1 in every 10 STFAP applicants in UPD appeal for lower bracketing — Page 3

Philippine CollegianOpisyal na lingguhang pahayagan ng mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas - Diliman29 Nobyembre 2011Taon 89, Blg. 18

Entropy* Terminal CasesDelfin Mercado

Reshaping narrativesEditorial Page 2

Pagbalik-tanaw sa trahedya sa MaguindanaoFeatures Page 9

Date a girl who writes for the Collegian Opinyon Page 10

Dibuho ni RD Aliposa

Each day, we move closer to destruction.

For thus is the law of the universe – for everything to descend towards chaos with the passing of time. Each day, we age and become less and less of who we once were. Less content. Less noble. We degenerate, we age, we die.

Every passing day is an added shove towards the pool of disorder. We exert effort, we strive to organize our lives in the hope of improving our situation, and yet we are aware that in the end, nothing of the order we established will remain.

And yet we continue to struggle. We create to defy entropy. We try to achieve greater heights, for we value progress. For in creation, we destroy chaos. Such is the nature and contradiction of life.

Can we defy destruction? Can we battle chaos? For a time, I think we could.

For you came and made me realize I can do more, achieve more. Together, we planned for a shared future of creativity and passion. And soon, we were living our dreams.

We were together in each step, scheming and thinking of innovative ways to combat life’s perennial woes. We managed to sustain our dreams of transformations. We told ourselves we succeeded. And yet we yearned for more.

And the things we yearned for … Oh boy!

Until that day when you told me you wanted leave. You said you were becoming stagnant, and development is not possible anymore – for we reached the summit that we wanted to climb. And so, you said, we needed to part ways and weave new narratives. I was devastated, but I agreed. For we need to move forward. Such is the law of the universe. Staying put is not an option. Sooner or later we have to make our moves. Move towards what? Destruction, I guess.

I was devastated. I wanted to tell you that you should stay and we should continue creating. But I knew it will be a lie. For we have stopped creating for some time now. We were stuck in a standstill, unmoving, unflinching, trying to be content of what we have. We were living a lie. We were not creating – this standstill is called preservation.

We struggle. And we dive into chaos. For we cannot remain motionless. What goes around comes around. So onward we go.

Today, we managed to put things aside. But tomorrow, my friend, we will destroy to create anew.●

*For my best friend Gino, and for all the times and lives we created to destroy.

Hindi maikakaila ang mga signos. Sawa na ang mga tao sa kasalukuyan nilang kalagayan. Palagian na ang paggiit sa mga karapatang ipinagkakait, panay ang reklamo sa mga pagdaramot ng sistemang matagal na nilang tinitiis. Kali-kaliwa ang protesta, at dumarahas ang banggaan ng mga mamamayan at ng mga nakapangyayari sa lipunan.

Niyayanig ngayon ang buong mundo ng mga panawagan para sa pagbabago. Subalit ang tanong ng lahat ng nagmamasid at nangangamba: paano at tungo saan?

Mahigit na apat na dekada na ang lumipas nang sagutin ng librong Lipunan at Rebolusyong Pilipino (LRP) ang mga katanungang ito. Ngayon, marahil akma ang pagkakataon upang balikan ang mga aral ng LRP, at timbangin ang alternatibong hatid ng radikal ng pagbabago.

6 

Mga Leksyon sa Rebolusyon at Pagbabago

Kultura

Dibuho ni RD Aliposa

2 • Kulê Opinyon Martes 29 Nobyembre 2011

Reshaping narratives QUOTED

Editoryal

Philippine Collegian www.philippinecollegian.orgPhilippine Collegian www.philippinecollegian.org

Punong Patnugot Marjohara S. Tucay Kapatnugot Pauline Gidget R. Estella Tagapamahalang Patnugot Dianne Marah E. Sayaman Panauhing Patnugot Glenn Diaz,

Larissa Mae A. Suarez Patnugot sa Lathalain Mila Ana Estrella S. Polinar Patnugot sa Grapiks Chris Martin T. Imperial, Ruth Danielle R. Aliposa Tagapamahala ng

Pinansya Richard Jacob N. Dy Mga kawani Ma. Katherine Elona, Kevin Mark Gomez, Marianne Rios Pinansiya Amelyn J. Daga Tagapamahala sa Sirkulasyon Paul

John Alix Sirkulasyon Gary Gabales, Ricky Kawat, Amelito Jaena, Glenario Ommalin Mga Katuwang na Kawani Trinidad Gabales, Gina Villas Pamuhatan Silid 401

Bulwagang Vinzons, Unibersidad ng Plipinas Diliman, Lungsod Quezon Telefax 981-8500 lokal 4522 Email kule1112@gmail.com Website philippinecollegian.org

Kasapi Solidaridad: UP Systemwide Alliance of Student Publications and Writers Organizations, College Editors Guild of the Philippines

“We respect the Supreme Court, we survived even when they took everything from us, including our Dad’s life -- and we will survive even this.” —Kris Aquino, on the Supreme Court decision to distribute the Cojuangco-owned Hacienda Luisita, gmanews.tv, November 26

“Kris, this is not political persecution. Your brother is the president, right? It’s not Marcos who’s pitted against you now; it’s the farmers of Luisita and the Filipino people. If you really take to heart your Lolo Pepe’s advice to “fight for what is right,” then you should have distributed the land to farmers long ago. You remember your family’s suffering very well but seem to not know the suffering of your tenants.” –Kilusang Mayo Uno in their official Facebook account, November 27

“Siguro nag-fail din ako dahil hindi ako ‘yung kailangan niya sa buhay niya. Or, hindi ako ‘yung hinahanap niya sa buhay niya. And hindi...hindi ko maibigay sa kanya ‘yung kailangan niya.” —KC Concepcion, on break-up with Piolo Pascual, The Buzz interview, November 27

“…[Howie] Severino had no business demanding, during a non-journalistic event, compliance with the ethics and professional standards of journalism of a student journalist who knew better than to behave like a fawning colonial.” —Prof. Luis Teodoro, on Howie Severino’s interview with the Kulê EIC, Business World Online column, November 24

James Liwanagan

5.5 x 3.5 in

“The edicts of social justice, the extraordinary national experience, and the prevailing national consciousness, all command the great departments of government to tilt the balance in favor of the poor and underprivileged …in the interpretation of the law…”

—Philippine Supreme Court, in Hacienda Luisita Incorporated

(HLI) vs Alyansa ng mga Manggagawang Bukid ng Hacienda Luisita (AMBALA), et al.

For decades, the story of Hacienda Luisita has been one of exploitation and suffering.

Farmers told of “stocks” amounting to wages of P9 per week; of debt passed down through generations; of attempts to organize and protest, only to be met with gunfire and violence. A community of over 10,000 families spread out across a vast sugar plantation, all tilling land they would never own, because the 6,400-hectare spread was already owned by a single family: the Cojuangcos, among the wealthiest and most powerful clans in the Philippines.

One farmer put it succinctly: “Buong buhay ko, ito lang ang lupang masasabi kong akin,” he said, holding up his hands to show the dirt under his fingernails. Hallmarks of a lifetime of hard labor.

More blood has been spilled in the name of Hacienda Luisita than we, as a nation, can ever forget. Government troops opened fire on unarmed farmers marching to Malacañang in the Mendiola massacre of 1987. Farmers on strike were brutally dispersed in the Hacienda Luisita massacre of 2004. And countless others have died one by one over the years, gunned down or tortured and killed for joining unions or participating in protests.

Last week, the narrative was altered forever.

In a landmark case concerning the distribution of HLI, the Supreme Court ruled overwhelmingly, 14-0, in favor of the HLI farmers’ union AMBALA and other respondents. The junking of the Stock Distribution Option

(SDO), a gaping loophole in agrarian reform law, is hard-won validation for farmers everywhere fighting to gain ownership of the land they till. It proves, at last, that the land they have tilled for generations belong to them, morally and legally.

While the decision is a victory, however, there are a few

points yet to be resolved.The SC asserts that

landowners should receive compensation

for the property that will be distributed to farmer-

beneficiaries. This interpretation of the law is backed by President Benigno “Noynoy” Aquino III, who claims that his opinion is objective, since he has already sold his shares in HLI — but in fact, Aquino remains a top shareholder in the manufacturing arm of HLI, the Central Azucarera de Tarlac.

Certainly, Aquino’s interest in HLI cannot be denied. Some analysts even argue that the SC ruling is a by-product of deepening fissions among the ruling elite, and the Arroyo-

appointed SC is merely hitting back for the criminal charges filed by the Aquino administration against former president Gloria Arroyo.

Such drama aside, however, the issue is simple. If the distribution of land to farmer-beneficiaries is just, then the long decades they spent as underpaid laborers of HLI was unjust. Shouldn’t that be compensation enough? How much has been reaped in profits from HLI since the 1950s, when the Cojuangcos first availed of government aid to take over the land, with the promise that they would “distribut[e] the hacienda to small farmers”?

Also, if the HLI case sets a precedent of compensation, landlords can make land redistribution impossible by demanding unaffordable payment for their land.

These problems highlight the flaws of existing land reform law, primarily the Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) and its current extension, CARPER. This SC decision does not validate CARP; in fact, it is a testament to the failure

of the law, since it was the provisions of CARP (including the SDO) which allowed the Cojuangcos to evade land reform for so long. It is also CARP which the President invokes in asking for compensation for landowners.

Thus, this latest development in the HLI issue is a pivotal moment, but not a conclusive victory. At the heart of the enduring call for genuine agrarian reform — a cause for which countless have died, and countless more continue to fight for — is the question of justice. It has been delayed long enough; we call on the President and his family to immediately take steps to begin distributing the land. And as HLI farmers move forward, let their triumph pave the way for other peasants to continue in their own struggle for land reform. ●

3 • Kulê Balita Martes 29 Nobyembre 2011

1 in every 10 STFAP applicants in UPD appeal for lower bracketingIsabella Patricia H. Borlaza

One in every ten applicants for the Socialized Tuition and Financial Assistance Program (STFAP) in UP Diliman filed an appeal for lower bracketing this year, according to data recently obtained from the Office of Student Scholarships and Services (OSSS).

Data showed that 287 out of the total 3,421 STFAP applicants in UP Diliman (UPD) this year filed an appeal for lower bracketing. However, eight of the 139 deliberated appeals were retained in their original brackets. The remaining 148 appeals have yet to be decided, pending deliberation.

These results clearly indicate that the 14-page STFAP application form “cannot really quantify” the student’s capacity to pay, said Student Regent Ma. Kristina Conti. The formula used in the STFAP cannot calculate all factors of poverty indicators, she added.

“Pero bakit nga ba marami ang nag-a-appeal o bakit ba kailangan pang mag-appeal? Ibig sabihin, may mali talaga sa sistema ng STFAP,” said Liezyl Anne Gomez, UP Cebu Student Council Chairperson.

Data also showed that in UPD, only one in every 100 students is granted free tuition while one in every five STFAP applicants actually applied for bracketing. One in every 100 students is under bracket A.

STFAP is a bracketing system that categorizes students based on their capacity to pay. First instituted in 1989, students were classified into nine numeric income brackets of the

Numerical Bracketing System and it was revised in 2006 into the present six income brackets of the present Alphabetic Bracketing Scheme (ABS).

Upon enrolment to UP, students are first assigned to either bracket A or B. Those who belong to a lower bracket apply for STFAP. Those who are unsatisfied with their bracket assignment, submit an appeal, according to the OSSS.

Millionaire filterStudents under bracket A or ‘the

millionaire bracket’ have an annual family income above one million and pay the full matriculation of P1,500 per unit. Students under bracket B have a

Bicam to pass P1.8T nat’l budget todayKeith Richard D. Mariano

After reconciling differences in their respective versions of the 2012 national budget through a bicameral conference (bicam), thae Senate and House of Representatives (HOR) are set to approve today the proposed P1.816 trillion national budget for 2012.

While the consolidated version of House Bill No. 5023 or the General Appropriations Bill for 2012 has yet been released as of press time, the Senate’s amendments to the bill is “more likely to prevail,” said Senator Edgardo Angara, one of the upper chamber’s representatives to the bicam.

The Senate has approved on third and final reading its version of the appropriations bill on November 22.. Under the Senate’s version of the bill, state universities and colleges (SUCs) will receive P22.41 billion, which is P322 million higher than the P22.09 billion originally approved by the HOR.

The Senate increased the budget of SUCs by realigning P322 million from the budget of other government agencies including the Department of Science and Technology, Department of Agriculture and the Commission on Higher Education (CHEd).

The additional funding may have increased the budget of SUCs nominally but there was actually no “substantial” increase for maintenance and other operating expenses (MOOE) that covers the costs of utilities such as electricity and water, and for capital outlay (CO) or the fund for construction and renovation of infrastructures, said UP Diliman Student Council Chairperson Jemimah Grace Garcia.

‘Innovation clusters’The increase in the aggregate

budget of 112 SUCs across the country, including UP System, was actually earmarked for research and development in five areas of

specialization dubbed as “innovation clusters,” said Angara.

The allocation of the budget will be “expertise-based” where only SUCs specializing in agriculture and precision farming, mining technology, algae research, information and communications technology (ICT), or disaster science and management will be supported, explained Angara.

The Senate maintained the House-approved budget of SUCs which allocated P18.9 billion for personal service (PS) or the fund for the salaries of faculty and other employees and almost P3 billion for MOOE. For UP, the Senate approved the P5.74 billion budget passed by the HOR. Of the approved budget, around P4.85 billion was allocated for PS and P698 million for MOOE.

Meanwhile, for the third consecutive year, SUCs including UP will not receive a budget for CO. The Senate, however, upheld the P200

million allocated by the House for acquisition of medical equipment for the Philippine General Hospital.

Despite the increases introduced by the House and Senate, the approved budget of SUCs is far from the P45.8 billion budget that SUCs need next year, said UP Student Regent Ma. Kristina Conti.

‘Occupy Philcoa’In protest of the “meagre” budget

allocation to SUCs and other social services, students and members of several progressive youth groups barged in the Philippine Coconut Authority (Philcoa) Building in Quezon City last November 25, where the bicameral conference was being held.

“Hindi pwedeng basta bastang ipasa ang 2012 budget nang hindi nagdadagdag ng significant amount for SUCs and other basic social services. Nakahanda tayong ipaglaban ang isang budget na magagamit para sa pagbibigay serbisyo sa

ating mga kababayan,” said National Union of Students of the Philippines Chairperson Einstein Recedes.

The protesters criticized the government allocation to social services szzuch as the health sector. The Senate decreased the 2012 budget of the Department of Health by P200 million from this year’s P42.28 billion to about P42 billion next year.

On the other hand, the Senate approved a P39-billion budget allocation for President Benigno Aquino III’s conditional cash transfer program dubbed as Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4Ps), which has been widely criticized as a dole-out program.

The Department of Defense also got one of the biggest shares in the 2012 budget with P106.9 billion.

The government has prioritized funding “band-aid solutions” such as the 4Ps at the expense of funds for basic social services such as education and health, said Recedes. ●

PAGDAGSA. Habang tinatalakay ang 2012 Budget sa Philippine Coconut Authority (Philcoa) noong Nobyembre 25, pinasok ng mga estudyante mula sa iba’t ibang kolehiyo ang gusali ng Philcoa upang kundenahin ang pagbibigay ng pamahalaan ng mas maliit na prayoridad sa mga batayang serbisyo. Chris Martin Imperial at Diana Ampuan

90 percent of UPD students were assigned to brackets higher than what they actually applied for.

