lêi tùa - thehehochiminh.files.wordpress.com€¦ · Web viewAnh ë t¹m t¹i trô së c¸c chi nh¸nh cña Liªn Thµnh c«ng ty ®Æt t¹i ... bÞ b¾t t¹i sè nhµ 186, phè

Hå ChÝ Minh - tiÓu sö

1

2

B¶o tµng Hå ChÝ Minh

Hå ChÝ Minh - tiÓu sö

Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc giaHµ Néi - 2008

3

Chñ biªnTS. Chu §øc TÝnh

Nhãm biªn so¹n

Vò ThÞ NhÞPh¹m ThÞ LaiLª ThÞ LiªnThs. V¨n ThÞ Thanh MaiNguyÔn Têng V©nNguyÔn Thanh NgaPh¹m Thu Hµ

4

Lêi nhµ xuÊt b¶n

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÜ ®¹i lµ kÕt tinh trÝ tuÖ, b¶n lÜnh vµ khÝ ph¸ch ViÖt Nam ®îc n©ng cao tÇm vãc trong thêi ®¹i míi. §iÕu v¨n cña Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng tríc anh linh Ngêi ®· ®¸nh gi¸: "H¬n 60 n¨m qua tõ buæi thiÕu niªn cho ®Õn phót cuèi cïng, Hå Chñ tÞch ®· cèng hiÕn trän ®êi cho sù nghiÖp çch m¹ng cña nh©n d©n ta vµ nh©n d©n thÕ giíi. Ngêi ®· tr¶i qua mét cuéc ®êi oanh liÖt, ®Çy gian khæ hy sinh, v« cïng cao thîng vµ phong phó, v« cïng trong s¸ng vµ ®Ñp ®Ï".

Ngêi ®· cã c«ng lao to lín s¸ng lËp vµ rÌn luyÖn §¶ng ta, s¸ng lËp ra Nhµ níc ta, ra MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam vµ lµ ngêi cha th©n yªu cña çc lùc lîng vò trang. Víi nh÷ng ®ãng gãp vît thêi ®¹i cña Ngêi cho d©n téc vµ cho nh©n lo¹i, UNESCO ®· t«n vinh Ngêi lµ Anh hïng gi¶i phãng d©n téc, nhµ v¨n ho¸ kiÖt xuÊt víi nhËn ®Þnh: "Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét biÓu tîng kiÖt xuÊt vÒ quyÕt t©m cña c¶ mét d©n téc, ®· cèng hiÕn trän ®êi m×nh cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n ViÖt Nam, gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh chung cña çc d©n téc v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi... Sù ®ãng gãp quan träng vÒ nhiÒu mÆt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong çc lÜnh vùc v¨n ho¸, gi¸o dôc vµ nghÖ thuËt lµ

5

kÕt tinh cña truyÒn thèng v¨n ho¸ hµng ngµn n¨m cña nh©n d©n ViÖt Nam vµ nh÷ng t tëng cña Ngêi lµ hiÖn th©n cña nh÷ng kh¸t väng cña çc d©n téc trong viÖc kh¼ng ®Þnh b¶n s¾c d©n téc cña m×nh vµ tiªu biÓu cho viÖc thóc ®Èy sù hiÓu biÕt lÉn nhau".

Ngµy 27-3-2003, Ban BÝ th Trung ¬ng §¶ng ra ChØ thÞ sè 23-CT/TW VÒ ®Èy m¹nh nghiªn cøu, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc t tëng Hå ChÝ Minh. TiÕp ®ã, ngµy 7-11-2006, Bé ChÝnh trÞ ban hµnh ChØ thÞ sè 06-CT/TW VÒ tæ chøc cuéc vËn ®éng Häc tËp vµ lµm theo tÊm g-¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh.

Cuèn s¸ch Hå ChÝ Minh - TiÓu sö do tËp thÓ çn bé B¶o tµng Hå ChÝ Minh biªn so¹n, TS. Chu §øc TÝnh - Gi¸m ®èc B¶o tµng lµm chñ biªn, ra m¾t b¹n ®äc ®óng dÞp kû niÖm 118 n¨m ngµy sinh cña B¸c lµ viÖc lµm cã ý nghÜa, thiÕt thùc phôc vô cho cuéc vËn ®éng häc tËp vµ lµm theo tÊm g¬ng ®¹o ®øc cña B¸c trong toµn §¶ng, toµn d©n téc ta.

KÕ thõa mét sè cuèn tiÓu sö viÕt vÒ B¸c tríc ®©y, b»ng nh÷ng t liÖu ch©n thùc, cuèn s¸ch tr×nh bµy mét çch v¾n t¾t nhng t¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp vÜ ®¹i cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, rÊt thÝch hîp cho b¹n ®äc réng r·i.

Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc.

Th¸ng 01 n¨m 2009Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia

6

Lêi giíi thiÖu

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - Anh hïng gi¶i phãng d©n téc, nhµ v¨n ho¸ kiÖt xuÊt cña d©n téc ViÖt Nam. Cuéc ®êi vµ sù nghiÖp çch m¹ng cña Ngêi g¾n liÒn víi lÞch sö vÎ vang cña çch m¹ng ViÖt Nam.

B»ng thiªn tµi trÝ tuÖ vµ b¶n lÜnh çch m¹ng cña m×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· x©y dùng thµnh c«ng hÖ quan ®iÓm çch m¹ng toµn diÖn, hÖ thèng vµ s¸ng t¹o ®Ó truyÒn b¸ vµo ViÖt Nam, s¸ng lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®a d©n téc ViÖt Nam bíc vµo kû nguyªn ®éc lËp, tù do.

Cuéc ®êi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ tÊm g-¬ng s¸ng ngêi vÒ chñ nghÜa anh hïng çch m¹ng, vÒ tinh thÇn ®oµn kÕt chiÕn ®Êu, vÒ ®¹o ®øc çch m¹ng: Trung víi níc, hiÕu víi d©n; yªu th¬ng con ngêi; cÇn kiÖm liªm chÝnh, chÝ c«ng v« t; tinh thÇn quèc tÕ trong s¸ng.

Sù nghiÖp, t tëng, ®¹o ®øc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÜ ®¹i lµ tµi s¶n tinh thÇn v« gi¸ cña çc thÕ hÖ ngêi ViÖt Nam, lu«n táa s¸ng soi ®êng cho çch m¹ng ViÖt Nam tiÕn lªn giµnh nh÷ng th¾ng lîi

7

vÎ vang vµ ®ang v÷ng bíc trªn con ®êng ®æi míi v× môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.

Qua thùc tÕ ho¹t ®éng, chóng t«i thÊy cÇn cã mét cuèn tiÓu sö Hå ChÝ Minh ng¾n gän ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t×m hiÓu vÒ th©n thÕ, sù nghiÖp, ttëng ®¹o ®øc cña Ngêi cho ®«ng ®¶o b¹n ®äc vµ kh¸ch ®Õn th¨m B¶o tµng Hå ChÝ Minh.

Cuèn Hå ChÝ Minh - TiÓu sö do B¶o tµng Hå ChÝ Minh biªn so¹n lÇn nµy dùa trªn c¬ së çc cuèn tiÓu sö ®· ®îc xuÊt b¶n: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - TiÓu sö vµ sù nghiÖp, in lÇn thø 7, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1987; Hå ChÝ Minh tiÓu sö - Nxb. Lý luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi, 2006; Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, 12 tËp, Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, 10 tËp vµ mét sè s¸ch, t liÖu cña B¶o tµng Hå ChÝ Minh. Nh©n dÞp nµy, chóng t«i ®Ýnh chÝnh mét sè t liÖu cha chÝnh x¸c trong çc cuèn tiÓu sö ®· xuÊt b¶n tríc ®©y vµ ®a thªm mét sè th«ng tin theo tµi liÖu míi su tÇm cña B¶o tµng Hå ChÝ Minh.

Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n, chóng t«i ®· hÕt søc cè g¾ng, song ch¾c r»ng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ. RÊt mong b¹n ®äc ®ãng gãp ý kiÕn.

Th¸ng 5 n¨m 2008Gi¸m ®èc B¶o tµng Hå ChÝ Minh

Chu §øc TÝnh

8

Ch¬ng I

Thêi niªn thiÕu (1890-1911)

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, thêi th¬ Êu tªn lµ NguyÔn Sinh Cung1, sinh ngµy 19-5-1890, t¹i quª ngo¹i lµ lµng Hoµng Trï (cßn gäi lµ lµng Trïa), x· Chung Cù, tæng L©m ThÞnh, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An (nay lµ x· Kim Liªn, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An), trong mét gia ®×nh nhµ Nho, nguån gèc n«ng d©n.

Cha cña Ngêi lµ NguyÔn Sinh S¾c (NguyÔn Sinh Huy), sinh n¨m 1862, mÊt n¨m 1929, quª ë lµng Kim Liªn (thêng gäi lµ lµng Sen) cïng thuéc x· Chung Cù, nay lµ x· Kim Liªn, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An. ¤ng NguyÔn Sinh S¾c xuÊt th©n tõ gia ®×nh n«ng d©n, må c«i cha mÑ sím, tõ nhá ®· chÞu khã lµm viÖc vµ ham häc. V× vËy, «ng ®-îc nhµ Nho Hoµng Xu©n §êng ë lµng Hoµng Trï xin

1. Trong mét bµi viÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, n¨m 1954, Ngêi ghi tªn cßn nhá cña m×nh lµ NguyÔn Sinh C«n (B¶n chôp bót tÝch, lu Kho T liÖu B¶o tµng Hå ChÝ Minh).

9

hä NguyÔn Sinh ®em vÒ nu«i. Lµ ngêi ham häc vµ th«ng minh, l¹i ®îc nhµ Nho Hoµng Xu©n §êng hÕt lßng ch¨m sãc, d¹y dç, «ng thi ®ç Phã b¶ng vµ sèng b»ng nghÒ d¹y häc. §èi víi çc con, «ng S¾c gi¸o dôc ý thøc lao ®éng vµ häc tËp ®Ó hiÓu ®¹o lý lµm ngêi. Khi cßn trÎ, nh nhiÒu ngêi cã chÝ ®-¬ng thêi, «ng dïi mµi kinh sö, quyÕt chÝ ®i thi. Nhng cµng häc, cµng hiÓu ®êi, «ng nhËn thÊy: “Quan trêng thÞ n« lÖ trung chi n« lÖ, hùu n« lÖ”, nghÜa lµ “Quan trêng lµ n« lÖ trong nh÷ng ngêi n« lÖ, l¹i cµng n« lÖ h¬n”. Do ®ã, sau khi ®ç Phã b¶ng, ®îc trao mét chøc quan nhá, nhng vèn cã tinh thÇn yªu níc, kh¼ng kh¸i, «ng thêng chèng ®èi l¹i bän quan trªn vµ thùc d©n Ph¸p. V× vËy, sau mét thêi gian lµm quan, «ng bÞ chóng çch chøc vµ th¶i håi. ¤ng vµo Nam Bé lµm thÇy thuèc, sèng cuéc ®êi thanh b¹ch cho ®Õn lóc qua ®êi.

MÑ cña Ngêi lµ Hoµng ThÞ Loan, sinh n¨m 1868, mÊt n¨m 1901, lµ mét phô n÷ cÇn mÉn, ®¶m ®ang, ®«n hËu, sèng b»ng nghÒ lµm ruéng vµ dÖt v¶i, hÕt lßng th¬ng yªu vµ ch¨m lo cho chång con.

ChÞ cña Ngêi lµ NguyÔn ThÞ Thanh, cßn cã tªn lµ NguyÔn ThÞ B¹ch Liªn, sinh n¨m 1884, mÊt n¨m 1954. Anh cña Ngêi lµ NguyÔn Sinh Khiªm, cßn cã tªn lµ NguyÔn TÊt §¹t, sinh n¨m 1888, mÊt n¨m 1950. Em cña Ngêi lµ bÐ Xin, sinh n¨m 1900, v× èm yÕu nªn sím qua ®êi. Çc anh chÞ cña Ngêi lín

10

lªn ®Òu chÞu ¶nh hëng cña «ng bµ, cha mÑ, ch¨m lµm viÖc vµ rÊt th¬ng ngêi, ®Òu lµ nh÷ng ngêi yªu níc, ®· tham gia phong trµo yªu níc vµ bÞ thùc d©n Ph¸p vµ triÒu ®×nh phong kiÕn b¾t bí tï ®µy.

Tõ lóc ra ®êi ®Õn tuæi lªn 5, NguyÔn Sinh Cung sèng ë quª nhµ trong sù ch¨m sãc ®Çy t×nh th¬ng yªu cña «ng bµ ngo¹i vµ cha mÑ, lín lªn trong truyÒn thèng tèt ®Ñp cña quª h¬ng, hiÕu häc, cÇn cï trong lao ®éng, t×nh nghÜa trong cuéc sèng vµ bÊt khuÊt tríc kÎ thï. NguyÔn Sinh Cung ham hiÓu biÕt, thÝch nghe chuyÖn vµ hay hái nh÷ng ®iÒu míi l¹, tõ çc hiÖn tîng thiªn nhiªn ®Õn nh÷ng chuyÖn cæ tÝch mµ bµ ngo¹i vµ mÑ thêng kÓ.

N¨m 1895, NguyÔn Sinh Cung cïng víi gia ®×nh chuyÓn vµo HuÕ lÇn thø nhÊt, khi «ng NguyÔn Sinh S¾c vµo Kinh thi héi. Tõ cuèi n¨m 1895 ®Õn ®Çu n¨m 1901, NguyÔn Sinh Cung sèng cïng cha mÑ t¹i HuÕ, ë nhê nhµ mét ngêi quen ë trong thµnh néi (nay lµ sè nhµ 112, ®êng Mai Thóc Loan). §ã lµ nh÷ng n¨m th¸ng gia ®×nh «ng S¾c sèng trong c¶nh gieo neo, thiÕu thèn. Bµ Hoµng ThÞ Loan lµm nghÒ dÖt v¶i, cßn «ng S¾c ngoµi thêi gian häc, ph¶i ®i chÐp ch÷ thuª ®Ó kiÕm sèng, ®Ó häc vµ dù thi.

N¨m 1898, «ng NguyÔn Sinh S¾c dù thi héi lÇn thø hai nhng vÉn kh«ng ®ç. Cuéc sèng gia ®×nh cµng thªm chËt vËt khã kh¨n. GÇn cuèi n¨m 1898,

11

theo lêi mêi cña «ng NguyÔn SÜ §é, «ng NguyÔn Sinh S¾c vÒ d¹y häc cho mét sè häc sinh ë lµng D-¬ng Nç, t¹i ng«i nhµ cña «ng NguyÔn SÜ KhuyÕn (em trai «ng NguyÔn SÜ §é), x· Phó D¬ng, huyÖn Phó Vang, tØnh Thõa Thiªn, çch thµnh phè HuÕ 6 km. NguyÔn Sinh Cung cïng anh theo cha vÒ ®©y vµ b¾t ®Çu häc ch÷ H¸n t¹i líp häc cña cha.

Cuèi n¨m 1900, «ng NguyÔn Sinh S¾c ®îc cö ®i coi thi ë trêng thi h¬ng Thanh Ho¸. ¤ng ®a NguyÔn Sinh Khiªm ®i cïng, cßn NguyÔn Sinh Cung th× vÒ sèng víi mÑ trong néi thµnh HuÕ. Bµ Loan sinh bÐ Xin trong hoµn c¶nh khã kh¨n tóng thiÕu nªn l©m bÖnh vµ qua ®êi. Ch¼ng bao l©u sau, bÐ Xin qu¸ yÕu còng theo mÑ. Míi 11 tuæi NguyÔn Sinh Cung ®· chÞu nçi ®au mÊt mÑ vµ em.

H¬n 5 n¨m sèng ë kinh thµnh HuÕ, NguyÔn Sinh Cung thÊy ®îc nhiÒu ®iÒu míi l¹. So víi quª h-¬ng xø NghÖ, HuÕ cã nhiÒu nhµ cöa to ®Ñp, nhiÒu cung ®iÖn uy nghiªm. NguyÔn Sinh Cung còng thÊy ë HuÕ cã nhiÒu líp ngêi, nh÷ng ngêi Ph¸p thèng trÞ nghªnh ngang, h¸ch dÞch vµ tµn ¸c; nh÷ng «ng quan Nam triÒu bÖ vÖ trong nh÷ng chiÕc ¸o gÊm, hµi nhung, mò çnh chuån, nhng khóm nóm rôt rÌ; cßn phÇn ®«ng ngêi lao ®éng th× chÞu chung sè phËn ®au khæ vµ tñi nhôc. §ã lµ nh÷ng ngêi n«ng d©n r¸ch ríi mµ ngêi Ph¸p gäi lµ bän nhµ quª, nh÷ng phu khu©n v¸c, nh÷ng ng-

12

êi cu ly kÐo xe tay, nh÷ng trÎ em nghÌo khæ, lang thang trªn ®êng phè... Nh÷ng h×nh ¶nh ®ã ®· in s©u vµo ký øc cña NguyÔn Sinh Cung.

§îc tin vî qua ®êi, «ng NguyÔn Sinh S¾c véi trë l¹i HuÕ, ®a con vÒ quª. Sau khi thu xÕp cuéc sèng cho çc con, ®îc sù ®éng viªn cña bµ con trong hä ngoµi lµng, «ng NguyÔn Sinh S¾c l¹i vµo HuÕ dù kú thi héi n¨m T©n Söu. LÇn nµy ®i thi «ng mang tªn míi lµ NguyÔn Sinh Huy.

Th¸ng 5-1901, «ng NguyÔn Sinh Huy ®Ëu Phã b¶ng khoa thi héi T©n Söu. Kho¶ng th¸ng 9-1901, NguyÔn Sinh Cung cïng gia ®×nh chuyÓn vÒ sèng ë quª néi. ¤ng NguyÔn Sinh Huy lµm lÔ vµo lµng cho hai con trai víi tªn míi lµ NguyÔn TÊt §¹t (Sinh Khiªm) vµ NguyÔn TÊt Thµnh (Sinh Cung).

T¹i quª nhµ, NguyÔn TÊt Thµnh ®îc göi ®Õn häc ch÷ H¸n víi çc thÇy gi¸o Hoµng Phan Quúnh, V¬ng Thóc Quý vµ sau lµ thÇy TrÇn Th©n. Çc thÇy ®Òu lµ nh÷ng ngêi yªu níc. NguyÔn TÊt Thµnh ®îc nghe nhiÒu chuyÖn qua çc buæi bµn luËn thêi cuéc gi÷a çc thÇy víi çc sÜ phu yªu níc. NguyÔn TÊt Thµnh dÇn dÇn hiÓu ®îc thêi cuéc vµ sù day døt cña çc bËc cha chó tríc c¶nh níc mÊt, nhµ tan. Trong nh÷ng ngêi mµ «ng S¾c thêng gÆp gì cã «ng Phan Béi Ch©u. Gièng nh nhiÒu nhµ Nho yªu níc lóc bÊy giê, Phan Béi Ch©u còng day døt tríc hiÖn t×nh ®Êt níc vµ sè phËn cña d©n téc. Con ngêi nhiÖt huyÕt Êy trong lóc rîu say

13

vÉn thêng ng©m hai c©u th¬ cña Viªn Mai:“Mçi ph¹n bÊt vong duy tróc b¹ch,LËp th©n tèi h¹ thÞ v¨n ch¬ng”.

NghÜa lµ: “Mçi b÷a (¨n) kh«ng quªn ghi sö s¸ch,LËp th©n hÌn nhÊt Êy (lµ) v¨n ch¬ng”.

C©u th¬ ®· t¸c ®éng nhiÒu ®Õn NguyÔn TÊt Thµnh vµ gãp phÇn ®Þnh híng cho ngêi thiÕu niªn sím cã hoµi b·o lín.

Lín dÇn lªn, cµng ®i vµo cuéc sèng cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, NguyÔn TÊt Thµnh cµng thÊm thÝa th©n phËn cïng khæ cña ngêi d©n mÊt níc. §ã lµ n¹n thuÕ kho¸ nÆng nÒ cïng víi viÖc nh©n d©n bÞ b¾t lµm phu x©y dùng ®êng trong tØnh, lµm ®êng tõ Cöa Rµo, ®i Xiªng Kho¶ng (Lµo) n¬i rõng thiªng níc ®éc. Nh÷ng cuéc ra ®i kh«ng cã ngµy vÒ, nh©n d©n lÇm than, ai o¸n.

Mïa xu©n n¨m 1903, NguyÔn TÊt Thµnh theo cha ®Õn x· Vâ LiÖt, huyÖn Thanh Ch¬ng, tØnh NghÖ An vµ tiÕp tôc häc ch÷ H¸n. T¹i ®©y NguyÔn TÊt Thµnh l¹i cã dÞp nghe chuyÖn thêi cuéc cña çc sÜ phu ®Õn ®µm ®¹o víi cha m×nh.

Cuèi n¨m 1904, NguyÔn TÊt Thµnh theo cha sang lµng Du §ång, huyÖn §øc Thä, tØnh Hµ TÜnh, khi «ng S¾c ®Õn ®©y d¹y häc. Ngoµi thêi gian häc tËp, NguyÔn TÊt Thµnh thêng theo cha ®Õn çc vïng trong tØnh nh lµng §«ng Th¸i, quª h¬ng cña Phan §×nh Phïng, th¨m çc di tÝch thµnh Lôc

14

niªn, miÕu thê La S¬n phu tö NguyÔn ThiÕp, v.v.. Th¸ng 7-1905, NguyÔn TÊt Thµnh theo cha

®Õn huyÖn KiÕn X¬ng, Th¸i B×nh, trong dÞp «ng NguyÔn Sinh S¾c ®i gÆp çc sÜ phu ë vïng ®ã.

Kho¶ng th¸ng 9- 1905, NguyÔn TÊt Thµnh vµ NguyÔn TÊt §¹t ®îc «ng NguyÔn Sinh Huy xin cho theo häc líp dù bÞ (prÐparatoire) Trêng tiÓu häc Ph¸p - b¶n xø ë thµnh phè Vinh. ChÝnh t¹i ng«i tr-êng nµy, NguyÔn TÊt Thµnh lÇn ®Çu tiªn ®îc tiÕp xóc víi khÈu hiÖu Tù do - B×nh ®¼ng - B¸c ¸i.

Nh÷ng chuyÕn ®i nµy gióp NguyÔn TÊt Thµnh më réng thªm tÇm nh×n vµ tÇm suy nghÜ. Anh nhËn thÊy ë ®©u ngêi d©n còng lam lò ®ãi khæ, nªn dêng nh trong hä ®ang ©m Ø nh÷ng ®èm löa muèn thiªu ch¸y bän ¸p bøc bãc lét thùc d©n phong kiÕn. Tríc c¶nh thèng khæ cña nh©n d©n, anh ®· sím “cã chÝ ®uæi thùc d©n Ph¸p gi¶i phãng ®ång bµo”.

Sau nhiÒu n¨m lÇn l÷a viÖc ®i lµm quan, cuèi th¸ng 5-1906, «ng NguyÔn Sinh Huy vµo kinh ®« nhËm chøc. NguyÔn TÊt Thµnh vµ anh trai cïng ®i theo cha. Vµo HuÕ, NguyÔn TÊt Thµnh cïng víi anh trai ®îc cha cho ®i häc Trêng tiÓu häc Ph¸p - ViÖt tØnh Thõa Thiªn, líp dù bÞ (cours prÐparatoire, th¸ng 9-1906); líp s¬ ®¼ng (cours ÐlÐmentaire, th¸ng 9-1907).

ë HuÕ, lÇn nµy x¶y ra mét sù kiÖn ®¸ng ghi nhí trong cuéc ®êi cña NguyÔn TÊt Thµnh. Th¸ng

15

4-1908, anh tham gia cuéc biÓu t×nh chèng thuÕ cña n«ng d©n tØnh Thõa Thiªn, khëi ®Çu cho cuéc tranh ®Êu suèt ®êi Ngêi v× quyÒn lîi cña nh©n d©n lao ®éng. V× nh÷ng ho¹t ®éng yªu n-íc, tham gia cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n, NguyÔn TÊt Thµnh bÞ thùc d©n Ph¸p ®Ó ý theo dâi. ¤ng NguyÔn Sinh Huy còng bÞ chóng khiÓn tr¸ch v× ®· ®Ó cho con trai cã nh÷ng ho¹t ®éng bµi Ph¸p.

Tuy nhiªn, th¸ng 8-1908, NguyÔn TÊt Thµnh, víi tªn gäi NguyÔn Sinh C«n, vÉn ®îc «ng HiÖu trëng Quèc häc Sukª (Chouquet) tiÕp nhËn vµo häc t¹i tr-êng. Th¸ng 9-1908, NguyÔn TÊt Thµnh vµo líp trung ®¼ng (líp nh×) (cours moyen) t¹i Trêng Quèc häc HuÕ.

Trong thêi gian häc t¹i Trêng Quèc häc HuÕ, NguyÔn TÊt Thµnh ®îc tiÕp xóc nhiÒu víi s¸ch b¸o Ph¸p. Çc thÇy gi¸o cña Trêng Quèc häc HuÕ cã ngêi Ph¸p vµ c¶ ngêi ViÖt Nam, còng cã nh÷ng ng-êi yªu níc nh thÇy Hoµng Th«ng, thÇy Lª V¨n MiÕn. ChÝnh nhê ¶nh hëng cña çc thÇy gi¸o yªu níc vµ s¸ch b¸o tiÕn bé mµ anh ®îc tiÕp xóc, ý muèn ®i sang ph¬ng T©y t×m hiÓu t×nh h×nh çc níc vµ häc hái nh÷ng thµnh tùu cña v¨n minh nh©n lo¹i tõng bíc lín dÇn trong t©m trÝ cña NguyÔn TÊt Thµnh. Cïng thêi gian ®ã, NguyÔn TÊt Thµnh cßn ®îc nghe kÓ vÒ nh÷ng hµnh ®éng cña nh÷ng «ng vua yªu níc nh Thµnh Th¸i, Duy T©n vµ nh÷ng

16

bµn luËn vÒ con ®êng cøu níc trong çc sÜ phu yªu níc.

Kho¶ng th¸ng 6-1909, NguyÔn TÊt Thµnh rêi Trêng Quèc häc HuÕ theo cha vµo B×nh §Þnh, khi «ng ®îc bæ nhiÖm chøc Tri huyÖn B×nh Khª. Trong thêi gian ë B×nh Khª, NguyÔn TÊt Thµnh th-êng ®îc cha dÉn ®i th¨m çc sÜ phu trong vïng vµ th¨m di tÝch lÞch sö vïng T©y S¬n.

Cuèi n¨m 1909, NguyÔn TÊt Thµnh ®îc cha göi häc tiÕp ch¬ng tr×nh líp cao ®¼ng (líp nhÊt - cours supÐrieur), t¹i Trêng tiÓu häc Ph¸p - ViÖt Quy Nh¬n. ¤ng NguyÔn Sinh S¾c hiÓu kh¶ n¨ng vµ chÝ híng ngêi con trai thø cña m×nh nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho anh ®îc tiÕp tôc häc lªn.

Th¸ng 6-1910, NguyÔn TÊt Thµnh hoµn thµnh ch¬ng tr×nh tiÓu häc. Sau khi nghe tin cha bÞ çch chøc Tri huyÖn B×nh Khª, bÞ triÖu håi vÒ Kinh, anh kh«ng theo cha trë vÒ HuÕ mµ quyÕt ®Þnh ®i tiÕp xuèng phÝa Nam. Trªn ®êng tõ Quy Nh¬n vµo Sµi Gßn, NguyÔn TÊt Thµnh dõng ch©n ë Phan ThiÕt. ë ®©y anh xin vµo lµm trî gi¸o (moniteur), ®îc giao dËy mét sè m«n, ®ång thêi phô tr¸ch çc ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ cña Trêng Dôc Thanh, mét trêng t thôc do çc «ng NguyÔn Träng Léi vµ NguyÔn Quý Anh (con trai cô NguyÔn Th«ng, mét nh©n sÜ yªu níc) thµnh lËp n¨m 1907. Ngoµi giê lªn líp, NguyÔn TÊt Thµnh t×m nh÷ng cuèn s¸ch quý trong tñ s¸ch cña cô

17

NguyÔn Th«ng ®Ó ®äc. LÇn ®Çu tiªn anh ®îc tiÕp cËn víi nh÷ng t tëng tiÕn bé cña çc nhµ khai s¸ng Ph¸p nh Rótx« (Rousseau), V«nte (Voltair), M«ngtÐtxki¬ (Montesquieu). Sù tiÕp cËn víi nh÷ng t tëng míi ®ã cµng th«i thóc anh t×m ®êng ®i ra níc ngoµi.

Th¸ng 2-1911, NguyÔn TÊt Thµnh rêi Phan ThiÕt vµo Sµi Gßn. Anh ë t¹m t¹i trô së çc chi nh¸nh cña Liªn Thµnh c«ng ty ®Æt t¹i Sµi Gßn, nhnhµ sè 3, ®êng Tæng ®èc Ph¬ng (nay lµ sè 5, ®-êng Ch©u V¨n Liªm); nhµ sè 128, Kh¸nh Héi. ë Sµi Gßn mét thêi gian ng¾n, anh thêng ®i vµo çc xãm thî nghÌo, lµm quen víi nh÷ng thanh niªn cïng løa tuæi. ë ®©u anh còng thÊy nh©n d©n lao ®éng bÞ ®äa ®µy, khæ nhôc. NguyÔn TÊt Thµnh còng hay ®Õn nh÷ng cöa hµng ë gÇn c¶ng Sµi Gßn, n¬i chuyªn nhËn giÆt lµ quÇn ¸o cho çc thñy thñ trªn tµu Ph¸p, ®Ó t×m çch xin viÖc lµm trªn tµu, thùc hiÖn íc m¬ cã nh÷ng chuyÕn ®i xa.

NguyÔn Sinh Cung - NguyÔn TÊt Thµnh sinh ra vµ lín lªn khi níc ta bÞ thùc d©n Ph¸p x©m l¨ng vµ ®· trë thµnh mét níc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn. Nh©n d©n bÞ n« lÖ, ®ãi khæ, lÇm than. Quª h-¬ng cã truyÒn thèng ®Êu tranh anh dòng, chèng giÆc ngo¹i x©m. Thêi gian 10 n¨m sèng ë Kinh ®« HuÕ - trung t©m v¨n hãa, chÝnh trÞ cña ®Êt níc, tiÕp xóc víi nÒn v¨n hãa míi, víi phong trµo Duy T©n, ®· cho NguyÔn TÊt Thµnh nhiÒu hiÓu biÕt

18

míi. Nh×n l¹i çc phong trµo yªu níc nh phong trµo CÇn V¬ng, mµ tiªu biÓu lµ cuéc khëi nghÜa H¬ng Khª do cô Phan §×nh Phïng l·nh ®¹o; Phong trµo §«ng Du cña cô Phan Béi Ch©u; Phong trµo §«ng Kinh nghÜa thôc; cuéc khëi nghÜa Yªn ThÕ do cô Hoµng Hoa Th¸m l·nh ®¹o; cuéc vËn ®éng c¶i çch cña cô Phan Ch©u Trinh vµ phong trµo chèng thuÕ cña n«ng d©n Trung Kú, Anh rÊt kh©m phôc vµ coi träng çc bËc tiÒn bèi, nhng NguyÔn TÊt Thµnh kh«ng ®i theo con ®êng ®ã. Thùc tiÔn thÊt b¹i cña çc phong trµo yªu níc ®Çu thÕ kû XX ®· ®Æt ra nhiÒu c©u hái vµ t¸c ®éng ®Õn chÝ h-íng cña NguyÔn TÊt Thµnh, ®Ó råi anh cã mét quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c vµ t¸o b¹o lµ xuÊt d¬ng t×m ®êng cøu níc.

19

Ch¬ng II

T×m ®êng cøu níc (1911-1920)

Ngµy 3-6-1911, NguyÔn TÊt Thµnh lÊy tªn lµ V¨n Ba xin lµm phô bÕp trªn tµu §« ®èc Latóts¬ T¬rªvin (Amiral Latouche TrÐville), mét tµu lín võa chë hµng võa chë kh¸ch cña h·ng N¨m Sao ®ang chuÈn bÞ rêi c¶ng Sµi Gßn ®i M¸cx©y (Marseille), Ph¸p.

Ngµy 5-6-1911, trªn con tµu §« ®èc Latóts¬ T¬rªvin, tõ bÕn c¶ng Nhµ Rång, thµnh phè Sµi Gßn (nay lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh), NguyÔn TÊt Thµnh rêi Tæ quèc ra ®i t×m ®êng cøu níc.

VÒ môc ®Ých ra ®i cña m×nh, n¨m 1923 Ngêi ®· tr¶ lêi mét nhµ b¸o Nga r»ng:

“Khi t«i ®é mêi ba tuæi, lÇn ®Çu tiªn t«i ®-îc nghe ba ch÷ Ph¸p Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i... T«i rÊt muèn lµm quen víi nÒn v¨n minh Ph¸p, muèn t×m xem nh÷ng g× Èn giÊu ®»ng sau nh÷ng ch÷ Êy”1. Mét lÇn

1. B¸o Ogoniok, sè 39, ngµy 23-12-1923.

20

kh¸c tr¶ lêi mét nhµ v¨n Mü, Ngêi nãi: “Nh©n d©n ViÖt Nam trong ®ã cã «ng cô th©n sinh ra t«i, lóc nµy thêng tù hái nhau ai sÏ lµ ngêi gióp m×nh tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña Ph¸p. Ngêi nµy nghÜ lµ Anh, cã ngêi l¹i cho lµ Mü. T«i thÊy ph¶i ®i ra níc ngoµi xem cho râ. Sau khi xem xÐt hä lµm ¨n ra sao, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bµo t«i”1.

Theo hµnh tr×nh cña tµu, NguyÔn TÊt Thµnh ®· dõng ch©n ë c¶ng M¸cx©y, c¶ng L¬ Hav¬r¬ (Le Havre) cña Ph¸p. Nh÷ng ngµy ®Çu tiªn trªn ®Êt Ph¸p, ®îc chøng kiÕn ë Ph¸p còng cã nh÷ng ngêi nghÌo nh ë ViÖt Nam, anh nhËn thÊy cã nh÷ng ngêi Ph¸p trªn ®Êt Ph¸p tèt vµ lÞch sù h¬n nh÷ng tªn thùc d©n Ph¸p ë §«ng D¬ng.

Kh«ng dõng l¹i ë Ph¸p, n¨m 1912, NguyÔn TÊt Thµnh lµm thuª cho mét chiÕc tµu cña h·ng S¸cgi¬ Rªuyni ®i vßng quanh ch©u Phi, ®· cã dÞp dõng l¹i ë nh÷ng bÕn c¶ng cña mét sè níc nh T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, Angiªri, Tuynidi, C«ngg«, §ah«m©y, Xªnªgan, Rªuyni«ng… §Õn ®©u anh còng thÊy c¶nh khæ cùc cña ngêi lao ®éng díi sù ¸p bøc bãc lét d· man, v« nh©n ®¹o cña bän thèng trÞ. Mét trong nh÷ng c¶nh Êy anh ®· tr«ng thÊy ë §aca (Dacar): “§Õn §aca, bÓ næi sãng rÊt d÷. Tµu kh«ng thÓ vµo bê. Còng kh«ng thÓ th¶ can«

1. B¸o Nh©n d©n, ngµy 18-5-1965.

21

xuèng v× sãng rÊt to. §Ó liªn l¹c víi tµu, bän Ph¸p trªn bê b¾t nh÷ng ngêi da ®en ph¶i b¬i ra chiÕc tµu. Mét, hai, ba, bèn ngêi da ®en nh¶y xuèng níc. Ngêi nµy ®Õn ngêi kia, hä bÞ sãng bÓ cuèn ®i”1. C¶nh tîng ®ã lµm cho NguyÔn TÊt Thµnh rÊt ®au xãt. Anh liªn tëng mét çch tù nhiªn ®Õn sè phËn cña ngêi d©n ViÖt Nam, ®ång bµo khèn khæ cña anh. Hä còng lµ n¹n nh©n cña sù hung ¸c, v« nh©n ®¹o cña bän thùc d©n. Nh÷ng sù viÖc nh vËy diÔn ra kh¾p n¬i trªn ®êng anh ®i qua, t¹o nªn ë anh mèi ®ång c¶m s©u s¾c víi sè phËn chung cña nh©n d©n çc níc thuéc ®Þa.

NguyÔn TÊt Thµnh theo con tµu tiÕp tôc ®i qua M¸ctinÝch (Martinique) (Trung Mü), Urugoay vµ ¸chentina (Nam Mü) vµ dõng l¹i ë níc Mü cuèi n¨m 1912. T¹i ®©y, anh cã dÞp t×m hiÓu cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña nh©n d©n Mü víi b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp næi tiÕng trong lÞch sö. Anh võa ®i lµm thuª ®Ó kiÕm sèng võa t×m hiÓu ®êi sèng cña nh÷ng ngêi lao ®éng Mü. Anh ®· ®Õn th¨m quËn Bróclin (Brooklin) cña thµnh phè Niu Oãc (New York). Anh ®i xe ®iÖn ngÇm ®Õn khu H¸clem (Harlem) ®Ó t×m hiÓu ®êi sèng vµ cuéc ®Êu tranh chèng ph©n biÖt chñng téc cña nh÷ng ngêi da ®en.

1. TrÇn D©n Tiªn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ ®êi ho¹t ®éng cña Hå Chñ tÞch, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1975, tr.23.

22

Víi môc ®Ých ra ®i ®Ó t×m hiÓu, do vËy, trong thêi gian tµu dì hµng vµ lÊy hµng, NguyÔn TÊt Thµnh ®· tranh thñ lóc rçi r·i ®i xem xÐt nhiÒu n¬i, tõ nh÷ng khu phè hoa lÖ næi tiÕng thÕ giíi víi nh÷ng ng«i nhµ cao chäc trêi ë Niu Oãc ®Õn nh÷ng ng«i nhµ æ chuét ë khu H¸clem.

Dõng ch©n ë níc Mü kh«ng l©u nhng NguyÔn TÊt Thµnh ®· sím nhËn ra bé mÆt thËt cña ®Õ quèc Hoa Kú. §»ng sau khÈu hiÖu "céng hßa d©n chñ" cña giai cÊp t s¶n Mü lµ nh÷ng thñ ®o¹n bãc lét nh©n d©n lao ®éng rÊt tµn b¹o. Anh c¶m th«ng s©u s¾c víi ®êi sèng cña ngêi d©n lao ®éng da ®en vµ rÊt c¨m giËn bän ph©n biÖt chñng téc, hµnh h×nh ngêi da ®en mét çch man rî, mµ sau nµy anh ®· viÕt l¹i trong bµi b¸o Hµnh h×nh kiÓu Lins¬.

Kho¶ng ®Çu n¨m 1913, NguyÔn TÊt Thµnh theo tµu rêi Mü trë vÒ L¬ Hav¬r¬, sau ®ã sang Anh. §Õn níc Anh, ®Ó kiÕm tiÒn sinh sèng, anh nhËn cµo tuyÕt cho mét trêng häc, råi lµm thî ®èt lß. C«ng viÖc hÕt søc nÆng nhäc, nhng sau mçi ngµy anh ®Òu tranh thñ thêi gian häc tiÕng Anh.

Tõ níc Anh, NguyÔn TÊt Thµnh göi th liªn hÖ víi cô Phan Ch©u Trinh, lóc nµy ®ang ë Ph¸p, th«ng b¸o t×nh h×nh sinh ho¹t, häc tËp cña m×nh, hái th¨m t×nh h×nh ngêi th©n cña cô Phan. Trong th NguyÔn TÊt Thµnh còng bµy tá vµ th¨m dß ý kiÕn cña cô Phan vÒ t×nh h×nh thêi cuéc.

23

Cuèi n¨m 1913, sau hai tuÇn nghØ viÖc v× bÞ c¶m, NguyÔn TÊt Thµnh ®Õn lµm thuª ë kh¸ch s¹n §rayt¬n C¬íc, ®¹i lé §rayt¬n, khu OÐt Ilinh (Drayton Court, Drayton Av., West Ealing), phÝa t©y Lu©n §«n.

Mét thêi gian sau, NguyÔn TÊt Thµnh l¹i chuyÓn sang lµm phô bÕp ë kh¸ch s¹n Çcl¬t¬n (Carlton), phè H©y MakÐt, mét kh¸ch s¹n sang næi tiÕng ë Lu©n §«n. NguyÔn TÊt Thµnh lµm viÖc díi sù ®iÒu khiÓn cña vua bÕp Ðtcèpphie (Escophier), mét ngêi Ph¸p cã t tëng tiÕn bé. NguyÔn TÊt Thµnh ®îc giao nhiÖm vô thu dän vµ röa b¸t, ®Üa, nåi, ch¶o, v.v.. Nh÷ng ngêi giµu cã khi ¨n uèng rÊt l·ng phÝ, bá thõa kh¸ nhiÒu, cã khi c¶ mét phÇn t con gµ. Anh gãi l¹i nh÷ng miÕng ngon ®a cho nhµ bÕp. ¤ng Ðtcèpphie chó ý tíi viÖc lµm ®ã vµ hái anh: “T¹i sao anh kh«ng qu¼ng thøc ¨n thõa vµo thïng nh nh÷ng ngêi kia?

- Kh«ng nªn vøt ®i. ¤ng cã thÓ cho ngêi nghÌo nh÷ng thø Êy.

- ¤ng b¹n trÎ cña t«i ¬i, anh nghe t«i. ¤ng Ðtcèpphie võa nãi võa cêi vµ cã vÎ b»ng lßng. T¹m thêi anh h·y g¸c ý nghÜ çch m¹ng cña anh l¹i mét bªn, vµ t«i sÏ d¹y cho anh çch lµm bÕp, lµm ngon anh sÏ ®îc nhiÒu tiÒn. Anh b»ng lßng chø?”1.

Tõ ®ã, «ng chuyÓn anh vµo chç lµm b¸nh víi 1. TrÇn D©n Tiªn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ ®êi ho¹t

®éng cña Hå Chñ tÞch, S®d, tr.29.

24

møc l¬ng cao h¬n.T¹i Anh, NguyÔn TÊt Thµnh ®· h¨ng h¸i tham

dù nh÷ng cuéc diÔn thuyÕt ngoµi trêi cña nhiÒu nhµ chÝnh trÞ vµ triÕt häc, tham gia Héi nh÷ng ngêi lao ®éng h¶i ngo¹i, ñng hé cuéc ®Êu tranh yªu níc cña nh©n d©n Air¬len. Còng trong thêi gian nµy anh ®îc ®äc mét tê b¸o Anh ®a tin vÒ «ng Terence Mac Swiney, ThÞ trëng thµnh phè (Cork), nhµ ®¹i ¸i quèc Air¬len, ®Êu tranh chèng ®Õ quèc Anh, bÞ b¾t. Trong tï «ng ®· tuyÖt thùc. ¤ng n»m nghiªng mét phÝa, kh«ng ¨n, kh«ng cö ®éng h¬n 40 ngµy vµ hy sinh. Hµng ngµn ngêi Air¬len lu vong nèi nhau thµnh hµng dµi trªn ®-êng phè Lu©n §«n ®a tiÔn «ng Mac Swiney vÒ yªn nghØ t¹i Cork. NguyÔn TÊt Thµnh hÕt søc xóc ®éng vµ c¶m phôc tinh thÇn bÊt khuÊt cña «ng: “Can ®¶m biÕt bao! Dòng c¶m biÕt bao! Mét d©n téc cã nh÷ng ngêi nh «ng Cóc sÏ kh«ng bao giê ®Çu hµng” 1.

Gi÷a lóc cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt diÔn ra ¸c liÖt, t×nh h×nh §«ng D¬ng ®ang cã nh÷ng biÕn ®éng, vµo kho¶ng cuèi n¨m 1917, NguyÔn TÊt Thµnh tõ Anh trë l¹i Ph¸p ®Ó cã ®iÒu kiÖn trùc tiÕp ho¹t ®éng trong phong trµo ViÖt kiÒu vµ phong trµo c«ng nh©n Ph¸p.

Trë l¹i Ph¸p, ®Õn Thñ ®« Pari, lóc ®Çu 1. TrÇn D©n Tiªn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ ®êi ho¹t

®éng cña Hå Chñ tÞch, S®d, tr.29.

25

NguyÔn TÊt Thµnh ë phè Sar«n (Charonne) trong mét thêi gian ng¾n; tõ ngµy 7 ®Õn 11-6-1919 ë nhµ sè 10, phè Xtèckh«m (Stokholm); ngµy 12-6-1919, chuyÓn ®Õn ë nhµ sè 56 phè M¬xiªn l¬ P¬ranhx¬ (Monsieur le Prince); th¸ng 7-1919, ë nhµ sè 6, phè Vila ®ª G«b¬lanh (Villa des Gobelins), quËn 13; ngµy 14-7-1921, chuyÓn ®Õn ë nhµ sè 12, phè Buy«. Trong th¸ng 7-1921, NguyÔn TÊt Thµnh chuyÓn ®Õn nhµ sè 9, ngâ C«ngpoanh (Compoint), quËn 17, mét trong nh÷ng khu lao ®éng nghÌo nhÊt cña Thñ ®« níc Ph¸p. Ngµy 14-3-1923, anh ®Õn ë nhµ sè 3, phè M¸csª ®ª Pat¬ri¸cs¬.

Thêi gian ®Çu khi tíi Pari, cha cã giÊy tê hîp ph¸p, NguyÔn TÊt Thµnh ®îc çc ®ång chÝ trong Ban ®ãn tiÕp nh÷ng ngêi lao ®éng nhËp c cña §¶ng X· héi Ph¸p gióp ®ì. Trong khi chê çc ®ång chÝ t×m cho giÊy tê qu©n dÞch hîp ph¸p, anh ph¶i sèng Èn n¸u, h¹n chÕ ®i l¹i ®Ó tr¸nh sù kiÓm tra cña c¶nh s¸t. Cuéc sèng cña anh lóc ®ã gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Võa ho¹t ®éng chÝnh trÞ, võa ph¶i kiÕm sèng mét çch chËt vËt, khi th× lµm thuª cho mét hiÖu ¶nh, khi th× vÏ thuª cho mét xëng ®å cæ mü nghÖ Trung Hoa, nhng anh vÉn kiªn tr×, h¨ng say häc tËp vµ ho¹t ®éng. Anh thêng xuyªn gÆp gì víi nh÷ng ngêi ViÖt Nam ë Ph¸p, cã t tëng vµ khuynh híng tiÕn bé nh Phan Ch©u Trinh, Phan V¨n Trêng. NguyÔn ¸i Quèc tõng bíc tham gia vµo cuéc

26

®Êu tranh cña phong trµo c«ng nh©n vµ lao ®éng Ph¸p.

Kho¶ng ®Çu n¨m 1919, NguyÔn TÊt Thµnh gia nhËp §¶ng X· héi Ph¸p. Khi ®îc hái v× sao vµo §¶ng, anh tr¶ lêi: V× ®©y lµ tæ chøc duy nhÊt theo ®uæi lý tëng cao quý cña §¹i çch m¹ng Ph¸p: "Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i".

N¨m 1918, ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt kÕt thóc. Ngµy 18-6-1919, ®¹i biÓu çc níc ®Õ quèc tham gia chiÕn tranh häp Héi nghÞ ë VÐcx©y (Versailles) (Ph¸p). Héi nghÞ nµy cßn gäi lµ Héi nghÞ hoµ b×nh Pari, nhng thùc chÊt ®ã lµ n¬i chia phÇn gi÷a çc níc ®Õ quèc th¾ng trËn vµ trót hËu qu¶ chiÕn tranh lªn ®Çu nh©n d©n çc níc thua trËn vµ çc d©n téc bÞ ¸p bøc. V¨n kiÖn chÝnh cña héi nghÞ lµ HiÖp íc VÐcx©y x¸c ®Þnh sù thÊt b¹i cña níc §øc vµ çc níc §ång minh cña §øc, ph©n chia l¹i b¶n ®å thÕ giíi theo híng cã lîi cho çc ®Õ quèc th¾ng trËn, chñ yÕu lµ Mü, Anh, Ph¸p.

Thay mÆt Héi nh÷ng ngêi yªu níc ViÖt Nam t¹i Ph¸p, NguyÔn TÊt Thµnh cïng Phan Ch©u Trinh, Phan V¨n Trêng th¶o ra b¶n Yªu s¸ch cña nh©n d©n An Nam göi tíi Héi nghÞ VÐcx©y. Díi b¶n Yªu s¸ch NguyÔn TÊt Thµnh ký tªn: NguyÔn ¸i Quèc. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn tªn gäi NguyÔn ¸i Quèc xuÊt hiÖn. NguyÔn ¸i Quèc tíi l©u ®µi VÐcx©y göi b¶n Yªu s¸ch cho v¨n phßng Héi nghÞ, sau ®ã lÇn lît göi

27

b¶n Yªu s¸ch ®Õn çc ®oµn ®¹i biÓu çc níc §ång minh dù héi nghÞ. HÇu hÕt çc ®oµn ®¹i biÓu ®Òu cã th tr¶ lêi NguyÔn ¸i Quèc.

B¶n Yªu s¸ch gåm t¸m ®iÓm:1. Tæng ©n x¸ cho tÊt c¶ nh÷ng ngêi b¶n xø

bÞ ¸n tï chÝnh trÞ;2. C¶i çch nÒn ph¸p lý ë §«ng D¬ng b»ng çch

cho ngêi b¶n xø còng ®îc quyÒn hëng nh÷ng ®¶m b¶o vÒ mÆt ph¸p luËt nh ngêi ¢u ch©u; xo¸ bá hoµn toµn çc toµ ¸n ®Æc biÖt dïng lµm c«ng cô ®Ó khñng bè vµ ¸p bøc bé phËn trung thùc nhÊt trong nh©n d©n An Nam;

3. Tù do b¸o chÝ vµ tù do ng«n luËn;4. Tù do lËp héi vµ héi häp;5. Tù do c tró ë níc ngoµi vµ tù do xuÊt d¬ng;6. Tù do häc tËp, thµnh lËp çc trêng kü thuËt

vµ chuyªn nghiÖp ë tÊt c¶ çc tØnh cho ngêi b¶n xø;

7. Thay chÕ ®é ra çc s¾c lÖnh b»ng chÕ ®é ra çc ®¹o luËt;

8. §oµn ®¹i biÓu thêng trùc cña ngêi b¶n xø, do ngêi b¶n xø bÇu ra, t¹i NghÞ viÖn Ph¸p ®Ó gióp cho NghÞ viÖn biÕt ®îc nh÷ng nguyÖn väng cña ngêi b¶n xø1.

NguyÔn ¸i Quèc cßn tù tay viÕt Yªu s¸ch b»ng hai thø tiÕng: mét b¶n b»ng ch÷ quèc ng÷ theo

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø hai, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.1, tr.435-436.

28

thÓ v¨n vÇn, nhan ®Ò ViÖt Nam yªu cÇu ca vµ mét b¶n ch÷ H¸n nhan ®Ò An Nam nh©n d©n thØnh nguyÖn th. Anh ®Õn Nhµ in S¸cp¨ngchiª, sè 70 phè G«b¬lanh, bá tiÒn tói cña m×nh thuª in 6.000 b¶n Yªu s¸ch cña nh©n d©n An Nam ®Ó ph©n ph¸t trong çc cuéc héi häp, mÝttinh, ph¸t ®i nhiÒu n¬i vµ bÝ mËt göi vÒ ViÖt Nam.

Thùc d©n Ph¸p b¾t ®Çu chó ý tíi ngêi cã tªn NguyÔn ¸i Quèc. Trong mét lÇn ®Õn theo dâi buæi nãi chuyÖn ë Héi trêng Hooctiquynt¬ t¹i Pari, viªn mËt th¸m Ph¸p P«n ¸cnu (Paul Arnoux) chuyªn theo dâi ngêi ViÖt Nam sèng ë Pari, tËn m¾t chøng kiÕn NguyÔn ¸i Quèc ®ang ph©n ph¸t truyÒn ®¬n in b¶n Yªu s¸ch cho nh÷ng ngêi cã mÆt, ®· ph¶i thèt lªn dù c¶m: “Con ngêi thanh niªn m¶nh kh¶nh vµ ®Çy søc sèng nµy cã thÓ lµ ngêi sÏ ®Æt ch÷ thËp ço chung lªn nÒn thèng trÞ cña chóng ta ë §«ng D¬ng”1.

B¶n Yªu s¸ch ph¶n ¸nh nguyÖn väng cña nh©n d©n ViÖt Nam kh«ng ®îc héi nghÞ xem xÐt. §èi víi d luËn Ph¸p, Yªu s¸ch còng kh«ng cã tiÕng vang nh mong muèn, nhng l¹i t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ngêi ViÖt Nam trong níc vµ níc ngoµi. Mét ngêi ViÖt Nam víi tªn gäi NguyÔn ¸i Quèc ®· dòng c¶m ®a vÊn ®Ò chÝnh trÞ cña ViÖt Nam ra quèc tÕ, ®ßi cho ViÖt Nam cã nh÷ng quyÒn c¬ b¶n chÝnh

1. Hång Hµ: Thêi thanh niªn cña B¸c Hå, Nxb. Thanh niªn, Hµ Néi, 1976, tr.81.

29

®¸ng, thiÕt thùc. §©y lµ dÊu hiÖu míi cña cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ViÖt Nam trªn ®êng ®i tíi ®éc lËp d©n téc. Qua viÖc b¶n Yªu s¸ch kh«ng ®îc chÊp nhËn, NguyÔn ¸i Quèc nhËn thÊy, nh sau nµy Ngêi ®· viÕt:

"Chñ nghÜa Uynx¬n chØ lµ mét trß bÞp bîm lín"1 vµ "Muèn ®îc gi¶i phãng, çc d©n téc chØ cã thÓ tr«ng cËy vµo m×nh, tr«ng cËy vµo lùc lîng cña b¶n th©n m×nh"2.

Tõ yªu cÇu thùc tiÔn ®Êu tranh, NguyÔn ¸i Quèc thÊy cÇn ph¶i häc viÕt b¸o ®Ó tè ço téi ¸c cña thùc d©n Ph¸p. Phong trµo c«ng nh©n vµ chñ nghÜa x· héi ë Ph¸p ®· ®a anh ®Õn víi ho¹t ®éng b¸o chÝ. Trong hai n¨m 1919-1920, NguyÔn ¸i Quèc ®· viÕt 5 bµi b¸o. Bµi ®Çu tiªn lµ VÊn ®Ò b¶n xø 3, ®¨ng trªn b¸o Nh©n ®¹o (L' HumanitÐ), ngµy 2-8-1919.

Bµi b¸o nh¾c l¹i nh÷ng néi dung chÝnh b¶n Yªu s¸ch cña nh©n d©n An Nam göi Héi nghÞ VÐcx©y, th¸ng 6-1919, kh¼ng ®Þnh nguyÖn väng ®ã cña nh©n d©n ViÖt Nam lµ chÝnh ®¸ng; ®ång thêi tè ço, lªn ¸n nh÷ng chÝnh s¸ch cai trÞ cïng çc thñ ®o¹n ®µn ¸p, cíp bãc cña thùc d©n

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 416.2. TrÇn D©n Tiªn: Nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ ®êi ho¹t

®éng cña Hå Chñ tÞch, S®d, tr. 33.3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 6-10.

30

Ph¸p ë §«ng D¬ng vµ tin tëng r»ng nh©n d©n tiÕn bé Ph¸p sÏ ®ång t×nh, ñng hé cuéc ®Êu tranh v× tù do vµ c«ng lý cña nh©n d©n ViÖt Nam.

B¸o D©n chóng (Le Populaire) ®¨ng bµi §«ng D-¬ng vµ TriÒu Tiªn1 cña NguyÔn ¸i Quèc. Bµi b¸o nh¾c ®Õn s¾c lÖnh cña Thiªn Hoµng c«ng bè t¹i T«ky« ngµy 19-8-1919 víi néi dung ®Þnh râ quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a ngêi b¶n xø TriÒu Tiªn víi ngêi NhËt trong tÊt c¶ çc luËt lÖ. Bµi b¸o so s¸nh chÝnh s¸ch cai trÞ cña ®Õ quèc NhËt ë TriÒu Tiªn vµ ®Õ quèc Ph¸p ë §«ng D¬ng, nghiªm kh¾c lªn ¸n chÝnh s¸ch ngu d©n cña Ph¸p vµ ®Æt c©u hái: Níc Ph¸p cã thÓ ®èi víi §«ng D¬ng Ýt nhÊt mét çch s¸ng suèt nh NhËt ®èi víi TriÒu Tiªn kh«ng?

Qua çc bµi b¸o trªn, chóng ta thÊy râ vÒ mÆt t tëng, NguyÔn ¸i Quèc lµ mét ngêi yªu níc tiÕn bé, c¨m thï chñ nghÜa thùc d©n Ph¸p. Kh¸t väng cña Ngêi lµ ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, nhng lµm thÕ nµo vµ ®i theo híng nµo ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých ®ã, NguyÔn ¸i Quèc vÉn cßn ®ang t×m kiÕm.

Sau th¾ng lîi cña Çch m¹ng Th¸ng Mêi Nga, phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Çu n¨m 1919, Lªnin vµ nh÷ng ngêi theo chñ nghÜa M¸c ñng hé lËp trêng cña Lªnin häp ®¹i héi ë M¸txc¬va, thµnh lËp Quèc tÕ III - tøc Quèc

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 11-14.

31

tÕ Céng s¶n. Quèc tÕ Céng s¶n ®· kiªn quyÕt ñng hé phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë çc níc ph¬ng §«ng. S¬ th¶o lÇn thø nhÊt nh÷ng luËn c¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa cña Lªnin ®îc §¹i héi lÇn thø hai Quèc tÕ Céng s¶n häp n¨m 1920 th«ng qua, ®· v¹ch ra ®êng lèi c¬ b¶n cho phong trµo çch m¹ng ë çc níc thuéc ®Þa vµ phô thuéc. LÇn ®Çu tiªn trªn b¸o Nh©n ®¹o, ngµy 16 vµ 17-7-1920 ®· ®¨ng S¬ th¶o lÇn thø nhÊt nh÷ng luËn c¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa cña Lªnin. Tªn ®Çu bµi cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thuéc ®Þa lËp tøc thu hót sù chó ý cña NguyÔn ¸i Quèc. Trong v¨n kiÖn nµy, Lªnin phª ph¸n mäi luËn ®iÓm sai lÇm cña nh÷ng ngêi ®øng ®Çu Quèc tÕ II vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa, lªn ¸n m¹nh mÏ t tëng s« vanh, t tëng d©n téc hÑp hßi, Ých kû, ®ång thêi nhÊn m¹nh nhiÖm vô cña çc ®¶ng céng s¶n lµ ph¶i gióp ®ì thËt sù phong trµo çch m¹ng cña çc níc thuéc ®Þa vµ phô thuéc, vÒ sù ®oµn kÕt gi÷a giai cÊp v« s¶n çc níc t b¶n víi quÇn chóng cÇn lao cña tÊt c¶ çc d©n téc ®Ó chèng kÎ thï chung lµ ®Õ quèc vµ phong kiÕn.

LuËn c¬ng cña Lªnin ®· chØ cho NguyÔn ¸i Quèc con ®êng giµnh ®éc lËp cho d©n téc vµ tù do cho ®ång bµo. Sau nµy, khi kÓ l¹i sù kiÖn quan träng ®ã, Ngêi nãi:

"LuËn c¬ng cña Lªnin lµm cho t«i rÊt c¶m

32

®éng, phÊn khëi, s¸ng tá, tin tëng biÕt bao! T«i vui mõng ®Õn ph¸t khãc lªn. Ngåi mét m×nh trong buång mµ t«i nãi to lªn nh®ang nãi tríc quÇn chóng ®«ng ®¶o: "Hìi ®ång bµo bÞ ®äa ®µy ®au khæ! §©y lµ çi cÇn thiÕt cho chóng ta, ®©y lµ con ®-êng gi¶i phãng chóng ta"!

Tõ ®ã, t«i hoµn toµn tin theo Lªnin, tin theo Quèc tÕ thø ba"1.

Tõ b¶n LuËn c¬ng cña Lªnin, NguyÔn ¸i Quèc ®· t×m thÊy ph¬ng híng vµ ®êng lèi c¬ b¶n cña phong trµo çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, trong ®ã cã çch m¹ng ViÖt Nam. NiÒm tin Êy lµ c¬ së t tëng ®Ó NguyÔn ¸i Quèc v÷ng bíc ®i theo con ®êng çch m¹ng triÖt ®Ó cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin. QuyÕt t©m ®i theo con ®êng cña Lªnin vÜ ®¹i, NguyÔn ¸i Quèc xin gia nhËp Uû ban Quèc tÕ III, do mét sè ®ång chÝ trong §¶ng X· héi Ph¸p lËp ra, nh»m tuyªn truyÒn vËn ®éng gia nhËp Quèc tÕ III.

§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø XVIII §¶ng X· héi Ph¸p häp tõ ngµy 25 ®Õn ngµy 30-12-1920, t¹i thµnh phè Tua (Ph¸p), ®· tranh luËn gay g¾t vÒ viÖc gia nhËp Quèc tÕ III hay ë l¹i Quèc tÕ II, thµnh lËp §¶ng Céng s¶n, hay gi÷ nguyªn §¶ng X· héi. NguyÔn ¸i Quèc tham dù ®¹i héi víi t çch lµ ®¹i

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.10, tr.127.

33

biÓu chÝnh thøc vµ duy nhÊt cña çc níc thuéc ®Þa §«ng D¬ng.

T¹i phiªn häp buæi chiÒu ngµy 26-12-1920, NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi ph¸t biÓu. Trong bµi ph¸t biÓu, Ngêi lªn ¸n chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p, v× lîi Ých cña nã, ®· dïng lìi lª chinh phôc §«ng D¬ng vµ trong suèt nöa thÕ kû, nh©n d©n §«ng D¬ng kh«ng nh÷ng bÞ ¸p bøc vµ bãc lét mét çch nhôc nh· mµ cßn bÞ hµnh h¹ vµ ®Çu ®éc mét çch thª th¶m. B»ng nh÷ng sù thËt, NguyÔn ¸i Quèc tè ço nh÷ng sù tµn b¹o mµ bän thùc d©n Ph¸p ®· g©y ra ë §«ng D¬ng, vµ cho r»ng:

"§¶ng X· héi cÇn ph¶i ho¹t ®éng mét çch thiÕt thùc ®Ó ñng hé nh÷ng ngêi b¶n xø bÞ ¸p bøc", r»ng "§¶ng ph¶i tuyªn truyÒn chñ nghÜa x· héi trong tÊt c¶ çc níc thuéc ®Þa... ®¸nh gi¸ ®óng tÇm quan träng cña vÊn ®Ò thuéc ®Þa...". NguyÔn ¸i Quèc kÕt thóc bµi ph¸t biÓu b»ng lêi kªu gäi thèng thiÕt: "Nh©n danh toµn thÓ loµi ngêi, nh©n danh tÊt c¶ çc ®¶ng viªn x· héi, c¶ ph¸i h÷u lÉn ph¸i t¶, chóng t«i kªu gäi: Çc ®ång chÝ, h·y cøu chóng t«i!"1.

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 23-24.

34

T¹i ®¹i héi lÞch sö nµy, cïng víi nh÷ng ngêi çch m¹ng ch©n chÝnh cña níc Ph¸p, NguyÔn ¸i Quèc ®· bá phiÕu t¸n thµnh tham gia Quèc tÕ III Quèc tÕ Céng s¶n, trë thµnh mét trong nh÷ng ng-êi s¸ng lËp §¶ng Céng s¶n Ph¸p, vµ Ngêi còng trë thµnh ngêi céng s¶n ViÖt Nam ®Çu tiªn. §ã lµ mét sù kiÖn chÝnh trÞ v« cïng quan träng trong ®êi ho¹t ®éng çch m¹ng cña NguyÔn ¸i Quèc vµ trong lÞch sö çch m¹ng níc ta. NÕu nh cuéc ®Êu tranh cña NguyÔn ¸i Quèc t¹i Héi nghÞ VÐcx©y n¨m 1919 míi lµ ph¸t ph¸o hiÖu thøc tØnh nh©n d©n ta trong sù nghiÖp ®Êu tranh chèng thùc d©n Ph¸p, th× viÖc Ngêi tham gia s¸ng lËp §¶ng Céng s¶n Ph¸p n¨m 1920 ®· ®¸nh dÊu mét bíc chuyÓn biÕn quyÕt ®Þnh, bíc nh¶y vät, thay ®æi vÒ chÊt trong nhËn thøc t tëng vµ lËp trêng chÝnh trÞ cña Ngêi: Tõ chñ nghÜa yªu níc ®Õn víi chñ nghÜa Lªnin. 40 n¨m sau nh×n l¹i sù kiÖn nµy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· viÕt:

“Ç nh©n t«i, tõ lóc ®Çu nhê ®îc häc tËp truyÒn thèng çch m¹ng oanh liÖt vµ ®îc rÌn luyÖn trong thùc tÕ ®Êu tranh anh dòng cña c«ng nh©n vµ cña §¶ng Céng s¶n Ph¸p, mµ t«i ®· t×m thÊy ch©n lý cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, ®· tõ mét ngêi yªu níc tiÕn bé thµnh mét chiÕn sÜ x· héi chñ

35

nghÜa”1.Nh vËy, tõ n¨m 1911 ®Õn n¨m 1920, lµ thêi kú

NguyÔn ¸i Quèc kh¶o s¸t, nghiªn cøu ®Ó lùa chän con ®êng gi¶i phãng d©n téc ViÖt Nam khái ¸ch n« lÖ cña bän thùc d©n, phong kiÕn. Ngêi ®· vît qua ba ®¹i d¬ng, bèn ch©u lôc ¸, ¢u, Phi, Mü. Tr¶i qua nh÷ng th¸ng n¨m lao ®éng kiÕm sèng, th©m nhËp ®êi sèng thùc tÕ cña nh÷ng ngêi lao ®éng nhiÒu níc trªn thÕ giíi, NguyÔn ¸i Quèc thÊy râ c¶nh bÊt c«ng, tµn b¹o cña x· héi t b¶n, anh v« cïng xóc ®éng tríc ®êi sèng khæ cùc cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng çc níc. §Õn mét sè níc thuéc ®Þa ch©u Phi, Ngêi thÊy râ ë ®©u ngêi d©n mÊt níc còng khæ cùc nh nhau. Bíc ®Çu anh rót ra kÕt luËn quan träng lµ: ë ®©u chñ nghÜa t b¶n còng tµn ¸c vµ v« nh©n ®¹o, ë ®©u nh©n d©n lao ®éng còng bÞ ¸p bøc, bãc lét rÊt d· man; çc d©n téc thuéc ®Þa ®Òu cã mét kÎ thï chung lµ bän ®Õ quèc thùc d©n. Anh nhËn râ giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng çc níc ®Òu lµ b¹n, chñ nghÜa ®Õ quèc ë ®©u còng lµ kÎ thï. Sau nµy anh ®· kh¸i qu¸t thµnh mét ch©n lý:

"Dï mµu da cã kh¸c nhau, trªn ®êi nµy chØ cã hai gièng ngêi: gièng ngêi bãc lét vµ gièng ngêi bÞ bãc lét. Mµ còng chØ cã mét t×nh h÷u ¸i lµ thËt mµ th«i: t×nh h÷u ¸i


36

v« s¶n"1. Còng tõ thùc tÕ lao ®éng, häc tËp, th©m nhËp

®êi sèng nh÷ng ngêi lao ®éng, ph©n tÝch t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi, tiÕp cËn víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin, NguyÔn ¸i Quèc ®· lùa chän con ®êng cøu níc ®óng ®¾n, ®ã lµ con ®êng çch m¹ng v« s¶n mµ sau nµy Ngêi ®· ®óc kÕt:

“Muèn cøu níc vµ gi¶i phãng d©n téc kh«ng cã con ®êng nµo kh¸c con ®êng çch m¹ng v« s¶n”2.

Sù lùa chän vµ hµnh ®éng cña NguyÔn ¸i Quèc phï hîp víi trµo lu tiÕn hãa cña lÞch sö, chuyÓn tõ chñ nghÜa yªu níc sang chñ nghÜa céng s¶n, ®· kÐo theo c¶ mét líp ngêi ViÖt Nam yªu níc ch©n chÝnh ®i theo chñ nghÜa M¸c-Lªnin. Tõ ®ã chñ nghÜa M¸c - Lªnin b¾t ®Çu th©m nhËp vµo phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu níc ViÖt Nam, çch m¹ng ViÖt Nam tõ ®©y cã mét ph¬ng híng míi.

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 266.2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.9, tr. 314.

