PLAUTI CISTELLARIA MENANDREA INDIOSOURIDIS MUSIUO POMPEIANO

Fuit in Ciceronis quae dicitur uiJla Pompeitma opusmusiuum, Dioscuridis SalUii manu sollerti concinnatum, quodnune est in Museo Neapolitano no. 9987 eiusdem artifieisest opus gemellum no. 9985 - in catalogo Gt"ida illustmtadeZ Mus. Nazion. 1908 per cum di A. Buesch no. 169 1). 56breuiter descriptum, modo ampliter et enarratum et depictumin libro Ludouici CU1·tii Die WandmaZm'ei Pompejis Leipz.1929 p. 340 seqq. tab. X. Vtrumque opus Dioscul'idis nupel'summa eum soUertia magnisque eum aerumnis FranciscusWinter amieus, uir egregius et doctrina et moribus, quemnobis el'eptum lugemus semperque lugebimus, delineauit Nea­poli eoloribusque pinxit. Quas picturas equidem spero foreut edantur dignae a dignis dignoque eum apparatu. In seaenaecomicae suggestu, ad quem tribus gradibus ascenditur, con­spiciuntur mulieres tres personatae, quae adsident in sellistribus, quarum sellarum una, quae uideri potest, id est insinistra parte, puluino est cooperta et Babylonieis peristro­matis summi pretii, quarta persona tuniClt demissicia, capillopuerili, imberbis, stat a dextra eum cyatho, lenae quamproxime sese adplieans bibosae quae adsidet, eique uimllnpraebere parata. Cyathus uutem argenteus albo lapillorumcolore facile intellegitur. Neque mulier uidetur esse isteministrator uinarius, qui arte curn Iena bibosa copulatusadstat, sed seruolus barba1'us, ueluti ex Asia SY1'ophoenix autLydus, uel - quod probabilissimum - Bagoas quidam eteunuchus, qualem in Eunucho Menandri meretrici donauitamato1' Attieus. Quem propria ueste indutum fuisse testaturTerentius Eun. u. 370. 683, adfuisse mulieribus in gynaeconi­tide, quatu dicit interiOl'em pa1'tem aedium, legitur u. 579,scilicet lUorum praefecturn et custodem. Quod is homo inhoc opere musiuo tantummodo dimidiatus et dissectus con­spicitur, ea 1'e indicatur, arehetypon picturae AtticuUJ, quo

198 F. Marx

usus erat Dioscurides, non totum tessellaria esse imitationeab ilIo repraesentatum, sed nesclO qua de causa a dextra

I-~I \

I

0~O~O~~l~O011011 0110110"0110110110110"0110

l I lU

parte nonnihil esse aut neglectum aut de industria omissum.Qua iactura periisse consentaneum est portam scaenicam,qua intus itur in interiores aedium partes, quam in altero

Plauti Cistellaria Meultudrea in Dioscuridis lUusiuo Pompoiallo l!J!)

Dioscuridis opere (apm] Curtium L s. s. tab. IX p. 288) propemarginem dextram uidemus effictam. Anus autem ilIa uinosafoeda est faaie, albiscapillis, eapite uelato, dextm tenenscantharum, moruinsuonim tamquam indicem. Reliquae duaeroulieres bonae aetatulae seelent sinistrorsum. SelJae, quibussedent mulieres, non formam exhibent eathedrarum, quibusuel discipulae insident teste Horatio serm. I 10,91, sed aarentepiclintro. Quali sessibulo meretrieii ordinis mnlieres utisolereadnotant interpretes ad Iuuen. 3,136 Plaut. Poen. 266 Vssing.,quorum in numero uetus scholiasta ad Iuuen. 1. s. s. scripsit:'inde sellariae dicuntur'. Quae muHer adulescentula a sinistraadsidet, primnm locum conuiuiiuidetur tenere. Intuetur Waet anum et ministrum, qui. anui praesto est inssusque uimllnministrabit lenae. Quae so]a uinibua est, reliquae duae sobriae.Honoratur illa quidem adulescentula et stragulae uestis spIen­doreet 130 quod manibus teuet filum duplex, per globulosperforatos quod ductum .est. Hoc Winterus agnouisse sibiuisusest: possumus afferre illi loeos Propertii II 24, 12: ctmanibus dum frigus habe're pila, et Martialis XI 8, 6: sucina~ti1'!Ji1Jea quod 1'egelata manu. Leuitel' sublatis manibus igiturhaee muHer de industria pilas fl'igidas sursum tenet pen­dentes, ne calescant in gl'emio, easque leniter ludendo con­treetat, sieuti hodieque in Graecia faeiunt uiri in conuiuiisprimi ordinis, quibus similia ludiera honoris causa offerrisolent ab aedium domino, et graues et honorati. Quae pro­xima sedet muHer, ea dextra sllblata gesticulatur, quasi CUIll