Five out of the 15 bracket A students who filed for appeal were ‘rebracketted’ into bracket D, after the deliberations of the Diliman Committee on Scholarships and Financial Assistance. Meanwhile, forty of the 50 appeals of UPD students who were initially in bracket D were ‘rebracketted’ to bracket E2.

“Kung tunay na pinagsisilbihan ang mga estudyante ng STFAP, mas marami sana ang nakikinabang nito. Ngunit ang naidudulot lamang nito ay ang pagdarami ng mga estudyante na nag-aapply para sa student loans.

family income from above P500,000 to one million, and pay P1,000 per unit.

Meanwhile, bracket C and D students pay P600 and P300 per unit, respectively. On the other hand, bracket E1 students whose family income ranges from P80,000 to P135,000 enjoy free matriculation, while bracket E2 students whose family income is below P80,000 also enjoy free tuition plus a semestral stipend of P12,000.

The current system “assumes” that everybody is a millionaire until proven otherwise, said Conti.

Also, the STFAP policy review conducted by the Office of the Student Regent in July revealed that

Mahirap din kasi na nasa estudyante yung burden na i-prove na mahirap ka talaga,” said Gomez.

The rising number of students who avail of tuition loans to pay for their matriculation is another indication that students are not getting into their appropriate brackets, said Conti.

During the first semester, the number of students who applied for tuition loans summed up to almost 2,300, the highest recorded number in UP in the two last decades. Though the data is yet to be finalized, an estimate of over 2,100 has been estimated for the second semester, according to the OSSS.

Continued in page 4>>

4 • Kulê Balita Martes 29 Nobyembre 2011

Isabella Patricia H. Borlaza

After postponing the verdict for administrative cases lodged against UP Cebu Dean Enrique Avila during its October 27 meeting, the Board of Regents (BOR) elected to again defer making a decision on the case during its November 24 meeting.

The decision for the Avila case has been rescheduled to a special meeting on January 18 for the BOR to set “proper rules, guidelines, and precedents” to answer Avila’s appeal.

The BOR wants to be “careful” in handling the cases since there are no clear rules with which to decide

on the new points raised in Avila’s appeal, Student Regent Ma. Kristina Conti said. At present, the BOR only follows the procedures under the UP System Code and the Uniform Rules on Administrative Cases in the Civil Service (URACCS), she explained.

In March 16, several UP Cebu faculty and staff filed a complaint against Avila, Ernesto Pineda and budget officer Alsidry Sharif for acts of “gross negligence and grave misconduct.” In the Administrative Disciplinary Tribunal (ADT)’s findings, Avila, Pineda and Sharif were found guilty of three charges of “gross

neglect of duty and grave misconduct.” The three respondents, however,

filed an appeal to the BOR on September 28 for the reversal of the “dismissal from office” verdict approved by UP President Alfredo Pascual on August 26.

According to Section 52 of the URACCS, “penalty for grave offenses of gross neglect of duty and grave misconduct is dismissal.” However, the ADT notice only stated “dismissal from office” and did not clarify if this included the appointment of Avila as permanent faculty member, according to Avila’s appeal.

BOR defers Avila case verdict anew

Mary Joy T. Capistrano

Muling nanawagan ang mga magulang ng dalawang nawawalang estudyante ng UP na sina Karen Empeño at Sherlyn Cadapan sa Department of Justice (DOJ) na pabilisin ang pagsampa ng kasong kriminal kina Ret. Maj. Gen. Jovito Palparan at iba pang hinihinalang sangkot sa sapilitang pagdukot sa mga mag-aaral.

“As of now, maayos naman ang takbo ng kaso, pero may pangamba pa rin kaming hindi maparusahan ang mga nagkasala,” ani Concepcion Empeño, ina ni Karen.

Simula Hulyo 8, nagsagawa ng sunod-sunod na pagdinig ang DOJ investigation panel upang imbestigahan ang pagkakasangkot nina Palparan at iba pang miyembro ng Armed Forces of the Philippines (AFP) sa pagdukot sa dalawang estudyante. Nagtapos ang mga pagdinig ng DOJ noong Setyembre 23.

Ayon kay Atty. Julian Oliva, legal counsel ng mga kaanak ng biktima, 30 araw lamang ang palugit na ibinigay ng DOJ sa investigation panel nito upang makapaglabas ng resolusyon. Gayunman, wala pa ring inilalabas na resolusyon ang DOJ hinggil sa kaso

Kagyat na pagsampa ng kaso sa mga dumukot kina Karen at She, ipinananawagan

hanggang sa ngayon.Ang pagkaantala ng pagpapalabas

ng resolusyon ng DOJ ay maaaring bunsod ng huling pagpapasa ng mga kinakailangang dokumento ng ilan sa mga akusado at dami ng kasong isasampa, ani Oliva.

Dawit sa pagkawala nina Empeño at Cadapan sina Palparan, Lt. Col. Rogelio Boac ng 56th Infantry Battalion, Col. Felipe Anotado ng 24th Infantry Battalion, M/Sgt. Donald Caigas, M/Sgt. Rizal Hilario, Lt. Francis Mirabelle Samson at isang Arnel Enriquez.

Mahigit limang taon na nang dukutin ng hinihinalang mga elemento ng AFP sina Empeño at Cadapan sa Hagonoy, Bulacan noong Hunyo, 2006 habang nagsasagawa ng pagsasaliksik ang dalawa hinggil sa kalagayan ng mga magsasaka sa nasabing bayan.

Sa mga nagdaang pagdinig ng DOJ investigation panel, positibong itinuro ni Raymond Manalo, isang magsasaka sa Bulacan at pangunahing testigo sa kaso sina Palparan at ang iba pang akusadong sundalo bilang utak sa naganap na pagdukot.

Posibleng harapin ng mga akusado ang mga kasong rape, serious physical injuries, arbitrary detention, maltreatment of prisoners, grave threats, grave coercion, at paglabag

In response to these complaints, UP President Alfredo Pascual has assigned Vice President for Academic Affairs Gisela Concepcion to head a STFAP policy review which aims to simplify and streamline the application process and bracketing scheme.

The UP administration plans to implement the changes by June next

<< from page 3

1 in every 10 STFAP applicants in UPD appeal for lower bracketing

Avila did not commit any of the grounds for removal or suspension as faculty stipulated in the UP System Code, according to the appeal. The embattled dean also raised the issue of whether his and Pineda’s combined 63 years of service to the university could mitigate the penalty.

The appeal also asked for UP President Alfredo Pascual and another member of the BOR to inhibit from voting on the case after complainants and respondents raised issues on Pascual’s “hasty and premature” decision on the case.

Pascual has already inhibited

himself from participating in the discussion on the Avila case in the BOR since the September meeting. However, Vice President for Legal Affairs Hector Danny Uy has yet to confirm if there is enough jurisprudence and precedent for members to be inhibited from the case.

The BOR is still exploring the possibility of “raising or lowering penalties” for Avila, Pineda and Sharif, Staff Regent Jossel Ebesate said.

Meanwhile, complainants can submit their comments on Avila’s appeal to the BOR until December 3.●

sa Republic Act 7438 o batas na naglalayong protektahan ang mga taong nakapiit.

“Given the strength of the evidence against Palparan and his cohorts, the context and the circumstances of the case and related incidents, we trust that there is sufficient ground to bring the respondents to trial and that the corresponding charges will be filed soon,” ani Edre Olalia, secretary general ng National Union of People’s Lawyers sa isang pahayag.

Sakaling pabor sa mga kaanak ng mga biktima ang maging resolusyon ng DOJ, hihilingin umano ng mga magulang ng dalawang estudyante na Office of the Ombudsman na mismo ang magsampa ng mga kasong kriminal sa mga akusado sa Sandigan- bayan, ani Erlinda Cadapan, ina ni Sherlyn.

Samantala, may posibilidad namang itaon umano ng DOJ ang paglalabas ng resolusyon hinggil sa kaso sa Human Rights Week na ipinagdidiriwang tuwing unang linggo ng Disyembre, ani Oliva.

“Dahil buhay ng anak ko ang nakasalalay sa kaso, sana bigyan din ng pansin ang agarang paglilitis dito at sana ipasok na sa kulungan at pagbayarin ang mga militar na may kagagawan nito,” ani Erlinda. ●

year.

Deceptive quantifierThe recent number of STFAP

applicants who were classified under bracket E1 and E2 total to 369 or 11 percent of the total number of STFAP applicants, according to the OSSS. The OUR, however, registered that only 338 or only one percent of the E1 and E2 students enrolled this second

semester. The small discrepancy, however,

still follow the trend that the number of UP students granted free tuition is declining to one in every 100 students since its over two decades of implementation when one in every five students received free tuition.

Since the first semester, the number of bracket A students surged to over 3,000 percent after the UP administration imposed stricter measures for bracket B certification to “strengthen a weak rule and ensure the integrity of the STFAP implementation,” Pascual said in an earlier statement.

However, feedback from the

OSR policy review revealed that the more stringent requirements only discouraged more students to actually apply for STFAP.

UPD University Student Council Chairperson Jemimah Grace Garcia said that STFAP only makes tuition increases palatable to students when in fact, “hinahayaan nating mapunta ang budget natin sa military and debt servicing.”

“Kaakibat kasi ng tuition increase ang STFAP. Pag tiningnan mo nang mabuti, kaunti lang talaga ang naaabot ng STFAP. Ang panawagan pa rin natin ay ang bigyan ng sapat na badyet ang UP, i-rollback ang tuition at i-scrap ang STFAP,” said Gomez. ●

ALMOST EVEN. UP Fighting Maroon Mico Lucindo executes a spike against the UST Growling Tigers in the men’s volleyball tournament held at FilOil Flying V Arena at San Juan on November 27. The Tigers proved to be a tough match for the Maroons but the Diliman team eventually clinched their first victory in the season after five sets, 3-2. Chris Martin Imperial

MAHILIG KA BANG SUMILIP?..

...SA VIEWFINDER?

Mag-exam na para sa Photogs section. Akyat na sa Vinzons 401 at magdala ng portfolio, bluebook at ballpen.

5 • Kulê Balita Martes 29 Nobyembre 2011

Keith Richard D. Mariano and Kevin Mark Gomez

Despite the Supreme Court’s (SC) directive to distribute to the farmers the land housing the country’s largest sugar plantation, farmer-beneficiaries expressed reservations on the sincerity of Hacienda Luisita Inc. (HLI) to execute the SC ruling.

“Tuluy-tuloy ang panawagan na tuluyang ipamahagi ang mga lupa sa mga magsasaka dahil alam naming nakasanayan na [ng mga Cojuangco] ang manlinlang ng mga tao,” said Alyansa ng mga Manggagawang Bukid sa Asyenda Luisita (AMBALA) Spokesperson Rodel Mesa.

In a 56-page resolution, the SC unanimously ruled on the “compulsory” distribution of the 4,916

hectares of land classified under HLI’s 1989 Stock Distribution Plan (SDP) to all 6, 296 qualified beneficiaries on November 23. The 4,206 non-qualified Luisita workers, however, will remain as stockholders of HLI.

The HLI has fifteen days until the second week of December to appeal the SC decision.

The SC revoked the SDP, where farmer-beneficiaries become “stockholders” of the corporation, because “control [of the HLI] can never be attained” by the farmers under such scheme.

Under SDP, only 118 million shares were subjected for distribution. However, based on the computation of the SC, majority or more than 295 million shares of the corporation must

be distributed to the farmers. “The policy on agrarian reform is

that control over the agricultural land must always be in the hands of the farmers,” according to the SC.

Decades of deceit The Cojuangco-Aquino owned HLI,

extending through ten barangays in Tarlac, is subject for distribution under the government’s Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP). However, HLI came up with an SDP in 1989, wherein farmers chose to become “stockholders” in a referendum.

In 2005, the Philippine Agrarian Reform Council (PARC) revoked the SDP after finding the plan inconsistent with some provisions of CARP including the distribution of home lots to farmers.

In a July 5 ruling, the SC affirmed the PARC decision while ruling that another referendum shall take place to let farmers choose between stocks and lands. “While we affirm the revocation of the SDP on Hacienda Luisita, the Court cannot close its eyes to certain operative facts that had occurred in the interim,” the decision read.

The AMBALA and government agencies PARC and Department of Agrarian Reform (DAR) filed a motion for the High Court to reconsider the conduct of a referendum. In its latest decision, the SC ruled in favor of the

farmer-beneficiaries.

Loopholes in SC rulingHowever, the SC refused to tackle

several points raised by AMBALA in their motion for reconsideration, including the constitutionality of Sec. 31 of the Comprehensive Agrarian Reform Law of 1988 that allows for an SDP.

“We maintain that this Court is not compelled to rule on the constitutionality of Sec. 31 of RA 6657,” according to the latest SC resolution.

“The [SDP] has been abused by big landlords who wanted to evade land reform and actual land distribution. Instead of actual land distribution, farmers are swindled through shares of stock,” said Bagong Alyansang Makabayan Secretary General Renato Reyes in a statement.

AMBALA also denounced the payment of amortization to Land Bank of the Philippines by the farmer-beneficiaries as stipulated in Section 2 of the 1988 CARP law.

“They will use this to protect their large estate for distribution for it is impossible for the [farmers] to pay up amortization. Majority of the farmworkers are landless and poor. What happens now if we cannot pay up?” said Mesa in a statement.

Mesa added that the CARP allows the position of President Benigno Aquino III, a stockholder of HLI’s manufacturing arm Central

Azucarera de Tarlac, to demand ‘just compensation’ for the HLI owners.

Just compensation?During the course of his

administration, Aquino has inhibited himself from commenting on the land dispute. With the high court’s decision, however, Aquino said the HLI owners must be justly compensated.

“In agrarian reform, there are two objectives: number one, empower the farmers so that they could have their own land to till. Second, don’t exhaust the capital. There should be just compensation for the land owner,” Aquino added.

However, Mesa said “morally [and] historically, sa amin ang asyenda at bakit mo naman babayaran ang isang landlord kung siya ang may utang sa mga magsasaka, na halos limang dekada na nangsamantala, nang-api at nangloko?”

The Cojuangcos acquired Hacienda Luisita in 1958 through government loan assistance from the Central Bank and the Government Service Insurance System with the condition that after ten years, the lands shall be distributed to the farmers.

Decades have already passed but the lands have yet to be distributed. In a November 16, 2004 protest action in Mendiola, at least 13 Hacienda Luisita farmers were killed. ●

With reports from Mary Joy Capistrano

Luisita farmers doubt HLI action on SC ruling

REENACTMENT. In commemoration of the second anniversary of the Maguindanao Massacre, representatives from various media groups lie in what appears to be a crime scene during a protest held at Mendiola on November 23. The group called for justice for the victims of the massacre and for the immediate prosecution of the Ampatuans, who were allegedly responsible for the mass murder. Chris Martin Imperial

Kam

ay

na ba

kal

Eliz

abet

h Sh

ie

Sa

kaha

baan

ng

M

othe

r Ig

naci

a Av

enue

ay

m

atat

agpu

an

ang

prom

inen

teng

pu

nong

hi

mpi

lan

ng

ABS-

CBN

. La

bas-

paso

k an

g m

ga

empl

eyad

ong

naka

-sla

cks

at

polo

, su

nod-

suno

d na

du

mar

atin

g at

um

aalis

ang

mag

agar

ang

sasa

kyan

. Sa

ta

bi

nito

na

kahi

lera

an

g m

ga

mat

ataa

s at

ko

mer

syal

na

gu

sali.

