Özlü SözlerleGÜVENLİ BİR GELECEK İÇİN

İNSANİ DEĞERLER

Prof. Dr. Yunus ÇengelYıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul

(Nevada Üniversitesi, ABD)

İnsani ve Ahlaki Değerler : NEDİR, NİÇİNDİR?

İnsanlar birlikte yaşamaya ve birbiriyle alış-veriş yapmaya muhtaçtır.

İnsan menfaatine düşkündür. Bazen küçük bir menfaati için başkasının büyük zarar görmesine razı olur.

Sosyal hayatta barış ve huzurun temini adaletle olur. Ama akıl çok defa menfaatin hizmetine girer, ve adalet edemez. O yüzden genel bir akla, ve ona dayanan kanun ve kurallara ihtiyaç vardır. Adaleti temin ve toplumsal huzuru tesis için genel akla dayanarak toplum ve iş hayatındaki davranışları düzenlemeye yönelik kural ve kaidelere etik veya ahlaki değerler denir.

İnsan, insan olması hasebiyle, şefkat vasıtasıyla, başkalarının sevinciyle sevinir, ve onların elemiyle üzülür.

Yardımlaşma gibi vicdana dayanan ve adaleti aşıp ihsan boyutuna ulaşan davranışlara da insani değerler denir..

Ahlaki (Etik) Değerlerin Temeli:

MENFAAT veya FAZİLET

“MENFAAT” ODAKLI HAYAT FELSEFESİ

İnsan akıllı bir hayvandır; o da maddi bir bedenden ibarettir.

Hayat bir mücadeledir. Yaşamak için kuvvetli olmak lazımdır; zayıf olan ezilir ve yok olur. Gaye maddî menfaattir. İlişkilerde “şahsi menfaat” ve “millî menfaat” esastır. ABD özdeyişi: “There is no such thing as free lunch.” Hedef, arzu ve ihtiyaçları tatmin edip rahat içinde yaşamaktır, ve alınan toplam hazzı maksimize etmektir. Akıl, menfaat sağlama mücadelesinde kıymetli bir alettir.

Bireysel menfaati bencilce azamî seviyeye çıkarma mücadelesinin neticesi çatışmadır. Çatışma ise herkesin menfaatine zıttır.

Çatışmayı önlemenin yolu, mutabakat sağlayıp toplumsal menfaati önplana çıkarmaktır. Toplumsal menfaat pastası büyüdükçe, herkese daha büyük bir pay düşecektir.

“MENFAAT” ODAKLI HAYAT FELSEFESİ

Toplumsal mutabakat sağlamanın ve hayatın tadını kaçıran çatışmayı önleminin yolu da adaleti esas almaktır. Akıl, bunu gerektirir. Toplumsal mutabakatın neticesi de kanun ve kurallardır; etik kurallar bunun bir alt grubudur.

Akla dayalı etik kurallar toplumsal barış ve huzurun, barış ve huzur da menfaatların korunması için bir gerekliliktir. Yoksa hayat zehir olur.

SONUÇ 1: Dünya hayatına da en yüksek menfaati moral değerler sağlar. Ancak modern dünyada moral değerlerin kaynağı olan dinin geri planda kalmasıyla bir boşluk oluşmuştur. Etik değerlerin tesisi, bu boşluğu laik bir çerçevede doldurma gayretidir.

SONUÇ 2: Menfaat amaç, etik kuralların sağladığı zemin araçtır. Menfaat ve etiklik çatışırsa, zemin kayması mümkündür. Küçük hesaplar sonucu böyle bir zemin kaymasını önlemek için etik değerlerin akla kalıcı olarak nakşedilmesi gerekir; bu da eğitimle olur.

“FAZİLET” ODAKLI HAYAT FELSEFESİ

İnsan maddî olmakla beraber ruh sahibi manevî bir varlıktır, ve maddî hazlarıyla beraber manevî lezzetleri de vardır.

Hayat bir yardımlaşmadır, ve kuvvetlilerin zayıflara yardım etme sorumluluğu vardır.

İlişkilerde menfaat yerine fazilet ve moral (manevî) değerler esastır.

Hayatın gayesi maddî arzu ve hevesleri tatmin değil, insan olarak yükselmek ve ruhen gelişmektir; buda doğrulukla olur.