spectatoribus, quos intuetur, sermocinando. Lenae autem uelmatris alterius meretricum personam aegre fero non esseenarratam in Caroli Roberti libello Die Masken dm' neue:renatt. Komoedie Halle 1911 p. 36 seqq. Quae intuetur quidemspectatores, sed cantharo suo uidetur esse intenta soli: yea.'iji;fJ&: olvo'P6e()~ 'XsXatl17peV1] 'Xafhrmt uersiculum faceti arti­ficis anui bibosae, quae lagonam suam mordicus circum­pleetitul', adseriptum, ad Lucilii u. 302 equidem olim ad­scripsi. Ante mediam muliel'em mensa tripes posita est pedibusin pedum bestiarum figuram conformatil'l, marmoream mensameiuslllodi Delphieam appeUari tradit uterque uetus interpresHoratii ad sermon. I 6, 116. Qua in mensa media collo­catum agnoscitur suppositorium tripes; pedibus siuuatis, quiexeunt in ferarum ungues et sustinent pateram rotundam,tribus arietum capitulis in margine ornatam, .e quibus duo

200 F. Man

apparent, unum latet. Neque ego quidem dubito, quin haeeoortina candelabrum braue ait tale, quale non in pauimento,sed qnalia in mensa eollocabant.ur, cuius generis quattuorexempIaria exhibet deIineata Ouerheckii Iiber de Pompeis(Leipz. 1884) p.435, item duo Mauii !iber (Leipz. 1908) p. 396,et alia et eadem Mus. Borb. IV tab. XIV, VI tab. XXX cumsuis sibi Iucernis. Itaque uas rotundum, quod a dextra partecandelabro adstat, uidetur esse Iueerna polymyxos rotunda,qualia exhibentur apud Ouerbeokium 1. s. s. p. 432 g h, apudMauium p. 392, 212. SinguIae lucernae partes aegre discerniposse non est mirandum, ansulam tamen. exiguam a dextraadnexam et sex fere rostra albis lapillis indicata in super­fieie Iuoernae coniciat quis magis quam dispioiat. Scaenamesse eomicam et meretricum prandium esse depictum nemonegabit, qui Douam comoediam nouerit. Quantopere autemIucerna ad poesiu amatoriam spectauerit, ell: loeis ooIleotisin indicibus l/1'iderici Iacobs Anthol. G1·. V (Lips.1795) '1./199s. u. lucerna Animadu. III 3 (Lips. 1814) p. 347 s. u. lvX"'o~

potest intellegi. Quibus ex lools unum tantummodo A. P.VI 333 hoc 1000 proponendum arbitror. Epigramma dicoM. Argentarii, quem Augusti aetate scripsisse constat:

ijc517, pfkmr;e ÄVl'lJS, 7:ell; lmaes\;' ~ taxa 7:S(pt1J~p

eil; {}a),et/LOvl; fj~ew ~tbny&",'1P n(}o18YStl;;Bi yal!, ä:l)a~, eL'fJ 7:&a' st*vpop, orol; :An&lJ.aw

{}P117:0ll; IU.l.~'7:t1; eOrI xal GV naea te/nollt.Vide quantopere Iacobs.ius Animadu. III 1 (Lips.1802) p. 328in his ,uersibus explicandis, Hem iIIi, quorum coniecturasStadtmuelleri apparatus criticus tradidit, aestuauerint. Atquerecte quidem Iaeobsius senarios comici Attici (C. A. F. HI pAB8,152 TL) attulit in commentario:

