ဧရာဝတမြစနငမြနြာစးပားရရး

REPORTMM

2018

အခနး (၁) - မြစဝြးဒေသတင ဒနထင လပကငဒနသြျား၏ ရဒထာငြ အနတရာယနင အခငအလြးြျား

ြာတကာအကျဉးချပ နေါနး ၄

ဧရာဝတမြစက တြထးမခားဒစသည အချကြျား ၆

ဆကနယချတဆကဒနဒသာ မြစဧရာ ၈

ဧရာဝတ မြစဝြးငယြျား ကကဒတဒနရသည ဒေးအနတရာယြျား ၉

ကဏဍအြျ းြျ းက ဧရာဝတက ြတညဒနပ ၁၀ စကပျ းဒရး ၁၂

ဒရလပငနးြျား ၁၆

ဧရာဝတလငးပင ၁၈

သတတတငးနင တးဒောဒရးလပငနးြျား ၂၀

ဒရနနင သောဝဓာတဒင ၂၃

စကြနင ထတလပြလပငနးြျား ၂၄

ဒရဒြကာငးပဒဆာငဒရး ၂၇

ဒဆာကလပဒရး ၂၈

ခရးသားလပငနး ၃၁

စြးအင ၃၂

နဂးချပ ဒလလာဒတရြြျား ၃၅

ကျြးကးစာရငး ၃၉

Published inMay 2018 by WWF-World Wide Fund For Nature (Formerly World Wildlife Fund). Any reproduction in full or in part must mention the title and credit the above-mentioned publisher as the copyright owner.

© Text 2018 WWF

All rights reserved

ISBN 978-2-940443-06-2

WWF is one of the world’s largest and most experienced independent conservation organizations, with over 5 million supporters and a global Network active in more than 100 countries.

WWF’s mission is to stop the degradation of the planet’s natural environment and to build a future in which humans live in harmony with nature, by: conserving the world’s biological diversity, ensuring that the use of renewable natural resources is sustainable, and promoting the reduction of pollution and wasteful consumption.

54

နဒါနး မြနြာနငငရ ဧရာဝတမြစသည အလနထးမခားဒသာ မြစ တစစငး မေစပါသည။ ၎ငးသည အဒရဒတာငအာရရ လတလပစာ စးဆငးဒနဆ အကကးဆး မြစြျားထြ တစစငး မေစသည။ လတလပစာ စးဆငးဒနဆ မြစဟဒသာ ဒခါငးစဉဒအာကတင

ရသည မြနြာနငငက မေတ၍ စးဆငးဒနဒသာ အမခား တစခ တညးဒသာ မြစြာ သလငမြစပင မေစသည။

လတလပစာ စးဆငးဒနဆ မြစဆဒသာလညး သောဝအတငး ြဒမပာငးလေ စးဆငးဒနဒသာ မြစဒတာ ြဟတဒချ။ ဧရာဝတမြစသည မြနြာနငင၏ စးပားဒရးအတက အငဂျငတစလးလပင မေစသည။ ၎ငးသည မြနြာ မပညသြျားအတက ဆနစပါးနင ငါးက ဒပးသညအမပင မြစဒြကာငးတဒလောက မြစအထကပငးနင ဒအာကပငးဒေသ ကနစညကးသနး ဒရာငးဝယဒရးအတက သယယပဒဆာငဒရးကလညး အဒထာကအက မပသည။ ထအမပင ဒရအားလေပစစ ထတလပဒသာ တာေငြျားအတကလညး ဧရာဝတမြစဒရက အသးမပြကသည။ ထအတ အြ၊ ရး၊ လြးြျား ဒဆာကလပရာတငလညး မြစထြ သက လအပသည။

ဤစာတြးတင ဧရာဝတမြစသည မြနြာနငင၏ လြဒရးနင စးပားဒရးတင ြတညဒသာ နညးလြးြျားမေင အဒရးပါဒနဒြကာငး ဒောမပသားြည မေစသည။ ထမပင မြစအတငး နစဒပါငးဒထာငချ ရခဒသာ သောဝအတငး လညပတဒနသည စနစြျားက ြထခကဒစေ ေဖေးတးတကြက ဒထာကပဒပးနငသည ေကြေဒသာ ေဖေး တးတကြ၏ အဒရးပါပက ြးဒြာငးထးမပလဒသာ ရညရယချကလညး ပါဝငသည။ ယငးသည မြစဒြကာငး တဒလောကရ ဆကစပပတသကသြျား ဒတကကဒလလာခရဒသာ ဒေးမေစနငဒချြျားနင အခငအလြးြျားဆငရာ ရမြငသးသပြ ဒပါငးစက စစညးထားမခငးလညး မေစသည။

76

98

ဧရာဝတမြစသည မြနြာနငငရ အြျ းြျ းဒသာလပငနးြျား၏ နလး ဒသးဒြကာ မေစသည။ ၎ငး၏ မြစဝြးငယတစခချငးစ တငလညး ြတထးမခားဒသာ လအပချကြျားနင ဒေးမေစနငဒချြျား ရဒနသည။ WWF က ရနပဒငချထား ဒဆာငရကသည စးပားဒရးအတက ဧရာဝတမြစ၏ အခနးကဏဍ စြကနး၏ တစစတတစပငးအမေစ မြစကကး၏ မြစဝြးဒေသငယြျား (အထကပငး၊ ချငးတငး၊ အလယပငး၊ မြစဒအာကပငးနင မြစဝကျနးဒပါဒေသြျား) တင မြစက ဒထာကပဒပးဒနဒသာ ကနပစစညးနင ဝနဒဆာငြြျားက ဒောထတ သတြတရနနင ယငးတက လလားြဒြကာင မြစနင ယငး၏အဒပါ ြခဒနရဒသာ ကဏဍြျားအဒပါ သကဒရာကဒစနငြတက ဒောထတသရရန ဒဆးဒနးပြျား မပလပခပါသည။

ဒဆးဒနးပတစခချငးတင အစးရေကြအရာရြျား ၊ ပညာဒရးနယပယ၊ ပဂဂလကအေအစညးြျား၊ လြစးပားဒရးဆငရာ အေအစညးြျားြ လအဒယာက ၃၀ ခန ပါဝငခြကသည။ ဒဆးဒနးပတင တကဒရာကလာသြျားက ၎ငးတဒနထငရာ ဒေသရ စးပားဒရးကဏဍြျားက မြစြ ဒထာကပဒပးဒသာ အရာဝတထနင ဝနဒဆာငြြျားအဒပါ ြညကသ ြတညဒနသညက ဒောထတ ဒဆးဒနးဒစခသည။ ယငးတင ဒရဒပးဒဝဒရး အတက မြစဒရကသဒသာ ဒထာကပဒပးသည ဝနဒဆာငြ၊ ငါးြျား ဒပါကပားရန ဒရလြးလငမပငြျား ကသဒသာ ထနးညဒပးသည ဝနဒဆာငြြျား၊ ဇဝြျ းစြျ းကြျား အတက ေလဒသာ စားကျကဒမြြျား ကသဒသာ ပပးဒပးသည ဝနဒဆာငြြျား၊ ခရးသားလပငနးြျားနင မြစဝြးဒေသတဒလောက ကးကယ ယြကညြဆငရာ ဌာနြျားအတက ယဉဒကျးြ အဒြအနစဆငရာ ဝနဒဆာငြြျား စသညတပါဝငသည။

တကဒရာကလာသြျားက ၎ငးတဒနထငရာဒေသရ မြစဒြကာငးတဒလောက ဒေးမေစနငဒချြျား ေနတးြနင အရာဝတထြျားနင ဝနဒဆာငြြျား ဒထာကပဒပးဒနသည အထကပါ ကဏဍြျားက မြစစးဆငးြ စနစအဒပါ ြညသ သကဒရာကြ ရသညတက ဒောထတဒဆးဒနးဒစခသည။

မြစဝြးငယ တစခချငးစတင ဒောထတရရြ အြျားဆးမေစဒသာ မပဿနာြျားက ပတင ဒောမပထားသည။ ထမပဿနာြျား တင ဒရကကးဒရလေ မခငး၊ ကြးပါးဖပမခငး၊ ညစညြးမခငး၊ နနးအနည ပချမခငး၊ ဒရဒြကာငးသားလာဒရး ခကခလာမခငး၊ မြစဒြကာငးဒမပာငးလမခငးနင ငါးြျ းစတြျား ဒလျာနညးလာမခငးတ ပါဝငသည။

မြစဝြးငယတစခချငးစအတငးရ ကဏဍြျားြ သကဒရာကဒသာ ဆးကျ းြျားသာြက မြစညာြသည မြစဝကျနးဒပါထ အမပနအလန ဆကစပဒနြြျားလညး ရသည။ ဥပြာအားမေင မြစအထကပငးတင သစဒတာမပနးတးြသည မြစဒအာကပငးတင နနးအနညပချြ သြဟတ ကြးဖပြြျားက မေစဒပါဒစသည။ ထသဒသာ နး အနညအနစြျား ပချြက မြစမပငက ကျယ၍ တြလာဒစကာ ဒရမပငတင ဒလြျား သားလာရန ခကခဒစသည။ မြစညာပငးတင ဓာတဒမြဩဇာြျားနင ပးသတဒဆးြျား အသးမပြက မြစဒအာကပငးဒနသြျားအတက ဒရထညစညြးြက မေစဒစသည။ စကပျ းဒရးအတက ဒကာငးကျ း မေစဒစနငဒသာ ဒရလြးလငမပငြျားမေစဒပါြကဒလျာနညး ဒစသည။ ဤအချကြျားသည မြစဝြးဒေသကကး တဒလောက ပထဝအဒနအထားအရ သယဒဆာငလာဒပးသည ဒေးမေစနငဒချ နညးလြးြျားထအနက အနညးငယသာ ရဒသးသည။

