Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
University of Business and Technology in Kosovo University of Business and Technology in Kosovo
UBT Knowledge Center UBT Knowledge Center
Theses and Dissertations Student Work
Spring 4-2014
KORRELACIONI DHE REGRESIONI: ANALIZA E NDËRLIDHJEVE NË KORRELACIONI DHE REGRESIONI: ANALIZA E NDËRLIDHJEVE NË
MES TË REMITANCAVE DHE DEPOZITAVE NË BANKAT MES TË REMITANCAVE DHE DEPOZITAVE NË BANKAT
KOMERCIALE KOMERCIALE
Arbënora Maliqaj
Follow this and additional works at: https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd
Part of the Business Commons
Fakulteti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi
KORRELACIONI DHE REGRESIONI: ANALIZA E NDËRLIDHJEVE
NË MES TË REMITANCAVE DHE DEPOZITAVE NË BANKAT
KOMERCIALE
Shkalla Bachelor
Arbënora Maliqaj
Prill/ 2014
Prishtinë
1
Fakulteti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi
Punim Diplome
Viti akademik 2010 – 2011
Arbënora Maliqaj
KORRELACIONI DHE REGRESIONI: ANALIZA E NDËRLIDHJEVE
NË MES TË REMITANCAVE DHE DEPOZITAVE NË BANKAT
KOMERCIALE
Mentori: Msc. Mentor Geci
Ky punim është përpiluar dhe dorëzuar në përmbushjen e kërkesave të
pjesëshme për Shkallën Bachelor
2
ABSTRAKT
Meqë është parashikuar që remitancat e dërguara nga emigrantët kanë ndikim në depozitat
në Kosovë, atëhere kemi vendosur të bëjmë një analizë satistikore e cila do të tregoj
rezultate më të sakta dhe të besueshme se çdo konkludim tjetër teorik.
Në shumë situata në biznes, vërejtja e varshmërisë në mes të variablave është me rëndësi,
në rastin e vendimmarrjes është e rëndësishme të identifikohet nëse ekziston varshmëri
lineare në mes të dy variablave dhe nëse po të caktohet “fuqia” e saj.
Korrelacioni është teknikë statistikore që përdoret për matjen në mënyrë numerike të
fuqisë (shkallës) së ndërlidhjes në mes të dy variablave. Në shqyrtimin e çështjeve të
llojllojshme ekonomike-shoqërore paraqitet nevoja e përcaktimit të vlerave të variablës së
varur në raport me vlerat e variablës së pavarur, njohja e të cilave është në dobi të madhe ,
sidomos kur bëhen ndërrime në vlerat e tyre. Regresioni hulumton ndikimin e ndërrimit të
vlerës së variablës së pavarur në vlerën e variablës së varur.
Ngjashëm me vendet tjera, dërgesat e emigrantëve janë të një rëndësie të veçantë edhe për
ekonominë e Kosovës. Dërgesat e emigrantëve në Kosovë paraqesin njërin ndër burimet
kryesore të financimit të konsumit të ekonomive familjare dhe paraqesin një burim, që
siguron gjendje stabile sociale duke zvogëluar ngarkesën ndaj buxhetit shtetëror.
Ndërsa depozitë është një shumë e caktuar parash, e cila mund të mbahet në një institucion
financiar (për shembull, bankë) si një shërbim i ofruar për klientët, prej të cilës mund të
përfitoni interesa. Mbajtja e një depozite është një mënyrë e sigurtë e investimit të parave.
Ndërmjet këtyre dy parametarve makroekonmik është vërejtur një ndërlidhje e pozitive,
fuqia e së cilës do të përcaktohet me anë të metodave të cekura më lartë.
3
MIRËNJOHJE/FALENDERIME
Së pari falenderojë prof. Mentor Gecin për punën e palodhshme, instruksionet e dhëna, për
gadishmërin dhe kohën e gjetur për të më ndihmuar rreth çdo paqartësie që kam pasur.
Gjithashtu falenderojë të gjithë individët e tjerë të cilët me dëshirë kanë qenë të implikuar
në punën time gjatë këtyre viteve, dhe që më kanë inspiruar për të arritur rezultatet më të
mira të mundshme.
4
PËRMBAJTJA
LISTA E FIGURAVE ..................................................................................... 6
LISTA E TABELAVE .................................................................................... 7
FJALORI I TERMAVE ................................................................................ 10
1 HYRJE ...................................................................................................... 11
2 SHQYRTIMI I LITERATURËS ........................................................... 12
2.1 Analiza teorike mbi korrelacionin dhe regresionin.........................................................12
2.1.1 Korrelacioni si teknik e rëndësishme statistikore……........……………..…............13
2.1.2 Regresioni dhe veçoritë e tij…………………………………………….……….......23
2.1.3 Ndërlidhja në mes të korrelacionit dhe regresionit………………....……..................30
2.2 Rëndësia e remitancave për ekonominë e Kosovës dhe ndikimi i tyre në depozitat e
bankave komerciale............................................................................................................34
2.2.1 Kanalet e dërgimit të remitancave……………………..…….……………............35
2.2.2 Ecuria e depozitave gjatë periudhës 2007-2012…………....………….………….44
2.2.3 Ndërlidhja në mes të remitancave dhe depozitave..................................................55
2.3 Analiza statistikore e ndikimit të remitancave në depozitat e bankave komerciale
…........................................................................…..........................................................56
2.3.1 Korrelacioni mes të remitancave dhe depozitave......................................................57
2.3.2Aplikimi i regresionit bazuar në korrelacionin e remitancave dhe
depozitave….........................................................................................................................63
5
3 DEKLARIMI I PROBLEMIT ............................................................... 67
4 METODOLGJIA ..................................................................................... 68
5 REZULTATET ........................................................................................ 69
6 DISKUTIME DHE PËRFUNDIME ...................................................... 74
7 REFERENCAT ....................................................................................... 75
8 SHTOJCA ................................................................................................ 76
6
LISTA E FIGURAVE
Figura 1. Paraqitja grafike e korrelacionit perfekt pozitiv dhe korrelacionit të fuqishëm
pozitiv....................................................................................................................................17
Figura 2. Paraqitja grafike e korrelacionit perfekt negativ dhe kur nuk ka korrelacion
mes variablave......................................................................................................................18
Figura 3. Lidhjet funksionale jolineare.............................................................................24
Figura 4. Devijimi ortogonal, horizontal dhe vertikal........................................................26
Figura 5. Regresioni parabolik dhe eksponencial..............................................................28
7
LISTA E TABELAVE
Tabela 1. Koeficienti i korrelacionit (Interpretimi)........................................................... 16
Tabela 2. Paraqitja e shitjeve dhe shpenzimeve..................................................................19
Tabela 3. Llogaritja e koeficientit të korrelacionit..............................................................21
Tabela 4. Variabiliteti në mes të rrotullimeve të motorit dhe temperaturës së tij..............23
Tabela 5. Paraqitja e shitjeve dhe shpenzimeve të shpalljeve.............................................29
Tabela 6. Llogaritja e koeficientit të korrelacionit..............................................................30
Tabela 7. Llogaritja e regresionit në bazë të vlerave të “x”...............................................31
Tabela 8. Kanalet e transferit të parasë (2009)...................................................................34
Tabela9. Dërgesat e emigrantëve sipas kanaleve (në milionë euro)..................................35
Tabela 10. Dërgesat e emigrantëve sipas shteteve (në përqindje)......................................42
Tabela 11. Depozitat në KTD-të (në milionë euro).............................................................43
Tabela 12. Depozitat dhe remitancat në baza vjetore.........................................................56
Tabela 13. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza
vjetore....................................................................................................................................57
Tabela14. Depozitat dhe remitancat në baza tremujore....................................................59
Tabela 15. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza
tremujore...............................................................................................................................60
Tabela 16. Llogaritja e regresionit në baza vjetore duke u bazuar në skenarë të ndryshëm
të "𝒙".....................................................................................................................................64
Tabela 17. Llogaritja e regresionit në baza tremujore duke u bazuar në skenarë të
ndryshëm të "𝒙"....................................................................................................................66
Tabela 18. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza
tremujore...............................................................................................................................69
8
Tabela 19. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza
tremujore...............................................................................................................................70
Tabela 20. Llogaritja e regresionit në baza vjetore duke u bazuar në skenarë të ndryshëm
të 𝒙.........................................................................................................................................72
Tabela 21. Llogaritja e regresionit në baza tremujore duke u bazuar në skenarë të
ndryshëm të "𝒙"....................................................................................................................73
Tabela 22. Depozitat në euro në KTD-të (në milionë euro)................................................76
Tabela 23. Depozitat në joeuro në KTD-të (në milionë euro)............................................77
Tabela 24. Depozitat në euro në KTD-të,sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite (në
milionë euro)..................................................................................................................78
Tabela 25. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro)..................................................................................................................79
Tabela 26. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro)..................................................................................................................80
Tabela 27. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).................................................................................................................81
Tabela 28. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro)..................................................................................................................82
Tabela 29. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro)..................................................................................................................83
Tabela 30.Depozitat në euro në KTD-të,sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite (në
milionë euro)..................................................................................................................84
Tabela 31. Depozitat në euro në KTD-të, sipas institucioneve depozituese (në milionë
euro)......................................................................................................................................85
Grafiku 1. Korreloacionin ndërmjet shitjeve dhe shpenzimeve..........................................20
9
Grafiku 2. Variabiliteti në mes të rrotullimeve të motorit dhe temperaturës së tij............23
Grafiku 3. Diagrami i korrelacionit ndërmjet shitjeve dhe shpenzimeve...........................31
Grafiku 4. Shuma e remitancave të dërguara në Kosovë përmes agjencioneve për
transfer të parave (në milion Euro).....................................................................................36
Grafiku 5. Shuma e remitancave të dërguara në Kosovë përmes llogarive bankare (në
milion Euro).........................................................................................................................37
Grafiku 6. Shuma e remitancave të dërguara në Kosovë përmes formave joformale (në
milion Euro).........................................................................................................................38
Grafiku 7. Remitancat sipas kanaleve të dërgimit (në milion euro)..................................39
Grafiku 8. Remitancat sipas viteve (në milion Euro)..........................................................40
Grafiku 9. Struktura e depozitave në euro e KTD-ve, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit
ndër vite (në milion Euro)....................................................................................................47
Grafiku 10. Struktura e depozitavee KTD-ve, sipas institucioneve depozituese (në milion
Euro).....................................................................................................................................51
Grafiku 11. Struktura e depozitave në KTD, sipas valutës (në milion Euro)...................52
Grafiku 12. Ndërlidhja në mes të remitancave dhe depozitave..........................................54
Grafiku 13. Korrelacioni në mes të remitancave dhe depozitave në baza vjetore.............58
Grafiku 14. Korrelacioni në mes të remitancave dhe depozitave në baza tremujore.......61
10
FJALORI I TERMAVE
IHD- Investimet e Huaja Direkte
BQK- Banka Qendrore e Kosovës
ATP- Agjencioni i Transfereve të Parasë
Pp- Pikë Përqindje
PTK- Posta dhe Telekomi i Kosovës
KTD- Bankat Komerciale
11
1. HYRJE
Në shumë situata në biznes, vërejtja e varshmërisë në mes të variablave është me rëndësi
shembull, nëse supozojmë se shitja e një prodhimi është e ndërlidhur me çmimin e saj si
dhe me shpenzimet për reklamë. Në rastin e vendimmarrjes është e rëndësishme të
identifikohet nëse ekziston varshmëri lineare në mes të dy variablave dhe nëse po të
caktohet “fuqia” e saj. Korrelacioni është teknikë statistikore që përdoret për matjen në
mënyrë numerike të fuqisë (shkallës) së ndërlidhjes në mes të dy variablave. Pra pjesa e
analizës së regresionit, e cila merret me hulumtimin dhe matjen e shkallës, të intensitetit
dhe drejtimit të raporteve dhe lidhjeve reciproke në mes të dukurive të ndryshme dhe quhet
analiza e korrelacionit.1Në shqyrtimin e çështjeve të llojllojshme ekonomike-shoqërore
paraqitet nevoja e përcaktimit të vlerave të variablës së varur në raport me vlerat e variablës
së pavarur, njohja e të cilave është në dobi të madhe , sidomos kur bëhen ndërrime në vlerat
e tyre. Regresioni hulumton ndikimin e ndërrimit të vlerës së variablës së pavarur në vlerën
e variablës së varur.
Ngjashëm me vendet tjera, dërgesat e emigrantëve janë të një rëndësie të veçantë edhe për
ekonominë e Kosovës. Dërgesat e emigrantëve në Kosovë paraqesin njërin ndër burimet
kryesore të financimit të konsumit të ekonomive familjare dhe paraqesin një burim, që
siguron gjendje stabile sociale duke zvogëluar ngarkesën ndaj buxhetit shtetëror.
Remitanca quhen transferet neto pa kundërshpërblim nga jashtë vendit. Këto lloj
transfertesh janë një ndër komponentët e llogarisë korrente në bilancin e pagesave.
Remitancat janë një nga burimet më të rëndësishme dhe të qëndrueshme të financimit të
jashtëm për vendet në zhvillim. Në dy dekadat e fundit, dërgesat e emigrantëve kanë arritur
nivelin e IHD.
Ndërsa depozitë është një shumë e caktuar parash, e cila mund të mbahet në një institucion
financiar (për shembull, bankë) si një shërbim i ofruar për klientët, prej të cilës mund të
përfitoni interesa.Mbajtja e një depozite është një mënyrë e sigurtë e investimit të
parave.Përfshijnë të gjitha llojet e depozitave të tilla si llogari rrjedhëse, llogaritë e kursimit
dhe depozitat me afat dhe huazime të tjera.
1Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
12
2. SHQYRTIMI I LITERATURËS
2.2 Analiza teorike mbi korrelacionin dhe regresionin
Përpjekjet më të mëdha në hulumtimet shkencore, janë bërë në zbulimi e relacioneve
shkak-pasojë që ekzistojnë në mes të dukurive. Prosesi i zbulimit të këtyre modeleve
determinuese, nga aspekti i shkencës së statistikës, shpjegohet përmes asociacionit
(kontigjencës).2
Një zbulim i tillë, është shumë i dobishëm për të prodhuar një model të parashikimit i cili
mund të përdoret për të parashikuar një variabël nëse tjetra është e njohur.
Në shumë situata në biznes, të vërejturit e varshmërisë në mes të variablave është me
rëndësi. Për shembull, është e logjikshme të supozojmë se shitja e një prodhimi është
ndërlidhur me çmimin e saj si dhe me shpenzimet për reklamë.
Në rastin e vendim-marrjes është shumë e rëndësishme të identifikohet nëse ekziston
varshmëri lineare në mes të dy variablave dhe, nëse kjo varshmëri ekziston atëherë të
caktohet “fuqia” e saj.
Shprehja sasiore e formës dhe e shkallës së lidhjeve në mes të dukurive (fenomeneve)
paraqitet përmes regresionit dhe korrelacionit. Këtu bëhet fjalë për dy modele të
mundshme, të cilat mundësojnë konstatimin e ndonjë lidhje në mes të dy e më tepër
madhësive të ndryshme.
Varshmëria mund të identifikohet nëse përdorim grafikun e quajtur diagrami i shpërndarjes
(scatter diagram), kurse “fuqia” mund të caktohet përmes madhësisë statistike që quhet
koeficienti i korrelacionit (correlation coefficient).3
2Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000). 3Smailes, McGrane: Essential Business Statistics, Pearson Education (2000).
13
2.2.1 Korrelacioni si teknikë e rëndësishme statistikore
Pjesa e analizës së regresionit, e cila merret me hulumtimin dhe matjen e shkallës, të
intensitetit dhe drejtimit të raporteve dhe lidhjeve reciproke në mes të dukurive të ndryshme
quhet analiza e korrelacionit. Mirëpo ndryshe nga regresioni, ku në fillim përcaktohet
variabla e pavarur dhe e varur te analiza e korrelacionit kjo çështje injorohet, pra variablat
konsiderohen si të pavarura.
