህርት በየደረጃው በመስጠት ብቁ ዜጋ ማፍራት

ግብ 1 ፦ የሠለጠኑ መምህራን ድርሻና የመጀመሪያ ደረጃ የማጠናቀቅ ምጣኔ 100%

በማድረስ የትምህርቱን ጥራትና ብቃት ማሳደግ

ተግባራት

ሁሉንም የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት መምህራን በዲፕሎማ የተመረቁ ወይም

10+3 ትምህርታቸውን ያጠናቀቁና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት መምህራን ደግሞ

የመጀመሪያ ደረጃ ዲግሪ ትምህርትና ከዚያ በላይ የትምህርት ደረጃ ያላቸው

መምህራን Eንዲሆኑ በማድረግ በትምህርቱ ጥራት ላይ Aውንታዊ ተጽEኖ

ማሳደር።



በሁሉም የትምህርት Eርከኖች የመማሪያ መጽሐፍት ጥምርታን 1:1 ማድረስና

ሌሎች የማስተማሪያ መሳሪያዎችን በተቀመጠው ስታንዳርድ መሠረት በማሟላት

ለመማር ማስተማሩ መሻሻል AስተዋጽO ማድረግ

ሁሉም ትምህርት ቤቶችና የትምህርት ጽህፈት ቤቶች በሰለጠኑ ርEሳነ

መምህራንና ትምህርት ባለሙያች Eንደቅደም ተከተላቸው Eንዲመሩ በማድረግ

የትምህርት Aመራር ብቃት መጓደልን በማሻሻል የAመራር ስልታችንና የሀብት

Aጠቃቀማችንን ማሳደግ

በየትምህርት ደረጃው ያለውን ስርዓተ ትምህርት Aተገባበር በመፈተሸ የመማር

ማስተማሩን ሂደት ማሻሻል

የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት የማጠናቀቅ ምጣኔን ከ49.2% ወደ 100%

በማድረስ የትምህርት ስርዓቱ ተማሪዎችን በክፍል ደረጃ የማቆየት Aቅሙን

ያሳድጋል

የመጀመሪያ ደረጃና የመሰናዶ ትምህርትን የሴክሽን ተማሪ ጥምርታ 1፡40 ፣

የAጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርትን 1፡50 በማድረስ የክፍል መጨናነቅን

በማስወገድ ለመማር ማስተማሩ ምቹ ሁኔታ መፍጠር

ዓላማ ሁለት ፦ የትምህርትን ተሳትፎ በማሳደግ የተማረና Aምራች ዜጋ መፍጠር

ግብ 2 ፦የAንደኛ ክፍል ንጥር ቅበላና የመጀመሪያ ደረጃ የተጣራ የትምህርት ተሳትፎ

100% በማድረስ የሚሊኒየም ግቦችን ማሳካት

ተግባራት

• የAንደኛ ክፍል ንጥር ቀበላን 100% ማድረስ

• የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት የተጣራ የትምህርት ተሳትፎ 100% ማድረስ

• 138 ኣዲስ ፣ 196 ተጨማሪ መማሪያ ክፍሎችን በመገንባት የAጠቃላይ ሁለተኛ

ደረጃ ትምህርት በሁሉም የወረዳና የከተማ Aስተዳደሮች በመገንባት ጥቅል

የትምህርት ተሳትፎ ከ38% ወደ 70% በማሳደግ ለከፍተኛ ትምህርት የሚዘጋጅ

የሰው ኃይል መፍጠር

• የመሰናዶ Aጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶችን በሁሉም የወረዳና የከተማ

Aስተዳደሮች መገንባትና የትምህርት ቤቶችን ቁጥር ከ19 ወደ 33 ማሳደግ

• የጎልማሶችን መሰረታዊ ትምህርት ፕሮግራም በማስፋፋት የማይማንን ቁጥር በ50

በመቶ በመቀነስ Aርሶ Aደሩን የልማቱ ተካፋይ ማድረግ



ግብ 3 ፦ ሁሉንም ወረዳዎች የሁለተኛ ደረጃና የቴክኒክና ሙያ ትምህርት ተጠቃሚ

በማድረግ

በልማቱ ተሳታፊ የሚሆን መካከለኛ የሰለጠነ የሰው ኃይል ማፍራት


9 ቴክኒክና ሙያ ተቋማትን በመገንባት ከAጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት

ፕሮግራም ትምህርታቸውን ለሚAጠናቅቁ 80 በመቶው ለሚሆነው የቴክኒክና

ሙያ ስልጠና Eድል ተጠቃሚ በማድረግ Aምራች ኃይል መፍጠር

138 ኣዲስ፣ 196 ተጨማሪ ክፍሎችን በመገንባት የAጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ

ትምህርት ጥቅል የትምህርት ተሳትፎ ከ41.3% ወደ 70% በማሳደግ ለከፍተኛ

ትምህርት የሚዘጋጅ የሰው ኃይል መፍጠር

ሁለት ደረጃቸውን የጠበቁ የፖሊቴክኒክ ኮሌጆች / ደረጃ 5/ በመገንባት ልማቱ

የሚፈልገውን የሰው ኃይል ማፍራት

8 መሰናዶ ከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶችና 102 ተጨማሪ መማሪያ

ክፍሎችን በመገንባት ለመማር መስተማሩ ምቹ ሁኔታ መፍጠር

ጤና

ዓላማ Aንድ ፦ መከላከልን መሠረት ያደረገ የጤና Aገልግሎትን በጥራትና በስፋት

በማቅረብ ጤናማ ህብረተሰብ በመፍጠር ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ

ግብ 1 ፦ ሁሉም የጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና ነዋሪ ጥራትና ብቃት ያለው መሠረታዊ

የጤና Aገልግሎት Eንዲገኝ በማስቻል ጤናው የተጠበቀ ዜጋ መፍጠር

ተግባር

• 879 የጤና ባለሙያዎችን በመቅጠር ብቃትና ደረጃውን የጠበቀ የሰው ኃይል

Eንዲኖር በማድረግ የAገልግሎት ጥራቱን ማስጠበቅ

• 688 የጤና ኤክስቴንሽን ባለሙያዎችን ወደ ዲፕሎማ በማሳደግ

የመከላከሉን ሥራ ማጠናከር

• ለሁሉም የጤና ተቋማት በተቀመጠው ስታንዳርድ መሠረት የውስጥ

ድርጅታቸውን በማሟላት የተቋማትን የAገልግሎት Aስጣጥ ጥራት ማሳደግ

• በ357 የገጠር የቀበሌ ማEከላት ባለሶስት ጎማ ሞተሮች ግዥ በመፈጸም

ለወላዶችና ለበሽተኛ Aገለግሎት Eንዲሰጡ በማድረግ የገጠሩን ህዝብ

የፈጣን ጤና Aገልግሎት ተጠቃሚ ማድረግ መቻል ።

• በጣና Aካባቢ የሚገደቡ ግድቦች Eስኪጠናቀቁ ድረስ ለ130 የጣና ዙሪያ

ቀበሌዎች ተንቀሳቃሽ የህክምና Aገልግሎትን መስጠት



• ለ1,808,814 ለሚሆን Aምራች የህብረተሰብ ክፍል በጤና ላይ ያለውን

Eውቀትና ግንዛቤ በማሳደግ የAመለካከት ለውጥ EንዲAመጣና ጤናውን

Eንዲጠብቅ የጤና Aጠባበቅ ትምህርት መስጠት

• 515 የጤና ተቋም Aመራር Aካላት በAጫጨር ስልጠናዎች ላይ Eንዲሳተፋ

ማድረግ

ግብ 2፦ የመሠረታዊ የጤና Aገልግሎት ሽፋንን 100% በማድረስ ጤናማ ህብረተሰብ

መፍጠር መቻል

ተግባር

• መሠረታዊ የጤና Aገልግሎት ሽፋንን በ2000 ከነበረበት 94.1% በ2007

ወደ 100% ማድረስ

• 225 ጤና ኬላዎች፣ 12 ጤና ጣቢያዎች ፣ 4 የገጠርና የዞን ሆሲፒታሎችን

መገንባት

• 10 ጤና ኬላዎችን ወደ ጤና ጣቢያ ፣ 4 ጤና ጣቢያዎችን ወደ ገጠር

ሆስፒታል ማሳደግ

• 5 ሆስፖታሎችን ማስፋፋትና የውስጥ ድርጅታቸውን በማሟላት ደረጃቸውን

የጠበቁ ማድረግ

ግብ 3 ፦የEናቶች ሞት ምጣኔ Aገልግሎት ሽፋን 290/100,000 በማድረስ የEናቶችን

ጉዳት መቀነስ

ተግባር

• በ2007 የቅድመ ወሊድ Aገልግሎት ሽፋንን 100% ማድረስ

• በ2007 ሁሉም Eናቶች በሠለጠነ የሰው ኃይል ታግዘው በጤና ተቋማት

የወሊድ Aገልግሎት ስለሚAገኙ የወሊድ Aገልግሎት ሽፋኑን 100%

ማድረስ

• በ2007 ሁሉም Eናቶች የድህረ ወሊድ Aገልግሎት ስለሚAገኙ ሽፋኑን

100% ማድገስ

• የEናቶች ሞት ምጣኔ Aገልግሎት ሽፋን 290/100,000 ማድረስ

• የቤተሰብ ምጣኔ Aገልግሎትን ሽፋንን ወደ 100% ማሳደግ

ግብ 4 ፦የህጻናት ሞት መጠን/ ከAምስት ዓመት በታች ወደ 63/1000 መቀነስ

ተግባር

• በ2007 ሁሉም ህጻናት ክትባት ተጠቃሚ በማድረግ ሽፋኑን 100 %ማሳደግ



• የህጻናት ሞት መጠን/ ከAምስት ዓመት በታች/ Aሁን ካለበት 123/1000

ወደ 63/1000 Eና ከAንድ ዓመት በታች ከ96/1000 ወደ 45/1000 ዝቅ

ማድረግ

• የህጻናት የኩፍኝ ክትባትን ተጠቃሚ በማድረግ ሽፋኑን 100% ማድረስ

መቻል

ግብ 5 ፦በሁሉም የቀጣናው ቀበሌዎች የወባንና ተላላፊ በሽታዎችን በተደራጀና

በተቀናጀ መልኩ በመግታት ጤናማና Aምራች ዜጋ መፍጠር

ተግባር

• በኬሚካል የተነከረ የወባ መከላከያ Aጎበር ለህብረተሰቡ በበቂ መጠን

በማቅረብና ሁሉም ኑዋሪ ተጠቃሚ በማድረግ የAጎበር ሽፋኑን ወደ 100 %

በማድረስ የበሽተኛውን ቁጥር መቀነስ መቻል

• የኤች Aይቪ ኤድስ ተጠቂዎች በሙሉ የIች Aይቪ መድሐኒት /ART /

Aቅርቦት Eንዲኖር በማድረግ ሽፋኑን ወደ 100% ማሳደግ

9.9 መልካም Aስተዳደርን የማስፈንና የAቅም ግንባታ ስትራቴጂ ዓላማ Aንድ በግለሰብ ደረጃ ያሉ የፀጥታ ሥጋቶችን በበለጠ መቀነስና ፍትሀዊ

የመሬት Aስተዳደር በማስፈን ሴቶችና ወንዶች በEኩልነት የቀጠናውን ቁሳዊ ፣ ሰብAዊና

ባህላዊ ሀብቶችን ለማልማትና ለመጠቀም ምቹ ሁኔታዎችን መፍጠር

ግብ 1፡ ማህበረሰቡን በማሳተፍና ባህላዊ ግጭት Aፈታት Aማራጮችን በመጠቀም

ወንጀልን መከላከልና ጸጥታን ለማስቀጠል ኮሚኒቲ ፖሊሲግን በሁሉም የገጠርና ከተማ

ቀበሌዎች ማጠናከር

ግብ 2፡ የመሬት Aስተዳደር ሥርዓቱን ፍትሀዊና ቀልጣፋ የበለጠ በማደረግ መሬት

ተጠቃሚዎች በክርክርና ፍትህ Aፈጻጸም የሚያባክኑትን ጊዜ መቀነስ


• በሁሉም የገጠር ቀበሌዎች ጠንካራ የካዴስትራል ስርቨ በማካሄድ መሬት

መለየትና መመዝገብ (land inventory) Eና መረጃ መያዝ ፣

• በጥናት ላይ ተመስርቶ የመሬት Aጠቃቀምና Aስተዳደር ፖሊሲ፣ ህጎችና

ደንቦችን ማሻሻል

• በመሬት Aጠቃቀምና Aስተዳደር ፖሊሲ፣ ህጎችና ደንቦች ላይ ተጠቃሚዎች

ግንዛቤ Eንዲኖራቸው ማድረግ

ግብ 3፡ ሴቶች ተሳታፊና ተጠቃሚ Eንዲሆኑ በሁሉም ደረጃ ሥርዓተ-ጾታን መስረጽና

የሴቶችን ጉዳይ ማካተት (Gender mainstreaming)



9.10. የቱሪዝም ሃብትን የማልማትና የመጠቀም ስትራቴጂ፣

ከቱሪዝም በተሻለ ተጠቃሚ ለመሆን በመዳረሻ Aካባቢዎች መሠረተ ልማቶችን ማሟላት፣

በቱሪስት Aገልግሎት ዘርፍ የተሰማሩ ተቋማትንና በቀጥታ Aገልግሎት የሚሰጡ የህ/ሰብ

ክፍሎችን Aቅም መገንባት፣በዘርፉ የግል ባለሃብቱን ተሳትፎ ማሳደግ፣የሰለጠነ የሰው ሃይል

ማፍራት፣ በቱሪዝም ሃብቶች ፍለጋ፣ልማትና ጥበቃ ህ/ሰቡን ማሳተፍ ከዚህም ተጠቃሚ

Eንዲሆን ማድረግና የመሳሰሉ Aቅጣጫዎችን መከተል ያስፈልጋል፡፡

ዓላማ

የቱሪዝም ዘርፍ በቀጠናው የIኮኖሚ Eድገት ውስጥ የሚጠበቅበትን ድርሻ Eንዲወጣና

በAገር ገጽታ ግንባታም ሆነ በሥራ Eድል ፈጠራ ተገቢ ሚናውን Eንዲጫወት ማድረግ፡፡፡

ግብ 1

የAገር ውስጥና የውጭ ቱሪስቱን ብዛት በየዓመቱ በ40 በመቶ Eንዲጨምርና የቱሪስቶች

ቆይታ Eንዲራዘም ማድረግ፣

ዋናዋና ተግባራት

• በዋና ዋና የቱሪስት መዳረሻዎች መሠረተ ልማቶች Eንዲሟሉ ማድረግ

• Aዳዲስ የቱሪስት መስህቦችን ማፈላለግ

• መስህቦችን ማስተዋወቅ

• ቱሪዝምን በተመለከተ የግንዛቤ ፈጠራ ሥራ መሥራት

• በቱሪስት Aገልግሎት ዘርፍ በቀጥታም ሆነ ቀጥታ ባልሆነ መልክ የተሰማሩ

ተቋማትን Aገልግሎት የሚሰጡ ግለሰቦችንና ማህበራትን Aቅም መገንባት፣ ለቱሪስቱ

ጥራት ያለው Aገልግሎት Eንዲሰጡ ክትትልና ድጋፍ ማድረግ

• የግል ባለሃብቱ በቱሪዝም ልማቱ በስፋት Eንዲሳተፍ ማበረታቻዎችን Aጥንቶ

ማቅረብ

• የግብርና ምርቶች የቱሪዝም ገበያ Eንዲኖራቸው ማድረግ በሌላ በኩል ቱሪስቶች በተለይም

የውጭ ቱሪስቶች የሚፈልጓቸውን Eንደ Aት/ፍራፍሬ የመሳሰሉ የግብርና ምርቶችን

መረጃ በመያዝ ከግብርናው ጋር ማስተሳሰር

• የቱሪዝም ልማቱን ማፋጠን የሚያስችሉ Aሰራሮችን ማዘጋጀት፣ ጥናቶችን ማካሄድ

(የቱሪስት መዳረሻ ፕላን፣ክልላዊ የፕሮሞሽን ስትራቴጅ ወዘተ)

• በክልሉ በቱሪዝም መስክ የሰለጠነ ባለሙያ በስፋት ማፍራት የሚያስችል ሥልት

መንደፍ

• የቱሪዝም ንግድና ባዛር ማዘጋጀት

• ሁሉንም የቅርስና መስህብ ቦታዎች መከለልና የAጠቃቀም ግጭቶችን ማስቀረት



• ለቱሪዝም መስህብ ሊሆኑ የሚችሉ ፓርኮችንና ጥብቅ ቦታዎችን ማልማት

9.11. የማEድንና Iነርጅ ሀብትን በስፋት የማልማትና የመጠቀም ስትራቴጂ ፣

የልማት ቀጠናውን በግንባታ ማEድን የግንባታ Aቅም ለማሳደግ በዘርፉ ለተሰማሩና

ለሚሰማሩ ማህበራትና ግለሰቦች የስልጠና የምክርና የድጋፍ Aገልግሎቶችን

ማቅረብና ማመቻቸት

ተቋሙን ከማጠናከር Aንፃር መዋቅሩን Eስከ ወረዳ በወጥነት በማውረድ የሰው

ሃይሉን በማሟላት ተፈላጊውን ስልጠና መስጠት

የተለያዩ ማEድናት ቦታን በመለየት በዘመናዊ መሳሪያዎችና ቴክኖሎጅ ተጠቅሞ

ጥናት በማካሄድ ለባለሃብቶችና ድርጅቶች በሚያመች መልኩ ማስቀመጥ

የከበሩ ማEድናትን መጠበቅ፣ ማስተዋዎቅና መረጃው ባለሃብቶችን በሚስብ ሁኔታ

በማጠናቀር ማEድናቱ ወጥተው ለሚፈለገው Aገልግሎት Eንዲዉሉ ሁኔታዎችን

ማመቻቸት

የህገ ወጥ ንግድንና ሃብት ብክነትን በመቆጣጠር የAካባቢውን ህብረተሰብ

በማህበራት በማደራጀት ተጠቃሚ የሚሆንበትን ስልት ነድፎ መንቀሳቀስ

የማEድን ሀብቱን ለመጠቀምና ለማሳደግ በዘርፉ ለተሰማሩና ለሚሰማሩ ድርጅቶችና

ግለሰቦች የስልጠና የምክርና የድጋፍ Aገልግሎቶችን ማቅረብና ማመቻቸት

Aላማ Aንድ

የልማት ቀጠናውን የማEድን ሀብት ውጤታማ በሆነ መንገድ በማልማትና በመጠቀም

ገቢን በማሳደግ የምግብ ዋስትናን ማረጋገጥ

ግብ 1 የልማት ቀጠናውን የማEድን ሀብት በAግባቡ ማጥናትና ሰፊ የማስተዋወቅ ስራ በመስራት በመስኩ የተሰማሩ ባለሃብቶችን ብዛት ከ 5 ወደ 20 ማድረስና ከማEድን የሚገኘውን Aመታዊ ገቢ ብር ከ 300000 ወደ 1600000 ማሳደግ


