Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
.. .. . .
:
·. ' . ..
• . . . .. . . . ·. :.; ... ,. : ':··· ·. :.~
UNIVERSITY OF HAWAII LIBRARY
Published and distributed with the assistance of the NATIONAL DISSEMINATION AND ASSESSMENT CENTER California State University, Los Angeles 5151 State University Drive Los Angeles, CA 90032
Chamorro Text Produced in cooperation with the DEPARTMENT OF EDUCATION COMMONWEAL TH OF THE NORTHERN MARIANAS Saipan, CM 96950 Printed in the USA First Printing, Summer 1981
Reprinted by: Public School System
Media Production Services . 1989
The contents of these instructional materials were developed with financial assistance from the Office of Bilingual Education, Department of Health, Education and Welfare . The funds were provided through the Bilingual Education Act, Title VII of the Elementary and Secondary Education Act of 1965 as amended by Public Law 95-561 . However, the contents do not necessarily represent the position or policy of that agency and a reader should not infer endorsement by the Federal Government.
Developed by:
PALM Pacific Area Languages Materials Project Social Science Research Institute 2424 Maile Way, Room 713, University of Hawaii at Manoa Honolulu, Hawaii 96822
Matto i ha'anen komp
Malaga' na u na'i rigalu
tungo' hafa na klasen rig
u guaiya si nana-na. Sigi di mamokkat si
umasodda' yan un punidera
punidera, sina un sangani
para rigalu-hu as nana-hu kompli 'anos-na?" ilek-na
"Sina bai na'i si na
fama'tinas kek, II ilek-na II s i Yu'us ma'ase 1 ao
gi gima' ," ilek-na s i Jua
"Pues nihi ya ta esp
para rigalu-mu as nana-mu
dera. Sigi si Juan yan i p
gi chalan, ti apmam manas Ilek-na si Juan, "Buenas un sangani yo' hafa maole
as nana-hu sa' pa'go komp Ilek-na i chiba, "Si
nana-mu leche ya u fama't
ith the assistance of the ON AND ASSESSMENT CENTER Los Angeles
h the TION
HE NORTHERN MARIANAS
l
:!printed by: ::: School System oduction Services . 1989
jtents of these instructional materials were developed ~ ncial assistance from the Office of Bilingual Education, ~e nt of Health, Education and Welfare . The funds were I through the Bilingual Education Act, Title Vll of the ary and Secondary Education Act of 1965 as amended
Law 9,5-561. However, the contents do not necessarily It the position or policy of that agency and a reader ot infer endorsement by the Federal Government .
d by:
M rea Languages Materials Project
fience Research Institute ri le Way, Room 713, University of Hawaii at Manoa I' Hawaii 96822
Matto i ha'anen kompliahos nanan Juan. Malaga' na u na'i rigalu si nana-na lao ti ha tungo' hafa na klasen rigalu maolek yan .para u guaiya si nana-na.
Sigi di mamokkat si Juan gi chalan ya umasodda' yan un punidera. "Buenas dias punidera, sina un sangani yo' hafa maolek para rigalu-hu as nana-hu sa' pa'go kompli'anos-na?" ilek-na si Juan.
"Sina ba i na' i s i nan a-mu chada ya u fama'tinas kek, 11 ilek-na i punidera.
"Si Yu' us ma' ase 1 ao guaha ha' chada' gi gima', 11 ilek-na si Juan.
"Pues nihi ya ta espiha hafa maolek para rigalu-mu as nana-mu, 11 ilek-na i punidera.
Sigi si Juan yan i punidera di humanao gi chalan, ti apmam manasodda' yan un chiba. Ilek-na si Juan, "Buenas dias chiba, sina un sangani yo' hafa maolek para rigalu-hu as nana-hu sa' pa' go kompl i 'anos-na?"
Ilek-na i chiba, "Sina bai na'i si nana-mu leche ya u fama'tinas kesu. 11
"Si Yu 1 us ma 1 ase 1 lao guaha ha' kesu gi gima •." il ek-na si Juan.
11 Pues nihi ya ta espiha hafa maolek
para rigalu-mu as nana-mu, 11 ilek-na i chiba. Sigi di manhanao si Juan, i punidera,
yan i chiba gi chalan, ti apmam manasodda' yan un nganga 1
• Ilek-na si Juan, 11 Buenas dias nganga', sina un maolek para rigalu-hu kompl i I anos-na? "
sangani yo' hafa as nana-hu sa' pa'go
"Sina bai hu na'i si nana-mu ni pilu
hu siha ya u fama'tinas alunan-na, 11 ilek-na i nganga'.
Si Yu'us ma'ase' lao guaha ha' si nana-
hu alunan-na ya sen ya-na sa' sen manana 1 ,"
ilek-na si Juan.
