Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
TUGAS AKHIR
SISTEM PAKAR DIAGNOSIS KECANDUAN GAME
(GAMING ADDICTION) PADA REMAJA
MENGGUNAKAN METODE DEMPSTER SHAFER
SYARIFAH SUCI RIYANI
15102035
PROGRAM STUDI S1 INFORMATIKA
FAKULTAS TEKNOLOGI INDUSTRI DAN INFORMATIKA
INSTITUT TEKNOLOGI TELKOM PURWOKERTO
2019
ii
TUGAS AKHIR
SISTEM PAKAR DIAGNOSIS KECANDUAN GAME
(GAMING ADDICTION) PADA REMAJA
MENGGUNAKAN METODE DEMPSTER SHAFER
EXPERT SYSTEM FOR DIAGNOSING GAMING
ADDICTION IN ADOLESCENTS USING THE
DEMPSTER SHAFER METHOD
Disusun Sebagai Salah Satu Syarat untuk Memperoleh Gelar Sarjana Komputer
SYARIFAH SUCI RIYANI
15102035
PROGRAM STUDI S1 INFORMATIKA
FAKULTAS TEKNOLOGI INDUSTRI DAN INFORMATIKA
INSTITUT TEKNOLOGI TELKOM PURWOKERTO
2019
iii
iv
v
vi
vii
DAFTAR ISI
Lembar Pengesahan Pembimbing ................................................................................ iii
Lembar Penetapan Penguji ........................................................................................... iv
HALAMAN PERNYATAAN KEASLIAN TUGAS AKHIR ..................................... v
KATA PENGANTAR ................................................................................................. vi
DAFTAR ISI ............................................................................................................... vii
DAFTAR TABEL ......................................................................................................... x
DAFTAR GAMBAR ................................................................................................... xi
DAFTAR LAMPIRAN .............................................................................................. xiii
ABSTRAK ................................................................................................................. xiv
ABSTRACT .................................................................................................................. xv
BAB I PENDAHULUAN ............................................................................................. 1
1.1 Latar Belakang ..................................................................................................... 1
1.2 Rumusan Masalah ................................................................................................ 4
1.3 Tujuan .................................................................................................................. 4
1.4 Manfaat Penelitian ............................................................................................... 5
1.5 Batasan Masalah .................................................................................................. 5
BAB II TINJAUAN PUSTAKA ................................................................................... 6
2.1 Tinjauan Pustaka .................................................................................................. 6
2.2 Landasan Teori .................................................................................................. 12
2.2.1 Sistem Pakar ...................................................................................................... 12
2.2.1.1 Manfaat dan Kekurangan Sistem Pakar ................................................. 13
2.2.1.2 Komponen Sistem Pakar ........................................................................ 14
2.2.2 Kecanduan Game (Gaming Addiction) .............................................................. 15
2.2.2.1 Fitur Diagnosis ....................................................................................... 17
2.2.2.2 Risiko dan Faktor Prognostik ................................................................ 18
2.2.2.3 Internet Gaming Disorder Scale–Short-Form (IGDS9-SF) .................. 18
2.2.3 Metode Dempster Shafer ................................................................................... 22
viii
2.2.4 Pengujian Sistem ............................................................................................... 24
2.2.4.1 Perhitungan Akurasi .............................................................................. 24
2.2.4.2 Black Box Testing .................................................................................. 24
2.2.4.3 White Box Testing .................................................................................. 25
2.2.5 Website ............................................................................................................... 26
2.2.5.1 Framework Laravel ............................................................................... 27
2.2.5.2 Bootstrap ................................................................................................ 28
2.2.5.3 PHP ........................................................................................................ 29
2.2.6 Database ............................................................................................................ 29
2.2.6.1 MySQL .................................................................................................. 30
2.2.6.2 Entity Relationship Diagram (ERD) ...................................................... 31
2.2.7 Unified Modeling Language (UML) ................................................................. 32
2.2.7.1 Use Case Diagram ................................................................................. 32
2.2.7.2 Activity Diagram .................................................................................... 33
2.2.7.3 Sequence Diagram ................................................................................. 34
BAB III METODE PENELITIAN.............................................................................. 36
3.1 Perumusan Masalah ........................................................................................... 37
3.2 Studi Literatur .................................................................................................... 37
3.3 Pengumpulan Data ............................................................................................. 37
3.4 Perancangan Analisa Sistem .............................................................................. 39