ፍላጎትን መሰረት በማድረግ የቀጠናውን የስነ ምድር ማEድን ሃብት ጥናት ሽፋን Aሁን ካለበት ደረጃ 5 Eጥፍ ማሳደግ

ከማEድን ስራ ፈቃድ የሚገኘውን \ከሮያሊቲ ከመሬት ኪራይና ከፈቃድ Aገልግሎት ወዘተ \ Aመታዊ ገቢ ማሳደግ

በማEድን ልማት የሚሰማሩ ባለሃብቶችን ተሳትፎ ማሳደግ በግል ወይም በማህበር ተደራጅተው በባህላዊ መንገድ ማEድን የሚያመርቱ Aምራቾችን ቁጥር ከ500 ወደ1770 ማሳደግ

Aሁን የሚታየውን ህገ ወጥ የማEድን ምርትና ግብይት 80 በመቶ የሚሆነውን ማስቆም



10. የድርጊት መርሀ ግብር ሰንጠረዥ 1: የውሃ ሃብት Aጠቃቀም የድርጊት መርሀ ግብር

የመፈፀሚያ ጊዜ ሠሌዳ ተ\ቁ ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈፃሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ሀ\ መስኖ ልማት ግብ 1 :- መካከለኛና ከፍተኛ የመስኖ ፕሮጀክቶችን በማከናወን Aሁን በመልማት ላይ ያለውን 1719 ሄ\ር መሬት ወደ 141216.5 ሄ\ር ማሳደግ

1 መረጃ መሰብሰብና የዳሰሳ ጥናት ማካሄድ ቁጥር 11 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ግ\ገ\ል \ቢሮ 7 4 0 0 0 0

2 የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን ጥቅል 11 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ግ\ገ\ል \ቢሮ 7 4 0 0 0 0 3 ጥናትን መሰረት ያደረገ የወንዝ ጠለፋና

የግድብ የመስኖ ፕሮጀክት ግንባታ ማከናወን

ቁጥር 11 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ግ\ገ\ል \ቢሮ 7 4 0 0 0 0

3.1 ግድብ ቁጥር 2 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ግ\ገ\ል \ቢሮ 2 0 0 0 0 0 3.2 ወንዝ ጠለፋ ቁጥር 4 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ግ\ገ\ል \ቢሮ 2 2 0 0 0 0

3.3 ፓምፕ ቁጥር 5 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ግ\ገ\ል \ቢሮ 3 2 0 0 0 0

3.4 ዘላቂነቱን ለማረጋገጥ የመስኖ ኮሚቴ ማህበር ማቋቋም

ማህበር 60 ዞን ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 0 0 0 30 30 0

3.5 ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ ጥቅል ዞን ግ\ገ\ል ጽ\ቤት

4 Aጫጭር ሙያዊ ስልጠናዎችን ለቀበሌ ባለሙያዎች መስጠት

ቁጥር 400 ዞን ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 150 150 100 0 0 0

5 የልምድ ልውውጥ ማድረ ዙር 12 ዞን ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 2 2 2 2 2 2 ግብ 2:- የባህላዊ (ወንዝ ጠለፋ፣ምንጭ፣ባህላዊ Eጅ ጉድጓድና ኩሬ) መስኖን በማስፋፋት Aሁን ካለበት 31000ሄ\ር ወደ 80,000 ሄ\ር ማሳደገ

1 በባህላዊ ዘዴ በመስኖ ሊለሙ የሚችሉ መሬቶችን መለየት

2 በመስኖ ልማት ሰፊ መሬትን መሸፈን ሄ\ር 50900 ዞን ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 2.1 ባህላዊ Eጅ ጉድጓድ

ቁጥር 15000 ዞን ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 4000 3500 3500 3000 500 500

2.2 ኩሬ ቁጥር 24000 ወረዳ ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 6000 5000 5000 4200 3000 800 2.3 ምንጭ ቁጥር 2000 ወረዳ ግ\ገ\ል\ ጽ\ቤት 600 420 400 300 150 130




2.4 ወንዝ ጠለፋ ቁጥር 900 ወረዳ ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 400 300 150 30 20 0 3 ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ ጥቅል ወረዳ ግ\ገ\ል ጽ\ቤት

4

የግንዛቤ ማስጨበጫ ትምህርት መስጠት

ዙር 12 ወረዳ ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 2 2 2 2 2 2

ግብ 3:- በፔዳል ፓምፕ፣ ሞተር ፓምፕ፣ጅOሜምብሬንና ሌሎች ጉድጓዶች Aማካይነት Aሁን የሚለማውን 10000 ሄ\ ር መሬት ወደ 60000 ሄ\ር ማሳደግ

ው\ሀ\ል\ ቢሮና ግ\ገ\ል \ቢሮ

1 የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን ቁጥር ግ\ገ\ል \ቢሮ 2 ጥናትን መሰረት ያደረገ የመስኖ Aውታር

ፕሮጀክት ግንባታ ማከናወን ቁጥር ግ\ገ\ል \ቢሮ

2.1 ጉድጓድ በጅOሜምብሬን

ቁጥር 18000 ግ\ገ\ል \ቢሮና ዞንግ\ገ\ል ጽ\ቤት

4000 4000 4000 3000 2000 1000

2.2 ሞተር ፓምፕ


10000 10000 10000 4000 4000 2000

2.3 ፔዳል ፓምፕ


6000 4000 4000 4000 1000 1000

2.4 በኮንክሪት የተሰሩ የተለያየ ቅርፅ ያላቸው ጉድጓዶች


2000 2000 2000 2000 1000 1000

3 ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ

ጥቅል ግ\ገ\ል \ቢሮና ዞንግ\ገ\ል ጽ\ቤት

ግብ 4:- የልማት ቀጠናውን የከርሰ ምድርና ገፀ ምድር ውሀ ዝርዝር ጥናት በማከናወን በትክክል ያለውን የውሀ ሀብት ማወቅና ጥቅም ላይ ማዋል

1 የልማት ቀጠናውን ውሃ ሀብት ጥናት ማከናወን

ጥቅል 1 ው\ሀ\ል\ ቢሮ

ግብ 5:- በወንዞች መስፋት ምክንያት የሚባክነውን መሬት ሙሉ በሙሉ መጠበቅ

1 የወንዝ መግራት ግንባታ ማከናወን ኪ\ሜ 20 ው\ሀ\ል\ ቢሮ 20 0 0 0 0 0 2

በባህላዊ መንገድ በAፈር መከላከለ ኪ\ሜ 45 ዞን ግ\ገ\ል ጽ\ቤት 45 0 0 0 0 0

3 የወንዞች ዳርቻን መጠበቅ(Aለመነካካት) ኪ\ሜ 4 የወንዝ ዳር ዛፎችን መትከል ኪ\ሜ

ለ\ ንፁህ መጠጥ ውሃ Aቅርቦት




ግብ 6 የልማት ቀጠናዉን የገጠር የመጠጥ ዉሃ ሽፋንን Aሁን ካለበት41% በ2007 100% ማድረስ

1 የመረጃ መሰበሰብና ዳሰሳ ጥናት ቁጥር 1566 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ዞን ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት

395 352 319 263 224 13

2 የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን ቁጥር 1566 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ዞን ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት

395 352 319 263 224 13

3 የዉሃ ተቋማት ግንባታን ማከናወን 3.1 ጥልቅ ጉድጓድ መቆፈርና የስርጭት

ስራውን ማከናወን (Deep well with distribution system)

ቁጥር

182

ው\ሀ\ል\ ቢሮ 60 41 30 30 20 1

3.2 መለስተኛ ጥልቅ ጉድጓድ ፓምፕ የተገጠመለት(Shallow well with hand pump)

ቁጥር

604

ው\ሀ\ል\ ቢሮና ዞን ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት

150 130 130 100 90 4

3.3 ምንጭ ማጎልበት ከስርጭት ጋር (Spring development with distribution system)

ቁጥር

60

ው\ሀ\ል\ ቢሮና ዞን ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት

15 13 12 13 5 2

3.4 ምንጭ ማጎልበት (on spot or with CC Spring development )

ቁጥር 70

ወረዳና ዞን ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት 20 18 12 10 9 1

3.5 ዘመናዊ Eጅ ጉድጓድ ፓምፕ የተገጠመለት (Hand dug well fitted with hand pump)

ቁጥር

650

ወረዳና ዞን ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት 150 150 135 110 100 5

ድምር 1566 395 352 319 263 224 13 3.6 ገመድ ፓምፕ(Rope pump) ቁጥር 1000

ወረዳ ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት

225 225 200 200 100 50

3.7 ጥገና ቁጥር 470 ወረዳ ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት

15 30 80 90 105 150

3.8 የግንባታ ጥራት ቁጥጥር በጥቅል 1 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ዞን ው\ሀ\ል\ ጽ\ቤት

3.9 የውሃ ጥራት ቁጥጥር መሳሪያ Aቅርቦት ሴት 15 10 5 0 0 0 0 3.1 ለዉሃ ተቋማት ባለሙያዎችተግባራዊ

Oፕሬሽንና ጥገና ስልጠና መስጠት ቁጥር 4698 ው\ሀ\ል\ ቢሮና ዞን ው\ሀ\ል\

ጽ\ቤት 1185 1056 957 789 672 39

3.11 የመፍቻ መሳሪያ Aቅርቦት በወረዳ 15 ው\ሀ\ል\ ቢሮ 15 0 0 0 0 0 3.12 የመለዋወጫ Eቃ Aቅርቦት በወረዳ 15 ው\ሀ\ል\ ቢሮ 15 0 0 0 0 0 ግብ 7 የልማት ቀጠናዉን ከተሞች የመጠጥ ዉሃ ሽፋንን Aሁን ካለበት 72% በ2007 100% ማድረስ

1 የመረጃና ዳሰሳ ስራ ማካሄድ ቁጥር 73 ው\ሀ\ል\ ቢሮ 14 15 14 13 12 5




2 የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን ቁጥር 73 ው\ሀ\ል\ ቢሮ 14 15 14 13 12 5 3 የማሻሻያና ማስፋፊያ ዉሃ ተቋማት

ግንባታን ማከናወን ው\ሀ\ል\ ቢሮ

3.1 ተጨማሪ ጥልቅ ጉድጓድ በመቆፈር የስርጭት ስራውን ማሻሻልና ማከናወን (Deep well with improved distribution system)

ቁጥር 70 ው\ሀ\ል\ ቢሮ 14 14 13 12 12 5

3.2 ምንጭ ማጎልበት ከስርጭት ጋር (Spring development with distribution system)

ቁጥር 3 ውሀ Aገልግሎት 1 1 1 0 0 0

3.3 ለባለሙያዎች ተግባራዊ Oፕሬሽንና ጥገና ስልጠና መስጠት

ቁጥር 219 ው\ሀ\ል\ ቢሮ 42 45 42 39 36 15

ሰንጠረዥ 2: የመሬት Aጠቃቀም ስትራቴጂካዊ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራት መርሃ ግብር

የመፈፀሚያ ጊዜ ሠሌዳ

ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007 ግብ 1. በሚቀጥሉት 3 ዓመታት በቀጠናው ባሉ ተፋሰሶች በሙሉ (2739 ንUስ ተፋሰሶች) Aሳታፊ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ ማዘጋጀትና ተግባራዊ ማድረግ

2379 ተፋሰሶችን በመለየት ሥነ ህይወታዊ፣ ፊዚካላዊ Eና ማህበረ-Iኮኖሚያዊ ጥናት ማካሄድ

ቁጥር 2739

913

913 913 x x x በAሳታፊ የመሬት Aጠቃቀም ጥናት ላይ ስልጠና መስጠት

ቁጥር 1140

570

570 x x x x



ሰንጠረዥ 3: የAፈርና ውሃ ጥበቃ ስትራቴጂክ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራት መርሃ ግብር


ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007 ግብ 1. Aፈር መሸርሸርንና የውሃ ብክነትን በመቀነስ መሬትን ለላቀ Iኮኖሚያዊ ውጤት ለማብቃት በ2007 ተፋሰስን መሰረት ያደረገ የተቀናጀ የAፈር ጥበቃና ውሃ Eቀባ ሥራን 100% ማድረስ በEርሻ ማሳ ላይ ፈዚካላዊ የAፈር ጥበቃና የውሃ Eቀባ ዘዴዎችን ማከናወን *Eርከን ሥራ ሄ/ር 180,703 45,176 72,281 63,246 x x x *Eርከን ጥገና ሄ/ር 196,966 47,435 20,329 27,557 33,882 33,882 33,882 *የጎርፍ መቀልበሻ ቦይ

ኪ/ሜ

8,912 8,912 x x x x x *የውሃ ማፋሰሻ ቦይ

ኪ/ሜ

2,478 2,478 x x x x x ሥነ ህይወታዊ የAፈር ጥበቃ ዘዴዎችን ማከናወን

*Eርከንን በስነ ህይወታዊ ዘዴ ማጠናከር ሄ/ር 338,818 33,882 67,764 67,764 67,764 67,764 33,882


*ክትር ሥራ

ኪ/ሜ

8,964 2241 3586 3137 x x x *ክትር ጥገና

ኪ/ሜ

4,094 224 298.8 657.4 971.1 971.1 971.1

የተራራ ልማትን ማካሄድ *ማይክሮ ቤዚን ሥራ ቁጥር 11,578,185 2,894,546 4,631,274 4,052,365 x x x *የጋራ ላይ Eርከን

ሄ/ር

21,694 5,424 8,678 7,593 x x x ግብ.2 በደጋና በወይና ደጋማ ሥነ ምህዳር ያለውን ከፍተኛ Aሲዳማ Aፈር Aሁን በየዓመቱ ከሚለየው 50% ተጨማሪ የመለየት ሥራ በማካሄድና በማልማት የሰብል ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ




ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007 በAሲዳማነት የተጠቁ መሬቶችን መለየት ሄ/ር

13,578 1,358

2,715 2,715

2,716

2,716

1,358

በAሲዳማነት ለተጠቁ መሬቶች ኖራ መጠቀም ኩ/ል

407,340 40,740

81,450 81,450

81,480

81,480

40,740

ለAሲዳማ Aፈር የሚጨመረውን የኖራ መጠን ለዋና ዋና Aፈርና የሰብል ዓይነቶች በምርምር መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል ቁጥር 1 x x x 1 x x የAፈር Aሲዳማነትን የሚቋቋሙ የሰብል Eይነቶችን ለይቶ ማልማት

x x x x x x x የAፈርና ውሃ Eቀባ ሥራዎችን Aጠናክሮ መቀጠል

በግብ 2 ሥር የተመለሰ x x x x x x x

ግብ 3. የተቀናጁና የተለያዩ የAፈር ለምነት ማሻሻያ ቴክኖሎጂዎች Aጠቃቀምን በማሳደግ Eየቀነሰ ያለውን የAፈር ለምነት ማሻሻልና ምርትና ምርታማነትን መጨመር

የኮምፖስት Aጠቃቀምን ማሳደግ ቶን 7,068,600 2,356,200 2,356,200 2,356,200 2,356,200 2,356,200 2,356,200

የኮምፖስት Aጨማመር መጠንን በዋና ዋና Aፈርና የሰብል ዓይነቶች በምርምር መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል ቁጥር 1 x x 1 x x x በምርምር 6 የAረንጓዴ ማዳበሪያ ዓይነቶችን መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል ቁጥር 6 x x 3 x x 3 የህያው ማዳበሪያ Aጠቃቀምን ከፍ ማድረግ ኩ/ል x x x x x x x Aውደ ጥናት ማካሄድና Aዳዲስ ለሚወጡ ቴክኖሎጂዎች ስልጠና መስጠት

ተሳታፊ ቁጥር 1044 147 201 147 201 147 201



ሰንጠረዥ 4: የደንና Aግሮፎሬስትሪ ልማትና ጥበቃ የድርጊት መርሃግብር Eቅድ

የማስፈፀሚያ ጊዜ ሰሌዳ ተ.ቁ ግብና ዋና ዋና ትግባራት መለኪያ ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ግብ 1 በሚቀጥሉት 6 Aመታት Aሁን ካለበት ደን ሽፋን 12% ማሳደግ

1 ችግኝ ጣቢያ ማካሄድና ማቋቋም 1.1 ችግኝ ማፍላት ሚ.ቁ 4578.65 1.2 የዛፍ ዘር ማቅረበ ኩ/ል 548.82 87 88.74 90.5 92.3 94.2 96.08 1.3 ፖሊቲን ቱብ ማቅረብ ኩ/ል 9187.35 1457 1486.14 1515 1545.3 1576.21 1607.7 2 ችግኝ መትከል ሄ/ር 3814 604.86 616.96 629.3 641.88 654.2 667.29 3 ሁለገብ Eጽዋት ዘር ማባዛት ሄ/ር 5 5 5 5 5 5 5 4 መንግስት ደን ጥበቃ ሄ/ር 7830 7830 7830 7830 7830 7830 7830