စးပားဒရးေဖေးတးတကြ စြကနးြျားသည အထးသမေင ဧရာဝတမြစနငမြစလကတကြျားရရာ အထကပငးတင တညရပါက ပြ၍ အလနအဒရးကကးဖပး မြစဒအာကပငးတင ဒနထငသြျားအဒပါ သကဒရာကနငြြျားက ထညသငးစဉးစားရပါြည။ ထသ သကဒရာကဒစြြျားတင ဒရရရနငြနင ဒရအရညအဒသးတအဒပါသာ သကဒရာကသညြဟတေ ဒရစးဆငးြ နနးြျား၊ နးအနညအနစပချြ မေစစဉြျားအဒပါတငပါ သကဒရာကဒစသည။ လတတဒလာတင မြစဒအာကပငးရ ဆကစပပတသကသြျားက ဒောထတဒမပာမပခဒသာ ဒရကကးဒရလေြ ဆးကျ းြျားြာ မြစအထကပငးရ နးအနညအနစပချြြျားဒြကာင မေစနငသည။ ထသမြစဝကျနးဒပါဒေသသ နးပချြနညးသားဒသာဒြကာငဒေသသည ပငလယထသ နြဆငးလာ၍ နစမြပလာနငသည။ နးပချြနညးလာရမခငးြာ ဆညြျားဒြကာင ဒရစးဆငးြနညးလာမခငး၊ နးြျားသယယပချြကဆညြျား ြဟနတားထားသကသမေစမခငး၊ ဒဆာကလပဒရးလပငနးြျားအ တကသ ြျားထတယမခငး စဒသာ အဒြကာငးြျားစာပါဝငသည။ ထအချကတစခချငးစသည သသာစာ သကဒရာကြ ြရဒသာလညး အချကအားလး တဖပငတညးမေစဒနဒသာဒြကာင မြနြာနငင လဦးဒရအြျားစဒနထငရာ၊ အဒမခခအဒဆာကအအြျား၊ ဆနစပါး နငငါးြျား ထတလပရာ မြစဝကျနးဒပါဒေသသည ထခကဆးရးြမေစနငဒသာ ဒေသမေစလာသည။

ဆကနယချတဆကရနရော မြစဧရာဧရာဝတမြစအတငးရ ကဏဍြျားနင မြစဝြးငယြျား အမပနအလနြတညရနပ

UPPER

14% 17%

16%

31%

22% 43%

17%12%12%

16%

23%

19%19%

31%

8%

20%

18%21%

23%

18%

ဧရာဝတမြစဝြးထတင ကကရတရနရရော ထခကဆးရးရစနငရော ဆးကျ း အရမခအရနြျား

ကြးပပမခငး

ရရကကး၊ ရရလျမခငး

မြစရြကာငးရမပာငးလမခငး

ရရထညစညြးမခငး

ရရလြးေားလာရရးမပဿနာြျား

ေတတတငး လပငနးြျား

ြငးလပငနးြျား

ဇဝြျ းစြျ းကြျား ရလျာနညးလာမခငး

ငါးြျ းစတြျား ရလျာနညးလာမခငး

မြစအလယပငး

ချငးတငးမြစဝြး

မြစရအာကပငး

မြစဝကျနးရပါ

1110

SUPPORT DIFFERENT SECTORS OF THE ECONOMY?

URE

ကဏဍအြျ းြျ းက ဧရာဝတမြစအရပါ ြတညရနပ

၎ငးတထြ ေကရရာကြြျား

ရရထညစညြးမခငး

နးအနညအနစမပဿနာြျားကြးပပမခငးရရကကးရရလျမခငးရေဟစနစပျကစးလာမခငးဇဝြျ းစြျ းကြျားဆးရးမခငး

ရတာမပနးမခငး

ငါးြျား နညးပါးလာမခငး

ယဉရကျးြ

ခရးေားလပငနး

ယြကညကးကယြဆငရာ ရတ ကကခစားြြျား

ရထာကပရပးမခငး

စညးြျဉးဥပရဒြျား

ပပးရပးမခငး

ရရ

ရရရြကာငးေားလာရရး

ရရအားလျပစစ

ရောငတး၍ ရရရြကာငးရငးမခငး

ဓါတရမြြေဇာနင ပးေတရဆးြျား

အေးမပမခငး

အငေျင

အလနအကျ ငါးဖြးမခငး

ေတတတငးလပငနး

စကပျ းရရး

စကြလပငနး

ရရလပငနးြျား

ကနြကြးပစစညးြျား

ငါး၊ အစားအစာနင အမခားရရထကပစစညးြျား

ရရကကးရရလျြထနးရပးမခငး

ကျကစားရာနယရမြြျား

ဧရာဝတမြစ

1312

စကပျ းရရးစကပျ းဒရးသည မြနြာနငင၏ အဓကစးပားဒရးကဏဍြျားအနက တစခမေစဖပး မပညတငး အသားတင ထတကန တနေး၏ ၃၂%၊ ပကနြျားြ ရရဒသာ ဝငဒင စစဒပါငး၏ ၁၇.၅% နင အလပအကင အခငအလြး ၆၁.၂% ဒထာကပဒပးနငသည။ (FAO ၂၀ဝ၉-၂၀၁၀)

စကပျ းဒရးကဏဍ ဤသ တနေးမြငတကဒနရမခငးြာ ဒကာငးြနဒသာ ဧရာဝတမြစြ ဒထာကပဒပးဒသာ ဒဂဟစနစ ဝနဒဆာငြြျားဒြကာင မေစသည။ ဥပြာအားမေင ဧရာဝတမြစြ ဆညဒမြာငးဒရဒပးဒဝဒရးလပငနးြျားသ ဒထာကပဒပးဒသာဒရသည တနေးအားမေင ဒနရာသတင ခနြနးဒမခ အဒြရကနဒေါလာ ၆၂ ြ ၁၂၁သနးအတငး မေစဖပး ြးရာသတင အဒြရကနဒေါလာ ၂၉ ြ ၅၀ သနးခနအတငး ရသညဟ

ခနြနးထားသည။ ဤတနေးကြကညမခငးမေင မြစြပပးဒပးဒသာသနရငးဒသာဒရတစြျ းတညးသညပင စကပျ းဒရး ထကကနတနေး၏ ၆% ခန ဒထာကပဒပးဒနဒြကာငးသနငသည။ ဤသညြာ မြစြဒထာကပဒပးဒသာ ဒရ တစခတညးကသာ တကချက ထားမခငးမေစဖပး အမခားဒထာကပဒပးဒသာ အရာြျား (ဥပြာအားမေင သ) က ထညသငးတကချကထားမခငးြဟတဒသးဒချ။

ဆနစပါးသည အဓကစကပျ းသးနမေစဖပး ဧရယာအားမေငဟကတာဒပါငး ၈ သနးခနတင စကပျ းြကသည။ အထးသမေင ြးရာသတင အြျားဆးစကပျ းသည။ အမခားဒကာကပသးနြျားကြ ဒနနငဒဆာငးရာသတင စကပျ းသည။ ပအြျ းြျ းက ေတယအြျားဆး (ဧရယာဟကတာဒပါငး ၄သနးခန) စကပျ းြကဖပး ဒနနငဒဆာငးရာသတငအြျားဆးစကပျ းသည။ အမခား ဒမပာငးဆန၊ ဒမြပ၊ ဒနြကာ၊ နြးနင အမခားသးနြျားကလညး စကပျ းြက၍ ဧရယာဒပါငး ဟကတာ ၂.၅သနးခနရသည။ ဧရာဝတမြစဝြးသည ဒကာကပသးနြျား အြျားဆးစကပျ းရာဒေသ မေစသည။

မြနြာ ရကာကပေးနြျား ထကရရာ ရနရာ

စကပျ းရရးကဏဍ ထခကဆးရးရစနငရော အရမခအရနထကနနး အြျားဆးမေစဒသာ ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငဒေသသည ရာသဥတဒမပာငးလြေဏက အခရဆးဒသာ ဇထတင တညရဒနသည။ ဒနာငတငမေစလာနငဒသာ ဆငကလနးြျား၊ ဒရကကးဒရလေြ၊ ြးဒရချန မြငတကမခငး၊ ဒနအပချန မြငတကမခငး၊ ြးဒခါငမခငး၊ ပငလယဒရြျကနာမပင မြငတကလာမခငး အစရဒသာ ရာသဥတဒမပာငးလြြျားဒြကာင နငင၏ စားနပရကခာ ကဏဍသည ထခကလာနငသည။

ဥပြာအားမေငဆနစပါးအဓကစကပျ းရာဒေသြျားသညကြးရးတနးဒေသနင မြစဝကျနးဒပါဒေသတမေစဖပး အမခားဒကာကပသးနြျားအြျားဆးစကပျ းရာဒေသြျားသည အလယပငးြးနညး ရပဝနးတင တညရသည။ သဒသာရာသဥတဒမပာငးလြြျားဒြကာင ကြးရးတနးဒေသြျားတင အချနတဒတာငး၍ ဆးရားမပငးထနဒသာြးရာသတင ြးဒရချနလကြတးလာြက ကကဒတလာရြညမေစဖပး ဒရလြးြးြမေစစဉြျားလညး တးပားလာြည။ တစချနတညးြာပင ပငလယဒရြျကနာမပင မြငတကလာြဒြကာင ပငလယဒရ ဝငဒရာကြ မပဿနာြျားလညး ပြမေစလာြည။ ဆငကလနးြနတငးြျားကလညး ဒရကကးဒရလေြြျားနင ဒလတကနနးမပငးထနြြျားက ပြဆးရားလာဒစြည။ အလယပငးြးနညးရပဝနးဒေသတငြ ြးဒခါငဒရရားပါးြြျား ပြမပငးထနလာြညမေစဖပး ြးရာသကာလသညလညး တဒတာငးလာြညမေစသည။ အပချနြျားလညး မြငတကလာြညမေစဖပး ၂၀၅၁ ခနစတင အပချန ၄ ေဂရဆလစးယပ မြငတကလာြညဟ ခနြနးရသည။

ဆငကလနး ရရကကးရရလျြ

မြနြာနငင၏ ြညေညရနရာြျားတင ြညကေရော ရာေဥတရမပာငးလြြျားက ကကရတရနရပါေနညး။

2852870ha

11602493.65ha

234341ha

5330936.8ha 535176ha

842735ha

343989ha

8517506.1ha 224954.9ha

80024.1ha

1534ha93535.2ha 11812ha

10069ha

308493ha 889859.9ha

796590.1ha

738267.5ha

17283.95ha

ဧရာဝတမြစဝြးလငမပငရဒေ

ကျနရဒေြျား

ဆနစပါး ဆထကသးနြျား

ဒကာကနပင ပအြျ းြျ း ကြးနင ဒဆးရကကကး

လကေက ဒကာေ ကက ချညြေင

မြင နြ

လတ ြရ

ရနအပချနလနကမခငး ြးရခါငမခငး

ြးရရချနမြငတကမခငး

ပငလယရရြျကနာမပင မြငတကမခငး

သစသး

1514

ဆနစပါး

ပအြျ းြျ း

ရြးမြရရး

ဆနစပါးသည စကပျ းဒရးထတကန တနေး စစဒပါငး၏ ၄၃% ရဖပး ေတယ တနေးအမြငဆးမေစသည ဒြးမြဒရးထတကနထက ၅ ဆ ပသည။ ဤသမေစရမခငးြာ မြနြာနငင၏ ဒရသယဇာတ ကကယဝြနင စကပျ းဒမြဒကာငးဒသာ မြစဝကျနးဒပါဒေသတဒြကာင မေစသည။

