J. Stalin Anarşi mi, Sosyalizm mi

8/14/2019 J. Stalin Anari mi, Sosyalizm mi

1/66

1J. StalinAnarizm mi? Sosyalizm mi?

ANARZM M?SOSYALZM M?

J.

STALN

ER YAYINLARI


2/66

BRNC BASKI


3/66

ANARZM M? SOSYALZM M?

J. STALN


4/66

Jozef Stalin,Anarizm mi? Sosyalizm mi?,Akhali Droyeba (Yeni Zamanlar), Nr. 5,6, 7 ve 8; 11, 18, 25 Aralk 1906 ve 1 Ocak 1907, Cveni ovreba (Yaammz), Nr. 3, 5, 8ve 9; 21, 23, 27 ve 28 ubat 1907, Dro (Zaman), Nr. 21, 22, 23 ve 26; 4, 5, 6 ve 10 Nisan1907 [Trke basks, AnarchismeouSocialisme?(Oeuvres, t. 1, Paris 1952) adl yazdanAnarizm mi? Sosyalizm mi?adyla Sol Yaynlar tarafndan yaynlanmtr. Birinci bask,Kasm 1974]

Eri Yaynlar tarafndan dzenlenmitir, [email protected]://www.kurtuluscephesi.comhttp://www.kurtuluscephesi.nethttp://www.kurtuluscephesi.org


5/66

NDEKLER

7 Sunu

9 Anarizm mi? Sosyalizm mi?12 Bir Diyalektik Yntem21 ki Materyalist Teori34 Proleter Sosyalizmi

62 Aklayc Notlar


6/66


7/66


SUNU

1905-06 knda, Prens Peter Kropotkinin izleyicilerinden olanGrcistandaki bir grup anarist, Kafkasyada, marksistlere kariddetli bir ideolojik kampanyaya giriti. Bu grup, imdi, Tbilisi olanTifliste birka gazete yaynlad. Anaristler, ii snf arasnda hibir destee sahip deillerdi, ama snfd (declassed) ve kk-burjuva gruplar arasnda baz baarlar elde ettiler.

Stalin, anaristlere kar Anarizm mi? Sosyalizm mi? ge-nel bal altnda, Grcce bir dizi makale yazd; bu kitapk bumakalelerden olumaktadr.

lk drt makale, Haziran-Temmuz 1906da (20 Hazirandan14 Tem-muza kadar), Tifliste, Josef Stalinin [sayfa 7] ynetimi altn-da yaynlanan gnlk bolevik gazetesi Akhali ovrebada (Yeni

Yaam) orijinal haliyle yaynland. Gazete yetkili makamlarca kapa-tldndan dizi devam edemedi. Makaleler, Aralk 1906 ve Ocak


8/66

8 J. StalinAnarizm mi? Sosyalizm mi?

1907de, biraz dzeltilmi bir biimde, 14 Kasm 1906dan, Tiflis valisinin emriyle 8 Ocak 1907de kapatlana kadar Tifliste yayn-

lanan haftalk bir sendika dergisi olan Akhali Droyebada (YeniZamanlar) yaynland. Editre ait bir aklamada yle deniyordu:Geenlerde, Hizmet ileri Sendikas bize bir mektup ya-

zarak, sosyalizm, anarizm ve benzeri sorunlar zerine makaleleryaynlamamz nerdi. ... Dier baz yoldalar da ayn istekte bulun-mulard. Bu istekleri honutlukla karlyor ve makaleleri yayn-lyoruz. Bu makalelere gelince, bazlarnn, Grcistan basnndazaten yaynlanm olduunu belirtmemiz gerekiyor, (ama yazarnelinde olmayan nedenlerden tr bunlar tamamlanmamlardr).Gene de, btn makalelerin tamamn yaynlamay gerekli grdk

ve yazardan, onlar halkn daha iyi anlayaca bir biimde, yenidenyazmasn istedik ve o da bunu severek yapt.

Tiflis bolevik gnlk basnnda dizilerin yayn srdrld:bunlar, ubat 1907den ar eilimi yznden 6 Mart 1907dekapatlmasna kadar veni ovrebada (Yaammz) ve sonrada Nisan 1907deDroda (Zaman) yaynland.

Ancak, dizi hi bir zaman tamamlanamad. 1907 ortalarnda,Stalin, Bakya gitmek zere Tiflisten ayrld, birka ay sonra daorada tutukland. Eyalar aranrken son blmlere ait notlar kay-bolmutur. [sayfa 8]


9/66


ANARZM M?SOSYALZM M?

ADA toplumsal hayatn oda, snf mcadelesidir. Bumcadele srasnda, her snfa, kendi ideolojisi yol gsterir. Burjuva-zi, kendi ideolojisine, [u] szdeliberalizme[1] sahiptir. Proletaryada kendi ideolojisine sahiptir bu, ok iyi bilindii gibi,sosyalizmdir.

Liberalizme, btn ve blnmez bir ey olarak baklmama-ldr: bu, burjuvazinin farkl tabakalarna tekabl eden farkl eilim-lere blnmtr.

Sosyalizm de, btn ve blnmez deildir: onun iinde defarkl eilimler vardr.

Biz, burada, liberalizmi incelemeyeceiz bu grevi bakabir zamana brakmak daha iyi olur. Okuyucuya, [sayfa 9] yalnzca


10/66


sosyalizmi ve onun eilimlerini tantmak istiyoruz. Sanrz,, bunudaha ilgin bulacaktr.

Sosyalizm ana eilime ayrlmtr: reform, anarizm vemarksizm.Reformizm, (Bernstein[2] ve dierleri), sosyalizmi uzak bir

hedef olarak grr, bundan te bir ey deil, ve gerekte sosyalistdevrimi reddeder ve sosyalizmi bar aralarla kurmay amalar.Reformizm, snf mcadelesini deil, snf ibirliini savunur. Bureformizm, gn getike rmekte, gn getike sosyalizme ben-zer [yanlarnn] tmn yitirmektedir ve bizce, bu makalelerde,sosyalizmi tanmlarken, [reformizmi] incelemenin hibir gerei yok-tur.

Marksizm ve anarizme gelince i bakadr: her ikisi de, bu-gn, sosyalist eilimler olarak kabul edilmektedir, her ikisi de birbir-lerine kar iddetli bir mcadele vermektedirler, her ikisi de kendi-lerini, proletaryaya gerek sosyalist doktrinler olarak sunmaya a-lmaktadrlar ve kukusuz, bu ikisinin incelenmesi ve karlatrl-mas, okuyucuya ok daha ilgin gelecektir.

Biz, anarizm szc sylenince kmseyerek baneviren, yukardan bir havayla elini sallayarak, Neden bunun ze-rinde vakit harcamal? Hakknda konumaya bile demez diyen-lerden deiliz. Bizce, byle ucuz eletiriler hafifliktir ve [hi bir]

yarar yoktu.Biz, anaristlerin arkalarnda ynlar bulunmad, ve bu

yzden, pek tehlikeli olmadklar dncesiyle kendisini avutanlar-dan da deiliz. Bugn sorun, kimin, daha byk ya da daha kkynlar arkasndan srkledii sorunu deildir; nemli olandoktrinin zdr. Eer anaristlerin doktrini gerei yanstyorsa,o zaman aktr ki, [anarizm] kendine mutlaka bir yol aacak ve

ynlar kendi etrafnda toplayacaktr. Ama, eer geersizse ve yanlbir temel zerine kurulmusa, ok [sayfa 10] devam edemeyecek veayaklar havada kalacaktr. Ama anarizmin geersizlii kantlanma-ldr.

Baz kiiler, marksizmin ve anarizmin ayn ilkelere dayand-n ve aralarndaki anlamazlklarn yalnzca taktiklere ilikin oldu-unu sanrlar, yle ki, bu kiilerin grne gre, bir eilimi dierininkarsna kartmak yanltr.

Bu, byk bir hatadr. Biz, anaristlerin, marksizmin gerek


11/66


dmanlar olduuna inanrz. Bunun sonucu olarak da, gerekdmanlara kar gerek bir mcadele verilmesi gerektiini sa-

vunuruz. Bu nedenle, anaristlerin doktrinini batan sona incele-mek ve btn ynleriyle iyice deerlendirmek zorunludur.Mesele udur ki, marksizm ve anarizm, her ikisi de, mca-

dele arenasna sosyalizm bayra altnda girmelerine ramen, bt-nyle farkl ilkeler zerine kurulmulardr. Anarizmin temel ta,

bireydir. [Anarizmin] retilerine gre, [bireyin] kurtuluu, yn-larn, [yani] kolektif vcudun kurtuluunun ba kouludur. Anar-izmin retilerine gre, birey kurtulmadka, ynlarn kurtulmasolanakszdr. Buna uygun olarak, slogan, Her ey birey iindir.Oysa marksizmin temel ta ynlardr. [Marksizmin] retilerinegre, [ynlarn] kurtuluu, bireyin kurtuluunun ba kouludur.

Yani, marksizmin retilerine gre, ynlar kurtulmadka, bireyinkurtulmas olanakszdr. Buna uygun olarak, slogan, Her ey y-nlar iindir.

Aktr ki, burada, sadece taktikler zerine anlamazlk deil,biri dierini reddeden iki ilke bulunmaktadr.

Makalelerimizin amac, bu iki kart ilkeyi yanyana koymak,marksizmi anarizmle karlatrmak ve bylece herbirinin mezi-

yetlerine ve kusurlarna k tutmaktr.Tam burada, okuyucuya bu makalelerin plan [sayfa 11] hakkn-

da bilgi vermek gerekir kansndayz. Marksizmin bir tanm ile[ie] balayacaz, bu arada anaristlerin marksizm zerindeki g-rlerine deineceiz, ondan sonra da anarizmin eletirisine gee-ceiz. yle ki, diyalektik yntemi, bu yntem zerine anaristleringrlerini, ve bizim eletirimizi; materyalist teoriyi, anaristleringrn ve bizim eletirimizi (burada da sosyalist devrimi, sosyalistdiktatrl, asgari program ve genel olarak taktikleri tartacaz);anaristlerin felsefesini ve bizim eletirimizi; anaristlerin sosyaliz-mini ve bizim eletirimizi; anarist taktikleri ve rgtlenmeyi akla-

yacaz ve sonu olarak da varglarmz vereceiz.Kk topluluk sosyalizminin savunucular olan anaristlerin,

gerek sosyalistler olmadn kantlamaya alacaz.Ayrca, proletarya diktatrln reddettikleri srece, anar-

istlerin gerek devrimciler de olmadklarn kantlamaya ala-caz...