37

Ch¬ng III

ChuÈn bÞ thµnh lËp §¶ng céng s¶n viÖt Nam

(1920 - 1930)

Trë thµnh ngêi céng s¶n, NguyÔn ¸i Quèc nhËn thøc ®îc tr¸ch nhiÖm to lín cña m×nh lµ ph¶i mang toµn bé kh¶ n¨ng vµ søc lùc gãp phÇn cïng §¶ng Céng s¶n Ph¸p quan t©m h¬n n÷a ®Õn çc d©n téc thuéc ®Þa, b»ng mét kÕ ho¹ch ho¹t ®éng chÝnh x¸c, mét chÝnh s¸ch cã hiÖu qu¶ vµ thiÕt thùc. Tõ ®©y, b¾t ®Çu mét thêi kú ho¹t ®éng s«i næi cña Ngêi trªn çc lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ çc diÔn ®µn, çc ®¹i héi quèc tÕ vµ trªn b¸o chÝ, nh»m lªn ¸n téi ¸c cña chñ nghÜa thùc d©n ®èi víi nh©n d©n çc níc thuéc ®Þa, thøc tØnh nh©n d©n çc níc thuéc ®Þa, híng hä vµo cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp, tù do.

§¸nh gi¸ cao søc m¹nh cña nh©n d©n thuéc ®Þa vµ vai trß cña nh÷ng ngêi céng s¶n trong viÖc tËp hîp vµ tæ chøc quÇn chóng ®Êu tranh ®Ó giµnh ®éc lËp d©n téc, trong hai bµi §«ng D-

38

¬ng, ®¨ng trªn t¹p chÝ La Revue Communiste, sè 14 (4-1921) vµ sè 15 (5-1921) NguyÔn ¸i Quèc kh¼ng ®Þnh:

"§»ng sau sù phôc tïng tiªu cùc, ngêi §«ng D¬ng giÊu mét çi g× ®ang s«i sôc, ®ang gµo thÐt vµ sÏ bïng næ mét çch ghª gím, khi thêi c¬ ®Õn. Bé phËn u tó cã nhiÖm vô ph¶i thóc ®Èy cho thêi c¬ ®ã mau ®Õn. Sù tµn b¹o cña chñ nghÜa t b¶n ®· chuÈn bÞ ®Êt råi: Chñ nghÜa x· héi chØ cßn ph¶i lµm çi viÖc lµ gieo h¹t gièng cña c«ng cuéc gi¶i phãng n÷a th«i"1.

§ång thêi, Ngêi nhÊn m¹nh vai trß cña çch m¹ng thuéc ®Þa trong sù nghiÖp çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi. Theo Ngêi:

"Ngµy mµ hµng tr¨m triÖu nh©n d©n ch©u ¸ bÞ tµn s¸t vµ ¸p bøc thøc tØnh ®Ó g¹t bá sù bãc lét ®ª tiÖn cña mét bän thùc d©n lßng tham kh«ng ®¸y, hä sÏ h×nh thµnh mét lùc lîng khæng lå, vµ trong khi thñ tiªu mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i cña chñ nghÜa t b¶n lµ chñ nghÜa ®Õ quèc, hä cã thÓ gióp ®ì nh÷ng ngêi anh em m×nh ë ph¬ng T©y trong nhiÖm vô gi¶i phãng hoµn toµn"2.

1,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 28, tr.36.

39

Sau ngµy 14-7-1921, NguyÔn ¸i Quèc rêi sè 6, Vila ®ê G«b¬lanh ®Õn ë trong c¨n phßng réng 9 m2, g¸c 2, nhµ sè 9, ngâ C«ngpoanh, quËn 17, Pari. MÆc dï chËt hÑp, nhng n¬i ®©y ®· trë thµnh mét trung t©m míi, thu hót nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc.

Sèng chñ yÕu b»ng nghÒ in phãng ¶nh, nhng do viÖc lµm kh«ng æn ®Þnh, gi¸ sinh ho¹t l¹i ®¾t ®á, nªn cuéc sèng cña NguyÔn ¸i Quèc gÆp nhiÒu khã kh¨n. §Æc biÖt, tõ khi thay mÆt Héi nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc t¹i Ph¸p ký tªn vµo b¶n Yªu s¸ch 8 ®iÓm, do cã sù can thiÖp cña c¬ quan an ninh Ph¸p ®èi víi nh÷ng chñ hiÖu ®· thuª NguyÔn ¸i Quèc, nªn sù t×m kiÕm viÖc lµm cña Ngêi cµng khã kh¨n h¬n. §Ó chèng l¹i nh÷ng ®ªm mïa ®«ng gi¸ rÐt, NguyÔn ¸i Quèc dïng h¬i Êm tõ viªn g¹ch (®Ó nhê c¹nh bÕp lß cña ngêi chñ nhµ khi ®i lµm), ®Õn tèi vÒ, bäc b¸o, ®Ó xuèng giêng cho ®ì l¹nh. NguyÔn ¸i Quèc thêng chØ ®i lµm buæi s¸ng, buæi chiÒu Ngêi ®Õn th viÖn, hoÆc ®i dù çc buæi mÝttinh, çc buæi nãi chuyÖn chÝnh trÞ ®Ó n©ng cao hiÓu biÕt. T¹i çc buæi mÝttinh, çc buæi sinh ho¹t chÝnh trÞ, NguyÔn ¸i Quèc còng tham gia ph¸t biÓu ý kiÕn, tranh luËn vµ Ngêi th-êng khÐo lÐo l¸i sang vÊn ®Ò thuéc ®Þa, nh»m lªn ¸n chñ nghÜa thùc d©n.

Ngµy 12-12-1921, NguyÔn ¸i Quèc dù §¹i héi §¶ng bé quËn Xen (Seine), n¬i Ngêi c tró vµ ®îc

40

bÇu lµ ®¹i biÓu chÝnh thøc dù §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø I §¶ng Céng s¶n Ph¸p, häp tõ ngµy 25 ®Õn 30-12-1921 t¹i M¸cx©y. §¹i héi bÇu NguyÔn ¸i Quèc lµm phô t¸ cña Chñ tÞch §¹i héi. NguyÔn ¸i Quèc ph¸t biÓu çm ¬n çc ®¹i biÓu ®· quan t©m ®Õn nh÷ng ngêi b¶n xø, qua ®ã Ngêi kh¼ng ®Þnh:

"ChØ cã trong chñ nghÜa céng s¶n ngêi ta míi thÊy t×nh h÷u ¸i thùc sù vµ quyÒn b×nh ®¼ng, vµ còng chØ cã nã chóng ta míi cã thÓ thùc hiÖn sù hoµ hîp vµ h¹nh phóc ë chÝnh quèc vµ ë çc thuéc ®Þa"1.

Víi nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc t¹i ®¹i héi, chiÒu ngµy 29-12-1921, NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi tr×nh bµy dù th¶o NghÞ quyÕt vÒ chñ nghÜa céng s¶n vµ çc thuéc ®Þa - v¨n kiÖn mµ Ngêi tham gia chuÈn bÞ. Ngêi nhÊn m¹nh:

"Nhng ®iÒu mµ ngêi ta cã thÓ tr«ng ®îi ë §¹i héi M¸cx©y, tríc hÕt lµ ®¹i héi t¸n thµnh nguyªn t¾c thµnh lËp mét c¬ quan ®Æc biÖt phô tr¸ch chÝnh s¸ch vÒ thuéc ®Þa cña §¶ng, tiÕp ®ã lµ uû quyÒn cho Ban l·nh ®¹o thÊy râ: 1. TiÕp tôc vµ më réng nhiÖm vô chuÈn bÞ ®· ®îc khëi ®Çu. 2. Tr×nh bµy ë ®¹i héi sau cña §¶ng mét luËn c¬ng vÒ

1. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, t. 1, tr. 148.

41

thuéc ®Þa ®· ®îc nghiªn cøu nghiªm tóc ®Ó ®¹i héi th¶o luËn ®Õn n¬i ®Õn chèn sao cho tõ ®ã §¶ng cã mét chÝnh s¸ch thuéc ®Þa râ rµng, cã ph¬ng ph¸p vµ thiÕt thùc”1.

Sau ®¹i héi, NguyÔn ¸i Quèc ®Ò nghÞ Ban l·nh ®¹o §¶ng thµnh lËp Ban Nghiªn cøu thuéc ®Þa, cã nhiÖm vô gióp §¶ng cËp nhËt th«ng tin vÒ t×nh h×nh çc thuéc ®Þa, ®Ò xuÊt çc chÝnh s¸ch ®Êu tranh víi giai cÊp t s¶n vµ bän thùc d©n, thiÕt thùc gióp ®ì vµ phèi hîp ®Êu tranh víi çc d©n téc thuéc ®Þa, v.v.. ý kiÕn nµy ®îc chÊp thuËn vµ NguyÔn ¸i Quèc ®îc chØ ®Þnh tham gia ban ®ã.

TiÕp ®ã, NguyÔn ¸i Quèc l¹i ®îc cö ®i dù §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II §¶ng Céng s¶n Ph¸p, häp ë Pari, tõ ngµy 21 ®Õn ngµy 24-10-1922. T¹i ®¹i héi nµy, vÊn ®Ò thuéc ®Þa vÉn kh«ng cã trong ch¬ng tr×nh nghÞ sù. Trªn diÔn ®µn cña ®¹i héi, NguyÔn ¸i Quèc lªn tiÕng phª b×nh §¶ng Céng s¶n Ph¸p cha quan t©m ®óng møc ®Õn vÊn ®Ò thuéc ®Þa. Theo ®Ò nghÞ tÝch cùc cña NguyÔn ¸i Quèc, §¹i héi biÓu quyÕt th«ng qua: Lêi kªu gäi nh÷ng ngêi b¶n xø ë çc thuéc ®Þa do Ban Nghiªn cøu thuéc ®Þa ®Ö tr×nh, trong ®ã nhÊn m¹nh:

"V× hoµ b×nh thÕ giíi, v× tù do vµ sù no 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 445.

42

Êm cña mäi ngêi, nh÷ng ngêi bÞ bãc lét thuéc mäi nßi gièng, chóng ta h·y ®oµn kÕt l¹i vµ ®Êu tranh chèng bän ¸p bøc”1.

Sau ®ã, Lêi kªu gäi ®· ®îc viÕt rót gän b»ng tiÕng ViÖt, in thµnh truyÒn ®¬n vµ bÝ mËt göi vÒ ViÖt Nam.

Nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc, cã hiÖu qu¶ cña NguyÔn ¸i Quèc t¹i §¹i héi lÇn I vµ §¹i héi II cña §¶ng Céng s¶n Ph¸p ®· gãp phÇn ®¸nh dÊu mét bíc tiÕn míi trong nhËn thøc vµ trong ho¹t ®éng cña §¶ng Céng s¶n Ph¸p vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa, ®ång thêi thóc ®Èy §¶ng Céng s¶n Ph¸p ®i ®óng t tëng chØ ®¹o cña Lªnin vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa.

Thêi kú nµy, NguyÔn ¸i Quèc tham gia sinh ho¹t c©u l¹c bé Ph«bua, do Lªo P«n®Ðt (LÐo Poldes), mét trÝ thøc tiÕn bé Ph¸p s¸ng lËp vµ l·nh ®¹o, víi nhiÒu néi dung phong phó vµ bæ Ých. NguyÔn ¸i Quèc tham dù kh¸ ®Òu ®Æn çc ch-¬ng tr×nh, sinh ho¹t cña c©u l¹c bé vµ tham gia Héi nghÖ thuËt vµ khoa häc, Héi nh÷ng ngêi b¹n cña nghÖ thuËt, Héi du lÞch, ®Ó cã ®iÒu kiÖn ®i tham quan çc b¶o tµng, nhµ m¸y, phßng thÝ nghiÖm, xëng nghÖ thuËt vµ nhiÒu n¬i ë Italia, Thôy SÜ, §øc, ®Ó cã ®iÒu kiÖn kh¶o s¸t thùc tÕ vµ t¨ng thªm sù hiÓu biÕt. C©u l¹c bé Ph«bua, n¬i Ngêi thêng xuyªn tham gia sinh ho¹t ®· tæ chøc

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 460.

43

tr×nh diÔn vë kÞch Con rång tre do Ngêi s¸ng t¸c, nh»m ®¶ kÝch «ng vua bï nh×n Kh¶i §Þnh, khi «ng ta sang Ph¸p dù Héi chî thuéc ®Þa t¹i M¸cx©y (6-1922).

Tham gia ®Òu ®Æn çc buæi sinh ho¹t vµ çc ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ cña c©u l¹c bé Ph«bua, nhËn thøc chÝnh trÞ vµ x· héi cña NguyÔn ¸i Quèc ngµy mét n©ng cao. Tõ nh÷ng ho¹t ®éng phong phó ®ã, Ngêi cã ®iÒu kiÖn hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ ®êi sèng chÝnh trÞ, x· héi, vÒ tæ chøc bé m¸y cña Nhµ níc Ph¸p, vÒ cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n Ph¸p vµ nh÷ng bÊt c«ng trong lßng x· héi Ph¸p. §ång thêi Ngêi nhËn thøc râ h¬n vÒ con ®êng, môc tiªu vµ nh÷ng ph¬ng thøc ®Ó ®Êu tranh gi¶i phãng cña nh©n d©n ë çc thuéc ®Þa. Tõ Thñ ®« níc Ph¸p, Ngêi ®· tõng bíc v¹ch trÇn nh÷ng téi ¸c cña chñ nghÜa thùc d©n Ph¸p trªn nhiÒu b¸o vµ t¹p chÝ.

Sau khi tiÕp thu S¬ th¶o lÇn thø nhÊt nh÷ng luËn c¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa cña Lªnin, NguyÔn ¸i Quèc ®· híng çc ho¹t ®éng cô thÓ cña m×nh vµo môc tiªu lªn ¸n chñ nghÜa thùc d©n. Víi nhiÒu bµi viÕt, b»ng thÓ lo¹i kh¸c nhau ®¨ng trªn çc b¸o Nh©n ®¹o (L'HumanitÐ), §êi sèng c«ng nh©n (La Vie OuvriÌre), t¹p chÝ Céng s¶n (La Revue Communiste), v.v., NguyÔn ¸i Quèc tËp trung tè ço:

- NÒn khai ho¸ giÕt ngêi, tè ço sù phung phÝ

44

tiÒn cña, sù bãc lét nh©n d©n thuéc ®Þa cña bän thùc d©n, ®Æc biÖt lµ bé mÆt gian ¸c cña nh÷ng viªn quan thùc d©n tiªu biÓu nh A. Xar« (Bé trëng Bé Thuéc ®Þa), B«®oanh (con rÓ A. Xar«), M. L«ng, Ut¬r©y... nh÷ng viªn quan cai trÞ khÐt tiÕng tµn ¸c.

- Kªu gäi çc ®¶ng céng s¶n ë chÝnh quèc ph¶i gióp ®ì çc phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng ë çc thuéc ®Þa, bëi theo Ngêi th×: “trong çc thuéc ®Þa, c«ng nh©n ®· b¾t ®Çu hiÓu thÕ nµo lµ ®Êu tranh giai cÊp”1, song thùc tÕ “t×nh tr¹ng thê ¬ cña giai cÊp v« s¶n chÝnh quèc ®èi víi çc thuéc ®Þa” vÉn tån t¹i. V× vËy, c«ng nh©n ë çc níc chÝnh quèc cÇn ph¶i gióp ®ì mét çch tÝch cùc nhÊt phong trµo gi¶i phãng cña çc níc phô thuéc, theo ®óng nh÷ng lêi d¹y cña Lªnin.

- Ph©n tÝch nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ chØ râ chñ nghÜa céng s¶n cã thÓ thùc hiÖn ®îc ë ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ çch m¹ng thuéc ®Þa cã thÓ giµnh th¾ng lîi tríc, kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo th¾ng lîi cña çch m¹ng v« s¶n ë chÝnh quèc. Tõ ®ã, nh©n d©n thuéc ®Þa cã thÓ ®ãng gãp søc m×nh, gióp ®ì nh÷ng ngêi anh em ph¬ng T©y trong nhiÖm vô gi¶i phãng hoµn toµn.

Còng trong nh÷ng n¨m th¸ng ho¹t ®éng ë Thñ ®« Pari - trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 1, tr. 170.

45

cña níc Ph¸p, NguyÔn ¸i Quèc cã ®iÒu kiÖn hÊp thô ®êi sèng v¨n ho¸ Ph¸p ®Ó lµm giµu cho vèn v¨n ho¸ cña m×nh. Ngêi t×m thÊy trong v¨n ho¸ Ph¸p, trong nÒn triÕt häc ¸nh s¸ng Ph¸p, t©m hån Ph¸p tinh thÇn Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i cña truyÒn thèng v¨n ho¸ Ph¸p vµ nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ nh©n ®¹o vµ d©n chñ cña ph¬ng T©y. Víi trÝ tuÖ mÉn c¶m vµ vèn v¨n ho¸ s©u réng cña m×nh, NguyÔn ¸i Quèc ®· ®Õn víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin, ®Ønh cao vµ kÕt tinh cña thµnh tùu v¨n ho¸ nh©n lo¹i, ®Ó trë thµnh mét nhµ ho¹t ®éng vµ s¸ng t¹o v¨n ho¸ kiÖt xuÊt cña d©n téc ViÖt Nam.

§Ó cã thÓ thóc ®Èy sù nghiÖp çch m¹ng cña nh©n d©n çc thuéc ®Þa, ®Ó cã mét bé tham mu tæ chøc vµ l·nh ®¹o thèng nhÊt cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc ë çc thuéc ®Þa, ®îc sù ®ång t×nh vµ ñng hé cña §¶ng Céng s¶n Ph¸p, NguyÔn ¸i Quèc ®· cïng víi ®¹i biÓu thuéc ®Þa cña Ph¸p ®øng ra vËn ®éng thµnh lËp Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa - mét h×nh thøc mÆt trËn cña çc d©n téc bÞ chñ nghÜa thùc d©n Ph¸p thèng trÞ, liªn minh víi giai cÊp v« s¶n ë chÝnh quèc cïng ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thùc d©n. Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa lµ mét hiÖn tîng cã mét kh«ng hai trong lÞch sö, ®ã lµ mét liªn minh chèng chñ nghÜa thùc d©n ra ®êi vµ ho¹t ®éng ngay t¹i chÝnh trung t©m chÝnh trÞ cña níc Ph¸p thùc d©n.

46

Sau nhiÒu lÇn gÆp gì trao ®æi, cuéc häp ngµy 26-6-1921 cña çc chiÕn sÜ chèng chñ nghÜa thùc d©n Ph¸p ë nhiÒu níc ®ang sinh sèng ë Pari ®· bµn viÖc thµnh lËp héi, x©y dùng ch¬ng tr×nh, ®iÒu lÖ vµ cö Ban ChÊp hµnh. Ngµy 20-7-1921, Ban ChÊp hµnh héi ®· th«ng qua çc v¨n b¶n vµ nép §iÒu lÖ héi cho nhµ chøc tr¸ch. Cuéc häp ngµy 28-5-1922 th«ng qua Tuyªn ng«n cña héi do NguyÔn ¸i Quèc so¹n th¶o vµ nhÊn m¹nh:

"Chóng t«i xin nãi víi anh em r»ng, c«ng cuéc gi¶i phãng anh em chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng sù nç lùc cña b¶n th©n anh em. Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa thµnh lËp chÝnh lµ ®Ó gióp ®ì anh em trong c«ng cuéc Êy... V« s¶n tÊt c¶ çc níc, ®oµn kÕt l¹i"1.

Tõ nh÷ng ho¹t ®éng vµ ®ãng gãp cña m×nh, Ngêi ®· ®îc bÇu vµo Ban ChÊp hµnh Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa. Thêi gian ®Çu (1922-1923), Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa cã kho¶ng 200 héi viªn, ho¹t ®éng m¹nh mÏ, s«i næi vµ cã ¶nh hëng réng r·i. Héi nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc lµ mét ®oµn thÓ trong Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa. Tuy nhiªn, thêi gian sau, do nhiÒu nguyªn nh©n t¸c ®éng nh sù c¶n trë vµ ph¸ ho¹i cña Bé Thuéc ®Þa, sù eo hÑp vÒ tµi chÝnh... ho¹t ®éng cña Héi gi¶m dÇn. §Õn th¸ng 6-


47

1926, Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa ngõng ho¹t ®éng. Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa xuÊt b¶n b¸o Ngêi

cïng khæ (Le Paria) lµm c¬ quan ng«n luËn. NguyÔn ¸i Quèc ®îc ph©n c«ng lµm chñ nhiÖm, kiªm chñ bót cña tê b¸o. Le Paria sè 1, ngµy 1-4-1922, ®¨ng lêi kªu gäi, nªu râ t«n chØ, môc ®Ých vµ nhÊn m¹nh:

"Le Paria ®· s½n sµng bíc vµo cuéc chiÕn ®Êu, môc ®Ých cña b¸o ch¾c ch¾n sÏ ®¹t ®îc: ®ã lµ gi¶i phãng loµi ngêi"1.

Tõ khi ra ®êi ®Õn khi ®×nh b¶n, b¸o Ngêi cïng khæ ra ®îc 38 sè, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng, l¹i lu«n bÞ c¶nh s¸t theo dâi, ®e däa, g©y khã dÔ. NguyÔn ¸i Quèc lµ mét trong nh÷ng ngêi l·nh ®¹o chñ chèt cña b¸o, Ngêi lµm chñ nhiÖm, chñ bót, gi÷ quü vµ kiªm c¶ viÖc ph¸t hµnh, b¸n b¸o. Lµm viÖc kh«ng mÖt mái, NguyÔn ¸i Quèc ®ãng gãp cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña b¸o b»ng çch viÕt nhiÒu bµi cho b¸o, thËm chÝ cßn dµnh c¶ phÇn tµi chÝnh eo hÑp cña m×nh cho b¸o.

NguyÔn ¸i Quèc phô tr¸ch tê b¸o tõ sè 1 ®Õn sè 15 (6-1923). Tríc khi rêi Ph¸p ®i Liªn X«, Ngêi viÕt bµi ®Ó l¹i cho çc sè sau. Trong thêi gian nµy, Ngêi viÕt 30 bµi. Nh÷ng bøc tranh, ký häa cña Ng-


48

êi ®¨ng trªn b¸o ký tªn NguyÔn ¸i Quèc vµ mét sè bót danh kh¸c. Néi dung çc bµi viÕt nµy tËp trung v¹ch trÇn téi ¸c cña chñ nghÜa thùc d©n trªn tÊt c¶ çc lÜnh vùc: chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ®èi víi nh©n d©n ViÖt Nam, nh©n d©n §«ng D-¬ng vµ çc thuéc ®Þa kh¸c. Tõ ®ã, gióp ngêi ®äc nhËn thøc râ h¬n vÒ sù tµn b¹o cña chñ nghÜa thùc d©n nãi chung vµ thùc d©n Ph¸p nãi riªng; vÒ m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hoµ gi÷a chñ nghÜa thùc d©n víi nh©n d©n lao ®éng t¹i çc thuéc ®Þa; vÒ mèi quan hÖ gi÷a çch m¹ng thuéc ®Þa vµ chÝnh quèc. Còng tõ nh÷ng bµi b¸o ®ã, NguyÔn ¸i Quèc ®· gãp phÇn truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo phong trµo c«ng nh©n ë çc thuéc ®Þa, thøc tØnh phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc. §ång thêi, th«ng qua néi dung çc bµi b¸o, Ngêi bíc ®Çu chØ ra yªu cÇu cÇn thiÕt cña viÖc thùc hiÖn ®oµn kÕt giai cÊp vµ ®oµn kÕt quèc tÕ, gi÷a nh©n d©n çc thuéc ®Þa, gi÷a thuéc ®Þa víi chÝnh quèc vµ coi ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m cho cuéc ®Êu tranh ®i ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn.

Thêi kú nµy, NguyÔn ¸i Quèc ®· vËn ®éng Héi nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc t¹i Ph¸p ra b¸o ViÖt Nam hån. Nhng do Ngêi rêi Ph¸p ®i Liªn X« nªn dù ®Þnh ra b¸o nµy cha kÞp thùc hiÖn. Sau ®ã, b¸o ViÖt Nam hån ra ®êi vµo th¸ng 1-1926, díi sù chØ

49

®¹o cña cô NguyÔn ThÕ TruyÒn.Ho¹t ®éng cña NguyÔn ¸i Quèc t¹i Ph¸p th«ng

qua nh÷ng ®ãng gãp cña Ngêi t¹i §¹i héi I vµ II cña §¶ng Céng s¶n Ph¸p, t¹i Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa cïng víi viÖc xuÊt b¶n b¸o Ngêi cïng khæ ®îc §¶ng Céng s¶n Ph¸p ®¸nh gi¸ cao. Uy tÝn vµ vai trß cña ngêi céng s¶n §«ng D¬ng ®· ®îc Quèc tÕ Céng s¶n biÕt ®Õn vµ Ngêi ®îc §¶ng Céng s¶n ph¸p cö ®i M¸txc¬va (Liªn X«) dù §¹i héi V Quèc tÕ Céng s¶n.

Ngµy 13-6-1923, tõ ga §uy No (Du Nord), NguyÔn ¸i Quèc rêi Pari b»ng tµu ho¶ ®Õn BÐclin (§øc). Tõ H¨mbuèc (§øc), Ngêi ®i tµu thuû ®Õn Pªt¬r«gr¸t (Liªn X«), quª h¬ng cña Çch m¹ng Th¸ng Mêi (30-6-1923). Ýt ngµy sau, Ngêi ®i xe löa vÒ M¸txc¬va, b¾t ®Çu mét thêi kú ho¹t ®éng, häc tËp vµ nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, vÒ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ngay trªn ®Êt níc cña Lªnin vÜ ®¹i.

NguyÔn ¸i Quèc ®Õn Liªn X«, khi Liªn X« ®ang thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø XIII cña §¶ng Céng s¶n Liªn X«. §îc Ýt ngµy, th¸ng 7-1923, NguyÔn ¸i Quèc göi th cho Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n Ph¸p, nªu l¹i ý nghÜa vµ t¸c dông cña NghÞ quyÕt §¹i héi II Quèc tÕ Céng s¶n vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa, ®ång thêi lu ý §¶ng Céng s¶n Ph¸p vÉn cha coi träng vÊn ®Ò thuéc ®Þa trong çc ch-

50

¬ng tr×nh hµnh ®éng cña m×nh. Theo Ngêi, nh÷ng ngêi d©n thuéc ®Þa:

“Nh÷ng ngêi bÞ ¸p bøc khèn khæ thÊy chóng ta chØ lu«n lu«n høa hÑn nhng còng lu«n lu«n kh«ng hµnh ®éng g× th× b¾t ®Çu tù hái r»ng kh«ng biÕt thùc ra chóng ta lµ nh÷ng ngêi ®øng ®¾n hay lµ nh÷ng kÎ lõa phØnh”1.

Còng trong bøc th nµy, Ngêi ®Ò xuÊt víi §¶ng 8 nhiÖm vô cô thÓ cÇn ®îc triÓn khai ngay, nh»m thùc hiÖn tèt NghÞ quyÕt cña §¹i héi II Quèc tÕ Céng s¶n vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa.

Th¸ng 6-1923, theo s¸ng kiÕn vµ ®Ò nghÞ cña ®ång chÝ §«m Ban (Thomas Dombal), Quèc tÕ Céng s¶n ®· ñng hé viÖc thµnh lËp mét tæ chøc n«ng d©n quèc tÕ, nh»m thùc hiÖn liªn minh c«ng - n«ng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Th¸ng 10-1923, Héi nghÞ lÇn thø nhÊt Quèc tÕ N«ng d©n ®îc triÖu tËp, gåm 158 ®¹i biÓu, trong ®ã cã 122 ®¹i biÓu chÝnh thøc, ®¹i diÖn cho n«ng d©n cña 40 n-íc trªn thÕ giíi. NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi tham dù héi nghÞ víi t çch lµ ®¹i biÓu chÝnh thøc cña n«ng d©n §«ng D¬ng.

T¹i phiªn häp ®Çu tiªn, héi nghÞ ®· bÇu NguyÔn ¸i Quèc vµo §oµn Chñ tÞch, gåm 11 ngêi. NguyÔn ¸i Quèc lµ ®¹i biÓu duy nhÊt cña n«ng


51

d©n thuéc ®Þa. §îc mêi ph¸t biÓu, Ngêi nãi: "Quèc tÕ cña çc ®ång chÝ chØ trë thµnh mét quèc tÕ thËt sù khi mµ kh«ng nh÷ng n«ng d©n ph¬ng T©y, mµ c¶ n«ng d©n ë ph¬ng §«ng, nhÊt lµ n«ng d©n ë çc thuéc ®Þa lµ nh÷ng ngêi bÞ bãc lét vµ bÞ ¸p bøc nhiÒu h¬n çc ®ång chÝ, ®Òu tham gia quèc tÕ cña çc ®ång chÝ"1.

Héi nghÞ bÇu ra Héi ®ång Quèc tÕ N«ng d©n gåm 52 uû viªn, th«ng qua çc v¨n kiÖn vµ kÕt thóc vµo ngµy 16-10-1923.

Thêi gian ë Liªn X«, NguyÔn ¸i Quèc viÕt nhiÒu bµi cho t¹p chÝ Krestianski International (Quèc tÕ N«ng d©n), ®Ò cËp ®Õn çc vÊn ®Ò cña n«ng d©n ViÖt Nam, Trung Quèc vµ B¾c Phi, tè ço chÕ ®é ¸p bøc, bãc lét d· man cña bän thùc d©n, ®Õ quèc, chØ râ ph¬ng híng ®Êu tranh cho nh÷ng ngêi n«ng d©n thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa. Trong khi nªu vÊn ®Ò xo¸ bá t×nh tr¹ng khæ cùc cña nh÷ng ngêi n«ng d©n, NguyÔn ¸i Quèc còng ®ång thêi chØ râ nguån søc m¹nh vµ híng nh÷ng ngêi n«ng d©n vµo cuéc ®Êu tranh ®ã, víi khÈu hiÖu: "TÊt c¶ ruéng ®Êt vÒ tay n«ng d©n"2. Sau khi rêi Liªn X«, Ngêi ®îc giao nhiÖm vô phô tr¸ch phong trµo n«ng d©n çc níc ch©u ¸ víi t çch uû

1,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 212, tr.478-479.

52

viªn §oµn Chñ tÞch Quèc tÕ N«ng d©n.NguyÔn ¸i Quèc ®Õn Liªn X« tham dù §¹i héi

Quèc tÕ Céng s¶n, nhng do Lªnin èm nÆng, nªn ®¹i héi ho·n häp, v× vËy, Ngêi tham gia líp häc ng¾n h¹n cña Trêng ®¹i häc Ph¬ng §«ng. Ngµy 2-4-1924, NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi tham dù lÔ kû niÖm lÇn thø ba ngµy thµnh lËp trêng. Trong thêi gian häc tËp ë trêng, NguyÔn ¸i Quèc ®· trao ®æi víi nh÷ng thanh niªn Trung Quèc, tËp hîp t liÖu do hä cung cÊp vµ chñ biªn cuèn s¸ch: Trung Quèc vµ thanh niªn Trung Quèc, b»ng tiÕng Ph¸p (®îc Petr«va Sua dÞch ra tiÕng Nga, Nxb. Novaia M¸txc¬va xuÊt b¶n n¨m 1925).

Thêi gian nµy, NguyÔn ¸i Quèc gÆp vµ tr¶ lêi pháng vÊn nhµ th¬ ¤xÝp Man®enxtam vµ Ngêi ®· ®Ó l¹i mét Ên tîng s©u s¾c trong lßng nhµ th¬:

"Tõ NguyÔn ¸i Quèc ®· to¶ ra mét thø v¨n ho¸, kh«ng ph¶i v¨n ho¸ ¢u ch©u, mµ cã lÏ lµ mét nÒn v¨n ho¸ t¬ng lai... D©n An Nam lµ mét d©n téc gi¶n dÞ vµ lÞch thiÖp. Qua phong th¸i thanh cao, trong giäng nãi trÇm Êm cña NguyÔn ¸i Quèc, chóng ta nh nghe thÊy ngµy mai, nh thÊy sù yªn tÜnh mªnh m«ng cña t×nh h÷u ¸i toµn thÕ giíi"1.

C¶m nhËn cña nhµ th¬, nhµ b¸o ®· gãp phÇn 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 478 - 479.

53

lµm cho d luËn vµ b¹n bÌ quèc tÕ chó ý h¬n ®Õn ngêi chiÕn sÜ céng s¶n NguyÔn ¸i Quèc cña §«ng D¬ng thuéc ®Þa.

Ngµy 21-1-1924, Lªnin qua ®êi. V« cïng th¬ng tiÕc Lªnin, ngµy 23-1-1924, NguyÔn ¸i Quèc ®· cã mÆt trong dßng ngêi vµo vÜnh biÖt Lªnin. Sau ®ã, Ngêi viÕt bµi: Lªnin vµ çc d©n téc thuéc ®Þa, ®¨ng b¸o Sù thËt (Prav®a), ngµy 27-1-1924, vµ kh¼ng ®Þnh: "Lªnin bÊt diÖt sÏ sèng m·i trong sù nghiÖp cña chóng ta". §©y lµ lêi thÒ cña ngêi chiÕn sÜ céng s¶n NguyÔn ¸i Quèc, Ngêi sÏ phÊn ®Êu hiÖn thùc ho¸ t tëng cña Lªnin vÜ ®¹i ë çc thuéc ®Þa. Ngêi sÏ g¾n bã cuéc çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc víi con ®êng ®i tíi cuéc çch m¹ng x· héi x· héi chñ nghÜa sau ®ã.

Nöa n¨m sau ngµy Lªnin mÊt, NguyÔn ¸i Quèc viÕt bµi Lªnin vµ çc d©n téc ph¬ng §«ng, ®¨ng b¸o Le Paria (sè 27, th¸ng 7-1924), Ngêi kh¼ng ®Þnh:

"Kh«ng ph¶i chØ thiªn tµi cña Ngêi, mµ chÝnh lµ tÝnh coi khinh sù xa hoa, tinh thÇn yªu lao ®éng, ®êi t trong s¸ng, nÕp sèng gi¶n dÞ, tãm l¹i lµ ®¹o ®øc vÜ ®¹i vµ cao ®Ñp cña ngêi thÇy, ®· ¶nh hëng lín lao tíi çc d©n téc ch©u ¸ vµ ®· khiÕn cho tr¸i tim cña hä híng vÒ Ngêi, kh«ng g×

54

ng¨n c¶n næi"1.Häc xong líp ng¾n h¹n t¹i §¹i häc Ph¬ng §«ng,

trong khi chê ®îi §¹i héi V Quèc tÕ Céng s¶n khai m¹c vµ chê lªn ®êng vÒ ch©u ¸, NguyÔn ¸i Quèc ®îc nhËn vµo lµm çn bé cña Ban Ph¬ng §«ng Quèc tÕ Céng s¶n (theo giÊy x¸c nhËn do Pªt¬rèp ký ngµy 14-4-1924).

Nh©n ngµy Quèc tÕ lao ®éng 1-5-1924, NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi ®Õn Hång trêng nãi chuyÖn víi nh÷ng ngêi ®i biÓu t×nh vµ ®îc TlÖnh thµnh phè M¸txc¬va cÊp giÊy phÐp tù do ®i l¹i trªn Hång trêng trong ngµy Quèc tÕ cña nh÷ng ngêi lao ®éng. Nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc cña Ng-êi trªn ®Êt níc X«viÕt, sù cã mÆt cña Ngêi trong nh÷ng nghi lÔ quan träng cho thÊy vai trß vµ uy tÝn cña NguyÔn ¸i Quèc ngµy cµng ®îc kh¼ng ®Þnh ë trung t©m phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ.

NguyÔn ¸i Quèc dù §¹i héi V Quèc tÕ Céng s¶n häp tõ ngµy 17-6 ®Õn 8-7-1924 t¹i M¸txc¬va (víi 504 ®¹i biÓu thay mÆt cho 46 ®¶ng céng s¶n, 4 ®¶ng kh«ng céng s¶n vµ 10 tæ chøc quèc tÕ) ®Ó tæng kÕt t×nh h×nh, rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña çc cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong nh÷ng n¨m 1918-1923, ®ång thêi nªu lªn ý nghÜa, tÇm quan träng cña viÖc b«nsªvÝch ho¸


55

çc ®¶ng céng s¶n. T¹i ®¹i héi, vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa mµ NguyÔn ¸i Quèc ®Æc biÖt lu t©m lµ ®iÓm thø 5 cña ch¬ng tr×nh nghÞ sù.

Trong buæi khai m¹c ®¹i héi, NguyÔn ¸i Quèc ph¸t biÓu: T«i muèn biÕt ®¹i héi cã göi Lêi kªu gäi ®Æc biÖt ®Õn çc d©n téc thuéc ®Þa kh«ng? Vµ tríc khi biÓu quyÕt th«ng qua Lêi kªu gäi, Ngêi ®Ò nghÞ bæ sung mÊy ch÷: Göi çc d©n téc thuéc ®Þa.

Sau ®ã, t¹i phiªn häp thø 8, ngµy 23-6-1924, NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi ph¸t biÓu ý kiÕn. Th¼ng th¾n phª b×nh mét sè ®¶ng céng s¶n ®· coi nhÑ vÊn ®Ò thuéc ®Þa, Ngêi nãi:

“T«i ®Õn ®©y ®Ó kh«ng ngõng lu ý Quèc tÕ Céng s¶n ®Õn mét sù thËt lµ: Thuéc ®Þa vÉn ®ang tån t¹i, vµ v¹ch ra ®Ó Quèc tÕ Céng s¶n thÊy r»ng: Çch m¹ng, ngoµi vÊn ®Ò t¬ng lai cña çc thuéc ®Þa cßn cã c¶ nguy c¬ cña çc thuéc ®Þa”; vËn mÖnh cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi vµ ®Æc biÖt lµ vËn mÖnh cña giai cÊp v« s¶n ë çc níc ®i x©m lîc thuéc ®Þa g¾n chÆt víi vËn mÖnh cña giai cÊp bÞ ¸p bøc ë çc thuéc ®Þa... ThÕ mµ çc ®ång chÝ khi nãi vÒ çch m¹ng, çc ®ång chÝ l¹i khinh thêng thuéc ®Þa"1.

1, 2, 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr. 273, 277,

56

TiÕp tôc ch¬ng tr×nh nghÞ sù, ®îc ph¸t biÓu vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa, t¹i phiªn häp thø 22 cña ®¹i héi, ngµy 1-7-1924, NguyÔn ¸i Quèc kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng vµ vÞ trÝ cña çch m¹ng thuéc ®Þa:

"Çch m¹ng ë ph¬ng T©y muèn th¾ng lîi th× nã ph¶i liªn hÖ chÆt chÏ víi phong trµo gi¶i phãng chèng chñ nghÜa ®Õ quèc ë çc níc thuéc ®Þa vµ çc níc bÞ n« dÞch"2.

T¹i phiªn häp thø 25, ngµy 3-7-1924, NguyÔn ¸i Quèc ph¸t biÓu vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ n«ng d©n ë çc thuéc ®Þa cña Ph¸p. Nãi vÒ sù thÊt b¹i cña n«ng d©n b¶n xø, NguyÔn ¸i Quèc nhÊn m¹nh:

“Hä cßn thiÕu tæ chøc, thiÕu ngêi l·nh ®¹o. Quèc tÕ Céng s¶n cÇn ph¶i gióp ®ì hä tæ chøc l¹i, cÇn ph¶i cung cÊp çn bé l·nh ®¹o cho hä vµ chØ cho hä con ®êng ®i tíi çch m¹ng vµ gi¶i phãng"3.

Víi danh nghÜa ®¹i biÓu §«ng D¬ng, NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi tham dù §¹i héi lÇn thø III Quèc tÕ C«ng héi ®á, häp tõ ngµy 7 ®Õn ngµy 22-7-1924. Trong bµi tham luËn t¹i ®¹i héi, NguyÔn ¸i Quèc tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn giai cÊp v« s¶n ë §«ng D¬ng, kh¼ng ®Þnh giai cÊp v« s¶n

289.

57

§«ng D¬ng cha cã mét tæ chøc c«ng nh©n nµo c¶. Tõ thùc tÕ ®ã, Ngêi ®Ò nghÞ:

"Çc tæ chøc c«ng nh©n çch m¹ng Ph¸p ph¶i tÝch cùc gióp ®ì chóng t«i trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng cña chóng t«i"1.

Sau ®ã, Ngêi ®îc mêi vµ tham dù §¹i héi Quèc tÕ Céng s¶n Thanh niªn vµ Héi nghÞ cña Tæ chøc Quèc tÕ Cøu tÕ ®á (MOPR).

Nh÷ng ho¹t ®éng cña NguyÔn ¸i Quèc t¹i çc ®¹i héi trªn ®· gióp cho giai cÊp c«ng nh©n thÕ giíi vµ nh©n d©n X«viÕt hiÓu râ h¬n vÒ t×nh c¶nh cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng ViÖt Nam nãi riªng vµ nh©n d©n §«ng D¬ng nãi chung, ®ång thêi ®Æt nÒn mãng cho sù liªn minh, t×nh ®oµn kÕt v« s¶n quèc tÕ gi÷a nh©n d©n ViÖt Nam vµ nh÷ng ngêi lao ®éng thÕ giíi.

Trong thêi gian ë Liªn X«, NguyÔn ¸i Quèc ®· tranh thñ viÕt bµi cho çc b¸o Nh©n ®¹o (L'HumanitÐ), §êi sèng c«ng nh©n (La Vie OuvriÌre), Sù thËt (Prav®a), Ngêi cïng khæ (Le Paria), Th tÝn quèc tÕ (InprÐkor), T¹p chÝ Céng s¶n v.v.. Çc bµi b¸o tËp trung nãi vÒ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn giai cÊp c«ng nh©n, ®Õn cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n ë çc thuéc ®Þa, ®ång thêi chØ ra mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a çch m¹ng v« s¶n ë chÝnh quèc vµ çch m¹ng


58

thuéc ®Þa: "Chñ nghÜa t b¶n lµ mét con ®Øa cã mét çi vßi b¸m vµo giai cÊp v« s¶n ë chÝnh quèc vµ mét çi vßi kh¸c b¸m vµo giai cÊp v« s¶n ë thuéc ®Þa. NÕu muèn giÕt con vËt Êy, ngêi ta ph¶i ®ång thêi c¾t c¶ hai vßi. NÕu ngêi ta chØ c¾t mét vßi th«i, th× çi vßi cßn l¹i kia vÉn tiÕp tôc hót m¸u cña giai cÊp v« s¶n, con vËt vÉn tiÕp tôc sèng vµ çi vßi bÞ c¾t ®øt l¹i sÏ mäc ra"1.

V× thÕ, muèn thñ tiªu tËn gèc chñ nghÜa t b¶n, ph¶i x©y dùng t×nh ®oµn kÕt gi÷a giai cÊp v« s¶n chÝnh quèc víi giai cÊp v« s¶n, ®Æc biÖt lµ ®éi tiªn phong cña nã ë thuéc ®Þa, ®oµn kÕt gi÷a çc d©n téc thuéc ®Þa thµnh mét mÆt trËn thèng nhÊt chèng chñ nghÜa ®Õ quèc.

Th«ng qua çc bµi viÕt, NguyÔn ¸i Quèc ®· cô thÓ ho¸ vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng luËn ®iÓm cña Lªnin vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, trong khi chØ ra vÞ trÝ vµ søc m¹nh cña nh©n d©n thuéc ®Þa trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng, trong khi nhÊn m¹nh r»ng: Muèn ®¸nh vµo sµo huyÖt cña chñ nghÜa thùc d©n th× ph¶i tíc hÕt thuéc ®Þa cña chóng, NguyÔn ¸i Quèc còng ®ång thêi chØ ra tÝnh chñ ®éng çch m¹ng cña nh©n d©n thuéc ®Þa. Cïng víi nh÷ng ho¹t


59

®éng lý luËn vµ thùc tiÔn cña m×nh, Ngêi ®· ®Êu tranh kiªn quyÕt ®Ó gãp phÇn hiÖn thùc ho¸ khÈu hiÖu næi tiÕng cña Lªnin: V« s¶n tÊt c¶ çc níc vµ çc d©n téc bÞ ¸p bøc ®oµn kÕt l¹i!

Tõ nh÷ng bµi b¸o viÕt trong nh÷ng n¨m 1921-1924 nµy, Ngêi bæ sung, söa ch÷a thµnh cuèn B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p. Cuèi n¨m 1924, b¶n th¶o ®îc göi tõ M¸txc¬va ®Õn Pari cho Héi Liªn hiÖp thuéc ®Þa vµ Ban biªn tËp b¸o Le Paria (tríc khi NguyÔn ¸i Quèc rêi Liªn X« ®i Qu¶ng Ch©u). Cuèn s¸ch gåm 12 ch¬ng vµ phÇn Phô lôc, ®Ò cËp ba néi dung lín: Téi ¸c cña chñ nghÜa thùc d©n Ph¸p; Sù thøc tØnh çc d©n téc thuéc ®Þa; Ph¬ng híng ®Êu tranh, gi¶i phãng çc thuéc ®Þa theo ®êng lèi cña Quèc tÕ Céng s¶n. Bµi viÕt: Göi thanh niªn ViÖt Nam ®Ó ë phÇn Phô lôc cña cuèn s¸ch, ®ã lµ nh÷ng lêi t©m huyÕt cña Ngêi víi thÕ hÖ thanh niªn tríc vËn mÖnh cña ®Êt níc. Tõ viÖc ®¸nh gi¸ ®óng vÞ trÝ, vai trß cña thanh niªn trong sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, Ngêi kªu gäi:

"Hìi §«ng D¬ng ®¸ng th¬ng h¹i! Ngêi sÏ chÕt mÊt, nÕu ®¸m Thanh niªn giµ cçi cña Ngêi kh«ng sím håi sinh”1.

B»ng sù nh¹y bÐn vÒ chÝnh trÞ, ph©n tÝch t×nh h×nh thÕ giíi, dù b¸o côc diÖn cña ph¬ng §«ng vµ ph¬ng T©y, th«ng qua çc bµi viÕt,


60

NguyÔn ¸i Quèc kªu gäi giai cÊp v« s¶n quèc tÕ h·y c¶nh gi¸c víi "lß löa cña chiÕn tranh thÕ giíi míi":

“Th¸i B×nh D¬ng vµ çc níc thuéc ®Þa xung quanh Th¸i B×nh D¬ng, t¬ng lai cã thÓ trë thµnh mét lß löa cña chiÕn tranh thÕ giíi míi mµ giai cÊp v« s¶n sÏ ph¶i nai l-ng ra g¸nh”1.

§ång thêi, NguyÔn ¸i Quèc tuyªn truyÒn vÒ thµnh tÝch cña níc Nga X«viÕt, vÒ sù gióp ®ì cña níc Nga víi çc d©n téc thuéc ®Þa, gãp phÇn chèng l¹i sù xuyªn t¹c cña b¸o chÝ t s¶n ®èi víi çch m¹ng Nga, víi ®Êt níc Nga X«viÕt, bëi theo Ngêi:

“NÕu níc Nga cha ph¶i lµ mét thiªn ®êng cho tÊt c¶ mäi ngêi, th× níc Nga ®· lµ mét thiªn ®êng cña trÎ con”2.

Sèng vµ ho¹t ®éng ë M¸txc¬va, trung t©m cña phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ, ®iÒu mµ NguyÔn ¸i Quèc nhËn thÊy râ nhÊt, ®ã lµ Quèc tÕ Céng s¶n vµ çc ®¶ng ë ch©u ¢u hiÓu biÕt rÊt Ýt vÒ t×nh h×nh ë çc thuéc ®Þa. §Æc biÖt, Ngêi nhËn thøc râ r»ng, kh«ng thÓ ¸p dông mét çch m¸y mãc, rËp khu«n nh÷ng nguyªn lý vÒ ®Êu

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 1, tr. 243-244, 465.

61

tranh giai cÊp cña häc thuyÕt M¸c vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña çc thuéc ®Þa. V× vËy, Ngêi x¸c ®Þnh sÏ tËn dông mäi c¬ héi ®Ó cã thÓ gióp nh÷ng ngêi céng s¶n ë ph¬ng T©y hiÓu râ h¬n vÒ thuéc ®Þa.

Th«ng qua çc néi dung vµ nh÷ng ph©n tÝch mét çch khoa häc ®Æc ®iÓm cña çc níc ph¬ng §«ng nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng, bµi viÕt B¸o ço vÒ B¾c Kú, Trung Kú vµ Nam Kú (1924) cña NguyÔn ¸i Quèc ®· tËp trung nªu râ: TÝnh chÊt cuéc ®Êu tranh giai cÊp ë ph¬ng §«ng kh«ng diÔn ra quyÕt liÖt nh ë ph¬ng T©y; ®Ò cao chñ nghÜa yªu níc, coi chñ nghÜa d©n téc lµ ®éng lùc lín cña ®Êt níc; sù cÇn thiÕt ph¶i vËn dông s¸ng t¹o, bæ sung vµ ph¸t triÓn häc thuyÕt M¸c cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng quèc gia, ®Æc biÖt lµ ph¬ng §«ng. Theo NguyÔn ¸i Quèc:

“M¸c ®· x©y dùng häc thuyÕt cña m×nh trªn mét triÕt lý nhÊt ®Þnh cña lÞch sö, nhng lÞch sö nµo? LÞch sö ch©u ¢u. Mµ ch©u ¢u lµ g×? §ã cha ph¶i lµ toµn thÓ nh©n lo¹i”1, v× vËy ph¶i xem xÐt l¹i “c¬ së lÞch sö cña nã, cñng cè nã b»ng d©n téc häc ph¬ng §«ng”2.

Nh÷ng luËn ®iÓm vµ kiÕn nghÞ trong b¸o ço cña Ngêi víi Quèc tÕ Céng s¶n, vÒ t×nh h×nh,

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.1, tr.465.

62

®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam, thÓ hiÖn sù s©u s¸t thùc tÕ vµ viÖc vËn dông nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña häc thuyÕt M¸c - Lªnin vµo thùc tiÔn ViÖt Nam cña NguyÔn ¸i Quèc, cã ý nghÜa nh mét ph¬ng h-íng chung, cã tÝnh chÊt nh mét c¬ng lÜnh hµnh ®éng cña çch m¹ng ViÖt Nam. B¸o ço nhÊn m¹nh viÖc:

1. Ph¸t ®éng chñ nghÜa d©n téc b¶n xø nh©n danh Quèc tÕ Céng s¶n;

2. §Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ ®µo t¹o çn bé cho çch m¹ng ViÖt Nam;

3. Dù b¸o vÒ kh¶ n¨ng mét cuéc khëi nghÜa vò trang ë §«ng D¬ng vµ nã ph¶i ®îc sù ñng hé cña níc Nga X«viÕt, cña giai cÊp v« s¶n toµn thÕ giíi.

Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö khi ®ã, nh÷ng ý kiÕn trong B¸o ço vÒ B¾c Kú, Trung Kú vµ Nam Kú thÓ hiÖn mét t duy s¾c s¶o, mét th¸i ®é dòng c¶m cña NguyÔn ¸i Quèc trong viÖc kh¼ng ®Þnh: Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn, lµ sù kiÓm nghiÖm cña ch©n lý. MÆt kh¸c, b¸o ço còng thÓ hiÖn sù n¾m v÷ng linh hån, ph¬ng ph¸p cña häc thuyÕt M¸c vµ sù vËn dông s¸ng t¹o cña Ngêi trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam.

Víi h¬n mét n¨m sèng, häc tËp vµ lµm viÖc trªn ®Êt níc X«viÕt, dï thêi gian kh«ng dµi, song nh÷ng nghiªn cøu vÒ lý luËn, nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn ®· gióp NguyÔn ¸i Quèc cã ®iÒu kiÖn trang bÞ cho m×nh vèn kiÕn thøc lý luËn cña chñ

63

nghÜa M¸c - Lªnin mét çch hÖ thèng. §ång thêi, Ngêi cã ®iÒu kiÖn kh¶o nghiÖm, chøng kiÕn nh÷ng thµnh tùu cña Nhµ níc vµ nh©n d©n X«viÕt. Nh÷ng ho¹t ®éng s«i næi cña NguyÔn ¸i Quèc, ®· ®anh thÐp tè ço téi ¸c thùc d©n, nhËn thøc vµ luËn gi¶i mét çch khoa häc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thuéc ®Þa, vai trß çch m¹ng thuéc ®Þa trong mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi sù nghiÖp çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi.

Kh«ng chØ n¾m v÷ng nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña häc thuyÕt M¸c - Lªnin, NguyÔn ¸i Quèc cßn ®Ò xuÊt nhiÒu luËn ®iÓm vµ ph¸t triÓn mét çch s¸ng t¹o lý luËn vÒ çch m¹ng thuéc ®Þa cña Lªnin, lµm phong phó lý luËn M¸c - Lªnin vÒ çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc trong quü ®¹o çch m¹ng v« s¶n. §îc sèng, häc tËp t¹i trung t©m çch m¹ng thÕ giíi, ®îc lµm viÖc t¹i Quèc tÕ Céng s¶n, ®îc ®Êu tranh vµ rÌn luyÖn trong phong trµo céng s¶n quèc tÕ, nhËn thøc luËn cña NguyÔn ¸i Quèc ®îc n©ng cao, uy tÝn chÝnh trÞ cña NguyÔn ¸i Quèc ®îc cñng cè.

Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, nhËn thøc ®îc sø mÖnh cña m×nh vµ híng ®Õn môc tiªu: §éc lËp cho Tæ quèc, tù do cho ®ång bµo, víi tÊt c¶ tinh thÇn vµ nhiÖt huyÕt cña m×nh, NguyÔn ¸i Quèc chän con ®êng vÒ gÇn Tæ quèc, xóc tiÕn mét lé tr×nh cho c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc ViÖt Nam. Khi biÕt sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, hiÖn cã nhiÒu

64

thanh niªn yªu níc ViÖt Nam ®ang cã mÆt ë Qu¶ng Ch©u, hä yªu níc, nhng cha cã tæ chøc vµ thiÕu mét ®êng lèi ®óng ®¾n trong ho¹t ®éng, NguyÔn ¸i Quèc ®· chän Qu¶ng Ch©u lµm ®iÓm dõng ch©n trªn hµnh tr×nh tiÕn gÇn vÒ Tæ quèc, ®Ó tæ chøc, ®oµn kÕt, huÊn luyÖn nh÷ng thanh niªn ®Çy nhiÖt huyÕt ®ã ®a hä ra ®Êu tranh giµnh tù do, ®éc lËp.

Sau nhiÒu lÇn ®Ò ®¹t, nguyÖn väng cña NguyÔn ¸i Quèc ®îc Quèc tÕ Céng s¶n chÊp nhËn. Víi t çch lµ çn bé Ban Ph¬ng §«ng cña Quèc tÕ Céng s¶n, ®ång thêi lµ Uû viªn §oµn Chñ tÞch Quèc tÕ N«ng d©n, NguyÔn ¸i Quèc ®îc giao theo dâi vµ chØ ®¹o phong trµo çch m¹ng ë mét sè níc ch©u ¸.

Cuèi th¸ng 10-1924, NguyÔn ¸i Quèc rêi M¸txc¬va, ®i xuyªn Xibªri, nghØ l¹i ë Vla®iv«xtèc, råi xuèng tµu ViÔn D¬ng cña Liªn X« ®i Trung Quèc. Ngêi ®Õn Qu¶ng Ch©u ngµy 11-11-1924, xóc tiÕn viÖc chuÈn bÞ thµnh lËp chÝnh ®¶ng v« s¶n kiÓu míi cho giai cÊp c«ng nh©n vµ d©n téc ViÖt Nam.

N¾m t×nh h×nh vµ ®Þnh híng nh÷ng c«ng viÖc cÇn ph¶i lµm, ngµy 12-11-1924, Ngêi viÕt th göi mét ®ång chÝ trong Quèc tÕ Céng s¶n b¸o tin:

"T«i ®· ®Õn ®©y h«m qua, vµ ®ang ë nhµ ®ång chÝ B«r«®in víi 2 hoÆc 3 ®ång

65

chÝ Trung Quèc. T«i cha gÆp ai c¶. Mäi ngêi ë ®©y ®Òu bËn vÒ viÖc B¸c sÜ T«n lªn ph¬ng B¾c. T«i sÏ viÕt th cho ®ång chÝ sím"1.

§Ó chuÈn bÞ vÒ tæ chøc vµ tiÕp tôc chuÈn bÞ vÒ chÝnh trÞ, t tëng cho sù ra ®êi cña mét ®¶ng m¸cxÝt ë ViÖt Nam, Ngêi tiÕp xóc víi nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc ®ang ho¹t ®éng t¹i Qu¶ng Ch©u. §Çu tiªn lµ nh÷ng thanh niªn h¨ng h¸i nhÊt trong T©m T©m x·. DÇn dÇn, Ngêi më réng ®Þa bµn ho¹t ®éng cña m×nh. Trong th göi mét çn bé phô tr¸ch Ban Ph¬ng §«ng cña Quèc tÕ Céng s¶n, ngµy 22-12-1924, NguyÔn ¸i Quèc b¸o ço:

"T«i ®· t×m thÊy ë ®©y vµi ngêi §«ng D-¬ng mµ víi hä, t«i hy väng lµm ®îc viÖc g× ®ã"2.

Nh÷ng ho¹t ®éng bíc ®Çu ®· gióp NguyÔn ¸i Quèc t×m ®îc chç dùa, h×nh thµnh ®îc nhãm trung kiªn ®Ó triÓn khai c«ng viÖc. Tõ viÖc n¾m râ nh÷ng ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ViÖt Nam ®îc thÓ hiÖn râ trong b¸o ço vÒ B¾c Kú, Trung Kú vµ Nam Kú, NguyÔn ¸i Quèc ®· khÈn tr¬ng, chñ ®éng vµ cÈn träng tiÕn hµnh x©y dùng tæ chøc çch m¹ng theo

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 2, tr. 4.2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 2 , tr. 15.

66

tõng bíc: tiÕp xóc vµ t×m hiÓu nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc ®ang ho¹t ®éng ë miÒn Nam Trung Quèc, ®Ó lËp ra nhãm bÝ mËt lµm h¹t nh©n (B¸o ço göi §oµn Chñ tÞch Quèc tÕ Céng s¶n ngµy 19-2-1925):

"Chóng t«i ®· lËp mét nhãm bÝ mËt gåm 9 héi viªn, trong ®ã cã:

2 ngêi ®· ®îc ph¸i vÒ níc.3 ngêi ë tiÒn tuyÕn (trong qu©n ®éi cña T«n DËt

Tiªn).1 ngêi ®ang ®i c«ng çn qu©n sù (cho Quèc d©n

§¶ng).Trong sè héi viªn ®ã, cã 5 ngêi ®· lµ ®¶ng

viªn dù bÞ cña §¶ng Céng s¶n"1. Bíc tiÕp theo, Ngêi tiÕn tíi thµnh lËp mét tæ

chøc cã tÝnh chÊt quÇn chóng réng h¬n nh»m tËp hîp nh÷ng thanh niªn yªu níc trong vµ ngoµi níc. §ã lµ tæ chøc Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn ®îc thµnh lËp 6-1925. §îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, cÊp díi phôc tïng cÊp trªn, thiÓu sè phôc tïng ®a sè, lÊy tù phª b×nh vµ phª b×nh lµm ph¬ng ch©m ph¸t triÓn cña m×nh, trong Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn, tÊt c¶ çc héi viªn ph¶i ho¹t ®éng trong quÇn chóng, tuyÖt ®èi gi÷ bÝ mËt ho¹t ®éng cña héi. Héi ®îc tæ chøc thµnh 5 cÊp: Tæng bé, kú bé, tØnh bé,


67

huyÖn bé vµ chi bé. Môc ®Ých cña héi lµ:

"Hy sinh tÝnh mÖnh, quyÒn lîi, t tëng ®Ó lµm cuéc çch m¹ng d©n téc (®Ëp tan bän Ph¸p vµ giµnh l¹i ®îc ®éc lËp cho xø së) råi sau lµm çch mÖnh thÕ giíi (lËt ®æ chñ nghÜa ®Õ quèc vµ thùc hiÖn chñ nghÜa céng s¶n)"1.

§iÒu lÖ cña héi ®Ò cËp ®Õn Ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng nh kÕt n¹p héi viªn; tæ chøc çc ®oµn thÓ nh C«ng héi, N«ng héi, Héi häc sinh, Héi phô n÷..., thµnh lËp chÝnh phñ nh©n d©n, ®oµn kÕt víi çc giai cÊp v« s¶n cña tÊt c¶ çc níc vµ thµnh lËp x· héi céng s¶n. §iÒu lÖ cßn quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®iÒu kiÖn vµo héi, lÒ lèi tæ chøc, c¬ cÊu çc cÊp trung ¬ng, xø uû, tØnh uû, huyÖn uû, chi bé, vÊn ®Ò tiÕn hµnh héi nghÞ thêng kú cña çc cÊp vµ héi nghÞ toµn quèc, kû luËt vµ nhiÖm vô cña héi viªn...

ViÖc thµnh lËp Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn lµ mét s¸ng t¹o, cã chñ ®Ých cña NguyÔn ¸i Quèc. §©y lµ mét tæ chøc qu¸ ®é, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam khi ®ã, nh»m ®a chñ nghÜa M¸c - Lªnin, ®êng lèi vµ ph¬ng ph¸p ®Êu tranh çch m¹ng míi vµo phong trµo ®Êu tranh yªu níc cña nh©n d©n ta. Th«ng qua nh÷ng héi viªn cña

1. Ban Nghiªn cøu LÞch sö §¶ng Trung ¬ng: Çc tæ chøc tiÒn th©n cña §¶ng, Hµ Néi, 1977, tr. 82.

68

Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn, th«ng qua phong trµo v« s¶n ho¸, luång t tëng míi cña thêi ®¹i ®· x©m nhËp vµo phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu níc, lµm thay ®æi tÝnh chÊt, chiÒu híng cña phong trµo ®Êu tranh çch m¹ng, ®a ®Õn sù th¾ng lîi cña khuynh híng v« s¶n. Th«ng qua nh÷ng néi dung ho¹t ®éng cña m×nh, héi ®· thu hót ®«ng ®¶o çc lùc lîng vµo tæ chøc çch m¹ng cña m×nh, ®ång thêi cã ¶nh hëng tÝch cùc ®Õn çc tæ chøc chÝnh trÞ cïng thêi kh¸c.

§· cã mét tæ chøc, mét ®iÓm tùa, NguyÔn ¸i Quèc më líp huÊn luyÖn chÝnh trÞ ®Ó chuÈn bÞ x©y dùng mét ®éi ngò çn bé lµm nßng cèt cho viÖc tuyªn truyÒn nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña häc thuyÕt M¸c - Lªnin vÒ trong níc. Líp häc chÝnh thøc khai m¹c cuèi n¨m 1925 t¹i ng«i nhµ sè 13 vµ 13/1 (nay lµ nhµ sè 248 - 250), ®êng V¨n Minh, Qu¶ng Ch©u, Trung Quèc. Tõ ®Çu n¨m 1926 ®Õn th¸ng 4-1927, NguyÔn ¸i Quèc ®· më ®îc ba khãa huÊn luyÖn cho kho¶ng 75 ngêi1. Ngêi trùc tiÕp phô tr¸ch vµ lµ gi¶ng viªn chÝnh. Ch¬ng tr×nh häc tËp bao gåm c¶ lý thuyÕt lÉn thùc hµnh. Th«ng qua huÊn luyÖn, çc häc viªn ®îc vò trang nh÷ng vÊn ®Ò s¬ gi¶n vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, vÒ nh÷ng nguyªn t¾c ho¹t ®éng bÝ mËt vµ kü n¨ng thùc hµnh çc c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng... Sau nµy, nh÷ng bµi gi¶ng cña Ngêi ®îc tËp hîp,


69

hoµn thiÖn trong cuèn §êng K¸ch mÖnh. TuyÖt ®¹i bé phËn häc viªn häc xong ®Òu trë vÒ níc vµ vÒ Xiªm ho¹t ®éng. Hä ®· trë thµnh nh÷ng ngêi tuyªn truyÒn, tæ chøc çc tæ chøc çch m¹ng trong níc vµ ViÖt kiÒu ë Xiªm.

Víi tÇm nh×n chiÕn lîc, víi vÞ thÕ çn bé cña Ban Ph¬ng §«ng, NguyÔn ¸i Quèc lùa chän nh÷ng thanh niªn ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng, göi ®i häc Tr-êng ®¹i häc Céng s¶n cña nh÷ng ngêi lao ®éng Ph¬ng §«ng ë M¸txc¬va (Trêng ®¹i häc Ph¬ng §«ng) vµ Trêng qu©n sù Hoµng Phè ë Qu¶ng Ch©u. Kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc lùa chän vµ cö nh÷ng thanh niªn ®i ®µo t¹o, Ngêi cßn muèn göi nh÷ng thiÕu nhi ®é tuæi tõ 12-15 cã mÆt ë Qu¶ng Ch©u, ®ang lµ “nh÷ng thiÕu nhi céng s¶n ®Çu tiªn cña níc An Nam” sang M¸txc¬va ®Ó ®µo t¹o, nh»m x©y dùng ®éi ngò çn bé cèt çn ®¸p øng yªu cÇu cña çch m¹ng ViÖt Nam sau nµy.

Cïng víi viÖc ®µo t¹o ®éi ngò çn bé, NguyÔn ¸i Quèc chñ tr¬ng xuÊt b¶n s¸ch vµ b¸o chÝ lµm ph¬ng tiÖn tuyªn truyÒn. B¸o Thanh niªn, c¬ quan ng«n luËn cña Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn do NguyÔn ¸i Quèc s¸ng lËp vµ trùc tiÕp chØ ®¹o, ®ång thêi lµ c©y bót chñ chèt (sè ®Çu tiªn ra ngµy 21-6-1925), cã çc chuyªn môc: x· héi, b×nh luËn, tin tøc, diÔn ®µn, vÊn ®¸p, phª b×nh, tr¶ lêi b¹n ®äc, v.v.. Nh÷ng bµi viÕt cña b¸o Thanh niªn

70

®Òu ng¾n gän, lêi v¨n gi¶n dÞ, trong s¸ng, dÔ hiÓu, thêng ®Ò cËp nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh: ®Õ quèc vµ thuéc ®Þa; çch m¹ng vµ c¶i l¬ng; thùc tiÔn cña çch m¹ng ViÖt Nam; ®¶ng çch m¹ng vµ §¶ng Céng s¶n; çch m¹ng d©n téc vµ çch m¹ng thÕ giíi; çch m¹ng vµ mÆt trËn d©n téc thèng nhÊt; häc tËp lý luËn chñ nghÜa M¸c - Lªnin, v.v.. Th«ng qua b¸o Thanh niªn, tæ chøc Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn ®· thèng nhÊt vÒ ph¬ng h-íng vµ néi dung tuyªn truyÒn gi¸o dôc ë trong vµ ngoµi héi.

B¸o Thanh niªn ra h»ng tuÇn, b»ng tiÕng ViÖt. Tõ th¸ng 6-1925 ®Õn th¸ng 4-1927, b¸o ra ®îc 88 sè. Lµ tê b¸o ®Çu tiªn trong lÞch sö b¸o chÝ çch m¹ng níc ta, b¸o Thanh niªn ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ViÖt Nam, chuÈn bÞ vÒ chÝnh trÞ, t tëng vµ tæ chøc ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp chÝnh ®¶ng kiÓu míi cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam.

TiÕp theo tê Thanh niªn, NguyÔn ¸i Quèc cïng çc b¹n chiÕn ®Êu cña m×nh cßn xuÊt b¶n ba tê b¸o ®Þnh kú kh¸c lµ: b¸o C«ng n«ng (tõ th¸ng 12 - 1926 ®Õn ®Çu n¨m 1928), b¸n nguyÖt san LÝnh çch mÖnh (tõ ®Çu n¨m 1927 ®Õn ®Çu n¨m 1928) vµ ViÖt Nam tiÒn phong cho nh÷ng ®èi tîng hÑp h¬n.

Cïng víi viÖc xuÊt b¶n b¸o, NguyÔn ¸i Quèc dµnh thêi gian cho cuèn §êng K¸ch mÖnh. Cuèn

71

s¸ch gåm nh÷ng bµi gi¶ng cña Ngêi t¹i çc líp huÊn luyÖn chÝnh trÞ cho çn bé cña Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn ë Qu¶ng Ch©u (Trung Quèc) trong nh÷ng n¨m 1925-1927 ®îc tËp hîp vµ hoµn thiÖn. Cuèn s¸ch ®îc Bé Tuyªn truyÒn cña Héi liªn hiÖp çc d©n téc bÞ ¸p bøc ë ¸ §«ng xuÊt b¶n vµo ®Çu n¨m 1927 ®Ó lµm tµi liÖu häc tËp vµ tuyªn truyÒn.

