Sriman Nyaya Sudha - SRIMADHVYASA « Sarvamoola...र नप त प रस द भय नकनञ चद वद म यहम ॥ 26 ॥ दव नमव दव र ( र दत

http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/

Page 1 आचारा याः श्रीमदाचारा याः सन्त ुम ेजन्म जन्मनि॥गरुुभाव ंव्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ्॥कृष्ण ंवन्द ेजगद्गरुुम ् ॥

||ಶ್ರೀಮದಾನನದತೀರ್ಥಭಗವತ್ಾಾದಾಚಾರ್ಥಃ||

Tracking:

Sl Date Remarks Remarks

1 27/02/2013 Typing Started on H K Srinivasa Rao

2 03/02/2013 Typing Ended on H K Srinivasa Rao

3 14/04/2013 First Proof Reading H K Srinivasa Rao & Venugopal M S

4 23/08/2013 Published H K Srinivasa Rao

http://srimadhvyasa.wordpress.com/https:/sites.google.com/site/srimadhvyasa/












|| ಶ್ರೀ ಹರ್ವದನ ರಂಗವಿಠ್ಠಲ ಗ ೀಪೀನಾಥ ೀ ವಿಜರ್ತ್ ೀ ||

Blessed by Lord and with His divine grace, we are pleased to publish this Magnanimous Work of Sri Narayanacharya. It is a humble effort to make available this Great work to Sadhakas who are interested in the noble path of propagating Acharya Madhwa”s Philosophy.

With great humility, wesolicit the readers to bring to our notice any inadvertant typographical mistakes that could have crept in, despitegreat care.We would be pleased to incorporate such corrections in the next versions.Users can contact us, for editable version, to facilitate any value additions.

Contact: H K SRINIVASA RAO, N0 26, 2ND FLOOR, 15TH CROSS, NEAR VIDHYAPEETA CIRCLE, ASHOKANAGAR, BANGALORE 560050. PH NO.

26615951, 9901971176, 8095551774, Email : [email protected]

ಕೃತಜ್ಞತ್ ಗಳು

ನಮಮಲಿ್ಲ ಅಪಾರ ಪರೀತ ಮತತು ವಿಶ್ಾಾಸವನತು ತ್ ೀರಿಸತತು ನಮಗ ಮಾಗಥದರ್ಥಕರಾಗಿದದ, ತೀರ್ಥರ ಪಸಮಾನರಾದ ನಮಮ ದ ಡ್ಡಪಾ ಶ್ರೀ ಹ ಚ್ ಆರ್ ಭೀಮರಾವ್ ಅವರ ನ ನಪನಲಿ್ಲ ಈ ಕಿರತ ಜ್ಞಾನ ರ್ಜ್ಞದ ಸಮಪಥಣ . (26.01.2013)

ಸಂಸೃತದಲಿ್ಲರತವ ಅನತನಾಸಿಕದ ಸಾಷ್ಟವಾದ ವ ೈವಿದಯತ್ ರ್ತ, ಕನುಡ್ ಭಾಷ ರ್ಲಿ್ಲರ್ ಇರತವಾಗ, ಅದರ ಜ್ಞಾನದ ಗಂಧವ ೀ ಇಲಿದವರಂತ್ , ಕನುಡಿಗರತ ಇದನತು ಕಡ ಗಣಿಸಿರತವುದತ ಏಕ ೀ ತಳಿರ್ದಾಗಿದ . ಸರಿಯಾದ ಉಚಾಾರಣ ಗಾಗಿ, ಸರಿಯಾದ ಅನತನಾಸಿಕಗಳು ಅವರ್ಯಕ. ಆದದರಿಂದ, ರ್ರಮವಿಸಸಿ, ಸರಿಯಾದ ಅನತನಾಸಿಕ, ಳಳಸಾಾಗಿದ . ದದತಗರತ ಇದನತು ಗಮಿಸಸಿ ಮಿಸುಸಬ ೀಕಾಗಿ ಪಾರರ್ಥಥಸಾಾಗಿದ .

ಗರನಥ ಋಣ: ಸ ುೀತರಮತಕಾುವಲ್ಲೀ – ಪರಕಾರ್ಕರತ ನಂಜನಗ ಡ್ತ ಶ್ರೀರಾಘವ ೀಂದರಸಾಾಮಿಗಳ ಮಠ್, ಮಂತ್ಾರಲರ್ – ಹಾಗ ಪಂಚಮತಖಿ ಪವಮಾನಾಚಾರ್ಥರಿಂದ ಪರಕಾಶ್ತವಾದ ರಾಘವ ೀಂದರ ವಿಜರ್


mailto:[email protected]



॥ राघवने्द्र नवजर ॥

॥ अर् प्रर्म सग याः ॥

श्रीमल्लक्ष्मीिनृसहंस्य नश्रर ंनदशि ुम ेिखाः । स्वभक्ताबीष्टदािार समपुात्तदशाकृिाेः ॥ 01 ॥

वस्त ुस्तिु ंसरुस्तोमरैस्त ुशस्त ंमरा स्तिुम ् । मस्तहुस्त ंप्रस्तिुार श्रनुिमस्तकनवश्रिुम ् ॥ 02 ॥

श्रीमदािन्दिीर्ने्दुभासि ंमम मािस े। आशास ेसाधशुब्दार् यसनरदीशानभवदृ्धर े॥ 03 ॥

श्रीराघवने्द्ररत्नािा ंरसिारङ्गिि यकी । शब्दाम्बनुधशरज्ज्योत्स्ना शरण ंमम शारदा ॥ 04 ॥

कनििानप कनवश्लाघ्या त्रनैवक्रमसरस्विी । सवुण यरोगसन्दृश्रा वरा वज्रमनणर यर्ा ॥ 05 ॥

वाणीपानणिलासक्तवीणारवनवडनम्बिी । िािाप्रबन्धचिरुा भानि िारारणार यगीाः ॥ 06 ॥

वनृ्दारविमन्दारमकरन्दसहोदरी । नवश्रिुा नवजर ंदद्याद ्व्यासिीर् यर यभारिी ॥ 07 ॥




व्याससतू्रपदार्ोपन्यासमाकर्णर य मान्यनप । व्यासराजस्य भजि ेदासिा ंको ि कोनवदाः ॥ 08 ॥

चिाुःषनष्टकलानवद्याजषु ेनवद्व(द्य)ुन्म होमषु े। जरीन्द्रज्योनिष ेकुराां वन्दिानि रशोजषु े॥ 09 ॥

सधुीन्द्ररोनगि ंसवे ेसाधसुातृ्किसम्पदम ् । सगद्यपद्यनिमा यणनवद्यारााः परम ं(प्रर्म)ंपदम ् ॥10 ॥

श्रीमिो राघवने्द्रस्य िमानम पदपङ्कज े। कानमिाशषेकल्याणकलिाकल्पपादपौ ॥ 11 ॥

महुाः स्मानरिवाल्मीनकं पिुस्त ंिौनम दनेशकम ् । रो नवस्तीणाां रामकर्ा ंस्रग्धरानभस्समग्रहीि ् ॥ 12 ॥

मकूोऽनप रि ् प्रसादिे मकुुन्दशरिारि े। राजाराजारि ेनरक्तो राघवनंे्द्र िमाश्रर े॥ 13 ॥

प्रसाद्य िरपञ्चास्य ंप्राप्त ंवदैुष्यमद्भिुम ् । रिे लक्ष्मीिनृसहंिे िािपाद ंिमाश्रर े॥ 14 ॥

प्राप्तान्यिनुिपापौघरसिा ंपावराम्यहम ् । गवु यन्तरा यनम भगवि ् स्तनुिगङ्गाम्बमुज्जिाि ् ॥ 15 ॥




कलर ेकवि ंनकनञ्चत्कवीिा ंसहवासिाः । सहकारदु्र (पाटीरनगनर)सानिध्याि ् निम्बदु्रनरव सौरभम ् ॥ 16 ॥

दृष्ट ंगरुुप्रसदिमदृष्ट ंच फलं कृिाेः । रर्ा नस्वष्टकृिो ब्रह्मसतू्राद्यप्रणवस्य च ॥ 17 ॥

श्ररेानंस श्ररि ेको वा प्रसादिे नविा गरुोाः । कैवल्यनमव गोनवन्दकारुर्णरिे नविा जिाः ॥ 18 ॥

कनविाफलमन्यनतं्क गरुुणा ंगणुवण यिाि ् । अपवगां नविान्यनतं्क ब्रह्मनजज्ञासि ेफलम ् ॥ 19 ॥

गरुुपादरजस्सङ्गानद्वमलं कवि ंमम । कलुष ंवानर किकरजसा नकं ि निम यलम ् ॥ 20 ॥

रमणीरानप कनविा ि हृद्या रद्यसत्परा । निसग यमधरुा दुष्टनजह्वासके्तव शकयरा ॥ 21 ॥

अभव्यमनप म ेकाव्य ंसवे्य ंगरुुगणुाश्ररम ् । घिाघिगि ंवानर रर्ा लवणवानरधाेः ॥ 22 ॥

अदोषाप्यगणुते्यनुक्त स्त्यकंुु्त रकु्ता ि म ेबधुाैः । पनिव्रिागणुते्यवे पत्या नकं त्यजि ेनप्ररा ॥ 23 ॥




अदोष ंगणुवद्दृश्र ंसववाः सवा यर् यदारकम ् । परं ब्रह्मवे रत्काव्य ंश्रतु्यकंु्त ित्त ुदुलयभम ् ॥ 24 ॥

काव्य ेगवषेि ेकनिद्दोषमवे गणु ंपराः । नपचमुन्द ंरर्ा काकाःनपकििूलिा ंरर्ा ॥ 25 ॥

अस्मद्गरुूणामानधक्य ंकनवाः कोवािवुण यरिे ् । िर्ानप ित्प्रसादिे भक्त्या नकनञ्चद्वदाम्यहम ् ॥ 26 ॥

दवेािानमव दवेने्द्रो रो दत्त इव रोनगिाम ् । दुग्धानिनरव नसन्धिूा ंगरुूणानमव पणू यधीाः ॥ 27 ॥

निग्माशंनुरव िजेस्वी शीिाशंनुरव शीिलाः । रनस्सन्धनुरव गम्भीरो धराधर इव निराः ॥ 28 ॥

शारदारााः दरामवे शास्त्राणा ंपनरशीलि े। नवनवधग्रन्थकरण ेरोऽसहाराः समानश्रिाः ॥ 29 ॥

वदेव्रजाविोद्यकंु्त नवद्यादवेी नवलोक्य रम ् । व्यस्मरद ्बहरूपणे िपस्यन्त ंसमीरणम ् ॥ 30 ॥

कनलकालकलालूिमलूजालकलालिा । रद्वागमिृसकेेि पिुाः सञ्जािप्ललवा ॥ 31 ॥




ललाटरखेादम्भिे नबरुदाक्षरशानलिाः । जरस्तम्भानरिा रस्य प्रनिधीरााः परानजिााः ॥ 32 ॥

श्रोिणॄा ं श्रवणान्यासि ् रद्वागमिृसवेरा । नित्यानि िदरोग्रत्वाि िर्ा हीनन्द्ररान्तरम ् ॥ 33 ॥

प्रिीपनवद्वत्पार्ोनधमर्िोत्सवचञु्चिुा । वादमन्दरशलेैि रिेावानप रशोऽमिृम ् ॥ 34 ॥

नहरर्णरगभ यमनूि यिपरुुषस्यवे रद्यशाः । ििो बनहाः प्रसमृरं राजि ेरौप्यसम्पटुम ् ॥ 35 ॥

गरुुराद्याः नस्वनसद्धान्तप्रनिष्ठापिपनर्णडिम ् । श्रतु्वाऽर ंव्यासनिकटे निनिन्त इव वि यि े॥ 36 ॥

गोपारनि दृढं रनस्मिविीदवेिाकुलम ् । शरािाः शषेशय्यारा ंनिद्रािीव हनरनिरम ् ॥ 37 ॥

पद ेपद ेप्रपिािा ंसम्पदाः स्मनृिसम्भवााः(व)े । परीभावप्रद ेरनस्मि ् शलेै शिे ेि ुशङ्कराः ॥ 38 ॥

व्याख्ा ंप्रख्ाप्य नवख्ािौ सङ्ख्यावत्स ुरदीनरिाम ् । सरुलोके सरुगरुुाः पािाले फनणिा ंपनिाः ॥ 39 ॥




नचत्त ेचने्मदृुिा नशरीषसदृश ेह्ययै्यङ्गवीि ंनशला । गाम्भीरां रनद रस्य सोऽन्धरुुदनधाः शास्त्रषे ुचिे ् पानर्णडिी ॥ आचारो नवबधुनेशिाुः कलरि ेनवद्यानर् यिामादराि ् । औदारां रनद कल्पपादपमखुााः सम्भावरन्तऽेनर् यिाम ् ॥ 40 ॥

िस्मान्महामनहम्नऽेस्म ैमिाः स्पहृरि ेमम । िद्गौरवणे मत्काव्यमङ्गीकुव यन्त ुसज्जिााः ॥ 41 ॥

श्रीमत्कश्रपवशंवानध यशनशिाः षड ्दशयिीवल्लभ- श्रीलक्ष्मीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङे्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि े काव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगो नवभात्यानदमाः ॥ 42 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेप्रर्माः सग याः समाप्ताः ॥

॥ अर् नद्विीराः सग याः ॥

रामाविारस्य हररेधत्त सवेा ंहिमूद्वपषुा समीराः । भीमात्मिा रादवभषूणस्य मध्वात्मिा व्यासमनुित्वभाजाः ॥ 01 ॥

आभाष्य भाष्य ंनिगमान्तसतू्रव्याख्ात्मकं पणू यमनिग ुयरुि याः । सम्पादरध्व ंमिसम्प्रदारसमनृद्धनमत्यानदनदश ेरमीशाि ् ॥ 02 ॥




भाष्यामिृोत्पादकरोऽिभुाष्य श्रीमाि ् स भाष्यान्तरकल्पशाखी । व्यास ंगरंुु सशं्ररि ेबदरा यमािन्दिीर्ा यनभधदुग्धनसन्धाुः ॥ 03 ॥

नसद्धान्तसरंोहनवधौ निरकेु्तष्विेषे्विेकेव्रनिष ुप्रधािाः । प्रमेास्पद ंस्वीरगरुोाः स पद्मिाभार यवरोऽकृि दशयिनध यम ् ॥ 04 ॥

सत्तकयदीपा(रत्ना)वनलमत्यदुारा ंसन्न्याररत्नावनलमप्यनिन्द्याम ् । भाष्यािभुाष्यशरबोधहिे ूििाि रस्तानकिकमौनलरत्नम ् ॥ 05 ॥

व्याख्ास ुराः पानणनिसतू्रभाष्यव्याख्ादशा ंव्यञ्जरनि स्म साक्षाि ् । छिो रवन्या प्रनिपादििे सहस्रधा सतू्रपदाशरािाम ् ॥ 06 ॥

गरुोनि यरोगादनधगम्य राज्य ंनशष्यस्तदीरो िहृनरव्रिीन्द्राः । गजशेकोशनििराममनूिां पणू यप्रबोधार समाप यरत्ताम ् ॥ 07 ॥

सा रत्र रामप्रनिमानस्त ित्र चिाुःपमुर्ी सिि ंचकानस्त । आनदश्र चवै ंगरुुणवै दत्तामर्ाच यरत्ता(रिंा)मनिश ंरमीन्द्राः(द्रााः)॥ 08 ॥

अन्तवेससं्तस्य गरुोरििे सभाजरत्ता ंप्रनिमा ंनविीणा यम ् । सवंध यरिानदमसम्प्रदारमन्योऽभवन्माधवसरंमीन्द्राः ॥ 09 ॥

मिुरेमषु्मादिवद्यबोधाि ् कृिोपदशेाः प्रनिमा ंच गहृ्णि ् । क्षोभ ंनवधाि ु ंप्रनिवानदवाचामक्षोभ्यिामा मनुिरानवरासीि ् ॥ 10 ॥




दृढानसिा ित्त्वमसीनिवाचा सामर्थ्यभाजा परजीवभदे े। अवनैदकाग्र्य ंमनुिरषे नवद्यारर्णर ंशरर्णर ंकुदृशा ंनबभदे ॥ 11 ॥

िल्लिबोधो नममिकैबाधो जरकैभनूमज यरिीर् यिामा । व्याचष्ट पणू यप्रमनिप्रणीि ंसवां प्रबन्ध ंसरसवै यचोनभाः ॥ 12 ॥

असौ कदानचद ्गनृहभावकाले नवधार धाटीं िरुगानधरूढाः । अक्षोभ्यिीर्ा यनश्रििीरसीमा ंअक्षोभ्यिीर्ाां िटिीमरासीि ् ॥

अिदृु्धि ंवानर समदु्धिश्रीाः पीत्वा मखुिेवै िषृाकुलेि । मनुि ंसमीप ेमििकैिाि ंअसाविसंीदवलोक्य मरू्ध्ा य ॥ 14 ॥

अभ्यनर् यिस्तिे मनुिाः स भक्त्या सनं्यासमन्यादृशवानरपािाि।् अमसं्त ि ंपणू यमनिप्रनदष्ट ंव्याख्ािभृाव ेवषृमन्यभाव े॥ 15 ॥

नवधार ि ंसरंनमि ंप्रहृष्ट ेगरुौ िदीरााः रुनषिााः पिुस्तम ् । निन्याुः परुीं ित्र भरिे भारा यजििे दृष्टाः स ि ुशषेवषेाः ॥ 16 ॥

ििोऽनिनवश्वासरजुा िगरा याः नपत्रानदिा बन्धजुिि ेिणू यम ् । आिीर िस्म ैमिुर ेस दत्ताः श्रास्त्रार्णरमषु्मादनखलानि लेभ े॥ 17 ॥

िस्मादुपिेा प्रनिमा हरसे्सा क्रमणे नसद्धान्तसमनृद्धहिेाुः(िोाः) । नवद्यानधराजवं्रनिि ंकवीनं्द्र वागीशमस्मादनप रामचन्द्रम ् ॥ 18 ॥




अन्तवेससं्तस्य िनृसहंदवेोपान्त ेवससं्ततृ्कपरा प्रिीिाः । नवनजत्य सवा यनिबधुने्द्ररोगी बभौ हररेनप यिजतै्रप्रत्र॥ 19 ॥

नजिानररस्माद्रघिुन्दिोऽिाः ििाः सरुने्द्रव्रनििो बभवूाुः । पनवनत्रिाभदूनखला धनरत्री नचरं गहृीिािशिव्रिसै्ताैः ॥ 20 ॥

नवद्वद्वरोऽस्मानद्वजरीन्द्ररोगी नवद्यास ुहृद्यास्विलुप्रभावाः । रत्नानभषकंे नकल रामराजाि ् प्राप्याग्र्यलक्ष्मीिकृिाग्रहाराि ् ॥ 21 ॥

वाक्य ेपद ेपादनवलोचिोक्तौ व्यासीरशास्त्र े च कृिाि ् प्रबन्धाि ् । आस्ता ंबधुाः श्रोिमुशषेमषेामाख्ााः समाख्ाद्यनद पनर्णडिोऽसौ ॥ 22 ॥

सा रामचन्द्रप्रनिमा जरीन्द्रात्सधुीन्द्ररोगीन्द्रमगाि ् क्रमणे । नवस्तीण यकीनि यनव यभभाववन्या ंनवख्ािनवद्वज्जिवन्द्यपादाः ॥ 23 ॥