မပညနယနငတငးဒေကကးအားလး ဒပါငးြကညြညဆပါက ဧရာဝတမြစဝကျနးဒပါ ဒေသသည စကပျ း ဒရးအတက အလနအဒရးကကးဒြကာငး သနငသည။ မြစဝကျနးဒပါဒေသသည မြစဝြးတစခလးရ စပါး စကပျ းဒမြ စစဒပါငး၏ ၆၉% သာ ပငဆငဒသာလညး နငင ဆနစပါး စကပျ းထတလပြ၏ ၇၁% က ထတလပဒပးနငဒနသမေင မြနြာ “ဆနအးကကး” ဟ တငစား ဒခါဒဝါထကသညဒေသ မေစသည။ ယငးကြကညမခငးမေင ဧရာဝတ မြစဝကျနးဒပါဒေသ၏ တစဧက ထကနနးသည ကျနဒေသြျားထက ပြျားဒြကာငး သနငသည။

မြနြာနငငတင ေတယအြျားဆး စကပျ းဒသာ သးနြာ ကလားပ၊ ပစငးင အစရဒသာ ပအြျ းြျ း မေစသည။ အနဒယ (ပအြျ းြျ းတငပြ၏ ၅၈%) နင တရတ (ပအြျ းြျ း တငပြ၏ ၁၈%) တသည မြနြာ ပအြျ းြျ းက အဓက ဝယယ တငသငးသည နငငြျားမေစဖပး မြနြာနငငသည ကြဘာဒပါတင ကဒနေါနငင၏ ဒနာကတင ပတငပြ ေတယ အြျားဆး နငငအမေစ ရပတညဒနသည။

ယခအခါ ပအြျ းြျ းသည စကပျ းဒရးထတကနြျားအနက နငငမခားဝငဒင အြျားဆး ရရသည အြျ းအစား မေစဖပး ပကနစစဒပါငး၏ ၁၂% (အဒြရကနဒေါလာ ၁.၄ ေလယခန) ရသည။၂၀၁၁ ခနစတင ပစကပျ းဒသာ ဧရယာ ဟကတာဒပါငး ၄.၄ သနးခန (စပါးစကပျ းဒသာ ဧရယာ၏ ၅၅% ခန) ရသညဟ ခနြနးချကြျားအရ သရသည။ ပအြျ းြျ းက အလယပငး ြးနညး ရပဝနး ဒေသတငအြျားဆးစကပျ းြကဖပး မြစဝကျနးဒပါဒေ သ၊ ဒတာငဒပါဒေသြျားနင ကြးရးတနးဒေ သြျား တငလညး စကပျ းြကသည။ တစနငငလးဆငရာ စကပျ းဒရး စာရငးဇယားြျားအရ မြနြာနငငအတင စကပျ းထတလပသည ပအြျ းြျ း၏ ၉၆% က ဧရာဝတမြစဝြးဒေသတင စကပျ းမခငး မေစသည။

၂၀၁၀ ခနစတင ဒြးမြဒရးနင ဒရလပငနးကဏဍသည နငင ဂျေပ၏ ၇.၄% ရသည။ သရာတင တရားဝင ဂျေပ ကနးဂဏနးြျားအမပင ဒြးမြဒရးလပငနးသည စကပျ းဒရးလပငနးနင တသားတညး ဆကစပဒနကာ - နား (နငကျ) သည ခနအားမေင လပဒဆာငရြညကစစြျားက လပဒဆာငဒပးမခငးနင ဒကျးလကဒေသြျားတင သယယပဒဆာငဒပးမခငး၊ နနင နထကပစစညးြျား ဒထာကပဒပးမခငး စသညတမေင လသားတက အကျ းမပဒပးသည။ ထမပင အမခားဒြးမြဒရးသတတဝါြျားသညလညး အစားအစာနင ဝငဒငတးပားဒစမခငးမေင လသားတက အကျ းမပသည။

၂၀၁၂ ခနစ စာရငးအရ ဒြးမြဒရးလပငနးြျားတင နား ၁၄ သနး၊ ကျ ၃.၁ သနး၊ သးနင ဆတ ၄.၆ သနး၊ ဝက ၁၀.၃ သနး၊ ြကက ၁၇၂ သနး၊ ေ ၁၅ သနးနင အမခားဒြးမြဒရးြကကြျား ၁.၉ သနး ရဒြကာငး သရသည။ လတစဦးသည တစနစလေင အသား ၁၁.၃ ကလဂရြ (ဂျာြနနငငတင လတစဦးလေင နစစဉစားသးဒသာ အသားဂရြ ၈၈ ကလဂရြ)၊ န ၁၅.၃ ကလ ဂရြနင ဥအြျ းြျ း ၅၂ လးခန စားသးဒြကာငး ခနြနး ြကသည။

နားဒြးမြဒရးက ဧရာဝတမြစဝြး အလယပငး အပပငး ြးနညးရပဝနး ဒေသြျားတင အြျားဆးလပကငြကဖပး တစနငငလး စစဒပါငး၏ ၅၀% ဒကျာမေစသည။ ၂၀၁၂ ခနစတင ဒြးမြဒရးထကကနပစစညးြျား တငပရာြ အဒြရကန ဒေါလာ ၄၇.၁သနး ရရခသည။ ဤပြာဏသည ငါးပဇနြျား (ဒရချ နင ပငလယငါးြျား) တငပရာြ ရရဒသာ အဒြရကနဒေါလာ ၆၄၁.၇သနး နင ဒကာကပသးနြျား တငပရာြ အဒြရကန ဒေါလာ သနးဒပါငး၂၆၀ဝ နင နငးယဉလေင နညးပါးသည။ သရာတင တရားဝင ထတမပနချကြျားအရ ဒြးမြဒရးနင နနင နထကပစစညးြျား ကဏဍသည ဒကာကပသးန ကဏဍနင နငးယဉလေင ပြလျငမြနစာ ေဖေး တးတက လာခသည။ ဤအချကက ဒောမပပါပက ြကညမခငးမေင သနငသည။ ပတင အသားထတလပြသည နစအလက လျငမြနစာ တးလာဒြကာငး သနငသည။ အသား ထတလပြ ကဏဍတင ြကကသားသည ထတလပြ အြျားဆး မေစဖပး ၂၀၁၀ ခနစတင ၉၉၅၃၈၀ တန (အသား ထတလပြ စစဒပါငး၏ ၅၁.၃%) မေစသည။ ေတယနင တတယ အြျားဆးတြာ ဝကနင အြသားတ မေစသည။ နနင နထကပစစညး ထတလပြ ကဏဍသညလညး အဒရးကကးဒသာ အခနးကဏဍြ ပါဝငဒနသည။

2001

0.2

0.4

0.6

0.8

1

2005 2008 2011 2013တနရ

ပါငး ရ

ထာင

ေဏနး

မြနြာနငငရ ရြးမြရရးကဏဍြ အေားထတလပြ

1716

ရရလပငနး

မြနြာနငင၏ တငးရဒေကကးအလက ရရလပငနးရြးမြရရးလပငနးြျား

ဆနစပါးကသပင ငါး သည မြနြာ စားနပရကခာ ကဏဍတင အဓကနနရာြပါဝငပပး တရစဆာန ပရတငးဓာတ စားသးြ၏ ၆၀% ခနရသည။ တစနငငလးအတငးအတာမြငကကညလျင၂၀၁၀ ခနစတင နြးမြနရးနင နရလပငနးကဏဍသည နငင၏ အသားတင ကနထတလပြ၏ ၇.၄% မြစသည။

တရားဝငစစတြးထတမပနချကြျားအရ ဒရလပငနးြ လဦးဒရ ၃.၂သနးခန (ဝ.၁၅%)အတက အလပအကငအခငအလြးြျားရရဒစခ သည။ ဒကာငးြနဒသာမြစသည ဒရလပငနးြျား အဒပါ ြျားစာအကျ းမပသည။ ဧရာဝတမြစဝြး အဒမခအဒန ဆနးစစဒလလာြ အစရငခစာအရ မြစြ ဒရလပငနး အဒပါ အကျ းမပမခငးသည တနေးအားမေင ဒရချ ငါးေြးလပငနးတင အဒြရကနဒေါလာ သနးဒပါငး ၃၅၀ ြ ၅၃၀ အတငးရဖပး ဒရလပငနးဒြးမြဒရးြျားတင အဒြရကနဒေါလာ သနးဒပါငး ၃၈၀ြ ၆၀ဝ အတငး ရသည။

အသစထတမပနထားဒသာ တရားဝင စစတြးထတမပနြြျားအရ မြနြာငါးထတလပြ၏ ၃ပ၁ပသည ကနးတငးပငး ငါးေြး လပငနးြျားြ လညးဒကာငး၊ အမခား ၃ပ၁ပသည ပငလယေကငါးေြးလပငနးြျားြလညး ဒကာငး၊ ကျန ၃ပ၁ပသညငါးဒြးမြဒရးလပငနးြျားြ လညးဒကာငး အဓက ရရသည။ ၂၀၁၅ခနစတင ဤသး ြျ းဒပါငးသည ပြာဏအားမေင တနဒပါငး ၂.၉သနးခန ရသည။ ကနးတငးပငး ငါးေြး လပငနးြျားြ တနဒပါငး ၈၆၃၀ဝ၀ (ထတလပြစစဒပါငး၏ ၃၀%)၊ ပငလယေကငါးေြးလပငနးြျားြ ြကထရစတနဒပါငး ၁၀၆၂၀ဝ၀ခန (ထတလပြစစဒပါငး၏ ၃၇%) နင ငါးဒြးမြဒရးလပငနးြျားြ ြကထရစတနဒပါငး ၉၄၂၀ဝ၀ (ထတလပြစစဒပါငး၏ ၃၃%) ရရသည။

မြနြာနငင၏ဒရထကပစစညးထတလပြအဒမခအဒနက ပတငဒောမပထားသည။ ပငလယငါးေြးလပငနးသည နစအလက အနညးငယသာဒမပာငးလြရဒြကာငးဒတရသည။ ငါးဒြးမြဒရး လပငနးသည လျငမြနစာ တးတကဒမပာငးလလာ၍ ကနးတငးပငး ငါးေြးလပငနး ြာြ ဖပးခဒသာနစအနညးငယအတငး ကျဆငး လာဒြကာငး ဒတရသည။

20040

50

100

150

200

250

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ပငလယငါးဖြးလပငနးြျား၊ ရရချ ငါးဖြးလပငနးြျားနင ငါးပဇနရြးမြရရးလပငနးြျား အရမခအရန

ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငဒေသသည ကနးတငး ငါးေြးလပငနးြျားအတက အလနအဒရးပါဒသာ အရငးအမြစပင မေစသည။ သောဝြ ေြးယသည ငါးလပငနးြျား အတကသာြက ငါးဒြးမြဒရး လပငနးြျား အတကပါ အဒရးပါသည။ ဥပြာအားမေင မြနြာတစနငငလး ငါးဒြးမြဒရးကနြျား၏ ၇၀% သည မြစဝကျနးဒပါဒေသ (ရနကနနင ဧရာဝတတငးဒေသကကး) တင ရသည။ နငးယဉြအရ ဧရာဝတ၏ အဒရးပါပက ပတင ဒောမပထားသည။

