Embed Size (px)
Citation preview
Proekt za akreditacija HACCP
Maj 2004
37507P
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
edP
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
edP
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
edP
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
edP
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
edP
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
edP
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
edP
ublic
Dis
clos
ure
Aut
horiz
ed
SODR@INA
1. Voved........................................................................................................................................................ 1
2. Teoretski istorijat ......................................................................................................................... 3
3. Aktuelna sostojba ............................................................................................................................. 5
Lokalna sredina ..................................................................................................................................... 5
Me|unarodna sredina............................................................................................................................. 9
4.Preporaki za ponatamo{en razvoj i podobruvawe ................................................................... 14
PRILOG 1: Predlo`ena programa za obuka ..................................................................................... 19
PRILOG 2: Predlo`ena ispitna programa ....................................................................................... 21
PRILOG 3: Kriteriumi, uslovi i proces za periodi~no ocenuvawe na procenitelite-
eksperti na HACCP................................................................................................................................. 23
PRILOG 4: Predlozi za konkretna dokumentacija na HACCP i kriteriumi za
za~lenuvawe na TS na HACCP................................................................................................................. 26
PRILOG 5: Organizacija na IARM ...................................................................................................... 28
PRILOG 6: Pregled na akreditivnite tela na EU ....................................................................... 29
PRILOG 7: Pregled na EA/MLD ............................................................................................................. 35
PRILOG 8: Osnovni elementi na sistem za kontrola na bezbednosta na hranata ....... 38
Zabele{ka/kratenki
- FSMS (SKBH)=Sistem za kontrola na bezbednosta na hranata
- TS=Telo za sertifikacija
- AT=Akreditivno telo
- Std=standard
- ME=Ministerstvo za ekonomija
- IARM=Institut za akreditacija na RM
- EA = Evropska sorabotka za akreditacija
- MLA (MLD) =Multilateralen dogovor
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 1
1. Voved
1.1 Bezbednosta na hranata e dominantno kriti~no pra{awe vo prehranbeniot
sektor.Obvrska na proizvoditelite e da nudat bezbedna hrana. Zatoa,
prehranbenite firmi treba da poka`at deka gi prezemaat site soodvetni merki za
efektivna kontrola na opasnostite od prehranbenite proizvodi. Glavniot
instrument za toa e sigurna primena na na~elata na HACCP (vklu~itelno dobra
zdravstvena praktika / aplikacii DZP), t.e. vostanovuvawe na efektiven sistem za
kontrola na bezbednosta na hranata (SKBH). Vo BJR Makedonija, primenata na SKBH
(FSMS) spored HACCP mo`e da im poslu`i na potrebite za:
- garantirawe javno zdravje i za{tita na potro{uva~ite preku bezbedna
hrana;
- po~ituvawe na nacionalniot zakon za hrana (HACCP e zadol`itelno barawe do
7/2003 g.);
- po~ituvawe na dogovorot na STO/SPSS, pa taka i ovozmo`uvawe izvoz na
hrana;
- po~ituvawe na zakonot na EU (93/43), pa taka i pridonesuvawe kon idnite
planovi za vlez vo EU.
1.2 Efektivnoto i sigurno funkcionirawe na SKBH (vo soglasnost so na~elata na
HACCP) mo`e da se poka`e samo preku akreditirano telo koe }e go sertificira
sistemot. Taka, sistemskata sertifikacija na HACCP e itna pazarna potreba.
Denes, Ministerstvoto za ekonomija vo BJR Makedonija gi pottiknuva
organizaciite da go podobruvaat svojot stepen na kvalitet i da se serificiraat
i/li akreditiraat, so toa {to im obezbeduva programa za finansirawe na 50% od
tro{ocite. Me|utoa, postavuvaweto na sistem HACCP mo`e da bide dosta skapo,
bidej}i Ministerstvoto za ekonomija vodi programa za finansirawe na tro{ocite
samo za standardot ISO 9001:2000 (a, ne za HACCP), dodeka pak, da se pokanat
stranski sertifikaciski ili akreditivni tela vo zemjata, e neprofitabilno.
1.3 Vo momentov, Nacionalnata institucija za akreditacija, koja ve}e se
formira{e vo BJR Makedonija, ne e dobro kvalifikuvana i opremena za
akreditirawe lokalni ku}i za sertifikacija HACCP spored poso~enite evropski
ramkovni upatstva. Ova rezultira vo golem jaz na pazarot, a pak, lokalnite
kompanii smetaat deka e te{ko vo ekonomska i operativna smisla da se primenat i
da se dobie sertifikat spored na~elata na HACCP. SEED, zaedno so drugi
donatorski institucii, se bori da go popolni ovoj jaz so donesuvawe stranski
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 2
tela za sertifikacija. Sepak, bidej}i ova e kratkoro~no re{enie, celta na SEED e
da ovozmo`i efektino formirawe i postavuvawe na akreditivno telo (AT) spored
HACCP vo BJR Makedonija vo ramkite na postoe~kata Nacionalna institucija za
akreditacija.
1.4 Vo ovie ramki, SEED go nazna~i KANTOR:
• tesno da sorabotuva so lokalen konsultant so cel da ja analizira
aktuelnata sredina i da gi prepora~a neophodnite ~ekori za formirawe AT
spored HACCP;
• da utvrdi AT na HACCP vo nekoja zemja od EU {to }e poslu`i kako najdobar
model primenliv za makedonski uslovi;
• da ja identifikuva soodvetnata grupa dr`avni pretstvanici od instituciite
koi se vklu~eni okolu pra{awata na HACCP, za da prepora~a nivno
za~lenuvawe vo AT na HACCP;
• da gi definira neophodnite uslovi i kriteriumi za poedinci koi mo`e da
stanat ~lenovi na AT na HACCP;
• da formulira programa za obuka za voobi~aeno voveduvawe na izbranite
poedinci vo AT na HACCP;
• da utvrdi ispitna ramka za postojano ocenuvawe na izbranite poedinci /
idni ~lenovi na AT na HACCP;
• da vostanovi proces za reevaluacija na znaeweto na ~lenovite na AT na
HACCP za “obnovuvawe” na nivnoto ~lenstvo.
1.5 Proektot }e se sproveduva vo tri fazi, kako {to sledi:
FAZA A: Celta na ovaa faza be{e da se razgleda aktuelnata sostojba vo BJR
Makedonija, da se predlo`i najdobro primenliviot operativen model za
AT na HACCP i da se prepora~a soodvetnite pretstavnici da stanat
~lenovi na AT. Vo tekot na posetata na Skopje, be{e razjasneto deka
ve}e e formirano Akreditativnoto telo na HACCP (IARM) spored
evropskite specifikacii za akreditacija (EA/MLD). Me|utoa, mo`e da se
napravat podobruvawa za zgolemuvawe na efikasnosta i efektivnosta vo
negovoto rabotewe. Zatoa, prvi~nite celi na proektot se delumno
modificirani vo smisla deka preporakite treba da se koncentriraat vrz
utvrduvawe na neophodnite dejstvija za podobruvawe na raboteweto na
neodamna formiranoto AT na HACCP.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 3
FAZA B: Celta na ovaa faza be{e da se izgotvat preporaki za osnovnite uslovi i
kriteriumi za za~lenuvawe na poedinci vo AT na HACCP, kako i da se
opi{e proces za periodi~no ocenuvawe na nivnite sposobnosti,
vklu~itelno formulirawe na ispitna i programa za obuka.
FAZA V: Ovaa faza vklu~uva odgovarawe na komentarite na SEED i davawe potrebni
pojasnuvawa.
1.6 Vo odnos na FAZATA A, Tabela 1.1 podolu gi opi{uva sostanocite {to se
odr`aa vo tekot na posetata na Skopje.
TABELA 1.1: Sostanoci odr`ani vo tekot na posetata na Skopje
IME ORGANIZACIJA Pozicija
Dr Vladimir
Kakurinov
Univerzitet Sv. Kiril i Metodij
(Zemjodelski Fakultet-Skopje)
Ass. Profesor
(Lokalen
konsultant)
Prof. Arsov
Qup~o
IARM-Institut za akreditacija Pretsedatel
Grkov Zoran IARM-Institut za akreditacija Generalen Direktor
Katerina
Orov~anec
Ministerstvo za ekonomija, Sektor za
privlekuvawe SDI
Rakovoditel na
edinica
Slobodan
Popovski
GTZ-Proekt za bilateralen dogovor Koordinator
Nikos Muzopulos RWTUV - SMAQVa proekt (od EAR) Lider na proektot
1.7 Za sproveduvawe na FAZATA B, bea revidirani naodite od prethodnata faza i
be{e daden pridones od me|unaroden referenten materijal, lokalniot konsultant,
kako i od Gr~koto akreditivno telo i op{toto iskustvo za sertifikacija i
standardizacija na HACCP.
2. Teoretski istorijat
2.1 Proektov ima iskombinirano dva glavni koncepta: “Akreditacija” i “HACCP”.
2.2 Koga stanuva zbor za akreditacijata, be{e posveteno vnimanie na faktot
deka standardizacijata, sertifikacijata i akreditacijata se me|usebno povrzani
postapki, koi stapuvaat vo interakcija za da gi zadovolat pazarnite potrebi i
da gi postignat o~ekuvawata. Specifikacijata za sertificirawe (standard na
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 4
sertifikacija), treba da se izbere i da se razvie so maksimalna soglasnost od
pazarnite ~initeli, i treba kolku {to e mo`no pove}e da se priznae/prifati.
Specifikaciite za sertificirawe, koi bile publikuvani od formalni tela za
standardizacija (nacionalni, evropski ili me|unarodni) se “oficijalno priznati
standardi” i ja sledat ovaa karakteristika.
2.3 Delovna firma ili organizacija mo`e da tvrdi deka odgovara na standardot
samo ako soodvetno telo za sertifikacija (TS), takvo koe ja sledi soodvetnata
sertifikaciska procedura, ñ izdalo sertifikat. Soodvetna sertifikaciska
procedura e procedura {to ja sledi treta strana/telo za sertifikacija, {to
rezultira vo pismena potvrda deka proizvodot ili uslugata odgovaraat na
poso~enite barawa (t.e. na standardot {to se sertificira).
2.4 Soodvetna treta strana/telo za sertifikacija e pogodno akreditirano TS,
koe uspe{no ja minalo postapkata za akreditacija. Postapkata za akreditacija e
postapka {to ja sledi ovlasteno telo so cel da izdade formalno priznanie deka
teloto ili liceto se sposobni da izvedat konkretni zada~i na sertificirawe.
Ovlastenoto telo voobi~aeno e nacionalno akreditivno telo, priznato od vladata,
za ocenuvawe (spored me|unarodno priznati standardi) organizacii koi davaat
uslugi na testirawe, inspekcija i kalibrirawe. Akreditivnoto telo (AT) treba da
gi pretstavuva site pazarni ~initeli (vklu~itelno op{testveni partneri) i da
funkcionira na soodveten na~in {to mu ovozmo`uva da bide potpisnik i prifatena
strana vo relevantni evropski ili me|unarodni dogovori (na pr.,
multilateralniot dogovor na EA). AT ne gi izveduva ocenuvawata samo, tuku
ocenuva i akreditira TS za prethodno definiran domen na akreditacija, t.e. za
odredeni oblasti od industrijata.