§êng K¸ch mÖnh ®Ò cËp nhiÒu néi dung, trong ®ã NguyÔn ¸i Quèc tËp trung nªu râ chuÈn mùc ®¹o ®øc cña nh÷ng chiÕn sÜ çch m¹ng; giíi thiÖu tÝnh chÊt, néi dung çc cuéc çch m¹ng ®iÓn h×nh trªn thÕ giíi, nh: Çch m¹ng Mü 1776, Çch m¹ng Ph¸p 1789, Çch m¹ng Nga 1917; giíi thiÖu vÒ Quèc tÕ I, Quèc tÕ II, Quèc tÕ III, v.v.. Th«ng qua nh÷ng néi dung nµy, Ngêi chØ râ t tëng çch m¹ng triÖt ®Ó: Muèn sèng th× ph¶i lµm çch m¹ng vµ muèn lµm çch m¹ng thµnh c«ng ph¶i cã ®¶ng l·nh ®¹o, cã chñ nghÜa M¸c - Lªnnin lµm nßng cèt, ph¶i cã ph¬ng ph¸p çch m¹ng, v.v., ph¶i g¾n çch m¹ng ViÖt Nam lµ mét bé phËn kh¨ng khÝt cña phong trµo çch m¹ng thÕ giíi. Tõ §êng K¸ch mÖnh, Ngêi kh¼ng ®Þnh: çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc lµ sù nghiÖp cña toµn d©n chø kh«ng ph¶i cña mét vµi ç nh©n, v× vËy ®oµn kÕt trong ®¶ng, ®oµn kÕt toµn d©n téc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng b¶o ®¶m th¾ng lîi cho çch m¹ng ViÖt Nam... PhÇn cuèi §-

72

êng K¸ch mÖnh, NguyÔn ¸i Quèc dµnh giíi thiÖu çc tæ chøc quÇn chóng cña Quèc tÕ Céng s¶n nhQuèc tÕ Thanh niªn, Quèc tÕ C«ng héi.

§êng K¸ch mÖnh lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm quan träng, ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt trong cuéc ®êi ho¹t ®éng çch m¹ng cña NguyÔn ¸i Quèc, ®ång thêi lµ mét trong nh÷ng v¨n kiÖn lý luËn ®Çu tiªn cña §¶ng ta, ®Æt c¬ së t tëng cho ®êng lèi cña çch m¹ng ViÖt Nam sau nµy. Cïng víi §êng K¸ch mÖnh vµ b¸o Thanh niªn, çc tê b¸o vµ nguyÖt san bÝ mËt ®îc chuyÓn vÒ ViÖt Nam, ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng vµ con ®êng gi¶i phãng d©n téc cña NguyÔn ¸i Quèc, chuÈn bÞ vÒ chÝnh trÞ, t tëng vµ tæ chøc ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp bé tham mu tiÒn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam.

Trong nh÷ng n¨m th¸ng ho¹t ®éng çch m¹ng ë Trung Quèc, NguyÔn ¸i Quèc thÓ hiÖn vai trß cña ngêi chiÕn sÜ céng s¶n quèc tÕ. Ngêi tham gia nh÷ng ho¹t ®éng gióp ®ì phong trµo çch m¹ng çc níc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ phong trµo çch m¹ng cña Trung Quèc nh÷ng n¨m 1925-1927. Ngêi ®· cïng víi çc ®ång chÝ Trung Quèc, Ên §é, TriÒu Tiªn, MiÕn §iÖn tÝch cùc vËn ®éng thµnh lËp mét tæ chøc çch m¹ng cã tÝnh chÊt quèc tÕ - Héi Liªn hiÖp çc d©n téc bÞ ¸p bøc (9-7-1925), nh»m ®oµn kÕt çc d©n téc nhá yÕu, bÞ

73

¸p bøc trong mét tæ chøc çch m¹ng ®Ó gi¶i phãng ®Êt níc khái ¸ch thùc d©n, ®a çc d©n téc bÞ n« lÖ vµo con ®êng ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc.

§èi víi phong trµo çch m¹ng Trung Quèc, Ngêi kh«ng chØ bµy tá thiÖn c¶m, sù quan t©m vµ ñng hé mµ cßn tham gia trùc tiÕp nh mét chiÕn sÜ quèc tÕ nång nhiÖt. Ngêi tham gia Héi nghÞ ®Çu tiªn cña ®¹i biÓu n«ng d©n Qu¶ng §«ng (th¸ng 5-1925) vµ Héi nghÞ lÇn thø hai ®¹i biÓu giai cÊp c«ng nh©n Trung Quèc; tham gia ®éi diÔn thuyÕt, ñng hé cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n Trung Quèc víi bÝ danh Lý Thôy vµ V¬ng §¹t Nh©n... Th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn ®ã, NguyÔn ¸i Quèc ®· thÓ hiÖn mét çch sinh ®éng tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n cao c¶.

Sau cuéc ®¶o chÝnh ph¶n çch m¹ng cña Tëng Giíi Th¹ch (4-1927), nh÷ng ngêi çch m¹ng ViÖt Nam ho¹t ®éng trªn ®Êt Trung Quèc ®· trë thµnh ®èi tîng cña sù khñng bè. Kh«ng thÓ tiÕp tôc ë l¹i Qu¶ng Ch©u, NguyÔn ¸i Quèc chuyÓn ®Õn H¬ng C¶ng, nhng mËt th¸m Anh l¹i yªu cÇu Ngêi ph¶i rêi H¬ng C¶ng. Ngêi ®i Thîng H¶i, nhng t¹i ®©y, Quèc d©n §¶ng còng ®ang tiÕn hµnh nh÷ng ®ît khñng bè g¾t gao, v× vËy, Ngêi quyÕt ®Þnh rêi Thîng H¶i trªn mét chiÕc tµu bu«n ®i Vla®iv«xtèc.

Th¸ng 5-1927, NguyÔn ¸i Quèc trë l¹i M¸txc¬va sau gÇn ba n¨m xa çch, tiÕp tôc lµm viÖc trong

74

Quèc tÕ Céng s¶n. Sau Ýt ngµy nghØ ng¬i trªn b·i biÓn Crm, Ngêi quay trë l¹i M¸txc¬va. Ngêi b¾t tay viÕt cuèn s¸ch nhá C«ng t¸c qu©n sù cña §¶ng trong n«ng d©n, ®óc kÕt kinh nghiÖm cao trµo çch m¹ng vµ çc ®¶ng céng s¶n ë çc níc n«ng nghiÖp vµ nöa n«ng nghiÖp, nªu tÇm quan träng cña c«ng t¸c tuyªn truyÒn chÝnh trÞ, tæ chøc vµ qu©n sù trong n«ng d©n, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c qu©n sù cña ®¶ng trong n«ng d©n, v.v.. Ngêi còng tõ t×m hiÓu, nghiªn cøu vµ viÕt nhiÒu bµi vÒ Ên §é vµ ®îc c«ng bè vµo n¨m 1928 nh: Phong trµo c«ng nh©n ë Ên §é (Inpreko, tiÕng Ph¸p, sè 37, 21-4-1928), Sù bãc lét phô n÷ vµ trÎ em Ên §é (Inpreko, tiÕng Ph¸p, sè 39, 14-4-1928), v.v.. §Æc biÖt, trong bµi viÕt Sù thèng trÞ cña ®Õ quèc Ph¸p ë §«ng D¬ng ®¨ng trªn tËp san Th tÝn quèc tÕ, sè 104, 1927, NguyÔn ¸i Quèc ®Ò cËp b¶n chÊt sù kiÖn chÝnh trÞ thêi sù (xung ®ét Hoa - ViÖt ë H¶i Phßng) cña níc ta khi ®ã.

Trung tuÇn th¸ng 11-1927, Ngêi ®îc Quèc tÕ Céng s¶n cö ®i Ph¸p c«ng t¸c. §Çu th¸ng 12-1927, tõ Ph¸p Ngêi ®i dù phiªn häp më réng cña §¹i héi ®ång Liªn ®oµn chèng ®Õ quèc t¹i Brócxen (BØ). Sau khi mËt th¸m Ph¸p ph¸t hiÖn sù cã mÆt cña NguyÔn ¸i Quèc t¹i Ph¸p, Ngêi quyÕt ®Þnh thay ®æi hµnh tr×nh. BÝ mËt quay trë l¹i §øc vµo trung tuÇn th¸ng 12-1927, vµ ë ®©y Ngêi nhËn lµm phãng viªn cho tê b¸o ThÕ giíi (Die Welt). Kh«ng

75

l©u sau, theo nguyÖn väng cña Ngêi, Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n ra quyÕt ®Þnh ®ång ý ®Ó NguyÔn ¸i Quèc trë vÒ ho¹t ®éng ë §«ng D-¬ng (25-4-1928). Ngµy 21-5-1928, tõ BÐclin NguyÔn ¸i Quèc viÕt th göi çc ®ång chÝ trong Ban Ph¬ng §«ng Quèc tÕ Céng s¶n, b¸o tin vÒ viÖc chuÈn bÞ lªn ®êng vµ nh÷ng viÖc ®· lµm1.

§Çu th¸ng 6-1928, NguyÔn ¸i Quèc rêi BÐclin, b¾t ®Çu cuéc hµnh tr×nh ®Ó vÒ gÇn Tæ quèc. Tõ §øc, Ngêi qua Thôy SÜ ®Õn Italia. T¹i biªn giíi Thuþ SÜ - Italia, mÆc dï bÞ c¶nh s¸t g©y khã dÔ nhng Ngêi còng vît qua ®îc vµ ®i Milan, råi tõ R«ma, Ngêi ®Õn Nap«li, ®¸p tµu thuû NhËt B¶n ®i Xiªm.

Tõ th¸ng 7-1928 ®Õn th¸ng 11-1929, NguyÔn ¸i Quèc ho¹t ®éng ë Xiªm (tõ n¨m 1938 gäi lµ Th¸i Lan), x©y dùng lùc lîng çch m¹ng trong ViÖt kiÒu yªu níc. §Çu tiªn, Ngêi tíi B¨ng Cèc, tõ ®ã, ®i B¶n §«n (huyÖn Ph× ChÞt, tØnh PhÝtxanuloèc). §Ó gi÷ bÝ mËt, Ngêi dïng mét sè bÝ danh nh Thä, Nam S¬n, ThÇu ChÝn, v.v.. Cuèi th¸ng 7-1928, NguyÔn ¸i Quèc rêi Ph× ChÞt ®Õn vïng §«ng B¾c Xiªm nhU®on Thani, Xa Vang, Na Kh«n Pha N«m, Noäng Khai, v.v., ®Ó x©y dùng c¬ së, tõ ®ã tuyªn truyÒn chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ phong trµo ®Êu tranh çch m¹ng, g©y ¶nh hëng vÒ trong níc.

1. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 1, tr. 391.

76

Tõ mét thùc tÕ ViÖt kiÒu sinh sèng ë Xiªm phÇn nhiÒu lµ n«ng d©n, thî thñ c«ng vµ nh÷ng ngêi bu«n b¸n nhá, cho nªn, trong thêi gian ë ®©y, Ngêi tiÕp tôc çc h×nh thøc ho¹t ®éng nh ë Qu¶ng Ch©u. Ngêi hoµ m×nh víi ®«ng ®¶o quÇn chóng, sèng ®êi sèng cña quÇn chóng, lµm nh÷ng viÖc cïng víi quÇn chóng, ph¸t hµnh b¸o chÝ (®æi tªn tê b¸o §ång thanh thµnh Th©n ¸i vµ ra ®îc hai sè), më líp ®µo t¹o ng¾n h¹n cho héi viªn cña chi héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn, n¾m t×nh h×nh trong níc vµ Quèc tÕ Céng s¶n, dÞch mét s¸ch m¸cxÝt phæ th«ng sang tiÕng ViÖt (Nh©n lo¹i tiÕn ho¸ sö, A.B.C chñ nghÜa céng s¶n, v.v..). Víi sù ho¹t ®éng tÝch cùc cña Ngêi, phong trµo yªu níc cña ViÖt kiÒu ë Xiªm ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn míi, tÝch cùc. Çc tæ chøc çch m¹ng ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. Sù ®oµn kÕt trong néi bé ViÖt kiÒu, mèi quan hÖ th©n thiÖn gi÷a ViÖt kiÒu vµ ngêi Xiªm ®îc t¨ng cêng. Nh÷ng ho¹t ®éng çch m¹ng cña NguyÔn ¸i Quèc trong ViÖt kiÒu ®· cã ¶nh h-ëng tèt vÒ trong níc.

Còng trong kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 7-1928 ®Õn th¸ng 11-1929, NguyÔn ¸i Quèc, lóc ®ã víi tªn gäi ThÇu ChÝn tõ Xiªm vît s«ng Mª K«ng Ýt nhÊt hai lÇn sang thÞ x· Xav¨nnakhÑt vµ b¶n Xiªng Vang, huyÖn Noäng Bèc, tØnh Kh¨m Muén cña Lµo ®Ó nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña nh©n d©n Lµo, cña bµ con ViÖt kiÒu vµ

77

kh¶o s¸t thùc ®Þa ®Ó t×m ®êng bÝ mËt qua Lµo vÒ ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam1. Sau nµy, trong b¸o ço göi Quèc tÕ Céng s¶n ngµy 18-2-1930, Ngêi ®· b¸o ço vÒ t×nh h×nh Lµo vµ viÖc ®Þnh trë vÒ ViÖt Nam kh«ng thµnh:

“§· hai lÇn t«i cè g¾ng vÒ An Nam, nhng ph¶i quay trë l¹i. Bän mËt th¸m vµ c¶nh s¸t ë biªn giíi qu¸ cÈn mËt, ®Æc biÖt lµ tõ khi x¶y ra vô An Nam “Quèc d©n ®¶ng”2.

Trong nh÷ng n¨m 1928-1929, phong trµo ®Êu tranh çch m¹ng cña nh©n d©n ta tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®îc NguyÔn ¸i Quèc vµ nh÷ng chiÕn sÜ tiªn phong truyÒn b¸ vÒ trong níc, cïng víi phong trµo "v« s¶n ho¸" ®· lµm chuyÓn biÕn phong trµo c«ng nh©n tõ h×nh thøc ®Êu tranh tù ph¸t, ®¬n lÎ, chñ yÕu ®ßi quyÒn lîi vÒ kinh tÕ sang ®Êu tranh tù gi¸c, cã tæ chøc, cã l·nh ®¹o, cã sù phèi hîp gi÷a çc ngµnh vµ çc ®Þa ph¬ng. Sù ph¸t triÓn c¶ bÒ s©u vµ bÒ réng cña phong trµo çch m¹ng trong c¶ níc ®· ®Æt ra mét yªu cÇu bøc thiÕt, ®ßi hái sù l·nh ®¹o cña mét chÝnh ®¶ng

1. Xem: B¸o ço kÕt qu¶ ®Ò tµi khoa häc cÊp bé: “Nghiªn cøu, su tÇm t liÖu vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi t×nh ®oµn kÕt h÷u nghÞ ®Æc biÖt ViÖt - Lµo”, lu Kho t liÖu, B¶o tµng Hå ChÝ Minh.


78

kiÓu míi cña giai cÊp c«ng nh©n. Trong bèi c¶nh ®ã, nh÷ng phÇn tö tiªn phong trong phong trµo çch m¹ng ®· nhËn thøc ®îc t×nh h×nh, vµ ®øng ra thµnh lËp nh÷ng tæ chøc céng s¶n ®Çu tiªn vµo nöa cuèi n¨m 1929 ®Çu n¨m 1930.

Ngµy 17-6-1929, t¹i nhµ sè 312 phè Kh©m Thiªn, Hµ Néi, Héi nghÞ çc ®¹i biÓu tiªn tiÕn trong tæ chøc Thanh niªn B¾c Kú ®· häp, quyÕt ®Þnh thµnh lËp §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng, ra ChÝnh c¬ng, Tuyªn ng«n, nªu râ ®êng lèi cña §¶ng lµ ph¶i lµm çch m¹ng d©n chñ t s¶n do giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o, tiÕn lªn çch m¹ng x· héi chñ nghÜa, thùc hµnh c«ng - n«ng liªn hiÖp. Sù ra ®êi cña §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng ®· thóc ®Èy phong trµo céng s¶n ë trong níc ph¸t triÓn m¹nh.

TiÕp ®Õn An Nam Céng s¶n §¶ng ®· ra ®êi (8-1929) vµ ®Õn th¸ng 10-1929, An Nam Céng s¶n §¶ng ®· häp t¹i Sµi Gßn, cö ra Ban l©m thêi chØ ®¹o cña §¶ng vµ ra §iÒu lÖ.

Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ chung díi t¸c ®éng cña luång giã çch m¹ng cña thêi ®¹i theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin, trùc tiÕp lµ t tëng cña NguyÔn ¸i Quèc, phong trµo c«ng nh©n, nhÊt lµ cña Héi ViÖt Nam Çch m¹ng Thanh niªn, ViÖt Nam nghÜa ®oµn - mét tæ chøc yªu níc tiÕn bé theo khuynh híng quèc gia, ®· tr¶i qua nhiÒu biÕn thiªn vµ c¶i tæ, thay ®æi tªn nhiÒu lÇn: ViÖt Nam nghÜa ®oµn ®æi tªn thµnh Héi Phôc ViÖt råi ®Õn

79

Hng Nam vµ ViÖt Nam çch m¹ng §¶ng, ®Õn th¸ng 7-1928 gäi lµ T©n ViÖt çch m¹ng §¶ng. Tõ khi tæ chøc nµy tiÕp cËn vµ tiÕp nhËn sù gi¸o dôc chÝnh trÞ cña Thanh niªn ®· b¾t ®Çu khuynh híng t¶, cµng vÒ sau cµng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. Sau çc héi nghÞ cña ®¶ng viªn cèt çn, th¸ng 9-1929 nh÷ng ®¶ng viªn u tó trong §¶ng T©n ViÖt ra tuyªn bè thµnh lËp §«ng D¬ng Céng s¶n Liªn ®oµn1.

Nh vËy, trong níc ®· xuÊt hiÖn ba tæ chøc céng s¶n, ®Òu ra Tuyªn ng«n, ChÝnh c¬ng vµ §iÒu lÖ, ®Òu kh¼ng ®Þnh môc tiªu ®Êu tranh cho lý tëng cña chñ nghÜa céng s¶n, ®Òu tuyªn bè ®i theo chñ nghÜa céng s¶n, ®Òu muèn ®îc Quèc tÕ Céng s¶n c«ng nhËn. Sù tån t¹i ba tæ chøc céng s¶n biÖt lËp, tranh giµnh ¶nh hëng lÉn nhau trong mét ®Êt níc, ®· dÉn ®Õn nguy c¬ chia rÏ, ph©n liÖt cña phong trµo ®Êu tranh çch m¹ng. Yªu cÇu cÊp b¸ch cña çch m¹ng ViÖt Nam lóc nµy lµ ph¶i chÊm døt t×nh tr¹ng chia rÏ gi÷a çc tæ chøc céng s¶n, thèng nhÊt çc tæ chøc ®ã thµnh mét ®¶ng céng s¶n duy nhÊt trong c¶ níc. NhËn thøc s©u s¾c vÒ nguy c¬ ph©n liÖt sÏ g©y bÊt lîi cho sù ph¸t triÓn cña phong trµo çch m¹ng ë ViÖt

1. Ban Nghiªn cøu LÞch sö §¶ng Trung ¬ng: Çc tæ chøc tiÒn th©n cña §¶ng, S®d, tr. 289 vµ TrÇn V¨n Giµu: Thµnh c«ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh, 1993, tr.153.

80

Nam, ngµy 27-10-1929, Quèc tÕ Céng s¶n ®· ra chØ thÞ, nªu râ:

"NhiÖm vô quan träng nhÊt vµ cÊp b¸ch nhÊt cña tÊt c¶ nh÷ng ngêi céng s¶n §«ng D¬ng lµ thµnh lËp mét ®¶ng çch m¹ng cã tÝnh chÊt giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, nghÜa lµ mét ®¶ng céng s¶n cã tÝnh chÊt quÇn chóng ë §«ng D¬ng. §¶ng ®ã ph¶i chØ cã mét vµ lµ tæ chøc céng s¶n duy nhÊt ë §«ng D¬ng"1.

Lóc nµy, NguyÔn ¸i Quèc ®ang ho¹t ®éng ë Xiªm, kh«ng biÕt tíi néi dung b¶n chØ thÞ ngµy 27-10-1929 cña Quèc tÕ Céng s¶n, tuy nhiªn, nhËn thøc ®îc tÇm quan träng nguy c¬ ph©n liÖt, "víi t çch lµ ph¸i viªn cña Quèc tÕ Céng s¶n cã ®Çy ®ñ quyÒn quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn phong trµo çch m¹ng ë §«ng D¬ng"2, Ngêi gÊp rót ®i Hång K«ng, göi th vÒ níc mêi ®¹i diÖn cña çc tæ chøc céng s¶n sang Hång K«ng bµn viÖc hîp nhÊt çc tæ chøc céng s¶n. Víi quyÕt ®Þnh chñ ®éng vµ kÞp thêi nµy, cuèi n¨m 1929, NguyÔn ¸i Quèc rêi Xiªm vµ ngµy 23-12, Ngêi ®Õn Trung Quèc, gÆp gì nh÷ng chiÕn sÜ çch m¹ng ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng ë ®©y ®Ó t×m hiÓu thªm t×nh

1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998, t.1, tr. 614.


81

h×nh. Sau ®ã, Ngêi ®i Hång K«ng, chuÈn bÞ c«ng viÖc cho héi nghÞ hîp nhÊt.

T¹i Cöu Long, Hång K«ng, tõ ngµy 6-1-1930, Héi nghÞ hîp nhÊt çc tæ chøc céng s¶n ®· ®îc tiÕn hµnh díi sù chñ tr× cña NguyÔn ¸i Quèc. Tham dù héi nghÞ cã çc ®¹i biÓu cña §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng lµ TrÞnh §×nh Cöu vµ NguyÔn §øc C¶nh; An Nam Céng s¶n §¶ng lµ NguyÔn ThiÖu vµ Ch©u V¨n Liªm. §«ng D¬ng Céng s¶n liªn ®oµn ®· thµnh lËp, song cha cã liªn hÖ, nªn cha cö ®îc ®¹i biÓu tíi dù. Tham gia gióp viÖc héi nghÞ lµ Hå Tïng MËu vµ Lª Hång S¬n. Héi nghÞ hîp nhÊt diÔn ra khÈn tr¬ng, thuËn lîi vµ ®¹t ®îc sù nhÊt trÝ hoµn toµn, trªn c¬ së bá mäi thµnh kiÕn xung ®ét cò, ®Æt tªn ®¶ng lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, th«ng qua ChÝnh c¬ng v¾n t¾t, S¸ch lîc v¾n t¾t, §iÒu lÖ v¾n t¾t, Ch¬ng tr×nh tãm t¾t cña §¶ng do NguyÔn ¸i Quèc dù th¶o. Çc v¨n kiÖn nµy trë thµnh C¬ng lÜnh chÝnh trÞ ®Çu tiªn cña §¶ng.

ChÝnh c¬ng v¾n t¾t cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam v¹ch râ tÝnh chÊt, nhiÖm vô, ®èi tîng cña çch m¹ng ViÖt Nam, trong ®ã x¸c ®Þnh râ chñ tr-¬ng cña nh÷ng ngêi céng s¶n lµ lµm "t s¶n d©n quyÒn çch m¹ng vµ thæ ®Þa çch m¹ng ®Ó ®i tíi x· héi céng s¶n. NhiÖm vô cña cuéc çch m¹ng lóc nµy lµ ®¸nh ®æ ®Õ quèc Ph¸p vµ bän phong kiÕn, lµm cho níc Nam ®îc hoµn toµn ®éc lËp; d©n chóng ®îc tù do tæ chøc; nam n÷ b×nh quyÒn;

82

phæ th«ng gi¸o dôc theo c«ng n«ng ho¸; quèc h÷u ho¸ tÊt c¶ çc xÝ nghiÖp cña t b¶n ®Õ quèc; dùng ra chÝnh phñ c«ng n«ng binh; tæ chøc ra qu©n ®éi c«ng n«ng; thñ tiªu hÕt çc thø quèc tr¸i; thi hµnh luËt ngµy lµm 8 giê, v.v..

S¸ch lîc v¾n t¾t cña §¶ng nªu râ: 1. "§¶ng lµ ®éi tiªn phong cña v« s¶n giai cÊp, ph¶i thu phôc cho ®îc ®¹i bé phËn giai cÊp m×nh, ph¶i lµm cho giai cÊp m×nh l·nh ®¹o ®îc d©n chóng. 2. §¶ng ph¶i thu phôc cho ®îc ®¹i bé phËn d©n cµy vµ ph¶i dùa vµo h¹ng d©n cµy nghÌo lµm thæ ®Þa çch m¹ng ®¸nh tróc bän ®¹i ®Þa chñ vµ phong kiÕn"1.

§¶ng ph¶i hÕt søc liªn l¹c víi tiÓu t s¶n, trÝ thøc, trung n«ng ®Ó kÐo hä ®i vÒ phe v« s¶n giai cÊp. Cßn ®èi víi bän phó n«ng, trung, tiÓu ®Þa chñ vµ t b¶n An Nam mµ cha râ mÆt ph¶n çch m¹ng th× ph¶i lîi dông. Bé phËn nµo ®· ra mÆt ph¶n çch m¹ng th× ph¶i ®¸nh ®æ. §ång thêi S¸ch lîc v¾n t¾t nhÊn m¹nh nguyªn t¾c hîp t¸c giai cÊp cña §¶ng lµ: khi liªn l¹c víi çc giai cÊp, ph¶i rÊt cÈn thËn, kh«ng khi nµo nhîng bé mét chót lîi Ých g× cña c«ng - n«ng mµ ®i vµo ®êng lèi tho¶ hiÖp. §¶ng ph¶i ®ång thêi tuyªn truyÒn vµ


83

thùc hµnh liªn l¹c víi bÞ ¸p bøc d©n téc vµ v« s¶n giai cÊp thÕ giíi, nhÊt lµ v« s¶n giai cÊp Ph¸p.

Ch¬ng tr×nh tãm t¾t cña §¶ng nªu râ §¶ng lµ ®éi tiªn phong cña ®¹o qu©n v« s¶n, cã nhiÖm vô “tËp hîp ®a sè quÇn chóng n«ng d©n, chuÈn bÞ çch m¹ng thæ ®Þa vµ lËt ®æ bän ®Þa chñ vµ phong kiÕn”1; l«i kÐo tiÓu t s¶n, trÝ thøc vµ trung n«ng vÒ phÝa giai cÊp v« s¶n; liªn kÕt nh÷ng d©n téc bÞ ¸p bøc vµ quÇn chóng v« s¶n trªn thÕ giíi, v.v..

§iÒu lÖ v¾n t¾t cña §¶ng nªu râ t«n chØ, môc ®Ých cña §¶ng lµ l·nh ®¹o quÇn chóng ®Êu tranh ®Ó “tiÔu trõ t b¶n ®Õ quèc chñ nghÜa thùc hiÖn x· héi céng s¶n”2; quy ®Þnh thÓ thøc gia nhËp §¶ng; hÖ thèng tæ chøc; tr¸ch nhiÖm cña ®¶ng viªn; quyÒn lîi ®¶ng viªn; çc cÊp ®¶ng chÊp hµnh uû viªn; kinh phÝ; kû luËt cña §¶ng.

Héi nghÞ hîp nhÊt còng ®· th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh çc ph¬ng ch©m vµ kÕ ho¹ch tiÕn hµnh hîp nhÊt çc tæ chøc céng s¶n trong níc, vÒ çch cö ra mét Ban Trung ¬ng l©m thêi. Trong ngµy lµm viÖc cuèi cïng, héi nghÞ ®· quyÕt nghÞ vÒ viÖc xuÊt b¶n mét t¹p chÝ lý luËn vµ ba tê b¸o ®Ó tuyªn truyÒn.

Sau héi nghÞ, NguyÔn ¸i Quèc thay mÆt Quèc tÕ Céng s¶n vµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, viÕt Lêi kªu gäi göi c«ng nh©n, n«ng d©n, binh lÝnh,

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.3, tr.4, 5.

84

thanh niªn, häc sinh vµ tÊt c¶ ®ång bµo bÞ ¸p bøc, bãc lét ph¶i ®¸nh ®æ ®Õ quèc Ph¸p, phong kiÕn vµ giai cÊp t s¶n ph¶n çch m¹ng ®Ó giµnh ®îc ®éc lËp; thµnh lËp ChÝnh phñ c«ng - n«ng binh vµ tÞch thu tÊt c¶ çc nhµ hµng, c¬ së s¶n xuÊt cña ®Õ quèc trao cho chÝnh phñ; tiÕn tíi quèc h÷u ho¸ toµn bé ®ån ®iÒn vµ ®Êt ®ai cña ®Õ quèc vµ ®Þa chñ ph¶n çch m¹ng chia cho n«ng d©n nghÌo; thùc hiÖn ngµy lµm 8 giê, v.v.. Lêi kªu gäi lµ mét trong nh÷ng v¨n kiÖn quan träng cña héi nghÞ hîp nhÊt. Nã x¸c ®Þnh râ ®êng lèi, môc tiªu, ph¬ng ch©m cña çch m¹ng ViÖt Nam tríc m¾t vµ l©u dµi, ®ã lµ: “Lµm cho níc An Nam ®îc ®éc lËp. Thµnh lËp ChÝnh phñ c«ng - n«ng -binh”1. Ngµy 8-2-1930, çc ®¹i biÓu dù héi nghÞ thµnh lËp §¶ng ®· vÒ níc. Sau ®ã, ngµy 24-2-1930, mét héi nghÞ quan träng ®îc tæ chøc t¹i Sµi Gßn ®Ó xem xÐt yªu cÇu gia nhËp §¶ng Céng s¶n cña §«ng D¬ng Céng s¶n liªn ®oµn vµ nhÊt trÝ c«ng nhËn §«ng D-¬ng Céng s¶n liªn ®oµn ®îc gia nhËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.

Ba tæ chøc céng s¶n ë ViÖt Nam ®· thèng nhÊt trong mét ®¶ng duy nhÊt - §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Héi nghÞ hîp nhÊt çc tæ chøc céng s¶n ®· hoµn thµnh trän vÑn nhiÖm vô lÞch sö träng ®¹i cña m×nh. Thµnh c«ng cña héi nghÞ vµ sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam g¾n liÒn víi tªn tuæi,

1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 2, tr.16.

85

trÝ tuÖ, uy tÝn vµ ®¹o ®øc çch m¹ng, tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña NguyÔn ¸i Quèc. Víi uy tÝn vµ trÝ tuÖ cña m×nh, NguyÔn ¸i Quèc ®· hoµn thµnh sø mÖnh lÞch sö, trë thµnh Ngêi s¸ng lËp §¶ng - §¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ d©n téc ViÖt Nam.

Héi nghÞ hîp nhÊt çc tæ chøc céng s¶n ViÖt Nam thµnh c«ng tèt ®Ñp, cã gi¸ trÞ nh mét ®¹i héi thµnh lËp §¶ng. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi ®· chÊm døt thêi kú khñng ho¶ng vÒ vai trß l·nh ®¹o çch m¹ng ViÖt Nam, më ®Çu mét thêi kú míi trong lÞch sö ®Êu tranh çch m¹ng cña nh©n d©n c¶ níc: thêi kú giai cÊp c«ng nh©n vµ ®¶ng tiªn phong cña nã ®øng ë vÞ trÝ trung t©m, l·nh ®¹o phong trµo çch m¹ng. §êng lèi ®óng ®¾n cña §¶ng ®îc th«ng qua t¹i Héi nghÞ hîp nhÊt ®· quyÕt ®Þnh néi dung, ph¬ng ph¸p, bíc ®i cña çch m¹ng ViÖt Nam, ®a nh©n d©n ViÖt Nam bíc vµo cuéc ®Êu tranh v× ®éc lËp, tù do, cïng çc d©n téc bÞ ¸p bøc, ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, xãa bá hÖ thèng thuéc ®Þa cña chñ nghÜa ®Õ quèc, gãp phÇn gi¶i phãng loµi ngêi khái bãc lét vµ bÊt c«ng.

ViÖc tæ chøc thµnh c«ng Héi nghÞ hîp nhÊt çc tæ chøc céng s¶n dÉn ®Õn sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, vµ viÖc so¹n th¶o c¬ng lÜnh chÝnh trÞ ®Çu tiªn cña §¶ng, NguyÔn ¸i Quèc ®· thÓ hiÖn sù s¸ng t¹o cña m×nh trong c¶ ho¹t ®éng lý luËn vµ thùc tiÔn. §¸nh gi¸ vÒ sù kiÖn träng ®¹i nµy trong lÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam hiÖn ®¹i, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt:

86

"ViÖc thµnh lËp §¶ng lµ mét bíc ngoÆt v« cïng quan träng trong lÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam ta. Nã chøng tá r»ng giai cÊp v« s¶n níc ta ®· trëng thµnh vµ ®ñ søc l·nh ®¹o çch m¹ng"1.


87

Ch¬ng IV

L·nh ®¹o phong trµo çch m¹ng (1930 -1945)

§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi, më ®Çu mét thêi kú míi, v« cïng oanh liÖt trong lÞch sö d©n téc. Lóc nµy, dï ®ang ho¹t ®éng ë níc ngoµi, trªn c¬ng vÞ lµ ngêi ®¹i diÖn Ban Ph¬ng §«ng, NguyÔn ¸i Quèc gi÷ liªn l¹c chÆt chÏ víi Quèc tÕ Céng s¶n, ®ång thêi theo dâi chÆt chÏ phong trµo çch m¹ng trong níc. Ngµy 27-2-1930, Ngêi viÕt thgöi ®¹i diÖn §¶ng Céng s¶n Ph¸p ë Quèc tÕ Céng s¶n, b¸o tin §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· ®îc thµnh lËp, ®Ò nghÞ c«ng bè trªn b¸o Nh©n ®¹o (L'HumanitÐ) vµ tËp san Th tÝn quèc tÕ (Inprecor) Lêi kªu gäi nh©n dÞp thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Ngêi còng yªu cÇu §¶ng Céng s¶n Ph¸p cho biÕt tªn nh÷ng con tµu ch¹y tuyÕn ®êng Ph¸p - ViÔn §«ng, cã çc ®ång chÝ céng s¶n Ph¸p lµm viÖc trªn ®ã ®Ó b¾t liªn l¹c. Trong th, NguyÔn ¸i Quèc viÕt: Cha thÓ vÒ níc, kh«ng tham gia Trung -¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, v× ®ang chÞu “mét çi ¸n tö h×nh v¾ng mÆt”.

88

Ngµy 28-2-1930, Ngêi viÕt th göi çc ®ång chÝ Liªn X« yªu cÇu cung cÊp tµi liÖu ®Ó Ngêi viÕt mét cuèn s¸ch tuyªn truyÒn vÒ níc Nga X«viÕt víi nhan ®Ò: Nh÷ng kû niÖm vÒ cuéc du lÞch cña t«i. Kho¶ng cuèi n¨m, cuèn NhËt ký ch×m tµu cña Ng-êi ®· xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam, sau ®ã ®îc in l¹i, phæ biÕn réng r·i trong cao trµo çch m¹ng X«viÕt NghÖ TÜnh. Nh©n dÞp ®oµn ®¹i biÓu ViÖt Nam s¾p ®Õn Liªn X« dù §¹i héi C«ng héi lÇn thø V, ngµy 5-9-1930, Ngêi viÕt th göi çc häc sinh ViÖt Nam ë Liªn X«, nh¾c nhë viÖc x©y dùng khèi ®oµn kÕt gi÷a nh÷ng häc sinh ë Liªn X« víi çc ®¹i biÓu, nh»m “chí ®Ó ngêi ta tr«ng thÊy sù ph©n biÖt trÝ thøc vµ v« s¶n”1.

Cuèi 1929, TrÇn Phó rêi Liªn X« trë vÒ níc ho¹t ®éng vµ ngµy 8-2-1930 ®ång chÝ ®· vÒ tíi Sµi Gßn. §Çu th¸ng 4-1930, TrÇn Phó gÆp NguyÔn ¸i Quèc t¹i Hång K«ng, b¸o ço víi Ngêi vÒ néi dung §¹i héi VI Quèc tÕ Céng s¶n (1928), vÒ nhãm häc sinh ViÖt Nam t¹i Liªn X« vµ t×nh h×nh Liªn X« hiÖn t¹i. Trong cuéc gÆp ®ã, NguyÔn ¸i Quèc còng th«ng b¸o víi TrÇn Phó kÕt qu¶ Héi nghÞ thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Trªn c¬ng vÞ lµ ®¹i diÖn Ban Ph¬ng §«ng, Ngêi ph©n c«ng TrÇn Phó, Ng« §øc Tr× vÒ níc ho¹t ®éng vµ göi th giíi thiÖu hai ngêi víi Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng l©m


89

thêi trong níc.Theo ñy nhiÖm cña Quèc tÕ Céng s¶n, cuèi

th¸ng 4-1930, NguyÔn ¸i Quèc ®Õn Xiªm vµ Malaixia. §Õn §«ng B¾c Xiªm (Th¸i Lan ngµy nay), Ngêi b¸o tin cho mét sè ®ång chÝ ë ®©y biÕt çc nhãm céng s¶n ë ViÖt Nam ®· thèng nhÊt thµnh §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Trong thêi gian kho¶ng chõng mét th¸ng ë ®©y, Ngêi cßn lµm nh÷ng nhiÖm vô do Quèc tÕ Céng s¶n giao. Cuèi th¸ng 4, Ngêi ®Õn Malaixia lµm nhiÖm vô vµ sau khi tho¸t khái cuéc v©y b¾t ë Xinhgapo (lóc ®ã thuéc Malaixia), vµo cuèi th¸ng 5-1930, Ngêi quay trë l¹i Hång K«ng. T¹i ®©y Ngêi ®· nhËn ®îc tin tøc vÒ phong trµo çch m¹ng trong níc, cïng nh÷ng b¸o ço vÒ ho¹t ®éng cña §¶ng trong quÇn chóng c«ng nh©n, binh lÝnh vµ bµ con ngêi ViÖt Nam ë Thîng H¶i.

T¹i Thîng H¶i, NguyÔn ¸i Quèc häp víi NguyÔn L¬ng B»ng, Hå Tïng MËu, §ç Ngäc Du vµ Lu Quèc Long1,... híng dÉn hä çch vËn ®éng çch m¹ng trong binh lÝnh, lµm b¸o KÌn gäi lÝnh. Ngêi cßn giíi thiÖu ®ång chÝ NguyÔn L¬ng B»ng víi ®ång chÝ Th¸i Síng, ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, ®Ó ®îc gióp ®ì trong c«ng t¸c binh vËn ë Thîng H¶i. Vµo cuèi th¸ng 9-1930, NguyÔn ¸i Quèc b¸o ço víi Quèc tÕ Céng s¶n vÒ viÖc cè g¾ng thu xÕp

1. Anh c¶ NguyÔn L¬ng B»ng, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005, tr. 41.

90

“mét cuéc häp cña Trung ¬ng ®Ó quyÕt ®Þnh mäi viÖc”1 vµ ®Õn th¸ng 10-1930, Ngêi tham dù Héi nghÞ lÇn thø nhÊt cña Ban ChÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam häp t¹i Hång K«ng. Héi nghÞ quyÕt ®Þnh th«ng qua: Dù th¶o LuËn c-¬ng çch m¹ng t s¶n d©n quyÒn do TrÇn Phó so¹n th¶o, ®æi tªn §¶ng thµnh §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng, bÇu TrÇn Phó lµm Tæng BÝ th cña §¶ng.

Ngay sau khi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi, cao trµo ®Êu tranh çch m¹ng cña quÇn chóng díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ph¸t triÓn m¹nh, mµ ®Ønh cao lµ X«viÕt NghÖ TÜnh. Phong trµo bïng næ tõ th¸ng 5, nhng ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao ë NghÖ An, Hµ TÜnh vµo çc th¸ng 9, 10 vµ kÐo dµi sang ®Çu n¨m 1931. Tríc sù ph¸t triÓn cña phong trµo, NguyÔn ¸i Quèc ®· göi th, b¸o ço cho Quèc tÕ Céng s¶n vµ Quèc tÕ N«ng d©n2, ®Ò nghÞ gióp ®ì çc n¹n nh©n bÞ khñng bè, ®ång thêi nhÊn m¹nh viÖc ph¶i lµm cho n«ng d©n hiÓu râ: CÇn tiÕn hµnh kÕt hîp ®Êu tranh kinh tÕ víi chÝnh trÞ, lµm çch m¹ng ruéng ®Êt “chø kh«ng ph¶i ®Ó tiÕn hµnh mét cuéc khëi nghÜa ®Þa ph¬ng”3.

NhÊn m¹nh viÖc ph¶i ra søc cñng cè vµ ph¸t triÓn ®¶ng, ngµy 20-4-1931, NguyÔn ¸i Quèc göi

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.3, tr. 51 - 52.2. B¸o ço çc ngµy 29-9-1930, 24-1-1931, 9-2-1931

vµ 5-11-1930.3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 3, tr. 567.

91

th cho Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng, yªu cÇu ph¶i t¨ng cêng ph¸t triÓn lùc lîng cña §¶ng cho ®Òu kh¾p c¶ B¾c - Trung - Nam, chó träng ph¸t triÓn çc tæ chøc C«ng héi, N«ng héi, MÆt trËn... vµ göi th cho §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng, phª b×nh trong çch khai héi, çch th¶o luËn, trong vÊn ®Ò c«ng t¸c vµ vÊn ®Ò chËm ®æi tªn ®¶ng t¹i Héi nghÞ xø uû Trung vµ B¾c kú. Ngêi yªu cÇu:

"TÊt c¶ mäi ®¶ng viªn vµ tÊt c¶ çc chi bé ph¶i th¶o luËn ChØ thÞ cña Quèc tÕ thø ba vµ NghÞ quyÕt cña Trung ¬ng, råi ph¶i ra NghÞ quyÕt vÒ nh÷ng NghÞ quyÕt vµ ChØ thÞ nãi trªn... Cã lµm nh thÕ th× míi cã thÓ n©ng cao ®îc tr×nh ®é ®¶ng viªn, tÊt c¶ ChØ thÞ vµ NghÞ quyÕt míi ®îc thi hµnh, ttëng vµ hµnh ®éng cña ®¶ng viªn míi thèng nhÊt”1.

§ång thêi Ngêi th¼ng th¾n phª b×nh §¶ng cßn kÐm ®êng bÝ mËt c«ng t¸c, nh¾c nhë §¶ng ph¶i t×m çch b¶o vÖ çn bé, kh«ng ®Ó ®Þch t×m çch “tóm mßn” hÕt çn bé vµ ph¶i biÕt tù ®Æt c©u hái “V× sao mµ bÞ lé ®Ó suy nghÜ, vµ t×m çch söa ®æi”. Trong çc bøc th göi Quèc tÕ Céng s¶n vµ çc bµi viÕt kªu gäi ñng hé phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ X«viÕt NghÖ TÜnh, NguyÔn ¸i Quèc ®· giíi thiÖu tãm t¾t

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 3, tr. 75 - 76.

92

t×nh h×nh ®Þa lý, nh©n v¨n, hµnh chÝnh vµ phong trµo çch m¹ng cña hai tØnh, tè ço nh÷ng thñ ®o¹n ®µn ¸p d· man cña thùc d©n Ph¸p vµ phong kiÕn Nam triÒu. Kh«ng chØ lµm hÕt søc m×nh ®Ó kªu gäi çc tæ chøc quèc tÕ, çc ®¶ng anh em cã nh÷ng h×nh thøc ®Êu tranh phèi hîp ñng hé, gióp ®ì phong trµo X«viÕt NghÖ TÜnh vÒ mäi mÆt, gãp phÇn ng¨n chÆn sù ®µn ¸p ®Ém m¸u cña bän ®Õ quèc ®èi víi phong trµo, mµ Ngêi cßn nhÊn m¹nh: "NghÖ - TÜnh thËt xøng ®¸ng víi danh hiÖu "®á"1.

Th«ng qua nh÷ng b¸o ço cña Ngêi, Quèc tÕ Céng s¶n n¾m ®îc t×nh h×nh phong trµo ®Êu tranh çch m¹ng cña nh©n d©n ViÖt Nam. Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n ®¸nh gi¸ cao cuéc ®Êu tranh anh dòng cña nh©n d©n ta, (®Æc biÖt lµ X«viÕt NghÖ TÜnh) díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng, ®ång thêi ®¸nh gi¸ c«ng lao, uy tÝn cña NguyÔn ¸i Quèc thêi kú nµy. T¹i phiªn häp ngµy 11-4-1931, Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n nhÊt trÝ quyÕt nghÞ: C«ng nhËn §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng tõ nay lµ mét chi bé ®éc lËp thuéc Quèc tÕ Céng s¶n.

Tríc sù lín m¹nh cña phong trµo çch m¹ng §«ng D¬ng vµ sù cÊu kÕt cña bän ®Õ quèc trong viÖc b¾t bí, giam cÇm çc nhµ l·nh ®¹o çch m¹ng ViÖt


93

Nam ë trong vµ ngoµi níc (TrÇn Phó, Hå Tïng MËu, NguyÔn L¬ng B»ng... bÞ b¾t cuèi th¸ng 3-1931), NguyÔn ¸i Quèc b¸o ço vÒ V¨n phßng Ban Ph¬ng §«ng, ®Ò nghÞ ®îc chuyÓn c«ng t¸c lªn Thîng H¶i khi t×nh h×nh diÔn biÕn ngµy cµng xÊu ®i, song ®Ò nghÞ cha kÞp thùc hiÖn, th× ngµy 6-6-1931, NguyÔn ¸i Quèc (tªn gäi khi ®ã lµ Tèng V¨n S¬) bÞ b¾t t¹i sè nhµ 186, phè Tam Kung1 (Cöu Long, Hång K«ng). Ngµy 15-6-1931, Hile Nulen, ngêi phô tr¸ch V¨n phßng chi nh¸nh Ban Ph¬ng §«ng t¹i Th-îng H¶i còng bÞ sa líi kÎ thï.

Tríc sù kiÖn NguyÔn ¸i Quèc bÞ b¾t, nhiÒu tê b¸o t¹i Ph¸p ®a tin: "Ngêi Anh ®· b¾t gi÷ ë Thîng H¶i, nhµ çch m¹ng An Nam NguyÔn ¸i Quèc” (b¸o Nh©n ®¹o (L' HumanitÐ), 1931)", "NguyÔn ¸i Quèc bÞ b¾t ë Trung Quèc”, (b¸o B¹o ®éng t¹i Pari, 15-8-1931)... Çc tæ chøc çch m¹ng cña ta ë trong níc qua tê Tin nhanh thuéc ®Þa (La DÐpªche Coloniale) vµ D luËn (Opinion) còng ®· biÕt ®îc tin d÷ nµy. Thùc d©n Ph¸p rÊt hÝ höng, chóng t©ng bèc nhau vµ t©ng bèc ®Õ quèc Anh khi b¾t ®îc NguyÔn ¸i Quèc. Anh vµ Ph¸p cã kÕ ho¹ch, mÆc c¶ trong viÖc giam gi÷, dÉn ®é kh«ng tr¶ tù do cho NguyÔn ¸i Quèc, v× theo Toµn quyÒn R.

1. Theo tµi liÖu B¶o tµng Hå ChÝ Minh míi su tÇm vµ kh¶o s¸t thùc ®Þa n¨m 2007, ®©y lµ phè Tam Kung, chø kh«ng ph¶i lµ phè Tam Lung nh s¸ch b¸o tríc ®©y viÕt.

94

R«banh (R. Robin), th× viÖc “tr¶ l¹i tù do cho mét ngêi cùc kú h¨ng h¸i vµ nguy hiÓm nµy lµ mét viÖc m¹o hiÓm cÇn ph¶i tr¸nh b»ng bÊt cø gi¸ nµo”1.

Tuy nhiªn, ®Õ quèc Anh vµ thùc d©n Ph¸p ®· kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc kÕ ho¹ch ®ã. BiÕt NguyÔn ¸i Quèc bÞ b¾t, Quèc tÕ Céng s¶n th«ng qua Quèc tÕ cøu tÕ ®á ®· yªu cÇu luËt s L«d¬bi (F.H. Loseby), mét luËt s tiÕn bé ngêi Anh khi ®ã lµ Chñ tÞch c«ng ty luËt gia ë Hång K«ng gióp ®ì. Thêi gian Tèng V¨n S¬ bÞ giam gi÷ còng ®ång thêi lµ kho¶ng thêi gian níc rót cña cuéc ®ua gi÷a mét bªn lµ gia ®×nh luËt s vµ nh÷ng ngêi b¶o vÖ Tèng V¨n S¬, mét bªn kh¸c lµ sù cÊu kÕt, cã ®iÒu kiÖn cña mËt th¸m Anh vµ Ph¸p muèn h·m h¹i Ng-êi. Díi søc Ðp cña d luËn, cña nh÷ng ph¬ng tiÖn th«ng tin b¸o chÝ, luËt s L«d¬bi ®· ®a vô ¸n Tèng V¨n S¬ ra xö tríc Ph¸p viÖn tèi cao. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö thuéc ®Þa, Toµ ¸n tèi cao ph¶i xÐt xö mét b¶n ¸n chÝnh trÞ. TÝnh chÊt ®Æc biÖt cña vô ¸n, sù gióp ®ì cïng tµi trÝ cña luËt s vµ ngêi céng sù, sù th«ng minh vµ nhÊt qu¸n trong tõng c©u tr¶ lêi cña Tèng V¨n S¬ ®· buéc toµ ¸n ph¶i xÐt xö Ngêi mét çch c«ng khai. KÐo dµi tíi 9 phiªn, phiªn thø nhÊt (1-8-1931), diÔn ra trong

1. B¸o ço cña Toµn quyÒn R. R«banh göi Bé thuéc ®Þa Ph¸p, ngµy 8-6-1931, tµi liÖu lu t¹i B¶o tµng Hå ChÝ Minh.

95

kh«ng khÝ c¨ng th¼ng, quyÕt liÖt, ®Õn phiªn cuèi cïng (19-9-1931), nhng viÖc ®ßi tr¶ tù do cho Tèng V¨n S¬ kh«ng ®îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm. LuËt s cïng ngêi céng sù ®· quyÕt ®Þnh chèng ¸n lªn ViÖn C¬ mËt Hoµng gia Anh. TiÒn ¸n phÝ vµ nh÷ng thñ tôc b¾t buéc cho viÖc kh¸ng ¸n ®· ®îc luËt s lo liÖu ®Çy ®ñ. Hai ngêi b¹n cña «ng lµ luËt s §enit Noen P¬rit (Denis Noel Pritt) vµ Stafo Crip (Stafford Cripps) ®· nhËn lêi gióp ®ì Tèng V¨n S¬. Nhê sù nç lùc cña luËt s Stafo Crip, Toµ ¸n ViÖn C¬ mËt Hoµng gia Anh ®· ®ång ý tr¶ tù do cho Tèng V¨n S¬. Song khi ®i ®Õn Xinhgapo, lÊy cí Tèng V¨n S¬ ®i vµo thuéc ®Þa kh«ng cã giÊy phÐp, Ng-êi l¹i bÞ b¾t giam.

Mét lÇn n÷a gia ®×nh luËt s L«d¬bi l¹i bªnh vùc vµ cøu Tèng V¨n S¬ ra khái nhµ tï. KÕ ho¹ch di chuyÓn vµ bÝ mËt tæ chøc cho Tèng V¨n S¬ trèn ®· ®îc v¹ch ra. Sau mét thêi gian t¹m l¸nh bÝ mËt trong vai mét nhµ bu«n lín ®i nghØ, khi th× ë t¹m trong Ký tóc x¸ Thanh niªn Thiªn Chóa gi¸o Trung Hoa (Chinese YMCA), sè 23 phè OatÐcl« (Waterloo), Cöu Long, cã khi ë ngay trong nhµ cña luËt s L«d¬bi, ngµy 22-1-1933, víi sù gióp ®ì cña gia ®×nh luËt s cïng nh÷ng ngêi b¹n vµ Thèng ®èc Hång K«ng, NguyÔn ¸i Quèc - Tèng V¨n S¬ ®· bÝ mËt rêi Hång K«ng ®i H¹ M«n. §Õn H¹ M«n (tØnh Phóc KiÕn), NguyÔn ¸i Quèc dõng l¹i ¨n TÕt ©m lÞch.

96

Kho¶ng mïa hÌ n¨m 1933, khi t×nh h×nh vÒ vô ¸n Tèng V¨n S¬ cã dÊu hiÖu l¾ng xuèng, NguyÔn ¸i Quèc quyÕt ®Þnh rêi H¹ M«n lªn Thîng H¶i, t×m çch b¾t liªn l¹c víi nh÷ng ®ång chÝ cña m×nh. Còng vµo mïa hÌ n¨m 1933, ®îc bµ Tèng Kh¸nh Linh gióp ®ì, NguyÔn ¸i Quèc gÆp P«n Vay¨ng Cutuyariª “trong chuyÕn anh sang ViÔn §«ng víi t çch ®¹i biÓu vµ ngêi tæ chøc Héi nghÞ v× hoµ b×nh vµ chèng chiÕn tranh ®Õ quèc”1. Nhê ®ång chÝ P«n Vay¨ng Cutuyariª, Ngêi ch¾p ®îc liªn l¹c víi ®oµn thÓ. Vît qua nh÷ng th¸ng ngµy ®Çy sãng giã, mïa xu©n 1934, NguyÔn ¸i Quèc rêi Thîng H¶i ®i Vla®iv«xtèc (Liªn X«), trë vÒ víi quª h¬ng cña Çch m¹ng Th¸ng Mêi. Th¸ng 6-1934, sau mét thêi gian dõng l¹i Vla®iv«xtèc ®Ó hoµn thµnh thñ tôc nhËp c¶nh vµo Liªn X«, vît ®êng xe löa xuyªn Xibia, NguyÔn ¸i Quèc trë l¹i M¸txc¬va. Ngêi muèn b¾t tay ngay vµo c«ng viÖc, nhng çc ®ång chÝ l·nh ®¹o Quèc tÕ Céng s¶n ®Ò nghÞ Ngêi ®i an d-ìng mét thêi gian ®Ó phôc håi søc khoÎ. T¹i n¬i nghØ an dìng ë X«chi, trªn bê biÓn §en, NguyÔn ¸i Quèc viÕt th nhê çc ®ång chÝ ë M¸txc¬va göi ngay s¸ch b¸o míi, ®Ó Ngêi võa n¾m ®îc nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh çch m¹ng trong níc vµ thÕ giíi trong mÊy n¨m qua, võa tËp luyÖn phôc håi søc khoÎ.

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 3, tr.88.

97

Th¸ng 10-1934, NguyÔn ¸i Quèc vµo häc Tr-êng Quèc tÕ Lªnin, n¬i båi dìng lý luËn dµnh riªng cho çn bé çc ®¶ng anh em. QuyÕt ®Þnh cña Ban kiÓm tra t çch häc viªn cña nhµ trêng ghi: “NhËn ®ång chÝ Lin thuéc §¶ng Céng s¶n §«ng D-¬ng vµo Trêng Quèc tÕ Lªnin, sè hiÖu 375, niªn kho¸ 1934-1935”1, kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 45 do Phã Gi¸m ®èc trêng lµ Lidèpxki vµ Ch¸nh v¨n phßng Makinnhe ký. T¹i ®©y, Ngêi häc ®Çy ®ñ çc m«n lý luËn c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, víi ph¬ng ph¸p häc tËp chñ yÕu lµ tù nghiªn cøu vµ th¶o luËn, kÕt hîp ®i kh¶o s¸t thùc tÕ. §îc häc tËp t¹i trêng, nhng NguyÔn ¸i Quèc kh«ng quªn tr¸ch nhiÖm båi dìng lý luËn cho nh÷ng çn bé, ®¶ng viªn ë trong níc. Trong bøc th ngµy 16-1-1935, göi cho Ban Ph¬ng §«ng Quèc tÕ Céng s¶n, Ngêi nªu râ t×nh tr¹ng thiÕu lý luËn çch m¹ng cña ®¹i ®a sè çn bé §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng, Trung Quèc, Th¸i Lan... vµ nh÷ng vÊp v¸p, sai lÇm cña hä do t×nh tr¹ng thiÕu lý luËn g©y nªn. Qua ®ã, Ngêi yªu cÇu Ban Ph¬ng §«ng:

"Ph¶i gióp ®ì çc ®ång chÝ cña chóng ta kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n Êy b»ng çch t¹o ®iÒu kiÖn cho çc ®ång chÝ tiÕp thô ®-îc nh÷ng kiÕn thøc s¬ ®¼ng nhÊt mµ mçi

1. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, t.2, tr. 56.

98

chiÕn sÜ ®Òu ph¶i cã"1. §ång thêi, NguyÔn ¸i Quèc còng ®Ò nghÞ cho

xuÊt b¶n nh÷ng cuèn s¸ch nhá "®¬n gi¶n, râ rµng, dÔ hiÓu víi quÇn chóng", víi çc néi dung vÒ Tuyªn ng«n §¶ng Céng s¶n, §¶ng Céng s¶n vµ tæ chøc cña §¶ng, lÞch sö Quèc tÕ Céng s¶n, lÞch sö çc tæ chøc Quèc tÕ Céng s¶n nh Thanh niªn, C«ng héi, N«ng héi,... ®Ó gióp çc çn bé, ®¶ng viªn chÊm døt t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ lý luËn, tr¸nh ®îc nh÷ng sai lÇm, thÊt b¹i ®au ®ín.

NguyÔn ¸i Quèc ®îc mêi tham dù §¹i héi VII Quèc tÕ Céng s¶n víi t çch lµ ®¹i biÓu t vÊn, víi ThÎ dù §¹i héi sè 154, ghi tªn Lin, ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng. T¹i §¹i héi VII Quèc tÕ Céng s¶n, ®ång chÝ Tæng BÝ th Quèc tÕ Céng s¶n G. §imit¬rèp b¸o ço vÒ nguy c¬ mét cuéc tiÕn c«ng cña chñ nghÜa ph¸txÝt vµ nh÷ng nhiÖm vô cña Quèc tÕ Céng s¶n, nhiÖm vô cña çch m¹ng thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa, cïng nhiÒu néi dung kh¸c. §¹i héi còng ®· th«ng qua NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 11 Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n n¨m 1931, chÝnh thøc c«ng nhËn §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng lµ mét ph©n bé cña Quèc tÕ Céng s¶n, vµ bÇu ®ång chÝ Lª Hång Phong vµo Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n. Nh÷ng nghÞ quyÕt cña ®¹i héi lµ sù chuyÓn híng cã ý nghÜa quan träng víi phong


99

trµo çch m¹ng thÕ giíi nãi chung vµ phong trµo çch m¹ng ViÖt Nam nãi riªng, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò ph¶i h×nh thµnh cho ®îc mét mÆt trËn d©n téc thèng nhÊt réng r·i chèng ®Õ quèc, ®ßi d©n chñ, c¬m ¸o, hoµ b×nh, kh¾c phôc t tëng t¶ khuynh, hÑp hßi cña §¹i héi lÇn thø VI Quèc tÕ Céng s¶n, n¨m 1928.

Sau ®¹i héi, NguyÔn ¸i Quèc dÆn ®ång chÝ Lª Hång Phong khÈn tr¬ng thu xÕp c«ng viÖc, vÒ níc ®Ó truyÒn ®¹t cho Trung ¬ng §¶ng ta nh÷ng nghÞ quyÕt cña §¹i héi VII Quèc tÕ Céng s¶n, ®Ó tõ ®ã ®iÒu chØnh nh÷ng nghÞ quyÕt cña §¹i héi Ma Cao, kh¾c phôc t tëng t¶ khuynh hÑp hßi, b¶o thñ; ®Ò phßng t tëng h÷u khuynh, tho¶ hiÖp v« nguyªn t¾c trong khi hîp t¸c víi çc lùc lîng kh¸c mµ xa rêi môc tiªu chèng ®Õ quèc vµ phong kiÕn. Mïa hÌ 1936, cïng víi viÖc chuÈn bÞ cho çc ®ång chÝ NguyÔn ThÞ Minh Khai vµ Hoµng V¨n Nän vÒ níc, Ngêi ®· c¨n dÆn vµ nhÊn m¹nh viÖc hai ®ång chÝ nhÊt ®Þnh ph¶i chuyÓn ®Õn ®ång chÝ Lª Hång Phong ba ý kiÕn quan träng sau:

a. Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng cÇn sím chuyÓn vÒ trong níc ®Ó chØ ®¹o phong trµo.

b. Ph¶i cñng cè sù ®oµn kÕt v÷ng ch¾c trong ®¶ng, gi÷a bé phËn trong níc vµ níc ngoµi, kiªn quyÕt kh«ng ®îc tho¶ hiÖp víi bän TêrètxkÝt.

c. Thµnh lËp cho ®îc MÆt trËn d©n téc d©n chñ, thu hót mäi lùc lîng yªu níc t¸n thµnh cuéc

100

®Êu tranh v× d©n sinh, d©n chñ nhng kh«ng ®îc hy sinh quyÒn lîi cña §¶ng vµ giai cÊp.

KÕt thóc kho¸ häc t¹i Trêng Quèc tÕ Lªnin, Ngêi ®îc nhËn vµo c«ng t¸c t¹i ViÖn Nghiªn cøu çc vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa ë nhµ sè 25, ®¹i lé TvÐcxkaia, M¸txc¬va. Cuèi n¨m 19361, Ngêi tróng tuyÓn vµo líp nghiªn cøu sinh, ngµnh lÞch sö cña ViÖn. Gi÷a n¨m 1937, Ngêi dù kú thi häc kú I cña líp nghiªn cøu sinh ®¹t kÕt qu¶ tÊt c¶ çc m«n häc, trong ®ã cã m«n ®¹t ®iÓm xuÊt s¾c. Tuy nhiªn, khi ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai ngµy mét lan réng, lß löa chiÕn tranh ë khu vùc Th¸i B×nh D¬ng xuÊt hiÖn, NguyÔn ¸i Quèc kh«ng thÓ yªn t©m ngåi häc ®Ó hoµn thµnh luËn ¸n, Ngêi nãng lßng ®îc trë vÒ níc ho¹t ®éng.

§Ó thùc hiÖn nguyÖn väng cña m×nh, ngµy 6-6-1938, Ngêi (ký tªn Lin) göi th cho Quèc tÕ Céng s¶n bµy tá nguyÖn väng vÒ níc ho¹t ®éng. N÷ ®ång chÝ Vaxiliªva, Trëng khoa Ph¬ng §«ng, ®Æc tr¸ch khu vùc §«ng D¬ng cña Ban Ph¬ng §«ng, Quèc tÕ Céng s¶n ®· ñng hé nguyÖn väng cña NguyÔn ¸i Quèc vµ viÕt th ®Ò nghÞ Ban BÝ th Quèc tÕ Céng s¶n ñng hé nguyÖn väng cña Ngêi,

1. Th cña Vaxiliªva, chuyªn viªn cña Quèc tÕ Céng s¶n vÒ §«ng D¬ng, ngµy 17-11-1936, cã ®o¹n viÕt: Chøng thùc ®ång chÝ NguyÔn ¸i Quèc ®ang lµ nghiªn cøu sinh vµ lµ gi¸o viªn cña ViÖn Nghiªn cøu çc vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa. T liÖu lu Kho lu tr÷ lÞch sö chÝnh trÞ - x· héi Nga, ký hiÖu: 455.201-1-141.

101

trong ®ã ghi râ: “§ång chÝ Lin lµ Uû viªn Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng, lµ ngêi cã uy tÝn lín trong §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng, nay tõ ®©y vÒ th× §¶ng sÏ ch¨m chó l¾ng nghe nh÷ng ý kiÕn cña ®ång chÝ Êy”1.

Quèc tÕ Céng s¶n ®· tæ chøc mét cuéc häp bÝ mËt2, trong ®ã cã sù tham gia cña çc ®ång chÝ G. §imitrèp, Tæng BÝ th Quèc tÕ Céng s¶n vµ ®ång chÝ Vaxin C«larèp ra chØ thÞ vÒ c«ng t¸c cho NguyÔn ¸i Quèc. Sau ®ã, Quèc tÕ Céng s¶n ®· ra QuyÕt ®Þnh sè 60 (mËt): "Sinh viªn mang sè hiÖu 19 (Lin) tõ ngµy 29-9-1938 ®· rêi khái biªn chÕ cña ViÖn (vÒ níc)".

§Çu th¸ng 10-1938, Ngêi ®¸p xe löa tõ M¸txc¬va ®i vÒ ph¬ng §«ng. Vît qua biªn giíi X« - Trung, NguyÔn ¸i Quèc ®Õn Urumsi3 råi ®i Lan Ch©u4. T¹i ®©y, Ngêi ®îc V¨n phßng B¸t lé qu©n chuÈn bÞ cho mét chøng minh th Trung Quèc,

1. T liÖu lu tr÷ cña Quèc tÕ Céng s¶n, ký hiÖu: 495.74.261, b¶n chôp lu t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

2. Theo bµi ph¸t biÓu cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong buæi gÆp gì th©n mËt víi §oµn Chñ tÞch Quèc héi Bungari trong chuyÕn Ngêi ®i th¨m Bungari th¸ng 8-1957, ®¨ng trªn b¸o Sù nghiÖp c«ng nh©n (Rabotnichesko Delo), c¬ quan Ban ChÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng Céng s¶n Bungari, sè 227, ngµy 15-8-1957.

3. Urumsi lµ thñ phñ cña T©n C¬ng, ThiÓm T©y.4. Lan Ch©u lµ thñ phñ cña Cam Tóc.

102

mang tªn Hå Quang, cÊp bËc thiÕu t¸.NguyÔn ¸i Quèc trë l¹i Trung Quèc trong bèi

c¶nh t×nh h×nh cã nhiÒu thay ®æi: §¶ng Céng s¶n Trung Quèc lËp l¹i MÆt trËn thèng nhÊt, hîp t¸c víi Quèc d©n §¶ng cïng chèng NhËt. Tõ Lan Ch©u, Ngêi ®· ®i T©y An theo ®êng d©y cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, sau ®ã ®Õn Diªn An - c¨n cø ®Çu n·o cña 18 v¹n qu©n çch m¹ng vµ 9 khu gi¶i phãng ë Hoa B¾c vµ Hoa Trung. Sau hai tuÇn ë Diªn An, NguyÔn ¸i Quèc quay l¹i T©y An, ®i xuèng Qu¶ng T©y, t×m çch vÒ gÇn Tæ quèc. Dõng ch©n t¹i QuÕ L©m (Qu¶ng T©y), NguyÔn ¸i Quèc, víi bÝ danh Hå Quang, lµm viÖc t¹i V¨n phßng B¸t lé qu©n (®ãng ë 96, ®êng Trung S¬n B¾c, QuÕ L©m), ®ång thêi t×m çch liªn l¹c víi trong níc.

Trong thêi gian nµy, Ngêi viÕt nhiÒu b¸o ço göi Quèc tÕ Céng s¶n, nh: VÒ nh÷ng chØ thÞ mµ t«i cã thÓ nhí vµ truyÒn ®¹t l¹i (n¨m 1939); B¸o ço göi Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n (th¸ng 7-1939), b¸o ço vÒ t×nh h×nh hiÖn t¹i cña m×nh, vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ ë §«ng D¬ng tõ n¨m 1936-1938; B¸o ço göi Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n (th¸ng 7-1940), nªu nh÷ng th«ng tin vÒ ®Þa lý, d©n téc, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh chØ cã §¶ng Céng s¶n lµ chÝnh ®¶ng ch©n chÝnh, cã tÝnh chÊt toµn quèc vµ tÝnh chÊt quÇn chóng", th«ng b¸o vÒ t×nh h×nh cña b¶n th©n vµ t×nh h×nh chÝnh trÞ

103

ë §«ng D¬ng.Tõ th¸ng 2-1939, NguyÔn ¸i Quèc viÕt nhiÒu

bµi díi tiªu ®Ò: "Th tõ Trung Quèc", tËp trung nªu lªn häa x©m lîc cña bän ph¸txÝt NhËt ë Trung Quèc vµ çc quèc gia ch©u ¸, ®ång thêi nªu râ nh÷ng ho¹t ®éng ph¸ ho¹i cña bän TêrètxkÝt ë Trung Quèc, qua ®ã gi¸n tiÕp b¸o ®éng vÒ nh÷ng ho¹t ®éng cña chóng ë ViÖt Nam, nh»m nh¾c nhë, gi¸o dôc çn bé, ®¶ng viªn n©ng cao tinh thÇn c¶nh gi¸c, kh«ng tho¶ hiÖp víi chóng trong bÊt cø vÊn ®Ò nµo. Cïng víi nh÷ng bµi b¸o, NguyÔn ¸i Quèc cßn göi th cho Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng, trùc tiÕp truyÒn ®¹t tinh thÇn NghÞ quyÕt §¹i héi VII Quèc tÕ Céng s¶n, nªu nh÷ng ý kiÕn vÒ ®êng lèi, chñ tr¬ng cña §¶ng trong thêi kú thùc hiÖn MÆt trËn d©n chñ §«ng D-¬ng:

- VÒ khÈu hiÖu ®Êu tranh: Lóc nµy §¶ng kh«ng nªn ®a ra nh÷ng ®ßi hái qu¸ cao, nh ®éc lËp d©n téc mµ chØ nªn ®ßi çc quyÒn d©n chñ, tù do héi häp, tù do tæ chøc,... ®Êu tranh ®Ó §¶ng ®îc ho¹t ®éng hîp ph¸p.