ဧရာဝတတင ငါးဒြးမြဒရး လပငနး (တကချကြြျားအရ တစနစလေင ၈% ခန) နစစဉ တးတကလာဒနြက မြစဝြးဒေသရ ဒေသငါးြျ းရငးြျားအဒပါ ထခကဆးရးဒစြြျား မေစဒနဒစသည။ အထးအားမေင ဧရာဝတမြစအတငး သောဝအတငး ရငသနကျကစား သည ငါးြျားနင ပတသကဒသာ အချကအလကြျား နညးပါးသမေင ထသ ထခကဆးရးဒစနငြသည စးရြေယ အဒနအထား မေစဒနသည။ ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပင ဒေသတင ဒတရဒသာ ငါးြျ းစတဒပါငး ၃၈၈ ြျ းအနက ၃၁၁ ြျ းက မြနြာနငငေကမခြးတင ဒတရဖပး ကျနြျ းစတြျားက အနဒယနင တရတေကအမခြးတင ဒတရသည။ ထြျ းစတ ၃၈၈ ြျ းတင ၁၉၃ ြျ း (၅၀%) ခနသည ဤမြစဝြးဒေသတငသာ ဒတရမခငး မေစကာ ထအထတင ြျ းစတဒပါငး ၁၀ဝ (၂၆%) ခနသည မြနြာေကမခြးတငသာ ဒတရမခငး မေစသည။ မပညပြ တငသငးလာဒသာ မပငပြျ းစတ ငါးြျားက သောဝအတငး ရငသနကျကစားဒနဒသာ ဒေသြျ းရငး ငါးြျ းစတြျားက လြးြး ဖခြးဒမခာကလာေယ အဒနအထားက ဒတရသည။ ဧရာဝတမြစဝြး အဒမခအဒန ဆနးစစဒလလာြ၏ ဒရလပငနးအဒပါ ဆနးစစဒလလာြ အစရငခစာတင “သောဝအတငး မေစဒနဒသာ အငး၊ အင၊ ဒရကနြျားတင ဒြးမြဒရးငါးြျ းစတြျား ဒြးမြမခငး၏ ဒကာငးကျ း ဆးမပစြျားက ဒလလာြ မပလပမခငး နညးပါးဒနဒသးဒြကာငး ဒတရသည။ ဒရလပသားြျားကလညး ဒြးမြဒရးငါးြျားနင သောဝအတငး ရငသနကျကစားသည ငါးြျားအြကား ရငသနဒရးအတက ဖပငဆငရြနင သောဝအတငး ရငသနကျကစားသည ငါးြျ း ေြးဆးရြြ အကကြကကြ ကျဆငးခြြျားက ဒစာေကတကြကသည။ ၂၀ဝ၇ ခနစတင အငးလပငနးြျားြ ေြးဆးရြြ၏ ၇.၄% သာ ထအငးထတင နဂြလကပင ရဒနဒသာ ဒေသြျ းရငးြျား မေစဒြကာငးသရသည။ ဤအချကသည ပြ အဒသးစတ ဒလလာရန လအပဒနဒြကာငး ဒောမပဒနသည။” ဟတငမပထားသည။

500,000

1,000,000

1,500,000

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

ပငလယငါးဖြးြရရချ ငါးဖြးြငါးပဇနရြးမြရရး

ရြးမြ

ရရး

ကနအ

ကျယ

အဝန

းဧရယ

ာ (*တ

စရထ

ာင ဧ

က)

စစရပ

ါငးဖြ

းယရရ

ြ

အမခားမပညနယနငတငးပခး

ရနကန

ဧရာဝတ

1918

ငါးြျားအမပင မြနြာနငငတင ြျ းသဉးရန အထးစးရြေယရသည ဧရာဝတလငးပငြျားသညလညး ဖခြးဒမခာကြြျားနင ရငဆငဒန ရသည။ ဧရာဝတမြစထတင အြကြးအားမေင လငးပငဒပါငး ၆၀ ခနသာ ကျနရဒတာသည။

ဧရာဝတလငးပငြျား ကျငလညကျကစားရာဒေသြျားသည တးပားလာဒသာ လတ၏ လပဒဆာငြြျားဒြကာင အနတရာယမေစဒစဒသာ ဒေသြျားနင အထးပင တထပတညးကျဒနသည။ လငးပငဒကာငဒရ ဒလျာကျလာြ၏ အဓကအဒြကာငးရငး ြာ အဒသးစား ငါးေြးလပငနးြျား၏ ငါးေြးြြျား (အထးသမေင ပကတနးချ ငါးေြးြြျား၊ လေပစစဒရာရက ငါးေြးြြျား) တင ဒသဆးရြဒြကာင မေစသည။ ဒရချ ဒေသြျားတင မြစထရ တညရဖပးမေစဒသာ ဆညြျားနင တညဒဆာကရန စြကနးဒရးဆဖပးမေစဒသာ ဆညြျားဒြကာင စားကျက နယဒမြြျား ဒလျာကျလာမခငးနင ဒပျာကဆးမခငး တသည လငးပငြျားအတက ြျ းသဉးဒစနငဒသာ အဒြကာငးအရငးြျားထတင ပါဝငသည။ ထမပင ကြးရးတနးဒေသရ စားကျကနယဒမြြျား ဒပျာကဆးရမခငးတငြ ဒရချ စးဆငးြ ဒလျာနညးလာမခငး၊ ကနသယဒရး သဒေောြျား ြျားမပားလာမခငးနင ဒရထညစညြးလာြ တဒြကာင မေစသည။

အချ ဒသာ ဒရလပသားြျားက ဤကသ လငးပငြျားအဒပါ အနတရာယမေစဒစရမခငးြာ ဒြးမြဒရး၊ ဒရလပငနးနင ဒကျးလကဒေသ ေဖေးဒရး ဝနကကးဌာနြ ချဒပးဒသာ ငါးေြးလငစငြျားတင သဒနေတညသညဟ ယဆြကသည။ ငါးေြးလငစငရရရန အဖပငအဆင ဒလလတငရမခငး၊ ငါးေြးခငကာလ တဒတာငးမခငးြျားဒြကာင တရားြဝင ငါးေြးမခငးြျား ပြမေစဒစဖပး လငးပငြျားန င ဒရဒနသတတဝါြျား သာြက တရားဝင နညးလြးတကျ ငါးေြးဒသာ ဒရလပသားြျား၏ စးပားဒရးကလညး ထခကဒစသည။

ဧရာဝတလငးပင

အတတကပးရပါငးလပရဆာငမခငးဧရာဝတလငးပငြျား၏ လတက အကျ းမပဒသာအချကြာ လတ၏ ငါးေြးလပငနးြျားတင ပးဒပါငးပါဝင၍ ကညဒပးမခငးပင မေစသည။ ထသ ကညဒပးမခငးသည လတအတက အလနအကျ းရသည။ လသားတနင လငးပငတ ပးဒပါငး၍ ငါးေြးမခငးက ငါး ပြ ေြးြ၍ ဝငဒငတးဒြကာငး ၂၀ဝ၆ နင ၂၀ဝ၇ ခနစတင ငါးလပငနးဦးစးဌာန(DOF) နင သားဌကထနးသြးဒရးအေ (WCS) တ မပလပဒသာ ဒလလာြက ဒတရခသည။ သဒသာ ၂၀၁၁ ခနစြ ၂၀၁၃ ခနစအတငး ဒရလပသားြျား၏ ဝငဒင ၁၇% ခန ဒလျာကျလာဒြကာငး သရသည။ ၄၀% ဒသာ ဒရလပသားြျားသည အမခား ဝငဒငရရနငဒသာ နညးလြးြရေ ၃၈% ဒသာ ငါးေြးသြားြျားသည လယယာ စကပျ းမခငးက အပဝငဒင ရရရန ြခဒြကာငး သရသည။ သဒသာ လယယာစကပျ းမခငးြ ရရဒသာ ဝငဒငသည နစအလက ရာသဒပါ ြတည၍ ဒမပာငးလဒနဖပး ဝငဒငအတညတကျြရဒချ။

ခရးေားလပငနးသောဝအဒမခမပ ခရးသားလပငနးတင လငးပငနင လတ ပးဒပါငးငါးေြးြက လကဒတြကညရဒလလာနငြည ဒနရာသည ကြဘာဒပါတင ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငဒေသတငသာ ရသည။ ြျ းသဉးြည အနတရာယ ကျဒရာကဒနဒသာ ဧရာဝတလငးပငြျားကလညး လာဒရာက ြကညရနငသည။ ထသြကညရမခငးမေင ဒရလပသားြျား၏ ဝငဒငကလညး အနညးငယတးဒစ၍ လေပစစဒရာရက ငါးေြးြကလညး ဒလျာဒစနငြည မေစသည။ ထသ သောဝအဒမခမပ ခရးသားလပငနးက ေဖေးတးတကဒစရန လပဒဆာငသငသညြာ သသာထငရားလသည။ ၂၀၁၆ ခနစတင ဧရာဝတလငးပငြျား အြျားဆး ဒတရဒသာ ြနတဒလးတငးဒေသကကးတင ခရးသားဧညသည ၃၈၅၀၃၁ ဒယာကဒကျာ လာဒရာကဒြကာငးသရသည။ ထသ လာဒရာကြကသြျားတင အဒပျာစးသဒေောြျားက အသးမပသ ၁၉၈၁၀ ခန ရသည။ ထသဒေောြျားသည ပဂသသားဒသာ သဒေောြျား မေစဒသာလညး ဧရာဝတလငးပငြျားက ြကညရရန အသးမပရနလညး မေစနငဒမခရဒပသည။ ဤသ အသးမပခြညဆပါက ၂၀၁၆ ခနစတင ဧရာဝတလငးပင ြကညရမခငးြ ရရခဒသာ ဝငဒငသည အဒြရကန ဒေါလာ ၁၀.၅ သနး မေစခဒပြည။

လငးပငနင လတ ပးရပါငးငါးဖြးြက လကရတ ြကညရရလလာနငြည ရနရာေည ကြဘာရပါတင ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငရဒေတငော ရေည။ စတြရကာငးစရာြာ ထ နစရပါငးြျားစာ ေကတြးရ အရလအထေည ပခြးရမခာကြနင ရငဆငရနရေည။ ခရးေားလပငနးက ဧရာဝတ လငးပငြျားက ကယတင နငပါြညရလာ။

