SARMa Manual Resource Efficiency GR

7/31/2019 SARMa Manual Resource Efficiency GR

http://slidepdf.com/reader/full/sarma-manual-resource-efficiency-gr 1/58

Η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων

για την παραγωγή αδρανών υλικών και

πως αυτή θα επιτευχθεί σε τοπικό επίπεδο

Εγχειρίδιο

Διασφάλισηκοινωνικής

αποδοχής για την

εξόρυξη

Εφαρμογή βέλτιστωνδιαθέσιμων

πρακτικών εξόρυξης

SEE/A/151/2.4/X

Προστασία τωνφυσικών πόρων

Ενίσχυση της

ανακύκλωσης

Διευκόλυνση

πρόσβασης στους

πόρους

Βελτίωση τηςσυνολικής

περιβαλλοντικής

επίδοσης Αποτροπή παράνομης

εξόρυξης



«Η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων για την παραγωγή αδρα-

νών υλικών και πως αυτή θα επιτευχθεί σε τοπικό επίπεδο»

Ένα ολοκληρωμένο εγχειρίδιο με στόχο τη λήψη αποφάσεων από τους

ενδιαφερόμενους φορείς σε τοπικό επίπεδο

Βασισμένο

στα παραδοτέα του Πακέτου Εργασίας 3 του Έργου SARMa

“Βιώσιμη Διαχείριση Αδρανών Yλικών” (SEE/A/151/2.4/X)

Ιστοσελίδα: http://www.sarmaproject.eu

Πληροφορίες

Επεξεργασία κειμένου: Φ. Χαλκιοπούλου & Κ . Χατζηλαζαρίδου (ΙΓΜΕ,Ελλάδα)

Σχεδιασμός Εξωφύλλου και Φωτογραφίες:

Φ. Χαλκιοπούλου

Εκτύπωση: Πολυτεχνείο Κρήτης

Έτος έκδοσης 2011

© Copyright

Η έκδοση αυτή παρουσιάζει μόνο τις απόψεις των συγγραφέων και η Διαχειριστική Αρχή του Προγράμματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών αυτών

http://www.sarmaproject.eu/





ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Σελίδα

Προοίμιο 3

1 Εισαγωγικές πληροφορίες 5

1.1 Σκοπός του Εγχειριδίου 6

1.2 Μεθοδολογία 6

1.3 Δομή 8

2 Με ποιους τρόπους καλύπτουμε τις ανάγκες μας σε αδρανή

υλικά;

9

2.1 Η σημασία των αδρανών υλικών στην καθημερινή ζωή 11

2.2 Σύντομη περιγραφή των εφαρμοζόμενων πρακτικών για την παραγωγή αδρανών υλικών στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης

12

3 Κύρια θέματα που καθορίζουν τη βιωσιμότητα των πόρων

για την παραγωγή αδρανών σε τοπικό επίπεδο

23

3.1 Ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη 24

3.2 Κοινωνικά θέματα 25

3.3 Περιβαλλοντικά θέματα 25

3.4 Παράνομη λειτουργία λατομείων 28

3.5 Ανακύκλωση 30

3.6 Διαδικασίες αδειοδότησης 31

4 Παράμετροι-κλειδιά για τη βιωσιμότητα της βιομηχανίας 33

4.1 Γενικά 34

4.2 Καλές πρακτικές 35

5 Βασικές προτάσεις προς τις τοπικές αρχές και κοινωνίες 45

5.1 Ανάπτυξη σχεδίων σε τοπικό επίπεδο 46

5.2 Βελτίωση γνώσης και ευαισθητοποίηση 47

5.3 Αποτροπή παράνομης λειτουργίας λατομείων 47

5.4 Ενίσχυση της ανακύκλωσης 48

5.5 Παρουσίαση νέων εργαλείων λήψης αποφάσεων 49

6 Επιλεγμένοι όροι και ορισμοί 50

7 Βιβλιογραφία 53

P a g e | 1



Συνεισφορά

Συγγραφείς του Εγχειριδίου

Χαλκιοπούλου Φωτεινή, Ινστιτούτο Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), Ελλάδα

Χατζηλαζαρίδου Κική, MSc, Ινστιτούτο Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), Ελλάδα

Μετάφραση και Προσαρμογή του Εγχειριδίου στα Ελληνικά

Χαρά Παπαντώνη, Ινστιτούτο Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών, εξωτερικός συνεργάτης

Κώστας Κομνίτσας, Ζαχαρίας Αγιουτάντης, Φωτεινή Σταθογιάννη, Πολυτεχνείο Κρήτης

Κριτές

Εσωτερικοί

Αγιουτάντης, Ζαχαρίας, Dr Πολυτεχνείο Κρήτης , Ελλάδα

Blengini, Gian Andrea, Dr Πολυτεχνείο Τορίνο , Ιταλία

Cibin, Ubaldo, Dr Τμήμα Προστασίας Περιβάλλοντος , Εδάφους και Ακτών , Περιφέ- ρεια Emilia – Romagna, Ιταλία

Garbarino, Elena, Dr Τμήμα Βιώσιμης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος , Υπηρεσία Εκτί - μησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων , Επαρχία Τορίνο , Ιταλία

Marinescu, Mihai, Dr Πανεπ . Βουκουρεστίου , Σχολή Γεωλογίας και Γεωφυσικής , Ρου- μανία

Moisiu, Ledi Γεωλογική Υπηρεσία Αλβανίας , Αλβανία

Pelosio, Andrea, Dr Υπηρεσία Περιφερειακού Σχεδιασμού , Επαρχία Πάρμα , Ιταλία

Solar, Slavko, Dr Γεωλογική Υπηρεσία Σλοβενίας , Σλοβενία

Simic, Vladimir, Dr Πανεπ . Βελιγραδίου , Σχολή Μεταλλευτικής και Γεωλογίας , Σερβία

Tamas, Hamor, Dr Υπηρεσία Μεταλλευτικής και Γεωλογίας , Ουγγαρία

Tiess, Guenter, Dr Πανεπιστήμιο Leoben, Αυστρία

Εξωτερικά Μέλη του Συμβουλευτικού Φορέα του Έργου

Brown, Teresa Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία , Ηνωμένο Βασίλειο

Hejny, Horst, Dr Εξωτερικός Εμπειρογνώμονας ( Σύμβουλος ), Γερμανία

O’Brien, Jim Πρόεδρος του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αδρα-

νών Υλικών (UEPG), Ηνωμένο Βασίλειο

Shields, Deborah J., Dr Πανεπ . Πολιτείας Κολοράντο , Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής

Εξωτερικοί

Αδάμ, Κατερίνα, Dr Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο , Αθήνα , Ελλάδα

Ευχαριστίες

Οι εταίροι του προγράμματος SARMa θα ήθελαν να ευχαριστήσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη χρηματο-

δότηση του έργου που τους έδωσε την ευκαιρία να συνεργαστούν , να μοιραστούν κοινά οράματα και να φθά-σουν σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο συνεργασίας που είχε ως αποτέλεσμα σε αυτή τη συλλογική έκδοση.

2 | P a g e



Προοίμιο

Τα αδρανή χρησιμοποιούνται στην κατασκευή κατοικιών, εμπο-ρικών και βιομηχανικών κτιρίων, και πολλών δημόσιων έργων υποδομής. Οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι πλούσι-

ες σε αδρανή, αλλά ούτε η διαχείριση ούτε η προμήθειά τους εί-

ναι συντονισμένες σε επαρκή βαθμό. Σε τοπικό επίπεδο, τα κύρια θέματα αφορούν τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τον περιορισμένο βαθμό ανακύκλωσης, την ανάγκη συνεργασίας ό-

λων των ενδιαφερομένων φορέων, και την έλλειψη κοινωνικής αποδοχής ως προς τη λειτουργία των λατομείων.

Για να αντιμετωπισθούν αυτές οι προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγχρηματοδό-τησε από πόρους του ΕΤΠΑ το 2009 το έργο με τίτλο «Βιώσιμη Διαχείριση Αδρανών Υλικών» (SEE/A/151/2.4/X – SARMa). Οι δυο κύριοι στόχοι του έργου είναι:

i.

Η ανάπτυξη κοινής προσέγγισης για τη Βιώσιμη Διαχείριση των Πόρων για την Παραγωγή Αδρανών στην ΝΑ Ευρώπη, με στόχο την αποτελεσματική και με χα-

μηλές περιβαλλοντικές επιπτώσεις εξόρυξη, λαμβάνοντας υπόψη και τη διαχείρι-

ση των παραγόμενων αποβλήτων, και

ii. Η διασφάλιση πολιτικής για τη Βιώσιμη Προμήθεια των Αδρανών (φυσικών,τεχνητών και ανακυκλωμένων) Υλικών στην ΝΑ Ευρώπη, με χρήση πολλών πη-γών που περιλαμβάνουν ανακυκλωμένα απόβλητα και βιομηχανικά παραπροϊό- ντα (σκωρίες) με στόχο να μεγιστοποιηθούν τα καθαρά οφέλη της προμήθειας

των αδρανών υλικών και στο μέλλον.

Οι στόχοι του SARMa περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: συνεργασία για τη διαχείριση των πόρων των αδρανών, βελτίωση της μεταφοράς τεχνογνωσίας, και υποστήριξη της ανάπτυξης δεξιοτήτων σε επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και τοπικές κοινωνίες. Οι δρά-σεις που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια του έργου SARMa μέσω ημερίδων εργασίας και άλλων δράσεων σε 3 χωρικές κλίμακες αφορούν υπεύθυνους ινστιτούτων, φορείς

λήψης αποφάσεων και υλοποίησης πολιτικών, τον οικονομικό τομέα, τα λατομεία,την κοινωνία, και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Σε τοπική κλίμακα, στην οποία ανα-φέρεται και το περιεχόμενο του παρόντος εγχειριδίου, οι στόχοι είναι: (α) βελτιστο-ποίηση της αποτελεσματικότητας παραγωγής πρωτογενών αδρανών, (β) ελαχιστοποί-

ηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία των λατομείων και βελτίω-ση του βαθμού αποκατάστασης, (γ) ελαχιστοποίηση της λειτουργίας παράνομων λα-τομείων μέσω της βελτίωσης γνώσης, (δ) ενίσχυση της ανακύκλωσης (για απόβλητα κατασκευών, κατεδαφίσεων και λατομείων) και τελικά, (ε) βελτίωση της ικανότητας

όλων των ενδιαφερόμενων φορέων να κατανοούν και να χειρίζονται σωστά τα θέματα που σχετίζονται με την εξόρυξη πόρων για την παραγωγή των αδρανών όπως επίσης και τη συμμετοχή τους σε διάλογο με τις τοπικές αρχές και τους ιδιοκτήτες των λατο-μείων.

Ο συντονιστής του έργου

Slavko V. Solar

Γεωλογική Υπηρεσία Σλοβενίας

P a g e | 3



Δομή του SARMa

Εικόνα 1: Σχηματικό διάγραμμα της δομής του έργου και της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε για το Εγχειρίδιο

ΔΙΑΝΟΜΗ

WP3: «Δραστηριότητες εξόρυ‐

ξης και κατεδάφισης»

WP1 WP2 WP4 WP5

Δραστηριότητα 3.1: «Πρακτικές

εξόρυξης φιλικές προς το περι‐

βάλλον»

Μελετήθηκαν 5 περιπτώσεις και

ετοιμάστηκαν ξεχωριστές εκθέ‐

σεις.

Δραστηριότητα 3.2: «Παράνο‐

μη εξόρυξη»

Μελετήθηκαν 5 περιπτώσεις

και ετοιμάστηκαν

ξεχωριστές εκθέσεις.

Δραστηριότητα 3.3:

«Ανακύκλωση»

Μελετήθηκαν 9 περι‐

πτώσεις και ετοιμάστη‐

καν

ξεχωριστές εκθέσεις.

1 Συνθετική έκθεση

«Πρακτικές εξόρυξης φιλικές

προς το περιβάλλον»


«Παράνομη εξόρυξη»


«Ανακύκλωση»

Δραστηριότητα 3.4:

Προετοιμασία Εγχει‐

ριδίου, βασισμένη

στις 3 συνθετικές εκ‐θέσεις

1 Εγχειρίδιο με τίτλο: «Η αποτελεσματική αξιοποίηση

των πόρων για την παραγωγή α‐

δρανών υλικών & πως αυτή θα

επιτευχθεί σε τοπικό επίπεδο»

(στα Αγγλικά και στις εθνικές γλώσσες)

1. Εκθέσεις του

SARMa για τα

WP3 & WP4

2. Βιβλιογραφία

1 Εσωτερική

αξιολόγηση

2 Εξωτερική

αξιολόγηση

4 | P a g e



1. Εισαγωγικές πληροφορίες

Ως «Αποτελεσματική αξιοποίηση πόρων»

(Resource efficiency) ορίζεται η πρακτική σύμφω‐

να με την οποία η πρωταρχική θεώρηση της χρή‐

σης των υλικών στηρίζεται στην αρχή «Μείωση –

Επαναχρησιμοποίηση – Ανακύκλωση – Επισκευή»

σε φθίνουσα σειρά προτεραιότητας. [ Επιλεγμένοι όροι

και ορισμοί , κεφάλαιο 6 του Εγχειριδίου ]

Εάν εφαρμοσθεί ο παραπάνω ορισμός στην περί‐

πτωση των αδρανών υλικών, οι βασικές δράσεις

που πρέπει να αναληφθούν από όλους τους ενδι‐

αφερόμενους φορείς (παραγωγούς, αρχές, κοινω‐

νία) με σκοπό την αποτελεσματική αξιοποίηση των

σχετικών πόρων είναι αφενός η Βιώσιμη Διαχείρι‐

ση των Πόρων για την Παραγωγή Αδρανών και

αφετέρου η Βιώσιμη Προμήθεια των Αδρανών που

παράγονται από διάφορες πηγές.

Συνεπώς οι κύριοι στόχοι είναι: i) η αποτελεσματι‐

κή και με περιορισμένες κοινωνικές και περιβαλ‐

λοντικές επιπτώσεις εξόρυξη, λαμβάνοντας υπόψη

και τη διαχείριση των αποβλήτων της και ii) η χρή‐

ση διαφόρων πηγών, συμπεριλαμβανομένων των

ανακυκλωμένων αδρανών και των βιομηχανικών

παραπροϊόντων (π.χ σκωρίες) τα οποία θα μεγι‐

στοποιήσουν τα καθαρά οφέλη της προμήθειας

των αδρανών και για το μέλλον.

[Πηγή: Γλωσσάρι SARMα , http://www.sarmaproject.eu/]

P a g e | 5



1.1 Σκοπός του Εγχειριδίου

Το Εγχειρίδιο «Η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων για την παραγωγή αδρανών υλικών και πως αυτή θα επιτευχθεί σε τοπικό επίπεδο» αποτελεί βασικό παραδοτέο του έργου SARMa, το οποίο και είναι διαθέσιμο για το κοινό στην ιστοσελίδα του έργου SARMa.

Απευθύνεται σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς σε τοπικό επίπεδο, π.χ . ιδιοκτή-τες λατομείων (βιομηχανία), κοινωνία/κοινότητα και τοπικές αρχές. Περιλαμβάνει ένα σύνολο παραινέσεων, μηνυμάτων και προτάσεων, και εξηγεί τις απαιτήσεις και τις δράσεις που είναι αναγκαίες για την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων που εξορύσσονται για την παραγωγή αδρανών, σε τοπικό επίπεδο. Οι εν λόγω προτάσεις έχουν σκοπό να:

Ενθαρρύνουν την εφαρμογή καλών πρακτικών ώστε οι εξορυκτικές δραστηριό-τητες να είναι φιλικές προς το περιβάλλον,

Παρουσιάσουν ιδέες για ανάπτυξη εργαλείων με σκοπό την αποτροπή της παρά- νομης εξόρυξης,

Προωθήσουν δραστηριότητες ανακύκλωσης που μπορεί να υλοποιηθούν για την παραγωγή αδρανών.

Το παρόν Εγχειρίδιο δεν έχει τεχνικό ή νομοθετικό χαρακτήρα, ούτε έχει στόχο να αντικαταστήσει την ισχύουσα εθνική ή Κοινοτική νομοθεσία σε θέματα σχετικά με την παραγωγή αδρανών υλικών, αλλά παρουσιάζει ορισμένα συναφή ζητήματα και τις προτεινόμενες αντίστοιχες δράσεις με απλό και κατανοητό τρόπο.

Συμπερασματικά, το Εγχειρίδιο έχει στόχο να συνεισφέρει στη βιώσιμη ανάπτυξη της ΝΑ Ευρώπης ενθαρρύνοντας πρακτικές και πολιτικές βιώσιμης διαχείρισης των πό-ρων για την παραγωγή αδρανών, όπως επίσης και το σχεδιασμό της βιώσιμης προμή-θειάς τους από διάφορες πηγές. Η επίτευξη των στόχων αυτών θα οδηγήσει στη συνέ-χεια σε κοινωνική αποδοχή των εξορυκτικών επιχειρήσεων που θα τους επιτρέψει να παραμείνουν σε δραστηριότητα και παράλληλα να έχουν κέρδη.

1.2 Μεθοδολογία

Στο έργο SARMa συμμετείχαν δεκαπέντε (15) εταίροι από δέκα (10) χώρες της ΝΑ

Ευρώπης (Εικ . 2). Επίσης, υπήρχαν παρατηρητές που αντιπροσώπευαν υπουργεία υπεύθυνα για τις λατομικές δραστηριότητες, τοπικές αρχές, εμπορικά επιμελητήρια και τη βιομηχανία. Στο έργο συνεισέφεραν επίσης γεωλογικά ερευνητικά κέντρα, ιν-στιτούτα και σχολές που ασχολούνται συστηματικά ως εμπειρογνώμονες σε θέματα πολιτικών των κυβερνήσεων και της βιομηχανίας και συνδυάζουν σύγχρονη γνώση και εξειδίκευση στον τομέα των αδρανών. Επίσης, συμμετείχαν και οχτώ φορείς λή-ψης αποφάσεων οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τα αδρανή υλικά.

Το έργο SARMa περιελάμβανε πέντε Πακέτα Εργασίας (ΠΕ), δύο (2) γενικά και τρία

(3) θεματικά (Εικ . 1). Μεταξύ αυτών, το ΠΕ3 «Δραστηριότητες εξόρυξης και κατε-δάφισης» αποτελούσε τον πυρήνα του έργου και αποσκοπούσε στην ικανοποίηση των στόχων του, μέσω τεσσάρων δράσεων εστιασμένων στη βελτίωση της αποτελεσματι-κότητας των πόρων σε τοπικό επίπεδο.