Korrelacioni ka të bëjë vetëm me fortësinë e lidhjeve në mes të dy variablave, nuk tregon
shkaqet e lidhjes në mes të variablave. Prandaj, shprehja e cila në mënyrë numerike paraqet
shkallën dhe intensitetin e lidhjeve në mes të fenomeneve quhet koeficient i
korrelacionit.4
Dallohen dy lloje të korrelacionit:
1. Linear i cili paraqet ndërlidhjen në mes të fenomeneve në formë të këndeve të drejta
dhe,
2. Jolinear paraqet shprehjen, e cila pasqyron ndërlidhjen e fenomeneve në formë të një
lakore që shpreh esencën, karakterin, ritmin, intensitetin, përkatësisht formën e tërësishme
të lidhjeve të tyre.
Lidhjet në mes të dy fenomeneve nuk mund të shpjegohen vetëm përmes dy faktorëve, ato
janë shumëdimensionale dhe më komplekse, prandaj për shprehjen më komplekse të
ndërlidhjeve dhe raporteve të një dukurie me një grup të dukurive dhe fenomeneve të tjera
përdoret korrelacioni multivariabël.
2.2.1.1 Korrelacioni Linear
Pasiqë përmes diagramit të shpërndajes së frekuencave dhe metodës së katërorëve më të
vegjël është konstatuar forma e lidhshmërisë lineare në mes të fenomeneve, atëhërë përmes
koeficientëve të ndryshëm përcaktohet forca dhe intensiteti i ndikimit apo i ndërlidhjes së
dukurive të vrojtuara. Ndër treguesit më të njohur të shprehjes së ndërlidhjeve lineare në
mes të fenomenve të ndryshme janë:
4Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
14
-koeficienti i determinacionit (r²d),
-koeficienti i aliancës (kontigjencës) (r²a) dhe,
-koeficienti i korrelacionit (personit) (r²P).
Dy koeficientët e parë janë komplementarë, struktura e të cilëve tregon strukturën në mes të
variabilitetit të shpjegueshëm dhe të variabilitetit të pashpjegueshëm.
2.2.1.2 Korrelacioni jolinear
Korrelacioni jolinear shpreh intensitetin dhe kahjen e ndërlidhjeve reciproke jolineare të
fenomeneve dhe dukurive të ndryshme në natyrë dhe në shoqëri. Përllogaritja e koeficientit
të korrelacionit jolinear është pothuajse e njëjtë me atë të korrelacionit linear, vetëm se para
se të përllogaritet koeficienti i korrelacionit jolinear duhet të gjendet dhe të përllogaritet
regresioni jolinear.
Matja e intensitetit të ndërlidhjeve jolineare të dukurive të ndryshme shprehet përmes
koeficientit të korrelacionit jolinear, dhe shprehet përmes kësaj formule:
𝑘𝑗=√1 −∑(𝑦𝑖−𝑦𝑐)²
∑(𝑦𝑖−𝑦 ) (1)
Komentimi dhe interpretimi i rezultateve nga ky koeficient është i njëjtë sikurse te
koeficienti i korrelacionit linear, dallimi qëndron se këtu duhet përcaktuar variablën e varur
dhe të pavarur. Vlera e këtij koeficienti sillet prej -1 deri +1, të cilat shprehin kahjen dhe
intensitetin e ndërlidhjeve të dukurive të vrojtuara.
15
2.2.1.3 Korrelacioni Parcial
Deri më tani kemi trajtuar ndërlidhjet e dy dukurive duke mos marrë parasysh varëshmëritë
dhe ndërlidhjet e tyre me ndonjë dukuri tjetër, intensiteti dhe kahja e të cilës dukshëm mund
të ndikojë në zhvillimin e dukurive të vrojtuara. Prandaj do të përdoret korrelacioni parcial,
përmes të cilit përcaktohet varshmëria parciale e secilës variabël. Pra, korrelacioni parcial
shpreh intensitetin dhe kahjen e ndërlidhjeve në mes të dy dukurive apo fenomeneve të
ndryshme duke mos injoruar ndërlidhjen dhe varshmërinë e tyre me dukuritë dhe variablat
e tjera.
Korrelacioni parcial llogaritet përmes kësaj formule:
𝑟𝑥𝑦 𝑧⁄ =𝑟𝑥𝑦−𝑟𝑥𝑧∗𝑟𝑦𝑧
√1−𝑟𝑥𝑧²√1−𝑟𝑦𝑧²
(2)
Siç shihet përllogaritja e korrelaconit parcial është mjaft e komplikuar andaj, në praktikë
shpeshherë i shmangemi një pune të tillë.
2.2.1.4 Korrelacioni Multivariabël
Korrelacioni multivariabël është forma më e sintetizuar e shprehjes së intensitetit dhe
kahjes së ndërlidhjeve shumëdimensionale në mes të dy apo më shumë dukurive të
ndryshme në natyrë dhe shoqëri. Forma më e thjeshtë e ndërlidhjeve të shumëfishta në mes
të dukurive të ndryshme është ndërlidhja e ngushtë e një dukurie me së paku dy dukuri
tjera.
Kështu, korrelacioni multivariabël paraqet korrelacionin linear të një variable ndaj disa
variablave të tjera të varura dhe reciprokisht të lidhura me të. Ndërsa forma sasiore e
shprehjes së ndërlidhjeve dhe e varshmërive reciproke të këtyre dukurive paraqitet përmes
koeficientëve të korrelacionit.
Formula e korrelacionit multivariabël, kur janë tri variabla të lidhura reciprokisht në mes
veti janë:
16
𝑅𝑥𝑦𝑧⁄ =√1 −
𝜎²𝑦𝑥𝑧⁄
𝜎𝑦2 𝑅𝑦
𝑥𝑧⁄ =√1 −𝜎²𝑦
𝑥𝑧⁄
𝜎𝑦2 𝑅𝑧
𝑥𝑦⁄ =√1 −𝜎²𝑧
𝑥𝑦⁄
𝜎𝑧2 (3)
Këta koeficientë shprehin në mënyrë të besueshme intensitetin dhe kahjen e ndërlidhjeve në
mes të dukurive të vrojtuara, vetëm në rastet kur ka numër të madh të të dhënave emprike të
dukurive të vrojtuara.
Përllogaritja e koeficientit të korrelacionit, përmes ekuacioneve normale të regresionit
multivariabël bëhet përmes këtyre formulave:
∑𝑥 = 𝑛𝑎 𝑥 𝑦𝑧⁄ + 𝑏𝑥𝑦
𝑧⁄ + 𝑐 𝑥𝑧 𝑦⁄ ∑ 𝑧 (4)
∑𝑥𝑦 = 𝑎 𝑥 𝑦𝑧⁄ + 𝑏𝑥𝑦
𝑧⁄ ∑𝑦𝑧 + 𝑐 𝑥𝑧 𝑦⁄ ∑𝑧𝑦 (5)
∑𝑧𝑦 = 𝑎 𝑥 𝑦𝑧⁄ + 𝑏𝑥𝑦
𝑧⁄ ∑𝑦²+ 𝑐 𝑥𝑧 𝑦⁄ ∑𝑧² (6)
Korrelacioni dhe regresioni multivariabël janë metoda të ndërlikuara që hulumtojnë
ndërlidhjet e shumëfishta në mes të dukurive, andaj përllogaritja e tyre zakonisht bëhet me
anë të paisjeve moderne kompjuterike.5
5Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
17
2.2.1.5 Koeficienti i korrelacionit dhe përllogaritja e tij
Analiza e korrelacionit është teknikë matematike që shërben për të matur “fuqinë e
varshmërisë” në mes të dy variablave. Koeficienti i korrelacionit shënohet me “r” dhe merr
vlera në mes numrave -1 dhe +1.
Le të shqyrtojmë figurat vijuese:
Tabela 1. Koeficienti i korrelacionit (Interpretimi).
Burimi: (Geci, Metoda statistikore II).
Në figurën e mëposhtme në anën e majtë koeficienti i korrelacionit 𝑟=0.997064, që tregon
për korrelacion perfekt pozitiv (angl. Perfektpositive correlation) në mes të dy variablave.
Kjo do të thotë se të gjitha të dhënat shtrihen në një drejtëz, dhe rritja e variablës “𝑥”sjell
rritjen e variablës” 𝑦” (kjo është arsyeja që korrelacioni në këtë rast quhet pozitiv) dhe për
çdo vlerë të njohur të 𝑥 – it mund të dijmë saktësisht vlerën e 𝑦 – it.
Koeficienti (r) Interpretimi
+1.0 Ndërlidhje perfekte pozitive
+0.8 < +1.0 Ndërlidhje e fuqishme pozitive
+0.4 < +0.8 Ndërlidhje e moderuar pozitive
Afër 0 (zero) Ndërlidhje shumë e vogël (nuk ka ndërlidhje)
-0.4 < -0.8 Ndërlidhje e moderuar negative
-0.8 < -1.0 Ndërlidhje e fuqishme negative
-1.0 Ndërlidhje e perfekte negative
18
Figura 1. Paraqitja grafike e korrelacionit perfekt pozitiv dhe korrelacionit të fuqishëm
pozitiv.
Burimi: (Smailes & McGrane, Essential Business Statistics, Pearson Education (2000)).
Në figurën e mësipërme në anën e djathtë, vërejmë se me rritjen e 𝑥 -it rritet edhe 𝑦.
Ndonëse të dhënat nuk shtrihen në një drejtëz, ato janë shumë pranë njëra-tjetrës. Në këso
situate themi se kemi të bëjmë me “korrelacion të fuqishëm pozitiv” (angl. strong positive
correlation) në mes të dy variablave. Vlera e 𝑟- it në këto raste është afro 0.864818.
Në figurën e mëposhtme, vërejmë se vlera e 𝑥 -it nuk ndikon fare në vlerën e 𝑦 – it ( pa
marrë parasysh vlerën e 𝑥 − 𝑖𝑡, 𝑦- i është konstant). Në këtë rast vlera 𝑟 =0.057017 tregon
se nuk ka korrelacion në mes dy variablave.
0
5
10
15
0 10 20 30
0
10
20
30
0 10 20 30
19
Figura 2. Paraqitja grafike e korrelacionit perfekt negativ dhe kur nuk ka korrelacion
mes variablave.
Burimi: (Smailes & McGrane, Essential Business Statistics, Pearson Education (2000)).
Dhe në fund në figurën e mësipërme në anën e djathtë, kemi situatën kur rritja e vlerës së 𝑥
-it sjell zvogëlimin e vlerës së 𝑦- it. Në këtë rast kemi korrelacion të fuqishëm negative
(angl. strong negative correlation).6 Momenti i prodhimit i Personit për koeficientin e
korrelacionit (angl. Pearson’sproduct moment correlation coefficient) matë fuqinë e
varshmërisë së mundshme lineare në mes të dy variablave. Formula për të njehësuar
koeficientin e korrelacionit është:
𝑟 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
√[𝑛 ∑𝑥²−(∑𝑥)²][𝑛 ∑𝑦²−(∑𝑦²)] (7)
ku 𝑛- numri i dysheve të shqyrtuara.
Le të paraqesim disa shembuj me qëllim të ilustrimit të asaj që u cek.
6Smailes, McGrane: Essential Business Statistics, Pearson Education (2000).
0
5
10
15
20
25
30
0 10 20 30
0
5
10
15
20
25
0 10 20 30
20
Shembulli 1. Tabela vijuese paraqet shpenzimet për reklamë që ndërlidhen me shitjen e
prodhimeve të ndryshme.
• Të paraqitet diagrami i shpërndarjes.
• Të njehsohet koeficienti i korrelacionit.
• Të komentohet varshmëria në mes të dy variablave
Tabela 2. Paraqitja e shitjeve dhe shpenzimeve.
Burimi: (Smailes & McGrane, Essential Business Statistics, Pearson Education (2000)).
Zgjidhja.Detyrën do ta zgjidhim në disa hapa:
Hapi 1. Së pari caktojmë variablën e pavarur (𝑥) dhe variablën e varur (𝑦). Pse
“shpenzimet” paraqiten në boshtin 𝑥? Pse “shitja” paraqitet në boshtin 𝑦? Udhëzim: Cila
nga elementet “shpenzim”, “shitje” mund të kontrollohet e cili jo?
Hapi 2. Paraqesim diagramin e shpërndarjes
Shitja
(në mijëra euro) (𝒚)
Shpenzimet
(në qindra euro) (𝒙)
27 10
38 15
31 14
27 7
40 16
14 6
20 8
30 10
19 6
33 11
21
Grafiku 1. Korreloacionin ndërmjet shitjeve dhe shpenzimeve.
Nga grafiku i mësipërm vërejmë se me rritjen e shpenzimeve për reklama rritet edhe shitja.
Po ashtu vërejmë se të dhënat janë mjaftë të grumbulluara, gjë që siç e dimë sugjeron
korrelacion të fuqishëm pozitiv në mes të dy variablave.
Hapi 3. Njehsojmë koeficientin e korrelacionit
Nëse i referohemi formulës vërejmë se duhet të njehsojmë shumat vijuese:
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 5 10 15 20
22
Tabela 3. Llogaritja e koeficientit të korrelacionit.
Shitja
(𝒚)
Shpenzimet
(𝒙)
𝒙²
𝒚²
𝒙𝒚
27 10 100 729 270
38 15 225 1444 570
31 14 196 961 434
27 7 49 729 189
40 16 256 1600 640
14 6 36 196 84
20 8 64 400 160
30 10 100 900 300
19 6 30 361 114
33 11 121 1089 363
∑𝐲 = 𝟐𝟕𝟗 ∑𝐱 = 𝟏𝟎𝟑 ∑𝐱² = 𝟏, 𝟏𝟖𝟑 ∑𝐲² = 𝟖, 𝟒𝟎𝟗 ∑𝐱𝐲 = 𝟑, 𝟏𝟐𝟒
𝑛 =10.
Këto rezultate i paraqesim në formulë dhe merret:
𝑟 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
√[𝑛∑𝑥2−(∑𝑥)2][𝑛∑𝑦2−(∑𝑦2)]=
10∗3,124−103∗279
√[10∗1,183−1032][10∗8,409−2792]
=0.906145
Vërejmë se 𝑟 = 0.906.
Meqë vlera e 𝑟 – it është afër +1, atëherë përfundojmë se kemi të bëjmë me varshmëri të
lartë pozitive në mes të dy variablave.
23
2.1.2 Regresioni dhe veçoritë e tij
Njohja e vlerave të variablave në procese të ndryshme do të ishte me dobi të madhe,
sidomos kur bëhet ndërrimi në vlerat e tyre. Regresioni hulumton ndikimin e ndërrimit të
vlerës së variablës së pavarur në vlerën e variablës së varur. Prandaj, varësisht nga
shqyrtimi i lidhjeve një dimensionale, dydimensionale ose multidimensionale, përcaktohen
edhe modelet e ndërlidhjeve në mes të faktorëve kryesorë që veprojnë në zhvillimin e
dukurive të ndryshme në natyrë dhe shoqëri.
Regresioni paraqet raportin sasior mesatar në mes të dy e më tepër dukurive masive,
përkatësisht paraqet atë funksion matematikor i cili shpreh raportin mesatar të dy e më
tepër dukurive të vrojtuara, që lidhet me shprehjen e formës së manifestimit të zhvillimit të
dy e më shumë ngjarjeve.7 Pra, kuptimi i fjalës regresion rrjedh nga fjala “regress” që
nënkupton shqyrtimin e një ngjarje në të kaluarën.
Analiza e regresionit më së shpeshti përdoret në hulumtimin e variabilitetit të dy
fenomeneve, nga të cilat njëra paraqitet si variabël e pavarur ndërsa tjetra variabël e varur.
Për gjetjen e lidhjes apo ndikimit të tyre reciprok, më së miri ndihmojnë të dhënat
empirike të paraqitjes së tyre si të dhëna dydimensionale.
Ndërlidhjet më të shpeshta në mes të dukurive (fenomeneve) të cilat i studion statistika
janë: Lidhjet stohastike – janë lidhje në mes të dy apo më shumë fenomeneve,
karakteristikë kryesore e të cilave është labiliteti i tyre ndaj ndikimit të faktorëve të
jashtëm. Lidhjet funksionale – quhen lidhjet në mes të dy e më shumë fenomeneve, ku me
ndryshimin e një njësie të variablës të pavarur saktë, për aq njësi ndryshon edhe variabla e
varur. Lidhja empirike– nga vetë fjala kuptohet se kemi të bëjmë me dukurinë e cila nga
vetë natyra lidh fenomenet në mes veti.