पनवनत्रिामषे धरा ंनवििन्सञ्चारिो नदनग्वजरापदशेाि ् । श्रीवङे्कटक्ष्म्या पनरणीसमक्ष ेवादिे नवद्वनेषबदुाि ् नवनजग्र े॥ 24 ॥

समते्य शङ्खानदमजतै्रनचहं्न िपृादमषु्मादनप सह्यजारााः । िटनििा ंिापससनेविा ंिा ंपरुीं प्रपदे ेपिुरुक्तिाकाम ् ॥ 25 ॥

सदा परीिा पनरणाहवानहप्रवाहरीत्या भनुव सह्यपतु्र्या । परानजिाखर्णडलपत्तिश्रीाः रा कुम्भघोणानभधरा सनमन्ध े॥ 26 ॥




पािालपर यन्तनिनवष्पमलूा ंवनैरनञ्चगहेव्यनिलनिमौनलम ् । पीिाम्बराम ् हाटकहानरशोभा ंमन्य ेसलक्ष्मीं परदवेिा ंराम ् ॥ 27॥

अध्यानसिा राजिसालमध्य ेआसारसौधच्छलमाधविे । खरेाम्बधुौ क्षीरमर ेनिनवष्टा श्विेानदमद्वीपमरी रमा रा ॥ 28 ॥

स्वरम्भवुा रा ससजृ ेपरुस्ताि ् ब्रह्मार्णडसषृ्टाेः पनरशीलिारा । िो चदेमषु्यााः कर्मीदृशी स्यानद्वशालिा नवश्वनिवासरोग्रा ॥ 29 ॥

रि ् खोरखलेद ्नद्वपदािवानरगन्ध ेिदम्भोरुहसौरभ ेच । लोभाद ्भ्रमि ् कञ्चि िाप भङ्गो िवैानिवाञ्छस्य निजषे्टलाभाः ॥ 30

ि केवलं रद्वलभीनवहङ्गााः प्राशंनुििा(िौ) िन्दििीडभाजाः । गीवा यणवार्णरा नवहगाि ् नववादाैः नवनजनग्ररे हन्त नवनचत्रवानभाः ॥ 31 ॥

दत्तो महादािकृिा नवधात्रा सरोजसद्मार्णडकटाह एव । रा स्वगयसत्यानञ्चिलोकरकु्ता िो चिे ् स िद्वानिनधरस्त ुकेि ॥ 32 ॥

वनध यष्णसुौधाग्रनवनभिपद्मजन्मार्णडनिरा यद्बनहरम्बपुरूम ् । वदनन्त गङ्गा ंपरर्ा कर् ंवा स्याद्वामिाङे्घ्ाः दु्रनहणार्णडभदेाः ॥ 33 ॥

म(मा)ध्यनन्दि ेरौवििम यकीण यकस्तनूरकापनङ्कलसौधशृङे्ग । रर् ंि ुमग्न ंपनरकृष्य रस्या ंश्रान्तोऽकयवाजी समराकरोनि ॥34




अगाधपार्ाःपनरखा ंरदीरा ंअम्भोनिनधाः स्विे समीचकार। गाम्भीर यगवणे जडाश्ररत्वादिे ंरुषाऽगस्त्यमनुिाः पपौ नकम॥्35 ॥

पद्माऽत्मभबू्रह्मनहरर्णरगभ यस्रषृ्टत्वहंसाश्ररवाक ्नप्ररत्वाैः । चिमु ुयखत्विे च धािभृावाच्चकानस्त रस्याििरुािित्वम ् ॥ 36 ॥

दम्भोनलपानणध यरणीधरने्द्रदम्भादरासीदनधभनूम रस्याम ् । अम्भोमचुस्तस्य नवरोगभीिााः स्तम्भरेमने्द्रााः पनरििरनन्त ॥ 37 ॥

खरे ेरदीर ेकलशाम्बरुाशौ वशैाखशलैान्मनणजालसालाैः । उदारधिेदु्यमुणीनन्दरानभरोगादपा ंिद्बहिनेि मन्य े॥ 38 ॥

(पा - खरे ंरदीर ंकलशाम्बरुानश ंवशैाखशलंै मनणजालसालं। उदारधिेदु्यमुणीनन्दरानभर ुयक्ताधिुा िद्बहिनेि मन्य े॥ 38 ॥)

भञु्जािकञ्जाििसौधसद्म मध्य ंसमागानदनि सरूसिूाः । रदीरदौवानरकदानरिोरुस्तिेासजृाद्याप्यरुणो ह्यिरूुाः ॥ 39 ॥

स्वीराविशै्वर यकलान्यनशक्षाकृि ेरमशेाशंिपृणे रस्याम ् । मकु्तारुणने्द्रोपलसौधदम्भाद्गणुत्रर ंनकं क्रमशो गहृीिम ् ॥ 40 ॥

रत्नप्रभाबन्धरुजालजालाः शृङ्गरैिकैेरिरुानि सौधाः । िी(ली)लाकृनिाः स्वात्मनि लक्ष्यलोकाः श्रीमान्यदीराः परुुशस्य रूपम॥्41॥




कािीिजािााः श्रिुरििस्रो नवनभद्य सालं व्यनिलनििाभ्रम ् । द्वाररैवापाुः नवदुषो रदीरािद्यानप िान्यवे ि ुगोपरुानण ॥ 42 ॥

वतृ्त ंरदीर ंचरणिैिनुभ यद्वा यररैुपिे ंचिरुस्रसालम ् । श्रीचक्रनबन्दु ंसिि ंनश्रिस्य महीगहंृ मन्त्रनवदो वदनन्त ॥ 43 ॥

गजनैग यरीन्द्रजै यविो नवहङ्गैाः िङु्गैस्तरुङ्गैनम यनलि ंिरङ्गैाः । चिाुःप्रिोलीचिरुास्यनसन्धु ंचिषु्पर् ंसञ्जगदुर यदीरम ् ॥ 44 ॥

नवनचत्ररत्पर्णरगहृानण कत्रा य नवस्मतृ्य धात्रा ि ुकृि ंजिािाम ् । समाप य(स्वसद्म)रत्सद्मनिबोधिार्ां शृङ्गाटकं ज्ञापकहंसपादम॥्45॥

पाकानहि ेरिपृवभैविे परानजि ेहन्त नवसजृ्य नसन्धमु ् । बहृतु्कचा रि ् प्रमदाजिािा ंचरनन्त रस्या ंनगररो निकामम ् ॥ 46 ॥

नवभाकरऽेस्तऽेनप नवकासभाजा ंनिरन्तरं सनंश्रिहंसकािाम ् । घिागमऽेप्यभ्यदुर ंगिािा ंपङे्करुहरै य(हा ंर)ि ् प्रमदापदािाम ् ॥47॥ (कर् ंकवीन्द्रााः कर्रनन्त साम्य)ं

ि चन्द्ररखेा िखरणे कृ्लप्ता ि मोहि ंकेवलदशयििे । ि श्लक्ष्णिा िवै रुनचि य हारास्तरैनद्रनभर यद्रमणीकुचािाम ् ॥48॥ (कर् ंकवीन्द्रााः कर्रनन्त साम्य)ं




ि बन्धकत्व ंशकु(क)लेष ुदृष्ट ंि चोत्पले चञ्चलिाऽम्बजुषे ु। स्विोऽििोबा यधकिा ि बाण ेरदङ्गिािा ंिरिरैमीषाम ् ॥ (कर् ंकवीन्द्रााः कर्रनन्त साम्य)ं

ि वनक्रमा बनहिणबनहि(हय)बहे ि िजेसकैानसकिाऽन्धकार े। ि मघेवनृ्द ेनचरकालिलै्य ंरदङ्गिाकेशभररैिस्ताैः ॥ 50 ॥ (कर् ंकवीन्द्रााः कर्रनन्त साम्य)ं

ि ब्रनूवलासााः ििमा ंनिर(नस्मि)श्रीाः िािारसोनक्ति यिमा ंच रस्य । ििेने्दुिा रि ् प्रमदामखुािा ंकर् ंकवीन्द्रााः कर्रनन्त साम्यम ् ॥51॥

िस्या ंिगराां सकृुि ेबदराां भवानििराां बधुनसहंदरा यम ् । नवनचत्रिाराां नवनजिने्द्रपरुाां नजरं न्यवात्सीि ् नसिसौधगौरा यम ् ॥ 52 ॥

अिलुनवनवधनवद्वन्मर्णडलीलाल्यमािाः प्रभमुनणरघिुार्प्रौढभपूालकेि । निनहिनिनखलनवद्वन्मौनलपादाः सधुीन्द्राः परजिदुरवाप ंप्राप हमेानभषकेम ्॥ 53 ॥

श्रीमत्कश्पवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ श्रीलक्ष्मीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङे्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि ेकाव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगो नद्विीरोऽभवि ् ॥ 54 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेनद्विीराः सग याः समाप्ताः ॥




॥ अर् ििृीराः सग याः ॥

अवि ंसविानिसि ् नक्रराणा ंअविीदािववनैरणा ंनिदािम ् । भवनि स्म मिुीनशिा गणुािा ंअवलम्बो भनुव गौिमानभधािाः ॥ 01 ॥

प्रकृनिाः परदवेिाप्रपनत्तप्रभिृीिा ंकरणिे सद्गणुािाम ् । पनर्िव्रििा पसव्रजािा ंनवकृिीिा ंसगणुवे निग ुयणषे्ट्ााः ॥ 02 ॥

अकृिासरुसार् यमोहिार्ां िरशास्त्र ंस ि ुपञ्चलक्षणात्म । महुरागमभदेकृन्मिुीन्दोरविारस्य निनमत्तिामरासीि ् ॥ 03 ॥

अधरीकृिलेखपाललोके बहमकु्ताफलभानज साधवुतृ्त े। अभविनवभानविाग्रभाग ेमनुिवशं ेवसधुासधुाशिशेााः ॥ 04 ॥

जिकोपमकन्यकेऽिरऽेनस्मि ् निजिािानधकिन्दि(ेिो) गणुौघाैः । अिजुािसमािपवू यजािऽेभवदकेो भनुव कृष्णिामधामा(म) ॥05।

स दधार धरोदर ेप्रनसद्धााः निरवद्या नवनवधा नद्वजानिनवद्यााः । स बभवू च वनैणको रर्ार्ां(र्ाां)निजनवद्याधरिा ंनवधािकुामाः ॥06 ॥

उपनदश्र स कृष्णभबूलारनेि यजगान्धवयकला ंकलामगहृ्णाि ् । घिमौनक्तकगचु्छहारपवूाां नबरुदालीं(नलं)गरुुदनक्षणापदशेाि ् ॥07 ॥

गणुवानरनधरानवरास नवद्याचणकृष्णार यमहीसरुानधििेाुः । किकाचलिाम परु्णरिामा किकोवीभनृदवापरोऽनिधीराः ॥ 08 ॥




उदभदूनधभिूलं नद्वजने्द्रादनधभरूागममौनलिन्त्रभाजाम ् । अवदि ् नकल निम्मणार यमारा यस्सहुृदो वङे्कटशलैिार्िार्ाः(र्म)् ॥ 99 ॥

अनधकृत्य स बाल्य एव शास्त्रार्णरनधकं वनैणकवर्णर यगािनवद्यााः । िगरं नवजराख्मध्यनिष्ठज्जििीिािसहुृज्जिानधवासम ् ॥ 10 ॥

स्मनृिवनिगमस्य पनद्मिीवनद्दििार्स्य मिुरेरुन्धिीव(वि)् । रजिीसहुृदाः कुमदु्वविीवन्मनहला िस्य ललास गोनपकाम्बा ॥ 11 ॥

अभजिपृिनेदििप्रदीप ंस ि ुनवष्वक ्प्रबलप्रिापरनश्मम ् । नदिमर्णरनि(ि)ुवनि यिस्य शान्त्य ैस्वसमाििेरवाक्तनमस्रराशाेः ॥ 12 ॥

ध्रवुमषे नदिप्रदीपमागादनहिा कीनि यिमोगणुप्रमार ै। गनुणिाः सकलस्य बाह्यिजेोरिुचक्षनुव यषरत्वमादधािाः ॥ 13 ॥

रजिानदमिजैकम य कुव यि ् नद्वजवरो िगर ेनचरं न्यवात्सीि ् । रमणीमनणगोनपकाम्बराऽसौ सनहििनन्द्रकरा सहवे चन्द्राः ॥ 14 ॥

िगरानिरगािरने्द्ररोग्राि ् सहजाराः ससहुृज्जिाः सखुी (िोऽसिुी)साः । अनखलानर् यिदािदक्षशषेाचलभषूामनणदवेिा ंनददृक्षाुः ॥ 15 ॥

ििजुाििलुािवाप्तकुामौ िपसा िोषरिाः स्म दम्पिी िौ । निजवशंजवन्दिीरदवे ंपरर्ाऽपत्यसखु ंकर् ंजिािाम ् ॥ 16 ॥




अर् िनुर्णडरमर्णडलेऽग्रहारे वसनि(ंलनसि)े पट्टणिानम्न वासरोग्र े। कमलारमण ंप्रसाद्य कान्तानमनलिाः कािनप वत्सराििषैीि ् ॥ 17 ॥

सषुवु ेसगुणुा ंसिुा ंसवुषेा ंगणुनसन्ध ु ंििर ंच गोनपकाम्बा । अनचरणे जनिष्यमाणसिूोरिलुा ंकीनि यनमव क्रमाि ् प्रिापम ् ॥ 18 ॥

कुलदवैिदनैशकप्रसादाि ् प्रभवापत्यपरुस्सर(रोऽ)िलुश्रीाः । स चकार च वङॆ्कटानम्बकाख्ा ंस्वसिुार गरुुराजिाम सिूोाः ॥19॥

नमनलिौ खलु दशयपणू यमासौ फलदौ िद्वदसौ सिुोऽसहाराः । ि सखुार भवनेदिीव सोऽर ंप्रभमुन्य ंसिुमर् यराम्बभवू ॥ 20 ॥

मनहदासनमविेरा महान्त ंहनरनदन्दु ंच रर्वै पौरुहूिी । उरुशवेनधमवु यरवे िस्मादुदरऽेधत्त कुमारमतु्पलाक्षी ॥ 21 ॥

शशिार्कला नकमनिवलेा निजभि ुयाः फनलिा ि ुपरु्णररखेा । नकम ुसाकृनिरागिाऽस्य कीनि यधृ यिमनूि याः नकम ुकौमदुी नकमषेा ॥ 22 ॥

उदरिसिुने्दुचनन्द्रकारा ंनवििारमनखलाङ्गपार्णडुिाराम ् । सनहिौ सिुिोरुरोजचक्रानवनि नचत्र ंि िपोनिनधर यदन्ताः ॥ 23 ॥

ििशुानरनशशोनव यरागिा नकं नवििाङे्गष ुनवशाललोचिारााः । परर्ा सिि ंनहि ेिरुर्णरााः उ(रु)नचि ेवस्तनुि नकन्तरा ंनवरागाः ॥ 24 ॥




ि परं सदृश ंप्रसििाद्यधै यवनलम्नाऽनप िदाििात्स(ुि ंस)ुधाशंोाः । अकलङ्किराऽविौ प्रनसद्ध ंसकलङे्कि खर् ंसमत्वमनेि ॥ 25 ॥

कृशिाऽजनि राऽवलग्नदशे ेववदृऽेङे्ग कनिनचनद्दिान्यशषे े। वशिा ंिनह रानि मध्यसिंाप्यपुचारणे नविा घिानश्रिाल्पा ॥ 26 ॥

कनमिाुः नकम ुमोहिार काम(ंमोऽ) कृिकामौ(कृिकाम)ंकनििौ कुचौ िदीरौ। निजचचूकुिीनलमाऽपदशेाि ् अनचरोपात्तिमोगणुावभिूाम ् ॥ 27 ॥

सभरो नवधरुषे सैंनहकेराि ् स्वमपहु्नत्य निगनूहि ु ंप्रवतृ्ताः । निजलक्ष्मनिरस्य रोमरानज ंनिभिृो गभ यमपुनेरवािमषु्यााः ॥ 28 ॥

िििानभनिभालवालमध्यादुदरद्रोमलिाऽऽख्िाल(कल्प)शाखी । घनलिोऽजनि नकं परोधराभ्यामदुरच्चचूकुिलै्यभङृ्गभाग्भ्याम ् ॥ 29 ॥

कुचरोर ुयगलं कुलानद्रसारं कर्मषेा ि ुबभार गभ यकाले । इनि नवस्मनरिा कुिाःकवीिा ंफनलिीं नचन्तरिा ंसरुदु्रशाखाम ् ॥30 ॥

ििराभ्यदुरादृणत्ररस्याप्यपिोद ंकनमिनुव यधािकुामाः(मस्यााः) । परुिोऽकृि िस्य लक्ष्मरखेानस्त्रवलीरब्जभवो निरस्तरूपााः ॥ 31 ॥

नवमि ंनिनखलं च दृश्रभावाद्भनविा सत्यनमिीदृशािमुाि े। अनधमध्यमपास्य हते्वनसनद्ध ंप्रनर्मा कोऽनप शिशै्रिजै यजमृ्भ े॥ 32 ॥




उदर ेसिुिोरचाक्षषुत्व ंशभुरूप ेमहनि प्रवशेहीिम ् । नवनहि ंनत्रवलानवविैदङे्ग पशरुपू ेरदरनत्नसाप्तदश्रम ् ॥ 33 ॥

उदरिनशशोरुदषे्यिाः स्याद्वसि ेलोनहिमनृत्तकािरुागाः । इनि िद्घटिार नकि ुशोणा ंमदृमासवेि सादरं मगृाक्षी ॥ 34 ॥

द्यिुदीं रमिुा नवजिेकुामा कुरलानलच्छलिो ि ुकोमलाङ्ग्ााः। कुचमरेुरगुानिपत्य रोमावनलदम्भादगमच्च मध्यदशेम ् ॥ 35 ॥

वसधुासरुवासवस्य गभ ेकृिवासस्य ििभ्रवुोऽभ यकस्य । अजनिष्ट मिोरर्ोऽिरुूपाः क्रमशाः प्राप्तवनि नद्विीरमास े॥ 36 ॥

भवुि ेभवुि ंकृशाििुप्त ंपनरकृ्लप्त ंिवशािकुम्भकुम्भाैः । अपहार िदीपरोनहमािीं धवलं केवलमचै्छदच्छबनुद्धाः ॥ 37 ॥

रसिािरिान्तरङ्गग(र)म्य ंसदि(ेभवि)े भोजिसाधि ंनवसजृ्य । परकीरगहृादुपाहृि ं िदु्रनचरं वाऽरुनच वाप्यभङु्क्तसषैा ॥ 38 ॥

नवदुषी नवनवधााः कर्ा नवििे ेनवहगाधीश्वरवाहिाह्वराङ्कााः । वदनि स्मवदावदाऽबलािा ंवसनि स्मासि एव सन्ति ंसा ॥ 39 ॥

पदमकेमलक्तकेि(कैि य) हीि ंपदमषेा नवदधानि िाङ्गणषे ु। नवनवधानि नवसजृ्य पवू यसन्ध्यासमरागानण सदाम्बरानण वनष्ट ॥ 40 ॥




स कदाचि शोबिऽेनह्न सिूोनव यदध ेप ुसंविच्छलेि भनुक्तम ् । पटपक्वफलेि गभ यबाजोऽजनि(जो जनि) नशष्टोऽस्य भवनेदिीव धम याः ॥ 41 ॥

असनवष्ट सिु ंनद्वजने्द्रपत्नी शभुलग्न ेपनरपणू यदृनष्टभानज । अनखलनद्वजराजवन्दिीर ंनद्वजराज ंनदनगवामरानधपस्य ॥ 42 ॥