2120

မြနြာနငင၏ သဘာဝအရငးအမြစြျားတင နရနနင သဘာဝဓါတနင၊ နရေ၊ နင၊ နကကးန အစရနသာ တငးထကသတတြျားနင နကျာကစြး၊ ပတတမြားစနသာ နကျာကြျက ရတနာြျား ပါဝငသည။ ၂၀၁၃ ခနစတင ဤကဏဍသည နငင၏ ဂျဒပ၏ ၆%၊ နငငနတာ ဝငနင၏ ၂၃.၆% နင မပညပပကန စစနပါငး၏ ၃၈.၅% မြစသည။

သတတတငး လပငနးြျားသည နငင၏ စးပားဒရးအတက သာြက မပညသတအတက အလပအကင အခငအလြး ြျားစာဒပး ဒသာ အဒရးကကးသည ကဏဍတစခမေစသည။ တစနငတစပင သတတတငးလပငနးြျားသည ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငဒေသ တစခလးတင ပျ နတညရဒနဖပး ထလပငနးြျားသည ဧရာဝတမြစ အထကပငးဒေသြျား၊ အလယပငးဒေသြျားနင ချငးတငးမြစဝြးရ ဒေသခမပညသြျား အတက အဒရးကကးဒသာ ဝငဒငရရသည အလပအကငြျားမေစသည။

ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငဒေသရ သတတတငးလပငနးြျားသည လျငမြနစာ တးတကလာဖပး နငင၏ စးပားဒရးတငလညး အလန အဒရးပါသည။ သတတတငး အြျားစသည စစကငးတငးဒေသကကးနင ြနတဒလးတငးဒေသကကးတတင တညရသည။ ထတငးဒေသကကးတသည ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငဒေသတင တညရဒသာဒြကာင နငင၏ ၈၇% ဒသာ ြငးလပငနးတသည ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငဒေသတင တညရသညဟ ဆနငသည။

ရကာငးကငြ ရကယထားရော ရမြမပငအချကအလကြျားအရ ေတတတငး လပငနးြျားေည ဧရာဝတ မြစဝြးရဒေအတငး လျငမြနစာ တးချ ရနရာယလာပပး ယခအခါတင စတရနး ကလြတာရပါငး ၇၄၀ ရကျာခနက တကရက ထခကြ ရရနေည။ ထပြာဏေည ချငးတငး မြစဝြးလငမပငတင ေတတလပငနး ကဏဍတစခတညးရြကာင ပျကဆးထခကရြ၏ ၁% နးပါးြျနင ညြျေည။ တးချလပကငြ အြျားစေည ချငးတငးမြစဝြး ေြဟတ ြနတရလးတငးရဒေကကး အနးတဝကတင မဖစေည။

မြနြာ ေတတတငးြျား၏ တညရနရာ

220

6326 38 40 6 1

ေတတတငး လပငနးြျားေည မြစဝြးအတငး လျငမြနစာ တးချ ရနရာယလာပပး ယခအခါတင စတရနးကလြတာရပါငး ၇၄၀ ရကျာခန ရေည။ ထပြာဏေည ချငးတငးမြစဝြးလငမပငရ ရလျာနညးလာရော ြငးလပငနး ကဏဍတစခတညး၏ ၁% နင ညြျေည။

ေတတတငးလပငနးြျားနင တငးထကပစစညးြျား

မြနြာနငင အဝြးတင ေတတတငး စစရပါငး ၅၈၅ ခရပပး ၅၀၉ ခြာ ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပငရဒေတင တညရေည။

209

ကယားမပညနယ ရြးမပညနယ ကချငမပညနယ ြနမပညနယစစကငးတငးဒေသကကး

ကရငမပညနယ

တနသောရတငးဒေသကကး

ြနတဒလးတငးဒေသကကး

ပခးတငးဒေသကကး

2322

“ပြရကာငးြနရော ရလာငစာဆ ရရရရး ရရနစြးက ကျ ချကရန ထငးလအပြရြကာင အရေးစား လပငနးြျားေည မြစဝြးရဒေအတငး ကကးြားရော ေစရတာမပနးတးြြျား အတက တာဝနရရနေည။”

ရရနနင ေဘာဝဓါတရငအာရတင မြနြာနငငသည အဒရးကကးဒသာ ဒရနနင သောဝဓါတဒင ထတလပတငပဒသာ နငင မေစသည။ ၁၈၅၃ ခနစကပင ပထြဆး ဒရနဆက တငပနငခသမေင ကြဘာဒရးအကျဆး ဒရနချက စကရြျား တညရရာ နငငဟလညး ဆနငသည။ ယခအခါတင မြနြာနငင သည ကြဘာဒပါရ အဓက သောဝဓါတဒင ထတလပဒသာ နငငြျားတင ပါဝငသည။

ရငးနးမြပနြနင ကြပဏြျားညနြကားြ ဦးစးဌာန၏ ဒမပာြကားချကအရ ၂၀၁၇ ခနစ ဇနနဝါရတင မြနြာနငငသည မပညပြ ရငးနးမြပနဒင အဒြရကနဒေါလာ (၆၉) ေလယဒကျာ ရရခသည။ ဒရနနင သောဝဓါတဒငကဏဍသည နငငမခားကြပဏဒပါငး ၁၅၄ ခထြ ရငးနးမြပနဒင အဒြရကန ဒေါလာ (၂၂.၄) ေလယဒကျာ (မပညပြ ရငးနးမြပနဒင စစဒပါငး၏ ၃၂% ခန) ရရခသည။ ဤအချကအလကအရ ဒရနနင သောဝဓါတဒင ကဏဍသည မပညပြ ရငးနးမြပနဒင အြျားဆး ရရဒသာ ကဏဍမေစ၍ စြးအငကဏဍ၊ ထတလပဒရး ကဏဍ၊ သယယပဒဆာငဒရး ကဏဍနင ဆကသယဒရးကဏဍတထက ပြရရဒြကာငးသနငသည။ ဒရနနငသောဝဓါတဒငထတလပရာဒနရာ အြျားစသည ဧရာဝတမြစဝြးအတငးတင တညရ ဖပး ကျနဒနရာြျားသည ကြးလနဒေသြျားတင တညရသည။

ဧရာဝတမြစဝြးအတငးရ ဒရနနင သောဝဓာတဒင လပငနးသည ဒရးရးစဉလာ လကယကတငးြျား အြျားစ မေစြကသည။ မြနြာနငငသည လကယက ဒရနတငးြျားနင ပတသက၍ ရညလျားသည သြငးဒြကာငး ရဖပး တစဦးချငးစ သြဟတ စနစတကျေစညးထားမခငး ြဟတသည အဒသးစား လပငနးြျားက ဒရပးနင ကကးကသဒသာ ရးရငးလသည ကရယာပစစညးြျား အသးမပကာ ဒရနက ထတယြကသည။ လကရအချနထ ဒရနဒမြ အြျားအမပားတင ဒေသခလထအတက အဓက သြဟတ ေတယ အဒရးကကးဆး အသကဒြးဝြးဒကျာငးြ မေညစညးဒပးဒနသည လကယက ဒရနတငးြျား ရဒနဒသးသည။

လကယကတငးြျားသည ြနတဒလးတငးဒေသကကး ဒကျာကပနးဒတာငးဖြနယရ ငရြးဒတာင၊ စစကငးတငး ဒေသကကး ကဒလးဖြနယနင ြဒကးတငးဒေသကကး ဖြင၊ ဒပါက၊ ဂနဒဂါနင ြငးလ ဖြြျားတင ပျ နတညရ ဒန သည။ ြငးလဖြတင ဒထာငဒသာငးြကဒသာ အဒသးစား ဒရနတးဒောဒရးလပငနးြျားသည နစေါဇငဒကျာသည ဒရနဒမြြျားတင ပျ န တညရသည။ အြျားစသည ၅ ြ ၇ စတရနးဒပ အတငးသာ ကျယဝနးသည စြကနး အကကြျား မေစြကသည။ အစးရအဒနမေင အဆပါ လကယကတငး လပငနးြျားအတက ပြတငးြကတဒသာ ဒေးကငးဒရးနင သောဝ ပတဝနးကျငဆငရာ စနနးြျား သတြတဒပးရန လအပဒနဒပသည။

ပြဒကာငးြနဒသာ ဒလာငစာဆ ရရဒရး ဒရနစြးက ကျ ချကရန ထငးလအပြဒြကာင အဆပါ အဒသးစား လပငနးြျားသည မြစဝြးဒေသအတငး ကကးြားဒသာ သစဒတာမပနးတးြြျား အတက တာဝနရဒနသည။ ထသ သစဒတာမပနးတးြက ဒရက ထနးဒပးထားနငြက ဒလျာကျဒစဖပး ဧရာဝတမြစအတငး နနးဒမြ တကစားြ မြငတကဒစကာ မြစဝြးဒေသ တစခလးအတက ဆးကျ း မေစဒပါဒစပါသည။

2524

စကြနင ကနထတလပြစကြနင ကနထတလပြ ကဏဍ၏ နငင စးပားနရးက မြညဆညးနငြသည ၂၀၁၀ ခနစတင ၂၆.၅% ြ ၂၀၁၄ ခနစတင ၃၄.၄% အထ တးတကလာခပပး ထကာလအတငးတင စကပျ းနရး ကဏဍ၏ မြညဆညးနငြသည ၃၆.၈% ြ ၂၇.၉% အထ ကျဆငးသားခသည။ မြနြာ စကြလပငနးကဏဍသည ြကကာနသးြ ဆယစနစြျားအတငး လျငမြနစာ ြပြး လာခသည။

စကြလပငနး အြျားစသည ဧရာဝတမြစဝြးဒေသ၏ အဓက ဖြကကးမပကကးနင လြးပနး ဆကသယဒရး စရာဒနရာြျား အထးသမေင မြစဝြးအလယပငး၊ မြစဝြးဒအာကပငးနင မြစဝကျနးဒပါဒေသရ ဖြကကးြျားတင တညရသည။

မြနြာ စကြလပငနး ကဏဍသည အြျ းြျ းကမပားြကဖပး အစားအစာနင အဒေျာယြကာ လပငနး၊ အဝတအစားနင အထညအလပလပငနး၊ ဒဆာကလပဒရးပစစညးြျား၊

တစကယရညသး၊ အြဒထာငစသးနင အလကထဒရာနစ အသးအဒဆာငြျား၊ ပနပလပငနး၊ စကြကနြကြးြျား၊ သတတနင ဒရနထက ပစစညးြျား၊ စကပျ းဒရးနင စကြလပငနးသး စကပစစညး/ကရယာြျား၊ ပဒဆာငဒရးယာဉြျားနင လေပစစပစစညးြျား စသညတ ထတလပသည လပငနးြျား ပါဝငသည။