Shembulli në vijim paraqet variabilitetin në mes të rrotullimeve të motorit dhe të
temperaturës së tij.
7Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
24
Shembulli 2.
Tabela 4.Variabiliteti në mes të rrotullimeve të motorit dhe temperaturës së tij.
Pra me rritjen e shpejtësis rritet edhe temperature, për
çdo rritje prej 0.1 të shpejtësisë tempertaura rritet për
100, andaj në mes të këtyre dukurive ekziston
varshmëria lineare funksionale, e cila matematikisht
shprehet:
në qoftëse me “𝑥” paraqesim numrin e rrotullimeve dhe
me “𝑦” temperaturën atëherë kemi:
𝑦 = 100𝑥 ose 𝑥 = 𝑦/100
Burimi: (Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
Nëse shembullin e lartpërmendur e paraqesim grafikisht, do të kemi
Grafiku 2. Variabiliteti në mes të rrotullimeve të motorit dhe temperaturës së tij.
Burimi:(Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
0
50
100
150
200
0 0.5 1 1.5 2
Nr. i rrotullimeve Temperatura
1.0 100
1.1 110
1.2 120
1.3 130
1.4 140
1.5 150
1.6 160
25
Janë të rralla rastet sidomos në ekonomi, kur varshmëria apo ndërlidhja në mes të dukurive
është funksionale, prandaj diagram i paraqitur më lartë në formë drejtvizore më tepër
paraqitet tek fenomenet natyrore. Mirëpo nëqoftëse lidhjet janë të forta mund të paraqiten
edhe në formë të lakoreve të ndryshme, si psh:
Figura 3. Lidhjet funksionale jolineare.
Burimi: (Google, nonlinearregression graph).
Varësisht nga ndikimi i vlerave të variablës së pavarur në atë të varur, ekzistojnë këto
forma të shprehjes grafike dhe matematike të regresionit:
-Regresioni linear,
-Regresioni jolinear,
-Regresioni multivariabël.
26
2.1.2.1 Regresioni linear
Zgjedhja e formës se lakores e cila në mënyrë më të besueshme do të shpreh formën e
ndërlidhjes dhe ndikimit reciprok të fenomeneve, është ndër problemet e para që paraqitet
në analizën e regresionit. Andaj vija e regresionit e cila zvogëlon më së shumti distancën në
mes të pikave të tyre empirike, vija e cila i afrohet më së shumti secilës pikë të serisë së
formuar paraqet zgjedhje adekuate të dukurive të vrojtuara.
Metodat më të rëndësishme në përcaktimin e parametrave të regresionit janë:
-metoda grafike,
-metoda mesatare,
-metoda e katrorëve më të vegjël,
-metoda e momenteve.
Metoda e katrorëve të vegjël, metoda grafike si dhe ajo e mesatares japin vetëm rezultate të
përafërta, të cilat në mënyrë sasiore nuk shprehin minimumin e distancës në mes të pikave
empirike dhe vijës së regresionit.
𝑚𝑖𝑛∑(𝑦𝑖 − ŷ²) = 𝑚𝑖𝑛∑(𝑦𝑖 − (𝑏0 + 𝑏1𝑥𝑖)) ² (8)
Prandaj u paraqit nevoja e gjetjes së një metode të re, e cila në mënyrë të saktë do të
paraqesë devijimet nga vija e regresionit.8
Matja e devijimeve nga vija e regresionit mund të bëhet në tri mënyra:
Ortogonale- duke formuar kënde të drejtë me vijën e regresionit,
Horizontale- duke formuar paralele me boshtin 𝑂𝑋 dhe,
Vertikale- duke formuar paralele me boshtin 𝑂𝑌.
8Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
27
Figura 4. Devijimi ortogonal, horizontal dhe vertikal.
Burimi: (WikimediaCommons,Regression lineal direccion)9.
Paraqitja e modelit të regresionit linear (angl. linear regresion model) bëhet me anë të
funksionit linear.
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥 (9)
Në këtë rast:
𝑦 – është variabla e varur
𝑥 – variabla e pavarur.
Funksionet lineare në sistemin koordinativ paraqesin drejtëza.
Ekuacionet lineare paraqiten përmes modelit determinues dhe atij parabolistik, model i cili
përdoret më shumë në jetën reale. Regresioni i thjeshtë linear (angl. simple linear
regresion) paraqet shembull të këtij modeli.
Le t’i referohemi sërish funksionit
9 WikimediaCommons, Regression lineal direccion
28
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
Duhet të caktojmë afërsisht vlerat e 𝑎 – së dhe 𝑏 – së.
Regresioni i thjeshtë linear është teknikë që përdoret për këtë qëllim. Formulat për
përcaktimin e 𝑎-së dhe 𝑏-së janë:
𝑏 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥 ∑𝑦
𝑛 ∑𝑥²−(∑𝑥)² (10)
dhe
𝑎 =∑𝑦
𝑛−
𝑏∑𝑥
𝑛 (11)
2.1.2.2 Regresioni jolinear
Deri më tani janë shpjeguar vetëm rastet kur dukuritë e vrojtuara kanë ndërlidhje lineare, të
cilat janë të shpeshta në jetën e përditshme. Mirëpo shumë më të shpeshta në dukurit
ekonomike janë rastet e paraqitjes së ndërlidhjeve jolineare.
Si te forma e parë e regresionit ashtu edhe tek kjo formë e analizës së ndërlidhjeve të
ndryshme të fenomeneve, me rëndësi të veçantë është përshtatja e modelit të regresionit.
Ekzistojnë dy lloje të regresionit jolinear: Regresioni parabolik dhe Regresioni
eksponencial
29
Figura 5. Regresioni parabolik dhe eksponencial.
Burimi: (Suzana Sexton,The cost of stamp)10.
Siç shihet nga grafiku i lartshënuar, forma më e përshtatshme e cila në mënyrë më të
besueshme pasqyron zhvillimin dhe ndryshimet e dukurive të caktuara është lakorja
parabolike. Ndërsa shprehja matematikore e saj ka këtë formë të përgjithshme:
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥 + 𝑐𝑥² (12)
10 Suzana Sexton,The cost of stamp
30
2.1.3 Ndërlidhja në mes të korrelacionit dhe regresion
Përderisa analiza e korrelacionit bënë matjen e fortësisë së raporteve ndërmjet dy
variablave. Analiza e regresionit përdoret për të parashikuar vlerën e variablës së varur
duke u bazuar në më së paku një variabël të pavarur, si dhe për të shpjeguar efektin e
ndryshimit të variablës së pavarur në variablën e varur.
Le të shohim këtë në shembullin vijues:
Shembulli 3:
Tabela 5. Paraqitja e shitjeve dhe shpenzimeve të shpalljeve.
a) Të caktohet koeficienti i korrelacionit “𝑟” për
të dhënat vijuese. Të caktohet diagrami i
shpërndarjes.
b) Të caktohet ekuacioni i regresionit linear dhe
t’i shtohet diagramit të shpërndarjes si dhe të
bëhet parashikimi, për shitjen nëse shpenzimet e
shpalljeve janë:
i) 700 euro; ii) 1800 euro
Burimi: (Smailes & McGrane, Essential Business Statistics, Pearson Education (2000)).
Zgjidhja:
Shitja
(mijëra euro)
Shpenzimet e shpalljeve
(qindra euro)
25 8
35 12
29 11
24 5
38 14
12 3
18 6
27 8
17 4
30 9
31
Tabela 6. Llogaritja e koeficientit të korrelacionit.
Shpenzimet e
shpalljeve (qindra
euro)
(x)
Shitja
(mijëra euro)
(y)
𝒙²
𝒚²
𝒙𝒚
8 25 64 625 200
12 35 144 1225 420
11 29 121 841 319
5 24 25 576 120
14 38 196 1444 532
3 12 9 144 36
6 18 36 324 108
8 27 64 729 216
4 17 16 289 68
9 30 81 900 270
∑𝐱 = 𝟖𝟎 ∑𝐲 = 𝟐𝟓𝟓 ∑𝐱² = 𝟕𝟓𝟔 ∑𝐲² = 𝟓, 𝟐𝟒𝟕 ∑𝐱𝐲 = 𝟐, 𝟐𝟖𝟗
a) n=10
𝑟 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
√[𝑛∑𝑥2−(∑𝑥)2][𝑛∑𝑦2−(∑𝑦2)]=
10∗2,289−80∗255
√[10∗756−802][10∗5,247−2552]=0.948
b) Le të njehsojmë në vijim b, a.
𝑏 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
𝑛∑𝑥²−(∑𝑥)²=
10∗2,289−80∗255
10∗756−80²=2.147
32
𝑎 =∑𝑦
𝑛−
𝑏∑𝑥
𝑛=225
10−
2.147∗80
10=8.328
Prandaj ekuacioni do të jetë 𝑦 = 8.328 + 2.147𝑥
Diagramet e rastit “a” dhe të drejtëzës po i paraqesim në një grafikë.
Së pari po e paraqesim tabelën
Tabela 7. Llogaritja e regresionit në bazë të vlerave të x.
𝒙 0 10 15
𝒚 = 𝟖. 𝟑𝟐𝟖 + 𝟐. 𝟏𝟒𝟕𝒙 8.328 29.798 40.533
Grafiku3. Diagrami i korrelacionit ndërmjet shitjeve dhe shpenzimeve.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 10 20 30 40
Axi
s Ti
tle
Axis Title
shpenzimet
Linear (shpenzimet)
33
i)Për të bërë parashikimin për i) 700 euro zëvendësojmë 𝑥 = 7 në ekuacionin
𝑦 = 8.328 + 2.147𝑥
Merret:
𝑦 = 8.328 + 2.147 ∗ 7 = 23.357
ii) 𝑥 = 18
𝑦 = 8.328 + 2.147 ∗ 18 = 46.974
2.1.3.1 Vlerësimi i saktësisë së parashikimit
Le t’i referohemi rasteve i) dhe ii) në shembullin paraprak. Në rastin i) vlera 𝑥 = 7 i takon
rangut të të dhënave të detyrës (𝑥 lëviz prej 3- 14). Ky lloj i parashikimit njihet si
interpolimi, dhe parashikimi që rezulton ka shumë gjasë të jetë i saktë, meqë vlera e r – it
është e lartë dhe modeli përshtatet me të dhënat.
Në rastin ii), vlera 𝑥 = 18 del jashtë rangut të të dhënave origjinale dhe nuk mund të jemi
të sigurtë se modeli vazhdon të përputhet me të dhënat. Ky lloj i parashikimit quhet
ekstrapolim dhe në parashikime të tilla duhet të jemi më të kujdesshëm.11
11Smailes, McGrane: Essential Business Statistics, Pearson Education (2000).
34
2.2 Rëndësia e remitancave për ekonominë e Kosovës dhe ndikimi i tyre
në depozitat e bankave komerciale
Pavarësisht një rimëkëmbje të moderuar ekonomike gjatë dekadës së fundit, Kosova ende
përballet me kushte të vështira ekonomike dhe me një shkallë të lartë të papunësisë.
Remitencat nga jashtë janë konsideruar si një kontribues i madh për mirëqenien e familjeve
kosovare.
Remitancat, që paraqesin totalin e dërgesave në para nga punëtorët, të cilët janë të
angazhuar me punë të përkohshme, apo të përhershme jashtë vendit, janë me një rëndësi të
veçantë për zhvillim të qëndrueshëm të pothuajse gjithë ekonomive në zhvillim, e në
veçanti tek ato të cilat përballen me sfidat e tranzicionit, siç është rasti i Kosovës.
Remitanca gjithashtu kontribuon në ruajtjen e stabilitetit social të vendeve, prurjet e të
cilave kanë peshën e vet si në nivel vendor, rajonal, po ashtu edhe në atë global. Sipas
statistikave të Bankës Botërore vitin e kaluar shifra e remitancave në Ballkanin Perendimor
ka arritur 14 miliardë dollarë amerikanë.12
Remitancat e brendshme përbëjnë një përqindje të lartë të të ardhurave kombëtare, e cila
është përllogaritur të jetë shumë më tepër se 500 milionë € në vit. Ashtu si edhe në shumë
vende, sasia, shpërndarja dhe topologjia e biznesit të transferimit të parave ende nuk është
plotësisht e qartë. Janë zhvilluar disa kërkime në këtë sektorë të cilat tregojnë se gati 35% e
remitancave dërgohen në saje të operatorëve të transferimit të parave. Pjesa tjetër rreth 50
% e remitancave dërgohen në rrugë joformale, dhe pjesa tjetër nëpërmjet bankave dhe
agjencive të udhëtimit. Institucionet mikrofinanciare besojnë së një pjesë e madhe e parave
të përdorura për shlyerje të mikrokredive vjen nga remitancat e emigranteve. Shuma e
përgjithshme e remitancave të pranuara në vitin 2009 vlerësohettë jetë 422.7 milion euro.
Nga kjo shumë e përgjithshme, 191.6 milion euro (45.2 përqind) ishin para të gatshme, 47.7
milion euro (11.3 përqind) në formë të të mirave materiale, dhe 183.4milion euro
(43.4përqind) ishin në formë të "shpenzimeve të emigrantëve" gjatë vizitave në Kosovë.
Ndërsa në vitin 2012 shuma e remitancave të pranuara llogarite të jenë 605.6 milion euro.
12 BQK : Analizë mbi Mënyrat e Dërgimit të Remitancave në Kosovë
35
2.2.1 Kanalet e dërgimit të remitancave
Sipas të dhënave 42 përqind e dërgesave në të holla gjatë vitit 2009 ishin pranuar nëpërmjet
kanaleve institucionale, të tilla si bankat apo agjencitë e transferimittë parave, ndërsa pjesa
tjetër (58 përqind) duke shfrytëzuar kanalet jo-formale (direkt nga emigranti dërgues ose
ndonjëmik i familjes). Pra shumat më të mëdha të remitancave janë pranuar nëpërmjet
kanaleve jofomale si “Personalisht nga emigrant” ku janë pranuar 70,944,694 euro apo 37
përqind. Pastaj vjen ATP-të që llogaritet të jetë kanali i dytë prej të cilit janë pranuar më së
shumti remitanca, pra afër 43,143,002 euro kanë mbërritur nëpërmjet tij apo 23 përqind.
Ndërsa kanali i tretë është “Personalisht nga miku” ku janë pranuar 39,468,228 euro ose 21
përqind të total remitancave, si dhe i katërti ai i “Transfereve bankare” edhe pse është një
ndër kanalet më të sigurta ai prapseprap posedon një përqindje më të vogël vetëm 16
përqind apo 31,047,246 euro.
Tabela 8. Kanalet e transferit të parasë (2009).
Kanalet e transferit Pjesa e përgjithshme e
përdorimit të kanalit
Transferi total në të holla
Nëpër kanal (në euro)
Transfere Bankare 16% 31,047,246
Kartele krediti 2% 3,535,993
ATP 23% 43,143,002
Zyrë postare 2% 3,229,404
Personalisht nga emigranti 37% 70,944,694
Personalisht nga miku 21% 39,468,228
Totali 100% 191,638,526
Burimi:(BQK, 2010).
36
Tabela9. Dërgesat e emigrantëve sipas kanaleve (në milionë euro).
Përshkrimi Gjithësej
Bankat ATM Tjera
2004 357.0 . . .
2005 418.0 . . .
2006 467.1 135.1 184.7 147.3
2007 515.6 137.1 198.7 179.8
2008 608.7 126.3 213.1 269.3
2009 585.7 148.8 213.1 223.8
2010 584.3 141.3 213.1 229.9
2011 584.8 139.7 225.3 219.8
2012 605.6 126.5 218.5 260.6
T1 121.8 32.4 46.3 43.1
T2 142.2 30.9 53.3 58.0
T3 174.7 58.0 53.0 63.7
2009 T4 146.9 27.5 60.5 58.9
T1 120.7 34.1 46.3 44.1
T2 145.0 33.4 53.3 56.2
T3 165.0 43.8 53.0 65.6
2010 T4 153.6 30.1 60.5 64.0
T1 125.1 30.3 50.1 44.7
T2 138.2 25.2 55.1 57.9
T3 164.9 48.9 55.7 60.3
2011 T4 156.6 35.2 64.5 56.9
T1 119.1 23.3 47.1 48.7
T2 142.4 21.8 55.0 65.6
T3 175.2 56.3 52.0 66.9
2012 T4 168.9 25.1 64.5 79.3
T1 127.8 33.1 45.6 49.1
2013 T2 144.6 32.9 51.5 60.2
Burimi: (BQK, 2013).