5 ደን ቅየሳ ቆጠራና ምዝገባ ማካሄድ ሄ/ር 2434.96 405.83 405.83 405.83 405.83 405.83 405.83

6 ደን ማናጅሜንት ፐላን ማዘጋጀት ሄ/ር 4350.96 725.16 725.16 725.16 725.16 725.16 725.16

7

የዱር Eንሰሳትና AEዋፋትን መናህሪያና መጠለያ ቦታ በጥናትመለየት ቁ.ር 2 2

8 ስልጠናና Aዉደ ጥናት ተሳታፊ .ቁ 924 121 187 121 187 121 187 9 ድጋፍና ክትትል ቁ.ር 366 61 61 61 61 61 61

Aስተያየት:-ችግኝ ማፍላትና መትከል የመንግስት የግልና የማህበራትን ያካትታል።



ሰንጠረዥ 5: የሰብል ስትራቴጂካዊ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራት መርሃ ግብር

የመፈፀሚያ ጊዜ ሰሌዳ

ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈፃሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007 ግብ 2 ፣ የሰብል ግብዓቶችን በጥራት፣ በሚፈለገው መጠንና ጊዜ ማቅረብና ማሰራጨት

የተሻሻሉ የሰብል ዝርያዎች Aቅርቦት ኩ/ል 425042 ምርጥ ዘር ድርጅት 42698 46580 52402 62107 81515 139740

የማዳበሪያ Aቅርቦት ኩ/ል 6311569 Aቅራቢ ድርጅት 590715 654331 749755 908793 1226871 2181104

ኮምፖስት ማዘጋጀት ኩ/ል 469680175 ግብርና ኤክስቴንሽን 58317358 61070830 65201038 72084717 85852076 127154153

ፀረ ተበባይ መድሃኒት Aቅርቦት ሊ/ር 194426 Aቅራቢ ድርጅት 22455 23827 25886 29316 36178 56762 መስራች የበቆሎ ዝርያዎች Aቅርቦት

ኩ/ል

9000

ግብርና ምርምር

800

1000

1200

1400

2000

2600

የድንች ምርጥ ዘር Aቅርቦት ኩ/ል 34672 ምርጥ ዘር ድርጅት 2625 3060 3712 4800 6975 13500

የAትክልትና ፍራፍሬ ዘር Aቅረቦት 8555 762 854 991 1220 1678 3050

ስኳር ድንች ቁርጥራጭ Aቅርቦት በቢሊዩን ቁ 5.72 0.70 0.73 0.78 0.87 1.05 1.57

ምርጥ ዘር ድርጅት ማቋቋም ቁ 1 የክልል መንግስት X

ግብዓት Aቅራቢ ድርጅቶችን መከታተል X X X X X X የግብዓት ጥራትን የሚቆጣጠር Aካል ማቋቋም ቁ 1 የክልል መንግስት X ግብ 3 ፣ Aዳዲስ የሰብል ቴክኖሎጅዎችን ማውጣት ፣ ማላመድና ጥቅም ላይ Eንዲዉሉ ማድረግ

ምርታማነትን ማሳደግ ኩ/ ሄ 35.40 36.33 37.71 40.01 44.62 58.45

ምርትን ማሳደግ ኩ/ል 262002314 38895844 41110157 44431626 49967407 61038970 94253658 የተሻሻሉ ዝርያዎችን ማላመድና ማውጣት ቁ 20 ግብርና ምርምር ውርጭ የሚቋቋሙ ዝርያዎችን ማላመድና ማውጣት ቁ 4 ግብርና ምርምር የበሽታና ተባይ ቁጥጥር ቴክነኖሎጂ ማውጣት ቁ 10 ግብርና ምርምር ቅንጅታዊ የተባይ ቁጥጥር ቴክኖሎጂ መተግበር ቁ 3 ግብርና ኤክስቴንሽን X X X X X X

የኮምፖስት Aጠቃቀም ኩ/ሄ ግብርና ኤክስቴንሽን 60 62 65 71 82 116

የምርጥ ዘር Aጠቃቀም ኪግ/ሄ ግብርና ኤክስቴንሽን 4.5 4.88 5.45 6.4 8.3 14

ጥገኛና Aደገኛ Aረሞች ቁጥጥር ቁ 12 ግብርናና ገጠር ልማት 2 2 2 2 2 2

የሰብል ልማት ፓኬጅ ማዘጋጀት ቁ 6 ግብርናና ገጠር ልማት 1 1 1 1 1 1 የማዳበሪያና ሌሎች የሰብል Eንክብካቤ ቴክኖሎጂዎች ማውጣት ቁ 20 ግብርና ምርምር የሰብል ቴክኖሎጂ Aጠቃቀምና Aተገባበር ስልጠና መስጠት ቁ 6 ግብርናና ገጠር ልማት 1 1 1 1 1 1

ሰርቶ ማሳያና የልምድ ልውውጥ ቁ 6 ግብርናና ኤክስቴንሽን 1 1 1 1 1 1

ግብ 4 ፣ Iኮኖሚያዊ ጠቀሜታ



የመፈፀሚያ ጊዜ ሰሌዳ

ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈፃሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007 ባላቸው ሰብሎች የመስኖ ቴክኖሎጂዎችን ማላመድ ፣ ማውጣትና የሰብል መስኖ ልማቱን ማስፋፋት

በመስኖ የሚለማ መሬት ሄ/ር 281216 ግብርና ኤክስቴንሽን 82468 90418 102343 122218 161967 281216

በመስኖ ልማት የሚገኝ ምርት ኩ/ል 87366627 6725053 7805887 9427139 12129226 17533399 33745920

የመስኖ ቴክኖሎጂዎች ማውጣት ቁ 20 ግብርና ምርምር

የመስኖ ልማት ፓኬጅ ማዘጋጀት ቁ 6 1 1 1 1 1 1 የቡና ፣ ቆላና ደጋ ፍራፍሬዎች ችግኝ ስርጭት

23116425 ግብርና ኤክስቴንሽን 2060287 2307522 2678373 3296460 4532632 8241150

የችግኝ ፕላስቲክ Aቅርቦት ኩ/ል 674 ግብርና ኤክስቴንሽን 72 78 86 100 127 210 ቢኮሎ Aባይ ችግኝ ጣበያ የልምድ ልውውጥ ቁ 6 ግብርና ኤክስቴንሽን 1 1 1 1 1 1 ግብ 5 ፣ በጥቁር Aፈር ሁለት ጊዜ ማምረት የሚያስችሉ የተሻሻሉ የሰብል ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀም በሰብል የሚሸፈነውን የጥቁር Aፈር ሽፋን መጨመርና ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ

በ 2ኛ ዙር ሰብሎች የሚሸፈን መሬት ሄ/ር 522998 ግብርና ኤክስቴንሽን 130595 146290 169835 209075 287556 522998

በ 2ኛ ዙር ሰብሎች የሚገኝ ምርት ኩ/ል 50212239 4310249 4870036 5709717 7109185 9908121 18304930 ለጥቁር Aፈር ተስማሚ የሰብል ዝርያዎች ማላመድና ማውጣት ቁ 8 ግብርና ምርምር ማዳበሪያ Aጠቃቀምና ሌሎች የሰብል Eንክብካቤ ቴክኖሎጂዎች ማውጣት ቁ 10 ግብርና ምርምር

የጥቁር Aፈር ልማት ፓኬጅ ማዘጋጀት ቁ 6 ግብርናና ገጠር ልማት 1 1 1 1 1 1 የጥቁር Aፈር ቴክኖሎጂ የAጠቃቀም ስልጠና መስጠት ቁ 6 ግብርና ኤክስቴንሽን 1 1 1 1 1 1 ግብ 6 ፣ ዘመናዊ የግብርና ሜካናይዜሽን ቴክኖሎጂዎችን Eና የድህረ ምርት ቴክኖሎጂ Aጠቃቀምን በማስፋፋት የቀጠናውን ህብረተሰብ የቴክኖሎጂዎቹ ተጠቃሚ ማድረግ

ትራክተር Aቅርቦት ቁ 47 Aቅራቢ ድርጅት 2 4 6 8 11 15

በቆሎ መፈልፈያ Aቅርቦት ቁ 35 Aቅራቢ ድርጅት 2 3 4 6 9 11

ሩዝና Aጃ መፈልፈያ Aቅርቦት ቁ 11 Aቅራቢ ድርጅት 1 2 3 5

ዳጉሳ መውቂያ Aቅርቦት ቁ 35 Aቅራቢ ድርጅት 2 3 4 6 9 11

የEህል ማከማቻ ጎተራ ማዘጋጀት ቁ 103249 ግብርና ኤክስቴንሽን 5736 8604 11472 17208 25812 34416

Aትክልትና ፍራፍሬ ማቀዝቀዛ ማዘጋጀት ቁ 5162 ግብርና ኤክስቴንሽን 286 430 573 860 1290 1720

ድንች ማከማቻ ማዘጋጀት ቁ 25812 ግብርና ኤክስቴንሽን 1434 2151 2868 4302 6453 8604



ሠንጠረዥ 6: የEንሰሳት ሀብት ስትራቴጂካዊ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራት የድርጊት መርሃ ግብር

የመፈ]ሚያ ጊዜ ሠሌዳ ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈÉሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ግብ 1፡ የመኖ ዝርያዎችን ማውጣትና ማላመድ፣ የEንስሳት ዝርያ ምርታማነት መገምገምና ማሻሻል፣ የተሻሻሉ የAሰራር ስልቶችንና መረጃዎችን ማውጣትና ለተጠቃሚዎች ማቅረብ

ግብርና ምርምር

የተሻሻሉ የEንስሳት መኖ ዝርያዎችን ማውጣትና ማላመድ

ቁጥር 20 x x x x x x

የEንስሳት ዝርያዎችን ምርታማነት መገምገምና ማሻሻል

ቁጥር 7 x x x x x x

የAባለዘር ማምረቻና ማከማቻ ፋሲሊቲ ማቋቋም

ቁጥር 1 1

የተሻሻሉ የAሰራር ስልቶችንና መረጃዎችን በማውጣት ለተጠቃሚዎች ማቅረብ

ቁጥር x x x x x x

ግብ 2 ፡ Eየተመረተ ያለውን 2,796 ሽህ ቶን ዓመታዊ ደረቅ መኖ ወደ 4,500 ሽህ ቶን ማሳደግ

ግ/ገ/ል/ቢሮ

• የሚመረት ደረቅ መኖ ሽ/ቶን 21196 2796 3000 3300 3600 4000 4500 • ከልቅ ግጦሽ ነፃ የሚሆን

መሬት % 50 5 12 20 28 38 50

• የሰብል ተረፈ ምርት በማከም የሚዘጋጅ ደረቅ መኖ

ሽ/ቶን 118 16 17 19 21 22 23

ግብ 3 ፡ የEንስሳት ጤና Aጠባበቅ ማሻሻል

ግ/ገ/ል/ቢሮ

ተጨማሪ የሚገነቡ የEንስሳት ክሊኒኮች ብዛት

ቁጥር 31 10 10 11

የEንስሳት ጤና Aገልግሎት ሽፋን % 100 • ህክምና Aገልግሎት መስጠት ሚ/ቁጥር 12.47 1.49 1.75 1.99 2.25 2.40 2.59 • ክትባት Aገልግሎት መስጠት ሚ/ቁጥር 18.74 1.99 2.49 2.99 3.49 3.75 3.99

የEንስሳት ጤና የቆዳ ሽፋን % 82 90.6 100 ግብ 4፡ የEንስሳት ዝርያዎችን በማሻሻል የምርታማነት ደረጃቸውን ማሳደግና ለተጠቃሚዎች ማሰራጨት

ግ/ገ/ል/ቢሮ

የሰው ሰራሽ ማዳቀል Aገልግሎት ሽ/ቁጥር 64.8 8.0 9.6 11.2 12.0 12.0 12.0




መስጠት የተሻሻሉ ጊደሮችን ማሰራጨት ቁጥር 1020 145 155 160 170 190 200 የተሻሻሉ የAካባቢ Aውራ በጎችን ማሰራጨት

ቁጥር 5600 650 800 850 1000 1100 1200

የተሻሻሉ ዶሮዎችን ማሰራጨት • የሶስት ወር ቄብና Aውራ ዶሮ ሽ/ቁጥር 65 5 8 10 12 15 15 • የAንድ ቀን ጫጩት ሽ/ቁጥር 225 20 30 35 40 45 55 • የለማ Eንቁላል ሽ/ቁጥር 84 6 8 10 15 20 25

ዓመታዊ የነፍስ ወከፍ የወተት ምርት ድርሻ

ሊትር 28.4 30.7 33 35.3 37.7 40.2

የሚመረት የወተት ምርት ሽ/ሊትር 707040 97823 105597 113543 121665 129965 138447 የሚመረት የሥጋ ምርት ቶን 126161 20428 20664 20902 21144 21388 21635 የሚመረት የከብት ቆዳ ቁጥር 932321 150790 152600 154431 156284 158159 160057 የሚመረት የበግና ፍየል ሌጦ ቁጥር 1298365 212088 213790 215508 217240 218988 220751 ግብ 5፡ የንብ ሃብት ልማት ስራዎችን በማጠናከር ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ

ግ/ገ/ል/ቢሮ

የሚመረት የማር ምርት ቶን 12480 1452 1778 2039 2248 2415 2548 የማነቢያ ቁሳቁሶችን ማሟላት በጥቅል 15 5 6 4 ግብ 6፡ ለገበያ የሚቀርብ ዓመታዊ የዓሳ ምርት ወደ 200,000 ኩንታል ማሳደግ

ግ/ገ/ል/ቢሮ

ለገበያ የሚቀርብ የዓሳ ምርት ሽ/ኩንታል 850 80 100 130 160 180 200 የዓሳ ጫጩት ማስፈልፈያ ማEከል ማቋቋም

ቁጥር 1 1

በተፈጥሮ የውሃ Aካላት የዓሳ Eርባታን ማካሄድ


በሰው ሰራሽ ኩሬዎችና ግድቦች የዓሳ Eርባታን ማካሄድ


ግብ 7፡ የEንስሳትና ተዋጽO ገበያ ልማትን ማስፋፋት

ማሕ/ማስ/ ኤጀንሲ

የገበያ መሰረተ ልማት ማስፋፋት • የወተት ማቀነባበሪያ ፋብሪካ

በማህበራት ማቋቋም ቁጥር 1 1

• የማርና ሰም ማቀነባበሪያ ፋብሪካ በማህበራት ማቋቋም

ቁጥር 1 1




የገበያ መረጃዎች ማሰባሰብ፣ ማጠናቀርና ለተጠቃሚዎች ማቅረብ

x x x x x x

የEንስሳትና ዓሳ ሃብት ልማትና ግብይት ኀብረት ስራ ማህበራትን ማጠናከር/ማቋቋም

ቁጥር 20

ግብ 8፡ ለAርሶ Aደሮች፣ ለልማት ሰራተኞችና ለባለሙያዎች Aጫጭር ስልጠና መስጠት

ቁጥር ግ/ገ/ል/ቢሮ

• ለAርሶ Aደሮች ቁጥር 15400 1050 1750 2450 3150 3500 3500 • ለልማት ሰራተኞች ቁጥር 2055 325 335 345 350 350 350 • ለባለሙያዎች ቁጥር 1249 155 189 209 227 232 237

ሠንጠረዥ 7: የመንገድ ስራ ስትራቴጅካዊ Eቅድ ዋናዋና ተግባራት የድርጊት መርሃ ግብር

የመፈፀሚያ ጊዜ ሰሌዳ ግብና ዋናዋና

ተግባራት

መለኪያ

ፈፃሚ Aካል

ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ግብ 1 የቀጠናውን የመንገድ ጥግግት ከ52 ወደ 99.98 መሳደግ የዲዛይን ጥናት ኪ/ሜትር A/ገ/መ/ባ 733.34 121.93 265.37 111.07 234.97 Aዲስ መንገድ ግንባታ ኪ/ሜትር A/ገ/መ/ባ 683.34 121.93 123.22 92.15 111.07 121.8 113.17 የመልሶ መንገድ ግንባታ ኪ/ሜትር A/ገ/መ/ባ 50.00 30.00 20.00 ወቀታዊ ጥገና ኪ/ሜትር A/ገ/መ/ባ 812.86 63.6875 94.17 124.975 148.0125 175.78 206.23 መደበኛ ጥገና ኪ/ሜትር A/ገ/መ/ባ 2,438.57 191.0625 282.51 374.925 444.0375 527.34 618.69 Aዲስ የኅብረተሰብ መንገድ ግንባታ ኪ/ሜትር ወ/ግ/ገ/ል/ጽ/ቤት 10,710.00 1,785.00 1,785.00 1,785.00 1,785.00 1,785.00 1,785.00 የኅብረተሰብ መንገድ ጥገና ኪ/ሜትር ወ/ግ/ገ/ል/ጽ/ቤት 13,525.92 2,254.32 2,254.32 2,254.32 2,254.32 2,254.32 2,254.32



ሠንጠረዥ 8: ማህበራዊ ችግር የመከላከል ስትራቴጅካዊ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራት የድርጊት መርሀ ግብር

የመፈ]ሚያ ጊዜ ሠሌዳ ቁልፍ ጉዳዮችና ዝርዝር ተግባራት

መለኪያ

ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ምርመራ

ሥራ Aጥነት ለመቀነስና ማህበራዊ ችግሮች ለመካለከል ወረዳ በሁሉም ወረዳዎች በጥናት ላይ የተመሰረተ የማህበራዊ ችግሮችን መከላከል 17 2 3 3 3 3 3 የግንዛቤ መሳደግ በሁሉም ቀበሌዎች መስራት