3.5 Perancangan Sistem ........................................................................................... 47
3.5.1 ERD ....................................................................................................... 48
3.5.2 Use Case Diagram ................................................................................. 49
3.5.3 Activity Diagram .................................................................................... 49
3.5.4 Sequence Diagram ................................................................................. 54
3.6 Implementasi...................................................................................................... 61
3.7 Pengujian ........................................................................................................... 61
BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN .................................................................... 62
4.1 Pengumpulan Data ............................................................................................. 62
4.2 Analisis Data ...................................................................................................... 62
ix
4.3 Implementasi Antarmuka................................................................................... 72
4.3.1 Halaman Awal ....................................................................................... 72
4.3.2 Login Admin .......................................................................................... 73
4.3.3 Halaman Admin ..................................................................................... 73
4.3.4 Halaman Detail Pengguna ..................................................................... 74
4.3.5 Edit Data ................................................................................................ 75
4.3.6 Halaman Data Diri ................................................................................. 76
4.3.7 Halaman Gejala ...................................................................................... 76
4.3.8 Halaman Hasil ........................................................................................ 78
4.3.9 Halaman Kecanduan Game Ringan ....................................................... 78
4.3.10 Halaman Kecanduan Game Sedang ....................................................... 79
4.3.11 Halaman Kecanduan Game Berat .......................................................... 80
4.3.12 Halaman IGDS9-SF ............................................................................... 80
4.3.13 Halaman Dempster Shafer ..................................................................... 81
4.4 Pengujian ........................................................................................................... 82
4.4.1 Akurasi ................................................................................................... 82
4.4.2 Black Box Testing .................................................................................. 83
4.4.3 White Box Testing .................................................................................. 87
BAB V PENUTUP ...................................................................................................... 90
5.1 Kesimpulan ........................................................................................................ 90
5.2 Saran .................................................................................................................. 90
DAFTAR PUSTAKA ................................................................................................. 92
LAMPIRAN ................................................................................................................ 97
x
DAFTAR TABEL
Tabel 2.1 Penelitian Terdahulu ..................................................................................... 9
Tabel 2.2 Form Penilaian IGDS9-SF .......................................................................... 20
Tabel 2.3 Komponen-komponen ERD ........................................................................ 31
Tabel 2.4 Tabel Komponen-komponen Use Case Diagram ....................................... 32
Tabel 2.5 Komponen-komponen Activity diagram ..................................................... 33
Tabel 2.6 Komponen-komponen Sequence diagram .................................................. 34
Tabel 3.1 Basis pengetahuan gejala ............................................................................ 39
Tabel 3.2 Basis pengetahuan penyakit ........................................................................ 40
Tabel 3.3 Basis pengetahuan gejala penyakit ............................................................. 42
Tabel 3.4 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟑 ....................................................................... 44
Tabel 3.5 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟓 ....................................................................... 45
Tabel 3.6 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟕 ....................................................................... 46
Tabel 3.7 Kesimpulan penentuan densitas (𝒎) ........................................................... 46
Tabel 4.1 Hasil Data Pengguna ................................................................................... 63
Tabel 4.2 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟑 ....................................................................... 64
Tabel 4. 3 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟓 ...................................................................... 64
Tabel 4. 4 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟕 ...................................................................... 65
Tabel 4. 5 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟗 ...................................................................... 65
Tabel 4. 6 Kesimpulan penentuan densitas (𝒎) .......................................................... 66
Tabel 4.7 Data Tidak Valid ......................................................................................... 67