2.5 Ne e zadol`itelno TS da baraat akreditacija izri~ito od nivnoto
nacionalno AT. Me|utoa, AT ne mo`e da komentira za na~inot na koj
akreditiranoto TS (od drugo akreditivno telo) gi sproveduva svoite
sertifikaciski aktivnosti, bidej}i AT ne go ocenilo, nitu go akreditiralo ova
telo. Sepak, spored evropskata i me|unarodnata {ema, site akreditivni i tela za
sertifikacija treba da gi po~ituvaat istite standardi (relevantnite standardi
na serijata EN45000, vodi~ite ISO17000/ISO/IEC), i nemaat pravo da nudat
konsultantski uslugi, akreditacija i sertifikacija kako seopfaten paket.
2.6 Vo odnos na HACCP, se obrna vnimanie na faktot deka HACCP e i
zadol`itelen uslov (po zakon), i dobrovolen (pokrenat od pazarnite ili drugite
potrebi na klientite). Koga stanuva zbor za zakonodavnite/propi{ani uslovi,
javnite kontrolni vlasti gi inspektiraat prehranbenite kompanii za da ocenat
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 5
dali tie gi po~ituvaat na~elata na HACCP spored odredeni zakonski barawa.
Uspe{na ocena e preduslov za prodol`uvawe so rabota na taa kompanija.
2.7 Vo pogled na dobrovolnite/zakonskite barawa, telata za sertifikacija gi
revidiraat prehranbenite kompanii za da ja ocenat nivnata usoglasenost so
sistemot HACCP (SKBH) standard/specifikacija. Poradi prirodata na ova ocenuvawe,
uspe{na ocena ne e preduslov firmata da raboti, no, barem vodi do sertifikacija
(pazarna diferencijacija) i dokumentirani samokontrolni i sigurni dokazi /
demonstracija deka na firmata dobro ñ odi vo pogled na bezbednosta na hranata.
2.8 Zaemnoto prifa}awe na inspekciskite rezultati proizvedeni od dr`aven
avtoritet od strana na TS e predmet na zakon i/li odluka na dr`avnite vlasti.
Obi~no, ne postoi zaemno prifa}awe, bidej}i sertifikacijata HACCP se zasnova
na dobrovolen priod / samokontrolen preventiven sistem, dodeka dr`avnite vlasti
vr{at inspekcija na prehranbenite kompanii vo odnos na konkretni zakoni i
propisi.
2.9 Drugo pra{awe za zadol`itelnata inspekcija na HACCP e toa {to na
dr`avnata inspekciska vlast ne í treba akreditacija za inspekcijata (kako {to e
slu~aj so TS). Od dr`avnite inspekciski vlasti zavisi dali }e sakaat ili ne da
bidat akreditirani za svoite uslugi. Akreditacijata na dr`avnite inspekcii mo`e
da se upotrebi za podobruvawe i za demonstrirawe na nivnite sposobnosti da
sproveduvaat inspekcii na soodveten na~in (na pr., vrz osnova na EN45004).
2.10 Na krajot, naglasuvame deka eden sistem za sertificirawe HACCP treba da
bide vo soglasnost so site karaktersitiki na efektiven sistem za kontrola na
bezbednosta na hranata. SKBH obi~no se sostoi od 3 “dela / nivoa” kako {to e
prika`ano vo PRILOG 8: Osnovni elementi na sistem za kontrola na bezbednosta na
hranata. Zatoa, za da se polaga pravo na efektivnosta od sistemot HACCP i/li da
se bide uspe{no ocenet za adekvatnost, potrebna e usoglasenost na tri nivoa.
3. Aktuelna sostojba
Lokalna sredina
3.1 Vo BJR Makedonija, razviena e cela strategija vo oblasta na kvalitetot i
relevantnite pra{awa, koja se sproveduva preku regulativni dejstvija (na pr.,
voveduvawe novi zakoni) i operativni dejstvija (na pr., formirawe novi
institucii, mre`ni laboratorii i sertifikacii). Site ovie dejstvija se so
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 6
namera da gi stavat pra{awata za kvalitet pred javnata svest. Sproveduvaweto na
vakvata strategija e vo tek.
3.2 BJR Makedonija vo Dogovorot za stabilizacija i asocijacija (DSA) potpi{an
vo 2000g., se obvrza na harmonizacija so EU i trgovska liberalizacija, so
prioriteti na standardizacija, metrologija, akreditacija i ocena na
usoglasenosta. Do juli, 2002 g., Ministerstvoto za ekonomija rakovode{e so
metrologijata, standardizacijata i akreditacijata. Od juli 2002 g., Vladata
objavi novi zakoni za standardizacija, akreditacija (Sl. Vesnik 54/2002) i
metrologija, na toj na~in pokrenuvaj}i go osnovaweto na 3 nezavisni pravni
lica:
1. IMRM (Institut za metrologija na BJR Makedonija);
2. ISRM (Institut za standardizacija na BJR Makedonija);
3. IARM (Institut za akreditacija na BJR Makedonija), koj be{e formiran vrz
osnova na Zakonot za akreditacija i Odlukata na Vladata (O.J.14/2003).
Osnova~kiot dokument na IARM be{e odobren od Ministerstvoto za ekonomija
so podzakonski normativ ili naredba (spored zakonot za akreditacija).
3.3 IARM e posebna javna institucija (ne e sektor pri Ministerstvoto za
ekonomija) i zatoa se samobuxetira. Site raboti za na~inot na koj IARM prima
prihodni operativni sredstva se opi{ani vo osnova~kiot dokument na Institutot.
3.4 IARM funkcionira soglasno Zakonot za akreditacija, Odlukata za osnovawe,
formalnite standardi, site relevantni propisi, kako i statutot i aktot na
Sovetot. Sistemskata dokumentacija na IARM se sostoi od pove}e od 100
dokumenti. Operativnata dokumentacija za IARM e zasnovana na EN45003, EN45010,
ISO17011 i upatstvata na EA. IARM mo`e da akreditira tela za sertifikacija
spored standardite ISO17025 (za laboratorii za testirawe i kalibrirawe), EN45011
(za proizvodi), EN45012 (za sistemi), EN45013 (za kadri), i EN45004 /ISO17020 (za
inspekciski tela).
3.5 Do denes, IARM gi prezede site akreditivni obvrski (laboratorii za
testirawe i kalibrirawe, TS za proizvodi, TS za kvalitativni sistemi, TS za
sistemi za za{tita na `ivotnata sredina, TS za sertificirawe poedinci, i TS koi
izveduvaat monitoring). Akreditacijata za TS na HACCP potpa|a pod kategorijata
“TS za kvalitativni sistemi” i relevantnite tela za sertifikacija treba da
rabotat vo soglasnost so standardot EN45012. Isto taka, site prehranbeni pra{awa
se pokrieni vo domenot na akreditacija na IARM (dok. A45).
3.6 Lani, IARM postigna nekolku raboti, me|u koi i slednive:
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 7
- zakonski statut (dok. R01 “Statut na akreditivniot institut na Republika
Makedonija”), koj vo ~l. 9 ja naveduva mo`nosta za akreditirawe TS za
HACCP, a vo ~l. 13 gi objavuva 11-te ~lena na upravniot odbor/sovet;
- definicija na jasno dokumentirana misija i vizija;
- izgotvuvawe soodvetna dokumentacija za pridobivkite, celite, na~elata i
ulogata na akreditacijata;
- definicija na organizaciskata struktura;
- definicija na operativen i finansiski/resursen plan. Postoi plan za
vrabotuvawe 9 lica do krajot na 2004 g. i 14 lica do krajot na 2005 g.
(14 se smeta za adekvaten broj vraboteni za prviot period na rabotewe).
Me|utoa, finansiskite sredstva za vrabotuvawe nov personal se ograni~eni;
- koristewe nova zgrada za raboteweto (iako ima plan do po~etokot na juni
2004 g. da se izvr{i preselba na nova lokacija). Sepak, momentnata oprema
(vklu~itelno i kompjuterska infrastruktura) i kancelariite se lo{i;
- formulirawe lista na proceniteli/eksperti za obu~uvawe (od okolu 40
kandidati primeni na javen oglas, 17 polo`ija, dodeka dvajca od niv
rabotat vo prehranbeniot sektor). IARM planira{e da dostigne celosna
lista od okolu 20 proceniteli na po~etokot. Kako prv ~ekor, se planira
ovie proceniteli da bidat obu~eni vo juni za pra{awa od akreditacija
(kako {to se bara spored relevantnite standardi), a pri naredniot ~ekor
da polagaat ispiti za da se potvrdi nivnata sposobnost za u~estvo vo
ocenuvawa. Se planira da sledat tri sesii na obuka, dodeka poslednata se
planira da se slu~i vo slovene~ko akreditivno telo. Me|utoa, do sega, ne
e isplanirana konkretna obuka za sertifikacija spored HACCP i za pra{awa
od bezbednosta na hranata. Isto taka, ne se utvrdeni konkretni kriteriumi
za neophodnite ve{tini i znaewa {to treba da gi poseduvaat procenitelite;
- formulirawe na dokumentacija za sistemot na upravuvawe (vklu~itelno
statut - 14 postapki/propisi, 18 upatstva, nekolku rabotni formulari i
nekolku rabotni instrukcii). Ovoj sistem za dokumentacija go pokriva i
upravuvaweto na IARM, i funkcioniraweto na akreditivnite procesi.
Konkretno, regulativot R03 ja opi{uva postapkata na akreditacija vo odnos
na neophodni ~ekori i vklu~eni strani. Me|utoa, ne postoi upatstvena
dokumentacija specifi~na za procesot na ocena i akreditacija na TS spored
HACCP. Isto taka, sé u{te ne e razjasneto koj normativen dokument /
standard }e se koristi za TS spored HACCP;
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 8
- inicirawe postapki za ~lenstvo vo EA/MLD (aplikacija za ~lenstvo do EA,
preveduvawe na site dokumenti na IARM na angliski, itn.)
3.7 Celosnoto razvivawe na IARM vklu~uva tri fazi na postepen razvoj. Vo
momentov, IARM treba da ja zavr{i svojata prva mnogu va`na faza, koja se
koncentrira na menaxerski pra{awa i formulirawe dokumentaciski sistem za
institutot (primenuvan vo ramkite na proektot SMAQVa). Vtorata faza pove}e }e
se fokusira na obu~uvawe na kadrite na institutot (vklu~itelno i procenitelite
i drugite relevantni vraboteni), na podobruvawe na sposobnostite na
procenitelite (ispiti, u~estvo vo ocenuvawa itn.) na razvivawe na javnata
svest/promovirawe na bezbednosta na hranata i na razvivawe odnosi so relevantni
/ sli~ni evropski AT-a niz cela Evropa. Tretata faza na razvoj vklu~uva
studiski poseti na soodvetni akreditivni tela na EU.
3.8 Strategiska cel na Agencijata e da stane potpisnik na Multilateralniot
dogovor na EA (MLD) za zaemno priznavawe na rezultatite od testiraweto,
kalibriraweto, sertificiraweto i inspekciite vo site poliwa na akreditacija
(testirawe, kalibrirawe, sertificirawe na kvalitativni sistemi, sertificirawe
na proizvodi, na sistemi za kontrola na `ivotnata sredina, na personalot, na
inspekcijata).
3.9 Sertifikacijata HACCP e od golema va`nost, poradi va`nosta na
prehranbeniot sektor za lokalnata ekonomija. Vo posledniov period
zemjodelstvoto stana vtor u~esnik po golemina vo BDP na BJR makedonija (10,6%).