Në Tabelën 9 janë paraqitur vlerat e remitancave të dërguara përmes agjencioneve për
transfer të parave në Kosovë gjatë periudhave 2006-2012. Nga tabela vërejmë se ka pasur
ndryshime të vazhdueshme të shumës së mjeteve të dërguara përmes ATP-ve.
37
Në 2009 rreth 36.38 përqind e remitancave janë dërguar nëpërmjet ATP-ve, i njëjti trend ka
vazhduar edhe në vitin 2010. Pastaj në 2011 ka pasur një trend rritës prej 2 përqind dhe
2012 prap ka pasur të njëjtën përqindje sikurse në vitet 2009-2010.
Gjatë tremujorit të katërt 2012 ka pasur shumë thuajse të njëjtë të remitancave të dërguara
përmes ATP-ve,krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, ku gjatë këtij tremujori
përmes tyre janë dërguar 64.5 milionë euro.
Grafiku 4. Shuma e remitancave të dërguara në Kosovë përmes agjencioneve për
transfer të parave (në milion Euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Gjithashtu në tabelën e mësipërme vërehet se shuma e remitancave të dërguara në Kosovë
përmes rrugëve bankare ka pasur ngritje dhe rënie nga viti në vit. Në vitin 2008 ka pasur
një rënie të lehtë të shumës së remitancave që dërgohen përmes llogarive bankare, qoftë për
arsye të krizës ekonomike në vendet perëndimore, qoftë për shkak të kostos së lartë dhe
kohës së gjatë për kryerjen e transferit të këtyre mjeteve nga vendi i destinacionit në vendin
e origjinës. Ndërsa në 2009 konstatohet ngritje e shumës së dërgesave të emigrantëve të
dërguara përmes llogarive bankare ku rreth 25 përqind e remitancave ishin dërguar
nëpërmjet këtij kanali, por në vitet pasuese shuma e remitancat e dërguara përmes
transfereve bankare ka pësuar prap rënie. Kështu vitin 2011 krahasuar me një vit më parë,
184.7198.7
213.1 213.1 213.1225.3 218.6
0
50
100
150
200
250
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
38
shuma e remitancave përmes llogarive bankare ka pasur rënie prej 1.1%, ndërsa në vitin
2012 rënia ka qenë rreth 9.4%. Transferi përmes llogarive bankare për transfere
ndërkombëtare mbetet më i preferuari për transferet në vlera më të mëdha për shkak të
kostos më të ulët, si dhe rruga më e përshtatshme për pagesa të mallrave dhe shërbimeve.
Grafiku 5. Shuma e remitancave të dërguara në Kosovë përmes llogarive bankare (në
milion Euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Përpos formës formale, përdoret edhe forma joformale për dërgimin e remitancave. Kjo
nënkupton bartjen e parave kesh kur emigrantët kthehen në Kosovë apo dërgimin e parave
përmes të njohurive të tyre.
Disa nga arsyet pse zgjidhet mënyra joformale e dërgimit të remitancave janë:
• Kostoja e lartë e transferit të parave;
• Mungesa e bankave apo e agjencioneve për transfere në zonat rurale;
• Pengesat në hapjen e llogarive në vendet e destinacionit të emigrantëve, kryesisht
për shkak të migrimeve ilegale;
• Mungesa e besimit në sistemin financiar si rezultat i zhvillimeve negative në bankat
e ish-Jugosllavisë gjatë viteve të 90-ta.
135.1137.1
126.3
148.8
141.3139.7
126.5
115
120
125
130
135
140
145
150
155
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
39
Grafiku 6. Shuma e remitancave të dërguara në Kosovë përmes formave joformale (në
milion Euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Nga tabela 9 shihet se cilat rrugë të transferit të parave i shfrytëzojnë aktualisht dhe cilat i
kanë shfrytëzuar ndër vite emigrantët kosovarë. Në bazë të të dhënave mund të konstatohet
se rruga më e preferuar dhe më shumë e shfrytëzuar nga ana e emigrantëve tanë gjatë vitit
2012 ka qenë transferi përmes formave joformale, pasuar nga transferet përmes
agjencioneve për transfer të parave dhe pastaj alternativa tjetër dhe më pak e përdorur janë
transferet bankare.13
13 BQK : Analizë mbi Mënyrat e Dërgimit të Remitancave në Kosovë
147.3
179.8
269.3
223.8 229.9219.8
260.6
0
50
100
150
200
250
300
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
40
Grafiku 7. Remitancat sipas kanaleve të dërgimit (në milion euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Gjatë vitit 2006 rreth 29 përqind e remitancave janë dërguar përmes bankave, 39 përqind
përmes agjencioneve dhe rreth 32 përqind përmes rrugëve tjera. Gjatë vitit 2007 rreth 27
përqind të remitancave janë dërguar përmes rrugëve bankare, 38 përqind përmes
operatorëve dhe rreth 35 përqind përmes rrugëve tjera. Pra trendi ka qenë pothuaj i njëjtë
me kalimin e viteve, duke mbetur prapa gjithnjë rruga e dërgimit të mjeteve përmes
llogarive bankare si mënyra më e sigurtë. Gjatë vitit 2012 transferët e remitancave përmes
bankave patën një rënie të theksuar ku në këtë vit vetëm 21 përqind e remitancave në
Kosovë u dërguan përmes bankave, 36 përqind përmes ATP-ve ndërsa pjesa tjetër prej 43
përqind përmes rrugëve tjera të transferit të mjeteve.
184.7198.7
213.1 213.1 213.1225.3 218.6
135.1 137.1126.3
148.8 141.3 139.7126.5
147.3
179.8
269.3
223.8 229.9 219.8
260.5
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
ATP Llogari Bankare Rrugë të tjera
41
Grafiku 8. Remitancat sipas viteve (në milion Euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Në Grafikun 13 është paraqitur vlera e përgjithshme e remitancave në Kosovë gjatë viteve
2006-2012. Nëse bëjmë një krahasim në përqindje vërejmë se në vitin 2007 kishim 10.4
përqind më shumë para të pranuara se në vitin 2006. Pastaj në vitin 2008 pati 18.1 përqind
rritje në remitanca në krahasim me 2007, në vitin 2009 kishim rënie prej 3.8 përqind të
remitancave në krahasim me 2008, në vitin 2010 ka patur rënie prej rreth 0.24 përqind në
krahasim me 2009.
Kjo është periudha kur në vendet e zhvilluara vazhdonte kriza ekonomike, e cila pati dhe
vazhdon të ketë ndikim edhe sot në vlerën e remitancave që dërgohen në vend. Në vitin
2011 pati rritje shumë të lehtë të remitancave të dërguara në krahasim me vitin 2010,
trendet rritëse janë edhe për vitin 2012, ku gjatë këtij viti shuma e remitancave të dërguara
u rrit për 3.6 përqind krahasuar me një vit më parë. Të gjithë këto të dhëna më së miri mund
të vërehen edhe nga grafiku 13, ku është paraqitur ecuria e remitancave që nga viti 2006 e
deri në vitin 2012.
357
418467.1
515.6
608.7585.7 584.3 584.8
605.6
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
42
2.2.1.1 Vendet Dërguese të Remitancave
Emigrantët nga Kosova kanë emigruar kryesisht drejt vendeve të Bashkimit Evropian për
shkak të nivelit më të zhvilluar ekonomik dhe standardit më të lartë të jetës. Mendohet se
numri i atyre që kanë emigruar nga Kosova të jetë mbi 400,000, por nuk ka ndonjë shifër të
saktë për numrin e emigrantëve nga Kosova në vendet tjera. Pjesa më e madhe e
emigrantëve janë të vendosur në Gjermani (27%), Zvicër (24%), SHBA (9%), Angli (6%),
Itali (5%), Francë (4.8%), Suedi (4%), e në vende tjera të zhvilluara. Nga tabela 10 shihet
përqindja e remitancave të ardhura nga çdo shtet në krahasim me totalin e remitancave.
Kështu, gjatë TM4 të vitit 2012 remitancat e ardhura nga Gjermania përbënin afërsisht 34
përqind të totalit të remitancave të pranuara në Kosovë, nga Zvicra rreth 2 përqind, nga
Italia mbi 9 përqind, nga Austria 6 përqind dhe nga SHBA-ja mbi 4përqind. Pra, nga vendet
ku ka më shumë emigrantë edhe shuma e remitancave të dërguara është më e madhe, gjë që
është lehtë e kuptueshme. Shumat e remitancave që kanë ardhur nga Gjermania viteve të
mëparshme, kanë pasur trendë të ulëta lëvizjeje, me ngritje dhe rënie të lehta.14
14 BQK : Analizë mbi Mënyrat e Dërgimit të Remitancave në Kosovë
43
Tabela 10. Dërgesat e emigrantëve sipas shteteve (në përqindje).
Burimi: (BQK, 2013).
Përshkrimi 2008
T1
T2
T3
2009
T4
T1
T2
T3
2010
T4
T1
T2
T3
2011
T4
T1
T2
T3
2012
T4
Gjermania 38% 35% 39% 37% 38% 35% 35% 33% 34% 33% 33% 34% 34% 31% 37% 35% 34%
Zvicrra 16% 21% 20% 21% 22% 21% 21% 21% 22% 24% 23% 23% 22% 24% 26% 23% 21%
Itlaia 13% 11% 11% 10% 10% 9% 8% 7% 7% 7% 7% 6% 7% 5% 8% 8% 9%
Austria 6% 5% 6% 6% 5% 6% 4% 7% 5% 6% 6% 6% 5% 6% 6% 6% 6%
Belgjika 3% 4% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 2% 3% 3% 1% 7% 3% 3%
SHBA 3% 3% 3% 3% 2% 4% 5% 5% 3% 5% 4% 2% 4% 6% 4% 4% 4%
Suedia 4% 3% 3% 4% 3% 3% 3% 3% 4% 4% 3% 4% 3% 4% 1% 3% 3%
Franca 4% 3% 4% 4% 4% 3% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 3% 0% 3% 3%
Norvegjia 2% 3% 2% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 5% 1% 3% 2%
Kanada 2% 2% 2% 2% 2% 1% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 1% 0% 1% 2%
Britania e
madhe
1%
2% 1% 1% 1% 2% 2% 2% 1% 2% 1% 1% 1% 3% 2% 2% 2%
Danimarka 2% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 1%
Finlanda 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 1% 1%
Holanda 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0% 1% 0%
Sllovenija 1% 1% 1% 2% 1% 3% 4% 6% 4% 4% 4% 3% 4% 5% 5% 4% 4%
Vende të
tjera
3% 4% 1% 2% 2% 4% 6% 3% 5% 3% 6% 7% 5% 55 1% 4% 6%
Gjithësej 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
44
2.2.2 Ecuria e depozitave gjatë periudhës 2007-2012
Struktura e depozitave prej viteve në vite ka ndryshuar shumë dhe kjo më mirë mund të
vërehet në tabelën në vijm, në të cilën janë paraqitur depozitat nëpër muaj prej vitit 2007
deri në gusht të vitit 2013. Aty mund të vërehet qartë se ka pasur një rritje të vazhdueshme
të shumave të depozituara ndër vite, si dhe në secilin vit shihet se muajt në të cilët ka pasur
më shumë depozitime janë në gusht dhe shtator i cili trend vazhdon edhe në muajt në
vazhdim e deri në fund vit.
Tabela 11. Depozitat në KTD-të (në milionë euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Depozitat
në KDT-të
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor
2007 942.7 973.6 973.7 967.8 984.7 981.7 1,026.5 1,073.8 1,062.5 1,102.8 1,124.7 1,145.3
2008 1,153.1 1,150.0 1,182.9 1,196.0 1,236.4 1,264.3 1,316.6 1,372.1 1,404.8 1,414.3 1,387.8 1,448.8
2009 1,430.8 1,453.0 1,475.0 1,472.9 1,505.2 1,517.9 1,557.0 1,621.0 1,650.0 1,644.0 1,651.7 1,752.2
2010 1,762.3 1,779.5 1,780.5 1,749.3 1,752.4 1,754.7 1,753.1 1,799.9 1,807.7 1,760.9 1,840.3 1,944.6
2011 1,906.0 1,926.3 1,928.0 1,916.9 1,956.3 1,964.6 2,007.8 2.125.2 2.112.4 2,090.6 2,089.5 2,113.9
2012 2,125.8 2,135.3 2,100.2 2,083.1 2,081.7 2,121.8 2,184.7 2,236.9 2,221.4 2,207.0 2,266.5 2,283.7
(gusht)2013 2,267.7 2,282.4 2,270.5 2,232.7 2,248.9 2,202.3 2,272.7 2,371.8 _ _ _ _
45
Siç mund të shihet në tabelën 11 në vitin 2008 ka pasur një rritje prej 20.39 përqind të
depozitave në krahasim me vitin 2007, si dhe shihet që depozitimi më i madh ka filluar prej
muajit korrik i cili trend ka vazhduar deri në muajin dhjetor.
Pastaj trendi i rritjes së depozitave nëpër vite vazhdon me 17.10 përqind rritje në vitin 2009
ku poashtu kemi shuma më të mëdha të depozituara në po të njëjtit muaj si në vitin 2008.
Ndërsa në vitet në vazhdim edhe pse kemi prap një trend rritës, ky trend ka filluar të
zvoglohet sa i përket përqindjes së rritje së depozitave ndër vite.
Edhe pse shumat e depozituara gjatë këtyre viteve kanë qenë më të mëdha, përqindja e tyre
ka rënë dukshëm në krahasim me vitet paraprake. Kështu, në vitin 2010 kemi 13 përqind
rritje te depozitave krahasuar me vitet paraprake, në vitin 2011 vetëm 10.8 përqind dhe në
atë 2012 vetëm 7 përqind krahasuar me vitin paraprak.
Ndërsa trendi i depozitimit të shumave më të mëdha gjatë muajve gusht, shtator dhe
dhjetor, vazhdon edhe në këto vite. Mund të supozojmë që këto shuma gjatë këtyre muajve
janë si pasojë e ardhjes së emigrantëve në Kosovë, pasiqë edhe muajt në të cilët paraqiten
shuma më të mëdha të depozituara janë muajt e verës dhe të fund vitit.
46
2.2.2.1 Struktura e depozitave sipas afatit të maturitetit
Për sa i përket maturitetit, struktura e depozitave nuk i është nënshtruar ndryshimeve
domethënëse gjatë vitit 2007. Depozitat e transferueshme qëndruan në 33.2 përqind të
tërësisë së depozitave (33.4 përqind në vitin 2006), kurse depozitat e tjera (me afat dhe të
kursimit) qëndruan në 66.8 përqind në vitin 2007 (66.6 përqind në vitin 2006). Disa
ndryshime janë regjistruar në strukturën e depozitave të tjera, ku shihet një rritje e lehtë në
maturitet, depozitat me maturitet deri në 1 vit kanë rënë në 79.2 përqind të tërësisë së
depozitave të tjera në vitin 2007 (81.9 përqind në vitin 2006), përderisa depozitat me
maturitet më shumë se 1 vit e deri në 2 vjet janë rritur për 13.7 përqind (11.3 përqind në
vitin 2006). Depozitat me maturitet më shumë se 2 vjet kanë arritur 7.1 përqind të tërësisë
së depozitave të tjera, që është një rritje prej 0.3pp në krahasim me vitin 2006. 15Ndërsa në
vitin 2008, 29.9 përqind e depozitave janë të transferueshme ndërse pjesa e mbetur
përbëhet nga kursimet dhe depozitat e afatizuara ku dominojnë depozitat me afat të
shkurtër. Depozitat me afat maturimi prej më pak se dy vite në vitin 2008 përfaqësuan 64.9
përqind të gjithsej depozitave (62.1 përqind në vitin 2007), ndërsa ato me afat maturimi
prej më shumë se dy vite përfaqësuan vetëm 5.2 përqind të gjithsej depozitave (4.7 përqind
në vitin 2007).16
Gjatë vitit 2009, 29.5 përqind e depozitave janë depozita të transferueshme, ndërsa pjesa
tjetër përbëhet nga depozitat e kursimit dhe ato të afatizuara. Në kuadër të këtyre
depozitave dominojnë depozitat me afat maturimi deri në një vit, të cilat përbëjnë 84.1
përqind të gjithsej depozitave të kursimit dhe të afatizuara.