የተሳታፊ ብዛት 85800 190600 190600 190600 190600 190600 190600

በ429 ቀበሌዎች x 200

የAመራርና ምክር Aገልገሎት መስጠት

የተሳታፊ ብዛት 10800 1800 1800 1800 1800 1800 1800

150 ሰዎች x 12 ዋና ዋና ከተሞች x 6 ዓመት

የቤተሰብንና ማህበረሰብ መሰረት ያደረጉ ተቋማትን መጠናከር Eድሮች 429 71 71 72 72 72 72 በ429 ቀበሌዎች ማህበራዊ ልማት ፈንድ ማቋቋምና በሁሉም ወረዳዎች ተግባራዊ ማድረግ 17 17

ሠንጠረዥ 9: የከተማ ልማት ስትራቴጅካዊ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራት የድርጊት መርሀ ግብር

የመፈ]ሚያ ጊዜ ሠሌዳ


መለኪያ

ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የክላስተር ከተሞች ማሽነሪ Aቅም ግንባታ( ኮንስትራክሽን ) ቁጥር 7 3 2 2 በዋና ዋና ከተሞች የኮንዶሚኒየም ቤት ግንባታ ቁጥር 6 1 1 1 1 1 1 ከተሞች ማሻሻያ Aቅም ግንባታ ቁጥር 31 31 31 31 31 31 31ነባር ከተሞች ፐላን ዝግጅት በቁጥር 16 8 8 ታዳጊ ከተሞች ልየታ ጥናት ሽንሽና ፕላን ዝግጅት በቁጥር 55 9 9 9 9 9 10የቀበሌ ማEከላት ቦታ ሽንሽና በቁጥር 357 59 59 59 60 60 60የቦታ ካሳ ክፍያ በቁጥር 31 31 31 31 31 31 31



የመፈ]ሚያ ጊዜ ሠሌዳ ዝርዝር ተግባራት

መለኪያ

ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

በቀጠናው የሚገኙ የከተማ Aስተዳደሮች Eንዱስትሪ ዞን ልማት በቁጥር 6 2 2 2

ታሳቢዎች:- የክላስተር ማEከላት (ባህር ዳር ፣ ጎንደር ፣መራዊ ፣ወረታ ፣ ደብረ ታቦር ፣Aዲስ ዘመን፣ ቁንዝላ) የኪኒዶሚኒየም ቤት የሚሰራባቸው ከተሞች (ባህር ዳር ፣ ጎንደር ፣መራዊ ፣ወረታ ፣ ደብረ ታቦር ፣ ቁንዝላ )

ሠንጠረዥ 10: የንግድና Iንዱስትሪ ዘርፍ የስትራቴጅካዊ Eቅድ ዋናዋና ተግባራት የድርጊት መርሃ ግብር

የመፈጸሚያ ጊዜ ሠሌዳ ግብና ዋናዋና ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈጻሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ግብ 5 Aግሮ Iንዱስትሪዎችን በማስፋፋት በIኮኖሚው የIንዱስትሪውን ድርሻ ማሳደግና የሥራ Eድል Eንዲፈጠር ማድረግ

ለIንዱስትሪ ጥሬ Eቃነት ሊውሉ የሚችሉ ምርቶችን ዝርዝር መረጃ መሰብሰብ

ድግግሞሽ

12

ን/I/ቢሮ

2

2

2

2

2

2

Aግሮ Iንዱስትሪዎች ስለሚስፋፉበት መንገድ ዝርዝር ጥናቶችን ማካሄድ፣ የተጠኑ ካሉ ማዳበር • Aት/ፍራፍሬበጥ/Eቃነት የሚጠቀሙ • ሌሎች ሰብሎችን በጥ/Eቃነት የሚጠቀሙ • የEንስሳት ተዋጽOን በጥ/Eቃነት የሚጠቀሙ • የደን ውጤቶችን በጥ/Eቃነት የሚጠቀሙ

የጥናት ቁጥር

4

ን/I/ቢሮ

2

2

ተስማሚ የAግሮ Iንዱስትሪ ቴክኖሎጅዎችን ማፈላለግና ለባለሃብቱ መረጃ መሥጠት

በቁጥር 12

ን/I/ቢሮ

2

2

2

2

2

2

ባለሃብቶች በማምረቻና ማቀነባበሪያ ፋብሪካዎች በተለይም በAግሮ Iንዱስትሪው መስክ Eንዲሰማሩ የፕሮሞሽን ሥራ መሥራት

ድግግሞሽ

ዓመቱን ሙሉ

ን/I/ቢሮ

×

×

×

×

×

×

የኮንትራት ግብይት Aሰራር ተግባራዊ Eንዲሆን ማድረግ፣

የድርጅቶች ብዛት

50 ን/I/ቢሮ /Iንቨስትመንት ኤጅንሲ

5 5 10 10 10 10

ጥ/A/ንግድ ሥራ ኩባንያዎችን ከመ/ከፍተኛ ን/Iንዱስትሪ ተቋማትና ሌሎች ድርጅቶች ጋር በገበያ ማስተሳሰር

የድርጅቶች ብዛት

30000

ን/Iንዱስትሪ ቢሮ

2000

3000

4000

5000

7000

9000

Aግሮ Iንዱስትሪዎች ምርቶቻቸው በውጭና በAገር ውስጥ ገበያ ተወዳዳሪ Eንዲሆኑ የAቅም

ቁጥር

1200 ን/Iንዱስትሪ ቢሮ

200 200 200 200 200 200




ግንባታ ሥራ መሥራት ሥልጠና መሥጠት

በቀጠናው የማሟያ የሃብት መሠረት ጥናት ማካሄድ

ሰነድ 1 Iንቨስትመንት ማ /ኤጀንሲ

1

የቀጣናውን የፕሮሞሽን ስትራቴጅ ማዘጋጀት ሰነድ 1 Iንቨስትመንት ማ /ኤጀንሲ

1

የተጀመረውን የመረጃ ሥርዓት ዝርጋታ ማጠናቀቅ

Iንቨስትመንት ማ /ኤጀንሲ

1

ማስተዋወቅ(መመልመል፣ ማግባባት) ዓመቱን ሙሉ


× × × × × ×

የጋራ ፎረም ማዘጋጀት ቁጥር 12 Iንቨስትመንት ማ /ኤጀንሲ

2 2 2 2 2 2

ግብ 7 ፈቃድ Aውጥተው በተቀመጠላቸው የጊዜ ገደብ ወደAፈጻጸም ያልገቡ ፕሮጀክቶችን ሙሉ በሙሉ ወደ Aፈጻጸም ማስገባት፣ በውስጥ ችግራቸው ምክንያት በተቀመጠላቸው የጊዜ ገደብ የማይጀምሩትን ፈቃዳቸውን መሰረዝ

ፕሮጀክቶች በሚገኙባቸው ቦታዎች በመገኘት ድግፍና ክትትል ማድረግ

ቁጥር 12 Iንቨስትመንት ማ /ኤጀንሲ

2 2 2 2 2 2

ፕሮጀክቶች በሚገኙባቸው ቦታዎች በመገኘት ድግፍና ክትትል ማድረግ

ቁጥር 6 የIንቨስትመንት ቦርድ Aባላት

1 1 1 1 1 1

ፕሮጀክቶችን ወደ ሥራ ማስገባት/ፈቃድ መሰረዝና ይህን ተከትሎ የሚሠሩ ሥራዎችን መሥራት፣ • Eስከ 1999 በጀት ዓመት ፈቃድ የወሰዱ፣

በ%

100


100

• ከ2000-2001 በጀት ዓመት ፈቃድ የወሰዱ፣ በ% 100 Iንቨስትመንት ማ /ኤጀንሲ

100 (የ2000)

100 (የ2001)

• ከ2002 በጀት ዓመት ጀምሮ ፈቃድ የሚወስዱ፣ በ% 100 Iንቨስትመንት ማ /ኤጀንሲ

100 (የ2002)

100 (የ2003)

100 (የ2004)

100 (የ2005)

ነባር የIንዱስትሪ ዞኖች Eንዲጠናቀቁ ድጋፍና ክትትል ማድረግ(ደ/ታቦር፣ጎንደር፣ባ /ዳር


3

Aዲስ የIንዱስትሪ ዞን Eንዲከለል ድጋፍና ክትትል ማድረግ (ወረታ፣Aዲስ ዘመን፣መራዊ)


2 1

Iንዳስትሪያል ዲስትሪክቶች ስለሚቋቋሙበት ሁኔታ ጥናት ማካሄድ


1

በጣና ሃይቅ ዙሪያ የቱሪዝም ሃብት Aጠቃቀም ጥናት ማካሄድ


1




በገጠር የIንቨስትመንት መሬት Eንዲዘጋጅ ክትትልና ድጋፍ ማድረግ


× × × × × ×

በIንቨስትመንት ቦታዎች መሠረተ ልማቶች Eንዲሟሉ ክትትልና ድጋፍ ማድረግ


× × × × × ×

ጥ/ A/ን/I/Iንተርፕራይዞች ልማት በከተሞች

የሥራ Eድል መፍጠር የተጠቃሚቁጥር

ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

61550 92350 138500 193900 252100 315100

ሥልጠና መሥጠት የተጠቃሚቁጥር


49240 73880 110800 155120 201680 252080

ብድር ማመቻቸት የተጠቃሚቁጥር


46165 69265 103875 145525 189075 236325

ቦታ ማመቻቸት የተጠቃሚቁጥር


30775 46175 69250 96950 126050 157550

በገጠር ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

የሥራ Eድል መፍጠር የተጠቃሚቁጥር


178500 232050 301665 392165 509815 662760

ሥልጠና መሥጠት የተጠቃሚቁጥር


142800 185640 241332 313730 407850 530205

ብድር ማመቻቸት የተጠቃሚቁጥር


133875 174035 226250 294125 382360 497070

ቦታ ማመቻቸት የተጠቃሚቁጥር


89250 116025 150830 196080 254905 331380

ማሳሰቢያ፣ ብድር በAማካይ በተጠቃሚ ብር 3000 ፣ ቦታ በAማካይ በተጠቃሚ 100 ካ /ሜትር ስሌት ይወሰድ



ከሠንጠረዥ 10 የቀጠለ

የመፈጸሚያ ጊዜ ሠሌዳ ግብና ዋናዋና ተግባራት መለኪያ

ብዛት

ፈጻሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የክላስተር ማEከላትን መገንባት ቁጥር 6 ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

1 1 1 1 1 1

ጥ /A/ን/I /ተቋማት መንደር መገንባት ቁጥር 11 ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

3 3 2 1 1 1

የመሸጫና የማሳያ ማEከል መገንባት ቁጥር 3 ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

1 1 1

የAንድ ማEከል Aገልግሎት Aዲስ ማቋቋም

ቁጥር 10


2

3 3 2

የAንድ ማEከል Aገልግሎት ነባር ማጠናከር

ቁጥር 6 ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

2

2

2

ቢዝነስ Iንኩቤተር ግንባታ ቁጥር 3 ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

1 1 1

የሥልጠና ማEከል መገንባት ቁጥር 1 ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

1

የመረጃ ማEከል ግንባታ ቁጥር 6 ጥ/A/ን/I/ሥ/ማ/ኤጀንሲ

2 2 1 1

ግብ 9 Aሁን በቀጠናው ይኖራ ተብሎ የሚገመተውን 20539 የነጋዴ ብዛት በEጥፍ በማሳደግ የንግድ ክህሎት Eነዲኖረው ማድረግ፣ ሕገወጥ ንግድን በ85 በመቶ መቀነስ፣

Iመደበኛ ነጋዴ ወደ መደበኛ ንግድ ማስገባት ቁጥር

መሠረተ ልማት በተሟላላቸው የገጠር ቀበሌ ማEከላት የገበያ ቦታዎች Eንዲኖሩ ማድረግ

በመቶኛ

100 ን /I/ቢሮ 100 100 100 100 100 100

ለነጋዴ ስልጠና መስጠት ቁጥር 137000 ን/I/ቢሮ 16000

18000

20000

25000

28000

30000

በነባር ከ/Aስተዳደሮች የገበያ መረጃ ማEከላት ማቋቋም

የከተማ ብዛት

3 ን/I/ቢሮ 1 2

የዘ/ማህበራትና ም/ቤቶች፣የን/የዘ/ም/ቤቶችን ማቋቋም/

በ% 100 ን/I/ቢሮ 100 100 100 100 100 100

ክልላዊ የን /ኤግዚቪሽንና ባዛር ማEከል መገንባት • ጥናት ማካሄድ

ሰነድ

1

ን/I/ቢሮ

1

ክልላዊ የን /ኤግዚቪሽንና ባዛር ማEከል መገንባት • ግንባታ ማካሄድ

%

100

ን/I/ቢሮ

15

85



የመፈጸሚያ ጊዜ ሠሌዳ ግብና ዋናዋና ተግባራት መለኪያ

ብዛት

ፈጻሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የሸማቾ ጥበቃ ሥራዎችን መሥራት ድግግሞሽ ዓመቱን ን/I/ቢሮ × × × × × ×

የገበያ መረጃዎችን ማደራጀትና ማሰራጨት ን/I/ቢሮ

× × × × × ×

የውጭ ንግድ Aገልግሎቶች ተማልተው Eንዲሰጡ ክትትል ማድረግ

የከተማ ብዛት

2 ን/I/ቢሮ

1 1

የወጭ ንግድ ፎረም ማዘጋጀት ቁጥር 6 1 1 1 1 1 1 በወጭ ንግድ ሥልጠና መሥጠት ቁጥር 3 1 1 1 ግብ 11፣ በገጠሩ 4000 ጋሪዎችን ማስመረት የስምሪት መስመሮች የተሟላ AገልግሎትEንዲሰጡ ማድረግ፣

የAነስተኛ የገጠር /ትራንስፖርት መሣሪያዎች ዲዛይን ማፈላለግ(በEጅ የሚጎተት፣በEን/ የሚጎተት፣በፔዳል፣በሞተር)

ቀጥር 7 ትራ/ባለሥልጣን 2 3 2

የAነስተኛ የገጠር /ትራንስፖርት መሣሪያዎች የፕሮሞሽን ሥራ መሥራትና ፍላጎት መፍጠር

ድግግሞሽ

6 ትራ/ባለሥልጣን 1 1 1 1 1 1

ጋሪ Aስመርቶ ማሰራጨት ቁጥር 24000 ትራ/ባለሥልጣን 4000 4000 4000 4000 4000 4000

ዘመናዊ ትራንስፖርትን ማስፋፋት፣ • የባለሃብቶች ፎረም ማዘጋጀት • Aዳዲስ የስምሪት መስመሮችን መክፈት

የፎረም ብዛት

6 ትራ/ባለሥልጣን 1 ×

1 ×

1 ×

1 ×

1 ×

1 ×

የመንገድ ደህንነትን Aስመልክቶ የህ/ሰቡን ግንዛቤ ማሳደግ

የህዝብ ብዛት

600ሺ ትራ/ባለሥልጣን 100000 100000 100000 100000 100000 100000

የAሽከርካሪንና የተሽከርካሪን ብቃት ማረጋገጥ ትራ/ባለሥልጣን × × × × × ×



ሠንጠረዥ 11: ትምህርትና ጤናን የማስፋፋት ስትራቴጅካዊ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራት የድርጊት መርሃ ግብር

የመፈጸሚያ ጊዜ ሠሌዳ ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ትምህርት የትምህርቱን ጥራት ለማስጠበቅ የሰለጠኑ መምህራን መቅጠርና ማሠልጠን

የመጀመሪያ ደረጃ ት/ቤት (1-8) የሰለጠኑ መምህራን ድርሻ በ% መምህር % 10 15 25 50 80 100

የሁለተኛ ደረጃ ት/ቤት (9-12) የሰለጠኑ መምህራን ድርሻ በ% መምህር % 70 80 90 95 100 100

የመጀመሪያ ደረጃ ት/ቤት (1-8) የተማሪ መጽሐፍ ጥምርታ

መጽሐፍት % 1፡1 1፡1 1፡1 1፡1 1፡1 1፡1 የሁለተኛ ደረጃ ት/ቤት (9-12) የተማሪ መጽሐፍ ጥምርታ መጽሐፍት % 1፡1 1፡1 1፡1 1፡1 1፡1 1፡1

የቴክኒክና ሙያ ትምህርት የሰለጠኑ መምህራን ድርሻ በ% መምህር

%

55

65

85

100

100

100

የትምህርት ተሳትፎን ለማሳደግ ከ1-4 Aዲስ ት/ቤቶች ግንባታ ት/ቤቶች 527 88 88 88 88 88 87

ከ1-4 ተጨማሪ የመማሪያ ክፍሎች መገንባት መማሪያ ክፍል 4218 703 703 703 703 703 703 ከ5-8 ት/ቤቶችን ማሳደግ ት/ቤት 159 40 30 25 24 20 20 ከ5-8 ተጨማሪ መማሪያ ክፍሎችን መገንባት መማሪያ ክፍል 6780 1130 1130 1130 1130 1130 1130

ከ9-10 Aዲስ ትምህርት ቤቶች መገንባት ት/ቤቶች 138 23 23 23 23 23 23

ከ9-10 ተጨማሪ መማሪያ ክፍል መገንባት መማሪያ ክፍል 196 40 38 38 30 25 25

ከ11-12 Aዲስ መማሪያ ክፍሎች መገንባት ት/ቤት 8 1 1 1 1 2 2

ከ11-12 ተጨማሪ መመሪያ ክፍሎች መገንባት መማሪያ ክፍል 102 17 17 17 17 17 17 የቴክኒክና ሙያ ተቋማትን ማስፋፋት ቴክኒክና ሙያ ተቋማትን መገንባት/ደረጃ 3 Eና 4/ በቁጥር 9 2 2 2 1 1 1 የፖሊቴክኒክ ኮሌጅ መገንባት /ደረጃ 5/ በቁጥር 2 1 1