Sektorot za prerabotka na hrana u~estvuva so 5,4%. Zatoa, prehranbeniot sektor
(proizvodstvo i prerabotka) u~estvuva so vkupno 16%. Ovaa brojka poka`uva deka
prehranbeniot sektor stana najgolem i najva`en sektor za makedonskata
ekonomija. Vkupniot broj na vraboteni vo prehranbeniot sektor e 31.000,
rasporedeni na sledniov na~in:
o 210 lica vraboteni vo zemjodelski pretprijatija i zadrugi;
o 126 lica vraboteni vo hrano-prerabotuva~kite kompanii;
o 25 lica vraboteni vo firmite za pijalaci;
o 4 lica vraboteni vo firmite za prerabotka na dobito~na hrana;
o pove}e od 2.000 lica vraboteni vo restorani, hoteli i drugi
kapaciteti kade se slu`i hrana.
3.10 Prehranbeniot sektor e tesno povrzan so golem sinxir za trgovija so hrana
vo zemjata. Trgovijata so hrana vklu~uva okolu 12.500 trgovski pretprijatija
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 9
koi vrabotuvaat 24.000 lica so vkupna vrednost od okolu 250 milioni USD
godi{no.
3.11 Me|utoa, HACCP e praktika koja ne e mnogu poznata vo BJR Makedonija.
Prvi~noto istra`uvawe izvedeno od GTZ poka`uva malku vistinsko poznavawe i
razbirawe na na~elata na HACCP. Se ~ini deka formulirawe relevantna
informativna kampawa e itna potreba (minatite napori poka`aa nekakvi pozitivni
rezultati). Treba da se obrne posebno vnimanie na reizgotvuvawe na site pra{awa
od bezbednosta na hranata, za da se promovira HACCP kako ramka za efektivna
bezbednost na hranata, a ne kako “marketin{ko sredstvo”.
3.12 Vo pogled na inspekciite na bezbednosta na hranata, vo momentov vo BJR
Makedonija ima ~etiri kompanii aktivni na ova pole, od koi niedna sé u{te ne e
vo mo`nost da sertificira sistemi spored HACCP. Od druga strana, vo odnos na
propi{anite zadol`itelni inspekcii na bezbednosta na hranata, obvrskite gi
delat pet ministerstva (od koi 3 imaat glavni odgovornosti):
� Ministerstvoto za zemjodelie (negovata glavna odgovornost e primarniot
sektor, vklu~itelno testirawe i revidirawe);
� Ministerstvoto za zdravstvo (negovata glavna odgovornost gi vklu~uva
sekunadarniot i tercijarniot sektor za obezbeduvawe pogodnost na
proizvodite, vklu~itelno testirawe i revidirawe);
� Ministerstvoto za ekonomija (negovata glavna odgovornost vklu~uva pazarna
inspekcija, t.e. etiketirawe);
� Ministerstvoto za finansii (obezbeduva kvoti za uvoz i izvoz);
� Ministerstvoto za `ivotna sredina (se zanimava so pesticidi, rezidui,
otpad, itn.)
3.13 Sepak, vredi da se spomene deka aktuelnite inspekcii na hranata ne se
sproveduvaat na dobro strukturiran, planiran i dokumentiran na~in (kako {to
baraat relevantnite standardi za sertifikacija). Isto taka, odgovornostite ne
se sekoga{ jasni i doa|a do nekolku preklopuvawa me|u ministerstvata.
3.14 Od 2002 g. stapi na sila Zakonot za bezbednost na hranata i bezbednost na
proizvodite i materijalite {to se vo dopir so hrana (Sl. Vesnik br. 54/2002 od
15-ti juli 2002 g.) Konkretno, ovoj zakon veli:
^len 26. Hrano-proizvoditelite/prerabotuva~ite i trgovcite so hrana se
obvrzani da gi primenuvaat sistemite HACCP;
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 10
^len 50. Ispituvawa i analizi vr{at akreditirani laboratorii, ovlasteni od
Ministerstvoto za zdravstvo. Akreditacijata se izveduva spored propisite
za akreditacija;
^len 51. Na hrano-proizvoditelite/prerabotuva~ite i trgovcite so hrana im
se napla}a za laboratoriski tro{oci na ispituvawe i analiza;
^len 52. Hrano-proizvoditelite/prerabotuva~ite i trgovcite so hrana mo`e
da baraat inspekcii od drugi akreditirani laboratorii;
^len 56. Site hrano-proizvoditeli/prerabotuva~i se obvrzani da go
po~ituvaat ovoj zakon edna godina od datata na negovo objavuvawe vo
Slu`ben Vesnik (15-ti juli 2003 g.). Hrano-proizvoditelite/prerabotuva~ite
i trgovcite so hrana imaat obvrska eden mesec pred ovaa data da poka`at
deka gi implementirale sistemite HACCP (15-ti juni 2003 g.).
3.15 Spored ovoj zakon, Ministerstvoto za zdravstvo ja ima glavnata
odgovornost za vr{ewe revizii HACCP. Me|utoa, do formirawe soodvetna
inspekciska slu`ba za bezbednost na hranata, site ministerski inspekciski tela
}e prodol`at so svoite inspekcii, bez razlika dali se tie sli~ni na revizijata
HACCP ili ne.
3.16 Sepak, postojat znaci deka lokalniot status se menuva i deka pogore
spomenatiot zakon za bezbednost na hranata }e se modifikuva za da dade pravna
osnova za formirawe unificirana interministerska vlast za bezbednost na
hranata, takva {to }e prezeme celosna odgovornost za propi{ano/zadol`itelno
revidirawe HACCP.
Me|unarodna sredina
3.17 Sigurni nacionalni akreditivni tela mora da rabotat spored relevantnite
standardi EN45000 i ISO17000 i da u~estvuvaat vo EA/MLD. Vakvite nacionalni
akreditivni tela se ~lenovi na evropskata sorabotka za akreditacija (EA) i
potpi{aa obvrzuva~ki multilateralen dogovor (MLD) za ramnopravna evaluacija i
zaemno priznavawe na izve{taite i sertifikatite. EA redovno garantira deka site
~lenovi pravat uniformni barawa za akreditacija i redovno ocenuvaat dali
nivnite ~lenovi gi po~ituvaat dogovorenite pravila.
3.18 Evropsko AT mo`e da gi koristi soodvetnite evropski standardi vo serijata
standardi EN 45000 (na pr., EN45010, EN45003). Vakvite standardi EN se vo
soglasnost so uslovite na soodvetnite standardi ISO/IEC (serija 17000) / upatstva
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 11
(na pr., ISO17010-ISO/IEC G61, ISO17011-ISO/IEC G58). Taka, ne postojat pre~ki za
formirawe dogovori me|u ~lenovite na EA i drugite zemji.
3.19 Akreditaciite {to se dodeluvaat od strana na ~lenovite na Me|unarodnata
akreditivna federacija (International Accreditation Federation) / IAF Dogovor za
multilateralno priznavawe (Multilateral Recognition Arrangement) (MLA) ovozmo`uvaat na
kompaniite so akreditiran sertifikat za ocena na usoglasenosta vo eden del od
svetot da im se priznae takviot sertifikat nasekade niz svetot. Ova, poradi toa
{to MLA se zasnova na redovno nadgleduvawe na ~lenovite za da se osiguri
usoglasenosta na nivnite akreditivni programi. Zatoa, me|unarodnata trgovija se
potpira na sertifikati izdadeni od tela akreditirani od ~lenovite na EA/MLA.
3.20 EA izgotvi tolkuva~ki dokumenti (upatstva na EA). Upatstvata funkcioniraat
kako zaedni~ki upatstva za akreditivnite tela, akreditiranite laboratorii i
firmi. Tie bea izgotveni so cel da se harmoniziraat akreditivnite kriteriumi vo
EA. Od poseben interes se upatstvata EA-3/08 (Upatstva na EA za primena na EN 45010,
Vodi~ na IAF za primena na ISO/IEC Vodi~ 61 – Pra{awe 3), EA-2/02 (Politika i
proceduri na EA za Multilateralniot dogovor), EA-2/01 (Pravila na postapki), EA-
7/01(Upatstva za primena na EN45012), EA-2/01 (Dodatok 1 za kriteriumite za ~lenstvo
EA-2/01), itn.
3.21 Pri nivnata primena, ovie dokumenti se generi~ki. Na primer, EA-2/02 gi
opi{uva procedurite {to gi usvoi EA za evaluirawe i reevaluirawe na nacionalno
priznatite AT-a, funkcioniraweto na nivnite akreditivni {emi za da bidat
potpisnici na multilateralen dogovor na EA, itn. Ovie proceduri se celosno
bazirani na zaedni~kiot dokument ILAC/IAF za evaluirawe na edine~ni AT-a.
Potpisnicite mora, isto taka, da se pridr`uvaat do dokumentot EA-1/06
(Multilateralen dogovor).
3.22 Spored upatstvata na EA (a, vo vrska so standardite EN45000/ISO17000), vo
raboteweto na AT spored HACCP treba da se razgledaat nekolku pra{awa (kako {to
e poso~eno ili se podrazbira), vklu~itelno:
- ^lenovite na AT mora da se obvrzat deka }e gi po~ituvaat Aktot na
osnovawe i Pravilata na postapki na EA;
- ^lenstvoto vo EA e ograni~eno na nacionalno priznati akreditivni tela koi
ja rabotat akreditacijata kako neprofitna aktivnost;
- Upravniot odbor na AT i/li akreditivnite komiteti mora da gi odrazuvaat
site zainteresirani strani (t.e. da bidat sostaveni od site zna~ajni
strani). ^lenovite na AT-a na EA, na nacionalno nivo, tesno sorabotuvaat
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 12
so site zainteresirani strani i se odgovorni pred svoite neposredni
~initeli;
- ^lenovite na EA treba svoite aktivnosti taka da gi organiziraat {to da
obezbedat efikasen i kvaliteten servis koj odgovara na potrebite od
pazarot za ocenuvawe na usoglasenosta (t.e. industrijata, telata za ocena
na usoglasenosta, dr`avnite vlasti, potro{uva~ite itn.);
- Vo slu~aj AT da koristi drug normativen dokument za sertificirawe koj ne
e ISO9001, toj treba da bide javno poznat (na pr., priznaen standard).