Depozitat me afat maturimi një deri në dy vite përbëjnë 7.7 përqind të depozitave të
kursimit dhe të afatizuara, ndërsa 8.2 përqind e këtyre depozitave kanë maturitet më të gjatë
se dy vite. Si rezultat i rritjes së besimit të publikut në sistemin bankar si dhe rritjes së
vazhdueshme të normave të interesit në depozita, vërehet një lëvizje e vazhdueshme e
depozitave nga ato të transferueshme drejt depozitave të kursimit dhe të afatizuara. Për më
tepër, në vitin 2009 është vërejtur një rritje e konsiderueshme e depozitave me afat
maturimi mbi dy vite, të cilat arritën vlerën prej 101.3 milion euro, duke shënuar një rritje
15
BQK: Raporti vjetor 2007
16 BQK: Raporti vjetor 2008
47
vjetore prej 34.2 përqind. Pjesa më e madhe e depozitave të sektorit bankar të Kosovës janë
në valutën euro (93.6 përqind e gjithsej depozitave).17
Poashtu, në vitin 2010 depozitat në sistemin bankar të Kosovës kishin një strukturë të
ngjashme me vitin e kaluar. Pjesëmarrjen më të lartë në gjithsej depozitat vazhdojnë ta kenë
depozitat e afatizuara, që përfaqësojnë rreth 47.7 përqind të gjithsej depozitave. Pjesa e
mbetur përbëhet nga depozitat e transferueshme dhe depozitat e kursimeve që, në dhjetor
2010 përfaqësuan 34.6 përkatësisht 17.6 përqind të gjithsej depozitave. Struktura e
depozitave të afatizuara vazhdon të dominohet nga depozitat me afat të shkurtër maturimi.
Në dhjetor 2010, depozitat me afat maturimi deri në një vit përfaqësuan 76.2 përqind të
gjithsej depozitave të afatizuara, pasuar nga depozitat me afat maturimi mbi dy vite që
përfaqësuan 15.3 përqind të depozitave të afatizuara. Pjesa e mbetur e depozitave të
afatizuara janë kryesisht depozita me afat maturimi mbi një vit deri në dy vite, që
përfaqësuan 8.5 përqind të gjithsej depozitave të afatizuara në vitin 2010. Sa i përket trendit
të depozitave të afatizuara, vlen të theksohet se në vitin 2010 është vërejtur që depozitat me
afat më të shkurtër maturimi kanë zvogëluar pjesëmarrjen e tyre. Kështu, depozitat me afat
maturimi deri në një vit zvogëluan pjesëmarrjen e tyre për 8.3 pp, ndërsa depozitat me afat
maturimi mbi dy vite rritën pjesëmarrjen e tyre në gjithsej depozitat për 8.2 pp.18
Ndërsa, depozitat sipas afatit të maturimit në vitin 2011 patën strukturë të ngjashme me
vitet paraprake. Pjesëmarrjen më të lartë vazhdojnë ta kenë depozitat e afatizuara, të cilat në
vitin 2011 përfaqësuan 50.3 përqind të gjithsej depozitave. Pjesa e mbetur e depozitave
përbëhet nga depozitat e transferueshme dhe depozitat e kursimeve, të cilat në fund të vitit
2011 kishin pjesëmarrje prej 33.2 përqind, përkatësisht 16.6 përqind të gjithsej depozitave.
17
BQK: Raporti vjetor 2009
18
BQK: Raporti vjetor2010
48
Grafiku 9. Struktura e depozitave në euro e KTD-ve, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit
ndër vite (në milion Euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Në vitin 2011, struktura e depozitave të afatizuara vazhdoi të dominohet nga depozitat me
afat më të shkurtër maturimi, gjegjësisht prej depozitave me afat maturimi deri në një vit
dhe depozitave me afat maturimi prej 1 deri në 2 vite. Megjithatë, ndryshe nga tri vitet e
fundit kur depozitat me afat maturimi deri në një vit kishin pjesëmarrje prej rreth 80
përqind, në vitin 2011 pjesëmarrja e këtyre depozitave u zvogëlua në mënyrë të theksuar
për 22pp. Depozitat me afat maturimi mbi një vit deri në dy vite përfaqësuan 28 përqind të
gjithsej depozitave dhe në krahasim me vitin e kaluar rritën pjesëmarrjen për 20pp.
Rritja e pjesëmarrjes së këtyre depozitave erdhi si pasojë e riafatizimit të një pjese të
depozitave të ekonomive familjare me afat maturimi deri në një vit në depozita me afat
maturimi mbi një vit deri në dy vite. Pjesa e mbetur e depozitave të sistemit bankar
përbëhet nga depozitat me afat maturimi mbi dy vite, të cilat në vitin 2011 kishin
pjesëmarrje prej 18 përqind (16 përqind në vitin 2010). Në përgjithësi, vërehet rritje e
depozitave me afat më të gjatë maturimi e cila, mes tjerash, reflekton edhe rritjen e
vazhdueshme të besimit të publikut në sistemin bankar të Kosovës. Shikuar sipas valutës,
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000Mbi 2 vjet
1-2 vite
6 muaj- 1 vite
3-6 muaj
1-3 muaj
Deri në 1 muaj
Dep. të tjera
Dep. E kursimeve
Dep. e transferueshme
49
depozitat në sistemin bankar të Kosovës dominohen nga depozitat në valutën euro, të cilat
përfaqësojnë rreth 94 përqind të gjithsej depozitave.19
Sipas maturitetit, struktura e depozitave të afatizuara mbeti e dominuar nga depozitat me
afat më të shkurtër maturimi. Me një pjesëmarrje prej 56.5 përqind në gjithsej depozitat e
sistemit bankar në vitin 2012, depozitat me afat maturimi deri në një vit rritën pjesëmarrjen
e tyre për 2.1pp. Depozitat me afat maturimi mbi një vit deri në dy vite përfaqësuan 25.1
përqind të gjithsej depozitave, një zvogëlim i pjesëmarrjes së tyre krahasuar me vitin
paraprak kur këto depozita përfaqësonin 28.5 përqind. Zvogëlimi i pjesëmarrjes së
depozitave me afat maturimi mbi një vit deri në dy vite ishte kryesisht pasojë e riafatizimit
të një pjese të depozitave të ekonomive familjare me këtë afat maturimi në depozita me afat
maturimi mbi gjashtë muaj deri në një vit. Pjesa e mbetur e depozitave të sistemit bankar
përbëhet nga depozitat me afat maturimi mbi dy vite, të cilat në vitin 2012 kishin
pjesëmarrje prej 18.3 përqind .
Në vitin 2012, depozitat me afat maturimi deri në një vit u karakterizuan me rritje vjetore
prej 14.5 përqind, ndërkaq depozitat me afat maturimi mbi dy vite u karakterizuan me rritje
vjetore prej 18 përqind. Përjashtim bëjnë depozitat me afat maturimi prej mbi një vit deri në
dy vite, që u karakterizuan me rënie vjetore prej 2.7 përqind në vitin 2012. Në përgjithësi,
vërehet rritje e depozitave me afat më të gjatë maturimi e cila, mes tjerash, reflekton edhe
rritjen e vazhdueshme të besimit të publikut në sistemin bankar të Kosovës.Në një masë
kësaj mund ti ketë kontribuar edhe miratimi i ligjit dhe funksionalizimi i skemës për
sigurimin e depozitave.20
19
BQK: Raporti vjetor 2011
20 BQK: Raporti vjetor 2012
50
2.2.2.2 Struktura e depozitave sipas institucioneve depozituese
Gjatë vitit 2008, depozitat shënuan një normë më të lartë të rritjes krahasuar me vitet e
kaluara. Duke shënuar një rritje vjetore prej 26.4 përqind, vlera e depozitave në vitin 2008
arriti në 1.4 miliard euro. Burimi kryesor i depozitave të sektorit bankar vazhdojnë të jenë
ekonomitë familjare të cilat në vitin 2008 gjeneruan 58.4 përqind të gjithsej depozitave.
Burim tjetër me rëndësi për depozitat e bankave komeciale në Kosovë janë ndërmarrjet
publike, depozitat e të cilave përfaqësojnë 18.3 përqind të gjithsej depozitave, të pasuara
nga depozitat e ndërmarrjeve private të cilat përbëjnë 15.8 përqind të gjithsej depozitave.
Pjesa më e madhe e depozitave të sektorit bankat përbëhet nga depozitat e ekonomive
familjare me një pjesëmarrje prej rreth 60 përqind në gjithsej depozitat, përderisa depozitat
e ndërmarrjeve private përbëjnë 15.3 përqind.21 Deri në vitin 2009, një pjesë substanciale e
depozitave në sektorin bankar i takonte ndërmarrjeve publike, mirëpo me transferimin e
dividentës në vlerë prej 200 milionë euro nga PTK-ja te Qeveria e Kosovës, depozitat e
ndërmarrjeve publike shënuan një rënie të konsiderueshme. Në fund të vitit 2009, depozitat
e ndërmarrjeve publike përfaqësuan 7.0 përqind të gjithsej depozitave të sektorit bankar,
krahasuar me 18.3 përqind në vitin 2008. Rrjedhimisht, pjesëmarrja e depozitave të
qeverisë në bankat komerciale në vitin 2009 arriti në 9.4 përqind dhe pjesa prej 4.1 përqind
e depozitave i takon institucioneve tjera financiare. 22
Burimi kryesor i depozitave për sistemin bankar të Kosovës vazhdojnë të jenë depozitat e
ekonomive familjare që në dhjetor 2010, arritën vlerën prej 1.3 miliard euro. Depozitat për
ekonomitë familjare shënuan rritje vjetore prej 25.0 përqind në vitin 2010, krahasuar me
rritjen prej 23.3 përqind në vitin paraprak. Duke arritur shumën prej 526.6 milion euro,
depozitat e ndërmarrjeve shënuan një rritje vjetore prej 14.0 përqind. Struktura e depozitave
të ndërmarrjeve, në fund të vitit 2010, u dominua nga depozitat e ndërmarrjeve private 76.0
përqind të gjithsej depozitave të ndërmarrjeve.
Sa i përket depozitave të qeverisë, tërheqja e vazhdueshme nga bankat komerciale gjatë
vitit 2010 ndikoi që vlera e këtyre depozitave në fund të vitit të jetë vetëm 11.7 milionë
euro krahasuar me vlerën prej 164.9 milionë euro sa ishin në dhjetor 2009. Sa i përket
strukturës së gjithsej depozitave, në vitin 2010 vërehet se pjesëmarrja e depozitave të
ekonomive familjare ka shënuar rritje prej 7.5 pp duke arritur në 67.1 përqind të gjithsej
21 BQK: Raporti vjetor 2008
22 BQK: Raporti vjetor 2009
51
depozitave, ndërkaq pjesëmarrja e depozitave të ndërmarrjeve shënoi rritje më të
ngadalshme prej 0.7 pp duke arritur në 27.2 përqind të gjithsej depozitave të sistemit
bankar. Rritja e pjesëmarrjes së depozitave të ekonomive familjare kryesisht reflekton
zvogëlimin e pjesëmarrjes së depozitave të qeverisë në këtë periudhë. Krahasuar me vitin
paraprak, pjesëmarrja e depozitave të qeverisë në gjithsej depozitat e sektorit bankar arriti
në 0.6 përqind, që tregon për zvogëlim të pjesëmarrjes për 8.8 pp në vitin 2010. Rritje të
pjesëmarrjes kanë shënuar depozitat e jorezidentëve të cilët duke arritur vlerën prej 84.8
milionë euro, shënuan rritje vjetore prej 32.3 përqind. Struktura e depozitave në sektorin
bankar të Kosovës, përsa i përket valutës, dominohet nga depozitat në valutën euro, të cilat
përbëjnë 94.5 përqind e gjithsej depozitave.23
Depozitat në sistemin bankar të Kosovës edhe në vitin 2011 u gjeneruan kryesisht nga
ekonomitë familjare, depozitat e të cilave përbënë 71 përqind të gjithsej depozitave në
sistemin bankar, duke rritur kështu pjesëmarrjen për 4pp krahasuar me vitin e kaluar.
Depozitat e ekonomive familjare në vitin 2011 arritën vlerën prej 1.5 miliardë euro dhe
shënuan një normë vjetore të rritjes prej 14.7 përqind, krahasuar me rritjen prej 25 përqind
në vitin 2010. Siç vërehet, depozitat e ekonomive familjare kanë rritur pjesëmarrjen në
gjithsej depozitat përkundër rritjes me normë më të ulët në vitin 2011. Kjo rritje e
pjesëmarrjes i atribuohet kryesisht zvogëlimit të disa nga kategoritë tjera të depozitave.
Duke arritur shumën prej 509.3 milionë euro, depozitat e ndërmarrjeve shënuan rritje
vjetore prej 0.2 përqind. Struktura e depozitave të ndërmarrjeve, në fund të vitit 2011, u
dominua nga depozitat e ndërmarrjeve private (74.7 përqind të gjithsej depozitave të
ndërmarrjeve).
23 BQK: Raporti vjetor 2010
52
Grafiku 10. Struktura e depozitavee KTD-ve, sipas institucioneve depozituese (në milion
Euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Depozitat e ndërmarrjeve private kaluan nga rritja prej 17.8 përqind në vitin 2010, në rënie
prej 4.8 përqind në vitin 2011. Depozitat e ndërmarrjeve publike arritën vlerën prej 128.6
milionë euro dhe shënuan rritje vjetore prej 1.6 përqind. Ndërsa, si pjesëmarrje depozitat e
ndërmarrjeve publike nuk ndryshuan shumë në krahasim me vitin e kaluar (6.1 përqind të
gjithsej depozitave). Depozitat e qeverisë u zvogëluan nga 11.7 milionë në vitin 2010, në
2.7 milionë në vitin 2011. Po ashtu, depozitate qeverisë zvogëluan pjesëmarrjen në gjithsej
depozitat për 0.5pp (0.1 përqind e gjithsej depozitave në vitin 2011). Me rënie u
karakterizuan edhe depozitat e jorezidentëve, të cilat në vitin 2011 përfaqësuan 3.1 përqind
të gjithsej depozitave në sistemin bankar të Kosovës, krahasuar me 4.4 përqind në vitin
2010. Vlera e depozitave të jorezidentëve në sistemin bankar të Kosovës në vitin 2011 ishte
64.2 milionë euro krahasuar me 84.8 milionë euro në vitin 2010.24
24 BQK: Raporti vjetor 2011
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000Qeveria
BQK
Korporatat e tjera financiare
Ndërmjetësit
Kompanitë e sigurimit
Fondet pensionale
Ndihmësit financiar
Korporatat publike jofinanciare
Korporatat e tjera jofinanciare
Ekonomitë familjare
IJSHEF
Jo Rezidentët
53
Grafiku 11. Struktura e depozitave në KTD, sipas valutës (në milion Euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Sikurse në vitet paraprake, struktura e depozitave në sistemin bankar të Kosovës vazhdon të
gjenerohet kryesisht nga ekonomitë familjare, depozitat e të cilave përbëjnë 72 përqind të
gjithsej depozitave në vitin 2012. Krahasuar me vitin 2011, depozitat e ekonomive
familjare kanë rritur pjesëmarrjen në gjithsej depozitat për 1.1pp, përkundër rritjes me
normë më të ulët që kishin në vitin 2012. Depozitat e ekonomive familjare arritën vlerën
prej 1.6 miliardë euro dhe shënuan një normë vjetore të rritjes prej 10 përqind në vitin
2012, krahasuar me rritjen prej 14.7 përqind në vitin 2011.
Sipas sektorëve, depozitat e ndërmarrjeve arritën vlerën prej 528 milion euro, një rritje
vjetore prej 0.8 përqind në vitin 2012, struktura e depozitave të ndërmarrjeve vazhdoi të
dominohet nga depozitat e ndërmarrjeve private me 85.7 përqind të gjithsej depozitave të
ndërmarrjeve. Krahasuar me vitin e kaluar kur depozitat e ndërmarrjeve private shënuan
rënie vjetore prej 1.1 përqind, në vitin 2012 këto depozita shënuan rritje vjetore prej 14.4
përqind.