"Pues nihi ya ta espiha hafa maolek para rigalu-mu as nana-mu, 11 ilek-na i nganga' .
Manhanao si Juan, i punidera, i chiba, yan i nganga 1
, ya ti apmam manasodda' yan un kinilu . "Buenas dias kinilu, sina un sangani yo' hafa maolek para rigalu-hu as nana-hu sa ' pa'go kompli'anos-na?" ilek-na si Juan.
"Bai na'i hao lana ya u fa'matinas si nana-mu sabanas-na. Sangani si nana-mu na
i mas maolek na sabanas lana mafa'tinas ginen i lanan i kinilu," ilek-na i kinilu.
"Si Yu'us ma'ase', lao guaha ha' si
nana-h u sabanas-~a lana maseha ti ainen i 2
..~
lanan i kinilu, 11 ilek-na s i 11 Pues nihi ya ta esp i hc
rigalu-mu as nana-mu, 11 ilek-Manhanao si Juan, i pur
i nganga', yan i kini l u. Si t i apmam ma li 1 e 1 un gu aka r halom saddok . Ma nari ma todl kanton saddok para u ma kuen1
Humallom i guaka na gu aha me bi si ta, pue s buma s t a um o '.ma~
i ka nton saddo k. "Bu en as dia
un s angani y o' ha f a maolek ~
nana'hu s a' pa 'g o kompli'anc si Juan .
"S i na ba i na ' i si nanaleche sa' i lechen guaka itn
kini hafa ha' na lechen otrc 1 ao hu tun go 1 ha 1 na guaha ~
gimen-na lechen guaka. Nihi si tun Osu gi lancho-na sa' pot rigalu, 11 ilek-na i gua~
Manhanao si Juan, i p nganga', i kinilu, yan i
lanchon tun Osu ni gaige g ta no'. Duran ten i kareran lanchon tun Osu, masiente
s iha lao ni unu giya siha gue '.
3
11 ase 1 lao guaha ha' kesu gi
;i Juan.
·a ta espiha hafa maolek
nana-mu, 11 ilek-na i chiba. anao si Juan, i punidera,
1alan, ti apmam manasodda'
Ilek-na si Juan, "Buenas a un sangani yo' hafa u-hu as nana-hu sa' pa'go
na'i si nana-mu ni pilu'tinas alunan-fia, 11 ilek-na
ase' lao guaha ha' si nana
en ya-na sa' sen manana', 11
a ta espiha hafa maolek para -mu, 11 ilek-na i nganga'.
Juan, i punidera, i chiba, ti· apmam manasodda 1 yan un
dias kinilu, sina un sangani ara rigalu-hu as nana-hu anos-na?" ilek-na si Juan. o lana ya u fa'matinas si a. Sangani si nana-mu na abanas lana mafa'tinas
inilu," ilek-na i kinilu. 'ase', lao guaha ha' si
a lana maseha ti ainen i 2
•.r
lanan i kinilu, 11 ilek-na si Juan.
"Pues nihi ya ta espiha hafa maolek para
rigalu-mu as nana-mu, 11 ilek-na i kiriilu. Manhanao si Juan, i punidera, i chiba,
; nganga', yan i kinilu. Sigi di manhanao, ti apmam ma li'e' un guaka na umo'omak gi
halom saddok. Manarima todu siha guatu gi kanton saddok para u makuentusi i guaka. Humallom i guaka na guaha malago'-niha i
bisita, pues bumasta umo'mak ya humanao para i kanton saddok. "Buenas dias guaka, sina
un sangani yo' hafa maolek para rigalu-hu as
nana'hu sa' pa'go kompli'anos-na?" ilek-na si Juan.
"Sina bai na'i si nana-mu gimen-na leche sa' i lechen guaka itmas sustansia kini hafa ha' na lechen otro siha na ga'ga', 1 ao h u tun go' ha 1 na guaha ha 1 s i nan a-mu gimen-na lechen guaka. Nihi fan ya ta espiha si tun Osu gi 1 ancho-na sa 1 guiya mas tumungo pot rigalu," ilek-na i guaka.
Manhanao si Juan, i punidera, i chiba, ; nganga', i kinilu, yan i guaka para i
lanchon tun Osu ni gaige gi taddong na halom ta no 1
•
lanchon siha lao gue'.
Duran ten tun Osu,
ni un u
i kareran-riiha para i masiente na man sen yayas
giya siha umugonq na yayas
3
~·V~"'1
Ma na'i animu pues uttimo-na manmatto gi lancho. Ilek-na si Juan, "Buenas dias tun · Os u."
. .
..
"Tuk-tuk-tuga-ak," ilek-na i punidera. "Me-e-e-e, 11 ilek-na i chiba .
"kuak--kuak--kuak," ilek-na i nganga.
"Ma-a-a-a-a-a-a," ilek-na i kinilu.