የቴክኒክና ሙያ/ትም/ስልጠና በመንግስት ቋማት በመደበኛውና በማታው ፕሮግራም ትምህርታቸውን የሚከታተሉ/10+2 Eና 10+3 ሠልጣኝ 77,000 9,500 11,500 12,500 13,000 14,500 16,000

በቴክኒክና ሙያ ትምህርትና ስልጠና በደረጃ 1 Eና 2 ለወጣቶች ስልጠና መስጠት ሠልጣኝ 94,000 7,000 10,500 14,000 17,500 21,000 24,500 የጤና Aገልግሎት ግብ3 የEናቶች ሞት መጠን 290/100,000 ማድረስ % ሽፋን 60 70 80 90 100 100

የቅድመ ወሊድ Aገልግሎትን ማስፋት % ሽፋን 30 50 70 90 100 100



የመፈጸሚያ ጊዜ ሠሌዳ ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የወሊድ Aገልግሎትን ማሳደግ፤ % ሽፋን 35 55 75 95 100 100

የድሕረ ወሊድ Aገልግሎትን ማሳደግ፤ % በመቶ 35 55 75 95 100 100

የቤተሰብ ምጣኔ Aገልግሎትን ማሳደግ፤ % ሽፋን 70 80 90 100 100 100

ግብ 4 የህጻናት ሞት/ ከAምስት ዓመት በታች/ መጠን 63/1000 ማድረስ % ሽፋን 70 80 90 100 100 100

ህፃናትን በ Dpt3 መከተብ % ሽፋን 80 100 100 100 100 100

የህጻናት የኩፍኝ ክትባት ተጠቃሚ በማድረግ ሽፋኑን 100% ማድረስ መቻል 80 100 100 100 100 100 ግብ 5 የወባንና ተላላፊ በሽታዎችን በተደራጀና በተቀናጀ

መልኩ መግታት % ሽፋን የወባ መከላከያ Aጎበር ሽፋንን 100% ማድረስ % ሽፋን 90 100 100 100 100 100

የኤች Aይቪ ኤድስ ተጠቂዎች በሙሉ የመድሐኒት /ART / Aቅርቦት ሽፋንን ወደ 100% ማሳደግ % ሽፋን 90 100 100 100 100 100

የሳንባ ነቀርሳ መከላከልና መቆጣጠር ሽፋንን 100% ማድረስ % ሽፋን 90 100 100 100 100 100

ግብ 2 የመሠረታዊ ጤና Aገልግሎት ሽፋንን 100 %ማድረስ ጤና ኬላዎችን መገንባት፤ 441 በቁጥር 74 74 74 74 74 73

ጤና ጣቢያችን መገንባት፤ 106 በቁጥር 18 18 18 18 18 16

የገጠር ሆስፒታል ግንባታ 14 በቁጥር 3 3 2 2 2 2

የዞን ሆስፒታል ግንባታ 2 በቁጥር 1 1 የጤና Aጠባበቅ ትምህርት መስጠት፣ % ሽፋን 70 80 90 100 100 100

የመጸዳጃ ቤት ሽፋን ከ58% ወደ 100% ማድረስ % ሽፋን 70 80 90 100 100 10



ሠንጠረዥ 12: የመልካም Aስተዳደር ስትራቴጅካዊ Eቅድ የድርጊት መርሃ ግብር

የመፈጸሚያ ጊዜ ሠሌዳ ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የይዞታ መሬት ምዝገባና ልኬታ የይዞታ መሬት ምዝገባና ልኬታ ማካሄድ መቶኛ 37 37

የይዞታ ማረጋገጫ ደብተር መስጠት መቶኛ 79 40 39 የካዴስትራል ስርቨይ በማካሄድ መሬት መለየትና መረጃ ማደራጀት መቶኛ

100 25 25 25 25

የመስኖ ልማት ይዞታዎች የካዳስትራል ሰርቬይንግ ቅየሳ ማካሄድና Iንዴክስ ማፕ ማዘጋጀት በሄክታር

141000 23500 23500 23500 23500 23500 23500

ለመስኖ የሚውሉ መሬቶች ላይ ለAርሶAደሮች ካሳ Eንዲያገኙ ማድረግ በሄክታር

4000 167 167 167 167 167 167

በመሬት Aስተዳደርና Aጠቃቀም ስልጠና መስጠት በቀበሌ 357 175 182

ፍትህና ፀጥታን ለማስከበር የፀጥታ ኃይሎች ተቀናጅተው Eንዲሰሩ ማድረግ

የኮሚኒቲ ፖሊሲንግን ማስፋፋትና ማጠናከር በቀበሌ 429 429 429 429 429 429

Aካባቢ ሽማግሌዎችን ግጭትን በማስወገድ ስራ ማሳተፍ በወረዳ 429 429 429 429 429 429

በሁሉም ደረጃ ሥርዓተ-ጾታን ማስረጽና የሴቶችን ጉዳይ ማካተት በወረዳ

429 429 429 429 429 429

ሠንጠረዥ 13: በቱሪዝም ልማት የስትራቴጅካዊ Eቅድ ዋናዋና ተግባራት የድርጊት መርሃ ግብር

የመፈጸሚያ የጊዜ ሠሌዳ ዋና ዋና ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈጻሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

በዋናዋና የቱሪስት መዳረሻዎች መሠረተ ልማቶች Eንዲሟሉ ክትትልና ድጋፍ ማድረግ

ባህልና ቱሪዝም ቢሮ

× × × × × ×

Aዳዲስ የቱሪስት መስህቦችን ማፈላለግ


× × × × × ×

መስህቦችን ማስተዋወቅ • መድረክ መፍጠር

ቁጥር 12 ባህልና ቱሪዝም ቢሮ

2 2 2 2 2 2

ቱሪዝምን በተመለከተ የግንዛቤ ፈጠራ ሥራ መሥራት


3000 5000 3000 3000 3000 3000

የግል ባለሃብቱ በቱሪዝም ልማቱ በስፋት Eንዲሳተፍ ማበራታቻዎችን Aጥንቶ ማቅረብ

ሰነድ 1 ባህልና ቱሪዝም ቢሮ

1



የመፈጸሚያ የጊዜ ሠሌዳ ዋና ዋና ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈጻሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

በዘርፉ የተሰማራውን ህብረተሰብ Aቅም መገንባት


X X X X X X

የቱሪስት መዳረሻ ፕላን ማዘጋጀት


1

ክልላዊ የቱሪዝም ፕሮሞሽን ስትራቴጅ ማዘጋጀት


1

የግል ባለሃብቱ በቱሪዝም ልማቱ በስፋት Eንዲሳተፍ ማበራታቻዎችን Aጥንቶ ማቅረብ


1

የቱሪዝም ንግድና ባዛር ማዘጋጀት


1 1 1 1 1 1

ለቱሪስት መስህብ የሚሆኑ ጥብቅ ቦታወችን ማልማት

ቁጥር 1

የፓርኮች ል /ጥበቃ ባለሥልጣን

X X X X X X

የቅርስና መስህብ ቦታዎችን መከለል ባህልና ቱሪዝም ቢሮ

የቱሪስት መዳረሻዎችን ማልማት(ውሃ፣ማ/Aቀፍ ቱሪዝም ልማት )

መዳረሻዎች 10 ባህልና ቱሪዝም ቢሮ

3 3 3 1



ሰንጠረዥ 14: የማEድን ሀብት የድርጊት መርሀ ግብር

የመፈፀሚያ ጊዜ ሰሌዳ ግብና ዝርዝር ተግባራት መለኪያ ብዛት ፈፃሚ Aካል 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ግብ 1 የልማት ቀጠናውን የማEድን ሀብት በAግባቡ ማጥናትና ሰፊ የማስተዋወቅ ስራ በመስራት በመስኩ የተሰማሩ ባለሃብቶች ብዛት ከ 5 ወደ 20 ማድረስና ከማEድን የሚገኘውን Aመታዊ ገቢ ብር ከ 300000 ወደ 1600000 ማሳደግ

ፍላጎትን መሰረት በማድረግ የቀጠናውን የስነ ምድር ማEድን ሃብት ጥናት ሽፋን Aሁን ካለበት ደረጃ 5 Eጥፍ ማሳደግ % 42

ማEድንና Iነርጅ ኤጀንሲ 2% 4% 6% 8% 10% 12%

ከማEድን ስራ ፈቃድ የሚገኘውን \ከሮያሊቲ ከመሬት ኪራይና ከፈቃድ Aገልግሎት ወዘተ \ Aመታዊ ገቢ ማሳደግ

ብር በሚሊዮን 6.7

ማEድንና Iነርጅ ኤጀንሲ 0.4 0.8 1 1.4 1.5 1.6

በማEድን ልማት የሚሰማሩ ባለሃብቶችን ቁጥር ማሳደግ ቁጥር 87

ማEድንና Iነርጅ ኤጀንሲ 7 10 15 18 17 20

በግል ወይም በማህበር ተደራጅተው በባህላዊ ማEድን የሚያመርቱ Aምራቾችን ቁጥር ከ500 1800 ማሳደግ ቁጥር 4408

ማEድንና Iነርጅ ኤጀንሲ 408 400 490 620 720 1770

Aሁን የሚታየውን ህገ ወጥ የማEድን ምርትና ግብይት 80 በመቶ የሚሆነውን ማስቆም በመቶ 40

ማEድንና Iነርጅ ኤጀንሲ 5 10 15 25 35 40



11. የማስፈጸሚያ ሀብት

ሰንጠረዥ 1: የድርጊት መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ ሃብት ማጠቃለያ

በጀት በሺህ ብር

የልማት ዘርፍ ዝርዝር የመንግስት ድርሻ ህብረተሰብ ተሳትፎ ድምር

ውሃን Aሟጦ የመጠቀም ስትራቴጂ 279612 74327 353939

መሬት Aጠቃቀም Eቅድስትራቴጂ 235324 100853 336177

የተፈጥሮ ሃብት ልማት ጥበቃና Aጠቃቀም ስትራቴጂ 649083 168281 817363

የመሠረተ ልማት ማስፋፋት ስትራቴጂ 2293286 1899752 4193038

ሰብልና Eንስሳት ምርትና ምርታማነት 238135 11264436 11502571

ሥራ ፈጠራና ማህበራዊ ችግሮች መከላከል ስትራቴጂ 2183619 727873 2911492

ከተማና ገጠር ትስስር ስትራቴጂ 4757214 3171476 7928690

የትምህርትና ጤና ጥራትና ሽፋን የማሻሻል ስትራቴጂ 2818500 939500 3758000

የመልካም Aስተዳደር ስትራቴጂ 3409939 3409939 6819877

የቱሪዝም ሀብትን የመጠቀም ስትራቴጂ 82000 82000

የማEድን ሀብትን የመጠቀም 1000 1000

ጠቅላላ ድምር 16947711 21756436 38704147



12. የክትትልና ግምገማ ሥርዓት

ቀጠናን መሠረት በማድረግ የተዘጋጀውን የ 6 ዓመታት ስትራቴጂክ Eቅድ ተግባራዊ

ለማድረግ የሚመለከታቸው የሴክተር መስሪያ ቤቶችና በልማት ቀጠናው ውስጥ የሚገኙ

ወረዳዎች ድርሻቸውን በመለየትና ዝርዝር የሴክተርና ወረዳ ሰትራቴጂክ Eቅድ በማዘጋጀት

ተግባራዊ ማድረግ ይጠበቅባቸዋል፡፡

ስትራቴጂክ Eቅዱን ተግባራዊ ለማድረግ ሌላው Aስፈላጊ ጉደይ ስለተፋሰስ ልማትና መሬት

Aጠቃቀም Eቅድ Aግባብ ያላቸው Aካላት ግንዛቤ ማግኘት Aለባቸው፡፡ የልማት ቀጠና

መሠረት ያደረገውን Eቅድ በዝርዝር የክልሉ፣ የዞን፣ የወረዳ፣ የቀበሌ የሚመለከታቸው

Aካላትን ማስተዋወቅ ያስፈልጋል፡፡

የልማት ቀጠና መሠረት ያደረገ Eቅድና Aፈፃፀም ከተለመደው Aሰራር የተለየ ስለሆነ ለክልሉ

ምክር ቤት ተጠሪ የሆነ Aካል ማቋቋም Aስፈላጊ ነው፡፡ የሚቋቋም Aካል ከቀጠናው ነባራዊ

ሁኔታ Aንፃር Aግባብ ያላቸው ባለሙያዎችን ያካተተ ሊሆን ይገባል፡፡

የልማት ቀጠናውን Eቅድ ተግባራዊ ለማድረግ በየደረጃው የክትትልና ግምገማ ሥርዓት

መዘርጋት Aስፈላጊ ነው፡፡ በዚህ መሠረት Eቅዱን ተግባራዊ ለማድረግ በሚመለከታቸው

Aካላት ተከታታይ ክትትልና ቁጥጥር ይደረጋል፡፡ መደበኛ የሪፖርት ግንኙነት ሥርዓት

ሊኖር ይገባል፡፡

ስለ Eቅዱ Aፈፃፀም በሩብ፣ በግማሽና በበጀት ዓመቱ መጨረሻ Aግባብ ያላቸው ባለሙያዎች

ያሉበት የቴክኒክ ቡድን Aፈፃፀሙን Eንዲገመገም ይደረጋል የEቅድ ዘመን Aጋማሽና

የማጠቃለያ ግምገማ ሊደረግ ይገባል፡፡ በግምገማው ውጤት ላይ Aግባብ ላላቸው ኃላፊዎችና

የፖለቲካ Aመራር Aካላት ቀርቦ የተለዩ ጠንካራ ጐኖች ተሞክርዎችን የማስፋት፣ Eንዲሁም

ደካማ ጐኖች የመፍትሄ Aቅጣጫ Eንዲቀመጥላቸውና ተግባራዊ Eንዲሆኑ ማድረግ




13. ታሳቢዎችና ስጋቶች

13.1. ሥጋቶች የልማት ቀጠናው በሶስት የተለያዩ የዞን Aስተዳድሮች የሚገኙ 15 ወረዳዎችን ያካተተ

በመሆኑ ለAፈፃፀምና ለክትትል Aስቸጋሪ ሊሆን ይችላል፡፡ ይህም ተፋሰስን መሠረት

ያደረገ ልማት የውሃ ፍሰትን Eንጂ የፖለቲካ Aስተዳደራዊ ወሰንን መሠረት

ስለማያደርግ ነው፡፡

Eቅዱ የቀጠናውን Eምቅ ሀብቶቸና ችግሮች መሠረት በማድረግ የተዘጋጀ ቢሆንም

የEቅድ ዘመኑ በቅርብ ወራት ስለሚጀመር ለማስፈጸሚያ የሰው ኃይል፣ የፋይናንስና

Aደረጃጀት Aቅም ውስንነት ሊያጋጥም ስለሚችል በሚፈለገው ፍጥነትና ጥራት

ተግባራዊ ለማድረግ በተወሰነ መልኩ ተፅEኖ ሊያሳድር ይችላል፡፡

13.2. ታሳቢዎች Eቅዱ የተዘጋጀው የክልሉ መንግሥት ፈጣን ልማት በማምጣት የክልሉን ሕዝብ ኑሮ

ለማሻሻል ያለውን የፖለቲካ ቁርጠኝነት፣ የሕዝቡን የመልማት መብትና ፍላጎት Eንዲሁም

ድህነትን የመቀነስ ብሔራዊና ዓለም Aቀፍ ትኩረቶች ግምት ውስጥ ያስገባ ስለሆነ ለEቅዱ

ማስፈጸሚያ ቁሳዊ፣ ሰብAዊና የመዋEለ ንዋይ ሀብት ፍላጎት ከመንግሥት፣ ከቀጠናው ሕዝብና

ዓለም Aቀፍ ማሕበረሰብ ሊገኝ Eንደሚችል ታሳቢ በማድረግ ነው፡፡



14. ተቀፅላዎች ተቀፅላ 1: ዝርዝር የማስፈፀሚያ ሀብት ሰንጠረዥ 1: ውሃ ሀብት ማስፈፀሚያ በጀት

የገንዘብ ፈሰስ ጠቅላላ ብዛት ጠቅላላ ዋጋ 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ሀ\ መስኖ ልማት ግብ:- መካከለኛና ከፍተኛ የመስኖ ፕሮጀክቶችን ከ 1719 ሄ\ር መሬት ወደ 141216.5 ሄ\ር ማሳደግ

መረጃ መሰብሰብና የዳሰሳ ጥናት ማካሄድ 11 13,200

8,400

4,800

-

-

-

-

የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን 11 1,100,000

700,000

400,000

-

-

-

-

ጥናትን መሰረት ያደረገ የወንዝ ጠለፋና የግድብ የመስኖ ፕሮጀክት ግንባታ ማከናወን

-

-

-

-

-

-

-

ግድብ

2 2,400,000,000

2,400,000,000

-

-

-

-

-

ወንዝ ጠለፋ 4 8,000,000

4,000,000

4,000,000

-

-

-

-

ፓምፕ 5 25,000,000

15,000,000

10,000,000

-

-

-

-

ዘላቂነቱን ለማረጋገጥ የመስኖ ኮሚቴ ማሰልጠን 300 600,000

-

-

-

300,000

300,000

300,000

ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ 1 800,000

150,000

150,000

150,000

150,000

150,000

150,000

Aጫጭር ሙያዊ ስልጠናዎችን ለቀበሌ ባለሙያዎች መስጠት

400 800,000

300,000

300,000

200,000

-

-

-

የልምድ ልውውጥ ማድረግ 12 1,800,000

300,000

300,000

300,000

300,000

300,000

300,000

ድምር 2,438,113,200

2,420,458,400

15,154,800

650,000

750,000

750,000

750,000

ግብ:- የባህላዊ (ወንዝ ጠለፋ፣ምንጭ፣ባህላዊ Eጅ ጉድጓድና ኩሬ) መስኖን በማስፋፋት Aሁን ካለበት 31000ሄ\ር ወደ 80,000 ሄ\ር ማሳደገ በባህላዊ ዘዴ በመስኖ ሊለሙ የሚችሉ መሬቶችን መለየት