Ve bylece, konumuzda ilerleyeceiz. [sayfa 12]


12/66


BRDYALEKTK YNTEM

Dnyadaki her ey hareket halinde-dir... Yaam deiir, retici gler byr,eski ilikiler ker.

KARL MARX

Marksizm, yalnzca sosyalizmin teorisi deil, btn bir dnyagr, bir felsefi sistemdir. Marxn proleter sosyalizmi, [bunun]mantki bir sonucudur. Bu felsefi sisteme, diyalektik materyalizm

denir.Bu yzden, marksizmi yorumlamak, ayn zamanda, diyalek-

tik materyalizmi yorumlamak anlamna gelir.Bu sisteme neden diyalektik materyalizm ad verilmitir?nkyntemi diyalektik veteorisi materyalisttir.Diyalektik yntem nedir?Deniliyor ki, toplumsal yaam srekli hareket ve gelime

halindedir. Bu dorudur: yaama, deimez ve [sayfa 13] duraan bir


13/66


ey gz ile baklmamaldr; [yaam ] hi bir zaman bir dzeydekalmaz, sonsuz bir hareket, sonsuz bir ykl ve yaratl sreci

iindedir. Bu nedenle, yaam her zaman eski ve yeniyi, byyenve leni, devrimci ve kar-devrimci olan ierir.Diyalektik yntem, bize, yaama, gerekte olduu gibi bak-

mamz gerektiini anlatr. Grdk ki, yaam srekli hareket halin-dedir; dolaysyla yaama, hareketi iinde bakmal ve sormalyz:

yaam nereye gidiyor? Grdk ki, yaam srekli bir ykl ve yaratlgrnm sunmaktadr; dolaysyla yaam, ykl ve yaratl sre-ci iinde incelemeli ve sormalyz: yaamda yklan nedir, yaratlannedir?

Doan ve gnden gne gelien yaam, yenilemez, onunilerlemesi engellenemez. Bu demektir ki, rnein eer proletaryabir snf olarak domusa ve gnden gne byyorsa, bugn nekadar zayf ve sayca az olursa olsun, uzun vadede zafere ulaacak-tr. Neden? nk bymekte, g kazanmakta ve ileriye doru

yrmektedir. te yandan, yaamda, eskiyen ve lmne yaklaaney, bugn dev bir gc temsil etse de, kanlmaz olarak bir

yenilgiye urayacaktr. Bu demektir ki, rnein, eer, toprak, burju-vazinin ayann altndan yava yava kayyorsa, ve burjuvazi, hergeen gn daha ok geriye kayyorsa, bugn ne kadar gl vesayca ok olursa olsun, uzun vadede yenilgiye urayacaktr. Niin?nk, bir snf olarak, rmekte, gszlemekte, eskimekte ve

yaam iin bir yk haline gelmektedir.Bundan u nl diyalektik nerme domutur: gerekten

var olan her ey,yani gn getike byyen her ey akla uygundur, ve gn getike ryen her ey akla aykrdr, dolaysyla da ye-nilgiden kurtulamaz.

rnein: Geen yzyln seksenlerinde, Rus devrimci aydn-lar arasnda byk bir anlamazlk patlak verdi. [sayfa 14] Poplistler,Rusyay kurtarma grevini yklenecek temel gcn, kr ve kentkk-burjuvazisi olduunu iddia ediyorlard. Marksistler onlarasordular: neden? nk diye yantlad poplistler kr ve kent kk-burjuvazisi, bugn ounluu oluturuyor ve stelik yoksulluk vesefalet iinde yayorlar.

Buna marksistler cevap verdi: kr ve kent kk-burjuvazisi-nin bugn ounluu oluturduu ve gerekten yoksul olduu do-rudur, ama sorun bu mudur? Kk-burjuvazi, uzun sreden beri


14/66


ounluu oluturmaktadr, ama bugne kadar, proletaryannyardm olmakszn, zgrlk mcadelesinde hi bir inisiyatif gs-

termemitir. Neden? nk kk-burjuvazi, bir snf olarak, by-memektedir; tam tersine, gn getike paralanmakta ve burjuvaziye ve proletaryaya [dnerek] dalmaktadr. te yandan,yoksulluk da, burada belirleyici nem tamaz; kukusuz, serseri-ler kk-burjuvaziden daha yoksuldur, ama hi kimse, Rusyaykurtarma grevini yklenebileceklerini sylemeyecektir.

Grdnz gibi, sorun, bugn hangi snfn ounluu olu-turduu ya da hangi snfn daha yoksul olduu deil, hangi snfng kazand ve hangisinin rddr.

Ve proletarya, durmadan byyen ve g kazanan, toplum-sal yaam ileri doru iten ve btn devrimci unsurlar kendi etrafnatoplayan tek snf olduuna gre, ona, bugnk hareketin temelgc gz ile bakmal, onun saflarna katlmal ve onun ilerici a-balarn, kendi abalarmz olarak benimsemeliyiz.

te marksistler byle cevap verdiler. Aktr ki, marksistler,yaama diyalektik adan bakarlarken, poplistler metafizik [yn-temle] tartyorlar onlar toplumsal yaam, duraan kalan bir eyolarak betimliyorlard. [sayfa 15]

Diyalektik yntem, yaamn gelimesine ite byle bakar.Ama hareket vardr, hareket vardr. Proletaryann ayaa kal-

karak, silah depolarna hcum ettii, ve irticaya kar bir saldryagiritii Aralk Gnleri[3] srasnda, toplumsal yaamda hareket

vard. Ama, proletaryann bar gelime koullar altnda, tektek grevler ve kk sendikalarn kurulmas ile yetindii daha nce-ki yllar hareketine de, toplumsal hareket ad verilmelidir

Aktr ki, hareket farkl biimlere brnmektedir. Ve bu yzden, diyalektik yntem, hareketin iki biimi olduunu sylerevrimci ve devrimci [hareket].

lerici unsurlar, gnlk faaliyetlerini kendiliklerinden srdr-dkleri ve eski dzeni, kk,nicel deimelere urattklar zaman,hareket evrimcidir.

Ayn unsurlar, birletikleri, bir tek grle donandklar veeski dzeni yok etmek ve yaamnitel olarak deitirmek, yeni birdzen kurmak amacyla dman kampn sprp getikleri za-man, hareket devrimcidir

Evrim, devrimi hazrlar ve ona zemin yaratr; devrim, evrim


15/66


srecini tamamlar ve onun daha ileri faaliyetini kolaylatrr.Doada da benzer sreler yer alr. Bilim tarihi gstermitir

ki, diyalektik yntem, gerekten bilimsel bir yntemdir Astronomi-den balayp, toplum bilime kadar her alanda, evrende hi bir e-yin ncesiz ve sonsuz olmad, her eyin deiip, her eyin gelitiidncesinin kantn buluruz. Ve bu demektir ki, diyalektiin ruhu,zamanmz bilimine tmne ilemitir

Hareketin biimlerine gelince, diyalektie gre kkniceldeiikliklerin uzun dnemdenitel deiikliklere yol aaca gere-ine gelince bu yasa, doa tarihi iin de, ayn lde geerlidir.Mendeleyevn, unsurlarn devri izelgesi nicel deiikliklerden,nitel deiiklikler [sayfa 16] domasnn doa tarihinde ne byk nemtadn gstermektedir. Ayn ey, biyolojide, yeni-darvinizmin[4]

yerini almakta olan yeni-lamarkizm[5] ile sergilenmektedir.riedrich Engelsin, Anti-Dhringinde[6] yeter derecede k

tuttuu dier gerekler hakknda bir ey sylemeyeceiz.Diyalektik yntemin kapsam ite budur.

ANARSTLER, diyalektik ynteme ne gzle bakarlar?Herkes bilir ki, Hegel[7] diyalektik yntemin babasyd. Marx,

bu yntemi arndrd ve gelitirdi. Anaristler bunun farkndalarkukusuz. Hegelin bir tutucu olduunu biliyorlar, ve bylece, bund-an yararlanarak, restorasyonun savunucusu diye Hegele iddetlikfrler yadryorlar, byk bir gayretle, Hegelin restorasyonunfilozofu olduunu ... mutlak biimiyle brokratik anayasacl v-dn, onun tarih felsefesindeki genel dncenin restorasyondneminin felsefi eilimine bal olduunu ve ona hizmet ettiini

ve vesaire vesaire, kantlamaya alyorlar.[8]

nl anarist Kropotkin,[9] yaptlarnda ayn eyleri kantla-maya alr. (Bkz: rnein,BilimveAnarizm adl Rusa yapt.)[10]

Bizim kropotkincilerimiz, erkeziviliden[11] Sh. Gye[12] kadarhepsi, bir azdan Kropotkinin [sylediklerini] tekrarlyorlar.

Gerekten, kimse bu konuda onlarn sylediklerine karkmyor; tam tersine, herkes, Hegelin devrimci olmad grnekatlyor. EletirelEletirininEletirisi[13] adl yaptlarnda, Hegelintarih grlerinin, halkn egemenlii dncesiyle esastan elitiiniherkesten nce kantlayanlar, Marx ve Engelsin kendileridir. Amabuna ramen, anaristler kantlama abalarna devam ediyorlar


16/66


[sayfa 17] ve Hegelin bir restorasyon savunucusu olduunu kant-lama abalarna, her geen gn devam etmeyi gerekli sayyorlar.

Bunu niin yapyorlar? Muhtemelen, bu yolla Hegeli gzden d-rmek ve okuyucularna gerici Hegelin ynteminin de irenolduunu ve bilimsel [saylamayaca] sansn vermek iin.

Anaristler btn bununla diyalektik yntemi rtebilece-klerini sanyorlar.