Depozitat e ndërmarrjeve publike arritën vlerën prej 75.6 milionë euro, një zvogëlim prej
41.2 përqind krahasuar me vitin 2011. Edhe si pjesëmarrje, depozitat e ndërmarrjeve
0.00
5,000.00
10,000.00
15,000.00
20,000.00
25,000.00
30,000.00
Depozitat në euro në KTD
Depozitat në jo euro në KTD
54
publike u zvogëluan në krahasim me vitin e kaluar nga 24.5 përqind të gjithsej depozitave
për ndërmarrjet në vitin 2011 në 14.3 përqind në vitin 2012. Depozitat e qeverisë u
zvogëluan edhe më tej në vitin 2012 në 0.7 milion, nga 2.7 milion në vitin 2011 duke
zvogëluar edhe pjesëmarrjen në gjithsej depozitat për 0.1pp gjatë kësaj periudhe.
Anasjelltas, depozitat e jorezidentëve rritën pjesëmarrjen e tyre në gjithsej depozitat e
sistemit bankar në 3.8 përqind në vitin 2012, nga 3.1 përqind në vitin 2011. Në vitin 2012,
vlera e gjithsej depozitave të jorezidentëve arriti në 86.9 milionë euro krahasuar me 64.2
milionë euro në vitin 2011.
Depozitat e sistemit bankar të Kosovës sipas afatit të maturimit ruajtën strukturën e
ngjashme me vitet paraprake. Me pjesëmarrje prej 51.4 përqind në gjithsej depozitat e
sistemit bankar, depozitat e afatizuara vazhdojnë të dominojnë strukturën e depozitave.
Pjesa e mbetur e depozitave përbëhet nga depozitat e transferueshme dhe depozitat e
kursimeve, të cilat në fund të vitit 2012 kishin pjesëmarrje prej 33.0 përqind, përkatësisht
15.6 përqind të gjithsej depozitave. 25
25 BQK: Raporti vjetor 2012
55
2.2.3 Ndërlidhja në mes të remitancave dhe depozitave
Sipas të dhënave të cekura më lartë mund të thuhet se ekziston një ndërlidhje ndërmjet
remitancave dhe depozitave në Kosovë. Edhe pse nuk mund të thuhet se sa është kjo
ndërlidhje ndërmjet tyre, që ajo ekziston këtë e dëshmojnë më mirë të dhënat e mësipërme
në tabelën 11 ku paraqiten depozitat në KTD.
Aty mund të vërehet qartë se shumat më të mëdha të depozituara janë gjatë muajve të verës
si dhe gjatë fund vitit, që korrespondon me muajt në të cilët kemi frekuentim më të madh të
emigrantëve. Në grafikun e mëposhtëm mund të shohim më qartë se si ka shkuar ecuria e
depozitave dhe remitancave ndër vite.
Siç mund të shihet pas 2008 niveli i remitancave ka filluar të bjerë, gjë që mund të lidhe me
krizën globale e cila i ka prekur vendet e eurozonës, mirëpo niveli i depozitave prapseprap
nuk ka pasur rënie. Ajo qfarë mund të thuhet nga ky graf është se në vitin 2012 pasi që
remitancat kanë pasur rritje, kjo ka ndikuar sadopak në nivelin më të lartë të depozitave. Se
a kanë ndikim remitancat nga emigrantët në depozita do ta shohim në vazhdim, pasi ti kemi
bërë llogaritjet statistiokore.
Grafiku 12. Ndërlidhja në mes të remitancave dhe depozitave.
515.6608.7 585.7 584.3 584.8 605.6
272.4
1,145.30
1,448.80
1,752.20
1,944.602,113.90
2,283.702,371.80
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013(gusht)
Remitancat (në milonë euro) Depozitat (në milonë euro)
56
2.3 Analiza statistikore e ndikimit të remitancave në depozitat e bankave
komercial
Pasiqë nga të dhënat e mbledhura më lartë nuk mund të thuhet saktësisht se sa ndikim kanë
remitancat në depozitat e bankave komerciale në Kosovë, është parë nevoja që të bëhen
llogaritje më të hollësishme statistikore të cilat do ta vërtetojnë më mirë nëse dicka e tillë
ekziston. Analiza statistikore e ndikimit të remitancave në depozitat e bankave komerciale,
do të bëhet me anë të dy metodave më të përshatshme të cilat janë “Korrelacioni linear dhe
Regresioni linear. Llogaritja e tyre do të bazohet në dy lloje të të dhënave, ato vjetore dhe
mujore.
Që rezultati të jetë më i besueshëm dhe më i saktë të dhënat e remitancave dhe depozitave
do të merren në nga viti 2007 deri në 2012 duke përfshirë edhe periudhën e krizës botërore.
Pra arsyeja pse është marrë kjo periudh e viteve është sepse pas vitit 2008 përshkak të
krizës financiare ka pas zvogëlim të remitancave gjatë viteve në vazhdim, gjë e cila mund
të na tregojë më qartë nëse ky zvogëlim ka pas gjithashtu ndikim në zvogëlimin e
depozitave në bankat komerciale në Kosovë apo nuk ka pas fare ndikim si dhe sa ka qenë
intensiteti i këtij ndikimi.
Prandaj me anë të korrelacionit do të zbulojmë nëse ka ndërlidhje në mes të depozitave dhe
remitancave si dhe intensitetin e saj, ndërsa me anë të regresionit do të shohim ndikimin e
ndërrimit të vlerës së remitancave në depozitat e bankave komerciale. Më poshtë në
tabelën 12 dhe 14 janë të paraqitura të dhënat, të cilat edhe do të na nevojiten për llogaritjet
e mëtutjeshme.
57
2.3.1 Korrelacioni mes të remitancave dhe depozitave
Duke u bazuar në të dhënat vjetore të remitancave dhe depozitave në tabelën e më
poshtme, do ta bëjmë edhe llogaritjen e koeficientit të korrelacionit ndërmjet tyre.
Tabela 12. Depozitat dhe remitancat në baza vjetore.
Të dhënat tregojnë që gjatë kësaj periudhe ka pasë rritje të vazhdueshme të remitancave dhe
depozitave, i cili trend vazhdon edhe në vitin 2013.
Madje siç shihet dhe në tabelë depozitat në gjashtë mujorin e parë të këtijë viti kanë pasur
një rritje drastike, e cila shifër pothuajse ka arritur përmasta e njëjta me depozitat e vitit
2012. Mirëpo se a ka ndërlidhje ndërmjet këtyre dyjave, do ta shohim në vazhdim pasi të
jenë bërë llogaritjet.
Më poshtë janë të paraqituara llogaritjet në tabelën 13.
Përshkrimi Remitancat (në milonë
euro)
Depozitat (në milonë euro)
2007 515.6 1,145.30
2008 608.7 1,448.80
2009 585.7 1,752.20
2010 584.3 1,944.60
2011 584.8 2,113.90
2012 605.6 2,283.70
2013(gusht) 272.4 2,371.80
58
Tabela 13. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza vjetore.
Remitancat
(𝒙)
Depozitat
(𝒚)
𝒙²
𝒚²
𝒙𝒚
515.6 1,145.30 265843.4 1,311,712.09 590,516.7
608.7 1,448.80 370,515.7 2,099,021.44 881,884.6
585.7 1,752.20 343,044.5 3,070,204.84 1,026,264
584.3 1,944.60 341,406.5 3,781,469.16 1,136,230
584.8 2,113.90 341,991.0 4,468,573.21 1,236,209
605.6 2,283.70 366,751.4 5,215,285.69 1,383,009
515.6 1,145.30 265,843.4 1,311,712.09 590,516.7
608.7 1,448.80 370,515.7 2,099,021.44 881,884.6
585.7 1,752.20 343,044.5 3,070,204.84 1,026,264
584.3 1,944.60 341,406.5 3,781,469.16 1,136,230
∑𝐱 =577.9
∑𝐲 =16,979.4
∑𝐱² =3,350,362
∑𝐲² =30,208,673.96
∑𝐱𝐲 =9,889,007
𝑛 = 6
𝑟 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
√[𝑛∑𝑥2−(∑𝑥)2][𝑛∑𝑦2−(∑𝑦2)]=
6∗69,277,017.80−118,352.90∗3,484.70
√[6∗7,562,029,552.43−3,484.702][6∗2,474,931,683.37−118,352.902]=0.6461376
Koeficienti i korrelacionit ndërmjet remitancave dhe depozitave në bankat komerciale
është 𝑟 = 0.613341.
59
Në bazë të llogaritjeve mund të konkludojmë se ekziston një ndërlidhje e moderuar
pozitive ndërmjet këtyre dy variablave, që tregon se me rritjen e remitancave në një masë të
caktuar rrriten edhe depozitat.
Në vazhdim po e paraqesim edhe grafikisht se si duket kjo ndërlidhje:
Grafiku 13. Korrelacioni në mes të remitancave dhe depozitave në baza vjetore.
Nga paraqitja grafike nuk mund të shihet qartë nëse kjo ndërlidhje ekziston, pasiqë numri
i të dhënave të përdorura është jo i mjaftueshëm, atëherë do të bëjmë llogaritjen e
koeficientit të korrelacionit në baza tremujore gjithashtu.Numri më i madh i të dhënave
të përdorura do të rris besueshmërinë dhe saktësinë e këtijë punimi si dhe të rezultateve
të nxjerra nga ai.
0.00
500.00
1,000.00
1,500.00
2,000.00
2,500.00
500 520 540 560 580 600 620
60
Tabela 14. Depozitat dhe remitancat në baza tremujre.
Burimi: (BQK, 2013).
Përshkrimi Depozitat në euro të
KTD-ve
Depozitat në joeuro të
KTD-ve
Gjithsejë
TM1 934.2 39.5
973.7
TM2 935.2 46.5
981.7
TM3 1,013.4 49.1
1,062.5
2007 TM4 1,092.0 53.3
1,145.3
TM1 1,121.3 61.6
1,182.9
TM2 1,195.3 69.0
1,264.3
TM3 1,322.8 82.0
1,404.8
2008TM4 1,366.9 81.9
1,448.8
TM1 1,391.9 83.1
1,475.0
TM2 1,427.2 90.7
1,517.9
TM3 1,549.5 100.5
1,650.0
2009TM4 1,640.1 112.1
1,752.2
TM1 1,670.3 110.2
1,780.5
TM2 1,653.5 101.2
1,754.7
TM3 1,707.3 100.4
1,807.7
2010TM4 1,830.8 113.8
1,944.6
TM1 1,805.7 122.3
1,928.0
TM2 1,833.4 131.2
1,964.6
TM3 1,979.6 132.8
2,112.4
2011TM4 1,982.4 131.5
2,113.9
TM1 1,971.4 128.8
2,100.2
TM2 2,001.0 120.8
2,121.8
TM3 2,101.1 120.3
2,221.4
2012TM4 2,162.8 120.9
2,283.7
61
Në tabelën 15 janë të paraqituar llogaritjet statistikore të koeficientit të korrelacionit në
baza tremujore.
Tabela 15. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza
tremujore.
𝑛 = 24
Remitancat
(𝒙)
Depozitat
(𝒚)
𝒚²
𝒙²
𝒙𝒚
110.4 973.7 12,188.16 948,091.7 107,496.5
125.2 981.7 15,675.04 963,734.9 122,908.8
135.9 1,062.5 18,468.81 1,128,906 144,393.8
144.1 1,145.3 20,764.81 1,311,712 165,037.7
132.9 1,182.9 17,662.41 1,399,252 157,207.4
151.8 1,264.3 23,043.24 1,598,454 191,920.7
180.5 1,404.8 32,580.25 1,973,463 253,566.4
143.5 1,448.8 20,592.25 2,099,021 207,902.8
121.8 1,475.0 14,835.24 2,175,625 179,655
142.2 1,517.9 20,220.84 2,304,020 215,845.4
174.7 1,650.0 30,520.09 2,722,500 288,255
146.9 1,752.2 21,579.61 3,070,205 257,398.2
120.7 1,780.5 14,568.49 3,170,180 214,906.4
145.0 1,754.7 21,025.0 3,078,972 254,431.5
165.0 1,807.7 27,225.0 3,267,779 298,270.5
153.6 1,944.6 23,592.96 3,781,469 298,690.6
125.1 1,928.0 15,650.01 3,717,184 241,192.8
138.2 1,964.6 19,099.24 3,859,653 271,507.7
164.9 2,112.4 27,192.01 4,462,234 348,334.8
156.6 2,113.9 24,523.56 4,468,573 331,036.7
119.1 2,100.2 14,184.81 4,410,840 250,133.8
142.4 2,121.8 20,277.76 4,502,035 302,144.3
175.2 2,221.4 30,695.04 4,934,618 389,189.3
168.9 2,283.7 28,527.21 5,215,286 385,716.9
∑𝐱 =3,484.6
∑𝐲 =39,992.6
∑𝐱² =514,691.8
∑𝐲² =70,563,810
∑𝐱𝐲 =5,877,143
62
𝑟 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
√[𝑛∑𝑥2−(∑𝑥)2][𝑛∑𝑦2−(∑𝑦2)]=
24∗5,877,143−3,484.6∗39,992.6
√[24∗514,691.8−3,484.62][24∗70,563,810−39,992.62]=0.380699
Koeficienti i korrelacionit ndërmjet depozitave dhe renitamcave në baza tremujore ka
vlerën 0.380699, që tregon se ka ndërlidhje të moderuar pozitive ndërmjet tyre.
Edhe pse koeficienti i korrelacionit në baza tremujore është në vlerë më të vogël se ai në
baza vjetore, prapseprap ai bënë pjesë në vargun e korrelacionit që shpreh ndërlidhje të
moderuar pozitive, që do të thotë se me rritjen e remitancave ndikohet që të ketë një
rritje positive jo shumë të madhe edhe të depozitave.
Më poshtë në mund të shihet edhe paraqitja grafike e kësaj ndërlidhje:
Grafiku 14. Korrelacioni në mes të remitancave dhe depozitave në baza tremujore.
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
120.00
140.00
160.00
180.00
200.00
0 500 1000 1500 2000 2500
63
2.3.2 Aplikimi i regresionit bazuar në korrelacionin e remitancave dhe
depozitave
Duke u bazuar në llogaritjet e mëparshme të koeficientit të korrelacionit në tabelën 13, do
të vazhdojmë me llogaritjen e regresionit në bazë të të dhënave vjetore.
Së pari gjenden dy variablat “𝑎” dhe “𝑏” të cilat janë të panjohura në ekuacionin
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥.
𝑏 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
𝑛∑𝑥²−(∑𝑥)²=
6∗9,889,007−5,779∗16,979.4
6∗3,350,362−5,779²=2.92
𝑎 =∑𝑦
𝑛−
𝑏∑𝑥
𝑛=16,979.4
6−
2.92∗5,779
6=19.66
Pas gjetjes së dy variablave i zëvendësojmë ato në ekuacionin e mëposhtëm:
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
𝑦 = 19.66 + 2.92𝑥
Zëvendësojmë “𝑥” me pesë scenario të ndryshme të vlerave të tijë, dhe shohim ndikimin e
tyre në vlerat e “𝑦”.
a) 𝑥 = 353.1; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 353.1 =1,049.91
b) 𝑥 = 499.5 ; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 499.5 = 1,477.06
c) 𝑥 = 600.3; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 353.1 =1,771.16
d) 𝑥 = 650.4 ; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 650.4 =1,917.34
e) 𝑥 = 703.2 ; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 703.2 =2,071.39
64
Tabela 16. Llogaritja e regresionit në baza vjetore duke u bazuar në skenarë të ndryshëm
të "𝒙".
Skenarët
𝒙 Ekuacioni Rezultati
Skenari 1 353.1 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 353.1 1,049.91
Skenari 2 499.5 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 499.5 1,477.06
Skenari 3 600.3 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 600.3 1,771.16
Skenari 4 650.4 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 650.4 1,917.34
Skenari 5 703.2 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 703.2 2,071.39
Koeficienti i korrelacionit prej 0.65 sugjeron se ka ndërlidhje të moderuar pozitiv në mes
këtyre parametrave makroekonomik. Me fjalë të tjera, çdo rritje e depozitave shpjegohet
për 65% me rritjen e remitancave dhe anasjelltas. Rrjedhimisht, janë marrë edhe pesë
skenar me të cilat është tentuar të përllogaritet vlera e depozitave për nivelet të caktuara të
remitancave. Është filluar me skenarin kur vlera vjetore e remitancave është përllogaritur të
jetë 353.1 milion euro, ku sipas kësaj, depozitat parashikohen të jenë 1.1 miliardë euro, për
të përfunduar me skenarin ku vlera vjetore e parashikuar e remitancave është paraqitur të
jetë 703.2 milion euro. Duke inkorporuar këtë skenar në modelin 𝑦 = 19.66 + 2.92𝑥 del se
vlera e parashikur e depozitave është 2.1 miliardë euro. Njëherësh, këta skenar paraqesin
raste të ekstrapolimit.