Takviot dokument treba da im bide dobro razbirliv i poznat na site
relevantni strani. AT (i odnosnite TS) treba da imaat relevantna
kompetentnost za site aktivnosti na ocenuvawe i revizija;
- Bidej}i akreditacijata ostanuva kako posledno nivo na kontrola vo
aktivnostite na ocenuvawe na usoglasenosta, EA i nejzinite ~lenovi treba
taka da gi sproveduvaat svoite aktivnosti {to da se garantira tehni~ka
kompetentnost, nepristrasnost i integritet. ^lenovite na EA se obvrzuvaat
da ne nudat nikakva ocena na usoglasenosta koja e predmet na akreditacija
(ova ograni~uvawe va`i i za personalot na AT);
- Pridonesot na AT koe e ~len na EA e proporcionalen so obemot i domenot na
negovite aktivnosti i kompetentnost. Sekoj ~len mora, na redovna osnova,
da mo`e da poka`e deka gi zadovolil svoite finansiski i drugi obvrski
sprema EA. Osven {to ja pla}a svojata ~lenarina, sekoj ~len na EA se
obvrzuva aktivno da pridonesuva so cel da ñ ovozmo`i na EA da gi postigne
svoite celi vo soglasnost so osnovnite dokumenti;
- Svedo~eweto e su{tinski del od procesot na ocena na TS spored HACCP (za
da bide akreditirano od AT). Svedo~eweto zna~i deka AT ocenuva kako TS ja
izvr{uva revizijata na sertifikacijata na samoto mesto. Zaradi ova,
procenitelite mora da gi imaat neophodnite ve{tini i kompetentnost
(vklu~itelno revidirawe spored konkretno upotrebeniot normativen dokument
za sertifikacija);
- Za organizacijata (i vrabotuvaweto) AT ima postojan sekretarjat,
rakovoditel na AT ili povisok personal za poddr{ka. AT ima iskustvo od
funkcionirawe na akreditiven sistem, celosno e funkcionalno i ima dovolno
iskustvo za site aspekti na svoite akreditivni aktivnosti;
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 13
- AT treba da ima realizirano razumen broj akreditacii vo najmalku edna od
oblastite pokrieni so multilateralnite dogovori za koi se bara
potpisni~ki status;
- AT treba da ima pristap do soodvetna metrolo{ka infrastruktura koja na
akreditiranite organizacii im ovozmo`uva merewa {to mo`e da se sledat
spored nacionalni ili me|unarodni standardi na merewe;
- Nacionalno priznati AT-a koi ne se nitu ~lenovi na EA, nitu nejzini
asocijativni ~lenovi vleguvaat vo dogovor za sorabotka so EA pred da mo`e
da se realizira evaluacijata;
- Obukata na procenitelite na AT treba redovno da se programira (na pr.,
godi{no). Site proceniteli treba da bidat predmet na postojan monitoring;
- Komitetite za tehni~ka akreditacija imaat sovetodavna funkcija pri odluki
za barawa za tehni~ka akreditacija i za tehni~ki pra{awa vo pogled na
primenata na akreditivniot sistem. Taka, tie treba da se kompetentni i
dovolni spored domenot na AT;
- Se prepora~uvaat dokumentirani nasoki za procenitelite i personalot za
akreditivniot proces za da se nadopolni nivnoto znaewe vo nekolkute
oblasti, domen i standardi {to se koristat pri akreditacijata.
3.23 Vo pogled na normativniot dokument za sertifikacija HACCP, poradi nemawe
standard ISO ili EN, postojat nekolku pristapi:
- nekoi AT-a (kako danskoto DANAK, gr~koto ESYD i romanskoto RENAR) koristat
ofocijalno priznati standardi objaveni od nacionalni tela za
standardizacija.
- nekoi AT-a (kako holandskoto RVA) koristat nekolku specifikacii (na pr.,
holandski "kriteriumi za sistemsko ocenuvawe HACCP", 93/43, CAC-RPC1997, itn.)
Iako ovie specifikacii se objavuvaat od tim eksperti ili dr`avni tela,
tie nemaat kakarkteristika na standard (t.e. konsenzus pome|u site
~initeli na pazarot);
- nekoi AT-a (kako britanskoto BSI) ja koristat specifikacijata na
“ekonomskiot sektor” (na pr., specifikacijata BRC, koja be{e objavena od
Britanskite trgovci na malo). Iako vakvite specifikacii se dobri za
komercijalni transakcii, tie nemaat karakteristiki na standard (t.e.
konsenzus me|u site pazarni ~initeli).
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 14
3.24 AT mo`e da odbere bilo kakva specifikacija na HACCP, sé duri vakviot
standard e kompleten (vo odnos na specifikacija na sistem za kontrola na
bezbednosta na hranata). Sekako, AT mora da bide kompetentno spored ovaa
specifikacija.
3.25 Vo momentov, vo relevantniot tehni~ki komitet (TK) na ISO se diskutira
me|unarodniot standard FSMS (so {ifrata ISO22000). Sepak, ovoj standard e sé u{te
vo tek (ISO DIS22000) i vo TK na ISO }e se diskutira na krajot od juni 2004 g.
Zatoa, za nego se predviduva da stane standard vo tekot na 2005 g.
3.26 Nacionalnite prehranbeni vlasti ja kontroliraat primenata na propi{anite
barawa za HACCP (na pr., 93/43/EU). Vo nekoi zemji, uspe{nite inspekcii od
nacionalnite vlasti vrz prehranbenite firmi rezultiraat vo potvrdi HACCP.
Me|utoa, vakvite potvrdi nemaat karakteristiki na formalen sertifikat, bidej}i
se vo soglasnost so dobrovolna kontrolna {ema i traat za odreden vremenski
period. Ne e mnogu voobi~aeno zaemnoto priznavawe / prifa}awe pome|u
zadol`itelnite inspekcii i dobrovolnite sertifikacii.
3.27 Iako mnogu nacionalni akreditivni tela se ~lenovi na Evropskata sorabotka
za akreditacija (EA), i ve}e imaat potpi{ano obvrzuva~ki multilateralen dogovor
(MLA), (vidi PRILOG 7: Pregled na EA/MLA), samo malku od niv se akreditira~ki TS na
HACCP (na pr., gr~koto ESYD, holandskoto RVA, danskoto DANAK, romanskoto RENAR,
finskoto FINAS, germanskoto DAR, ~e{koto SAS, itn.). Site ovie akreditivni tela
funkcioniraat na ist na~in, bidej}i nivniot sistem na upravuvawe e vo
soglasnost so istite relevantni EN45000/ISOIEC GD i upatstvata na EA (osobeno vo
odnos na sistemsko sertificirawe – kako vo slu~ajot na HACCP EN45010/ISO/IEgud61 i
EA-3/08).
3.28 Razlikite pome|u akreditivnite tela na HACCP se utvrdeni vo slednovo:
1. Normativnite dokumenti {to se koristat za sertificirawe HACCP (t.e.
dali dokumentot e “oficijalno priznat standard” ili ne, a i
geografskata relacija na AT so zemjata od kade poteknuva normativniot
dokument);
2. Reputacijata i iskustvoto vo akreditirawe tela za sertifikacija spored
HACCP (vo pogled na “slavata” na AT, zavr{enata rabota/akreditacija na
TS na HACCP itn.);
3. Karakteristikite na zemjata /lu|eto (vo pogled na
kulturata/mentalitetot, geografskata lokacija, komunikaciskite
sposobnosti, op{testvenata organizacija vo odnos na pra{awata od
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 15
bezbednosta na hranata, na pr., organ za bezbednost na hranata,
dvi`ewe na potro{uva~ite itn.);
4. Strukturata/organizacijata (nepre~enoto rabotewe, nezavisnosta-
nepristrasnosta, u~estvoto na site zainteresirani strani, vklu~itelno
klientite i adekvatnosta na vrabotuvweto).
3.29 Edno ili dve od pogore navedenite AT-a na HACCP mo`e da poslu`at kako
model za podobruvawe vo IARM na BJR Makedonija. Za tie da se identifikuvaat,
izbrani bea 5-te glavni akreditivni tela (poradi nivnata rabota na akreditirawe
TS na HACCP i/li sli~nosti so BJR Makedonija), i bea kvalitativno oceneti vo
odnos na 4-te kategorii/kriteriumi spomenati pogore. Izbranite AT-a se danskoto
DANAK, britanskoto UKAS, holandskoto RVA, gr~koto ESYD i romanskoto RENAR. Kusi
informacii za ovie AT-a se dadeni vo PRILOG 6: Pregled na akreditivnite tela na
EU. Evaluacijata site kriteriumi gi zema so ednakva te`ina davaj}i gi slednive
rezultati:
TABELA 3.1: Evaluacija na modeli na AT-a na HACCP za BJR Makedonija
Organizacij
a
Kriterium 1 Kriterium 2 Kriterium 3 Kriterium 4 Vkupno
DANAK 3 3 1 3 10
UKAS 1 2 1 3 7
RVA 2 3 1 3 9
ESYD 3 2 3 2 10
RENAR 2 2 1 2 7
1=najnisko, 2=sredno, 3=najvisoko
3.30 Spored pogore spomenatata evaluacija izgleda deka danskoto telo DANAK i
gr~koto ESYD se potencijalni modeli za akreditirawe TS od IARM spored HACCP, po
koi vedna{ sleduva RVA. I DANAK i ESYD mo`e da poslu`at kako najdobar model za
makedonskite uslovi. Sepak, DANAK e superioren vo odnos na ESYD koga stanuva
zbor za istorijata na bezbednosta na hranata, iskustvoto i upotrebeniot
normativen standard. (Danskiot DS3027 be{e osnova za gr~kiot ELOT1416). Od druga
strana, ESYD e superioren vo odnos na DANAK vo pogled na sli~nostite na
zemjata (na pr., dr`avni organi na HACCP vo formirawe, niska mo} na dvi`eweto
na potro{uva~ite, stepen na ekonomski razvoj, kultura/mentalitet na upravuvawe,
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 16
geografska oddale~enost itn.). Zatoa, gr~koto ESYD be{e iskoristeno za nekoi
od slednive preporaki, glavno poradi sli~nostite na zemjata so BJR Makedonija.
4. Preporaki za ponatamo{en razvoj i podobruvawe
4.1 Zemaj}i gi predvid aktuelnata lokalna i me|unarodna situacija, na{a
opservacija e deka bea napraveni isklu~itelni ~ekori kon osnovawe i efektivno
rabotewe na IARM. Imaj}i gi na um ograni~enite resursi (samo trojca aktivni
vraboteni - eden sekretar), postignatiot stepen na organizacija ja poka`uva
strasta na vrabotenite da razvijat efektiven IARM. Za vreme na sostanocite,
vode~kite lu|e na IARM demonstriraa visoko poznavawe i vnatre{na motiviranost
sprema ovoj va`en institut. IARM ve}e ja izgradi osnovata za idno priznavawe /
~lenstvo od EA/MLA i priznavawe od vnatre{nite pazarni ~initeli.
4.2 Me|utoa, vo pogled na akreditacijata na TS na HACCP, bea utvrdeni nekolku
mo`nosti za podobruvawe. Tie ne se tolku povrzani so barawata na EA/MLA, tuku
glavno so zgolemuvaweto na efektivnosta i kredibilitetot na IARM vo oblasta na
bezbednosta na hranata. Bezbednosta na hranata stanuva krupno pra{awe i itna
potreba vo makedonskoto op{testvo, koja e i od interes na javnoto zdravje, i od
ekonomski interes (sé dodeka prehranbeniot sektor e vitalen del na
stopanstvoto). IARM ima za cel “da gi regulira dobrovolnite inspektori na
bezbednost na hranata” (t.e. TS na HACCP), taka {to za vo idnina e od su{tinska
va`nost na po~etokot od svoeto rabotewe toj da bide kolku {to e mo`no
posposoben /poopremen vo oblasta na HACCP/FSMS. Ova }e go zgolemi negoviot ugled
/ kredibilitet na pazarot, ne{to {to e mnogu va`no za taka zna~ajna nova
organizacija.