Tabel 4.8 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟑 ....................................................................... 68
Tabel 4.9 Aturan kombinasi untuk 𝒎𝟓 ....................................................................... 68
Tabel 4.10 Kesimpulan penentuan densitas (𝒎) ......................................................... 69
Tabel 4.11 Hasil form IGDS9-SF................................................................................ 71
Tabel 4.12 Pengujian Black Box ................................................................................. 83
Tabel 4.13 Test case White Box testing ....................................................................... 89
xi
DAFTAR GAMBAR
Grafik 1 Data jumlah pasien gangguan jiwa akibat game di RSUD Jawa Tengah ...... 2
Gambar 2.1 Arsitektur Sistem Pakar ........................................................................... 12
Gambar 2.2 Flowgraph [24] ....................................................................................... 26
Gambar 2.3 Alur kerja MVC pada Laravel [26] ........................................................ 27
Gambar 3.1 Alur penelitian ......................................................................................... 36
Gambar 3.2 Alur perhitungan Dempster Shafer ......................................................... 43
Gambar 3.3 ERD sistem .............................................................................................. 48
Gambar 3.4 Use case diagram sistem ......................................................................... 49
Gambar 3.5 Activity diagram Login Admin ............................................................... 50
Gambar 3.6 Activity diagram Lihat Tabel Pengguna .................................................. 50
Gambar 3.7 Activity diagram Search Pengguna ......................................................... 51
Gambar 3.8 Activity diagram Hapus Data Pengguna .................................................. 51
Gambar 3.9 Activity diagram Lihat Detail Pengguna dan Edit ................................... 52
Gambar 3.10 Activity diagram Logout ........................................................................ 52
Gambar 3.11 Activity diagram Isi Data Diri ............................................................... 53
Gambar 3.12 Activity diagram Isi Gejala .................................................................... 53
Gambar 3.13 Activity diagram Lihat Hasil ................................................................. 54
Gambar 3.14 Sequence diagram Login Admin ........................................................... 55
Gambar 3.15 Sequence diagram Lihat Tabel Pengguna ............................................. 55
Gambar 3.16 Sequence diagram Search Pengguna .................................................... 56
Gambar 3.17 Sequence diagram Hapus Data Pengguna ............................................. 57
Gambar 3.18 Sequence diagram Lihat Detail Pengguna ............................................ 58
Gambar 3.19 Sequence diagram Login ....................................................................... 58
Gambar 3.20 Sequence diagram Isi Data Diri ............................................................ 59
Gambar 3.21 Sequence diagram Isi Gejala ................................................................. 60
Gambar 3.22 Sequence diagram Lihat Hasil .............................................................. 61
xii
Gambar 4.1 Antarmuka Halaman Utama .................................................................... 72
Gambar 4.2 Modal login admin .................................................................................. 73
Gambar 4. 3 Pesan error login .................................................................................... 73
Gambar 4.4 Antarmuka Halaman Admin ................................................................... 74
Gambar 4.5 Antarmuka Halaman Detail Pengguna .................................................... 75
Gambar 4.6 Modal Edit Data Pengguna ..................................................................... 75
Gambar 4.7 Antarmuka Halaman Data Diri ............................................................... 76
Gambar 4.8 Antarmuka Halaman Gejala .................................................................... 77
Gambar 4. 9 Pesan error gejala .................................................................................. 77
Gambar 4.10 Antarmuka Halaman Hasil .................................................................... 78
Gambar 4.11 Antarmuka Halaman Kecanduan Game Ringan ................................... 79
Gambar 4.12 Antarmuka Halaman Kecanduan Game Sedang ................................... 79
Gambar 4.13 Antarmuka Halaman Kecanduan Game Berat ...................................... 80
Gambar 4.14 Antarmuka Halaman IGDS9-SF ........................................................... 81
Gambar 4.15 Antarmuka Halaman Dempster Shafer ................................................. 81
Gambar 4.16 Flowchart gejala .................................................................................... 87
Gambar 4.17 Flowgraph gejala .................................................................................. 88
xiii
DAFTAR LAMPIRAN
Lampiran 1 Plagiatisme............................................................................................. 976
Lampiran 2 Identitas Pakar 1 ...................................................................................... 97
Lampiran 3 Identitas Pakar 2 ...................................................................................... 98
Lampiran 4 Transkip Wawancara 1 ............................................................................ 99
Lampiran 5 Transkip Wawancara 2 .......................................................................... 103
Lampiran 6 Data Pengguna ....................................................................................... 104
Lampiran 7 Source Code Dempster Shafer ............................................................... 109
file:///F:/H/TA%202%20FIX/TA%202%20revisi%20SIDANG.docx%23_Toc17104131