6 | P a g e



Το παρόν εγχειρίδιο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της δραστηριότητας 3.4 του έργου και βασίστηκε κυρίως στις συνθετικές εκθέσεις που ετοιμάστηκαν για το ΠΕ3 (Εικ . 1).Επίσης, λήφθηκαν υπόψη και οι ακόλουθες πηγές:

Οι εκθέσεις που ετοιμάστηκαν από τους εταίρους του έργου στο πλαίσιο του ΠΕ3

αφορούσαν διακριτές μελέτες περίπτωσης από διαφορετικές χώρες της ΝΑ Ευ-

ρώπης. Οι μελέτες περίπτωσης της δράσης 3.1 επιλέχτηκαν με σκοπό να παρου-σιάσουν παραδείγματα εξόρυξης αδρανών υλικών με χρήση πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον. Οι περιπτώσεις της δράσης 3.2 που διερευνήθηκαν αφορού-σαν θέματα παράνομης εξόρυξης και τρόπους παρακολούθησης αυτού του είδους δραστηριοτήτων και χρησιμοποιήθηκαν για να αναπτυχθούν προτάσεις για την παράνομη λατομική δραστηριότητα στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Τέλος, οι μελέ-

τες περίπτωσης της δράσης 3.3 χρησιμοποιήθηκαν για να αναδείξουν τη δυνατό-

τητα παραγωγής αδρανών στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης μέσω ανακύκλωσης. Ε-κτός από τις εκθέσεις, λήφθηκαν υπόψη και ανεξάρτητα ερωτηματολόγια που

συμπληρώθηκαν από τους εταίρους του έργου στα πλαίσια της δράσης 3.3. Αυτά αφορούσαν στη συλλογή πληροφοριών σχετικών με πρακτικές ανακύκλωσης που εφαρμόζονται στις χώρες που συμμετέχουν στο έργο.

Οι εκθέσεις που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του ΠΕ4, και ιδιαίτερα της δράσης 4.1του έργου. Αυτή περιελάμβανε τη μελέτη της νομοθεσίας και του ρυθμιστικού πλαισίου που αφορά στη βιώσιμη διαχείριση των πόρων για την παραγωγή αδρα-

νών σε επιλεγμένες χώρες της ΝΑ Ευρώπης.

Δημοσιευμένα έγγραφα και ιστοσελίδες συναφείς με το περιεχόμενο του εγχειρι-δίου.

Όλες οι παραπάνω πηγές αναφέρονται αναλυτικά στο Κεφάλαιο 7 του Εγχειριδίου.Πριν τη δημοσίευσή του, το Εγχειρίδιο υποβλήθηκε σε εσωτερική και εξωτερική δια-δικασία αξιολόγησης, τόσο από τους εταίρους του έργου, όσο και από επιλεγμέ νους εξωτερικούς αξιολογητές. Υπό αυτήν την έννοια, περιλαμβάνει σύνθεση απόψεων πολλών ειδικών με εξειδίκευση σε διαφορετικές επιστημονικές περιοχές (Συνεισφορά,σελίδα 4).

Εικόνα 2: Δεύτερη κοινή συνάντηση των εταίρων του έργου SARMa, Split, Κροατία, 4-5 Φε-βρουαρίου 2010

P a g e | 7



8 | P a g e

1.3 Δομή

Το εγχειρίδιο είναι δομημένο σε επτά (7) κεφάλαια. Στο παρόν κεφάλαιο περιλαμβά- νονται εισαγωγικές πληροφορίες που αφορούν το σκοπό του Εγχειριδίου, την μεθοδο-λογία που ακολουθήθηκε για την συγγραφή και τη δομή του.

Το Κεφάλαιο 2 περιλαμβάνει γενικές πληροφορίες για την δραστηριότητα παραγωγής αδρανών υλικών στην Ευρώπη, καθώς και τις πρακτικές εξόρυξης που εφαρμόζονται στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Ως παραδείγματα χρησιμοποιούνται επιλεγμένα δεδομέ- να από τις μελέτες περίπτωσης που εξετάστηκαν στα πλαίσια του έργου.

Το Κεφάλαιο 3 υπογραμμίζει τα κύρια θέματα που σχετίζονται με δραστηριότητες εξόρυξης σε τοπικό επίπεδο, όπως προέκυψαν από την έρευνα που διεξήχθη στα πλαίσια του έργου. Στόχος είναι να καταγραφούν οι υπάρχουσες ανάγκες για τους ιδιοκτήτες, τις τοπικές αρχές και την κοινωνία της ΝΑ Ευρώπης και να ληφθούν μέ-τρα για τη βιώσιμη διαχείριση όλων αυτών των θεμάτων. Και εδώ, χρησιμοποιούνται

ως παραδείγματα επιλεγμένα δεδομένα από τις μελέτες περίπτωσης του έργου.Τα Κεφάλαια 4 και 5 παρουσιάζουν προτεινόμενες καλές πρακτικές και προτάσεις για τη βιομηχανία και τους ενδιαφερόμενους φορείς σε τοπικό επίπεδο. Οι προτάσεις αυ-τές στο σύνολό τους αφορούν τη σύνθεση καλών πρακτικών από χώρες της ΝΑ Ευ-ρώπης, γνώση που αποκτήθηκε από εμπειρίες και ευρέως αποδεκτές πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ευρώπη.

Οι επιλεγμένοι όροι και ορισμοί που σχετίζονται με το περιεχόμενο του Εγχειριδίου επεξηγούνται στο Κεφάλαιο 6. Αυτό θεωρήθηκε σημαντικό για την υποστήριξη της ανάγνωσης του Εγχειριδίου και βοηθάει τους αναγνώστες να ξεκαθαρίσουν, όπου

χρειάζεται, κάποιους σημαντικούς όρους. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το Κε-φάλαιο 6 αναφέρονται λεπτομερώς, είναι δε προσβάσιμες για επιπλέον πληροφορίες.

Τέλος, όλες οι πηγές για τις οποίες γίνεται αναφορά στο εγχειρίδιο παρουσιάζονται με

αλφαβητική σειρά στο Κεφάλαιο 7.



2. Με ποιους τρόπους καλύπτουμε τις

ανάγκες μας σε αδρανή υλικά;

Σήμερα, περίπου το 90% της συνολικής παραγω‐

γής αδρανών στην Ευρώπη προέρχεται από την

εξόρυξη φυσικών πόρων σε λατομεία. Το υπόλοι‐

πο 10% προέρχεται από θαλάσσιες αποθέσεις,

ανακύκλωση βιομηχανικών αποβλήτων, όπως

σκωρία και τέφρες, και ανακύκλωση αποβλήτων

κατασκευών και κατεδαφίσεων.

Η παραγωγή αδρανών από θαλάσσιες αποθέσεις

και ανακύκλωση θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ω‐

στόσο, μακροπρόθεσμα, περίπου το 85% της ζή‐

τησης θα πρέπει να καλύπτεται από υλικά που πα‐

ράγονται σε λατομεία.

Τα αδρανή υλικά που παράγονται από ανακύκλω‐

ση δε θα πρέπει να θεωρούνται ανταγωνιστικά

αυτών που παράγονται σε λατομεία. Η συνδυα‐

σμένη αξιοποίησή τους θεωρείται στρατηγικής

σημασίας για την επίτευξη του στόχου της Βιώσι‐

μης Προμήθειάς τους στο μέλλον.

Σ ε λ ί δ α | 9



Τεχνητά αδρανή

(θραύση σκωρίας,

ιπτάμενη τέφρα)

2%

Αμμοχάλικο από

λατομεία

41%

Θραύση

πετρωμάτων σε

λατομεία

49%

Ανακυκλωμένα αδρανή από

κατασκευές &

κατεδαφίσεις

6%

Αδρανή από

θαλάσσιες

αποθέσεις (με

βυθοκόρηση σε

θάλασσες & λίμνες)

2%

Εικ . 3: Κατανομή της παραγωγής αδρανών στην Ευρώπη ανά πηγή προέλευσης

Γράφημα από Φ. Χαλκιοπούλου, βασισμένο σε δεδομένα και κατηγοριοποίηση των πηγών που

παρουσιάζονται σε κείμενο με τον τίτλο «Πολιτικές σχεδιασμού και διαδικασίες αδειοδότησης

για τη διασφάλιση της βιώσιμης προμήθειας αδρανών στην Ευρώπη» από Πανεπιστήμιο Leoben

(2010) και περιλήφθηκε στην Τελική Έκθεση, η οποία είχε ανατεθεί από τον Ευρωπαΐκό

Οργανισμό Αδρανών, σελ . 9.

Σημείωση: Τα αδρανή υλικά παράγονται επίσης από απόβλητα της εξορυκτικής ( ή μεταλλευτικής ) βιομηχανίας , όπως ορίζονται στο Κεφάλαιο 2.1. Αυτός ο τύπος αδρανών δεν αναφέρεται χωριστά στην προηγούμενη έκθεση , αλλά θεωρείται ότι περιλαμβάνεται στην κατηγορία «Θραύση

πετρωμάτων σε λατομεία»

10 | Σ ε λ ί δ α



2.1 Η σημασία των αδρανών υλικών στην καθημερινή ζωή

Ως αδρανή ορίζονται τα κοκκώδη ή λεπτομερή υλικά, είτε φυσικής προέλευσης (άμ-μος και χαλίκι) είτε παραγόμενα μετά από θραύση πετρωμάτων, τα οποία αφού συν-δεθούν με τσιμέντο, ασβέστη ή πίσσα ή ακόμη και ως έχουν, χρησιμοποιούνται για

την κατασκευή ενός τμήματος ή ολοκλήρου κτιρίου ή δομικού έργου. Αναφέρονται

επίσης ως «αδρανή κατασκευών» και χρησιμοποιούνται κυρίως για παραγωγή σκυρο-δέματος, κονιαμάτων, κυβόλιθων για δρόμους, καναλιών απορροών, ή ακόμη ως πλη-ρωτικό υλικό σε κατασκευές και έρμα σε σιδηροδρομικές γραμμές. [ Επιλεγμένοι όροι

και ορισμοί , Κεφάλαιο 6 του Εγχειριδίου ]

Νέοι όροι έχουν εμφανιστεί τελευταία στη βιβλιογραφία, όπως ανακυκλωμένα αδρανή και τεχνητά αδρανή, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν προϊόντα που έχουν διαφορετική από τη συμβατική προέλευση των αδρανών. Τα ανακυκλωμένα

αδρανή προέρχονται από ανακύκλωση Αποβλήτων Κατασκευών & Κατεδαφίσεων

(ΑΚΚ ), και περιλαμβάνουν για παράδειγμα κατεστραμμένα τούβλα, σπασμένο σκυ-ρόδεμα, πλινθοδομές και τοιχοποιίες, ενώ τα τεχνητά αδρανή παράγονται από βιομη-χανικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια επεξεργασίας ή επανεπεξεργασίας αποβλή-των, παραπροϊόντων και υπολειμμάτων. Τα τεχνητά αδρανή μερικές φορές αναφέρο- νται και ως δευτερογενή αδρανή. Επιπρόσθετα, εξορυκτικά (ή μεταλλευτικά) απόβλη-

τα, προερχόμενα αντίστοιχα από τις εργασίες έρευνας, εξόρυξης, επεξεργασίας και

αποθήκευσης ορυκτών πόρων ή/και και την εν γέ νει δραστηριότητα σε ορυχεί-α/λατομεία, μπορούν να επεξεργαστούν για την παραγωγή αδρανών. [ Επιλεγμένοι όροι

και ορισμοί , Κεφάλαιο 6 του Εγχειριδίου ]

Σχεδόν το 65% των αδρανών που καταναλώνονται ετησίως στην Ευρώπη χρησιμο-ποιούνται για κατασκευές κτιρίων. Αυτό ισχύει ειδικά στις χώρες με υψηλή σεισμικό-τητα, όπου τα κτίρια πρέπει να είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά και το σκυρόδεμα είναι το βασικό κατασκευαστικό υλικό. Για παράδειγμα, για την κατασκευή ενός ελληνικού

σπιτιού με εμβαδόν 120 m2 σε περιοχή υψηλής σεισμικότητας χρειάζονται 180 m3 (ή περισσότεροι από 400 τόνοι) σκυροδέματος. Σημειώνεται ότι το 70-80% του σκυρο-δέματος αποτελείται από αδρανή. Δημόσια κτίρια όπως σχολεία, νοσοκομεία και α-θλητικές εγκαταστάσεις απαιτούν επίσης σημαντικές ποσότητες αδρανών. Σύμφωνα με δεδομένα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αδρανών (2010), για κάθε νέο σχολείο απαιτούνται περίπου 3.000 τόνοι αδρανών, ενώ ένα νέο στάδιο μπορεί να χρειαστεί

έως και 300.000 τόνους αδρανών. Για αυτές τις ειδικές εφαρμογές (π.χ . κατασκευές κτιρίων), τα αδρανή χρησιμοποιούνται είτε έμμεσα υπό μορφή τσιμέντου και ασβέστη

(παράγονται από πύρωση του ασβεστόλιθου) είτε άμεσα, ως έχουν, στο σκυρόδεμα

και στα κονιάματα. [Πηγή: Annual Review 2010-2011, UEPG, http://www.uepg.eu/]

Τα αδρανή είναι πολύ σημαντικά και για εργασίες υποδομών, όπως για παράδειγμα η κατασκευή δρόμων. Για την κατασκευή ενός χιλιομέτρου εθνικής οδού χρειάζονται συνολικά περίπου 30.000 τόνοι αδρανών, τα οποία τοποθετούνται στη βάση του δρό-μου ή στα μίγματα πίσσας ή σκυροδέματος στην επιφάνεια. Ποσότητες που αντιστοι-

χούν στο 20% της ετήσιας Ευρωπαϊκής κατανάλωσης αδρανών χρησιμοποιούνται σε κατασκευές δρόμων, αεροδιαδρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών και πορθμείων.

Εκτός των παραπάνω χρήσεων, ειδικές ποιότητες θραυσμένων ασβεστολιθικών αδρα-

Σ ε λ ί δ α | 11





εξορυγμένων εδαφών/πετρωμάτων από έργα πολιτικού μηχανικού, και επεξεργασία βιομηχανικών αποβλήτων και ΑΚΚ . Ωστόσο, η κύρια πρακτική για την παραγωγή αδρανών στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης είναι η εξόρυξη σε λατομεία που λειτουργούν

για το σκοπό αυτό. Με αυτή τη δραστηριότητα, παράγεται μια μεγάλη ποικιλία τελι-

κών προϊόντων, κατάλληλων σύμφωνα με τις προδιαγραφές για διάφορες εφαρμογές.

Τα αδρανή που παράγονται από άλλες δραστηριότητες μπορούν να αντικαταστήσουν τα αδρανή από εξόρυξη σε εφαρμογές όπως κατασκευή δρόμων και παραγωγή σκυ-ροδέματος, σύμφωνα πάντα με τις προδιαγραφές ποιότητας.

Όσον αφορά την παραγωγή αδρανών από ανακύκλωση ΑΚΚ , αυτή στις χώρες της

ΝΑ Ευρώπης είναι προς το παρόν περιορισμένη.

2.2.1 Αδρανή από θραυσμένα πετρώματα και αμμοχάλικο

Επιλέχτηκε ένας αριθμός μελετών περίπτωσης που αντιπροσωπεύουν εξόρυξη πετρω-μάτων και αμμοχάλικου από λατομεία (Πίνακας 1).

Αυτές οι περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν ως παραδείγματα για να παρουσιάσουν τις εφαρμοζόμενες φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές εξόρυξης που χρησιμοποιού- νται στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Τα δεδομένα προέκυψαν από 5 λατομεία που αντι-προσωπεύουν τυπικά παραδείγματα μονάδων παραγωγής αδρανών. Δύο από αυτά αφορούν παραγωγή αμμοχάλικου (Trstenik - Κροατία and Lanca dei Francesi - Ιταλί-α), ενώ τα υπόλοιπα τρία (Άραξος - Ελλάδα, Revarsarea – Ρουμανία και Kovilovaca -Σερβία) περιλαμβάνουν μονάδες εξόρυξης πετρωμάτων. [Πηγή: Synthesis report of

baseline study reports of SARMa model sites; Activity 3.1 (Best practices).

http://www.sarmaproject.eu/]

Πίνακας 1: Οι μελέτες περίπτωσης που εξετάστηκαν στα πλαίσια του SARMa ως

πρακτικές εξόρυξης φιλικές προς το περιβάλλον

Χώρα ΝΑ

Ευρώπης Εταίρος

SARMa

Μελέτη περίπτωσης

( Όνομα λατομείου)Εξορυσσόμενο υλικό

Κροατία MINGORP Trstenik Αμμοχάλικο

Ελλάδα ΙΓΜΕ Άραξος Πέτρωμα (Ασβεστόλιθος)

Ιταλία ER & Parma Lanca dei Francesi Αμμοχάλικο

Ρουμανία FGG Revarsarea Πέτρωμα (Διαβάσης)

Σερβία RGF Kovilovača Πέτρωμα (Ασβεστόλιθος)

Η εξόρυξη των αδρανών λαμβάνει χώρα κυρίως σε επιφανειακά λατομεία (Εικ . 4) και περιλαμβάνει έργα υποδομής εντός και εκτός της περιοχής (π.χ . δρόμους προσπέλα-σης/μεταφοράς), ανάπτυξη των μετώπων, εξόρυξη του πετρώματος (εάν απαιτείται με ανατίναξη), επεξεργασία του υλικού με θραύση και κοσκίνιση (Εικ . 5), αποθήκευση

και μεταφορά των τελικών προϊόντων. Αποθέσεις αμμοχάλικου εκμεταλλεύονται με υδραυλικούς εκσκαφείς (μετά την απομάκρυνση του επιφανειακού εδάφους) και με βυθοκόρηση κάτω από το επίπεδο του υδροφόρου ορίζοντα. Ανάλογα με την κατανο-

Σ ε λ ί δ α | 13



μή της κοκκομετρίας του πρωτογενούς υλικού, το εξορυσσόμενο αμμοχάλικο μπορεί να χρειαστεί περαιτέρω ταξινόμηση ώστε να παραχθούν τα απαραίτητα για τα εμπο-ρικά προϊόντα κοκκομετρικά κλάσματα.