N

guni

t m

ayro

ong

espa

syon

g til

a w

ala

sa lu

gar

sa m

oder

nong

kal

yeng

ito

—is

ang

kubo

l ng

pina

gkab

it-ka

bit

na y

ero,

ply

woo

d at

mga

tar

paul

in

na n

anan

awag

an n

a “Ib

alik

ang

100

na

em

pley

ado!

” o “I

tigil

ang

illeg

al n

a su

spen

syon

!”D

ito k

o na

kila

la s

i Man

g Ro

nnie

, 40

tao

ng g

ulan

g, is

ang

man

ggag

awa

ng

Pent

agon

St

eel

Corp

orat

ion

at

miye

mbr

o ng

Pen

tago

n Un

ion

Grou

p.

Ang

trab

aho

niya

sa

ku

mpa

nya

ang

tang

ing

pina

gmum

ulan

ni

ya

ng k

abuh

ayan

.Pi

nagk

akas

ya ni

ya an

g P40

4 na

kita

ka

da a

raw

upa

ng m

abig

yan

ng m

aayo

s na

tira

han

at k

inab

ukas

an a

ng k

anya

ng

mag

-iina

. H

indi

niy

a pi

nagt

ratr

abah

o

ang

kany

ang

asaw

a up

ang

mat

iyak

na

may

mag

-aal

aga

at m

agba

bant

ay s

a ka

nila

ng ta

tlong

ana

k.

Tam

ang

disk

arte

raw

ang

kaila

ngan

sa

buh

ay, a

ni M

ang

Ronn

ie. N

apan

sin

ko a

ng t

inat

ago

niya

ng p

ag-a

alal

a sa

m

ga k

unot

ng

kany

ang

noo,

ang

pag

od

sa k

alyo

at

palto

s ng

kan

yang

mga

ka

may

at

ang

hira

p sa

lum

alab

o na

ng

mga

mar

ka n

g m

ga p

aso’

t su

gat

na

naku

ha n

iya

sa tr

abah

o.

Araw

-ara

w,

hina

hara

p ni

ya

ang

mga

pel

igro

sa

paga

waa

n ng

bak

al—

ang

pagh

ubog

ng

aser

o at

pag

hara

p sa

iba

’t ib

ang

usok

at

kem

ikal

nan

g w

alan

g pr

otek

syon

buk

od s

a m

anip

is

na s

ando

at s

hort

s. S

a m

ahig

it 10

taon

ni

yang

ser

bisy

o, ti

niis

ni M

ang

Ronn

ie

ang

bigl

aang

sus

pens

yon,

mab

aban

g pa

saho

d, w

alan

g ba

yad

na o

vert

ime,

at

kaw

alan

ng

beni

pisy

o.N

guni

t pa

gkat

apos

ng

mah

aban

g pa

naho

n ng

pa

nana

him

ik,

nag-

alsa

an

g m

ga m

angg

agaw

a sa

Pen

tago

n.

Nag

sim

ula

ang

prot

esta

la

ban

sa

pang

-aab

uso

noon

g En

ero

ng t

aong

ito

. Sa

pam

amag

itan

ng m

ga n

oise

ba

rrag

e at

pag

mam

arts

a, b

inig

yan

nila

ng

bos

es a

ng k

anila

ng m

ga h

inan

akit

at d

aing

. Sum

ama

si M

ang

Ronn

ie s

a m

ga p

agki

los

na i

to, k

asam

a an

g 18

0 pa

ng ka

pwa e

mpl

eyad

o.

“Ang

laka

s na

min

sa

num

ero

at a

ng

bant

a ng

mas

mal

akin

g pr

otes

ta a

ng

nagp

apat

ibay

dito

,” sab

i ni M

ang R

onni

e.

Kahi

t na

pili

t si

lang

bin

ubuw

ag

ng

korp

oras

yon

sa

pam

amag

itan

ng p

agsu

susp

inde

sa

mga

akt

ibo

sa

strik

e,

hind

i na

paw

i an

g ka

nila

ng

pag-

aakl

as.

Nag

patu

loy

ang

mga

si

gaw

la

ban

sa

disk

rimin

asyo

n at

ha

rass

men

t sa

ha

rap

ng

kani

lang

op

isin

a. L

ubha

ito

ng n

akaa

pekt

o sa

ne

gosy

o, n

awal

an n

g tiw

ala

ang

mga

kl

iyen

te a

t bu

mab

a an

g ki

ta n

ang

mah

igit

30 p

orsy

ento

.D

ito

lam

ang

nila

na

kuha

an

g at

ensy

on

ng

mga

m

ay-a

ri ng

ku

mpa

nya.

N

gayo

ng

Nob

yem

bre,

na

gkar

oon

ang

pam

unua

n at

uny

on

ng k

asun

duan

upa

ng b

igya

n si

la n

g ka

laya

an n

a m

agsu

mite

ng

kani

lang

m

ga h

inai

ng.

Ngu

nit

wal

ang

nagi

ng

inis

yatib

a m

ula

sa k

umpa

nya

upan

g is

apap

el a

ng p

anga

kong

ito.

H

angg

ang

ngay

on,

patu

loy

na

kum

ikita

ng

mal

aki

ang

korp

oras

yon

haba

ng n

anan

atili

ng m

aliit

ang

sah

od

ng m

ga m

angg

agaw

a. A

ng y

aman

ng

baka

l, na

pa

ngun

ahin

g sa

ngka

p sa

gi

naga

wan

g m

ga p

ako

ni M

ang

Ronn

ie,

ay n

apak

ikin

aban

gan

lam

ang

ng m

aliit

na

por

syen

to n

g po

pula

syon

. Si

Man

g Ro

nnie

ay

isa l

aman

g sa

m

ilyon

-mily

ong

Pilip

inon

gman

ggag

awan

g si

nasa

man

tala

ng

mal

alak

ing

nego

syo.

Ka

bila

ng a

ng p

ag-a

akla

s ni

la s

a 76

8 ka

so n

g la

bor

disp

ute

na is

inum

ite s

a DO

LE s

a ta

ong

ito. K

aram

ihan

ng

mga

ka

song

ito

ay

may

mag

kaka

tula

d na

re

klam

o: m

abab

ang

swel

do, m

ahira

p na

ko

ndis

yon

sa p

agaw

aan,

dis

krim

inas

yon

at un

dere

mpl

oym

ent.

Sa k

asal

ukuy

an, 1

9.4

pors

yent

o ng

pw

ersa

ng p

agga

wa a

y und

erem

ploy

ed,

at

7.4

pers

yent

o an

g na

nana

tilin

g w

alan

g tr

abah

o.

“Siy

empr

e pos

itibo

nam

an ka

mi m

ag-

isip

,” war

i ni M

ang

Ronn

ie n

ang

tanu

ngin

si

ya

tung

kol

sa

hina

hara

p.

Nga

yon,

ka

sam

a na s

a kan

yang

dis

kart

e sa

buh

ay

ang

aktib

ong

paki

kila

hok

sa la

ban

para

sa

ka

rapa

tan

ng

mga

m

angg

agaw

a,

at a

ng p

ag-a

asam

na

balik

tarin

ang

ay

os ng

lipun

an.

●

Kat E

lona

Mag

anda

ng um

aga,

mga

kasa

ma,

anan

g ra

dyo

sa ta

bi n

g ka

nyan

g hi

gaan

. Kat

ulad

ng

iba

pang

mga

ara

w, is

ang

pagb

ati a

ng

bum

unga

d sa

kany

ang u

mag

a.

Tulo

g pa

ang

mga

ana

k at

apo

ng

kasa

ma

niya

sa

baha

y na

ng lu

mab

as

siya

sa

kuw

arto

. Kap

ag m

atan

da n

a,

higi

t na

nagi

ging

mah

alag

a an

g ba

wat

or

as n

a gi

sing

ka,

nai

sip

niya

. Si

nind

ihan

niy

a an

g ka

lan

upan

g ih

anda

ang

kap

eng

bara

kong

ibin

igay

ng

ko

oper

atib

a no

ong

naka

raan

g lin

ggo.

Ka

tula

d ng

na

kaga

wia

n,

sum

ilip

siya

sa

bint

ana

sa k

usin

a’t

pina

gmas

dan

ang

pabo

rito

niya

ng

tana

win

—an

g pa

gsas

anib

ng

liwan

ag

at d

ilim

tuw

ing

buka

ng-li

way

way

. Ba

gam

at

hust

o na

an

g gu

lang

, na

gtat

raba

ho p

a rin

siy

a sa

pag

awaa

n ng

bak

al. M

abili

s na

siy

ang

hing

alin

at

hira

p na

ng m

agbu

hat

ng m

abib

igat

, ng

unit

tulo

y pa

rin

siy

a sa

pag

gaw

a.

Buko

d sa

pa

gtiti

g sa

um

aga,

an

g pa

gtat

raba

ho’t

pag-

amba

g sa

gaw

ain

ang

nagb

ibig

ay-k

asiy

ahan

sa k

anya

. N

guni

t pa

min

san-

min

sa’y

pini

pili

din

niya

ng

lum

ihis

sa

na

kaga

wia

n.

Nan

g ku

mul

o an

g ka

pe’t

naka

ubos

siya

ng

isan

g ta

sa, n

aisi

p ni

yang

mag

laka

d-

Min

san

isan

g um

aga

laka

d sa

lab

as u

pang

mag

bana

t ng

bu

to’t

mag

-ehe

rsis

yo.

Ilang

met

ro p

a la

man

g an

g la

yo

niya

sa

tara

ngka

han

ng b

ahay

nan

g m

arin

ig n

iya

ang

siga

w n

g is

ang

bata

. “K

a Ju

lio!”

Nili

ngon

niy

a ito

at n

gini

tian.

“O

, an

g ag

a-ag

a pa

. Sa

an

ka

pupu

nta?

” tan

ong

niya

sa b

ata.

“P

apas

ok n

a ko

sa

eskw

ela,

Ka

Julio

. U

nang

ara

w k

aya

kaila

ngan

g m

aaga

,” an

ang

bata

na

nasa

una

ng

baita

ng p

a la

man

g.

Nak

ita n

iya

ang

saril

i sa

bat

a—bi

bo a

t sab

ik m

atut

o.

“Gus

to m

o ba

ng s

umam

a sa

‘kin

, ‘n

ak?

Mag

lala

kad-

laka

d la

ng

ako.

Ih

atid

na

kita

sa e

skw

ela,”

sabi

niy

a.

“Tar

a!”

Hin

di

mai

was

an

ni

Ka

Julio

na

m

agba

lik-t

anaw

ha

bang

ni

lala

kad

nila

an

g ka

haba

an

ng

kaly

eng

pina

liliw

anag

ng

nagt

atal

ik n

a si

nag

ng

araw

at

mga

nak

asin

ding

str

eetli

ght.

Noo

ng

kaba

taan

ni

ya,

wal

ang

bata

ng h

ahay

aang

gum

ala

sa k

alye

sa

mad

alin

g ar

aw,

lalo

pa’

t ka

sam

a an

g ka

pitb

ahay

na

hi

ndi

nam

an

nito

lub

usan

g ki

lala

. At

kun

g si

ya’y

pina

laki

ng n

agm

aman

o’t

gum

agam

it ng

po

at o

po sa

naka

tata

tand

a, ng

ayo’

y

hind

i na n

asus

ukat

sa p

agda

op n

g lik

od

ng p

alad

sa n

oo a

ng p

agga

lang

. M

aram

i na

ng

a an

g na

gbag

o,

nais

ip n

iya.

Lu

mik

o si

la s

a ba

hagi

ng

kals

ada

kung

sa

an

nata

tana

w

ang

isan

g m

alak

ing g

usal

i sa l

ikod

ng sa

la-s

alab

id

na k

able

ng

kury

ente

ng g

umug

uhit

sa

kahe

l na

lang

it.

“Nak

ikita

mo

ba ‘y

ang

gusa

ling

‘yan,

‘n

ak?”

tano

ng n

i Ka

Julio

sa b

ata.

“’Yan

g ba

hay?

D’ya

n na

katir

a an

g ila

ng k

atra

baho

ni T

atay

,” sag

ot n

ito.

“Hin

di ‘y

an b

ahay

dat

i, ‘n

ak. M

all

‘yan

noon

, m

alak

ing

tinda

han

kung

sa

an m

akik

ita l

ahat

ng

kaila

ngan

at

gust

o ng

mga

tao

. Per

o hi

ndi m

o si

la

mak

ukuh

a na

ng

libre

—ka

ilang

an

mon

g m

agba

yad,”

sabi

ni K

a Ju

lio.

Nap

akun

ot a

ng n

oo n

ang

bata

, tila

hi

ndi m

asun

dan a

ng ku

wen

to ng

kaus

ap.

“E ‘

yan

mga

pos

ter,

napa

pans

in

mo

ba?”

tan

ong

ng m

atan

da h

aban

g tin

utur

o an

g m

ga n

anin

ilaw

na

pape

l na

na

kapa

skil

sa

baw

at

pade

r sa

da

an. B

inab

ati

ng m

ga p

aski

l na

ito

an

g ta

gum

pay

ng g

era

ilang

dek

ada

ang

naka

lipas

, at

ipi

naal

ala

sa m

ga

tao

ang

kaha

laga

han

ng s

ama-

sam

a’t

nagk

akai

sang

pam

umuh

ay.

“Siy

empr

e,” s

agot

ng

bata

. “B

a’t

n’yo

nai

tano

ng, K

a Ju

lio?”

“Aka

la k

o ka

si h

indi

tay

o da

ratin

g sa

gan

ito,” s

abi n

iya.

“S

a al

in?”

“S

a gan

itong

laga

y, ‘na

k. P

umap

asok

an

g m

ga tu

lad

mo

para

mat

uto,

pw

ede

kayo

ng m

ag-a

ral n

g ka

hit

anon

g gu

sto

niny

o. A

ko n

aman

, wal

a na

ng p

robl

ema

sa t

raba

ho, s

a ki

ta, s

a ka

kain

in a

raw

-ar

aw,” p

aliw

anag

niy

a.

“Hin

di b

a ga

noon

dat

i?”

nagt

aka

ang

bata

.“B

ago

ang

gera

, ‘n

ak,

hind

i la

hat

ng

tao

may

tr

abah

o,

may

sa

rilin

g ba

hay.

At ‘y

ung

biga

s na

pin

apam

ahag

i ng

ko

oper

atib

a?

Kaila

ngan

g m

ong

baya

ran

‘yun

para

mak

akuh

a ka

. At

hi

ndi

laha

t, ‘n

ak,

may

pa

mba

yad,”

pa

liwan

ag n

i Ka

Julio

.“A

y oo

, nak

ukuw

ento

nga

‘yan

sa

‘kin,”

sabi

ng

bata

. Ba

go p

a m

an m

aitu

loy n

i Ka

Julio

ang

ka

nyan

g kuw

ento

, nam

ataa

n ng b

ata a

ng

isan

g kak

ilala

sa ka

bila

ng ka

lsad

a.

“Ka

Mar

k!”

taw

ag

nito

sa

bay

takb

o’t m

abili

s na

paal

am k

ay K

a Ju

lio.