အစားအစာနင အဒေျာယြကာလပငနးသည မြနြာနငင၏ အဓက စကြလပငနး ကဏဍခတစခ မေစဖပး တစနငငလးရ စကြလပငနးြျား၏ ၆၂% ခနရသည။ အဓက အစားအစာနင အဒေျာယြာကာ စကရြျားသည ရနကနနင ြနတဒလးဖြြျားတင တညရဖပး အထညချပလပငနး ြျားြာြ ပသြနင ရနကနဖြြျားနင သတတနင ဒရနထကပစစညး လပငနးြျားသည ြရာနင ြနတဒလးတင တညရြကသည။

အဒသးစားလပငနးြျားသည ဧရာဝတမြစဝြးဒေသအတငးရ စကြလပငနးကဏဍ၏ ၈၀% ရသည။ လဒနနညးပါးသည ဒေသြျားတင အဒသးစားလပငနးြျားက လြးြးထားသကသပင ဖြမပဧရယာြျားတငလညး အဒရးပါလကာ ရနကနတငးဒေသကကး စကြလပငနးြျား၏ ၄၂% နင ြနတဒလးတငးဒေသကကး၏ ၅၀% မေစြကသည။ အဒသးစားစကြလပငနးြျားက သနစငဒပးသည လပငနးစဉြျား သငတင စဒလျာစာ ြရမခငးနင ညစညြးဒစနငြက ဒလောချဒရးနင ပတသကသည ဗဟသတနညးပါးမခငးတဒြကာင ဒရထညစညြးြက သသသာသာ မေစဒပါဒစနငပါသည။

မြနြာနငငရ တငးနင မပညနယအလက စာရငးရ စကြနင ကနထတလပငနးြျား

အရေးစား အလတစား အကကးစား

1334 172 53350273513061726814225478282265990168189

99871821264550213218034710252057608152324164

3271316576138852692230734712531671732485677319551346

“အရေးစား စကြလပငနးြျားေည ရရထညစညြးြက ေေောော

မဖစရစေည။”

ကချငမပညနယ

ချငးမပညနယ

ရခငမပညနယ

ပခးတငးရဒေကကး

ကရငမပညနယ

စစကငးတငးရဒေကကး

ြနတရလးတငးရဒေကကး

ရနမပညရတာ

ရနကနတငးရဒေကကး

ြနမပညနယ

ရြးမပညနယ

ြရကးတငးရဒေကကး

ကယားမပညနယ

ဧရာဝတတငးရဒေကကး

တနငသာရတငးရဒေကကး

ကချငမပညနယ

ရြးမပညနယ

ြနတရလးတငးရဒေကကး

ရနမပညရတာ

ကယားမပညနယ ပခးတငးရဒေကကး

ရနကနတငးရဒေကကး

ကရငမပညနယ

ြနမပညနယ

ဧရာဝတတငးရဒေကကး

ရခငမပညနယ

ြရကးတငးရဒေကကး

ချငးမပညနယ

တနငသာရတငးရဒေကကး

စစကငးတငးရဒေကကး

2726

စကြလပငနး စနပစပစစညးြျားရြကာင ရရထညစညြးမခငးနင မြစလကတကြျားအား ဆညြျားက မဖတ၍ စးဆငးရစမခငး စရော မြစဝြးရဒေအတငး လပရဆာငြ ြျားစာက ရရလြး ေားလာရရးက အဟနအတား မဖစရစေည။

မြနြာနငငတင ရနကနနင ြနတဒလးအြကား ချတဆကဒပးြ အပါအဝင နငင၏ အဓက ပဒဆာငဆကသယဒရး လြးဒြကာငးအမေစ အသးမပနငရန သငဒလျာလဒသာ ရညလျားသည မြစဒချာငးြျား ေစညးပ ရသည။ သရာတင ယခအခါ မပညတငး ဒရဒြကာငးပဒဆာငဒရးသည အရငက ြရခေးသည ေအားြျားနင ရငဆငဒနရသည။

ဒရဒြကာငးသားလာဒရးတင အဓကအဒရးပါဒသာမြစြျားသည ဒနအခါတငဒရနညးမခငး၊ မြစလြးဒြကာငး ဒမပာငးသားမခငး၊ ဒလဆပ၊ သဒေောဆပြျားတင လဒလာကဒသာ ဝနဒဆာငြ ြဒပးနငမခငးတဒြကာင ဒရလြး သားလာဒရးတင အခကအခြျား ကကဒတဒနရသည။ သဒသာလညး ေဖေးြနနးသည ဆကလက မြငတကဒနဖပး ဤကဏဍသည မပညတငးနင ဒေသတငး ကနစညစးဆငးြအတက အဓက အကျပအတညး မေစဒနသညဟ သတြတထားြကသည။ ဧရာဝတမြစဝြးဒေသတင နငငအတငး ဒလ/သဒေောြျား သားလာနငဒသာ မြစြျားအားလး၏ ၇၀% တညရသည။ ရနကန၊ ြနတဒလး နငဗနးဒြာ တအြကား ဒရဒြကာငးသားလာဒရးသည အြျားဆးမေစသည။ ခရးသညသယယပဒဆာငြတင ဧရာဝတတငးဒေသကကး သည အြျားဆးမေစဖပး ကနစညသယယပဒဆာငဒရးတင ြနတဒလးတငးဒေသကကးသည အြျားဆးမေစသည။

AIRBM Synthesis ၏ မြစဝြးဒေသ အဒမခအဒန အစရငခစာအရ “လနခဒသာ နစအနညးငယခနအတငး ဒရဒြကာငးမေင ကနပစစညး သယယပဒဆာငြ ြျားဒလျာကျလာခသည။ ထသမေစဒစဒသာ အဒြကာငးြျားတင ဒသာငတးလပငနးြျား လဒလာကဒအာငြလပနငမခငး၊ ပစစညးအတငအချမပလပချန ြကာမြင၍ အချနြလဒလာကမခငး၊ ကနးတငး လြးပနး ဆကသယဒရး တးတကလာမခငး တဒြကာငမေစသည။

ဒရလြးသားလာဒရးသည မြစဒရ စးဆငးပ ဒမပာငးလမခငး၊ နးအနည သယဒဆာငပချြ၊ ရာသအလက မြစဒရ စးဆငးြနင ြတသရာသဥတတက ဒရဒြကာငး သားလာြအဒပါ သကဒရာကြ ရသည။ စကြလပငနး စနပစပစစညးြျားဒြကာင ဒရထ ညစညြးမခငးနင မြစလကတကြျားအား ဆညြျားက မေတ၍ စးဆငးဒစမခငး စဒသာ မြစဝြးဒေသအတငး လပဒဆာငြ ြျားစာက ဒရလြး သားလာဒရးက အဟနအတား မေစဒစသည။ ဒသာငတးဒောြ မပလပရသည မြစထြ သထတလပမခငး ကသဒသာ လပငနးြျားြာြ ဒရလြး သားလာဒရးအတက အဒထာကအကမေစသည။ သဒသာလညး သနင ဒကျာကစရစခ ထတလပရာ ဧရယာြျား၏ နနးအနည ပချြ အနညးအြျား ကာမခားချကနင မြစဒအာကပငးအဒပါ သကဒရာကြ ရပက နားလညသရြ နညးပါးဒသးသည။

ရရရြကာငးေားလာရရး

2928

ရဆာကလပရရးလပငနးရဆာကလပရရးလပငနးြျားေည နငင ေျဒပ၏ ၅.၂% ေြဟတ စကြထကကန ပစစညးြျား၏ ၁၈% မဖစေည။ ထေ ရာခငနနးအားမဖင နညးပါးရောလညး ဤကဏဍေည မြစအရပါ ဆးကျ းေကရရာကြ ြျားမပားလေည။

ေရော ရဆာကလပရရးကဏဍေည အမခားစးပားရရး ကဏဍြျားနငလညး ချတဆကလျက ရေည။ ဥပြာအားမဖင ဘဏလပငနးကဏဍ၏ ရရနရ ရြကးပြြျား၏ ၃၀% ေည ရဆာကလပရရးလပငနးြျားြ မဖစေည။ ထရြကာင

ရဆာကလပရရးကဏဍေည အလပအကငကဏဍ တစခတညး အတကောြက ဘဏလပငနးြျား အတကပါ ေကရရာကြ ရေည။ ရဆာကလပရရး လပငနးြျားအတက စညးြျဉးြျားက တးတက ရကာငးြနရအာင ရဆာငရကမခငးမဖင ပြ မပ လရနြအဆင မြငြားလာြညအမပင ရဆာကလပရရးလပငနး အရညအရေးနင ေဘာဝပတဝနးကျငက ြထခကရော ရရရည ဖ ပဖးတးတကြြျား မြငြားလာြညအမပင လရနြစရတြျားလညး အကနအကျ ေကောလာရစနငေည။ ထေ မပလပရာတငလညး ပငလငးမြငောြရပပး ကကတငခနြနး၍ ရနငရော အဆငြျားမဖင ချဉးကပရန အရရးကကးပါေည။ ေြော မပနလညနာလနထရန ခကခရော စးပားရရးေယကရကြြျားက ရရာငရားနငြည မဖစေည။

ရဆာကလပရရး လပငနးြျားေည ဧရာဝတမြစထရ ေထတယရော လပငနးြျားအတက အဓက အချကတစချကပင မဖစေည။ အြျားအားမဖင ေနင ရကျာကစရစြျား (ရဆာကလပရရး လပငနးြျားအတက ကနြကြးပစစညးြျား) က ထတယြကေည။ ပတငမပထားရော ရနရာြျားြ ရဆာကလပရရးအတက တစနစလျင ေနင ရကျာကစရစ တနချန (၁၀)ေနးခန ထတယေည။ ေရာတင ဤကနးေဏနးြျားေည ဧရာဝတမြစထြ ေထတယြအားလးက ြရငးတနဖးထက ရလျာ၍ ခနြနး တကချကယထားမခငးော မဖစေည။ အဘယရြကာငဆရော ရဆာကလပရရးလပငနး အြျားစေည မြစဝြးရဒေအတငးတင မဖစ၍ အရဆာကအအြျား၊ လြးြျား၊ တတားြျား ရဆာကလပရာတင မြစအတငးြ ထတယရော ေက အေးမပေညဟ ယဆနငေည။ ဧရာဝတမြစအတငးြ ထတယရော ေနင ရကျာကစရစြျားနင ပတေကရော အချကအလကြျား နညးပါးရောလညး မြနြာနငင ၏ဖ ပဖးတးတကြအရပါ စစတြးရကာကယြြျားအရ ရဆာကလပရရး၊ လြးတတား ရဆာကလပရရးြျားနင ဆည ရဆာကလပရရးလပငနးြျားတင လအပရော ေနင ရကျာကစရစ ပြာဏ အြျားစေည မြစအတငးြ ထတယရရမခငး မဖစနငရချ ြျားစာရပပး အနာေတတငလညး ပြ ထတယလာနငရြကာငး ရတရေည။ ထအချကရြကာငပင ကြးပပမခငးနင မြစဝကျနးရပါရဒေ နစမြပေားနငရော အရမခအရနြာလညး ပြြျားမပားလာေည။