Biz iddia ediyoruz ki, bu yolla kendi cehaletlerinden bakahi bir eyi kantlayamazlar. Pascal[14] ve Leibnitz[15] devrimci deil-lerdi, ama kefettikleri matematiksel yntem, bugn bilimsel bir

yntem olarak kabul edilmektedir. Mayer[16] ve Helmholtz[17] dev-rimci deillerdi, ama fizik alanndaki bulular bilimin temeli olmu-tur. Lamarck ve Darwin de devrimci deillerdi, ama onlarn evrimci

yntemi biyoloji bilimini ayaklar stne oturtmutur... O halde,tutuculuuna ramen, Hegelin diyalektik yntem denen bilimselbir yntem bulmay baard neden kabul edilmesin?

Hayr,buyolla, anaristler kendi cehaletlerinden baka birey kantlayamazlar.

Devam edelim. Anaristlerin grne gre, diyalektik me-tafiziktir, ve onlar, bilimi metafizikten, felsefeyi ilahiyattan kurtar-mak istediklerine gre, diyalektik yntemi reddetmektedirler.[18]

Ah bu anaristler! Kendi gnahlar iin bakasna kabahatbulmak diye bir deyim vardr. Diyalektik, metafizie kar mcadeleiinde olgunlam ve bu mcadele iinde n kazanmtr; amaanaristlere gre diyalektik metafiziktir!

Diyalektik bize dnyadaki hi bir eyin ncesiz ve sonsuzolmadn, dnyadaki her eyin geici ve deiken olduunu anlatr;doa deiir, toplum deiir, alkanlklar ve gelenekler deiir,adalet kavramlar deiir, [sayfa 18] gerein kendisi deiir ite bu-nun iin diyalektik, her eye eletirici [bir gzle] bakar; ite bununiin deimez olarak konan bir gerein varln yadsr. Bunun so-nucu olarak, bir kere kefedilince, sadece ezberlenmesi gerekensoyut, dogmatik szleri de reddeder.[19]

Oysa, metafizik, bize tmyle farkl bir ey anlatmaktadr.Onun asndan dnya ncesiz ve sonsuz ve deimez bir eydir,[20]

bir kimse veya bir ey tarafndan ilk ve son olarak belirlenmitir ite bunun iin, metafizikiler, ncesiz ve sonsuz adaleti veyadeimez gerei azlarndan drmezler.


17/66


Anaristlerin babas Proudhon,[21] dnyada, gelecekteki top-lumun temeli olma iini grecekilkvesonolarakbelirlenmide-

imezbiradalet bulunduunu syler. te bunun iin Proudhonametafiziki denmektedir. Karl Marx, Proudhona kar, diyalektikyntem yardmyla savat ve dnyadaki her ey deitiine gre,adaletin de deimesi gerektiini ve dolaysyla deimezadaletin sadece metafizik samalk olduunu kantlad.[22] Oysametafiziki Proudhonun Grc mezleri, Marxn diyalektii me-tafiziktir diye tekrarlamaya devam ediyorlar!

Metafizik, rnein, bilinmez, kendi iinde ey gibi eitlibulank dogmalar kabul eder ve uzun vadede yavan bir ilahiyatadnr. Proudhon ve Spencerin[23] tersine, Engels, diyalektik yn-tem yardmyla, bu dogmalara kar savat,[24] ama anaristlerProudhon ve Spencerin retilileri bize diyorlar ki, Proudhon veSpencer bilim adamlardr, Marx ve Engels de metafizikidirler!

kisinden biri: ya anaristler kendilerini aldatyorlar ya da nedediklerini bilmiyorlar.

Her halde, kuku yok ki, anaristler, Hegelin metafizik sis-temiyle onundiyalektik yntemini birbirine kartryorlar. Hegelindeimeyen dnceye dayanan [sayfa 19]felsefisisteminin batansona kadar metafizik olduunu sylemeye bile gerek yok. AmaHegelin, btn deimez dnceleri reddeden diyalektikyn-

teminin batan sona kadarbilimselvedevrimci olduu da aktr.te bunun iin, eletirilerinde, Hegelin metafizik sistemini

yerin dibine batran Karl Marx, ayn zaman. da, onun diyalektikyntemini vmtr. [Bu yntem] Marxn dedii gibi hi bir ekle-me gerektirmez ve znde eletirici ve devrimcidir.[25]

te bunun iin, Engels, Hegelin yntemiyle, onun sistemiarasnda byk bir fark grmektedir. Her kim esas arl hegelci

sisteme verirse, her iki alanda da epeyce tutucu olabilir; her kimdiyalektik ynteme temel nokta gz ile bakarsa, hem siyasette,hem dinde, en ar muhalefete mensup olabilir.[26]

Anaristler, bu fark gremiyorlar ve dncesizce, diyalek-tik, metafiziktir diye iddia ediyorlar.

Devam edelim. Anaristler, diyalektik yntemin, kurnazcalaf kalabal, bir safsata yntemi, mantk perendeleri[27] oldu-unu, bu yntem yardmyla hem gerein, hem de yalann aynkolaylkla kantlandn[28] sylyorlar.


18/66


Bylece, anaristlerin grne gre, diyalektik yntem hemgerei, hem yalan kantlamaktadr.

lk bakta, anaristlerin ne srd sulamann bir temelivarm gibi grnebilir. rnein, Engelsin metafizik yntemin iz-leyicileri hakknda neler sylediine kulak verelim:

O yle konuur: Evet evet, hayr hayr, nk bunun te-sinde olan her eyden, eytanlk gelir. Ona gre, bir ey, ya vardr,

ya yoktur; bir ey, ayn zamanda, hem kendisi, hem de baka birey olamaz. Olumlu ve olumsuz, birbirlerinin dndadrlar.[29]

Anaristler fkeyle baryorlar: nasl olur bu? Bir [sayfa 20] eyinayn zamanda hem iyi, hem kt olmas mmkn mdr? Busafsatadr, szcklerle oynamaktr, ve bu durum gerei ve

yalan ayn kolaylkla kantlamak istediinizi ortaya koymaktadr!...Ama sorunun zne girelim.Bugn, biz, bir demokratik cumhuriyet istiyoruz. Demokra-

tik cumhuriyetin btn ynleriyle iyi olduunu, ya da kt olduu-nu syleyebilir miyiz! Hayr, syleyemeyiz! Neden? nk, demok-ratik cumhuriyet, sadece bir ynyle, feodal sistemi ykaca iiniyidir; ama te yandan burjuva sistemini glendirecei iin kt-dr. Bu yzden biz yle deriz: Demokratik cumhuriyet, feodal sis-temi ykt lde iyidir ve biz onun uruna savarz; ama burjuvasistemini glendirdii lde ktdr ve biz ona kar savarz.

O halde, ayn demokratik cumhuriyet, ayn zamanda, hemiyi, hem kt olabilir hem evet, hem hayrdr.

Ayn ey, proletaryay glendirdii lde iyi olan ve cretsistemini glendirdii lde kt olan sekiz saatlik ign iinde sylenebilir.

Engels, diyalektik yntemi yukarda aktardmz szcklerlenitelendirdii zaman, ite bu trdengerekleri gznnde tutuyor-du.

Oysa, anaristler bunu anlayamyorlar ve kesinlikle ak birdnce, onlara bulank bir safsata gibi geliyor.

Kukusuz anaristler, bugerekleri grp grmemekte ser-besttirler, kumsaldaki kumlar bile grmezlikten gelebilirler bunu

yapmaya pekala haklar vardr. Ama anarizmden farkl olarak, ya-ama gzlerini kapatarak bakmayan, yaamn nabzn elinde tutan

ve aka: yaam deitiinden ve hareket halinde olduundan, yaamdaki her olgu iki eilime sahiptir olumlu bir [eilim] ve


19/66


[sayfa 21] olumsuz bir [eilim]; ilkini savunmal, ikincisini reddetmeli-yiz, diyen diyalektik yntemi iin iine katmalarna ne gerek var?

Biraz daha ilerleyelim. Anaristlerin grne gre, Diya-lektik gelime, felaketle sonulanan bir gelimedir, yle ki, bunun-la, nce gemi kknden yklr ve sonra da gelecek [bundan]olduka balantsz bir biimde kurulur.. ..Cuvierin[30] afetleri, bilin-meyen nedenlere balyd, ama, Marxn ve Engelsin felaketlerinidiyalektik dourur.[31]

Bir baka yerde, ayn yazar yle yazyor: Marksizm darvi-nizme dayanr ve onu eletirisiz kabul eder.[32]

Dikkat edin buna!Cuvier, Darwinin evrim teorisini reddeder, yalnzca afetlerin

varln kabul eder ve afetler bilinmeyen nedenlerden doanbeklenmeyen karklklardr. Anaristler, marksistlerin Cuviering-rne sarldn vedarvinizmi tanmadn sylerler.

Darwin, Cuvierin afetlerini reddeder, tedrici evrimi kabuleder. Ama ayn anaristler, marksizmin darvinizme dayandn

ve onu eletirisiz kabul ettiini, yani marksistlerin Cuvierinafet-lerini tanmadklarn sylerler.

Ksacas, anaristler, marksistleri, Cuvierin grlerine sarl-makla sulamakta ve ayn zamanda da Cuvierin deil de, Darwiningrlerine sarldklar iin knamaktadrlar.

te size anari! avuun dulu kendini dvd diye bir sz vardr. Aktr ki,Nobatinin 8. saysndaki Sh. G. 6. saydaki Sh.G.nin ne dediini unutmu.

Hangisi doru 8. says m, 6. says m?Gereklere dnelim. Marx der ki: gelimelerinin belirli bir

aamasnda, toplumun maddi retici gleri, o gnk retim iliki-leriyle ya da ayn eyin hukuki ifadesinden baka bir ey olmayanmlkiyet ilikileriyle [sayfa 22] atmaya girerler. ... O zaman birtoplumsal devrim dnemi balar. Ama, hi bir toplumsal dzen,ierebilecei btn retici gler gelimeden, asla yok olmaz..[33]

Eer Marxn bu tezini ada toplumsal yaama uygular-sak, toplumsal nitelik tayan bugnk retici glerle, zel nite-likteki, rn mal edinme biimi arasnda, sosyalist devrimle sonu-lanmas gereken temel bir atma olduunu greceiz.[34]

Grdnz gibi, Marx ve Engelsin grne gre, devrim,Cuvierin bilinmeyen nedenlerinden deil, retici glerin ge-


20/66


limesi ad verilen ok kesin ve kkl toplumsal nedenlerden do-ar.