Bal'xk {}eop a' l"JlOpW1W, ev(Jw/wv AVX1JS'ud lita Reiske: ual t1'aditum) 7:W1' {}ewlJ fllywtOr;,

cl tavrn c5oxe'ir;.e quibus efficitur, iIlud l1:lJa~ u. 3 recte positum esse. Sedquoel iIle in commentario l. s. s. ita eDaTrat: Tanquam Apolloapud flw1'lales colert's, et t1ta oracula non minus magni fient,qttam quae e tripode p1'oferttntur, baee probari nequeunt,neque tamen iIlas aliorum conieeturas hoc loeo refutare opusarit, si illa uerba reete tradita interpretari potuarimus. <Sci­lieet tu', inquit, <si tua uaticinia euenient, uates eris qualisApollo mortalibus, tu quoque apud tripodem': Jyellnus enim

Plauti Cistellaria Mennndrea in Dioscuridis mllsillo Pompeinl1o 201

in tripode candelabri, Apollo prope tripodem stat, utrumquerhetor potuit naea praepositione indicare, quia inl da ApoI.,.line diei minime potuit, naea de Iychno tripodi imposito in­tellegi quodammodo potuerit. Ad sinistram candelabri ramusest positus, quem, quo modo explicem, non uideo üisi parti­cnlam agnoscere oportet eanun quas Propertins (II 34, 59)uocat C01'ollas hestmnas, conuiuii acH reliquias eloquentes.Cubiculi spatium quantum introrsnm pateat indiratnr tribusstrigis rectis a sinistra parte delineatis, duabns obliqnis:eerte periactos uel parascenia aHa ratione indicari debl1isseeqnidem indieo.

At de argnmento Imins seaenae comicae facilius arbitrorconsentientes me nacturum esse lectores, quam de singulariumrarum interpretaetione. Quicumque Planti Cistellarialll, quame Menandri aliqua fahnla uersam esse Latine constaet, legerit,is prima obtutu fabulae exordium agnouerit, i. e. primamscaenam primi actus quem dicimus. Omnes enim editores inhac Beaena tres agnoscunt adesse mulieres meretricii ordinis,puellas duas, Selenium ct Gymnasium, lenam unltm, matremGymnasii (u. 39), quae conqueritur, merum sibi parum benigneparumqne eopiose esse ministratum. Loquitur enim anusu. 17.18 hoc modo: <hodie hic acceptae S1UllUS suatdbus modi.<:,nec nisi disciplina apud te fuil quicquam ibi, quin mihi

Placel'et, Gymnasium filia ante dixerat Selenio u. 10: inprandio 1'108 lepide ac nitide accepisti apud te. Itaque pralldio 'I·perfecto mulieres tres sedent in seaena eircmu Delphicam, {Ianus sola, etiamnunc pot~t. Pergit enim anus de mala con­uiuU diseiplina, I}Ostquam aedium domina Selenium paululumoffensa interrogauit ll. 19: QuÜl ita amabo? Baro nimimndabat, i. e. minister, quod bibel'em, id menm~ infuseabat, i. e.reddebat turbidum aut uapidum. Tum exterrita Gymnasiumfilia (u. 20): Amabo, inquit, Meine istud decet? Respondetmater: Iusque fasque es!: nemo alienus Me cst. QQmiteLpergit aedium domina Selenium: Me1'ito uostro amo uos, qztiame colitis e.q.s. Quid nero aliud potuit faeere aedium domina,postquam anus oe siti potusque penuria conquesta est, nisiut iuberet ministrnm dare ocins lenae quod biberet? Quodin Plauti editionibus non Iegimus adnotatum, factum id lIeroesse consentaneum est inter uerba leuae: nenlO alienus Meest u. 21 et uerba Selenii: Merito u081ro amo te. Itaqueneque miuister deest apud Plautum, neque cantharus uini