- VÒ c«ng t¸c mÆt trËn: Ph¶i ra søc tæ chøc MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt réng r·i, bao gåm c¶ nh÷ng ngêi Ph¸p tiÕn bé ë §«ng D¬ng vµ giai cÊp t s¶n d©n téc. “Tr¸nh hÕt søc ®Ó hä ë ngoµi MÆt trËn, v× nh thÕ lµ ®Èy hä r¬i vµo tay bän ph¶n ®éng, lµ t¨ng thªm lùc lîng cho chóng”.

104

- VÒ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng: "§¶ng kh«ng thÓ ®ßi hái MÆt trËn thõa nhËn quyÒn l·nh ®¹o cña m×nh, mµ ph¶i tá ra lµ mét bé phËn trung thµnh nhÊt, ho¹t ®éng nhÊt vµ ch©n thùc nhÊt. ChØ trong ®Êu tranh vµ c«ng t¸c h»ng ngµy, khi quÇn chóng réng r·i thõa nhËn chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ n¨ng lùc l·nh ®¹o cña §¶ng, th× §¶ng míi giµnh ®îc ®Þa vÞ l·nh ®¹o”.

- VÒ gi¸o dôc néi bé: “§¶ng ph¶i ®Êu tranh kh«ng nh©n nhîng chèng t tëng bÌ ph¸i, vµ ph¶i tæ chøc häc tËp cã hÖ thèng chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ cho çc ®¶ng viªn. Ph¶i gióp ®ì çn bé kh«ng ®¶ng ph¸i n©ng cao tr×nh ®é”.

- VÒ quan hÖ quèc tÕ: “Ph¶i duy tr× quan hÖ chÆt chÏ víi §¶ng Céng s¶n Ph¸p”, “víi MÆt trËn nh©n d©n Ph¸p”, v× mÆt trËn nµy “cã thÓ gióp rÊt nhiÒu cho ta”1.

Sau ®ã, Ngêi b¸o ço Quèc tÕ Céng s¶n nh÷ng ý kiÕn vÒ ®êng lèi mµ Ngêi ®· truyÒn ®¹t cho Trung ¬ng §¶ng ta vµ t×nh h×nh c«ng viÖc cña Ngêi trong 9 th¸ng qua nh: lµm phiªn dÞch tin tøc, viÕt s¸ch nãi vÒ Khu vùc ®Æc biÖt, vµ mét sè bµi b¸o ph¶n ¸nh nh÷ng biÕn cè chÝnh trÞ, qu©n sù ë Trung Quèc.

Th¸ng 2-1939, NguyÔn ¸i Quèc rêi QuÕ L©m, 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 3, tr. 138 - 139,

141.

105

tham gia líp huÊn luyÖn du kÝch t¹i Nam Nh¹c thuéc Hµnh D¬ng, tØnh Hå Nam. Sau 7 th¸ng ë Hå Nam, kho¶ng sau ngµy 20- 9-1939, NguyÔn ¸i Quèc rêi Hå Nam trë vÒ QuÕ L©m vµ ®i Long Ch©u (mét huyÖn n»m ë biªn giíi ViÖt - Trung, tØnh Qu¶ng T©y) ®Ó b¾t liªn l¹c víi ngêi tõ trong níc sang, nhng kh«ng gÆp ®îc. Kh«ng b¾t ®îc liªn l¹c víi ®¹i diÖn cña Trung ¬ng, trong kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 10-1939 ®Õn cuèi th¸ng 11-1939, Ngêi di chuyÓn liªn tôc (QuÕ L©m - LiÔu Ch©u- Long Ch©u1- Quý D¬ng2 - C«n Minh3 - Trïng Kh¸nh). T¹i Trïng Kh¸nh, NguyÔn ¸i Quèc thêng ®Õn V¨n phßng B¸t lé qu©n ®ãng t¹i th«n Hång Nham vµ gÆp gì Chu ¢n Lai.

Vµo kho¶ng nöa cuèi th¸ng 11-1939, NguyÔn ¸i Quèc t×m ®êng ®i C«n Minh, thñ phñ tØnh V©n Nam. T¹i C«n Minh, Ban chØ huy ë ngoµi cña §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng ®· ®îc lËp l¹i do ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn phô tr¸ch. Tin tøc tõ trong níc ®Õn C«n Minh rÊt ®Òu ®Æn. T¹i C«n Minh, nhê sù gióp ®ì cña çc ®ång chÝ trong TØnh ñy V©n Nam, Ngêi b¾t ®îc liªn l¹c víi Ban chØ huy ë ngoµi cña §¶ng ta. Cuèi th¸ng 2-1940, NguyÔn ¸i Quèc gÆp ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn t¹i nhµ «ng

1. QuÕ L©m, LiÔu Ch©u, Long Ch©u thuéc tØnh Qu¶ng T©y.

2. Quý D¬ng lµ thñ phñ cña tØnh Quý Ch©u.3. C«n Minh lµ thñ phñ cña tØnh V©n Nam.

106

Tèng Minh Ph¬ng, sè 77, ®êng Kim BÝch, thµnh phè C«n Minh.

Trao ®æi víi tæ chøc ®¶ng ë C«n Minh, NguyÔn ¸i Quèc ®Ò nghÞ ®æi tªn tê TruyÒn tin thµnh §.T. Th¸ng 4-1940, Ngêi ®· cïng ®ång chÝ Phïng ChÝ Kiªn ®i th¨m mét sè c¬ së çch m¹ng däc tuyÕn ®êng xe löa C«n Minh - Hµ KhÈu. Lóc nµy, Ngêi sö dông giÊy giíi thiÖu cña ViÖt Nam h-ëng øng Trung Quèc kh¸ng ®Þch hËu viÖn héi, cho ho¹t ®éng hîp ph¸p ®Ó ®i Nghi L¬ng, Khai ViÔn, ChØ Th«n. §Çu th¸ng 6-1940, NguyÔn ¸i Quèc víi bÝ danh ®ång chÝ V¬ng ®Õn Thuý Hå gÆp çc ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p tõ trong níc sang. Sau ®ã Ýt ngµy, víi bÝ danh Hå Quang, Ngêi giíi thiÖu çc ®ång chÝ Cao Hång LÜnh, Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p ®i häc chÝnh trÞ dµi h¹n ë Diªn An, nhng sau ®ã kÞp thêi ho·n l¹i v× t×nh h×nh thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng. ë C«n Minh, nghe tin ph¸txÝt §øc tÊn c«ng Ph¸p (15-6-1940), ChÝnh phñ Pªtanh chÊp nhËn mäi ®iÒu kiÖn ®Çu hµng (22-6-1940), t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cho sù ph¸t triÓn cña phong trµo çch m¹ng, NguyÔn ¸i Quèc quyÕt ®Þnh triÖu tËp cuéc häp t¹i trô së b¸o §.T. T¹i cuéc häp, Ngêi nhÊn m¹nh:

“§©y lµ thêi c¬ thuËn lîi cho çch m¹ng ViÖt Nam. Ta ph¶i t×m mäi çch vÒ níc ®Ó tranh thñ n¾m thêi c¬. ChËm trÔ lóc

107

nµy lµ cã téi víi çch m¹ng"1. Héi nghÞ t¸n thµnh ý kiÕn cña Ngêi vµ quyÕt

®Þnh: T×m mäi çch vÒ níc.Cuèi th¸ng 6-1940, Ngêi cö ®ång chÝ TrÇn V¨n

Hinh ®i Diªn An ®Ó thiÕt lËp mèi quan hÖ víi quèc tÕ. Cßn Ngêi ®i Trïng Kh¸nh gÆp Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. Cuèi th¸ng 7-1940, Ngêi trë l¹i C«n Minh, ®Þnh trë vÒ níc theo híng C«n Minh - Lµo Cai nhng kh«ng thùc hiÖn ®îc. Trong khi ®ã, th¸ng 9-1940, NhËt tiÕn hµnh x©m lîc níc ta, thùc d©n Ph¸p hoµn toµn kh«ng kh¸ng cù, d©ng níc ta cho NhËt. Tõ ®©y, nh©n d©n ta mét cæ ph¶i chÞu hai trßng ¸p bøc. Th¸ng 10-1940, NguyÔn ¸i Quèc l¹i cïng mét sè ®ång chÝ rêi C«n Minh ®i QuÕ L©m (Qu¶ng T©y) t×m ®êng trë vÒ níc theo híng míi. T¹i ®©y, ®Ó cã danh nghÜa ho¹t ®éng, Ngêi cho lËp l¹i ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh - tæ chøc chÝnh trÞ chèng ®Õ quèc cña ngêi ViÖt Nam (®îc phÐp chÝnh quyÒn Tëng Giíi Th¹ch cho thµnh lËp tõ n¨m 1935 t¹i Nam Kinh), vµ mêi «ng Hå Häc L·m lµm Chñ nhiÖm V¨n phßng h¶i ngo¹i cña tæ chøc.

Tríc nh÷ng biÕn ®éng cña t×nh h×nh thÕ giíi, Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng häp Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng lÇn thø 7 (th¸ng 11-1940) vµ chØ râ: “Mét cao trµo çch m¹ng nhÊt

1. Vò Anh: B¸c Hå vÒ níc, Héi V¨n häc nghÖ thuËt Cao B»ng, 1986, tr. 14-15.

108

®Þnh sÏ næi dËy. §¶ng ph¶i chuÈn bÞ ®Ó g¸nh lÊy çi sø mÖnh thiªng liªng: lÜnh ®¹o cho çc d©n téc bÞ ¸p bøc §«ng D¬ng vâ trang b¹o ®éng giµnh lÊy quyÒn tù do ®éc lËp”1. Héi nghÞ quyÕt ®Þnh: TiÕp tôc duy tr× ®éi du kÝch B¾c S¬n, ho·n khëi nghÜa Nam Kú, ch¾p nèi liªn l¹c víi Quèc tÕ Céng s¶n vµ bé phËn h¶i ngo¹i cña §¶ng. C«ng viÖc träng yÕu nµy giao ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô phô tr¸ch.

Thêi kú nµy, ®Ó tranh thñ sù ñng hé cña nh©n d©n Trung Quèc ®èi víi çch m¹ng ViÖt Nam, víi bót danh B×nh S¬n, NguyÔn ¸i Quèc viÕt 12 bµi ®¨ng trªn Cøu vong nhËt b¸o (Trung Quèc) nh: ¤ng-tr«i-cã-mat" (15-11-1940), tè ço Ph¸p - NhËt, ca ngîi t×nh ®oµn kÕt cña nh©n d©n Trung Quèc vµ ViÖt Nam trong cuéc ®Êu tranh chèng NhËt - Ph¸p; Ca dao ViÖt Nam vµ cuéc kh¸ng chiÕn cña Trung Quèc (4-12-1940), ®a tin nh©n d©n ViÖt Nam chi viÖn mäi mÆt cho cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n Trung Quèc; M¾t ç gi¶ ngäc trai (5-12-1940), tè ço NhËt cho tay ch©n ®ãng gi¶ nh©n d©n Trung Quèc ®Ó dß la tin tøc... §ång thêi, Ngêi còng viÕt nhiÒu bµi tuyªn truyÒn vÒ sù chi viÖn cña nh©n d©n ViÖt Nam cho cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n Trung Quèc, coi “cøu Trung Quèc lµ tù cøu m×nh".

H¹ tuÇn th¸ng 12-1940, NguyÔn ¸i Quèc cïng 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp,

S®d, t. 7, tr. 58.

109

mét sè çn bé rêi QuÕ L©m ®i xuèng TÜnh T©y (Qu¶ng T©y). Vµi ngµy sau TÕt d¬ng lÞch n¨m 1941, ®ång chÝ Hoµng V¨n Thô ®· gÆp l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc t¹i T©n Kh (TÜnh T©y). Thay mÆt Trung ¬ng §¶ng, ®ång chÝ b¸o ço víi Ngêi t×nh h×nh trong níc, nh÷ng c«ng viÖc ®ang thùc hiÖn vµ kÕ ho¹ch chuÈn bÞ cho Héi nghÞ Trung -¬ng lÇn thø t¸m, ®ång thêi ®Ò nghÞ Ngêi nªn chän híng Cao B»ng ®Ó vÒ níc. MÊy ngµy sau, Ngêi cïng Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p, Phïng ChÝ Kiªn, §Æng V¨n Çp ®îc ®ång chÝ Hoµng S©m dÉn ®êng, qua NËm Bo xuèng NËm Quang (s¸t biªn giíi ViÖt - Trung). T¹i NËm Quang, NguyÔn ¸i Quèc më líp huÊn luyÖn cho 43 çn bé çch m¹ng ViÖt Nam. Ch¬ng tr×nh cña líp häc rÊt thiÕt thùc, víi çc néi dung c¬ b¶n nh: T×nh h×nh quèc tÕ, trong níc; tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng; çch thøc tæ chøc, huÊn luyÖn ®Êu tranh. Ngêi còng c¨n dÆn çc häc viªn trong mèi liªn hÖ víi d©n cã 5 ®iÒu nªn lµm vµ 5 ®iÒu nªn tr¸nh. Çc tµi liÖu do Ngêi tæ chøc biªn so¹n vµ gi¶ng d¹y, sau ®ã ®îc in lit« thµnh s¸ch Con ®êng gi¶i phãng.

Líp huÊn luyÖn kÕt thóc vµo kho¶ng gi¸p TÕt ©m lÞch. Ngêi cïng Lª Qu¶ng Ba, Phïng ChÝ Kiªn, §Æng V¨n Çp, ThÕ An vµ Hoµng V¨n Léc còng chuÈn bÞ gÊp rót vÒ níc. Ngµy 1-1 TÕt T©n Tþ (n¨m 1941), NguyÔn ¸i Quèc cïng çc ®ång chÝ

110

trong ®oµn ®i chóc TÕt nh©n d©n hai lµng NËm Quang vµ Ngµn TÊy. Ngµy h«m sau 28-1-1941, tøc 2-1 TÕt, ®oµn rêi NËm Quang trë vÒ níc.

Nh vËy lµ, sau gÇn 30 n¨m b«n ba t×m ®êng gi¶i phãng d©n téc, NguyÔn ¸i Quèc ®· tõ mét ngêi yªu níc trë thµnh mét ngêi céng s¶n thµnh mét l·nh tô cña §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng, mét ngêi chiÕn sÜ céng s¶n quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m th¸ng gian lao Êy, dï ®· tõng bÞ tï ®Çy trong lao tï ®Õ quèc, nhng Ngêi vÉn kiªn ®Þnh con ®êng ®· lùa chän, ®· kiªn nhÉn chê ®îi ®Ó thùc hiÖn kh¸t väng gi¶i phãng d©n téc ViÖt Nam vµ nh÷ng ngêi bÞ ¸p bøc. Vît qua nhiÒu khã kh¨n, gian khæ, nh÷ng trë ng¹i t-ëng chõng nh kh«ng thÓ vît qua næi, mong íc ®îc trë vÒ níc trùc tiÕp l·nh ®¹o nh©n d©n ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña Ngêi ®· trë thµnh hiÖn thùc. Ngµy 28-1-1941, Ngêi ®· trë vÒ Tæ quèc:

“Bao nhiªu n¨m th¬ng nhí, ®îi chê. H«m nay míi bíc ch©n vÒ n¬i non s«ng gÊm vãc cña m×nh. Khi bíc qua çi bia giíi tuyÕn, lßng B¸c v« cïng c¶m ®éng”1.

Vît qua cét mèc biªn giíi 108, NguyÔn ¸i Quèc cïng çc ®ång chÝ vÒ ®Õn x· Trêng Hµ, huyÖn Hµ Qu¶ng, tØnh Cao B»ng. ë l¹i nhµ «ng Lý Quèc Sóng (M¸y Lú) mét thêi gian ng¾n, ngµy 8-2-1941, Ngêi b¾t ®Çu sèng vµ lµm viÖc t¹i hang Cèc Bã, th«n

1. T.Lan: Võa ®i ®êng võa kÓ chuyÖn, S®d, tr. 73.

111

P¸c Bã, Trêng Hµ, Hµ Qu¶ng, Cao B»ng. Cuèi th¸ng 3-1941, do bÞ ®Þch lïng sôc, Ngêi rêi P¸c Bã sang Khuæi NËm. Trong th¸ng 4-1941, NguyÔn ¸i Quèc nhiÒu lÇn vît qua biªn giíi trë l¹i TÜnh T©y vµ nhËn ®îc sù gióp ®ì quý b¸u cña nh÷ng ngêi d©n Trung Quèc. Cuèi th¸ng 4-1941, theo ®Ò nghÞ cña Ngêi, mét cuéc héi nghÞ çn bé tØnh Cao B»ng ®îc triÖu tËp, ®Ó tæng kÕt kinh nghiÖm tæ chøc thÝ ®iÓm çc héi quÇn chóng nh: Thanh niªn cøu quèc, Phô n÷ cøu quèc nh»m tiÕn tíi thµnh lËp MÆt trËn ViÖt Minh trong toµn quèc.

Sau mét thêi gian ng¾n chuÈn bÞ, th¸ng 5-1941, lÊy danh nghÜa ®¹i diÖn Quèc tÕ Céng s¶n, NguyÔn ¸i Quèc triÖu tËp vµ chñ tr× Héi nghÞ lÇn thø t¸m cña Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng (tõ ngµy 10 ®Õn ngµy 19-5-1941), víi sù tham gia cña çc ®ång chÝ Trêng Chinh, Hoµng V¨n Thô, Hoµng Quèc ViÖt, Phïng ChÝ Kiªn, mét sè ®¹i biÓu Xø uû B¾c Kú, Trung Kú (Bïi San, Hå Xu©n Lu) vµ ®¹i biÓu ho¹t ®éng ë ngoµi níc. NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng t¸m ®· ®Ò cËp vµ lµm râ nhiÒu vÊn ®Ò quan träng cña çch m¹ng ViÖt Nam, trong bèi c¶nh ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai ngµy cµng lan réng.

Tõ viÖc ph©n tÝch kü t×nh h×nh, thÕ vµ lùc cña çch m¹ng ViÖt Nam, Héi nghÞ quyÕt ®Þnh “cÇn ph¶i thay ®æi chiÕn lîc”, “ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch çch m¹ng ë §«ng D¬ng cho phï hîp víi

112

nguyÖn väng cña toµn thÓ nh©n d©n §«ng D¬ng” vµ ®Æt vÊn ®Ò gi¶i phãng d©n téc lªn hµng ®Çu. Tõ viÖc x¸c ®Þnh râ kÎ thï chÝnh cña nh©n d©n §«ng D¬ng lµ “ph¸txÝt Ph¸p - NhËt vµ çc lùc lîng ph¶n çch m¹ng tay sai cho chóng”, héi nghÞ x¸c ®Þnh gi¶i phãng d©n téc lµ nhiÖm vô bøc thiÕt nhÊt cña çch m¹ng §«ng D¬ng, cho nªn tËp trung vµo nhiÖm vô: "§¸nh ®uæi Ph¸p - NhËt lµm cho xø §«ng D¬ng ®éc lËp".

Héi nghÞ nhËn ®Þnh: “Cuéc çch m¹ng §«ng D¬ng trong giai ®o¹n hiÖn t¹i lµ mét cuéc çch m¹ng d©n téc gi¶i phãng”1. "Trong lóc nµy quyÒn lîi cña bé phËn, cña giai cÊp ph¶i ®Æt díi sù sinh tö, tån vong cña quèc gia, cña d©n téc. Trong lóc nµy nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò d©n téc gi¶i phãng, kh«ng ®ßi ®îc ®éc lËp, tù do cho toµn thÓ d©n téc, th× ch¼ng nh÷ng toµn thÓ quèc gia d©n téc cßn chÞu m·i kiÕp ngùa tr©u, mµ quyÒn lîi cña bé phËn, giai cÊp ®Õn v¹n n¨m còng kh«ng ®ßi l¹i ®îc”2.

V× vËy, tiÕp tôc tinh thÇn cña v¨n kiÖn Chung quanh vÊn ®Ò chiÕn s¸ch míi cña §¶ng (10-1936), NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø 6 (11-

1, 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 119, 113.

113

1939), vµ NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø 7 (10-1940), ®Ó tËp hîp mäi lùc lîng cã thÓ tËp hîp, héi nghÞ quyÕt ®Þnh t¹m g¸c khÈu hiÖu çch m¹ng ruéng ®Êt, chØ tÞch thu ruéng ®Êt cña ®Õ quèc vµ ViÖt gian... sau nµy sÏ tiÕn lªn thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÝnh s¸ch ngêi cµy cã ruéng. Chñ tr¬ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n téc trong khu«n khæ mçi níc §«ng D¬ng, héi nghÞ bµn vÒ vÊn ®Ò chÝnh quyÒn vµ nªu râ: "Kh«ng nªn nãi c«ng n«ng liªn hiÖp vµ lËp chÝnh quyÒn X«viÕt mµ ph¶i nãi toµn thÓ nh©n d©n liªn hîp vµ lËp chÝnh phñ d©n chñ céng hoµ"1, ®ång thêi nªu khÈu hiÖu “thµnh lËp níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ” v.v.. KÕt luËn, Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh: "Cuéc çch m¹ng §«ng D-¬ng ph¶i kÕt liÔu b»ng mét cuéc khëi nghÜa vâ trang"2. Theo ®Ò nghÞ cña Ngêi, héi nghÞ ®· bÇu Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng míi, cö ®ång chÝ Trêng Chinh lµm Tæng BÝ th vµ Ban Thêng vô gåm çc ®ång chÝ: Trêng Chinh, Hoµng V¨n Thô vµ Hoµng Quèc ViÖt.

§Ó tËp hîp ®«ng ®¶o çc tÇng líp nh©n d©n, tranh thñ mäi lùc lîng yªu níc cã thÓ tranh thñ, chÜa mòi nhän vµo kÎ thï, héi nghÞ quyÕt ®Þnh thµnh lËp ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh (gäi t¾t lµ ViÖt Minh). Ngµy 19-5-1941, MÆt trËn ViÖt Minh chÝnh thøc ra ®êi víi Tuyªn ng«n vµ Ch¬ng tr×nh


114

cô thÓ. §Ó nhÊn m¹nh môc tiªu gi¶i phãng d©n téc, tÊt c¶ tªn cña çc tæ chøc quÇn chóng ®Òu ®îc gäi lµ Héi Cøu quèc, nh»m thùc hiÖn hai môc tiªu cña toµn thÓ quèc d©n:

1- Lµm cho níc ViÖt Nam ®îc hoµn toµn ®éc lËp.

2- Lµm cho d©n ViÖt Nam ®îc sung síng, tù do.

Mêi chÝnh s¸ch lín cña ViÖt Minh vÒ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, thÓ hiÖn trªn çc mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ ngo¹i giao, phï hîp víi nguyÖn väng cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n ®· gãp phÇn thóc ®Èy phong trµo çch m¹ng ngµy cµng ph¸t triÓn réng r·i.

Néi dung NghÞ quyÕt Trung ¬ng lÇn thø t¸m vµ sù thay ®æi chiÕn lîc çch m¹ng cña NguyÔn ¸i Quèc vµ Trung ¬ng §¶ng trong viÖc gi¶i quyÕt mét çch ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a nhiÖm vô d©n téc vµ giai cÊp, d©n téc vµ d©n chñ trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta, chÝnh lµ sù hoµn chØnh néi dung çc nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø 6 vµ 7 tríc ®ã. Sù thay ®æi chiÕn lîc mét çch kÞp thêi, ®Çy s¸ng t¹o cña Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø 8 ®¸p øng ®îc kh¸t väng ®éc lËp, tù do cña toµn d©n téc, phï hîp víi bèi c¶nh cô thÓ cña çch m¹ng ViÖt Nam, thùc chÊt lµ sù trë l¹i víi t tëng Hå ChÝ Minh vÒ con ®êng cña çch m¹ng ViÖt Nam ®· ®îc nªu ra trong Ch¸nh c-

115

¬ng, S¸ch lîc v¾n t¾t tõ ®Çu n¨m 1930. ViÖc hoµn chØnh ®êng lèi çch m¹ng gi¶i

phãng d©n téc, gi¬ng cao ngän cê ®éc lËp, tù do, thµnh lËp chÝnh thÓ d©n chñ céng hoµ, phï hîp víi t×nh h×nh míi, thÓ hiÖn t duy ®éc lËp, tù chñ, tÝnh khoa häc ®óng ®¾n, tÝnh çch m¹ng s¸ng t¹o cña Héi nghÞ Trung ¬ng §¶ng lÇn thø t¸m, díi sù l·nh ®¹o cña NguyÔn ¸i Quèc vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh tµi t×nh cña Ngêi ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña c«ng cuéc vËn ®éng gi¶i phãng d©n téc trong nh÷ng n¨m 1941 - 1945.

Sau héi nghÞ, ngµy 6-6-1941, NguyÔn ¸i Quèc viÕt KÝnh ço ®ång bµo kªu gäi ph¶i ®oµn kÕt l¹i ®Ó ®¸nh ®æ bän ®Õ quèc vµ ViÖt gian, ®Æng cøu gièng nßi ra khái níc s«i löa nãng. Trong th, Ngêi nhÊn m¹nh: ViÖc cøu níc lµ viÖc chung. Ai lµ ngêi ViÖt Nam ®Òu ph¶i kÒ vai g¸nh v¸c mét phÇn tr¸ch nhiÖm, vµ kªu gäi: "Toµn thÓ ®ång bµo tiÕn lªn. §oµn kÕt thèng nhÊt ®¸nh ®uæi Ph¸p, NhËt"1, vµ kiÕn lËp chÝnh thÓ “d©n chñ céng hoµ”. §ång thêi, ®Ó ®Èy m¹nh viÖc tuyªn truyÒn, cæ ®éng quÇn chóng thùc hiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø t¸m, ®éng viªn nh©n d©n tÝch cùc tham gia çc héi cøu quèc cña MÆt trËn ViÖt Minh, tÝch cùc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¨n cø ®Þa çch m¹ng, l·nh tô NguyÔn ¸i


116

Quèc quyÕt ®Þnh xuÊt b¶n b¸o ViÖt Nam ®éc lËp, gäi t¾t lµ ViÖt lËp. Sè 1 cña b¸o ra ngµy 1-8-1941, ®îc ®¸nh sè 101, víi môc ®Ých kÕ tôc sù nghiÖp cña çc tê b¸o çch m¹ng xuÊt b¶n tríc ®ã. Tõ 1-8-1941 ®Õn Tæng khëi nghÜa Th¸ng 8-1945, b¸o ra ®îc 226 sè. Sau ®ã, b¸o tiÕp tôc ®îc xuÊt b¶n vµ chuyÓn thµnh c¬ quan ng«n luËn cña tØnh Cao B»ng.

Néi dung cña b¸o tËp trung vµo çc néi dung: §Èy m¹nh viÖc cæ ®éng, tuyªn truyÒn, tæ chøc nh©n d©n vµo çc héi cøu quèc cña ViÖt Minh, chÜa mòi nhän ®Êu tranh vµo kÎ thï chñ yÕu cña çch m¹ng lµ ph¸txÝt NhËt - Ph¸p vµ bÌ lò tay sai, híng dÉn çch tæ chøc çc ®éi du kÝch, ®éi tù vÖ, çch vËn ®éng binh lÝnh, c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò vµ híng dÉn ph¬ng ph¸p tù rÌn luyÖn cho çn bé héi viªn. Tuy chØ in víi sè lîng vµi tr¨m b¶n, ph¸t hµnh trong ph¹m vi vµi ba tØnh nhng b¸o ViÖt Nam ®éc lËp ®îc quÇn chóng yªu mÕn. Víi môc ®Ých: “Cèt lµm cho d©n ta hÕt ngu hÌn, biÕt çc viÖc, biÕt ®oµn kÕt, ®Æng ®¸nh T©y, ®¸nh NhËt, lµm cho ViÖt Nam ®éc lËp, b×nh ®¼ng, tù do”1, b¸o ViÖt Nam ®éc lËp ®· cïng víi nhiÒu tê b¸o çch m¹ng kh¸c, ph¸t ®éng toµn d©n tiÕn tíi Tæng khëi nghÜa giµnh th¾ng lîi.

Trong kho¶ng thêi gian tõ gi÷a th¸ng 6 ®Õn

1. B¸o ViÖt Nam ®éc lËp, sè 101, 1-8-1941.

117

th¸ng 11 n¨m 1941, NguyÔn ¸i Quèc ®Æc biÖt chó ý ®Õn c«ng t¸c çn bé vµ båi dìng çn bé, më nh÷ng líp huÊn luyÖn ng¾n ngµy cho çn bé ®Þa ph¬ng, yªu cÇu chän mét sè thanh niªn Cao B»ng göi ®i häc líp v« tuyÕn ®iÖn ë LiÔu Ch©u (Trung Quèc), giao cho Lª ThiÕt Hïng, Lª Qu¶ng Ba vµ Hoµng S©m cïng céng t¸c më líp huÊn luyÖn qu©n sù, quyÕt ®Þnh tæ chøc mét ®éi vò trang, v.v.. Còng trong thêi kú nµy, NguyÔn ¸i Quèc ®· biªn so¹n mét sè cuèn s¸ch, lµm tµi liÖu phôc vô cho nhiÖm vô çch m¹ng:

1. Çch ®¸nh du kÝch, lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm ®Çu tiªn cña Ngêi vÒ qu©n sù. Víi 13 ch-¬ng, cuèn s¸ch nªu nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh thiÕt thùc vµ çch m¹ng triÖt ®Ó. T¸c phÈm tr×nh bµy kinh nghiÖm lÞch sö víi ph©n tÝch lý luËn, lµm næi râ t tëng chiÕn lîc qu©n sù çch m¹ng lµ tiÕn c«ng, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh:

“Du kÝch lµ ®¸nh óp hay ®¸nh lÐn, ®¸nh lóc kÎ thï kh«ng ngê, kh«ng phßng. Du kÝch lµ çch ®¸nh giÆc cña d©n téc bÞ ¸p bøc chèng ®Õ quèc”1.

T¸c phÈm giíi thiÖu kinh nghiÖm lÞch sö vµ bíc ®Çu nªu lªn mét sè vÊn ®Ò vÒ ®êng lèi qu©n sù chuÈn bÞ cho cuéc khëi nghÜa vò trang. §©y lµ mét t¸c phÈm kÕ thõa vµ ph¸t triÓn t tëng vµ


118

nghÖ thuËt qu©n sù truyÒn thèng cña tæ tiªn ta, ®ång thêi thÓ hiÖn sù vËn dông s¸ng t¹o lý luËn vÒ chiÕn tranh nh©n d©n cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam.

2. LÞch sö níc ta, gåm 236 c©u lôc b¸t, tËp trung chñ yÕu vµo lÞch sö ®Êu tranh chèng ngo¹i x©m cña nh©n d©n ta, nªu bËt truyÒn thèng yªu níc, tinh thÇn bÊt khuÊt vµ ®oµn kÕt cña d©n téc (tõ thêi Vua Hïng ®Õn n¨m 1942). Trong t¸c phÈm nµy, Hå ChÝ Minh rót ra mét kÕt luËn cã tÝnh nguyªn t¾c, mét bµi häc lín vÒ tinh thÇn ®oµn kÕt, ®ã lµ: D©n ta xin nhí ch÷ ®ång. §ång t×nh, ®ång søc, ®ång lßng, ®ång minh, vµ tiªn ®o¸n: "N¨m 1945 ViÖt Nam ®éc lËp ". DiÔn ca lÞch sö nµy ®îc phæ biÕn réng r·i trong nh©n d©n, nh»m gi¸o dôc vµ ®éng viªn mäi ngêi ph¸t huy truyÒn thèng lÞch sö vÎ vang cña d©n téc, gãp phÇn chuÈn bÞ cho Çch m¹ng Th¸ng T¸m 1945.

3. Cuèn LÞch sö §¶ng Céng s¶n (b) Liªn X« tãm t¾t, do NguyÔn ¸i Quèc dÞch, dïng ®Ó lµm tµi liÖu cho hai líp: Båi dìng vÒ §¶ng cho çn bé tØnh uû Cao B»ng vµ çn bé chñ chèt cÊp huyÖn.

Bíc sang n¨m 1942, ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai bíc vµo giai ®o¹n ¸c liÖt. ë §«ng D¬ng, Ph¸p ®Çu hµng, d©ng §«ng D¬ng cho NhËt. ChiÕn tranh ®· lµm cho m©u thuÉn gi÷a çc phe ph¸i, çc lùc lîng, ®Æc biÖt lµ m©u thuÉn gi÷a nh©n d©n ta víi bän ph¸txÝt NhËt - Ph¸p cµng

119

thªm gay g¾t, thóc ®Èy t×nh thÕ çch m¹ng mau chÝn muåi. Trong bèi c¶nh ®ã, ngµy 21-12-1941, Trung ¬ng §¶ng ra th«ng b¸o vÒ cuéc chiÕn tranh Th¸i B×nh D¬ng vµ tr¸ch nhiÖm cÇn kÝp cña §¶ng. Cïng ngµy, trªn b¸o ViÖt lËp, NguyÔn ¸i Quèc viÕt bµi ThÕ giíi ®¹i chiÕn vµ phËn sù cña d©n ta, nªu hai nhiÖm vô cña nh©n d©n ViÖt Nam, thùc hiÖn “vên kh«ng nhµ trèng” vµ mau mau tæ chøc l¹i. Cuèi cïng, Ngêi kªu gäi “Hìi ®ång bµo! C¬ héi gi¶i phãng ®Õn råi, mau mau ®oµn kÕt l¹i!!!”.

Trong bíc chuyÓn cña t×nh h×nh, nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña liªn minh quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ sù phèi hîp cïng nh©n d©n Trung Quèc chèng NhËt, ngµy 13-8-1942, NguyÔn ¸i Quèc lªn ®êng sang Trung Quèc. LÊy tªn míi Hå ChÝ Minh, Ngêi ®i Trung Quèc víi t çch lµ ®¹i biÓu cña phong trµo ViÖt Minh vµ ®¹i diÖn cña Ph©n héi ViÖt Nam thuéc HiÖp héi quèc tÕ chèng x©m lîc.

Ngµy 27-8-1942, khi ®Õn phè Tóc Vinh (Thiªn B¶o, Qu¶ng T©y), Hå ChÝ Minh bÞ b¾t víi lý do nh÷ng giÊy tê tuú th©n cña Ngêi ®· qu¸ h¹n sö dông. H¬n mét n¨m trêi, bÞ gi¶i qua h¬n 30 nhµ lao cña 13 huyÖn cña tØnh Qu¶ng T©y, ph¶i tr¶i qua nh÷ng ngµy th¸ng bÞ giam cÇm thiÕu thèn, khæ cùc, bÖnh tËt, Hå ChÝ Minh ®· viÕt 133 bµi th¬ b»ng ch÷ H¸n, theo thÓ thÊt tuyÖt, thÊt luËt, ngò ng«n vµ t¹p thÓ, chÐp trªn mét lo¹i giÊy b¶n, ®ãng thµnh tËp, bªn ngoµi ghi bèn ch÷: Ngôc trung nhËt

120

ký. Cuèn NhËt ký b»ng th¬ nµy ®· t¸i hiÖn mét

qu·ng ®êi cña Hå ChÝ Minh trong çc nhµ ngôc cña tØnh Qu¶ng T©y, thÓ hiÖn râ phong th¸i ung dung, khÝ ph¸ch hµo hïng "th©n thÓ ë trong lao, tinh thÇn ë ngoµi lao", ®ång thêi ph¶n ¸nh ch©n thùc chÕ ®é nhµ tï hµ kh¾c cña Tëng Giíi Th¹ch vµ mét phÇn bé mÆt thËt x· héi Trung Quèc nh÷ng n¨m 1942-1943. Ngôc trung nhËt ký thÓ hiÖn tinh thÇn chÞu ®ùng gian khæ, kh¾c phôc khã kh¨n, tinh thÇn l¹c quan çch m¹ng vµ t×nh c¶m nh©n ®¹o céng s¶n chñ nghÜa cao ®Ñp cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. §©y lµ mét t¸c phÈm v¨n häc lín cña mét ngêi chiÕn sÜ céng s¶n vÜ ®¹i, ®îc thÓ hiÖn b»ng ng«n ng÷ gi¶n dÞ mµ hµm sóc, mét bót ph¸p ®a d¹ng vµ s¸ng lÊp l¸nh nh mét viªn ngäc quý trong nÒn v¨n häc çch m¹ng ViÖt Nam. Ngôc trung nhËt ký g¾n víi tªn tuæi Hå ChÝ Minh - nhµ v¨n ho¸ kiÖt xuÊt trong d©n téc ViÖt Nam cña thÕ kû XX.

Ngµy 10-9-1943, Ngêi ®îc tr¶ tù do, nhng vÉn bÞ qu¶n chÕ. Søc khoÎ cña Ngêi sau khi ra tï rÊt yÕu, v× vËy, Ngêi ®· ®Æt mét kÕ ho¹ch vµ kiªn tr× tËp luyÖn. Vµo kho¶ng gi÷a th¸ng 9-1943, Hå ChÝ Minh viÕt bµi th¬ T©n xuÊt ngôc häc ®¨ng s¬n lªn mÐp cña mét tê Qu¶ng T©y nhËt b¸o, råi göi vÒ níc kÌm theo mét bøc th, b¸o tin ®· ®îc tr¶ tù do, song vÉn bÞ qu¶n chÕ víi t çch “cè vÊn”, ®Ó §oµn thÓ ë trong níc cÇn cã sù vËn ®éng m¹nh

121

gióp Ngêi ®îc tr¶ tù do hoµn toµn. Cuèi th¸ng 10-1943, theo yªu cÇu cña Tr¬ng Ph¸t Khuª, Hå ChÝ Minh tham gia mét sè ho¹t ®éng cña ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi - tæ chøc cña ngêi ViÖt Nam t¹i Trung Quèc, gåm nhiÒu ®¶ng ph¸i, ®îc sù hç trî cña §Ö tø chiÕn khu, do tíng Tr¬ng Ph¸t Khuª trùc tiÕp chØ ®¹o. §Ó tranh thñ uy tÝn, ®øc ®é vµ tµi n¨ng cña Hå ChÝ Minh, thùc hiÖn kÕ ho¹ch hîp t¸c víi ViÖt Minh, triÓn khai "Hoa qu©n nhËp ViÖt", Tr¬ng Ph¸t Khuª ®Ò nghÞ Hå ChÝ Minh hîp t¸c víi NguyÔn H¶i ThÇn - l·nh tô cña ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi, ®Ó c¶i tæ l¹i ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi.

Chñ tr¬ng cña §¶ng ta trong viÖc hîp t¸c víi tæ chøc nµy ®îc thÓ hiÖn râ trong NghÞ quyÕt cña Ban Thêng vô Trung ¬ng §¶ng (25 ®Õn 28-2-1943): "HÕt søc vËn ®éng cho ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi vµ ViÖt Nam ®éc lËp §ång minh" hîp l¹i lµm mét, ®Æng mau tËp trung lùc l-îng çch m¹ng ViÖt Nam ®¸nh ®uæi ph¸t xÝt NhËt - Ph¸p"1.

Trªn tinh thÇn ®ã, Hå ChÝ Minh nhËn lêi tham gia tæ chøc, ®Ó võa tranh thñ, l«i kÐo nh÷ng phÇn tö yªu níc vµ tiÕn bé vÒ phÝa çch m¹ng. Cuèi th¸ng 11-1943, Hå ChÝ Minh ®· chuyÓn ®Õn ë t¹i trô së Tæng bé ViÖt Nam Çch m¹ng §ång

1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 312.

122

minh héi t¹i ®êng Ng Phong, thµnh phè LiÔu Ch©u. T¹i ®©y, Ngêi viÕt bµi cho b¸o §ång minh - c¬ quan ng«n luËn cña ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi, xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt ë LiÔu Ch©u.

T¹i mét cuéc häp trï bÞ cña ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi, theo ý kiÕn cña Hå ChÝ Minh, ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt, ®¹i héi cña ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi sÏ ®îc gäi lµ §¹i héi ®¹i biÓu çc ®oµn thÓ çch m¹ng ViÖt Nam ë h¶i ngo¹i. Tham gia §¹i héi cã ®¹i biÓu cña ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi, ViÖt Nam Quèc d©n §¶ng, ViÖt Nam Phôc quèc qu©n, §¶ng §¹i ViÖt,... ®¹i biÓu cña Quèc d©n §¶ng Trung Hoa vµ chÝnh quyÒn Tëng Giíi Th¹ch. T¹i ®¹i héi, ngµy 16-3-1944, Hå ChÝ Minh ®äc b¸o ço: VÒ t×nh h×nh çc ®¶ng ph¸i trong níc vµ chØ râ dï cã nhiÒu ®¶ng ph¸i, nhng ®¶ng cã ¶nh hëng nhÊt, tæ chøc chÆt chÏ nhÊt vµ næi tiÕng nhÊt lµ §¶ng Céng s¶n. Ngêi còng b¸o ço VÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ph©n héi ViÖt Nam t¹i ®¹i héi. Sau ®ã, ®¹i héi ®· bÇu l¹i Ban ChÊp hµnh vµ Ban kiÓm tra. Hå ChÝ Minh ®îc bÇu lµm Uû viªn cña Ban ChÊp hµnh. Lîi dông c¬ng vÞ nµy, Ngêi th¶o kÕ ho¹ch ®a lùc lîng thanh niªn trong líp huÊn luyÖn ®Æc biÖt ë LiÔu Ch©u vÒ níc ph¸t triÓn lùc lîng.

Do tranh thñ ®îc sù ®ång t×nh cña Tr¬ng Ph¸t Khuª, ngµy 9-8-1944, Hå ChÝ Minh rêi LiÔu

123

Ch©u vµ cuèi th¸ng 9-1944, Ngêi vÒ ®Õn Cao B»ng. Ngay sau khi vÒ níc, nhËn thÊy çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho mét cuéc khëi nghÜa cha ®Õn ®é chÝn muåi, Ngêi ®· kÞp thêi ho·n chñ tr¬ng ph¸t ®éng chiÕn tranh du kÝch cña Liªn TØnh uû Cao - B¾c - L¹ng. Theo Ngêi, tríc t×nh thÕ míi, cÇn ph¶i t×m mét h×nh thøc thÝch hîp th× míi cã thÓ ®i tíi thµnh c«ng, v× vËy, quyÕt ®Þnh kÞp thêi cña Ngêi kh«ng chØ tr¸nh tæn thÊt cho phong trµo çch m¹ng cña ba tØnh Cao - B¾c - L¹ng, mµ cßn v¹ch ra mét híng ®i phï hîp, ®óng ®¾n cña mét ph¬ng ph¸p ®Êu tranh trong thêi ®iÓm then chèt cña lÞch sö d©n téc.

Tríc t×nh h×nh thÕ giíi, nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khã kh¨n cña çch m¹ng ViÖt Nam, th¸ng 10-1944, Hå ChÝ Minh viÕt Th göi ®ång bµo toµn quèc vµ dù ®o¸n thêi c¬ cña çch m¹ng ViÖt Nam:

"C¬ héi cho d©n téc ta gi¶i phãng chØ ë trong mét n¨m hoÆc n¨m rìi n÷a. Thêi gian rÊt gÊp. Ta ph¶i lµm nhanh!"1.

T×nh thÕ çch m¹ng ®ang chÝn muåi, cuèi th¸ng 10-1944, Hå ChÝ Minh ®Õn kiÓm tra §¹i ®éi tù vÖ vò trang2 chiÕn ®Êu Hång Phong (tªn bÝ mËt cña ch©u Hµ Qu¶ng). Sau khi ph©n tÝch t×nh h×nh vµ c©n nh¾c nh÷ng ®iÒu kiÖn, chuÈn

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.3, tr. 506.2. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t.2, tr.222.

124

bÞ cho ngµy "vïng lªn", Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh ph¬ng ch©m kÕt hîp hai h×nh thøc ®Êu tranh chÝnh trÞ vµ ®Êu tranh vò trang, ®Èy m¹nh phong trµo çch m¹ng, tiÕn tíi khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn. Ngêi chØ râ: Lùc lîng vò trang muèn ph¸t triÓn, chñ yÕu ph¶i dùa vµo nh©n d©n, dùa vµo phong trµo ®Êu tranh chÝnh trÞ cña quÇn chóng. Çc ®oµn thÓ çch m¹ng cña quÇn chóng cµng ®-îc cñng cè vµ ph¸t triÓn th× cµng t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù lín m¹nh cña lùc lîng vò trang vµ ®Êu tranh vò trang. Theo tinh thÇn ®ã, Ngêi quyÕt ®Þnh thµnh lËp §éi ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n vµ giao ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p phô tr¸ch. Môc ®Ých vµ nguyªn t¾c tæ chøc ®éi ®îc nªu râ trong b¶n chØ thÞ thµnh lËp:

"§éi ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n nghÜa lµ chÝnh trÞ träng h¬n qu©n sù. Nã lµ ®éi tuyªn truyÒn”, “Tuy lóc ®Çu quy m« cña nã cßn nhá, nhng tiÒn ®å cña nã rÊt vÎ vang. Nã lµ khëi ®iÓm cña gi¶i phãng qu©n, nã cã thÓ ®i suèt tõ Nam chÝ B¾c, kh¾p ®Êt níc ViÖt Nam”1.

Sau mét thêi gian ng¾n chuÈn bÞ, ngµy 22-12-1944, §éi ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n ®îc thµnh lËp t¹i khu rõng Sam Cao (cßn gäi lµ

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.3, tr. 507, 508.

125

TrÇn Hng §¹o), thuéc huyÖn Nguyªn B×nh, tØnh Cao B»ng, gåm 34 ®éi viªn do ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p chØ huy. Thùc hiÖn lêi c¨n dÆn: "TrËn ®Çu ph¶i th¾ng" cña Ngêi, ®éi ®· lËp liªn tiÕp hai chiÕn c«ng oanh liÖt: h¹ ®ån Phai Kh¾t ngµy 25-12-1944 vµ ®ån Nµ NgÇn ngµy 26-12-1944, më ®Çu truyÒn thèng anh dòng vÎ vang cña qu©n ®éi ta.

Sù ra ®êi vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña §éi ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n lµ mét biÓu hiÖn sinh ®éng cña t tëng qu©n sù Hå ChÝ Minh. §©y võa lµ sù kÕ thõa, ph¸t triÓn di s¶n qu©n sù truyÒn thèng cña cha «ng ta trong lÞch sö, võa lµ sù tiÕp thu vµ vËn dông s¸ng t¹o t tëng lý luËn qu©n sù hiÖn ®¹i cña häc thuyÕt M¸c - Lªnin trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam. Th¾ng lîi më ®Çu cña §éi ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n cã ¶nh hëng to lín ®èi víi phong trµo çch m¹ng c¶ níc.

Cïng víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo ViÖt Minh, viÖc thµnh lËp §éi ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n vµ çc lùc lîng vò trang t¹i çc ®Þa ph¬ng, cïng khÝ thÕ quÇn chóng d©ng cao ®· lµm cho çc lùc lîng ph¶n ®éng ngµy cµng hoang mang, lo sî, t¹o ra nh÷ng thuËn lîi míi cho cuéc Tæng khëi nghÜa s¾p tíi.

126

Ch¬ng V

L·nh ®¹o toµn d©n Tæng khëi nghÜa, thµnh lËp nhµ níc ViÖt Nam

d©n chñ céng hoµ(Tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 8 - 1945)

Bíc sang n¨m 1945, t×nh h×nh thÕ giíi cµng cã nhiÒu thay ®æi quan träng. Nh¹y c¶m tríc nh÷ng chiÒu híng phøc t¹p, ®an chÐo nhau cña çc lùc lîng chÝnh trÞ quèc tÕ trong vÊn ®Ò §«ng D¬ng, ®Æc biÖt lµ ý ®å ®Æt §«ng D¬ng díi sù ñy trÞ quèc tÕ do Mü vµ Trung Hoa gi÷ vai trß chñ yÕu (th«ng qua Tuyªn bè cña Héi nghÞ Cair«), th¸ng 2-1945 Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh sang C«n Minh. Cïng ®i víi Hå ChÝ Minh cã trung uý Sao (Shaw), ngêi ®îc ViÖt Minh cøu, ®Ó trë vÒ Bé t lÖnh kh«ng qu©n Mü ë C«n Minh. §Õn trô së C¬ quan kh«ng qu©n cøu trî Mü (AGAS) t¹i C«n Minh, Hå ChÝ Minh tranh thñ ®äc s¸ch b¸o, tµi liÖu cña C¬ quan th«ng tin chiÕn tranh Mü (AOWI) nh»m thu thËp th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÕ giíi. T¹i ®©y, ngµy 29-3-1945, Hå ChÝ Minh gÆp Tíng Sªn«n (Claire L. Chenault). Tíng Sªn«n c¶m ¬n

127

ViÖt Minh ®· cøu tho¸t Sao, cßn Hå ChÝ Minh th× cho r»ng ®ã lµ bæn phËn cña nh÷ng ngêi chèng ph¸txÝt, gióp ®ì qu©n §ång minh. Trong cuéc gÆp gì nµy, ngêi Mü høa sÏ gióp ®ì vò khÝ, thuèc men, ®iÖn ®µi cho ViÖt Nam vµ huÊn luyÖn cho ngêi cña ViÖt Minh biÕt sö dông çc thø ®ã. Ngay sau ®ã, tõ C«n Minh, Hå ChÝ Minh ®i B¸ch S¾c, mét thÞ trÊn nhá nhng quan träng vÒ chiÕn lîc ë phÝa t©y nam tØnh Qu¶ng T©y t×m gÆp ViÖt Nam Çch m¹ng §ång minh héi (lóc nµy ®· chuyÓn vÒ ®©y v× LiÔu Ch©u ®· bÞ qu©n NhËt chiÕm ®ãng tõ ngµy 11-11-1944). Ngêi ®îc biÕt tæ chøc nµy ®· cã nhiÒu thay ®æi, NguyÔn H¶i ThÇn, Tr¬ng Béi C«ng, Vò Hång Khanh, Nghiªm KÕ Tæ ®· rêi §Ö tø chiÕn khu, vµ héi gÇn nh ®· ngõng ho¹t ®éng, song çc nhãm ViÖt Minh vÉn ho¹t ®éng tÝch cùc t¹i vïng biªn giíi1. Ngêi lùa chän mét sè chiÕn sÜ cña çc nhãm ViÖt Minh ho¹t ®éng ë ®©y ®Ó cuèi th¸ng 4-1945 cïng Ngêi vÒ níc. Víi chuyÕn trë l¹i C«n Minh lÇn nµy, Hå ChÝ Minh ®· mang vÒ mét sè thuèc men, cïng lêi høa cña Tíng Sªn«n, ®ång thêi giíi thiÖu h×nh ¶nh, tÇm ¶nh hëng, sù lín m¹nh vµ cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ViÖt Nam díi sù l·nh ®¹o cña ViÖt Minh, nh»m tranh thñ sù gióp ®ì cña qu©n §ång minh ®èi víi cuéc chiÕn ®Êu giµnh ®éc lËp d©n téc cña nh©n d©n ta.

1. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t.2, tr. 235.

128

Trong thêi gian Hå ChÝ Minh ®i Trung Quèc, ë trong níc, ngµy 9-3-1945, NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p. Cuéc chÝnh biÕn NhËt - Ph¸p ®· lµm cho t×nh h×nh chÝnh trÞ §«ng D¬ng khñng ho¶ng s©u s¾c, t¹o ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®Ó §¶ng ta ph¸t ®éng mét cao trµo kh¸ng NhËt cøu níc m¹nh mÏ vµ s½n sµng chuyÓn qua h×nh thøc tæng khëi nghÜa khi ®iÒu kiÖn cho phÐp. V× vËy, ngay ®ªm ®ã Ban Thêng vô Trung ¬ng §¶ng ®· häp vµ ra chØ thÞ NhËt - Ph¸p b¾n nhau vµ hµnh ®éng cña chóng ta (12-3-1945). ChØ thÞ nªu râ nh÷ng ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh, nhiÖm vô çch m¹ng cña §¶ng vµ nh©n d©n ta trong t×nh thÕ míi. ChØ thÞ ®· ®em ®Õn cho phong trµo çch m¹ng mét luång sinh khÝ míi. Trong c¶ níc, kh«ng khÝ gÊp rót chuÈn bÞ khëi nghÜa vò trang, giµnh chÝnh quyÒn khi thêi c¬ ®Õn ®· s½n sµng. Díi ¸nh s¸ng cña b¶n chØ thÞ, mét cao trµo ®Êu tranh çch m¹ng réng kh¾p, kÕt hîp ®Êu tranh chÝnh trÞ víi khëi nghÜa tõng phÇn ®· ph¸t triÓn kh¾p n¬i. T¹i mét sè n¬i thuéc çc tØnh miÒn nói, trung du B¾c Bé ®· lËp ñy ban nh©n d©n çch m¹ng. Phong trµo ph¸ kho thãc cøu ®ãi theo lêi kªu gäi cña §¶ng ®· l«i cuèn ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n tham gia. Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, thêi kú tiÒn khëi nghÜa ®· diÔn ra s«i ®éng trong c¶ níc.

Tríc t×nh thÕ míi, ngµy 15-3-1945, Tæng bé ViÖt Minh ph¸t HÞch kh¸ng NhËt cøu níc, kªu gäi nh©n d©n:

129

“Giê kh¸ng NhËt cøu níc ®· ®¸nh. KÝp nh»m theo l¸ cê ®á sao vµng n¨m çnh cña ViÖt Minh: TiÕn lªn! X«ng tíi! Cøu níc, cøu nhµ!”1.

Ngµy 12-4-1945, MÆt trËn ViÖt Minh ra lêi kªu gäi: MÊy lêi t©m huyÕt ngá cïng çc vÞ quan chøc ¸i quèc ViÖt Nam vµ MÊy lêi t©m huyÕt ngá cïng çc vÞ huynh thø ¸i quèc, nh»m tranh thñ mét bé phËn quan chøc yªu níc, l«i kÐo çc tÇng líp trung gian ng¶ vÒ phÝa çch m¹ng, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph©n ho¸ trong hµng ngò quan l¹i ngôy quyÒn.

Tõ ngµy 15 ®Õn 20-4-1945, Héi nghÞ qu©n sù B¾c Kú häp t¹i HiÖp Hoµ (B¾c Giang) nhËn ®Þnh: T×nh thÕ ®Æt nhiÖm vô qu©n sù lªn trªn tÊt c¶ çc nhiÖm vô quan träng vµ cÇn kÝp trong lóc nµy, ®ång thêi “quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn lùc l-îng vò trang, thèng nhÊt Cøu quèc qu©n vµ ViÖt Nam tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n thµnh ViÖt Nam gi¶i phãng qu©n, x©y dùng 7 chiÕn khu trong c¶ níc vµ “ph¶i ®¸nh th«ng liªn l¹c gi÷a çc chiÕn khu B¾c Kú vµ Trung, Nam Kú”2. TiÕp ®ã,



130

ngµy 16-4-1945, Tæng bé ViÖt Minh ra chØ thÞ vÒ viÖc tæ chøc çc Uû ban d©n téc gi¶i phãng, coi ®ã lµ "h×nh thøc tiÒn chÝnh phñ, trong ®ã nh©n d©n häc tËp ®Ó tiÕn lªn gi÷ chÝnh quyÒn çch m¹ng"2. Phong trµo çch m¹ng trong c¶ níc d©ng cao theo ®óng tinh thÇn chØ thÞ cña §¶ng. Cuéc khëi nghÜa tõng phÇn, giµnh chÝnh quyÒn bé phËn th¾ng lîi ®· gi¶i phãng ®îc nhiÒu vïng, nhÊt lµ ë ViÖt B¾c.

§Ó cã thÓ kÞp thêi chØ ®¹o phong trµo çch m¹ng trong c¶ níc, ®Çu th¸ng 5-1945, Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh chuyÓn ®¹i b¶n doanh tõ Cao B»ng vÒ Tuyªn Quang, n¬i phong trµo çch m¹ng ph¸t triÓn, giao th«ng gi÷a miÒn xu«i vµ miÒn ng-îc ®Òu thuËn tiÖn. T¹i ®©y, sau khi nghe b¸o ço vÒ t×nh h×nh mäi mÆt, vÒ néi dung chØ thÞ cña Thêng vô Trung ¬ng §¶ng, NghÞ quyÕt Héi nghÞ qu©n sù B¾c Kú, Ngêi nhÊt trÝ víi tinh thÇn cña çc v¨n kiÖn ®ã, ®ång thêi nªu ý kiÕn thµnh lËp Khu gi¶i phãng. ChÊp hµnh chØ thÞ cña Ngêi, ngµy 4-6-1945, Khu gi¶i phãng ®îc thµnh lËp. §©y thùc sù c¨n cø ®Þa v÷ng ch¾c vÒ mäi mÆt ®Ó lµm bµn ®¹p tiÕn lªn gi¶i phãng toµn quèc. Víi Mêi chÝnh s¸ch lín ®îc thùc hiÖn ë Khu gi¶i phãng nh: ®¸nh ®uæi ph¸txÝt NhËt vµ bÌ lò tay sai, tÞch thu tµi s¶n cña bän cíp níc vµ b¸n níc chia cho d©n nghÌo, thùc hiÖn tæng tuyÓn cö vµ çc quyÒn tù do, d©n chñ kh¸c, x©y dùng cuéc sèng míi, x©y

131

dùng nÒn kinh tÕ tù cung, tù cÊp, chèng n¹n mï ch÷, huÊn luyÖn chÝnh trÞ, qu©n sù cho nh©n d©n... Khu gi¶i phãng thùc sù lµ h×nh ¶nh cña “n-íc ViÖt Nam míi”, h×nh ¶nh thu nhá cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ sau nµy.

Ngµy 6-8-1945, ®îc tin Mü nÐm bom nguyªn tö xuèng Hir«sima, Hå ChÝ Minh viÕt nhiÒu th ho¶ tèc, thóc giôc çc ®¹i biÓu vÒ nhanh T©n Trµo dù Héi nghÞ toµn quèc cña §¶ng. NhËn thøc s©u s¾c ®îc tÇm quan träng cña thêi c¬ çch m¹ng, cña c¬ héi ngµn n¨m cã mét, ngµy 10-8-1945, trong khi bµn víi mét sè ®ång chÝ vÒ c«ng t¸c chuÈn bÞ tæ chøc héi nghÞ, Hå ChÝ Minh nãi:

"Nªn häp ngay vµ còng kh«ng nªn kÐo dµi héi nghÞ. Chóng ta cÇn tranh thñ tõng gi©y, tõng phót, t×nh h×nh chuyÓn biÕn nhanh chãng. Kh«ng thÓ ®Ó lì c¬ héi"1.

§Õn gi÷a th¸ng 8-1945, cao trµo kh¸ng NhËt cøu níc, khëi nghÜa tõng phÇn ®· cuån cuén d©ng lªn tõ B¾c ®Õn Nam. Trong khi ®ã, qu©n §ång minh ®· ®¸nh b¹i qu©n ®éi ph¸txÝt NhËt. Ngµy 14-8-1945, vua NhËt tuyªn bè ®Çu hµng kh«ng ®iÒu kiÖn. Qu©n NhËt ë §«ng D¬ng rÖu r·. ChÝnh phñ TrÇn Träng Kim hoang mang, tª liÖt. Cßn thùc

1. NguyÔn L¬ng B»ng: GÆp B¸c Hå ë T©n Trµo, trong cuèn T©n Trµo 1945-1985, Héi V¨n häc nghÖ thuËt Hµ Tuyªn, 1985, tr. 52.

132

d©n Ph¸p th× r¸o riÕt quay trë l¹i x©m lîc §«ng D-¬ng. Thêi c¬ tæng khëi nghÜa chÝn muåi, ®· ®Õn lóc nh©n d©n ta vïng dËy giµnh l¹i quyÒn ®éc lËp cña m×nh. Tríc c¬ héi cã mét kh«ng hai Êy, t¹i T©n Trµo, thñ ®« l©m thêi cña níc ViÖt Nam míi, Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng häp tõ ngµy 13 ®Õn 15-8-1945, quyÕt ®Þnh §¶ng ph¶i “kÞp thêi hµnh ®éng, kh«ng bá lì c¬ héi”, “thèng nhÊt tæ chøc... thèng nhÊt chÝnh trÞ...ph¸t triÓn vµ cñng cè §¶ng”1, “thi hµnh 10 chÝnh s¸ch ViÖt Minh”, ph¸t ®éng vµ l·nh ®¹o toµn d©n Tæng khëi nghÜa, giµnh chÝnh quyÒn tríc khi qu©n §ång minh kÐo vµo tíc vò khÝ qu©n ®éi NhËt. Héi nghÞ quyÕt ®Þnh thµnh lËp Uû ban khëi nghÜa toµn quèc gåm 5 ngêi do ®ång chÝ Trêng Chinh phô tr¸ch vµ 23 giê ngµy 13-8-1945 Uû ban khëi nghÜa toµn quèc ra Qu©n lÖnh sè 1 kh¼ng ®Þnh:

"Giê tæng khëi nghÜa ®· ®¸nh! C¬ héi cã mét kh«ng hai cho qu©n d©n ViÖt Nam vïng dËy giµnh lÊy quyÒn ®éc lËp cña níc nhµ!". "Chóng ta ph¶i hµnh ®éng cho nhanh, víi mét tinh thÇn v« cïng qu¶ c¶m, v« cïng thËn träng!"2.

Hå ChÝ Minh ®Ò nghÞ héi nghÞ sím bÕ m¹c


2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 421 - 422.

133

®Ó çc ®¹i biÓu nhanh chãng trë vÒ çc ®Þa ph-¬ng, kÞp thêi mang mÖnh lÖnh khëi nghÜa ph¸t ®éng, l·nh ®¹o quÇn chóng tæ chøc vïng lªn giµnh chÝnh quyÒn.

TiÕp theo Héi nghÞ toµn quèc cña §¶ng, chiÒu ngµy 16 vµ ngµy 17-8-1945, Quèc d©n §¹i héi ®¹i biÓu ®· häp t¹i T©n Trµo díi sù chñ to¹ cña Hå ChÝ Minh. H¬n 60 ®¹i biÓu tham dù ®¹i héi, ®¹i diÖn cho ba miÒn B¾c, Trung, Nam vµ kiÒu bµo ta ë níc ngoµi, ®¹i biÓu cña çc ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ, çc ®oµn thÓ nh©n d©n, çc d©n téc, t«n gi¸o. Quèc d©n §¹i héi thùc sù lµ h×nh ¶nh cña khèi toµn d©n ®oµn kÕt. Díi sù l·nh ®¹o cña Hå ChÝ Minh:

1- §¹i héi t¸n thµnh quyÕt ®Þnh Tæng khëi nghÜa cña §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng vµ Tæng bé ViÖt Minh.

2- §¹i héi kªu gäi nh©n d©n c¶ níc, ®oµn kÕt ®Ó thi hµnh Mêi chÝnh s¸ch cña ViÖt Minh vµ hiÖu triÖu toµn d©n vïng lªn ®Êu tranh ®Ó giµnh lÊy chÝnh quyÒn, x©y dùng mét níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ trªn nÒn t¶ng hoµn toµn ®éc lËp.

3- §¹i héi cö ra Uû ban d©n téc gi¶i phãng ViÖt Nam do ®ång chÝ Hå ChÝ Minh lµm Chñ tÞch víi mét Uû ban Thêng trùc gåm 5 ngêi - tøc ChÝnh phñ l©m thêi cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, t¹o c¬ së ph¸p lý cho sù ra ®êi mét chÝnh phñ hîp ph¸p do nh©n d©n cö ra.

134

QuyÕt ®Þnh triÖu tËp Quèc d©n §¹i héi trong thêi ®iÓm lÞch sö quan träng nµy lµ mét s¸ng t¹o tµi t×nh, thÓ hiÖn sù nh¹y bÐn tríc thêi cuéc cña Hå ChÝ Minh. Ho¹t ®éng vµ nh÷ng quyÕt s¸ch cña Quèc d©n §¹i héi thùc sù tiªu biÓu cho ý chÝ çch m¹ng s«i sôc cña nh©n d©n, cho ý chÝ “®em søc ta mµ tù gi¶i phãng cho ta” cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc. §¸nh gi¸ sù kiÖn nµy, §¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p kh¼ng ®Þnh:

“Quèc d©n §¹i héi T©n Trµo cã ý nghÜa lµ mét Quèc héi l©m thêi, hay mét tiÒn Quèc héi bëi v× çch m¹ng cha thµnh c«ng. Quèc d©n §¹i héi t¹o c¨n cø ph¸p lý cho sù ra ®êi chÕ ®é céng hoµ d©n chñ cña níc ta, cho mét ChÝnh phñ l©m thêi cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ khi çch m¹ng ®· thµnh c«ng”1.

Quèc d©n §¹i héi T©n Trµo diÔn ra khÈn tr¬ng vµ th¾ng lîi trong ®ªm tríc cña cuéc Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m 1945, mang tÇm vãc lÞch sö nh mét Quèc héi cña níc ViÖt Nam míi. Quèc d©n §¹i héi T©n Trµo lµ mét tiÕn bé rÊt lín trong lÞch sö tranh ®Êu gi¶i phãng cña d©n téc ta suèt gÇn mét thÕ kû bÞ thùc d©n Ph¸p thèng trÞ. Ho¹t ®éng vµ nh÷ng quyÕt nghÞ cña Quèc d©n §¹i héi

1. Quèc d©n §¹i héi T©n Trµo, Nxb. Hµ Néi, Hµ Néi, 1995, tr. 27.

135

T©n Trµo ®· cho thÊy §¹i héi thùc sù biÓu thÞ cho ý chÝ cña toµn d©n téc, ph¶n ¸nh nguyÖn väng vµ quyÕt t©m ®øng lªn ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña toµn thÓ nh©n d©n, ®¸p øng ®îc nh÷ng quyÒn vÒ d©n sinh, d©n chñ cña nh©n d©n lao ®éng. Ngay sau ®¹i héi, ngµy 18-8-1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi Th kªu gäi Tæng khëi nghÜa:

"Giê quyÕt ®Þnh cho vËn mÖnh d©n téc ta ®· ®Õn. Toµn quèc ®ång bµo h·y ®øng dËy ®em søc ta mµ tù gi¶i phãng cho ta... Chóng ta kh«ng thÓ chËm trÔ. TiÕn lªn! TiÕn lªn! Díi l¸ cê ViÖt Minh, ®ång bµo h·y dòng c¶m tiÕn lªn!"1.

Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh cña §¶ng vµ cña Quèc d©n §¹i héi T©n Trµo, chíp ®óng thêi c¬, toµn d©n ta tõ B¾c ®Õn Nam, tõ miÒn nói ®Õn ®ång b»ng, tõ n«ng th«n ®Õn thµnh thÞ ®· ®øng lªn khëi nghÜa giµnh lÊy chÝnh quyÒn tõ tay ph¸txÝt NhËt. Søc m¹nh cña nh©n d©n c¶ níc díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®· bïng lªn thµnh b·o t¸p çch m¹ng, quyÕt giµnh l¹i ®éc lËp, tù do. Ngµy 19-8, Tæng khëi nghÜa thµnh c«ng ë Hµ Néi, ngµy 23-8 ë HuÕ, vµ ngµy 25-8 ë Sµi Gßn. Trong mét thêi gian ng¾n, cuéc Tæng khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn trong c¶ níc ®· thµnh c«ng. ChÝnh quyÒn çch


136

m¹ng ®· vÒ tay nh©n d©n. Tríc khi qu©n §ång minh kÐo vµo, chÝnh quyÒn çch m¹ng tõ trung -¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng ®· ®îc thiÕt lËp, thay thÕ cho chÝnh quyÒn cña ph¸txÝt NhËt vµ tay sai. Nh©n d©n ta ®· ®ãn qu©n §ång minh víi t çch lµ chñ nh©n cña níc ViÖt Nam ®éc lËp.

Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m n¨m 1945 ®· gi¸ng mét ®ßn quyÕt ®Þnh vµo tÊt c¶ çc c¬ quan ®Çu n·o cña bän thèng trÞ vµ tay sai. Lµn sãng çch m¹ng vµ søc m¹nh b¹o lùc çch m¹ng cña quÇn chóng ®· lµm tª liÖt mäi sù kh¸ng cù cña çc thÕ lùc thï ®Þch, xo¸ bá bé m¸y chÝnh quyÒn cña giai cÊp thèng trÞ, thµnh lËp chÝnh quyÒn çch m¹ng ë ViÖt Nam, chø kh«ng ph¶i ViÖt Nam ®îc ®éc lËp khi “mét kho¶ng trèng quyÒn lùc” chÝnh trÞ xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam nh mét v¨n häc gi¶ ®· tõng nãi. Khëi nghÜa giµnh chÝnh quyÒn th¸ng 8- 1945 lµ sù vïng dËy cña toµn d©n, kh¸c víi chiÕn tranh khëi nghÜa do lùc lîng quÇn chóng thùc hiÖn lµ chñ yÕu. Søc m¹nh lµm nªn th¾ng lîi cña cuéc Tæng khëi nghÜa - khëi nghÜa d©n téc lµ søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, ®îc rÌn luyÖn, hun ®óc qua ba cuéc tæng diÔn tËp (1930 -1931), (1936 -1939) vµ (1939 -1945) díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Søc m¹nh ®ã ®· l«i cuèn ®îc c¶ nh÷ng ngêi cßn ®ang do dù, ph¶n ¸nh mét çch râ nÐt t duy trÝ tuÖ cña §¶ng vµ sù s¸ng t¹o

137

cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n téc vµ d©n chñ trong çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n.

Th¾ng lîi cña Çch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, viÖc B¶o §¹i tho¸i vÞ ®Ó lµm mét ngêi d©n cña mét níc ®éc lËp ®· chøng tá ngän cê d©n téc mµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh gi¬ng cao, chñ tr¬ng ®oµn kÕt mäi lùc lîng cña d©n téc trong ®Êu tranh giµnh chÝnh quyÒn ë ViÖt Nam lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Hå ChÝ Minh vµ Trung ¬ng §¶ng ®· kÞp thêi hµnh ®éng mét çch kiªn quyÕt vµ nhanh chãng, dÉn ®Õn th¾ng lîi cña Çch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945.

Ngµy 23-8-1945, Hå ChÝ Minh vÒ ®Õn lµng G¹ (Phó Gia, Tõ Liªm, Hµ Néi), ®Ó cïng Trung -¬ng §¶ng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò quan träng liªn quan ®Õn vËn mÖnh cña níc nhµ. S¸ng 25-8-1945, Ngêi nghe çc ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p vµ TrÇn §¨ng Ninh b¸o ço t×nh h×nh Tæng khëi nghÜa vµ chñ tr¬ng ra m¾t cña ChÝnh phñ l©m thêi. ChiÒu 25-8-1945, Ngêi vµo néi thµnh. Ngµy 26-8-1945, Ngêi më phiªn häp ®Çu tiªn víi Ban Thêng vô Trung ¬ng §¶ng ®Ó th¶o luËn çc vÊn ®Ò quan träng, ®Æc biÖt lµ viÖc c«ng bè danh s¸ch thµnh viªn ChÝnh phñ l©m thêi vµ so¹n th¶o b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp. Theo Ngêi, viÖc mÝttinh lín ë Hµ Néi, ra m¾t ChÝnh phñ, tuyªn

138

bè ViÖt Nam ®éc lËp vµ thiÕt lËp chÝnh thÓ d©n chñ céng hoµ ph¶i ®îc gÊp rót lµm ngay, vµ lµm tríc khi qu©n §ång minh vµo gi¶i gi¸p vò khÝ qu©n ®éi NhËt. Trªn tinh thÇn ®ã, ngµy 28-8-1945, Uû ban d©n téc gi¶i phãng c¶i tæ thµnh ChÝnh phñ l©m thêi. Thùc hiÖn chñ tr¬ng cña Hå ChÝ Minh, mét sè çn bé cña §¶ng vµ ViÖt Minh tù nguyÖn rót lui ®Ó nhêng chç cho çc ®¶ng ph¸i kh¸c. §¸nh gi¸ hµnh ®éng cao ®Ñp nµy cña çc ®ång chÝ çn bé cña §¶ng vµ ViÖt Minh, Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh ®ã lµ:

“Mét cö chØ v« t, tèt ®Ñp, kh«ng ham chuéng ®Þa vÞ, ®Æt lîi Ých cña d©n téc, cña ®oµn kÕt toµn d©n lªn trªn lîi Ých ç nh©n. §ã lµ mét cö chØ ®¸ng khen, ®¸ng kÝnh mµ chóng ta ph¶i häc”1.

Cïng ngµy, Tuyªn ço cña ChÝnh phñ l©m thêi kh¼ng ®Þnh:

"NhiÖm vô cña Uû ban d©n téc gi¶i phãng ViÖt Nam hÕt søc nÆng nÒ. Lµm sao cho ChÝnh phñ l©m thêi tiªu biÓu ®îc MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt mét çch réng r·i vµ ®Çy ®ñ. Bëi vËy, Uû ban d©n téc gi¶i phãng ®· quyÕt ®Þnh tù c¶i tæ, mêi thªm mét sè nh©n sÜ tham gia ChÝnh phñ


139

®Æng cïng nhau g¸nh v¸c nhiÖm vô nÆng nÒ mµ quèc d©n giao phã. ChÝnh phñ l©m thêi... thËt lµ mét ChÝnh phñ quèc gia thèng nhÊt gi÷ träng tr¸ch lµ chØ ®¹o cho toµn quèc, ®îi ngµy triÖu tËp ®îc Quèc héi ®Ó cö ra mét ChÝnh phñ d©n chñ céng hoµ chÝnh thøc”1.

T¹i 48 Hµng Ngang, Hµ Néi, Hå ChÝ Minh ®· so¹n th¶o b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp vµ tranh thñ ý kiÕn cña çc ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng. Sau nh÷ng ngµy chuÈn bÞ khÈn tr¬ng, mét cuéc mÝttinh lín cña nh©n d©n Hµ Néi ®· diÔn ra t¹i Qu¶ng trêng Ba §×nh chiÒu ngµy 2-9-1945. Trong buæi lÔ long träng ®ã, ChÝnh phñ l©m thêi ra m¾t quèc d©n. Thay mÆt ChÝnh phñ l©m thêi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc Tuyªn ng«n ®éc lËp, khai sinh ra níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, thñ tiªu hoµn toµn chÕ ®é thùc d©n, phong kiÕn, tuyªn bè vÒ nÒn ®éc lËp cña d©n téc ViÖt Nam tríc ®ång bµo c¶ níc vµ nh©n d©n thÕ giíi. Ngêi kh¼ng ®Þnh:

“Níc ViÖt Nam cã quyÒn hëng tù do vµ ®éc lËp, vµ thËt sù ®· thµnh mét níc tù do ®éc lËp. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc lîng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn

1. ViÖt Nam d©n quèc c«ng b¸o, sè 1, ngµy 2-9-1945.

140

tù do, ®éc lËp Êy”1.Th¾ng lîi cña Çch m¹ng Th¸ng T¸m díi sù l·nh

®¹o cña Trung ¬ng §¶ng ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ëp tan xiÒng xÝch n« lÖ cña ph¸txÝt NhËt, lËt nhµo chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ, lËp nªn níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®éc lËp vµ tù do. §ã lµ th¾ng lîi cña t tëng Hå ChÝ Minh vÒ çch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, vÒ ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam. Th¾ng lîi cña Çch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, Tuyªn ng«n §éc lËp ngµy 2-9-1945 do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc t¹i Qu¶ng tr-êng Ba §×nh ®· khai sinh ra mét Nhµ níc ViÖt Nam míi - Nhµ níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, “thùc sù lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn më ®Çu cho lµn sãng xo¸ bá chÕ ®é thuéc ®Þa ë ch©u ¸, tiÕp theo lµ ch©u Phi” v× môc tiªu ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. Th¾ng lîi vÜ ®¹i nµy, ®· lËt ®æ ¸ch thèng trÞ cña ph¸txÝt NhËt vµ thùc d©n Ph¸p, ®a nh©n d©n ViÖt Nam tõ th©n phËn ngêi n« lÖ trë thµnh c«ng d©n mét níc ViÖt Nam ®éc lËp, më ra mét kû nguyªn míi trong lÞch sö d©n téc: Kû nguyªn ®éc lËp, tù do vµ ®i lªn chñ nghÜa x· héi. §ång thêi víi nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®îc rót ra trong 15 n¨m ®Êu tranh çch m¹ng díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, nguån søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt


141

toµn d©n téc duíi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ta ®øng ®Çu lµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sÏ ®îc tiÕp tôc ph¸t huy trong sù nghiÖp kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc ngay sau ®ã.

142

Ch¬ng VI

L·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc (1945 - 1954)

I- B¶o vÖ, cñng cè vµ x©y dùng Nhµ níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ

Nh÷ng ngµy tng bõng cña Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m vµ lÔ ®éc lËp qua ®i rÊt nhanh. Nhµ n-íc d©n chñ nh©n d©n ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸ võa ®îc thµnh lËp ®· ph¶i bíc ngay vµo cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt cho sù tån t¹i cña m×nh. §Ó kiÖn toµn vµ cñng cè lùc lîng, chóng ta ®· ph¶i ®èi phã víi t×nh h×nh cùc kú phøc t¹p vµ v« vµn khã kh¨n: NÒn kinh tÕ kiÖt quÖ, n¹n ®ãi khñng khiÕp ®· cíp ®i sinh m¹ng cña hai triÖu ngêi vÉn cßn ®ang ®e do¹; ng©n khè trèng rçng (chØ cßn mét triÖu ®ång b¹c r¸ch), tr×nh ®é v¨n ho¸ rÊt thÊp kÐm, ®a sè nh©n d©n kh«ng biÕt ch÷. Trong khi ®ã, thï trong giÆc ngoµi: ë miÒn B¾c, 20 v¹n qu©n T-ëng, díi danh nghÜa §ång minh vµo tíc vò khÝ qu©n ®éi NhËt, thùc chÊt lµ muèn tiªu diÖt §¶ng

143

Céng s¶n, ph¸ tan ViÖt Minh, lËt ®æ chÝnh quyÒn nh©n d©n, lËp chÝnh phñ ph¶n ®éng lµm tay sai cho Mü - Tëng; ë miÒn Nam, nóp sau bãng qu©n Anh, thùc d©n Ph¸p quay trë l¹i ®¸nh chiÕm níc ta mét lÇn n÷a; bän ph¶n ®éng tay sai còng næi lªn kh¾p n¬i, t×m mäi çch c¶n trë cuéc kiÕn quèc cña nh©n d©n ta.

§øng tríc vËn mÖnh cña níc nhµ nh ngµn c©n treo sîi tãc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhËn lÊy tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ tríc nh©n d©n:

“PhËn sù t«i nh mét ngêi cÇm l¸i, ph¶i chÌo chèng thÕ nµo ®Ó ®a chiÕc thuyÒn Tæ quèc vît khái nh÷ng c¬n sãng giã, mµ an toµn ®i ®Õn bÕn bê h¹nh phóc cña nh©n d©n”1.

Ngêi cïng tËp thÓ Trung ¬ng §¶ng b×nh tÜnh, s¸ng suèt ph©n tÝch t×nh h×nh, kÞp thêi ®Ò ra ®êng lèi ®óng ®¾n vµ nh÷ng biÖn ph¸p hµnh ®éng kh«n khÐo ®Ó gi¶i quyÕt tõng bíc nh÷ng khã kh¨n vÒ ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch kh¸c. S¸ng ngµy 3-9-1945, t¹i B¾c Bé phñ, chñ to¹ phiªn häp ®Çu tiªn cña ChÝnh phñ l©m thêi níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nªu s¸u vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®Ó cøu nguy d©n téc:

Mét lµ gi¶i quyÕt n¹n ®ãi; 1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 165.

144

Hai lµ thanh to¸n n¹n dèt; Ba lµ tæ chøc sím cuéc Tæng tuyÓn cö; Bèn lµ xo¸ bá hñ tôc, x©y dùng ®êi sèng v¨n

ho¸ míi, ®¹o ®øc míi, ®¹o ®øc çch m¹ng; N¨m lµ xo¸ bá ngay nh÷ng thø thuÕ bãc lét

v« nh©n ®¹o; S¸u lµ thùc hiÖn tÝn ngìng tù do vµ l¬ng gi¸o

®oµn kÕt. Ngêi tuyªn bè lÞch tiÕp ®¹i biÓu nh©n d©n vµ

çc tæ chøc ®oµn thÓ víi çch thøc cô thÓ, râ rµng: göi th nãi tríc, ®Ó s¾p th× giê, nh vËy khái ph¶i chê ®îi mÊt c«ng; mçi ®oµn chí qu¸ 10 vÞ; mçi lÇn xin chí qu¸ mét tiÕng ®ång hå.

Lóc nµy n¹n ®ãi kÐm cßn nguy hiÓm h¬n c¶ chiÕn tranh, v× vËy, Ngêi ®Ò nghÞ víi ChÝnh phñ ph¸t ®éng ngay mét chiÕn dÞch t¨ng gia s¶n xuÊt ®ång thêi më cuéc l¹c quyªn. Ngêi viÕt:

“Lóc chóng ta n©ng b¸t c¬m mµ ¨n, nghÜ ®Õn kÎ ®ãi khæ, chóng ta kh«ng khái ®éng lßng.VËy t«i xin ®Ò nghÞ víi ®ång bµo c¶ níc, vµ t«i xin thùc hµnh tríc: Cø 10 ngµy nhÞn ¨n mét b÷a, mçi th¸ng nhÞn 3 b÷a. §em g¹o ®ã (mçi b÷a mét b¬) ®Ó cøu d©n nghÌo”1.


145

Hëng øng lêi kªu gäi vµ tÊm g¬ng cña Ngêi, c¶ níc dÊy lªn phong trµo t¬ng th©n t¬ng ¸i “l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch”, víi çc h×nh thøc phong phó “Hò g¹o cøu ®ãi”, “Ngµy ®ång t©m nhÞn ¨n”, v.v.. ChØ sau mét tuÇn quyªn gãp, c¶ níc ®· cã hµng v¹n tÊn g¹o cøu ®ãi.

“Mét d©n téc dèt lµ mét d©n téc yÕu”1. “Quèc d©n ViÖt Nam! Muèn gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp, Muèn lµm cho d©n m¹nh níc giµu, Mäi ngêi ViÖt Nam ph¶i hiÓu biÕt quyÒn lîi cña m×nh, bæn phËn cña m×nh, ph¶i cã kiÕn thøc míi ®Ó cã thÓ tham gia vµo c«ng cuéc x©y dùng níc nhµ”2.

Ngêi ®Ò nghÞ më mét chiÕn dÞch chèng n¹n mï ch÷, vµ “h¹n trong mét n¨m, tÊt c¶ mäi ngêi ViÖt Nam ®Òu ph¶i biÕt ch÷ quèc ng÷”3, víi ph-¬ng ch©m: ngêi biÕt ch÷ d¹y ngêi cha biÕt ch÷, nh÷ng ngêi cha biÕt ch÷ h·y g¾ng søc mµ häc cho biÕt, vî cha biÕt th× chång b¶o, em cha biÕt th× anh b¶o, cha mÑ cha biÕt th× con b¶o. Ngêi nhÊn m¹nh:

“Phô n÷ l¹i cµng cÇn ph¶i häc, ®· l©u chÞ

1, 2, 3, 4. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 8, 36, 37, 33.

146

em bÞ k×m h·m, ®©y lµ lóc chÞ em ph¶i cè g¾ng ®Ó kÞp nam giíi, ®Ó xøng ®¸ng m×nh lµ mét phÇn tö trong níc, cã quyÒn bÇu cö vµ øng cö”4.

Ngêi ®Æc biÖt quan t©m ®Õn thÕ hÖ trÎ - t-¬ng lai cña d©n téc, cña níc nhµ. Nh©n ngµy khai trêng ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam ®éc lËp, Ngêi göi th cho çc häc sinh:

“Non s«ng ViÖt Nam cã trë nªn t¬i ®Ñp hay kh«ng, d©n téc ViÖt Nam cã bíc tíi ®µi vinh quang ®Ó s¸nh vai víi çc cêng quèc n¨m ch©u ®îc hay kh«ng, chÝnh lµ nhê mét phÇn lín ë c«ng häc tËp cña çc em”1.

§Ó thóc ®Èy sù nghiÖp gi¸o dôc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký s¾c lÖnh thµnh lËp Nha b×nh d©n häc vô vµ S¾c lÖnh sè 44, ngµy 10-10-1945, thµnh lËp Héi ®ång cè vÊn häc chÝnh ®Ó nghiªn cøu vµ ®Ö tr×nh ChÝnh phñ ch¬ng tr×nh gi¸o dôc cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ vµ theo dâi thùc hiÖn ch¬ng tr×nh Êy. Sau mét n¨m hëng øng lêi kªu gäi cña Ngêi, 95% d©n sè ViÖt Nam c¬ b¶n xo¸ ®îc n¹n mï ch÷.

§Ó xo¸ bá nh÷ng t tëng vµ tËp qu¸n l¹c hËu cña chÕ ®é thùc d©n vµ phong kiÕn c¶n trë ®èi víi mét x· héi v¨n minh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Ò


147

nghÞ ChÝnh phñ më mét cuéc vËn ®éng ®êi sèng míi, nh»m gi¸o dôc nh©n d©n ta ®¹o ®øc míi, ®¹o ®øc çch m¹ng: cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh.

§Ó x©y dùng nÒn tµi chÝnh quèc gia, ChÝnh phñ ban hµnh s¾c lÖnh thµnh lËp Quü ®éc lËp vµ ph¸t ®éng TuÇn lÔ vµng. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi th kªu gäi ®ång bµo nh©n dÞp TuÇn lÔ vµng. Nhê tinh thÇn h¨ng h¸i yªu níc, ®ång bµo c¶ níc ®· tù nguyÖn ®ãng gãp ®îc 370 kg vµng vµ 20 triÖu ®ång.

Nh»m mang l¹i nh÷ng quyÒn lîi thiÕt thùc cho nh©n d©n, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ ChÝnh phñ ®· ký mét lo¹t s¾c lÖnh b·i bá chÕ ®é thuÕ kho¸ bÊt c«ng cña thùc d©n Ph¸p, nh: thuÕ th©n, thuÕ chî, thuÕ ®ß, ®ång thêi ban hµnh LuËt Lao ®éng, b¶o vÖ quyÒn lîi cho c«ng nh©n; quy ®Þnh gi¶m t« 25% cho n«ng d©n; chia ruéng cña bän thùc d©n vµ ruéng c«ng cho n«ng d©n, ban bè s¾c lÖnh tù do tÝn ngìng.

NhiÖm vô chñ yÕu lóc nµy lµ gi÷ v÷ng vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh hîp ph¸p cña chÝnh quyÒn çch m¹ng, v× vËy Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ò nghÞ víi ChÝnh phñ tæ chøc cµng sím cµng hay cuéc Tæng tuyÓn cö bÇu Quèc héi, thµnh lËp chÝnh phñ chÝnh thøc vµ ban hµnh HiÕn ph¸p d©n chñ. Ngµy 8-9-1945, Chñ tÞch ChÝnh phñ l©m thêi níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 14-SL vÒ cuéc Tæng tuyÓn cö ®Ó bÇu

148

Quèc héi gåm 7 ®iÒu; trong ®ã ®iÒu thø 5 ghi: SÏ thµnh lËp mét Uû ban dù th¶o thÓ lÖ cuéc Tæng tuyÓn cö vµ ®iÒu thø 6 ghi râ: SÏ thµnh lËp mét Uû ban ®Ó dù th¶o HiÕn ph¸p ®Ö tr×nh Quèc héi1. Ngêi ký S¾c lÖnh sè 34 ngµy 20-9-1945, lËp Uû ban dù th¶o HiÕn ph¸p, gåm b¶y thµnh viªn vµ S¾c lÖnh sè 39 ngµy 26-9-1945, lËp ra Uû ban tæ chøc Tæng tuyÓn cö gåm chÝn thµnh viªn. Uû ban tæ chøc Tæng tuyÓn cö sÏ dù th¶o çc thÓ lÖ vÒ tæng tuyÓn cö, tõ viÖc ®Þnh sè ®¹i biÓu cho toµn quèc, cho tõng tØnh theo tû lÖ d©n sè, ®Õn çch thøc bÇu. ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh chän ngµy 23-12-1945 lµ ngµy Tæng tuyÓn cö, bÇu ra Quèc héi ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. Sau ®ã, ®Ó çc ç nh©n, çc ®¶ng ph¸i vµ tæ chøc chÝnh trÞ kh¸c cã thªm thêi gian ®Ò cö vµ øng cö, ngµy 18-12-1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký S¾c lÖnh sè 76, lïi ngµy bÇu cö vµo ngµy 6-1-1946.

Tuy kÎ thï cña çch m¹ng t×m mäi çch chèng ph¸, nhng víi s¸ch lîc mÒm dÎo, ®èi s¸ch kh«n khÐo vµ niÒm tin vµo nh©n d©n, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· l·nh ®¹o toµn d©n tiÕn hµnh th¾ng lîi cuéc Tæng tuyÓn cö bÇu Quèc héi ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam ®éc lËp. Ngêi thùc hiÖn quyÒn c«ng

1. Quèc héi níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam - V¨n phßng Quèc héi: LÞch sö Quèc héi ViÖt Nam (1946-1960), Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1994, t.1, tr. 31.

149

d©n cña m×nh t¹i ®iÓm bá phiÕu sè 10, phè Hµng V«i, Hµ Néi. Toµn d©n ta tá râ sù tÝn nhiÖm ®Æc biÖt víi Hå ChÝ Minh, Ngêi ®· tróng cö víi sè phiÕu cao nhÊt.

Ngµy 2-3-1946, kú thø nhÊt Quèc héi kho¸ I níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ häp t¹i Nhµ h¸t lín thµnh phè Hµ Néi. Ph¸t biÓu tríc Quèc héi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh th¾ng lîi to lín cña cuéc Tæng tuyÓn cö ®· tá râ cho thÕ giíi biÕt toµn d©n ViÖt Nam ®oµn kÕt nhÊt trÝ, Ngêi ®Ò nghÞ Quèc héi më réng thªm 70 ghÕ kh«ng qua bÇu cö, cho çc ®¹i biÓu thuéc hai tæ chøc chÝnh trÞ ViÖt Quèc (ViÖt Nam Quèc d©n §¶ng) vµ ViÖt Çch (ViÖt Nam Çch mÖnh §ång minh).

Quèc héi nhÊt trÝ t¸n thµnh b¶n b¸o ço nh÷ng c«ng viÖc ®· lµm trong 6 th¸ng qua cña ChÝnh phñ l©m thêi do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tr×nh bµy. §îc sù uû nhiÖm cña Quèc héi, Ngêi giíi thiÖu çc thµnh viªn míi cña ChÝnh phñ Liªn hiÖp kh¸ng chiÕn, Kh¸ng chiÕn uû viªn héi, §oµn cè vÊn tèi cao vµ Uû ban dù th¶o HiÕn ph¸p.

Sau khi Quèc héi th«ng qua, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cïng çc thµnh viªn míi cña ChÝnh phñ, §oµn cè vÊn, Uû ban kh¸ng chiÕn ®äc lêi tuyªn thÖ nhËm chøc:

“Tríc bµn thê thiªng liªng cña Tæ quèc, tríc Quèc héi, thÒ xin c¬ng quyÕt l·nh ®¹o

150

nh©n d©n kh¸ng chiÕn, thùc hiÖn nÒn d©n chñ céng hoµ ViÖt Nam, mang l¹i tù do, h¹nh phóc cho d©n téc. Trong c«ng viÖc gi÷ g×n nÒn ®éc lËp, chóng t«i quyÕt vît mäi nçi khã kh¨n, dï ph¶i hy sinh tÝnh mÖnh còng kh«ng tõ”.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký mét lo¹t s¾c lÖnh ®Ó kiÖn toµn hÖ thèng tæ chøc bé m¸y nhµ níc víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô míi, ®ång thêi ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn nh©n d©n, lµ c«ng béc cña d©n, g¸nh v¸c c«ng viÖc cho d©n:

“ViÖc g× lîi cho d©n, ta ph¶i hÕt søc lµm. ViÖc g× h¹i ®Õn d©n, ta ph¶i hÕt søc tr¸nh. Chóng ta ph¶i yªu d©n, kÝnh d©n th× d©n míi yªu ta, kÝnh ta”1.

Ngêi còng v¹ch râ “nh÷ng lçi lÇm rÊt nÆng nÒ” cña mét sè çn bé cã chøc, cã quyÒn, ®ã lµ çc c¨n bÖnh nh: tr¸i phÐp, cËy thÕ, hñ ho¸, t tóng, chia rÏ, kiªu ng¹o,… ®ßi hái çn bé ph¶i “ghi s©u nh÷ng ch÷ c«ng b×nh, chÝnh trùc vµo lßng”. Ngêi biÓu d¬ng nh÷ng çn bé tèt, ®ång thêi tá th¸i ®é nghiªm kh¾c.

“Ai ®· ph¹m nh÷ng lçi lÇm trªn nµy, th× ph¶i hÕt søc söa ch÷a; nÕu kh«ng tù söa


151

ch÷a th× ChÝnh phñ sÏ kh«ng khoan dung”1.

Víi bót danh ChiÕn Th¾ng, Ngêi viÕt mét lo¹t bµi trªn b¸o Cøu quèc, ®ã lµ nh÷ng lêi chØ b¶o tËn t×nh víi ®éi ngò çn bé çch m¹ng. Vµ b¶n th©n Ngêi lu«n lu«n g¬ng mÉu thùc hiÖn. ChÝnh nh÷ng ®iÒu ®ã ®· gióp mét çch thiÕt thùc çn bé chÝnh quyÒn çc cÊp nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng sai sãt, gãp phÇn kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt tèt ®Ñp cña chÝnh quyÒn míi. V× thÕ, tuy míi cã chÝnh quyÒn, ®éi ngò çn bé cha cã kinh nghiÖm trong viÖc qu¶n lý ®Êt níc, nhng ®· thùc sù ®îc d©n tin, d©n yªu, thùc sù ®oµn kÕt ®îc toµn d©n.

Trong mét cuéc häp b¸o ë B¾c Bé phñ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh víi b¸o giíi ph¬ng ch©m cña ChÝnh phñ lµ: “§oµn kÕt toµn d©n, quyÕt t©m v× chÝnh nghÜa, quyÕt gi÷ v÷ng ®éc lËp b»ng mäi gi¸”. §Ó cã ®îc lùc lîng, Ngêi chñ tr-¬ng më réng khèi ®oµn kÕt toµn d©n, thu hót ®«ng ®¶o, réng r·i çc tÇng líp nh©n d©n tham gia vµo sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt níc. Ngêi chØ thÞ ph¶i nhanh chãng ph¸t triÓn çc tæ chøc ®· cã trong MÆt trËn ViÖt Minh, ®ång thêi thµnh lËp thªm çc tæ chøc míi. Theo s¸ng kiÕn cña Ngêi, ngµy 29-5-1946, Héi Liªn hiÖp Quèc d©n


152

ViÖt Nam (gäi t¾t lµ Liªn ViÖt) ®îc thµnh lËp ®Ó thu hót tÊt c¶ çc tæ chøc chÝnh trÞ, çc ®¶ng ph¸i vµ ç nh©n yªu níc cha tham gia MÆt trËn ViÖt Minh, miÔn lµ t¸n thµnh ®Êu tranh cho mét níc ViÖt Nam ®éc lËp, thèng nhÊt, d©n chñ, phó cêng. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®îc bÇu lµ Chñ tÞch danh dù cña héi.

TiÕp sau ®ã lµ sù ra ®êi cña Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam (20-7-1946), Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam (20-10-1946), §¶ng X· héi ViÖt Nam (22-7-1946). Çc tæ chøc nµy ®Òu tù nguyÖn gia nhËp Héi Liªn hiÖp quèc d©n ViÖt Nam. §ã chÝnh lµ søc m¹nh ®Ó chèng thï trong giÆc ngoµi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Æc biÖt quan t©m ®Õn khèi ®oµn kÕt toµn d©n trong ®¹i gia ®×nh çc d©n téc ViÖt Nam. Ngêi ®· tham dù lÔ khai m¹c Héi nghÞ ®¹i biÓu cña h¬n 20 d©n téc thiÓu sè ë miÒn B¾c. Göi th tíi §¹i héi çc d©n téc thiÓu sè miÒn Nam, Ngêi kh¼ng ®Þnh:

“§ång bµo Kinh hay Thæ, Mêng hay M¸n, Gia Rai hay £ §ª, Xª §¨ng hay Ba Na vµ çc d©n téc thiÓu sè kh¸c, ®Òu lµ con ch¸u ViÖt Nam, ®Òu lµ anh em ruét thÞt… S«ng cã thÓ c¹n, nói cã thÓ mßn, nhng lßng ®oµn kÕt cña chóng ta kh«ng bao giê gi¶m bít. Chóng ta quyÕt gãp chung lùc l-îng l¹i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp

153

cña chóng ta”1. Ngêi ®Æc biÖt quan t©m viÖc tËp hîp, ®oµn

kÕt ®ång bµo çc t«n gi¸o v× sù nghiÖp chung. Ngêi nãi:

“Dï c«ng gi¸o hay kh«ng c«ng gi¸o, PhËt gi¸o hay kh«ng PhËt gi¸o ®Òu ph¶i ®Êu tranh cho nÒn ®éc lËp cña níc nhµ”2.

Víi lßng thµnh, mong muèn ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· mêi ®îc nhiÒu nh©n sÜ danh tiÕng nh çc cô Huúnh Thóc Kh¸ng, NguyÔn V¨n Tè tham gia ChÝnh phñ. Ngêi tin tëng vµ m¹nh d¹n sö dông nh÷ng thîng th, ®¹i thÇn cña triÒu ®×nh HuÕ nh çc cô Phan KÕ To¹i, Bïi B»ng §oµn, Ph¹m Kh¾c HoÌ vµo nh÷ng chøc vô quan träng cña chÝnh quyÒn nh©n d©n. Ngêi nãi: “ChØ sî lßng m×nh kh«ng réng, chø kh«ng sî ngêi ta kh«ng theo m×nh”.

Song song víi viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc cÊp b¸ch vÒ ®èi néi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng ChÝnh phñ ®· tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng ®èi ngo¹i khÈn cÊp. Ngµy 28-9-1945, víi t çch Bé tr-ëng Ngo¹i giao, Ngêi tr×nh Héi ®ång ChÝnh phñ dù th¶o Lêi tuyªn bè vÒ chÝnh s¸ch ngo¹i giao cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c tù do, b×nh ®¼ng vµ quyÒn d©n téc

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 217-218.2. B¸o Cøu quèc, sè 142, ngµy 15-1-1946.

154

tù quyÕt ®· ®îc çc níc §ång minh ghi nhËn trong çc HiÕn ch¬ng §¹i T©y D¬ng vµ Xan Phranxi®c«.

Ngµy 17-9-1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thay mÆt ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ göi Th«ng ®iÖp cho Liªn hîp quèc vµ çc vÞ ®øng ®Çu çc cêng quèc, hoan nghªnh viÖc Liªn hîp quèc thµnh lËp Uû ban t vÊn vÒ ViÔn §«ng vµ ph¶n ®èi viÖc níc Ph¸p lµ thµnh viªn cña uû ban nµy. §îc tin Liªn hîp quèc häp t¹i Lu©n §«n cã lËp mét tiÓu ban xÐt ®¬n cña çc níc nhîc tiÓu, ngµy 14-1-1946 Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi ®iÖn tíi «ng H¨ngri Xp¸c (H. Spaak), Chñ tÞch Héi ®ång Liªn hîp quèc, cïng çc vÞ ngo¹i trëng çc cêng quèc, ®Ò nghÞ ®a vÊn ®Ò c«ng nhËn nÒn ®éc lËp cña ViÖt Nam vµ kÕt n¹p ViÖt Nam vµo Liªn hîp quèc ra héi ®ång. §©y lµ ®ßi hái chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n ViÖt Nam. Tuy vËy, trong th©m t©m, Ngêi kh«ng hy väng Liªn hîp quèc sÏ gi¶i quyÕt ngay, nhng ®iÒu ®ã còng lµm cho Liªn hîp quèc biÕt tíi cuéc chiÕn ®Êu vµ kh¸t väng ®éc lËp, tù do cña nh©n d©n ViÖt Nam.

Cïng mét lóc ph¶i ®èi phã víi nhiÒu kÎ thï, sau Çch m¹ng Th¸ng T¸m, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng nhËn râ kÎ thï nguy h¹i nhÊt lóc nµy lµ thùc d©n Ph¸p x©m lîc. Trªn nguyªn t¾c gi÷ v÷ng chñ quyÒn vµ ®éc lËp d©n téc, Ngêi vËn dông s¸ch lîc rÊt kh«n khÐo, mÒm dÎo, ph©n ho¸ cao ®é kÎ thï.

155

T¹m thêi hoµ ho·n víi qu©n Tëng ®Ó gi÷ v÷ng chÝnh quyÒn, cã ®iÒu kiÖn ®èi phã víi qu©n Ph¸p ë miÒn Nam. Tiªu V¨n, L H¸n, Chu Phóc Thµnh… mçi tªn mét tÝnh çch, nhng cïng chung môc ®Ých lµ v¬ vÐt, lµm giµu. HiÓu râ ®èi thñ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã ®èi s¸ch phï hîp víi tõng ®èi tîng. Ngêi chñ tr¬ng trong quan hÖ gi÷a ta víi qu©n Tëng, thùc hiÖn ph¬ng ch©m: biÕn ®¹i sù thµnh tiÓu sù, tiÓu sù thµnh v« sù. Ngêi c¨n dÆn: Kiªn nhÉn kh«ng ph¶i lµ hÌn nh¸t mµ lµ mét ph¬ng ph¸p ®Êu tranh. Mét mÆt, nh©n nhîng cho qu©n Tëng mét sè quyÒn lîi vÒ kinh tÕ nh vÉn ¸p dông chÝnh s¸ch tèi huÖ quèc dµnh cho Hoa kiÒu, t¹o ®iÒu kiÖn cho bu«n b¸n g¹o vµ hµng ho¸ sang Hång K«ng. VÒ chÝnh trÞ: ta më réng 70 ghÕ tham gia Quèc héi kh«ng qua bÇu cö cho ViÖt Quèc, ViÖt Çch - tay sai cña qu©n Tëng, ®Ó xo¸ ®i lý do mµ çc thÕ lùc thï ®Þch trong vµ ngoµi n-íc lîi dông chèng ph¸ çch m¹ng. Ngµy 11-11-1945, §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng tuyªn bè tù gi¶i t¸n, thùc chÊt lµ §¶ng rót vµo ho¹t ®éng bÝ mËt. MÆt kh¸c, dïng søc m¹nh cña khèi ®oµn kÕt toµn d©n, lµm thÊt b¹i mäi mu ®å ®en tèi cña chóng vµ trõng trÞ bän tay sai ®· lé mÆt ph¸ ho¹i çch m¹ng. §ång thêi, Ngêi cïng Trung ¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ chØ thÞ ®Èy m¹nh viÖc x©y dùng lùc lîng vò trang nh©n d©n, ®éng viªn nh©n d©n c¶ níc ñng hé cuéc kh¸ng chiÕn cña ®ång bµo miÒn

156

Nam.Ngµy 28-2-1946, HiÖp íc Hoa - Ph¸p ®îc ký kÕt

t¹i Trïng Kh¸nh, trong nh÷ng ®iÒu kho¶n tho¶ thuËn, cã viÖc phÝa Trung Hoa d©n quèc (Tëng Giíi Th¹ch) ®Ó Ph¸p thay thÕ m×nh ë phÝa B¾c vÜ tuyÕn 16. ë Hµ Néi, ®¹i diÖn qu©n Tëng giôc ta tho¶ thuËn víi Ph¸p. Çc nhµ th¬ng lîng Ph¸p cµng n«n nãng h¬n, v× hiÓu r»ng muèn ®em qu©n ra B¾c ViÖt Nam mét çch ªm thÊm, kh«ng cã ®ông ®é qu©n sù, cÇn ph¶i ®iÒu ®×nh vµ ®i tíi mét tho¶ thuËn víi ChÝnh phñ Hå ChÝ Minh.

Tríc t×nh h×nh ®ã, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Thêng vô Trung ¬ng §¶ng ra chØ thÞ T×nh h×nh vµ chñ tr¬ng (3-3-1946). Trªn c¬ së ph©n tÝch kh¸ch quan nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n, ®iÒu kiÖn trong vµ ngoµi níc, ®i tíi quyÕt ®Þnh hoµ ®µm víi Ph¸p, ®Ó ph¸ mu m« cña qu©n Tëng vµ tay sai, nhanh chãng tèng cæ chóng ra khái ViÖt Nam, b¶o toµn lùc lîng, dµnh thªm thêi gian chuÈn bÞ cho cuéc chiÕn ®Êu míi. B¶n chØ thÞ nhÊn m¹nh:

“Trong khi më cuéc ®µm ph¸n víi Ph¸p, kh«ng nh÷ng kh«ng ngõng mét phót c«ng viÖc söa so¹n, s½n sµng kh¸ng chiÕn bÊt cø lóc nµo vµ ë ®©u, mµ cßn hÕt søc xóc tiÕn viÖc söa so¹n Êy, vµ nhÊt ®Þnh kh«ng ®Ó cho viÖc ®µm ph¸n víi Ph¸p lµm nhôt

157

tinh thÇn quyÕt chiÕn cña d©n téc ta”1. Sau mét thêi gian tiÕp xóc, giao thiÖp, çc

cuéc ®µm ph¸n bÝ mËt diÔn ra kh«ng ®¹t kÕt qu¶ v× lËp trêng hai bªn cßn xa nhau, v× phÝa Ph¸p chØ muèn ViÖt Nam lµ mét quèc gia tù trÞ. 16 giê 30 chiÒu ngµy 6-3-1946, lÔ ký kÕt HiÖp ®Þnh S¬ bé Ph¸p - ViÖt ®· diÔn ra t¹i nhµ sè 38 phè Lý Th¸i Tæ, Hµ Néi, sau khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®a ra gi¶i ph¸p: níc Ph¸p c«ng nhËn ViÖt Nam lµ mét quèc gia tù do (kh«ng nh mong muèn cña ta: ViÖt Nam lµ mét quèc gia ®éc lËp vµ thèng nhÊt). Chøng kiÕn lÔ ký cßn cã ®¹i diÖn Bé T lÖnh qu©n ®éi Trung Hoa ë B¾c §«ng D¬ng, ph¸i bé Mü, l·nh sù Anh vµ ®¹i diÖn ph©n bé §¶ng X· héi Ph¸p ë B¾c Kú. Theo HiÖp ®Þnh, níc Ph¸p c«ng nhËn ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ lµ mét quèc gia tù do, cã ChÝnh phñ, Quèc héi, qu©n ®éi vµ tµi chÝnh riªng, ë trong Liªn bang §«ng D¬ng vµ Khèi Liªn hiÖp Ph¸p, vµ cam ®oan thõa nhËn kÕt qu¶ cuéc trng cÇu d©n ý vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt ba kú; níc ViÖt Nam ®ång ý ®Ó 15 ngµn qu©n Ph¸p vµo B¾c ViÖt Nam thay thÕ qu©n ®éi Trung Hoa vµ sÏ rót hÕt sau 5 n¨m; hai bªn ®×nh chiÕn ®Ó më cuéc ®µm ph¸n chÝnh thøc, trong khi ®µm ph¸n, qu©n ®éi hai bªn gi÷ nguyªn vÞ trÝ.


158

B¶n hiÖp ®Þnh tuy cha ®em l¹i nÒn ®éc lËp hoµn toµn cho d©n téc ta, song ®©y còng lµ b¶n hiÖp ®Þnh quèc tÕ ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam ®éc lËp ký víi níc ngoµi, cã sù chøng kiÕn cña ®¹i diÖn çc níc Mü, Anh vµ Trung Hoa, ®iÒu ®ã chøng tá r»ng: ViÖt Nam kh«ng cßn lµ thuéc ®Þa cña Ph¸p. §ã lµ th¾ng lîi lín vÒ chÝnh trÞ vµ ngo¹i giao cña ta, ®ång thêi, lo¹i bít kÎ thï cho çch m¹ng ViÖt Nam:

“§ång bµo vµ ®ång chÝ ë Nam ®· khÐo lîi dông dÞp ®ã ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn lùc lîng cña m×nh”1.

HiÖp ®Þnh S¬ bé ký cha r¸o mùc, thùc d©n Ph¸p ®· cã nh÷ng hµnh ®éng ph¸ ho¹i, thiÕu thiÖn chÝ nh ®ßi qu©n ®éi ta nép vò khÝ, ®¸nh óp qu©n ta ë Nam Bé vµ Nam Trung Bé, di chuyÓn qu©n ®Õn nh÷ng n¬i kh«ng ®îc phÐp cña ta, nh-ng thêi gian hoµ ho·n ®èi víi chÝnh quyÒn çch m¹ng lóc nµy cã ý nghÜa quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó cñng cè, chuÈn bÞ lùc lîng cho cuéc ®ông ®Çu lÞch sö vµ khèc liÖt. V× vËy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh t×m mäi çch, tranh thñ mäi c¬ héi cã thÓ ®Ó kÐo dµi thêi gian hoµ ho·n. Ngêi xóc tiÕn nhiÒu cuéc gÆp gì ®iÒu ®×nh víi phÝa Ph¸p.

Ngµy 24-3-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh héi kiÕn


159

víi §¸cgi¨ngli¬ (D’Argenlieu)1 trªn chiÕn h¹m £min BÐctanh (Emile Bertin) ë vÞnh H¹ Long. Hai bªn tho¶ thuËn: SÏ cã nh÷ng cuéc th¨m chÝnh thøc ngo¹i giao gi÷a hai níc; sÏ më Héi nghÞ trï bÞ t¹i §µ L¹t (tríc khi cã ®µm ph¸n chÝnh thøc); ph¸i ®oµn ChÝnh phñ ViÖt Nam sÏ sang Ph¸p ®Ó ký hiÖp íc chÝnh thøc. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®îc mêi lµm thîng kh¸ch cña ChÝnh phñ Ph¸p.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhËn thÊy tho¶ thuËn H¹ Long ®· t¹o c¬ héi tèt ®Ñp cho chóng ta trªn mÆt trËn ngo¹i giao, tõ Pari ta cã thÓ lµm cho d luËn Ph¸p vµ T©y ¢u hiÓu t×nh h×nh vµ ®ång t×nh víi cuéc ®Êu tranh chÝnh nghÜa cña nh©n d©n ta.

Ngµy 19-4-1946, Héi nghÞ trï bÞ §µ L¹t khai m¹c. Sau nhiÒu ngµy lµm viÖc, do lËp trêng ngoan cè cña phÝa Ph¸p, nhÊt lµ vÒ vÊn ®Ò Nam Bé nªn héi nghÞ hoµn toµn bÕ t¾c.

Ngµy 25-4-1946, ph¸i ®oµn Quèc héi ViÖt Nam gåm 15 thµnh viªn, do ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång dÉn ®Çu, lªn ®êng sang Pari. Nh÷ng ngµy ë th¨m níc Ph¸p, ®oµn ®¹i biÓu Quèc héi níc ta ®· ho¹t ®éng tÝch cùc theo tinh thÇn “®oµn kÕt, cÈn thËn, lµm cho ngêi Ph¸p hiÓu ta” nh lêi c¨n dÆn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.

Ngµy 31-5-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lªn ®-êng ®i th¨m chÝnh thøc Céng hoµ Ph¸p. Tríc khi rêi Tæ quèc, Ngêi n¾m tay nhµ çch m¹ng l·o

1. Cao uû Ph¸p ë §«ng D¬ng (1945-1947).

160

thµnh Huúnh Thóc Kh¸ng, quyÒn Chñ tÞch níc vµ nãi:

“T«i v× nhiÖm vô quèc d©n giao phã ph¶i ®i xa Ýt l©u, ë nhµ tr¨m sù khã kh¨n nhê ë cô cïng víi anh em gi¶i quyÕt cho. Mong cô “dÜ bÊt biÕn, øng v¹n biÕn”1.

Cuéc hµnh tr×nh ®Õn Céng hoµ Ph¸p cña Ngêi ph¶i ®i qua çc níc: MiÕn §iÖn2, Ên §é, Pakixt¨ng, Ir¾c, Ai CËp, Angiªri, råi Biarit (Biarritz) thñ phñ xø Pirªnª Atl¨ngtie (PyrÐnÐes - Atlantiques), miÒn Nam níc Ph¸p. ë nh÷ng n¬i dõng ch©n, Ngêi tranh thñ mäi c¬ héi bµy tá thiÖn c¶m cña nh©n d©n ta ®èi víi níc chñ nhµ, lµm cho hä hiÓu cuéc ®Êu tranh cña chóng ta lµ chÝnh nghÜa, ®ång thêi còng tá râ thiÖn chÝ víi níc Ph¸p.

ChiÒu ngµy 22-6-1946, lÔ ®ãn chÝnh thøc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®îc tæ chøc t¹i Pari. Quèc kú cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ tung bay trªn bÇu trêi Thñ ®« níc Céng hoµ Ph¸p, Quèc ca ViÖt Nam vang lªn hïng tr¸ng.

§Õn Pari, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trë l¹i n¬i cã nh÷ng kû niÖm khã quªn cña mÊy chôc n¨m tríc lµ th©n phËn cña ngêi d©n mÊt níc, ®ang t×m ®-êng cøu níc, nay víi mét c¬ng vÞ míi, mét träng tr¸ch míi - Chñ tÞch níc ViÖt Nam ®éc lËp, thîng

1. Vâ Nguyªn Gi¸p: Nh÷ng chÆng ®êng lÞch sö, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1994, tr. 457.

2. Nay lµ Mianma.

161

kh¸ch cña níc Ph¸p, sø gi¶ cña t×nh h÷u nghÞ ViÖt - Ph¸p. Trong lêi ®¸p tõ t¹i buæi tiÖc chiªu ®·i cña Thñ tíng G. Bi®«n (Georger Bidault), Ngêi nãi:

“Níc ViÖt Nam vµ níc Ph¸p cã thÓ hoµ hîp víi nhau trong khèi Liªn hiÖp Ph¸p gåm nh÷ng d©n téc tù do b×nh ®¼ng cïng «m mét lý tëng d©n chñ vµ cïng say mª v× tù do… ®Òu t¸n d¬ng mét nguyªn t¾c ®¹o ®øc: Kû së bÊt dôc, vËt thi nh©n1. T«i tin r»ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy, héi nghÞ s¾p tíi sÏ ®i tíi nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp”2.

Trong thêi gian lu l¹i trªn ®Êt Ph¸p, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®i th¨m nhiÒu n¬i, gÆp gì vµ trß chuyÖn víi ®¹i biÓu ba chÝnh ®¶ng ®ang cÇm quyÒn vµ hÇu hÕt çc ®oµn thÓ chÝnh trÞ lín t¹i Ph¸p. Ngêi còng ®· tiÕp xóc víi ®¹i biÓu çc tæ chøc quèc tÕ nh Liªn ®oµn Phô n÷ D©n chñ thÕ giíi, §oµn Thanh niªn D©n chñ thÕ giíi, Ngêi cßn gÆp nhiÒu nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ danh tiÕng, çc doanh nghiÖp, qu©n nh©n, trÝ thøc, nhµ v¨n, nhµ b¸o, v.v.. Th«ng qua nh÷ng cuéc gÆp ®ã Chñ tÞch Hå ChÝ Minh biÕt ®îc t×nh c¶m vµ nguyÖn väng cña çc tÇng líp nh©n d©n, çc ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ ë Ph¸p. Ngêi lµm cho hä hiÓu râ kh¸t

1. §iÒu mµ m×nh kh«ng muèn th× ®õng lµm cho ngêi kh¸c.


162

väng tù do, ý chÝ b¶o vÖ nÒn ®éc lËp vµ toµn vÑn l·nh thæ cña nh©n d©n ViÖt Nam. Ngêi ®· ®Ó l¹i nh÷ng Ên tîng khã phai trong t©m tëng ngêi Ph¸p bëi sù ch©n thµnh, cëi më vµ gi¶n dÞ cña m×nh. Ngêi dµnh thêi gian tiÕp xóc, trß chuyÖn víi çc thÕ hÖ ViÖt kiÒu ®ang lµm ¨n, sinh sèng t¹i Ph¸p vµ çc níc l©n cËn. Ngêi kªu gäi lßng ¸i quèc cña bµ con ViÖt kiÒu h·y gióp ®ì vµ ñng hé ChÝnh phñ.

Ngµy 12-6-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tæ chøc cuéc häp b¸o chÝnh thøc t¹i l©u ®µi Roayan M«ngx« (Royal Monceau), Pari, c«ng bè lËp trêng 6 ®iÓm cña ChÝnh phñ ta, nªu râ: ViÖt Nam ®ßi quyÒn ®éc lËp trong Liªn hiÖp Ph¸p, vui lßng céng t¸c víi Ph¸p; ViÖt Nam còng t¸n thµnh Liªn bang §«ng D¬ng nhng kh«ng chÊp nhËn mét chÝnh phñ liªn bang; ViÖt Nam b¶o hé tµi s¶n cña kiÒu d©n Ph¸p nhng hä ph¶i t«n träng luËt ph¸p cña ViÖt Nam; ViÖt Nam cã quyÒn mua l¹i nh÷ng s¶n nghiÖp cã quan hÖ ®Õn quèc phßng vµ sö dông cè vÊn ngêi Ph¸p khi cÇn; ViÖt Nam cã quyÒn ph¸i ®¹i sø vµ l·nh sù t¹i çc níc; Ngêi ®Æc biÖt nhÊn m¹nh vÊn ®Ò Nam Bé: Nam Bé lµ mét bé phËn cña níc ViÖt Nam, kh«ng ai cã quyÒn chia sÎ, kh«ng lùc lîng nµo cã thÓ chia c¾t. Cuéc häp b¸o ®· n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam tríc d luËn Ph¸p vµ quèc tÕ.

Ngµy 6-7-1946, cuéc ®µm ph¸n chÝnh thøc ViÖt - Ph¸p khai m¹c t¹i l©u ®µi Ph«ngtenn¬bl«

163

(Fontainebleau). Chñ tÞch Hå ChÝ Minh theo dâi s¸t vµ chØ ®¹o kÞp thêi víi nh÷ng diÔn biÕn cuéc ®µm ph¸n.

Th¸i ®é ngoan cè cïng hµnh ®éng tr¾ng trîn vi ph¹m HiÖp ®Þnh S¬ bé cña phÝa Ph¸p ®· lµm cho cuéc ®µm ph¸n t¹i Ph«ngtenn¬bl« bÕ t¾c. Cuéc chiÕn tranh ë ViÖt Nam víi quy m« réng lín h¬n, c-êng ®é quyÕt liÖt h¬n, nÕu ®Õn sím sÏ hoµn toµn kh«ng cã lîi cho ta. §Ó cøu v·n t×nh thÕ bÕ t¾c, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chñ ®éng gÆp Bé trëng M. Mutª (Marius Moute) ®Ó th¶o luËn thªm vÒ quan hÖ ViÖt - Ph¸p vµ ®i tíi ký kÕt b¶n T¹m íc ViÖt - Ph¸p, ngµy 14-9-1946. B¶n T¹m íc ®Þnh râ hai bªn ®×nh chØ xung ®ét, phÝa Ph¸p b¶o ®¶m thùc hiÖn çc quyÒn tù do, d©n chñ ë Nam Bé, th¶ nh÷ng ngêi bÞ b¾t; phÝa ViÖt Nam b¶o ®¶m quyÒn lîi kinh tÕ, v¨n ho¸ cña Ph¸p t¹i ViÖt Nam; hai bªn tho¶ thuËn thêi gian më l¹i cuéc ®µm ph¸n vµo th¸ng Giªng n¨m 1947. B¶n T¹m íc cha ®¹t ®îc nh÷ng yªu cÇu nh mong muèn, nhng ®· ®em l¹i th¾ng lîi to lín vÒ ngo¹i giao vµ thêi gian quý b¸u ®Ó chóng ta chuÈn bÞ lùc lîng.

Ngµy 18-9-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ níc trªn chiÕn h¹m §uym«ng §uyÕcvin (Dumont d’ Urville). Ngµy 20-10 tÇu cËp c¶ng H¶i Phßng, kÕt thóc chuyÕn ®i th¨m vµ ®µm ph¸n víi Ph¸p.

Ngµy 23-10-1946, çc ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· truyÒn ®i lêi tuyªn bè cña Chñ tÞch Hå

164

ChÝ Minh víi quèc d©n vÒ chuyÕn th¨m chÝnh thøc níc Ph¸p. Sau khi kh¼ng ®Þnh nh÷ng kÕt qu¶ chuyÕn th¨m Céng hoµ Ph¸p, Ngêi chØ râ nhiÖm vô cña nh©n d©n ta trong thêi gian tíi lµ ph¶i ®ång t©m nhÊt trÝ, ra søc tæ chøc, c«ng t¸c ®Ó x©y dùng níc nhµ, ph¸t triÓn kinh tÕ…; ®èi víi ngêi Ph¸p cÇn th©n thiÖn, lÞch sù, «n hoµ vµ thËt thµ hîp t¸c, ph¶i tá cho thÕ giíi biÕt r»ng:

“Nh©n d©n ta yªu chuéng hoµ b×nh, ChÝnh phñ ta muèn cho d©n ®îc an c l¹c nghiÖp. Chóng ta muèn céng t¸c th©n thiÖn víi nh©n d©n Ph¸p mong cã Ých lîi cho c¶ hai bªn”1.

Nguy c¬ chiÕn tranh ®Õn gÇn. Ngµy 5-11-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt b¶n chØ thÞ C«ng viÖc khÈn cÊp b©y giê. Ngêi nªu râ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, toµn d©n lµ kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. C¶ hai viÖc ®Òu cÇn ph¶i cã nhiÒu ng-êi: ngêi vÒ qu©n sù, kinh tÕ, giao th«ng… Lùc lîng ®ã lµ ®¶ng viªn, thanh niªn, lµ nh÷ng phÇn tö h¨ng h¸i trong nh©n d©n, nÕu khÐo vËn ®éng, khÐo huÊn luyÖn, ®µo t¹o, biÕt ®Æt ®óng viÖc th× cã Ých cho ®Êt níc. §ång thêi ph¶i lµm cho d©n hiÓu cuéc kh¸ng chiÕn sÏ trêng kú, rÊt gay go, cùc khæ v×


165

“Dï ®Þch thua ®Õn 99%, nã còng r¸n søc c¾n l¹i. V× nã thÊt b¹i ë ViÖt Nam, th× toµn bé c¬ nghiÖp ®Õ quèc nã sÏ tan hoang”2.

V× lùc lîng ®Þch chØ cã h¹n cho nªn chóng ta ph¶i cã tÝn t©m vµ quyÕt t©m th× míi ®i ®Õn th¾ng lîi. Mäi ngêi ph¶i h¨ng h¸i tham gia du kÝch vµ t¨ng gia s¶n xuÊt kh¾p n¬i, nhÊt ®Þnh kh¸ng chiÕn th¾ng lîi. §ã chÝnh lµ nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña Hå ChÝ Minh vÒ chiÕn tranh nh©n d©n, toµn d©n, toµn diÖn, trêng kú gian khæ, nhng nhÊt ®Þnh th¾ng lîi.

§Ó chuÈn bÞ cho cuéc kh¸ng chiÕn, ngay sau Çch m¹ng Th¸ng T¸m, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· ®Æc biÖt quan t©m x©y dùng lùc lîng vò trang nh©n d©n: ký s¾c lÖnh ®æi VÖ quèc qu©n thµnh Qu©n ®éi quèc gia ViÖt Nam, kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc: lËp Bé Tæng tham mu, Côc ChÝnh trÞ, Côc Th«ng tin liªn l¹c, Qu©n sù uû viªn héi…, më trêng ®µo t¹o çn bé chÝnh trÞ, qu©n sù cho lùc lîng vò trang.

Ngµy 26-5-1946, Ngêi dù lÔ khai gi¶ng kho¸ ®Çu tiªn cña Trêng Vâ bÞ TrÇn Quèc TuÊn t¹i S¬n T©y, trao tÆng nhµ trêng l¸ cê thªu 6 ch÷ vµng “Trung víi níc, hiÕu víi d©n” vµ c¨n dÆn:

§ã “lµ bæn phËn thiªng liªng, lµ môc ®Ých 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 4, tr. 433.

166

cña anh em, mét tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ nh-ng còng lµ vinh dù cña ngêi chiÕn sÜ trong ®¹o qu©n quèc gia ®Çu tiªn cña níc ta”1.

Song song víi qu©n ®éi chÝnh quy, Ngêi cßn quan t©m chØ ®¹o x©y dùng çc lùc lîng nöa vò trang (d©n qu©n du kÝch ë n«ng th«n vµ tù vÖ ë thµnh phè), huy ®éng toµn d©n ñng hé, x©y dùng lùc lîng vò trang. Ph¸t ®éng toµn d©n hëng øng phong trµo Mïa ®«ng binh sÜ, göi ¸o Êm cho çc chiÕn sÜ ngoµi mÆt trËn vµ Ngêi nªu g¬ng tr-íc. Ngêi nãi:

“T«i cã 2 chiÕc ¸o rÐt. Mét chiÕc t«i ®· mÆc mÊy n¨m nay vµ mét chiÕc cña Uû ban vËn ®éng Mïa ®«ng binh sÜ võa mang biÕu t«i. C¶ 2 chiÕc, t«i tÆng çc binh sÜ ngoµi mÆt trËn”2.

HiÓu râ lùc lîng vò trang cña ta, ®a sè xuÊt th©n tõ n«ng th«n - nh÷ng ngêi n«ng d©n mÆc ¸o lÝnh, nªn dï bén bÒ c«ng viÖc ®iÒu hµnh nhµ níc míi ®éc lËp, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi çc bót danh Q.Th vµ Q.T vÉn dµnh thêi gian viÕt vµ ®¨ng liªn tiÕp tõ gi÷a th¸ng 5-1946 trªn b¸o Cøu quèc, díi tiªu ®Ò Binh ph¸p T«n Tö, mét lo¹t bµi vÒ chiÕn lîc, chiÕn thuËt qu©n sù. §©y lµ tËp tµi liÖu huÊn luyÖn ng¾n, nhng rÊt c¬ b¶n, cô thÓ vµ dÔ hiÓu,

1. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, S®d, t. 3, tr. 227.2. B¸o Cøu quèc, sè 408, ngµy 17-11-1946.

167

vÒ mét hÖ thèng luËn v¨n qu©n sù phæ th«ng, ®Ó gi¶ng gi¶i vµ giíi thiÖu néi dung vµ ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh mét cuéc chiÕn tranh nh©n d©n, bëi muèn chiÕn th¾ng, ngoµi tinh thÇn, ngêi chiÕn sÜ cßn cÇn ph¶i cã gi¸c ngé chÝnh trÞ cao, ®îc båi dìng vÒ lý luËn qu©n sù, cã hiÓu biÕt vÒ chiÕn thuËt, kü thuËt… Nhê vËy, Qu©n ®éi nh©n d©n vµ d©n qu©n tù vÖ ®· ph¸t triÓn nhanh chãng, nhiÒu ®¬n vÞ míi ®îc thµnh lËp, tinh thÇn s½n sµng chiÕn ®Êu cña bé ®éi rÊt cao, thÒ quyÕt tö cho Tæ quèc quyÕt sinh.

§Ó t¹o c¬ së chÝnh trÞ v÷ng ch¾c cho cuéc kh¸ng chiÕn s¾p tíi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p cñng cè tæ chøc chÝnh quyÒn. S¸u ngµy sau khi vÒ níc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tham dù Kú häp thø hai, Quèc héi kho¸ I. Trong t×nh h×nh khÈn tr¬ng, ®îc sù uû nhiÖm cña Quèc héi, ngµy 2-11-1946, Ngêi ®· tr×nh Quèc héi th«ng qua danh s¸ch çc thµnh viªn ChÝnh phñ - mét ChÝnh phñ sÏ ®¶m ®¬ng träng tr¸ch l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc ®i ®Õn th¾ng lîi. Ngµy 9-11-1946, Quèc héi th«ng qua HiÕn ph¸p cña níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, HiÕn ph¸p ®Çu tiªn cña n-íc ViÖt Nam, ®ång thêi còng lµ HiÕn ph¸p ®Çu tiªn ë ¸ §«ng. HiÕn ph¸p gåm: Lêi nãi ®Çu vµ 7 ch¬ng víi 70 ®iÒu, x¸c ®Þnh râ chñ quyÒn ®éc lËp cña d©n téc ViÖt Nam, thèng nhÊt toµn vÑn l·nh thæ ViÖt Nam, ®Þnh râ quyÒn tù do vµ nghÜa vô x©y

168

dùng ®Êt níc cña c«ng d©n. HiÕn ph¸p nªu râ chøc n¨ng, nhiÖm vô, çch tæ chøc vµ quyÒn h¹n cña NghÞ viÖn nh©n d©n, cña ChÝnh phñ, cña héi ®ång nh©n d©n vµ uû ban hµnh chÝnh çc cÊp, cña çc c¬ quan t ph¸p, v.v..

§Ó chuÈn bÞ c¨n cø ®Þa cho cuéc kh¸ng chiÕn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh giao cho ®ång chÝ NguyÔn L¬ng B»ng trë l¹i ViÖt B¾c chuÈn bÞ ®Þa ®iÓm cho viÖc di chuyÓn çc c¬ quan cña §¶ng vµ Nhµ níc, ®ång thêi tæ chøc lùc lîng chuyÓn mét sè trang thiÕt bÞ kü thuËt, g¹o, muèi vÒ c¨n cø.

Tuy bËn tr¨m ngµn c«ng viÖc lín cña quèc gia, nhng khi biÕt tin chÞ vµ anh ruét ra th¨m, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÉn dµnh thêi gian ®Ó gi÷ trän ®¹o lµm em víi anh trai NguyÔn Sinh Khiªm vµ chÞ g¸i NguyÔn ThÞ Thanh. Th«ng c¶m víi Ngêi ®ang bËn lo viÖc níc, «ng c¶ Khiªm vµ bµ Thanh ®· vui vÎ trë l¹i quª nhµ, v× biÕt râ cËu Thµnh ngµy xa vÉn khoÎ m¹nh vµ nay lµ Hå ChÝ Minh.

Qu©n Ph¸p ngµy cµng vi ph¹m nghiªm träng nh÷ng tho¶ íc mµ hai bªn ®· ký kÕt. Nh÷ng hµnh ®éng qu©n sù tÊn c«ng x©m chiÕm ngµy cµng tr¾ng trîn, liÒu lÜnh nh÷ng ®Þa ®iÓm cña ta ®ãng gi÷. PhÝa ta vÉn gi÷ th¸i ®é hÕt søc mÒm dÎo, mong muèn gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng con ®-êng hoµ b×nh, nh lêi tuyªn bè cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi phãng viªn b¸o Pari - Sµi Gßn:

“§ång bµo t«i vµ t«i thµnh thùc muèn hoµ

169

b×nh. Chóng t«i kh«ng muèn chiÕn tranh… Cuéc chiÕn tranh nµy chóng t«i muèn tr¸nh b»ng ®ñ mäi çch… Nhng cuéc chiÕn tranh Êy, nÕu ngêi ta buéc chóng t«i ph¶i lµm th× chóng t«i sÏ lµm… Cuéc chiÕn ®Êu sÏ khèc h¹i, nhng d©n téc ViÖt Nam ®· s½n sµng chÞu ®ùng tÊt c¶, chø kh«ng chÞu mÊt tù do”1.

Sau rÊt nhiÒu cè g¾ng ®Ó v·n håi hoµ b×nh, nhng t×nh h×nh ngµy cµng xÊu. Ngµy 18 vµ 19-12-1946, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chñ to¹ Héi nghÞ Ban Thêng vô Trung ¬ng §¶ng (më réng) t¹i lµng V¹n Phóc, Hµ §«ng. Héi nghÞ ph©n tÝch s©u s¾c t×nh h×nh cña ta, ©m mu cña ®Þch vµ quyÕt ®Þnh: tiÕn hµnh cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p trªn ph¹m vi c¶ níc. Héi nghÞ còng quyÕt ®Þnh ®êng lèi kh¸ng chiÕn lµ toµn d©n, toµn diÖn, trêng kú. Héi nghÞ ®· th«ng qua Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh khëi th¶o.

S¸ng sím ngµy 19-12-1946 qu©n Ph¸p göi tèi hËu th thø ba, h¹n trong 24 giê ®ång hå, tù vÖ Hµ Néi ph¶i h¹ vò khÝ, ®×nh chØ ngay nh÷ng hµnh ®éng chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn.

20 giê 3 phót ngµy 19-12-1946, cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ. C¶ d©n téc theo lêi


170

hÞch kh¸ng chiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: “Chóng ta thµ hy sinh tÊt c¶, chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt níc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ.Hìi ®ång bµo!Chóng ta ph¶i ®øng lªn!Dï ph¶i gian lao kh¸ng chiÕn, nhng víi mét lßng kiªn quyÕt hy sinh, th¾ng lîi nhÊt ®Þnh vÒ d©n téc ta!”1.

VËy lµ trong 16 th¸ng (tõ th¸ng 9-1945 ®Õn th¸ng 12-1946), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu cô thÓ vµ cÊp b¸ch cña lÞch sö: chèng giÆc ®ãi, giÆc dèt vµ giÆc ngo¹i x©m. X©y dùng Nhµ níc d©n chñ nh©n d©n víi hÖ thèng chÝnh quyÒn tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng. Víi sù mÉn tiÖp vµ nh¹y bÐn, s¸ng t¹o, Ngêi ®· lµm thÊt b¹i ©m mu, thñ ®o¹n cña thï trong giÆc ngoµi, gi÷ v÷ng chÝnh quyÒn çch m¹ng, tranh thñ thêi gian chuÈn bÞ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.

Mïa ®«ng n¨m 1946, Ngêi 56 tuæi lªn ®êng kh¸ng chiÕn. Hµnh trang mang theo rÊt gi¶n ®¬n: chiÕc bal« ®ùng vµi ba bé quÇn ¸o, mét chiÕc tói ®ùng tµi liÖu víi çi m¸y ch÷ HÐcmÐt, chiÕc ®ång hå qu¶ quýt cïng chiÕc gËy tróc vµ ®«i dÐp


171

caosu.

II- Linh hån cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p

§Ó ®a cuéc kh¸ng chiÕn toµn d©n ®i ®Õn th¾ng lîi th× ph¶i n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o vµ søc chiÕn ®Êu cña §¶ng, v× vËy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Ò ra yªu cÇu ph¶i x©y dùng §¶ng ta thµnh mét ®¶ng to lín, m¹nh mÏ, ch¾c ch¾n, trong s¹ch vµ çch m¹ng triÖt ®Ó. Tríc hÕt, Ngêi kh«ng ngõng ch¨m lo x©y dùng ®éi ngò çn bé, rÌn luyÖn t tëng, ®¹o ®øc, t¸c phong l·nh ®¹o cña çn bé, ®¶ng viªn.

Trong n¨m 1947, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· hoµn thµnh hai t¸c phÈm quan träng lµ §êi sèng míi vµ Söa ®æi lèi lµm viÖc.

Díi bót danh T©n Sinh, Ngêi viÕt t¸c phÈm §êi sèng míi. B»ng h×nh thøc hái - ®¸p, cuèn s¸ch giíi thiÖu v¾n t¾t, râ rµng, dÔ hiÓu néi dung cña ®êi sèng míi vµ nªu yªu cÇu cô thÓ ®èi víi mçi ngêi, mçi gia ®×nh, tõng giíi, tõng ngµnh. Cuèn s¸ch cßn híng dÉn bé ®éi vµ nh©n d©n ta söa ch÷a nh÷ng çi cò kh«ng cßn phï hîp, thùc hiÖn nh÷ng çi míi mµ hay trong ®êi sèng, trong çch ¨n, mÆc, ë, ®i l¹i, çch lµm viÖc. §êi sèng míi ®· thiÕt thùc gióp bé ®éi vµ nh©n d©n ta biÕt xö lý mét

172

çch ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a çi cò vµ míi trong ®æi míi, vµ thùc hiÖn cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, lµm cho trong kh¸ng chiÕn d©n ta “vËt chÊt ®îc ®Çy ®ñ, tinh thÇn ®îc vui m¹nh h¬n”.

Víi bót danh X.Y.Z, Ngêi viÕt t¸c phÈm Söa ®æi lèi lµm viÖc, gåm 6 phÇn, nªu lªn nh÷ng kinh nghiÖm, bµi häc thùc tiÔn cã tÝnh lý luËn, båi dìng t¸c phong l·nh ®¹o cña ngêi ®¶ng viªn céng s¶n; 12 ®iÓm vÒ x©y dùng §¶ng trong ®iÒu kiÖn §¶ng cÇm quyÒn vµ c¶ níc cã chiÕn tranh vµ nªu 5 ®iÒu vÒ rÌn luyÖn ®¹o ®øc çch m¹ng. Ngêi kÕt luËn:

“Ngêi çch m¹ng ph¶i cã ®¹o ®øc, kh«ng cã ®¹o ®øc th× dï tµi giái mÊy còng kh«ng l·nh ®¹o ®îc nh©n d©n”1.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quan t©m ch¨m lo tæ chøc vµ x©y dùng lùc lîng vò trang nh©n d©n víi ba thø qu©n: bé ®éi chñ lùc, bé ®éi ®Þa ph¬ng vµ d©n qu©n du kÝch. Ngêi nªu 12 ®iÒu ®Ó “lµm sao cho bé ®éi ®îc d©n tin, d©n phôc, d©n yªu”2. Ngêi c¨n dÆn:

“§iÓm träng yÕu lµ bÊt kú bé ®éi chñ lùc, bé ®éi ®Þa ph¬ng, d©n qu©n du kÝch ®Òu ph¶i b¸m s¸t lÊy d©n, rêi d©n ra nhÊt ®Þnh thÊt b¹i”3.