सनहिात्मजजन्म वाक्सधुािसे्सनरिोऽसौ सनलले ममज्ज नवप्राः । नद्वजवन्द्यमहोदर ेनपिणृामणृपङ्काम्बनुिधसे्तदोन्ममज्ज ॥ 43 ॥

भवुिऽेस्य समोऽभ यकस्य दृष्टो ि मरिेीव वदि ् स्वहनेिहस्ताि ् । पनरिो वलिस्तरुीरधम ेहनवरादाज्जिकानप यि ंहिाशाः ॥ 44 ॥

प्रददौ बह कमयधाररणे स्वबहव्रीनहमपुाददऽेक्षिा(दहे्यरा)ग्र्याि ् । स ि ुित्परुुषाैः पिुनव यिीणा यि ् रनचिद्वन्द्वफलाि ् धिृाव्यरत्वाि ् (ि)्॥45॥

अनचराि ् कृिमज्जिोऽनिशभु्राः सहसापास्तरजस्तमोगणुोऽरम ् । कर्नमन्दुसमोऽन्यर्नेि कान्तानिकरो वण यरनि स्म सनूिकान्ताः ॥ 46 ॥

सहजो नह गणुो मदीरमञ्जनुद्वजससंवेिमस्य म ेपदस्य । इनि दशयरिा पद ंनिजास्य ेमनणडोलामनधशानरिा कृि ंनकम ् ॥ 47 ॥

उदरास्तपटीरहमेपथृ्वीधरपर यन्तधराचरजै यिौघाैः । अनभवन्द्य इिीव बालकस्य व्यििोद्वङे्कटिार्िाम िािाः ॥ 48 ॥




घनटि ेििरऽेनभदा िदशं ेगणुनवध्य(वदृ्य)र् यमि(ुि)ूनक्तनसद्धर ेच । अनिदशेकृि ेहरगे ुयणािा ंनववदन्त ेखलु जनैमिीरशौर्णडााः ॥ 49 ॥

अनधसद्मिलं सिुस्य मतू्या य सु्फटमङ्गीकृिजािचुङ्क्रमस्य । चिरुनङ्घ्वषृाकृिाेः कदानचत्सरुभरेाकृनिरकेदाऽिकानर ॥ 50 ॥

ििरस्य िवप्रवालवल्ली लसदङ्गषु्ठनवरानजिाििाब्जम ् । हृदराम्बजुमन्तरात्मगभां प्रकटं दशयरिीव सज्जिािाम ् ॥ 51 ॥

नवहर (दध)िविौ निसग यरकं्त प्रनिलीलं महुरुत्पिपिन्साः । लसनि स्म कनरष्यमाणलक्ष्मीपनिपादािनिशीलिार वषैाः ॥ 52 ॥

बनहरङ्गणसीनम्न केनलभाजस्तिलुग्ना रजसा ंरराज रानजाः । जगदात्मनवकारसकू्ष्मरूप(पा)प्रकृनिनव यष्णगुिवे दृनष्ट रोग्रा ॥ 53 ॥

महिीरगणुस्य(णाः स) मानस षष्ठ ेसिुमिाशििामधम यवन्तम ् । अिनिष्ट ििस्तिृीरवष ेचिरुस्यास्य चकार चौलकम य ॥ 54 ॥

नवनलख् भमूौ प्रर्म ंकुमारं रखेानममामोनमनि सम्पिेनि । नपत्रा निरकु्ताः पिुरब्रवीत्त ंअल्प ेकर् ंवा(सा) गणुपणू यसङ्ज्ज्ञा ॥ 55 ॥

इनि वदन्तमवके्ष्य सहृज्जिााः श्रनुिनशरोदृढवासिमािसम ् । कर्मर ंनशशरुीदृशवानििा सकृुिवानिनि नवस्मनरिोऽभवि ् ॥ 56 ॥




ििजूा ंअष्टाभदा ंससहजरगुा ंकाव्यकुशला ंसभुद्रा ंभद्राङ्गीनमव मसुनलकंसानरसनहिाम ् । स दद्या ंकस्मनैचनद्वनदिकुलसञ्जािनवदुष े चकारते्थ ंबनुद्ध ंििरवदिालोकमनुदिाः ॥ 57 ॥

श्रीमत्कश्रपवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ- श्रीलक्ष्मीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङे्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि े। काव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसग यस्तिृीरोऽभवि ् ॥ 58 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेििृीराः सग याः समाप्ताः ॥

॥ अर् चिरु् याः सग याः ॥

अर्ने्द्ररक्षोत्सकुवामिोद्भवप्रनसनद्धमत्काश्रपवशंसम्भवाः । भनुव श्रिुाद(ंिो ड)ंनङ्कपरुानधिारको बभवू निम्मर्णणडणारकानभदाः ॥1 ॥

िदिवार ेजनििो नद्वजोत्तमो महीिले निम्मरसार यिामभाक ्। उवास िारीसरसीनिनवश्रिुा ंपरुीमदुारो निजिजेसानज यिाम ् ॥ 2 ॥

अजारिस्मादविीसरुोत्तमाद्भनुव प्रिीिाः फनणशानरसजं्ञरा । चकार वास ंकृिमानलकापगापराःपनवत्र ेमधरुानभध ेपरु े॥ 3 ॥




अरानिनवद्वनद्वजरार् यवृ(म)ृनद्धमत्सरस्विीनित्यनिवासमनन्दरम ् । अभदूभिूोपमबनुद्धसागराः सिुोऽस्य लक्ष्मीिरनसहंिामभाक ्॥ 4 ॥

कृिोपिीिाेः सकृुिाकृिरेर ंसिुस्य ववैानहकशोभिोदरम ् । नचकीर्ष् ुयरागानत्कल रत्र सनंििौ सिुानववाहोत्सवकानरदम्पिी ॥ 5 ॥

समागि ंसद्म सिुोनचि ंवरं स्वकीरवशंािगुणुािरोद्भवम ् । सिुाकरं ग्राहरनि स्ममान्यधीरपजूरत्तनत्पिरौ सबान्धवौ ॥ 6 ॥

अर्ोपिीनि ंनवदध ेनपिाग्रिाः समदु्भवस्यात्मगणुािकुानरणाः । सिुस्य गग याः नक्ष(नश)निवासवो(सो)रर्ा स्ववनैरधात्रीमर्िाग्रजन्मिाः॥ 7 ॥

ऋिौ वसन्तऽेिजुमष्टहारि ंिमग्रजो मानस मधावपुािरि ् । निघर्णटुिािानलनपलििपैणु ंनपिाुः समा(स मा)ि ंकलरनिवात्मिाः ॥ 8 ॥

उपासदत्त ंकुिकेि शमेषुीनिनधाः स लक्ष्मीिनरनसहंदनैशकम ् । िपोनधसान्दीनपनिभसूरुोत्तम ंरर्ा रशोदाििरस्त्ररीमराः(र)ं ॥ 9 ॥

नद्वपञ्चकृत्वाः नश्रनिमात्रिाः श्रनुिनत्र(ि ेनत्र)नवष्टपोद्यािविीमहीरुहाः । बटुनद्वििीरा ंबटुनभव यरस्समरैधत्त शाखा ंधरणीसरुशे्वराः ॥ 10 ॥

असावगहृ्णादनप काव्यमनग्रम ंमहीसरुोऽिध्यरि ेवरस्समाैः । अचष्ट धीमािनिरीनक्षि ंपिुस्तदवे पषृ्ट ंगरुुणाऽन्यवासर े॥ 11 ॥




रहो नदवारात्रमसङ्ख्यनचन्ति ंसिीर्थ्यसार्िे कुिहूलाि ् कृिम ् । सजुािकमा यनिशर ंसिु ेकृि ंचकार नपत्र(ेत्र)ैव महीरसा मिौ ॥12 ॥

नवहारभदेानिनवधानिशालधीाः सकृनद्वलोक्यवै सनखव्रजाैः कृिाि ् । िािवे सङ्गृह्य िपोनभशीलिाकृि ेसदवैािििु ेस्म सादरम ् ॥ 13 ॥

स वारवुगेात्स(गााः स)नरिोऽप्यवािरि ् स्वबाहिा बाण इवानिरंहसा । ऋजवु्रजिक्रपदानि(र् य)पद्धनि ंस्वहृदृज ुब्रह्मगनि ंिरनिव ॥ 14 ॥

निरन्तरं सषृ्टसमीरणस्विप्रधािलीला(ंलााः) पनुलि ेसनखव्रजाैः । जनिष्यमाणाग्र्यजपाङ्गरचेकप्रधािरोग ंगणुरनिवाििोि ् ॥ 15 ॥

सरस्विीमच्चिरुास्यभासरु ेस्वभ्र(ूभ)ू भवऽेस्मन्सरनिव यसाम्यहम ् । इिीव माराः सिि ंनवराजि ेसहिे को वा सहज ेसमिुनिम ् ॥16 ॥

महामनि ंमाणवकं च िद्वचाः कृिानधवास ंसहशारद ंनवनधम ् । नवदुाः परं ब्रह्मसदागम ंब्रवुनद्वमत्स्यरूप ंिरिद्वर ंनवभोाः ॥17 ॥

कपोलराजिवरोमवल्लरीनववनेष्टि ंरानि िदा िदाििम ् । समाििा ंििे रदा बनहग यलत्कलङ्करखेाविृनमन्दुमर्णडलम ् ॥18 ॥

गलान्तपीिप्र(ि ेप्र)सवासवाैः पिुस्तदीरलोभाच्चनलिानलनभर ुयिम ् । शरत्सरोजािनमवास्य भासि ेमखु ंपरीि ंिवगर्णडरोमनभाः ॥ 19 ॥




नवलनम्बि ेश्मश्रमुहाःपरम्परा नद्विय्यरश्रङृ्कलमध्यसीमनि । िदािि ेशब्द(छद्म)सवुण यभाजि ेनवराजि ेनवस्तिृशास्त्रशवेनधाः ॥ 20 ॥

करीश्वराणा ंधरणीसमागम ेभवदेुपादािमसशंर ंभ्रवुौ । अमषु्य िो चते्परर्ा कर् ंनक्षिौ भवदेर ंशामनलमा मिोहराः ॥ 21 ॥

अमञु्चदणेाङ्कनवभावरीनशिदु यलेि कृत्वाऽस्य ललाटमर्णडलम ् । सरोजभसू्तस्य कलङ्करनेखका ंचकार नचल्लालनिकामनप प्रभाुः(भोाः) ॥ 22 ॥

िवाकृिरेस्य ललाटिामसीनवटाध यनबम्बाग्रलसत्सधुारसम ् । उदग्रिासाभ्र(सा भ्र)ममाग यनिग यि ंनबभनि य िो चदेमिृ ंकुिोऽधर े॥23॥

रजोगणुस्तस्य मिोऽनिनिम यलं प्रवषे्टकुामोऽप्यपटुस्तपोबलाि ् । दुराशरा हन्त नचरं निवि यि ेदृशोर ुयगल्यामधरऽेनिभासरु े॥ 24 ॥

मिोहर ेिन्मखुगभ यमनन्दर ेनचरं रसज्ञानिभिनूलकानञ्चि े। वचोऽनधदवे्यााः शरिनक्रराजषुो रदावनलं हारलिनेि मन्मह े॥ 25 ॥

सरन्ध्रकणयद्वरमान्ध्रदनेशकााः परोनधकन्यामिबुीजरनेखके । सवुषेवदेप्रणवौ ि ुसञ्जगाुः समुधेसोऽस्य द्रनवडाविीसरुााः ॥ 26 ॥

अिङ्गकुम्भीनशिरुिेदाििप्रभासधुोदिनि खलेिनिरम ् । सहवै वध्वा सहसा समदु्यिौ करानवविै ेलसिोऽनसि ेभ्रवुौ ॥ 27 ॥




अमषु्य शदु्ध ंहृदर ंपरोनधजामिोहरान्ताः परुमवे मन्मह े। उराः कवाटं ििकीलकीनलि ंप्ररानि रद्रोमलिाभशृङ्खलम ् ॥ 28 ॥

िदीरिासानिनटलद्यनुिच्छलद्यनुसन्ध ुनसन्धपु्रभसुङ्गमिले । सु्फरन्महावि यनवभनूषिान्तर ेनवनभिवलेे इव नचल्लवनल्लके ॥ 29 ॥

िदािि ेकानन्तपराःपरोनिधौ निमज्जिोन्मज्जनिकेनलकानरणा । समुषेणुा ििूनममौ समदु्यिौ भजुौ भ्रवुो रूपभिृौ व्यराजिाम ् ॥30 ॥

अन्तकल्याणगणुकैमनन्दरं हनरं जगद्व्याप्तिि ु ंहृदन्तर े। निधािकुामस्य भजुान्तरं क्रमादमषु्य नवस्तारमपारमभ्यगाि ् ॥ 31 ॥

मिो रमशेास्पदमस्य मञ्जलंु नवहि ुयमम्भोरुहसारकेऽञ्चनि । उरो व्यलासीत्फलको(के)दरोिि ेफल(ैभटै)स्तदीरबै यनहरनप यि ेइव ॥ 32 ॥

मणृालवल्लीं कर्रनन्त कन्धरा ंमखुारनवन्दस्य नवकस्वरनश्रराः । पर ेि ुिालं मदृुलं गलं जगमु ुयखानभधा(भा)भनृ्मकुुरस्य बन्धरुम ् ॥ 33 ॥

उपरेषुो जागरदानरिो हराेः हृदम्बजुादनक्ष ििो हृदम्बजुम।् अमषु्य कर्णिनिििजैसात्मिो गहृानण रखेानत्रिर ंगलान्तर े॥ 34 ॥

सदवै दाहो िह(हि)ि ंकपीश्वररैगस्त्यपाि ंमर्ि ंमहीभिृा । इिीव सन्त्यज्य समदु्रमादरादमषु्य कम्बगु यलिामवाप्तवाि ् ॥ 35 ॥




करौ कृिौ चिेवचिूपल्लवाैः कर् ंसहिे ेसििाम्बसुङ्गनिम ् । सदोद्यिस्यास्य सकुम यदािरोनरिीव वधेााः कमले करौ व्यधाि ् ॥ 36 ॥

अमषु्य लोकत्रररक्षणनक्ररानिबोधिारहे िणृा ंििदूर े। महामनहम्नोऽस्य वनलत्ररच्छलाि ् कृिा नवधात्रा नकम ुनचह्नरनेखका ॥ 37 ॥

पादौ(पद)ेकृिौ(ि)े चते्कनििौ(ि)े मरा पदा व्रजदेर ंिि सह ेिवाकृिाेः । नचरणे राििे चर(ेव्रज)ेद्वसनु्धरानमिीव वधेा मदृुलौ(ले) व्यधानदमौ(म)े॥38॥

ऋणादृषीणामर् मनुक्तभाजि ंममुकु्षमुग्र्य(ंग्र्याः) सनुधरामणृद्वराि ् । िदग्रजो वीक्ष्य नववाहमङ्गलं नवधािमुचै्छद्गरुुराजिामवाि(्भाक)् ॥ 39 ॥

िदाग्रहार ेमहिीरवभैव ेनिजाग्रहारस्य समीपवनि यनि । ललास कानचत्स्वकुल(त्सगणु)स्य सद्गणुाैः समऽेिवार ेजनििाग्र्यकन्यका ॥ 40 ॥

समदु्रपत्नी भनविनेि सादरं प्रसाद्य वाणीमसजृनत्पिनेि वा । सरोवरो िानभनरवनेि वा पिुाः सरस्विीत्यवे जहुाव िा ंजिाः ॥ 41 ॥

नववकेिपैरु्णरनविीनिदानक्षणीपिीशभावप्रमखुा निजा गणुााः । सजुािमात्रा अनप शोभिाकृिाेः समिेरास्त ेसफला इवासि े॥ 42 ॥

पद ेपद ेपल्लवकानन्तसम्पदा ंनिगढूगलु्फौ(ले्फ) िखरााः प्रभाकरााः । निरस्तकूमा यकृनििी च जाििुी करौ िदूरू कनरणो मिोहरौ॥ 43 ॥




घि ंिदीर ंजघि ंरर्ोनचि ंकृश ंवलग्न ंि ुकुशशेर ेशरौ । िखानि रत्नानि नबसािजुौ भजुौ गभीरिाभगे यह(म)ि ंनवमोहिम ् ॥ 44 ॥

गलोऽिलुोऽस्यााः फलके च िालुिी मखु ंिदीर ंशनशिाऽऽसिोन्मखुम ् । रदाि गनु्दान्यधरं(राः) सधुोदरं(राः) समिुिा गन्धफलीव िानसका ॥ 45 ॥

नशशोरमषु्यनस्तलकस्य केनलिीसखस्य डोलेव ललाटपनट्टका । चिषु्कपदा यरसशृङ्खलानश्रिा ललनन्तकारत्नगनुलच्छरानजिा ॥ 46 ॥

िामनुद्ववक्षाुः सरुभौ समागि ेवटुव्रिािा ंच चिषु्टर ंमदुा । नवधार भाष्य ंनलखनि स्म वङे्कटो नवकनल्पि ंनसन्धिुदीनिमज्जिम ् ॥ 47 ॥

सगोनपकानम्बकाग्रजाः सहुृज्जिसै्समनििाः । उपानवशत्सपुनूजिो(स पनूजि)े मदुवै कन्यकापदम ् ॥ 48 ॥

श्रीमत्कश्रपवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ श्रीलक्षीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङे्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि े। काव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसग यििरु्ोऽभवि ् ॥ 49 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेचिरु् याः सग याः समाप्ताः ॥

॥ अर् पञ्चमाः सग याः ॥




अर् नववाहसमतु्सकुकन्यकागणुमनणनप(णी नप)िरौ निजमनन्दराि ् । अगमिामनभवीनक्षिमुादराद्वरमपुागिमात्मपरुोदरम ् ॥ 1 ॥

दु्रिमपुते्य वरं नपिरौ नचरं(नचरान्म)ु महुरवके्ष्य मदु ंसमवापिाुः । पदरगुप्रणिस्य पटी(रवी)रसोऽस्य चिरुस्य समानशषमचूिाुः ॥ 2 ॥

समसमााः पनरषस्वनजर ेमदुाऽनधकसमाि ् परृ्कुााः प्रणमनन्त च । बहवरोभनरिा बहलानशष ंजगनर(नद)र ेनवनवधषे्वनष बन्धषु ु॥ 3 ॥

निजगहृोपमिजैनिकेिि ंनजिनवशालपरंु निजसम्पदा । अिरिा ंनविराविि ंवरं ससहुृद ंसहुृदा सह दम्पिी ॥ 4 ॥

बहनवध ंपरमािरसारि ंवरिरोऽभ्यवहृत्य िदाहृिम ् । निनबडपट्टनविािकशीिलेऽप्यहह िषु्टवुरुािपभोजिम ् ॥ 5 ॥

अनभनददृक्षजुि ेवरमादरादुपगि ेभवि ंिदिजु्ञरा । कृिपरस्परसङ्कर्िो जिाः सखुमवुास निशानमह वशे्मनि ॥ 6 ॥

नत्रनदव(दश)दवेनदशाधरकन्दर ेसमनुदि ेिनलिीपनरणिेनर । नत्रपदरा सनविारमचृा वरं पनरणमन्त(णवुव्ि)मपुासि ि(स)ज्जिााः ॥ 7 ॥

वसिवाहिकुङ्कुमचन्दिनैव यनवधरम्यरसरैनभाः(पनर)पजू्य िम ् । त्वनरिमारभिाभ्यदुरोत्सव ंनद्वजवराैः नपिरौ सह सद्मनि ॥ 8 ॥