Grdnz gibi, Marx ve Engelsin grne gre, devrim,Cuvier in dnd gibi beklenmeyenbirbiimde deil, ancakretici gler yeter derecede olgunlat zaman gelir.

Aktr ki, Cuvierin afetleriyle, Marxn diyalektik yntemiarasnda ortak hi bir ey yoktur.

te yandan, darvinizm, yalnzca Cuvierin afetlerini reddet-mekle kalmaz, gelimenin, devrimi de ieren, diyalektik yndenkavranmasn da reddeder; oysa, diyalektik ynteme gre, evrim

ve devrim, nicel ve nitel deimeler, ayn hareketin zorunlu iki bi-imidir.

Aktr ki, Marksizmin ... darvinizmi eletirisiz kabul ettiiniiddia etmek de yanltr.

Bylece, Nobatinin, her iki halde de, hem 6. sayda, hemde 8. sayda yanlm olduu ortaya kmaktadr.

Son olarak, anaristler, bizi knayarak yle diyorlar: Diya-lektik ... kiinin kendi dna kmasna ya da atlamasna, ya dakendi stnden atlamasna hi olanak vermez.[35]

te bu, gerein ta kendisi, Anarist Baylar! Bu konuda ke-sinlikle haklsnz, aziz beylerim. Diyalektik yntem gerekten debyle bir olanak salamyor. Ama [sayfa 23] neden? nk kendidna atlamak, ya da kendi stnden atlamak vahi keilere grebir harekettir; oysa diyalektik yntem insanlar iin yaratlmtr.

in srr budur!...te anaristlerin diyalektik yntem konusundaki grleri

genel olarak bunlardr.Aktr ki, anaristler, Marx ve Engelsin diyalektik yntemini

anlayamyorlar; kendilerine gre bir diyalektik uydurmular, ve itebu diyalektie kar byle amanszca sava veriyorlar.

Yapabileceimiz tek ey, bu manzaraya baktka glmektir,nk insan, kendi tasarlad ey ile savaan, kendi bulduklarn

yere alan ve bu arada da muhaliflerini yere aldn hararetle id-dia eden birini grd zaman glmekten kendini alamyor. [sayfa24]


21/66


KMATERYALST TEOR

nsanlarn varln belirleyen ey,onlarn bilinleri deildir; tam tersine,onlarn bilincini belirleyen, toplumsal

varlklardr.KARL MARX

Diyalektik yntemin ne olduunu imdiden biliyoruz.Materyalist teori nedir?

Dnyadaki her ey deiir, yaamdaki her ey geliir, amabu deiikliklernasl oluur, bu gelimehangibiimde ilerler?

rnein, biliyoruz ki, yeryz, bir zamanlar, akkor halinde,kzgn bir ktle idi; sonra yava yava soudu, bitkiler ve hayvanlarortaya kt, hayvanlar aleminin gelimesini, belirli bir maymun t-rnn ortaya kmas izledi ve btn bunlarn ardndan insan ortayakt.

Doa, genel izgileriyle, ite byle geliti. [sayfa 25]


22/66


Gene biliyoruz ki, toplumsal yaam da duraan kalmad. n-sanlarn ilkel komnizme dayanarak yaadklar bir dnem vard.

O dnemde, [insanlar] geimlerini ilkel avlanma ile salyorlar; or-manlarda dolayorlar ve yiyeceklerini bu yolla elde ediyorlard. Birzaman geldi ki, ilkel komnizmin yerini anaerkil toplum ald, [butoplumda] insanlar, gereksinmelerini esas olarak ilkel tarm ara-clyla karlyorlard. Daha sonra, anaerkil toplumun yerini, ataerkiltoplum ald, [bu toplumda] insanlar, geimlerini esas olarak sr

yetitiriciliiyle salyorlard. Ataerkil toplumun yerini, sonralar,kleci dzen ald, [bu dzende] insanlar geimlerini nispeten dahagelimi tarm araclyla saladlar. Kleci dzeni feodalizm izledi

ve, btn bunlardan sonra da, burjuva dzen geldi.Toplum, genel izgileriyle ite byle geliti. Evet, btn bun-

lar ok iyi biliniyor ... Ama bu gelime nasl oldu? Doann vetoplumun gelimesine sebep olan bilin midir, yoksa, tam tersi-ne, bilincin gelimesine sebep olan doann ve toplumun geli-mesi midir?

te materyalist teori, soruyu byle koyar.Bazlar der ki, doa ve toplumsal yaamdan nce, son-

radan onlarn geliimine temel tekil eden, evrensel bir dncevardr, yle ki, doa ve toplumsal yaam olgularnn gelimesi,deyim yerindeyse, d biimdir, evrensel dncenin gelimesininsadece bir ifadesidir.

te, rnein, zamanla birka eilime blnen idealistlerindoktrini byledir.

Daha bakalar ise derler ki, ta batan beri, dnyada, karlklolarak birbirlerini yadsyan iki g vardr dnce ve madde, bi-lin ve varlk; ve buna uygun olarak, olgular da iki kategoriye b-lnmtr dncel [sayfa 26] ve maddi, [bunlar] birbirlerini yadsrlar,birbirleriyle arprlar, yle ki, doa ve toplumun gelimesi dncel

ve maddi olgular arasnda srekli bir mcadeledir.rnein, zamanla idealistler gibi birka eilime blnen iki-

cilerin (dualist) doktrini de ite byledir.Materyalist teori, hem ikicilii, hem de idealizmi kesinlikle

reddeder.Kukusuz, dnyada hem dncel, hem de maddi olgular

vardr, ama bu, bunlarn birbirlerini yadsdklar anlamna gelmez.Tam tersine, dncel ve maddi yanlar, ayn doann ya da toplu-


23/66


mun iki farkl biimidir. Biri olmakszn tekini kavrayamazsnz;bunlar, birlikte vardr, birlikte geliirler, ve dolaysyla birbirlerini

yadsdklarn dnmemiz iin bir neden yoktur.Bylece, ikicilik denen eyin geersiz olduu ortaya kar.Maddi ve dncel iki farkl biimde ifade edilen tek ve

blnmez bir doa; maddi ve dncel iki farkl biimde ifadeedilen tek ve blnmez bir toplumsal yaam: ite, doann ve top-lumsal yaamn gelimesine byle bakmalyz.

te, materyalist teorinin bircilii (monism) byledir.Materyalist teori, ayn zamanda, idealizmi de reddeder.Geliimi srasnda, dncel yann ve genel olarak bilincin,

maddi yandan nce geldiini dnmek yanltr. Dtaki ldoa denen ey, daha hi canl yokken de vard. lk canlnn hibilinci yoktu; yalnzca uyartlmayeteneine veduyunun ilk belirtile-rine sahipti. Daha sonra, hayvanlar, organizmalarnn ve sinir sistem-lerinin yapsna uygun olarak, tedricen duyu glerini gelitirdiler,bu da yava yavabilince dnt. Eer maymun hep drt ayannzerinde yrm, hi arka [sayfa 27] ayaklar zerine kalkmamolsayd, onun torunu insan da, akcierlerini ve ses tellerini zgrcekullanamayacak, ve bu yzden de konuamayacakt; ve bu, bilin-cinin gelimesini esasl olarak geciktirecekti. Veya bir baka biimdekoyarsak, eer maymun, arka ayaklar zerinde ayaa kalkmamolsayd, onun torunu insan da, hep drt ayak zerinde yrmek,aa bakmak, izlenimlerini aadan edinmek zorunda kalacakt;

yukarya ve evreye bakamayacak, dolaysyla da beyni, drt ayaklhayvanlarnkinden daha fazla bir izlenim edinemeyecekti. Btnbunlar, insan bilincinin gelimesini, esasl biimde geciktirmi ola-cakt.

Bylece, bundan, bilincin geliimi iin belirli bir organizmayapsnn ve sinir sisteminin geliiminin gerekli olduu kar.

Bylece, bundan, d koullarn geliiminin, maddi yanngeliiminin, bilincin geliiminden nce geldii kar: nce d koul-lar deiir, nce maddi yan deiir, sonra da buna uygun olarakdncel yan deiir.

Bylece, doann gelime tarihi, idealizm denen eyi kesin-likle rtr.

nsan toplumunun gelime tarihi iin de, ayn ey sylenme-lidir.


24/66


Tarih gsteriyor ki, eer insanlar, farkl zamanlarda, farkldnceler ve isteklerle doluyorlarsa, bunun nedeni, insanlarn,

gereksinmelerini karlamak iin doayla, deiik zamanlarda,deiik yollarla savamalar ve buna uygun olarak da iktisadi ili-kilerinin farkl biimlere brnmesidir. Bir zamanlar, insanlar, do-ayla, ilkel komnizm temeli zerinde, kolektif olarak savarlard;o zamanlar, onlarn mlkiyeti, komnist mlkiyetti, ve bu yzden,o zamanlar, benim ile senin arasnda hemen hemen hi birayrm gzetilmiyordu, bilinleri komnist nitelik tayordu. ylebir zaman geldi ki, benim ile [sayfa 28] senin arasndaki ayrm,retim srecinin iine iledi ve mlkiyet, zel, bireyci bir niteliebrnd. Bu yzden de insann bilinci, zel mlkiyet duygularyladoldu. Ondan sonra da retimin tekrar toplumsal bir nitelik ka-zand ve dolaysyla, mlkiyetin de yaknda toplumsal bir nitelikkazanaca yeni bir dnem, yani iinde bulunduumuz dnemgeldi ve ite bunun iindir ki, insanlarn bilinci yava yava sos-

yalizm ile doluyor.te basit bir rnek. Ufak bir ilie (atlyeye) sahip olan bir

ayakkabcy ele alalm. Ama bu adam byk ayakkab fabrikatrle-rinin rekabetine dayanamayarak iliini kapam ve rnein Tifliste

Adelhanovun ayakkab fabrikasnda bir ie girmi olsun. Adelha-novun fabrikasna srekli bir biimde cretli ii olmak dnce-siyle deil, biraz para artrmak, iliini tekrar amasn salayacakkk bir sermaye biriktirmek amacyla girmitir. Grdnz gibibu ayakkabc, toplumsal durumu ile, imdiden proleterdir, amabilinci ilehl proleter deildir, tmyle kk-burjuvadr. Bir bakadeyile, bu ayakkabc,dahaimdiden kk-burjuvalk durumunu

yitirmitir, [bu durum] yokolup gitmitir; ama onun kk-burjuvabilincidaha yok olmam, gerek durumunun gerisinde kalmtr.