Përveç rasteve si më lartë, janë marrë edhe tri raste të intrapolimit, ku vlera e supozuar e
remitancave është brenda vargut ekzistues. Sipas këtyre skenarëve vlera e përllogaritur e
depozitave parashikohet të jetë në mes të 1.5 deri 1.9 miliardë euro.
65
Njëjtë vazhdojmë edhe me llogaritjen e tij në baza tremujore.
𝑏 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
𝑛∑𝑥²−(∑𝑥)²=
24∗5,877,143−3,484.6∗39,992.6
24∗514,691.8−3,484.6²=8.06
𝑎 =∑𝑦
𝑛−
𝑏∑𝑥
𝑛=39,992.6
24−
8.06∗3,484.6
24=496.61
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
𝑦 = 496.61 + 8.06𝑥
a) 𝑥 = 74.5 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 74.5 =1,096.83
b) 𝑥 = 99.9 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 99.9 =1,301.46
c) 𝑥 = 149.7 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 149.7 =1,702.68
d) 𝑥 = 200.2 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 200.2 =2,109.54
e) 𝑥 = 281.3 ;𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 281.3 =2,762.93
66
Tabela 17. Llogaritja e regresionit në baza tremujore duke u bazuar në skenarë të
ndryshëm të"𝒙".
Skenarët
𝒙 Ekuacioni Rezultati
Skenari 1 74.5 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 74.5 1,096.83
Skenari 2 99.9 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 99.9 1,301.46
Skenari 3 149.7 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 149.7 1,702.68
Skenari 4 200.2 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 200.2 2,109.54
Skenari 5 281.3 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 281.3 2,762.93
Ndërsa koeficienti i korrelacionit në baza tremojure prej 0.38 sugjeron se ka ndërlidhje të
moderuar pozitive në mes këtyre parametrave makroekonomik. Me fjalë të tjera, çdo rritje
e depozitave shpjegohet për 38% me rritjen e remitancave dhe anasjelltas. Gjithashtu, janë
marrë edhe pesë skenar me të cilat është tentuar të përllogaritet vlera e depozitave për
nivelet të caktuara të remitancave. Është filluar me skenarin kur vlera vjetore e remitancave
është përllogaritur të jetë 74.5 milion euro, ku sipas kësaj, depozitat parashikohen të jetë 1.1
miliardë euro, për të përfunduar me skenarin ku vlera vjetore e parashikuar e remitancave
është paraqitur të jetë 281.3 milion euro. Duke inkorporuar këtë skenar në modelin 𝑦 =
19.66 + 2.92𝑥 del se vlera e parashikur e depozitave është 2.8 miliardë euro. Njëherësh,
këta skenar paraqesin raste të ekstrapolimit.
Përveç rasteve si më lartë, janë marrë edhe tri raste të intrapolimit, ku vlera e supozuar e
remitancave është brenda vargut ekzistues. Sipas këtyre skenarëve vlera e përllogaritur e
depozitave parashikohet të jetë në mes të 1.3 deri 2.1 miliardë euro.
67
3. DEKLARIMI I PROBLEMIT
Pasiqë në bazë të të dhënave të ofruara nga BQK është supozuar se ekziston një ndërlidhje
ndërmjet këtyre dy parametarave makroekonomik, si dhe ka kohë që diskutohet kjo
ndërlidhje atëhere është e nevojshme të bëhet një analizë më e detajuar e tyre.
Sipas të dhënave të cekura më lartë mund të thuhet se ekziston një ndërlidhje ndërmjet
remitancave dhe depozitave në Kosovë. Që ajo ekziston këtë e dëshmojnë më mirë të
dhënat e mësipërme në tabelën 11 ku paraqiten depozitat në KTD.
Aty mund të vërehet qartë se shumat më të mëdha të depozituara janë gjatë muajve të verës
si dhe gjatë fund vitit, që korrespondon me muajt në të cilët kemi frekuentim më të madh të
emigrantëve.
Periudha më e mirë e analizimit të kësaj ndërlidhje është pikërisht ajo në mes viteve 2007-
2012, e cila mund të lidhet me krizën globale e cila i ka prekur vendet e eurozonës, mirëpo
niveli i depozitave prapseprap nuk ka pasur rënije. Ajo çfarë mund të thuhet është se në
vitin 2012 pasi që remitancat kanë pasur rritje, kjo ka ndikuar sadopak në nivelin më të
lartë të depozitave.
Ndikimin e këtyre dy parametarave e vërejmë më mirë në paraqitjen e rezultateve me
poshtë, të cilat janë arritur pas llogaritjeve nëpërmjet dy metodave më të përshtatshme atë
të korrelacionit dhe regresionit.
68
4. METODOLGJIA
Gjatë këtij punimi janë përdorur të dhënat e remitancave dhe depozitave nga viti 2007 deri
në 2012, arsyeja pse janë përdorur këto të dhëna është sepse është konstatuar që ekziston
një ndërlidhje ndërmjet këtyre dy komponenteve.
Të dhënat e remitancave dhe depozitave janë marrë në baza tremujore, që rezultati të jetë
më i besueshëm dhe më i saktë. Arsyeja pse është marrë kjo periudhë e viteve është sepse
në vitin 2008 përshkak të krizës financiare ka pas zvogëlim të remitancave, gjë e cila mund
të na tregojë më qartë nëse ky zvogëlim ka pas gjithashtu ndikim në rënien e depozitave në
bankat komercial në Kosovë apo jo.
Prandaj, për të vërtetuar nëse ekziston kjo lloj ndërlidhje dhe për të kuptuar fuqinë e saj në
kemi përdorur dy lloje më të përshtatshme të teknikave statistikore siç janë korrelacioni dhe
regresionin.
Në të dyja metodat është përdorur modeli linear i tyre pasiqë kemi të bëjmë vetëm me
ndërlidhje në mes të dy variablave, atëherë ky është modeli më i përshtatshëm për
llogaritjen e tyre. Si dhe këto dy modelet e korrelacioni dhe regresionit (pra lineare), janë
modele që përdoren më së shumti në jetën reale. Sidoqoftë, për hir të korrektësisë, tek pjesa
teorike janë paraqitur edhe modelet tjera përveç atij linear.
Me anë të korrelacionit tregohet ndërlidhja ndërmjet remitancave dhe depozitave nëse
ekziston si dhe fuqia e saj, ndërsa me anë të regresionit vërejmë se qfarë ndikimi ka
ndryshimi i variablës së pavarur (që në këtë rast janë remitancat) në variablën e varur
(depozitat).
69
5. REZULTATET
Tabela 18. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza
tremujore.
Remitancat(𝒙)
(x)
Depozitat(𝒚)
(y)
𝒚²
x²
𝒙²
y²
𝒙𝒚
Xy 515.6 1,145.30 265,843.4 1,311,712.09 590516.7
608.7 1,448.80 370,515.7 2,099,021.44 881,884.6
585.7 1,752.20 343,044.5 3,070,204.84 1,026,264
584.3 1,944.60 341,406.5 3,781,469.16 1,136,230
584.8 2,113.90 341,991.0 4,468,573.21 1,236,209
605.6 2,283.70 366,751.4 5,215,285.69 1,383,009
515.6 1,145.30 265,843.4 1,311,712.09 590,516.7
608.7 1,448.80 370,515.7 2,099,021.44 881,884.6
585.7 1,752.20 343,044.5 3,070,204.84 1,026,264
584.3 1,944.60 341,406.5 3,781,469.16 1,136,230
∑𝐱 =5,779
∑𝐲 =16,979.4
∑𝐱² =3,350,362
∑𝐲² =30,208,673.96
∑𝐱𝐲 =9,889,007
𝑛 = 6
𝑟 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
√[𝑛∑𝑥2−(∑𝑥)2][𝑛∑𝑦2−(∑𝑦2)]=
6∗69,277,017.80−118,352.90∗3,484.70
√[6∗7562,029,552.43−3,484.702][6∗2,474,931,683.37−118,352.902]=0.6461376
70
Tabela 19. Llogaritja e korrelacionit në mes të depozitat dhe remitancat në baza
tremujore.
𝑛 = 24
𝑟 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
√[𝑛∑𝑥2−(∑𝑥)2][𝑛∑𝑦2−(∑𝑦2)]=
Remitancat
(𝒙)
Depozitat
(𝒚)
𝒚²
𝒙²
𝒙𝒚
110.4 973.7 12,188.16 948,091.7 107,496.5
125.2 981.7 15,675.04 963,734.9 122,908.8
135.9 1,062.5 18,468.81 1,128,906 144,393.8
144.1 1,145.3 20,764.81 1,311,712 165,037.7
132.9 1,182.9 17,662.41 1,399,252 157,207.4
151.8 1,264.3 23,043.24 1,598,454 191,920.7
180.5 1,404.8 32,580.25 1,973,463 253,566.4
143.5 1,448.8 20,592.25 2,099,021 207,902.8
121.8 1,475.0 14,835.24 2,175,625 179,655
142.2 1,517.9 20,220.84 2,304,020 215,845.4
174.7 1,650.0 30,520.09 2,722,500 288,255
146.9 1,752.2 21,579.61 3,070,205 257,398.2
120.7 1,780.5 14,568.49 3,170,180 214,906.4
145.0 1,754.7 21,025.0 3,078,972 254,431.5
165.0 1,807.7 27,225.0 3,267,779 298,270.5
153.6 1,944.6 23,592.96 3,781,469 298,690.6
125.1 1,928.0 15,650.01 3,717,184 241,192.8
138.2 1,964.6 19,099.24 3,859,653 271,507.7
164.9 2,112.4 27,192.01 4,462,234 348,334.8
156.6 2,113.9 24,523.56 4,468,573 331,036.7
119.1 2,100.2 14,184.81 4,410,840 250,133.8
142.4 2,121.8 20,277.76 4,502,035 302,144.3
175.2 2,221.4 30,695.04 4,934,618 389,189.3
168.9 2,283.7 28,527.21 5,215,286 385,716.9
∑𝐱 =3,484.6
∑𝐲 =39,992.6
∑𝐱² =514,691.8
∑𝐲² =70,563,810
∑𝐱𝐲 =5,877,143
71
24∗5,877,143−3,484.6∗39,992.6
√[24∗514,691.8−3,484.62][24∗70,563,810−39,992.62]=0.380699
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
𝑏 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
𝑛∑𝑥²−(∑𝑥)²=
6∗9,889,007−5,779∗16,979.4
6∗3,350,362−5,779²=2.92
𝑎 =∑𝑦
𝑛−
𝑏∑𝑥
𝑛=16,979.4
6−
2.92∗5,779
6=19.66
𝑦 = 19.66 + 2.92𝑥
a) 𝑥 = 353.1; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 353.1 =1,049.91
b) 𝑥 = 499.5 ; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 499.5 = 1,477.06
c) 𝑥 = 600.3; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 353.1 =1,771.16
d) 𝑥 = 650.4 ; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 650.4 =1,917.34
e) 𝑥 = 703.2 ; 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 703.2 =2,071.39
72
Tabela 20. Llogaritja e regresionit në baza vjetore duke u bazuar në skenarë të ndryshëm
të "𝒙".
Skenarët
𝒙 Ekuacioni Rezultati
Skenari 1 353.1 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 353.1 1,049.91
Skenari 2 499.5 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 499.5 1,477.06
Skenari 3 600.3 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 600.3 1,771.16
Skenari 4 650.4 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 650.4 1,917.34
Skenari 5 703.2 𝑦 = 19.66 + 2.92 ∗ 703.2 2,071.39
𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
𝑏 =𝑛∑𝑥𝑦−∑𝑥∑𝑦
𝑛∑𝑥²−(∑𝑥)²=
24∗5,877,143−3,484.6∗39,992.6
24∗514,691.8−3,484.6²=8.06
𝑎 =∑𝑦
𝑛−
𝑏∑𝑥
𝑛=39,992.6
24−
8.06∗3,484.6
24=496.61
𝑦 = 496.61 + 8.06𝑥
a) 𝑥 = 74.5 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 74.5 =1,096.83
b) 𝑥 = 99.9 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 99.9 =1,301.46
c) 𝑥 = 149.7 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 149.7 =1,702.68
73
d) 𝑥 = 200.2 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 200.2 =2,109.54
e) 𝑥 = 281.3 ; 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 281.3 =2,762.93
Tabela 21. Llogaritja e regresionit në baza tremujore duke u bazuar në skenarë të
ndryshëm të "𝒙".
Skenarët
𝒙 Ekuacioni Rezultati
Skenari 1 74.5 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 74.5 1,096.83
Skenari 2 99.9 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 99.9 1,301.46
Skenari 3 149.7 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 149.7 1,702.68
Skenari 4 200.2 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 200.2 2,109.54
Skenari 5 281.3 𝑦 = 496.61 + 8.06 ∗ 281.3 2,762.93
74
6. DISKUTIME DHE PËRFUNDIME
Në Kosovën e pasluftës, kanali kryesor i financimit kanë qenë remitancat (dërgesat e
emigrantëve Kosovar) si dhe prezenca ndërkombëtare të cilat marrë së bashku në periudhën
2000-2004 kanë përbërë rreth gjysmës së produktit të brendshëm bruto. Që nga viti 2005
kemi zvoglim të konsiderueshëm të prezencës ndërkoombëtare në Kosovë, mirëpo që
remitancat kanë vazhduar të shënojnë rritje sot e kësaj dite. Bazuar në analizat e ndryshme,
pjesa dërmuese e remitancave përdoret për konsum. Kjo, edhe kur merret parasysh niveli
ekzistues i papunësisë në Kosovë (30-35%).
Sistemi bankar në Kosovë si burim kryesor të likuiditetit i ka depozitat. Bazuar në
llogaritjet si më lartë, vërehet qartë se burim kryesor i rritjes së depozitave në sistemin
bankar janë remitancat nga emigrantët. Me këtë rast të kemi parasysh që kur flasim për
remitancat, nënkuptojmë dërgesat në të holla dhe në mallra të emigrantëve tek familjarët e
tyre. Në këtë numër nuk përfshihen shpenzimet personale të emigrantëve me rastin e
vizitave të tyre në Kosovë. Sipas rezultateve të përllogaritura, del se remitancat paraqesin
një ndër faktorët e stabilitetit financiar në Kosovë, kur dihet fakti që vlera e eksporteve të
Kosovës është minore në krahasim me importet.
Nga kjo që u tha më lartë dalin dy konstatime. Së pari, institucionet përkatëse duhet të kenë
qasje më proaktive rreth emigrantëve - remitancave që të ruajnë stabilitetin e tyre, dhe së
dyti, duhet të ofrohen lehtësira të caktuara me rastin e bartjes së mjeteve nga emigrantët në
Kosovë, në funksion të ruajtjes së rritjes së tyre si burim i financimit të ekonomisë kosovare
në tërësi dhe të sektorit bankar në veçanti.
75
7. REFERENCAT
1) Nuhiu, Shala: Bazat e Statistikës, Prishtinë (2000).
2) Smailes, McGrane: Essential Business Statistics, Pearson Education (2000).