समस्त(ग्र)वस्तनूि िवग्रहभे्योऽप्यिगु्रहार्ां निरवग्रहार् यम ् । कुिहूलात्तौ कुलदवेिार ैसमप यरामासिरुादरणे ॥ 9 ॥

नवरचय्य ि ुदीनक्षिाः प्रराजि ंिििु ेहन्त रर्ा प्रधािरागम ् । अििोनत्कल कन्यकाप्रदाि ंमधपुकव रनभपजू्य िज्जिस्तम ् ॥ 10 ॥

वरमखुने्दुनवलोकिसङ्कुचल्लपिपलु्लसरोरुहकन्यकाम ् । आरमपश्रनदर ंच वराििनद्वजसख ंहनसिोत्पललोचिा ॥ 11 ॥

आगत्यदु्रिमबला प्रहष यणी काप्यालोक्यागमिमिङ्गसारकाङ्गी । िारीणामनुचििराङ्गरागपषु्परैािच य नस्मिलपिाऽनि(िा नि)रोनहिाऽऽ(िा)स॥ु

इन्दुवदिा कनलिमन्दगम(हस)िािा ंकुन्दरदिा हनसिहंसगमिािाम ् । कन्दुकसमाकृनिपरोधररगुािा ंकन्तनुिजजङ्गमजरध्वजलिािाम ् ॥13 ॥

नजििीलकर्णिशकुमञ्जभुानषणी परपनुष्टमद्यवुनिगीनिगीनििाः । सदिनप्ररालकुसमुालरो वधवूर वीक्षणागिसरुानप यिा इव ॥ 14 ॥

प्रनमिाक्षरामचृमिदू्य सहुृत्समपुाहृिान्यनभिवानि महुाः । नवनवधा ंपरुोनहिजिाविरोव यसिानि ससंनद समाप यरिाम ् ॥ 15 ॥

मर्िससृं्कनिसन्तिसम्भमनत्सिगरुाजि(रूज्वल)दीपकभाजिम ् । भ्रमरिाः स्म वधवूरसम्मखु(ंख)े दु्रिनवलनम्बिमते्य वराङ्गि े॥ 16 ॥




िािानवद्याशानलिी वनृद्धभाजा ंभदूवेािा ंभषूण ैराजमािा । वदेािचु्चरैुच्चरन्ती नकरन्ती दम्पत्योनरत्यानशषाः ससंदूच े॥ 17 ॥

बालाविेावाप्निुा ंदीघ यमारनुि यत्या ंप्रीनि ंचाष्टपतु्राि ् गणुाढ्याि ् । शस्त ंनवत्त ंसन्तनि ंशोभमािा ंसौख् ंधन्यौ धान्यभगूोसमनृद्धम ् ॥ 18 ॥

इन्द्रानणबलनरपवुनैरणीव वाणी लोकेश ेकलशपरोनधकन्यकेव । गोनवन्द ेगरलगले नगरीन्द्रकन्या कन्या स्याद्दनरिमिाःप्रहनष यणीरम ् ॥ 19 ॥

ित्वा हनरं गरुमिन्तरमार यिारी सवेारिा वनसिवानरजलोचिानभाः । दुष्टौ वसन्तनिलकानवव िावभािा ंित्रान्तर ेसकुुिकंु समुिाःपरीिौ ॥ 20 ॥

निरजु्य वशंिनििनम्बिीव यधनूपिा िदी(वरी)रार यजिाच यिाकृि े। वधवूरौ वानरजलोचिावभुौ परस्परं भोजनरि ु ंप्रचक्रम े॥ 21 ॥

भदूवेाि ् भोजनरत्वा िदि ुिदुनचिरैम्बरदै यनक्षणानभाः िाम्बलूसै्तोषनरत्वा नवरनचिनिरमस्त्रीर्णरहान्यवेमषेाः । नवद्वत्सिनैि य(सिनम्न) काम ंनविरमखुगणुिै यन्दरिङे्कटारो दीक्षा ंप्राप्यवे रज्वा िदि ुनिनश मदुा शषेहोम ंव्यिािीि ् ॥ 22 ॥

आगच्छि ् पनर् वध्वा साकं सववाः सम ंनिजग्रामम ् । काििभषू ुवधिूा ंदोहललक्ष्मीम(र)पश्रदुरुमधेााः ॥ 23 ॥




चनकिहनरणशावकेक्षणस्त्रीचरणहिोऽनप पिुाः पिुर यदीराः । िि ुहसनििरामशोकशाखी प्रकटनरि ु ंनििरामशोकभावम ् ॥ 24 ॥

कुरुबकनवटप ेकुशाशराक्ष्यााः कुचरगुलस्तबकेि कामलाङ्ग्ााः । नकमकृि समवानरिा वसन्तस्तबककुलानि िदाकृिीनि रनस्मि ् ॥ 25 ॥

बकुलिरुरवाप्य वानरजाक्ष्या मखुरससचे(व)िमिुिो ऽबलारााः । प्रनिकृनिमकृिवे पक्ष्मलाक्ष्यााः प्रसवपरम्पररा िदङ्गभाजा ॥ 26 ॥

कुवलरदलिीललोचिानभनस्तलकिरुष्ववलोनकिषे ुििूम ् । प्रनिफनलिनवलोचिानि िो चते्समरुनचभानञ्ज कर् ंसमुानि िषेाम ् ॥ 27 ॥

पनरहसिपरााः परोरुहाक्ष्याः समुकपटेि हसन्तमाबबन्धाुः । व्रिनििनिनभरङ्गिा िमरंेु पनरहसिीनि नवलोक्य नकं मदीरम ् ॥ 28 ॥

करपनरमर्(नमल)िातु्कशशेराक्ष्यााः प्रनिनवटप ंनवकचि ् प्रसिूशाली । सभरमनभनिरीनक्षिावकाशो व्यपगिनिद्र इवास रत्र चिूाः ॥ 29 ॥

कुवलरदलिीललोचिािा ंििरुुनचमीनक्षिमुीनक्षिोऽङ्गिानभाः । निलकिरुरुदग्रसिूजालदै यशशिलोचििामवाप ििूम ् ॥ 30 ॥

शकुनपककलकर्णिनकिरस्त्रीस्मरहरनवस्मरगािमार(ि)िाक्ष्यााः(िाङ्ग्ााः) । सकुिकुमपुकर्णर य सम्मदिे प्रसवकुलं प्रववष य नकं नप्ररालाः ॥ 31 ॥




अशोकवकृ्षााः कमलेक्षणािा ंमिोज्ञपादाम्बजुिाडििे । उल्लासमापसु्सहसा िदािीं रर्वै लीलाकमलरै ुयवािाः ॥ 32 ॥

भजुालिानभस्तरुणीजिािा ंम(ुदु)दानििािा ंपनररम्भणिे । अगनद्वकास ंकुरवोऽनप पिािदद ्नद्वरफैेाः सरुवो बभवू ॥ 33 ॥

चन्द्राििािा ंशफरके्षणािा ंकुम्भस्तिीिा ंकुनटलालकािाम ् । नवका(ला)नसिीिा ंद्यनुिमाललम्ब ेगर्णडूषशीधोब यकुलोऽवसकेाि ् ॥ 34 ॥

आलोकिादारिलोचिािा ंमदोद्धिािा ंप्रकटािरुागम ् । दधार शोभा ंनिलकदु्रमाणा ंपानलाः सभङृ्गैाः स्तबकैनर(ि)दािीम ् ॥ 35 ॥

गीत्या महत्या कलकर्णि(नर्णि)कर्णया नवकासमाधत्त िदा नप्ररालाः । िन्मञ्जरी ष(नरष)ट ्चरणानलगीत्याऽनव(णानध गीत्य नव)रोनगिी नचत्रनमद ंनवषादम॥्

पद्माििािा ंवदिानिलेि नश्रर ंनववव्र ेखलु नसन्धवुाराः । बाहालिास्पशयििो रसालत्सदाङ्कुराैः कर्णटनकिो व्यलासीि ् ॥ 37 ॥

वाणी(वािा य)नवशषेवै यिजके्षणािा ंनपकनप्ररानिाःस्विलालिीराैः । उदङ्कुरोऽभदूर् कनण यकारो रागाि रिूा ंहृदर ेिदािीम॥् 38 ॥

मखुािरुागान्मनहलाजिािा ंचाम्परेशाखी िवपल्लवौघाैः । समनुत्थिसै्ति ् क्षणजािशोभसै्तदािरुागी समभनूद्वनचत्रम ् ॥ 39 ॥




रासा ंि मरेुाः कुचगौरवणे िलुानरिो िाजनि हासपात्रम ् । िकाररकु ्ित्पदवाच्यभरूुड ्जहास हासातु्कसमुिै िासाम ् ॥ 40 ॥

षडनङ्घ्सिारवकैिविे गारन्मदुा माधवकीनि यमचु्चाैः । नद्वजप्रवकैेव्य यरुचि ् प्रवी(परी)िाः शकुो रर्ा ित्र नह नखशंकुदु्राः ॥ 41 ॥

नकंशकुाः कुसमुमालरा वि ेपलु्लरा नकम(ुच नि)िरा ंनवनदद्यिु े। दािवानरमसरुान्त्रमालरा मनर्णडि ंखलु नवडम्बरनिव ॥ 42 ॥

स इत्थमालोक्य वि ंगिािा ंनवलानसिीिा ंनवहृनिप्रभदेाि ् । उपने्द्रवज्रानरिकारसारो गहंृ प्रनवश्राब्दगणान्ममुोद ॥ 43 ॥

श्रीमत्कश्रपवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ श्रीलनक्षमीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङॆ्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि े। काव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगोऽभवत्पञ्चमाः ॥ 44 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेपञ्चमाः सग याः समाप्ताः ॥

॥ अर् षष्ठाः सग याः ॥

वध्वा साकं ित्र िरु्णडीरदशे ेवास ंकृत्वा वङॆ्कटारो महात्मा(नवनशष्य) । वशंाचारां श्रीसधुीनं्द्र नददृक्षाुः चारुप्रज्ञाः प्रानवशच्चोलदशेम ् ॥ 1 ॥




मन्द ंमन्द ंमारुिस्पशयमात्राि ् निम यरा यद ंरत्र निष्यन्दमािाैः । माकन्दािा ंमाग यभमूध्यगािा ंपथृ्वीचतै्रषे्वात्तपङ्का मरन्दाैः ॥ 2 ॥

सह्यक्ष्माभिृनन्दिीिीरदशे ेभरूो भरूो भसूपुवा यग्रहारााः । ग्राम ेग्राम ेिद्गहृाणा ंसहस्र ंगहे ेगहे ेपनर्णडिा एव सव े॥ 3 ॥

ग्राम ेग्रामऽेध्यापका जािमात्रा गहे ेगहे ेसवयशास्त्रागमािाम ् । सारपं्रािहोमधमूानििीलं रूपोपिे ंरत्र निरूपमभ्रम ् ॥ 4 ॥

नित्य ंरनस्मिवु यरवैानखला भाूः सालााः पणूा य एव सव ेफलौघाैः । पथृ्वीदवेा दीनक्षिा एव सव ेसह्यक्ष्माभिृनन्दिीसनिधािाि ् ॥ 5 ॥

दशे ेिनस्मि ् भनूमभषूारमाण ेकुव यिास ंकुम्भघोण ेसधुीन्द्रम ् । दृष्ट्वा नित्य ंमानििस्तिे नवद्याभ्यासोद्यकु्तो वङॆ्कटारो बभवू (नवनशष्य) ॥ 6 ॥

शाब्द ंभाष्य ंजारदवेीं च टीका ंभाटं्ट िन्त्र ंभामिीं गौरव ंच । व्यासारोक्ता ंचनन्द्रका ंवङॆ्गटारो रदु्यद्वदे ंित्तदभ्यस्यनि स्म ॥ 7 ॥

प्रािाःस्नात्वा साध ुवदेान्तभाष्य ंशाब्द ंपिात्तकयशास्त्र ंििस्साः । पवूां िन्त्र ंवा(चा) वदिङे्कटारो िरु ेराम ेकानंिदब्दाििषैीि॥्8॥

द्रष्टु ंकृष्ण ंदनक्षणद्वारकेश ंप्राप्तस्साकं वङॆ्कटो दनेशकेि । मारावानदव्रािमध्य ेनिषर्णण ंकनञ्चद ्नभक्ष ु ंदृष्टवाि ् वावदूकम ् ॥ 9 ॥




ब्रह्मानभिो जीवसिाः कुिस्त्व ंब्रहूीत्यकेु्त केिनचत्तद्भधुिे । नमर्थ्ा रस्मानद्वश्वनमत्यकु्तमात्र ेनकञ्चािोऽनस्मिात्र माि ंत्वरोक्तम ् ॥ 10 ॥

शास्त्र ेिोक्तो ि श्रिुाः केिनचद्वा राः नकञ्चािाःशब्द उक्तस्त्वरनेि । उके्त ििे प्रावच(द)द्वॆङ्कटारो व्यकं्त रस्त्व ंिाशृणोाः शाब्दभाष्यम ् ॥ 11 ॥

श्रतु्वा कोपात्तस्य नशष्योऽर् कनिद्भाष्य ंक्व त्व ंके्वदृशस्तऽेनभमािाः । पषृ्टिते्ता ंप्रनक्ररा ंनकं ब्रवीषीत्यकु्तस्तिेाि(ूि)ुक्तवािवेमषेाः ॥ 12 ॥

दर्णडिेान्य(ैन्य)स्तािनडिाः कुर्णडलीव िा (प्सा)धािोर यद्यङ ्लुगन्तस्य रूपम ् । शत्रन्तस्यते्यध यवाक्य ेस िाि(पाप्स)त्तस्यते्यकु्त्वा वानदि ंपचृ्छनि स्म ॥ 13 ॥

एिद्धािोाः नकं रङञ्चिस्य रूप ंब्रहूीत्यकेु्त नचन्तरिध यराम े। ित्रत्यािा ंदनेशको मानरनभक्षसु्तषू्णीमासीदुत्तरऽेभासमाि े॥14॥

दृष्ट्वा सवां दनेशकाः श्रीसधुीन्द्राः प्रागज्ञाि ंकौशलं शाब्दभाष्य े। प्राचीिाख्ा ंिा ंमहाभाष्यपवूाां प्रादादस्मपैश्रिा ंपनर्णडिािाम ् ॥ 15 ॥

िञ्जापरुा यमन्यदा शलु्बसतू्र ंव्याख्ािारं वावदूकं जरन्तम ् । राज्ञो नवद्वान्यज्ञिारारणजे्यानशलोत्तसंस्त ंििन्दानिमात्रम ् ॥16॥

कालेऽन्य(िा)नस्मि ् काकिालीरशब्द ेजिेारं ि ंरारजनू्कवीन्द्राि ् । िस्या ंपरुाां िस्तमदु्राङ्कि ेच प्रौढं मिे ेरज्ञिारारणस्तम ् ॥ 17 ॥




नवद्योद्योगाद्वा(द्वत्स)राि ् रापरन्त(ंन्स) प्राप्तौित्य ंपािकं निध यित्वम ् । अत्यासिश्रीनिदािनेन्दरशेध्यािोपार(ंरो) बनुद्धवानधां(नधाः) नसषवे े॥ 18 ॥

अब्दस्यकंै पश्र(वस्य)िो िास्य िव्य ंिलंू वस्त्र ंसन्ति ंचाल्पमलू्यम ् । िव्य ंवस्त्र ंिवै सकू्ष्म ंकदानप क्षौम ेिनस्मि ् का कर्ाऽनकञ्चिस्य ॥ 19 ॥

िलैाभ्यङं्ग वत्सरस्यकैवारं ििैस्यानस्त प्राज्यमाज्य ंकर् ंस्याि ् । अनग्नष्टोम ेिानधकारी कर् ंस्याि ् ज्योनिष्टोमजे्यान्तसिंानधकारी ॥ 20 ॥

काले काले लभ्यि ेिास्य भकं्त लि ंचते्तद्भजु्यि ेहन्त भमूौ । पत्राभावादकेदा िानर् यिऽेनप क्षदु्बाधारााः शानन्तमवेालनभष्ट ॥ 21 ॥

नछि ेवस्त्र ेनभिपािीरपात्र ेजीण यिल्या ंदस्यनुभिीरमाि े। प्रागाकृष्ट ंभानवकौपीिमस्य छाग ेराग ेप्रानगवाभिू ् प्रराजाः ॥ 22 ॥

नवष्णोरकेो वासरो वध यमािऽेलोके कृ्लप्ताः पञ्चषास्तस्य गहे े। इष्टौ पञ्चवैोनदिास्त ेप्रराजािािमुा यस्यषे्वधेमािा िवासि ् ॥ 23 ॥

पिाल्लिा रादृशी नश्रस्तदीराैः िस्यााः साम्य ंलभ्यि ेचते्करानचि ् । अप्यिेस्यासम्पदो िोपमाि ंलभ्य ंलोके सम्यगालोनचिऽेनप॥ 24 ॥

एव ंचदेप्यादराद ्भोकृ्तनचहं्न सन्धारा यर ंशास्त्रमखु्ादजस्रम ् । हषां प्राप्ता ह्यात्मधमा यिरुूपा पत्याकारस्पशयिालापजािम ् ॥ 25 ॥




दृष्टस्वप्नाः श्रीसधुीन्द्रोऽर् नवद्यासाम्राज्याहां ि ंपरोनध ंगणुौघाैः । ज्ञात्वा नवद्यासम्प्रदार ंस गोप्त ु ंपानरव्राज्य ंप्रार् यरामास धीरम ् ॥ 26 ॥

क्वाहं न्यासाः कुत्र वा वदेनवद्यासाम्राज्य ंि ेक्वानप नवद्याहमार य । पारं नसन्धोभा यरमढू्वा नववकेी गन्त ु ंरत्न ंको जिस्सन्तिोनि ॥ 27 ॥

इत्यकु्तस्त ंप्राह िावो नह बह्व्याः शानन्तदा यनन्तधीरिोदारिा च । केिसु्तासा ंमि ् प्रसादो गरीराि ् नवद्यन्त ेनकं दुघ यटं नसन्धरुाि े॥ 28 ॥

एकान्त ेिबैोनधिाः प्रत्यवादीि ् बाला भारा य बालको िोपिीिाः । बालिाहं िाश्रम ेमऽेनस्त वाञ्छानिब यन्धिनेिग यनमष्यानम ििूम ् ॥ 29 ॥

श्ररेोऽिीि ेकीदृशोऽत्रािरुागाः का वा भारा य जाििो िन्दिाः काः । स्त्रीसम्पको दुाःखदाय्यवे ििू ंदृष्टान्तोऽनस्मिानलधमा यत्मजाद्यााः ॥ 30 ॥

अक्ष्णाकाण ंकणयपर यन्तिते्र ंलोभागारं सन्तिौदार यभाजम ् । सन्ध्योपासावनज यि ंरारजकंू दुष्टाचारं साधकुमा यचरन्तम ् ॥ 31 ॥

कू्ररं शान्त ंरागशीलं नवरकं्त मत्त ंमगु्ध ंवनृद्धमन्त ंरवुािम ् । दुष्ट ंसाध ु ंदुनव यिीि ंनविीि ंलक्ष्मािीि ंलक्षणौघरैुपिेम ् ॥ 32 ॥

ओङ्काराज्ञ ंसाङ्गसवा यगमज्ञ ंवरैागारं वनध यिनस्नग्धभावम ् । अज्ञोत्तसं ंज्ञानििामग्रगर्णर ंव्यक्ताकूि ंलिगम्भीरभावम ् ॥ 33 ॥