Aktr ki, burada, [yani] toplumsal yaamda da, nce dkoullar deiir, nce insanlarn koullar deiir ve sonra da bunauygun olarak bilinleri deiir.

Ama, biz, ayakkabcmza dnelim. Bildiimiz gibi, biraz paraartrmaya ve iliini yeniden amaya niyetlenmektedir. Bu prole-terlemi ayakkabc, almaya devam eder, ama para artrmannok g bir i olduunu grr, nk kazand, geimine ancak

yetmektedir. stelik, zel bir ilik amann yle pek ekici olmad-n da grr: bina ve eklentileri iin demek zorunda olduu kira,


25/66


alclarn kaprisleri, para darl, byk ayakkab [sayfa 29] fabrikatr-lerinin rekabeti ve benzer dertler zel zanaatnn kafasn kur-

calayan skntlar ite bunlardr. te yandan, proletarya, byle en-dielerden nispeten kurtulmutur; alclarla veya bina ve eklentile-rinin kirasn deme zorunluuyla kendini skntya sokmamakta-dr. Her sabah fabrikaya gider, akamleyin de sakin kafayla evinedner ve cumartesi gnleri ayn skunetle cretini cebine atar.Burada, ilk kez ayakkabcmzn kk-burjuva hayalleri dalr;burada, ilk kez, onun ruhunda proleter zlemler uyanr.

Zaman geer, ve ayakkabcmz grr ki, paras en. temelgereksinmelerini bile karlamaya yetmemektedir, ve cretlerdekibir arta mthi ihtiyac vardr. Ayn zamanda, ii arkadalarnnsendikalar ve grevlerden sz ettiini duyar. Ayakkabcmz, bu nok-tada, koullarn iyiletirmek iin, kendine bir ilik amann deil,patronlarla savamann gerekli olduunu anlar. Sendikaya katlr,grev hareketine girer ve ksa srede sosyalist dncelerle dolar....

Bylece, uzunvadede, ayakkabcnn maddi koullarndakibir deiiklii, bilincindeki bir deiiklik izlemitir: nce maddi ko-ullar deimi ve bir sre sonra da, buna uygun olarak, bilincideimitir.

Snflar hakknda ve bir btn olarak toplum hakknda daayn ey sylenebilir.

Toplumsal yaamda da nce d koullar deiir, nce maddikoullar deiir, sonra buna uygun olarak da insanlarn dnceleri,alkanlklar, gelenekleri ve dnya grleri deiir. te bu yzdenMarx yle der: nsanlarn varlklarn belirleyen ey, bilinlerideildir, tam tersine, bilinlerini belirleyen, toplumsal varlklardr.[36]

Eer maddi yana, d koullara, olua ve ayn trden olgula-ra z dersek, dncel yana, bilince ve ayn trden olgularabiimdiyebiliriz. Bylece, u nl [sayfa 30] materyalist nerme doar: Geli-me sreci srasnda, z biimden nce gelir, biim zn gerisindekalr.

Ve, Marxn grne gre, iktisadi gelime, toplumsal ha-yatn maddi temeli, z; hukuki-siyasi ve dini-felsefi gelime de,bu zn ideolojik biimi, styaps olduuna gre, Marx, bundanu sonucu karr: ktisadi temelin deimesiyle, geni styapnntamam, azyadaokbirhzla, biim deitirir.[37]


26/66


Kukusuz, Marxn grne gre, bu, Sh. Gnin sand gibi,biim olmakszn z olabilecei anlamna gelmez.[38] Biim olmak-

szn z olanakszdr, ama kastedilen ey, belli bir biimin, zngerisinde kalmas nedeniyle, bu ze aslatamamen uymamas; vebunun iin yeni zn bir sre kendini eski biimle rtmek zorun-da olmas ve bunun, aralarnda bir atmaya yol amasdr. r-nein, zamanmzda rnn mal edinilme biimi, zel nitelik tar[ve bu,] retimin toplumsal zne uymaz. Gnmzdeki toplum-sal atmann temeli budur.

te yandan, bilincin, oluun bir biimi olduu dncesi,nitelii bakmndan bilincin de madde olduu anlamna gelmez.

Bu, ancak, teorileri, Marxn materyalizmiyle esastan elien ve En-gelsinLudwig.euerbachda hakl olarak alay ettii (Bchner veMoleschott[39] gibi) kaba materyalistlere ait bir grtr. Marxnmateryalizmine gre, bilin ve olu, dnce ve madde, genel birdeyile, doa veya toplum ad verilen ayn olgunun farkl iki biimi-dir. Dolaysyla birbirlerini yadsmazlar;* bir ve ayn olgu da deiller-dir. Anlatlmak istenen tek ey, doann ve toplumun gelimesinde,bilinten, yani kafalarmzda oluan eyden nce, buna ilikin maddibir deiikliin, yani bizim dmzda oluan eylerin geldiidir. [sayfa31] Her belirli maddi deiikliin ardndan, erge buna uygun birdncel deiiklik gelir.

Bize, pekala denecektir, belki de bu, doa ve toplum tarihi-ne uygulanm biimiyle dorudur. Ama, nasl oluyor da kafamz-da, ayn zamanda farkl kavramlar ve dnceler doabiliyor. ud koullar denen ey, gerekten var mdr, yoksa, var olan sade-ce bu d koullara ait kavramlarmz mdr? Ve eer d koullar

varsa, ne dereceye kadar alglanabilir ve kavranabilir?Bu konuda, materyalist teori, kavramlarmzn, egomuzun,

ancak egomuz zerinde izlenimler yaratan d koullar var olduusrece var olduunu syler. Her kim dnmeden kavramlarmz-dan baka bir eyin var olmadn sylerse, btn d koullarn

varln yadsmak zorundadr, dolaysyla da dier insanlarn varlnyadsmas, yalnzca kendi egosunun varln kabul etmesi gerekir

* Bu, biim ve z arasnda bir atma olduu duncesiyle elimez. Sorun udur:atma genel olarak z ile biim arasnda deildir, ama yeni bir biim arayan ve buynde aba gsteren yeni z ile eski biim arasndadr.


27/66


ki bu da, samadr ve bilimin ilkeleriyle kesinlikle elimektedir.D koullarn gerekte var olduu aktr. Bu koullar bizden

nce de vard ve bizden sonra da var olacaktr; ve bilincimizi nedenli sk ve ne denli kuvvetle etkilerlerse, o kadar kolay alglanabi-lir ve kavranabilir hale gelirler.

arkl kavram ve dncelerin kafamzda aynzamandanasl doduklar sorununa gelince, burada, doa ve toplum tarihinde

yer alan eylerin ksa bir tekrarnn bulunduunu gzlemlemekdurumundayz. Bu durumda da, bizim dmzdaki nesne, bizimonu kavramamzdan nce gelir; bu durumda da, kavrammz, bi-im, nesnenin gerisinde zn gerisinde kalr. Bir aaca baktm

ve onu grdm zaman, bu, ancak, bu aacn benim kafamdabir aa kavramnn uyanmasndan da nce var olduunu ortayakoyar; yani kafamda [kendisine] tekabl eden kavram yaratan buaatr. [sayfa 32]

te, Marxn materyalist teorisinin z ksaca budur. nsan-ln pratik faaliyetleri asndan materyalist teorinin tad nemhemen anlalabilir.

Eer,ilknce iktisadi koullar deiiyor ve insanlarn bilinci,dahasonralar buna uygun olan bir deimeye uruyorsa, aktrki, belirli bir lknn temellerini, insanlarn kafalarnda, hayallerin-de deil, iktisadi gelimenin koullarnda aramalyz. ktisadi ko-ullar grmezlikten gelen ve onlarn gelimesine dayanamayanbtn lkler yararszdr ve kabul edilemezler.

Materyalist teoriden karlan ilk pratik sonu budur. Eerinsanlarn bilinci, alkanlklar ve gelenekleri, d koullarca belirle-niyorsa, eer uygun olmayan hukuki ve siyasi biimler, iktisadi birze dayanyorlarsa, halkn gelenek ve alkanlklarnda ve siyasisisteminde kkl bir deiiklik yaratabilmek iin, iktisadi ilikilerde,kkl bir deiiklik domasna yardm etmemiz gerektii aktr.

Bu konuda, Karl Marx, yle diyor. Materyalizm ile,... sos-yalizm arasndaki zorunlu karlkl balanty anlamak iin ok b-yk bir kavraya gerek yok. Eer insan, btn bilgisini, alglarnvb. duyu aleminden kuruyorsa... o zaman, bundan, onda gerekinsanl tadaca ve kendisi bizzat insanl tanyaca deneyselbir dnyann buna gre dzenlenmesi sorunu olduu sonucu kar.Eer insan, materyalist anlamda deil de, yani undan ya da bundansaknma yeteneinin olumsuz gc nedeniyle deil de, kendi ger-


28/66


ek kiiliini ortaya koyarak olumlu g nedeniyle zgrse, o za-man, bireyleri sularndan dolay cezalandrmak yerine, topluma

kar su reten yerleri ortadan kaldrmak gerekir. ... Eer insankoullar tarafndan biimlendiriliyorsa, o zaman, koullar, insancabiimlendirilmelidir. [40]

Materyalist teoriden kartlacak ikinci pratik sonu [sayfa 33]budur.

MARX ve Engelsin materyalist teorileri zerine anaristleringrleri nelerdir?