Εικ . 4: Το επιφανειακό λατομείο ασβεστολίθου στον Άραξο

[Πηγή: Preparatory site report of Araxos quarry; Activity 3.1. http://www.sarmaproject.eu/]

Εικ . 5: Κινητή μονάδα θραύσης και κοσκίνισης, Λατομείο Άραξου


14 | Σ ε λ ί δ α



Εικ . 6: Εκσκαφή αμμοχάλικου με βυθοκόρηση στο λατομείο Lanca dei Francesi στην Ιταλία

[Πηγή: Pilot site report of Lanca dei Francesi; Activity 3.1. http://www.sarmaproject.eu/]

Εικ . 7: Το λατομείο αμμοχάλικου Trstenik στην Κροατία – Επιπλέων βυθοκόρος με μεταφορι-

κές ταινίες

[Πηγή: IGM Sljuncara Trstenik d.d., Croatia; Φωτογράφος: B. Kruk]

Το λατομείο αμμοχάλικου Lanca dei Francesi στην Ιταλία (Εικ . 6) παράγει ιλύες, αρ-γίλους και αμμώδεις αργίλους. Το λατομείο Trstenik (Εικ . 7) βρίσκεται στην πεδιάδα που πλημμυρίζει από τον ποταμό Sava, στο Zagreb της Κροατίας. Τα λατομεία στην

περιοχή αυτή παράγουν ιλύ, άργιλο, χαλίκι, άμμο και τύρφη. Το λατομείο του Άραξου στην Ελλάδα (Εικ . 4) παράγει κυρίως αδρανή με θραύση ασβεστιτικού ασβεστόλιθου.Το λατομείο διαβάση Revarsarea στη Ρουμανία παράγει αδρανή από θραυσμένα πε-

Σ ε λ ί δ α | 15





τρώματα, πέτρες, ψηφίδες και υλικό αμμοβολής. Τέλος, το λατομείο ασβεστολίθου

Kovilovača (Εικ . 8) παράγει κυρίως αδρανή. Η μέση ετήσια δυναμικότητα των υπό μελέτη λατομείων κυμαίνεται από περίπου 400.000 τόνους έως 850.000 τόνους αδρα-

νών. Τα τελικά προϊόντα βρίσκουν διάφορες εφαρμογές, όπως σε κατασκευές κτιρίων

και δρόμων, ως έρμα σιδηροτροχιών, στην βιομηχανία υάλου, στη μεταλλουργίες και

στη βιομηχανία ζωοτροφών ως πληρωτικά (Πίνακας 2).Πίνακας 2: Εφαρμογές αδρανών παραγόμενων από λατομεία σε χώρες της ΝΑ Ευ-

ρώπης

Λατομείο Κύριες χρήσεις ή/και πεδία εφαρμογής

Trstenik, Κροατία Κατασκευή δρόμων και κτιρίων

Άραξος, Ελλάδα Κατασκευή δρόμων και κτιρίων

Lanca dei Francesi,

Ιταλία

Κονιάματα τσιμέντου, σκυρόδεμα, βιομηχανία υάλου και

τούβλων, αναχώματα σε δρόμους

Revarsarea, Ρουμανία Κατασκευή δρόμων και φραγμάτων, έρμα σιδηροτροχιών

Kovilovača, Σερβία Κατασκευή δρόμων και κτιρίων (80%), μεταλλουργία

(10%), πληρωτικά στη βιομηχανία ζωοτροφών (10%)

Εικ . 8: Το λατομείο ασβεστολίθου Kovilovača στη Σερβία

[Πηγή: Preparatory site report, Kovilovač a quarry; Activity 3.1. http://www.sarmaproject.eu/]

16 | Σ ε λ ί δ α



2.2.2 Αδρανή από δραστηριότητες ανακύκλωσης

Ο όρος «αδρανή από ανακύκλωση» χρησιμοποιείται για να περιγράψει όλα τα προϊό- ντα που παράγονται από δραστηριότητες και διεργασίες ανακύκλωσης, εξαιρουμένης της εξόρυξης σε λατομεία. Διάφορα είδη αποβλήτων και ορυκτών παραπροϊόντων

μπορούν να μετατραπούν αποτελεσματικά σε δευτερογενή προϊόντα μέσω ανακύ-

κλωσης. Τα προϊόντα αυτά μπορούν να αντικαταστήσουν τα φυσικά αδρανή ή να α- ναμιχθούν με αυτά για διά-φορες τελικές χρήσεις, εξοι-κονομώντας ταυτόχρονα μη ανανεώσιμους πόρους και μειώνοντας σημαντικά τη χρήση γης για λατόμευση και τις συνακόλουθες περι-βαλλοντικές επιπτώσεις. Με

αυτήν την έννοια, τα «αδρα- νή από ανακύκλωση» περι-λαμβάνουν επίσης αδρανή παραγόμενα από απόβλητα της εξορυκτικής (μεταλλευ-τικής) βιομηχανίας.

Σύμφωνα με την ταξινόμηση των δραστηριοτήτων ανακύ-κλωσης όπως συμφωνήθηκαν μεταξύ των εταίρων του SARMa, 4 περιπτώσεις ή δρα-στηριότητες ανακύκλωσης θεωρήθηκαν ως πιθανές πηγές αδρανών (Πίνακας 3). Οι δραστηριότητες ανακύκλωσης που αναφέρονται στον Πίνακα 3 εμπίπτουν στο νομικό πλαίσιο ενός αριθμού Οδηγιών και Ανακοινώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σχε-τίζονται με τη διαχείριση αυτών τω ν αποβλήτων [Πηγή: Synthesis report of baseline study

reports of SARMa model sites; Activity 3.3 (Recycling). http://www.sarmaproject.eu/]

Πίνακας 3: Ταξινόμηση των δραστηριοτήτων ανα-κύκλωσης ως πιθανών πηγών παραγωγής αδρανών

R1: Ανακύκλωση παραπροϊόντων, αποβλήτων και υπολειμμάτων της εξαγωγικής βιομηχανίας

R2: Ανακύκλωση αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων

R3: Ανακύκλωση εδαφών/πετρωμάτων από εκ -σκαφές δομικών έργων

R4: Ανακύκλωση βιομηχανικών αποβλήτων (π.χ .σκωρίες σιδηρούχων μετάλλων, τέφρες από

καύση αστικών στερεών αποβλήτων, τέφρες από καύση γαιάνθρακα)

Υπάρχουν αρκετές διαφορές μεταξύ των χωρών τη ΝΑ Ευρώπης, όσον αφορά τις εξελίξεις στη χρήση ανακυκλωμένων υλικών όπως ΑΚΚ ή άλλων τύπων αποβλήτων με σκοπό την παραγωγή αδρανών. Όσον αφορά την ανακύκλωση ΑΚΚ , τόσο η θε-σμοθέτηση όσο και η εφαρμογή των σχετικών εθνικών νομοθεσιών, όπως επίσης και η επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης ΑΚΚ αποτελεί μια αργή διαδικασία στις περισ-σότερες χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Οι πληροφορίες που ακολουθούν συλλέχθηκαν μέ-σω σχετικών ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκαν από τους εταίρους του έργου:

Στην Αλβανία, μέρος των τελμάτων της βιομηχανίας επεξεργασίας χρωμίτη χρη-σιμοποιείται για την παραγωγή αδρανών για την κατασκευαστική βιομηχανία.

Δεν υπάρχει κανένα εργοστάσιο ανακύκλωσης στην Ερζεγοβίνη, ενώ πολύ λίγα υπάρχουν στη Βοσνία.

Στην Ελλάδα, η εθνική νομοθεσία για ανακύκλωση ΑΚΚ τέθηκε σε ισχύ πολύ

πρόσφατα. Απόβλητα τύπου R1 (εξορυκτικά απόβλητα) και απόβλητα τύπου R4(σκωρίες) χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αδρανών για κατασκευή δρόμων.Απόβλητα τύπου R1 και απόβλητα τύπου R3 (εδάφη/πετρώματα από εκσκαφές

Σ ε λ ί δ α | 17



δομικών έργων) χρησιμοποιούνται κυρίως για λιθογόμωση, αλλά δεν υπάρχουν διαθέσιμα ποσοτικά δεδομένα.

Στη Σερβία, οι ποσότητες των ΑΚΚ που ανακυκλώνονται για παραγωγή αδρανών

είναι προς το παρόν πολύ μικρές. Βιομηχανικά απόβλητα, όπως σκωρίες και τέ-

φρες από καύση γαιάνθρακα, χρησιμοποιούνται ως πηγή για την παραγωγή α-

δρανών, αλλά μόνο περιστασιακά. Η Σλοβενία διαθέτει μονάδες ανακύκλωσης που επεξεργάζονται κυρίως απόβλη-

τα τύπου R2 (ΑΚΚ ), R1 (μεταλλευτικά απόβλητα) και R4 (βιομηχανικά απόβλη-τα). Τα αδρανή που παράγονται, χρησιμοποιούνται για εργασίες λιθογόμωσης,για την παραγωγή τσιμέντου και για άλλους κατασκευαστικούς σκοπούς.

Στην Αυστρία, απόβλητα τύπου R1 (μεταλλευτικά απόβλητα) χρησιμοποιούνται κυρίως ως υλικά λιθογόμωσης σε λατομεία. Ωστόσο, επεξεργάζονται και υψηλά

ποσοστά άλλων τύπων αποβλήτων: 83% (5 εκατ. από 6 εκατ. τόνους) αποβλήτων τύπου R2 (ΑΚΚ ), 72 % (15,9 εκατ. από 22 εκατ. τόνους) αποβλήτων τύπου R3

(εδάφη/πετρώματα από εκσκαφές) και 69 % (1,1 εκατ. από 1,57 εκατ. τόνους)αποβλήτων τύπουR4 (βιομηχανικά απόβλητα). Σχεδόν το 100% της χρησιμοποι-ημένης ασφάλτου (απόβλητο τύπου R2) και το 90-95% του χρησιμοποιημένου

σκυροδέματος (απόβλητο τύπου R2) ανακυκλώνονται.

Οι μελέτες περίπτωσης που αναφέρονται στον Πίνακα 4 αποτελούν παραδείγματα παραγωγής αδρανών από ανακύκλωση στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Οι περιπτώσεις αυτές είναι ετερογενείς και αφορούσαν την επεξεργασία μεταλλευτικών αποβλήτων,ΑΚΚ , εδαφών/πετρωμάτων από εκσκαφές δομικών έργων και βιομηχανικών αποβλή-

των (π.χ . σκωρίες, ιπτάμενη τέφρα). [Πηγή: Synthesis report of baseline study reports of SARMa model sites; Activity 3.3 (Recycling). http://www.sarmaproject.eu/]

Πίνακας 4: Κατάλογος μελετών περίπτωσης ανακύκλωσης στα πλαίσια του SARMa

Χώρα Εταίρος

SARMaΠεριοχή μελέτης

Σχετική εξορυκτική

δραστηριότητα

Τύπος ανα-

κύκλωσης

Αλβανία METE Bulqiza Μεταλλείο χρωμίτη R1

Ελλάδα ΙΓΜΕ Γερακινή Μεταλλείο μαγνησίτη R1

Ιταλία ER & ParmaMadregolo (Collec-

chio)- R2

Ιταλία ER & Parma Castellarano Αμμοχάλικο R1,R2,R3,R4

Ρουμανία FGG&IGR Deva Ruschita Μάρμαρο R1

Σλοβενία GeoZS Velica Piresica - R2,R3

Σλοβενία GeoZS Sezana - R2,R3

Σλοβενία GeoZS Dogose - R2,R3

Σλοβενία GeoZS Smarje-Sap - R2,R3

18 | Σ ε λ ί δ α



Για παράδειγμα, τα τέλματα από το εργοστάσιο επεξεργασίας χρωμίτη στην Bulqizaστην Αλβανία (200.000 τόνοι/χρόνο) ανακυκλώνονται και επεξεργάζονται στο εργο-στάσιο εμπλουτισμού ως μεταλλευτικά απόβλητα. Τα ανακυκλωμένα προϊόντα συνί-

στανται σε ένα εμπορεύσιμο συμπύκνωμα χρωμίτη (38-42% Cr 2O3) κατάλληλο για τη χημική βιομηχανία και την μεταλλουργία και σε ένα προϊόν άμμου (R1) κατάλληλο

για παραγωγή σκυροδέματος.[Πηγή: Study report of SARMa case study

Bulqiza Albania

(3.3 Recycling)]

Στο μεταλλείο μαγνησίτη της Γερακινής (Εικ . 9), παραπροϊόντα από τη μονάδα ταξι- νόμησης του σπαστήρα και εξορυκτικά απόβλητα από τα στάδια προσπέλασης, υφί-στανται περαιτέρω επεξεργασία για την παραγωγή αδρανών τύπου R1 (150.000 τό- νοι/χρόνο), κατάλληλων κυρίως για κατασκευή δρόμων (Εικ .10).

Εικ . 9: Γενική άποψη των σωρών αποβλήτων στο μεταλλείο μαγνησίτη στη Γερακινή

[Πηγή: Baseline study report for recycling, Case study Gerakini, http://www.sarmaproject.eu/]

Εικ . 10: Αδρανή (R1) παραγόμενα από επεξεργασία μεταλλευτικών αποβλήτων στο μεταλλείο

στη Γερακινή

Σ ε λ ί δ α | 19



Έξι εργοστάσια ανακύκλωσης, δύο από την περιοχή Emilia-Romagna της Ιταλίας και τέσσερα από τη Σλοβενία, επιλέχθηκαν για να τεκμηριώσουν τη δυνατότητα παραγω-γής ανακυκλωμένων αδρανών (π.χ . ανακύκλωση AKK) στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης.

Το εργοστάσιο ανακύκλωσης του Madregolo (Collecchio) στην Ιταλία (Εικ .11) απο-τελεί ένα παράδειγμα εξέλιξης από την «παραδοσιακή εξόρυξη» στην «ολοκληρωμέ-

νη εξόρυξη και ανακύκλωση». Συγκεκριμένα, το εργοστάσιο επανεπεξεργάζεται, πα-ράλληλα με τα φυσικά αδρανή, τα ανακυκλωμένα αδρανή που προέρχονται από τη θραύση ασφάλτινων πεζοδρομίων (R2). Οι δύο τεχνικές ανακύκλωσης που χρησιμο-ποιούνται είναι η θερμή και η ψυχρή διεργασία. Στην πρώτη μέθοδο, τα ανακυκλωμέ-

να αδρανή προστίθενται σε ποσοστό μικρότερο από 20% του συνολικού μίγματος.Στη δεύτερη, τα ανακυκλωμένα αδρανή προστίθενται σε ποσοστά έως 50%. Τα αδρα- νή που παράγονται είναι μέσης ποιότητας, σύμφωνα με τις απαιτήσεις χαρακτηρισμού

CE, και χρησιμοποιούνται σε κατασκευές δρόμων, αεροδρομίων και λιμανιών. Παρα-σκευάζεται επίσης ανακυκλωμένο ασφαλτοσκυρόδεμα. [Πηγή: Synthesis report of base-

line study reports of SARMa model sites; Activity 3.3 (Recycling). http://www.sarmaproject.eu/]

Εικ . 11: Το εργοστάσιο ανακύκλωσης στο Madregolo (Collecchio), Ιταλία

[Πηγή: Baseline study reports of SARMa model sites (Recycling): Case study of Madregolo]

Το εργοστάσιο ανακύκλωσης του Castellarano στην Ιταλία εφαρμόζει Βέλτιστες Δια-θέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ) για την ανακύκλωση ΑΚΚ . Το εργοστάσιο βρίσκεται κοντά σε εργοστάσιο παραγωγής αμμοχάλικου στην περιοχή Sassuolo – Scandiano που πα-ράγονται κεραμικά. Για το λόγο αυτό, το 76% της τροφοδοσίας του εργοστασίου α-

νακύκλωσης είναι απόβλητα της κεραμικής βιομηχανίας (R4). Η δυναμικότητα του εργοστασίου είναι 150.000 τόνοι/χρόνο. [Πηγή: Baseline study reports of SARMa model

sites (Recycling): Case study of Castellarano].

20 | Σ ε λ ί δ α



Σ ε λ ί δ α | 21

Η μελέτη περίπτωσης που επιλέχθηκε για τη Ρουμανία αφορά το λατομείο μαρμάρου

Deva Ruschita. Εδώ, το 50% του εξορυσσόμενου πετρώματος χρησιμοποιείται για παραγωγή 190.000 τόνων μαρμάρου ανά έτος ως δομικών λίθων (για κατασκευές και

δάπεδα). Οι εξορυσσόμενοι όγκοι που είναι ακατάλληλοι για κοπή δομικών λίθων,

όπως και τα υπολείμματα της μονάδας κοπής, επεξεργάζονται από εταιρεία πληρωτι-

κών, η οποία βρίσκεται κοντά στο λατομείο.[Πηγή: Baseline study reports of SARMa

model sites (Recycling): Case study of Deva Ruschita]

Το εργοστάσιο ανακύκλωσης της Velica Piresica στη Σλοβενία βρίσκεται στο εγκα-ταλειμμένο τμήμα ενός ενεργού λατομείου δολομίτη. Τα απόβλητα τύπου R2 (ΑΚΚ )και R3 (εδάφη/πετρώματα από εκσκαφές δομικών έργων) επεξεργάζονται στο εργο-στάσιο για την παραγωγή υψηλής και μεσαίας ποιότητας ανακυκλωμένων αδρανών

που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή δρόμων και σιδηροτροχιών. [ Baseline study

reports of SARMa model sites (Recycling): Case study Velica Pirecica]

Επίσης, το εργοστάσιο ανακύκλωσης της Sežana βρίσκεται στο εγκαταλειμμένο

τμήμα ενός λατομείου ασβεστολίθου στη Σλοβενία και μεταξύ άλλων επεξεργάζεται απόβλητα τύπου R2 (ΑΚΚ ) και R3 (εδάφη/πετρώματα από εκσκαφές δομικών έρ-γων). Εδώ παράγονται υψηλής, μεσαίας και χαμηλής ποιότητας ανακυκλωμένα αδρα- νή. Η τρίτη μελέτη περίπτωσης ανακύκλωσης της Σλοβενίας αφορά το εργοστάσιο ανακύκλωσης Dogoše που βρίσκεται σε εξοφλημένο λατομείο αμμοχάλικου, μερικώς

αποκατεστημένο, κοντά στον ποταμό Drava. Στην ίδια περιοχή λειτουργούν άλλες

δύο εργοστασιακές μονάδες: μία για αμμοχάλικο και η άλλη για έτοιμο σκυρόδεμα. Η τροφοδοσία του εργοστασίου ανακύκλωσης Dogoše περιλαμβάνει απόβλητα τύπου

R2 (ΑΚΚ ) και R3 (εδάφη/πετρώματα από εκσκαφές δομικών έργων), ενώ τα παραγό-

μενα ανακυκλωμένα αδρανή είναι μεσαίας έως χαμηλής ποιότητας, κατάλληλα για κατασκευή δρόμων, παραγωγή σκυροδέματος και ασφαλτούχων μιγμάτων και εργα-σίες λιθογόμωσης. [Πηγή: Synthesis report of baseline study reports of SARMa model sites;

Activity 3.3 (Recycling)]]

Τέλος αναφέρεται το εργοστάσιο ανακύκλωσης Smarje-Sap στη Σλοβενία, που

βρίσκεται στο εγκαταλειμμένο τμήμα ενός ενεργού λατομείου δολομίτη της ίδιας περιοχής. Η ανακύκλωση γίνεται μια φορά το χρόνο με τη χρήση μισθωμένου εξοπλισμού (σπαστήρα) για την επεξεργασία αποβλήτων τύπου R2 (ΑΚΚ ) και R3

(εδάφη/πετρώματα από εκσκαφές δομικών έργων) και την παραγωγή χαμηλής ποιό-

τητας ανακυκλωμένων αδρανών, κατάλληλων για εργασίες λιθογόμωσης. [Πηγή: Syn-thesis report of baseline study reports of SARMa model sites; Activity 3.3 (Recycling)]

Με βάση τα αποτελέσματα των μελετών περίπτωσης, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα περισσότερα εργοστάσια ανακύκλωσης είναι εγκατεστημένα σε εξοφλημένα τμήματα ενεργών ή εγκαταλλειμμένων λατομείων, κοντά σε βιομηχανικές ζώνες και αστικές περιοχές. Αυτή η πρακτική είναι λογική, επειδή:

Τα εργοστάσια ανακύκλωσης τροφοδοτούνται με μίγματα αποβλήτων της εξαγωγικής βιομηχανίας, βιομηχανικών αποβλήτων και ΑΚΚ . Τα υλικά αυτά είναι εύκολα διαθέσιμα στις περιοχές αυτές.

Οι υπάρχουσες μονάδες θραύσης/ταξινόμησης των λατομείων αδρανών μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα εργοστάσια ανακύκλωσης.