गत्वाऽगम्य ंपजूनरत्वाप्यपजू्य ंसोढ्वा माि ंििे चादार नकनञ्चि ् । िालंबनुद्धदीरमािऽेनप िासा ंजािात्माि ंके्लशनरत्वानप ििूम ् ॥ 34 ॥

वदेव्याख्ासम्पदो िवै रकु्ता व्यासङे्ग ि ेमज्जिो गहेजाि े। िस्मादाशा ंमञु्च िस्या ंिरुर्णरा ंशीघ्र ंकुरा य बालमङ्गोपिीिम ् ॥ 35 ॥

श्रतु्वाऽशृर्णविवेमकंु्त गरुूणा ंगत्वाऽरासीदषे नचन्ता ंदुरन्ताम ् । निरा यरानदत्यषे निनित्य िावन्मत्यवराप्त ैरक्षनि स्मिैमषेाः ॥ 36 ॥

िास्यामिले्लभ्यि ेसरंनमत्व ंगच्छामिते्तऽेधिुा मा ंशपरेि ् । िाि ु ंशक्य ंिवै गन्त ु ंच शक्य ंकुम याः नकं वते्यात्मिाऽध्यारनदत्थम ् ॥ 37 ॥

कणा यकनण य प्राप्य हृत्कणयशल्य ंकान्तोदन्त ंसा सरस्वत्यदुग्राैः । अश्रवु्यहूाैः प्रोक्षिीवात्महव्य ंपिू ंदाि ु ंिनद्वरोगािलार ॥ 38 ॥

िस्या ंरात्र्यामन्त्यरामाध यभाग ेकानञ्चद्दवेीं कानञ्चकाऽऽलक्ष्यिीवीम ् । शय्योपान्त ेशारदाम्भोजिते्रामध्यासीिा ंनवनस्मिाः पश्रनि स्म ॥ 39 ॥

कैषा रोषा काञ्चिािघ्ययभषूा दोषाधीशािाििा चारुवषेा । दोषािीिा सान्द्रधनम्मल्लदोषा भाषादवेी सवयसाक्षान्मिीषा ॥ 40 ॥

रद्वा िारी नकिरी वोरगी वा दवेस्त्री वा हन्त रा कानचदस्त ु। कस्मादषेाऽभ्यागिा मत्समीप ंप्रोवाचषैा नचन्तरन्त ंिनमत्थम ् ॥ 41 ॥




कािीिोऽसौ कन्यकाभावमादाद्भोग्रारा म ेसन्ति ंपनर्णडिािाम ् । िस्माज्जािाऽऽन्दिीर् यनप्रराऽहं नवद्यालक्ष्मी नवनद्ध मा ंनवद्वदाद्य॥ 42 ॥

बालामिेामधेरामास मध्वो भाष्यक्षीराद ्व्यासवाक्कामधिेोाः । अक्षोभ्यश्रीपादनशष्याग्रगर्णराैः प्रौढोत्तसं्ताैः प्रानपि ंरौवि ंम े॥ 43 ॥

उवी सवा य रिे राजििीत्व ंराज्ञा हन्त प्राप रत्पादभाजा । िषेा ंव्यासाचार यराजशे्वराणा ंसङ्गृह्याहं पानणमद्धासनमद्धा ॥ 44 ॥

अकल्प ंमऽेकल्परज्जीविचे्छोवा यस ंवल्ल्यास्तकयिाट्योत्सकुारााः । सौधारान्न्यारामिृाद ्वनृद्धमत्यास्तात्परा यद्या चनन्द्रकाख्ा स िस्याम ् ॥45॥

नवख्ािो राः श्रीनवजरीन्द्रव्रिीन्द्रस्सख्ा लब्ध्वा साधकुीनिां मरोव्या यम ् । व्याख्ाव्याजादालवालं व्यिानित्तस्यावल्ल्या न्यारपवूा यमिृस्य ॥ 46 ॥

नचत्रवै यणवाः शोनभि ंश्लानघिार्ां व्याप्त ंदशे ेक्षौमवासोऽनिितू्नम ् । प्रारच्छन्म ेकर्णटकोद्धारदम्भादाचन्द्राकयिानरचारुप्रभावाः ॥ 47 ॥

भषूापटेीं ित्वमानणक्यपटे्यामकु्ताभषूा ंन्यारमकु्तास्रजा म े। रद्यि ् कृ्लप्त ंभषूणत्विे वध्वास्तत्तद ्ग्रन्थरैािनिष्टािलुश्रीाः ॥ 48 ॥

वाद ेनित्य ंवनैरनवद्वज्जरश्री राजिाि ेप्रानपिा मा ंिरनेि । व्याख्ाव्याजात्तकयितृ्तस्य मह्य ंरङ्गिाि ंनिम यम ेश्रीसधुीन्द्राः ॥ 49 ॥




व्यासिेोकं्त व्याकरोद्यद ्नद्विीरस्कन्ध ंप्रारो दुग यमकैादश ंच । मौलेरग्र ेमौनक्तकं िन्ममासीिमा यराम ंिाटकं नचत्रगद्यम ् ॥ 50 ॥

सवां व्यर्ां भानि म ेजीविाड्यानश्छि ेमलेू चनन्द्रकासौधवल्ल्यााः। व्याख्ािात्त्व ंमाऽकरो रूढमलूा ंधमी िो चदे्धम यनचन्ता क्व दृष्टा ॥ 51 ॥

जािीनह त्व ंवङॆ्कटार य त्वदार ेवासो रन्म ेवत्सरद्वन्द्वमवे । िद्व्याख्ाि ेलिवणो ि चास्त ेनवद्वत्सिे िवै भावी त्वदन्याः ॥ 52 ॥

श्रीरामाचा य पजू्यि ेरिे िनस्मि ् वास ंरन्मऽेकल्परद ्व्यासदवेाः । कमयदीन्द्ररैवे पजूानप कृ्लप्ता िस्मात्साहं िषे ुनित्य ंवसानम ॥ 53 ॥

िस्मादङ्गीकृत्य कमयनन्दभाव ंराजा नवद्याराज्यलक्ष्म्याभव त्वम ् । िो चले्लमु्पनेित्यवाचा ंनवचाराैः साकं लोके वषै्णवाः सम्प्रदाराः ॥ 54 ॥

उत्सतू्रत्व ंकेवलंिाद्यपक्ष ेन्यारौघािा ंनकं ि ुित्पसु्तकािाम ् । रक्षाभावाद्भक्षणान्मनूषकाणा ंमारावानदब्रह्मवनिग ुयणािाम ् ॥ 55 ॥

आद्य ेिन्त्र ेप्रनकरारा ंनवचारस्तत्रवै स्यात्कमा यणा ंनिण यरोऽनप । नकञ्चात्रवै न्यारपवूाां सधुाख्ा ंभाष्यारम्भ ंशानब्दका एव कुर ुयाः ॥ 56 ॥

वक्त्री(वक्ता)नवष्णरुुत्तमत्व ंकर्ा रा(कर्ारा) भपूालािा ंभानि नवद्वत्सभाराम।् शके्तभा यिोाः शनक्तपाणगे यणशेाः शक्रादीिा ंदूज यटेवा य िदा स्याि॥् 57॥




छात्रागारं शश्वदकेप्रकारं वदेोद ्घोषवैवनदकािामदुारम ् । गोमारिूा ंजल्पकािामजस्र ंकारागारं सवदेशे ेिदािीम ् ॥ 58 ॥

बनृ्दािीव क्ष्माधराणा ंिदािीं हते्या नजष्णोनश्छिपत्रानण कीटैाः । वदेन्तािा ंपसु्तकान्यार यलोके पणोज्झानि स्यमुयहापािकािाम ् ॥ 59 ॥

आचारा यणा ंकमयिािा ंमिािा ंवदे्या ंनवद्या ंि(द्यात्त)त्वनमर्थ्ात्ववादाः । मत्या यभावाद्वासिा वानशिािा ंित्रत्यािामर्णडजािा ंिदािीम ् ॥ 60 ॥

दवेागारं दनेशकािा ंप्रदीप ज्वालामालादीप्यमाि ंिदा ि ु। सरूा यलोकं सनंश्रिोलूकलोकं सरूा यलोके िोनज्झि ंिो लभिे ॥61

हन्तदेािीं दवेिारा गरुूणामाचा यगारं गगु्गलुुव्यहूधमूाैः । दीपदैीप्तदैीप्यमाि ंिदािीं नित्यासक्तालािभिूास्यदीपाैः ॥ 62 ॥

उल्लोचािामिुिािा ंप्रकीणवध्रलूीवनृ्दधैू यसरा केिकािाम ् । वदेी स्यात्तद्दवेिामनन्दराणा ंरर्थ्ादूलीधमू्रवणा य िदािीम ् ॥ 63 ॥

िदेािीमिेादृशाः सम्प्रमोदाः पानरव्राज्य ंरादृशाः प्राप्यि ेचिे ् । सम्प्राप्ता त्वा ंि त्यजानम क्षण ंवा स्वप्न ेवाऽहं ि स्मराम्यन्यनभक्षोाः ॥ 64 ॥

नवध्यारत्त ंि ेरनित्व ंि शक्य ंत्यकंु्त प्राप्त ंत्वद्वशत्व ंममानप । इत्यकु्त्वा सा मन्त्रमस्योपनदश्र स्वीर ंदवेी पश्रिोऽन्तदयधऽेद्धा ॥ 65 ॥




भरूो भरूो भोनदिस्साधकैस्ताैः पानरव्राज्य ंबाधकैरन्यर्ात्व े। स्मारं स्मारं दवेिोकं्त च नवद्वािदु्यङेु्क्त स्म स्वात्मजस्योपिीिौ ॥ 66 ॥

सोमानदभ्यो दवेिाभ्याः प्रदाि ंपतु्रस्यिैन्मखु्मवेनंवधस्य । लोके गौण ंििूनमत्थ ंवदन्त ंदृष्ट्वा को वा िाश्र ुसवो ममुोच ॥ 67 ॥

सनं्यासिदे्दीरिऽेत्रवै मोहाद्भारा य कुरा यत्साहस ंिस्य ििूम ् । इत्यालोच्य श्रीसधुीन्द्रोऽर् रोगी साकं रारात्तिे िञ्जापरुीं साः ॥ 68 ॥

आशापाश ेवरैजा होमसिंा सिंा के सत्यषे निघ्नसं्तमानंस । स्नािनस्सन्धोरुद्गिो दीनधिीिा ंधामवेार ंभानि रक्ताशंकुश्रीाः ॥ 69 ॥

लग्न ेलग्नगणु ेनिनलम्पगरुुणा दृष्ट ेनवमषृ्ट ेनद्वजाैः । एि ंसम्मदभागधीनह भगवो ब्रह्मते्यदुीर य नििम ् । आलोक्योपनददशे दनेशकवरस्तस्म ैस िारं परुा स्वप्नऽेस्वप्नदुरापवभैवनिनधलयिा ंददौ चानभदाम ् ॥ 70 ॥

िस्य िाम स दद ेसदानशषा राजराज इव रानजिाः नश्ररा । रामभद्र इव भद्रभाजि ंितृ्कपवे जगिा ंनहि ेरिाः ॥ 71 ॥

श्रीसरुने्द्रवदर ंिपस्यरा श्रीनवजरीन्द्र इव कीनि यसम्पदा । नवश्रिुोऽहनमव वादसङ्गर ेराघवने्द्ररनिराट ्समधेिाम ् ॥ 72 ॥

मन्त्राैः पिूवैा यनरजाद्याैः प्रसिूमै ुयक्तामखु् ैरत्नजालरैुपिेाैः ।




वानभ याः शङ्खापनूरिाैः सोऽ नभनषच्य प्राज्ञ ंनवद्याराज्यराज ंनवििे े॥ 73 ॥

श्रीरामाचाां व्यासदवेोपलौ द्वौ शास्त्रौघािा ंपसु्तकं चामर ेच । श्विेच्छत्र ंस्वणयराि ंसवाद्य ंप्रादादस्म ैराजनचहं्न स सवयम ् ॥ 74 ॥

आचार ेराजमािा श्रनुिनशखरकलाराज्यलक्ष्मीाः सधुीन्द्र ेमकु्त्वा ि ंिङु्गभद्रािटभनुव गरुुनभभ्रा यजमाि ंिपोनभाः । राजन्त ंकुम्भघोण ेरघपुनिचरणा सवेिासक्तनचत्त ं नवद्वासं ंवध यमाि ंगणुगणजलनध ंसनंश्रिा राघवने्द्रम ् ॥ 75 ॥

श्रीमत्कश्रपवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ श्रीलक्ष्मीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङॆ्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि े। काव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगोऽद्य षष्ठोऽभविे ् ॥ 76 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेषष्ठाः सग याः समाप्ताः ॥

॥ अर् सप्तमाः सग याः ॥

स कदानचदादृिमिा हराेः िलान्यनखलानि परु्णरसरसीि वषै्णवीाः । अवलोनकि ु ंरनिवरो धिृव्रिाः प्रर्म ंसरुप्रभनुदश ंप्रिनिवाि ् ॥ 1 ॥

अिमिमज्जिमिोनविोदि ंद्यपुरुीशमीशमघरानशभञ्जि े। अगमत्तिो निगमकीिसद ्व्रिाः पनरपणू यदवेिगरं गणुाकरम ् ॥ 2 ॥




अर् लोकमािरमवन्दिनेन्दरामिवद्यहृद्यणीशृङ्गमनन्दराम ् । वदििे कानन्तसदििे पषु्णिीं िमिो निरस्तिमिो रिीश्वराः ॥ 3 ॥

गरुुपणू यबोधमिनसन्धचुन्द्रमा रनिराडुपानदशदगाधमधेसाम ् । अर् मािपद्धनिपरुाःसरं कृिी निजदशयि ंनिनखलसम्पदा ंपदम ् ॥ 4 ॥

कमालालर ेकमलरा कटानक्षिो रनमराडवाप रमराडपारदम ् । प्रनणि ंसरुध यमनहलं कृपोनम यलं सरलं नश्रिषे ुगरलं खलेऽनखले ॥ 5 ॥

स ििाः प्रणम्य सििानदनिस्विो नधषणानभिनन्दनधषणो धिुषेणाः । समगादगाधपरसा परोनधिा सह सङ्गम ंसपनद सह्यजन्मिाः ॥ 6 ॥

इह दािमुस्य रनिपङु्गवस्य सा महिीररत्नमर् रत्नगभ यरा । धिृमन्तराप्तमुनुदिादरा भवुो नववरं नववशे नववशवे सम्भ्रमाि ् ॥ 7 ॥

अवगाह्य सह्यििरासरत्विोनव यमले नचरं व्यनिकर ेव्यराजि । हृनद भानविो हनरनरवोनदिस्तरा सनरदीशदशयिकृिािसुमंदाः ॥ 8 ॥

अनधरुह्य िीरमनवषह्यिजेसा ंनिलर ंकृिघनवलर ंकृपालरम ् । कलरिवुास दलरन्तमापद ंमरुहानरण ंमनुिवरो हृदन्तर े॥ 9 ॥

हृनद बद्धशनुद्धनभरुदारबनुद्धनभाः प्रनिनषद्धनसद्धजिगवयनसनद्धनभाः । पनरिो विृाः पनरजिरैुपनेरवाि ् स ि ुचम्पकानधपपरंु ििाः परम ् ॥ 10 ॥




स ददशय दवेमनिदशयिनश्रर ंहनरभनक्तदशयिनवरोनधकशयिाः । नचरमास्त ित्र परमानस्तकाग्रणीहृयनद मस्तलुोलमनिवस्त ुससं्तवुि ् ॥ 11 ॥

न्यिवीदर्िैमिवीिवाग्झरीनशरसा ंनवकल्पवचसा ंनिगमु्फिाैः । पनरभनक्तपरूपनरवाहमोहदाैः पनरणद्धभक्तजिनचत्तसम्मदाैः ॥ 12 ॥

हृनद बोधदुग्धरसवासिाकृि ेपनरनिनम यिानवद परोजिल्लजौ । अपवग यमाग यपनरबोधिार म ेचरणौ िवशे नकम ुनचह्नपल्लवौ ॥ 13 ॥

उपनर श्रीििे परुिि िश्वरव्यवहारदूरगनगरामिारिम ् । प्रणवद्वरिे मनणिपूरुात्म िा पनरकनम यि ेिव पद ेपद ेमदुाम ् ॥ 14 ॥

रनुचवानरपरूरुनचरं भजुान्तरं नशनशरं िटाकमवगाह्य िावकम ् । त्यजनि श्रम ंव्रजनि हष यमद्य म ेभवघम यिापमपिीर दृग्गवी ॥ 15 ॥

अरुणाधरं िरुणचन्द्रसनु्दरम ् करुणाधरं वदिमीश िावकम ् । नस्मिकानन्तपरूिवचनन्द्रकाभरभै यवशाव यरं नक्षपनि भव्यचिेसाम ् ॥ 16 ॥

पनरिाः नििऽेनप नचकुरौघशाव यरनैव यलुिनद्भराििनवधौ नवभानवि े। निलकेि िद्धकुलकेि सादरं ि नह वनेत्त बालिममत्यदुारगीाः ॥ 17 ॥

आलकाविृानलकमदुारमिुस ंनस्मिपलु्लगर्णडिलमलु्लसन्मखुम ् । दरवामभागििमौनलमोहि ंिव दवे िवै हृदर ंजहाि ुम े॥ 18 ॥




इनि बाष्पगद्गदिराऽनिमन्थरं प्रमदप्रवाहकृिकानन्तकन्धरम ् । रनचिस्तनुिाः कृििनिस्समनेरवाि ् स ि ुरामसिेमुवलोकिोत्सकुाः ॥ 19 ॥

अर् लोचिानिनर्मसावपा ंनिनध ंनिनधरहयणीरमहसामदुारधीाः । अकरोदपारमकरोदपाकुलं सकुरं श्रमापिरशनक्तशीकरम ् ॥20 ॥

मनुिधरु यदश यिकुिहूलानदव प्रर्म ंप्रधानविमहोनम यमतु्सकुााः । अिधुानविास्सरभस ंरदूम यराः परुुिोऽनभगन्तमुलसा नवचकु्रशाुः ॥ 21 ॥

परुिस्समदु्यििरङ्गहस्तरा समदुीिपिगफणामणीगणाैः । धिृमङ्कलार् यमनणदीपमालरा रनिराडसवे्यि रदीरवलेरा ॥ 22 ॥

वदि ेनवध ु ंकरिले सरुदु्रम ंिरि ेसधुामनधमिाः नश्रर ंच राः । निजसन्तनि ंरनिवरऽेिसुन्दधन्मनुदिो ििि य स िरङ्गनरङ्खणाैः ॥ 23 ॥

अनप सकैि ंबहिरङ्गसङ्कुलं िटमक्षमस्स ि ुनकलानिलनििमु ् । अि एव भङ्गमनििलै्यमप्यगादरशोभरणे सरुशोहरणे राः ॥ 24 ॥

हृिकल्पभरूुहिरा पिुि भानजिकल्पकल्पिरुरोहणार राः । हलससृं्किो लहरनभस्समन्तिाः सकरीषरानशरनप सान्द्रशवैलाैः ॥ 25 ॥

पनरवतृ्त्यपुनूरिजलामपा ंभ्रनम ंसु्फनरिासु्फरदु्रनचरनवदु्रमा ंप्रग े। कवरो नह रत्र वरुणालर ेनिशाकृिदीपशानन्तमनभिाः शशनङ्कर े॥ 26 ॥