Diyalektik yntem, Hegelden kaynaklanmken, materyalistteori, euerbach materyalizminin daha da gelimesidir. Anaristlerbunu ok iyi bilmektedirler. Ve Hegel ve euerbachn teorilerindekieksikliklerden yararlanarak, Marx ve Engelsin diyalektik materyaliz-mini gzden drmeye almaktadrlar. Hegele ve diyalektik yn-teme deinirken, anaristlerin bu hilelerinin kendi cehaletlerindenbaka bir ey kantlamadklarn grmtk, euerbacha vemateryalist teoriye saldrlar iin de ayn ey sylenmelidir.

rnein, anaristler, kendilerine son derece gvenerek bizeyle diyorlar: euerbach, bir kamutanrc (pantheist) idi..., o,insan tanrlatrmt...,[41] euerbachn grne gre insan ye-diinden ibarettir... ve bundan, Marx, aadaki sonucu karmtr:Bunun sonucu olarak, esas ve birincil olan, iktisadi koullardr.[42]

Gerekten de, euerbachm kamutanrcl, insan tanrlatr-mas, ve bu trden dier safsatalar konusunda kimse kuku duy-muyor. Tam tersine, euerbachn safsatalarn ilknce aa vuran-lar, Marx ve Engels olmulardr. Gene de anaristler, zaten tehiredilmi olan safsatalar, bir kez daha tehir etmeyi gerekli gryor-lar. Neden? Belki de, euerbacha sverken, dolayl olarak, Marx

ve Engelsin, materyalist teorilerini gzden drmek istediklerin-den. Kukusuz, konuyu tarafsz olarak incelersek, euerbachnda, ou bilginler gibi, yanl dncelerinin yansra, doru dn-celeri de sylediini kesinlikle greceiz. Gene de anaristler tehi-re devam ediyorlar.

Bu tr dzenbazlklarla kendi cehaletlerinden baka [sayfa 34]bir eyi kantlamadklarn bir kez daha syleyelim.

(Daha sonra de greceimiz gibi) anaristler, materyalistteoriyi, konuyu hi bilmeden, sylentilere dayanarak eletirmeyi


29/66


kafalarna koymulardr. Bunun sonucu olarak, sk sk birbirleriyleeliir ve birbirlerini yalanlar, kukusuz bu da, bizim eletirmenleri-

mizi gln duruma dryor. rnein eer, Bay erkezivilininsylediklerine kulak verilirse, Marx ve Engelsin, birci (monistic)materyalizmden nefret ettii, onlarn materyalizminin, birci deil,kaba materyalizm olduu sanlr.

Engelsinbtnvarlylanefretettii, doaclarn (natura-list) byk bilimi, evrim ve dnm (mutation) sistemi ve bircimateryalizmi ile ... diyalektikten kanmtr. vb,.[43]

Engelsin nefret ettii ve erkezivilinin onaylad doabilimi materyalizmi, birci materyalizmdi, ve onuniin, bundan, el-bette onaylanmas gerekmeyen Marx ve Engelsin materyalizmi,birci deilken [erkezivilinin birci materyalizminin] onaylanmasgerektii sonucu kar.

Bir baka anarist de, Marx ve Engelsin materyalizmininbirci olduunu vebuyzden reddedilmesi gerektiini sylyor.

Marxn tarih kavray, Hegelin bir yansmasdr. Genel ola-rak mutlak objektivizmin birci materyalizmi ve zellikle Marxniktisadi bircilii, doada olanaksz ve teoride aldatcdr. Birci ma-teryalizm, iyi gizlenmemi bir ikicilik ve metafizikle bilim arasndabir uzlamadr. [44]

Bylece bundan, birci materyalizmin kabul edilemeyecei,Marx ve Engelsin ondan nefret etmedii, tam tersine, kendilerininbirci materyalistler olduklar ve dolaysyla birci materyalizmin red-dedilmesi gerektii sonucu kar.

Bazlar ormana, bazlar da ayra kouyor. Birincisi [sayfa 35]mi, ikincisi mi, hangisi hakl, bulun bakalm! Kendi aralarndaMarxn materyalizminin deerleri ve kusurlar konusunda henzanlaamamlar, onun birci olup olmadn henz anlamamlar,

ve kaba ya da birci materyalizmden hangisinin daha kabul edilebi-lir olduu konusunda kendileri de henz karar vermemiler, amaimdiden marksizmi darmadan ettikleri yolundaki vngen iddi-alaryla kulamz patlatyorlar!

Evet, evet, eer Anarist Baylar birbirlerinin grlerini imdiyaptklar gibi byk bir gayretle darmadan etmeye devam eder-lerse, sylemeye bile gerek yok ki, gelecek, anaristlerindir...

Bunun kadar gln bir gerek de, baz nl anaristlerin,nlerine karn, bilimdeki farkl eilimlerden haberdar olmama-


30/66


lardr. Anlalyor ki, bilimde, birbirlerinden olduka farkl olan eitlimateryalizm trlerinin bulunduu gereini bilmiyorlar. rnein

dncel yann nemini ve onun maddi yan zerindeki etkisiniyadsyan kaba materyalizm vardr; ama dncel ve maddi yanlararasndaki karlkl ilikiyi, bilimsel olarak inceleyen birci materya-lizm denen ey Marxin materyalist teorisi de vardr. Amaanaristler, bu farkl materyalizm trlerini birbirlerinekartrrlar,bunlar arasndaki ak farklar bile gremezler ve ayn zamandabyk bir kendine gvenle bilimi yeniden yarattklarna iddia eder-ler.

rnein Kropotkin, felsefi yaptlarnda, anarko-komniz-min ada materyalist felsefeye dayandn, kendini beenmibir tavrla iddia eder. Ama anarko-komnizmin hangi materyalistfelsefeye, kaba, birci veya bir baka nitelikteki [materyalist felsefeler-den hangisine] dayandn aklamak iin bir tek sz etmez. Aktrki, Kropotkin, materyalizmin farkl eilimleri arasnda temel elikilerolduu gereinden haberdar deildir ve bu eilimleri birbirine ka-rtrmann, bilimi yeniden [sayfa 36] yaratmak demek olmadn,sadece kiinin tam cehaletini ortaya koyduunu kavramamakta-dr.[45]

Ayn ey, Kropotkinin Grc retilileri iin de sylenebilir.imdi dinleyelim:

Engelsin ve ayrca Kautskynin grne gre, Marx, diereyler yannda, materyalist kavray kefederek insanla bykbir hizmette bulunmutur. Bu doru mudur? Sanmyoruz, nkbiliyoruz ki, ... toplumsal mekanizmann corafi, iklimsel ve tellr-sel, kozmik, antropolojik ve biyolojik koullar araclyla hareketegeirildii grne taraftar olan btn tarihilerin, bilginler ve fi-lozoflarnhepsimateryalisttirler.[46]

Bylece bundan, Aristotelesin[47] ve Holbachn[48] materya-lizmi ile Marxn ve Moleschottun materyalizmi arasnda hi birfark olmad sonucu kar! Bu da eletiri oluyor szde! Ve bilgileribu dzeyde olan insanlar, bilimi yeniden yaratmay kafalarnakoymular! Gerekten de yerinde bir szdr u: Eskicinin brekpiirmeye balamas, kt bir alamettir!...

Devam edelim. Bizim nl anaristlerimiz, bir yerlerden,Marxn materyalizminin bir mide teorisi olduunu duymular veonun iin euerbachn grne gre, insan yediinden ibarettir.


31/66


Bu forml, Marx ve Engels zerinde bir by etkisi yaratmt.. VeMarx, esas ve birincil eyin, iktisadi ilikiler, retim ilikileri olduu

... sonucunu buradan karmt diyerek, biz marksistleresaldryorlar. Ve sonra da, anaristler, felsefi bir havayla bize tvermeye balyorlar: Bu [toplumsal yaamn [J. St.] amacna ula-manntek aracnnyemekyeme ve iktisadi retim olduunu sy-lemek hata olacaktr, ... Eerideoloji esas olarak birci bir biimde,

yemekyeme ile ve iktisadi koullarlabelirlenseydi, baz oburlar de-ha olurdu.[49]

Marx ve Engelsin materyalizmini rtmenin ne [sayfa 37] ka-dar kolay olduunu gryorsunuz! Sokakta gen bir rencidenMarx ve Engels hakknda biraz dedikodu dinlemek yetiyor, mark-sizm eletiricisi nn kazanmak iin,Nobati gibi bir gazeteninstunlarnda felsefi bir kendine gven havas iinde, bu sokak de-dikodularn tekrarlamak yetiyor.

Ama syleyin bana baylar, nerede, ne zaman, hangi gezegenve hangi Marxn yemekyeme,ideolojiyibelirler.dediini duydu-nuz? Neden iddianz desteklemek iin Marxn yaptlarndan birtek cmle, bir tek szck aktaramyorsunuz? Gerekten de, Marx,insanlarn iktisadi koullarnn, onlarn bilinlerini, ideolojilerini be-lirlediini sylemitir, ama yemek yeme ile iktisadi koullarn ayney olduunu size kim syledi? Gerekten bilmiyor musunuz ki,

yemekyeme gibi fizyolojik bir olgu, insanlarniktisadikoullar gibisosyolojik bir olgudan esas olarak farkldr? Diyelim, bu iki farkleyi kartrd iin, gen bir renci balanabilir; ama nasl oluyorda, siz, sosyal-demokrasiyi alt edenler, bilimi yeniden yaratanlar,gen bir rencinin hatalarn, byle dikkatsizce tekrarlyorsunuz?