1

100,000

100,000

-

-

-

-

-

በመስኖ ልማት ሰፊ መሬትን መሸፈን -

-

-

-

-

-

-

ባህላዊ Eጅ ጉድጓድ 15,000 45,000,000

12,000,000

10,500,000

10,500,000

9,000,000

1,500,000

1,500,000

ኩሬ 24,000 96,000,000

24,000,000

20,000,000

20,000,000

16,800,000

12,000,000

3,200,000




ምንጭ 2,000

6,000,000

1,800,000

1,260,000

1,200,000

900,000

450,000

390,000

ወንዝ ጠለፋ 900

4,500,000

2,000,000

1,500,000

750,000

150,000

100,000

-

ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ 1

400,000

100,000

100,000

100,000

100,000

-

-

የግንዛቤ ማስጨበጫ ትምህርት መስጠት 12

9,600

1,600

1,600

1,600

1,600

1,600

1,600

ድምር 152,009,600

40,001,600

33,361,600

32,551,600

26,951,600

14,051,600

5,091,600

ግብ :- በፔዳል ፓምፕ፣ ሞተር ፓምፕ፣ጅOሜምብሬንና ሌሎች ጉድጓዶች Aማካይነት Aሁን የሚለማውን 10000 ሄ\ ር መሬት ወደ 60000 ሄ\ር ማሳደግ የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን 0 0 0 0 0 0 0 0 ጥናትን መሰረት ያደረገ የመስኖ Aውታር ፕሮጀክት ግንባታ ማከናወን

0 0 0 0 0 0 0 0

ጉድጓድ በጅOሜምብሬን 18000 72000000 16000000 16000000 16000000 12000000 8000000 4000000 ሞተር ፓምፕ 40000 280000000 70000000 70000000 70000000 28000000 28000000 14000000 ፔዳል ፓምፕ 20000 20000000 6000000 4000000 4000000 4000000 1000000 1000000 በኮንክሪት የተሰሩ የተለያየ ቅርፅ ያላቸው ጉድጓዶች 10000 250000000 50000000 50000000 50000000 50000000 25000000 25000000 ሙያዊ ድጋፍና ክትትል ማድረግ 0 0 0 0 0 0 0 ድምር

622,000,000

142,000,000

140,000,000

140,000,000

94,000,000

62,000,000

44,000,000 ግብ :- የልማት ቀጠናውን የከርሰ ምድርና ገፀ ምድር ውሀ ዝርዝር ጥናት በማከናወን በትክክል ያለውን የውሀ ሀብት ማወቅና ጥቅም ላይ ማዋል የልማት ቀጠናውን ውሃ ሀብት ጥናት ማከናወን

1

2,000,000 ድምር

1

2,000,000 ግብ1 በወንዞች መስፋት ምክንያት የሚባክነውን መሬት በማስቀረት ለልማት ማዋል የወንዞች ዳርቻን መጠበቅ(Aለመነካካት) 20 14000000 14000000 0 0 0 0 0 በባህላዊ መንገድ መከላከለ 45 450000 450000 0 0 0 0 0 የወንዝ ዳር ዛፎችን መትከል 0 0 0 0 0 0 0 የወንዝ መግራት ግንባታ ማከናወን 0 0 0 0 0 0 0 ድምር 14450000 14450000 0 0 0 0 0 ጠ/ድምር 3,228,572,800 የህብረተሰብ ድርሻ 665855460 (21%)

የመንግስት ድርሻ 2562717340 (79%)

ለ\ ንፁህ መጠጥ ውሃ Aቅርቦት ግብ :- የልማት ቀጠናዉን የገጠር የመጠጥ ዉሃ




ሽፋንን Aሁን ካለበት 41% በ2007 100% ማድረስ የዳሰሳ ጥናት

1,566

1,409,400

355,500

316,800

287,100

236,700

201,600

11,700 የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን

1,566

1,566,000

395,000

352,000

319,000

263,000

224,000

13,000 የዉሃ ተቋማት ግንባታን ማከናወን

-

-

-

-

-

-

- ጥልቅ ጉድጓድ መቆፈርና የስርጭት ስራውን ማከናወን (Deep well with distribution system)

182 163,800,000

54,000,000

36,900,000

27,000,000

27,000,000

18,000,000

900,000

መለስተኛ ጥልቅ ጉድጓድ ፓምፕ የተገጠመለት(Shallow well with hand pump)

604 48,320,000

12,000,000

10,400,000

10,400,000

8,000,000

7,200,000

320,000

ምንጭ ማጎልበት ከስርጭት ጋር(Spring development with distribution system)

60 36,000,000

9,000,000

7,800,000

7,200,000

7,800,000

3,000,000

1,200,000

ምንጭ ማጎልበት (on spot or with CC Spring development )

70

3,500,000

1,000,000

900,000

600,000

500,000

450,000

50,000

ዘመናዊ Eጅ ጉድጓድ ፓምፕ የተገጠመለት(Hand dug well fitted with hand pump)

650 26,000,000

6,000,000

6,000,000

5,400,000

4,400,000

4,000,000

200,000

ድምር 1,566

-

-

-

-

-

-

-

ገመድ ፓምፕ(Rope pump) 1,000

3,500,000

787,500

787,500

700,000

700,000

350,000

175,000

ጥገና 470

2,350,000

75,000

150,000

400,000

450,000

525,000

750,000

የግንባታ ጥራት ቁጥጥር 6

5,400,000

900,000

900,000

900,000

900,000

900,000

900,000

የውሃ ጥራት ቁጥጥር መሳሪያ Aቅርቦት 15

75,000

50,000

25,000

-

-

-

-

ለዉሃ ተቋማት ባለሙያዎች ተግባራዊ Oፕሬሽንና ጥገና ስልጠና መስጠት

4,698

9,396,000

2,370,000

2,112,000

1,914,000

1,578,000

1,344,000

78,000

የመፍቻ መሳሪያ Aቅርቦት 15

150,000

150,000

-

-

-

-

-

የመለዋወጫ Eቃ Aቅርቦት 15

900,000

900,000

-

-

-

-

-

ድምር - 302,366,400

87,983,000

66,643,300

55,120,100

51,827,700

36,194,600

4,597,700

ግብ 2 የልማት ቀጠናዉን ከተሞች የመጠጥ ዉሃ ሽፋን Aሁን ካለበት 72% በ2007 100% ማድረስ የመረጃ መሰብሰብና ዳሰሳ ስራ ማካሄድ

73

73,000

15,000

15,000

14,000

12,000

12,000

5,000 የዲዛይንና ዝርዝር ጥናት ስራ ማከናወን

73

657,000

135,000

135,000

126,000

108,000

108,000

45,000 የዉሃ ተቋማት ግንባታን ማከናወን

-

-

-

-

-

-

- ተጨማሪ ጥልቅ ጉድጓድ በመቆፈር የስርጭት ስራውን ማሻሻልና ማከናወን (Deep well with improved distribution system)

70 63,000,000

12,600,000

12,600,000

11,700,000

10,800,000

10,800,000

4,500,000

ምንጭ ማጎልበት ከስርጭት ጋር(Spring




development with distribution system) 3 1,800,000 600,000 600,000 600,000 - - - ለባለሙያዎች ተግባራዊ Oፕሬሽንና ጥገና ስልጠና መስጠት

219

438,000

90,000

90,000

84,000

72,000

72,000

30,000

ድምር - 65,968,000

13,440,000

13,440,000

12,524,000

10,992,000

10,992,000

4,580,000

ጠ/ድምር 368,334,400 የህብረተሰብ ድርሻ 78890000 (21%) የመንግስት ድርሻ 289444400 (79%) ሰንጠረዥ 2: የመሬት Aጠቃቀም ስትራቴጂካዊ Eቅድ መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ በጀት

የገንዘብ ፈሰስ ግብና ዝርዝር ተግባራት

መለኪያ

ጠቅላላ የማስፈፀሚያ ሃብት

2002 2003 2004 2005 2006 2007

ግብ.1 በሚቀጥሉት 3 ዓመታት በቀጠናው ባሉ ተፋሰሶች በሙሉ (2739 ንUስ ተፋሰሶች) Aሳታፊ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ ማዘጋጀትና ተግባራዊ ማድረግ 2739 ተፋሰሶችን በመለየት ሥነ ህይወታዊ፣ ፊዚካላዊ Eና ማህበረ-Iኮኖሚያዊ ጥናት ማካሄድ ሺ/ብር 334,125 111,375 111,375

111,375 x x x

በAሳታፊ የመሬት Aጠቃቀም ጥናት ላይ ስልጠና መስጠት

ሺ/ብር 2,052

1,026

1,026 x x x x

ጠቅላላ ድምር ሺ/ብር 336,177



ሰንጠረዥ 3: የAፈርና ውሃ ጥበቃ ስትራቴጂካዊ Eቅድ መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ በጀት


መለኪያ


2002

2003

2004

2005

2006

2007

ግብ 1. የAፈር መሸርሸርንና የውሃ ብክነትን በመቀነስ መሬትን ለላቀ Iኮኖሚያዊ ውጤት ለማብቃት በ2007 ተፋሰስን መሰረት ያደረገ የተቀናጀ የAፈር ጥበቃና ውሃ Eቀባ ሥራን 100% ማድረስ

በEርሻ ማሳ ላይ ፈዚካላዊ የAፈር ጥበቃና የውሃ Eቀባ ዘዴዎችን ማከናወን

*Eርከን ሥራ በህ/ሰብ ተሳትፎ

የሚሰራ x x x x x x x

*Eርከን ጥገና በህ/ሰብ ተሳትፎ


*የጎርፍ መቀልበሻ ቦይ በህ/ሰብ ተሳትፎ


*የውሃ ማፋሰሻ ቦይ በህ/ሰብ ተሳትፎ

የሚሰራ x x x x x x x ሥነ ህይወታዊ የAፈር ጥበቃ ዘዴዎችን ማከናወን

*Eርከንን በAልሚ Eፅዋት ማጠናከር በህ/ሰብ ተሳትፎ



*ክትር ሥራ ሺ/ብር 134,460

33,615

53,790 47,055 x x x

*ክትር ጥገና ሺ/ብር 61,403

3,360

4,482

9,861

14,567

14,567

14,567 የተራራ ልማትን ማካሄድ

*ማይክሮ ቤዚን በህ/ሰብ ተሳትፎ


*የጋራ ላይ Eርከን በህ/ሰብ ተሳትፎ





መለኪያ


2002

2003

2004

2005

2006

2007

ግብ.2 በደጋና በወይና ደጋማ ሥነ ምህዳር ያለውን ከፍተኛ Aሲዳማ Aፈር Aሁን በየዓመቱ ከሚለየው 50% ተጨማሪ የመለየት ሥራ በማካሄድና በማልማት የሰብል ምርትና ምርታማነትን ማሳደግ

በAሲዳማነት የተጠቁ መሬቶችን መለየት ሺ/ብር 29,872

2,987

5,974

5,974

5,974

5,974

2,987

በAሲዳማነት ለተጠቁ መሬቶች ኖራ መጠቀም በA/Aደር ግዥ የሚከናወን x x x x x x x

ለAሲዳማ Aፈር የሚጨመረውን የኖራ መጠን ለዋና ዋና Aፈርና የሰብል ዓይነቶች በምርምር መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል ሺ/ብር 372 93 93 93 93 x x

የAፈር Aሲዳማነትን የሚቋቋሙ የሰብል Eይነቶችን ለይቶ ማልማት የAፈርና ውሃ Eቀባ ሥራዎችን Aጠናክሮ መቀጠል

በግብ 2 ሥር የተመለሰ x x x x x x x

ግብ 3. የተቀናጀና የተለያዩ የAፈር ማዳበሪያ Aጠቃቀም ሽፋንን በማሳደግ Eየቀነሰ ያለውን የAፈር ለምነት ማሻሻልና ምርትና ምርታማነትን መጨመር

የኮምፖስት Aጠቃቀምን ማሳደግ በቤተሰብ የሚዘጋጅ x x x x x x x

የኮምፖስት Aጨማመር መጠንን በዋና ዋና Aፈርና የሰብል ዓይነቶች በምርምር መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል ሺ/ብር 315

104

104

107 x x x

በምርምር 6 የAረንጓዴ ማዳበሪያ ዓይነቶችን መለየትና ጥቅም ላይ ማዋል ሺ/ብር 390

65

65

65

65

65

65

Aውደ ጥናት ማካሄድና Aዳዲስ ለሚወጡ ቴክኖሎጂዎች ስልጠና መስጠት ሺ/ብር 963 147 174 147 174 147 174 ጠቅላላ ድምር

ሺ/ብር

227,775



ሰንጠረዥ 4: የደንና Aግሮፎሬስትሪ ልማትና ጥበቃ Eቅድ ማሰፈጸሚያ በጀት (በ ‘000 ብር) የገንዘብ ፈሰስ

ተ.ቁ ዋና ዋና ተግባራት

ጠቅላላ ማስፈፀሚያ ሃብት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ግብ 4 የደን ሽፋኑን ወደ 12% ማሳደግ

1 ችግኝ ጣቢያ ማካሄድና ማቋቋም

1.1 ችግኝ ማፍላት 25,151 2,185

4,413

4,501.47

4,592

4,683

4,777

1.2 የዛፍ ዘር ማቅረበ 50,548 6,957

8,376

8,543.88

8,715

8,889

9,067

1.3 ፖሊቲን ቱብ ማቅረብ 22,969 3,641

3,714

3,788.36

3,864

3,941

4,020

2 ችግኝ መትከል 150,626 24,194

24,678

24,687.76

25,182

25,685

26,199

3 ሁለገብ Eጽዋት ዘርማባዛት 378

60

61 62.42

64

65

66

4 መንግስት ደን ጥበቃ 331 51

52

52.88

54

55

66

5 የደን ቅየሳ መሳሪያዎች Aቅርቦት 125

63

63

-

-

-

-

6 ደን ቅየሳ ቆጠራና ምዝገባ ማካሄድ 516

82

83

85.11

87

89

90

7 ደን ማናጅሜንት ፐላን ማዘጋጀት 38

6

6

6.36

6

7

7

8

የዱር Eንሰሳትና AEዋፋትን መናህሪያና መጠለያ ቦታ በጥናት መለየት 40

40

-

-

-

-

-

9 ስልጠናና Aዉደ ጥናት 840 121

159

121.00

159

121

159

10 ድጋፍና ክትትል 1,464 244

244

244.00

244

244

244

ድምር 253,027 37,581

41,787

42,093.24

42,966

43,779

44,695

Aሰተያየት:- የችግኝ ማፍላት ወጭ የግልና ማሀበራትን Aያካትትም።



ሰንጠረዥ 5: የሰብል ስትራቴጂካዊ Eቅድ መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ በጀት (በ ‘000 ብር)

የገንዘብ ፈሰስ ዋና ዋና ተግባራት

Aጠቃላይ በጀት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የሰብል ግብዓቶች ምርጥ ዘር መግዣ 363255 35746 39246 44419 52938 70130 120776ማዳበሪያ (ዳፕና ዩሪያ) 4973517 465484 515613 590807 716129 966774 1718710ፀረ ተባይ መድሃኒት 5210967 4491 4766 5177258.891 5863 7236 11352Aትክልትና ፍራፍሬ ዘር 25668 2288 2562 2974 3660 5033 9151ምርጥ ዘር ድርጅት 3000 3000 ማስፈፀሚያ በጀት 105764 5110 5621 58154 7785 10491 18599ድምር 10682171 516119 567808 5873613 786375 1059664 1878588በመንግስት 134433በህብረተሰብ 10547738ግብርና ሜካናይዜሽንና ድህረምርት ቴክኖሎጂ

የEርሻ ትራክተር 35488 1972 2957 3943 5915 8872 11829መውቂያና መፈልፈያ ማሽነሪስ 4107 228 342 456 685 1027 1369ዘመናዊ Eህል ማከማቻ ጎተራ 10325 574 860 1147 1721 2581 3442Aትክልትና ፍራፍሬ ማቀዝቀዣ 2580 143 215 287 430 645 860ድንች ማከማቻ (Light defused storage) 25812 1434 2151 2868 4302 6453 8604ማስፈፀሚያ በጀት 783 43 65 87 130 195 261ድምር 79095 4394 6590 8788 13183 19773 26365በመንግስት 783በህብረተሰብ 78312የመስኖ ልማት 588629 52439 58738 68186 83933 115426 209907በመንግስት 10718በህብረተሰብ 577911የጥቁር Aፈር ልማት 13205 734 1100 1467 2201 3301 4402በመንግስት 130በህብረተሰብ 13075Aዳዲስ የሰብል ቴክኖሎጂዎችን ማውጣትና ማላመድ 9863 1515 1641 1653 1667 1683 1704በመንግስት 9863በህብረተሰብ 0Aጠቃላይ የሰብል ልማት ስትራቴጂክ Eቅድ ማስፈፀሚያ በጀት

11372963



ሰንጠረዥ 6: የEንሰሳት ሀብት ልማት ስትራቴጂካዊ Eቅድ መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ በጀት (በ ‘000 ብር) የገንዘብ ፈሰስ የሚከናወኑ ተግባራት ጠቅላላ

በጀት 2002 2003 2004 2005 2006 2007የተሻሻሉ የEንስሳት መኖ ዝርያዎችን ማውጣትና ማላመድ

11000 1600 1800 1800 1800 2000 2000

የተሻሻሉ Eንስሳት ዝርያዎችን ምርታማነት መገምገምና ማሻሻል

13600 2100 2200 2200 2300 2300 2500

የAባለዘር ማምረቻና ማከማቻ ፋሲሊቲ ማቋቋም 5000 5000የሰብል ተረፈ ምርት ለማከም ዩሪያ ግዥ 35400 4800 5100 5700 6300 6600 6900የAንዳሳ ዶሮ ብዜት ማEከልን ዓቅም ማሳደግ 8000 2000 3000 3000የወተት ማቀነባበሪያ ፋብሪካ ማቋቋም 6000 6000የEንስሳት ክሊኒክ መገንባት 6200 2000 2000 2200የEንስሳት መድሃኒትና ህክምና መሳሪያዎች ግዥ 16500 2250 2500 2750 3000 3000 3000የማርና ሰም ምርት ማቀነባበሪያ ፋብሪካ ማቋቋም 6000 6000የማነቢያ ቁሳቁሶች ግዥ 98 33 39 26የዓሳ ጫጩት ማስፈልፈያ ማEከል ማቋቋም 7500 7500የዓሳ ማስገሪያ መሳሪያዎች ግዥ 8000 1200 1200 1300 1300 1500 1500ስልጠና መስጠት