Moral değerler kalbe nakşedildiği ve onlara uyma güdüsü içten geldiği için insan üzerindeki etkisi gayet kuvvetlidir. Bu değerleri ihlal etmenin cezası yine kalpte vicdan azabı olarak hissedilir.

Bilgeliğe veya vahye dayanan manevi değerler akla dayanan etik değerleri de kapsar. O yüzden aralarında çelişki olmaması gerekir.

MENFAAT-FAZİLET KARŞILAŞTIRMASI

Adalet güzeldir; ama ihsan daha güzeldir.

İnsanlar adalete razı olurlar, ama ihsana ram olurlar.

İnsan, ihsanın esiridir.

Gerçek: İnsanların hayattaki hedefi mutlu olmaktır, hayattan lezzet almaktır.Madde ve onunla alakalı maddi hazlar sınırlı ve geçicidir, zaman ve mekana tabidir.Mana ve onunla alakalı manevi hazlar sınırsız ve daimidir, zaman ve mekan üstüdür.Maddi hazların merkezi nefis (arzu ve hevesler), manevi hazların merkezi ise kalptir.

ABD: Mühendislik programlarını akredite etmek için etik kriterleri

(ABET 2000)Kriter 3: Program çıktıları ve değerlendirme: Kurumlar, mühendislik programları mezunlarının: (f) Profesyonel ve etik sorumluluklar hakkında bir anlayışları olduğunu göstermek zorundadırlar.

Kriter 4: Profesyonel Öge: Öğrenciler mühendislik pratiğine önceki derslerde kazanılan bilgi ve beceriye dayalı ve mühendislik standartlarını ve aşağıdakilerin çoğunu kapsayan gerçekçi şartları sağlıyan kapsamlı bir proje tecrübesi ile sona eren bir program ile hazırlanmalıdır: ekonomik, çevre, sürdürülebilirlik, imal edilebilirlik, etik, sağlık ve güvenlik, sosyal, ve politik.

Özlü sözlerleMoral Degerler

Moral ValuesWith quotations

“Manhood, not scholarship, is the first aim of education.”

“Eğitimin ilk hedefi bilimsellik değil insanlıktır.”

Ernest Seton

“Integrity without knowledge is weak and useless, while knowledge without integrity is dangerous and dreadful.” “Bilgisiz doğruluk zayıf ve faydasızdır; doğruluksuz bilgi tehlikeli ve esef vericidir.”

Samuel Jackson

“Bir insanı akıl yönünden eğitip ahlak yönünden eğitmemek, toplumun başına bir bela yetiştirmek demektir.”

“To educate a man in mind and not in morals is to educate a menace to society.” Theodore Roosevelt

“A man who has never gone to school may steal from a freight car; but if he has a university education, he may steal the whole railroad.”

“Hiç okula gitmiyen bir adam bir vagondan çalabilir; ama eğer university eğitimi varsa, bütün demiryolunu çalabilir.” Theodore Roosevelt

"There is not in all America a more dangerous trait

than the deification of mere

smartness unaccompanied by any sense of moral

responsibility."“Tüm

Amerika’da beraberinde hiç

bir ahlakî sorumluluk hissi taşımayan yalın

zekiliği yüceltmekten

daha tehlikeli bir akım yoktur.”

Theodore Roosevelt

“The things that will destroy America are prosperity at any price, peace at any price, safety first instead of duty first, the love of soft living and the get rich quick theory of life.”“Amerika’yı imha edecek olan şeyler ne pahasına olursa olsun zenginleşme, ne pahasına ne olursa olsun barış, once vazife yerine önce güvenlik, rahat yaşama olan düşkünlük, ve çabuk zengin olma hayat teorisidir.” Theodore Roosevelt

“Character, in the long run,

is the decisive

factor in the life of an individual

and of nations alike.”

“Uzun vadede,

bireylerin ve de ülkelerin hayatında belirleyici

factor karekterdir.”

Theodore Roosevelt

“The measure of a man's character is what he would do if he knew he never would be

found out.”

“Bir insanın gerçek

karekterinin ölçüsü, asla

ortaya çıkmıyacağını bildiğinde ne yapacağıdır.”