202 F. Mau

plenns, quem in piebull. uidemus. Editiones denique huiusscaenae titulum praebent bune: Selenium Gymnasit~m mere­f"ices 11 lena: archetypum Palatinorum more antiquo scaeniconihil babuisse nisi me1'ef"ices 11 lena apograpba testan1.ur,quae omittunt nomen lenae, quod ex nerbis poetae sumi nonpoterat, eum e1. Selenii nomen e u. 22, Gymnasii e u. 2 facilepoterat in titulo interpolari.

lam de nominibus puellarum, quae sunt in lithostroto,erit agendum, siquidem anum uinosam lenam esse matremqueGymnasii cert.um est. Sed utra puellarum Gymnasium sit,erit definiendum argumentis, quo facto, quae reliqua eritmulier, Selenium iure poterit nominari. Atque tribus selliseum eompositnm sit triclinium, eodem ordine istas sellas esseeollocatas eum eadem honoris dignitate, qua treB tric1iniorumeolloeari soliti Braut leeti, arbitrabimur. Dextrorsnm igitnr,quod Graeee dicitnr lnt~e~ta, cumministretur a summo, sellasinistra locus summus, media locns medius, dextra, qua sedetlena, locus imns iure appellabitur. Tradit Plutarebus quaest.sympos. I 3 p. 619 A ubi neei .6nwv evtn8aB C~"']G": aMOt "aea.uot~ evnpot ... "EAA110t ~' <1 new"o~, Quem primurn loeum asinil:itra esse edoce1. uelu1.i Bluemner antiquit. priuat. Graee.l"l'eiburg 1882 p. 238. Itaque mulier sella sinistra quae sedet,Gymnasium debet appellari, quae a Selenio domina aediumad prandiuro Brat uoeata, ut breui postea absentis dominae 1000

aedes seruaret e1. eustodire1.: quod expositum est uu. 102 seqq.Ideo eius selh'l. magnifice strata est puluino et stragula ueste,quam O&nt~a uoean1. Graeci, qnalem roulieres tales ab ama­tori bus dono aceipere esse solitas Lucianus auctor est dialog.meretl'. 14,3. 4, ideoque manibus tenet duo fila illa eum pitisfrigefaoientibus de quibus supra actnm est p. 199. Mediauero erit Selenium aedium domina, quae ap1.e sese coHoeara1.inter duas hospitas, ita ut utrique possit esse et offieiosaet ObSeqUens. .

Sed reetins erit argumentum illius primae soaenae eistel­Jariae ex editione aliqua antiqua snmp1.um bio proponere, ubiid enarratur Dioseuridis picturae nulla ratione habi1.a. Legiturautem in editione in usum Delphini (Paris. 1679) uol. I p.407his narbis (in quibus orthographiam correxi et numeros uer­suum addidi): Selenium, inuitatis ad epulas lena et lenae filiaGymnasio apttd Alcesimm'chttm absentmn1 ipsiu8 AlcesimarcM

Plauti Oistellaria Menandrea in Dioscuridis musiuo Pompeiano 203

domum (u. 319) f'elinguit mandato Melaenidis (qune est materSelenii): nimif'um Melaenis, auditis nuptiis Alcesimm'chi pactiscum fiUa Demiphonis Lemnia, mandauemt SeZenio, ut quam­p"irnmn discedel'et ab Alcesimal'cho. Pm'ei Selenium. In hocdisceS8U Zena, et nu.wetf'ices duae, Selenium el Gymnasium,fuse de amore disseruntlegilimo illegitimoque. Et lena quidemfimdamenta suae artiB f'enudat: Selenium 'ltet'O meretdcemexhibet, in qua tanturn pudori8 inest ct fidei, quantum il1. con­cltbina esse potest, Quod apoeta eo maiOl'i cum m'le fit, ql/Odeadern nubet modo Alcesimarcho: sed est in Gymna8io (immoin lena) imago el oratio met'etf'iois exhau8tissimi pudoriB.

lam auscultemus singularum personarum orationem, qualemPlantus e Menandri fabula transtulit, Atque primum loqlliturdomus Alcesimarchi Sicyoniae custos Selenium id est muliermedia uu, 1-7:

eum ego aute hac te amlmi etMihi amieam esse ereui,Mea Gymnasium, et matremTuam, tum id mihi h6dieAperuisti, tu atque haee.801'01' si mall. esses,Qui pot{lerisMihi honorem ire habitum,

{) Nesoio: nisi, ut meus est animus, fferi non posse arbitror,Ita omnibus reliotis rebus mihi frequentem operam dedistis.Eo ego uos amo et <uos> co a me magnam inistis grlttiam.