3) WikimediaCommons, Regression lineal direccion
(http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Regresi%C3%B3n_lineal_direcci%C3%B
3n.png)
4) Suzana Sexton,The cost of stamp
(http://jwilson.coe.uga.edu/EMAT6680Fa06/Sexton/Assignment%2012/Assign12a.
html)
5) BQK : Analizë mbi Mënyrat e Dërgimit të Remitancave në Kosovë
(http://www.bqk-kos.org/repository/docs/SistemiIPagesave/Analize-mbi-Menyrat-e-
Dergimit-te-Remitancave-ne-Kosove.pdf)
6) BQK: Raporti vjetor 2007(http://www.bqk-
kos.org/repository/docs/2010/Raport%20Vjetor%202007.pdf)
7) BQK: Raporti vjetor 2008
8) (http://www.bqkkos.org/repository/docs/2010/BQK%20Raporti%20Vjetor%202008
.pdf)
9) BQK: Raporti vjetor 2009(http://www.bqk-
kos.org/repository/docs/2010/Raporti%20Vjetor%202009.pdf)
10) BQK: Raporti vjetor
2010(http://www.bqkkos.org/repository/docs/2011/Raporti%20Vjetor%202010.PD
F)
11) BQK: Raporti vjetor 2012(http://www.bqk-kos.org/repository/docs/2013/BQK-RV-
2012.pdf)
76
8. SHTOJCA
Tabela 22. Depozitat në euro në KTD-të (në milionë euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Depozitat
në euro në
KDT-të
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor
2007 906.7 935.6 934.2 928.2 941.2 935.2 980.6 1,023.5 1,013.4 1,049.2 1,068.6 1,092.0
2008 1,091.3 1,086.4 1,121.3 1,130.9 1,169.8 1,195.3 1,242.9 1,295.4 1,322.8 1,320.6 1,299.1 1,366.9
2009 1,345.1 1,369.9 1,391.9 1,384.1 1,421.3 1,427.2 1,459.5 1,523.7 1,549.5 1,543.1 1,549.8 1,640.1
2010 1,650.9 1,667.6 1,670.3 1,639.9 1,652.6 1,653.5 1,637.5 1,700.1 1,707.3 1,657.7 1,728.0 1,830.8
2011 1,792.7 1,808.0 1,805.7 1,795.4 1,829.4 1,833.4 1,873.7 1,990.0 1,979.6 1,959.8 1,956.6 1,982.4
2012 1,996.2 2,007.8 1,971.4 1,956.3 1,983.1 2,001.0 2,064.3 2,114.5 2,101.1 2,089.6 2,150.0 2,162.8
(gusht)2013 2,142.0 2,154.9 2,143.4 2,106.5 2,122.0 2,076.0 2,144.6 2,242.9 _ _ _ _
77
Tabela 23. Depozitat në joeuro në KTD-të (në milionë euro).
Burimi: (BQK, 2013).
Depozitat
në joeuro
në KDT-të
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor
2007 36.0 38.0 39.5 39.6 43.5 46.5 45.9 50.3 49.1 53.6 56.1 53.3
2008 61.8 63.6 61.6 65.1 66.6 69.0 73.4 76.7 82.0 93.7 88.7 81.9
2009 85.7 83.1 83.1 88.8 83.9 90.7 97.5 97.3 100.5 100.9 101.9 112.1
2010 111.4 111.9 110.2 109.4 99.8 101.2 99.6 99.8 100.4 103.2 112.3 113.8
2011 113.3 118.3 122.3 121.5 126.9 131.2 134.1 135.2 132.8 130.8 132.9 131.5
2012 129.6 127.5 128.8 126.8 125.4 120.8 120.4 122.4 120.3 117.4 116.5 120.9
(gusht)2013 125.7 127.5 127.1 126.2 126.9 126.3 128.1 128.9 _ _ _ _
78
Tabela 24. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).
2007
Përshkrimi Dep. e
transferueshme
Dep. e
kursimeve
Dep. të
tjera
Deri në
1 muaj
1-3
muaj
3-6
muaj
6-1
vite
1-2
vite
Mbi
2
vite Qeveria _ 25.2 _ _ 25.2 25.2 _ _ _
BQK _ _ _ _ _ _ _ _ _
Korporata të
tjera
1.2 _ 2.9 2.9 _ _ _ _ _
Ndërmjetësit 25.4 _ 29.3 3.5 16.2 _ 9.3 _ _
Kompanitë e
sigurimit
46.5 _ 302.9 11.5 14.4 _ 213.3 51.3 12.4
Fondet
pensionale
5.3
_ _ _ _ _ _ _ _
Ndihmësit
financiar
6.4 _ 21.3 5.4 9.8 _ 5.5
_ 0.5
Korporatat
publike
jofinanciare
350.9 _
2,249.5
620.3 254.0 _ 981.4 363.8 30.0
Korporatat
tjera
jofinanciare
_ 378.2 135.0 78.2 105.2 33.7 26.1 _
Ekonomitë
familjare
1,950.4 _ 4,834.1 1,642.5
473.4 _ 1,639.3 544.3 534.6
OJSHEF 163.2 _ 34.8 27.1 7.2 _ _ _ _
Jorezidentët 157.3 _ 51.1 21.6 2.5 11.6 5.7 9.7
Gjithsej 2,706.6 25.2 7,904.1 2,469.8 880.9 130.4 2,894.1 991.2 587.2
Burimi: (BQK, 2007).
79
Tabela 25. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).
2008
Përshkrimi Dep. e
transferueshme
Dep. e
kursimeve
Dep. të
tjera
Deri në
1 muaj
1-3
muaj
3-6
muaj
6-1
vite
1-2
vite
Mbi
2
vite Qeveria _ 22.0 _ _ 12.0 12.0 _ _ _
BQK _ _ _ _ _ _ _ _ _
Korporata të
tjera
3.9
_ 3.8 3.8 _ _ _ _ _
Ngërmjetësit 15.1 _ 29.5 7.5 0.5 _ 16.4 2.8 _
Kompanitë e
sigurimit
50.8 _ 307.3 11.8 5.6 _ 199.5 64.7 25.6
Fondet
pensionale
45.8
_ 93.1 0.1 0.7 _ 22.1 70.0 _
Ndihmësit
financiar
6.8 _ 3.6 0.4 0.6 _ 2.0
0.5 _
Korporatat
publike
jofinanciare
405.0 _ 2,523.7
780.0 541.6 _ 1,073.1 105.0 24.0
Korporatat
tjera
jofinanciare
1,537.2 _ 551.0 249.2 57.1 127.2 31.1 86.4 _
Ekonomitë
familjare
1,991.4 _ 6,616.9 2,237.8
357.9 _ 2,468.3 861.9 690.9
OJSHEF 104.0 _ 32.8 24.1 5.5 _ 2.7 0.1 _
Jorezidentët 177.2 _ 100.9 46.9 3.0 _ 34.8 9.5 6.7
Gjithsej 4,337.2 22.0 10,262.6 3,361.6 984.5 139.2 3850 1,200.9 748.2
Burimi: (BQK, 2008).
80
Tabela 26. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).
2009
Përshkrimi Dep. e
transferueshme
Dep. e
kursimeve
Dep. të
tjera
Deri në
1 muaj
1-3
muaj
3-6
muaj
6-1
vite
1-2
vite
Mbi 2
vite
Qeveria _ 519.0 7.2 35.6 476.2 _ _ _ _
BQK _ _ _ _ _ _ _ _ _
Korporata të
tjera
26.2 _ 33.8 33.8 _ _ _ _ _
Ngërmjetësit 24.2 _ 41.0 16.6 2.9 13.6 _ _ 7.7
Kompanitë e
sigurimit
49.5 _ 389.8 37.9 5.2 276.9 _ 32.7 37.0
Fondet
pensionale
40.9
_ 210.4 0.2 1.1 85.7 _ 120.6 3.1
Ndihmësit
financiar
4.1 _ 5.4 0.9 1.0 3.0 _
0.4 0.1
Korporatat
publike
jofinanciare
481.7 _ 2,278.0 155.1 239.6 1,771.3 _ 112.0 _
Korporatat
tjera
jofinanciare
1,700.2 _ 800.4 339.6 80.5 212.1 _ 51.2 117.0
Ekonomitë
familjare
2,268.2 _ 7,972.3 2,614.9
583.6 3,162.7 _ 754.8 856.3
OJSHEF 115.4 _ 30.6 18.0 0.7 2.7 _ _ 9.0
Jorezidentët 347.4 _ 246.4 154.5 29.1 42.6 _ 6.6 13.5
Gjithsej 5,057.8 519.0 12,015.3 3,407.1 1,419.9 5,570.6 _ 1,078.3 1,043.7
Burimi: (BQK, 2009).
81
Tabela 27. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).
2010
Përshkrimi Dep. e
transferueshme
Dep. e
kursimeve
Dep. të
tjera
Deri në
1 muaj
1-3
muaj
3-6
muaj
6-1 vite 1-2
vite
Mbi 2
vite
Qeveria 0.7 1,101.5 15.4 27.9 207.8 850.4 _ _ _
BQK _ _ _ _ _ _ _ _ _
Korporata të
tjera
8.6 _ 46.5 37.0 _ _ _ _ 9.5
Ngërmjetësit 21.5 7.1 42.4 0.4 0.7 18.4 4.9 0.6 16.8
Kompanitë e
sigurimit
44.5 1.3 511.9 55.7 10.6 40.2 328.2 51.6 25.5
Fondet
pensionale
31.9
106.2 244.6 18.7 18.3 53.2 92.2 21.0 38.2
Ndihmësit
financiar
2.4 _ 6.6 0.3 0.7 1.3 1.7
1.3 1.3
Korporatat
publike
jofinanciare
637.4 3.1 654.1 32.5 102.9 127.1 190.4 49.0 152.2
Korporatat
tjera
jofinanciare
1,885.9 102.4 788.8 275.9 90.1 75.1 161.8 87.1 98.9
Ekonomitë
familjare
2,870.0 2,788.3 7,293.9 571.5
460.0 1,145.2 3,220.5 673.4 1,223.2
OJSHEF 119.2 5.0 7.9 0.4 0.4 0.4 2.0 _ 4.3
Jorezidentët 480.2 69.2 294.7 109.1 20.9 29.8 77.1 22.9 34.7
Gjithsej 6,102.3 4,184.1 9,906.8 1,129.4 912.4 2,340.6 4,078.8 906.9 1,604.6
Burimi: (BQK, 2010).
82
Tabela 28. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).
2011
Përshkrimi Dep. e
transferueshme
Dep. e
kursimeve
Dep. të
tjera
Deri
në 1
muaj
1-3
muaj
3-6
muaj
6-1
vite
1-2
vite
Mbi 2
vite
Qeveria 1.3 30.9 0.9 2.1 1.2 26.7 _ _ _
BQK _ _ _ _ _ _ _ _ _
Korporata të
tjera
15.4 _ 84.2 71.7 _ _ _ _ 9.2
Ngërmjetësit 22.7 10.6 53.3 2.7 _ 18.4 17.6 0.9 13.6
Kompanitë e
sigurimit
72.6 3.5 558.1 53.3 24.5 13.2 348.9 84.9 33.2
Fondet
pensionale
22.8
187.2 300.2 _ _ 84.2 185.0 26.4 4.6
Ndihmësit
financiar
1.1 _ 6.4 0.3 0.5 0.8 1.5
0.4 3.0
Korporatat
publike
jofinanciare
1,021.4 0.4 574.4 21.8 279.9 85.5 25.9 12.5 149.9
Korporatat
tjera
jofinanciare
2,256.2 165.2 732.0 180.2 87.8 85.8 208.6 75.8 93.9
Ekonomitë
familjare
3,371.3 3,294.6 8,644.2 343.7
347.6 834.4 3,400.5 2,124.6 1,593.4
OJSHEF 189.6 4.8 21.4 1.9 1.2 5.1 8.0 2.3 2.6
Jorezidentët 455.5 80.4 411.6 85.7 101.9 18.0 62.5
151.0 66.6
Gjithsej 7,429.9 3,777.6 11,386.7 709.4 844.6 1,172.1 4,258.5 2,478.8 1,970
Burimi: (BQK, 2011).
83
Tabela 29. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).
2012
Përshkrimi Dep. e
transferueshme
Dep. e
kursimeve
Dep. të
tjera
Deri
në 1
muaj
1-3
muaj
3-6
muaj
6-1
vite
1-2
vite
Mbi 2
vite
Qeveria 1.4 5.7 1.4 2.5 0.2 1.5 _ _ _
BQK _ _ _ _ _ _ _ _ _
Korporata të
tjera
13.1 _ 124.0 115.1 _ _ _ _ 8.9
Ngërmjetësit 26.3 14.4 39.9 6.3 2.4 18.7 7.7 0.3 4.5
Kompanitë e
sigurimit
89.2 4.3 668.6 76.8 27.5 16.1 357.9 131.0 59.3
Fondet
pensionale
14.4
204.9 301.9 15.9 15.9 48.0 166.4 49.9 5.6
Ndihmësit
financiar
1.4 _ 4.9 0.3 0.5 _ 1.5
_ 1.9
Korporatat
publike
jofinanciare
260.7 0.2 723.0 25.4 436.4 85.8 22.8 12.1 140.7
Korporatat
tjera
jofinanciare
2,650.2 114.5 745.1 145.6 79.5 81.2 266.5 85.2 87.1
Ekonomitë
familjare
4.009.9 3,364.7 9,976.9 334.1
310.8 797.4 3,391.8 3,213.4 1,929.6
OJSHEF 238.0 2.9 42.3 3.4 10.8 2.9 19.3 3.5 2.4
Jorezidentët 432.6 148.7 375.6 79.4 4.6 28.9 69.9
100.2 92.7
Gjithsej 7,737.2 3,655.4 13,003.6 804.8 888.6 1,080.5 4,303.5 3,595.6 2,332.7
Burimi: (BQK, 2012).
84
Tabela 30. Depozitat në euro në KTD-të, sipas llojeve dhe afatit të maturitetit ndër vite
(në milionë euro).
(Gusht) 2013
Përshkrimi Dep. e
transferueshme
Dep. e
kursimeve
Dep. të
tjera
Deri
në 1
muaj
1-3
muaj
3-6
muaj
6-1
vite
1-2
vite
uhhMbi
2 vite
Qeveria 0.1 2.6 0.1 0.4 0.6 1.6 _ _ _
BQK _ _ _ _ _ _ _ _ _
Korporata të
tjera
10.1 _ 7.5 1.6 _ _ _ _ 5.9
Ngërmjetësit 15.1 1.9 36.8 11.7 0.9 12.2 9.3 0.4 2.2
Kompanitë e
sigurimit
55.0 3.6 458.4 33.4 8.9 13.4 260.3 97.5 45.0
Fondet
pensionale
9.4
56.0 72.5 _ 0.1 0.1 68.3 2.6 1.3
Ndihmësit
financiar
0.2 _ 2.9 _ _ 0.8 1.3
_ 0.8
Korporatat
publike
jofinanciare
143.8 15.4 397.0 28.8 246.3 6.2 10.8 8.0 96.8
Korporatat
tjera
jofinanciare
1,884.5 106.8 491.0 57.7 55.4 42.8 229.8 48.4 56.9
Ekonomitë
familjare
3,008.3 2,445.5 7,023.2 128.7
225.6 381.2 3,698.0 1.260.9 1,328.9
OJSHEF 176.1 1.1 36.9 0.4 4.6 0.5 17.7 0.4 13.2
Jorezidentët 340.8 87.3 235.1 12.2 4.7 7.4 115.3
32.1 54.4
Gjithsej 5,643.4 2,720.2 8,761.4 274.9 547.1 466.3 4,410.8 1,450.3 1,605.4
Burimi: (BQK, 2013).
85
Tabela 31. Depozitat në euro në KTD-të, sipas institucioneve depozituese (në milionë
euro).
Përshkrimi 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013(gusht)
Qeveria 56.6 42.8 539 1,120.80 45.5 14.4 9.8
BQK 0 0 0 0 0 0 0
Korporatat të tjera financiare 4.3 7.7 60 55.1 99.6 137 17.6
Mdërmjetësit 54.8 44.7 65.2 71 86.7 80.6 53.9
Kompanitë e sigurimit 349.4 358 439.4 557.6 634.2 762.1 517
Fondet pensionale 5.4 139 215.7 382.7 510.2 521.2 138
Ndihmësit financiar 27.7 10.4 9.5 9 7.7 6.3 3.3
Korporatat publike jofinanciare 2,600.50 2,928 2,759.70 1,294.60 1,596.30 983.9 556.2
Korporatat e tjera jofinanciare 1,567.90 2,088.90 2,500.60 2,777.10 3,153.30 3,509.80 2,482.30
Ekonomitë familjare 6,784.50 8,608.30 10,240.50 12,952.20 15,310 17,351.50 12,476.90
IJSHEF 171 136.8 145.9 132 215.7 283.2 214
Jorezidentët 208.5 278.1 593.8 844.1 947.5 956.9 663.3
Burimi: (BQK, 2013).