"Ba-a-a-a-a-a-a," ilek-na i guaka. Humuyong si tun Osu. Humanao guatu
si Juan ya mamaisen, "Tun Osu, sina un sang
ani yo' hafa maolek para rigalu-hu as nanahu sa' pa' go kompl i 1 anos-na?"
4
f J
·- }f-' .. L 5 '--
pues uttimo-na manmatto . si Juan, "Buenas dias
ak," ilek-na i punidera. ek-na i chiba . . uak," i l ek-na i nganga.
a," ilek-na i kinilu.
a," ilek-na i guaka. 1n Osu. Humanao guatu 1 , "Tun Osu, sina un sang. para rigalu-hu as nana-
1 an Q S - n a ? II
4
Si Tun Osu humanao guatu gi as Juan ya ha nangon. Ilek-na, ttHanao para i gima'-miyu
ya yanggen un sodda' si nana-mu toktok na'dururu ya un chiku. 11
Despues di sinangani si Juan as tun Osu hafa maolek para rigalu-na as nana-na, malagu dururu para i gima'-niha, ya anai humalom gi
gima', duru di ha espiha si nana-na. Ha sodda' si nana-na gi kusina na kumakadu gui-. han. Ensegidas ha mantiene si nana-na, ha
toktok ha na'dururu, ha chiku, ya ilek-na,
"Un felis na kompli'anos para hagu ya bai fanayuyut ya puedi un taka' ·este na ha'ani
gi otro sakkan ta'lo."
6
I
FAISEN SI TU~
I. Hasso tatte i estoria .
sigun gi tinaitai~mu.
l. Hafa si Juan na ma 2. Hayi siha aiodda 1
-
karera-na? 3. Hafa si Juan finai
asodda' gi chalan!
4. Hayi siha guma 1 cho
Tun Osu? 5. Hafa sinangani gi
rigalu-na as nana-6. Hayi mohon si Tun
7. Kao magof i nana a
rigula-~a ni lahi -8. Kao magahet este n 9. Kao maolek na patg
10. Yanggen si nana-mu makompli 1 anos, haf
ll. Guini gi tano'-ta,
este para si nana-7
manao guatu gi as Juan ya a, 11 Hanao para i gima'-miyu a• si nana-mu toktok na 1 du-
nangani si Juan as tun Osu igalu-na as nana-na, malagu '-niha, ya anai humalom gi
espiha si nana-na. Ha gi kusina na kumakadu guimantiene si nana-na, ha
u, ha chiku, ya ilek-~a.
; •anos para hagu ya bai un taka 1 ·este na ha'ani
1 Q •II
6
I
FAISEN SI TUN OSU
I. Hasso tatte i estoria. Oppe i kuestion
sigun gi tinattai~mu.
1. Hafa si Juan na manaliligao regalu? 2. Hayi siha aiodda 1 -na si Juan gi
karera-na?
3. Hafa si Juan finaisesen-na kada hayi
4.
5.
6.
7.
8.
9.
l 0.
l 1 .
asodda 1 gi chalan?
Hayi siha guma'chongi si Juan para as Tun Osu?
Hafa sinangani gi as Tun Osu para rigalu-na as nana-na? Hayi mohon si Tun Osu? Kao magof i nana anai nina 1 i ni
rigula-~a ni lahi-na?
Kao magahet este na estoria?
Kao maolek na patgon si Juan? Yanggen si nana-mu para u makompli 1 anos, hafa para nina 1 i-mu?
Guini gi tano'-ta, kao ta chocho'que
este para si nana-ta pat si Tata-ta? 7
II. Fama 1 mapa ni karera-na siha si Juan yan i manamigu-na ni ga 1 ga 1 siha.
- Un nisisita papet, kuriong, yan lapes.
* Yanggen malago 1 hao na un facho 1 cho 1 yan otro patgon, sina ha 1 macho 1 cho 1 hamyo na dos.
III. Atan este i dos na palabra. l) Humalom
2) Humallom Atan gi sentensia -l) Humalom gi gima 1 para u chocho.
2) Humallom si Juan na guaha nina 1 nana 1 -na si Jose.
Kao sina un tuge 1 hafa kumeke 1 ilek-na
i dos palabra. l )
2)
8
SPECIAL COL ROOM US
karera-na siha si Juan yan na ni ga'ga' siha.
papet, kuriong, yan lapes. ago, hao na un facho' cha, yan
sina ha' macho'cho' hamyo '
; dos na palabra.
'Tl
om ntensia -~ gi gima 1 para u chocho.
om si Juan na guaha ana'-na si Jose.
n tuge' hafa kumeke'ilek-na
bra.
8
~~ ~t 'Jt\~.111 c121 \l\~
SPECIAL COLLECTIONS RO MUSE ONLY