4.3 Pri revidiraweto na organizaciskiot i upravuva~ki sistem na IARM, na{a
opservacija e deka:
- Sovetot se sostoi od 11 ~lena (5 od niv od relevantnite ministerstva, 1 od
ISRM, 1 od Biroto za metrologija, 1 od Stopanskata komora, 2 od
Univerzitetot, 1 od IARM – direktorot na negoviot sektor za sertifikacija i
inspekcija). Go zabele`uvame otsustvoto na pretstavnici od op{testvenite
grupi kako onie koi gi zastapuvaat interesite na potro{uva~ite, iako
bevme informirani deka postoi plan tie da se vklu~at vo idnina;
- Akreditivniot Odbor (koj ima kone~no mislewe za akreditivnoto re{enie) i
komitetot za usoglasenost imaat sekoj po 3 ~lena. Me|utoa, ova ne se
postojani ~lenovi i niv glavno gi nazna~uva pretsedatelot. Mo`e da bidat
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 17
od pomo{ dokumentirani upatstva za nivna selekcija. Osobeno, mora da se
garantira deka vo slu~aj na bezbednost na hranata, barem eden ~len e
iskusen od odredena oblast;
- Istata zabele{ka va`i za mnogu va`niot tehni~ki komitet (koj izgotvuva
{ema za testirawe na ume{nosta i mu dava informacii na celoto telo), kako
i za komitetot za evaluacija na personalot. Mo`e da bide mnogu polezen
specifi~en tehni~ki komitet za prehranbeni proizvodi opremen so vraboteni
eksperti za bezbednost na hranata;
- Procedurata-regulativot R09.2 dava nasoki za funkciite na direktorot,
menaxerot za kvalitet i tehni~kiot oddel. Drugite regulativi gi
naso~uvaat funkciite na procenitelite i ekspertite, tehni~kite komiteti i
komitetot za evaluacija na personalot. Site ovie regulativi mo`e da se
revidiraat za da inkorporiraat bilo kakvi neophodni pra{awa od HACCP /
bezbednost na hranata (na pr., konkreten tehni~ki komitet za prehranbeni
namirnici, konkretni ispiti i ocenuvawa na vrabotenite i procenitelite
{to se zanimavaat so HACCP, itn.).
4.4 Mora da se obrne posebno vnimanie na noviot finansiski status na IARM. Vo
momentov, postoi ograni~ena finansiska zavisnost / poddr{ka od Ministerstvoto
za ekonomija. Vo ovoj mnogu va`en po~eten period, vakviot status mo`e da mu
predizvika problemi na IARM, bidej}i resursite se ograni~eni, a razvojniot plan
ne mo`e lesno da se monitorira. Konkretno, resursite i infrastrukturata se
golem problem (poradi finansiskiot karakter na samobuxetirawe na IARM). Vo
momentov ima samo trojca vraboteni so polno rabotno vreme, namesto planiranite
14. Donacii ili sli~ni finansiski dejstvija mo`e da dadat kratkoro~no re{enie,
no istovremeno mo`e da ja zagrozat nepristrasnosta na IARM (zavisno od
donatorskiot izvor).
4.5 Sé na sé, vrz osnova na pogore spomenatite koncepti za podobruvawe vo
pogled na bezbednosta na hranata / HACCP, se davaat slednive preporaki:
1. Spored standardite na akreditivnoto telo, sovetot treba da go so~inuvaat
site zna~ajni / zainteresirani strani za akreditacijata. Iako
zadovolitelen po golemina (11 ~lenovi), aktuelniot sovet ne prima
pridones od op{testvenite partneri, a {to e najva`no od aspekt na
bezbednost na hranata, nema u~esnici ni od stranata na krajnite korisnici
(t.e. potro{uva~ite). Zatoa, takvoto u~estvo treba da se pottikne.
2. Za da se zgolemi sli~nosta pome|u idnoto zadol`itelno (od strana na
dr`avnite vlasti) i dobrovolnoto (od strana na TS) ocenuvawe HACCP, mo`e
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 18
da se razgledaat mo`ni promeni vo sovetot i/li komitetite (ili kaj
drugite vklu~eni lica / rabotni mesta). Vakvite promeni treba da se
koncentriraat na potrebata za podobro vklu~uvawe na pretstavnicite na
makedonskata Vlada vo pra{awata okolu bezbednosta na hranata / HACCP (na
pr., sega za sega, od Ministerstvoto za zdravstvo ili od idniot
nacionalen organ za bezbednost na hranata). Ovie vladini funkcioneri za
bezbednost na hranata treba da rabotat na formirawe / funkcionirawe na
delot za akreditacija na TS spored HACCP od strana na IARM.
3. Treba da se odlu~i za normativniot dokument na HACCP {to }e se koristi
od TS (akreditirani od IARM). Sekako, ova pra{awe nema da va`i koga }e
se publikuva standardot ISO22000 ({to se o~ekuva vo 2005 g.). Odlukata za
standardot e neohodna za da se planiraat idni podobruvawa na
dokumentacijata i potrebite od obuka i od nejzino davawe.
4. Ve}e se realizira{e dokumentacijata za sistemot na upravuvawe na IARM.
Relevantnite slu`benici na IARM se ubedeni vo nejzinata pogodnost (spored
baraweto na EA/MLA), i planiraat da ja podnesat do EA. Sepak, mo`e da se
napravat podobruvawa na dokumentacijata za HACCP barem vo slednive
oblasti:
a. Nasoki za procenitelite (na pr., izgotvuvawe na konkretni rabotni
instrukcii), bidej}i ne postojat konkretni odredbi za ocenuvaweto
na TS spored HACCP;
b. Rabotewe na komitetite, koga tie se zanimavaat so bezbednost na
hranata / aspekti na HACCP (na pr., barem eden od u~esnicite treba
da bide ekspert za bezbednost na hranata / HACCP i po`elno e da
bide i od konkretniot sektor). ^lenovite na komitetite treba da se
nazna~uvaat vrz osnova na jasni kriteriumi za nivnoto znaewe od
bezbednosta na hranata i za nivnata sposobnost da gi izvr{uvaat
zada~ite vo komitetot. Isto taka, se prepora~uva formirawe na
tehni~ki komitet specifi~en za prehranbeni proizvodi i so iskustvo
od bezbednost na hranata i pra{awa od HACCP;
c. Pi{ani kriteriumi za bezbednost na hranata / oceni na procenitelite
na TS spored HACCP, monitorirawe i periodi~na reevaluacija na
sposobnostite.
5. IARM treba da ima dovolno iskustvo i funkcionalno znaewe za site aspekti
na svoite akreditivni aktivnosti (vklu~itelno HACCP). Zatoa, osven
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 19
pi{anite / dokumentirani upatstva (spomenati kako to~ka 4a i 4b pogore) i
soodvetnite proceniteli (vrz osnova na to~ka 4c pogore), mora da se
realizira i seopfatna obuka na personalot (po ve}e planiranite junski
obuki). Taa treba da bide specifi~na za bezbednosta na hranata, treba
redovno da se povtoruva (na pr., edna{ godi{no) i da se a`urira spored
potrebite. Treba da se podgotvat konkretni ispiti za procenitelite od TS
spored HACCP (vidi PRILOG 2: ). Na nekoi od ovie obuki mo`e da u~estvuvaat
vladini funkcioneri odgovorni za HACCP zaedno so drugi zainteresirani
strani (na pr., potro{uva~i, TS). Ova }e pomogne da se razvie op{to
razbirawe pome|u raznite sektori za nadzor na bezbednosta na hranata i
posledovatelno, }e ja olesni idnata komunikacija me|u niv. Isto taka,
komunikacijata pome|u zainteresiranite strani koja }e se odviva vo tekot
na obukite }e pomogne za idnata sorabotka me|u niv i }e go zgolemi
ugledot na IARM (kaj drugite neposredni ~initeli vo bezbednosta na
hranata).
6. Pokraj gore predlo`enite organizaciski, operativni ili drugi statutarni
podobruvawa, IARM treba da se vklu~i i so drugite neposredni ~initeli (na
pr., Ministerstvoto za ekonomija, Ministerstvoto za zdravstvo) vo golema
kampawa / promotivni aktivnosti, za op{testvoto da gi razbere na~elata na
HACCP, konceptite, pridobivkite i primenlivite proceduri za akreditacija
i sertifikacija. Isto taka, treba da se razgleda bilo kakvo potencijalno
vklu~uvawe vo aktivnosti {to go poddr`uvaat razvojot na odnosnite
organizacii (na pr., tehni~ki komitet za prehranbeni proizvodi pri ISRM,
mre`a na laboratorii, {emi / organi za pazaren nadzor itn.).
7. Isto taka, vedna{ {tom zakonot za HACCP/bezbednost na hranata po~ne
prakti~no da se primenuva, i {tom se opredelat i organiziraat
oficijalni/zadol`itelni inspekciski {emi, treba da se definira odnosot
me|u akreditiranite sertifikati spored HACCP i rezultatite od
oficijalnata inspekcija. Konkretno, za ovaa tema treba da ima diskusija
me|u IARM i odnosnite ministerstva / organi (inaku vo idnina, pazarot za
sertificirawe bi mo`el da go oslabne kredibilitetot, ako na pr.,
kompanijata ima sertifikat HACCP, a za vreme na oficijalnata inspekcija
HACCP se otkriva deka inspekciskite vlasti go smetaat vakviot sistem
HACCP za nezadovolitelen). Vo zavisnost od odlukata, ovoj odnos mo`e da
varira od zaemno priznavawe do zaedni~ki {emi za izvestuvawe.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 20
8. Posledno, no, ne i nejneva`no e toa {to treba da se obezbedat resursi
neophodni za soodveten personal i infrastruktura na IARM. Ova e preduslov
za odgovarawe na site prethodni zabele{ki.
4.6 Mora da se zabele`i deka iako Ministerstvoto za ekonomija (ME) ima
nezna~itelna oficijalna inspekciska uloga spored HACCP, sporedeno so
Ministerstvoto za zemjodelie ili Ministerstvoto za zdravstvo, toa ima vitalna
uloga na pazarot na hrana, bidej}i e edinstvenoto telo koe prakti~no ima
ovlastuvawe da zatvori prehranbena kompanija (poradi neispravna ili nezdrava
praktika). Taka, bidej}i ME e osnova~ i glaven partner na IARM, mo`e da bide
sponzor i organizator na obukata, kako i da gi sobere / koordinira site dr`avni
funkcioneri za revizija spored HACCP i za drugi pra{awa spomenati pogore
(vklu~itelno i javnata kampawa).
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 21
PRILOZI
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 22
PRILOG 1: Predlo`ena programa za obuka
IME NA OBUKATA SODR@INA U^ESNICI TRAEWE
Proces na
akreditacija na
IARM za
organizirawe
sertifikacija
spored HACCP
- Zo{to bezbednost na hranata
i higiena (potrebi)
- Koncepti i termini za
bezbednost na hranata i
higiena
- Regulativna i zakonska ramka
(nacionalna, evropska i
me|unarodna, vklu~itelno
zakonodavstvo, vlasti,
standardi, drugi
specifikacii itn.)
- Osnovna mikrobiologija i
hemija na hrana
- Osnovna prehranbena
tehnologija (oblasti od
interes, na pr., zelen~uk,
meso itn.)
- Preduslov na HACCP–GHP
(uslovi za osnovawe, zgradi,
kapaciteti itn. + osnovni
pravila za higiena vkl.
dokumenti, higiena na
vrabotenite, ~istewe i
zdravstveni merki itn.)