रनिििेवृादरणधरु यभास्कर ेप्रकटीकृिऽेनहपनििा रसािलाि ् । िमसा ंिनिब यनहररा(रध यनभरा)नद्भरोद्गिा बनहरप्यदुीनक्षिमुभजू्जडीकृिा ॥

मखुरार्णडजा मनणमरीनचमौनक्तकैाः प्रकटप्रवालमकुुला रदूम यराः । मरुिा ििोिनिभिृो नवरनेजर ेवरुणालरोपविशानखका इव ॥ 28 ॥

अममुते्य मखु्िममाश्रर ंनिज ंहनररषे मा ंप्रनिनिनध ंत्यजनेदनि। लुिनि स्म रस्सभरमनूम यनभश्श्वसि ् निजरोधनस नक्षनिगवीव रोधनस ॥ 29 ॥

सनरदीनशिाुः प्रनि सनरि ् कृिोदरााः परुिोऽस्य मारपरृ्कुा नवििि े। रभसिे रस्य लहरीकशाहिा भ्रनमकैिविे नलनपलेखिनक्ररााः ॥ 30 ॥

अनप शषेपवू यकपिुस्सनृिनििावनप पवू यपनिमनदशोरुदिनि । ि कर् ंनभदनेि नवभिुा नभदाकृि ेकृिसिेिुा लसनि राः परोऽन्तिाः ॥ 31 ॥

नछदुरस्य रस्य रघवुीरसारकैव यसधुापटस्य नववरं निषीव्यिा । नवनधिा कृिा ि ुिविन्तसुन्तनिि यलसिेिुाऽिवमिन्यनदच्छिा ॥ 32 ॥

मरुदुल्लसल्लहनरिीनवसन्तिगे ुयरुपरूिामवरुणालरच्छदाेः । रनद रानि रत्र दृढमध्यवशंिा ंिलसिेरुिे ुभवघम यभञ्जिाः ॥ 33 ॥

समुसौरभणे जिरञ्जिोन्मखु ेिटिामके धरनणसनु्दरीमखु े। निदधात्यदुग्रिलसिेिुानसकं मखुमात्मििनलिनवश्विोमखुाः ॥ 34 ॥




रघवुीरदुस्तरशराग्रशोनषि ेरदगाधिापललसञ्चरऽेनखले । अिनिष्प सिेरुदसीरपषृ्ठिाः सु्फरदनिवशं इनि सशंर ंमहुाः ॥ 35 ॥

पनरशनेषि ंकनलबलेि रत्पद ंसकृुिस्य रतृ्किभर ंरदन्तर े। जलदुग यमते्य कनलिापदुग यम ंनवधिुोनि सिेवुपषुा नवरोनधिाम ् ॥ 36 ॥

पनरमाष्टु यमात्मििराश्रशुोकज ंसघणृ ंभवुा भजुलिा प्रसानरिा। नक्षनिसनु्दरी ि नकरिीनि रज्जले िलसिेरुस्त ुकृिचणू यपद्धनिाः ॥ 37 ॥

अवलोक्य सिेमुवलोक्यवभैव ंकमलेशकानन्तरमलाशरस्तिाः । परपवू यनसन्धपुनरणीसमागम ेस ममज्ज पार्नस िमज्जिाविाः ॥ 38 ॥

उपसाद्य िीरमवसद्यमानदमसै्स निरम्य नचत्तमनिरम्य सम्पदम ् । रघवुशंदीपमघदशंभञ्जि ंसदर ंनवधार हृदर ंप्रवनेशिम ् ॥ 39 ॥

अविीसधुाशसविाशभरूुहो विशलैमाप विरानशिस्तिाः । भविाशि ंस पविाशशानरि ंिमिरैुपिेमुवि ेकृिादरम ् ॥ 40 ॥

प्रनर्ि ेरदीरनशरनस प्रसनेदवान्सिि ंनवधरु यनद समग्रिजेसा । कलरिे को ि ुकर्नमत्यसन्मनि ंस ि ुरम्यपवयि इनि श्रिुो रिाः ॥ 41 ॥

रदुदग्रशृङ्गिरुसिसचेि ेि घिाघिो ि च नवरिदी प्रभाुः । शबराङ्गिाचिरुगीनिकाद्रवद्दृषदा ंनशरस्स ुनिपपाि िद्भराः ॥ 42 ॥




मधरु ेरदीरनशखरऽेनिभास्वर ेमिुरो नवमनुक्तगिर ेसमदु्गिााः । अिवके्ष्य हन्त सनृिमच्चरानदकाि ् ि भव ंव्रजनन्त हनरभनक्तगौरवाि ् ॥ 43 ॥

नवदधानि नसद्धमनहलाजिो नवध ु ंरजिीष ुरस्य नशखर ेनिरोनहिम ् । स्तिवाससोपनर नवधपूलस्रवज्जलवष यशानन्तमनभलक्ष्य कुत्रनचि ् ॥ 44 ॥

प्रनणपत्य ित्र परुुष ंपरुािि ंलनसि ंस सनु्दरवरानभध ंहनरम ् । निरगादिन्तशरि ंििो गरुुाः प्रनणपत्य ि ंच समगाज्जिाद यिम ् ॥ 45 ॥

अनधिाम्रपनण य स निमज्य ित्तटे लनसिााः प्रणम्य िवदवेिााः परााः । कृिमानलकासनरदलङृ्किामगान्मधरुानभधा ंमधरुवाङ्महापरुीम ् ॥ 46 ॥

िदधीशससंनद नवनजत्य पनर्णडिाि ् बहमानििो रनिवरो महीभिृा । अनभवन्द्य सनु्दरवरं हरं शिरैर् रङ्गवल्लभमपुनेरवािरम ् ॥ 47 ॥

ित्र श्रीरङ्गिार् ंिरुणिरनणऋग्वदेरूप ेनवमाि े कावरेीवानरपरूप्रसमृरपविािनन्दिािन्तभोग े। वदं्य ंदवेशै्रराि ंदु्रनहणभवमखुनैरष्टद ंराघवने्द्राः सािन्द ंि ंप्रणम्य प्रकनटिनवभव ंिा ंनिशामत्यिषैीि ् ॥ 48 ॥




श्रीमत्कश्रपिशंवानध यशनशिाः षड ्दशयिीवल्लभ श्रीलक्ष्मीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङॆ्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि ेकाव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगो भवत्सप्तमाः ॥ 49 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेसप्तमाः सग याः समाप्ताः ॥

अर् अष्टम सग याः

श्रीशपादसरसीरुहभङृ्गो मध्वमौनिमिनसन्धमुगृाङ्काः । मािपद्धनिमखु ंमिमाख्ाच्चनन्द्रकान्तमसकृच्चिरुोऽसौ ॥ 1 ॥

प्राप्यरङ्गपनरणिेरुिजु्ञा ंिनिरकु्तसकलि ुयसहाराः । िि ् कृपाकवचमात्मनि कुव यनि उत्तरा ंनदशमगादुरुिजेााः ॥ 2 ॥

िामपव यिमपुते्य िनृसहंं िामससं्मनृिधिुाघजिौघम ् । ि ंप्रणम्य िरुणाकयसमाभ ंिा ंनिशानमह गरुुव यसनि स्म ॥ 3 ॥

सोऽर् भल्लपनुर भरैवभट्टो वीरभद्र इनि नवश्रिुनवत्तौ । िम यणवै पनरभरू िरने्द्राद ्ग्रामरत्नमनचरात्समगहृ्णाि ् ॥ 4 ॥

नवष्णमुङ्गलपरु ेनवलसन्त ंदवेमीक्ष्य नवफुलनश्ररमस्माि ् । सवंिृाः पनरजिाैः स कुमारक्षते्रमते्य िमनि स्मकुमारम ् ॥ 5 ॥




नश्वनत्रणोऽनप रदुपते्य नवमकु्तास्सद्य एव निजपािकसिाि ् । सवयसम्पदनभवनृद्धकरोऽनस्मिासराि ् कनिपरािसनि स्म ॥ 6 ॥

रौप्यपीिपरुग ंरुनचराङं्ग रुनिणीपनिमपश्रदुदारम ् । पणू यबोधगरुुनभाः सकलज्ञाैः सनिधानपिमघौघनवदूरम ् ॥ 7 ॥

चनन्द्रकानववरण ंसमिािीत्सञ्चरिनप स परु्णरमहीष ु। वनेत्त वण यनिचर ंसमरािा ंसङ्ख्यरा सह नधरषै सहार्वाः ॥ 8 ॥

चनन्द्रकाप्रवचि ंदशकृत्वाः सोऽकृिानिशरमात्मनि वाञ्चि ् । पणू यमास इव कमयनण भरूोऽभ्यासमभ्यनधकित्फलकाङ्क्षी ॥ 9 ॥

सतू्रपात्ररुनचरं कनलिनधां न्यारपवू यकसधुाज्यभरणे । िन्त्रदीपमिबुोधरदर्ां भाष्यवनि यकमर ंिििु ेस्म ॥ 10 ॥

ब्रह्मसतू्रगणकाञ्चिसतू्रा ंकर्णिभषूणमशषेबधुािाम ् । बनुद्धशाणपनरशाणनवदीप्ता ंन्यारमौनक्तकििीमिनिष्ट ॥ 11 ॥

चनन्द्रकानववरण ंि समाप्त ंरावदिेदुभर ंनवरचय्य । न्यारगभ यिरविरशाली ित्समापरदिन्तरमार याः ॥ 12 ॥

भाव्यसशंरमहो गरुुवशं ेदशयिश्रनुिपरस्समुिीन्द्राः । िस्य सार् यकनमद ंसकलं स्यानदत्यवते्य कृिवाि ् कृनिसार् यम ् ॥ 13 ॥




राघवने्द्ररनिराडसमािरैुत्सवबै यहनवधरैुनचिज्ञाः । कानरि ैऋिषु ुषट ्स्वनप नशष्यलैोकमर्णडलमिन्दरदषेाः ॥ 14 ॥

श्रीरामदवेस्य महोत्सव ेहनरं नवलोक्य ि ंसनेविमुादरानदव । मिोज्ञमाकन्दमरन्दधाररा कृिानभषकेाः सरुनभाः समारमौ ॥ 15 ॥

मधसु्तदा मन्मर्साव यभौम ेनवनिग यि ेमािभिृा ंजरार । प्रसिूमाद्वीकणसकेिोऽसौअरर्णरवीर्ीरकरोदपासंाूः ॥ 16 ॥

शिाैः शििैन्दिभधूराग्रान्मरुतु्कमारस्तरुपल्लवषे ु। नवन्यस्य पाद ंकुसमुाैः सहासाः सचङ्क्रमोऽभदू ्भ्रमरप्रणादाः ॥ 17 ॥

वल्लरीष ुमलराचलानिलस्पनन्दिास ुपरपषु्पभानमिी । कामनदनग्वजरकाहलिादभ्रानन्तद ंनििदमािििु ेस्म ॥ 18 ॥

मनल्लकासमुसमतु्थरजोनभव यनल्लकानभरनभिाः कृिभषूाः । मारवीरशरनधम यधमुासाः प्रादुरास पनर्कासदुुरासाः ॥ 19 ॥

आगिोऽजनि मधमु यधरुश्रीमा यिमत्र िि ुमन्दसमीराः । हन्त पान्थजि ि त्यज कान्तानमत्यघषु्यदनधकं कलकर्णिाः ॥ 20 ॥

चञ्चलद्यनुिसमद्यनुिचञ्चत्पल्लवावनलपरीिविषे ु। स्यन्दमािमधवुनष यष ुकाम ंवष यवासरमहान्यिचुकु्राः ॥ 21 ॥




मारुिानभमखुषट्पदमर्णडल्याकृनिाः स्मनृिभवुा पनर्केष ु। अन्तकं मधुरिाऽऽनदनदश ेनकं कुर्णडलीकृनिवहाः कुनटलेि ॥ 22 ॥

पषु्पपल्लवमखुिे महान्त ंपर ुयपास्तसमराः परुुष ंरि ् । माधवाः नश्ररमगान्महिीरामनप्ररामरमरोनगजिस्य ॥ 23 ॥

शानखिाः नकसललोनहिमौनलप्रावृनि ंव्यरचरि ् ऋिपु ुसंाः । बाणमवे मदिोऽकृिबनहिर यष्टमुध्वगवधार विषे ु॥ 24 ॥

शािकुम्भमरकुम्भकुचािामनङ्घ्पािमनिदुलयभमते्य । समंदिे सहसा नकमशोकाः कुड्मलरैभवदुत्पलुकाङ्गाः ॥ 25 ॥

स्वीकृि ंनवदनधरे समुिोनभाः स्वानङ्घ्सवेिमशोकमिङ्गम ् । धानम यकं च सदुृशाः सिि ंिौ हन्त पान्थजिहन्तपृद ेस्ताः ॥ 26 ॥

पनुष्पिस्य बकुलस्य समन्तादुद्गिास्समुिसाः समुिोभ्याः । अङ्गिास्यमधिुाऽध्वगरिूामापदागमिमत्र शशसंाुः ॥ 27 ॥

रामचन्द्रमर् रामिवम्यानमष्टदवैममिृरैुपकृ्लप्ताैः । पञ्चनभाः परमराघवरोगी भनक्तपवू यमनभनषञ्चनि ित्र (ि ंस्म)॥ 28 ॥

मनल्लकारवुनिरौविधािा मन्मर्प्रभपुरीभवदािा । काििज्वलिबालकमािा वासरोऽजनि सरोजलपािा ॥ 29 ॥




जनृम्भि ेच नमनहर ेभनुव शतै्य ंकूपमाह िरुणीकुचदुग यम ् । नकनञ्चदन्यनदिसनन्धमवाप्त ु ंछाररा सह परं चरनि स्म ॥ 30 ॥

िापरत्यनििरा ंिरनणर यल्लोकबन्धनुरनि माम कर् ंवा । ित्सखस्य शनुचिा शनुचमासिािका भनुव नवचकुु्रशनुरत्थम ् ॥ 31 ॥

छाररा सह नदववै कराग्र्याैः शम्बराम्बरहरऽेम्बररत्न े। ज्यषे्ठपवू यमनभरानरनि ििू ंकोपिाम्रिरिा िनलिीनि ॥ 32 ॥

भानवशोषणमवते्य दुरन्त ंपद्मसारकनहिार परानंस । कानमिीकुचफटेष ुवसन्तो नवन्यधत्त रनदमावनिशीिौ ॥ 33 ॥

वानरिम यपररौविवक्षोजािसङ्गमवशात्सरसीिाम ् । शतै्यमाप पनरिप्तजडािा ंनकं ि रच्छनि सवुतृ्तसमाजाः ॥ 34 ॥

वनैरचन्द्रगणुपक्कणभीत्या चक्रवाकनमर्िु ंपनरशषु्यि ् । आिपि ुयनवलसनद्दवसभे्याः पानरिोनषकमदात्पनरणाहम ् ॥ 35 ॥

सामवनि यहनरि ंससिुनेि प्राप्य िा ंहृिवसनुदिशराकय ाः । दूरिाः पनरहरिर् पिात्तापिाः प्रनिररौ धिदाशाम ् ॥ 36 ॥

ित्र ित्रभविा रनििते्रा राघवने्द्रगरुुणा नक्ररिऽेन्याैः । पलु्लिल्लजसरोजसरस्या ंजािकीपनरवढृप्लवकेली ॥ 37 ॥




वानरदावनलनिरोनहिनमत्र ंमािसानभमखुपार्णडुरपत्रम ् । ितृ्यदनद्रििरासिुपत्र ंदीव्यनि स्म नदिमङ्गजनमत्रम ् ॥ 38 ॥

प्रावनृडन्दुसहजा ंपनरणिेाुः शब्दमर्णडलसमाश्ररशौराेः । कुङ्कुमाक्तमनचरादुपवीि ंपाकशासिशरासनमषाऽभाि ् ॥ 39 ॥

पीिपषु्करकलापपरोभ्यो निग यिनैरव जलजै यलदभे्याः । पद्मरागमनणनवदु्रमभङ्गैनरन्द्रगोपनिकराैः िगिा भाूः ॥ 40 ॥

इन्द्रिीलकुलिीलघिाली मध्यवनृत्तचपलेव चकाश े। प्रावडृब्जिरिानचकुराली रल्लकोल्लनसिकुङ्कमुरखेा ॥ 41 ॥

कुम्भसम्भवगरुोरुपदशे ंप्राप्तकुाम इव दनक्षणदशेम ् । जमृ्भमाणजलधौ जलपाि ेवानरवाहनिवहो नवशनि स्म ॥ 42 ॥

पाकवनैरविनसन्धिुरङ्गाकृष्टरूढिरुमलूकलापा । व्योनम्ननवद्यनुदव काञ्चिवल्ली काममभ्रसनरिा निपिन्ती ॥ 43 ॥

व्योनम्न सान्द्रिरवानरदवनृ्द ेनवद्यिुास ुनवििास ुसमन्ताि ् । फुल्लमीनलिपरोरुहपङ्क्त्यापषु्पवत्समदुराविमुरेौ ॥ 44 ॥

निग यिानि नदनव सरू यनवनभिग्रीष्मवासरमदावलकुम्भाि ् । मौनक्तकानि सह मस्तकमासंाैः सने्द्रगोपकरका अिचुकु्राः ॥ 45 ॥




दुग्धवानरनधपरस्यनधवषां शाङे्गनण स्वपनि शषेशरीर े। मीलिािरिरोस्तिलुक्ष्म्यौ मघेपणू यगगि ेद्यमुणीन्दू ॥ 46 ॥

स्वानमनि क्षिवसौ नदििार् ेरत्परुाऽजनि नदिषे्वनिकाश्र यम ् । िनद्वमशयमनधगम्य नदिािामद्य हृद्यरनि वासरवनृद्धम ् ॥ 47 ॥

स्वनप्ररा ंजलनजिीं पनरभरू प्रोम यरत्तनुहिहन्तनृदिभे्याः । िादृशी नदिकरोनदिवनृद्धरा य निशा क्षरनवधावनप दक्षा ॥ 48 ॥

पनूण यमाहनि स पषूनण मध्य ेपषु्करं लसनि पषु्करिते्रम ् । पजूरन्यनिवरनैरह चािमुा यस्यिामनिरम ंनवदधानि ॥ 49 ॥

पणू यरोनचनष िषुारमरीचौ भािमुानलनि गिऽेम्बरमध्यम ् । सोऽरमारभि कमय नह चािमुा यस्यिाम रचरि ् नहनरपजूाम ् ॥ 50 ॥

िद्गिरैिनुदि ंनक्ररमाणशे्वकेवासरकृि ंनवभव ंराः । कनिदाह रनद हन्त निवनृत्त ंब्राह्मणाः श्रनुििनि ंस लभिे ॥ 51 ॥

दुनदिि ेहनरकटाक्षनवहीि ेपनङ्कले च समर ेसमिीि े। सम्प्रबदु्धहनरवीक्षणगोऽभदू्वासरोऽर् नवशदीभवदाशाः ॥ 52 ॥

मनल्लकाक्षनिवहषे ुमिोज्ञशे्वम्बजुषे ुमनुदरषे ुशरषे ु। शत्र ित्र नवशद ंमनहमाि ंदशयरि ् नवहरनि स्म स कालाः ॥ 53 ॥




नदग्जरोन्मखुिपृव्रजकीत्या य गनभ यणीकृिशरनद्दिलक्ष्म्यााः । व्यक्तकीरिनिरोमलिारााः पानर्णडमाऽजनि परोधरदृश्राः ॥ 54 ॥

वीक्ष्य सरंनमवरस्य परोदा दािकेनलमिलुा ंधिलक्ष्म्यााः । हन्त वष यनवमखुााः समभवूि ् पार्णडुरा भशृकृशाि शचुवे ॥ 55 ॥