1, 2, 3, 4. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 252.

173

Ngêi kh¼ng ®Þnh: “Mét qu©n ®éi v¨n hay vâ giái, lµ mét qu©n ®éi v« ®Þch”4. VÒ chÝnh trÞ, bé ®éi n¾m v÷ng ®êng lèi, chÝnh s¸ch, tríc hÕt lµ ®êng lèi qu©n sù cña §¶ng, ph¶i t¨ng cêng ®oµn kÕt, ®oµn kÕt gi÷a çn bé víi chiÕn sÜ, ®oµn kÕt qu©n d©n vµ ®oµn kÕt quèc tÕ. VÒ qu©n sù, bé ®éi ph¶i ra søc rÌn luyÖn kü thuËt, chiÕn thuËt, thÓ lùc ®Ó n©ng cao tr×nh ®é t¸c chiÕn; néi dung huÊn luyÖn ph¶i toµn diÖn.

§Ó gãp phÇn ®µo t¹o, båi dìng ®éi ngò çn bé çc cÊp cho qu©n ®éi, Ngêi ®· biªn so¹n tµi liÖu Çch huÊn luyÖn qu©n sù cña Khæng Minh5, gåm 36 vÊn ®Ò thuéc vÒ phÈm chÊt, b¶n lÜnh vµ çch thøc chØ huy cña ngêi tíng.

Ngµy 20-1-1948, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký S¾c lÖnh sè 110/SL, phong qu©n hµm §¹i tíng cho ®ång chÝ Vâ Nguyªn Gi¸p vµ S¾c lÖnh sè 111/SL - 112/SL, phong qu©n hµm Trung tíng, ThiÕu tíng cho mét sè çn bé cao cÊp ®ang gi÷ çc träng tr¸ch trong qu©n ®éi. §ã lµ mét bíc ®Ó qu©n ®éi ta tiÕn dÇn lªn chÝnh quy ho¸.

Ngêi còng rÊt coi träng vai trß cña d©n qu©n du kÝch, v× ®ã:

5. Çch huÊn luyÖn qu©n sù cña Khæng Minh, Biªn dÞch Hå ChÝ Minh, Phßng ChÝnh trÞ §QCVN Liªn khu III xuÊt b¶n, th¸ng 9-1948.

174

“Lµ lùc lîng cña toµn d©n téc, lµ mét lùc l-îng v« ®Þch, lµ mét bøc têng s¾t cña Tæ quèc. V« luËn ®Þch nh©n hung b¹o thÕ nµo, hÔ ®ông vµo lùc lîng ®ã, bøc têng ®ã, th× ®Þch nµo còng ph¶i tan r·”1.

Víi ph¬ng ch©m ch¾c th¾ng míi ®¸nh, ®ång thêi chó ý ph¸t huy søc m¹nh chÝnh nghÜa, kÕt hîp qu©n sù víi chÝnh trÞ, ra søc ®Þch vËn ®Ó lµm tan r· hµng ngò ®Þch, Ngêi khuyªn çc lùc lîng vò trang: Kh«ng nªn nãng véi, muèn ¨n to ®¸nh lín khi cha ®ñ ®iÒu kiÖn. Nhê thÕ mµ:

“Trong 2 n¨m kh¸ng chiÕn cøu níc, tõ Nam ®Õn B¾c, qu©n ®éi ta ®· nhiÒu phen chiÕn th¾ng qu©n ®éi thùc d©n Ph¸p lµ mét qu©n ®éi kinh nghiÖm nhiÒu, khÝ giíi tèt, lµ mét qu©n ®éi cã tiÕng trªn hoµn cÇu”2.

§Ó ®éng viªn tinh thÇn qu©n vµ d©n ta, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký s¾c lÖnh vÒ ®Æt vµ quy ®Þnh thëng hu©n, huy ch¬ng kh¸ng chiÕn, hu©n ch¬ng Qu©n c«ng cho çc ç nh©n vµ tËp thÓ cã nhiÒu thµnh tÝch trong kh¸ng chiÕn.

Ph¸t huy ®Çy ®ñ søc m¹nh tæng hîp cña chiÕn tranh nh©n d©n, nh©n ngµy Quèc tÕ Lao ®éng 1-5-1948, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ra Lêi kªu

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 132.2,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 204, 446.

175

gäi thi ®ua yªu níc. Nh©n kû niÖm 1.000 ngµy toµn quèc kh¸ng chiÕn, Ngêi ®· ra lêi kªu gäi, chÝnh thøc ph¸t ®éng phong trµo thi ®ua ¸i quèc, nªu râ môc ®Ých, ph¬ng ch©m vµ khÈu hiÖu, còng nh néi dung thi ®ua cô thÓ cho tõng giíi. Ng-êi tin tëng:

“Víi tinh thÇn quËt cêng vµ lùc lîng v« tËn cña d©n téc ta, víi lßng yªu níc vµ chÝ kiªn quyÕt cña nh©n d©n vµ qu©n ®éi ta, chóng ta cã thÓ th¾ng lîi, chóng ta nhÊt ®Þnh th¾ng lîi”2.

Ngêi cö cô T«n §øc Th¾ng lµm Trëng Ban Trung ¬ng vËn ®éng Thi ®ua ¸i quèc, «ng Hoµng §¹o Thuý lµm Tæng th ký Ban thi ®ua Trung ¬ng. Hëng øng lêi kªu gäi ngêi ngêi thi ®ua, ngµnh ngµnh thi ®ua, ngµy ngµy thi ®ua, phong trµo thi ®ua yªu níc ®· ph¸t triÓn s©u réng trong quÇn chóng nh©n d©n.

§êng lèi kh¸ng chiÕn trêng kú cña ta bíc ®Çu lµm thÊt b¹i chiÕn lîc ®¸nh “chíp nho¸ng” cña ®Þch, buéc chóng ph¶i co côm vÒ çc thµnh phè lín. Tuy vËy Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhËn ®Þnh: NhÊt ®Þnh thùc d©n Ph¸p sÏ më cuéc tiÕn c«ng lín vµo thu ®«ng 1947, mµ chiÕn trêng chÝnh lµ ViÖt B¾c. Víi ©m mu tiªu diÖt c¬ quan ®Çu n·o cña cuéc kh¸ng chiÕn, ngµy 8-10-1947, ®Þch cho qu©n nh¶y dï xuèng B¾c

176

C¹n, më ®Çu cho cuéc phiªu lu qu©n sù lªn ViÖt B¾c. Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kÞp thêi ra chØ thÞ Ph¸ tan cuéc tÊn c«ng mïa ®«ng cña giÆc Ph¸p vµ chØ ®¹o: Dïng çch ®¸nh du kÝch vµ vËn ®éng chiÕn, qu©n vµ d©n ta ®· lµm cho çc binh ®oµn lín cña Ph¸p bÞ chia c¾t vµ hao mßn. Sau 40 ngµy (tíi 13-11-1947), 3 binh ®oµn víi 2 v¹n qu©n tinh nhuÖ cña ®Þch ®· ph¶i th¸o ch¹y khái ViÖt B¾c. Cuéc tÊn c«ng thu ®«ng cña thùc d©n Ph¸p hoµn toµn ph¸ s¶n.

ChiÕn dÞch kÕt thóc, víi bót danh T©n Sinh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt t¸c phÈm ViÖt B¾c anh dòng, trong ®ã Ngêi v¹ch râ nh÷ng thÊt b¹i cña Ph¸p, kh¸i qu¸t nguyªn nh©n quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña ta trong chiÕn dÞch thu ®«ng võa qua, ®ång thêi dù b¸o ©m mu míi cña ®Þch. Ngêi còng nh¾c nhë qu©n vµ d©n ta: Chí chñ quan khinh ®Þch, tù cao tù ®¹i mµ ph¶i lu«n lu«n chuÈn bÞ, cÈn thËn ®Ò phßng, söa ch÷a khuyÕt ®iÓm, ph¸t huy u ®iÓm, ®ã lµ ch×a kho¸ ®Ó ®i ®Õn th¾ng lîi.

Cuéc ph¶n c«ng th¾ng lîi ë ViÖt B¾c ®· ®a cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta sang mét giai ®o¹n míi. ThÊt b¹i thu ®«ng 1947 ë ViÖt B¾c ®· buéc thùc d©n Ph¸p chuyÓn tõ chiÕn lîc “®¸nh nhanh, th¾ng nhanh” sang chiÕn lîc ®¸nh l©u dµi vµ thùc hiÖn ©m mu “dïng ngêi ViÖt ®¸nh ngêi ViÖt, lÊy chiÕn tranh nu«i chiÕn tranh”, ®ång thêi

177

xin viÖn trî cña ®Õ quèc Mü. MÆt kh¸c, sau mét thêi gian mÆc c¶, th¸ng 6-1948, Cao uû Ph¸p ë §«ng D¬ng ®· ký Tuyªn bè chung víi ®¹i diÖn ChÝnh phñ B¶o §¹i, theo ®ã Ph¸p thõa nhËn “®éc lËp” cña ViÖt Nam.

VÒ phÝa ta, ®i ®«i víi th¾ng lîi vÒ qu©n sù, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr¬ng ®Èy m¹nh çc ho¹t ®éng tuyªn truyÒn ®èi ngo¹i, ph¸ thÕ c« lËp vÒ ngo¹i giao, tranh thñ sù ®ång t×nh, ñng hé cña loµi ngêi tiÕn bé ®èi víi cuéc chiÕn tranh chÝnh nghÜa cña nh©n d©n ta. §Çu n¨m 1947, trong th, ®iÖn göi ChÝnh phñ çc níc Ên §é, MiÕn §iÖn, Nam D¬ng, Cao Miªn. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt:

“VËn mÖnh d©n téc ch©u ¸ quan hÖ mËt thiÕt víi vËn mÖnh d©n téc ViÖt Nam…” vµ bµy tá: “Chóng t«i mong ®îc tÊt c¶ çc d©n téc gióp ®ì”1.

Ngêi cö çc ®oµn ®¹i biÓu ®i dù héi nghÞ quèc tÕ, nh: Héi nghÞ Liªn ¸ ë Ên §é, Héi nghÞ çc níc ch©u ¸ ñng hé Nam D¬ng chèng x©m lîc Hµ Lan… §ång thêi, víi tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n trong s¸ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh ®a qu©n t×nh nguyÖn ViÖt Nam gióp ®ì çch m¹ng Lµo vµ Cao Miªn, phèi hîp chiÕn ®Êu cïng Qu©n gi¶i phãng nh©n d©n Trung Quèc trong chiÕn dÞch ThËp v¹n ®¹i s¬n, gióp b¹n gi¶i


178

phãng mét vïng réng lín ë Qu¶ng T©y.Cuéc kh¸ng chiÕn anh dòng cña nh©n d©n

ViÖt Nam chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc lµ mét sù cæ vò to lín ®èi víi phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ch©u ¸, nªn ®· nhËn ®îc sù ®ång t×nh, ñng hé cïng t×nh c¶m nång nhiÖt cña ChÝnh phñ vµ nh©n d©n çc níc anh em. Trªn c¬ së ®ã, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®Æt c¬ quan ®¹i diÖn thêng tró t¹i B¨ng Cèc, R¨nggun, Praha ®Ó tuyªn truyÒn, gióp nh©n d©n thÕ giíi ngµy cµng hiÓu h¬n vÒ cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña nh©n d©n ta.

Ngµy 14-1-1950, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thay mÆt ChÝnh phñ níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra Lêi tuyªn bè göi ChÝnh phñ çc níc trªn thÕ giíi:

“ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ lµ ChÝnh phñ hîp ph¸p duy nhÊt cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam… ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ s½n sµng ®Æt quan hÖ ngo¹i giao víi ChÝnh phñ níc nµo träng quyÒn b×nh ®¼ng, chñ quyÒn l·nh thæ vµ chñ quyÒn quèc gia cña níc ViÖt Nam, ®Ó cïng nhau b¶o vÖ hoµ b×nh vµ x©y ®¾p d©n chñ thÕ giíi”1.

Ngµy 18-1-1950, ChÝnh phñ Trung Quèc c«ng nhËn ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. Ngµy 30-1-1950, ChÝnh phñ Liªn X«, råi ChÝnh phñ

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 6, tr. 7-8.

179

çc níc d©n chñ nh©n d©n §«ng ¢u lÇn lît c«ng nhËn vµ thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam.

§Çu th¸ng 1-1950, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh bÝ mËt rêi T©n Trµo ®i B¾c Kinh, Trung Quèc. §Çu th¸ng 2-1950, Ngêi ®Õn M¸txc¬va, Liªn X«. Trong nh÷ng cuéc gÆp gì víi çc nhµ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ níc hai níc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· th«ng b¸o t×nh h×nh ®Êu tranh çch m¹ng vµ sù ph¸t triÓn cña cuéc kh¸ng chiÕn anh dòng nhng rÊt gian khæ cña nh©n d©n ViÖt Nam, trao ®æi ý kiÕn vÒ vai trß vµ vÞ trÝ cña çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ë ViÖt Nam trong trµo lu çch m¹ng thÕ giíi, vÒ sù gióp ®ì cña quèc tÕ ®èi víi çch m¹ng ViÖt Nam. Çc nhµ l·nh ®¹o hai níc ®¸nh gi¸ cao cuéc chiÕn ®Êu anh hïng cña nh©n d©n ViÖt Nam, ®ång thêi coi viÖc gióp ®ì cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ViÖt Nam lµ nghÜa vô quèc tÕ cao c¶. ViÖc hai níc lín Liªn X«, Trung Quèc vµ çc níc d©n chñ míi c«ng nhËn níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ lµ mét níc ngang hµng trong ®¹i gia ®×nh d©n chñ thÕ giíi, ®· ®a l¹i “th¾ng lîi to lín nhÊt trong lÞch sö ViÖt Nam”. Vµ “Ch¾c r»ng cuéc th¾ng lîi chÝnh trÞ Êy sÏ lµ çi ®µ cho nh÷ng th¾ng lîi qu©n sù sau nµy”1.

§Ó cñng cè vµ më réng vïng c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, ph¸ tan sù phong to¶ cña thùc d©n Ph¸p, nèi


180

liÒn níc ta víi thÕ giíi d©n chñ, th¸ng 7-1950, Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch Biªn giíi (tõ ngµy 16-9 ®Õn ngµy 8-10-1950). Ngêi trùc tiÕp kiÓm tra kÕ ho¹ch t¸c chiÕn, phª chuÈn quyÕt t©m cña Bé ChØ huy chiÕn dÞch vµ ra trËn ®Þa quan s¸t cø ®iÓm §«ng Khª. ChiÕn dÞch Biªn giíi toµn th¾ng, gi¶i phãng 5 thÞ x·, 13 thÞ trÊn, mét d¶i biªn giíi dµi 750 km víi 35 v¹n d©n, ®· nèi liÒn níc ta víi çc níc d©n chñ anh em.

Th¾ng lîi cña ChiÕn dÞch Biªn giíi ®· lµm thay ®æi côc diÖn chiÕn tranh, t¹o ra thÕ vµ lùc míi, ®a cuéc kh¸ng chiÕn cña ta ®i tíi th¾ng lîi hoµn toµn. Tríc yªu cÇu cña t×nh h×nh míi, Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng häp tõ ngµy 21 ®Õn ngµy 23-6-1950, ®· quyÕt ®Þnh triÖu tËp §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng.

Th¸ng 1-1951, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi th tíi §¹i héi trï bÞ cña §¶ng. Ngêi yªu cÇu çc ®¹i biÓu cÇn nghiªn cøu thËt s©u, th¶o luËn thËt kü nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trong çc v¨n kiÖn. Ngêi nªu râ:

“NhiÖm vô chÝnh cña §¹i héi ta lµ ®Èy kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn vµ x©y dùng §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam. VËy viÖc th¶o luËn cÇn ®Æt träng t©m vµo hai viÖc ®ã”1.


181

Sau mét thêi gian tÝch cùc chuÈn bÞ, tõ ngµy 11 ®Õn ngµy 19-2-1951, §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng chÝnh thøc häp t¹i B¶n Khay, x· Vinh Quang, huyÖn Chiªm Ho¸, tØnh Tuyªn Quang. Tham dù ®¹i héi cã 200 ®¹i biÓu, thay mÆt cho h¬n 76 v¹n ®¶ng viªn thuéc çc §¶ng bé ViÖt Nam, Lµo vµ Campuchia. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®äc B¸o ço chÝnh trÞ t¹i ®¹i héi. Sau khi ®iÓm nh÷ng nÐt chÝnh t×nh h×nh thÕ giíi 50 n¨m qua vµ t×nh h×nh çch m¹ng ViÖt Nam díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam tõ khi §¶ng ra ®êi, Ngêi kh¼ng ®Þnh: §êng lèi trêng kú kh¸ng chiÕn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n; víi ph¬ng ch©m: ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n vµ thùc hiÖn biÖn ph¸p: thi ®ua yªu níc, cuéc kh¸ng chiÕn ®· thùc sù lµ cuéc kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn, lµ chiÕn tranh nh©n d©n. Ngêi chØ ra nh÷ng khuyÕt ®iÓm, sai lÇm cña §¶ng nh bÖnh chñ quan, mÖnh lÖnh, hÑp hßi, c«ng thÇn…, ®ång thêi nªu lªn tr¸ch nhiÖm chÝnh cña ®¶ng viªn lµ ph¶i ph¸t triÓn lèi lµm viÖc tËp thÓ, cñng cè mèi quan hÖ gi÷a §¶ng vµ quÇn chóng, nªu cao tinh thÇn kû luËt, tÝnh nguyªn t¾c, më réng phª b×nh vµ tù phª b×nh. Ngêi nhÊn m¹nh: §Ó ®a kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi cÇn ph¶i cã mét ®¶ng ho¹t ®éng m¹nh mÏ, ch¾c ch¾n, trong s¹ch, çch m¹ng triÖt ®Ó. §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam lµ ®¶ng cña

182

giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng cho nªn nã ph¶i lµ ®¶ng cña d©n téc ViÖt Nam.

§¹i héi ®· nghe, th¶o luËn vµ th«ng qua B¸o ço chÝnh trÞ, bµn vÒ ph¬ng híng, ®êng lèi cña çch m¹ng ViÖt Nam, vÒ tæ chøc vµ §iÒu lÖ §¶ng, vÒ chÝnh quyÒn nh©n d©n, vÒ cñng cè khèi ®oµn kÕt, vÒ x©y dùng Qu©n ®éi nh©n d©n vµ quan hÖ ngo¹i giao, v.v.. Trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi, ph¶i cã mét ®¶ng c«ng khai, tæ chøc hîp víi t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong níc, ®Ó l·nh ®¹o toµn d©n ®Êu tranh cho ®Õn th¾ng lîi. §¹i héi quyÕt ®Þnh c«ng t¸c chuÈn bÞ vµ tiÕn tíi thµnh lËp chÝnh ®¶ng m¸cxÝt ë mçi níc trªn b¸n ®¶o §«ng D¬ng. §¹i héi nhÊt trÝ theo ®Ò nghÞ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, §¶ng ta lÊy tªn lµ §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam. §¹i héi ®· bÇu 29 ®ång chÝ vµo Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®îc bÇu lµm Chñ tÞch §¶ng, ®ång chÝ Trêng Chinh ®-îc bÇu lµm Tæng BÝ th Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng.

Sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø II, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng tËp trung l·nh ®¹o toµn qu©n, toµn d©n ta thùc hiÖn th¾ng lîi nghÞ quyÕt do ®¹i héi ®Ò ra. Tríc hÕt, ®Ó cñng cè vµ ph¸t huy søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, theo s¸ng kiÕn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ngµy 3-3-1951, §¹i héi toµn quèc hîp nhÊt MÆt trËn ViÖt Minh vµ Héi Liªn ViÖt (Héi Liªn hiÖp

183

quèc d©n ViÖt Nam) ®· quyÕt ®Þnh thµnh mét mÆt trËn d©n téc thèng nhÊt réng r·i, lÊy tªn lµ MÆt trËn Liªn ViÖt, vµ Ngêi ®îc bÇu lµm Chñ tÞch danh dù cña MÆt trËn. TiÕp ®Õn lµ Héi nghÞ liªn minh nh©n d©n ba níc ViÖt - Miªn - Lµo, gåm ®¹i biÓu mÆt trËn d©n téc thèng nhÊt cña ba níc, ®îc tæ chøc th¾ng lîi lµ ®ßn nÆng nÒ gi¸ng vµo ©m mu chia ®Ó trÞ cña thùc d©n Ph¸p. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh:

“Víi sù ®ång t©m nhÊt trÝ cña ba d©n téc anh em, víi søc ®¹i ®oµn kÕt cña ba d©n téc anh em, chóng ta nhÊt ®Þnh ®¸nh tan lò thùc d©n Ph¸p vµ bän can thiÖp Mü, chóng ta nhÊt ®Þnh lµm cho ba níc ®éc lËp vµ thèng nhÊt thËt sù”1.

Thùc hiÖn ®êng lèi kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn cña §¶ng, tõ cuèi n¨m 1949, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cö ®ång chÝ Vò Kú - th ký gióp viÖc cña Ngêi sang c«ng t¸c ë Trung ¬ng §oµn Thanh niªn Cøu quèc, ®Ó chuÈn bÞ cho sù ra ®êi cña mét lùc lîng míi tham gia kh¸ng chiÕn: Thanh niªn xung phong, mµ nh÷ng ®¬n vÞ ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp ngµy 15-7-1950. NhiÖm vô ban ®Çu cña çc §éI THANH NI£N XUNG PHONG C¤NG T¸C nµy lµ tham gia lµm ®êng, vËn chuyÓn l¬ng thùc, ®¹n dîc cho çc chiÕn dÞch lín cña cuéc kh¸ng chiÕn. Trong chuyÕn

1,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.6, tr. 181, 95.

184

c«ng t¸c kiÓm tra viÖc söa ch÷a cÇu ®êng tõ Th¸i Nguyªn ®i Cao B»ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· gÆp §éi thanh niªn xung phong 312, tèi ngµy 20-3-1951, ®ang lµm ®êng ë Nµ Cï, thuéc huyÖn B¹ch Th«ng, tØnh B¾c C¹n vµ tÆng bèn c©u th¬:

Kh«ng cã viÖc g× khã,ChØ sù lßng kh«ng bÒn,§µo nói vµ lÊp biÓn,QuyÕt chÝ ¾t lµm nªn2.

Tõ ngµy 27-9 ®Õn 5-10-1951, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tham dù Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø hai (kho¸ II). Héi nghÞ nhËn ®Þnh: Ta ®· gi÷ ®îc thÕ chñ ®éng trªn chiÕn trêng, nhng cha thay ®æi ®-îc t×nh thÕ ë ®ång b»ng B¾c Bé. Héi nghÞ ®Ò ra ba nhiÖm vô lín lµ: Ra søc tiªu diÖt sinh lùc ®Þch; ph¸ tan kÕ ho¹ch “lÊy chiÕn tranh nu«i chiÕn tranh, dïng ngêi ViÖt ®¸nh ngêi ViÖt” cña ®Þch; båi dìng søc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n, x©y dùng c¨n cø ®Þa, cñng cè hËu ph¬ng ®Ó phôc vô tiÒn tuyÕn, phôc vô kh¸ng chiÕn. Ba nhiÖm vô ®ã cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau:

“§¸nh ®Þch vÒ mÆt qu©n sù vµ vÒ mÆt chÝnh trÞ lµ ®Ó tiªu hao lùc lîng ®Þch… T¨ng gia s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm lµ ®Ó båi d-ìng lùc lîng ta, ®Æng tiªu hao lùc lîng ®Þch. Tiªu hao lùc lîng ®Þch lµ ®Ó båi d-ìng lùc lîng ta. Cho nªn 3 nhiÖm vô Êy ph¶i

185

cïng tiÕn hµnh víi nhau”1.Muèn huy ®éng søc d©n cho kh¸ng chiÕn,

ph¶i båi dìng lùc lîng cña d©n. V× vËy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph¸t ®éng phong trµo t¨ng gia s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm. Ngêi kªu gäi n«ng d©n ViÖt Nam:

“Ruéng rÉy lµ chiÕn trêng,Cuèc cµy lµ vò khÝ,Nhµ n«ng lµ chiÕn sÜ,HËu ph¬ng thi ®ua víi tiÒn ph¬ng”2.

S¶n xuÊt muèn v÷ng ch¾c ph¶i ®i ®«i víi tiÕt kiÖm. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi: S¶n xuÊt mµ kh«ng tiÕt kiÖm th× nh giã vµo nhµ trèng. V× thÕ, Ngêi ®· khëi xíng cuéc vËn ®éng “Thùc hµnh tiÕt kiÖm vµ chèng tham «, l·ng phÝ, quan liªu”.

ViÖc thµnh lËp Ng©n hµng quèc gia ViÖt Nam vµ MËu dÞch quèc doanh - mÇm mèng cña th¬ng nghiÖp x· héi chñ nghÜa ®· thóc ®Èy s¶n xuÊt, giao lu hµng ho¸, ®Êu tranh kinh tÕ víi ®Þch, më réng bu«n b¸n vµ trao ®æi víi çc níc anh em.

Th¾ng lîi vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù vµ kinh tÕ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c v¨n ho¸, v¨n nghÖ, gi¸o dôc ph¸t triÓn. Nh©n dÞp Héi nghÞ V¨n ho¸ toµn quèc lÇn thø hai, ngµy 15-7-1948, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi th ®Õn Héi nghÞ, Ngêi viÕt:

“Trong sù nghiÖp vÜ ®¹i kh¸ng chiÕn kiÕn 1,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 6, tr. 463, 178.

186

quèc cña d©n téc ta, v¨n ho¸ g¸nh mét phÇn rÊt quan träng…NhiÖm vô cña v¨n ho¸ ch¼ng nh÷ng ®Ó cæ ®éng tinh thÇn vµ lùc lîng kh¸ng chiÕn kiÕn quèc cña quèc d©n, mµ còng ph¶i nªu râ nh÷ng thµnh tÝch kh¸ng chiÕn kiÕn quèc vÜ ®¹i cña ta cho thÕ giíi”1.

Ngêi kh¼ng ®Þnh: “V¨n ho¸ nghÖ thuËt còng lµ mét mÆt trËn. Anh chÞ em lµ chiÕn sÜ trªn mÆt trËn Êy”2.

Anh chÞ em v¨n nghÖ sÜ, trÝ thøc ®· thùc hiÖn khÈu hiÖu “kh¸ng chiÕn ho¸ v¨n ho¸, v¨n ho¸ ho¸ kh¸ng chiÕn” do Ngêi ®Ò ra.

§ång thêi víi nh÷ng vÊn ®Ò v¨n ho¸, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng rÊt quan t©m ch¨m lo ®Õn c«ng t¸c t tëng. Trong B¸o ço vÒ t×nh h×nh vµ nhiÖm vô tr×nh bµy t¹i Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø ba (22-4-1952), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nªu lªn ba nhiÖm vô lín vµ bèn c«ng t¸c chÝnh, trong ®ã quan träng nhÊt lµ chØnh ®¶ng, chØnh qu©n, v×:

“Lµ mét ®¶ng l·nh ®¹o, §¶ng ta cÇn ph¶i m¹nh mÏ, trong s¹ch, kiÓu mÉu. Toµn §¶ng ph¶i t tëng nhÊt trÝ, hµnh ®éng nhÊt trÝ, ®oµn kÕt nhÊt trÝ míi lµm trän nhiÖm vô

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 5, tr. 464.

187

cña §¶ng”1 vµ “Dï cã bao nhiªu khÝ giíi tinh x¶o mµ ngêi (tøc çn bé vµ chiÕn sÜ) kh«ng cã lËp trêng v÷ng, quan ®iÓm v÷ng, tinh thÇn trong s¹ch, mét lßng mét d¹ phôc vô nh©n d©n, th× sóng ®ã còng bá ®i”2.

Ngêi theo dâi chÆt chÏ cuéc chØnh huÊn vµ nãi r»ng: chØnh huÊn lµ ®Ó lµm cho mäi ngêi ®i vµo con ®êng s¸ng sña, t¬i ®Ñp cña cuéc ®êi çch m¹ng. Ngêi ta ai còng cã u ®iÓm vµ khuyÕt ®iÓm. V× vËy, ph¶i th¬ng yªu nhau, quý träng nhau, gióp nhau n©ng cao t tëng çch m¹ng, cñng cè lËp trêng, röa gét khuyÕt ®iÓm, ph¸t triÓn u ®iÓm. Cuéc vËn ®éng chØnh huÊn, chØnh qu©n ®· gióp cho çn bé, ®¶ng viªn n©ng cao thªm lËp trêng t tëng, t¹o ra mét khÝ thÕ çch m¹ng míi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ râ: “NÒn t¶ng cña vÊn ®Ò d©n téc lµ vÊn ®Ò n«ng d©n, v× n«ng d©n lµ tèi ®¹i ®a sè trong d©n téc. NÒn t¶ng cña çch m¹ng d©n chñ còng lµ vÊn ®Ò n«ng d©n, v× n«ng d©n lµ lùc lîng çch m¹ng ®«ng nhÊt chèng phong kiÕn, chèng ®Õ quèc”3.

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 6, tr. 480.2. LÞch sö Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, Nxb.

Qu©n ®éi nh©n d©n, Hµ Néi, 1974, t.1, tr. 518.3,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 15, 16.

188

Cuéc kh¸ng chiÕn bíc vµo thêi kú quyÕt liÖt, ®ßi hái ph¶i huy ®éng søc ngêi søc cña ngµy cµng nhiÒu, cho nªn cµng ph¶i båi dìng søc d©n, nhÊt lµ n«ng d©n. Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø t (tõ ngµy 25 ®Õn 30-1-1953) ®· quyÕt ®Þnh ph¸t ®éng quÇn chóng triÖt ®Ó gi¶m t«, tiÕn tíi c¶i çch ruéng ®Êt, thùc hiÖn ngêi cµy cã ruéng. V×:

“Muèn kh¸ng chiÕn hoµn toµn th¾ng lîi, d©n chñ nh©n d©n thËt thµ thùc hiÖn, th× ph¶i thiÕt thùc n©ng cao quyÒn lîi kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña n«ng d©n, ph¶i chia ruéng ®Êt cho n«ng d©n”2.

Héi nghÞ toµn quèc lÇn thø nhÊt cña §¶ng (tõ ngµy 15 ®Õn ngµy 21-11-1953) ®· th¶o luËn chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch c¶i çch ruéng ®Êt vµ th«ng qua nh÷ng v¨n kiÖn vÒ c¶i çch ruéng ®Êt.

T¹i kú häp thø 3, Quèc héi kho¸ I (tõ ngµy 1 ®Õn ngµy 4-12-1953), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· b¸o ço vÒ c¶i çch ruéng ®Êt, nªu râ ý nghÜa, môc ®Ých vµ ®êng lèi chÝnh s¸ch chung cña c¶i çch ruéng ®Êt. Ngêi nhÊn m¹nh:

“Then chèt th¾ng lîi cña kh¸ng chiÕn lµ cñng cè vµ më réng MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt, cñng cè c«ng - n«ng liªn minh, cñng cè chÝnh quyÒn nh©n d©n, cñng cè vµ ph¸t triÓn qu©n ®éi, cñng cè §¶ng vµ t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng vÒ mäi

189

mÆt”1. Muèn thÕ ph¶i tiÕn hµnh c¶i çch ruéng ®Êt,

v× cã gi¶i phãng n«ng d©n khái ¸ch phong kiÕn, cã båi dìng cho n«ng d©n th× míi ®éng viªn ®Çy ®ñ lùc lîng to lín ®ã vµo kh¸ng chiÕn tranh th¾ng lîi. Trong phiªn cuèi cïng cña kú häp, çc ®¹i biÓu ®· nhÊt trÝ th«ng qua LuËt C¶i çch ruéng ®Êt.

Ngµy 19-12-1953, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký S¾c lÖnh sè 197/SL c«ng bè thi hµnh LuËt C¶i çch ruéng ®Êt.

Nhê sù chØ ®¹o chÆt chÏ, theo dâi s¸t sao cña Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, cuéc ph¸t ®éng quÇn chóng gi¶m t« vµ c¶i çch ruéng ®Êt ë giai ®o¹n ®Çu ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt to lín: Hµng triÖu n«ng d©n cã ruéng; khèi liªn minh c«ng - n«ng ®îc t¨ng cêng; chÝnh quyÒn vµ mÆt trËn ®îc kiÖn toµn; sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®îc ®Ò cao. HËu ph¬ng ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh, nhê ®ã søc chiÕn ®Êu cña qu©n ®éi ®îc n©ng cao, kh¸ng chiÕn cã thªm søc m¹nh míi ®Ó bíc sang giai ®o¹n ph¶n c«ng th¾ng lîi.

Tõ ®Çu n¨m 1953, víi bót danh §.X, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt mét lo¹t 50 bµi Thêng thøc vÒ chÝnh trÞ, ®¨ng trªn b¸o Cøu quèc. Bµi më ®Çu Giai cÊp lµ g×?, ra ngµy 16-1-1953 vµ bµi KÕt luËn, ra ngµy 23-9-1953. §©y lµ nh÷ng bµi viÕt


190

nh»m cung cÊp cho çn bé vµ nh©n d©n nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng cÇn thiÕt vÒ chÝnh trÞ nh: Giai cÊp lµ g×? Phong kiÕn lµ g×? T b¶n lµ g×?, v.v. ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ®êng lèi çch m¹ng vµ çc tæ chøc çch m¹ng nh §¶ng, MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt, chÝnh quyÒn nh©n d©n, v.v.. Môc ®Ých cña nh÷ng bµi viÕt ng¾n nµy chñ yÕu x©y dùng lý tëng vµ niÒm tin cho nh©n d©n, ®Ó vît qua gian khã, hy sinh, ®a cuéc kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn.

Sau chiÕn th¾ng ë ChiÕn dÞch Biªn giíi - thu ®«ng 1950, ®Ó ph¸ vì phßng tuyÕn ®Þch ë ®ång b»ng B¾c Bé, tõ cuèi 1950 ®Õn gi÷a n¨m 1951, ta liªn tiÕp më ba chiÕn dÞch lín: ChiÕn dÞch Trung du, ChiÕn dÞch ®êng sè 18 vµ ChiÕn dÞch Hµ - Nam - Ninh. Nhng ë ®©y ®Þch m¹nh vÒ c¶ binh lùc lÉn ho¶ lùc, nªn tuy ®· tiªu hao nhiÒu sinh lùc ®Þch, nhng ta còng bÞ tæn thÊt, kh«ng ®¹t môc tiªu ®Ò ra.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®Õn dù Héi nghÞ kiÓm th¶o ChiÕn dÞch ®êng sè 18. Ngêi kªu gäi nªu cao tinh thÇn tù phª b×nh vµ phª b×nh, t×m ra khuyÕt ®iÓm, quyÕt t©m kh¾c phôc ®Ó giµnh th¾ng lîi míi. Muèn ®¸nh th¾ng ph¶i th¶o luËn kü ®Ó chñ tr¬ng cho ®óng, ®Æt kÕ ho¹ch cho s¸t. Çn bé ph¶i th¬ng yªu ®éi viªn, bé ®éi ph¶i th¬ng yªu d©n, phông sù d©n: “Ph¶i lµm cho d©n hÕt søc

191

gióp ®ì m×nh th× m×nh míi ®¸nh th¾ng giÆc”1.Cuèi n¨m 1951, T¸txinhi më cuéc ph¶n c«ng lín

ra Hoµ B×nh nh»m c¾t ®øt ®êng liªn l¹c tiÕp tÕ gi÷a Khu IV víi ViÖt B¾c, hßng tiªu diÖt qu©n chñ lùc cña ta, giµnh l¹i thÕ chñ ®éng trªn chiÕn trêng B¾c Bé. Ngµy 24-11-1951, Trung ¬ng §¶ng ra chØ thÞ vÒ nhiÖm vô ph¸ cuéc tiÕn c«ng Hoµ B×nh cña ®Þch. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi th cho çc çn bé, chiÕn sÜ chñ lùc vµ d©n qu©n du kÝch tham gia ChiÕn dÞch Hoµ B×nh. Ngêi nh¾c nhë:

“Muèn th¾ng, th× ta ph¶i tÝch cùc, tù ®éng, bÝ mËt, mau chãng, kiªn quyÕt, dÎo dai. Ch¾c th¾ng míi ®¸nh. Nhng tuyÖt ®èi chí chñ quan, khinh ®Þch. Bé ®éi chñ lùc ®¸nh. Bé ®éi ®Þa ph¬ng, d©n qu©n du kÝch còng ®¸nh. Çc lùc lîng ph¶i phèi hîp nhau chÆt chÏ ®Ó tiªu diÖt sinh lùc cña ®Þch, ®Ó ®¸nh tan kÕ ho¹ch thu ®«ng cña chóng”2.

Thùc hiÖn chØ thÞ cña Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, qu©n ta ®· phèi hîp ®¸nh ®Þch ë Hoµ B×nh c¶ tríc mÆt vµ sau lng. Sau h¬n ba th¸ng bao v©y vµ tiÕn c«ng quyÕt liÖt, qu©n ta ®· buéc qu©n Ph¸p ph¶i rót ch¹y khái Hoµ

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.6, tr. 207, 341.

192

B×nh, ©m mu cña chóng hoµn toµn bÞ ph¸ s¶n. Ta tiªu diÖt h¬n hai v¹n tªn ®Þch, gi¶i phãng mét vïng Hoµ B×nh vµ hai triÖu ®ång bµo.

§Þch cßn ®ang hoang mang, bÞ ®éng ®èi phã víi ta ë trung du vµ ®ång b»ng, Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch T©y B¾c, n¬i chóng ®ang s¬ hë, ®Þa h×nh rõng nói nªn ®Þch kh«ng ph¸t huy ®îc søc m¹nh, kh¶ n¨ng c¬ ®éng cña ph¸o vµ kh«ng qu©n. Nhng, phÝa ta cã thuËn lîi lµ ph¸t huy së trêng ®¸nh ë vïng rõng nói, nhng khã kh¨n vÒ huy ®éng hËu cÇn t¹i chç. Muèn th¾ng ®Þch, ta ph¶i quyÕt t©m rÊt cao.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Õn th¨m vµ nãi chuyÖn víi Héi nghÞ phæ biÕn kÕ ho¹ch ChiÕn dÞch T©y B¾c, Ngêi nãi râ quyÕt t©m cña Trung -¬ng vµ Tæng qu©n uû lµ ph¶i ®¸nh th¾ng trong chiÕn dÞch nµy. §Ó ®éng viªn bé ®éi, Ngêi ®Æt gi¶i thëng mét triÖu ®ång tÆng cho nh÷ng ®¬n vÞ vµ ç nh©n lËp c«ng xuÊt s¾c. Ngêi nãi: “Sè tiÒn tuy nhá, nhng gi¸ trÞ nã to, v× do tay B¸c tù lµm ra”1. Ngêi cßn th¨m hai ®¬n vÞ bé ®éi, göi th cho çc çn bé, chiÕn sÜ vµ d©n c«ng phôc vô mÆt trËn T©y B¾c. QuyÕt t©m cña Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· truyÒn ®Õn mçi çn bé, chiÕn sÜ, d©n c«ng tham gia chiÕn dÞch.

Ngµy 14-10-1952, ChiÕn dÞch T©y B¾c më mµn b»ng cuéc tiÕn c«ng cña ta vµo ph©n khu


193

NghÜa Lé. Sau hai th¸ng rìi chiÕn ®Êu, bé ®éi ta ®· gi¶i phãng 8/10 vïng T©y B¾c bÞ ®Þch chiÕm gi÷, gåm 25 v¹n d©n, më réng vµ cñng cè vïng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn cña ta, ph¸ tan ©m mu lËp “Xø Th¸i tù trÞ” cña ®Þch.

Sau ChiÕn dÞch T©y B¾c, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ ta tho¶ thuËn víi ChÝnh phñ kh¸ng chiÕn Lµo vÒ viÖc qu©n t×nh nguyÖn ViÖt Nam víi Qu©n gi¶i phãng PathÐt Lµo, më chiÕn dÞch Thîng Lµo. Qu¸n triÖt tinh thÇn “gióp nh©n d©n níc b¹n tøc lµ m×nh tù gióp m×nh”1 cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, bé ®éi ta ®· cïng qu©n ®éi vµ nh©n d©n Lµo chiÕn ®Êu, gi¶i phãng toµn bé tØnh SÇm Na, mét phÇn tØnh Xiªng Kho¶ng vµ Phongxalú, nèi liÒn vïng gi¶i phãng Thîng Lµo víi vïng tù do cña ta, më ra mét t×nh thÕ thuËn lîi cho cuéc chiÕn ®Êu cña nh©n d©n ba níc §«ng D¬ng.

Nh÷ng thÊt b¹i liªn tiÕp trªn çc chiÕn trêng lµm cho thùc d©n Ph¸p ngµy cµng lón s©u vµo thÕ bÞ ®éng, nguy khèn. ChÝnh phñ Ph¸p mét mÆt xin thªm viÖn trî Mü, mÆt kh¸c thay ®æi tíng t¸ chØ huy vµ kÕ ho¹ch t¸c chiÕn hßng t×m lèi tho¸t danh dù b»ng th¾ng lîi qu©n sù. Th¸ng 5-1953, H¨ngri Nava (Henri Navarre), Tham mu tr-ëng lôc qu©n khèi NATO, ®îc cö lµm Tæng chØ


194

huy qu©n ®éi viÔn chinh Ph¸p ë §«ng D¬ng. Nava v¹ch ra mét kÕ ho¹ch cã quy m« réng lín, nh»m trong vßng 18 th¸ng sÏ tiªu diÖt phÇn lín chñ lùc cña ta, giµnh th¾ng lîi quyÕt ®Þnh, lµm c¬ së cho mét gi¶i ph¸p chÝnh trÞ cã lîi cho chóng.

Th¸ng 9-1953, t¹i TØn Keo, huyÖn §Þnh Ho¸, tØnh Th¸i Nguyªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chñ tr× Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ bµn vµ phª chuÈn ph¬ng ¸n t¸c chiÕn ®«ng xu©n 1953-1954 lµ híng T©y B¾c, T©y Nguyªn vµ Trung - H¹ Lµo cña Bé Tæng tham mu, víi ph¬ng ch©m t¸c chiÕn: “TÝch cùc, chñ ®éng, c¬ ®éng, linh ho¹t, ®¸nh ch¾c th¾ng”1.

Gi÷a th¸ng 11-1953, bé ®éi chñ lùc cña ta tiÕn lªn T©y B¾c, gi¶i phãng Lai Ch©u; phèi hîp víi qu©n ®éi PathÐt Lµo tiÕn c«ng ®Þch ë Trung - H¹ Lµo. Nava buéc ph¶i cho qu©n nh¶y dï xuèng §iÖn Biªn Phñ vµ x©y dùng thµnh mét tËp ®oµn cø ®iÓm gåm ba ph©n khu yÓm hé lÉn nhau, cã c¬ cÊu phßng ngù v÷ng ch¾c, víi h¬n 16 ngµn qu©n tinh nhuÖ. Tíng Mü ¤ §anien (O’Daniel) ®· x¸c nhËn “§©y lµ mét ph¸o ®µi bÊt kh¶ x©m ph¹m” sau khi thÞ s¸t.

Ngµy 6-12-1953, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh tËp trung ®¹i bé phËn chñ lùc tinh nhuÖ cña ta, më cuéc ®¹i

1. LÞch sö Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, S®d, t.1, tr. 531.

195

tiÕn c«ng vµo tËp ®oµn cø ®iÓm m¹nh nhÊt cña ®Þch ë §iÖn Biªn Phñ, vµ coi ®©y lµ ®iÓm quyÕt chiÕn chiÕn lîc. Ngêi chØ thÞ:

“ChiÕn dÞch nµy lµ mét chiÕn dÞch rÊt quan träng, kh«ng nh÷ng vÒ qu©n sù mµ c¶ vÒ chÝnh trÞ, kh«ng nh÷ng ®èi víi trong níc mµ ®èi víi quèc tÕ. V× vËy, toµn qu©n, toµn d©n, toµn §¶ng ph¶i tËp trung hoµn thµnh cho kú ®îc”1.

Çc chiÕn trêng trong c¶ níc ®îc lÖnh cïng phèi hîp víi chiÕn trêng §iÖn Biªn Phñ, ®Èy m¹nh tiÕn c«ng, chiÕn tranh du kÝch ph¸t triÓn, lµm ph¸ s¶n kÕ ho¹ch tËp trung binh lùc cña Nava. HËu ph¬ng chi viÖn cao nhÊt cho chiÕn dÞch lÞch sö.

§Ó ®éng viªn çc ®¬n vÞ bé ®éi thi ®ua giÕt giÆc lËp c«ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· trao l¸ cê “QuyÕt chiÕn quyÕt th¾ng” cho qu©n ®éi, vµ ©n cÇn c¨n dÆn §¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p tríc khi ra mÆt trËn: CÇn n¾m ch¾c NghÞ quyÕt cña Trung -¬ng vµ chñ tr¬ng “®¸nh ch¾c th¾ng” cña Bé ChÝnh trÞ.

Ngµy 13-3-1954, qu©n ta më cuéc tÊn c«ng vµo tËp ®oµn cø ®iÓm §iÖn Biªn Phñ. §©y lµ mét cuéc ®ä trÝ, ®ä søc hÕt søc gay go, quyÕt liÖt gi÷a ta vµ ®Þch, ®Ó giµnh giËt tõng thíc ®Êt.

1. LÞch sö Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, S®d, t.1, tr. 557.

196

Tr¶i qua 55 ngµy ®ªm “khoÐt nói, ngñ hÇm, ma dÇm, c¬m v¾t” chiÕn ®Êu cùc kú ngoan cêng vµ anh dòng, vît qua bao gian khæ vµ hy sinh, ngµy 7-5-1954, l¸ cê “QuyÕt chiÕn quyÕt th¾ng” cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· phÊt phíi tung bay trªn nãc hÇm Së chØ huy cña ®Þch. Tíng §ê Caxt¬ri (De Castries) cïng toµn bé Ban Tham mu bÞ b¾t sèng. H¬n mét v¹n qu©n Ph¸p t¹i §iÖn Biªn Phñ ra hµng.

“§iÖn Biªn Phñ nh lµ mét çi mèc chãi läi b»ng vµng cña lÞch sö. Nã ghi râ n¬i chñ nghÜa thùc d©n l¨n xuèng ®Êt vµ tan r·, ®ång thêi phong trµo gi¶i phãng d©n téc kh¾p thÕ giíi ®ang lªn cao ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn”1.

Th¾ng lîi qu©n sù cña ta trong chiÕn cuéc ®«ng xu©n 1953-1954, nhÊt lµ chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ ®· gi¸ng ®ßn quyÕt ®Þnh ®Ëp tan ý chÝ x©m lîc cña thùc d©n Ph¸p.

Ngµy 8-5-1954, Héi nghÞ Gi¬nev¬ vÒ §«ng D-¬ng khai m¹c. Ph¸i ®oµn ta do Phã Thñ tíng kiªm Bé trëng Ngo¹i giao Ph¹m V¨n §ång lµm Trëng ®oµn, bíc vµo bµn héi nghÞ trong t thÕ cña ngêi chiÕn th¾ng. Trëng ®oµn ta tuyªn bè lËp trêng 8 ®iÓm lµm c¬ së cho viÖc th¶o luËn vÊn ®Ò lËp l¹i hoµ b×nh ë ViÖt Nam vµ §«ng D¬ng. §ã lµ mét


197

gi¶i ph¸p hoµn chØnh: §×nh chØ chiÕn sù ®i ®«i víi gi¶i ph¸p vÒ chÝnh trÞ cho ViÖt Nam, Lµo vµ Campuchia trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ cña mçi níc ë §«ng D¬ng.

Cuéc ®Êu tranh gi÷a ta vµ ®Þch trªn mÆt trËn ngo¹i giao còng gay go vµ quyÕt liÖt. ë Ph¸p, ngµy 12-6-1954, ChÝnh phñ Lanien bÞ ®æ. Thay vµo lµ M¨ng®ex Phr¨ngx¬ (MandÌs - France), ®¹i diÖn ph¸i chñ hoµ, lµm Thñ tíng kiªm Bé trëng Ngo¹i giao dÉn ®Çu ®oµn ®¹i biÓu Ph¸p sang Gi¬nev¬. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tuyªn bè hoan nghªnh nguyÖn väng muèn mau chãng thùc hiÖn ngõng b¾n ë §«ng D¬ng cña «ng M. Phr¨ngx¬.

Tõ ngµy 3 ®Õn ngµy 5-7-1954, t¹i LiÔu Ch©u, tØnh Qu¶ng T©y, Trung Quèc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· héi kiÕn víi Thñ tíng Trung Quèc Chu ¢n Lai vÒ t×nh h×nh vµ ph¬ng ¸n ®Êu tranh t¹i Héi nghÞ Gi¬nev¬.

Tõ ngµy 13 ®Õn ngµy 18-7-1954, Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø 6 (kho¸ II) häp. Héi nghÞ ®· nghe vµ th¶o luËn hai b¸o ço VÒ t×nh h×nh vµ nhiÖm vô míi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §Ó hoµn thµnh nhiÖm vô vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c tríc m¾t cña ®ång chÝ Trêng Chinh. Héi nghÞ kh¼ng ®Þnh: §Õ quèc Mü ®ang trë thµnh kÎ thï chÝnh vµ trùc tiÕp cña çch m¹ng §«ng D¬ng, ®ång thêi chØ ra nh÷ng nhiÖm vô tríc m¾t cña toµn §¶ng,

198

toµn qu©n vµ toµn d©n lóc nµy lµ t¨ng cêng lùc l-îng qu©n sù, x©y dùng Qu©n ®éi nh©n d©n hïng m¹nh, phï hîp víi yªu cÇu cña t×nh h×nh míi; tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ruéng ®Êt; phôc håi vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn x©y dùng ®Êt níc. Héi nghÞ ®· ®Ò ra 10 c«ng t¸c tríc m¾t.

Trong ®iÒu kiÖn çc níc nh©n nhîng víi nhau, ngµy 21-7-1954, HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ vÒ §«ng D-¬ng ®· ®îc ký kÕt, theo ®ã: çc níc thõa nhËn vµ t«n träng çc quyÒn d©n téc c¬ b¶n cña nh©n d©n ViÖt Nam, Lµo vµ Campuchia, ngõng b¾n ®ång thêi trªn toµn chiÕn trêng §«ng D¬ng, Ph¸p rót qu©n vÒ níc; vÜ tuyÕn 17 chØ lµ ranh giíi qu©n sù t¹m thêi gi÷a hai miÒn Nam - B¾c ViÖt Nam, sau hai n¨m sÏ tæng tuyÓn cö ®Ó thèng nhÊt ®Êt níc.

ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ vµ HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ n¨m 1954 chÊm døt cuéc chiÕn tranh x©m lîc cña Ph¸p ë §«ng D¬ng lµ mét th¾ng lîi vÎ vang cña çc lùc lîng çch m¹ng ë §«ng D¬ng, ®ång thêi lµ mét ®ãng gãp quan träng më ®Çu sù tan r· hoµn toµn cña hÖ thèng thuéc ®Þa cña ®Õ quèc Ph¸p vµ b¸o hiÖu qu¸ tr×nh sôp ®æ kh«ng thÓ ®¶o ngîc ®îc cña chñ nghÜa thùc d©n cò trªn ph¹m vi thÕ giíi.

Th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn l©u dµi chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc vµ bän can thiÖp Mü chøng tá sù chØ ®¹o chiÕn lîc ®óng ®¾n cña Ban ChÊp

199

hµnh Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, cè g¾ng phi thêng cña toµn §¶ng, toµn d©n vµ toµn qu©n ta, nh÷ng tiÕn bé vît bËc cña qu©n ®éi ta vÒ nghÖ thuËt qu©n sù, vÒ tæ chøc chØ huy, vÒ chiÕn ®Êu vµ b¶o ®¶m chiÕn ®Êu.

Th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn:“Chøng minh thiªn tµi l·nh ®¹o cña Hå Chñ tÞch vµ trÝ th«ng minh, tr×nh ®é giµ dÆn cña d©n ViÖt Nam, khÐo tiÕn, khÐo tho¸i, lóc mÒm, lóc cøng, lÊy søc nhá ®¸nh søc to, lÊy søc yÕu ®Þch søc m¹nh,… quyÕt t©m vµ tin tëng tiÕn ®Õn th¾ng lîi cuèi cïng”1.

Lµ linh hån cña cuéc kh¸ng chiÕn, lµ biÓu tîng s¸ng ngêi nhÊt cña tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng cña d©n téc ta, Ngêi ®· quy tô ®îc søc m¹nh cña d©n téc vµ søc m¹nh cña thêi ®¹i ®Ó chÜa th¼ng vµo kÎ thï, khiÕn cho chóng lu«n lu«n bÞ ®éng bÊt ngê vµ thÊt b¹i. Cßn søc chiÕn ®Êu cña nh©n d©n ta th× nh ®îc nh©n lªn gÊp béi, cµng ®¸nh cµng m¹nh, cµng ®¸nh cµng th¾ng.

§¸nh gi¸ vÒ ý nghÜa lÞch sö cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi:

“LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, mét níc thuéc

1. Ph¹m V¨n §ång: Hå Chñ tÞch, h×nh ¶nh cña d©n téc, tinh hoa cña thêi ®¹i, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1974, tr. 16.

200

®Þa nhá yÕu ®· ®¸nh th¾ng mét níc thùc d©n hïng m¹nh. §ã lµ th¾ng lîi vÎ vang cña nh©n d©n ViÖt Nam, ®ång thêi còng lµ mét th¾ng lîi cña çc lùc lîng hoµ b×nh, d©n chñ vµ chñ nghÜa x· héi trªn thÕ giíi”1.

Th¾ng lîi cña ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc ®· lµm s¸ng tá mét ch©n lý cña thêi ®¹i ngµy nay lµ mét d©n téc dï nhá nhng ®oµn kÕt chÆt chÏ, kiªn quyÕt chiÕn ®Êu theo ®êng lèi çch m¹ng ®óng ®¾n th× cã kh¶ n¨ng ®¸nh th¾ng mäi kÎ thï x©m lîc, dï chóng cã qu©n ®éi nhµ nghÒ, thiÖn chiÕn ®îc trang bÞ hiÖn ®¹i.

LÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam ghi thªm mét trang v« cïng vÎ vang, “ViÖt Nam - §iÖn Biªn Phñ - Hå ChÝ Minh” trë thµnh khÈu hiÖu chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng cña çc d©n téc bÞ ¸p bøc, ®îc nh©n d©n thÕ giíi nh¾c ®Õn víi niÒm tù hµo vµ c¶m phôc.


201

Ch¬ng VII

L·nh ®¹o sù nghiÖp x©y dùng miÒn B¾c,

®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc

(1954 -1969)

I- L·nh ®¹o c«ng cuéc kh«i phôc vµ c¶i t¹o miÒn B¾c, ®Êu tranh ®ßi thi hµnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ vµ chuyÓn híng cuéc ®Êu tranh yªu níc cña ®ång bµo miÒn Nam

(1954 -1960)

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p th¾ng lîi ®· më ra mét giai ®o¹n míi trong lÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam. Hoµ b×nh ®îc lËp l¹i ë §«ng D-¬ng, miÒn B¾c ViÖt Nam ®îc hoµn toµn gi¶i phãng. MiÒn Nam, ®Õ quèc Mü hÊt c¼ng thùc d©n Ph¸p, biÕn nöa níc ta thµnh thuéc ®Þa kiÓu míi vµ c¨n cø qu©n sù cña Mü, chuÈn bÞ g©y l¹i chiÕn tranh tiÕn c«ng níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ vµ çc níc x· héi chñ nghÜa. §Õ quèc Mü vµ bÌ lò tay sai cña chóng lµ kÎ thï chÝnh nguy hiÓm

202

nhÊt vµ hung ¸c nhÊt cña toµn d©n ta.Tríc t×nh h×nh míi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ

Trung ¬ng §¶ng nªu lªn hai nhiÖm vô chiÕn lîc ph¶i ®ång thêi tiÕn hµnh: x©y dùng miÒn B¾c, ®a miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thùc hiÖn thèng nhÊt níc nhµ, tiÕp tôc hoµn thµnh çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n trong c¶ níc. C¶ hai nhiÖm vô Êy ®Òu nh»m môc tiªu chung lµ cñng cè hoµ b×nh, thùc hiÖn thèng nhÊt níc nhµ trªn c¬ së ®éc lËp vµ d©n chñ, thiÕt thùc t¨ng cêng hÖ thèng x· héi chñ nghÜa vµ b¶o vÖ hoµ b×nh ë §«ng Nam ch©u ¸ vµ thÕ giíi.

Trong niÒm vui miÒn B¾c ®îc hoµn toµn gi¶i phãng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng chuÈn bÞ trë vÒ Thñ ®«. Ngµy 19-9-1954, Ngêi vÒ th¨m §Òn Hïng, gÆp gì vµ nãi chuyÖn víi çn bé, chiÕn sÜ §¹i ®oµn qu©n Tiªn phong chuÈn bÞ vÒ tiÕp qu¶n Thñ ®«. Ngêi c¨n dÆn:

"Çc Vua Hïng ®· cã c«ng dùng níc, B¸c ch¸u ta ph¶i cïng nhau gi÷ lÊy níc".

Ngµy 14-10-1954, Ngêi vÒ tíi Hµ Néi. MÆc dï bËn nhiÒu c«ng viÖc ®èi néi, ®èi ngo¹i, Ngêi vÉn dµnh thêi gian tiÕp ®ãn vµ ®i th¨m çc tÇng líp nh©n d©n, çc ®¬n vÞ bé ®éi, ®Æc biÖt lµ ®ång bµo vµ chiÕn sÜ miÒn Nam võa míi tËp kÕt ra B¾c. Ngµy 31-12-1954, Ngêi dÉn ®Çu ®oµn ®¹i biÓu §¶ng vµ ChÝnh phñ ®Õn ®Æt vßng hoa

203

t¹i §µi liÖt sÜ Hµ Néi. KÝnh cÈn nghiªng m×nh tríc anh linh cña çc liÖt sÜ, Ngêi nãi:

“Çc liÖt sÜ ®· hy sinh, nhng c«ng tr¹ng to lín cña çc liÖt sÜ ®· ghi s©u vµo lßng d¹ cña toµn d©n vµ non s«ng ®Êt níc… M¸u nãng cña çc liÖt sÜ ®· nhuém l¸ Quèc kú vÎ vang cµng thªm th¾m ®á. TiÕng th¬m cña çc liÖt sÜ sÏ mu«n ®êi lu truyÒn víi sö xanh”1.

S¸ng ngµy 1-1-1955, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh dù lÔ cña 25 v¹n ®ång bµo Hµ Néi t¹i Qu¶ng trêng Ba §×nh, chµo mõng Trung ¬ng §¶ng, ChÝnh phñ vµ B¸c Hå trë vÒ Thñ ®«. Trong diÔn v¨n ®äc t¹i cuéc mÝttinh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: Nam B¾c lµ mét nhµ, lµ anh em ruét thÞt, quyÕt kh«ng thÓ chia c¾t ®îc. Ngêi nªu nh÷ng nhiÖm vô tríc m¾t cña nh©n d©n ta lµ kiªn quyÕt thi hµnh hiÖp ®Þnh ®×nh chiÕn, kh«i phôc kinh tÕ, cñng cè quèc phßng, tiÕp tôc c¶i çch ruéng ®Êt, thùc hiÖn ngêi cµy cã ruéng…“nh»m cñng cè hoµ b×nh, thùc hiÖn thèng nhÊt, hoµn thµnh ®éc lËp vµ d©n chñ trong c¶ níc”2. VÒ ®èi ngo¹i, Ngêi nªu lªn chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta lµ t¸n thµnh 5 nguyªn t¾c chung sèng hoµ b×nh, lÊy ®ã lµm c¬ së ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ víi

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 427, 429.

204

çc níc l¸ng giÒng Lµo, Miªn vµ çc níc §«ng Nam ¸ kh¸c. Víi níc Ph¸p, cè g¾ng lËp l¹i mèi quan hÖ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, hai bªn ®Òu cã lîi, ®oµn kÕt víi nh©n d©n Ph¸p vµ nh©n d©n yªu chuéng hoµ b×nh trªn thÕ giíi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng tËp trung l·nh ®¹o cñng cè miÒn B¾c vÒ mäi mÆt, v× “MiÒn B¾c lµ nÒn t¶ng, lµ gèc rÔ lùc lîng ®Êu tranh cña toµn d©n ta”1.

Trong viÖc kh«i phôc kinh tÕ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh tríc hÕt ph¶i kh«i phôc vµ n©ng cao s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Ó:

"Lµm cho ®ång bµo n«ng d©n Êm no, ®Ó cung cÊp cho qu©n ®éi, ®Ó ®¶m b¶o tiÕp tÕ cho çc thµnh thÞ, ®Ó ®Èy m¹nh viÖc kh«i phôc kinh tÕ níc nhµ"2.

Do hËu qu¶ nÆng nÒ cña chiÕn tranh vµ thiªn tai, tõ cuèi n¨m 1954 ®Õn gi÷a n¨m 1955, n¹n ®ãi liªn tiÕp x¶y ra ë nhiÒu n¬i trªn miÒn B¾c. T¹i Héi nghÞ s¶n xuÊt cøu ®ãi (13-6-1955), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi "D©n dÜ thùc vi thiªn", nghÜa lµ d©n lÊy ¨n lµm trêi, nÕu kh«ng cã ¨n lµ kh«ng cã trêi.

"ChÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ lµ ph¶i hÕt søc ch¨m nom ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. NÕu d©n ®ãi, §¶ng vµ ChÝnh

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 71.2, 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 7, tr. 461, 572.

205

phñ cã lçi; nÕu d©n rÐt lµ §¶ng vµ ChÝnh phñ cã lçi; nÕu d©n dèt lµ §¶ng vµ ChÝnh phñ cã lçi; nÕu d©n èm lµ §¶ng vµ ChÝnh phñ cã lçi"3.

Ngêi ®· ph¸t ®éng phong trµo thi ®ua s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm mïa xu©n, kªu gäi cÊy lóa xu©n, trång çc lo¹i hoa mµu ng¾n ngµy ®Ó cøu ®ãi.

§Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, th× ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn “ngêi cµy cã ruéng”, v× vËy §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh c¶i çch ruéng ®Êt ®ît 5, ®ît cuèi cïng cña cuéc ®Êu tranh xo¸ bá giai cÊp phong kiÕn ë miÒn B¾c. Sau gÇn nöa n¨m tiÕn hµnh khÈn tr¬ng vµ gian khæ, c¶i çch ruéng ®Êt ®ît 5 ®· c¨n b¶n hoµn thµnh ë ®ång b»ng, trung du vµ 280 x· miÒn nói.

Th¾ng lîi ®ã ®· "më ®êng cho ®ång bµo n«ng th«n ta x©y dùng cuéc ®êi Êm no, gãp phÇn xøng ®¸ng vµo c«ng cuéc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, cñng cè miÒn B¾c thµnh c¬ së v÷ng m¹nh ®Ó ®Êu tranh thùc hiÖn thèng nhÊt níc nhµ"1.

Tuy nhiªn, cuéc vËn ®éng c¶i çch ruéng ®Êt ®· ph¹m mét sè sai lÇm “§ã lµ nh÷ng sai lÇm nghiªm träng, phæ biÕn, kÐo dµi vÒ nhiÒu mÆt,


206

nh÷ng sai lÇm vÒ nh÷ng nguyªn t¾c, tr¸i víi chÝnh s¸ch cña §¶ng, tr¸i víi nguyªn t¾c vµ ®iÒu lÖ cña mét ®¶ng theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin, tr¸i víi chÕ ®é ph¸p luËt cña Nhµ níc d©n chñ nh©n d©n”1.

Nh÷ng sai lÇm ®ã ®· lµm ¶nh hëng, g©y tæn thÊt rÊt lín cho tæ chøc ®¶ng c¬ së vµ chÝnh quyÒn, çc tæ chøc quÇn chóng çc vïng n«ng th«n. V× vËy, viÖc kÞp thêi söa sai, chØnh ®èn tæ chøc, th¼ng th¾n tù phª b×nh, nhËn khuyÕt ®iÓm tríc nh©n d©n cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ çc ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ níc, nh÷ng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong c¶i çch ruéng ®Êt ®· lµm cho t×nh h×nh ë n«ng th«n dÇn dÇn ®i vµo æn ®Þnh. Cïng víi viÖc ®em l¹i ruéng ®Êt cho n«ng d©n lµ viÖc vËn ®éng vµ ®a n«ng d©n vµo çc tæ ®æi c«ng, bíc ®Çu cña lèi lµm ¨n tËp thÓ.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kªu gäi nh©n d©n ta h·y cïng nhau thi ®ua s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm ®Ó x©y dùng ®Êt níc. Th¸ng 4-1956, t¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c n«ng l©m ng nghiÖp, Ngêi nãi:

"Muèn s¶n xuÊt tèt, ph¶i x©y dùng tæ ®æi c«ng cho tèt. CÇn t¨ng cêng sè lîng vµ nhÊt lµ cñng cè chÊt lîng tæ ®æi c«ng. Tæ

1. Hå ChÝ Minh tiÓu sö, Nxb. Lý luËn chÝnh trÞ, 2006, tr. 481.

207

®æi c«ng lµ mét h×nh thøc ®Ó tiÕn dÇn lªn x· héi chñ nghÜa. Çc tæ Êy sÏ gióp çn bé trong c«ng t¸c híng dÉn s¶n xuÊt vµ c¶i tiÕn kü thuËt"1.

Song song víi viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Theo Ngêi:

§êi sèng cña nh©n d©n chØ cã thÓ ®îc c¶i thiÖn khi chóng ta dïng m¸y mãc trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, ®Ó ®a n¨ng suÊt lao ®éng lªn cao. §Ó lµm ®îc nh vËy th× c«ng nh©n ph¶i lµ ngêi chñ vµ ph¶i hiÓu r»ng "Çi g× lîi cho nhµ m¸y lµ Ých lîi cho m×nh, çi g× h¹i cho nhµ m¸y lµ h¹i cho nhµ m×nh"2, cÇn ph¶i t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng chÊt lîng, h¹ gi¸ thµnh. Tãm l¹i lµ "ph¶i lµm mau, lµm tèt, lµm rÎ, lµm nhiÒu" vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm, tiÕt kiÖm th× giê, nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc. Trong chÕ ®é x· héi chñ nghÜa cÇn ph¶i thùc hiÖn nguyªn t¾c ph©n phèi theo søc lao ®éng, theo møc s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n xuÊt "lµm tèt, lµm nhiÒu: hëng nhiÒu, lµm xÊu, lµm Ýt: hëng Ýt"2.

Ngêi ®· ®i th¨m vµ t×m hiÓu t×nh h×nh s¶n xuÊt còng nh ®êi sèng cña çn bé, c«ng nh©n çc

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 153.2, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 337 - 338.

208

c¬ së s¶n xuÊt, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, khu má cña çc tØnh H¶i Phßng, Hång Qu¶ng, Nam §Þnh, Lµo Cai, Phó Thä, NghÖ An, Hµ Néi… Ngêi ®Õn th¨m triÓn l·m n«ng nghiÖp toµn quèc; th¨m Héi nghÞ tæng kÕt c¶i çch ruéng ®Êt ®ît 5. Ngµy 28-4-1955, trong th göi ®ång bµo Hång Qu¶ng, Ngêi viÕt vÒ nh÷ng nhiÖm vô mµ nh©n d©n Hång Qu¶ng cÇn ph¶i lµm sau chiÕn tranh ®Ó kh«i phôc l¹i cuéc sèng b×nh thêng. Ngµy 7-2-1956, Ngêi göi th khen huyÖn Mü §øc, Hµ §«ng vÒ thµnh tÝch chèng h¹n. Nh÷ng lêi c¨n dÆn cña Ngêi ®· ®éng viªn nh©n d©n ta trong lao ®éng s¶n xuÊt, häc tËp vµ c«ng t¸c, gãp phÇn æn ®Þnh, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn.