Et eo <uos) Vssingius, mutandum aCCl:lntum arbitror etin eo et in uos uocabuli repetitione.

Comiter laudanti respomlet comiter mulier sinistra, i, e.Gymnasium hospita, anapaestico metro eum c1ausula trochaica(uide ad Rud. 681). Quos uersus in Palatinis et corruptoset interpolatos emendabimus umt littera 0 emu Schoellio ad­iecta ex eis, qua.e apud Varronem de L Lat, VIi 99 tradunturutt. 8-11:

Pol ist6 quidem nos pretio <b>ptanti est10 Freqllentare: ita in prandio noS lepide ac

Nitide accepisti apud te {It semperMeminerimus.

204 F. Man:

Vbi optanti est idem atque uolenti lubenti cupienti cst(n. Kuehner Ausf. GI'. tl.lat. Spr. II 1, 1912 p.322b). Prandioperfeeto potat lena, reliquae abstemiae. Respondet turnSelenium, i. c. media muHer, id quod cupio omniaquae tdsuolgo solent effari uu. 12. 13 sie emendatis:

Lubenti edepol animo factum, 131. fiet a me:Quae uos arbitr6r uelle, ea {lt <miM> expetessam.

Vbi miM addidit Spenge!, eonf. Trin. 228. Tertio Joco, loeoirno quae sedet a dextra., loquilur lena uu. 14-18:

Quod iIJe dixit, qui secundo uento uectus ast [tranquiIlo] mare15 Vanturn gaudeo eeastor ud te: ita hOdie bie acceptae sumus

Suauibus modis.Nec nisi diseiplina apud te f{Üt quiequam ibi, quin mihi

plaeeret.

Conqueritur igitur Jena ebriosa de apparitura conuiuii, quianimis paree parumque largiter uinum praebuerit ministratoLNempe est multiloqua et multibiba (eonf. u. 149), bene sabur­rata (u. 121. 127), doJio uini eommolleri uix potest, ut loquatur(u. 542). Interrogantem porro dominam conuiuii Selenium etrespondentem lenam audimus u. ]9:

Se. Quid ita amabo? Le. naro nimium dabat quod biberem:id merum infuscabat.

Puer - quaJem ad dextram uidemus astare - raro nimispoculum meuln eomplebat atque ipsa haee raritas merun}uitiabat. Selenium post haee uerb~, ut iam supra exposuimus,non potuit non aeeersere puerurn, denuo ut infundat. Sedpicturam Dioscuridis qui pictor excogitarat, is mediam mu­lierern, quam Selenium appellauimus, induxerat manu dextrasublata gesticulantem et sermocinantem. Atque id, opinor,sermocinata est, quod quasi caput est illius scaenae Plautinaeuu. 82 seqq.:

Hoc uoJo agatis: qua accersitae eallsa ad me estis,eloquar.

Exponit maesta et sollicita amorem Alcesirnarchi amatoris,qui se dllctUl'um esse SeJenium uxorem matri pollieitus erat,mox coactus a patre cognatam Lemniensem ducturllS est.Interim mulierllrn triga aute domllm Aleesimarchi, quamuenustam et laut.am appellant u. 314. 487, prope uiam, quae

Plauti CistelJaria Menandl'ea in Dioscuridis musiuo Pompeinno 205

memoratur u. 331, et sermocinatur at conuiuatur. Abit da­nique intro Gymnasium uicaria in aedes u. 117, postqUälllaedium domina Selenium u. 116 ad lllatrelll ahiit. Portalllautelll aedium, quam supra p, 198 exposui in archetypopicturaa effictalll fuisse, pultant u.637, inde exit Aleesimarchllsaediulll dominus u. 640,