आत्मिोनभमखुमागिमिे ंवीक्ष्य सरंनमवरं धिदाशाम ् । हष यिोऽिनुवचचार िदग्र ेहंसपानलनरव वानरदपञु्जाः ॥ 56 ॥

वानरदागमरगुान्तनवराम ेिकैरूपसरसीनमषशौराेः । िानभपद्मनिवहा इव पद्मा व्यञ्जरन्त्यनलनवनध ंनवलसन्ताः ॥ 57 ॥

उनत्थिस्य सरसीरुहिाभिेन्द्रसरू यिरिस्य िदािीम ् । शसंिाः स्म िनलिीरजिीशौ सम्प्रबोधमनधकं नवलसन्तौ ॥ 58 ॥

प्रावडृागमरगुान्तसमदु्यद्वानरवाहजलधौ नवनिवतृ्त े। सकैिोत्कर इव क्षणदारािनन्द्रकाबधुजिरैुदलेनख ॥ 59 ॥

काम्यकमयचरभञ्जिहिेभूिूदश यिनमम ंरनमधरु यम ् । वीक्ष्य नबभ्यनदव िि ् फलभिू ंशानलवनृ्दमभवद्भरिम्रम ् ॥ 60 ॥

प्रावडृानहिजलाक्रमभङ्गा ंसस्यमञ्जनरनवभनूषिगात्रीम ् । मािरं नक्षनिमवके्ष्य विानल पक्वदानडमफलेि जहास ॥ 61 ॥




मािलुुङ्गिनलकानमह चिू ेस्प्रष्टमुदु्यनि फलस्तिमध्य े। मोनहि ेच मरुिा विरानजाः पक्वदानडमफलेि जहास ॥ 62 ॥

मानििीजिनवमोहिचणूवाः सारसषे ुिपृसनै्यरजोनभाः । व्योममर्णडपकमौनक्तकगचु्छरैानवरास समरो नहमपरूाैः ॥ 63 ॥

नपनद्मिीमिवलोक्य पिङ्गो मन्दधीनधनिनरहास नहमौघाैः । रव्यदशयिवशानदव शोकादनब्जिी च िनुहिाैः नकम ुलीिा ॥ 64 ॥

उष्णरनश्मरनधकं नहमभीिो हव्यवाहनदशनमच्छनि गन्तमु ् । अनग्नरस्त्यिु ि वनेि नववकंुे्त प्रागरानदव समीरणचाराः ॥ 65 ॥

पार्णडुरङ्गपरुनवठ्ठलमीक्ष्य प्रनििाः स करवीरपरुाख्म ् । पत्ति ंनवरचरि ् हनरपजूा ंित्र वासमकरोनच्चरकालम ् ॥ 66 ॥

भािमुानलनि गिऽेर् िलुारा ंरामिार्परुमते्य नचरार । सह्यभधूरसिुासनललेऽनस्मन्मज्जििे मनुदिोऽभवदषेाः ॥ 67 ॥

गौिमाघपनरहानरनण िोर ेस्नािकम य नवरचय्य स नवद्वाि ् । पनूजिाः प्रनिपद ंप्रनिधीराैः पानवशनत्कल परुीं नवजराख्ाम ् ॥ 68 ॥

मदु्रराऽनरदररोनम यनलिाग्न्योरनङ्किािकृि नशष्यसमहूाि ् । वानदिोऽनप पनरभरू नवनशष्य श्विेमािपनिवारणमाप्नोि ् ॥ 69 ॥




स्नािवािर् बधुाैः सह कृष्णानिम्नगापरनस निनज यिमाराः । ित्तटे जरगरुूनदिटीका ंव्याकृिानप रनिराडणभुाष्यम ् ॥ 70 ॥

ित्र ित्र नवरचय्य स वास ंपरु्णरभषू ुपरुुषोत्तमभक्ताः । श्रीमहीधरमपुते्य च िङंु्ग वङॆ्कटेशमवलोनकिमुागाि ् ॥ 71 ॥

ित्वा दवे ंवङॆ्कटेश ंरिीन्द्राः कृत्वा वास ंवासराि ् कानंिदत्र । काञ्चीमागात्काञ्चिागाररम्या ंित्वा नवष्ण ु ंचािमत्पाव यिीशम ् ॥ 72 ॥

शोणानद्रमासाद्य निषवे्य शम्भु ंवदृ्धाचलं प्राप्य नवलोक्य रुद्रम ् । श्रीमषु्णमभ्यते्य वराहरूप ंनवष्ण ु ंप्रणम्यषै िनुि ंव्यिािीि ् ॥ 73 ॥

कृत्वा नदनग्वजरमपुागिस्य दूर ेकावरेीनशनशरजलावलोकमात्राि ् । रत्सौख् ंसमजनि ित्सखु ंमरुाराेः प्राराः स्यानदनि रनद का कर्िेरषेाम॥्74॥

श्रीकुम्बघोणिगरीं प्रनवशत्यदुारा ंरामाच यरोरुिपसवै कृश ेरिीन्द्र े। मन्य ेकर् ंि जििामनहिामरोध्या ंरामणे ििे भरििे कृिप्रवशेाम ्

प्रहृष्टिे नचत्तिे मध्य ेप्रिोल्या ंमहाधीनव यलासिे िात्कानलकेि । भजुङ्गप्रराििे भदूवेवन्द्यो हिमुन्तनमत्थ(ंष्ट)ं प्रणौनि स्म दवेम ् ॥ 76 ॥




वाद्यनैित्रमै ुयखनरिनदशाः शङ्खभरेीमदृङ्गाैः फुलै्ल पषु्पनैव यनवधमिजुाैः कीर यमाणाः समन्ताि ् । वीर्थ्ा ंवीर्थ्ा ंरवुनिकरगारानि यकै राघवने्द्रो राम ेपवूां प्रनवशनि मिं प्रानवशत्सम्पदाढ्यम ् ॥ 77 ॥

श्रीमत्कश्पवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ श्रीलक्ष्मीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङॆ्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि े काव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगो जरत्यष्टमाः ॥ 78 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेअष्टमाः सग याः समाप्ताः ॥

अर् िवमाः सग याः

मागधा मधनुभदनङ्घ्पङ्कज ेजागरूकमनप सरंमीश्वरम ् । बोधरनन्त वचिबै ुयधोत्तम ंकाव्यवण यिनवधौ कृिादराैः ॥ 1 ॥

मङ्गलानि कुरु पद्मसोदराैः सरंमीन्द्र जगदादृगञ्चलाैः । पश्र दृश्रनवभव ंनदिागम ंनदक्ष ुनदक्ष ुमखुरीकृिागमम ् ॥ 2 ॥

पाकशासिपरु ेगरुूनदिहैयन्त वदेवचिरैपाकृि े। अन्धकारदुरपह्नवगहे ेशक्रनदङ्मखुनमद ंप्रसीदनि ॥ 3 ॥




शािमन्यवनदशा निजशे्वर ेभािमुानलनि समागमोन्मखु े। पवू यमवे नवििोनि पानर्णडमक्षौमनिम यलनविािमम्बर े॥ 4 ॥

अन्धकारभरवारणव्रज ेकल्यकेसनलनवदीण यमस्तके । शोनणिौघ इव शक्रनदङ्मखु ेशोनणमा लसनि िारमौनक्तकैाः ॥ 5 ॥

व्योमरामपनरभानवशाव यरव्याजपिगमरास्त्रसन्तिाेः। भञ्जिार परुिोऽरुणािजुाः प्रादुरस्त्यदुररागकैिवाि ् ॥ 6 ॥

व्योमदम्भमधगुोलसञ्चरद ्ध्वान्त सिसरघानिराकृनिम ् । आििोनि समराः परुा नद शा शोनणमानग्ननशखरा नवदीप्तरा ॥ 7 ॥

व्योमिामभनृि कुम्भसम्भव ेवानरनध ंनपबनि शाव यरानभधम ् । औषसारुनणमदम्भिाः शिाैः पद्मरागनिकरो व्यजमृ्भि ॥ 8 ॥

अम्बरस्य निनमरानलिीनलकािीनलिस्य हनरनदङ्मखुाञ्चले । कल्यरनक्तमनिभिे काञ्चिी रनेखकाऽनिरुनचरा नवराजि े॥ 9 ॥

कल्यमल्लवर एष शाव यरद्वनेषमल्लमनभहन्तमुदु्यिाः । नक्षप्तरनक्तमरजा नवदश यरत्यकय नबम्बनिभमनुष्टमग्रिाः ॥ 10 ॥

उनद्ववक्षहुृदरो निशात्यराः प्रानग्दश ंिदुपकर्णिमादध े। कल्यरागमरमानदभषूण ंभािनुबम्बमनणरनञ्जिान्तरम ् ॥ 11 ॥




हन्त शक्रहनरिा नदिागम ेरावकारुणपदानभिाडिाि ् । छाररा सह समागमासहात्पाटलोऽजनि परोजिीनशिा ॥ 12 ॥

प्रािरम्बनुि निमज्ज्य िीरधरेुनत्थिो हनरनदशानिजानलके । अकयमर्णडलनमषणे वासराः शोनणमाक्षिललामकं दध े॥ 13 ॥

अन्धकाररविीमपाकृिामारचय्य नदवसनेन्दरािटी । व्योमरङ्गमभजि ् प्रभानञ्चि ंकुव यिी खगवरणे नशनञ्जिम ् ॥ 14 ॥

अन्धकारनरपभुनूमभदृ्गण ंजिेमुतु्कमिसो नवभावसोाः । बनन्दिो ि ुनबरुदानलवाचकााः प्रानग्वशनन्त मखुरा नवहङ्गमााः ॥ 15 ॥

नवप्ररकु्तसनखहृन्मनलम्लचु ेनवदु्रि ेसनि नवधौ निशात्यर े। पनद्मिी नवगिसाध्वसा शिाैः फुल्लमावहनि पद्मलोचिम ् ॥ 16 ॥

चक्रवाकनमधिुाध यरूनपणींपरूरनेि नवनहिासमस्यकाम ् । मीनलिाब्जिरिा शनुचनस्मिा परूरत्यहह िा ंपरोनजिी ॥ 17 ॥

निनद्रि ेत्वनर परुा नद्वजानधप ेस्वरैमवे चरनि स्म चन्द्रमााः । रानि बोधमधिुा नद्वजानधभिूाममात्रभदृपनैि साध्वसाि ् ॥ 18 ॥

चक्रवाकनवरहानग्नधमू्यरा शाव यरणे जगिी निपीनडिा । िनिवनृत्तसनुखिाऽधिुा ििो मन्दमचु्छ्वनसनि मारुिच्छलाि ् ॥ 19 ॥




एवमानदमगधोनक्तमाधरुीवानरपरूकृिसचेिानदव । बोधमते्य रनिराट ्समनुत्थिो द्वीनपचम यमरिल्पिल्लजाि ् ॥ 20 ॥

द्वादशस्तनुिपरुाणसन्तिी श्रोिमुाििसमहूमकेदा । स्व ंदशानधकिवाििोऽददानद्वश्वमनूि यनरव चक्षरुागिाः ॥ 21 ॥

आििोऽभवदिन्तमग्रिाः सरंमीन्दुरवलोक्य सज्जिाि ् । आदरणे सजुिाैः समनप यिााः श्ररेस ेसििमानशषोऽग्रहीि ् ॥ 22 ॥

स प्रणम्य िलुसीविनििानमनन्दरा ंिदि ुित्पदानश्रिम ् । वारिुन्दिमवन्दिादरानदनन्दरशेकुरुणकैमनन्दरम ् ॥ 23 ॥

सोऽनधरुह्य नशनबका ंगजने्द्रमकु्त्यनुक्तससं्तनुिकृिादराः शिाैः । स्नािमुभ्यपुगिस्तरनङ्गणीं दनक्षणापर्निनलम्पनिम्नगाम ् ॥ 24 ॥

िीरभरूुहसमुानि िज्जले सनंिपत्य समुिस्त्वमाप्नवुि ् । जानिमात्र इनि िद्गिाऽभवद ्व्यानक्ररा िनदिरषे्वनप सु्फटम ् ॥ 25 ॥

रा ंप्रवाललहरीं मिोहरामदु्वहत्यनधवसन्तमम्बधुौ । िीरचम्पकसमुोत्करा लसन्त्यतु्सवार कृिदीनपका इव ॥ 26 ॥

शोषकेण मरुिा कर् ंि ुरा वनध यिा च कर्नमत्यनवस्मराः । सा रदुल्लसदिन्तरूनपणी रानि रङ्गपनिशषेिा ंसदा ॥ 27 ॥




सह्यभधूरसरस्सरोनजिीसारसनश्रिमरन्दसन्तनिम ् । रा नबभनि य परर्ा रमिे नकं ित्र रङ्गपनिभङृ्गिल्लजाः ॥ 28 ॥

ित्तटोपविसीनम्म वाहिात्सोऽवरुह्य रनमधरु यचन्द्रमााः । क्षालरि ् करपद ंसमजृ्जलदै यन्तपनङ्क्तपनरशोधि ंव्यधाि ् ॥ 29 ॥

कनल्पिाचमिमत्र सादरं स्नािकम य कुरुि ेस्म शास्त्रिाः । अष्टषड ्नद्वकषडक्षरहैयरमेा यनििमै यिवुरनैस्त्रधा क्रमाि ् ॥ 30 ॥

जप्यसकू्तजपशदु्धवानरणा पोक्षरन्यनिवराः नशरो निजम ् । स्नािवानिनहिमनृद्वलेपिोऽिचु्छ्वसनंस्त्ररघमष यण ंजपि ् ॥ 31 ॥

उच्चरि ् प्रणवमनुत्थिोऽनसचि ् स्वात्मग ंपरुुषसकू्तिो हनरम ् । नवष्णपुादसनललं नपबि ् सरुाि ् िनप यिािकृि मन्त्रवानरनभाः ॥ 32 ॥

सालमल्लकमवस्तलोनहि ेवाससी िदि ुसरंमीश्वराः । ऊध्वयपरु्णरमिनिष्ट गोनपकाचन्दििे सहपञ्चमनुद्रकम ् ॥ 33 ॥

अघ्ययदािनवनधमघ्ययवभैवाः सनंवधार हृनद वदेमािरम ् । सादरं िदि ुिारकं ििो मन्त्ररत्नमनप मौििोऽजपि ् ॥ 34 ॥

ित्तटोपविमते्य पाविीाः सोऽशृणोद ्नद्वजमखुात्कर्ा हराेः । आनददनेशकसमनच यिोपलव्यासमनूि यपरपजूिोत्सकुाः ॥ 35 ॥




अभ्यनषञ्चदर् पङ्कजके्षण ंवानरमध्यकृिदुग्धधाररा । सनं्यवदेरदर ंमिोहरं मौद्गमिमरुुधाऽनधकं िवम ् ॥ 36 ॥

सम्प्रणम्य नवजरीन्द्ररोनगि ंिापसोपमबधुव्रजाविृाः । िोऽनधरुह्य मनणरम्यपादुके दनेशको मिमर् प्रिनिवाि ् ॥ 37 ॥

शङ्खदुन्दुनभमदृङ्गकाहलीमड्डनुडनर्णडमसशुृङ्गजझयराैः । चक्रवाद्यनििदिै िज्जिााः परूरनन्त परुिोऽस्य नदङ्मखुम ् ॥ 38 ॥

पावरिर् महीं पद ेपद ेपाव यिीशमनभवन्द्य पद्धिौ । प्रानवशत्स सरुनवष्टपागमो मनूि यमानिव मिं िर्ागमाः ॥ 39 ॥

शानन्तवाचिपरुस्सरं वरं भाष्यमवे स नवनशष्य ससंनद । व्याकरोनि नवदुषा ंनिराकरोत्यन्यदशयिकुरनुक्तसहंनिम ् ॥ 40 ॥

ब्रह्म सद्गणुमदोषमीनक्षि ंगम्यमाहनरह लक्षणाैः क्रमाि ् । सतू्रभाष्य इनि ििे भानषि ेित्र किि सधुीरचोदरि ् ॥ 41 ॥

नित्यवागनवषरस्य सवयर्ाऽऽरम्भण ंि नवषरस्य रजु्यि े। िामधरेनमह रज्जड ंमषृा जािमर् यरनहि ंस्वनचन्तिम ् ॥ 42 ॥

िात्मित्वमनप ित्र िापरिनेष्टिानद बहनलङ्गनसनद्धिाः । जीवनभिपरमोप्यमािको ि स्वर ंच रदहनन्धरा नमिाः ॥ 43 ॥




नकञ्च नकं फलममषु्य वदेि ेकमयणवै भवनि स्वरानदकम ् । िानप मनुक्तरधिुवै िनद्वदा ंदृश्रि ेि रदसावनप क्वनचि ् ॥ 44 ॥

अत्र कनिदममुभ्यचोदरच्छुद्धमस्य नवषराः स्वमािसम ् । शदु्धवदेिफलं वदिे चदे्बन्धभङ्ग इनि नकं ििो वद ॥ 45 ॥

इत्यदुीनरिनगराऽनिरोनषिस्तद्वचाः प्रनिवचोऽन्य आदद े। रत्त ुशदु्धमनुदि ंि मािस ंिि रकु्तनमनि हन्त नचन्त्यि े॥ 46 ॥

रि भानि (त्र िानस्त)जडजीवभदेि ंकिृ यिानदनवरहोऽनद्विीरिा । एकिानप िदसारमात्मिोऽनभिमिेनदनि चदेसशंराः ॥ 47 ॥

अन्यदिेनदनि िानप रनुक्तमत्सि ् मषृनेि नह नवकल्पिाक्षमम ् । िि ् स्वरूपनमनि चिे भासि ेित्र िवै िव रजु्यि ेभ्रमाः ॥ 48 ॥

अत्र िद ्भ्रमनिरासिोत्सकुाः सनस्मि ंसदरमब्रवीद्गरुुाः । अनस्त नकनञ्चदहमर् यिाः परं नवष्णिुाम गणुपणू यमद्भिुम ् ॥ 49 ॥

रनद्वचारनवषर ेनिगद्यि ेब्रह्मिाम परजीवभदेकम ् । मनुक्तरवे फलमस्य वदेिाि ् प्रक्रमोऽस्य नवषरानदमासं्तिाः ॥ 50 ॥

एवमानदपरमात्म नचन्तिरैास्त सरंनमवरोऽनिहनष यिाः । ित्र सोऽिभुवनलप्सरा नदवो मध्यसीमनि रनवव्य यलम्बि ॥ 51 ॥




अस्त ेध्वान्त ेसमस्त ेप्रनिभटसरणीं गत्वर ेप्रादुरासी च्छारारूप ंिदिेच्छरणमपुगि ंपादमलंू जिािाम ् । हन्तामन्दप्रिापरैनप मम नकरणाैः शक्यि ेिि भते्त ु ंनधङ ्मानमत्याकुलोऽकय ाः प्रिपनि कलरि ् व्योममध्य ेनवलम्बम ् ॥ 52 ॥

वक्त्राम्बोज ंनवधत्त ेमम सहुृदनमनि प्राप्तरोषो नववस्वाि ् म्लाि ंमीिके्षणािा ंिरिरगुमर ंकल्परिलु्बणश्रीाः । िच्छाराधानरणोऽस्मािनप िपनि महुस्त ंसमाधनेह पाही- त्यारादम्भोनजिीिा ंशकुलकुलमरादाकुलं पादमलूम ् ॥ 53 ॥