- Na~ela na HACCP
- ^ekori za primenuvawe na
na~elata na HACCP
- Uslovi za sertifibilen-
standardiziran sistem HACCP
(spored ona {to IARM }e
odlu~i da go koristi)
- Vrabotenite
na IARM
posebno
proceniteli,
eksperti,
komiteti,
drugi ~lenovi
- Timovi/person
al za
korporativna
bezbednost na
hranata
- Pretstavnici
na
potro{uva~ite
- Revizori
HACCP
- Javni
prehranbeni
inspektori
(dr`avni
organi vkl.
ME, MZ,
MZem.)
8 dena (40 ~asa)
– grupi od
najmnogu 16
posetiteli.
Grupata
obu~uva~i treba
da bide
soodvetna,
kvalifikuvana i
- Iskusna vo
davawe obuka za
HACCP i
osobeno vo
konkretna obuka
za revizori na
HACCP
- Iskusna za
lokalni pra{awa
od bezbednosta
na hranata
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 23
IME NA OBUKATA SODR@INA U^ESNICI TRAEWE
- Organizirawe sistemski
revizii GHP i HACCP
- Metodi i tehniki na
revidirawe spored GHP
- Metodi i tehniki za
sistemsko revidirawe spored
HACCP
- Nepo~ituvawe (kriteriumi,
dokumentacija itn.)
- Odnesuvawe na revizorot
- Kodeks na odnesuvawe/etika
na revizorite
- Drugi relevantni pra{awa (na
pr., postojano podobruvawe
na revizorite i procesite
itn.)
- Studii na slu~aj
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 24
PRILOG 2: Predlo`ena ispitna programa
Se prepora~uva po obukata da sleduvaat ispiti (barem za procenitelite, za
~lenovite na prehranbeniot tehni~ki komitet i za ekspertskiot ~len na
akreditivniot komitet). Predlo`enata {ema za ispitot e slednava:
- Ispitnite pra{awa treba da se zasnovaat na nastavnata programa za
poslednata obuka.
- Za uspe{no polagawe, ispitanikot treba uspe{no da odgovori 70% od
ispitnite pra{awa. Alternativno, mo`e da se razgleduva minimum od 50%,
vo slu~aj da se odlu~i odzemawe poeni za pogre{nite odgovori.
- Ispitnite pra{awa/sodr`ini mo`e da vklu~at nekolku pra{awa so
pove}ekraten izbor (na pr., 20), nekolku “otvoreni” pra{awa (na pr., 10)
i nekolku pra{awa od studija na slu~aj (na pr., 5). Ispituva~ot treba
da podgotvi modularni odgovori za kone~no izbranite pra{awa.
- Studiite na slu~aj bi bile od dva tipa (i dvete treba da pokrijat
zelen~uk, ovo{je, mleko, meso i dobito~na hrana):
o Prviot tip: vklu~uva kus opis na prehranbena kompanija (na pr.,
opis na infrastrukturata, organizacijata i postapkite, procesite
{to se sledat i evidencijata). Spored vakviot opis, ispitanikot
treba da go oceni sistemot za kontrola na bezbednosta na hranata
vo pogled na negovata usoglasenost so specifikacijata na HACCP i
efektivnosta n bezbednosta na hranata.
o Vtoriot tip: vklu~uva kus opis na prehranbena kompanija (na pr.,
opis na infrastrukturata, organizacijata i postapkite, procesite
{to se sledat i evidencijata) i kus opis na revizijata sprovedena
od teloto za sertifikacija vrz ovaa kompanija (na pr., izve{tai,
svedoci za vreme na revizijata, poka`ana neusoglasenost). Spored
vakvite opisi, ispitanikot treba da ja oceni sposobnosta na
teloto za sertifikacija za revidirawe na sistemot za kontrola na
bezbednosta na hranata kaj kompanijata vo odnos na
specifikacijata na HACCP i na efektivnosta na bezbednosta na
hranata.
- 1/3 od pra{awata so pove}ekraten izbor i od otvorenite pra{awa mo`e da
bidat povrzani so prehranbena mikrobiologija i hemija vo odnos na
opasnostite od hrana (na pr., patogeni bakterii koi proizveduvaat
intoksikacija).
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 25
- 1/3 od pra{awata so pove}ekraten izbor i od otvorenite pra{awa i ½ od
opisite na studii na slu~aj mo`e da se povrzani so praktikata GHP
(barawa za lokacija, zgradi, kapaciteti i oprema i osnovni barawa za
higiena kako ~istewe, zdravstveni merki, higiena na vrabotenite,
rakuvawe so otpadot, kontrola na {tetnici i insekti itn.)
- 1/3 od pra{awata so pove}ekraten izbor i od otvorenite pra{awa, i ½ od
opisite na studii na slu~aj mo`e da se vo vrska so specifikacijata na
HACCP (barawa za studija HACCP, za plan HACCP, za analiza na
opasnostite, za metod za otkrieni kriti~ni/zna~itelni opasnosti itn.)
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 26
PRILOG 3: Kriteriumi, uslovi i proces za periodi~no
ocenuvawe na procenitelite - ekspertite na HACCP
Vo svojata postoe~ka upatstvena dokumantacija za akreditivniot sistem, IARM
mo`e da vgradi nekoi od slednive barawa (ako toa e soodvetno). Vo ovie ramki,
mo`e da se revidiraat procedurite/regulativite i upatstvata za procenitelite
i ekspertite, za da se vgradat barawata procenitelite i/li ekspertite:
- da bidat svesni za svojata nau~na i profesionalna ume{nost, spored
barawata za rabotnoto mesto na procenitel/ekspert
- da im se garantira deka gi imaat site stru~ni ve{tini za izveduvawe
ocenuvawa, za odgovarawe na relevantni pra{awa itn.
- da ne se povrzani so telata za sertifikacija (oslobodeni od bilo kakva
relacija koja negativno vlijae vrz nepristrasnosta i nezavisnosta)
- da bidat dobro obu~eni (spored upatstvata na IARM), pokraj nivnite
nau~ni kvalifikacii, za temi povrzani so kriteriumi za akreditivno
ocenuvawe i za drugi pra{awa povrzani so akreditacija na TS spored
HACCP. Ova mora da se napravi pred vr{eweto na ocenuvawata
- da se sposobni za diskrecija
- da gi po~ituvaat site barawa za li~na higiena pri prehranata (koga se
svedoci na revizii od TS na samoto mesto) i odredbi za profesionalno
zdravje i bezbednost
- da gi po~ituvaat barawata od EN30011-2 (kriteriumi za ve{tini za
proceniteli na sistemi)
- da bidat stru~no osposobeni i da imaat poznavawe za najnovite
standardi, metodi i specifikacii i ve{tini {to se baraat za pra{awa od
razvojot na FSMS (HACCP & GHP), implementacija i revidirawe/ocenuvawe
(osobeno vo oblastite vo koi se bara kriti~no znaewe, na pr., analiza
na opasnostite).
- da bidat so dobri komunikaciski ve{tini (usni i pismeni)
- da bidat sposobni da poka`at znaewe i iskustvo za lideri i/li efektivni
~lenovi na tim za ocenuvawe
- (za procenitelite) da bidat so ocenka na li~na evaluacija nad
minimalnata poso~ena ocenka bazirana na prethodno definirana evaluciona
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 27
stapka/katalog (na pr.,min.1 za znaewe i 6 za iskustvo). Prethodno
definiranata stapka na evaluacija treba kako zadol`itelna da ja zeme
fakultetskata diploma vo vrska so prehrana i mo`e da zeme predvid
fakultetska diploma orjentirana kon bezbednost na hranata (na pr., 2
poena), postdiplomski stepen za bezbednost na hranata (na pr., 1),
rabotno iskustvo od bezbednost na hranata (na pr., 1 za sekoja godina),
revizorsko iskustvo od SKBH (FSMS), ocenuva~ko iskustvo od TS spored
HACCP itn. Op{to, evaluacijata }e gi zeme predvid
o poznavaweto i razbiraweto na relevantnite standardi i akreditivni
proceduri (barem procedurite na IARM, EN45012, upatstvata na EA,
normativniot dokument na HACCP izbran od IARM)
o rabotnoto znaewe i sposobnost za metodi i tehniki na postavuvawe
pra{awa, vr{ewe revizii/ocena, evaluirawe na revizorskite
izve{tai (i relevantnite dokumenti), podgotvuvawe i podnesuvawe
izve{tai itn.
- (za vode~ki proceniteli) treba da imaat povisoka ocenka na evaluacija
(na pr., min. 10, min. 2 za znaewe i 7 za iskustvo), a osven znaeweto i
sposobnostite, treba da imaat
o kombinacija od sposobnosti, ve{tini i neophodno iskustvo za
rabotewe kako lideri na procenitelski tim
o detalno znaewe za SKBH (FSMS) i nivna primena
o detalno znaewe za kriteriumi, propisi i dr. za akreditacija
o ve{tini za metodi i tehniki na ocenuvawe i za utvrduvawe i
monitorirawe na korektivni dejstvija, i za nadzoren monitoring
o mnogu dobra edukacija za aktuelnite pra{awa od bezbednost na
hranata
o da u~estvuvale vo minimalniot broj ocenuvawa (na pr., 2 vo
poslednite 3 godini, so 1 minatata godina)
- Site podatoci koi gi poka`uvaat znaeweto i ve{tinite na
procenitelite/ekspertite treba od strana na IARM da se ~uvaat vo
detalni dosieja
- Stru~nite sposobnosti na procenitelite treba da bidat vo vrska so
EN45012 po del EA
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 28
Za reevaluacijata/monitoringot: ova treba se bazira na postojanoto
zadovoluvawe na site gore navedeni kriteriumi. Taka, dokumentiranoto
upatstvo treba da gi razjasni
- metodite za monitorirawe na soodvetnosta na procenitelite
- postojanoto postignuvawe na baraniot minimalen stepen na znaewe na
najnovite informacii.
Vakvata reevaluacija treba da se realizira pred sekoe ocenuvawe spored
HACCP.
Za da poka`e a`urirano znaewe, procenitelot treba da gi sledi
informaciite/razvojot i kaj EA, i kaj IARM, koi se primenuvaat vo negoviot
ocenuva~ki domen, a i sekakov razvoj na HACCP/bezbednosta na hranata.
Rezultatite od reevaluacijata/monitoringot treba da se evidentiraat i
soodvetno da im se soop{tat na procenitelite. Procenitelite treba vedna{
da gi prezemat soodvetnite dejstvija predlo`eni vo rezultatite.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 29
PRILOG 4: Predlozi za konkretna dokumentacija HACCP i
kriteriumi za za~lenuvawe na TS na HACCP
Dokumentacijata (na pr., vo forma na nasoka ili rabotna instrukcija) treba da
gi poso~i procesite na IARM vo slu~aj na akreditacija na tela za
sertifikacija spored HACCP. Mo`ebi, kako minimum, ova vklu~uva vgraduvawe vo
postoe~kata dokumentacija na IARM, potrebni specifikacii za:
- akreditiven komitet, komitet za `albi, tehni~ki komiteti itn;
- procesi na ocenuvawe na TS na HACCP (na pr., upatstva za procenitelite i
za zainteresiranite TS na HACCP).
Za komitetite mo`e da ima dokumentirano pojasnuvawe za ~lenskiot status i
kako toj status gi demonstrira a`uriranite ve{tini i znaewe za ocenuvawata na
TS spored HACCP (na pr., definirawe/kriteriumi za minimalen broj eksperti za
bezbednost na hranata). Isto taka, vo slu~aj na konkreten prehranben tehni~ki
komitet, negovoto funkcionirawe treba jasno da se definira vo odnos na
aspektite na HACCP/bezbednost na hranata, vklu~uvaj}i metodi na testirawe itn.