Nap

angi

ti si

Ka

Julio

. Sa

halip

na

dum

irets

o,

sini

mul

an

na

niya

an

g pa

glal

akad

pab

alik

. ●

Vict

or G

rego

r Lim

on

Hul

ing

araw

ng

kl

ase

bago

an

g pa

gsus

ulit.

N

aaal

ala

kong

na

sa

likod

ako

ng

klas

rum

, sa

may

sul

ok.

Nab

abal

ot n

g al

ikab

ok a

ng m

ga d

ahon

ng

pun

o ng

man

gga

sa la

bas n

g bi

ntan

a.M

abib

ilis

ang

lipad

ng

mga

pah

ina

ng

libro

, m

ay

sapi

an

g m

ga

lapi

s at

bol

pen,

mal

uton

g an

g in

gay

ng

pags

alan

san

sa m

ga p

apel

na

pinu

no

ng m

ga p

anga

lan,

luga

r, pe

tsa.

Tang

ing

sa p

rope

sor

lam

ang

wal

ang

bisa

ang

ka

kapu

san

ng

oras

: na

kahi

mpi

l sa

ka

nyan

g la

mes

a sa

har

ap n

g kl

ase,

na

g-aa

bang

ng

mga

hul

ing

tano

ng.

Ano

ang

mga

dah

ilan

ng p

agka

talo

ni

M

agel

lan

sa

digm

aan

niya

ka

y La

pu-L

apu?

Ang

pan

gala

ng L

as Is

las

Filip

inas

ay

agad

ban

g ib

inan

sag

sa

buon

g ka

pulu

an o

sa

mga

una

ng is

la

lam

ang

mun

a na

din

aung

an n

g m

ga

Espa

nyol

? Si

no a

t ka

ilan

nagt

atag

ng

kab

iser

a sa

May

nila

? Bi

hira

ang

m

ga t

anon

g na

bak

it, o

kay

a pa

ano,

o

mga

ba

gay

na

mas

alim

uot

at

nang

anga

ilang

an n

g hi

git

pa s

a hu

say

ng m

emor

ya.

Sa is

ang

buon

g m

alin

is n

a pa

pel,

na

tinup

i sa

gi

tna,

ni

linis

ko

an

g pa

ghah

anay

at

pags

usun

od-s

unod

ng

mga

pan

gyay

ari.

1896

: Sim

ula

ng re

bolu

syon

.18

98:

Dek

lara

syon

ng

Kala

yaan

ng

Pilip

inas

sa K

awit,

Cav

ite.

1935

: Pam

ahal

aang

Kom

onw

elt.

1942

: Pa

gbag

sak

ng C

orre

gido

r at

pa

nana

kop

ng m

ga H

apon

.19

44: P

agba

balik

ni M

cArt

hur

at a

ng

pags

uko

ng m

ga H

apon

.19

46: I

gina

wad

ng

EU a

ng k

asar

inla

n sa

Pili

pina

s.

Wal

ang

puw

ang

para

sa

m

ga

baga

y na

hin

di d

udul

o sa

mat

aas

na

mar

ka:

Baki

t m

as m

alaw

ak a

t m

as

mat

agum

pay

ang

pagl

ahok

ng

mas

ang

Pilip

ino

sa h

imag

sika

n ka

ysa

kilu

sang

pr

opag

anda

? Pa

ano

napa

saka

may

at

nai

pana

tili n

g Es

tado

s U

nido

s an

g pa

mam

ahal

a sa

Pili

pina

s? P

aano

ito

ni

laba

nan

ng m

ga P

ilipi

no?

Titig

il an

g m

asin

sing

pa

g-aa

ral

pagk

arat

ing

sa

unan

g re

publ

ika

ng P

ilipi

nas.

Bab

agal

ang

kal

usko

s ng

la

pis

sa

pape

l, da

dala

ng

ang

pagt

aas

ng m

ga k

amay

, tat

amla

y an

g pa

gbuk

lat

sa m

ga li

bro.

Map

apad

alas

an

g pa

gbal

ing

sa m

ga b

inta

na.

Mis

tula

ng u

sok

ang

mga

tan

ong,

na

kabi

tin s

a ha

ngin

. Ano

nga

ba

ang

nagb

ago

mul

a na

ng

naita

tag

ang

Una

ng

Repu

blik

a?

Anon

g ka

ibah

an

ng b

uhay

noo

n sa

nga

yon

liban

sa

kala

yaan

? Bak

it na

gpap

atul

oy an

g mga

su

liran

in n

g lip

unan

noo

n sa

nga

yon:

pa

ghih

irap

ng

mga

m

agsa

saka

at

m

angg

agaw

a, p

akik

iala

m n

g Es

tado

s U

nido

s sa

pul

itika

, pa

mam

ayan

i ng

m

ga m

ultin

asyo

nal n

a ko

rpor

asyo

n sa

ek

onom

iya

ng P

ilipi

nas?

Ito

ang

pang

anib

sa

pag-

aara

l ng

kasa

ysay

an:

ang

mal

inis

at

pa

yak

na

pags

asal

ansa

n sa

na

kara

an,

ang

pag-

ipon

ng

ka

alam

ang

hind

i du

mud

ulo

sa m

as m

alaw

ak a

t m

as

mat

alas

na

pags

usur

i sa

mga

bag

ay n

a na

gpap

ausa

d sa

kas

aysa

yan.

Hig

it sa

anup

aman

, ang

kasa

ysay

an

ng

Pilip

inas

ay

na

buo

at

binu

buo

ng

mga

pa

gkilo

s ng

sa

mba

yana

ng

Pilip

ino

laba

n sa

mga

day

uhan

at l

okal

na

map

ang-

api

at m

apag

sam

anta

la,

sa

mga

si

stem

ang

nagp

apan

atili

ng

ga

nito

ng

kala

gaya

n—m

ula

sa

him

gasi

kan

laba

n sa

kol

onya

lism

o ng

Es

pany

a at

impe

ryal

ism

o ng

Est

ados

U

nido

s,

hang

gang

sa

pa

tulo

y na

pa

gkilo

s la

ban

sa m

ga b

agon

g po

rma

nito

sa k

asal

ukuy

an.

Ngu

nit

ilang

ta

on

pa

bago

ko

na

ratin

g an

g ga

nito

ng

pag-

unaw

a. S

aman

tala

, sa

ara

w n

a iy

on,

pagk

atap

os n

g is

a’t

kala

hatin

g or

as

ng

pagl

alag

om

sa

kasa

ysay

an

ng

Pilip

inas

, pa

ngin

oon

ang

linis

ng

ay

os a

t po

rma.

Lal

abas

kam

i ng

silid

pa

gpat

ak n

g al

as-k

wat

ro n

g ha

pon,

ha

po s

a m

ga k

uwen

tong

isi

niks

ik s

a pa

pel a

t kuk

ote,

nan

gang

amba

ng b

aka

may

nal

imut

ang

mem

orya

hin.

Dah

il m

aaar

i ng

a na

man

ban

g m

atiy

ak n

g pa

gsas

aulo

ang

pag

-una

wa?

●

Isa

’t ka

lahat

ing

oras

ng

kas

aysa

yan

Rom

ina A

rroc

eros

Noo

ng b

ata

pa a

ko, s

impl

e la

ng n

aman

an

g ak

ing

mga

ka

ligay

ahan

: an

g gu

muh

it at

mag

laro

.An

g pi

naka

unan

g la

raw

an

na

igin

uhit

ko p

ara

sa a

king

kla

se a

y is

ang

mal

awak

na

pala

yan

na p

inag

igitn

aan

ng

dala

wan

g m

alak

ing

bund

ok

at

sini

sika

tan

ng i

sang

dila

w n

a ar

aw.

Kapa

g si

nipa

g pa

ako

, di

nada

gdag

an

ko it

o ng

isan

g na

kang

iting

mag

sasa

ka,

kasa

ma

ang

kany

ang

guyi

to, s

a ta

bi n

g is

ang

buha

ghag

na

baha

y kub

o, la

hat s

ila

naka

lilim

sa is

ang m

ayab

ong n

a pun

o.

Naa

alal

a ko

pa

min

san,

hab

ang

abal

a ka

mi n

g ak

ing

mga

kak

lase

sa

pagg

uhit,

big

lang

bum

isita

sa

amin

g pa

aral

an s

i May

or. S

akay

ng

kany

ang

mak

inta

b at

itim

na

kots

e, in

ikot

niy

a an

g am

ing

bara

ngay

. Pin

apila

pa

kam

i ng

kan

yang

sec

urity

per

sonn

el p

ara

lang

mag

man

o sa

kan

ya. Is

a-is

a ni

yang

tin

ingn

an a

ng a

min

g m

ga g

inuh

it, a

t bi

nigy

an n

iya

kam

ing

laha

t ng

ben

te

peso

s. B

ago

umal

is, p

inaa

lala

pa

niya

sa

am

in n

a ba

nggi

tin s

a am

ing

mga

m

agul

ang

kung

saa

n na

ngga

ling

ang

Mis

tula

ng

al

aala

mun

ting

biya

yang

am

ing

nata

ngga

p.

Kung

hin

di m

an a

ko g

umug

uhit,

pi

nagl

alar

uan

ko

na

lang

an

g ak

ing

Barb

ie d

oll,

na d

aig

pa a

ko

sa

pagp

apal

it ng

an

yo.

Sa

loob

ng

is

ang

lingg

o,

siya

ay

m

agig

ing

nurs

e, b

usin

essw

oman

, ho

usew

ife o

as

tron

aut.

Pagd

atin

g ng

gab

i, hi

hile

ra

siya

sa

tabi

ni G

.I. Jo

e na

nap

apal

igira

n ng

mga

figh

ter

jets

, Jap

anes

e ro

bots

at

ilan

pan

g m

alili

it na

sund

alo.

H

aban

g tin

utur

uan

kam

ing

gum

uhit,

ipi

napa

liwan

ag p

a ni

Tits

er

na a

ng P

ilipi

nas

ay is

ang

may

aman

na

agrik

ultu

ral n

a ba

nsa.

Dah

il sa

ang

king

ku

lay

at s

igla

ng

akin

g m

ga ig

inug

uhit,

lu

mak

i ak

o sa

pan

iniw

alan

g m

asay

a at

mas

agan

a an

g m

ga m

agsa

saka

sa

kana

yuna

n at

may

mal

alaw

ak s

ilang

lu

pain

g si

nasa

ka. H

indi

ko

nam

amal

ayan

na

sa

ak

ing

pagg

uhit

ng

isan

g m

asag

anan

g ka

nayu

nan,

unt

i-unt

i kon

g bi

nubu

ra sa

aki

ng is

ipan

ang

mat

erya

l na

real

idad

ng m

ga m

agsa

saka

.W

alan

g lu

pa

ang

kara

mih

an

ng

mga

mag

sasa

ka k

aya’

t na

pipi

litan

g m

angu

paha

n sa

mga

may

-ari

ng lu

pain

up

ang

mag

karo

on n

g ka

buha

yan.

Sa

kala

kara

ng it

o, ka

titin

g na

bah

agi la

ng n

g an

i ang

nap

upun

ta s

a m

ga m

agsa

saka

. Bu

kod

sa n

abab

aon

sila

sa

utan

g, h

igit

sila

ng na

sasa

dlak

sa ka

hira

pan.

M

ula

pa

noon

g pa

naho

n ng

Ka

stila

, na

ibah

agi

na

ang

mga

lu

pain

g pa

nsak

a ng

Pili

pina

s sa

iila

ng

mak

apan

gyar

ihan

g pa

mily

a sa

ban

sa.

Si M

ayor

, na

gmul

a si

ya s

a ga

noon

g ur

i ng

pam

ilya,

kay

a si

guro

tin

atra

to

niya

ang

kan

yang

pam

umun

o bi

lang

pa

ngan

gasi

wa

ng l

upai

n, k

ung

hind

i m

an is

ang

mal

akin

g ne

gosy

o.

Sa a

king

pag

tand

a, n

awal

an n

a ng

ha

laga

sa

akin

ang

mga

lar

uan.

Ang

m

ga

laru

an

nam

an,

baga

ma’t

m

ay

pani

mul

ang

layo

n na

mag

biga

y sa

ya

sa k

abat

aan,

ay

may

mas

mai

gtin

g na

la

yong

mag

pala

gana

p ng

kul

tura

. Kun

g pa

papi

liin

nga

nam

an, m

as g

ugus

tuhi

n ni

Tot

oy m

akip

agla

ro k

ay G

.I. Jo

e at

sa

kan

yang

pul

uton

g da

hil k

aya

nila

ng

ipag

tang

gol a

ng b

ansa

at

man

akop

ng

mga

bag

ong

terit

oryo

. At s

a ar

aw-a

raw

na

pak

ikip

agla

ro d

in ni

Nen

e ka

y Bar

bie,

lu

mak

i si

yang

na

ghah

anga

d m

agin

g m

aput

i, m

atan

gkad

, bl

onde

-hai

red

at

blue

-eye

d. K

aya

nam

an s

a ka

nila

ng

pagt

anda

, mam

amay

ani

ang

kani

lang

pa

gnan

ais n

a m

anira

han

sa is

ang

bans

a ku

ng sa

an u

muu

lan

ng n

yebe

. An

g pa

gigi

ng t

ali n

g at

ing

kultu

ra

sa K

anlu

rani

ng k

aisi

pan

ay m

aiuu

gat

sa p

agig

ing

tali

ng a

ting

ekon

omiy

a.

Patu

loy

na p

inap

anat

ili n

g Es

tado

s U

nido

s na

na

kaas

a sa

ka

nila

an

g at

ing

ekon

omiy

a sa

pa

mam

agita

n ng

pag

haw

ak s

a m

ga e

stra

tehi

kong

in

dust

riya

ng P

ilipi

nas a

t pag

sand

ig n

g ka

tata

gan

ng p

iso

sa d

olya

r. An

g m

ga i

ndus

triy

ang

kata

ngga

p-ta

ngga

p sa

eko

nom

iya

ay m

abab

anaa

g sa

pa

bagu

-bag

ong

bihi

s ni

Ba

rbie

: m

edis

ina,

pa

gnen

egos

yo,

siye

nsiy

a,

kom

unik

asyo

n at

bp. S

i G.I.

Joe

nam

an

ang

sim

bolo

ng

puw

ersa

ng m

ilita

r ng

Es

tado

s Uni

dos—

at la

gi, s

a du

lo n

g m

ga

laro

at p

elik

ula,

G.I.

Joe w

ill sa

ve th

e day

.Sa

m

ahig

pit

ng

ugna

yan

ng

ekon

omya

’t kul

tura

, mad

alin

g na

igug

uhit

at n

apag

lala

ruan

ng

Esta

dos

Uni

dos

at

ng

mga

na

mam

ayan

ing

uri

ang

kapa

lara

n ng

m

ga

Pilip

ino.

An

g ka

saga

naan

at k

apay

apaa

ng ig

inug

uhit

ko n

oon,

mis

tula

ng m

ito a

t ilu

syon

pa

rin h

angg

ang

ngay

on.