Εικ . 12: Η σκόνη είναι μια από τις συνηθισμένες επιπτώσεις της εξόρυξης [Πηγή: Προσωπικό

φωτογραφικό αρχείο του συγγραφέα]

22 | Σ ε λ ί δ α



3. Κύρια θέματα που καθορίζουν τη βιωσιμό-

τητα των πόρων για την παραγωγή αδρα-

νών σε τοπικό επίπεδο

Τα αδρανή υλικά είναι χαμηλού κόστους, και χρη-

σιμοποιούνται σε μεγάλες ποσότητες και ως εκ

τούτου είναι επιτακτικό για οικονομικούς και πε-

ριβαλλοντικούς λόγους να παράγονται κοντά στα

κύρια κέντρα κατανάλωσης, ειδικά όταν η μετα-

φορά με τρένο ή πλοίο δεν είναι εφικτή, όπως εί-

ναι το πλέον συνηθισμένο. Επειδή τα αδρανή πα-

ράγονται κυρίως σε επιφανειακά λατομεία, προ-

καλούνται άμεσες επιπτώσεις στην αισθητική του

τοπίου. Κατά τη λειτουργία των λατομείων, όπως

επίσης και λόγω της μεταφοράς των αδρανών, εί-

ναι δυνατό να προκληθούν και άλλες πολλές περι-

βαλλοντικές επιπτώσεις. Επιπρόσθετα, η εξόρυξη

μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις γειτονικές κοι-

νότητες όσο και στις ανάγκες τους. Συνεπώς, ακό-

μα και ανεπίσημα, είναι απαραίτητη η κοινωνική

αποδοχή της εξόρυξης των αδρανών, ώστε οι δρα-

στηριότητες να υλοποιούνται ομαλά.

Σ ε λ ί δ α | 23



3.1 Ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη

Σύμφωνα με την έκθεση της «Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Α- νάπτυξη» (1987), ως Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΒΑ) θεωρείται η «ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες των σημερινών γενεών χωρίς να διακινδυνεύει τη δυνατότητα των επόμε-

νων γενιών να ικανοποιήσουν τις δικές τους». Η βιώσιμη ανάπτυξη συνεπάγεται ταυ-

τόχρονα οικονομική ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος, με το ένα σκέλος να ενδυναμώνει το άλλο. Στην ουσία, ο όρος «Βιώσιμη Ανάπτυξη» αναφέρεται στην επίτευξη οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης με τρόπους που δεν εξαντλούν τους φυσικούς πόρους μιας χώρας. [Πηγή: "Our common future: The World Commission on En-

vironment and Development ", Bruntland, G., 1987]

Οι αρχές, η βιομηχανία και η κοινωνία πρέπει να συνεργάζονται σε τοπικό επίπεδο σχεδιασμού, να επιτυγχάνεται εξόρυξη των αδρανών με βάση τις αρχές της βιωσιμό-τητας. Για να διασφαλιστεί η βιώσιμη διαχείριση και διάθεση των αδρανών, κάθε ένας από τους ενδιαφερόμενους φορείς πρέπει να αναλάβει διάφορες υποχρεώσεις. Οι αρχές έχουν την ευθύνη να σχεδιάζουν πολιτικές, κανονιστικό πλαίσιο και οικονομικά κίνητρα τα οποία διασφαλίζουν την οικονομική βιωσιμότητα των λατομικών επιχει-ρήσεων, ενώ παράλληλα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι ανάγκες και οι επιθυμίες των γειτονικών κοινοτήτων γίνονται σεβαστές. Η βιομηχανία πρέπει να συμβάλλει έτσι

ώστε να αναγνωριστεί ως υπεύθυνος φορέας και μέλος της κοινωνίας με περιβαλλο-

ντική συνείδηση. Η κοινωνία (συμπεριλαμβανομένων των μη κυβερνητικών οργανώ-σεων) έχει την ευθύνη να πληροφορείται σχετικά με θέματα διαχείρισης των αδρανών υλικών. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς έχουν την ευθύνη να αναγνωρίζουν και να επιλύουν νομικά ζητήματα, συνεισφέροντας εποικοδομητικά στη διαδικασία λήψης

αποφάσεων που αντανακλά όχι μόνο τους δικούς τους, αλλά και τους στόχους γενικό-τερου ενδιαφέροντος. [Πηγή: “ Managing and Protecting Aggregate Resources”, Open-File

Report 02-415, U.S. Geological Survey, Langer, W. H., 2002]

Στις μέρες μας, ένα σημαντικό μέρος της περιβαλλοντικής πληροφορίας που χρησι-μοποιείται για την ερμηνεία, την πρόβλεψη ή το σχεδιασμό θεμάτων βιώσιμης ανά-πτυξης που σχετίζονται με βιομηχανικά συστήματα, προέρχεται από την εφαρμογή της μεθοδολογίας Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ). Η μεταλλευτική/λατομική βιομη-χανία είναι ένας από τους τομείς όπου γίνεται σχετικά περιορισμένη χρήση εργαλείων βασισμένων στην ΑΚΖ, ή όπου ακόμα δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με την

εφαρμογή τους. [Πηγή: Life Cycle Assessment (LCA) Guidelines; Activity 3.3 (Recycling ).


Με βάση το παραπάνω πλαίσιο, προκύπτουν για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς υποχρεώσεις, θέματα και προκλήσεις σε τοπικό επίπεδο. Όπως έχει προκύψει από την υλοποίηση του έργου SARMa, όσον αφορά τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, τέτοια θέμα-τα και προκλήσεις περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της κοινωνικής αποδοχής της λει-τουργίας των λατομείων, τη διαχείριση των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων,την αποφυγή της παράνομης εξόρυξης, την προώθηση της ανακύκλωσης και την ελα-

χιστοποίηση των αδυναμιών του σχετικού νομοθετικού πλαισίου.

24 | Σ ε λ ί δ α



3.2 Κοινωνικά θέματα

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κοινωνία χρειάζεται τα αδρανή υλικά για τη δημι-ουργία υποδομών και κτιριακών εγκαταστάσεων, και γι’ αυτό πρέπει να αποτελεί κύ-ριο μέλημα η οικονομική προμήθεια αδρανών κατάλληλης ποιότητας.

Από την άλλη πλευρά, η εξόρυξη αδρανών και αμμοχάλικου από λατομεία προϋποθέ-τει χρήση βαρέος εξοπλισμού και περιλαμβάνει μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων υλι-κών προκαλώντας διάφορες οχλήσεις στις τοπικές κοινωνίες όπως (παράγραφος 3.3):α) αλλαγές τοπίου στις γειτονικές περιοχές, β) επιπτώσεις στο περιβάλλον, σε οικότο-πους και διάφορα είδη πανίδας, γ) πρόκληση συνεχών οχλήσεων λόγω μεταφοράς υλικών μέσα από κατοικημένες περιοχές, κλπ. Εκτός από τις οχλήσεις που προκαλού- νται στο περιβάλλον και στην κοινωνία, εξαιτίας της φύσης των εξορυκτικών δρα-στηριοτήτων, κάτοικοι και αρχές ανησυχούν για τη μελλοντική διαχείριση και χρήση των εξοφλημένων λατομείων.

Οι δραστηριότητες της επιφανειακής εκμετάλλευσης ορυκτών πόρων ενδέχεται να υφίστανται περιορισμούς από την επέκταση των οικισμών και την έλλειψη ζωνών

προτεραιότητας για την εξόρυξη πρώτων υλών. Είναι γνωστό ότι ενώ αρκετά λατο-

μεία άρχισαν τη λειτουργία τους στην περιφέρεια των οικισμών, σήμερα περικλείο- νται από τους οικισμούς που επεκτείνονται συνεχώς. Για το λόγο αυτό, προκύπτουν σε τοπικό επίπεδο κοινωνικά ζητήματα από δύο αντικρουόμενες απόψεις: α) την άπο-ψη του καταναλωτή, και β) την άποψη του «ενοχλημένου» πολίτη. Αρκετοί πολίτες εναντιώνονται στην εξόρυξη, εν μέρει διότι δεν αντιλαμβάνονται την εξάρτηση της

κοινωνίας από τα αδρανή. Συνεπώς, το σύνδρομο «όχι στη δικιά μου αυλή» μπορεί να

περιορίσει και την παραγωγή των αδρανών. [Πηγή: “ Managing and Protecting Aggregate Resources”, Open-File Report 02-415, U.S. Geological Survey, Langer, W. H., 2002]

Τα τελευταία χρόνια, μέσω της δημόσιας διαβούλευσης που καθιερώθηκε σε κάποιες από τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης κατά το στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, υπάρχει αυξημένη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στη διαδικασία λήψης αποφά-σεων για νέα και/ή λειτουργούντα λατομεία. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς, όπως οι τοπι-κές κοινωνίες και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις μπορεί να προβάλουν σημαντικά εμπόδια στην λειτουργία τους, ειδικά όταν η εξόρυξη λαμβάνει χώρα κοντά ή μέσα σε

προστατευόμενες ή σημαντικές αρχαιολογικές περιοχές. Συνοψίζοντας, η παραγωγή

αδρανών χρειάζεται, ακόμα και ανεπίσημα, κοινωνική αποδοχή ώστε να υλοποιείται ομαλά.

3.3 Περιβαλλοντικά θέματα

Τα κύρια περιβαλλοντικά θέματα που αναγνωρισμένα επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη βιώσιμη αξιοποίηση των πόρων για παραγωγή αδρανών σχετίζονται με:

− Το πόσο αποδοτικά αποτιμώνται, παρακολουθούνται και διαχειρίζονται οι πιθα- νές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από όλες τις φάσεις της εξό-

ρυξης αδρανών (σχεδιασμός, ανάπτυξη, εγκατάσταση, λειτουργία), και − Το εάν υπάρχει ένα αποδοτικό, καλά αναπτυγμένο, εμπεριστατωμένο και χωρικά

εξειδικευμένο σχέδιο αποκατάστασης, το οποίο θα μπορούσε να αποζημιώσει τις

Σ ε λ ί δ α | 25



τοπικές κοινωνίες για τις αναπόφευκτες αλλαγές στο τοπίο λόγω των εξορυκτι-κών δραστηριοτήτων.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις διαφοροποιούνται σημαντικά από τον ένα λατομικό χώρο στον άλλο και εξαρτώνται κυρίως από τις μεθόδους εξόρυξης και τις τεχνικές επεξεργασίας που χρησιμοποιούνται, από το συνολικό σχεδιασμό του έργου, και από

το μέγεθος της εξόρυξης. Περιοχές εξόρυξης που βρίσκονται σε ευαίσθητο περιβάλ -λον, όπως σε υγροτόπους ή κοντά σε ποτάμια ή λίμνες ή σε χώρους μεγάλης φυσικής αξίας, συνδέονται με δυνητικά μεγαλύτερες αρνητικές επιπτώσεις σε σχέση με χώ-ρους λατόμευσης που βρίσκονται σε ένα ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον. Οι αλλαγές

στο τοπίο είναι οι άμεσες, πιο προφανείς και κοινές επιπτώσεις της λατομικής δρα-στηριότητας, επηρεάζουν το περιβάλλον αισθητικά και προκαλούν οχλήσεις όχι μόνο στις τοπικές κοινωνίες, αλλά και στα οικοσυστήματα (Εικ . 13).

Εικ . 13: Γενική άποψη του λατομείου και του εργοστασίου Kovilovača της πόλης Despotovac,

Σερβία

[Πηγή: Preparatory site report of Kovilovač a quarry; Activity 3.1. http://www.sarmaproject.eu/]

Στα λατομεία απαιτείται συνήθως η απομάκρυνση μεγάλων όγκων επιφανειακών ε-δαφών κατά το στάδιο της εξόρυξης και χρειάζονται εκτάσεις για την αποθήκευση

των υλικών και τις απαραίτητες υποδομές, όπως κτίρια και δρόμοι προσπέλασης. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν, περιστασιακά, να προκαλέσουν σημαντικές οχλήσεις στην άγρια ζωή όπως επίσης και απώλειες ή αλλοιώσεις σε πολύτιμα φυσικά οικοσυ-στήματα. Αυτές οι επιπτώσεις μπορεί να είναι προσωρινές ή μόνιμες, άμεσες ή έμμε-

26 | Σ ε λ ί δ α



σες, εντός ή εκτός των λατομικών χώρων και μπορεί να εμφανισθούν σε διαφορετικά στάδια της ζωής του έργου (Πίνακας 5).

Πίνακας 5: Επισκόπηση των πιθανών επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα από εξορυκτι-κές δραστηριότητες [Πηγή: EC Guidance on undertaking new non-energy extractive activi-

ties in accordance with Natura 2000 requirements, European Commission, July 2010, p. 31]

Πιθανές επιπτώσεις σε οικοσυστήματα και είδη

Α π ώ λ ε ι α ,

α λ λ ο ί ω σ η

ή κ α τ α κ ε ρ μ α τ ι σ μ ό ς

ο ι κ ο σ υ σ τ η μ ά τ ω ν

Στάδια / Δραστηριότητες

Ε ν ό χ λ η σ η κ α ι / ή

μ ε τ α κ ί ν η σ η ε υ α ί -

σ θ η τ ω ν ε ι δ ώ ν

Α π ώ λ ε ι α σ π ά ν ι ω ν ή

υ π ό ε ξ α φ ά ν ι σ η μ ε -

μ ο ν ω μ έ ν ω ν ε ι δ ώ ν ή

π λ

θ υ σ

ώ ν

Α λ λ α γ έ ς σ τ η σ ύ σ τ α -

σ η τ ω ν ε ι δ ώ ν ( τ ο π ι -

κ ή χ λ ω ρ ί δ α κ α ι π α -

ν ί δ α

Α π ο ί κ ι σ η π ε ρ ι ο χ ώ ν

α π ό ξ έ ν α ε ί δ η κ α ι

ε ι σ β ο λ ε ί ς

Υ π ο β ά θ μ ι σ η κ α ι

α λ λ α γ έ ς υ δ α τ ι κ ώ ν

ο ι κ ο σ υ σ τ

ά τ ω ν

ρευνα

Διάτρηση, εκσκαφή

Διάνοιξη δρόμων/μονοπατιών

Κίνηση ανθρώπων/οχημάτων

Προετοιμασία τοποθεσίας / Εξόρυξη

Απομάκρυνση/αποθήκευση « υπερκείμενων»

εδαφών και βλάστησης

Δημιουργία υποδομών (γραμμές ρεύματος, δρό-

μοι, κτίρια, σπαστήρες, μεταφορικές ταινίες)

Ανατίναξη μεταλλευμάτων/βράχων

Εξόρυξη μεταλλεύματος/πετρώματος & αποθή-κευση σε σωρούς

Απομάκρυνση επιφανειακών & υπόγειων νερών

Πτώση υδροφόρου ορίζοντα

Μεταφορά υλικών

Επεξεργασία υλικών

Θραύση/λειοτρίβηση

Φράγματα και λίμνες τελμάτων

Τέλος δραστηριοτήτων

Επαναδιαμόρφωση πρανών λατομείων, μετώπων

και σωρών αποβλήτων

Περίφραξη επικίνδυνων περιοχών

Κατάργηση οδών / αποσυναρμολόγηση κτιρίων

Επανασπορά/επαναφύτευση διαταραγμένων περιοχών

Παρακολούθηση και πιθανή επεξεργασία νερών

Οι λατομικές δραστηριότητες μπορεί να προκαλέσουν μεταβολή της ποιότητας των νερών λόγω των νερών έκπλυσης που χρησιμοποιούνται και της διάχυσης ρύπων στα υπόγεια νερά. Εάν απαιτείται άντληση και απομάκρυνση νερών από το χώρο της εξό-

Σ ε λ ί δ α | 27



ρυξης, οι δραστηριότητες μπορούν δυνητικά να μεταβάλουν τις υδρολογικές συνθή-κες στα λατομεία και στον περιβάλλοντα χώρο, με συνέπεια να προκληθούν αλλαγές στο δίκτυο αποστράγγισης λόγω προσωρινών αλλαγών στο ισοζύγιο μάζας επιφανει-

ακών απορροών, κατεισδυόντων στο έδαφος νερών κλπ. Σε τέτοιες περιπτώσεις, θα

μπορούσαν να προκληθούν επιπτώσεις σε κοντινές ή πιο μακρινές πηγές και υγροτό-

πους, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά ( υδραυλική διαταραχή).Διαφορετικά είδη και εντάσεις θορύβου μπορεί να προκληθούν κατά την εξόρυξη όπως επίσης και δονήσεις, εάν λαμβάνουν χώρα ανατινάξεις. Τόσο ο θόρυβος όσο και οι δονήσεις μπορούν να επηρεάσουν τα είδη πανίδας του περιβάλλοντα χώρου, όπως

και τις τοπικές κοινότητες, εάν τα κτίρια είναι σε κοντινή απόσταση από το λατομείο.

Η εκπομπή σκόνης είναι μια ακόμη σημαντική παρενέργεια των δραστηριοτήτων ε-ξόρυξης και μεταφοράς υλικών και μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα του αέρα και των εδαφών, τους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα (Εικ . 12).

Παρ’ όλα αυτά, η βιομηχανία των αδρανών έχει βελτιώσει τα τελευταία χρόνια σε

μεγάλο βαθμό την περιβαλλοντική της επίδοση και υπάρχει εντονότερη στόχευση όσον αφορά στην προστασία της βιοποικιλότητας στις προστατευόμενες περιοχές,όπως είναι οι περιοχές Natura 2000. Κάποιες περιπτώσεις που περιγράφηκαν στα πλαίσια του SARMa (Πίνακας 1) αντιπροσωπεύουν παραδείγματα λειτουργίας λατο-μείων κοντά σε προστατευόμενες περιοχές. Το λατομείο του Άραξου στην Ελλάδα λειτουργεί σε περιοχή Natura 2000. Το λατομείο Lanca dei Francesi στην Ιταλία λει-

τουργεί στην κοιλάδα του ποταμού Po που συνορεύει με περιοχή Natura 2000. Το

λατομείο Kovilovaca στη Σερβία λειτουργεί δίπλα στο φαράγγι του ποταμού Resavaπου είναι μια ειδική προστατευόμενη περιοχή και ονομάζεται Vinatovača. Το λατο-

μείο Revarsarea (Ρουμανία) βρίσκεται στη μέση της διαδρομής μετανάστευσης άγρι-ων πουλιών. [Πηγή: Synthesis report of baseline study reports of SARMa model sites; Activity

3.1 (Best practices). http://www.sarmaproject.eu/]

Σήμερα, στις περισσότερες χώρες της ΝΑ Ευρώπης προβλέπονται και αποτελούν νο-μοθετικές υποχρεώσεις για τους ιδιοκτήτες λατομείων η συστηματική παρακολούθη-

ση και η σωστή διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συζητήθηκαν νωρί-

τερα. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα μακρύς δρόμος για την επίτευξη υψηλότερων επιπέδων περιβαλλοντικής επίδοσης στις χώρες αυτές.

3.4 Παράνομη λειτουργία λατομείων

Παρά το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας των λατομείων, κάποιες χώρες της ΝΑ Ευρώπης αντιμετωπίζουν ακόμα προβλήματα από παράνομες λατομικές δραστη-ριότητες, οι οποίες προκαλούν σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές

επιπτώσεις που επηρεάζουν όχι μόνο την περιορισμένη περιοχή, που αυτές οι δρα-

στηριότητες λαμβάνουν χώρα αλλά και ευρύτερες περιοχές.