Yemek yeme, toplumsal ideolojiyi nasl belirleyebilir? Kendidediinizi kendiniz bir dnn. Yemek yeme, yemek yeme biimideimez; eski zamanlarda da insanlar, yiyeceklerini imdi yediklerigibi yerler, inerler ve sindirirlerdi. Ama ideoloji, her zaman dei-mektedir. Kadim, feodal, burjuva ve proleter ideoloji biimleribunlardr ite.Deimeyenbireyin,srekliolarakdeienbireyibelirledii sylenebilir mi? Biraz daha ilerleyelim. Anaristleringrne gre, Marxn materyalizmi, koutuluktur (parallelism)..., ya da birci materyalizm, iyi gizlenmemi bir ikicilik ve metafizikile bilim arasnda bir uzlamadr. ... Marx ikicilie dmektedir,nk retim ilikilerini maddi olarak ve insann zlem ve [sayfa 38]


32/66


isteini ise, var olsa bile, hibir nemtamayanbirdvebirtopyaolarak tanmlar.[50]

nce, Marxn birci materyalizminin, sama koutuluklahi bir ortak yan olmadn belirtelim. Materyalizm asndan mad-di yan, z, zorunlu olarak dncel yandan, biimden ncegelir,Oysa koutuluk bu gr kabul etmez ve ne maddi, ne de dn-cel [yann] ncegelmediini, her ikisinin de birlikte, yanyana geli-tiini kesinlikle savunur.

kinci olarak, Marx, retim ilikilerini maddi olarak ve insanzlem ve isteini ... hi bir nem tamayan bir d ve bir topyaolarak tanmlasa bile, bu, Marxn bir ikici olduunu mu gsterir?ok iyi bilindii gibi ikici, hem dncel, hem de maddi yanlarnher ikisine de, kart ilkeler olarakeit nem verir. Ama eer sizinsyledikleriniz gibi, Marx, maddi yana daha fazla nem veriyor vebir topya olduu iin dncel yana hi nem vermiyorsa,Marxn bir ikici olduunu nerden karyorsunuz EletirmenBaylar?

nc olarak, birciliin, bir tek ilkeden maddi ve dncelbir biime sahip doa veya olutan kaynaklandn, oysa, ikiciliiniki ilkeden ikicilie gre birbirini yadsyan maddi ve dncel[yanlardan] kaynaklandn bir ocuk bile bildiine gre, mate-ryalist bircilik ile ikicilik arasnda ne iliki olabilir?

Drdnc olarak, Marx ne zaman, nsann zlem ve isteinibir d ve bir topya olarak tanmlad? Gerekten de, Marx, insa-nn zlem ve isteini, iktisadi gelimeye balyor ve baz krsfilozoflarnn zlemleri iktisadi koullarla uyumad zaman, onlara,topya adn veriyordu. Ama bu, Marxn, genel olarak, insan zle-minin topya olduuna inandn m gsterir? Bunu aklamanngerekten gerei var m? Marxn nsanlk her zaman, ancak ze-bilecei sorunlar zerine alr. [51], yani, [sayfa 39] genel bir deyile,insanlk topik amalar gtmez, yolundaki szlerini gerekten oku-madnz m? Aktr ki, ya bizim eletirmenimiz neden sz ettiinibilmiyor ya da kasten gerekleri tahrif ediyor.

Beinci olarak, Marx ve Engelsin grne gre, insannzlem ve isteklerinin nemsiz olduunu size kim syledi? Onlarnbunu syledikleri yeri neden belirtmiyorsunuz? Marx, Louis

BonapartenOnsekizinciBrumairei, .ransadaSnfMcadelele-ri,[52].ransadaSava adl yaptlarnda ve ayn trden dier bror-


33/66


lerinde zlem ve istein neminden szetmez mi? Marx, zlemve istee hi nem vermiyordu da, neden proleterlerin istek ve

zlemini sosyalist bir ruhla gelitirmeye alt, neden onlarn ara-snda propaganda yrtt? Ya da Engels, nl 1891-94 makalele-rinde[53] istek ve zlemin neminden szetmiyordu da, nedenszediyordu? Gerekten, Marxn grne gre, insanlarn istek

ve zlemi, zlerini iktisadi koullardan alrlar, ama bu, insanlarnkendilerinin, iktisadi ilikilerin gelimesi zerine hi bir etki yapma-d anlamna: m gelmektedir? Bylesine basit bir dnceyi anla-mak, anaristlere gerekten ok mu zor geliyor?

te Anarist Baylarn yaptklar bir baka sulama: Biim,z olmakszn dnlmez; bu yzden biimin zdensonrageld-

iini (zn gerisinde kaldn K.[54]) kimse syleyemez. Onlar bir-likte vardrlar. ... Aksi halde bircilik bir samalk olurdu.[55]

Bizim bilginin kafas nedense gene kart. zn, biimolmakszn dnlemeyecei dorudur. Amamevcutbiiminmev-cutze hi bir zaman tam olarak tekabl etmedii de dorudur:biim, zn gerisinde kalr; yeni z, bir lye kadar her zamaneski biimle rtlmtr ve bunun sonucu olarak, eski biimle

yeni z arasnda daima yeni bir atma vardr. te devrim tam[sayfa 40] bu temele dayanarak oluur ve bu, dier eylerle birlikte,Marxn materyalizminin devrimci ruhunu yanstr. Oysa nl anar-istler bunu anlayamamlardr ve bunun kabahati, kukusuz, mater-

yalist teorinin deil, kendilerinindir.te, Marx ve Engelsin materyalist teorisi zerine anaristlerin

grleri bunlardr tabii eer bunlara gr denilebilirse. [sayfa 41]


34/66


PROLETER SOSYALZM

MARXIN teorik doktrinini artk renmi bulunuyoruz;yn-temini veteorisini de biliyoruz.

Bu doktrinden hangi pratik sonular karmalyz?Diyalektik materyalizm ile proleter sosyalizmi arasnda han-

gi balantlar vardr?Diyalektik ynteme gre, yalnzca, gn getike byyen,

her zaman ilerleyen ve daha iyi bir gelecek iin durmakszn savaansnf, sonuna kadar ilerici olabilir, yalnzca bu snf, klelik boyun-duruunu krabilir. Durmadan byyen, her zaman ilerleyen vegelecek iin savaan tek snfn, kent ve kr proletaryas olduunugryoruz. Bu nedenle proletaryaya hizmet etmeli ve [sayfa 42] umut-


35/66


larmz ona balamalyz.Marxn teorik doktrininden kartlacak ilk pratik sonu bu-

dur. Ama, hizmetten hizmete fark var. Bernstein da, proletaryaysosyalizme bovermeye zorladnda, ona hizmet etmi oluyor.Kropotkin de, proletaryaya, geni bir sanayi temeline dayanmayandank topluluk sosyalizmini sunduunda, ona hizmet etmioluyor. Ve Karl Marx da, bu proletaryay, modern byk apl sanayi-in geni temeline dayanarak proleter sosyalizmine ard zaman,ona hizmet etmektedir.

aaliyetlerimizin proletaryaya yararl olmas iin ne yapma-lyz? Proletaryaya nasl hizmet etmeliyiz?

Materyalist teoriye gre belirli bir lk, ancak, lkenin iktisadigeliimine ters dmezse, bu geliimin gereklerine tmyle cevap

verebilirse, proletaryaya dorudan bir yarar salayabilir. Kapitalistsistemin iktisadi geliimi, gnmzde, retimin toplumsal bir nite-lie brndn, retimin toplumsal niteliiyle, mevcut kapitalistmlkiyetin temelden elitiini gstermektedir. Dolaysyla, temelgrevimiz, kapitalist mlkiyetin kaldrlmasna yardmc olmak vesosyalist mlkiyeti kurmaktr. Ve bu, demektir ki, sosyalizmi unut-mak gerektiini ileri sren Bernsteinn doktrini, iktisadi gelimeningerekleriyle temelden eliir; proletaryaya zarar verir.

Ayrca, kapitalist sistemin iktisadi gelimesi, bugnk reti-min gn getike yayldn gstermektedir. Bu retim, tek tekkentlerin ve illerin snrlar iinde kalmamakta, durmadan bu snr-lar aarak btn lkeye yaylmaktadr. Dolaysyla, retimin yaylma-sna sevinmeli ve ayr kentlere ve topluluklara deil, kukusuzgelecekte daha da genileyecek olan, devletin blnmez toprakla-rnn tmne, gelecekteki sosyalizmin temeli olarak bakmalyz.

Ve bu demektir ki, gelecekteki sosyalizmi, ayr [sayfa 43] kentlerin vetopluluklarn snrlar iine hapseden Kropotkinin doktrini, retimingl bir biimde genilemesine bir engel oluturur; proletaryayazarar verir.

Bahedefolan, geni bir sosyalist yaam iin sava iteproletaryaya bylece hizmet edebiliriz.

Marxn teorik doktrininde kan ikinci pratik sonu budur.Aktr ki, proleter sosyalizmi, diyalektik materyalizmin man-

tki sonucudur.


36/66


Proleter sosyalizmi nedir?Bugnk sistem, kapitalist bir sistemdir. Bu demektir ki,

dnya iki hasm kampa blnmtr, kk bir avu kapitalistinkamp ve ounluun, proleterlerin kamp. Proleterler, gece gndzalrlar ama gene de yoksul kalrlar. Kapitalistler almazlar amagene de zengindirler. Byle olmasnn nedeni proleterlerin aptal,kapitalistlerin dahi olmalar deil, kapitalistlerin, proleterlerin eme-inin rnn mal edinmeleridir, kapitalistlerin proleterleri smr-meleridir.

Proleterlerin emeinin meyvesi, neden proleterler tarafndandeil de, kapitalistler tarafndan mal ediniliyor? Neden kapitalistlerproleterleri smryorlar da, tersi olmuyor?

nk kapitalist sistem, meta retimine dayanmaktadr.Burada her ey meta biimini alr, her yerde alm satm ilkesi h-km srer. Burada sadece tketim maddelerini, sadece besin rn-lerini deil, insanlarn igcn, onlarn kanlarn ve vicdanlarnda satn alabilirsiniz. Kapitalistler btn bunlar bilirler ve proleterle-rin igcn satn alr, onlar kiralar. Bu, kapitalistlerin, satn aldklarigcnn, sahibi haline gelmeleri demektir. Oysa proleterler,sattklar igc zerindeki haklarn yitirirler. Yani, bu igc tara-fndan retilen eyler, artk proleterlere deil, yalnzca kapitalistle-re aittir ve onlarn [sayfa 44] cebine girer. Sattnz igc, bir gniinde, 100 ruble deerinde mal retebilir, ama bu sizin stnze

vazife deildir, bu mallar size ait deildir. Bu ie ancak kapitalistlerkarr ve mallar onlara aittir. Sizin alacanz tek ey, gnlk creti-nizdir, bu da, sizin temel gereksinmelerinizi karlamaya yetebilir,tabii tutumlu yaarsanz, ksacas, kapitalistler, proleterlerin igcnsatn alrlar, proleterleri kiralar, ve kapitalistlerin, proleterlerin eme-inin rnn mal edinmelerinin nedeni ite budur, kapitalistlerinproleterleri smrmelerinin ve tersinin olmamasnn nedeni, itebudur.