●

Mga

Leks

yon

sa R

ebol

usyo

n at

Pag

baba

go

6-7

• Kul

ê Kultura

Mar

tes 2

9 N

obye

mbr

e 20

11

Dib

uho

ni R

D A

lipos

aD

isen

yo n

g pa

hina

ni K

el A

lmaz

an

Kam

ay

na ba

kal

Eliz

abet

h Sh

ie

Sa

kaha

baan

ng

M

othe

r Ig

naci

a Av

enue

ay

m

atat

agpu

an

ang

prom

inen

teng

pu

nong

hi

mpi

lan

ng

ABS-

CBN

. La

bas-

paso

k an

g m

ga

empl

eyad

ong

naka

-sla

cks

at

polo

, su

nod-

suno

d na

du

mar

atin

g at

um

aalis

ang

mag

agar

ang

sasa

kyan

. Sa

ta

bi

nito

na

kahi

lera

an

g m

ga

mat

ataa

s at

ko

mer

syal

na

gu

sali.

N

guni

t m

ayro

ong

espa

syon

g til

a w

ala

sa lu

gar

sa m

oder

nong

kal

yeng

ito

—is

ang

kubo

l ng

pina

gkab

it-ka

bit

na y

ero,

ply

woo

d at

mga

tar

paul

in

na n

anan

awag

an n

a “Ib

alik

ang

100

na

em

pley

ado!

” o “I

tigil

ang

illeg

al n

a su

spen

syon

!”D

ito k

o na

kila

la s

i Man

g Ro

nnie

, 40

tao

ng g

ulan

g, is

ang

man

ggag

awa

ng

Pent

agon

St

eel

Corp

orat

ion

at

miye

mbr

o ng

Pen

tago

n Un

ion

Grou

p.

Ang

trab

aho

niya

sa

ku

mpa

nya

ang

tang

ing

pina

gmum

ulan

ni

ya

ng k

abuh

ayan

.Pi

nagk

akas

ya ni

ya an

g P40

4 na

kita

ka

da a

raw

upa

ng m

abig

yan

ng m

aayo

s na

tira

han

at k

inab

ukas

an a

ng k

anya

ng

mag

-iina

. H

indi

niy

a pi

nagt

ratr

abah

o

ang

kany

ang

asaw

a up

ang

mat

iyak

na

may

mag

-aal

aga

at m

agba

bant

ay s

a ka

nila

ng ta

tlong

ana

k.

Tam

ang

disk

arte

raw

ang

kaila

ngan

sa

buh

ay, a

ni M

ang

Ronn

ie. N

apan

sin

ko a

ng t

inat

ago

niya

ng p

ag-a

alal

a sa

m

ga k

unot

ng

kany

ang

noo,

ang

pag

od

sa k

alyo

at

palto

s ng

kan

yang

mga

ka

may

at

ang

hira

p sa

lum

alab

o na

ng

mga

mar

ka n

g m

ga p

aso’

t su

gat

na

naku

ha n

iya

sa tr

abah

o.

Araw

-ara

w,

hina

hara

p ni

ya

ang

mga

pel

igro

sa

paga

waa

n ng

bak

al—

ang

pagh

ubog

ng

aser

o at

pag

hara

p sa

iba

’t ib

ang

usok

at

kem

ikal

nan

g w

alan

g pr

otek

syon

buk

od s

a m

anip

is

na s

ando

at s

hort

s. S

a m

ahig

it 10

taon

ni

yang

ser

bisy

o, ti

niis

ni M

ang

Ronn

ie

ang

bigl

aang

sus

pens

yon,

mab

aban

g pa

saho

d, w

alan

g ba

yad

na o

vert

ime,

at

kaw

alan

ng

beni

pisy

o.N

guni

t pa

gkat

apos

ng

mah

aban

g pa

naho

n ng

pa

nana

him

ik,

nag-

alsa

an

g m

ga m

angg

agaw

a sa

Pen

tago

n.

Nag

sim

ula

ang

prot

esta

la

ban

sa

pang

-aab

uso

noon

g En

ero

ng t

aong

ito

. Sa

pam

amag

itan

ng m

ga n

oise

ba

rrag

e at

pag

mam

arts

a, b

inig

yan

nila

ng

bos

es a

ng k

anila

ng m

ga h

inan

akit

at d

aing

. Sum

ama

si M

ang

Ronn

ie s

a m

ga p

agki

los

na i

to, k

asam

a an

g 18

0 pa

ng ka

pwa e

mpl

eyad

o.

“Ang

laka

s na

min

sa

num

ero

at a

ng

bant

a ng

mas

mal

akin

g pr

otes

ta a

ng

nagp

apat

ibay

dito

,” sab

i ni M

ang R

onni

e.

Kahi

t na

pili

t si

lang

bin

ubuw

ag

ng

korp

oras

yon

sa

pam

amag

itan

ng p

agsu

susp

inde

sa

mga

akt

ibo

sa

strik

e,

hind

i na

paw

i an

g ka

nila

ng

pag-

aakl

as.

Nag

patu

loy

ang

mga

si

gaw

la

ban

sa

disk

rimin

asyo

n at

ha

rass

men

t sa

ha

rap

ng

kani

lang

op

isin

a. L

ubha

ito

ng n

akaa

pekt

o sa

ne

gosy

o, n

awal

an n

g tiw

ala

ang

mga

kl

iyen

te a

t bu

mab

a an

g ki

ta n

ang

mah

igit

30 p

orsy

ento

.D

ito

lam

ang

nila

na

kuha

an

g at

ensy

on

ng

mga

m

ay-a

ri ng

ku

mpa

nya.

N

gayo

ng

Nob

yem

bre,

na

gkar

oon

ang

pam

unua

n at

uny

on

ng k

asun

duan

upa

ng b

igya

n si

la n

g ka

laya

an n

a m

agsu

mite

ng

kani

lang

m

ga h

inai

ng.

Ngu

nit

wal

ang

nagi

ng

inis

yatib

a m

ula

sa k

umpa

nya

upan

g is

apap

el a

ng p

anga

kong

ito.

H

angg

ang

ngay

on,

patu

loy

na

kum

ikita

ng

mal

aki

ang

korp

oras

yon

haba

ng n

anan

atili

ng m

aliit

ang

sah

od

ng m

ga m

angg

agaw

a. A

ng y

aman

ng

baka

l, na

pa

ngun

ahin

g sa

ngka

p sa

gi

naga

wan

g m

ga p

ako

ni M

ang

Ronn

ie,

ay n

apak

ikin

aban

gan

lam

ang

ng m

aliit

na

por

syen

to n

g po

pula

syon

. Si

Man

g Ro

nnie

ay

isa l

aman

g sa

m

ilyon

-mily

ong

Pilip

inon

gman

ggag

awan

g si

nasa

man

tala

ng

mal

alak

ing

nego

syo.

Ka

bila

ng a

ng p

ag-a

akla

s ni

la s

a 76

8 ka

so n

g la

bor

disp

ute

na is

inum

ite s

a DO

LE s

a ta

ong

ito. K

aram

ihan

ng

mga

ka

song

ito

ay

may

mag

kaka

tula

d na

re

klam

o: m

abab

ang

swel

do, m

ahira

p na

ko

ndis

yon

sa p

agaw

aan,

dis

krim

inas

yon

at un

dere

mpl

oym

ent.

Sa k

asal

ukuy

an, 1

9.4

pors

yent

o ng

pw

ersa

ng p

agga

wa a

y und

erem

ploy

ed,

at

7.4

pers

yent

o an

g na

nana

tilin

g w

alan

g tr

abah

o.

“Siy

empr

e pos

itibo

nam

an ka

mi m

ag-

isip

,” war

i ni M

ang

Ronn

ie n

ang

tanu

ngin

si

ya

tung

kol

sa

hina

hara

p.

Nga

yon,

ka

sam

a na s

a kan

yang

dis

kart

e sa

buh

ay

ang

aktib

ong

paki

kila

hok

sa la

ban

para

sa

ka

rapa

tan

ng

mga

m

angg

agaw

a,

at a

ng p

ag-a

asam

na

balik

tarin

ang

ay

os ng

lipun

an.

●

Kat E

lona

Mag

anda

ng um

aga,

mga

kasa

ma,

anan

g ra

dyo

sa ta

bi n

g ka

nyan

g hi

gaan

. Kat

ulad

ng

iba

pang

mga

ara

w, is

ang

pagb

ati a

ng

bum

unga

d sa

kany

ang u

mag

a.

Tulo

g pa

ang

mga

ana

k at

apo

ng

kasa

ma

niya

sa

baha

y na

ng lu

mab

as

siya

sa

kuw

arto

. Kap

ag m

atan

da n

a,

higi

t na

nagi

ging

mah

alag

a an

g ba

wat

or

as n

a gi

sing

ka,

nai

sip

niya

. Si

nind

ihan

niy

a an

g ka

lan

upan

g ih

anda

ang

kap

eng

bara

kong

ibin

igay

ng

ko

oper

atib

a no

ong

naka

raan

g lin

ggo.

Ka

tula

d ng

na

kaga

wia

n,

sum

ilip

siya

sa

bint

ana

sa k

usin

a’t

pina

gmas

dan

ang

pabo

rito

niya

ng

tana

win

—an

g pa

gsas

anib

ng

liwan

ag

at d

ilim

tuw

ing

buka

ng-li

way

way

. Ba

gam

at

hust

o na

an

g gu

lang

, na

gtat

raba

ho p

a rin

siy

a sa

pag

awaa

n ng

bak

al. M

abili

s na

siy

ang

hing

alin

at

hira

p na

ng m

agbu

hat

ng m

abib

igat

, ng

unit

tulo

y pa

rin

siy

a sa

pag

gaw

a.

Buko

d sa

pa

gtiti

g sa

um

aga,

an

g pa

gtat

raba

ho’t

pag-

amba

g sa

gaw

ain

ang

nagb

ibig

ay-k

asiy

ahan

sa k

anya

. N

guni

t pa

min

san-

min

sa’y

pini

pili

din

niya

ng

lum

ihis

sa

na

kaga

wia

n.

Nan

g ku

mul

o an

g ka

pe’t

naka

ubos

siya

ng

isan

g ta

sa, n

aisi

p ni

yang

mag

laka

d-

Min

san

isan

g um

aga

laka

d sa

lab

as u

pang

mag

bana

t ng

bu

to’t

mag

-ehe

rsis

yo.

Ilang

met

ro p

a la

man

g an

g la

yo

niya

sa

tara

ngka

han

ng b

ahay

nan

g m

arin

ig n

iya

ang

siga

w n

g is

ang

bata

. “K

a Ju

lio!”

Nili

ngon

niy

a ito

at n

gini

tian.

“O

, an

g ag

a-ag

a pa

. Sa

an

ka

pupu

nta?

” tan

ong

niya

sa b

ata.

“P

apas

ok n

a ko

sa

eskw

ela,

Ka

Julio

. U

nang

ara

w k

aya

kaila

ngan

g m

aaga

,” an

ang

bata

na

nasa

una

ng

baita

ng p

a la

man

g.

Nak

ita n

iya

ang

saril

i sa

bat

a—bi

bo a

t sab

ik m

atut

o.

“Gus

to m

o ba

ng s

umam

a sa

‘kin

, ‘n

ak?

Mag

lala

kad-

laka

d la

ng

ako.

Ih

atid

na

kita

sa e

skw

ela,”

sabi

niy

a.

“Tar

a!”

Hin

di

mai

was

an

ni

Ka

Julio

na

m

agba

lik-t

anaw

ha

bang

ni

lala

kad

nila

an

g ka

haba

an

ng

kaly

eng

pina

liliw

anag

ng

nagt

atal

ik n

a si

nag

ng

araw

at

mga

nak

asin

ding

str

eetli

ght.

Noo

ng

kaba

taan

ni

ya,

wal

ang

bata

ng h

ahay

aang

gum

ala

sa k

alye

sa

mad

alin

g ar

aw,

lalo

pa’

t ka

sam

a an

g ka

pitb

ahay

na

hi

ndi

nam

an

nito

lub

usan

g ki

lala

. At

kun

g si

ya’y

pina

laki

ng n

agm

aman

o’t

gum

agam

it ng

po

at o

po sa

naka

tata

tand

a, ng

ayo’

y

hind

i na n

asus

ukat

sa p

agda

op n

g lik

od

ng p

alad

sa n

oo a

ng p

agga

lang

. M

aram

i na

ng

a an

g na

gbag

o,

nais

ip n

iya.

Lu

mik

o si

la s

a ba

hagi

ng

kals

ada

kung

sa

an

nata

tana

w

ang

isan

g m

alak

ing g

usal

i sa l

ikod

ng sa

la-s

alab

id

na k

able

ng

kury

ente

ng g

umug

uhit

sa

kahe

l na

lang

it.

“Nak

ikita

mo

ba ‘y

ang

gusa

ling

‘yan,

‘n

ak?”

tano

ng n

i Ka

Julio

sa b

ata.

“’Yan

g ba

hay?

D’ya

n na

katir

a an

g ila

ng k

atra

baho

ni T

atay

,” sag

ot n

ito.

“Hin

di ‘y

an b

ahay

dat

i, ‘n

ak. M

all

‘yan

noon

, m

alak

ing

tinda

han

kung

sa

an m

akik

ita l

ahat

ng

kaila

ngan

at

gust

o ng

mga

tao

. Per

o hi

ndi m

o si

la

mak

ukuh

a na

ng

libre

—ka

ilang

an

mon

g m

agba

yad,”

sabi

ni K

a Ju

lio.

Nap

akun

ot a

ng n

oo n

ang

bata

, tila

hi

ndi m

asun

dan a

ng ku

wen

to ng

kaus

ap.

“E ‘

yan

mga

pos

ter,

napa

pans

in

mo

ba?”

tan

ong

ng m

atan

da h

aban

g tin

utur

o an

g m

ga n

anin

ilaw

na

pape

l na

na

kapa

skil

sa

baw

at

pade

r sa

da

an. B

inab

ati

ng m

ga p

aski

l na

ito

an

g ta

gum

pay

ng g

era

ilang

dek

ada

ang

naka

lipas

, at

ipi

naal

ala

sa m

ga

tao

ang

kaha

laga

han

ng s

ama-

sam

a’t

nagk

akai

sang

pam

umuh

ay.

“Siy

empr

e,” s

agot

ng

bata

. “B

a’t

n’yo

nai

tano

ng, K

a Ju

lio?”

“Aka

la k

o ka

si h

indi

tay

o da

ratin

g sa

gan

ito,” s

abi n

iya.

“S

a al

in?”

“S

a gan

itong

laga

y, ‘na

k. P

umap

asok

an

g m

ga tu

lad

mo

para

mat

uto,

pw

ede

kayo

ng m

ag-a

ral n

g ka

hit

anon

g gu

sto

niny

o. A

ko n

aman

, wal

a na

ng p

robl

ema

sa t

raba

ho, s

a ki

ta, s

a ka

kain

in a

raw

-ar

aw,” p

aliw

anag

niy

a.

“Hin

di b

a ga

noon

dat

i?”

nagt

aka

ang

bata

.“B

ago

ang

gera

, ‘n

ak,

hind

i la

hat

ng

tao

may

tr

abah

o,

may

sa

rilin

g ba

hay.

At ‘y

ung

biga

s na

pin

apam

ahag

i ng

ko

oper

atib

a?

Kaila

ngan

g m

ong

baya

ran

‘yun

para

mak

akuh

a ka

. At

hi

ndi

laha

t, ‘n

ak,

may

pa

mba

yad,”

pa

liwan

ag n

i Ka

Julio

.“A

y oo

, nak

ukuw

ento

nga

‘yan

sa

‘kin,”

sabi

ng

bata

. Ba

go p

a m

an m

aitu

loy n

i Ka

Julio

ang

ka

nyan

g kuw

ento

, nam

ataa

n ng b

ata a

ng

isan

g kak

ilala

sa ka

bila

ng ka

lsad

a.