• ለAርሶ Aደሮች 4312 294 490 686 882 980 980• ለልማት ሰራተኞች 951 150 155 160 162 162 162• ለባለሙያዎች 1047 130 158 175 190 195 199

ድምር 129608 24057 35642 19997 15934 16737 17241

ሰንጠረዥ 7: የመንገድ ስራ ስትራቴጂካዊ Eቅድ መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ በጀት (በ ‘000 ብር)

የገንዘብ ፍሰት ዋና ዋና ተግባራት ፈፃሚ Aካል የመንግስት የሕብረተሰብ

2002 2003 2004 2005 2006 2007 1,829 3,981 1,666 3,525 0 0Aዲስ መንገድ ግንባታ A/ገ/መ/ባ 2,050,020 365,790 369,660 276,450 333,210 365,400 339,510የመልሶ መንገድ ግንባታ A/ገ/መ/ባ 75,000 0 45,000 30,000 0.00 0 0ወቀታዊ ጥገና A/ገ/መ/ባ 36,578 2,866 4,238 5,624 6,660 7,910 9,280መደበኛ ጥገና A/ገ/መ/ባ 31,701 2,484 3,673 4,874 5,772 6,855 8,043Aዲስ የኅብረተሰብ መንገድ ግንባታ ወ/ግ/ገ/ል/ጽ/ቤት 78,300 1,487,700 261,000 261,000 261,000 261,000 261,000 261,000የኅብረተሰብ መንገድ ጥገና ወ/ግ/ገ/ል/ጽ/ቤት 21,687 412,052 72,290 72,290 72,290 72,290 72,290 72,290



ሰንጠረዥ 8: ማህበራዊ ችግር መከላከል ስትራቴጂካዊ Eቅድ መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ በጀት (በ ‘000 ብር)

የገንዘብ ፈሰስ ቁልፍ ጉዳዮችና ዝርዝር ተግባራት

መለኪያ

ብዛት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ምርመራ

ሥራ Aጥነት ለመቀነስና ማህበራዊ ችግሮች ለመካለከል በሁሉም ወረዳዎች በጥናት ላይ የተመሰረተ የማህበራዊ ችግሮችን በመከላገል ብር 680 80 120 120 120 120 120

ለAንድ ወረዳ 40000 ብር

የግንዛቤ መሳደግ በሁሉም ቀበሌዎች መስራት ብር 1802 300 300 300 300 300 300 4200 ብር በቀበሌ

የAመራርና ምክር Aገልገሎት መስጠት ብር 360 60 60 60 60 60 60 5000 ለAንድ ከተማ በዓመት

የቤተሰብንና ማህበረሰብ መሰረት ያደረጉ ተቋማትን መጠናከር ብር 150 25 25 25 25 25 25

953 ቀበሌ x1 ባለሙያx 5 ቀን x 70 ብር

ማህበራዊ ልማት ፈንድ ማቋቋምና በሁሉም ወረዳዎች ተግባራዊ ማድረግ ብር 8500 8500

500000 ብር በወረዳ



ሰንጠረዥ 9: ከተማ ልማት ስትራቴጂካዊ Eቅድ መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ በጀት (በ ‘000 ብር)

የገንዘብ ፈሰስ ዝርዝር ተግባራት

ጠቅላላ ወጪ 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የክላስተር ከተሞች ማሽነሪ Aቅም ግንባታ 357000 153000 102000 102000 በዋና ዋና ከተሞች የኮንዶሚኒየም ቤት ግንባታ 6,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 ከተሞች ማሻሻያ Aቅም ግንባታ 558,000 93,000 93,000 93,000 93,000 93,000 93,000 ነባር ከተሞች ፐላን ዝግጅት 16,000 16000 16000 16000 16000 16000 16000 ታዳጊ ከተሞች ልየታ ጥናት ሽንሽና ፕላን ዝግጅት 27500 4500 4500 4500 4500 4500 5000 የቀበሌ ማEከላት ቦታ ሽንሽና 24990 4130 4130 4130 4200 4200 4200 የቦታ ካሳ ክፍያ 558000 93000 93000 93000 93000 93000 93000 በቀጠናው የሚገኙ የከተማ Aስተዳደሮች Eንዱስትሪ ዞን ልማት 36000 12000 12000 12000 ድምር 7577490 1375630 1324630 1324630 1210700 1210700 1211200 የበጀት ስሌት ታሳቢዎች ለAንድ ክላስተር ማሽነሪ = 51,000,000 ብር በAንድ ከተማ በዓመት Aማካይ የቦታ ካሳ ክፍያ =6,000,000 ብር በAንድ ከተማ ለኮንዶሚኒየም ግንበታ = 1,000,000,000 ብር ለከተሞች Eድገት ፕላን ዝግጅት = 1,000,000 ብር ለAንድ ከተማ Aቅም ግንበታ በዓመት = 3000000 ብር ታዳጊ ከተሞች ልየታ ጥናት ሽንሽና Eድገት ፕላን ዝግጅት = 500,000 ብር የቀበሌ ማEከላት ቦታ ሽንሽና = 70,000 ብር

ለAንድ ከተማ Aስተዳደሮች Eንዱስትሪ ዞን ልማት = 6,000,000



ሰንጠረዥ 10: በንግድና Iንዱስትሪ ዘርፍ በተለዩ የወጭ ርEሶች የማስፈጸሚያ በጀት ግምት (በ ‘000 ብር)

የወጭ Aፈጻጸም በበጀት ዓመት የወጭ ዓይነት መለኪያ ብዛት ጠ/ወጭ ግምት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

ጥቃቅን የክላስተር ማEከላት ግንባታ 6 81000 13500 13500 13500 13500 13500 13500 የመሸጫና ማሳያ ማEከል 3 690 230 230 230 የAንድ ማEከል Aገልግሎት ማቋቋምና ማጠናከር

16 8400 1050 1050 2100 1600 1600 1050

ቢዝነስ Iንኩቤተር 3 900 300 300 300 የሥልጠና ማEከል 1 13 00 13 00 የመረጃ ማEከላት 6 3000 1000 1 000 500 500 የAንቀሳቃሾች ሥልጠና ወጭ 280000

0 203000 274500 372000 495000 650000 800000

Iንቨስትመንት የመረጃ ሥርዓት መዘርጋት 370 370 በጣና ዙሪያ የቱሪዝም ሃብቱን በተሻለ ለመጠቀም የሚያስችል ጥናት ለማካሄድ

500 500

ን /Iንዱስትሪ የነጋዴ ሥልጠና ቁጥር 1370

00 102800 12000 13500 15000 18800 21000 22500

በነባር ከ /Aስተዳደሮች የመረጃ ማEከላት ማቋቋም

ቁጥር 3 1500 500 1000

ክልላዊ የኤግዚቪሽንና ባዛር ማEከል ማቋቋም

ቁጥር 1 150000 22500 127500

ትራንስፖርት ጋሪ ማስመረት ቁጥር 2400

0 96000 16000 16000 16000 16000 16000 16000

ራዳር ቁጥር 1 50 50 ሴኩሪቲ ካሜራ ቁጥር 2 20 20

ጠ /ድምር 3240000

270220 4503800

419630 545130 702100 853000

ማጠቃለያ • ትራንስፖርት----------- 96⋅07 ሚሊዮን • ን/Iንዱስትሪ------------- 254.3 ሚሊዮን • Iንቨስትመንት-------------- 870000 • ጥቃቅን --------------- 95.3 ሚሊዮን +2.8 ቢሊዮን =2.9 ቢሊዮን

ጠ /ድምር---------------- 446.54 ሚሊዮን +2.8 ቢሊዮን=3.3 ቢሊዮን



ሰንጠረዥ 11: ትምህርትና ጤናን የማስፋፋት ስተራቴጅክ Eቅድ የማስፈጸሚያ በጀት (በሚሊየን ብር)

የወጭ Aፈጻጸም በበጀት ዓመት የወጭ ርEስ

ጠቅላላ ማስፈፀሚያ ሀብት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

I ትምህርት

1 ለመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ፕሮግራም

1.1 ለመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት

ለመማሪያ መጽሐፍ 121.4 20.2 20.2 20.2 20.2 20.2 20.2

ለመማሪያ ክፍሎች ግንባታ 1.9 0.32 0.32 0.32 0.32 0.32 0.32

ለመምህራንና ትምህርት ባለሙያዎች ስልጠና 30.0 5 5 5 5 5 5

153.3 25.6 25.6 25.6 25.6 25.6 25.6

2 ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ፕሮግራም

ለመማሪያ መጽሐፍ 12.46 2.1 2.1 2.1 2.1 2.1 2.1

ለመማሪያ ክፍሎች ግንባታ 0.92 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15

ለመምህራንና ትምህርት ባለሙያዎች ስልጠና 4.00 0.67 0.67 0.67 0.67 0.67 0.67

17.38 2.92 2.92 2.92 2.92 2.92 2.92

3 የቴክኒክና ሙያ ትምህርትና ስልጠና ፕሮግራም

የፖሊቴክኒክ ኮሌጅ ግንባታ 60.00 10 10 10 10 10 10

የቴክኒክና ሙያ ተቋማትን መገንባት 72.00 12 12 12 12 12 12

የመምህራንና ትምህርት ባለሙያዎች ስልጠና 1,949.82 324.97 324.97 324.97 324.97 324.97 324.97

2,081.82 347 346.97 346.97 346.97 346.97 346.97

4 የጎልማሶች ትምህርት ፕሮግራም

ለመማሪያ መጽሐፍ 6 1 1 1 1 1 1

ለመምህራንና ስልጠና 5 0.83 0.83 0.83 0.83 0.83 0.83

11 2 1.83 1.83 1.83 1.83 1.83



የወጭ Aፈጻጸም በበጀት ዓመት የወጭ ርEስ

ጠቅላላ ማስፈፀሚያ ሀብት 2002 2003 2004 2005 2006 2007

2,264 377.3 377.3 377.3 377.3 377.3 377.3

II የመሠረታዊ ጤና Aገልግሎት ሽፋንን 100 %ማድረስ

ለግንባታ 1,490 248.37 248.37 248.37 248.37 248.37 248.37

ለባለሙያዎች ስልጠና 3 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5

ለመድሀኑት Aገልግሎት 1 166.67 166.67 166.67 166.67 166.67 166.67

1,494 415.54 415.54 415.54 415.54 415.54 415.54

3,758

የትምህርት በጀት ህብረተሰቡ የትምህርት 40 /10 ከውስጥ ገቢና 30 ከህብረተሰቡ የሚደረግ ድጋፍ/ በመቶ ወጭ ይሸፍናል

መንግስት የትምህርትን 60 በመቶ ወጭ ይሸፍናል

ጤና ጥበቃ

ህብረተሰቡ የጤናን 20 በመቶ ወጭ ይሸፍናል

ሰንጠረዥ 12: የመልካም Aስተዳደር ስተራቴጅክ Eቅድ የማስፈጸሚያ በጀት (በ ‘000 ብር)

የገንዘብ ፈሰስ ዝርዝር ተግባራት ጠቅላላ በጀት

2002 2003 2004 2005 2006 2007

የይዞታ መሬት ምዝገባና ልኬታ

የይዞታ መሬት ምዝገባና ልኬታ ማካሄድ 27200 27200

የይዞታ ማረጋገጫ ደብተር መስጠት 10744 5372 5372

የካዴስትራል ስርቨይ በማካሄድ መሬት መለየትና መረጃ ማደራጀት 68475000 17118750 17118750 17118750 17118750

የመስኖ ልማት ይዞታዎች የካዳስትራል ሰርቬይንግ ቅየሳ ማካሄድና Iንዴክስ ማፕ ማዘጋጀት

7.050,000 1175000 1175000 1175000 1175000 1175000 1175000



የገንዘብ ፈሰስ ዝርዝር ተግባራት ጠቅላላ በጀት

2002 2003 2004 2005 2006 2007 ለመስኖ የሚውሉ መሬቶች ላይ ለAርሶAደሮች ካሳ Eንዲያገኙ ማድረግ 400000 66666 66666 66666 66666 66666 66670

በመሬት Aስተዳደርና Aጠቃቀም ስልጠና መስጠት

1785 4462 4463

ፍትህና ፀጥታን ለማስከበር የፀጥታ ኃይሎች ተቀናጅተው Eንዲሰሩ ማድረግ

3003 501 501 501 500 500 500

በሁሉም ደረጃ ሥርዓተ-ጾታን ማስረጽና የሴቶችን ጉዳይ ማካተት 2145 357 357 357 357 357 360

ታሳቢ የAንድ AርሶAደር መሬት ምዝገባና ልኬታ = 40 ብር የAባወራ ብዛት ግምት 680000 ለAንድ የይዞታ ደብተር 20 ብር ደብተር ያላገኙ Aባወራ ብዛት ግምት 537200 ለካሳ ክፍያ ለAንድ ሄ 100000ብር ለAንድ ቀበሌ በዓመት የመሬት Aስተዳደር ስልጠና 5000 ብር ፍትህና ፀጥታን ለማጠናከር ለAንድ ቀበሌ በዓመት 7000ብር ሥርዓተ-ጾታን ለማስረጽ በቀበሌ በዓመት 5000ብር ለካዳስተር ሰርቬይ ለAንድ ካ/ኪሜ = 5000000

ሰንጠረዥ 13: በቱሪዝም በተለዩ የወጭ ርEሶች የማስፈጸሚያ በጀት ግምት (በ ‘000 ብር)


ለቱሪስት መስህብ የሆኑ ቅርሶችን መጠገን

ቁጥር 24 12000 2000 2000 2000 2000 2 000 2 000

ቢል ቦርድ ማሰሪያ፣ በAገር Aቀፍና በውጭ የፕሮሞሽን ሥራ ለመሥራት፣ ህትመቶች

2 ቢልቦርድ 3000 1 000 500 500 500 250 250

ለAጋር Aካላት ሥልጠና ተጠቃሚ 20000 2 000 500 500 250 250 250 250 የሆቴልና ቱሪዝም ማሰልጠኛ ኮሌጅ ማቋቋም

ቁጥር 1 50 000 20000 20000 10000

ለቱሪስት መስህብ የሚሆኑ ጥብቅ ቦታወችን ማልማት

1 9000 3000 3000 3000

ለቱሪዝም መዳረሻዎች ልማት(ለውሀ ፣ ማህበረሰብ Aቀፍ ቱሪዝም ልማት

መዳረሻ ብዛት

10 6000 1000 1000 1000 1000 1000 1000




ድምር 82000 27500 27000 16750 3750 3500 3500

ሰንጠረዥ 14: የማEድን ሀብት ማስፈፀሚያ በጀት (በ ‘000 ብር)

የበጀት ስርጪት ዝርዝር ተግበር

ጠቅላላ ዋጋ 2002 2003 2004 2005 2006 2007

የማEድን ቦታን መለየትና Eንዲጠኑ ማድረግ 400 150 130 30 30 30 30በማEድን ልማት ለሚሰማሩ ባለሃብቶች የቅስቀሳ ስራ ማከናወን 180 30 30 30 30 30 30በግል ወይም በማህበር ተደራጅተው በባህላዊ ማEድን የሚያመርቱ Aምራቾችን ማደራጀትና ህጋዊ ማድረግ 120 20 20 20 20 20 20ክትትልና ግምገማ 300 50 50 50 50 50 50ድምር 1000



ተቀፅላ 2: ተጨማሪ መረጃዎቸ

Aኔክስ 1: በጣና ዙሪያ ተፋሰስ ዉስጥ የሚገኙ የመንግስትና ፕሮጀክት ደኖች ዝርዝር መረጃ

ዞን ወረዳ የቦታዉ ስም ስፋት/ሄር የደኑ ሁኔታ ደቡብ ጎንደር ፋርጣ ጉና 2175 ተኩረትየተሰጠዉ ደ/ጎንደር ፋርጣ ዓለም ሳጋ 819 ተኩረትየተሰጠዉ ደ/ጎንደር ፎገራ ዓለም ሳጋ 184.6 ተኩረትየተሰጠዉ ደ/ጎንደር ሊቦከምከም ጣራ ገዳም 698 ደ/ጎንደር ደራ ሙቁራ 350 ደ/ጎንደር ደራ ዋንዛየ 400

ደ/ጎንደር ሊቦከምከም Aበባየን ተራራ 133.3 ደ/ጎንደር ሊቦከምከም ምንታሳይ ተራራ 342.3 ደ/ጎንደር ሊቦከምከም ፋጭ 362.5 ደ/ጎንደር ሊቦከምከም Aንባ ተራራ 250.3

ሰሜን ጎንደር ጎንደር ዙሪያ ቁለቁል በር 1348 ሰሜን ጎንደር ጎንደር ዙሪያ ገነት ተራራ 220 በማገዶ ተክል ፕሮጀክት የለማ ሰሜን ጎንደር ጎንደር ዙሪያ Aየር ማረፊያ 82.4 ምEራብ ጎጃም ባ/ ዙሪያ ቅንባባ 465 በAዲስባህ ፕሮጀክት የለማ

ድምር 7830.4 ምንጭ:- ከየዞኖች የተሰበሰበ መረጃ (ግብርናና ገጠረ ልማት ቢሮ 1998)