မြစအတငးြ ေြျား ထတယမခငးေည

မြစအရပါ ဆးရားစာ အကျ း ေကရရာကလျက ရေည။

3130

ကြဘာလညခရးေားြျားက ဆရဆာငနငရော ရနရာြျားထြ အြျားစြာ ဧရာဝတမြစဝြးအတငးတင တညရေည။

ခရးေားလပငနးကြဘာခရးေားလပငနးနင ခရးေားမခငး ရကာငစြ ထတမပနရြကမငာထားရော အစရငခစာ အရ မြနြာနငငရ ခရးေားလပငနးြျားတင အလပအကင အခငအလြးြျားေည (ကဏဍက ေယဝက၍ ပပးရပးေည အလပအကင အခငအလြးြျား အပါအဝင) ၂၀၁၄ ခနစတင ၆.၅% တးတကလာက အလပအကငရနရာရပါငး ၈၇၇၅၀ဝ ခန ရလာခေည။

၎ငးအစရငခစာ၏ ခနြနးချကြျားတင ခရးေားလပငနးကဏဍေည နငင ေျဒပ၏ ၃% ရပပး ခရးေားလပငနးြျားနင ေယဝကဆကစပရနရော လပငနးြျားပါ ထညေငး စဉးစားြည ဆပါက ၆.၆% ထ ရေည။ အလပအကင ကဏဍတငြ ခရးေားလပငနးြျားေည တစနငငလး

အတငးအတာ၏ ၅.၈% မဖစေည။

ခရးေားလပငနးအရနမဖင ြကညြညဆပါက မြနြာနငငတင ကြဘာလညခရးေညြျားက ဆရဆာငရောရနရာ ၆ ရနရာရေည။ ၎ငးတြာ ရနကန၊ ပေ၊ ြနတရလး၊ အငးရလးကန၊ ကျ ကထးရးနင ရခငမပညနယြ ငပလကြးရမခတ မဖစြကေည။ ထ မပင ယခအခါတင ပတာအရ ရတာငတနးြျား၊ ချငးမပညနယရ နာေရဒေ၊ ဟားခါး၊ (ဝတရယရတာင) နတြရတာင၊ ကယားမပညနယရ လငရကာ၊ တနငသာရတငးရ ပြတကျနးစြျား စရောရနရာြျားေညလညး ကြဘာလညခရးေညြျားက ဆရဆာငနငရော ရနရာြျားမဖစလာြကေည။ အထကတင ရဖာမပခရော ရနရာအြျားစြာ ဧရာဝတမြစဝြးရဒေအတငးတင တညရေည။ (ဥပြာ ရနကန၊ ြနတရလး၊ ပေ) ပတင ၂၀၁၆ ခနစအတငး ကြဘာလညခရးေညြျား လာရရာကရာ အဓကရနရာ ၄ ရနရာက ရဖာမပထားေည။ ထ ၄ ရနရာအနက ၃ ရနရာေည ဧရာဝတ မြစဝြးရဒေအတငးတညရေမဖင ခရးေားလပငနး၌ ရကာငးြနရော မြစတစစငး၏ အရရးကကးပက ေရနငေည။

m^ pp ml

o q

385031 (30%)

178787 (14%)

283877 (22%)

428370 (34%)

ဧရာဝတမြစဝြးအတငး ကြဘာလညခရးေညြျားက ဆရဆာငရောရနရာြျား

ပေ

ဧရာဝတမြစဝြး

ြနတရလး

အငးရလးကန

ရနကန

3332

တငးမပည ေဖေးတးတကလာသညနငအြေ လဦးဒရလညး တးပားလာဖပး လေပစစလအပြသည လနခသည ၅ နစနင နငးယဉလေင နစစဉ ပျြးြေ ၁၅.၇% ခန တးလာခသည။ ထသ တးတကလာဒသာ နငငနငအတ စြးအငလအပြသညလညး တးလာသည။ ဒရအားလေပစစသည လေပစစစြးအင လအပြအတက ဒမေရငးချကတစခ မေစလာနငသည။

မြနြာနငငတင တညရဖပးဒသာ ဒရအားလေပစစ စြကနးဒပါငး ၂၉ ခရဖပး ထတလပနငစြး ၃၂၉၈ ြဂဂါဝပ ရသည ။ ဒရအား လေပစစစြကနး ၆ ခြာ တညဒဆာကဆ အဒမခအဒနမေစဖပး ထတလပနငစြး ၁၅၆၄ ြဂဂါဝပ ရသည။ ကျနရဒသာ ဒရအားလေပစစစြကနး ၅၁ ခြာ ထတလပနငစြး ၄၂၉၆၈ ြဂဂါဝပမေစ၍ အဒကာငအထညဒော ဒဆာငရကဆမေစသည။

ဧရာဝတမြစဝြး(ချငးတငးမြစဝြးအပါအဝင) တင ယခလကရ တညဒဆာကဆနင တညဒဆာကဖပး ဒရအားလေပစစ စြကနးဒပါငး ၁၇ ခ၊ စစဉဒဆာငရကဆ ၃၁ ခနင ဆငးငထားဒသာ စြကနး ၁ ခ ရသည။ ဧရာဝတမြစဝြး၏ အမြငဆး ထတလပနငစြးြာ ြဂဂါဝပဒပါငး ၂၁၀ဝ မေစသည။ အကယ၍ စြချကဒရးဆထားဒသာ ဒရအားလေပစစ စြကနးြျား အားလး တညဒဆာကဖပးစးြညဆပါက ဧရာဝတနင သလငသည ထတလပနငစြး ြဂဂါဝပဒပါငး ၂၈၁၀ဝ (ဒရအားလေပစစ အားလး၏ ၅၈%) နင ြဂဂါဝပဒပါငး ၁၆၅၀ဝ (ဒရအားလေပစစအားလး၏ ၃၄%) ရြညမေစသည။

WWF-မြနြာ စြးအငကဏဍ ဒြောြနးချကအရ မြနြာနငင၏ ေဖေးဒရးအတက ဆးမေတချကချရာတင မြစအထကပငးရ ဒရအားလေပစစ စြကနးြျားသည မြစဒအာကပငး ဒေသြျားနင မြစဝကျနးဒပါ ဒေသြျားအဒပါ ြဒြောြနးနငဒသာ အကျ းဆကြျား သကဒရာက ဒစနငဒြကာငးက ထညသငးစဉးစားရန အလနအဒရးကကးသည။ အထးသမေင ဒရစးဆငးြ ဝဒသသပစြျား၊ ငါးြျား ဒနရာဒမပာငးဒရေ ကျငလည ကျကစားမခငးနင နးအနညအနစ ပချြ စဒသာ မေစစဉြျားက သရနားလညရန လအပသည။ မြနြာ စြးအင အထးစြကနးသည သောဝပတဝနးကျင ထခကြြျားနင ဒရရည ဆးကျ းသကဒရာကြြျားက မေစဒစဒသာ ဒကျာကြးဒသးသး ဓာတအားဒပး စကရြျား၊ ကကးြားဒသာ ဆညြျားအဒပါ ပြအာရစကလေကရသည။ သဒသာလညး တးတကလာဒသာ စြးအင လအပချကအတက ၁၀ဝ% ပြစြးလနးဒသာ မပနလညမပညဖေးဖြစြးအင အသးမပသည အနာဂတက အဒကာငအထညဒောနငဒြကာငး WWF-မြနြာက ဒထာကမပထားခသည။ WWF က မြနြာနငငသည လနခဒသာ နစ ၁၃၀ ခနကပင စတငခဒသာ ဒလာငစာအသးမပ စြးအင ထတလပြြ ယခအခါ မပနမပညဖြစြးအင ကာလသ ကးဒမပာငးရန အခငအလြးရဒြကာငး ယြကညသည။

စြးအင၂၀၁၇ ခနစ၏ ပထြ ၆ လ၌ မြနြာနငငတင စစရပါငး လျပစစထတလပနငစြးေည ၅၃၈၉ ြေါဝပ ရခ ပပး ထအထတင ၃၂၅၅ ြေါဝပ (၆၀.၄%) ေည ရရအားလျပ စစြ လညးရကာငး၊ ၁၉၂၀ ြကေါဝပ (၃၅.၆%) ေည ဓါတရငြ လညးရကာငး၊ ၁၂၀ ြေါဝပ (၂.၂%) ေည ရကျာကြးရေးြ လညးရကာငး၊ ၉၄.၃ ြေါဝပ (၁.၇၅%) ေည ဒဇယဆြ လညးရကာငး မဖစေည။ ယခအခါတင လဦးရရ စစရပါငး၏ ေးပတစပ ြျောလျင လျပစစ ေးစနငရေးေည။ မပညနယနင တငးအလက လျပစစေး စခငရရရောရာခငနနးြျားက ပတငရဖာမပထားေည။ ရနကန၏ ၆၀% ရကျာေညော လျပစစ ေးစနငြကေည။ ကယား၊

ရနမပညရတာနင ြနတရလးတတင လဦးရရ၏ ၃၀% ြ ၄၀% အထေည လျပစစရရနငြကေည။

31% 24% 27% 23% 39%69% 33% 48% 27% 15% 43% 12% 36%8%12%

လကရ ၁ စစဉဆ ၁၂ ရပဆငး ၁လကရ ၁ စစဉဆ ၆လကရ ၁၂ စစဉဆ ၁၁လကရ ၃ စစဉဆ ၂

မြနြာနငင၏ တပဆငပပး စြးအင ပြာဏ

ဧရာဝတမြစဝြးငယြျားအတငး စြချကချထားရော ရရအားလျပစစစြကနးြျား

WWF အရနမဖင မပနမပည ပြနင ပြ စြးလနး ရော စြးအင ၁၀ဝ% အေးမပ ရန နညးပညာအရ မဖစနငရြကာငး ရထာကမပခ ပပး မဖစေည။

ဒဇယဆ

ရရအားလျပစစ

ရကျာကြးရေးဓါတရင

ကချင

မပညနယ

ပခးတ

ငးရဒ

ေကက

း

ရနက

နတငး

ရဒေ

ကကး

စစက

ငးတ

ငးရဒ

ေကက

း

ြရက

းတငး

ရဒေ

ကကး

ြနတရလ

းတငး

ရဒေ

ကကး

ရြးမပ

ညနယ

ဧရာဝ

တတ

ငးရဒ

ေကက

း

ကယ

ားမပည

နယ

ကရင

မပညနယ

တနင

သာရတ

ငးရဒ

ေကက

း

ချငးမပ

ညနယ

ရနမပည

ရတာ

ရခငမပ

ညနယ

ြနမပည

နယ

မြစအထကပငးချငးတငးမြစဝြး မြစအလယပငးမြစရအာကပငး

3534

WWF ေည ေဘာဝနင လေားတ အတတက ယဉတရနထငနငရန ဦးစားရပးပါေည ။ မြနြာနငငတငလညး ထေရနထငနငြညဟ ယြကညပါေည။ WWF ေည မြနြာ လြရရးနင စးပားရရး ဖ ပဖး တးတကရအာင ရဆာငရကရာ တင မြစြျားက ြထခကရစဘ တးတကရန ပပးရပးပါေည။