“Ka

Mar

k!”

taw

ag

nito

sa

bay

takb

o’t m

abili

s na

paal

am k

ay K

a Ju

lio.

Nap

angi

ti si

Ka

Julio

. Sa

halip

na

dum

irets

o,

sini

mul

an

na

niya

an

g pa

glal

akad

pab

alik

. ●

Vict

or G

rego

r Lim

on

Hul

ing

araw

ng

kl

ase

bago

an

g pa

gsus

ulit.

N

aaal

ala

kong

na

sa

likod

ako

ng

klas

rum

, sa

may

sul

ok.

Nab

abal

ot n

g al

ikab

ok a

ng m

ga d

ahon

ng

pun

o ng

man

gga

sa la

bas n

g bi

ntan

a.M

abib

ilis

ang

lipad

ng

mga

pah

ina

ng

libro

, m

ay

sapi

an

g m

ga

lapi

s at

bol

pen,

mal

uton

g an

g in

gay

ng

pags

alan

san

sa m

ga p

apel

na

pinu

no

ng m

ga p

anga

lan,

luga

r, pe

tsa.

Tang

ing

sa p

rope

sor

lam

ang

wal

ang

bisa

ang

ka

kapu

san

ng

oras

: na

kahi

mpi

l sa

ka

nyan

g la

mes

a sa

har

ap n

g kl

ase,

na

g-aa

bang

ng

mga

hul

ing

tano

ng.

Ano

ang

mga

dah

ilan

ng p

agka

talo

ni

M

agel

lan

sa

digm

aan

niya

ka

y La

pu-L

apu?

Ang

pan

gala

ng L

as Is

las

Filip

inas

ay

agad

ban

g ib

inan

sag

sa

buon

g ka

pulu

an o

sa

mga

una

ng is

la

lam

ang

mun

a na

din

aung

an n

g m

ga

Espa

nyol

? Si

no a

t ka

ilan

nagt

atag

ng

kab

iser

a sa

May

nila

? Bi

hira

ang

m

ga t

anon

g na

bak

it, o

kay

a pa

ano,

o

mga

ba

gay

na

mas

alim

uot

at

nang

anga

ilang

an n

g hi

git

pa s

a hu

say

ng m

emor

ya.

Sa is

ang

buon

g m

alin

is n

a pa

pel,

na

tinup

i sa

gi

tna,

ni

linis

ko

an

g pa

ghah

anay

at

pags

usun

od-s

unod

ng

mga

pan

gyay

ari.

1896

: Sim

ula

ng re

bolu

syon

.18

98:

Dek

lara

syon

ng

Kala

yaan

ng

Pilip

inas

sa K

awit,

Cav

ite.

1935

: Pam

ahal

aang

Kom

onw

elt.

1942

: Pa

gbag

sak

ng C

orre

gido

r at

pa

nana

kop

ng m

ga H

apon

.19

44: P

agba

balik

ni M

cArt

hur

at a

ng

pags

uko

ng m

ga H

apon

.19

46: I

gina

wad

ng

EU a

ng k

asar

inla

n sa

Pili

pina

s.

Wal

ang

puw

ang

para

sa

m

ga

baga

y na

hin

di d

udul

o sa

mat

aas

na

mar

ka:

Baki

t m

as m

alaw

ak a

t m

as

mat

agum

pay

ang

pagl

ahok

ng

mas

ang

Pilip

ino

sa h

imag

sika

n ka

ysa

kilu

sang

pr

opag

anda

? Pa

ano

napa

saka

may

at

nai

pana

tili n

g Es

tado

s U

nido

s an

g pa

mam

ahal

a sa

Pili

pina

s? P

aano

ito

ni

laba

nan

ng m

ga P

ilipi

no?

Titig

il an

g m

asin

sing

pa

g-aa

ral

pagk

arat

ing

sa

unan

g re

publ

ika

ng P

ilipi

nas.

Bab

agal

ang

kal

usko

s ng

la

pis

sa

pape

l, da

dala

ng

ang

pagt

aas

ng m

ga k

amay

, tat

amla

y an

g pa

gbuk

lat

sa m

ga li

bro.

Map

apad

alas

an

g pa

gbal

ing

sa m

ga b

inta

na.

Mis

tula

ng u

sok

ang

mga

tan

ong,

na

kabi

tin s

a ha

ngin

. Ano

nga

ba

ang

nagb

ago

mul

a na

ng

naita

tag

ang

Una

ng

Repu

blik

a?

Anon

g ka

ibah

an

ng b

uhay

noo

n sa

nga

yon

liban

sa

kala

yaan

? Bak

it na

gpap

atul

oy an

g mga

su

liran

in n

g lip

unan

noo

n sa

nga

yon:

pa

ghih

irap

ng

mga

m

agsa

saka

at

m

angg

agaw

a, p

akik

iala

m n

g Es

tado

s U

nido

s sa

pul

itika

, pa

mam

ayan

i ng

m

ga m

ultin

asyo

nal n

a ko

rpor

asyo

n sa

ek

onom

iya

ng P

ilipi

nas?

Ito

ang

pang

anib

sa

pag-

aara

l ng

kasa

ysay

an:

ang

mal

inis

at

pa

yak

na

pags

asal

ansa

n sa

na

kara

an,

ang

pag-

ipon

ng

ka

alam

ang

hind

i du

mud

ulo

sa m

as m

alaw

ak a

t m

as

mat

alas

na

pags

usur

i sa

mga

bag

ay n

a na

gpap

ausa

d sa

kas

aysa

yan.

Hig

it sa

anup

aman

, ang

kasa

ysay

an

ng

Pilip

inas

ay

na

buo

at

binu

buo

ng

mga

pa

gkilo

s ng

sa

mba

yana

ng

Pilip

ino

laba

n sa

mga

day

uhan

at l

okal

na

map

ang-

api

at m

apag

sam

anta

la,

sa

mga

si

stem

ang

nagp

apan

atili

ng

ga

nito

ng

kala

gaya

n—m

ula

sa

him

gasi

kan

laba

n sa

kol

onya

lism

o ng

Es

pany

a at

impe

ryal

ism

o ng

Est

ados

U

nido

s,

hang

gang

sa

pa

tulo

y na

pa

gkilo

s la

ban

sa m

ga b

agon

g po

rma

nito

sa k

asal

ukuy

an.

Ngu

nit

ilang

ta

on

pa

bago

ko

na

ratin

g an

g ga

nito

ng

pag-

unaw

a. S

aman

tala

, sa

ara

w n

a iy

on,

pagk

atap

os n

g is

a’t

kala

hatin

g or

as

ng

pagl

alag

om

sa

kasa

ysay

an

ng

Pilip

inas

, pa

ngin

oon

ang

linis

ng

ay

os a

t po

rma.

Lal

abas

kam

i ng

silid

pa

gpat

ak n

g al

as-k

wat

ro n

g ha

pon,

ha

po s

a m

ga k

uwen

tong

isi

niks

ik s

a pa

pel a

t kuk

ote,

nan

gang

amba

ng b

aka

may

nal

imut

ang

mem

orya

hin.

Dah

il m

aaar

i ng

a na

man

ban

g m

atiy

ak n

g pa

gsas

aulo

ang

pag

-una

wa?

●

Isa

’t ka

lahat

ing

oras

ng

kas

aysa

yan

Rom

ina A

rroc

eros

Noo

ng b

ata

pa a

ko, s

impl

e la

ng n

aman

an

g ak

ing

mga

ka

ligay

ahan

: an

g gu

muh

it at

mag

laro

.An

g pi

naka

unan

g la

raw

an

na

igin

uhit

ko p

ara

sa a

king

kla

se a

y is

ang

mal

awak

na

pala

yan

na p

inag

igitn

aan

ng

dala

wan

g m

alak

ing

bund

ok

at

sini

sika

tan

ng i

sang

dila

w n

a ar

aw.

Kapa

g si

nipa

g pa

ako

, di

nada

gdag

an

ko it

o ng

isan

g na

kang

iting

mag

sasa

ka,

kasa

ma

ang

kany

ang

guyi

to, s

a ta

bi n

g is

ang

buha

ghag

na

baha

y kub

o, la

hat s

ila

naka

lilim

sa is

ang m

ayab

ong n

a pun

o.

Naa

alal

a ko

pa

min

san,

hab

ang

abal

a ka

mi n

g ak

ing

mga

kak

lase

sa

pagg

uhit,

big

lang

bum

isita

sa

amin

g pa

aral

an s

i May

or. S

akay

ng

kany

ang

mak

inta

b at

itim

na

kots

e, in

ikot

niy

a an

g am

ing

bara

ngay

. Pin

apila

pa

kam

i ng

kan

yang

sec

urity

per

sonn

el p

ara

lang

mag

man

o sa

kan

ya. Is

a-is

a ni

yang

tin

ingn

an a

ng a

min

g m

ga g

inuh

it, a

t bi

nigy

an n

iya

kam

ing

laha

t ng

ben

te

peso

s. B

ago

umal

is, p

inaa

lala

pa

niya

sa

am

in n

a ba

nggi

tin s

a am

ing

mga

m

agul

ang

kung

saa

n na

ngga

ling

ang

Mis

tula

ng

al

aala

mun

ting

biya

yang

am

ing

nata

ngga

p.

Kung

hin

di m

an a

ko g

umug

uhit,

pi

nagl

alar

uan

ko

na

lang

an

g ak

ing

Barb

ie d

oll,

na d

aig

pa a

ko

sa

pagp

apal

it ng

an

yo.

Sa

loob

ng

is

ang

lingg

o,

siya

ay

m

agig

ing

nurs

e, b

usin

essw

oman

, ho

usew

ife o

as

tron

aut.

Pagd

atin

g ng

gab

i, hi

hile

ra

siya

sa

tabi

ni G

.I. Jo

e na

nap

apal

igira

n ng

mga

figh

ter

jets

, Jap

anes

e ro

bots

at

ilan

pan

g m

alili

it na

sund

alo.

H

aban

g tin

utur

uan

kam

ing

gum

uhit,

ipi

napa

liwan

ag p

a ni

Tits

er

na a

ng P

ilipi

nas

ay is

ang

may

aman

na

agrik

ultu

ral n

a ba

nsa.

Dah

il sa

ang

king

ku

lay

at s

igla

ng

akin

g m

ga ig

inug

uhit,

lu

mak

i ak

o sa

pan

iniw

alan

g m

asay

a at

mas

agan

a an

g m

ga m

agsa

saka

sa

kana

yuna

n at

may

mal

alaw

ak s

ilang

lu

pain

g si

nasa

ka. H

indi

ko

nam

amal

ayan

na

sa

ak

ing

pagg

uhit

ng

isan

g m

asag

anan

g ka

nayu

nan,

unt

i-unt

i kon

g bi

nubu

ra sa

aki

ng is

ipan

ang

mat

erya

l na

real

idad

ng m

ga m

agsa

saka

.W

alan

g lu

pa

ang

kara

mih

an

ng

mga

mag

sasa

ka k

aya’

t na

pipi

litan

g m

angu

paha

n sa

mga

may

-ari

ng lu

pain

up

ang

mag

karo

on n

g ka

buha

yan.

Sa

kala

kara

ng it

o, ka

titin

g na

bah

agi la

ng n

g an

i ang

nap

upun

ta s

a m

ga m

agsa

saka

. Bu

kod

sa n

abab

aon

sila

sa

utan

g, h

igit

sila

ng na

sasa

dlak

sa ka

hira

pan.

M

ula

pa

noon

g pa

naho

n ng

Ka

stila

, na

ibah

agi

na

ang

mga

lu

pain

g pa

nsak

a ng

Pili

pina

s sa

iila

ng

mak

apan

gyar

ihan

g pa

mily

a sa

ban

sa.

Si M

ayor

, na

gmul

a si

ya s

a ga

noon

g ur

i ng

pam

ilya,

kay

a si

guro

tin

atra

to

niya

ang

kan

yang

pam

umun

o bi

lang

pa

ngan

gasi

wa

ng l

upai

n, k

ung

hind

i m

an is

ang

mal

akin

g ne

gosy

o.

Sa a

king

pag

tand

a, n

awal

an n

a ng

ha

laga

sa

akin

ang

mga

lar

uan.

Ang

m

ga

laru

an

nam

an,

baga

ma’t

m

ay

pani

mul

ang

layo

n na

mag

biga

y sa

ya

sa k

abat

aan,

ay

may

mas

mai

gtin

g na

la

yong

mag

pala

gana

p ng

kul

tura

. Kun

g pa

papi

liin

nga

nam

an, m

as g

ugus

tuhi

n ni

Tot

oy m

akip

agla

ro k

ay G

.I. Jo

e at

sa

kan

yang

pul

uton

g da

hil k

aya

nila

ng

ipag

tang

gol a

ng b

ansa

at

man

akop

ng

mga

bag

ong

terit

oryo

. At s

a ar

aw-a

raw

na

pak

ikip

agla

ro d

in ni

Nen

e ka

y Bar

bie,

lu

mak

i si

yang

na

ghah

anga

d m

agin

g m

aput

i, m

atan

gkad

, bl

onde

-hai

red

at

blue

-eye

d. K

aya

nam

an s

a ka

nila

ng

pagt

anda

, mam

amay

ani

ang

kani

lang

pa

gnan

ais n

a m

anira

han

sa is

ang

bans

a ku

ng sa

an u

muu

lan

ng n

yebe

. An

g pa

gigi

ng t

ali n

g at

ing

kultu

ra

sa K

anlu

rani

ng k

aisi

pan

ay m

aiuu

gat

sa p

agig

ing

tali

ng a

ting

ekon

omiy

a.

Patu

loy

na p

inap

anat

ili n

g Es

tado

s U

nido

s na

na

kaas

a sa

ka

nila

an

g at

ing

ekon

omiy

a sa

pa

mam

agita

n ng

pag

haw

ak s

a m

ga e

stra

tehi

kong

in

dust

riya

ng P

ilipi

nas a

t pag

sand

ig n

g ka

tata

gan

ng p

iso

sa d

olya

r. An

g m

ga i

ndus

triy

ang

kata

ngga

p-ta

ngga

p sa

eko

nom

iya

ay m

abab

anaa

g sa

pa

bagu

-bag

ong

bihi

s ni

Ba

rbie

: m

edis

ina,

pa

gnen

egos

yo,

siye

nsiy

a,

kom

unik

asyo

n at

bp. S

i G.I.

Joe

nam

an

ang

sim

bolo

ng

puw

ersa

ng m

ilita

r ng

Es

tado

s Uni

dos—

at la

gi, s

a du

lo n

g m

ga

laro

at p

elik

ula,

G.I.

Joe w

ill sa

ve th

e day

.Sa

m

ahig

pit

ng

ugna

yan

ng

ekon

omya

’t kul

tura

, mad

alin

g na

igug

uhit

at n

apag

lala

ruan

ng

Esta

dos

Uni

dos

at

ng

mga

na

mam

ayan

ing

uri

ang

kapa

lara

n ng

m

ga

Pilip

ino.

An

g ka

saga

naan

at k

apay

apaa

ng ig

inug

uhit

ko n

oon,

mis

tula

ng m

ito a

t ilu

syon

pa

rin h

angg

ang

ngay

on.