§i ®«i víi viÖc l·nh ®¹o kh«i phôc kinh tÕ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh rÊt chó träng tíi viÖc chØ ®¹o ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ níc nhµ. Ngêi ®· ®i th¨m mét sè trêng phæ th«ng, çc líp bæ tóc v¨n ho¸, b×nh d©n häc vô. T¹i §¹i héi gi¸o dôc phæ th«ng toµn quèc (23-3-1956), Ngêi chØ râ mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a kinh tÕ víi gi¸o dôc:

"Gi¸o dôc ph¶i cung cÊp çn bé cho kinh tÕ. Kinh tÕ tiÕn bé th× gi¸o dôc míi tiÕn bé ®-îc… Gi¸o dôc kh«ng ph¸t triÓn th× kh«ng ®ñ çn bé gióp cho kinh tÕ ph¸t triÓn"1 vµ c¨n dÆn "Çc thÇy gi¸o, c« gi¸o ph¶i t×m çch d¹y. D¹y çi g×, d¹y thÕ nµo ®Ó häc

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 137-138.

209

trß hiÓu chãng, nhí l©u, tiÕn bé nhanh. D¹y vµ häc cÇn ph¶i theo nhu cÇu cña d©n téc, cña Nhµ níc. ThÇy d¹y tèt, trß häc tèt, cung cÊp ®ñ çn bé cho n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, cho çc ngµnh kinh tÕ vµ v¨n ho¸. §ã lµ nhiÖm vô vÎ vang cña çc thÇy gi¸o, c« gi¸o"2.

Ngµy 30-3-1956, Ngêi ®Õn th¨m líp b×nh d©n häc vô cña bµ con lao ®éng khu L¬ng Yªn, Hµ Néi.

Th¸ng 2-1957, nãi chuyÖn víi §¹i héi V¨n nghÖ toµn quèc lÇn thø II, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®ãng gãp to lín cña çc v¨n nghÖ sÜ ®èi víi çch m¹ng, kh¸ng chiÕn vµ trong x©y dùng hoµ b×nh, nh ®êi sèng v¨n ho¸ cña nh©n d©n ®· n©ng cao mét bíc, tµn tÝch v¨n ho¸ xÊu cña chÕ ®é cò ®· bÞ tÈy trõ dÇn. Mét nÒn v¨n ho¸ míi ®ang ®îc x©y dùng, nhng Ngêi còng chØ ra nh÷ng thiÕu sãt cña c«ng t¸c v¨n ho¸:

"Cã bÒ réng, cha cã bÒ s©u; nÆng vÒ mÆt gi¶i trÝ mµ cßn nhÑ vÒ mÆt n©ng cao tri thøc cña quÇn chóng... ViÖc ph¸t huy vèn cò quý b¸u cña d©n téc (nhng tr¸nh "phôc cæ" mét çch m¸y mãc) vµ häc tËp v¨n ho¸ tiªn tiÕn cña çc níc (tríc hÕt lµ çc níc b¹n) còng cha lµm ®îc nhiÒu"1. Çc v¨n nghÖ sÜ muèn hoµn thµnh tèt nhiÖm


210

vô th× ph¶i häc tËp, ph¶i "trau dåi t tëng, trau dåi nghÖ thuËt, ®i s©u vµo quÇn chóng. Ph¶i ®i s¸t sù thùc. Vµ trong lóc tiÕn tíi th× chóng ta ph¶i trau dåi ®¹o ®øc çch m¹ng, tríc hÕt lµ ®øc khiªm tèn"2.

Ngêi nh¾c nhë viÖc ch¨m sãc søc khoÎ cho nh©n d©n. Th¸ng 2-1955, trong Th göi Héi nghÞ çn bé y tÕ, Ngêi c¨n dÆn:

"Ngêi bÖnh phã th¸c tÝnh mÖnh cña hä n¬i çc c«, çc chó. ChÝnh phñ phã th¸c cho çc c«, çc chó viÖc ch÷a bÖnh tËt vµ gi÷ søc khoÎ cho ®ång bµo... V× vËy, çn bé cÇn ph¶i th¬ng yªu, s¨n sãc ngêi bÖnh nh anh em ruét thÞt cña m×nh... L¬ng y ph¶i nh tõ mÉu"3.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n lu«n quan t©m tíi viÖc cñng cè, x©y dùng vµ ph¸t triÓn qu©n ®éi vµ c«ng an nh©n d©n, nh÷ng lùc lîng cã vai trß quan träng trong c«ng t¸c b¶o vÖ nÒn ®éc lËp cña d©n téc, gi÷ g×n hoµ b×nh, chèng thï trong giÆc ngoµi, chèng bän ph¸ ho¹i vµ lµm hËu thuÉn cho cuéc ®Êu tranh thèng nhÊt ®Êt níc. T¹i Héi nghÞ C«ng an toµn quèc lÇn thø 10 (1-1956), Ngêi nªu râ:

"C«ng an th× ph¶i ®¸nh ®Þch thêng xuyªn, lóc chiÕn tranh cã viÖc, lóc hoµ


211

b×nh l¹i cµng nhiÒu viÖc. Cßn chñ nghÜa ®Õ quèc, cßn giai cÊp bãc lét lµ cßn bän ph¸ ho¹i"1.

Muèn lµm trßn nhiÖm vô, c«ng an ph¶i n¾m v÷ng ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ cña ChÝnh phñ, hÕt lßng, hÕt søc phôc vô nh©n d©n vµ ph¶i biÕt dùa vµo d©n. Nh©n dÞp kû niÖm 2 n¨m chiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ, Ngêi tíi dù vµ ph¸t biÓu t¹i LÔ tuyªn d¬ng Anh hïng qu©n ®éi lÇn thø ba t¹i C©u l¹c bé Qu©n ®éi, Hµ Néi. Ngêi nãi:

"Toµn qu©n ta ph¶i ra søc häc tËp chÝnh trÞ, qu©n sù vµ v¨n ho¸; ph¶i thi ®ua lµm trän nhiÖm vô b¶o vÖ biªn giíi, b¶o vÖ bê biÓn, b¶o vÖ thµnh thÞ vµ gi÷ g×n trËt tù an ninh cho nh©n d©n"2.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng l·nh ®¹o nh©n d©n ta tiÕn hµnh c«ng cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ë miÒn B¾c. Ngµy 3-12-1957, Ngêi chñ to¹ phiªn häp cuèi n¨m cña Héi ®ång ChÝnh phñ bµn viÖc tæng kÕt kÕ ho¹ch 1957 vµ kÕ ho¹ch 3 n¨m (1958 -1960), nh»m ®a miÒn B¾c vµo thêi kú míi, thêi kú c¶i t¹o vµ bíc ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸. Tõ ngµy 13 ®Õn ngµy 19-11-1958, Ngêi dù Héi nghÞ Trung ¬ng 14 bµn

1,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 118, 163.

212

vÒ t×nh h×nh, nhiÖm vô vµ kÕ ho¹ch nhµ níc 3 n¨m (1958-1960) vµ tæng kÕt c¶i çch ruéng ®Êt; Héi nghÞ Trung ¬ng 16 (tõ ngµy 25 ®Õn ngµy 30-4-1959) bµn vÒ vÊn ®Ò hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp ë miÒn B¾c, vÒ c¶i çch d©n chñ ë miÒn nói vµ c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi c«ng th¬ng nghiÖp t b¶n t doanh. Qua nh÷ng lêi ph¸t biÓu t¹i çc héi nghÞ, çc bµi viÕt, bµi nãi cña m×nh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng ®· lµm râ h¬n nh÷ng néi dung cô thÓ vÒ ®êng lèi, nhiÖm vô chiÕn lîc vµ mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a hai nhiÖm vô chiÕn lîc ®ång thêi tiÕn hµnh ë hai miÒn trong cuéc ®Êu tranh ®ßi thùc hiÖn ®óng nh÷ng ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬. Ngêi nhÊn m¹nh: "X©y dùng chñ nghÜa x· héi thµnh c«ng th× ®Êu tranh thèng nhÊt níc nhµ nhÊt ®Þnh th¾ng lîi”1.

KÕ ho¹ch 3 n¨m c¶i t¹o vµ bíc ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ - v¨n ho¸ 1958 -1960 cña ChÝnh phñ theo tinh thÇn NghÞ quyÕt Trung ¬ng 14 ®· ®îc Quèc héi kho¸ I th«ng qua. §êng lèi chung tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tr×nh bµy t¹i kú häp thø 11, Quèc héi kho¸ I (ngµy 18-12-1959) ®· kh¼ng ®Þnh:

"Níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ tiÕn dÇn tõ chÕ ®é d©n chñ nh©n d©n lªn chñ nghÜa x· héi b»ng çch ph¸t triÓn vµ c¶i


213

t¹o nÒn kinh tÕ quèc d©n theo chñ nghÜa x· héi, biÕn nÒn kinh tÕ l¹c hËu thµnh mét nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa víi c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, khoa häc vµ kü thuËt tiªn tiÕn"1 .

Môc ®Ých cña chñ nghÜa x· héi lµ lµm cho mäi ngêi d©n sung síng Êm no, v× vËy: “Muèn ®¹t môc ®Ých ®ã, th× tríc hÕt ph¶i t¨ng gia s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm”2. ViÖc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa trong n«ng nghiÖp, phong trµo hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp ®îc tiÕn hµnh tõng bíc v÷ng ch¾c, ®i tõ thÊp ®Õn cao. Trong mét thêi gian kh«ng dµi (®Õn cuèi n¨m 1960), c«ng cuéc hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp ë miÒn B¾c vÒ c¨n b¶n ®· hoµn thµnh. Song song víi phong trµo hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp, viÖc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa víi nh÷ng ngêi lµm nghÒ thñ c«ng, bu«n b¸n nhá, víi çc nhµ t s¶n c«ng th¬ng vµ t s¶n d©n téc ®· ®îc triÓn khai vµ thu ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, gãp phÇn hoµn thµnh kÕ ho¹ch nhµ níc 3 n¨m (1958-1960).

§Ó n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho nh©n d©n th× cÇn ph¶i ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc vµ y tÕ. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi:

"Muèn tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi th× ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸" vµ "Muèn

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 9, tr. 588.2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.10, tr. 31.

214

x©y dùng chñ nghÜa x· héi th× ph¶i t¨ng gia s¶n xuÊt. Muèn t¨ng gia s¶n xuÊt tèt th× ph¶i cã kü thuËt c¶i tiÕn. Muèn sö dông tèt kü thuËt th× ph¶i cã v¨n ho¸"1.

Ph¸t triÓn v¨n ho¸ lµ ®Ó tõng bíc n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn cho nh©n d©n vµ còng lµ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh ®Õn c«ng t¸c gi¸o dôc, ®Ó gi¸o dôc ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ph¸t huy ®îc vai trß to lín trong sù nghiÖp x©y dùng miÒn B¾c x· héi chñ nghÜa, thiÕt thùc phôc vô c«ng cuéc ®Êu tranh thèng nhÊt níc nhµ. §©y kh«ng chØ lµ môc tiªu, mµ cßn lµ tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ, nhng rÊt vÎ vang cña c«ng viÖc ®µo t¹o thÕ hÖ t¬ng lai cho níc nhµ:

“V× lîi Ých mêi n¨m th× ph¶i trång c©y. V× lîi Ých tr¨m n¨m th× ph¶i trång ngêi”.

Ch¨m lo x©y dùng qu©n ®éi vµ c«ng an nh©n d©n ®Ó lµm c¬ së cho cuéc ®Êu tranh cñng cè hoµ b×nh, x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thèng nhÊt Tæ quèc, ngµy 5-4-1958, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh th¨m Trêng sÜ quan Lôc qu©n. Ngêi nªu hai nhiÖm vô tríc m¾t cña qu©n ®éi:

1- X©y dùng qu©n ®éi nh©n d©n ngµy cµng hïng m¹nh vµ s½n sµng chiÕn ®Êu;

2- ThiÕt thùc tham gia lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó gãp phÇn x©y dùng chñ nghÜa x· héi.


215

Ngêi tÆng nhµ trêng 100 huy hiÖu ®Ó lµm gi¶i thëng cho nh÷ng häc viªn ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tÝch cao trong häc tËp. Ngµy 1-9-1959, t¹i lÔ phong qu©n hµm cÊp tíng cho mét sè çn bé cao cÊp trong qu©n ®éi, Ngêi c¨n dÆn:

"Çc ®ång chÝ cÇn ph¶i trau dåi ®¹o ®øc çch m¹ng, khiªm tèn, gi¶n dÞ, gÇn gòi quÇn chóng vµ g¬ng mÉu vÒ mäi mÆt. Dï ë c¬ng vÞ nµo, chóng ta còng ®Òu ph¶i cè g¾ng ®Ó xøng ®¸ng lµ ngêi ®µy tí trung thµnh vµ tËn tôy cña nh©n d©n"1.

Nh©n dÞp kû niÖm 15 n¨m ngµy thµnh lËp Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam (22-12-1959), Ng-êi göi th chóc mõng toµn thÓ çn bé vµ chiÕn sÜ, khen ngîi nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®îc trong 15 n¨m qua:

"Trong kh¸ng chiÕn, qu©n ®éi ta ®· chiÕn ®Êu anh dòng, ®¸nh th¾ng qu©n x©m lîc. Trong hoµ b×nh, qu©n ®éi ta ®· ra søc häc tËp, c«ng t¸c, s¶n xuÊt, gióp ®ì nh©n d©n, b¶o vÖ ®Êt níc"2.

Ngêi cßn c¨n dÆn: Ph¶i n©ng cao tr×nh ®é chÝnh trÞ, kü thuËt vµ v¨n ho¸, ra søc c«ng t¸c vµ lao ®éng t¨ng gia s¶n xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm; ph¶i trau dåi ®¹o ®øc çch m¹ng, ®oµn kÕt, khiªm tèn, hÕt lßng v× §¶ng, v× d©n; ph¶i n©ng


216

cao chÝ khÝ chiÕn ®Êu, lu«n lu«n s½n sµng b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o vÖ hoµ b×nh.

T¹i lÔ kû niÖm 30 n¨m ngµy thµnh lËp §¶ng, tèi ngµy 5-1-1960, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Õn dù vµ ®äc diÔn v¨n. §©y lµ b¶n tæng kÕt qu¸ tr×nh rÌn luyÖn, phÊn ®Êu cña §¶ng ta trong 30 n¨m qua, trong viÖc l·nh ®¹o nh©n d©n ta anh dòng chiÕn ®Êu chèng giÆc ngo¹i x©m, giµnh ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, lµm c¬ së v÷ng ch¾c cho cuéc ®Êu tranh thùc hiÖn thèng nhÊt níc nhµ. Ngêi kh¼ng ®Þnh:

“Víi tÊt c¶ tinh thÇn khiªm tèn cña ngêi çch m¹ng, chóng ta vÉn cã quyÒn nãi r»ng: §¶ng ta thËt lµ vÜ ®¹i!

§¶ng ta vÜ ®¹i nh biÓn réng, nh nói cao,Ba m¬i n¨m phÊn ®Êu vµ th¾ng lîi biÕt bao

nhiªu t×nh.§¶ng ta lµ ®¹o ®øc, lµ v¨n minh,Lµ thèng nhÊt, ®éc lËp, lµ hoµ b×nh Êm no.C«ng ¬n §¶ng thËt lµ to,Ba m¬i n¨m lÞch sö §¶ng lµ c¶ mét pho lÞch sö

b»ng vµng"1.Ngµy 1-9-1960, t¹i Nhµ h¸t lín Hµ Néi, Ngêi ®äc

diÔn v¨n bÕ m¹c lÔ kû niÖm 15 n¨m ngµy thµnh lËp níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. Ngêi cho r»ng víi tinh thÇn h¨ng h¸i thi ®ua yªu níc cña

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 10, tr. 2, 5.

217

toµn d©n ta, víi sù gióp ®ì v« t cña çc níc anh em th× c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c nhÊt ®Þnh th¾ng lîi vµ sù nghiÖp hoµ b×nh thèng nhÊt ®Êt níc nhÊt ®Þnh thµnh c«ng.

Trong kh«ng khÝ vui mõng kû niÖm 15 n¨m thµnh lËp níc, ngµy 5-9-1960, §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III cña §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam khai m¹c t¹i Hµ Néi. H¬n 500 ®¹i biÓu thay mÆt cho 50 v¹n ®¶ng viªn trong c¶ níc, tiªu biÓu cho truyÒn thèng ®Êu tranh anh dòng cña §¶ng ta trong 30 n¨m qua cïng ®¹i biÓu çc §¶ng Céng s¶n anh em: Liªn X«, Trung Quèc, Anbani, Bungari, Ba Lan, §¶ng X· héi thèng nhÊt §øc, Hunggari, M«ng Cæ, Rumani, vµ TriÒu Tiªn… ®· tham dù ®¹i héi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®äc diÔn v¨n khai m¹c. Bµi diÔn v¨n tæng kÕt nh÷ng thµnh tùu to lín mµ §¶ng, tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø II (1951) ®· l·nh ®¹o nh©n d©n ta kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc trong h¬n 9 n¨m. MiÒn Nam vÉn cßn ph¶i sèng trong ¸ch thèng trÞ tµn b¹o cña ®Õ quèc Mü vµ bÌ lò tay sai. MiÒn B¾c hoµn toµn gi¶i phãng, ®· thµnh c«ng trong c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ vµ ®ang hoµn thµnh th¾ng lîi kÕ ho¹ch 3 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸ vµ ngµy cµng cñng cè thµnh c¬ së v÷ng m¹nh cho cuéc ®Êu tranh thèng nhÊt níc nhµ. §¹i héi §¶ng lÇn thø III cã mét ý nghÜa quan träng ®èi víi çch m¹ng ViÖt Nam, v× ®©y lµ “§¹i héi x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn

218

B¾c vµ ®Êu tranh hoµ b×nh thèng nhÊt níc nhµ". T¹i ®¹i héi, Ngêi ®îc bÇu l¹i lµm Chñ tÞch Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng vµ ®ång chÝ Lª DuÈn ®îc bÇu lµm BÝ th thø nhÊt Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng. §¹i héi III cña §¶ng ®¸nh dÊu mét bíc ph¸t triÓn quan träng trong lÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam. §Ó cô thÓ ho¸ con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cïng Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng liªn tiÕp më çc héi nghÞ Trung ¬ng bµn s©u tõng chuyªn ®Ò: vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp (7-1961), vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp (4-1962), vÒ kÕ ho¹ch nhµ níc (4-1963), vÒ lu th«ng ph©n phèi vµ gi¸ c¶ (12-1964).

Tõ chiÕn tranh chuyÓn sang hoµ b×nh, tõ chiÕn khu gian khæ trë vÒ thµnh phè, mét sè çn bé, ®¶ng viªn b¾t ®Çu cã t tëng ng¹i khã, ng¹i khæ, muèn nghØ ng¬i, hëng thô. §Ó kÞp thêi gi¸o dôc ®¹o ®øc çch m¹ng, n©ng cao nhËn thøc vÒ chÝnh trÞ, t tëng cho çn bé, ®¶ng viªn, víi bót danh TrÇn Lùc, th¸ng 12-1958, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt t¸c phÈm §¹o ®øc çch m¹ng. §©y lµ mét t¸c phÈm quan träng, ®Ò cËp ®Õn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ®¹o ®øc çch m¹ng, ®¹o ®øc x· héi chñ nghÜa. Theo Ngêi, lµm çch m¹ng ®Ó c¶i t¹o x· héi cò thµnh x· héi míi, lµ mét c«ng viÖc rÊt vÎ vang, nhng còng rÊt nÆng nÒ, mét cuéc ®Êu tranh l©u dµi, gian khæ vµ rÊt phøc t¹p. Ngêi çch m¹ng ph¶i cã ®¹o ®øc çch m¹ng lµm nÒn t¶ng

219

th× míi hoµn thµnh ®îc nhiÖm vô mµ çch m¹ng giao phã. Ph¶i tiªu diÖt chñ nghÜa ç nh©n, v×:

"Chñ nghÜa ç nh©n tr¸i ngîc víi ®¹o ®øc çch m¹ng, nÕu nã cßn l¹i trong m×nh, dï lµ Ýt th«i, th× nã sÏ chê dÞp ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó che lÊp ®¹o ®øc çch m¹ng, ®Ó ng¨n trë ta mét lßng mét d¹ ®Êu tranh cho sù nghiÖp çch m¹ng"1.

Chñ nghÜa ç nh©n lµ mét kÎ ®Þch hung ¸c cña chñ nghÜa x· héi, ®Î ra tr¨m thø bÖnh nguy hiÓm nh quan liªu, mÖnh lÖnh, bÌ ph¸i, chñ quan, tham «, l·ng phÝ. §iÒu chñ chèt nhÊt ®¹o ®øc çch m¹ng lµ:

"QuyÕt t©m suèt ®êi ®Êu tranh cho §¶ng, cho çch m¹ng... §Æt lîi Ých cña §¶ng vµ cña nh©n d©n lao ®éng lªn trªn, lªn tríc lîi Ých riªng cña ç nh©n m×nh… §¹o ®øc çch m¹ng lµ tuyÖt ®èi trung thµnh víi §¶ng, víi nh©n d©n"2. "§¹o ®øc çch m¹ng kh«ng ph¶i trªn trêi sa xuèng. Nã do ®Êu tranh, rÌn luyÖn bÒn bØ h»ng ngµy mµ ph¸t triÓn vµ cñng cè. Còng nh ngäc cµng mµi cµng s¸ng, vµng cµng luyÖn cµng trong"3.

1, 2, 3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 9, tr. 283, 285, 293.

220

§Ó c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ ë miÒn B¾c nhanh chãng thµnh c«ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh ®Õn viÖc ph¶i n©ng cao vai trß l·nh ®¹o vµ søc chiÕn ®Êu cña §¶ng:

"CÇn ph¶i t¨ng cêng tËp thÓ l·nh ®¹o tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng trong §¶ng vµ trong c¬ quan chÝnh quyÒn. TËp thÓ l·nh ®¹o ph¶i ®i ®«i víi ç nh©n phô tr¸ch.Ph¶i më réng d©n chñ; ph¶i më réng phª b×nh vµ tù phª b×nh, nhÊt lµ phª b×nh tõ díi lªn"1.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cßn rÊt chó träng ®Õn viÖc båi dìng vµ x©y dùng nh÷ng con ngêi x· héi chñ nghÜa. Trong nhiÒu bµi nãi, bµi viÕt cña m×nh, Ngêi ®Òu nhÊn m¹nh: "muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi ph¶i cã ngêi x· héi chñ nghÜa"2. Con ngêi míi x· héi chñ nghÜa lµ nh÷ng ngêi cã ®¹o ®øc vµ tri thøc, lµ nh÷ng ngêi võa "hång" võa "chuyªn". Ngêi còng ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao tr×nh ®é lý luËn cña §¶ng cho çn bé, ®¶ng viªn, v× ®©y lµ mét nhiÖm vô quan träng. Cã n©ng cao tr×nh ®é lý luËn th× çn bé, ®¶ng viªn míi cã thÓ hoµn thµnh tèt c«ng t¸c cña

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 157.2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 9, tr. 375.

221

m×nh, nÕu tr×nh ®é lý luËn thÊp kÐm th× tríc nh÷ng nhiÖm vô çch m¹ng míi vµ phøc t¹p sÏ kh«ng tr¸nh khái sù lóng tóng, dÔ m¾c ph¶i sai lÇm, khuyÕt ®iÓm. Trong diÔn v¨n khai m¹c líp lý luËn kho¸ I Trêng NguyÔn ¸i Quèc, tr¶ lêi c©u hái v× sao ph¶i häc tËp vµ n©ng cao tr×nh ®é lý luËn cña §¶ng, Ngêi nãi:

"Chóng ta ph¶i n©ng cao sù tu dìng vÒ chñ nghÜa M¸c- Lªnin ®Ó dïng lËp trêng, quan ®iÓm, ph¬ng ph¸p chñ nghÜa M¸c- Lªnin mµ tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm cña §¶ng ta, ph©n tÝch mét çch ®óng ®¾n nh÷ng ®Æc ®iÓm cña níc ta. Cã nh thÕ, chóng ta míi cã thÓ dÇn dÇn hiÓu ®îc quy luËt ph¸t triÓn cña çch m¹ng ViÖt Nam, ®Þnh ra ®îc nh÷ng ®êng lèi, ph¬ng ch©m, bíc ®i cô thÓ cña çch m¹ng x· héi chñ nghÜa thÝch hîp víi t×nh h×nh níc ta"1.

§¶ng cÇn ph¶i n¾m v÷ng khoa häc vµ kü thuËt, v× vËy mçi ®¶ng viªn ®Òu ph¶i cè g¾ng "häc tËp v¨n ho¸, häc tËp khoa häc vµ kü thuËt”2.

§Ó l·nh ®¹o nh©n d©n ta thùc hiÖn th¾ng lîi kÕ ho¹ch 3 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸, nhanh chãng thay ®æi bé mÆt x· héi cña miÒn

1,3. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 494.2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.10, tr. 21.

222

B¾c, lµm hËu thuÉn cho cuéc ®Êu tranh thèng nhÊt níc nhµ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· hÕt søc ch¨m lo ®Õn c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, kh«ng ngõng t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi Nhµ níc d©n chñ nh©n d©n. Ngêi nãi:

“Trong thêi kú çch m¹ng x· héi chñ nghÜa, §¶ng cÇn ph¶i m¹nh h¬n bao giê hÕt”3, ph¶i t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng trªn mäi lÜnh vùc, tríc hÕt lµ ®èi víi Nhµ níc.

Mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÇn ph¶i lµm lµ so¹n th¶o, th«ng qua çc ®¹o luËt vµ söa ®æi HiÕn ph¸p ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh vµ nhiÖm vô míi. ChÝnh v× vËy, Quèc héi kho¸ I, kú häp thø 6, ngµy 25-1-1957, ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp Ban söa ®æi HiÕn ph¸p do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµm Trëng ban. Qua mét thêi gian chuÈn bÞ, lÊy ý kiÕn cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n vµ sau 27 phiªn häp, ngµy 18-12-1959, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®äc B¸o ço Dù th¶o HiÕn ph¸p söa ®æi t¹i kú häp thø 11, Quèc héi kho¸ I. §©y lµ b¶n b¸o ço quan träng, cã gi¸ trÞ lín vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. Dù th¶o HiÕn ph¸p söa ®æi ®· ghi râ nh÷ng th¾ng lîi to lín cña nh©n d©n ta trong nh÷ng n¨m qua vµ nªu lªn nhiÖm vô çch m¹ng míi trong giai ®o¹n lÞch sö míi. Sau khi xem xÐt vµ th¶o luËn, Quèc héi ®· th«ng qua HiÕn ph¸p míi, bëi:

"HiÕn ph¸p n¨m 1946, HiÕn ph¸p d©n chñ ®Çu tiªn cña níc ta, thÝch hîp víi t×nh

223

h×nh vµ nhiÖm vô çch m¹ng trong thêi kú ®ã. Nã ®· hoµn thµnh sø mÖnh cña nã. Nhng so víi t×nh h×nh míi vµ nhiÖm vô çch m¹ng míi hiÖn nay th× nã kh«ng thÝch hîp n÷a. V× vËy mµ chóng ta ph¶i söa ®æi HiÕn ph¸p Êy"1.

Nãi vÒ ý nghÜa quan träng cña HiÕn ph¸p n¨m 1959, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kÕt luËn:

"B¶n HiÕn ph¸p nµy sÏ ph¸t huy h¬n n÷a lßng yªu níc vµ chñ nghÜa x· héi cña nh©n d©n ta, sÏ ®éng viªn nh©n d©n ta ®oµn kÕt chÆt chÏ h¬n n÷a, cè g¾ng thi ®ua h¬n n÷a ®Ó x©y dùng mét níc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh"2.

Ngµy 1-1-1960, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký S¾c lÖnh sè 1, c«ng bè HiÕn ph¸p míi - HiÕn ph¸p x· héi chñ nghÜa ®Çu tiªn ë níc ta. Ngµy 21-7-1960, Ngêi ký lÖnh c«ng bè çc luËt: Tæ chøc Quèc héi níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ; Tæ chøc Héi ®ång ChÝnh phñ níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ; Tæ chøc Toµ ¸n Nh©n d©n tèi cao vµ ViÖn KiÓm s¸t Nh©n d©n tèi cao.

Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tõ n¨m 1954-1960, nh©n d©n ta ë hai miÒn


224

Nam - B¾c ®· kiªn quyÕt thi hµnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, hoµn thµnh c¶i çch ruéng ®Êt, tõng bíc æn ®Þnh cuéc sèng vÒ c¶ tinh thÇn vµ vËt chÊt. §êi sèng cña nh©n d©n miÒn B¾c ®· tõng bíc æn ®Þnh, ý thøc chÝnh trÞ ®îc n©ng cao, kinh tÕ kh«i phôc, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ theo con ®êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi, ngµy cµng ph¸t triÓn.

HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ 1954 vÒ §«ng D¬ng ®îc ký kÕt, hoµ b×nh lËp l¹i ë §«ng D¬ng, nhng ®Õ quèc Mü can thiÖp vµo miÒn Nam ViÖt Nam. Cïng bÌ lò tay sai Ng« §×nh DiÖm, chóng ®· g©y ra nhiÒu cuéc th¶m s¸t ®Ém m¸u ë miÒn Nam ViÖt Nam, nh: Chî §îc, VÜnh Trinh, Ng©n S¬n, Duy Xuyªn, Cñ Chi, v.v.. Tríc d· t©m x©m lîc vµ ©m m-u chia c¾t l©u dµi ®Êt níc ta cña ®Õ quèc Mü vµ bÌ lò tay sai, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kªu gäi:

"§ång bµo miÒn Nam kh¸ng chiÕn tríc hÕt, gi¸c ngé rÊt cao. T«i ch¾c r»ng ®ång bµo sÏ ®Æt lîi Ých c¶ níc trªn lîi Ých ®Þa ph-¬ng, lîi Ých l©u dµi trªn lîi Ých tríc m¾t, mµ ra søc cïng ®ång bµo toµn quèc phÊn ®Êu ®Ó cñng cè hoµ b×nh, thùc hiÖn thèng nhÊt, hoµn thµnh ®éc lËp, d©n chñ trong toµn quèc"1.

T¨ng cêng søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt, tõ ngµy 5 ®Õn 10-9-1955, t¹i Hµ Néi ®· diÔn ra §¹i


225

héi MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt toµn quèc, thµnh lËp MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam. MÆt trËn ®· th«ng qua C¬ng lÜnh míi ®Ó tËp hîp ®«ng ®¶o çc tÇng líp giai cÊp, d©n téc, t«n gi¸o… nßng cèt lµ liªn minh c«ng - n«ng, do §¶ng ta l·nh ®¹o. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tham dù ®¹i héi vµ ®îc t«n vinh lµm Chñ tÞch danh dù cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam. Trong lêi bÕ m¹c ®¹i héi, khi nãi vÒ C¬ng lÜnh cña MÆt trËn, Ngêi nãi:

§ã lµ "mét c¬ng lÜnh ®¹i ®oµn kÕt, môc ®Ých cña nã lµ ®Êu tranh cho hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ trong c¶ n-íc"1.

Tríc ©m mu nham hiÓm cña ®Õ quèc Mü vµ chÝnh quyÒn th©n Mü ë miÒn Nam g©y ra chiÕn tranh, hßng x©m chiÕm níc ta mét lÇn n÷a, trong th göi ®ång bµo c¶ níc, ngµy 6-7-1956, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nªu lªn nhiÖm vô thiªng liªng cña chóng ta lóc nµy lµ: Kiªn quyÕt tiÕp tôc ®Êu tranh thi hµnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, thùc hiÖn thèng nhÊt níc nhµ trªn c¬ së ®éc lËp vµ d©n chñ b»ng ph¬ng ph¸p hoµ b×nh, hoµn thµnh sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc. Mét lÇn n÷a Ngêi kh¼ng ®Þnh:

"Níc ViÖt Nam ta nhÊt ®Þnh ph¶i thèng nhÊt. §ång bµo Nam vµ B¾c nhÊt ®Þnh sÏ


226

sum häp mét nhµ"1 vµ "Thèng nhÊt níc nhµ lµ con ®êng sèng cña nh©n d©n ta. §¹i ®oµn kÕt lµ mét lùc lîng tÊt th¾ng"2.

Tríc nh÷ng diÔn biÕn míi cña t×nh h×nh vµ nh»m ®a çch m¹ng miÒn Nam tiÕn lªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chñ täa Héi nghÞ Trung ¬ng 15 më réng (1-1959) bµn vÒ nhiÖm vô çch m¹ng miÒn Nam vµ vai trß cña miÒn B¾c ®èi víi sù nghiÖp gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc, ®Ò ra ®êng lèi cña çch m¹ng miÒn Nam trong giai ®o¹n míi:

"NhiÖm vô c¬ b¶n lµ gi¶i phãng miÒn Nam khái ¸ch thèng trÞ cña ®Õ quèc vµ phong kiÕn, thùc hiÖn d©n téc ®éc lËp vµ ngêi cµy cã ruéng, hoµn thµnh çch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n ë miÒn Nam, x©y dùng mét níc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, d©n chñ vµ giµu m¹nh"3.

Víi môc tiªu vµ ph¬ng híng: “LÊy søc m¹nh cña quÇn chóng, dùa vµo lùc lîng chÝnh trÞ cña quÇn chóng lµ chñ yÕu, kÕt hîp víi lùc lîng vò trang ®Ó ®¸nh ®æ quyÒn thèng trÞ cña ®Õ quèc phong kiÕn, dùng lªn chÝnh quyÒn çch m¹ng cña

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 8, tr. 197, 198.3. V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 20, tr. 81.

227

nh©n d©n”1.NghÞ quyÕt Trung ¬ng 15 ®· t¹o mét bíc

ngoÆt míi trong phong trµo çch m¹ng miÒn Nam. Më ®Çu b»ng phong trµo §ång khëi, çch m¹ng miÒn Nam ®· chuyÓn tõ thÕ b¶o tån lùc lîng sang thÕ tiÕn c«ng. Nh©n d©n miÒn Nam ®· thu ®îc nh÷ng th¾ng lîi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong cuéc ®Êu tranh chèng ®Õ quèc Mü vµ bÌ lò tay sai, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam vµo ngµy 20-12-1960.

Lu«n lu«n dµnh t×nh c¶m yªu th¬ng vµ sù quan t©m cho çch m¹ng vµ ®ång bµo miÒn Nam, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi th cho çc çn bé vµ çc ch¸u trêng häc sinh miÒn Nam, th¨m n¬i an d-ìng dµnh cho ®ång bµo miÒn Nam tËp kÕt ra B¾c, th¨m tr¹i thiÕu nhi miÒn Nam. Tin tëng ch¾c ch¾n r»ng Nam B¾c lµ mét nhµ, th¸ng 9-1954 trong th göi bé ®éi, çn bé vµ gia ®×nh çn bé miÒn Nam ra B¾c, Ngêi viÕt:

"§Õn ngµy hoµ b×nh ®· ®îc cñng cè, thèng nhÊt ®îc thùc hiÖn, ®éc lËp, d©n chñ ®· hoµn thµnh, ®ång bµo sÏ vui vÎ trë vÒ quª cò. Lóc ®ã rÊt cã thÓ t«i sÏ cïng ®ång bµo vµo th¨m miÒn Nam yªu quý

1. V¨n kiÖn §¶ng toµn tËp, S®d, t. 20, tr. 82.

228

cña chóng ta"1.

II- L·nh ®¹o c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam

(1961 -1964)

§Ó ®a miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi, lµ hËu ph¬ng lín cho cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh ®Õn vai trß vµ tÇm quan träng cña viÖc x©y dùng vµ båi dìng con ngêi míi x· héi chñ nghÜa, ®ã ph¶i lµ nh÷ng ngêi cã: T tëng vµ t¸c phong x· héi chñ nghÜa, cã ý thøc lµm chñ nhµ níc, tinh thÇn tËp thÓ x· héi chñ nghÜa, t tëng "m×nh v× mäi ngêi, mäi ngêi v× m×nh", ph¶i chÝ c«ng v« t, chèng chñ nghÜa ç nh©n, ph¶i cã ®¹o ®øc cña ngêi céng s¶n, cÇn kiÖm x©y dùng níc nhµ.

MiÒn B¾c x©y dùng chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ nghÌo nµn vµ l¹c hËu sau nh÷ng n¨m dµi cña chiÕn tranh, nªn trong bíc ®i ban ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é "ph¶i lÊy viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµm gèc, lµm chÝnh" v× n«ng nghiÖp chiÕm bé phËn lín trong nÒn kinh tÕ. Ngµy 22-7-1961, t¹i Héi nghÞ lÇn thø 5 Ban ChÊp hµnh Trung -¬ng (kho¸ III) bµn vÒ nhiÖm vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi: "Chóng ta ph¶i


229

tiÕn nhanh, tiÕn m¹nh, tiÕn v÷ng ch¾c trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp", v× n«ng nghiÖp cung cÊp l¬ng thùc vµ nguyªn liÖu ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®Ó ®¶m b¶o c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa. Ngµy 16-4-1962, Héi nghÞ lÇn thø 7 Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam, kho¸ III häp bµn vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi:

"C«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp lµ hai ch©n cña nÒn kinh tÕ. Hai ch©n ®i khoÎ vµ ®i ®Òu th× tiÕn bíc sÏ nhanh vµ nhanh chãng ®i ®Õn môc ®Ých. ThÕ lµ thùc hiÖn liªn minh c«ng n«ng ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi, x©y dùng ®êi sèng Êm no sung s-íng cho nh©n d©n"1.

N«ng nghiÖp tèt, c«ng nghiÖp tèt, th× x©y dùng tèt chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, lµm c¬ së v÷ng m¹nh cho sù nghiÖp ®Êu tranh thùc hiÖn hoµ b×nh thèng nhÊt níc nhµ.

Trong thêi gian nµy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cã dÞp trë l¹i th¨m Cao B»ng (20-2-1961) vµ th¨m quª h¬ng NghÖ An (9-12-1961). Sau nhiÒu n¨m xa çch, Ngêi xóc ®éng vµ ©n cÇn th¨m hái bµ con, c¨n dÆn ®éi ngò çn bé, ®¶ng viªn, nh÷ng ngêi l·nh ®¹o ph¶i lu«n ®oµn kÕt, nhÊt trÝ, ph¶i ®ång t©m hiÖp lùc ch¨m lo ®Õn lîi Ých cña nh©n d©n.


230

Thêng xuyªn quan t©m, ch¨m sãc ®Õn thÕ hÖ trÎ, nh÷ng chñ nh©n t¬ng lai cña níc nhµ, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi th cho thiÕu niªn nhi ®ång toµn quèc nh©n kû niÖm 20 n¨m ngµy thµnh lËp §éi ThiÕu niªn tiÒn phong (15-5-1961), c¨n dÆn çc ch¸u thùc hiÖn tèt 5 ®iÒu B¸c d¹y. Ngêi göi th cho çn bé gi¸o dôc, häc sinh, sinh viªn çc trêng vµ çc líp bæ tóc v¨n ho¸, nh©n dÞp n¨m häc míi 1960-1961. Ngêi göi th cho çc thÇy gi¸o, häc sinh vµ quyÕt ®Þnh tÆng gi¶i thëng cho çc ch¸u häc sinh giái n¨m häc 1962-1963 vµ mong n¨m häc 1963-1964 cã nhiÒu häc sinh giái h¬n n÷a.

Ngêi còng ®· göi th vµ ®i th¨m mét sè ®¬n vÞ, c¬ së, ®Þa ph¬ng cã nhiÒu thµnh tÝch trong lao ®éng s¶n xuÊt, häc tËp vµ c«ng t¸c, khen ngîi çc vËn ®éng viªn ®¹t thµnh tÝch cao trong §¹i héi thÓ dôc thÓ thao Thñ ®« Hµ Néi lÇn thø nhÊt; gÆp çc ®¹i biÓu phô n÷ vÒ dù §¹i héi phô n÷ toµn quèc lÇn thø III t¹i Hµ Néi; th¨m Nhµ m¸y c¬ khÝ Duyªn H¶i ë H¶i Phßng; th¨m çc trêng Chu V¨n An, Trêng ®¹i häc nh©n d©n ViÖt Nam, líp häc vì lßng phè Hµng Than, Hµ Néi. Ngêi ®Õn th¨m vµ nãi chuyÖn víi çn bé, c«ng nh©n Nhµ m¸y bãng ®Ìn phÝch níc R¹ng §«ng, víi Héi nghÞ ph¸t ®éng cuéc vËn ®éng "N©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, t¨ng cêng qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, c¶i tiÕn kü thuËt, chèng tham « l·ng phÝ quan liªu", th¨m triÓn l·m "S¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt hîp lý

231

ho¸ s¶n xuÊt" toµn quèc. T¹i triÓn l·m, Ngêi ®· th¨m khu vùc trng bµy nh÷ng s¸ng kiÕn vµ thµnh tÝch cña çc ngµnh gi¸o dôc, v¨n ho¸ vµ y tÕ. Ngµy 26-7-1962, ®Õn th¨m Nhµ m¸y sø H¶i D¬ng, Ngêi ghi dßng ch÷ trªn mét lä hoa sø: "Ph¶i cè g¾ng, tiÕn bé".

Ngµy 1-9-1962, t¹i Héi nghÞ çn bé miÒn nói, Ngêi nãi vÒ hai ®iÒu quan träng nhÊt trong chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ta ®èi víi miÒn nói, ®ã lµ ®oµn kÕt d©n téc vµ n©ng cao ®êi sèng cña ®ång bµo. §Ó ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®îc Êm no h¬n, m¹nh khoÎ h¬n, v¨n ho¸ cao h¬n, giao th«ng tiÖn lîi h¬n, lµm cho miÒn nói tiÕn kÞp miÒn xu«i th× nhiÖm vô cña ®ång bµo miÒn nói lµ ph¶i "ra søc t¨ng gia s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm"1. Dï ®Õn ®©u vµ díi h×nh thøc nµo, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng lu«n lu«n ®éng viªn nh©n d©n ta h·y cïng nhau ®oµn kÕt, cè g¾ng vµ nç lùc phÊn ®Êu ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi.

§èi víi sù nghiÖp ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n tin tëng vµ kh¼ng ®Þnh sù tÊt th¾ng cña çch m¹ng miÒn Nam. Nh×n râ mèi t¬ng quan lùc lîng çch m¹ng vµ ph¶n çch m¹ng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, thÊy râ thÕ tiÕn c«ng cña ba dßng th¸c çch m¹ng trong thêi ®¹i ngµy nay, §¶ng ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ


232

Minh kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m “®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh vò trang kÕt hîp víi ®Êu tranh chÝnh trÞ tiÕn tíi gi¶i phãng miÒn Nam”1.

Nh©n d©n ta ë miÒn Nam, díi ¸nh s¸ng NghÞ quyÕt Trung ¬ng 15 (1-1959), NghÞ quyÕt §¹i héi toµn quèc lÇn thø III (9-1960) cña §¶ng, ®· ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ ®ång thêi víi ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh vò trang, tiÕn c«ng ®Þch trªn c¶ hai mÆt trËn chÝnh trÞ vµ qu©n sù vµ ®· giµnh ®îc th¾ng lîi ngµy cµng to lín.

Th¸ng 3-1961, çc lùc lîng vò trang çch m¹ng ë miÒn Nam ®· ®îc hîp nhÊt l¹i, thµnh lËp Qu©n gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ngµy ®ªm tËp trung søc lùc, trÝ tuÖ chØ ®¹o sù nghiÖp ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam. Ngêi chó träng ®Æc biÖt viÖc tæ chøc chi viÖn cho çch m¹ng miÒn Nam. §Çu th¸ng 5-1961, Ngêi tiÕp ®ång chÝ B«ng V¨n DÜa tõ miÒn Nam ra ®Ó nhËn nhiÖm vô l¸i con tµu më ®êng Hå ChÝ Minh trªn biÓn, ®a vò khÝ vµo miÒn Nam. TiÕp ®ã, Ngêi tiÕp ®ång chÝ Vâ BÈm, §oµn trëng §oµn vËn t¶i qu©n sù 559 vµ c¨n dÆn: §oµn ph¶i lµm tèt, lµm nhiÒu h¬n n÷a, ph¶i gi÷ ®îc bÝ mËt, bÊt ngê, hoµn thµnh tèt nhiÖm vô tiÕp søc cho çch m¹ng miÒn Nam.

Ngêi dµnh cho ®ång bµo miÒn Nam nh÷ng t×nh c¶m th©n th¬ng nhÊt. Ngêi nãi:

1. ChØ thÞ cña Bé ChÝnh trÞ, ngµy 31-1-1961.

233

“Ngµy nµo mµ cha ®uæi ®îc ®Õ quèc Mü ra khái miÒn Nam níc ta, cha gi¶i phãng miÒn Nam khái ¸ch thèng trÞ tµn b¹o cña Mü - DiÖm, th× nh©n d©n ta vÉn cha thÓ ¨n ngon, ngñ yªn”2.

Ngêi tíi th¨m TriÓn l·m tranh tîng cña çc ho¹ sÜ ®iªu kh¾c miÒn Nam tËp kÕt ë miÒn B¾c. Ngµy 20-10-1962, lÇn ®Çu tiªn §oµn ®¹i biÓu MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam ra th¨m miÒn B¾c, xóc ®éng «m h«n Gi¸o s NguyÔn V¨n HiÕu, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Æt tay lªn ngùc m×nh vµ nãi: "H×nh ¶nh miÒn Nam yªu quÝ lu«n lu«n ë trong tr¸i tim t«i". Ngêi tin r»ng víi tinh thÇn ®oµn kÕt, bÒn bØ, anh dòng chiÕn ®Êu vµ quyÕt th¾ng cña nh©n d©n miÒn Nam, víi nh÷ng kinh nghiÖm chiÕn ®Êu trong gÇn 20 n¨m, ®îc nh©n d©n yªu chuéng hoµ b×nh, chÝnh nghÜa trªn thÕ giíi ñng hé, sù nghiÖp ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam cña ®ång bµo ta nhÊt ®Þnh sÏ th¾ng lîi. T¹i kú häp thø s¸u, Quèc héi kho¸ II, ngµy 8-5-1963, Ngêi tõ chèi nhËn Hu©n ch¬ng Sao vµng vµ ®Ò nghÞ:

“Chê ®Õn ngµy miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng, Tæ quèc hoµ b×nh thèng nhÊt, B¾c - Nam sum häp mét nhµ, Quèc héi sÏ cho phÐp ®ång bµo miÒn Nam trao cho t«i Hu©n ch-


234

¬ng cao quý. Nh vËy th× toµn d©n ta sÏ sung síng, vui mõng”1.

Díi sù l·nh ®¹o, cæ vò cña §¶ng vµ B¸c Hå, díi ngän cê ®oµn kÕt cøu níc cña MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam, nh©n d©n ta ë miÒn Nam ®· giµnh ®îc nh÷ng th¾ng lîi to lín trong cuéc ®Êu tranh kÕt hîp chÝnh trÞ víi vò trang, næi dËy víi tiÕn c«ng trªn c¶ ba vïng chiÕn lîc, tiÕn c«ng ®Þch b»ng c¶ ba mòi: chÝnh trÞ, qu©n sù vµ binh vËn, ph¸ vì quèc s¸ch Êp chiÕn lîc cña chóng, dÉn tíi chiÕn th¾ng Êp B¾c (1-1963), b¸o hiÖu sù ph¸ s¶n tÊt yÕu cña cuéc chiÕn tranh ®Æc biÖt cña Mü. Phong trµo ®Êu tranh chÝnh trÞ trong çc ®« thÞ, nhÊt lµ ë Sµi Gßn, HuÕ, §µ N½ng còng ngµy mét d©ng cao, ®· ®Èy ®Õ quèc Mü vµo t×nh thÕ “tiÕn tho¸i lìng nan”.

§Ó t¨ng cêng h¬n n÷a sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ trong toµn d©n tríc sù ®e do¹ leo thang chiÕn tranh cña ®Õ quèc Mü, ngµy 27-3-1964, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· triÖu tËp vµ ®äc b¸o ço t¹i Héi nghÞ ChÝnh trÞ ®Æc biÖt t¹i Hµ Néi. §©y lµ mét v¨n kiÖn quan träng, ®¸nh gi¸, tæng kÕt thµnh tÝch 10 n¨m phÊn ®Êu cña nh©n d©n ta trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, vÒ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, v¨n ho¸, x· héi ë miÒn B¾c vµ nh÷ng chiÕn th¾ng oanh liÖt cña ®ång bµo


235

miÒn Nam trong sù nghiÖp chèng Mü, cøu níc. Víi nh÷ng th¾ng lîi vang déi cña qu©n vµ d©n miÒn Nam, cµng ®¸nh cµng m¹nh, cµng m¹nh cµng th¾ng, Ngêi kh¼ng ®Þnh:

MiÒn Nam thËt xøng víi danh hiÖu "Thµnh ®ång cña Tæ quèc"1 vµ kªu gäi ®ång bµo miÒn B¾c: "Mçi ngêi chóng ta ph¶i lµm viÖc b»ng hai ®Ó ®Òn ®¸p l¹i cho ®ång bµo miÒn Nam ruét thÞt"2.

Nh÷ng th¾ng lîi vÜ ®¹i cña çch m¹ng ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn hai nhiÖm vô chiÕn lîc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam tõ 1954-1964, b¾t nguån tõ ®êng lèi ®óng ®¾n vµ s¸ng t¹o cña §¶ng ta, ®êng lèi gi¬ng cao ngän cê ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi; b¾t nguån tõ sù l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o s¸ng suèt, nh¹y bÐn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.

III- L·nh ®¹o c¶ níc quyÕt t©m chèng Mü, cøu níc

(1965 -1968)

Ngµy 5-8-1964, ®Õ quèc Mü më réng chiÕn tranh ph¸ ho¹i miÒn B¾c, å ¹t ®a qu©n viÔn chinh vµo miÒn Nam ViÖt Nam, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh

1,2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 11, tr. 227.

236

tuyªn bè: "T«i muèn nãi víi d luËn nh©n d©n ë níc Mü vµ toµn thÕ giíi sù c¨m phÉn cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam tríc nh÷ng hµnh ®éng x©m lîc cã tÝnh to¸n tõ tríc cña ChÝnh phñ Mü ®èi víi níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ. T«i còng muèn nãi lªn ý chÝ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam, víi søc m¹nh ®îc t¨ng cêng gÊp béi, quyÕt ®Êu tranh chèng bän x©m lîc cho ®Õn th¾ng lîi"1.

Vµ nªu lªn biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chiÕn tranh ë ViÖt Nam, ®ã lµ:

"§Õ quèc Mü ph¶i t«n träng HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, ph¶i rót khái miÒn Nam ViÖt Nam, ph¶i chÊm døt ngay nh÷ng cuéc tiÕn c«ng vµo miÒn B¾c"2.

Thùc hiÖn ®êng lèi cña §¶ng, thÓ hiÖn trong çc NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø 11 vµ 12, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· l·nh ®¹o nh©n d©n miÒn B¾c võa s¶n xuÊt, võa chiÕn ®Êu, ®¸nh th¾ng chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña giÆc Mü, ®ång thêi ra søc hoµn thµnh nhiÖm vô chi viÖn cho çch

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 11, tr. 305.2, 2, 3, 4. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t. 11, tr.

433, 434, 435, 431.

237

m¹ng miÒn Nam. T¹i kú häp thø hai, Quèc héi kho¸ III, Ngêi kh¼ng ®Þnh "Lóc nµy chèng Mü, cøu níc lµ nhiÖm vô thiªng liªng nhÊt cña mäi ngêi ViÖt Nam yªu níc"2, ®ång thêi kªu gäi "TÊt c¶ chóng ta h·y ®oµn kÕt nhÊt trÝ triÖu ngêi nh mét, quyÕt t©m ®¸nh th¾ng giÆc Mü x©m lîc!"3. Tríc sù x©m ph¹m tr¾ng trîn chñ quyÒn, ®éc lËp cña ViÖt Nam, ngµy 10-4-1965, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kÞch liÖt lªn ¸n ®Õ quèc Mü “®a hµng tr¨m m¸y bay, hµng chôc tµu chiÕn liªn tiÕp ®Õn b¾n ph¸ miÒn B¾c, ph¬i trÇn bé mÆt ¨n cíp cña chóng”4. Ngêi tuyªn bè lËp trêng tríc sau nh mét cña ChÝnh phñ vµ nh©n d©n ViÖt Nam lµ:

“Kiªn quyÕt b¶o vÖ nÒn ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vµ toµn vÑn l·nh thæ cña níc ViÖt Nam… §Õ quèc Mü ph¶i t«n träng HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, ph¶i rót khái miÒn Nam ViÖt Nam, ph¶i chÊm døt ngay nh÷ng cuéc tiÕn c«ng vµo miÒn B¾c. §ã lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chiÕn tranh ë ViÖt Nam”1.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cïng Trung ¬ng §¶ng ®· ®Ò ra nh÷ng chñ tr¬ng, ®êng lèi míi trong ®iÒu kiÖn ®Õ quèc Mü leo thang trong cuéc chiÕn tranh côc bé ë miÒn Nam, t¨ng cêng nÐm bom ph¸


238

ho¹i miÒn B¾c. Ngµy 16-1-1966, t¹i Héi nghÞ çn bé cao cÊp nghiªn cøu NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 12 Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng, kho¸ III, Ngêi nãi râ vÒ ph¹m vi, thêi gian vµ ph¬ng híng kÕt thóc chiÕn tranh:

"Chóng ta ph¶i ra søc cè g¾ng giµnh cho ®îc th¾ng lîi quyÕt ®Þnh ë miÒn Nam, bëi v× cuéc chiÕn tranh nµy c¨n b¶n lµ ë miÒn Nam. Mü thua ë miÒn Nam tøc lµ nã thua, ta th¾ng ë miÒn Nam tøc lµ ta th¾ng"1... Ph¶i giµnh th¾ng lîi quyÕt ®Þnh trong mét thêi gian, ta kh«ng nãi mÊy n¨m, mÊy th¸ng, mÊy ngµy, nhng trong mét thêi gian cµng ng¾n cµng tèt. Cßn ë miÒn Nam ph¶i tiªu diÖt vµ ph¸ tan ®îc qu©n ngôy, tiªu diÖt ®îc nhiÒu qu©n Mü, ®ã lµ ta giµnh ®îc th¾ng lîi quyÕt ®Þnh.

Vµ kh¼ng ®Þnh ta nhÊt ®Þnh th¾ng v× cuéc kh¸ng chiÕn cña ta lµ toµn d©n, thùc sù lµ cuéc chiÕn tranh nh©n d©n.

Díi sù l·nh ®¹o vµ ®éng viªn cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, trong thêi gian nµy ë miÒn B¾c ®· xuÊt hiÖn çc phong trµo thi ®ua: "Mçi ngêi lµm viÖc b»ng hai v× miÒn Nam ruét thÞt", "Ba ®¶m ®ang", "Ba s½n sµng", “Ngh×n viÖc tèt”, “Tay cµy, tay sóng” ... Çc phong trµo thi ®ua yªu níc


239

®· ®ãng gãp tÝch cùc vµo nh÷ng thµnh tÝch lao ®éng s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu, gãp phÇn chi viÖn cho miÒn Nam.

T¹i kú häp thø ba, Quèc héi kho¸ III, ngµy 22-4-1966, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kªu gäi qu©n vµ d©n ta ®Èy m¹nh sù nghiÖp kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc ®Õn toµn th¾ng, ®ång thêi kªu gäi nh©n d©n yªu chuéng hoµ b×nh thÕ giíi ñng hé vµ gióp ®ì nh©n d©n ViÖt Nam chèng ®Õ quèc Mü x©m lîc.

Ngµy 15-2-1965, Ngêi vÒ th¨m C«n S¬n, huyÖn ChÝ Linh, tØnh H¶i D¬ng, n¬i thê vÞ anh hïng d©n téc NguyÔn Tr·i. Ngêi nghØ tra t¹i ®©y vµ xem rÊt kü v¨n bia trong ®Òn thê NguyÔn Tr·i. §©y lµ cuéc gÆp gì cña hai nhµ chÝnh trÞ vµ qu©n sù kiÖt xuÊt, hai nhµ th¬ lín, hai nh©n çch lín vµ h¬n tÊt c¶ ®ã lµ tÊm lßng v× sù nghiÖp gi¶i phãng ®Êt níc vµ h¹nh phóc cña nh©n d©n.

§Ó n¾m s¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nh©n dÞp n¨m míi 1967, Ngêi vÒ th¨m çn bé vµ nh©n d©n tØnh Th¸i B×nh. Ngêi cho r»ng nhiÖm vô quan träng nhÊt cña toµn §¶ng vµ toµn d©n ta lóc nµy lµ s¶n xuÊt giái, chiÕn ®Êu giái ®Ó ®¸nh th¾ng giÆc Mü x©m lîc vµ

"Çc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp lµ ®éi qu©n hËu cÇn cña qu©n ®éi chiÕn ®Êu ngoµi mÆt trËn. V× vËy, nhiÖm vô cña çc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, cña bµ con x· viªn, cña

240

çn bé c«ng t¸c ë n«ng th«n lµ rÊt quan träng"1.

Ngµy 2-1-1967, trong buæi tiÕp ®¹i biÓu çc ®¬n vÞ anh hïng, çc anh hïng vµ chiÕn sÜ thi ®ua chèng Mü, cøu níc, Ngêi nãi:

"Çc c«, çc chó ®îc tuyªn d¬ng lµ anh hïng, ph¶i nhËn râ r»ng vinh dù ®ã lµ vinh dù chung cña tËp thÓ, chø kh«ng chØ lµ cña riªng tõng ngêi. NÕu kh«ng cã §¶ng, kh«ng cã nh©n d©n, kh«ng cã tËp thÓ th× mäi ngêi kh«ng trë thµnh anh hïng ®îc. Cã anh hïng lµ v× cã tËp thÓ anh hïng. Cã tËp thÓ anh hïng lµ v× cã nh©n d©n anh hïng, d©n téc anh hïng, §¶ng anh hïng. Sù nghiÖp anh hïng cña nh©n d©n ta g¾n liÒn víi sù nghiÖp ®Êu tranh çch m¹ng cña nh©n d©n thÕ giíi"2.

ChiÕn tranh ngµy cµng ¸c liÖt, ngµy 17-7-1966, qua lµn sãng cña §µi ph¸t thanh TiÕng nãi ViÖt Nam, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®äc Lêi kªu gäi ®ång bµo vµ chiÕn sÜ c¶ níc. Ngêi nãi:

"ChiÕn tranh cã thÓ kÐo dµi 5 n¨m, 10 n¨m, 20 n¨m hoÆc l©u h¬n n÷a. Hµ Néi, H¶i Phßng vµ mét sè thµnh phè, xÝ nghiÖp cã thÓ bÞ tµn ph¸, song nh©n d©n ViÖt


241

Nam quyÕt kh«ng sî! Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp, tù do. §Õn ngµy th¾ng lîi, nh©n d©n ta sÏ x©y dùng l¹i ®Êt níc ta ®µng hoµng h¬n, to ®Ñp h¬n!"1.

Ngêi còng chØ ra çch gi¶i quyÕt cuéc chiÕn tranh ë ViÖt Nam:

"Mü ph¶i chÊm døt chiÕn tranh x©m lîc ViÖt Nam, ph¶i rót hÕt qu©n ®éi Mü vµ ch hÇu ra khái ViÖt Nam th× hoµ b×nh sÏ trë l¹i ngay lËp tøc. LËp trêng cña ViÖt Nam ®· râ rµng: ®ã lµ 4 ®iÓm cña ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ vµ 5 ®iÒu cña MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam - ngoµi ra, kh«ng cã çch nµo kh¸c!".

Sau 4 n¨m chiÕn ®Êu v« cïng anh dòng, qu©n vµ d©n miÒn B¾c anh hïng ®· giµnh ®îc th¾ng lîi vÎ vang: “B¾n r¬i h¬n 3.200 m¸y bay, b¾n ch¸y hµng tr¨m tµu chiÕn lín nhá, ®¸nh th¾ng cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc Mü trªn miÒn B¾c níc ta”2. §©y lµ mét th¾ng lîi cã ý nghÜa v« cïng quan träng, v× ®· ph¸ vì ®îc ©m mu cña Mü lµ lµm suy yÕu miÒn B¾c vµ gi¶m sót søc chi viÖn cho miÒn Nam. Song Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n lu«n c¨n dÆn nh©n d©n ta:

1, 2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.12, tr. 108, 406.

242

“§Õ quèc Mü rÊt ngoan cè vµ x¶o quyÖt. Chóng nãi “hoµ b×nh”, “th¬ng lîng” nhng vÉn cha chÞu tõ bá d· t©m x©m lîc cña chóng. H¬n mét triÖu qu©n Mü, qu©n ngôy vµ qu©n ch hÇu cßn ®ang hµng ngµy g©y ra biÕt bao téi ¸c d· man ®èi víi ®ång bµo miÒn Nam ta”2.

V× vËy, trong lêi kªu gäi c¶ níc tiÕn lªn ®¸nh th¾ng giÆc Mü x©m lîc, Ngêi chØ ra nhiÖm vô thiªng liªng cña toµn d©n ta lóc nµy lµ:

"Ph¶i n©ng cao tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam, b¶o vÖ miÒn B¾c, tiÕn tíi hoµ b×nh thèng nhÊt Tæ quèc.

HÔ cßn mét tªn x©m lîc trªn ®Êt níc ta, th× ta cßn ph¶i tiÕp tôc chiÕn ®Êu, quÐt s¹ch nã ®i"2.

§Ó ®éng viªn tinh thÇn cña qu©n vµ d©n ta, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thêng xuyªn göi th, ®iÖn khen ngîi nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®îc trong lao ®éng s¶n xuÊt, häc tËp, vµ chiÕn ®Êu, v.v.. Ngêi göi th khen çn bé vµ nh©n viªn qu©n y ®· cã nhiÒu thµnh tÝch trong viÖc cøu ch÷a th¬ng, bÖnh binh còng nh trong viÖc gi÷ g×n søc khoÎ bé ®éi; khen TiÓu ®oµn 1 ph¸o cao x¹ Qu©n khu IV; khen qu©n vµ d©n Hµ Néi ®· b¾n r¬i chiÕc m¸y bay Mü thø 1.600; hîp t¸c x· T©n Phong, tØnh Th¸i B×nh, hîp t¸c x· Nam TiÕn, tØnh Phó Thä ®¹t n¨ng


243

suÊt lóa cao...Ngêi ®Õn th¨m vµ nãi chuyÖn víi Héi nghÞ

ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, víi §¹i héi thi ®ua "N¨ng suÊt cao, chÊt lîng tèt, tiÕt kiÖm nhiÒu" toµn miÒn B¾c; dù lÔ kh¸nh thµnh Nhµ m¸y dÖt 8-3, th¨m §¹i héi "Ba s½n sµng" cña §oµn Thanh niªn lao ®éng çc c¬ quan Trung ¬ng, th¨m §¹i héi nh÷ng ngêi xuÊt s¾c trong phong trµo "Phô n÷ ba ®¶m ®ang" cña phô n÷ Hµ Néi; tiÕp §oµn ®¹i biÓu §¹i héi n÷ c«ng nh©n cÇu ®êng, ®¬n vÞ anh hïng cña Bé Giao th«ng vËn t¶i; tÆng hoa phong lan cho çc ®¹i biÓu n÷ d©n qu©n Qu¶ng B×nh vµ VÜnh Linh.

Quan t©m ®Õn c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o, nh©n dÞp n¨m häc míi, ngµy 16-10-1968, B¸c Hå göi th cho çc çn bé, c« gi¸o, thÇy gi¸o, c«ng nh©n viªn, häc sinh, sinh viªn. Trong th, Ngêi c¨n dÆn: Dï khã kh¨n ®Õn ®©u còng ph¶i thi ®ua d¹y tèt vµ häc tèt.

MÆc dï chiÕn tranh diÔn ra rÊt ¸c liÖt, nhng díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, nh©n d©n miÒn B¾c ®· thu ®îc nhiÒu th¾ng lîi trªn çc mÆt trËn kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, x· héi gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ chi viÖn cho cuéc chiÕn ®Êu chèng Mü, cøu níc ë miÒn Nam. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh theo dâi tõng tin th¾ng trËn cña qu©n vµ d©n miÒn Nam. Nh©n dÞp kû niÖm lÇn thø n¨m ngµy thµnh lËp MÆt trËn d©n téc gi¶i

244

phãng miÒn Nam ViÖt Nam (20-12-1965), Ngêi göi ®iÖn chóc mõng. Trong bøc ®iÖn, Ngêi khen ngîi nh÷ng chiÕn th¾ng vang déi ë V¹n Têng, Pl©yme, §µ N½ng, Chu Lai, BÇu Bµng, DÇu TiÕng, Sµi Gßn... vµ kh¼ng ®Þnh:

"Qu©n vµ d©n ta ë miÒn Nam cã ®ñ kh¶ n¨ng ®¸nh b¹i hoµn toµn cuéc chiÕn tranh x©m lîc cña ®Õ quèc Mü dï chóng ®a thªm vµo miÒn Nam mÊy chôc v¹n qu©n n÷a"1.

Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, trùc tiÕp lµ Trung ¬ng Côc miÒn Nam, qu©n vµ d©n miÒn Nam ®· lµm thÊt b¹i cuéc ph¶n c«ng mïa kh« lÇn thø nhÊt (1965 -1966) vµ ph¸ s¶n hoµn toµn kÕ ho¹ch t×m diÖt vµ b×nh ®Þnh cña Mü trong mïa kh« 1966 -1967.

Th¸ng 12-1966, khi Ph¸i ®oµn Thêng trùc cña MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam ra th¨m Hµ Néi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· gÆp gì vµ th¨m hái nh÷ng ngêi con u tó cña miÒn Nam, ®ång thêi th©n ¸i göi lêi chóc mõng ®ång bµo vµ chiÕn sÜ miÒn Nam anh hïng. Ngêi göi th cho LuËt s NguyÔn H÷u Thä vµ çc vÞ trong ñy ban Trung -¬ng MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam, chóc mõng miÒn Nam giµnh th¾ng lîi trong chiÕn dÞch ®«ng xu©n 1966 -1967, bëi th¾ng lîi ®ã


245

"Cã ý nghÜa chiÕn lîc rÊt to lín vÒ qu©n sù vµ chÝnh trÞ trong çc cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc cña toµn d©n ta"1.

Nh©n dÞp MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam c«ng bè C¬ng lÜnh, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi: §oµn kÕt lµ søc m¹nh v« ®Þch cña chóng ta. Søc m¹nh ®oµn kÕt cña nh©n d©n ta nhÊt ®Þnh sÏ ®¸nh th¾ng giÆc Mü x©m lîc. Th¸ng 9-1967, Ngêi göi ®iÖn mõng §¹i héi anh hïng chiÕn sÜ thi ®ua vµ dòng sÜ çc lùc lîng vò trang nh©n d©n gi¶i phãng miÒn Nam lÇn thø hai, khen ngîi nh÷ng thµnh tÝch trong h¬n 20 n¨m chiÕn ®Êu v« cïng anh dòng, bÒn bØ, vît mäi gian khæ, hy sinh, quyÕt giµnh l¹i ®éc lËp, tù do cña ®ång bµo vµ chiÕn sÜ miÒn Nam. Ngêi viÕt:

"§¹i héi anh hïng lÇn nµy lµ §¹i héi cña nh÷ng ngêi sÏ ®¸nh th¾ng chiÕn tranh côc bé cña chóng, thùc hiÖn C¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam" 2.

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc cña nh©n d©n ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, gian khæ, nhng nhÊt ®Þnh sÏ ®¸nh th¾ng giÆc Mü x©m lîc vµ bÌ lò tay sai, gi¶i phãng miÒn Nam, b¶o vÖ miÒn B¾c, tiÕn tíi thùc hiÖn hoµ b×nh thèng nhÊt


246

Tæ quèc. Ngµy 28-12-1967, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh häp Héi nghÞ Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh chñ tr¬ng më ®ît Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy TÕt MËu Th©n (1968). Sau Héi nghÞ, Ngêi chØ thÞ cho çn bé chØ huy çc chiÕn trêng: KÕ ho¹ch ph¶i thËt tØ mØ. Hîp ®ång ph¶i thËt khíp. BÝ mËt ph¶i thËt tuyÖt ®èi. Hµnh ®éng ph¶i thËt kiªn quyÕt. Çn bé ph¶i thËt g¬ng mÉu.

Nh÷ng th¾ng lîi to lín cña qu©n vµ d©n miÒn Nam lµm ®ång bµo c¶ níc phÊn khëi, tù hµo, b¹n bÌ thÕ giíi vui mõng. Trong niÒm vui ®ã, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· göi ®iÖn mõng vµ c¨n dÆn:

"Th¾ng lîi ®Çu xu©n cña qu©n vµ d©n miÒn Nam ®· ®a cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc cña toµn d©n ta ®Õn mét t×nh thÕ míi rÊt cã lîi! Kh«ng cã g× cøu v·n næi sù sôp ®æ hoµn toµn cña giÆc Mü vµ tay sai!Cµng gÇn th¾ng lîi, cµng nhiÒu gian nan. Qu©n ®Þch nh con thó d÷ ®Õn bíc ®êng cïng cµng gi·y giôa ®iªn cuång, qu©n vµ d©n ta cµng ph¶i t¨ng cêng ®oµn kÕt, kiªn tr× chiÕn ®Êu, ®¸nh m¹nh, ®¸nh liªn tôc, giµnh nhiÒu th¾ng lîi to lín h¬n n÷a!"1.