Sed Atticus pictor, qui tabulalll archetypi confecerat" iascaenam iUam dialogo compositam fuisse credidit, non, sieutapud Plautum, cantico. Quod inde intellegitur, quia tibiceniu scaena nuHus ll.dest, qualem iu anaglypho Neapolitano, quodin Roberti libro da personis exhibetur p. 62, nidemns tibiiscanticum canentem. Neque enim da comissatione cogitandum,eum at fax dasit et coronae. Satis constat, seaenicos poetasLatinos saepissime pro diuerbio Graeei exemplaris snpposnissein fabnla Latina canticrim: nelnt accidit in hoc exordioCistellariae. Archetypi fabulae paucos senarios seruauit Hermo­genes de innent. IV 11 p. 201 Rab., ubi de uerecundia 8er­monis Menandrei agitur: nv{)o,d1'ov y6(l 'w'o;; ,,6erJr;, nw; er?]t3teqA}aepJ:vTJ, oef.t1Iwc; aqnryljaaro neäypa aloxedv t1'op,am f1el'd.aiOll;; (C. A. F. III p. 170, 658 K):

dwvvatwv [1}v] nopm} <yae 1}v>,13 (Je pot iJuoÄovth]ae< 'IJ>pixet Ta ::n:ed~ T~l! f}veaV"lnsna qJOlfW11 "ai xoÄa"svwv [i*'] flTJ"l:s{!alYllW p,s

V.2 pot elisum ad exemplum Homeri: p,exet eum accusatiuopositum etsi offendit, tamen, si Aeschin. de fals.leg. 133 scripsit'T:OV~ p,~Xet 'T:8TiaeaXOna [lTJ yeyov6mc;, Quintus XII 178 0/tSf!­

öaABrJ 0' Bvon~ P,8X(]t~ OVeCl1'()V svevv 1:"(1.1113 - similia collegitKallenberg Mus. Rhen. LXXIV 1925 p. 97 eundem aceu­satiui usum apud ueterem poetalll extitisse non est guodnegemus: qui 'Z'a neck 'Z'~v {)Veav appellarat ::n:(!6Dv(!ov utMare. 2, 2. HOll senarios id eonfirmare apparet, quod ex!Dioscuridis pictura, in qua nullus cantici adsit tibicen, de dia-!logo siue diuerbio supra demonstrauimus. Verecundiam autemuerbi lyvw ex Hebraeo sermone transtulerunt in Gen. 4, 1.Simili autem sermonis l110destia quondam usus erat Demc­sthenes in oratione da <:orona (129), eum scribel'et: fj Pl]tTJl!iOr~ pe{)'YJwet'Vo'i~ yaflOt, . .. Xewltlv1}. guod obseenilatis fd­tandae causa sic dictum fuisse rhetorica (ad Her. IV 34, 45)edocebat, Has quoque facetias Menander in eadem fabula

206 F. Man

(Oistell. 43) imitatus est, his uerbis lenam cum faceret cla­mantam: 'Haee quidem eeastor CQUidie uiro nil.bit, nupsitquehodie, Nubel mox noct~,: Attieam Platonis uerecundiam M.Tullil1S (epist. IX 22,5) in taU eloeutione agnosei uoluit. Sadredeamus ad Hermogenis senarios.

Atque Plautus, eum eanticum suum constitueret, Graeeipoetae uerbis liberius usus est. Qui u. 89 eum lenam faceretinterrogantem:

Plauti Cistellaria Meul1udrea i1'! Dioscuridis musiuo Pompeialllt 207

cincta. Sunt autem histriones: neque enim chormn comicumduobus stare hominibus est credibile.