●

Mga

Leks

yon

sa R

ebol

usyo

n at

Pag

baba

go

6-7

• Kul

ê Kultura

Mar

tes 2

9 N

obye

mbr

e 20

11

Dib

uho

ni R

D A

lipos

aD

isen

yo n

g pa

hina

ni K

el A

lmaz

an

8 • Kulê Lathalain

John Toledo

It was business as usual for United States (US) Secretary of State Hillary Clinton.

In the morning, she signed the “Partnership for Growth” (PFG) Framework on the US Navy destroyer USS Fitzgerald before meeting with Philippine (PH) President Noynoy Aquino in Malacañang.

That afternoon, as she travelled to the National Museum, some fifty protesters hurled red paint and eggs at her convoy’s windows. Later, in an interview on national television, a protester in the audience shouted, “There is nothing mutual in the Mutual Defense Treaty [MDT]!”

Clinton was impervious to the protests. “I obviously disagree… I think there’s a real benefit to mutual solidarity… but it goes with that rhinoceros skin, you have to get used to it.”

The PH-US relationship has been characterized by imbalance, not the least in the staggering indifference of the US to the impact of its aggressive pursuit of its interests on the Filipino people. In events of diplomacy such as Clinton’s visit, US reaffirmed its vow to maintain dominance amidst growing political instability and financial turmoil.

ControlThe five-year PFG framework

Clinton signed last November 16, the latest in a century-long string of skewed agreements between the

two countries, is intended to increase “trade [relations] and exports with other nations” to ensure a more “competitive” open market in the Philippines. With the PFG, America reassures the Pacific that they “are here to stay” as economic superpower of the Pacific.

The PFG could not have come at a more strategic time for the US. The numerous unproductive wars of aggression in Iraq and Afghanistan had wasted almost $3 trillion with no returns, according to American economist Joseph Stiglitz. This state of financial turmoil has pushed US to bargain with other nations, where support for the ailing free market is secured with military and political aid.

Obama notes that the Asia Pacific is “vital” to America’s economic future. “This is where we sell most of our exports, supporting some five million American jobs. And since this is the world’s fastest growing region, the Asia Pacific is key to achieving my goal of doubling US exports [by $39 billion] – a goal by the way on which we are [on track],” he explains.

Online whistleblower Wikileaks reveals US interest in the PH as strategic “defense ring against China” and interest in “Mindanao’s petroleum and natural gas resources” worth $840 million or P36 billion to $1 trillion or P43.8 trillion.

“The Philippines has gained even more importance as a strategic base because US wants to counter the rise of China in the region and pay close attention to a region where a great

part of the world’s economic activity and trade occur,” says International League of People’s Struggle Chair Jose Ma. Sison. Sison.

If China surpasses US as superpower, PH will sacrifice again its sovereignty, adds geopolitics expert Roland Simbulan.

Covert attackThe PH-US economic and military

cooperation, renewed every change of term by each PH and US president, has been used by American forces to justify their indefinite stay in the country. This setup was established five years after the superpower granted the developing nation its independence in 1946, when the “Cold War relic” MDT was enacted. MDT ensures the long-lasting “self-help and mutual aid” between US and PH in instances of sudden “armed attacks.”

The signing of the Visiting Forces Agreement (VFA) in 1999 reinforced the terms of the MDT, allowing the US military to conduct operations without notice and barring PH laws to prosecute and convict US military personnel.

US-PH transactions for aid often come with harsh consequences. In 2001, when Former President Gloria Arroyo pledged support for the Bush administration’s War on Terror, the writ of habeas corpus was suspended in Mindanao. Such a decision produced 185 wrongly accused detainees in Camp Bagong Diwa, 27 in Basilan Provincial Jail, 24 in Saranggani, Cotabato and Zamboanga, 9 in Camp

Confronting the threat of US interests in the Philippines

Crame, and 3 in General Santos City, according to the Moro Christian People’s Alliance(MCPA).

Later on, when the existence of insurgent groups in Mindanao proved to be a huge obstacle to the superpower’s vested economic interests, US brought in more troops, adds MCPA.

“We can expect more US military intervention in the Philippines.  It has used for sometime the CIA-created Abu Sayyaf as the pretext for introducing military forces via VFA  not only in Mindanao but in the entire country,” says Sison.

CheckmateThe history of US-PH relations

reveals that there is no partnership between the two; rather, there is only US domination on PH affairs. “Mananatiling pre-eminent ang posisyon [ng US] especially in this economic crisis. It wants to be top dog in this region through economic and military means,” says Bagong Alyansang Makabayan (Bayan) Secretary General Renato Reyes.

Such intervention mocks the national sovereignty and territorial claim of PH, says Simbulan. Therefore, the VFA and MDT, both one-sided agreements, must be “comprehensively” assessed and abolished, adds Reyes.

Only the abrogation of the VFA and MDT can end other oppressive military agreements in Mindanao such as Mutual Logistics Support Arrangement, which justifies the

permanence of US bases here in PH. Such agreements allow US to meddle in the negotiations between the PH and the MILF, aside from its interests to grab oil and other major natural resources from the Moro land, says Sison.

The termination of military contracts with US will also end the plethora of human-rights violations brought by the contentious counter-insurgency and anti-poverty missions such as the Balikatan exercises in Mindanao and the 50-year US Agency for International Development program, stated Bayan.

“[PH] must engage in all possible and necessary forms of struggle in order to achieve national liberation and democracy and establish a people’s democratic government which can act best to resist the impositions of imperialism,” says Sison.

Clinton reacts well to criticisms and protests because history has taught her to be calm. After all, PH has followed the US lead for more than six decades now, and often even at the expense of the Filipino people. There is a need, then, to prove her and the US powers wrong. After decades of subjugation, the reclamation of our national sovereignty is long overdue. ●

STRATEGIC OFFENSIVE

Martes 29 Nobyembre 2011

Dibuho n

i Ysa

Calina

wan Dise

nyo n

g pah

ina ni

Kel Alm

azan

9• Kulê Lathalain Martes 29 Nobyembre 2011

Kevin Mark R. Gomez

Mga lumang dilaw na police line at maliliit na piraso ng kahoy ang nagsisilbing palatandaan sa eksaktong lugar na pinangyarihan ng trahedya dalawang taon na ang nakararaan. Bahagyang naikukubli ng malagong talahib ang malawak na espasyong nagsilbing huling hantungan ng mga biktima ng isa sa pinakamalagim na masaker sa kasaysayan ng bansa.

Dito sa bayan ng Ampatuan, Maguindanao, naganap ang walang-awang pagpaslang sa hindi bababa sa 57 kataong kinabibilangan ng mga sibilyan, abogado at mamamahayag. Kalakhan ng mga biktima ng masaker sa Ampatuan ay bahagi ng convoy ni Esmael Mangudadatu, na nakatakdang magsumite ng certificate of candidacy sa pagka-gobernador sa tanggapan ng Commission on Elections noong Nobyembre 23, 2009 kasama ng kanyang mga kaanak. Malay sila sa panganib na kaakibat ng biyaheng iyon, ngunit sa puntong iyon, walang sinumang nakabatid na patungo sila sa kanilang huling hantungan.

Kabilang sa kanila ang magkatrabahong sina Victor Nuñez at Mac-mac Arriola, kapwa mamamahayag na pinaslang sa gitna ng tungkulin. Dalawang taon matapos ang malagim na trahedya, sinisikap pa ring punan ng kanilang mga naulilang pamilya ang puwang na kanilang iniwan at igiit ang hustisyang hanggang sa kasalukuya’y hindi pa rin nakakamtan.

“Promise Ma, sa December uuwi ako”-- Victor Nuñez, 24 UNTV General Santos Anchor, isa mga mamamahayag na pinaslang

Enero 1, 2007—Pag-asa at panibagong buhay umano ang hatid ng bawat bagong taon. At para kay Victor, ang okasyong ito rin ang nagsisilbing pagkakataon upang makasama niya ang kanyang pamilya. Bilang mamamahayag para sa UNTV General Santos, laging abala’t malayo sa pamilya si Victor kaya naman umaasa siya sa mga tawag at text upang mangamusta. Masayang ipinagdiwang ni Victor ang pagsalubong sa 2007 kasama ang pamilya. Hindi inakala ni Nanay Catherine Nuñez, 49, ina ni Victor, na iyon na pala ang huling pagkakataong masisilayan niya ang palangiting mukha ng anak.

“’Yun yung masakit… ‘yun yung masakit,” ani Nanay Catherine, 49, ina ni Victor, habang umiiling.

Kalmado at tiyak sa bawat detalyeng binabanggit si Nanay Catherine habang nagkukuwento tungkol sa anak. Pangalawa sa tatlong magkakapatid si

Mga kwento ng pangungulila’t pagbangon dalawang taon matapos ang Ampatuan Massacre

Victor, binata at 24 anyos lamang nang naganap ang masaker.

Tungkol sa pag-uwi sana ni Victor ang huling pag-uusap ng mag-ina noong Oktubre 31, 2009, isang araw bago ang Kalag-kalag, o araw ng mga patay sa Cebuano. Bagaman nais niya sanang makasama ang anak noong araw na iyon, hindi nakauwi si Victor dahil sa pagiging abala sa mga gawain. Nangako na lamang daw ang kanyang anak na babawi siya pagsapit ng Pasko — isang pangakong hindi na natupad.

“Ayos na lahat ng papeles, kami na lang kulang” -- Erlyn Umpad, 22 Kinakasama ng napaslang na si Mac-mac Arriola, UNTV General Santos cameraman

Madaling-araw pa lamang ngunit hindi alintana ni Mac-mac na ipagtimpla ng gatas ang 13-araw gulang na anak, si Japhet. Maya-maya kasi’y kailangan na niyang lisanin ang tahanan, upang puntahan ang sunod niyang assignment bilang cameraman ng UNTV General Santos.

Sanay na si Erlyn Umpad sa ganitong on-the-go na pamumuhay ni Mac-mac. Walang kaso kay Erlyn na alagaan si Japhet sa tuwing wala ang asawa, kahit na hindi lubusang nanumbalik ang kanyang lakas matapos manganak. Subalit para kay Erlyn, wala nang mas hahapdi kaysa malamang kasama si Mac-mac sa mga napaslang sa masaker.

“Mula nang may dumating na van ng UNTV sa labas ng bahay, alam ko nang may iba,” ani Erlyn. Patumpik-tumpik pa ang mga katrabaho ng kanyang asawa, ngunit alam niya sa sariling masamang balita ang hatid ng mga ito—kumpirmado, wala na si Mac-mac.

Dalawang linggo siyang naghintay sa UNTV office upang muling masilayan ang kanyang asawa. At nang dumating na ang pagkakataong iyon, buong tapang niyang hinarap ang malamig na bangkay ni Mac-mac na nakasilid sa isang kabaong gawa sa kahoy.

Nakatakda sanang magpakasal ang dalawa noong Disyembre 2009 sa kasalang-bayan sa General Santos. Subalit hindi na nila nagawang magpalitan ng pangakong magsasama habang buhay, sa hirap man o ginhawa. At ang musmos na si Japhet ay lalaking walang ni isang alaala ng kanyang ama.

“Aabutin pa ng ilang taon ang kaso, buhay pa kaya kami kapag natapos ito?”-Erlyn Umpad

Bagaman binansagang isa sa mga pinakamalagim na trahedya sa bansa, naging mabagal pa rin ang pag-usad ng hustisya para sa mga biktima ng Ampatuan Massacre. Sa kasalukuyan, tanging 93 lamang sa 196 na hinihinalang suspek ang may kaso habang dalawa pa lamang sa mga pangunahing suspek ang nakukulong, ayon sa National Union of Journalists of the Philippines, samahan ng mamamahayag.

Kabilang ang mga biktima ng Ampatuan Massacre sa malalang talaan ng mga paglabag sa karapatang pantao sa bansa. Sa ilalim ni Dating Pangulong Gloria Arroyo, may 1,206 biktima ng pulitikal na pamamaslang, 226 biktima ng pagdukot at libo-libong dumanas ng tortyur, militarisasyon, at iba pang uri ng paglabag sa karapatang pantao, ayon sa grupong Karapatan Human Rights Alliance.

Ngunit patuloy pa rin ang mga paglabag sa karapatang pantao

hanggang sa kasalukuyan. Sa ilalim ng administrasyon ni Pangulong Benigno Aquino III, nakapagtala ang Karapatan ng 55 biktima ng pulitikal na pamamaslang, 8 kaso ng pagdukot at libo-libo pang biktima ng pagyurak sa karapatang pantao.

Sa ikalawang anibersaryo ng masaker, nagsindi ng kandila’t nangalampag sa Mendiola sina Nanay Catherine at Erlyn kasama ang iba pang naulila bilang paggunita sa alaala ng mga biktima’t pagpapaalala kay Aquino na silang mga naulila’t nawalan ay patuloy na nagmamatyag at naghihintay ng hustisya.

Mahaba at masalimuot ang kalbaryo nina Nanay Catherine at Erlyn kasama ang libo-libo pang nagluluksang mga kaanak at kaibigan. At habang patuloy na naaantala ang pagkamit ng hustisya, handa silang manindigan at ipagpatuloy ang nasimulang laban—sa mga hukuman man o lansangan—hangga’t wala nang mga pangakong kailangang maipit sa nagbabanggaang interes ng iilan. ●

Bungkos ng gunita

Dibuho ni Luigi Almuena Disenyo ng pahina ni Kel Alm

azan

10 • Kulê Opinyon Martes 29 Nobyembre 2011

NEWSCAN

“She will always say what she means, even if it takes her a thousand words to get her point across

Punong-puno ka kasi ng pag-ibig; kaya minsan, kahit hindi mo sinasadya, may mga napapadpad sa aking direksyon

Date a girl who writes for the Collegian*

Sa Kyusinero

VICTOR GREGOR LIMON

PAUL TIMOTHY ESCUETA

Date a girl who writes. Better yet, date a girl who writes for the Collegian.

Date a girl who writes for the Collegian because she will never be dull. She can start and sustain a conversation on a wide spectrum of topics: university athletics, the Twilight saga, the national budget, student activism, Facebook, the plight of farmers and workers. She will problematize everything. For instance, when you watch Hollywood apocalyptic or disaster movies, she would notice how the US is portrayed always as the messiah of mankind.

A girl who writes for the Collegian will know the right questions. When some famous political figure visits the Philippines, she will not think about asking insane things such as what’s in her purse or what kind of smartphone she uses. She will also know if you’re lying and you will be

forced to always stick to the truth. She will not be easily fooled.

She is careful with what she writes or says. “Like” is not her favorite word. She will always say what she means, even if it takes her a thousand words to get her point across. She will not be afraid to express her opinions and will not apologize for having them.

It is also easy to date her. She will have free tickets to the UP Fair. Or you can visit her during presswork at the Collegian office and bring her dinner and a pack of cigarettes. She will introduce you to her colleagues who are never boring and could make you laugh.

She will also not date other guys. She will be so busy in juggling studies, the Collegian, and her relationship with you, that she would find it extremely impossible to entertain other suitors. She also believes in not giving up. Week by

I can drink a case of you, and still be on my feet.