247

Dï tuæi cao, søc yÕu, nhng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÉn mong muèn cã mét lÇn ®îc vµo th¨m ®ång bµo miÒn Nam yªu quý. Ngµy 10-3-1968, Ngêi göi th cho ®ång chÝ Lª DuÈn, ®Ò nghÞ bè trÝ ®Ó B¸c vµo th¨m ®ång bµo miÒn Nam. Song v× ®Þch ®¸nh ph¸ ¸c liÖt, kh«ng ®¶m b¶o an toµn vµ søc khoÎ ®· yÕu nªn nguyÖn väng vµo th¨m miÒn Nam cña Ngêi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc.

T¹i Hµ Néi, nhí tíi ®ång bµo miÒn Nam ®ang ngµy ®ªm chiÕn ®Êu, Ngêi ®Õn th¨m Ph¸i ®oµn ®¹i diÖn thêng trùc cña MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam, tiÕp çc ®oµn ®¹i biÓu miÒn Nam ra th¨m miÒn B¾c, çc anh hïng vµ chiÕn sÜ thi ®ua çc lùc lîng vò trang gi¶i phãng miÒn Nam, çc ch¸u thiÕu nhi dòng sÜ miÒn Nam, hái th¨m t×nh h×nh chiÕn sù vµ cuéc sèng cña ®ång bµo vµ chiÕn sÜ. T×nh c¶m vµ sù quan t©m s©u s¾c cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, cña §¶ng vµ ®ång bµo miÒn B¾c lµ nguån søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn to lín, gãp phÇn vµo nh÷ng chiÕn c«ng vang déi cña qu©n vµ d©n miÒn Nam.

Th¾ng lîi cña sù nghiÖp çch m¹ng g¾n liÒn víi c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, x©y dùng çc tæ chøc quÇn chóng vµ ®µo t¹o, båi dìng líp ngêi kÕ tôc çch m¹ng cho ®êi sau. Trong nh÷ng n¨m cuèi ®êi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cµng ®Æc biÖt quan

248

t©m chØ ®¹o c«ng viÖc quan träng nµy, Ngêi nãi: “Chóng ta ®· giµnh ®îc th¾ng lîi to lín. Nhng ®ã míi chØ lµ bíc ®Çu trªn con ®-êng mu«n dÆm. Sù nghiÖp çch m¹ng cßn l©u dµi, gian khæ. §¶ng ta cßn cã tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ ®èi víi 30 triÖu ®ång bµo c¶ níc ta vµ ph¶i tÝch cùc g¸nh v¸c phÇn tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi sù nghiÖp çch m¹ng thÕ giíi”1.

Ngêi tá ý phª b×nh mét sè çn bé h×nh nh cßn m¶i lµm c«ng t¸c hµnh chÝnh, sù vô h¬n lµ ®Ó nhiÒu t©m søc x©y dùng con ngêi, x©y dùng §¶ng vµ çc tæ chøc çch m¹ng.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· dµnh thêi gian ®Õn th¨m vµ nãi chuyÖn víi Héi nghÞ chØnh huÊn do Trung ¬ng triÖu tËp (26-1-1965), Héi nghÞ tæng kÕt 3 n¨m x©y dùng chi bé vµ ®¶ng bé c¬ së “bèn tèt” (19-4-1966). Trong çc bµi ph¸t biÓu, Ngêi ®· ®Ò cËp nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò rÊt quan träng trong c«ng t¸c x©y dùng §¶ng. Theo Ngêi :

“§¶ng ph¶i m¹nh. §¶ng m¹nh lµ do chi bé tèt. Chi bé tèt lµ do çc ®¶ng viªn ®Òu tèt”2.

Nh©n dÞp kû niÖm 39 n¨m ngµy thµnh lËp §¶ng, Ngêi viÕt bµi N©ng cao ®¹o ®øc çch m¹ng,


249

quÐt s¹ch chñ nghÜa ç nh©n, ®¨ng b¸o Nh©n d©n, sè 5409, ngµy 3-2-1969, v¹ch râ nh÷ng tÖ h¹i cña chñ nghÜa ç nh©n, nªu bËt nh÷ng yªu cÇu vÒ ®¹o ®øc çch m¹ng mµ mçi çn bé, ®¶ng viªn ta ph¶i suèt ®êi rÌn luyÖn.

Quan t©m ®Õn c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng rÊt chó träng ®Õn c«ng t¸c gi¸o dôc thanh niªn, nh»m “båi dìng thÕ hÖ çch m¹ng cho ®êi sau”. Ngêi tham dù nhiÒu ho¹t ®éng cña thanh niªn: Nãi chuyÖn t¹i çc lÔ kû niÖm ngµy thµnh lËp §oµn, çc ®¹i héi thi ®ua, héi nghÞ mõng c«ng, ®¹i héi thanh niªn “ba s½n sµng”… kÞp thêi biÓu d¬ng nh÷ng tÊm g¬ng anh hïng, dòng c¶m, s¸ng t¹o cña ®oµn viªn thanh niªn c¶ níc trong sù nghiÖp chèng Mü, cøu níc. Ngêi tá ý tin tëng víi mét thÕ hÖ thanh niªn h¨ng h¸i vµ kiªn cêng, chóng ta nhÊt ®Þnh thµnh c«ng trong sù nghiÖp b¶o vÖ miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc. Ngêi yªu cÇu ph¶i m¹nh d¹n giao viÖc cho nh÷ng çn bé trÎ ®· ®îc rÌn luyÖn, thö th¸ch.

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc cña nh©n d©n ta ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tÊm g¬ng ngêi tèt viÖc tèt. §Ó g¬ng ngêi tèt viÖc tèt ngµy cµng nh©n lªn trong x· héi, trong lao ®éng s¶n xuÊt, chiÕn ®Êu vµ häc tËp, ®Çu th¸ng 6-1968, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµm viÖc víi mét sè ®ång chÝ çn bé Ban Tuyªn huÊn Trung ¬ng §¶ng vÒ viÖc

250

xuÊt b¶n s¸ch Ngêi tèt, viÖc tèt. Theo B¸c, cÇn cã nh÷ng phÇn thëng ®Ó khuyÕn khÝch, ®éng viªn, cæ vò mäi ngêi h¨ng h¸i lµm trßn nhiÖm vô vµ

"LÊy g¬ng ngêi tèt, viÖc tèt ®Ó h»ng ngµy gi¸o dôc lÉn nhau lµ mét trong nh÷ng çch tèt nhÊt ®Ó x©y dùng §¶ng, x©y dùng çc tæ chøc çch m¹ng, x©y dùng con ngêi míi, cuéc sèng míi"1.

IV- T¨ng cêng vµ më réng ®oµn kÕt quèc tÕ, tranh thñ sù ñng hé vµ gióp ®ì cña nh©n d©n thÕ giíi ®èi víi cuéc ®Êu tranh chÝnh

nghÜa cña nh©n d©n ViÖt Nam

Chñ tr¬ng cña ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®èi víi tÊt c¶ çc níc trªn thÕ giíi lµ mong muèn duy tr× t×nh h÷u nghÞ vµ thµnh thËt hîp t¸c trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ t¬ng trî. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· c«ng bè chÝnh s¸ch ngo¹i giao cña Nhµ n-íc ta lµ:

"S½n sµng ®Æt mäi quan hÖ th©n thiÖn hîp t¸c víi bÊt cø mét níc nµo trªn nguyªn t¾c: t«n träng sù hoµn chØnh vÒ chñ quyÒn vµ l·nh thæ cña nhau, kh«ng x©m ph¹m lÉn nhau, kh«ng can thiÖp néi trÞ cña nhau, b×nh ®¼ng cïng cã lîi vµ chung


251

sèng hoµ b×nh"1. Sù hîp t¸c ®ã sÏ cã lîi cho c¶ ®«i bªn vµ cã lîi

chung cho c«ng cuéc hoµ b×nh toµn thÕ giíi. Trªn tinh thÇn chÊp hµnh nghiªm chØnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬, ngµy 12-8-1954, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tiÕp ®¹i biÓu çc níc Ên §é, Ba Lan vµ Cana®a, trong ñy ban gi¸m s¸t vµ kiÓm so¸t quèc tÕ thi hµnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ vÒ §«ng D¬ng. Tõ n¨m 1955 ®Õn 1957, ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña Nhµ níc ta vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tËp trung vµo çc híng nh sau: §Êu tranh ®ßi ®èi ph¬ng ph¶i triÖt ®Ó thi hµnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ 1954 vÒ §«ng D¬ng; t¨ng cêng t×nh h÷u nghÞ víi çc níc l¸ng giÒng vµ çc níc x· héi chñ nghÜa anh em; gãp phÇn cñng cè hoµ b×nh ë ch©u ¸ vµ trªn toµn thÕ giíi. §èi víi Mü, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh yªu cÇu Mü ph¶i t«n träng vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬. §èi víi níc Ph¸p, muèn lËp nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ trªn c¬ së b×nh ®¼ng, hai bªn ®Òu cã lîi, céng t¸c th¼ng th¾n vµ tin cËy lÉn nhau. §èi víi çc níc trong khu vùc, ®Æc biÖt hai níc Lµo vµ Campuchia, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n lu«n nhÊn m¹nh tíi ý nghÜa quan träng cña t×nh ®oµn kÕt quèc tÕ gi÷a nh©n d©n ba n-íc §«ng D¬ng trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc còng nh trong x©y dùng ®Êt níc, phï hîp


252

víi ®iÒu kiÖn cña mçi níc.§Ó t¨ng cêng vµ më réng çc ho¹t ®éng ®èi

ngo¹i nh»m tranh thñ sù ñng hé vµ viÖn trî cña b¹n bÌ quèc tÕ víi c«ng cuéc kh«i phôc, c¶i t¹o kinh tÕ, v¨n ho¸ ë miÒn B¾c, víi sù nghiÖp ®Êu tranh chÝnh nghÜa cña ®ång bµo miÒn Nam, thèng nhÊt níc nhµ, ngµy 22-6-1955, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh dÉn ®Çu ®oµn ®¹i biÓu §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam lªn ®êng ®i th¨m çc níc Liªn X«, Trung Quèc vµ M«ng Cæ; th¸ng 7-1957, th¨m 9 níc trong hÖ thèng x· héi chñ nghÜa: Céng hoµ D©n chñ Nh©n d©n TriÒu Tiªn, TiÖp Kh¾c, Ba Lan, Céng hoµ d©n chñ §øc, Hunggari, Nam T, Anbani, Bungari vµ Rumani; th¸ng 2-1958, th¨m çc níc Mianma, Ên §é vµ In®«nªxia. Th¸ng 11-1960, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh dÉn ®Çu §oµn ®¹i biÓu §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam sang dù LÔ kû niÖm lÇn thø 43 Çch m¹ng Th¸ng Mêi Nga. Sau ®ã dù vµ ký Tuyªn bè chung t¹i Héi nghÞ ®¹i biÓu 81 §¶ng Céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ häp ë M¸txc¬va. Nh÷ng ho¹t ®éng ngo¹i giao cña Ngêi, ®Æc biÖt trong viÖc gãp phÇn gi¶m bít sù c¨ng th¼ng, bÊt hoµ gi÷a Liªn X« vµ Trung Quèc, ®· lµm t¨ng cêng t×nh ®oµn kÕt quèc tÕ, sù thèng nhÊt gi÷a çc §¶ng Céng s¶n vµ c«ng nh©n çc níc anh em.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®ãn tiÕp mét sè nguyªn thñ cña çc níc sang th¨m ViÖt Nam: Chñ tÞch K. E. V«r«silèp - Liªn X« (5-1957), Tæng thèng

253

Praxat - Ên §é (2-1959), Chñ tÞch H¸tghi Lªsi - Anbani (6-1960), Tæng thèng Xªcu Turª - Ghinª (9-1960)... Ngêi tiÕp çc ®oµn ®¹i biÓu quèc tÕ sang th¨m vµ lµm viÖc t¹i ViÖt Nam: §oµn ®¹i biÓu Thanh niªn D©n chñ thÕ giíi (23-10-1956), §oµn Th¬ng m¹i Ai CËp (1-1-1958), §oµn ®¹i biÓu §¶ng Céng s¶n Ph¸p (8-1-1958), §oµn ®¹i biÓu C«ng ®oµn Th¸i Lan (11-1-1958), §oµn ®¹i biÓu Ghinª vµ Kªnia (22-3-1959), §oµn ®¹i biÓu phô n÷ Tuynidi vµ Angiªri (8-1959). Ngêi ®· tiÕp bµ Idaben Blum, ñy viªn Chñ tÞch ®oµn Héi ®ång hoµ b×nh thÕ giíi (22-9-1959); §oµn ®¹i biÓu Thanh niªn Cam¬run (16-1-1960), v.v.. Ngêi ®· tr¶ lêi pháng vÊn mét sè nhµ b¸o níc ngoµi: çc «ng L. Hanxen chñ bót H·ng U.P. cña Mü ë khu vùc ch©u ¸ (26-12-1955), nhµ b¸o NhËt Sira Isi B«n vÒ t×nh h×nh ViÖt Nam, vÒ quan hÖ cña ViÖt Nam víi çc níc trªn thÕ giíi (5-10-1959)... Ngêi tiÕp «ng Uyliam U«bi - NghÞ sÜ Quèc héi C«ng ®¶ng Anh; tiÕp §oµn ®¹i biÓu ViÖn Hµn l©m khoa häc Ba Lan vµ TiÖp Kh¾c sang ViÖt Nam ký kÕ ho¹ch hîp t¸c khoa häc gi÷a ViÖt Nam - Ba Lan vµ ViÖt Nam - TiÖp Kh¾c.

Ngêi göi th cho çc ç nh©n, tËp thÓ, çc tæ chøc quèc tÕ vµ çc níc: §iÖn chóc mõng nh©n dÞp kû niÖm ngµy tuyªn bè ®éc lËp cña Liªn bang MiÕn §iÖn; §iÖn göi ñy ban liªn hiÖp sinh viªn çc níc ¸ - Phi; §iÖn mõng §¹i héi lÇn thø XX

254

cña §¶ng Céng s¶n Liªn X«; §iÖn göi Tæng thèng Ph¸p R¬nª C«ty, yªu cÇu huû bá ¸n tö h×nh chÞ Giamila, ngêi n÷ thanh niªn yªu níc Angiªri; §iÖn mõng níc Céng hoµ Ghinª thµnh lËp; §iÖn göi Héi nghÞ chèng viÖc ChÝnh phñ Ph¸p ®Þnh thö bom nguyªn tö ë Xahara; §iÖn mõng nh©n dÞp kû niÖm 40 n¨m ngµy thµnh lËp §¶ng Céng s¶n Ph¸p; §oµn ®¹i biÓu Liªn hiÖp C«ng ®oµn thÕ giíi vµ çc tæ chøc c«ng ®oµn çc níc x· héi chñ nghÜa ®Õn ViÖt Nam dù §¹i héi C«ng ®oµn lÇn thø II cña ViÖt Nam, §oµn ®¹i biÓu V¬ng quèc Lµo, §oµn ®¹i biÓu §¶ng Céng s¶n Angiªri… Ngêi göi th cho thiÕu nhi Trung Quèc, c¶m ¬n thanh thiÕu nhi vµ nh©n d©n Trung Quèc ®· ñng hé cuéc ®Êu tranh chèng Mü cña nh©n d©n vµ thiÕu nhi ViÖt Nam. Ngêi göi th cho hai «ng Bengiamin Xpíc vµ Xtiuít Hug¬, c¶m ¬n lùc lîng d©n chñ Mü ®· ñng hé cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ViÖt Nam. Ngêi tin tëng vµo ý chÝ chiÕn ®Êu vµ niÒm tin th¾ng lîi cña nh©n d©n ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc, mÆc dï ph¶i chÞu nhiÒu tæn thÊt, hy sinh.

Ngµy 23-10-1963, Ngêi ®äc lêi chµo mõng çc ®oµn ®¹i biÓu C«ng ®oµn quèc tÕ sang dù Héi nghÞ cña ñy ban c«ng ®oµn quèc tÕ ®oµn kÕt víi lao ®éng vµ nh©n d©n miÒn Nam ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc. Héi nghÞ ®· th«ng qua nh÷ng nghÞ quyÕt thiÕt thùc

255

®Ó ñng hé cuéc ®Êu tranh chÝnh nghÜa cña nh©n d©n miÒn Nam ViÖt Nam c¶ vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt. T¹i Héi nghÞ quèc tÕ ®oµn kÕt víi nh©n d©n ViÖt Nam chèng Mü vµ b¶o vÖ hoµ b×nh (tõ ngµy 25 ®Õn 29-11-1964), Ngêi cho r»ng cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc cña nh©n d©n ViÖt Nam ®· ®îc nh©n d©n thÕ giíi ®ång t×nh vµ ñng hé, v×:

"Mçi th¾ng lîi cña nh©n d©n thÕ giíi lµ mét th¾ng lîi cña nh©n d©n ViÖt Nam. Vµ mçi th¾ng lîi cña nh©n d©n ViÖt Nam còng lµ mét th¾ng lîi cña nh©n d©n thÕ giíi”1.

§èi víi Liªn X«, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh hoan nghªnh nh÷ng chñ tr¬ng tÝch cùc cña Liªn X« trong viÖc ñng hé vµ viÖn trî cho ViÖt Nam chèng Mü. Ngêi chØ ®¹o viÖc mêi vµ ®ãn tiÕp th©n t×nh nhiÒu ®oµn ®¹i biÓu cao cÊp cña §¶ng vµ Nhµ níc Liªn X« sang th¨m níc ta. Do nh÷ng ®ãng gãp cña Ngêi vµo viÖc cñng cè vµ t¨ng cêng t×nh h÷u nghÞ vÜ ®¹i víi Liªn X«, nh©n dÞp kû niÖm 50 n¨m Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa Th¸ng Mêi, §oµn Chñ tÞch X«viÕt tèi cao Liªn X« quyÕt ®Þnh tÆng Ngêi Hu©n ch¬ng Lªnin, hu©n ch¬ng cao quý nhÊt cña Liªn X«. Ngêi ®· göi ®iÖn c¶m ¬n vµ xin t¹m ho·n viÖc nhËn phÇn thëng cùc kú cao quý Êy:


256

“§Õn ngµy nh©n d©n chóng t«i ®¸nh ®uæi ®îc bän ®Õ quèc Mü x©m lîc, gi¶i phãng hoµn toµn ®Êt níc ViÖt Nam, t«i sÏ ®¹i biÓu cho toµn thÓ ®ång bµo t«i, tr©n träng vµ vui mõng l·nh lÊy Hu©n ch¬ng mang tªn Lªnin vÜ ®¹i”2.

Nh©n dÞp kû niÖm 50 n¨m Çch m¹ng Th¸ng Mêi Nga (1917-1967), Ngêi viÕt bµi Çch m¹ng Th¸ng Mêi vÜ ®¹i më ra con ®êng gi¶i phãng cho çc d©n téc, ®¨ng trªn b¸o Sù thËt (Prav®a), Liªn X«, bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c cña nh©n d©n ViÖt Nam víi Çch m¹ng Th¸ng Mêi Nga vÜ ®¹i, sù gióp ®ì to lín cña nh©n d©n Liªn X« trong cuéc ®Êu tranh v× ®éc lËp vµ thèng nhÊt Tæ quèc cña nh©n d©n ta.

VÒ quan hÖ víi Trung Quèc, Ngêi ®· nhiÒu lÇn sang th¨m vµ nghØ ng¬i t¹i Trung Quèc ®Ó c¶m ¬n vÒ sù gióp ®ì to lín vµ cñng cè h¬n n÷a mèi quan hÖ h÷u nghÞ, ®oµn kÕt ViÖt - Trung. Nh©n kû niÖm 40 n¨m ngµy thµnh lËp §¶ng Céng s¶n Trung Quèc (1-7-1921–1-7-1961), Ngêi viÕt bµi: Çch m¹ng Trung Quèc vµ çch m¹ng ViÖt Nam, nªu lªn mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a çch m¹ng vµ nh©n d©n hai níc ViÖt - Trung.

Ngêi ñng hé phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, ñng hé çc cuéc kh¸ng chiÕn b¶o vÖ ®éc


257

lËp, chñ quyÒn d©n téc vµ lªn ¸n çc hµnh ®éng can thiÖp, x©m lîc cña chñ nghÜa ®Õ quèc: ñng hé ®èi víi cuéc ®Êu tranh chÝnh nghÜa cña nh©n d©n çc níc ArËp chèng l¹i cuéc x©m lîc cña Ixraen; ñng hé cuéc ®Êu tranh v× ®éc lËp cña nh©n d©n C«ngg« vµ nh©n d©n §«minÝch; ñng hé phong trµo ®oµn kÕt cña nh©n d©n ¸ - Phi chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chñ nghÜa thùc d©n cò vµ míi.

Cïng víi nh÷ng ho¹t ®éng trªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ ®¹o nhiÒu ho¹t ®éng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta nh»m x©y dùng mèi quan hÖ réng r·i víi nhiÒu quèc gia, nhiÒu tæ chøc quèc tÕ, nhiÒu nh©n sÜ, trÝ thøc, chÝnh kh¸ch, nhµ v¨n ho¸ cã tªn tuæi ®Ó h×nh thµnh mét mÆt trËn nh©n d©n thÕ giíi ñng hé nh©n d©n ta chèng ®Õ quèc Mü x©m lîc.

Nh©n dÞp n¨m míi 1966, Ngêi göi lêi chóc ®Çu n¨m ®Õn nh©n d©n Mü, c¶m ¬n nh©n d©n Mü ®· ®Êu tranh ®ßi ChÝnh phñ Mü chÊm døt chiÕn tranh x©m lîc ViÖt Nam vµ nªu râ: Nh©n d©n ViÖt Nam rÊt quý träng t×nh h÷u nghÞ víi nh©n d©n Mü vÜ ®¹i ®ang tiÕp tôc nh÷ng truyÒn thèng cña Hoa ThÞnh §èn vµ Linc«n ®Êu tranh cho ®éc lËp d©n téc vµ d©n chñ.

Ngµy 24-1-1966, trong th göi çc vÞ ®øng ®Çu çc níc x· héi chñ nghÜa, çc níc liªn quan tíi HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ n¨m 1954 vÒ ViÖt Nam, çc níc

258

d©n téc chñ nghÜa vµ nhiÒu níc kh¸c quan t©m ®Õn t×nh h×nh ViÖt Nam, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi vÒ t×nh h×nh nghiªm träng do ®Õ quèc Mü g©y ra ë miÒn Nam ViÖt Nam, Lµo vµ Campuchia. Ngêi cùc lùc ph¶n ®èi nh÷ng téi ¸c man rî cña ®Õ quèc Mü g©y ra ë miÒn Nam vµ khÈn thiÕt yªu cÇu çc chÝnh phñ vµ nh©n d©n yªu chuéng hoµ b×nh toµn thÕ giíi h·y kiªn quyÕt chÆn tay bän téi ph¹m chiÕn tranh Mü. Mét lÇn n÷a, Ngêi kh¼ng ®Þnh: Ngµy nµo cßn ®éi qu©n x©m lîc Mü trªn ®Êt níc chóng t«i, th× nh©n d©n chóng t«i kiªn quyÕt chiÕn ®Êu chèng l¹i chóng.

Nh÷ng ho¹t ®éng ngo¹i giao cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh lËp trêng vµ thiÖn chÝ cña §¶ng, Nhµ níc ta trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ViÖt Nam vµ cuéc chiÕn tranh x©m lîc cña ®Õ quèc Mü ë ViÖt Nam. §ång thêi còng kh¼ng ®Þnh niÒm tin, ý chÝ quyÕt t©m ®¸nh th¾ng giÆc Mü cña nh©n d©n ViÖt Nam v× môc tiªu: hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ gãp phÇn vµo sù nghiÖp çch m¹ng cña nh©n d©n thÕ giíi, gãp phÇn lµm t¨ng uy tÝn cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Nh÷ng ho¹t ®éng ®ã ®· gãp phÇn nªu cao thiÖn chÝ hoµ b×nh, chÝnh s¸ch l¸ng giÒng th©n thiÖn cña ViÖt Nam, n©ng cao ®Þa vÞ vµ uy tÝn cña ViÖt Nam trªn tr-êng quèc tÕ, ®ång thêi gãp phÇn tranh thñ sù ®ång t×nh vµ ñng hé réng r·i cña nh©n d©n çc

259

níc trªn thÕ giíi ®èi víi cuéc ®Êu tranh chÝnh nghÜa cña nh©n d©n ta, lµm cho nh©n d©n thÕ giíi hiÓu h¬n vÒ nh÷ng ®au th¬ng, mÊt m¸t mµ cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc Mü ®· g©y ra ë miÒn Nam ViÖt Nam. Sù ®oµn kÕt, ®ång t×nh vµ ñng hé cña nh©n d©n thÕ giíi víi nh©n d©n ViÖt Nam ®· gãp phÇn vµo th¾ng lîi to lín cña nh©n d©n miÒn Nam ViÖt Nam trong cuéc ®Êu tranh chèng x©m lîc. Thay mÆt nh©n d©n ViÖt Nam vµ chÝnh phñ ViÖt Nam, Ngêi göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn nh©n d©n vµ chÝnh phñ çc níc anh em.

Trong 15 n¨m ®øng ®Çu sù nghiÖp chèng Mü, cøu níc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cïng Trung ¬ng §¶ng s¸ng suèt ®Ò ra ®êng lèi ®óng cho çch m¹ng ViÖt Nam, cïng mét lóc thùc hiÖn hai nhiÖm vô çch m¹ng: §a miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh thùc hiÖn thèng nhÊt níc nhµ. Cuéc chiÕn ®Êu chèng Mü, cøu níc cña nh©n d©n ta chèng l¹i cuéc chiÕn tranh x©m lîc cña Mü ë miÒn Nam vµ chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña chóng ë miÒn B¾c lµ mét cuéc ®ông ®Çu lÞch sö. Trong cuéc chiÕn ®Êu gay go vµ ¸c liÖt Êy, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· xö lý tµi t×nh, s¸ng t¹o mèi quan hÖ gi÷a hai nhiÖm vô chiÕn lîc cña hai miÒn; mèi quan hÖ gi÷a d©n téc vµ thêi ®¹i. Ngêi ®· chó träng nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o thùc hiÖn th¾ng lîi hai nhiÖm vô Êy: X©y dùng §¶ng, Nhµ níc v÷ng

260

m¹nh, x©y dùng khèi ®oµn kÕt toµn d©n, ®éng viªn nh©n d©n ta thi ®ua yªu níc, ®ång thêi t¨ng cêng ®oµn kÕt quèc tÕ, tranh thñ sù ®ång t×nh, ñng hé vµ gióp ®ì cña b¹n bÌ kh¾p n¨m ch©u ®a cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta ®i tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c, n©ng ®Þa vÞ vµ uy tÝn cña d©n téc ta lªn mét tÇm cao míi. Dï kÎ ®Þch cßn rÊt ngoan cè, dï nh©n d©n ta cßn ph¶i vît qua nhiÒu khã kh¨n, gian khæ, nhng nh©n d©n ta nhÊt ®Þnh sÏ th¾ng lîi hoµn toµn.

V- Nh÷ng ngµy cuèi ®êi vµ b¶n Di chóc lÞch sö

Trong nh÷ng n¨m cuèi ®êi, tuy tuæi cao, søc khoÎ cã gi¶m, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÉn rÊt s¸ng suèt, vÉn cè g¾ng lµm viÖc, vÉn cïng Trung ¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ l·nh ®¹o nh©n d©n ta ®Èy m¹nh cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Nhng sang n¨m 1969, søc khoÎ cña Ngêi sót kÐm nhiÒu, nhng Ngêi vÉn tranh thñ quü thêi gian ®ang Ýt dÇn ®i ®Ó lµm viÖc, gÆp gì, ®i th¨m çn bé, nh©n d©n vµ chiÕn sÜ.

Mõng Xu©n 1969, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh göi th chóc mõng ®ång bµo vµ chiÕn sÜ c¶ níc. Th chóc mõng n¨m míi cña B¸c ®· mang l¹i cho nh©n d©n ta niÒm tin tÊt th¾ng vµo cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc:

261

"N¨m qua th¾ng lîi vÎ vang,N¨m nay tiÒn tuyÕn ch¾c cµng th¾ng to.

V× ®éc lËp, v× tù do,§¸nh cho Mü cót, ®¸nh cho ngôy nhµo.

TiÕn lªn! ChiÕn sÜ, ®ång bµo,B¾c - Nam sum häp, Xu©n nµo vui h¬n!"1.§ªm 30 TÕt n¨m 1969, t¹i Phñ Chñ tÞch, Ngêi

cïng çc ®ång chÝ phôc vô vµ b¶o vÖ vui v¨n nghÖ. Nh©n dÞp n¨m míi 1969, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh gÆp gì çc ch¸u thiÕu nhi dòng sÜ miÒn Nam ra th¨m miÒn B¾c; tiÕp çc gia ®×nh cã c«ng víi çch m¹ng; th¨m vµ chóc TÕt ®¬n vÞ bé ®éi Phßng kh«ng kh«ng qu©n vµ trång c©y ®a ë ®åi VËt L¹i, Ba V×, Hµ T©y, c©y ®a cuèi cïng Ngêi ®Ó l¹i cho ®êi sau.

Ngµy 27-4-1969, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®i bá phiÕu bÇu cö héi ®ång nh©n d©n khu phè Ba §×nh, Hµ Néi. Ngêi gÆp ®¹i biÓu çc ®¬n vÞ anh hïng, çc ®¬n vÞ quyÕt th¾ng vµ chiÕn sÜ thi ®ua Khu IV; tiÕp çc anh hïng vµ dòng sÜ miÒn Nam. Nh÷ng ngµy th¸ng 5 lÞch sö, Ngêi gÆp gì çc çn bé cao cÊp toµn qu©n.

Ngµy 22-5-1969, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tham dù Héi nghÞ toµn thÓ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng bµn vÒ t×nh h×nh vµ nhiÖm vô míi.

Ngµy 19-5-1969, Ngêi göi th cho çc ch¸u


262

thiÕu niªn hîp t¸c x· M¨ng non th«n Phó MÉn, x· Hµm S¬n, huyÖn Yªn Phong, tØnh Hµ B¾c, khen ngîi thµnh tÝch ch¨m sãc tr©u bß, gióp ®ì thiÕt thùc hîp t¸c x·. Nh©n ngµy Quèc tÕ thiÕu nhi, t¹i Phñ Chñ tÞch, Ngêi gÆp gì çc ch¸u thiÕu nhi vµ xem çc ch¸u häc sinh líp 1 Nh¹c viÖn Hµ Néi biÓu diÔn nghÖ thuËt. Bµi viÕt N©ng cao tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc vµ gi¸o dôc thiÕu niªn, nhi ®ång, ®¨ng b¸o Nh©n d©n, ngµy 1-6-1969, nh¾c nhë tr¸ch nhiÖm cña toµn x· héi trong viÖc ch¨m sãc vµ gi¸o dôc thiÕu niªn, nhi ®ång, nh÷ng thÕ hÖ t¬ng lai cña níc nhµ lµ bµi b¸o cuèi cïng B¸c viÕt cho thiÕu nhi tríc lóc ®i xa. Ngµy 12-6-1969, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chóc mõng Ph¸i ®oµn ®¹i diÖn MÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn Nam ViÖt Nam t¹i Hµ Néi nh©n dÞp thµnh lËp ChÝnh phñ Çch m¹ng l©m thêi Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam.

Gi÷a lóc nh©n d©n ta ë c¶ hai miÒn Nam - B¾c ®ang giµnh ®îc nh÷ng th¾ng lîi to lín trong sù nghiÖp kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi th× Chñ tÞch Hå ChÝ Minh mu«n vµn kÝnh yªu l©m bÖnh. Th¸ng 8-1969, søc khoÎ cña B¸c ®· gi¶m sót nhiÒu. ChiÒu ngµy 12-8, sau khi ®Õn th¨m Ph¸i ®oµn ta tõ Héi nghÞ Pari vÒ, trªn ®êng vÒ Ngêi bÞ c¶m l¹nh. Tõ ngµy 18-8, theo ®Ò nghÞ cña b¸c sÜ, Ngêi kh«ng lµm viÖc ë nhµ sµn n÷a mµ chuyÓn xuèng c¨n nhµ nhá, x©y n¨m 1967, phÝa sau nhµ sµn. H»ng ngµy Ngêi vÉn

263

theo dâi tin tøc vµ b¸o chÝ ®Òu ®Æn. Tra ngµy 25-8, Ngêi nghe diÔn ca vÒ §iÒu lÖ hîp t¸c x· n«ng nghiÖp qua §µi ph¸t thanh tiÕng nãi ViÖt Nam. Cïng ngµy, Ngêi tiÕp vî chång §¹i tíng Vâ Nguyªn Gi¸p tíi th¨m.

Tõ lóc Ngêi l©m bÖnh, Trung ¬ng §¶ng ®· tËp trung mäi kh¶ n¨ng vµ ph¬ng tiÖn ®Ó s¨n sãc søc khoÎ cña Ngêi. Mét tËp thÓ gi¸o s vµ b¸c sÜ y khoa giái ngµy ®ªm tóc trùc bªn giêng bÖnh ®Ó s¨n sãc, ch¹y ch÷a cho Ngêi. Nhng do tuæi cao bÖnh nÆng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· qua ®êi lóc 9h 47 phót, ngµy 2-9-1969, t¹i Hµ Néi, thä 79 tuæi.

Tríc lóc ®i xa, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ó l¹i cho toµn §¶ng, toµn d©n vµ toµn qu©n ta b¶n Di chóc mµ Ngêi b¾t ®Çu viÕt ngµy 10-5-1965, khi cßn rÊt minh mÉn. Vµo dÞp sinh nhËt çc n¨m 1966, 1967, 1968 vµ 1969, Ngêi ®Òu dµnh thêi gian ®Ó xem l¹i, söa ch÷a vµ bæ sung vµo b¶n Di chóc.

N¨m 1966, Ngêi bæ sung thªm mét c©u vµo phÇn nãi vÒ §¶ng: "Ph¶i cã t×nh ®ång chÝ th¬ng yªu lÉn nhau". N¨m 1967, Ngêi xem l¹i, nhng kh«ng bæ sung g×. N¨m 1968, Ngêi bæ sung thªm 6 trang viÕt tay, gåm mét sè ®o¹n nãi VÒ viÖc riªng, vÒ mét sè c«ng viÖc cÇn lµm sau khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc cña nh©n d©n ta ®· hoµn toµn th¾ng lîi.

Ngµy 10-5-1969, Ngêi xem vµ viÕt l¹i toµn bé

264

phÇn më ®Çu Di chóc, gåm mét trang viÕt tay. B¶n Di chóc thiªng liªng ®îc hoµn tÊt vµ ®i vµo lÞch sö tõ ®©y.

Di chóc cña B¸c lµ nh÷ng lêi c¨n dÆn t©m huyÕt cuèi cïng ®èi víi §¶ng ta vµ nh©n d©n ta. Më ®Çu b¶n Di chóc B¸c viÕt:

"Cuéc chèng Mü, cøu níc cña nh©n d©n ta dï ph¶i kinh qua gian khæ, hy sinh nhiÒu h¬n n÷a, song nhÊt ®Þnh th¾ng lîi hoµn toµn.§ã lµ mét ®iÒu ch¾c ch¾n".

Sau ®ã lµ nh÷ng lêi c¨n dÆn cña Ngêi ®èi víi §¶ng:

"§¶ng ta lµ mét ®¶ng cÇm quyÒn. Mçi ®¶ng viªn vµ çn bé ph¶i thËt sù thÊm nhuÇn ®¹o ®øc çch m¹ng, thËt sù cÇn kiÖm liªm chÝnh, chÝ c«ng v« t. Ph¶i gi÷ g×n §¶ng ta thËt trong s¹ch, ph¶i xøng ®¸ng lµ ngêi l·nh ®¹o, lµ ngêi ®µy tí thËt trung thµnh cña nh©n d©n". "§¶ng cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch thËt tèt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸, nh»m kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n".

Víi ®oµn viªn vµ thanh niªn:"§¶ng cÇn ph¶i ch¨m lo gi¸o dôc ®¹o ®øc çch m¹ng cho hä, ®µo t¹o hä thµnh

265

nh÷ng ngêi thõa kÕ x©y dùng chñ nghÜa x· héi võa "hång" võa "chuyªn".Båi dìng thÕ hÖ çch m¹ng cho ®êi sau lµ mét viÖc rÊt quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt".

VÒ phong trµo céng s¶n thÕ giíi, Ngêi mong r»ng:

"§¶ng ta sÏ ra søc ho¹t ®éng, gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc kh«i phôc l¹i khèi ®oµn kÕt gi÷a çc ®¶ng anh em trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n, cã lý, cã t×nh".

Di chóc lµ mét v¨n kiÖn lÞch sö v« gi¸, kÕt tinh trong ®ã c¶ tinh hoa t tëng, ®¹o ®øc vµ t©m hån cao ®Ñp cña mét vÜ nh©n hiÕm cã ®· suèt ®êi phÊn ®Êu hy sinh v× Tæ quèc vµ nh©n lo¹i.

Di chóc cßn ph¶n ¸nh mét t©m hån, ®¹o ®øc cao c¶ vµ t×nh th¬ng yªu bao la cña Ngêi ®èi víi nh©n d©n ta vµ b¹n bÌ quèc tÕ, cña mét con ngêi mµ:

"Suèt ®êi t«i hÕt lßng hÕt søc phôc vô Tæ quèc, phôc vô çch m¹ng, phôc vô nh©n d©n. Nay dï ph¶i tõ biÖt thÕ giíi nµy, t«i kh«ng cã ®iÒu g× ph¶i hèi hËn, chØ tiÕc lµ tiÕc r»ng kh«ng ®îc phôc vô l©u h¬n n÷a, nhiÒu h¬n n÷a".

Vµ ®iÒu mong muèn cuèi cïng cña Ngêi lµ:

266

"Toµn §¶ng, toµn d©n ta ®oµn kÕt phÊn ®Êu, x©y dùng mét níc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh, vµ gãp phÇn xøng ®¸ng vµo sù nghiÖp çch m¹ng thÕ giíi"1.

Ngµy 9-9-1969, t¹i Hµ Néi, LÔ truy ®iÖu Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· diÔn ra rÊt träng thÓ. §ång chÝ Lª DuÈn thay mÆt Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng ®äc §iÕu v¨n. §iÕu v¨n ®· kh¸i qu¸t toµn bé sù nghiÖp vÜ ®¹i cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh h¬n 60 n¨m, tõ buæi thiÕu niªn cho ®Õn phót cuèi cïng, Ngêi ®· cèng hiÕn trän ®êi m×nh cho sù nghiÖp çch m¹ng cña nh©n d©n ViÖt Nam vµ nh©n d©n thÕ giíi.

Dï ®· ®i xa, nhng t tëng, ®êng lèi chØ ®¹o cña Ngêi cïng víi t×nh th¬ng yªu bao la, sù quan t©m cña Ngêi ®· lu«n lu«n lµ nguån ¸nh s¸ng dÉn ®êng, cæ vò, ®éng viªn nh©n d©n ta trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh chèng ®Õ quèc Mü, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc. §óng nh §iÕu v¨n cña Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh:

"Hå Chñ tÞch ®· qua ®êi! Nhng Ngêi ®Ó l¹i cho chóng ta mét di s¶n v« cïng quý b¸u. §ã lµ thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, thêi ®¹i rùc rì nhÊt trong lÞch sö quang vinh cña

1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.12, tr. 509 - 512.

267

d©n téc. §ã lµ kû nguyªn ®éc lËp, tù do cña Tæ quèc, kû nguyªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam ta m·i m·i ghi lßng t¹c d¹ c«ng ¬n trêi biÓn cña Ngêi... Hå Chñ tÞch qua ®êi! Nhng Ngêi lu«n dÉn d¾t chóng ta. Chóng ta vÉn c¶m thÊy cã Ngêi lu«n lu«n bªn c¹nh. Bëi v× chóng ta vÉn ®i theo con ®êng cña Ngêi. Bëi v× Ngêi vÉn sèng m·i víi non s«ng ®Êt níc, tªn tuæi vµ h×nh ¶nh cña Ngêi ngµy cµng kh¾c s©u trong tr¸i tim, khèi ãc cña mçi chóng ta".

268

Ch¬ng VIII

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sèng m·i

I- Thùc hiÖn Di chóc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®i xa, nhng tr¸i tim cña Ngêi vÉn ®Ëp trong hµng ngµn, hµng triÖu tr¸i tim nh©n d©n ViÖt Nam anh hïng. Tríc anh linh Ngêi, thay mÆt toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam, BÝ th thø nhÊt Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam Lª DuÈn ®· ®äc lêi thÒ thÓ hiÖn quyÕt t©m cña nh©n d©n ta:

"Gi¬ng cao m·i m·i ngän cê ®éc lËp d©n téc, quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng giÆc Mü x©m lîc, gi¶i phãng miÒn Nam, b¶o vÖ miÒn B¾c, thèng nhÊt ®Êt níc ®Ó tho¶ lßng mong íc cña Ngêi".

BiÕn ®au th¬ng thµnh hµnh ®éng çch m¹ng, kÕ tôc sù nghiÖp cña Ngêi, Bé ChÝnh trÞ Trung -¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh më ®ît sinh ho¹t chÝnh trÞ Häc tËp vµ lµm theo Di chóc cña Chñ tÞch Hå ChÝ

269

Minh, víi môc ®Ých lµm cho mäi ngêi hiÓu s©u s¾c h¬n sù nghiÖp çch m¹ng vÜ ®¹i vµ häc tËp tÊm g¬ng ®¹o ®øc B¸c Hå.

Ngµy 6-3-1970, Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng më cuéc vËn ®éng N©ng cao chÊt lîng ®¶ng viªn vµ kÕt n¹p ®¶ng viªn líp Hå ChÝ Minh.

Theo NghÞ quyÕt cña Trung ¬ng §¶ng, tæ chøc §oµn Thanh niªn Lao ®éng ViÖt Nam ®æi tªn thµnh §oµn Thanh niªn Lao ®éng Hå ChÝ Minh (sau §¹i héi IV cña §¶ng ®æi lµ §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh); §éi ThiÕu niªn tiÒn phong ViÖt Nam ®æi thµnh §éi ThiÕu niªn tiÒn phong Hå ChÝ Minh; §éi Nhi ®ång ViÖt Nam ®æi thµnh §éi Nhi ®ång Hå ChÝ Minh. §îc mang tªn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ niÒm vinh dù lín lao, ®ång thêi còng lµ tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ cña thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam: Ph¸t huy søc m¹nh tuæi trÎ, nç lùc hÕt søc kÕ tôc sù nghiÖp çch m¹ng mµ Ngêi ®Ó l¹i, xøng ®¸ng víi niÒm tin vµ kú väng cña B¸c ®èi víi thanh thiÕu niªn, nhi ®ång.

QuyÕt t©m thùc hiÖn mong íc lín nhÊt cña B¸c lµ ®Êt níc thèng nhÊt, Nam - B¾c sum häp mét nhµ, nh©n d©n ViÖt Nam ®oµn kÕt mét lßng, thi ®ua ®¸nh th¾ng giÆc Mü vµ bÌ lò tay sai, ph¸ tan chiÕn lîc "ViÖt Nam ho¸ chiÕn tranh" cña ®Õ quèc Mü. Tríc nh÷ng thÊt b¹i trªn chiÕn trêng vµ yªu cÇu hîp lý cña ta, Mü buéc ph¶i ngåi ®µm ph¸n ë Pari tõ th¸ng 5-1968. Th¸ng 12-1972, qu©n d©n

270

miÒn B¾c ®· ®Ëp tan cuéc tËp kÝch chiÕn lîc b»ng m¸y bay B.52 cña ®Õ quèc Mü vµo Hµ Néi, H¶i Phßng, lµm nªn trËn "§iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng" lõng lÉy, buéc Mü ph¶i ký HiÖp ®Þnh Pari ngµy 27-1-1973, chÊm døt chiÕn tranh x©m lîc, cam kÕt t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt vÒ toµn vÑn l·nh thæ cña ViÖt Nam, rót qu©n khái miÒn Nam ViÖt Nam.

TiÕp ®Õn th¾ng lîi cña cuéc Tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy mïa xu©n 1975 mµ ®Ønh cao lµ chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh ®· gi¶i phãng hoµn toµn miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· dµnh c¶ cuéc ®êi cho sù nghiÖp giµnh ®éc lËp, thèng nhÊt níc nhµ. Lßng mong íc cña Ngêi ®· trë thµnh hiÖn thùc.

Sau th¾ng lîi mïa xu©n n¨m 1975, çch m¹ng ViÖt Nam chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi: §Êt níc hoµn toµn ®éc lËp, thèng nhÊt, tiÕn hµnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi trªn c¶ níc.

Ngµy 25-4-1976, nh©n d©n ta tõ B¾c ®Õn Nam n¸o nøc cÇm l¸ phiÕu bÇu cö Quèc héi chung cña c¶ níc. Cuéc Tæng tuyÓn cö ®· thµnh c«ng tèt ®Ñp. Tõ ngµy 24-6 ®Õn 3-7-1976, Quèc héi thèng nhÊt häp kú thø nhÊt t¹i Héi trêng Ba §×nh, Hµ Néi. Quèc héi ®· th«ng qua nh÷ng v¨n kiÖn quan träng vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Nhµ níc ta nh: NghÞ quyÕt x©y dùng HiÕn ph¸p, NghÞ quyÕt ®æi tªn níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ thµnh n-

271

íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, quy ®Þnh Quèc kú, Quèc huy, Quèc ca, Thñ ®« cña níc ViÖt Nam thèng nhÊt, ®æi tªn thµnh phè Sµi Gßn - Gia §Þnh thµnh Thµnh phè Hå ChÝ Minh.

Gi÷a th¸ng 12-1976, §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IV cña §¶ng häp t¹i Thñ ®« Hµ Néi. §¹i héi ®· tæng kÕt, ®¸nh gi¸ th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc vÜ ®¹i, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc, ®a c¶ níc ®i lªn chñ nghÜa x· héi, chØ ra ph¬ng híng, nhiÖm vô trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1976 - 1980, tæng kÕt c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, söa ®æi §iÒu lÖ §¶ng vµ quyÕt ®Þnh ®æi tªn §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam thµnh §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.

II- Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sèng m·i

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh qua ®êi ®Ó l¹i cho toµn §¶ng vµ toµn d©n ta niÒm tiÕc th¬ng v« h¹n. §Ó ®¸p øng nguyÖn väng cña ®ång bµo c¶ níc vµ çc ®ång chÝ trong toµn §¶ng, ngµy 29-11-1969, Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thùc hiÖn ®Õn møc tèt nhÊt nhiÖm vô gi÷ g×n l©u dµi thi hµi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ x©y dùng L¨ng cña Ngêi. Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh ®ã, víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña §¶ng, Nhµ níc vµ nh©n d©n Liªn X«, ngµy 29-8-1975, L¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®îc kh¸nh thµnh trªn Qu¶ng trêng Ba §×nh lÞch sö.

272

Ngµy 12-9-1977, Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng ra quyÕt ®Þnh x©y dùng B¶o tµng Hå ChÝ Minh víi chøc n¨ng nghiªn cøu vµ gi¸o dôc th«ng qua nh÷ng di tÝch, nh÷ng tµi liÖu, hiÖn vËt liªn quan tíi cuéc ®êi vµ sù nghiÖp çch m¹ng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.

Ngµy 7-1-1978, Bé ChÝnh trÞ Trung ¬ng §¶ng ra NghÞ quyÕt vÒ viÖc xuÊt b¶n hai bé s¸ch Hå ChÝ Minh: TuyÓn tËp vµ Hå ChÝ Minh: Toµn tËp.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh qua ®êi, nhng Ngêi ®· ®i vµo câi vÜnh h»ng nh lµ mét trong nh÷ng anh hïng vÜ ®¹i nhÊt trong lÞch sö d©n téc.

“Mçi bíc ®i cña nh©n d©n ta vµ cña §¶ng ta trong 40 n¨m qua ®Òu g¾n liÒn víi cuéc ®Êu tranh çch m¹ng v« cïng s«i næi vµ ®Ñp ®Ï cña Hå Chñ tÞch. Toµn bé ho¹t ®éng cña Ngêi cïng víi sù nghiÖp cña nh©n d©n ta vµ cña §¶ng ta lµ mét thiªn anh hïng ca bÊt diÖt cña çch m¹ng ViÖt Nam”1.

Ngêi còng ®i vµo lÞch sö çch m¹ng thÕ giíi nh lµ ngêi khëi xíng cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña çc níc thuéc ®Þa trong thÕ kû XX; ngêi chiÕn sÜ kiªn cêng cña phong trµo céng s¶n

1. Lª DuÈn: Díi l¸ cê vÎ vang cña §¶ng, v× ®éc lËp tù do, v× chñ nghÜa x· héi, tiÕn lªn giµnh nh÷ng th¾ng lîi míi, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, tr. 35.

273

vµ c«ng nh©n quèc tÕ; ngêi chiÕn sÜ ®Êu tranh kh«ng mÖt mái cho hoµ b×nh, h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a çc d©n téc, mét danh nh©n v¨n ho¸ kiÖt xuÊt.

Sù nghiÖp vµ t tëng Hå ChÝ Minh ngµy cµng thu hót sù yªu mÕn vµ kÝnh träng cña nh©n d©n tiÕn bé trªn thÕ giíi.

“Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ch©n dung Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®îc gi¬ng cao kh«ng nh÷ng trong çc cuéc biÓu t×nh v× hoµ b×nh ë ViÖt Nam mµ cßn xuÊt hiÖn trong çc cuéc b·i c«ng, hoÆc t¹i nh÷ng cuéc chiÕm gi÷ çc trêng ®¹i häc vµ trong çc ho¹t ®éng cña c«ng nh©n, sinh viªn vµ nh÷ng nhµ ho¹t ®éng çch m¹ng l·o thµnh cña phong trµo c«ng nh©n, còng nh nh÷ng ngêi Thiªn Chóa gi¸o, tõ nh÷ng ngêi trong çc nghiÖp ®oµn cho ®Õn çc nhµ ho¹t ®éng v× hoµ b×nh. Hå ChÝ Minh ®· trë thµnh ngän cê thèng nhÊt cho nh©n d©n thuéc mäi thÕ hÖ kh¸c nhau cã chÝnh s¸ch chÝnh trÞ vµ quan ®iÓm kh¸c nhau nhng ®· liªn hiÖp víi nhau b»ng sù kh©m phôc chñ nghÜa anh hïng cña ViÖt Nam vµ b»ng mèi t×nh ®oµn kÕt cña hä víi ViÖt Nam”1.

1. ThÕ giíi ca ngîi vµ th¬ng tiÕc Hå Chñ tÞch, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1970, t. 3, tr. 66 - 67.

274

Ngµy nay, tªn tuæi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· trë nªn quen thuéc, gÇn gòi vµ ®îc kÝnh träng ®èi víi hµng triÖu ngêi trªn thÕ giíi. Tªn tuæi vµ sù nghiÖp cña Ngêi ®· ®îc tr©n träng ghi vµo çc bé ®¹i b¸ch khoa, çc bé tõ ®iÓn danh nh©n lçi l¹c cña thÕ giíi. Tªn cña Ngêi ®îc ®Æt cho nhiÒu c«ng tr×nh, trêng häc, qu¶ng trêng, ®¹i lé, tµu thuû, v.v.. Mét sè níc ®· dùng phï ®iªu, tîng ®µi cña Ng-êi trªn qu¶ng trêng vµ çc ®êng phè lín.

"ChØ cã Ýt nh©n vËt lÞch sö trë thµnh mét bé phËn cña huyÒn tho¹i ngay tõ khi cßn sèng vµ râ rµng Hå ChÝ Minh lµ mét trong sè ®ã. Ngêi sÏ ®îc ghi nhí kh«ng ph¶i chØ lµ ngêi gi¶i phãng cho Tæ quèc vµ nh©n d©n bÞ ®« hé mµ cßn lµ mét nhµ hiÒn triÕt hiÖn ®¹i ®· mang mét viÔn c¶nh vµ hy väng míi cho nh÷ng ngêi ®ang ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó lo¹i bá bÊt c«ng, bÊt b×nh ®¼ng khái tr¸i ®Êt nµy"1.

§ång chÝ Phi®en Caxt¬r« ca ngîi: "Cuéc ®êi cña Hå ChÝ Minh lµ mét tÊm g-¬ng s¸ng chãi nh÷ng phÈm chÊt çch m¹ng vµ nh©n ®¹o cao c¶ nhÊt... §ång chÝ Hå ChÝ Minh thuéc líp nh÷ng ng-

1. Kû yÕu Héi th¶o quèc tÕ vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1990, tr. 36 - 37.

275

êi ®Æc biÖt mµ çi chÕt lµ mÇm mèng cña sù sèng vµ lµ nguån cæ vò ®êi ®êi bÊt diÖt"1.

Nh÷ng lêi ®¸nh gi¸ cao cña çc nh©n vËt xuÊt s¾c ®¹i diÖn cho çc ch©u lôc nãi trªn ®· kh¼ng ®Þnh sù bÊt tö cña Hå ChÝ Minh trong tr¸i tim nh©n lo¹i. Bëi v× Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ anh hïng d©n téc vÜ ®¹i - ngêi ®· t×m ra con ®êng gi¶i phãng cho d©n téc ViÖt Nam, con ®êng çch m¹ng v« s¶n.

Ngêi sinh ra vµ lín lªn trong mét giai ®o¹n lÞch sö ®Çy biÕn ®éng cña ®Êt níc - giai ®o¹n cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX, bao cuéc khëi nghÜa ®Êu tranh anh dòng, bÊt khuÊt giµnh ®éc lËp vµ thèng nhÊt Tæ quèc ®Òu lÇn lît thÊt b¹i. Phong trµo cøu níc cña nh©n d©n ta ®øng tríc mét cuéc khñng ho¶ng s©u s¾c vÒ ®êng lèi. ChÝnh lóc ®ã, b»ng sù mÉn c¶m chÝnh trÞ vµ qua t×m hiÓu thùc tiÔn çch m¹ng thÕ giíi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· vît qua h¹n chÕ cña çc bËc tiÒn bèi, Ngêi sím ®Õn víi chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ Çch m¹ng Th¸ng Mêi; t×m ra con ®êng cøu níc cho çch m¹ng ViÖt Nam. Çch m¹ng v« s¶n - ®ã lµ sù kÕt hîp chñ nghÜa yªu níc nång nµn víi chñ nghÜa quèc tÕ ch©n chÝnh, ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi chñ

1. ThÕ giíi ca ngîi vµ th¬ng tiÕc Hå Chñ tÞch, S®d, t.1, tr. 27.

276

nghÜa x· héi, kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i. Tõ ®ã, Ngêi më ra bíc ngoÆt vÜ ®¹i trong lÞch sö çch m¹ng ViÖt Nam, ®ång thêi còng më ra con ®êng gi¶i phãng cho tÊt c¶ çc d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ ngêi ®Çu tiªn truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu níc ViÖt Nam. Ngêi s¸ng lËp, l·nh ®¹o vµ rÌn luyÖn §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Ngêi nhËn râ sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng lµ nh©n tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh mäi th¾ng lîi cña çch m¹ng ViÖt Nam. Tõ ngµy §¶ng ra ®êi, Ngêi lu«n ch¨m lo tõng bíc trëng thµnh cña §¶ng, rÌn luyÖn §¶ng thµnh ®éi tiªn phong v÷ng vµng, s¸ng suèt cña giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ cña d©n téc ViÖt Nam.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· s¸ng lËp MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt. §ã lµ khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc v÷ng ch¾c, t¹o ra søc m¹nh v« ®Þch vît qua mäi thö th¸ch khã kh¨n, chiÕn th¾ng mäi kÎ thï. Ngêi ®· nªu lªn luËn ®iÓm næi tiÕng:

"§oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt; Thµnh c«ng, thµnh c«ng, ®¹i thµnh c«ng".

§©y chÝnh lµ t tëng chiÕn lîc xuyªn suèt qu¸ tr×nh çch m¹ng ViÖt Nam. MÆt trËn lµ nh©n tè quan träng b¶o ®¶m cho mäi th¾ng lîi cña çch m¹ng ViÖt Nam vµ gãp phÇn vµo sù nghiÖp çch m¹ng thÕ giíi.

277

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ ngêi s¸ng lËp vµ rÌn luyÖn Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam thµnh mét ®éi qu©n çch m¹ng "trung víi níc, hiÕu víi d©n". Tõ thùc tÕ hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü, Ngêi ®· gãp phÇn cïng víi §¶ng ta n©ng nghÖ thuËt qu©n sù truyÒn thèng ViÖt Nam lªn mét tÇm cao míi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ ngêi khai sinh ra níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ - Nhµ níc d©n chñ nh©n d©n ®Çu tiªn ë §«ng Nam ch©u ¸, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña ViÖt Nam trªn b¶n ®å thÕ giíi, ®-a d©n téc ta bíc vµo kû nguyªn míi, kû nguyªn ®éc lËp d©n téc vµ tù do, s¸nh vai cïng çc d©n téc ®Êu tranh kh«ng mÖt mái cho mét x· héi c«ng b»ng, tiÕn bé, v¨n minh.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ l·nh tô thiªn tµi cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n ViÖt Nam, lµ ngêi anh hïng kiÖt xuÊt trong lÞch sö d©n téc ta. C«ng lao to lín vµ sù nghiÖp vÜ ®¹i cña Ngêi g¾n liÒn víi lÞch sö quang vinh cña §¶ng ta, víi nh÷ng trang hµo hïng nhÊt trong cuéc ®Êu tranh chèng ngo¹i x©m cña nh©n d©n ta. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - Ngêi anh hïng d©n téc vÜ ®¹i, ®· ®i vµo lÞch sö vµ sèng m·i víi mu«n ®êi sau.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét chiÕn sÜ quèc tÕ mÉu mùc, thuû chung, trong s¸ng, ®· cã cèng hiÕn to lín vµo sù nghiÖp gi¶i phãng çc d©n téc bÞ ¸p bøc, vµo viÖc cñng cè phong trµo céng s¶n

278

vµ c«ng nh©n quèc tÕ, vµo viÖc ®oµn kÕt çc lùc lîng v× hoµ b×nh, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - Ngêi ®· khëi xíng phong trµo ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thùc d©n, chñ nghÜa ®Õ quèc, gi¶i phãng çc d©n téc thuéc ®Þa, giµnh ®éc lËp, tù do. §ã lµ mét sù nghiÖp nh©n v¨n cao c¶. Bëi gi¶i phãng con ngêi khái th©n phËn n« lÖ, khái çi ®ãi, çi rÐt, çi dèt lµ mét sù nghiÖp nh©n v¨n cã ý nghÜa cao c¶ nhÊt, lµ íc m¬ ngµn ®êi cña nh©n lo¹i.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ ngêi ®Çu tiªn ®a ¸nh s¸ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ViÖt Nam, lÊy ®ã lµm c¬ së thÕ giíi quan vµ ph¬ng ph¸p luËn cho viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi ViÖt Nam.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sím nhËn thÊy vai trß vµ søc m¹nh cña v¨n ho¸, ®a v¨n ho¸ vµo chiÕn lîc ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Ngêi ®· ®a v¨n ho¸ ®i s©u vµo quÇn chóng, më chiÕn dÞch chèng n¹n dèt, ph¸t ®éng phong trµo x©y dùng ®êi sèng míi, xem thãi quen vµ nh÷ng truyÒn thèng l¹c hËu còng lµ mét lo¹i kÎ thï, ph¸t triÓn nh÷ng thuÇn phong, mü tôc míi trong nh©n d©n.

N¨m 1987, Tæ chøc Gi¸o dôc - V¨n ho¸ - Khoa häc cña Liªn hîp quèc (UNESCO) ®· ra nghÞ quyÕt t«n vinh Hå ChÝ Minh lµ "Anh hïng gi¶i phãng d©n téc ViÖt Nam vµ nhµ v¨n ho¸ kiÖt xuÊt".

“Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét biÓu tîng

279

kiÖt xuÊt vÒ quyÕt t©m cña c¶ mét d©n téc, ®· cèng hiÕn trän ®êi m×nh cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n ViÖt Nam, gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh chung cña çc d©n téc v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi… Sù ®ãng gãp quan träng vÒ nhiÒu mÆt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong çc lÜnh vùc v¨n ho¸, gi¸o dôc vµ nghÖ thuËt lµ kÕt tinh cña truyÒn thèng v¨n ho¸ hµng ngµn n¨m cña nh©n d©n ViÖt Nam vµ nh÷ng t tëng cña Ngêi lµ hiÖn th©n cña nh÷ng kh¸t väng cña çc d©n téc trong viÖc kh¼ng ®Þnh b¶n s¾c d©n téc cña m×nh vµ tiªu biÓu cho viÖc thóc ®Èy sù hiÓu biÕt lÉn nhau”1.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh - ë Ngêi kh«ng chØ tËp trung cao nhÊt nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc cña con ngêi ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi mµ Ngêi cßn ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x©y dùng mét nÒn ®¹o ®øc míi ®Þnh híng cho sù l·nh ®¹o cña §¶ng còng nh cho viÖc rÌn luyÖn cña mçi ngêi. §ã lµ: Trung víi níc, hiÕu víi d©n; yªu th¬ng con ngêi; cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t; tinh thÇn quèc tÕ trong s¸ng; nãi ®i ®«i víi lµm, ph¶i

1. Héi th¶o quèc tÕ vÒ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, S®d, tr. 5-6.

280

nªu g¬ng vÒ ®¹o ®øc; X©y ®i ®«i víi chèng vµ ph¶i tu dìng ®¹o ®øc suèt ®êi.

TÊm g¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh ngµy cµng cã ý nghÜa thêi sù to lín. Thùc tÕ ®Êt níc ®ang ®ßi hái ph¶i x©y dùng nÒn ®¹o ®øc ViÖt Nam ngang tÇm víi nh÷ng yªu cÇu cña giai ®o¹n çch m¹ng míi. T tëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh vÉn soi s¸ng cho §¶ng vµ nh©n d©n ta hoµn thµnh sù nghiÖp vÎ vang ®ã.

C«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt níc ®îc ®Ò ra tõ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng. §¹i héi kh¼ng ®Þnh: §¶ng ta ph¶i n¾m v÷ng b¶n chÊt çch m¹ng vµ khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, kÕ thõa di s¶n quý b¸u vÒ t t-ëng vµ lý luËn çch m¹ng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.

§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII cña §¶ng (th¸ng 6-1991) kh¼ng ®Þnh: "§¶ng lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh lµm nÒn t¶ng t tëng, kim chØ nam cho hµnh ®éng".

Tõ sau §¹i héi VII cña §¶ng, c«ng t¸c nghiªn cøu t tëng Hå ChÝ Minh ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng; ho¹t ®éng tuyªn truyÒn gi¸o dôc t t-ëng Hå ChÝ Minh cã nhiÒu cè g¾ng, nhê ®ã ®· gãp phÇn ®éng viªn çc tÇng líp nh©n d©n sèng, chiÕn ®Êu, lao ®éng vµ häc tËp theo g¬ng B¸c Hå vÜ ®¹i.

Bíc sang thÕ kû XXI, ®Êt níc ta cã nhiÒu vËn héi lín, song còng ®øng tríc nh÷ng th¸ch thøc

281

kh«ng nhá víi diÔn biÕn phøc t¹p cña t×nh h×nh khu vùc vµ thÕ giíi. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng (th¸ng 4-2001) mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh:

T tëng Hå ChÝ Minh lµ mét hÖ thèng quan ®iÓm toµn diÖn vµ s©u s¾c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña çch m¹ng ViÖt Nam, lµ kÕt qu¶ cña sù vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn çc gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i. §ã lµ t tëng vÒ gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng con ngêi; vÒ ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi, kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i; vÒ søc m¹nh cña nh©n d©n, cña khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc.

T tëng Hå ChÝ Minh soi ®êng cho cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta giµnh th¾ng lîi, lµ tµi s¶n tinh thÇn to lín cña §¶ng vµ d©n téc ta.

§Ó thùc hiÖn th¾ng lîi nhiÖm vô cña çch m¹ng ViÖt Nam trong thêi kú míi, cÇn thÊm nhuÇn s©u s¾c, vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng nguyªn lý vµ ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t t-ëng Hå ChÝ Minh trong tÊt c¶ çc lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, ngµy 27-3-2003, Ban BÝ th Trung ¬ng

282

ra ChØ thÞ sè 23 - CT/T¦ vÒ ®Èy m¹nh nghiªn cøu tuyªn truyÒn, gi¸o dôc t tëng Hå ChÝ Minh trong tÊt c¶ çn bé, ®¶ng viªn vµ çc tÇng líp nh©n d©n. Ngµy 7-11-2006, Bé ChÝnh trÞ ®· ban hµnh ChØ thÞ sè 06 - CT/T¦ tæ chøc cuéc vËn ®éng Häc tËp vµ lµm theo tÊm g¬ng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh.

Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ttëng Hå ChÝ Minh ®· trë thµnh ngän cê tÊt th¾ng cña çch m¹ng ViÖt Nam trong suèt h¬n 70 n¨m qua vµ tiÕp tôc soi s¸ng con ®êng chóng ta tiÕn lªn x©y dùng mét níc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh.

283

Môc lôc

TrangLêi Nhµ xuÊt b¶n 5Lêi Giíi thiÖu 7

Ch¬ng IThêi niªn thiÕu

(1890-1911) 9Ch¬ng II

T×m ®êng cøu níc (1911-1920) 19

Ch¬ng IIIChuÈn bÞ thµnh lËp

§¶ng céng s¶n viÖt Nam (1920 - 1930) 36

Ch¬ng IVL·nh ®¹o phong trµo çch m¹ng

(1930 -1945) 81Ch¬ng V

L·nh ®¹o toµn d©n Tæng khëi nghÜa, thµnh lËp nhµ níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ (Tõ

th¸ng 3 ®Õn th¸ng 8 - 1945) 117Ch¬ng VI

L·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc (1945 - 1954) 131I- B¶o vÖ, cñng cè vµ x©y dùng Nhµ níc ViÖt

Nam D©n chñ Céng hoµ 131

284

II- Linh hån cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p 157

Ch¬ng VIIL·nh ®¹o sù nghiÖp x©y dùng miÒn B¾c, ®Êu

tranh gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc

(1954 -1969) 185I- L·nh ®¹o c«ng cuéc kh«i phôc vµ c¶i t¹o miÒn

B¾c, ®Êu tranh ®ßi thi hµnh HiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ vµ chuyÓn híng cuéc ®Êu tranh yªu níc cña ®ång bµo miÒn Nam (1954 -1960) 185

II- L·nh ®¹o c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam (1961 -1964) 210

III- L·nh ®¹o c¶ níc quyÕt t©m chèng Mü, cøu n-íc (1965 -1968) 217

IV- T¨ng cêng vµ më réng ®oµn kÕt quèc tÕ, tranh thñ sù ñng hé vµ gióp ®ì cña nh©n d©n thÕ giíi ®èi víi cuéc ®Êu tranh chÝnh nghÜa cña nh©n d©n ViÖt Nam 230V- Nh÷ng ngµy cuèi ®êi vµ b¶n Di chóc lÞch sö 239

Ch¬ng VIII Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sèng m·i 247I- Thùc hiÖn Di chóc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh 247II- Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sèng m·i 250

285

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶nts. nguyÔn duy hïng

ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dungPGS. TS. Lª v¨n yªn

Biªn tËp néi dung: TS. Lu trÇn lu©nTr×nh bµy b×a: nguyÔn ph¬ng maiChÕ b¶n vi tÝnh: nguyÔn thÞ h»ng

Söa b¶n in, ®äc s¸ch mÉu: nam anh

M· sè:

CTQG-2008

In cuèn, khæ 13x20,5 cm, in t¹i Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia.Sè ®¨ng ký kÕ ho¹ch xuÊt b¶n: -2008/CXB/---/NXBCTQG.QuyÕt ®Þnh xuÊt b¶n sè: -Q§/NXBCTQGST, ngµy 2008.In xong vµ nép lu chiÓu th¸ng 4 n¨m 2008.

286

Documents

lêi tùa - thehehochiminh.files.wordpress.com€¦ · Web viewAnh ë t¹m t¹i trô së c¸c chi nh¸nh cña Liªn Thµnh c«ng ty ®Æt t¹i ... bÞ b¾t t¹i sè nhµ 186, phè