Επιλέχθηκε ένας αριθμός μελετών περίπτωσης με σκοπό να αναγνωριστούν οι πιθανές αιτίες της παράνομης λατομικής δραστηριότητας στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης και να

προταθούν τρόποι για την αποτροπή της. Από τα αποτελέσματα αυτής της ειδικής έρευνας προέκυψαν τα παρακάτω πολύ χρήσιμα αποτελέσματα. [Πηγή: Synthesis report

of baseline study reports; Activity 3.2 (Illegal quarrying). http://www.sarmaproject.eu/]

28 | Σ ε λ ί δ α



3 Οι δραστηριότητες παράνομης εξόρυξης ποικίλουν από περιστασιακές εκσκα-φές μικρής κλίμακας, που πραγματοποιούνται από ιδιώτες με σκοπό την προμή-θεια αδρανών για ιδία χρήση, έως δραστηριότητες κανονικής εξόρυξης σε διά-

φορες κλίμακες. Οι τελευταίες έχουν συνήθως διάρκεια μερικών μηνών και δεν

μπορούν εύκολα να ελεγχθούν από τις τοπικές αρχές.

3 Είναι δύσκολο να εκτιμηθούν με ακρίβεια οι ποσότητες των αδρανών που πα-ράγονται από παράνομες δραστηριότητες στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, επειδή δεν υπάρχουν πάντα διαθέσιμα επίσημα δεδομένα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι,με βάση σχετική μελέτη που πραγματοποιήθηκε από τις αρμόδιες αρχές της

Κροατίας, περίπου το 20% της παραγωγής αδρανών στη χώρα το 2009 προήλθε

από παράνομες δραστηριότητες. [Πηγή: Activity 3.2-SSM model sites: Sava River

(Trstenik) case study-the Zagrebač ka county -Croatia]

Εικ . 14: Απόθεση αποβλήτων κατασκευών και οικιακών αποβλήτων σε εγκαταλειμμένες περιο-χές του λατομείου Trstenik, Κροατία [Πηγή: Activity 3.2-SSM model sites: Sava River

(Trstenik) case study-the Zagrebačka county -Croatia]

3 Οι παράνομες δραστηριότητες συχνά λαμβάνουν χώρα σε περιοχές εγκαταλειμ-μένων και πρόχειρα αποκατεστημένων λατομείων. Επιπρόσθετα, στα εγκατα-λειμμένα λατομεία πραγματοποιείται παράνομη διάθεση διαφόρων τύπων απο-βλήτων (Εικ .14).

3 Στις περιοχές που πραγματοποιείται παράνομη εξόρυξη δεν εφαρμόζονται οι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, με αποτέλεσμα να εγκυμονούν συνήθως διάφοροι κίνδυνοι, τόσο για την ασφάλεια των εργαζομένων, όσο και

Σ ε λ ί δ α | 29



για το εγγύς περιβάλλον, τις εγκαταστάσεις και τους κατοίκους. Στις περιοχές αυτές δεν εφαρμόζονται κατάλληλες και φιλικές προς το περιβάλλον μέθο-δοι/τεχνικές εκμετάλλευσης. Αντιθέτως, η συνήθης πρακτική που ακολουθείται

είναι η ληστρική εξόρυξη των αδρανών η οποία συνοδεύεται από μη ελεγχόμε-

νη διάθεση των αποβλήτων.

3 Οι παράνομες λατομικές δραστηριότητες έχουν αρνητικές οικονομικές επιπτώ-σεις σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, επειδή αυτοί που τις υλοποι-ούν δεν πληρώνουν φόρους ή άλλα τέλη/δικαιώματα που προβλέπονται για τα νόμιμα λατομεία.

3 Η έλλειψη μεσο-μακροπρόθεσμων ερευνών αγοράς για τις ανάγκες σε αδρανή σε τοπικό επίπεδο, σε συνδυασμό με περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης των εκμεταλλεύσεων συνήθως ενθαρρύνουν την παράνομη εξό-ρυξη αδρανών.

3 Τέλος, ένας σημαντικός παράγοντας που «επιτρέπει» τη συνέχιση των παράνο-

μων λατομικών δραστηριοτήτων είναι η έλλειψη αποδοτικών και συστηματικών διαδικασιών και εργαλείων παρακολούθησης από τις αρμόδιες αρχές.

3.5 Ανακύκλωση

Η ανακύκλωση δε θα πρέπει να θεωρείται ως μια ανεξάρτητη δραστηριότητα αλλά θα πρέπει να εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ολοκληρωμένης διαχείρισης πόρων και αποβλήτων. Με την έννοια αυτή, στη σχετική νομοθεσία περιλαμβάνεται η παραγωγή αδρανών από δραστηριότητες ανακύκλωσης (παράγραφος 2.2.2.).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) υιοθέτησε έναν αριθμό Οδηγιών με σκοπό την εναρμόνιση των πολιτικών διαχείρισης και διάθεσης των αποβλήτων στην Ευρώπη, όπως επίσης και τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής προστασίας:

− Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Απόβλητα (Οδηγία 2006/12/EC)

− Η Οδηγία Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (Οδηγία 1999/31/EC)

− Η Οδηγία για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και τον Έλεγχο της Ρύπανσης (Inte-

grated Pollution Prevention and Control) (Οδηγία 2008/1/EC)

− Η Οδηγία για τα Μεταλλευτικά Απόβλητα (Οδηγία 2006/21/EC για τη διαχείριση αποβλήτων από εξορυκτικές βιομηχανίες).

Οι μελέτες περίπτωσης που παρουσιάστηκαν στην παράγραφο 2.2.2 του Εγχειριδίου

(Πίνακας 4) θεωρούνται ως παραδείγματα παραγωγής αδρανών από δραστηριότητες ανακύκλωσης στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Από τη σχετική διερεύνηση προέκυψε ότι η συνολική αντίληψη για την ανακύκλωση και ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιεί-ται η διαχείριση των δραστηριοτήτων με σκοπό να αποτελέσουν πηγές αδρανών φαί- νεται να διαφέρουν σημαντικά από μια χώρα της ΝΑ Ευρώπης σε μια άλλη. [Πηγή:

Synthesis report of baseline study reports of SARMa model sites; Activity 3.3 (Recycling).


Οι περισσότερες χώρες της ΝΑ Ευρώπης δεν συμπεριλαμβάνουν στις μεταλλευτικές

πολιτικές τους την παραγωγή αδρανών από όλες τις πιθανές δραστηριότητες ανακύ-

30 | Σ ε λ ί δ α





κλωσης. Πιο συγκεκριμένα, η παραγωγή αδρανών από επεξεργασία εξορυκτικών (ή μεταλλευτικών) αποβλήτων είναι κοινή πρακτική στις περισσότερες χώρες. Από την άλλη πλευρά, η παραγωγή αδρανών από ΑΚΚ είναι περιορισμένη, ενώ η σχετική νο-

μοθεσία που καθορίζει τους ειδικούς στόχους της ανακύκλωσης δεν έχει υιοθετηθεί

ακόμα από κάποιες χώρες.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, είτε να μην υπάρχουν βάσεις δεδομένων για την παραγωγή αδρανών από δραστηριότητες ανακύκλωσης είτε, αν υπάρχουν, να παρέχουν περιορι-σμένες πληροφορίες. [Πηγή: “Synthesis report on legislation and regulatory framework

related to sustainable aggregate resources management in selected South East European

countries”, SARMa]

Με δεδομένο ότι η παραγωγή αδρανών από δραστηριότητες ανακύκλωσης μειώνει τις ανάγκες σε γη για τη διάνοιξη νέων λατομείων και ελαχιστοποιεί τις πιθανές περιβαλ -λοντικές επιπτώσεις, εξοικονομώντας ταυτόχρονα μη ανανεώσιμους πόρους και αυ-

ξάνοντας έτσι την αποδοτικότητά τους, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι φορείς

χάραξης πολιτικών και οι δημόσιες αρχές αφορούν προς το παρόν: i) τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να οργανωθεί και να διαχειριστεί η συλλογή και η ανακύκλωση των α-ποβλήτων, και ii) την κατανόηση εάν και σε ποιο βαθμό τα αδρανή από δραστηριότη-τες ανακύκλωσης μπορούν να συμπληρώσουν τις ποσότητες των αδρανών που παρά-γονται από εξορυκτικές δραστηριότητες με σκοπό να επιτευχθεί η συνολικά βιώσιμη προμήθειά τους.

3.6 Διαδικασίες αδειοδότησης

Ενώ γενικά υπάρχει διαθεσιμότητα παραγόμενων αδρανών σε τοπική κλίμακα στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, η πρόσβαση στα λατομεία και η διάθεσή τους συχνά περιο-ρίζεται από μακρόχρονες διαδικασίες αδειοδότησης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι διαδικασίες αδειοδότησης που αφορούν την εξόρυ-ξη είναι υπερβολικά περίπλοκες και χρονοβόρες, περιορίζοντας την πρόσβαση στις

κατάλληλες ορυκτές πρώτες ύλες, ενώ η ισχύς πολλών αδειών που τελικά χορηγού-

νται είναι πολύ μικρής διάρκειας για να δικαιολογήσει επαρκείς επενδύσεις. Ως εκ τούτου, κάθε χώρα χρειάζεται ένα απλοποιημένο, ταχύτερο και τεκμηριωμένο σύστη-μα αδειοδότησης, το οποίο να λαμβάνει υπόψη του τις διαδικασίες των εθνικών, περι-

φερειακών και τοπικών φορέων και να συντονίζεται από μια υπηρεσία. Παράλληλα θα πρέπει να έχει ως στόχο τη βιομηχανική αριστεία, όσον αφορά την περιβαλλοντική και κοινωνική επίδοση των επιχειρήσεων.

Η συμμετοχή του κοινού κατά τη φάση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης συνήθως διασφαλίζεται μέσω δημόσιων ακροάσεων ή γραπτών απόψεων. Ωστόσο, η ερμηνεία του «κοινού που επηρεάζεται» και πρέπει να προσκληθεί στη διαδικασία είναι μάλλον προβληματική και έχει ως αποτέλεσμα σε πολλές χώρες δικαστικές διαμάχες. [Πηγή:

“Synthesis report on legislation and regulatory framework related to sustainable aggregate

resources management in selected South East European countries”, SARMa]

Σ ε λ ί δ α | 31



Εικ . 15: Το λατομείο του Άραξου βρίσκεται μέσα σε Ζώνη Φυσικής Προστασίας. Η περιοχή

γύρω από το λατομείο χαρακτηρίζεται ως υψηλής βιοποικιλότητας λόγω της γειτνίασής της με τους υγροτόπους του Φυσικού Πάρκου Στροφιλιάς-Κοτυχίου [Πηγή: Προσωπικό φωτογραφικό

αρχείο του συγγραφέα]

32 | Σ ε λ ί δ α



4. Παράμετροι-κλειδιά για τη

βιωσιμότητα της βιομηχανίας

Ο όρος «Βιώσιμη Ανάπτυξη» αναφέρεται στην επί‐

τευξη οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης με

τρόπους που δεν εξαντλούν τους φυσικούς πόρους

μιας χώρας.

Η Κοινωνική “ Άδεια” Λειτουργίας υφίσταται όταν

ένα μεταλλευτικό έργο έχει την έγκριση και την

ευρεία αποδοχή της γειτονικής και ευρύτερης κοι‐

νωνίας. Είναι μια άδεια που δεν παρέχεται μόνο

από τις αρχές, από πολιτικές δομές, ή από το νομι‐

κό σύστημα, αλλά πρέπει επίσης να προέλθει και

από την αποδοχή που δίδεται από τις γειτονικέςκοινότητες. Η κοινωνική αποδοχή της αξιοποίησης

των πόρων πρέπει να επιτευχθεί σε πολλά επίπε‐

δα, αλλά πρέπει να ξεκινήσει από τις τοπικές κοι‐

νωνίες και να εδραιωθεί σταθερά.

Σ ε λ ί δ α | 33



4.1 Γενικά

Όταν αξιολογούνται οι πιθανές επιπτώσεις της εξόρυξης πόρων για την παραγωγή αδρανών για την κοινωνία και τη φύση,

είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτές οι

επιπτώσεις μπορεί να αφορούν όχι μόνο το χώρο εξόρυξης αλλά και όλες τις συναφείς υποδομές και άλλες εγκαταστάσεις, όπως δρόμοι προσπέλασης, μεταφορικές ταινίες,σπαστήρες, χώροι απόθεσης, κλπ. Επιπλέον, οι επιπτώσεις αφορούν όλες τις φάσεις του έργου από την αρχική αναζήτηση και την λειτουργία του λατομείου (συμπεριλαμ-βανομένων και των επεκτάσεων) μέχρι το τελικό κλείσιμο και την αποκατάστασή του.Για το θέμα αυτό, ένα καλό εργαλείο είναι ο ψηφιακός σχεδιασμός της ανάπτυξης του λατομείου, ο οποίος επιτρέπει τη μελέτη διαφορετικών σε ναρίων και συζητήσεις με-

ταξύ των ιδιοκτητών και των τοπικών ενδιαφερομένων φορέων.

Η αποτροπή ή η μείωση των επιπτώσεων κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός λατομείου καθορίζονται επίσης σε σημαντικό βαθμό από τις αποφάσεις που λαμβάνο- νται με βάση τη μελέτη σκοπιμότητας και κατά τη φάση του σχεδιασμού του έργου. Η υιοθέτηση κατάλληλων μέτρων περιορισμού των επιπτώσεων μπορεί να βοηθήσει στο να μειωθούν ή και να εξαλειφθούν κάποιες από τις αρνητικές επιπτώσεις της εξόρυ-ξης. Η ευαισθησία του περιβάλλοντος στο οποίο προτείνεται να λάβει χώρα η εξόρυ-ξη είναι επίσης ένα θέμα μεγάλης σημασίας.

Σήμερα, οι περιορισμοί που τίθενται από την ισχύουσα εθνική και Ευρωπαϊκή νομο-θεσία απαιτούν από την εξορυκτική βιομηχανία βελτιωμένη περιβαλλοντική επίδοση.

Συνεπώς, απαιτείται η εφαρμογή καινοτόμων και βελτιωμένων μεθόδων/τεχνικών που συμβάλλουν στη μείωση ορισμένων επιπτώσεων όπως ο θόρυβος, η σκόνη και οι εκ -πομπές αερίων ή οι δονήσεις.

Στις μέρες μας, η εξορυκτική βιομηχανία υπόκειται επίσης σε πιέσεις που προέρχο- νται από τις τοπικές κοινωνίες και τις τοπικές αρχές και συνεπώς ένα από τα ενδιαφέ-ροντα των εταιρειών είναι να βελτιώσουν σε μεγάλο βαθμό τη δημόσια εικόνα τους.

Συνοψίζοντας, η βιομηχανία των αδρανών πρέπει να λάβει υπόψη τα παρακάτω:

‐ Υπάρχει επείγουσα ανάγκη σε παγκόσμια κλίμακα για τη βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος και συνεπώς όλων των ανθρώπινων και βιομηχανικών δραστηριο-

τήτων που ενδεχομένως προκαλούν περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο τομέας των αδρανών δεν μπορεί να μην συμμετέχει.

‐ Η κοινωνία είναι πιο ενήμερη, ευαισθητοποιημένη και απαιτητική σε ζητήματα που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της εξόρυξης αδρανών.

‐ Το νομοθετικό πλαίσιο είναι πιο αυστηρό ειδικά όταν οι λατομικές δραστηριότη-τες γειτνιάζουν με προστατευόμενες περιοχές όπως οι Natura 2000.

‐ Ο τομέας των αδρανών αντιμετωπίζει αυξημένη ανταγωνιστικότητα όσον αφορά την ποιότητα των αδρανών και την εμπορική τους αξία.

Μέσα στο παραπάνω πλαίσιο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εξόρυξη υλοποιεί-ται στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης από μικρομεσαίες επιχειρήσεις που λειτουργούν με παραδοσιακές πρακτικές. Αυτός ο μάλλον συμβατικός χαρακτήρας του τομέα των

34 | Σ ε λ ί δ α



Σ ε λ ί δ α | 35

αδρανών καθιστά σχετικά δύσκολη την υιοθέτηση των απαραίτητων τεχνολογικών και διαχειριστικών αλλαγών που θα συμβάλλουν στη βιώσιμη λειτουργία της βιομη-χανίας. Συμπερασματικά, η λατομική βιομηχανία στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης πρέπει

άμεσα να αναθεωρήσει τις στρατηγικές, τις εφαρμοζόμενες μεθοδολογίες και τη νοο-

τροπία της έχοντας ως στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη.

4.2 Καλές πρακτικές

Ως «καλές πρακτικές» ορίζονται «οι ιδανικές στρατηγικές για να αντιμετωπιστούν αναγνωρισμένες δυσμενείς επιπτώσεις που προκαλούνται από διαδικασίες ή διεργασί-ες χρησιμοποιώντας τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ). Αυτές μπορεί να ε-φαρμοστούν σε όλη τη διάρκεια ζωής του λατομείου, από τις αρχικές έρευνες και το

στάδιο της παραγωγής έως το κλείσιμο και τη μετέπειτα αποκατάσταση».[http://www.goodquarry.com/ glossary]

Σε αρκετές περιπτώσεις οι καλές πρακτικές καθορίζονται από νόμους και κανονι-σμούς, με τελικό στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημιουργία υγιέστε-ρου και ασφαλέστερου χώρου εργασίας. Ωστόσο, ένα πλήθος ζητημάτων που περι-λαμβάνονται στις καλές πρακτικές βασίζονται στην εμπειρία και στην επιστημονική εργασία και παρόλο που δεν καλύπτονται από κανονισμούς, θεωρούνται πιο αποδοτι-κά για την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Σε αρκετές περιπτώσεις η εφαρμογή των

καλών πρακτικών έχει επίσης θετικές οικονομικές επιπτώσεις, επειδή αποφεύγονται

δράσεις καθαρισμού των αποβλήτων ή επιπρόσθετες δράσεις αποκατάστασης. [Πηγή:

Synthesis report of baseline study reports of SARMa model sites; Activity 3.1 (Best practices).


4.2.1 Ξεκινώντας από το σχεδιασμό

Ο ολοκληρωμένος και έγκαιρος σχεδιασμός ενός λα-τομείου παραγωγής αδρανών θεωρείται ως ένας πα-ράγοντας-κλειδί για την επιτυχημένη λειτουργία του.Ο σχεδιασμός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλα τα νομοθετικά, τεχνικά, περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά θέματα που μπορεί να έχουν επιπτώσεις

στη λειτουργία του λατομείου από τη φάση της ανά-πτυξης έως τα στάδια μετά την παύση της λειτουργί-ας. Ο καλός σχεδιασμός έχει ως αποτέλεσμα μια συ-

νολικά επιτυχημένη λειτουργία. Με αυτήν την έννοια:

‐ Υπάρχοντες και υπό σχεδιασμό νομοθετικοί περιορισμοί και θέματα σχεδιασμού χρήσεων γης πρέπει να εκτιμηθούν σωστά και έγκαιρα.

‐ Νέα τεχνολογικά επιτεύγματα σε σχέση με μεθόδους παραγωγής θα πρέπει να εξεταστούν και να εφαρμοστούν κατά το σχεδιασμό της δραστηριότητας. Τέτοιες καινοτόμες τεχνικές προσφέρουν καλύτερη επίδοση σε θέματα υγείας και ασφά-

λειας και έχουν τη δυνατότητα να εμποδίσουν ή να ελαχιστοποιήσουν τις περι-βαλλοντικές επιπτώσεις.