Thomas B. Macaulay

“Nobody will know. Nobody except you. But you have to live with yourself. And it is always better to live with someone you respect – because respect breeds confidence.”

“Hiç kimse bilmeyecek. Senin dışında hiç bir kimse. Ancak sen kendinle yaşamak zorundasın. Ve saygı duyduğun biriyle yaşamak her zaman daha iyidir. Çünkü saygı özgüveni doğurur.”Jerome Weidman

“Because you're able to do it and

because you have the right to do it doesn't mean it's

right to do it.”“Birşeyi yapabilme

gücünün olması ve onu yapma

hakkına sahip olman onu

yapmanın doğru olduğu anlamına

gelmez.”Laura

Schlessinger

“The true measure of a man is how he treats someone who can do him absolutely no good.”

“Bir insanın büyüklüğünün gerçek ölçüsü, kendisine asla bir fayda sağlıyamıyacak olan bir kişiye nasıl davrandığıdır.” Samuel Johnson

“Cowardice asks the question, 'Is it safe?' Expediency asks the question, 'Is it politic?' Vanity asks the question, 'Is it popular?' But, conscience asks the question, 'Is it right?' And there comes a time when one must take a position that is neither safe, nor politic, nor popular but one must take it because one's conscience tells one that it is right.”

“Korkaklık ‘Bu güvenli midir?’ sorusunu sorar. Menfaatçılık ‘Bu akıllıca mı?’ sorusunu sorar. Gösteriş, ‘Bu popüler mi?’ sorusunu sorar. Ama vicdan ‘Bu doğru mu?’ sorusunu sorar. Ve bir an gelir, kişi öyle bir pozisyon almak zorunda kalır ki ne güvenli, ne akıllıca, ve ne de popülerdir; ama kişi o pozisyonu vicdanı kendisine doğru olduğunu söylediği için almalıdır. Martin Luther King, Jr

“The true test of

civilization is, not the

census, nor the size of the cities,

nor the crops, but the kind of man that

the country turns out.”

“Medeniliğin gerçek testi ne

nüfus, ne şehirlerin

büyüklüğü, ne de

yetiştirilen üründür; sadece ülkenin

yetiştirdiği insan

tipidir.”

Ralph W. Emerson

“What is morally wrong can never be advantageous, even when it enables you to make some gain that you believe to be to your advantage. The mere act of believing

that some wrongful course of action constitutes an advantage is pernicious.”“Sana avantaj sağladığına inandığın bir

kazanç sağlamanı mümkün kılsa bile, ahlâkça yanlış olan asla avantajlı olamaz. Yanlış bir

hareket tarzının bir avantaj sağladığına inanma davranışı bile yeterince esef

vericidir.” Marcus Tullius Cicero

“Politics that revolves around benefit is savagery.”

“Menfaat üzerine dönen siyaset, canavardır.”

Bediüzzaman

“When my sons are grown up, I would ask you, O my friends, to punish them, ... if they seem to care about riches, or anything, more than about virtue.”

“Çocuklarım büyüdüğü zaman, dostlarım, sizden rica ediyorum; eğer servet veya başka bir şeye faziletten daha fazla değer veriyorlarsa, onları cezalandırın.”

Socrates

“A man without ethics is a wild beast loosed upon this world.”

“Etik değerleri olmayan bir adam, bu dünyaya salıverilmiş vahşi bir hayvandır.”

Manly Hall

“The world has achieved

brilliance without wisdom,

power without conscience.

Our is a world of nuclear giants and

ethical infants.”

“Dünya hikmetsiz dehayı ve

vicdansız gücü başarmıştır. Dünyamız

nükleer devler ve etik cüceler dünyasıdır.”

General Omar

Bradley

“Without ethics, everything happens

as if we were all five billion

passengers on a big machinery and nobody is driving

the machinery. And it's going faster and faster, but we don't

know where.”

“Etikliğin olmayışı şuna benzer ki biz beş

milyar yolcu olarak büyük bir makine

üzerindeyiz ve makineyi kimse

sürmüyor. Ve makine gittikçe daha hızlı

gidiyor, ama nereye bilmiyoruz.”

Jacques Coustea

u

“The highest reward for a man's toil is not what he gets for it but what he

becomes by it.”