Aኔክስ 2: በጣና ዙሪያ የሚገኙ የደን ችግኝ ጣቢያዎች ዝርዝር መረጃ

ወረዳ የጣቢያዉ ስም ከፍታበሜትር ስፋት በሄክታር

መልካምዉሃ 1700 1 ደምቢያ Aይምባ 1800 0.2

Aርብገበያ 2450 0.8 ሃሙሲት 0.64

ደራ Aንበሳሜ 0.5

ኩሃራ 1830 1.9 Aደርጊና 1950 0.56

ፎገራ Aመድበር 2030 0.57 ሊቦከምከም ካቶሊክ 0.67

ሜሎ 2590 1.3 ክምር ድንጋይ 3033 1.4 ጋሳይ 2810 0.4

ፋረጣ ገንተኜ 2120 0.28

ወይኒቱ 2500 1 ሰከላ ወንደጊ 2115 2

ወተት Aባይ 1850 0.7 ሜጫ Aምቦ መስክ 1 ደ/Aቸፈር ክልቲ 1900 1.56 ሰ / Aቸፈር* Aሰጋሃኝ 1940 1

ከንፈሮAባይ 1830 1.25 Aዳፊት 2010 1.99 ዘጌ 1840 0.85

ባ/ዳር ዙሪያ መሸንቲ 1950 1.9

ፈንጥር 2050 1.3 ሰሜን ጎንደር ሽንታ 0.34 ድምር 25.11

ምንጭ:-ከየዞኖች የተሰበሰበ መረጃ (ግብርናና ገጠር ልማት ቢሮ1998)



የሰብል ስትራቴጂካዊ Eቅድ ዋና ዋና ተግባራትን ለማስፈፀም የተወሰዱ ታሳቢዎች

• የ 2001 ዓም መሰረት በማድረግ በ 2007 በሰብል የሚሸፈን መሬት ፣ ምርታማነትና

ሊገኝ የሚችል ምርት በAኔክስ 3 ተያይዞ ቀርቧል • በ2007 Eያንዳንዱ Aባውራ 40 ኩቢክ ሜትር (240 ከ/ል) ኮምፖስት ያዘጋጃል • በ2007 ትርፍ Aምራችና ሜዳማ በሆኑ Aካባቢዎች በቀበሌ ደረጃ ቢያንስ 1 የEርሻ

ትራክተርና የተለያዩ የሰብል መውቂያና መፈልፈያ መሳሪያዎች ይኖራሉ • በ2007 በወይና ደጋና ቆላው Aካባቢ ቢያንሰ 20% Aባውራ ዘመናዊ የEህል ማከማቻ

ጐተራ ይጠቀማል • በ2007 የቀጠናው 1% የሚሆነው Aባውራ የAትክልትና ፍራፍሬ ሰብሎችን የምርት

ውጤት ሳይበላሹ ለገበያ ማቅረብ የሚያስችል በAርሶAደሩ የሚሰራ ጊዚያዊ ማቀዝቀዣ ስትራክቸር ይጠቀማል

• በ2007 የቀጠናው ወይና ደጋና ደጋው Aካባቢ 5% Aባውራ የድንች ማከማቻ (Light defused storage) ይጠቀማል

• የAትክልትና ፍራፍሬ ሰብሎችን (በተለይም ድንች) ምርጥ ዘርን ለማባዛት ዘመናዊ የብዜት ዘዴ (tissue culture) ጥቅም ላይ Eንደሚውል ይታሰባል

Aኔክስ 3: በ2001 ዓም በመህር ፣ በመስኖ Eና ቀሪ Eርጥበት በሰብል የተሸፈነ መሬት፣ የተገኘ

ምርትና የ 2007 ትንበያ

2001 የ 2007 ትንበያ ሰብል የተሸፈነ መሬት ምርት ምርታማነት የሚሸፈን መሬት ምርት ምርታማነት ብርE 373898 7675681.043 20.52 373898 13086423.73 35Aገዳ 243268 11260371.23 46.28 243268 18245064.8 75ጥራጥሬ 81948.9 1610907.258 19.65 81948.9 2458468.071 30ቅባት 59604 437621.6385 7.34 59604 715248.5779 12ቅመማቅመም 22141.6 1498256.756 67.66 22141.6 2214155.126 100Aትክልት 27417.2 2509251.303 91.52 27417.2 5483448.66 200በመስኖ የለማ ሰብል 42719 1320879.938 30.92 281216 33745920 120በጥቁር Aፈር 2ኛ ዙር የለማ ሰብል 52114 1511313 29.00 522998 18304930 35ድምር 903110 27824282.16 1612491 94253658.97

የEንሰሳት ሀብት Eቅድን ለማስፈፀም የተወሰዱ ታሳቢዎች

• የሚመረት የሰብል ተረፈ ምርት መጠን ለመገመት የሰብል ምርትና የሰብል ተረፈ

ምርት (Grain: crop residue yield) ማባዣ ፋክተሮች ታሳቢ ተደርጓል

• ከሚመረተው የሰብል ተረፈ ምርት 90% የሚሆነው ለEንስሳት መኖ Aገልግሎት

Eንደሚውል ታሳቢ ተወስዷል

• የግጦሽ ምርታማነት 2 ቶን ደረቅ መኖ በሄክታር Eንደሚሆን ተገምቷል



• ለEንስሳት የAካል መጠበቂያ የደረቅ መኖ ፍጆታ 2.5 ኪ.ግ/100 ኪ.ግ ክብደት በቀን

(2.28 ቶን ደረቅ መኖ ለAንድ TLU በዓመት) Eንደሚሆን ተገምቷል

• Aንድ Aዳቃይ ቴክኒሽያን በዓመት በAማካይ 400 ከብቶችን ያዳቅላል

• በየAመቱ የዳልጋ ከብቶች ቁጥር በ1.2%፣ የበጎች በ1.0% Eና የፍየሎች በ0.5%

Eንደሚያድግ ተገምቷል

• በምርት ዘመኑ ከጠቅላላ ላሞች ውስጥ 45% ያህሉ የወተት ምርት ይሰጣሉ

• Aማካይ የAለባ Eርዝማኔ 240 ቀናት Eንደሚሆን ታሳቢ ተወስዷል

• የAካባቢ ዝርያ የወተት ምርታማነት ከ1.5 ሊትር በቀን ወደ 2 ሊትር በቀን በEቅድ

ዘመኑ ያድጋል

• ከጠቅላላ ዳልጋ ከብቶች 11%፣ ከበጎች 36% Eና ከፍየሎች 30% ያህሉ ለፍጆታ

ይውላሉ

• Aንድ የEንስሳት ክሊኒክ ለሶስት ቀበሌዎች Aገልግሎት Eንደሚሰጥ ታሳቢ ተወስዷል

• የማር ምርታማነት በAንድ ባህላዊ ቀፎ 5 ኪ.ግ፣ በሽግግር ቀፎ 15 ኪ.ግ Eና በዘመናዊ

ቀፎ 25 ኪ.ግ Eንደሚሆን ታሳቢ ተወስዷል

• በየዓመቱ ከሚኖሩት ባህላዊ ቀፎዎች 20% ወደ ሽግግርና ዘመናዊ ቀፎ ንቦች

Eንደሚዛወሩ ተገምቷል

• በየዓመቱ ከሚዛወሩት ባህላዊ ቀፎዎች 60% ወደ ሽግግር ቀፎና 40% ወደ ዘመናዊ

ቀፎ Eንደሚሆን ታሳቢ ተወስዷል



Aኔክስ 4: በጣና ዙሪያ የልማት ቀጣና የEንስሳት ሃብት መረጃ

ዞን ወረዳ ላም በሬ ጊደር ወይፈን ጥጃ ዳልጋ ከብት

በግ ፍየል ፈረስ በቅሎ Aህያ ደሮ የንብ መንጋ

ሰ/ጎንደር ደምቢያ 63443 57878 16199 12650 28198 178368 9433 5592 292 10717 236466 16083 ሰ/ጎንደር ጎንደር ዙሪያ 50991 55020 11916 11769 20998 150694 44888 40076 1903 339 26287 234710 14635 ሰ/ጎንደር ጎንደር ከተማ 2397 881 583 333 1332 5526 1544 443 75 304 7752 3664 ደ/ጎንደር ደራ 58001 56280 11610 11050 30974 167915 29236 25805 445 11457 237208 16598 ደ/ጎንደር ደብረታቦር

ከተማ 733 61 189 49 508 1540 898 108 29 53 62 3543 627 ደ/ጎንደር ፎገራ 59949 55981 13283 12553 27019 168785 8075 28713 339 13187 246496 21883 ደ/ጎንደር ሊቦ ከምከም 37206 42592 7945 8454 16905 113102 33346 35416 1762 643 16582 206187 10653 ደ/ጎንደር ፋርጣ 50475 52441 10668 10763 29472 153819 85390 42567 6328 3859 20366 136460 14549 ምE/ጎጃም ሰከላ 31044 32391 8183 7795 13627 93040 62235 13835 8266 1375 8133 46049 4565 ምE/ጎጃም »ጫ 80943 84381 15278 12494 26882 219978 30522 16156 1010 21262 351928 20880 ምE/ጎጃም Aቸፈር 82657 93255 17485 13749 34148 241294 32445 41915 1462 24950 396690 15607 ምE/ጎጃም ባህር ዳር ዙሪያ 78847 75987 19459 14256 33664 222213 15210 26840 716 18728 346546 19706 ድምር 596686 607148 132798 115915 263727 1716274 353222 277466 18363 10533 172035 2450035 159450 ምንጭ፡ የ1994 የEንስሳት ሃብት መረጃ፣ በማEከላዊ Eስታትስቲክስ ባለስልጣን የተዘጋጀ የEንስሳት ሃብት መረጃ፣ በAብክመ የIንቨስትመንት ጽህፈት ቤት የተዘጋጀ ዳልጋ ከብት በግና ፍየል ለ2001 ዓም የተተነበየ



15. ዋቢ መፅሃፍት

የ2001 የምስ/ጎጃመ ምE/ጎጃም ደ/ጐንደር ስ/ጐንደር የሰብል ድህረ ምርት ግምገማ Vፖርት

የAባይ ተፋሰስ ጥናት ማስተር ፕላን

የAማራ ብሄራዊ ክልል ግብርና ቢሮ የ 5 ዓመት (1998-2002) ስትራቴጂክ Eቅድ፣

ባህር ዳር

ማEከላዊ Eስታትስቲክስ ባለስልጣን 1994 ዓ.ም የEንስሳት ሃብት መረጃ፣ በማEከላዊ Eስታትስቲክስ ባለስልጣን የተዘጋጀ@ Aዲስ Aበባ

ገንዘብና Iኮኖሚ ልማት ቢሮ 1999 ዓም ፣ የAማራ ብሄራዊ ክልል የሶስተኛው 5 ዓመት

1998-2002 የልማትና የሞክራሲ ስርዓት ግንባታ ስትራተጂክ Eቅድ፣ ገንዘብና Iኮኖሚ ልማት ቢሮ 1999ዓም& ባህር ዳር

Investment Office ANRS 2006. Potential Survey, Identification of opportunities and preparations of projects profiles and feasibility studies. Part one: Potential assessment survey. Livestock Potential Report, December 2006, Bahir Dar.


የAማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ሰኔ - 2001 i

ማውጫ

ርEስ ገፅ

ማጠቃለያ ............................................................................................................................................. 1 1. መግቢያ ........................................................................................................................................... 6 2. የAማራ ክልል Aጠቃላይ ሁኔታ ................................................................................................... 7 3. የጣና ዙሪያ የልማት ቀጠና ሁኔታ............................................................................................... 7 3.1. የልማት ቀጣናው Aመሰራረት ............................................................................................... 7 3.2. የልማት ቀጠናው ማEከላት .................................................................................................... 9 3.2.1. ባህርዳር ከተማ .............................................................................................................. 10 3.2.2. ጐንደር ከተማ................................................................................................................ 12

3.3. የመሬት Aቀማመጥና የAየር ፀባይ ..................................................................................... 13 3.4. የቀጣናው መሬት Aጠቃቀምና Aስተዳደር ........................................................................ 15 3.5. ሥነ-ህዝብና የኑሮ ሁኔታ...................................................................................................... 16 3.6. Iኮኖሚያዊ፣ ማህበራዊና ፖለቲካዊ ሁኔታ ....................................................................... 18 3.6.1. የግብርና ልማት ............................................................................................................. 18 3.6.2. መሠረተ ልማት ............................................................................................................. 19 3.6.3. የከተማና የግል ሴክተር ልማት ................................................................................... 20 3.6.4. ማህበራዊ ልማት............................................................................................................ 29 3.6.5. የፖለቲካ ሁኔታ ............................................................................................................. 41

4. የቀጠናው ዋና ዋና ሀብቶች ........................................................................................................ 42 4.1. የውሀ ሀብት............................................................................................................................ 42 4.2. የAፈር ሃብት ......................................................................................................................... 50 4.3. የደንና ዱር Eንሰሳት ሃብት................................................................................................. 54 4.4. የEንስሳትና Aሳ ሃብት .......................................................................................................... 58 4.5. ቱሪዝም ሀብት ....................................................................................................................... 58 4.6. የማEድን ሀብት ..................................................................................................................... 60 4.7. ሰብAዊ ሀብት ........................................................................................................................ 61

5. ራEይ ፣ ተልEኮና Eሴት .............................................................................................................. 62 5.1. ራEይ ...................................................................................................................................... 62 5.2. ተልEኮ .................................................................................................................................... 62 5.3. Eሴቶች................................................................................................................................... 63

6. የሁኔታዎች ትንተና ..................................................................................................................... 63 6.1. ውጫዊ ሁኔታዎች..................................................................................................................... 63 6.2. ውስጣዊ ሁኔታዎች ................................................................................................................... 65 7. ዋና ዋና የልማት ቀጠናው ችግሮች ........................................................................................... 69 8. የቁልፍ ጉዳዮች ትንተና .............................................................................................................. 70 ቁልፍ ጉዳይ 1: ያለውን ሰፊ የውሃ ሀብት Aሟጦ Aለመጠቀም .................................................. 70 ቁልፍ ጉዳይ 2፡ የመሬት Aጠቃቀም Eቅድ Aለመኖር................................................................ 71 ቁልፍ ጉዳይ 3፡ የተፈጥሮ ሃብት መመናመኑ፣ያለመልማቱና ዘላቂ ጥቅም ላይ ያለመዋሉ..... 73 ቁልፍ ጉዳይ 4: የሰብልና Eንስሳት ምርትና ምርታማነት Aለማደግ .......................................... 74 ቁልፍ ጉዳይ 5: የመሰረተ ልማት በሚፈለገው መጠን Aለማስፋፋት ......................................... 76 ቁልፍ ጉዳይ 6: ሥራ Aጥነትና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮች መስፋፋት ...................................... 76 ቁልፍ ጉዳይ 7: የገጠርና ከተማ ልማት በሚገባ Aለመተሳሰር.................................................... 77 ቁልፍ ጉዳይ 8፡ የትምህርትና ጤና Aገልግሎት ጥራት መጓደል ............................................... 78


የAማራ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ሰኔ - 2001 ii

ቁልፍ ጉዳይ 9 ፡ የመልካም Aስተዳደር ችግርና የማስፈጸም Aቅም ውስንነት ..................... 81 ቁልፍ ጉዳይ 10፡ የቱሪዝም ሃብትን በስፋት Aለማልማትና Aለመጠቀም፣................................ 81 ቁልፍ ጉዳይ 11 ፡ የማEድን ሀብትን በሚገባ Aለመጠቀም ......................................................... 82 9. ስትራቴጂዎች፣ ዓላማዎች፣ግቦችና ተግባራት .......................................................................... 82 9.1. ያለውን ሰፊ የውሃ ሃብት Aሟጦ መጠቀም ስትራቴጂ...................................................... 82 9.2. የመሬት Aጠቃቀም Eቅድና ትግበራ ስትራቴጂ ............................................................... 90 9.3. የተፈጥሮ ሃብትን ማልማት፣ መጠበቅና በዘላቂነት ጥቅም ላይ ማዋል ስትራቴጂ......... 91 9.4. የሰብልና የEንስሳት ምርትና ምርታማነትን የማሳደግ ስትራቴጂ.................................... 96 9.5. መሰረተ ልማት የማስፋፋት ስትራቴጂ ............................................................................ 105 9.6. ሥራ Aጥነት የመቀነስና ሌሎች ማህበራዊ ችግሮችን መከላከል ስትራቴጂ ................ 107 9.7. ገጠርና ከተማ ልማትን የማስተሳሰር ስትራቴጂ .............................................................. 109 9.8. ትምህርትና ጤናን የማጠናከር ስትራቴጂ ........................................................................ 118 9.9 መልካም Aስተዳደርን የማስፈንና የAቅም ግንባታ ስትራቴጂ.................................. 125 9.10. የቱሪዝም ሃብትን የማልማትና የመጠቀም ስትራቴጂ፣ ................................................. 126 9.11. የማEድንና Iነርጅ ሀብትን በስፋት የማልማትና የመጠቀም ስትራቴጂ ፣................ 127

10. የድርጊት መርሀ ግብር ........................................................................................................ 128 11. የማስፈጸሚያ ሀብት ............................................................................................................. 151 ሰንጠረዥ 1: የድርጊት መርሃ ግብር ማስፈፀሚያ ሃብት ማጠቃለያ ............................................................. 151

12. የክትትልና ግምገማ ሥርዓት.................................................................................................. 152 13. ታሳቢዎችና ስጋቶች .............................................................................................................. 153 13.1. ሥጋቶች............................................................................................................................. 153 13.2. ታሳቢዎች .......................................................................................................................... 153

14. ተቀፅላዎች ................................................................................................................................ 154 15. ዋቢ መፅሃፍት .......................................................................................................................... 174

Documents

Tana Catchment DC Docum Final - · PDF fileየተጀመሩት የጣና በለስ የመስኖና ሀይድሮ ... በጣና ዙሪያ ተፋስስ በዓለም ቅርስነት