‐ Θα πρέπει να εξετασθεί η πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί κατά την παραγωγή εξοπλισμός νέας γενιάς. Ο εξοπλισμός αυτός είναι ίσως πιο ακριβός κατά την α-γορά του, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδειχθεί πολύ καλύτερη επιλογή από τον παραδοσιακό, επειδή μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα της μονά-

δας, να απαιτεί λιγότερη συντήρηση και να έχει καλύτερη περιβαλλοντική από-

δοση, όσον αφορά τις εκπομπές αερίων καύσης, την κατανάλωση ενέργειας, κλπ.‐ Η βιώσιμη λειτουργία πρέπει να εδραιωθεί με συνεχή αλληλεπίδραση ανάμεσα

στις οικονομικές, παραγωγικές και περιβαλλοντικές συνιστώσες. Στην βασική ομάδα του έργου κατά τα στάδια σχεδιασμού και λειτουργίας θα πρέπει να συμ-μετέχουν ειδικοί σε θέματα περιβάλλοντος.

‐ Τα σχέδια εκμετάλλευσης θα πρέπει να περιλαμβάνουν και τα σχέδια αποκατά-στασης. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να καθορισθούν από τις αρχικές μελέτες οι γεωμορφές, οι χρήσεις γης και ο τύπος φυτοκάλυψης/αποκατάστασης.

‐ Η ανάπτυξη στρατηγικής για το τοπίο πριν την έναρξη του έργου συμβάλλει στη

μείωση τω ν επιπτώσεων.

‐ Είναι χρήσιμο να υιοθετηθούν καλές πρακτικές από άλλες επιτυχημένες λατομι-κές επιχειρήσεις.

Προτάσεις:

Προετοιμάστε έγκαιρα ολοκληρωμένα σχέδια, λαμβάνοντας υπόψη τους νο-μοθετικούς περιορισμούς. Αναγνωρίστε κρίσιμα στάδια για τη διαχείριση των

χρήσεων γης

Προετοιμάστε αρχικές μελέτες εκτίμησης της ποιότητας του τοπίου σε τοπικό επίπεδο και εκτιμήστε πλήρως τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Αναπτύξτε στρατηγική τοπίου και σχέδια αποκατάστασης από τα αρχικά στά-δια, έχοντας υπόψη τη χρήση της περιοχής μετά το κλείσιμο του λατομείου

Εφαρμόστε ψηφιακά εργαλεία για το σχεδιασμό

Σχεδιάστε το έργο σας ενσωματώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερες νέες τεχνολογίες

Εντοπίστε πιθανές κοινωνικές αντιθέσεις από τα πολύ αρχικά στάδια του σχε-διασμού και ξεκινήστε διάλογο για όλα τα σχετικά θέματα

Μάθετε από άλλες επιτυχημένες «ιστορίες» και μετατρέψτε τα προβλήματα και τις δυσκολίες σε ευκαιρίες

4.2.2 Ανατίναξη

Η ανατίναξη είναι η κύρια διερ-γασία εξόρυξης που χρησιμοποι-

είται στα περισσότερα λατομεία παραγωγής αδρανών. Οι ανατι-

νάξεις προκαλούν θόρυβο, δονήσεις και αναθυμιάσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν

36 | Σ ε λ ί δ α



γειτονικούς οικισμούς. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθούν εκτοξεύσεις θραυσμάτων σε μεγάλες αποστάσεις. Ο βαθμός θρυμματισμού του πετρώματος κατά την εξόρυξη ε-ξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τεχνική ανατίναξης που χρησιμοποιείται. Αυτός

στη συνέχεια επηρεάζει την αποδοτικότητα των θραυστήρων και το ποσοστό των πα-

ραγόμενων λεπτομερών. Ο σωστός σχεδιασμός της ανατίναξης επιτρέπει τον ελεγχό-

μενο θρυμματισμό του πετρώματος, την περιορισμένη εκτόξευση θραυσμάτων και το μειωμένο κόστος ανατίναξης και φόρτωσης.

Οι καλές πρακτικές ανατίναξης θα πρέπει να περιλαμβάνουν χρήση βελτιωμένων τε-χνικών, όπως διαδοχικές ανατινάξεις οι οποίες προκαλούν περισσότερο αποδεκτά

επίπεδα δονήσεων. Για τη μείωση του θορύβου προτείνεται η χρήση νέων τεχνολο-

γιών. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να τηρούνται τα όρια δο νήσεων και θορύβου που έχουν καθοριστεί από τη νομοθεσία.

Προτάσεις:

Κάνετε διαδοχικές ανατινάξεις για να μειώσετε τις δονήσεις

Χρησιμοποιήστε σύγχρονες τεχνολογίες για να μειώσετε το θόρυβο

Δημιουργείστε και διατηρήστε τα αρχεία παρακολούθησης δονήσεων και θορύβου

Επιβεβαιώστε ότι ένας σωστός σχεδιασμός ανατίναξης γίνεται με στόχο τη μείωση του αριθμού των θραυσμάτων που εκτοξεύονται, του κόστους ανατί- ναξης & φόρτωσης και του καλύτερου ελέγχου θρυμματισμού του εξορυσσό-μενου υλικού

4.2.3 Ατμοσφαιρική ρύπανση

Στην ευρύτερη λατομική περιοχή μπορεί να προκληθεί ρύπανση του αέρα λόγω των εκπομπών λεπτομερούς υλικού (σκόνης) και αερίων. Οι καλές πρακτικές θα πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα και για τις δυο ομάδες ρύπων, δηλαδή χρήση συστη-μάτων αποκονίωσης για τη συλλογή

του λεπτομερούς υλικού, συλλογής

σκόνης στους μύλους, κλπ (Εικ . 16).Οι πιθανές πηγές εκπομπών σκόνης,όπως δρόμοι ή λατομικές περιοχές θα πρέπει να διαβρέχονται (Εικ . 17 και 19). Η εσωτερική μεταφορά των υλι-

κών θα πρέπει να γίνεται με καλυμμέ- νες μεταφορικές ταινίες ή με φορτηγά διαβρέχοντας ελαφρά τα υλικά. Η εξω-τερική μεταφορά των υλικών θα πρέπει

να γίνεται με καλυμμένα οχήματα ή χρησιμοποιώντας άλλα συστήματα καταστολής της σκόνης.

Εικ . 16: Φίλτρο συλλογής σκόνης


Σ ε λ ί δ α | 37



Εικ . 17: Σύστημα διαβροχής στο λατομείο του ποταμού Taro στην Ιταλία

[Πηγή: Pilot site report – Case study: Taro River alluvial fan (Province of Parma, Italy)]

Προτάσεις:

Λάβετε μέτρα για τη μείωση εκπομπών σκόνης και αερίων

Εγκαταστήστε συστήματα αποκονίωσης για τη συλλογή των λεπτομερών υλι-

κών

Χρησιμοποιήστε συστήματα συλλογής σκόνης στους σπαστήρες

Διατηρήστε τα συστήματα μεταφοράς/θραύσης καλυμμένα

Διαβρέξτε τους δρόμους ή τις λατομικές περιοχές εκπομπών σκόνης

Φροντίστε η μεταφορά των υλικών μέσα στο λατομείο να γίνεται με καλυμ-μένες μεταφορικές ταινίες ή διαβρέξτε ελαφρά τα υλικά

Διασφαλίστε ότι η μεταφορά των υλικών στους δημόσιους δρόμους γίνεται με καλυμμένα οχήματα ή χρησιμοποιείστε άλλα συστήματα καταστολής σκόνης

Επιβεβαιώστε ότι γίνεται συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των

εκπομπών σκόνης και αερίων και ελέγξτε αν υπερβαίνονται τα σχετικά όρια

38 | Σ ε λ ί δ α



Σ ε λ ί δ α | 39

Πρέπει να γίνεται συστηματική πα-ρακολούθηση και εκτίμηση των εκ -πομπών αερίων και σκόνης (Εικ . 18).

Εάν τα θεσμοθετημένα όρια υπερβα

νονται, οι αντίστοιχες μονάδες που

προκαλούν εκπομπές θα πρέπει να ελέγχονται.

ί-

Εικ . 18: Σύστημα παρακολούθησης εκπο-μπών σκόνης

[Πηγή: Preparatory site report of Araxosquarry; Activity 3.1.


4.2.4Θόρυβος

Ο θόρυβος στα λατομεία προέρχεται συνήθως από δυο κύριες πηγές: Μηχανήματα (σταθερά, π.χ σπαστήρες, ή κινούμενα, π.χ φορτηγά) και ανατινάξεις. Ο θόρυβος απο-τελεί γενικά ένα από τα κύρια θέματα που ανακύπτουν κατά το σχεδιασμό ενός νέου

λατομείου ή την επέκταση ενός υπάρχοντος. Οι ιδιοκτήτες του λατομείου θα πρέπει

να παρέχουν πληροφορίες για τα υφιστάμενα και τα προβλεπόμενα επίπεδα θορύβου στα διαφορετικά στάδια λειτουργίας του λατομείου και να περιγράφουν λεπτομερώς τα μέτρα περιορισμού του. [http://www.goodquarry.com/glossary]

Οι προτεινόμενες καλές πρακτικές θα πρέπει να περιλαμβάνουν συστηματική παρα-κολούθηση του θορύβου και σύγκριση με τα ισχύοντα νομοθετικά όρια ή τους περι-

βαλλοντικούς όρους του λατομείου, εγκατάσταση συστημάτων μείωσης του θορύβου και χρήση κατάλληλων τεχνικών και υλικών ανατίναξης. Οι οχλήσεις σε κατοικημέ- νες περιοχές μπορούν να αποφευχθούν εάν κατασκευαστούν νέοι παρακαμπτήριοι δρόμοι.

Προτάσεις:

Παρακολουθείστε συστηματικά το θόρυβο και συγκρίνετε τις μετρήσεις με τα νομοθετικά όρια και τους ειδικούς περιβαλλοντικούς όρους για το κάθε λατο-μείο

Εγκαταστήστε συστήματα μείωσης του θορύβου

Αποφεύγετε τους περιττούς θορύβους και μειώστε τις εκπομπές θορύβου, π.χ απενεργοποιήστε τον εξοπλισμό όταν δεν είναι σε χρήση, αποφύγετε την μη αναγκαία ενεργοποίηση μηχανών, χρησιμοποιήστε λαστιχένιες επενδύσεις σε χοάνες, ανατρεπόμενα οχήματα, φορτηγά, σημεία μεταφοράς

Αποφεύγετε όπου είναι δυνατόν τη νυχτερινή εργασία κοντά σε ευαίσθητες περιοχές

Χρησιμοποιήστε κατάλληλες τεχνικές και υλικά ανατίναξης

Εξετάστε την κατασκευή νέων δρόμων ώστε να παρακάμψετε κατοικημένες περιοχές





4.2.5 Λεπτομερή υλικά και απόβλητα λατομείων

«Κάθε ουσία ή αντικείμενο που ο κάτοχός του απορρίπτει, σκοπεύει να απορρίψει ή απαιτείται να απορριφθεί» θεωρείται ΑΠΟΒΛΗΤΟ σύμφωνα με την Οδηγία-Πλαίσιο για τα Απόβλητα (Ευρωπαϊκή οδηγία (WFD) 2006/12/EC), όπως τροποποιήθηκε από

την νέα Οδηγία 2008/98/EC, που είναι σε ισχύ από το Δεκέμβριο του 2010. Τα από-

βλητα περιλαμβάνουν υλικά που δεν είναι πρωτογενή προϊόντα (δηλαδή, προϊόντα που παράγονται για την αγορά), αλλά προϊόντα τα οποία ο παραγωγός δεν σκοπεύει να τα χρησιμοποιήσει περαιτέρω με βάση το δικό του σκοπό παραγωγής, μετατροπής ή κατανάλωσης και τα οποία επιθυμεί να απορρίψει. Η εξόρυξη και οι σχετικές διαδι-κασίες επεξεργασίας στα λατομεία προκαλούν αναπόφευκτα την παραγωγή λεπτομε-ρών υλικών και αποβλήτων. Η ποσότητα και το είδος των υλικών εξαρτώνται από τη γεωλογία και τον τύπο του πετρώματος που εξορύσσεται, την αποτελεσματικότητα της εξόρυξης και της επεξεργασίας και την τοπική αγορά για λατομικά προϊόντα. Νέ-ες αγορές για αυτά τα λατομικά υλικά που δεν έχουν οικονομική αξία μπορεί να συμ-

βάλλουν στη μείωση των ποσοτήτων που παράγονται και σήμερα αποτίθενται σε σω-ρούς σε όλες τις χώρες. [http://www.goodquarry.com/glossary]

Υλικά που μπορούν να θεωρηθούν ως λατομικά απόβλητα περιλαμβάνουν υπερκείμε- να και ενδιάμεσα στείρα ( υλικά περιορισμένης αξίας που βρίσκονται πάνω ή ανάμεσα

στα στρώματα του εμπορεύσιμου αδρανούς υλικού) και απόβλητα επεξεργασίας (μη εμπορεύσιμα, κυρίως λεπτόκοκκα υλικά που παράγονται από την κοσκίνιση, τη θραύση και άλλες επεξεργασίες). Τα απόβλητα και τα λεπτομερή που προέρχονται από την παραγωγή αδρανών υλικών στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης είναι συνήθως α-δρανή. Οι παραγόμενες ποσότητες διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από λατομείο σε λα-τομείο, δηλαδή υπάρχουν λατομεία που δεν παράγουν απόβλητα και λατομεία αμμο-χάλικου που μπορεί να παράγουν απόβλητα υπό μορφή αργίλου και ιλύος.

Προτάσεις:

Προσπαθήστε να βρείτε χρήσεις για τα απόβλητα, π.χ για διαμόρφωση τοπί-ου, αποκατάσταση, ή λιθογόμωση

Διαμορφώστε και φυτέψτε τους σωρούς αποβλήτων το συντομότερο δυνατό

Διερευνήστε την πιθανότητα να επεξεργαστείτε τα ασβεστιτικά λεπτομερή με

σκοπό την παραγωγή χρήσιμων εμπορεύσιμων προϊόντων, π.χ πληρωτικών για εφαρμογές χαμηλών απαιτήσεων

Η διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων θα πρέπει να πραγματοποιείται σε

όλη τη διάρκεια ζωής του λατομείου

4.2.6Μεταφορά

Η οδική μεταφορά αποτελεί την πιο κοινή πρακτική μεταφοράς των αδρανών (Εικ .

19). Όταν τα λατομεία λειτουργούν μέσα ή κοντά σε προστατευόμενες ή σε κατοικη-μένες περιοχές, η μεταφορά των αδρανών μπορεί να προκαλέσει επιπτώσεις στην ά-γρια ζωή και στην κοινωνία λόγω της παραγωγής σκόνης και θορύβου και πρέπει να

40 | Σ ε λ ί δ α



ληφθούν διάφορα μέτρα με σκοπό α) να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις για τα άγρια ζώα και β) να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις για τις κατοικημένες περιοχές.

Στο λατομείο του Άραξου για παράδειγμα, κατασκευάστηκαν μια γέφυρα κι ένας δρόμος που παρακάμπτουν το γειτονικό χωριό για την προστασία της άγριας ζωής

(Lutra lutra Ευρωπαϊκή βίδρα) που ενδεχομένως απειλείται από τη μεταφορά των α-

δρανών με φορτηγά. [Πηγή: Preparatory site report of Araxos quarry; Activity 3.1.http://www.sarmaproject.eu/]

Προτάσεις:

Εξετάστε εναλλακτικές διαδρομές και χρησιμοποιείστε συστήματα καταστο-

λής θορύβου και προστασίας από τη σκόνη για την αποτροπή ή ελαχιστοποί-

ηση των επιπτώσεων

Μειώστε, όπου είναι δυνατό, την απόσταση μεταφοράς

Μεταφέρετε τα αδρανή σε ώρες μη αιχμής ή σε συγκεκριμένες ώρες της ημέ-ρας με μειωμένη κίνηση

Αναζητήστε εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς για μεγαλύτερες αποστάσεις,π.χ σιδηρόδρομους, κανάλια, εάν είναι δυνατό

Εξετάστε εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς από το λατομείο προς τη μονά-δα επεξεργασίας, π.χ μεταφορικές ταινίες

Χρησιμοποιείτε διαστρωμένους δρόμους μεταξύ του σημείου διαβροχής των τροχών και της εξόδου του λατομείου για να είναι πιο εύκολο το καθάρισμα

και να διασφαλίζεται η μη συσσώρευση λάσπης.

Εικ . 19: Εσωτερική μεταφορά με φορτηγά. Ο δρόμος είναι υγρός και το υλικό διαβρεγμένο.


Σ ε λ ί δ α | 41





4.2.7 Νερό

Το νερό είναι το κύριο συστατικό σε όλες τις επιφανειακές εκμεταλλεύσεις. Το νερό αλληλεπιδρά με την εξόρυξη των αδρανών, είτε ως επιφανειακή απορροή είτε ως τμήμα υδατικού ρεύματος κοντά στην εξόρυξη, είτε ακόμα και μέσα στην περιοχή

εξόρυξης όπως σε περιπτώσεις βυθοκόρησης. Επιπλέον, σε περιοχές που παρατηρεί-

ται έλλειψη νερού, η χρήση του ή οι επιπτώσεις ως προς τη διαθεσιμότητά του από το λατομείο είναι αμφιλεγόμενες.

Η ποιότητα του νερού μπορεί να υποβαθμιστεί λόγω ρύπανσης (κατά την εξόρυξη)και σταδιακών διαρροών (π.χ προϊόντων πετρελαίου). Η προτεινόμενη καλή πρακτική στις περιοχές εξόρυξης είναι να αποφεύγεται η ρύπανση του νερού και να ελέγχεται η

ποιότητα τόσο του επιφανειακού όσο και του υπογείου νερού.

Προτάσεις:

Παρακολουθείστε την ποιότητα των επιφανειακών και των υπογείων νερών Εγκαταστήστε σταθμούς μέτρησης της ποιότητας του νερού και λαμβάνετε

συνεχείς μετρήσεις

Χρησιμοποιήστε δομές για την προστασία της ποιότητας του νερού (π.χ αδιαπέ-ραστα γεωυφάσματα για την κάλυψη της περιοχής συντήρησης του εξοπλισμού)με σκοπό την αποτροπή της ρύπανσης των υπογείων νερών Εκτελέστε υδρογεωλογικές μελέτες για την παρακολούθηση των μεταβολών της

ποιότητας του νερού

4.2.8 Καλές κοινωνικές πρακτικές

Η αναγνώριση των αξιών, ενδια-

φερόντων, και στόχων των ενδια-

φερομένων μερών και η κλίμακα στην οποία εφαρμόζονται είναι το πρώτο βήμα για την επίλυση πο-λύπλοκων θεμάτων που επηρεά-

ζουν την ικανότητα μιας περιοχής να διατηρεί και να διασφαλίζει την προμήθεια των αδρανών.

Τα περισσότερα προβλήματα ανάμεσα σε ένα λατομείο και μια τοπική κοινωνία εμ-φανίζονται όταν κυριαρχεί διάθεση αντιπαράθεσης και όχι συνεργασίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά σε υποβαθμισμένες περιοχές, μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι δυνα-τόν να γίνουν σημαντικές περιβαλλοντικές βελτιώσεις ως αποτέλεσμα της λειτουργίας και της μετέπειτα αποκατάστασης ενός λατομείου. Μια μελλοντική χρήση η οποία είναι επωφελής για την κοινωνία είναι επίσης ευκαιρία ώστε αυτή να αποζημιωθεί για τις όποιες οχλήσεις υπήρχαν κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του λατομείου. Η κοι-

νωνική αποδοχή είναι αποφασιστική για την ομαλή υλοποίηση των λατομικών δρα-στηριοτήτων και θα πρέπει να αποκτηθεί όσο γίνεται νωρίτερα, κατά το στάδιο του σχεδιασμού.