“Bir kişinin yaptığı iş için en yüksek

mükafat karşılığında ne aldığı değil, onunla

ne olduğudur.”

John Rusk

in

“Try not to be a man of success, but

rather to be a man of value.”“Bir başarılar adamı

değil, değerler adamı olmaya

çalış.”Albert Einstein

“Humanity has every reason to place the proclaimers of high moral standards and values above the discoverers of objective truth. What humanity owes to personalities like Buddha, Moses, and Jesus ranks for me higher than all the achievements of the inquiring constructive mind.” “İnsanlık yüksek moral standart ve değerleri tesis edenleri ,objektif doğruları keşfedenlerin üzerine koymak için her sebebe sahiptir. Insanlığın Buda, Musa, ve İsa gibi kişiliklere olan borcu bence sorgulayıcı ve yapıcı akılların başarılarına olan borcundan çok daha yüksek seviyededir.” Albert Einstein

“I am sent to

complete high

morality.” “Religion

is high morals.”

“Ben güzel ahlakı

tamamlamak için

gönderildim.”

“Din güzel ahlaktır.”

Hz. Muhammed (S.A.V)

“Piety and morality are but the same spirit differently manifested. Piety is religion with its fact toward God; morality is religion with its fact toward the world.”“Dindarlık ve etiklik kendini değişik tarzlarda gösteren aynı ruhtan başka birşey değildir. Dindarlık, hakikatı Allah’a dönük olan dindir, etiklik ise hakikatı dünyaya dönük olan dindir.” Tryon Edwards

“Ethicity is a

modern world

religion stripped

off divinity.

”

Etiklik, uluhiyet

ten arındırılmış bir modern dünya dinidir.

YÇ

“To ignore evil is to become an accomplice to it.”

“Kötülüğe göz yummak, ona ortak olmaktır.”

Martin Luther king, Jr.

“The world is a dangerous place to live; not because of the people who are evil, but because of the people who don't do anything about it.” “Dünya yaşamak için tehlikeli bir yerdir – kötü olan insanlar yüzünden değil, bu konuda hiçbirşey yapmayan insanlar yüzünden.” Albert Einstein

“The concern for man and his destiny must always be the chief interest of all technical effort. Never forget it among your diagrams and equations.”“İnsanlık ve onun kaderine göstereceğiniz hassasiyet tüm teknik çalışmalarınızda her zaman ilk önceliğiniz olmalıdır. Diyagram ve denklemleriniz arasında bunu hiçbir zaman unutmayın.”Albert

Einstein

“Silence becomes cowardice when

occasion demands speaking out the whole truth and

acting accordingly.”

“Durum tüm doğruları

söylemeyi ve ona göre davranmayı

gerektirdiği zaman susmak,

alçaklıktır.”

Mohandas Gandhi

“The three hardest tasks in the world are neither physical feats nor

intellectual achievements, but moral acts: to return love for hate, to include the excluded,

and to say, "I was wrong“.

Değerler, en iyi örnek olarak ve küçük yaşta

ögretilir.

SON SÖZÜstün insan insaniyeten gelişmiş ve kalbi nefsine hakim olan insandır. En büyük hazzı almak değil, vermektir (ihsan, ikram, cömertlik). Başkasına yemek yedirmekten aldığı haz, kendisinin yemek yemekten aldığı hazdan üstündür.Üstün medeniyet, adaleti aşıp fazileti hedef alan medeniyettir. Yani madde değil mana medeniyetidir. Nefis değil kalp medeniyetidir. Adaleti de içeren fazilet (insani değerler) tabanlı medeniyet, dünyada yaygın ve kalıcı haz ve huzuru sağlıyacaktır. Zıtlaşmayı, kucaklaşmaya çevirecektir. Gözlemsel delil: İnsanlıkta değişim ve gelişim (yükselme) esastır. Akılların gelişip vicdanların uyanmakta olduğu, fıtratların geçici hazlara razı olmayıp daimilerini aradığı bir ortamda insanlar en daimi huzuru ve en ulvi hazları sağlıyan faziletten aşağısına razı olmıyacaktır. Ve insanlık, gelecekte, zorlama etik değerleri değil cazibeli insani değerleri tartışacaktır.

Teşekkürler!

Thanks!