Za upatstvata i za zainteresitanite TS na HACCP, mo`e da se zabele`at slednive
kriteriumi / uslovi / specifikacija:
- Treba da se definira normativen dokument / standard za koristewe pri
sertificiraweto na SKBH (FSMS)(na pr., ELOT1416, DS3027 ili sl., pridru`en
so regulativni ili zakonski dokumenti, na pr., zakonodavstvo, GHP)
- TS na HACCP treba da se vo soglasnost so EN45012, so potrebnite
prilagoduvawa (na pr., SKBH (FSMS) namesto SKK (QMS),normativniot dokument
na HACCP namesto ISO9001, upatstvena dokumentacija na HACCP namesto
prir~nik za kvalitet itn.)
- TS na HACCP treba da demonstriraat dokumentirano znaewe za standardite
HACCP i drugi relevantni zakonski dokumenti, vklu~itelno i metod na
zemawe primeroci, metodi za kontrola na hranata i drugi pra{awa, koi se
zadol`itelni za kompanijata {to se sertificira
- TS na HACCP treba kaj svoite vraboteni, redovno da gi utvrduvaat i
zadovoluvaat potrebite za obuka od bezbednost na hranata/higiena
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 30
- TS na HACCP treba da go sledat razvojot na bezbednosta na hranata,
vklu~itelno i razvojot na normativniot dokument na HACCP i
prehranbenata legislativa, a isto taka, da go a`uriraat i svojot sistem
(spored potrebite)
- TS na HACCP treba da dadat soodvetno vreme za revidirawe (barem istoto
kako pri ISO9001). Vo slu~aj na paralelna sertifikaciska revizija za
ISO9001 i HACCP, potrebnoto vreme za revizija na HACCP ne smee da se
namali.
- ^lenovite na revizorskiot tim na TS na HACCP treba:
o da poka`at dokumentirano znaewe za zakonskite barawa {to va`at za
prehranbenata kompanija {to se sertificira,
o da imaat fakultetski diplomi orjentirani kon prehrana (da se
zapoznati so tehnologijata vo konkretniot prehranben sektor,
bezbednosta na hranata i analizata na opasnostite)
o da imaat dopolnitelna obuka za HACCP, negoviot normativen dokument
i metodite na revidirawe spored ovoj standard, od najmalku 30-40
~asovi
o da imaat prakti~no znaewe za GAP ili GMP ili G�P, doka`ano so
rabota kako istra`uva~, ~len na personal, konsultant, revizor,
ili na drug soodveten na~in
- Domenot na akreditacija kako osnova }e gi ima kodeksite NACE (Reg.
E.U.761/93). Treba da se utvrdat glavnite delovni aktivnosti/kategorii {to
va`at vo sertificiraweto spored HACCP (na pr., zemjodelski i veterinaren
sektor, industrija za hrana i pijalaci, trgovci na golemo/trgovija so
zemjodelski proizvodi i `ivotni, trgovci na golemo/trgovija so hrana i
pijalaci, trgovci na malo, hoteli/barovi/restorani itn.) Za sekoja
delovna kategorija, TS na HACCP treba da demonstrira deka ima iskusen i
stru~en tim na revizori i deka sproveduva barem 1 sertifikaciska
revizija godi{no.
- Pogore spomenatite aktivnosti treba da se razgleduvaat sekoga{ koga se
planiraat obuki za procenitelite na IARM spored HACCP.
- Svedo~eweto vo tekot na ocenuvaweto od TS na HACCP e od vitalno
zna~ewe, so cel efektivno da se oceni znaeweto i metodologijata {to gi
primenuva revizorskiot tim na TS na HACCP. Taka, IARM bi mo`el da
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 31
izgotvi konkretna upatstvena dokumentacija na ovaa tema (na pr.,
soodveten obrazec za proverka)
- Reevaluacija-monitoring na TS od AT: vklu~uva periodi~na reevaluacija
na TS spored HACCP
o dali seto pogore navedeno e zadovoleno (a`urirano spored
potrebata)
o dali site me|urevizii {to gi izvelo TS bile vo soglasnost so
pogore spomenatite na~ela.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 32
PRILOG 5: Organizacija na IARM
Vl ada
Odbor za akr edi t ac i ja
Komi t et za pr i govor i
I ARM
Labor at or i i za t est i r awe i kal i br i r awe
Labor at or i i za t est i r awe
Labor at or i i za kal i br i r awe
Admi ni st r at i ven oddel
O dbor za f i nansi ska kont r ol a S ovet i
Tehni ~ki komi t et
Menaxer za kval i t et P r oceni t el i i eksper t i
S er t i f i kac i ski i i nspekc i ski t el a
Tel a za ser t i f i kac i ja
I nspekc i ski t el a
Komi t et za l i ~na eval uaci ja
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 33
PRILOG 6: Pregled na akreditivnite tela na EU
1) DANAK
DANAK e danskoto telo. Zakonodavnata osnova za DANAK se sodr`ai vo Zakonot za
razvoj na trgovija i industrija, i vo Statutarnite naredbi od Nacionlnata
agencija za pretprijatija i domuvawe. Ponatamu, DANAK izgotvi brojni tehni~ki
propisi so op{ti i konkretni barawa {to treba da gi ispolnat akreditirani
laboratorii ili firmi. Standardite, pravnata osnova, tehni~kite propisi,
upatstvata i upatstvata na EA, mu slu`at na DANAK kako osnova za dodeluvawe
akreditacii. Glavniot normativen dokument iskoristen za HACCP e danskiot
standard DS3027 (izdanieto od 1998 g. e nadopolneto so CAC/RCP izd.1969/rev.1997
za GHP).
2) UKAS
UKAS (United Kingdom Accreditation Service) e priznata od vladata da ocenuva (spored
me|unarodno dogovoreni standardi), organizacii koi vr{at sertificirawe,
testirawe, inspekciski i kalibrira~ki uslugi. Akreditacijata od UKAS gi
demonstrira kompetentnosta, nepristrasnosta i sposobnosta za vr{ewe na
dejnosta kaj vakvite proceniteli. UKAS e neprofitna kompanija, so ograni~ena
odgovornost i funkcionira spored Memorandum za razbirawe so Vladata, preku
Dr`avniot Sekretar za trgovija i industrija. UKAS e kompanija so ograni~ena
odgovornost i ima ~lenovi namesto akcioneri. ^lenovite gi pretstavuvaat site
koi se zainteresirani za site aspekti na akreditacijata-nacionalnite i
lokalnite upravi, biznisot i industrijata, snabditelite, korisnicite i
direktorite za kvalitet (na pr., Dr`avniot Sekretar za trgovija i industrija
(The Secretary of State for Trade and Industry), Asocijacijata na britanskite tela za
sertifikacija (The Association of British Certification Bodies), Britanskata Asocijacija za
merewe i testirawe (British Measurement and Testing Association), Konfederacijata na
britanskata industrija (Confederation of British Industry), Federacijata na malite
pretprijatija (Federation of Small Businesses), Koordinatorite na regulativnite
slu`bi na lokalnite vlasti (Local Authorities Coordinators of Regulatory Services),
Ovlasteniot Institut za nabavki i ponuda (The Chartered Institute of Purchasing and
Supply), Institutot za garantirawe kvalitet (The Institute of Quality Assurance),
Federacijata za ocenuvawe bezbednost (The Safety Assessment Federation), Dr`avniot
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 34
Sekretar za `ivotna sredina, hrana i ruralni raboti (Secretary of State for
Environment, Food and Rural Affairs) Agencijata za prehranbeni standardi (Food Standards
Agency), Agencijata za nabavki vo odbranata (Defence Procurement Agency), Direktorot
za zdravje i bezbednost (Health and Safety Executive), Laboratoriskata slu`ba za
javno zdravje (Public Health Laboratory Service), Britanskiot Konzorcium na trgovci na
malo (British Retail Consortium)).
Iako kompanijata ima za cel da bide, i e, profitna, siot profit se vra}a
nazad vo firmata. Prethodniot profit e glavniot izvor za finansirawe novi
oblasti na akreditacija.
Upravniot Odbor vo sekojdnevnoto vodewe vakvi aktivnosti, ima poddr{ka od
Direktor koj e del od povisokite kadri vo UKAS.
Kompanijata prima soveti za politikata od Sovetodaven komitet za politika
(SKP), a za tehni~ki raboti, od serija tehni~ki komiteti. SKP se sostanuva
tripati godi{no, a tehni~kite komiteti se sostanuvaat spored potrebata.
Vnatre{noto stru~no znaewe na UKAS se nadopolnuva od izvesen broj tehni~ki
sovetodavni komiteti, ~ija uloga e da sovetuvaat za tehni~ki pra{awa povrzani
so razvojot i funkcioniraweto na UKAS. Komitetite se sovetodavni i neizvr{ni, i
obezbeduvaat forum za vnesuvawe informacii od razni tela i poedinci
zainteresirani za aktivnostite na UKAS; na pr., profesionalni tela,
akreditirani organizacii, klienti i regulativni tela. Tehni~kiot sovetodaven
komitet obi~no opfa}a pokaneti ~lenovi sposobni za tehni~ko sovetuvawe od
aspekt na:
• proceniteli na UKAS
• akreditirani tela na UKAS
• klienti na akreditiranite tela na UKAS
• nezavisni specijalisti
• dr`avni specijalisti
• akademici
• vladini regulatori
• relevantni profesionalni instituti
• vraboteni vo UKAS
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 35
UKAS mo`e da pobara sovet od ovie komiteti za brojni konkretni stru~ni
pra{awa, vklu~itelno:
• formulirawe i revidirawe konkretni tehni~ki kriteriumi za olesnuvawe na
efektivno i dosledno sproveduvawe na aktivnostite na UKAS
• prifatlivost na odredeni postapki kako osnova za akreditacija
• utvrduvawe potencijalni proceniteli i izvori na proceniteli
• potreba i izveduvawe na ume{no testirawe i me|ulaboratoriski komparacii
• vlijanieto na evropskite i drugite me|unarodni inicijativi
• potrebata od formirawe specijalisti~ki rabotni grupi t.n. task forces
Tehni~kiot direktor na UKAS (operativa) go nazna~uva Pretsedava~ot na
Tehni~kiot sovetodaven odbor, a UKAS go formulira ~lenstvoto vo odnos na
Pretsedava~ot. ^lenstvoto vo komitetot e na li~na pokana od UKAS.
Komitetite se sostanuvaat samo spored potreba. Pretsedava~ite na site
tehni~ki sovetodavni komiteti se sostanuvaat edna{ godi{no (obi~no vo
septemvri) za da gi razgledaat glavnite pra{awa {to bile diskutirani vo
poedine~nite komiteti vo tekot na godinata i za da se dogovorat okolu bilo
kakvi promeni vo nivnoto idno rabotewe.
Eden komitet se zanimava so prehranbeni proizvodi (1 od 14). Podolu se dadeni
detali za tehni~kite sovetodavni komiteti {to vo momentov se formiraat,
zaedno so kontaktni podrobnosti za nivnite sekretari. Mo`e da se formiraat i
drugi komiteti za da se odgovori na novite tehni~ki predizvici.