42 | Σ ε λ ί δ α



Προτάσεις:

Διασφαλίστε κοινωνική αποδοχή αν είναι δυνατόν από το στάδιο του σχεδι-ασμού

Λάβετε υπόψη και σεβαστείτε τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Ενημε-

ρώστε και εκπαιδεύστε τους τοπικά ενδιαφερόμενους φορείς. Συμπεριλάβετέ τους σε έναν εποικοδομητικό διάλογο

Βελτιώστε και διατηρήστε την επικοινωνία με τους τοπικά ενδιαφερόμενους

φορείς μέσω, π.χ σειράς συναντήσεων, ημερίδων εργασίας, φυλλαδίων, συ- νεδριών ανταλλαγής απόψεων και αφισών

Κατανοήστε την πρωταρχική χρήση των μονοπατιών από τους ανθρώπους και τα άγρια ζώα και μεριμνήστε ώστε οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις να είναι σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση

Παρέχετε αντισταθμιστικά οφέλη όπου οι επιπτώσεις είναι εκτεταμένες

4.2.9 Αποκατάσταση

Η αποκατάσταση της διαταραγμένης περιοχής και η ανάπλασή της είναι μια διαδικασία που ξεκινά ακόμα και πριν τη λειτουργία του λατομείου και διαρκεί έως και μετά το κλείσιμό του. Αυτή είναι

μια πολύ σημαντική φάση, επειδή η α- ντίληψη του κοινού ως προς τη λειτουργία ενός λατομείου συνήθως εστιάζει στα σχέ-δια αποκατάστασης. Η επιτυχία του κάθε σχεδίου αποκατάστασης εξαρτάται από τον καλό σχεδιασμό, τη διαβούλευση μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων μερών και τους

ρεαλιστικούς στόχους που θέτει. Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί δεξιό-

τητες πολλών ειδικοτήτων, ευελιξία και δημιουργικότητα.

Η αποκατάσταση ενός λατομείου/μεταλλείου στο παρελθόν βασιζόταν στην παραδο-σιακή προσέγγιση: «Πρώτα εξορύσσουμε και μετά αποκαθιστούμε». Σήμερα εφαρμό-ζεται μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση, όπως: «Πρώτα αναπτύσσουμε το σχέδιο

αποκατάστασης και μετά εξορύσσουμε».

Τα σχέδια αποκατάστασης θα πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε οι περιο-χές μετά το κλείσιμο του λατομείου να αποκτήσουν μια αισθητική ισορροπία με τον περιβάλλοντα χώρο. Επιπλέον, τα κατάλληλα αποκατεστημένα λατομεία αποκτούν προστιθέμενη αξία συγκρινόμενα με λατομεία στα οποία δεν έλαβε χώρα αποκατά-σταση. Στην Κροατία για παράδειγμα, μια εταιρεία ετοίμασε σχέδιο αποκατάστασης

για τη μετατροπή ενός εξοφλημένου λατομείου σε κέντρο υποδοχής μεταναστευτικών

πτηνών που θα αποτελεί τμήμα του δικτύου Natura 2000. [Πηγή: Activity 3.2-SSM model

sites: Sava River (Trstenik) case study-the Zagrebač ka county -Croatia]

Η δημιουργία ενδιαιτημάτων και οι βελτιώσεις μέσω των σχεδίων αποκατάστασης δεν μπορούν ποτέ να αντισταθμίσουν την απώλεια πολύτιμων περιοχών φυσικού περιβάλλοντος. Ωστόσο, η βιομηχανία μπορεί να συνεισφέρει μέσω καλών πρακτικών

Σ ε λ ί δ α | 43



σε εθνικό, περιφερειακό και ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο με τη δημιουργία μια σειράς ενδιαιτημάτων σε κατάλληλα αποκατεστημένα λατομεία.

44 | Σ ε λ ί δ α

Προτάσεις:

Υιοθετήστε μια ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ προστασίας της φύσης και δραστηριοτήτων εξόρυξης

Ξεκινήστε αποκατάσταση από την αρχή της εξόρυξης, καθώς έτσι η διεργα-σία γίνεται ευκολότερη και πιο αποδοτική

Συζητήστε τα σχέδια αποκατάστασης πριν την υλοποίησή τους με τους τοπικά ενδιαφερομένους φορείς και εφαρμόστε τα

Προσαρμόστε το σχέδιο αποκατάστασης έγκαιρα σύμφωνα με την πιθανή

μελλοντική χρήση του λατομικού χώρου μετά το κλείσιμό του (εάν καθορίζε-ται στα τοπικά σχέδια ανάπτυξης, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές και την κοινωνία)

Δημιουργήστε νέες εγκαταστάσεις, όταν το σχέδιο αποκατάστασης σχετίζεται με αλλαγές χρήσεων γης (λίμνες με αδιαπέραστους πυθμένες σε περιπτώσεις βαθιών λατομείων ή αθλητικές εγκαταστάσεις ή πάρκα αναψυχής ή υγροτό-πους)

Αποκαταστήστε τα φυσικά στοιχεία (π.χ ρέματα, κλπ)

Αποκαταστήστε την υποβαθμισμένη περιοχή χρησιμοποιώντας είτε το έδαφος που απομακρύνθηκε και αποθηκεύτηκε κατά την αρχική φάση ανάπτυξης του λατομείου, είτε προμηθευόμενοι εδαφικό υλικό από άλλες περιοχές

Δημιουργείστε φυτώρια κατά τη διάρκεια ζωής του λατομείου για την διευκό-λυνση της αποκατάστασης με τοπικά είδη

Διασφαλίστε ότι φυτεύονται κατάλληλα είδη

Μην επιτρέπετε σε καμία περίπτωση να παραμείνει οποιαδήποτε μορφή ρύ-

πανσης



5. Βασικές προτάσεις προς τις τοπικές αρχές και κοινωνίες

Ο προσδιορισμός των αναγκών σε αδρανή και ο

έγκαιρος σχεδιασμός των χρήσεων γης από τις αρ‐

χές σε τοπικό επίπεδο, θεωρούνται εξαιρετικής

σημασίας για τη βιώσιμη διαχείριση των πόρωνκαι τη βιώσιμη διάθεση των αδρανών από διάφο‐

ρες πηγές. Η αύξηση της ευαισθητοποίησης όσον

αφορά στην ανακύκλωση αναμένεται επίσης να

συμβάλλει στην αποτελεσματική αξιοποίηση των

αδρανών. Η τοπική κοινωνία μπορεί να ασκήσει

σημαντική επιρροή στις αρχές κατά το στάδιο της

λήψης αποφάσεων, υπό την προϋπόθεση ότι γνω‐ρίζει τις επιπτώσεις της εξόρυξης. Προτείνεται να

χρησιμοποιηθούν από τις τοπικές αρχές εργαλεία

βασισμένα στην Ανάλυση του Κύκλου Ζωής ώστε

να αναγνωρισθούν και να ποσοτικοποιηθούν τα

περιβαλλοντικά φορτία που σχετίζονται με την

παραγωγή των αδρανών.

P a g e | 45



5.1 Ανάπτυξη σχεδίων σε τοπικό επίπεδο

Σε όλες τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης υπάρχει ένα σύνολο νόμων που ρυθμίζουν την λειτουργία των λατομείων. Ωστόσο, η εθνική/περιφερειακή πολιτική για το μεταλλευ-τικό σχεδιασμό δεν είναι ισοδύναμα αναπτυγμένη σε όλες τις χώρες της περιοχής αυ-τής και σε όποιες είναι αποτελεί την εξαίρεση παρά τον κανόνα. Η ευθύνη του σχεδι-

ασμού ανήκει στις εθνικές ή περιφερειακές αρχές, ανάλογα με το βαθμό αποκέντρω-σης που υπάρχει σε κάθε χώρα. [Πηγή: Synthesis Report, Work Package 4, Action 2 – Pro-

viding a Sustainable Supply Mix of Aggregates: State-of-the-art in South-East Europe. http://www.sarmaproject.eu/]

Σε κάθε περίπτωση, όταν σχεδιάζονται ζώνες προτεραιότητας για την εξόρυξη αδρα- νών, οι κρατικές αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις θέσεις των τοπικών αρχών.

Η πρόσβαση στη περιοχή εξόρυξης θεωρείται πολύ μεγάλης σημασίας για την παρα-γωγή των αδρανών. Η πρόσβαση καθορίζεται από τον σχεδιασμό των χρήσεων γης,τις σχετικές πολιτικές και τη νομοθεσία. Σε κάποιες χώρες της ΝΑ Ευρώπης, οι με-

ταλλευτικοί νόμοι προβλέπουν δημόσιες ακροάσεις κατά τη διάρκεια των συζητήσε-ων για τον σχεδιασμό των χρήσεων γης. Σχεδόν όλες οι χώρες διατηρούν μητρώα σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο σχετικά με τα αποθέματα των αδρανών, συνήθως ως υποσύνολο του εθνικού/περιφερειακού μητρώου των μεταλλευμάτων. Ωστόσο, σε αρκετές χώρες τα μητρώα αυτά δεν ενημερώνονται τακτικά ούτε είναι σε ψηφιακή μορφή. Τα μητρώα είναι αξιόπιστα στις χώρες όπου ο σχ εδιασμός των χρήσεων γης λαμβάνει υπόψη την εξόρυξη των αδρανών. Από την άλλη πλευρά, μητρώα για τις ποσότητες των μεταλλευτικών αποβλήτων σπανίως είναι διαθέσιμα. [Πηγή: “Synthesis

report on legislation and regulatory framework related to sustainable aggregate resources

management in selected South East European countries”, SARMa ] Η διαδικασία σχεδιασμού της διαχείρισης και της διάθεσης των αδρανών σε τοπικό επίπεδο αν και διαφέρει από χώρα σε χώρα στη ΝΑ Ευρώπη θεωρείται ότι βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο, παρά το γεγονός ότι οι εκτιμήσεις των τοπικών αρχών για τις ανάγκες σε αδρανή σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο θεωρούνται απαραίτητες ώστε να σχεδιαστεί έγκαιρα ο τρόπος κάλυψής τους. Η σύνταξη χαρτών χρήσεων γης που πε-ριλαμβάνουν τους γνωστούς και τους πιθανούς πόρους των αδρανών μπορεί να απο-τελέσει στέρεη βάση για τη βιώσιμη διαχείρισή τους. Συνεπώς οι τοπικές κοινότητες θα πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία σχεδιασμού των χρήσεων γης από τα αρχι-

κά στάδια.

Προτάσεις:

Προσδιορίστε και εκτιμήστε τις ανάγκες σε αδρανή σε τοπικό επίπεδο και αναπτύξτε εγκαίρως σχέδια για τον τρόπο κάλυψής τους

Προετοιμάστε χάρτες χρήσεων γης και σχέδια για την ενημέρωση της τοπικής κοινότητας με στόχο την αποφυγή αδικαιολόγητων αντιπαραθέσεων και τη διασφάλιση των απαιτούμενων ποσοτήτων αδρανών

Διασφαλίστε ότι οι κοινότητες είναι ενήμερες σε τοπικό επίπεδο για τα με-ταλλευτικά σχέδια όπως επίσης για τη διαθεσιμότητα και τις απαιτήσεις σε

ορυκτούς πόρους

46 | P a g e





5.2 Βελτίωση γνώσης και ευαισθητοποίηση

Οι τοπικές κοινότητες μπορούν να επηρεαστούν από όλες τις πιθανές επιπτώσεις που συζητήθηκαν στο κεφάλαιο 3 του Εγχειριδίου. Οι συσσωρευμένες επιπτώσεις ενός αριθμού παραγόντων σε ένα άτομο ή μια κοινότητα μπορεί να είναι πολύ σημαντικές.

Η βελτιωμένη γνώση του κοινού και η ευαισθητοποίηση για τις περιβαλλοντικές, οι-

κονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της μεταλλευτικής ανάπτυξης συνεπάγεται ότι η τοπική κοινότητα μπορεί να ασκήσει αξιοσημείωτη επιρροή με διάφορους τρόπους στις αρχές που λαμβάνουν αποφάσεις.

Επιπρόσθετα, οι τοπικές αρχές και οι κοινότητες θα πρέπει να είναι προετοιμασμένες για την περίοδο μετά το κλείσιμο των λατομείων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εξετά-

σουν και να συγκρίνουν τις εναλλακτικές επιλογές για τη μελλοντική χρήση των εξο-φλημένων λατομικών περιοχών από τα αρχικά στάδια. Θα πρέπει επίσης να απαιτή-σουν από τους ιδιοκτήτες των λατομείων να αναπτύξουν ολοκληρωμένα σχέδια απο-κατάστασης και να τα κοινοποιήσουν στις τοπικές κοινότητες.

Προτάσεις:

Εξετάστε τα συνολικά χαρακτηριστικά της περιοχής, όπως απασχόληση, και σταθμίστε προσεκτικά τα οφέλη και τις αρνητικές επιπτώσεις της εξόρυξης

Γεφυρώστε το επικοινωνιακό χάσμα μεταξύ των ιδιοκτητών των λατομείων και της τοπικής κοινότητας. Διατηρήστε και διευκολύνετε την επικοινωνία

Ενθαρρύνετε τη διαβούλευση και τη συμμετοχή της κοινότητας

Εξετάστε την ανάγκη να συζητηθούν με τους ιδιοκτήτες οι συνθήκες σχεδια-σμού, όσον αφορά: i) τα όρια δονήσεων, θορύβου και εκπομπών σκόνης ii)τους δρόμους μεταφοράς, και iii) τα μέτρα παρακολούθησης

Συζητήστε με τις τοπικές κοινότητες και καθορίστε, από τα αρχικά στάδια, τη χρήση του χώρου μετά το κλείσιμο του λατομείου

Προσπαθήστε να είστε αντικειμενικά ενημερωμένοι προτού κρίνετε ή εκφρά-σετε έντονα παράπονα

Προσπαθήστε να συνεργάζεστε και να μην είστε προκατειλημμένοι

Εξετάστε το ενδεχόμενο για λήψη ανταποδοτικών μέτρων

5.3 Αποτροπή παράνομης λειτουργίας λατομείων

Τα κρατικά συστήματα ελέγχου χρειάζεται να βελτιωθούν και οι διαδικασίες αδειοδό-τησης χρειάζεται να απλοποιηθούν έτσι ώστε να αποτραπούν οι παράνομες λατομικές δραστηριότητες. Σε μερικές χώρες της ΝΑ Ευρώπης η επιβολή πολύ υψηλών προστί-μων στους παράνομους ιδιοκτήτες λατομείων σε συνδυασμό με εντατικές επιθεωρή-σεις από τις αρμόδιες αρχές έχει συμβάλλει στη ραγδαία μείωση της παραγωγής α-

δρανών από παράνομες δραστηριότητες. Η παράνομη εξόρυξη μπορεί επίσης να απο-θαρρυνθεί, εάν απαιτείται από τους δημόσιους φορείς ή τους ιδιώτες κατασκευαστές

P a g e | 47



πιστοποιητικό προέλευσης των ορυκτών πρώτων υλών. [Πηγή: Activity 3.2-SSM model

sites: Sava River (Trstenik) case study-the Zagrebač ka county –Croatia]

Επειδή υπάρχουν ανεπαρκή μητρώα για τις λατομικές δραστηριότητες σε αρκετές

χώρες της ΝΑ Ευρώπης, προβλέπεται ότι η δημιουργία σχετικών δυναμικών βάσεων δεδομένων που θα ενημερώνονται συστηματικά μπορεί να συνεισφέρει στην αποτρο-

πή παράνομων δραστηριοτήτων.Οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές θα πρέπει να συντονίσουν τις προσπά-θειές τους για την αποτροπή των παράνομων δραστηριοτήτων. Αυτές οι προσπάθειες

μπορούν να είναι πιο αποδοτικές, εάν χρησιμοποιηθούν κατάλληλα εργαλεία παρακο-

λούθησης.

Η εφαρμογή σύγχρονων εναέριων τεχνικών παρακολούθησης (συνοδευόμενες από επί τόπου επιθεωρήσεις) μπορεί να προσφέρει στις αρχές ένα χρήσιμο εργαλείο για παρα-κολούθηση μόνιμων και παράνομων λατομικών δραστηριοτήτων. Μια τέτοια τεχνική επιδείχθηκε στα πλαίσια του έργο SARMa, μέσω της μελέτης περίπτωσης του ποτα-

μού Taro (Ιταλία), η οποία βασίζεται στο σύστημα LIDAR (τηλεπισκόπηση με χρήση ακτινοβολίας laser). Η μέθοδος επιτρέπει τον έλεγχο τόσο μικρών όσο και μεγάλων περιοχών και υλοποιείται με πτήση με αεροπλάνο πάνω από τις υπό παρακολούθηση περιοχές. [Πηγή: Pilot site report – Illegal quarrying. Case study: Taro River alluvial fan

(Province of Parma, Italy)]

Οι τοπικές κοινότητες μπορούν και θα πρέπει να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην αποτροπή της παράνομης εξόρυξης, συμβάλλοντας στην παρακολούθηση των παρά- νομων δραστηριοτήτων.

Προτάσεις:

Αναπτύξτε, διατηρήστε και χρησιμοποιήστε αποτελεσματικές μεθόδους πα-ρακολούθησης και εργαλεία για τον έλεγχο των παράνομων δραστηριοτήτων

Αναπτύξτε και διατηρήστε τον κοινωνικό διάλογο και τους δίαυλους επικοι-

νωνίας για την διευκόλυνση της αποτελεσματικής παρακολούθησης των πα-

ράνομων δραστηριοτήτων

Απλοποιήστε και επιταχύνετε τις διαδικασίες αδειοδότησης

Επιβάλετε υψηλά πρόστιμα στους παράνομους ιδιοκτήτες

Αποκαταστήστε τα εγκαταλειμμένα λατομεία

Καθιερώστε πιστοποιητικό προέλευσης των προς πώληση αδρανών

Συνεισφέρετε στη σύνταξη μητρώων εξόρυξης

5.4 Ενίσχυση της ανακύκλωσης

Μια από τις κύριες προκλήσεις του έργου SARMa ήταν να ενισχύσει τις προσπάθειες

για ανακύκλωση και να ενθαρρύνει τις πολιτικές με στόχο τη Βιώσιμη Προμήθεια των

Αδρανών από διάφορες πηγές. Από τη διεξαχθείσα έρευνα προέκυψε ότι οι περισσό-τερες χώρες της ΝΑ Ευρώπης δεν έχουν αρχίσει ακόμα να εξετάζουν όλες τις πιθανές πηγές όσον αφορά την παραγωγή αδρανών από δραστηριότητες ανακύκλωσης. Επι-

48 | P a g e



πλέον, τα δεδομένα που απαιτούνται για τη διαχείριση των σχετικών πόρων δεν θεω-ρούνται επαρκή.