माद्यनन्दिस्नािकृि ेमहान्त ंमिुीन्द्रनमत्थ ंनकल कालशसंी । आगत्य मध्यनन्दिकालमस्मनै्यवदेरत्प्राप्तमदृप्तचिेााः ॥ 54 ॥

व्याख्ार नशष्यनिवहार नचरार सोरमाम्नारमौनलवचिानि मिोहरानण । माध्यानह्नकानि नवनवधानि नवधािकुामाः कमा यनण मन्दमदुनिष्ठदुदग्रकीनि याः ॥ 55 ॥

निषु्कटनवलसत्पषु्करवत्या ंपषु्कलकीनि यम यस्कनरधरु याः । साध ुनिमज्ज्य सधुीजिमान्यो माधवमङ्गलगहेमरासीि ् ॥ 56 ॥

डम्भासोढा काममम्भोरुहाद्यरैम्भाःपणूां कुम्भमादौ समच्यय । आवाह्यान्तमा यिकृादीिशषेाि ् दवेाि ् दवेाैः नपिगाैः पाश्व यगिै ॥ 57 ॥




शानलग्रामािन्बजुाक्षस्य मनूिां मन्त्राभोनभाः सरंमीन्द्रोऽनभनषच्य । िव्याैः पषु्परैािनिष्टानिरम्यरैत्नरैघ्यव रामचन्द्रस्य पजूाम ् ॥ 58 ॥

वानजमधेरनजिा नवकनल्पि ंशङ्खवानर नशरसा स धाररि ् । राजसरूरनजिानप समंि ंनवष्णपुादसनलनलं नपबत्यसौ ॥ 59 ॥

स्विाः कवरेजापरोऽिघ ंनह नकं पिुहयराेः । पद ंसमानश्रि ंचिाुःपमुर् यद ं भवनेदनि ॥ 60 ॥

पिाि ् कृत्वा हनरपदिनि ंसरंमीन्द्रोऽर् भकु्त्वा परु्णरभंकै्ष्य ंिदि ुरचरि ् िकयशब्दानदशास्त्राैः । नवद्वदू्रपनैव यनवधिगरात्प्राप्तवनद्भनव यिोद ं ध्यारनिष्णु ंसमरमिरत्सोऽरमासारमवेम ् ॥ 61 ॥

श्रीमत्कश्रपवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ श्रीलक्ष्मीिरनसनंवत्तनवदुषाः श्रीवङॆ्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि ेकाव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगोऽभविावमाः ॥ 62 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेिवमाः सग याः समाप्ताः ॥

अर् दशमाः सग याः




उत्तरामखुिरा वलमाि ेसारमर यमरर्ऽेनबसमुरेु । िन्मखुोल्लनसिसारनर्भासा पाटला सु्फरनि पाशभदृाशा ॥ 1 ॥

सारमनन्तकचरन्मनुिपालीगीिसामनििदिे शिाङे्ग । नवदु्रिारुणमणीजलसकेाल्लोनहिारनि सरोरुहबन्धाुः ॥ 2 ॥

निध ुयिानखलिमा निजजन्मारभ्य नवष्णपुदसवेिशीलाः । स्वस्वरूपमगमत्परमानवभू यिमषे नमनहरोऽरुणभावम ् ॥ 3 ॥

रानगण ंस्वमवलोक्य निकाम ंरानगणा ंच नवषमा ंगनिमीक्ष्य(क्ष्याः) । वस्तमुापदपरागसमीप ंमन्दमन्दमरनवन्दकुटुम्बी ॥ 4 ॥

नवप्लव ंव्रजनि कानन्तकलत्र ेपनद्मिीमपरवानरनधजािाम ् । उनद्ववक्षहुृदरो हनरदश्वो रानचि ु ंिमगमत्तनटिीशम ् ॥ 5 ॥

सान्ध्यरागमरपावकदीप्त ंलोकमीक्ष्य शकुिा भरमढूााः । प्राद्रवि ् झनढनि शावकवगां वीनक्षि ु ंनवनहिभनूरनििादााः ॥ 6 ॥

पनद्मिी पनरनचिा सिि ंिाः सा बिात्मपनििा नवरिुनेि । सद्य एव नवरिुानि बभवूिुक्रवाकपििा ंनमर्िुानि ॥ 7 ॥

एकचक्रमवलम्ब्य शिाङं्ग बाधि ेनवरनहणो नमनहरोऽसौ । इत्यवते्य मदिाः स्वरमाधादकेचक्रमरमाश ुशिाङ्गम ् ॥ 8 ॥




अम्बरानभधहनरन्मनणपात्र ेशङ्खनवष्णपुदवानर दधािम ् । हमेभाजिरगु ंनशनशभािोम यर्णडद्वरनमद ंकलरामाः ॥ 9 ॥

पवू यभनूमधरगानधसिुिे प्रनेरि ंरनवमराब्जभवास्त्रम ् । िद ्ग्रसत्यपरशलै वनसष्ठ ेकोपवनह्ननरव सान्ध्य मरीनचाः ॥ 10 ॥

अम्बजुशे्वररिुषे ुनवरोकंु्त सारशाणकषणिे सिुीक्ष्णम ् । नकञ्चकार निजकञ्जकलम्ब ंिादृगवे रदभनू्मकुुलं िि ् ॥ 11 ॥

वीक्ष्य पद्मनवनपिषे ुपरुा रते्कसनरनश्ररमदुद्रवदाराि ् । िा ंनवलोक्य नशनर्ला ंपिुरागात्तत्तर्वै निनमरनद्वपवनृ्दम ् ॥ 12 ॥

अचयरन्मधकुरच्छलशानलग्राममषे समरानभधरोगी । सारमम्बजुसमदु्गममध्य ेसनिधार नवदधऽेस्य च मदु्राम ् ॥ 13 ॥

पनद्मिी पनिशचुा भ्रमरालीकङ्कण ंनिरनसि ु ंकृिचिेााः । अब्दपानणमनिलेि नवलोलं हन्त हन्त समकोचरदाश ु॥ 14 ॥

रनश्म जालमनधकं भवुिािाेः कालधीवरवराः पनरकृष्य । पङ्कशवैललुिज्झषसिं ध्वान्तिारनिभिो गगिऽेधाि ् ॥ 15 ॥

चन्द्रदीनधनििटीं नदवसान्ताः सादरं िटनरि ु ंभवुिान्ताः । सनंवकीर य नकम ुिारसमुौघ ंध्वान्तिीलरविीं परुिोऽधाि ् ॥16 ॥




वष यके सनि िनमस्रजलौघ ंव्योमिामनि घिाघिसङे्ग । दीनपकास्ति इिो वलमािााः शक्रगोपनिकरा इव रजेाुः ॥ 17 ॥

दग्धिामपुगिषे ुमिोभवूनह्निाऽरगुपदषे ुनिकामम ् । भनञ्जि ॆसनि नह शाव यरधमू ेरजेरुनग्नकनणका इव दीपााः ॥ 18 ॥

भािकुाि यरघुधम यनवलोपाि ् जनृम्भि ेजगनि शाव यरपाप े। असु्फरंस्ति इिाः नकल दीपा रनक्षिा इव िपोऽङ्कुर रखेााः ॥ 19 ॥

कालिामनिजिाटकमध्य ेदीनपकावनलनिभिे नवधात्रा । उद्यनदन्दुमरदीपवरस्य प्रागिानि नकम ुसचूिभङ्गी ॥ 20 ॥

चनन्द्रकानप रनद सिनटिा स्याद ् ध्वान्तदीपिनिसङ्गनिकाले । नकं नत्रवनेणकर्रानस्त कवीिा ंस्वल्पिोऽनप जहिा ंपिुरुनक्तम ् ॥ 21 ॥

व्योमगगु्गलुिरोध यवला निरा यसपनङ्क्तनरव िारकरानजाः । शाव यरभेकषणाल्लनुलिााः नकं ित्कणा भनुव िमोमनणदम्भाि ् ॥ 22 ॥

शवयरीशशरदा पनरमषृ्टाः शाव यरव्रजघिाघिसिाः । दृश्रि ेस्म शिकैध यवलश्रीिनन्द्रकालहनरकामपनदश्र ॥ 23 ॥

कालकालवदििे िनमस्राैः श्मश्रलेुि शरदुिििाराैः । अम्बरणे नवरजुा ंग्रसिार्ां सान्ध्यरागरसिा प्रसिृा ि ु॥ 24 ॥




नवप्ररकु्तसदुृशा ंनवलरार्ां ध्वान्तगल्पजलधावनभवदृ्ध े। नबम्बिनश्ररमवापरुुडूिा ंज्योनिनरङ्गणगणसु्फरणानि ॥ 25 ॥

मारकारुरकृिानधिनमस्र ंगोलमनििनलिीनवरहाग्नाेः । ऊनम यभस्त्रपविरैनििप्त ंशीिरश्म्यदुररागनमषणे ॥ 26 ॥

निर यिो भनुव निनलम्पिनटन्यााः कौमदुीनमषपराःप्रकरस्य । मौनक्तकभ्रम इव प्रचकाश ेपवू यशलैनशखर ेशनशनबम्बम ् ॥ 27 ॥

पवू यनसन्धसुनललेि निषकंुे्त िारकाङ्कुरिनि ंििरनश्म । इन्दुनबम्बनपटकं नकम ुदध्र ेदनक्षणोत्तरहनरत्पनरणीभ्याम ् ॥ 28 ॥

उि ् नक्षपन्त्यदुररनक्तममौनलप्रावृनि ंहनरनदशा हनरणाक्षी । मन्दनमन्दुवदि ंनकमदुञ्चत्यादृिा िनटिमुम्बररङे्ग ॥ 29 ॥

पान्थसहंृनिकृि ेकृिचिेा रष्टमुानदि हनवि यविीिम ् । द्रौिमषे नवषमषेरुदिन्मौनल लोलनवधनुबम्बनिभिे ॥ 30 ॥

चक्रवाकनमर्िुच्छलिीरक्षीररोरकृि हन्त नवभागम ् । व्योमिामसरसीकृिकेनलाः सारमषे नसिरनश्म मरालाः ॥ 31 ॥

पवू यभनूमधरवनेदगिोद्यद ्द्रागवह्न्यपुनररनश्मघिृाक्ताम ् । सम्पचि ् नवधवुपा ंसमरोऽधाद्योनजिाम्बरवपा श्रपणीकाम ् ॥ 32 ॥




अन्धकारनिभकल्पनवराम ेनवप्लिु ंजगनदद ंनवधवुधेााः । नकं ससज य िनदद ंरदमनुष्मिदु्यि ेसनि परं नवललास ॥ 33 ॥

सरंमीन्द्रनवनवधोनक्तनवलास ंश्रोिमुतु्सकुमिा नदवसान्त े। उन्ममज्जजलधनेव यधदुम्भाद्दश यरि ् फणगणाि ् फनणराजाः ॥ 34 ॥

रक्तरोरनभमखु ंनिनिभाजोाः पनद्मिीकुनमनदिीपनरणते्रोाः । काः करोि ुबि नबम्बनववकंे िापरत्र रनद लक्ष्मनवलासाः ॥ 35 ॥

पवू यशलैवषृभाचलदृश्र ंदवेिीर् यमनधगम्य सधुाशंमु ् । हृष्यिोऽस्य भवुिस्य िमोघ ंचनन्द्रकाऽऽत्मसकृुित्वमरासीि ् ॥ 36 ॥

नवष्टप ेनवधरुुचा नवधधाि ेक्षीरसागरनिमज्जिकेनलम ् । पािकम य स समाप्य सरस्या ंमङु्क्तमन्त उदरङु्क्त रिीन्द्राः ॥ 37 ॥

स्नािकम य नवरचय्य वसािो वाससी नत्रपदरा सनविारम ् । वन्दि ेस्म िदि ुनत्रदशशे ंनवष्णमुहैि समनहििमुहयम ् ॥ 38 ॥

अप यरन्भगवि ेसमुमाल्य ंप्रीणरि ् स परसा च फलेि । हमेपात्रनवलसद ्घिसारारानि यकेि कलरसं्तमहृष्यि ् ॥ 39 ॥

मन्त्रपषु्पमनधमौनल दधािो रनन्त्रिान्यनवषरो रघिुिेाुः । सादरं दरनिमीनलििते्र स्तोिमुारभि सरंनमधरु याः ॥ 40 ॥




वदेनसद्धमणिुोऽप्यणभुाव ंमोददानर महिोऽनप महत्वम ् । नबभ्रि ंप्रर्नरि ु ंमिव ेत्वा ंमीििा ंशरणरानम भवन्तम ् ॥ 41 ॥

वदेनवप्लनुिकृि ंनवनधजाड्य ंहन्त हन्तमुदधाज्जलजन्म । मीिभाविभरणे ििो म ेनवस्तणृीनह नवमलं प्रनिबोधम ् ॥ 42 ॥

आत्मिवै कमिेि नवििि ् मन्दरणे च भवािरणी द्व े। मन्थिोऽकृि हलाहलवनहं्न होिनुमन्द्रनरपवुनृ्दहवींनष ॥ 43 ॥

आनदसकूर धरोणद्धरण ंि ेनसन्धबुन्धजुिराि ् श्रनुिगीिम ् । मादृशा ंभवपरोनधगिािा ंरक्षण ेपनरचर ंिदवमैाः ॥ 44 ॥

पणू यचन्द्रगिलक्षणरखेा लनक्षिा रनद िदकैकलाराम ् । सनंश्रिने्दुमनणदषं्ट्रधरं स्यात्सोपमा भवनि सकूररूप ॥ 45 ॥

िावकं िरहरनेिनवरुद्ध ंवषेधारणनमद ंिििु ेिाः । अत्यसिनटिकम य च कृत्वा पालर ेप्रणिनमत्यपुदशेम ् ॥ 46 ॥

दानरिोदरनहरर्णरकशत्रोरान्त्रमाल्यकनलि ंिव रूपम ् । िारनसहं कलरऽेििभुिू ंशारद ंजलधरं सहशम्पम ् ॥ 47 ॥

जाििा ंनिजमिाः परमाणौ मािमुवे बनलनिग्रहदम्भाि ् । वामि ंरदभवत्तव रूप ंित्सखुिे भगवि ् हृनद कुम याः ॥ 48 ॥




चन्द्रमा इव भवुो रचरिक्षत्ररोगमनप रत्त्वमलासीाः । ििे शात्रवरशोऽम्बजुराजीमदु्रण ंिव कृनि ंबह मन्य े॥ 49 ॥

िारण ेदुनरििीरनिधिे याः सिेभुावमनचरणे नररासोाः । भासि ेिव नवभो करुणारााः पवू यरङ्ग इव दनक्षणसिेाुः ॥ 50 ॥

बन्धिार कृिमात्मजिन्यास्तादृश ंच गणुमङ्ग्करोर यि ् । ििे निग ुयणमिानि निरस्यन्दशयरस्यनप निजा ंगणुवत्ताम ् ॥ 51 ॥

सवयदवेरर्चषे्टिमङ्गीकुव यिस्तव सदवै जगत्याम ् । अज ुयिकैरर्सारनर्भावो नवस्मरार नवदुषा ंि कर्नञ्चि ् ॥ 52 ॥

त्व ंकुचलेमनुिमीष कुचलेाद्याप यणिे कृिवािकुचलेम ् । सोऽभवत्तदनप चारुकुचलेलाङृ्किस्तनददमद्भिुमासीि ् ॥ 53 ॥

एवमानदनवनवधरैविाराैः पानलिानखलजिौघ ममाघम ् । सनिरस्य कमलास्य िमस्या ंस्वीकुरुष्व रघवुशंविसं ॥ 54 ॥

इत्यदुीर य नवििोऽनप िरिे प्रानर् यिस्तदि ुससंदमागाि ् । सत्पर् ंनवशदरि ् समदुीिाः पवू यशलैनमव कैरवबन्धाुः ॥ 55 ॥

प्राशंरुन्मनणगवाक्षनवनिर यद ्द्योसनरज्जलवशात्समपुते्य । अक्षमा इव लुिनन्त रिीन्दुच्छत्रचामरनमषणे मरालााः ॥ 56 ॥




व्योमलििमदिे िदूध्वां(समदु्यि)् रनिरुद्धगिरो नदनव िारााः । िि ् प्रभ ु ंशरणरनन्त रिीन्दु ंमौनक्तकासिगमौनक्तकदम्भाि ् ॥ 57 ॥

िाद्भिु ंनश्रिविा ंसिि ंरि ् स्तम्भदुग ुयणलरो भनविनेि । सनंिरच्छनि निगहृ्य समस्त ंस्तम्भमप्यनिमहान्तमसौ रि ् ॥ 58 ॥

सञ्चरि ् क्वचि रत्र नददृक्षिुन्द्रकान्तमनणमर्णटपिोऽधाः । आदृिाः शनशरुचा बि नसद्धाः पर यहास्यि परत्र गििे ॥ 59 ॥

सञ्चरनच्छनखमखुोरगपीिस्वाश्ररा निललरात्सघिषे ु। सम्पित्स ुपनििा भनव नसद्धा नवस्मरम ् दधनि हन्त रदन्ताः ॥ 60 ॥

ि त्यजनन्त नमनहरं िव रा(खलु र)त्राङ्गारचव यणचणा नह चकोरााः । पनक्षभाषणकृि ेरनद िािावालनखल्यनिगमाध्यरिानि ॥ 61 ॥

ित्र चन्द्रमनणकुनट्टमनसन्धौ मौनक्तकासिमर ेभजुगने्द्रे । राजि ेरघपुरुन्दरिामा पाटलाम्बरधराः परमात्मा ॥ 62 ॥

केचि प्रनिपरुन्दरमिे ंपर ुयपासि बधुा निगमान्ताैः । कुव यिऽेत्र पदपवू यसमस्यापरूण ंच कवराः परुिोऽस्य ॥ 63 ॥

नश्रराःपनिाः श्रीमनि शानसि ु ंजगनिपीर रस्य नक्षनिरनक्षणाः कलााः । नश्रराः कुरूणामनधपस्य पालिीाः नश्रराः स दत्तानमह ि ेपरु ेनििाः ॥ 64॥




सन्त ंश्रीरमणनप्रर ंरनिवरं व्यासस्य भाव ेभशृ ंदुवा यरानमिमानरनभक्षनुिनमर ेपव यिचनं्द्र भनुव । सत्सिस्तिुनमष्टदनक्षनिरुहं वन्दारुनवप्रनश्रर ं ि ंित्वा सकलो दुरूहसदुृश ंसरंानि नवद्यानदकम ् ॥ 65 ॥

श्रीमत्कश्रपवशंवानध यशनशिाः षड्दशयिीवल्लभ श्रीलक्ष्मीिरनसहंनवत्तनवदुषाः श्रीवङॆ्कटाम्बामणौ । जाििेार यदरासधुामरनगरा िारारणिेोनदि े काव्य ेचारुनण राघवने्द्रनवजर ेसगोऽनन्तमोऽभनूदह ॥ 66 ॥

॥ इनि कनवकुलनिलकेि श्रीिारारणाचारणे नवरनचि ेश्रीराघवने्द्रनवजर ेदशमाः सग याः समाप्ताः ॥ अस्मद्गवुांिग यि मििुामक भारिीरमण मखु्प्राणान्तग यि श्री रुनग्मणी सत्यभामा

जाम्बविीवल्लभ श्री कृष्णार िमाः ॥ प्रीणरामो वासदुवे ंदवेिामर्णडलाऽखर्णडमर्णडािम ् ॥

॥ श्री कृष्णाप यणमस्त ु॥


Documents

Sriman Nyaya Sudha - SRIMADHVYASA « Sarvamoola...र नप त प रस द भय नकनञ चद वद म यहम ॥ 26 ॥ दव नमव दव र ( र दत