မြနြာနငင၏ လြရရးနင စးပားရရး တတင ဧရာဝတမြစ၏ တနဖးက

အကမဖတရလလာြ နေးချပတကတနးလာ တစရစာင

ဤအစရငခစာအရ ဧရာဝတမြစဝြးဒေသသည မြနြာနငငရ စးပားဒရးလပငနးြျားက အဓက ဒထာကပဒပးဒနဒြကာငး ထငရားသည။ ထမပင အချ ဒသာ စးပားဒရးကဏဍြျားသည မြစြ ဒထာကပဒပးဒသာ အရာြျားနင ဒဂဟစနစဝနဒဆာငြြျားက ဒလျာကျ ဒစဒြကာငးြာလညး ထငရား သည။ မြနြာနငငအတက လြဒရးနင စးပားဒရး ေဖေးတးတကဒရးြာ အဒရးပါဒသာလညး ၎ငးအတကဒြကာင ဒကာငးြနဒသာမြစက ထခကဒစမခငးသည ြမေစသငဒပ။

WWF သည သောဝနင လသားတ အတတက ယဉတဒနထငနငရန ဦးစားဒပးပါသည။ မြနြာနငငတင ထသ ဒနထင နငြညဟလညး ယြကညပါသည။ WWF သည မြနြာ လြဒရးနင စးပားဒရး ေဖေးတးတကဒအာင ဒဆာငရကရာတင မြစြျားက ြထခကဒစေ တးတကရန ပပးဒပးပါသည။ ဧရာဝတမြစသည မြနြာနငငအတငးရ လြဒရးနင စးပားဒရးလပငနး ြျားစာအတက အဒထာကအကမပလေက ရပါသည။ မြစြ ဒထာကပဒပးဒနဒသာ အရာြျားြရလေင မြနြာစးပားဒရးသည ယခအဒမခအဒနနင တညစာ ရဒနြည ြဟတဒချ။ ဒရအားလေပစစ ေဖေးတးတကြ၊ စကြဇနြျား တးချြ၊ ဒရလပငနးြျား တးချမခငး စဒသာ စးပားဒရး ေဖေးတးတကြြျား အားလးက တဖပငတညးတးတကဒစရနြာ ြမေစနငဒချ။ အနာဂတအတက တညဒသာ အမြငြရပါက ကဏဍတစခနင တစခ အဖပငအဆင မေစဒနြကြည မေစဖပး အြနတကယ အဒရးကကး အသးဝငဒသာ အခငအလြးြျားက လကလတရနငသည။ ြတညဒသာ ကဏဍြျား၏ ေဖေး တးတကဒစနငြည အခငအလြးြျားနင သကဒရာက ဒစနငဒသာ ဆးကျ းြျားက ကနးဂဏနးြျားမေင ဒောမပထားမခငးမေင ကဏဍတစခချငးစ၏ ြေဒမခအဒမခအဒနြျားက သရဖပး စြကနးဒရးဆရာတင ပြအဒမြာအမြငရဒသာ ၊ ဒရရညေဖေးဒစနင ဒသာ ချဉးကပြ ြျား မေင လပဒဆာငနငြညမေစသည။

ကျနပတ၏ ဒရရညတညတနငဖပး လတလပစာ စးဆငးဒနဆ ဧရာဝတ မြစဝြးဒေသမေစဒရး တကတနးချကြာ ဒအာကပါအတငး မေစသည။

ရနာကဆးအချကအရနမဖင တငမပလေညြာ မြနြာနငငအရနမဖင စးပားရရးအရ ဖ ပဖးြနင လြရရးအရ တးတကြတဆ ေားရာလြးတင ြဟာဗျဟာြျားနင စြကနးြျားက ညနငးရဆာငရကရနြာ အထးပင အရရးကကးပါေည။ ဤအချကေည အစးရအတက ောြက နငငတငးရ ဖ ပဖးရရးအကအညြျားအတကပါ ြနကနပါေည။ အထးေမဖင မြစဝြးရဒေ စစဉရဆာငရကြေည ေတတတငးလပငနးြျားြေည ခရးေားလပငနးြျားအထနင အထကပငး ရရရဝရရလ ရဒေြေည မြစဝကျနးရပါရဒေအထ စးပားရရး လပငနးရဆာငတာြျား အားလး ညနငးလပရဆာငြကရရးအတက အရရးပါရောကဏဍတင ရရနေည။ ြျ းေဉးြည အနတရာယ ရရနရော ဧရာဝတလငးပငြျား ရနထငရာ၊ ရရလပငနးအတက အထကနနးရကာငးရာ၊ မြနြာ စးပားရရးကဏဍအတက အရမခခရငးမြစြျား ဆကလကပပးနငေည စကြနင ေတတတငး လပငနးြျား ဖ ပဖးရာ ဧရာဝတမြစကကး၏ တြထးမခားေည အရမခအရနက ဆကလက ထနးေြးနငရစရနအတက ဤရဒေဆငရာ စြရဆာငရကြြျားေည အားလးပါဝင ညနငးရဆာငရကေည ပစ မဖစရန အရရးကကးလပါေည။

စးပားရရးစြချကြျားအတက ဆးမဖတချကချြညေြျားေည ြတညရော ဖ ပဖးတးတကြ လြးရြကာငးြျားအြကား အချငးချငး ဆကနယြြျားနင အရပးအယြျား (trade-off) အရြကာငး စစြးရလလာရန လအပပါေည။ ထ မပင ၎ငးကဏဍြျားနင လတ အြမပရနရော ေဘာဝအရငးအမြစြျားနင ရေဟစနစ လပရဆာငြြျားအြကား ြညကေ အမပနအလန ဆကနယရနေညကလညး ရလလာေရရန လအပပါေည။

ပေဂလကကဏဍအရနမဖင အချ ရော အရမခအရနြျားတင စညးြျဉးစညးကြးြျားေည ြရေချာြရရရာလရောလညး နငငအတငး ရကာငးြနရော ရရ စြခနခြက အရကာငအထညရဖာ လပရဆာငြကရန လအပပါေည။ ဧရာဝတ မြစဝြးလငမပင ရဒေကကးတစခလးတင ရပပငးဆငရာ၊ စညးြျဉးစညးကြးပငးဆငရာနင ေဏေကခာပငးဆငရာအရ ရရနငေကဆငရော ရဘးမဖစနငရချြျားက ရလျာချရနြာ ၎ငးတ၏ ရရရညစးပားရရးအတကပါ လအပပါေည။

လြအဖအစညးြျားေည ဆးမဖတချကချနငေြျား၊ ပေဂလကကဏဍနင လြအဖအစညးြျားအြကား ဧရာဝတမြစဝြးရဒေနင ပတေက၍ နစပခကလလားဖယရကာငးေည ရရရညတညတအကျ းရရော ဖ ပဖးတးတကြနင ဆကစပေည ပငလငးမြငောရရော ရဆးရနးတငမပနငခငြျားက ဆကလက ရတာငးဆေားရန လအပပါေည။

3736

မြစြ ရထာကပရပးရနရော ဝနရဆာငြြျား ြရဘ မြနြာစးပားရရးေည ယရနအရမခအရနေ ရရာကရလာနငြည ြဟတရချ။ေရော လေားတ၏ လပရဆာငချကြျားေည မြစအရပါ ြျားစာရော ဆးကျ းြျား ေကရရာကရစလျက ရေည။

3938

အစရငခစာြျား

Asian Development Bank (ADB) Economics Working Paper Series No. 470. 2015. Myanmar’s Agricultural Sector. http://www.themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Ref_Doc_Myanmars_Agricultural_Sector_ADB_Dec2015.pdf

Ayeyarwady Integrated River Basin Management Project (AIRBM), 2017. State of the Basin (SOBA) Synthesis Report.

Ketelsen, T., Taylor, L., Mai Ky Vinh, Hunter, R., Johnston, R., Shaoyu Liu, Kyaw Tint, Khin Ma Ma Gyi and Charles, M. 2017. State of Knowledge: River Health in the Ayeyarwady. State of Knowledge Series 7. Vientiane, Lao PDR, CGIAR Research Program on Water, Land and Ecosystems.

MoEE, Power Development Opportunities in Myanmar, Myanmar Investment Forum 2017, 6 - 7 June 2017.

World Bank, 2016. Myanmar Economic Monitor. Accessed: http://www.worldbank.org/en/country/myanmar/publication/myanmar-economic-monitor-december-2016

World Bank. 2016. Assessing Farm Production Economics: Myanmar. Assesst_Farm-Production-Economics_WB_Feb2016.pdf

World Bank. 2017. Myanmar Economic Monitor. Accessed: http://documents.worldbank.org/curated/en/271301485510327677/pdf/112317-WP-MEM-Jan27-17-final-PUBLIC.pdf

WWF, 2017. Alternative vision for Myanmar’s power sector. Accessed: https://d2ouvy59p0dg6k.cloudfront.net/downloads/alternative_vision_for_myanmar_s_power_sector_draft.pdf

ဝကဘဆကြျားနင သတငးြျား

IIED, 2013. “IIED shines a light on small-scale mining”

Extractives Industry Transparency Initiative (EITI), Myanmar. Accessed: https://eiti.org/myanmar

Mekong Flows, Biodiversity. Accessed 9 April 2018: http://mekongriver.info/biodiversity

Myanmar Times. 2016. Can eco-tourism save the Ayeyarwady’s dolphins? https://www.mmtimes.com/lifestyle/13738-can-eco-tourism-save-the-ayeyarwady-dolphins.html

WCS. 2017. Dolphins in Myanmar. Accessed: https://programs.wcs.org/myanmar/Wildlife/Dolphin.aspx

WWF, 2017. Accessed 9 April 2018. http://www.wwf.org.mm/en/news_room/publications/?uNewsID=303391

Databases

Observatory of Economic Complexity, https://atlas.media.mit.edu/en/visualize/tree_map/hs92/export/mmr/show/0713/2016/

Myanmar Information Management Unit, (MIMU) http://themimu.info/

ကျြးကးစာရငး

Why we are hereTo stop the degradation of the planet’s natural environment andto build a future in which humans live in harmony with nature.

http://www.wwf.org.mm/en/