UKAS ima potpi{ano brojni me|unarodni dogovori, koi pomagaat za namaluvawe na
barierite vo trgovijata preku obezbeduvawe me|unarodno prifa}awe na
sertifikatite izdadeni pod ~adorot na akreditacijata na UKAS. Konkretno, UKAS
e potpisnik na EA (Evropska sorabotka za akreditacija), na dogovori za zaemno
priznavawe. Odr`uvaweto na statusot na zaemno priznavawe e predmet na redovno
ocenuvawe od kolegite, spored prifateni me|unarodni standardi.
3) RVA
Za dr`avni, delovni i potro{uva~ki organizacii, RVA nadzira institucii vo
javniot i privatniot sektor koi sudat za kvalitetot na proizvodite, rabotnite
procesi i mernite instrumenti.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 36
Dokolku dobie takvo barawe, RVA mo`e da ispita takva organizacija (na pr.,
telo za sertifikacija ili laboratorija) vrz osnova na prethodno utvrdeni
kriteriumi. Ako institucijata se poka`e kompetentna, RVA mo`e da í dodeli
akreditacija. Pregled na dodelenite akreditacii e evidentiran i publikuvan na
ovoj sajt.
Ponatamu, RVA raboti na formirawe i odr`uvawe na sredina na zaemna doverba i
verba kaj site zainteresirani strani. Toa ne se samo holandski institucii,
kompanii i nivni klienti. Preku sorabotuvawe so organizacii-sestri vo Evropa
(EA = Evropska sorabotka za akreditacija) i na drugo mesto (ILAC/IAF = International
Laboratory Accreditation Cooperation/International Accreditation Federation) (Me|unarodna
sorabotka za laboratoriska akreditacija/Me|unarodna federacija za
akreditacija), RVA, isto taka, pottiknuva ekvivalentnost na sertifikatite za
kvalitet vo me|unarodni ramki. Ova ja zgolemuva zaemnata doverba vo
kompaniite koi rabotat nadvor od granicite na nivnata zemja.
Na~inot na koj RVA gi vr{i ispituvawata e podetalno opi{an vo Regulativata za
akreditacija.
4) ESYD
Helenskiot akreditiven sistem (Hellenic Accreditation System S.A.), so poseben naziv
''ESYD'', e privatna kompanija so ograni~ena odgovornost koja raboti vo polza na
javniot interes, so odgovornost za upravuvawe so akreditivniot sistem vo
Grcija. Akcionerskiot kapital na kompanijata be{e prezemen i platen vo celost
od gr~kata dr`ava. Sepak, se predviduva, do 40% od akciite da bidat
prenoslivi na pravni lica od javniot ili privatniot sektor, ~ij domen na
aktivnosti e vo vrska so pra{awa od kvalitetot. Vo organite na kompanijata
(Upraven Odbor i Helenski Sovet za akreditacija) e obezbeden dobar balans na
pretstavnici od ministerstvata, nau~nite asocijacii i profesionalnite i
op{testvenite unii, so {to se ~uva nezavisnosta i nepristrasnosta na
nejzinite aktivnosti.
ESYD be{e osnovan vo 2002 g. i go nasledi Helenskiot akreditiven sovet, koj
pod istiot poseben naziv, funkcionira{e vo ramkite na Ministerstvoto za
razvoj od 1994 g. Toj e ~len na EA/MLA. Po periodot na organizirawe i
podgotovka na sistemot, ESYD po~na da prima aplikacii za akreditacija na
1.1.2000g. Prviot akreditiven sertifikat be{e izdaden vo juni 2000 g.
Ottoga{, godi{nata dinamika na akreditacii prodol`i so 50 sertifikati godi{no
i so golem broj pro{iruvawa na domenot.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 37
Pri svoite zada~i ESYD prima poddr{ka od rakovodna edinica i od izvesen broj
op{ti i sektorski tehni~ki komiteti, ~ii ~lenovi se eksperti za odredeni
industriski sektori. ESYD vrabotuva nadvore{ni proceniteli i eksperti.
Procenitelite se selektiraat i se obu~uvaat spored strogo definirani
kriteriumi i proceduri i mora da po~ituvaat konkretni propisi za nivnata
nezavisnost, integritet i doverlivost.
Ima 6 tehni~ki komiteti. Eden od niv e posveten na hrana i pijalaci.
Dokumentacijata na sistemot za upravuvawe na ESYD se sostoi od
- Akreditivni propisi (KAD)
- Proceduri za ocenuvawe i akreditacija (DDE, DD)
- Propisi za procenitelite (KANAX)
- Kriteriumi za akreditirawe laboratorii (KRITE)
- Proceduri za kriteriumi za procenitelite (KRITA)
- Regulativa za raboteweto na tehni~kite komiteti (KANTE)
- Upatstveni rabotni instrukcii (vklu~. TS na HACCP)
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 38
- Obrasci itn.
5) RENAR
RENAR e romanskata akreditivna asocijacija. Toa e edinstveno akreditivno telo
za testirawe / analiza / laboratorii za metrolo{ko kalibrirawe, inspekciski i
sertifikaciski tela (kvalitet / sistemi za kontrola na `ivotnata sredina,
proizvodi/uslugi, i personal). Taa gi poddr`uva dr`avnite vlasti koga stanuva
zbor za akreditacija, ocenuvawe na usoglasenosta i kvalitetot.
Taa ja pretstavuva Romanija na sli~en me|unaroden forum i potpi{uva protokoli
za bilateralno i multilateralno priznavawe na akreditaciite i sertifikaciite
izvr{eni vo Romanija, i za sertifikatite izdadeni od romanskite akreditivni
tela, so cel da postigne slobodna cirkulacija na proizvodi i uslugi na
vnatre{niot i me|unarodniot pazar.
Mo`e da se najdat mnogu informacii na vebsajtot na RENAR. Eve ja sodr`inata na
vebot na RENAR: http://www.renar.ro/
�� RENAR vesti
�� Op{ta prezentacija (prezentacija na asocijacijata, statutot na RENAR,
rakovodniot kadar na RENAR, politikata na RENAR, tehni~kite komiteti na
RENAR, ~lenstvo vo drugi vladini i nevladini organizacii i strukturi)
�� Konkretni ~ekori neophodni za akreditacijata i relevantnite tro{oci
(akreditacija, nadzor, dava~ki, obnovuvawe).
�� Listi na akreditirani/suspendirani/povle~eni laboratorii,
sertifikaciski i inspekciski tela.
�� ^lenovi na RENAR (vklu~itelno akreditirani TS)
�� CFPA (Centar za obuka za akreditacija - Programa na kursevite)
�� Me|unarodni raboti (^lenstvo vo sli~ni me|unarodni organizacii, u~estvo
vo tehni~kite komiteti na EA i ILAC, dneven red na generalnite sobranija
na EA, ILAC i IAF)
�� Publikacii na RENAR (Katalozi, Bilten)
�� Zakonodavstvo od oblasta na akreditiraweto i relevantnite oblasti
Za akreditacija na TS spored HACCP, RENARgo koristi DS3027.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 39
PRILOG 7: Pregled na EA/MLA
MLD (MLA)
^lenovite na EA mo`e da se prijavat za evaluacija na nivnite aktivnosti od strana
na srodni grupacii. ^lenovite koi }e bidat uspe{ni pri takvoto ocenuvawe mo`e da
potpi{at soodveten multilateralen dogovor za akreditacija za telo za
sertifikacija, za laboratorija, ili za ispekcisko telo, spored koj ja priznavaat
i ja promoviraat ekvivalentnosta na me|usebnite sistemi i na sertifikatite i
izve{taite izdadeni od tela akreditirani spored ovie sistemi.
EA gi promovira priznavaweto i prifa}aweto na sertifikatite i izve{taite izdadeni
od organizacii akreditirani od nacionalni tela za akreditacija koi go imaat
potpi{ano MLD (MLA), vo site zemji na MLD (MLA).
Preku MLA se obezbeduva unificirano nivo na kompetentnost na akreditiranite tela
i se namaluva ili se eliminira potrebata za pove}ekratni ocenuvawa. Ova zna~i
deka na dobavuva~ot }e mu bide potreben samo eden sertifikat ili izve{taj za da
go zadovoli celiot evropski pazar i site vladi.
Potpisnici na MLD (MLA)
Mehanizmot preku koj IAF ja realizira svojata cel e dogovorot za multilateralno
priznavawe Multilateral Recognition Arrangement (MLA) na IAF. ^lenovite na akreditivnoto
telo na IAF se primaat vo MLD (MLA) samo po sproveduvawe na najstroga ocena na
nivnoto rabotewe od strana na sroden tim za ocena koj e zadol`en da garantira
deka kandidatot za ~len celosno gi po~ituva i me|unarodnite standardi, i uslovite
na IAF. Koga akreditivnoto telo }e stane ~len na MLA od nego se bara da gi priznae
sertifikatite izdadeni od tela za sertifikacija/registracija akreditirani od site
drugi ~lenovi na MLD (MLA).
Prvite 14 ~lena koi se priklu~ija kon Dogovorot za multilateralno priznavawe
(MLA) na IAF go potpi{aa dogovorot vo Guangz-Hu, Kina na 22 januari, 1998 g. Sega
ima vkupno 30 ~lenovi na IAF koi se potpisnici na IAF MLA. IAF pottiknuva pove}e od
negovite ~lenovi da se priklu~at kon MLA, vedna{ {tom }e go minat rigorozniot
proces na evaluacija, koj }e garantira deka nivnite akreditivni programi se so
svetski standard.
IAF isto taka, dodeli specijalno priznanie na dve regionalni akreditivni
grupacii, Evropskata sorabotka za akreditacija (EA) i Pacifi~kata akreditivna
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 40
sorabotka (PAC), vrz osnova na prifa}aweto na spogodbite za zaemno priznavawe
formirani pri ovie organizacii. ^lenstvoto vo IAF MLA se priznava kako ~lenstvo
ili vo EA MLA, ili vo PAC MLA i ~lenovite na IAF koi istovremeno se i potpisnici na
ovie regionalni dogovori (MLAs), se avtomatski prifateni vo IAF MLA.
Posledica od priklu~uvawe kon IAF MLA e toa {to sertifikatite za ocenuvawe na
usoglasenosta ISO 9001 izdadeni od tela za sertifikacija/registracija
akreditirani od bilo koj od ~lenovite na MLA, }e se priznaat vo svetskata
programa na IAF. Za lista na tela za sertifikacija akreditirani od ~len na IAF
MLA, ve molime odete na vebsajtot na toj ~len, kako {to e nabrojano podolu.
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 41
Potpisnici na MLA za testirawe
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 42
PRILOG 8: Osnovni elementi na sistem za kontrola na
bezbednosta na hranata
� �
Proekt za akreditacija HACCP �
Page 43
�
�������
�
�
SPECIFIKACIJA
HACCP
Primena na na~elata i sistemot
�������
(nivo 3)
Barawa za prostorni kapaciteti i tehni~ka
opremenost (nivo 1)
Osnovni merki za higiena (nivo 2)
��Kontrola na raboteweto
��odr`uvawe i zdravstveni merki
����(programi za ~istewe, kontrola
na {tetnici, rakuvawe so otpad)
��higiena na vrabotenite���(li~na
~istota, li~no odnesuvawe)
��transport
� informacii za proizvodot i
potro{uva~ka svest
��obuka