- Joni Mitchell, A Case of YouPag-inom ng alak ang

paborito nating libangan. Sa Kyusinero sa Matalino St., kabisado na ng mga kuya ang hilatsa ng pagmumukha natin at paboritong pwesto. Kasabay ng pagsayad ng puwit sa upuan kung ilapag nila sa mesa ang bucket ng Pale Pilsen. Tapos ash tray. Tapos tissue. Tapos Pulutan Platter A, na may sari-saring pika-pika, gaya ng French fries, calamares, nachos, chicken lollipop, at pipinong lumalangoy sa suka.

“Kamusta love life?” tanong mo.

“Um, kamusta ka ba?”“OK naman.”“Edi OK ang love life ko.”Pero syempre sa kalagitnaan

pa ng inuman uusbong ang ganitong mga usapan. Kailangan munang paspasan ang ilang bagay sa simula: ang pag-aaral, ang Kulê, ang Peyups, ang girlfriend mo.

Ang dami na ring babae sa buhay mo ang mas natagalan ko, banggit mo minsan, habang nakangisi. Wala ka naman talagang ibig sabihin dito; may mga sandali lang talagang dinadapuan ka ng lambing, at

ako ang nasa iyong tabi. Punong-puno ka kasi ng pag-ibig; kaya minsan, kahit hindi mo sinasadya, may mga napapadpad sa aking direksyon.

These things that are pleasin’ you can hurt you somehow.

- Eagles, DesperadoNaaalala mo ba noong

nasobrahan tayo ng inom minsan – tig-siyam na bote ‘ata – at sa pag-ba-bike mo pauwi ay bigla kang nasuka? Grabe pa rin ang balance mo at tuloy-tuloy ka lang sa pagpepedal, kahit minumura ka na ng mga tambay sa tabi ng daan na natalsikan ng suka mong may pira-pirasong patatas at pipino.

Ako, hindi marunong mag-bike, at sa una’t huling beses na sinubukan mo ‘kong turuan, ang una mong paalala ay, “Kailangan mong mag-let go, Paul.” Literal ang ibig mong sabihin, pero hawak mo kasi ang likod ko at hinihipo ng amihan ang ating mga pisngi, kaya iba ang sumagi sa aking isip. Lalo na nung kinagabihan sa Kyusinero’t sinabi mong, “Siguro, kung babae ka, mag-se-sex tayo mamaya.”

Puta naman. Walang ganyanan. Lasing na lasing ka na nga marahil. Sinabi mo rin kasing maganda ang gupit ko, at bagay sa ‘kin ang maikling buhok.

Kulang na lang, sabihin mong ang cute ko, at “Pa-kiss nga.” Sa kasamaang palad, nawalan na ng malisya para sa akin ang mga ganitong tagpo’t palitan. Hindi ba sabay nga nating pinanuod ang video ni Hayden Kho at panay ang batikos mo sa performance niya?

“Guess she gave you things I didn’t give to you.”

- Adele, Someone Like YouLike what? A vagina? Biro lang. Alam mo namang

hindi ako rah-rah sa gay cause, pero noong gabing iyon, naisip ko sa kauna-unahang pagkakataon kung papaanong humahadlang sa mga gusto natin ang ilang bagay na dala lang ng simpleng pagkakataon, gaya ng gender. Sabi nga ni Chokoleit, “Para ‘yun lang?”

Pero sinabi mo dati na naniniwala ka sa reincarnation at past lives, at baka nga mag-syota tayo sa dating buhay natin, o sa susunod. Ewan. Marahil naaalala ko lang ang isang lumang pagnanais na maging higit pa sa kaibigan mo. Pero para saan pa ba ang alak kung hindi sa panandaliang paglimot sa mumunting kirot? Hanggang sa susunod na inuman. ●

week, she would write draft after draft until she comes up with a brilliant article. You will read it published the next day and you won’t wonder how she does it every single time because you know she never settles for mediocrity.

Date a girl who writes for the Collegian because it’s worth it. Of course, you wouldn’t know at first, but then again, who ever does with girls in general, right? ●

*This is a public service for Ninalyn Uy and company. Interested parties, please drop by at 401 Vinzon’s Hall. Terms and conditions apply.

Ka Oryang at Cine AdarnaCinemaOne Originals, together with UP Cineastes’ Studio and UP Film Institute, presents KA ORYANG, a film by Sari Dalena. Winner of Best Picture, Best Director, Best Cinematography, and Best Music in the CinemaOne Originals Film Festival. Starring Alessandra de Rossi, Joem Bascon, and Emilio Garcia. Ka Oryang is about a young woman who witnesses the beginnings of a revolution during Martial Law, giving a glimpse of female political detainees, and their struggles. Catch this on December 2 (Friday), 7:30pm at the Cine Adarna, UP Diliman. Tickets at P100. Contact Absie at 09264647353. Part of the proceeds will be given to TASK FORCE FREEDOM, a movement for the release of Maricon Montajes, a UP Film student and political detainee.

UP Praxis applicants’ orientationReady for a hat party this first day of December? Come and join the fun in the UP Praxis Applicants’ Orientation to start your December right! December 1, 4pm at Palma Hall 116 - 118. Be there! Be aware!

UP Cinema’s 8th Piling Obrang VidyoUP Cinema invites you to Piling Obrang Vidyo (POV), an annual inter-collegiate short film competition (in video) where students from various universities and colleges will compete and showcase their best short films. Now on its eighth year, the POV has proven to be a worthy grassroots venue for our country’s budding filmmakers. This year, we are expecting various schools from around the country to join in our event, which will be held on December 9, 2011, Friday at the UP Cine Adarna (formerly UP Film Center). Tickets are at P80. Contact Rizza (09167526356) or Lei (09158830679) for reservations.

This year,

Gawad Bayani ng Kalikasan (GBK) salutes three environmental heroes: ethnobotanist Leonard Co, wildlife veterinarian Dr. Gerardo Ortega and indigenous people’s leader Datu Tomas Ito. GBK is an initiative of civil society organizations which seek to promote and build public awareness of contemporary hero/heroines of the environment. The GBK awards will be supplemented by a three-day discussion series featuring the story of the GBK awardees. December 7 UP Diliman, 9 am; December 8 PUP Sta. Mesa, 9 am; December 10 Ateneo de Manila University, 9 am. For inquiries, contact 0905.497.1124 or (02)920.9099.

11 • Kulê Opinyon Martes 29 Nobyembre 2011

EKSENANG PEYUPS

TEXTBACK

Waging-wagi edishun! Kamusta na kayo, mga teh? I am back! Sa wakas, WAGI! From Papa Piolo to our friendly HLI farmers, my gosh, super wagi ang weekend ko. Ngunit hindi pa rin nakatakas sa aking malalaki at wagas na ibon ang mga naglipanang tralala across the campus.

WAGI #1: Sinong bio prof na itey ang naglabas ng init sa kanyang afternoon class. The prof asked: “Yung mga bacteria, mag-wiggle wiggle lang for ilang minutes nag-rereproduce na. For humans how long does it take?” Suddenly, koyang from the audience answered with conviction: “Sir, 15 minutes!” In fairnez, singbilis ng cum-spilling action ang pagsagot mo koyang! Hmm, tells much? Hihi.

WAGI #2: Siyempre naman ang ating yummylicious Papa P, lantad na across the universe ang kanyang waging lihim (lihim daw o?) dahil kay crying KraZy! In fair naman, dahil sa sobrang buzz craze across the net ang moda ng pag-reveal ng kanyang identity, napasagot tuloy si Papa P ng “Ang akin lang, hayaan muna kami.” Ambisyosa!

WAGI #3: Sinong koyang na itey na poised to the max ang pagka-masculine while walking along KALandian steps. Nang bigla siyang nadapa, tumili to the max si koyang ng “Aray! Aray! Aray!” Hmmm koya, kaw ah, repressed! Hayaan mong ako ang magpalaya sa’yo.

Well, I’m so happy I’m back! Hay nakow, mag-rejoice na mga teh dahil next week warla na naman tayo to the max. Advance Merry Christmas! Mwahmwah! ●

1. Anong masasabi mo sa mabagal na pag-usad ng hustisya para sa mga biktima ng Maguindanao Massacre?

Naaasar ako. Gaano ba kalakas ang inertia ng mga mayayaman para walang mangyari sa kaso ni Ampatuan? Naaawa ako sa mga biktima at naiinis sa mga may kapangyarihan. Para kasing tumigil na sila sa imbestigasyon at umaasa na lang na makalimutan ng tao ang nangyari para mapalaya na nila si #gd?r!c* Ampatuan. 11-09280 non maj

kakaiba talaga ang pagusad ng hustisya dito sa pilipinas. Biruin mo, 2nd anniv na ng maguindanao massacre, nagtu2ruan pa rin ung mgkakapatid. No doubt, power and politics are behind this. They always are.. 2011-33170

Veeerry sssloooww...singbagal ng mga serbisyo ng pamahalaan at pag-angat ng ekonomiya ng ating bansa 08-79444

nkakainis ang mbgal na pagres0lba sa kaso. Wala pa sa kalahati ang nahuhuling suspect at hnd pa nbbshn ng sakdal ang mga prime suspek! Nkkainis! 2011-11783

Kasing bagal ng hustisya ang mga laptop na bnebenta sa tabi-tabi. Naku namn. Pag may gusto nga ipakulong ang dali dali nila magawan ng paraan para maipakulong. Pero pag hndi sa kanila ngkasala ang bagaaaaal ng hustisya! 11-71207 UPDEPP BABE

mataas po ata ang value ng Ea [powerful “sila”] kaya mababa ang value ng k [justice], kaya un, mabagal ang reaction [usad ng hustisya]. chos! 1111317

Ang hustisya kasi dito sa pinas, parang bracket a. Pang-mayaman. 2010-30801

2. Kung dadalawin mo si GMA, anong dadalhin mo para sa kanya?

ang dadalhin ko kay GMA pag dinalaw ko siya ay yung photos ng mugshots nya. Papa-autograph ako. Tsaka food supplement na rin. Mineral deficiency lang yang sakit mo, madam president. 10-68904

dadalhan k0 xa ng c0kefl0at, para lumala ung skit nya xa lalamunan,tp0s massage k0 xa sa batok,para masakit lalo..haha..hell0 kay clarkey at renz! uten15521 2nd geodengg..

Bulaklak... Kape at isang malaking lata ng biscuits. 2011-11765 freshie bs-hrim

Kung dadalawin ko si GMA ang dadalhin ko para sa kanya ay bulaklak ng patay. Hahaha:-DxD kasi tapos na ang maliligayang araw nya. LOL 2011-78931

Dadalhan k sya ng nag-uumapaw na gatas.ang gatas ay mayaman sa calcium at ang calcium ay mainam para s buto 08-79444

kung dadalawin ko sya,dadalhan ko sya ng toy airplane na may nakasulat na ‘asa ka pa airline’. :) 0930625 bse

Dadalhan ko si ex-PGMA ng The Mirror na Clow Card.syempre,peke lang.Baka kc magala-Cardcaptor Sakura siya.baka lalong magkabali-bali ung spine niya. 1101517

Kung akong dadalaw kay GMA, dadalhan ko sya ng bible at ipagbabasa ko pa sya.. Para naman mabago na yung buhay nya at marealize nya yung mga kapalpakan na ginawa nya sa gobyerno natin. 2011-49371 :)

Kung dadalawin ko si gma, dadalan ko siya ng glitters pang design sa braces niya :) shinyy! 201033614

magdadla lng nmn ako ng marming latest newsPapr,l0ts of tV,chanNels ay pangnews lng,nd radio n rin,ewan ko lng kung hndi talga sya mastresS! -h0ney Cecilia

Dadalhan ko si GMA ng Bible. Para ma realize niya kung ano yung mga gnawa niya noon at ngyn ay kanyang hinaharap. Yun din ang magging guide niya para matuwid niya lahat ng pagkkamali niya. 2011-71207 UPDEPP BABE

Bibigyan ko siya ng Bible para mbasa niya yung Romans 6:23, ‘For the wages of sin is death..’. Haha. tsaka para ma-save siya bago pa mahuli ang lahat. 201004467

kung dadalawin ko siya, magdadala ako ng hula hoop. Tapos paiikutin ko yung hula hoop sa leeg ko sa harap niya. Inggit you? :)) 2010-10243 2nd yr-MetE

Bibigyan ko sya ng ALAXAN FR >:)) Hi Trisha, Jireh, Hannah and Aizel!!! 201120886 Bsft

Commentsung x tulak ng bibig na artikul0 ni mary

j0y capistran0...hndi po ‘salita ng mga h0m0sexual’ ang tamang termin0 dun...dati swardspeak ang tawag dun eh ngaun bekim0n o gay ling0 na ang tawag x wika ng mga beki o bakla..201179103

Havey ung ‘Break-up blues’! Super nkarelate ako. And i find the article comforting somehow. :”> We should look for the bright side na nga lang tlga. It’s either mggng kayo dn sa huli or may better na pparating. :) Thumbs up tlga ko sa Kulê. Keep it up po :) 2011-42793

Re the article about frat-related violence: The rumble between APB and

Masig started last September, not August. Moreover, Llyod Cunanan is already an alumnus of Masig. 08-12800

grabe!super havey ng ‘break-up blues’ ni marites reyes.go girl power!and for kevin mark gomez ‘escape plan’,you may get sick and tired of what you’re doing in kule,but you never leave(though you attempted),that’s because you love what you’re doing.[thanks to ate joyce] -0930625 bse

kay delfin mercado - astig talaga column mo! sinusubaybayan ko talaga. xD kaso, may napansin lang ako dun sa huli mong sinulat, ung “progress”. “these acts of violence, as some are won’t to call them, ...”, “wont” yata dapat yun, as in “accustomed”, kaysa “will not”? pakiclarify lang. salamat! 201145341 BA JOURN

Panawaganhi kule people,saan po pwede

makakuha or makabasa(if may online) ng mga previous kule issues this sem?lagi naman ako nadadaan ng AS or other bldg pero wala ko nakikitang kule:( salamat -0930625 bse

Sa sinuman pong may mabuting puso na nakakuha ng isang ITIM na USB na may keychain na VIOLET “LETTER D”, makipag-ugnayan po sa lalong madaling panahon sa numerong 09062541490 at hanapin si Dessa. Salamat po. :-(

Pabatihi 2 all my eng11 classm8s last sem

under ma’am aquino.Kna pao, pam, abbey, eunice, viktor, mau, leica, aileen, roovette, victoria, anna, julie, alyssa, marc, cj, jose, rafael, ryan, mia, jay han & ileene.<3 08-78853 CHK

Next week’s questions

1. Ano sa tingin mo ang nararapat na matanggap na “just compensation” ng mga cojuanco?

2.Ano ang sanhi ng hiwalayang KC-Piolo?

Send in your opinions and feedback via SMS! type KULE <space> MESSAGE <space> STUDENT NUMBER (required) YEAR AND COURSE (optional) and send to:

09175312630

The

Back

Pag

eKulê

BREA

DWIN

NER

. Pa

nand

alia

ng

nagl

aro

ng m

ga s

tarfi

sh s

i M

ik R

amos

, 12

, sa

ba

ybay

in n

g Pa

ngla

o Is

land

sa

Boho

l m

atap

os

man

ghul

i ng

m

ga

tala

ngka

pa

ra s

a ka

nila

ng p

anan

ghal

ian.

Nag

ing

mat

ipid

man

si M

ik s

a sa

lita,

hin

di s

iya

nagi

ng m

adam

ot s

a ka

nyan

g hu

li. C

hris

M

artin

Impe

rial