P a g e | 49

Προτάσεις:

Διερευνήστε τις δραστηριότητες ανακύκλωσης ως πιθανές πηγές παραγωγής

αδρανών Βελτιώστε τη γνώση αναφορικά με τις δυνατότητες της ανακύκλωσης μεταλ -

λευτικών και βιομηχανικών αποβλήτων για παραγωγή αδρανών

Λάβετε υπόψη την ανακύκλωση αδρανών από Απόβλητα Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΚΚ ) ώστε να συμπληρωθεί η απαιτούμενη ποσότητα των αδρανών σε τοπικό επίπεδο

Εξετάστε την εγκατάσταση εργοστασίων ανακύκλωσης σε κοντινά εγκατα-λειμμένα λατομεία, όταν αξιολογείται τις πιθανές χρήσεις τους μετά την παύ-

ση των δραστηριοτήτων

5.5 Παρουσίαση νέων εργαλείων λήψης αποφάσεων

Η Συνεκτίμηση του Κύκλου Ζωής (Life Cycle Thinking - LCT) όπως επίσης και η Ανάλυση του Κύκλου Ζωής (Life Cycle Assessment - LCA) είναι οι επιστημονικές προσεγγίσεις πίσω από τις σύγχρονες περιβαλλοντικές πολιτικές και επιχειρηματικές αποφάσεις που σχετίζονται με τη Βιώσιμη Κατανάλωση και Παραγωγή (Sustainable

Consumption and Production - SCP). Η Ανάλυση του Κύκλου Ζωής χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε παγκόσμια κλίμακα ως ένα ολοκληρωμένο εργαλείο, το ο-ποίο επιτρέπει να γίνουν κατανοητές οι περιβαλλοντικές επιπλοκές των προϊό- ντων/αγαθών από την εξόρυξη των πόρων, διαμέσου της παραγωγής, της χρήσης και της ανακύκλωσης μέχρι την απόρριψη των αποβλήτων. [Πηγή: Life Cycle Assessment

(LCA) Guidelines; Activity 3.3 (Recycling ). http://www.sarmaproject.eu/]

Οι μελέτες Ανάλυσης του Κύκλου Ζωής συμβάλλουν στην αποφυγή επίλυσης ενός περιβαλλοντικού προβλήματος με ταυτόχρονη δημιουργία άλλων προβλημάτων. Για το λόγο αυτό αποτελούν ένα ζωτικό και πολύ ισχυρό εργαλείο υποστήριξης αποφά-

σεων, το οποίο συμπληρώνει άλλες μεθόδους.

Προτάσεις:

Υιοθετήστε τη Συνεκτίμηση του Κύκλου Ζωής (Life Cycle Thinking) για τη λήψη αποφάσεων

Εξετάστε τη χρήση εργαλείων Ανάλυσης του Κύκλου Ζωής για τη βελτίωση

της βιώσιμης παραγωγής και της ανακύκλωσης των αδρανών



50 | Σ ε λ ί δ α

6. Επιλεγμένοι όροι και ορισμοί

Αδρανή (Aggregates): Κοκκώδη ή λεπτομερή υλικά, είτε φυσικής προέλευσης (άμμος και χα-

λίκι) είτε παραγόμενα μετά από θραύση (σπασμένο πέτρωμα), τα οποία όταν συνδεθούν (με τσιμέντο, ασβέστη ή πίσσα) ή ακόμη και ως έχουν, χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ενός τμήματος ή ολοκλήρου κτιρίου ή δομικού έργου. [Πηγή: SARMa glossary]

Ανάλυση του Κύκλου Ζωής (Life cycle analysis): Η Ανάλυση του Κύκλου Ζωής είναι η διερ-γασία της εκτίμησης των επιπτώσεων που προκαλεί ένα προϊόν στο περιβάλλον σε όλη τη διάρ-

κεια της ζωής του. Συμβάλλει στην αύξηση της αποτελεσματικότητας αξιοποίησης των πόρων και στη μείωση της περιβαλλοντικής ευθύνης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη των

περιβαλλοντικών επιπτώσεων είτε ενός προϊόντος είτε της λειτουργίας που είναι σχεδιασμένο να επιτελεί. Η Ανάλυση του Κύκλου Ζωής αναφέρεται ευρέως ως ανάλυση από την «αρχή έως

το τέλος της ζωής του». Τα βασικά σημεία της Ανάλυσης του Κύκλου Ζωής είναι: (1) ο προσ-διορισμός/ποσοτικοποίηση των περιβαλλοντικών φορτίων που περιλαμβάνονται, π.χ . η ενέρ-

γεια και οι πρώτες ύλες που καταναλώνονται, οι εκπομπές και τα απόβλητα που παράγονται,(2) η αξιολόγηση των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων λόγω των φορτίων αυτών, και (3)

η αποτίμηση των διαθέσιμων επιλογών για περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. [Πη-γή: SARMa glossary]

Ανάπλαση (Restoration): Δράση που λαμβάνει χώρα σε μια περιοχή μετά από ανθρωπογενή υποβάθμιση ή αλλοίωση ώστε να αποκαταστήσει ή να βελτιώσει την οικολογική της αξία. Oόρος χρησιμοποιείται συχνά για την αποκατάσταση που διέπεται από οικολογικές αρχές και

προωθεί την ανάκτηση της οικολογικής ακεραιότητας μιας περιοχής, και την επαναφορά του

αρχικού (πριν την εξόρυξη) οικοσυστήματος σε σχέση με όλες τις δομικές και λειτουργικές του πτυχές. [Πηγή: EC Guidance, 2010]

Απόβλητα (Waste): Ως απόβλητα αναφέρονται τα υλικά που δεν είναι πρωτογενή προϊόντα (δηλαδή προϊόντα που παράγονται για την αγορά), αλλά προϊόντα τα οποία ο παραγωγός δεν

σκοπεύει να τα χρησιμοποιήσει περαιτέρω με βάση το δικό του σκοπό παραγωγής, μετατροπής ή κατανάλωσης και τα οποία επιθυμεί να απορρίψει. [Πηγή: SARMa glossary]

Αποκατάσταση (Rehabilitation): Η διεργασία μετατροπής της εγκαταλειμμένης σε χρήσιμη γη,η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τόσο λύσεις μηχανικού όσο και οικολογικές λύσεις. Η ανά-

πλαση φυσικών οικοσυστημάτων συχνά αποτελεί μέρος της διαδικασίας κλεισίματος ενός λα-τομείου και της αποκατάστασής του. [Πηγή: EC Guidance, 2010]

Αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων (Resource efficiency): H πρακτική σύμφωνα με την οποία η πρωταρχική θεώρηση της χρήσης των υλικών ξεκινά με βάση την αρχή «Μείωση –

Επαναχρησιμοποίηση – Ανακύκλωση – Επισκευή» σε φθίνουσα σειρά προτεραιότητας. [Πηγή:

SARMa glossary]Βέλτιστες Πρακτικές (Best practices): Μέθοδοι και τεχνικές που οδηγούν πάντοτε σε πολύ

καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με αυτά που επιτυγχάνονται με άλλους τρόπους, και οι ο-ποίες χρησιμοποιούνται ως σημεία αναφοράς, δηλαδή ως πρότυπα για σύγκριση. Δεν υπάρχει,

ωστόσο, πρακτική που να είναι η βέλτιστη για τον καθένα ή για κάθε περίσταση, και καμία βέλτιστη πρακτική δεν παραμένει βέλτιστη για μεγάλο διάστημα, καθώς οι άνθρωποι συνεχί-

ζουν να βρίσκουν καλύτερους τρόπους για να επιτυγχάνουν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα.[Πηγή: SARMa glossary]

Βιώσιμη Ανάπτυξη (Sustainable Development): Ένας βασικός στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η ανάγκη να διασφαλιστεί η επαρκής προμήθεια ορυκτών για την κάλυψη των οικονομι-

κών αναγκών, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις της μεταλλευτι-κής δραστηριότητας στο περιβάλλον. [Πηγή: SARMa glossary]



Σ ε λ ί δ α | 51

Βιώσιμη Διαχείριση Πόρων για Παραγωγή Αδρανών [SARM - Sustainable Aggregates Re-source Management)]: Η Βιώσιμη Διαχείριση των Πόρων για Παραγωγή Αδρανών διασφαλίζει

την αποδοτική, με χαμηλές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις εξόρυξη σε λατομεία,

συμπεριλαμβανομένης και της διαχείρισης των αποβλήτων [Πηγή: SARM α glossary]

Βιώσιμη Προμήθεια Αδρανών από Διάφορες Πηγές (SSM – Sustainable Supply Mix): Η Βιώσιμη Προμήθεια Αδρανών προϋποθέτει τη χρήση διαφόρων πηγών, συμπεριλαμβανομένων

των ανακυκλωμένων αποβλήτων και των βιομηχανικών παραπροϊόντων (π.χ σκωρίες), τα οποία μεγιστοποιούν τα καθαρά οφέλη της προμήθειάς τους στο μέλλον. [Πηγή: SARM α glossary]

Δευτερογενή αδρανή (Secondary aggregates): Τα αδρανή που παράγονται ως απόβλητα (άλ -

λων λατομικών και) μεταλλευτικών δραστηριοτήτων, ή βιομηχανικών διεργασιών (π.χ . από-βλητα ανθρακωρυχείων ή μεταλλείων, σκωρία υψικαμίνων, τέφρα λιγνιτικών σταθμών, από-βλητα επεξεργασίας καολίνη και σχιστολίθων, απόβλητα κατεδαφίσεων/κατασκευών και επι-

σκευών δρόμων), εξαιρώντας την κιμωλία και τις αργίλους/σχιστολίθους που επεξεργάζονται αρχικά για παραγωγή αδρανών. [Πηγή: SARM α glossary]

Ενδιαφερόμενοι φορείς (Stakeholders): Άτομα ή οργανισμοί που επηρεάζονται ή θα επηρεά-

σουν ένα πρόγραμμα, ένα έργο ή μια δράση. [Πηγή: EC Guidance, 2010]Εξορυκτικά απόβλητα (ή μεταλλευτικά απόβλητα) [Extractive waste (or mining waste)]:

Απόβλητα που προέρχονται από την αναζήτηση, εξόρυξη, επεξεργασία και αποθήκευση των

ορυκτών πόρων και τη λειτουργία των λατομείων. [Πηγή: SARM α glossary]

Εξόρυξη (Extraction): Η εξόρυξη περιλαμβάνει απομάκρυνση υλικών από το έδαφος και μετα-

φορά τους σε μονάδα παραγωγής σε μορφή κατάλληλη για επεξεργασία. Αναφέρεται επίσης ως έννοια σε μεταλλεία και λατομεία. [Πηγή: SARM α glossary]

Επαναχρησιμοποίηση (Re-use): Η χρήση μη επιθυμητών υλικών σε άλλη εφαρμογή χωρίς

σημαντική επιπρόσθετη επεξεργασία. Αναφέρεται επίσης σε επαναχρησιμοποίηση του νερού σε

λατομεία. [Πηγή: EC Guidance, 2010]

Λατομείο (Quarry): Περιοχή στην οποία εξορύσσονται αδρανή με επιφανειακή εκμετάλλευση.

Μπορεί επίσης να αναφέρεται και ως επιφανειακό μεταλλείο (surface mine), ανοικτό λατομείο (open pit) ή υπαίθριο ορυχείο (opencast mine), σε αντιδιαστολή με τη λέξη μεταλλείο, η οποία

ορίζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο ως υπόγεια δραστηριότητα. [Πηγή: SARM α glossary]

Λατομείο αμμοχάλικου (Pit): Μια περιοχή ανοικτής επιφανειακής εκμετάλλευσης από την

οποία εξορύσσεται ένας ορυκτός πόρος και στη συγκεκριμένη περίπτωση αμμοχάλικο. [Πηγή:SARM α glossary]

Μείωση (Mitigation): Μέτρα που λαμβάνονται με σκοπό τη μείωση ή ακόμα και την εξάλειψη των αρνητικών επιπτώσεων ενός σχεδίου ή ενός έργου, κατά τη διάρκεια ή μετά την ολοκλή-

ρωσή του. [Πηγή: EC Guidance, 2010]

Παρακολούθηση (Monitoring): Συλλογή και ανάλυση επαναλαμβανόμενων παρατηρήσεων ή

μετρήσεων για την εκτίμηση των αλλαγών στις συνθήκες και στην πρόοδο επίτευξης ενός στό-

χου. [Πηγή: EC Guidance, 2010]

Παράνομη εξόρυξη αδρανών (Illegal quarrying): Η παράνομη εξόρυξη αδρανών περιλαμβάνει τις σχετικές δραστηριότητες που υλοποιούνται χωρίς να έχουν εκδοθεί όλες οι απαραίτητες άδειες ή δεν είναι συμβατές με την εθνική, οικονομική ή φορολογική νομοθεσία. [Πηγή:

SARM α glossary]

Πόροs (Resource): «Ορυκτός Πόρος» είναι μια συγκέντρωση ή εμφάνιση υλικού με οικονομικό

ενδιαφέρον μέσα ή πάνω στο φλοιό της γης σε τέτοια μορφή, ποιότητα και ποσότητα, ώστε να υπάρχουν βάσιμες προοπτικές για οικονομική εξόρυξη. Η θέση, η ποσότητα, η ποιότητα, η

συνέχεια και άλλα γεωλογικά χαρακτηριστικά ενός Ορυκτού Πόρου είναι γνωστά, μπορούν δε να εκτιμηθούν ή ερμηνευτούν με βάση ειδικά γεωλογικά χαρακτηριστικά και γνώσεις. Τα απο-



52 | Σ ε λ ί δ α

θέματα των Ορυκτών Πόρων υποδιαιρούνται, σε αύξουσα σειρά με βάση το βαθμό γεωλογικής εμπιστοσύνης, ως πιθανά, εκτιμώμενα και βέβαια (Pan-European Code for Reporting of Explo-ration Results, Mineral Resources and Reserves, 2008). [Πηγή: EC Guidance, 2010]

Σχεδιασμός χρήσεων γης (Land use planning): Δραστηριότητα που κυρίως υλοποιείται από

την τοπική κυβέρνηση, και η οποία προτείνει χρήσεις γης για το κοινό και τους ιδιώτες, οι ο-

ποίες είναι συμβατές με τις πολιτικές των τοπικών κοινοτήτων και τις προτιμήσεις του κοινού.

Χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει αποφάσεις για τον καθορισμό ζωνών συγκεκριμένων δρα-στηριοτήτων σε διάφορες περιοχές. [Πηγή: SARM α glossary]

«Τεχνητό» αδρανές (Manufactured aggregate): Αδρανές που παράγεται από βιομηχανικές

δραστηριότητες, όπως επεξεργασία και επανεπεξεργασία αποβλήτων, παραπροϊόντων και δια-φόρων υπολειμμάτων. [Πηγή: SARM α glossary]

Φυσικός πόρος (Natural resource): Ένα «περιουσιακό στοιχείο» ή υλικό (ανόργανο και οργα- νικό) που αποτελεί το φυσικό κεφάλαιο ενός έθνους. Μερικές κατηγορίες φυσικών πόρων,

όπως τα ορυκτά, απαιτούν χρήση κεφαλαίων και ανθρωπίνων πόρων (πνευματική και φυσική

εργασία) για την εκμετάλλευσή τους (εξόρυξη, επεξεργασία, εμπλουτισμός) ώστε να υπάρχει

όφελος από την οικονομική τους αξία. Σε άλλους φυσικούς πόρους, όπως σε ένα σύστημα σπη-λαίων, μπορεί να αποδοθεί οικονομική ή όχι αξία, με βάση την ύπαρξή τους, χωρίς την ανάγκη για επενδύσεις σε ανθρώπινο και φυσικό κεφάλαιο ( υποδομές). [Πηγή: SARM α glossary]



Σ ε λ ί δ α | 53

7. Βιβλιογραφία

Agioutantis, Z., Maurigiannakis, S., Athousaki, A., 2011: “Synthesis report of baseline study

reports of SARMa model sites; Activity 3.1.”, http://www.sarmaproject.eu/;

Blengini, G. A., Garbarino, E., 2011: “Synthesis report of baseline study reports of SARMamodel sites; Activity 3.3 (Recycling)”. http://www.sarmaproject.eu/;

Blengini, G. A., Garbarino, E., 2011: “Life Cycle Assessment (LCA) Guidelines to be used inthe SARMa Project. Definition of a common methodology to boost use of LCA tools in

sustainable production and recycling of aggregates”, Romania Emilia Region, Politecnicodi Torino, http://www.sarmaproject.eu/;

Bruntland, G. (ed.), (1987): "Our common future: The World Commission on Environment andDevelopment", Oxford, Oxford University Press;

Cibin, U., Furin S., Ricciarelli F., Rizzati A.R., Romagnoli M., Scappini S., Segadelli S., Boggio P., Corradi A., Pelosio A., Ruffini A., 2010: “Pilot site report of Lanca dei Francesi, Activ-

ity 3.1”, http://www.sarmaproject.eu/;

Cibin, U ., Cera, M.C., Spotorno, C., Furin, S., Pelosio, A., Romagnoli, M., Rizzati, A.R., Marasmi, C., 2011: “Synthesis Report, Work Package 4, Action 2 – Providing a SustainableSupply Mix of Aggregates: State-of-the-art in South-East Europe”,http://www.sarmaproject.eu/;

Department of Mineral Resources and Petroleum Engineering , University of Leoben, 2010:“Planning policies and permitting procedures to ensure the sustainable supply of aggre-

gates in Europe”, Commissioned by UEPG;

European Commission, 2010: “Non-energy mineral extraction and Natura 2000” GUIDANCEDOCUMENT (EC Guidance on undertaking new non-energy extractive activities in accor-dance with Natura 2000 requirements);

Hamor, T., 2011: “Synthesis report on legislation and regulatory framework related to sustain-able aggregate resources management in selected South East European countries”; SARMa

report;

Hatzilazaridou K., Chalkiopoulou F., Papantoni H., 2010: “Preparatory site report of Araxosquarry; Activity 3.1”, http://www.sarmaproject.eu/;

Langer, W. H., 2002: “Managing and Protecting Aggregate Resources”, Open-File Report 02-415, U.S. Geological Survey;

Lekaj, G., Mati, S., Moisiu, L.., Plaku, E. “Study report of SARMα case study Bulqiza Albania(3.3 Recycling)”, SARMa report;

Marinescu M., 2010: Case study baseline study report of Revarsarea quarry; Activity 3.1 (Envi-ronmentally Friendly Practices). http://www.sarmaproject.eu/;

M ărun ţ iu M., Bindea, G., Marica, G.-S., Col ţ oi, O., Munteanu, M., 2011: “Synthesis report of

baseline study reports; Activity 3.2 (Illegal quarrying)”, http://www.sarmaproject.eu/;

Miko S., Hasan O., Kruk B., 2010: “Activity 3.2-SSM model sites: Sava River (Trstenik) case

study-the Zagrebačka county –Croatia”, SARMa report;

Simić V., Živanović J., Beljić Č , Životić D., Radivojevi M., 2010: “Preparatory site report of

Kovilovača quarry; Activity 3.1”, http://www.sarmaproject.eu/;

http://www.goodquarry.com/http://www.sarmaproject.eu/



















ΒΑΣΙΚΑ

ΣΗΜΕΙΑ

Περιορισμένη και μη αποδοτική επικοινωνία

μεταξύ παραγωγών και ενδιαφερομένων φορέων

Εκτεταμένες επιπτώσεις στο τοπίο και

περιορισμένη αποκατάσταση

Χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες

αδειοδότησης

Ελλειπής και ασυνεχής παρακολούθηση τωνπαράνομων δραστηριοτήτων

Μερική εκμετάλλευση πιθανών πόρων για

παραγωγή αδρανών και περιορισμένος βαθμός

ανακύκλωσης

Documents

SARMa Manual Resource Efficiency GR