Similem histrionem Robertus exhibet in libro de personis(p.66), canentem, coronatum, gesticulantem, quem adulescentemÖev1:8l?m' br,{o8tOtol' appellat. A sinistra saltatoribusillis adstatsernolu3, mann dextra nescioquid tenens usui promptum.Quod quid fuerit incertum est ideo, quod loeus antiquituserat laesus et eorruptus. l'amen aegre aHud potuit puerministrare, nisi poculum uini plenum ad bibendum. Adtram cernitur porta scaenica, qua jntus itur in aedes. ApudMenandrum quidem IlRnc ipsam scaenam extitisse equidemdemonstrare non possum: similem pOS8um. Menandri Adel·phos secundos Latine uertit Plautus eil. fabula, quae Stichusuocatur. Cnius in exitu uu. 762 seqq. Sangarinus seruus tibi­cini iussit dari biberet: dum bibit, sarui duo Stichus etSangarinus eollocuntur senariis. At u. 769 denuo tibicen tibiiscanit, denuo ,incipit cantieum, sed ita ut uterque seruus cantetet doctissime saltet. Quam saltationem ita exbibent editionesinter duos SertlOS dist,ributam: exorditur Sangarious:

Qui Ionicus aut cinaedicus, qui hoc t{tle faeerepossiet?

<Stichus> Si ist6c me norsu nfceris, ali6 mo prouoc{tto.<Sangm..>Fac tu Me modo. <Stich.) At tu hoc modo. (Sang.>

Babae. <Stich.)Tatae. <Sang.)Papae. <Stich.>Pax.<Sangar.) Nunc pariter ambo. Omnis uoco cinaedos contra

Satis esse nobis n6n magis potis [est] qURmfungo hnber.

<Stichtts> Intro bine abeamus n{meiam: saltatum satispro ulnost.

Vos, spectatores, pla{tdite atque ite Rd uoscomissfttum.

Vbi Ionicus ctj.m bl'eui 0 littera adhibuisse uidetur Plautus,personas reete distinxit Bitschelius, Ueizianos Leo. Atquehune exitum fabulae simili modo compositum fuisse apudMenandrum atque fabulae Ulius scaenam, quam pictor arche­typi Dioscuridis in alters, iHa tabula effinxerat, apertum est.Apud Plautum in exitu Sticbi ad tibicinem, cui mea sen­tentia puer minister, non histrio saltator, potionem pOl'­rexerat, saltant duo serui post conuiuium, cui Stephaniumancilla adfuit: in Dioscuridis tabula ad tibicinam, cui puer

208 F. Ma r x: Plauti Cistellaria Menandrea in Dioscuridis e. q~ 8.

seruolus adstat, saltant duo homines liheri. coronati, ex eon­uiuio praesentes. Itaque in illa Dioseuridis tabula exordiumfabulae Menandt'eae, quod apud Plautum seruatum est fuit­que diuerbium apud Menandrum, canticum apud Plautum,pictum est lapillis; in hae, quam ultimo 10eo descripsimustabula , exitus talis fabulae Menandreae, qualis et apudGraecum et apud Latinum poetam fuit canticum.

Bonnae. Fridericus Man. *)

*) Qualis, et uncl(l genus, qni sillt 1IIihi, Tulle, Penates,siquidem antequam proficiscar e uUa sarcinne suntcolligendae, neces­sitate eoltctus publice hic proliteor. Nimio enim honore me affecitmodo S. Wininger UQZ. IV Magnae Judaicae Natiorj(~U8Biographiaep. 288, qui immerito meum nomen inter uiros illustres stirpe Judaieaeolloearit orOOs. Quorum in numero fuere, qui primum Mardochai,postell. nostrae familiae nomine ipsi Ilese nominaruut, sicuti quondllm,qui Pasieles fuerat grammaticus, postea Pansa maluit dici. At amicusAbraham, amicus Isaae et reliqui deinceps ex ordine, magis amicaueritas. Merito eOlltemnitur, quem sui pudet generis, longeque fugitqui Iluosfugit, praeterque illum editorem nemo per IV saecula meosa suo llanglline alienauit Qui.ediOOr euiusmodi sit, ex nomiuum Lati­norum bal'barie L8.8. intellegas, ubi rhetol'ieam landauit a(l C. Heresiutnsimilia.

Verantwortlicher Scllriftleiter: Dr. H. Herter, Bonn, Kölustr. 183.