Peki ama, proleterlerin igcn satn alanlar neden kapita-listler oluyor? Neden kapitalistler, proleterleri kiralyorlar da tersiolmuyor?

nk, kapitalist sistemin esas dayana, retim aletlerinin ve aralarnn zel mlkiyetidir. nk, fabrikalar, deirmenler(mill), toprak ve madenler, ormanlar, demiryollar, makineler vedier retim aralar, kk bir avu kapitalistin zel mlkiyetine


37/66


gemitir. nk proleterler btn bunlardan yoksundurlar. tebunun iin, kapitalistler, fabrikalar ve deirmenleri altrmak zere

proleterleri kiralarlar; eer bunu yapmasalard, retim aletleri vearalar hi kr getirmeyecekti. te bunun iin proleterler, iglerinikapitalistlere satarlar; eer byle yapmasalard, alktan lrlerdi.

Btn bunlar kapitalist retimin genel niteliine k tutmak-tadr. nce, kapitalist retimin birletirilemeyecei ve rgtleneme-

yecei ortadadr: [bu retim] tek tek kapitalistlerin zel iletmeleriarasnda blnmtr. kincisi, kapitalist retimin amac, halkngereksinmelerini karlayacak mallar retmek deil, kapitalistlerinkrlar artsn diye sat iin mal retmektir. Ama, her kapitalist,krn artrmak istediine gre, her biri, mmkn olan en ok mik-tarda meta retmeye alr, pazar ksa zaman [sayfa 45] da dolar, fi-

yatlar der ve genel bir bunalm balar.Bylece, bunalmlar, isizlik, retimin durmas, retimde

anari ve benzeri eyler, bugnk rgtlenmemi kapitalist retimindorudan sonulardr.

Eer bu rgtlenmemi toplumsal, sistem, hala ayakta duru-yorsa, hala proletaryann saldrlarna dayanyorsa, bunun esas ne-deni kapitalist devlet tarafndan, kapitalist hkmet tarafndan ko-runmasdr.

Bugnk kapitalist toplumun temeli ite budur.

GELECEKTEK toplumun tmyle farkl bir temel zerinekurulacana hi kuku yoktur.

Gelecekteki toplum, sosyalist bir toplum olacaktr. Bu, hereyden nce, o toplumda, snflarn olmayaca anlamna gelir. Nekapitalistler olacaktr, ne de proleterler, dolaysyla, smr de ol-mayacaktr. Bu toplumda, yalnzca, kolektif emek harcayan iilerolacaktr.

Gelecekteki toplum, sosyalist toplum olacaktr. Bu, demektirki, smrnn kaldrlmasyla, meta retimi ve alm ve satm dakaldrlacaktr, bu nedenle de igcn alanlara ve satanlara, al-tranlara ve altrlanlara yer olmayacaktr sadece zgr iilerbulunacaktr.

Gelecekteki toplum, sosyalist toplum olacaktr. Bu demektirki, bu toplumda, retim aletleri ve aralarnn zel mlkiyetinin t-myle ortadan kaldrlmasyla, cretli iin ortadan kaldrlmas da


38/66


sonunda baarlacaktr. Ne yoksul proleterler olacaktr, ne de zenginkapitalistler; yalnzca, btn topraa ve madenlere, btn ormanla-

ra, btn fabrikalara ve deirmenlere, btn demiryollarna vb.ortaklaa sahip olan iiler olacaktr.Grdnz gibi, gelecekteki retimin esas amac, dorudan

doruya toplumun gereksinmelerini karlamak olacaktr, sat iinmal retmek ve kapitalistlerin krn artrmak deil. Burada, metaretimine, kr uruna [sayfa 46] mcadeleye vb. yer olmayacaktr.

Ayrca gelecekteki retimin sosyalist bir temel zerinde rgtlene-cei ve ok gelimi olaca da ortadadr; bu retim, toplumungereksinmelerini hesaba katacak ve toplumun gereksindii kadarretecektir. Burada, birbirinden kopuk retime, rekabete, bunalm-lara ya da isizlie de yer olmayacaktr.

Snflarn olmad, zenginin de, fakirin de bulunmad biryerde, devlete, yoksulu ezen, zengini koruyan siyasi gce de gerek yoktur. Dolaysyla, sosyalist toplumda, siyasi gcn varlna dagerek olmayacaktr.

O yzden, daha 1846da, Karl Marx, yle diyordu. i snf,geliimi srasnda, eski burjuva toplumunun yerine, snflar ve on-larn dmanlklarn iermeyen bir birlik getirecektir. Ve artkgerekanlamylasiyasig, var olmayacaktr.[56]

te bu yzden, Engels, 1884te, yle diyordu: Bu nedenle,devlet, ta sonsuzluktan beri vard denemez. Hi bir devlet veyadevlet gc kavramna sahip olmayan, devletsiz yryebilen top-lumlar var olmutur. Toplumun snflara ayrlmasn zorunlu klaniktisadi gelimenin belli bir aamasnda. devlet de bir zorunlulukoldu imdi retimin gelimesinde, bu snflarn varlnn, sadecezorunluluk olmaktan kmakla kalmayp, ayn zamanda da, retimiin kesin bir engel haline geldikleri bir dneme hzla yaklayoruz.Bu snflar, bir zamanlar nasl dodularsa, ayn biimde, kanl-maz olarak, yok olacaklardr.Devletde,kanlmazolarakonlarla

birlikteyok olur. reticilerin zgr ve eit birlii temeli zerinde,retimi yeniden rgtleyen toplum, btn devlet mekanizmasn,layk olduu yere atacaktr eski eserler mzesine, krk ve tunbaltann yanna. (talikler bana ait. [J St.])[57]

Ayn zamanda, sosyalist toplumda, her eit bilgiyi toplaya-rak, yerel dairelere ek olarak, btn toplumun [sayfa 47] gereksinme-leri hakknda bilgi toplayacak ve sonra da eitli trden ileri,


39/66


alanlar arasnda buna uygun olarak datacak, merkezi bir ista-tistik brosunun da bulunaca ortadadr. Ayrca, toplantlar ve zel-

likle kongreler de yapmak gerekli olacaktr, bunlarn kararlar,kongreye kadar, aznlkta olan yoldalar iin balayc olacaktr.Nihayet, aktr ki, zgr ve yoldaa emek, gelecekteki sos-

yalist toplumun btn gereksinmelerinin, ayn lde, yoldaa vetam olarak karlanmasna yolaacaktr. Bu demektir ki, eer ge-lecekteki toplum, yelerinin herbirinden harcayabildii kadar emektalep ederse, buna karlk, her yesine, gereksindii kadar rnsalayacaktr. Herkesten yeteneine gre, herkese gereksinmeleri-ne gre! Gelecekteki kolektif sistem, ite bu temel zerinde ya-ratlacaktr. Belirtmeye bile gerek yok ki, henz almaya almamolanlarn, yeni yaam biiminin iine sokulduklar, retici glerinde henz yeter derecede gelimedii ve hl kirli ve temiz iinmevcut olduu, sosyalizminilk aamasnda, herkese gereksinme-lerine gre ilkesinin uygulanmas, kukusuz byk lde engel-lenecek ve bunun sonucu olarak, toplum, geiciolarak bir baka

yol, bir orta yol tutmak zorunda kalacaktr. Ama ayn zamandaaktr ki, gelecekteki toplum kurulduu, kapitalizmin kalntlarkknden temizlendii zaman, sosyalist topluma uyan tek ilke, yu-karda belirttiimiz ilke olacaktr.

te bu yzden, 1875te, Marx, yle diyordu: Komnist [yanisosyalist -[J. St.]] toplumun daha yksek bir aamasnda, iblmaltndaki bireyin klece boyun emesi ve bununla birlikte kafa vekol emei arasndaki antitez yok olduktan sonra; emek, yaamnbasit bir arac halinden [kp] yaamn bizzat temel bir zorunlulu-u haline geldikten sonra; retici gler de bireyin her ynden [sayfa48] gelimesiyle arttktan sonra. ancak o zaman, burjuva hukukunundar ufku tmyle arkada braklabilir ve toplum, bayrann zerineunlar yazabilir: herkesten yeteneine gre, herkese gereksinme-lerine gre[58]

te genel olarak, Marxn teorisine gre, gelecekteki sosya-list toplumun grnm byledir.

Btn bunlar ok gzel. Ama sosyalizmin baarlmas aklauygun mudur? nsann kendini vahi alkanlklarndan kurtara-bileceini varsayabilir miyiz?

Ya da gene: eer herkes gereksinmelerine gre alrsa, sos-yalist toplumdaki retici gler dzeyinin buna yeteceini varsaya-


40/66


bilir miyiz?Sosyalist toplum, retici glerdeki gelimenin ve insanlar

arasndaki sosyalist bilincin, onlarn sosyalist aydnlanmasnn ye-terli olmasn ngrr. Gnmzde retici glerin gelimesi, ka-pitalist mlkiyetin varlyla engellenmektedir. Ama bu, kapitalistmlkiyetin gelecekteki toplumda var olmayacan aklmzda tutar-sak, retici glerin on kat artaca kendiliinden ortaya kar. uda unutulmamaldr ki, gelecekteki toplumda, bugnk yzbinler-ce asalak ve ayrca isiz, almaya balayacak ve alan insanla-rn saflar oalacaktr; ve bu, retici glerin gelimesini byklde uyaracaktr insanlarn vahi duygularna ve dncelerinegelince, bunlar, bazlarnn sand kadar ncesiz ve sonsuz deil-dir; bir zamanlar ilkel komnizmde insan, zel mlkiyeti tanmyor-du; ondan sonra, zel mlkiyetin, insanlarn kalplerine ve kafalarnaegemen olduu bir dnem, bireysel retim dnemi geldi. Yeni birdnem, sosyalist retim dnemi gelmektedir eer insanlarn kalp-leri ve kafalar, sosyalist zlemlerle dolarsa, bu, artc bir ey miolacaktr? nsanlarn duygularn ve dncelerini belirleyen, varlkdeil midir?

Ama sosyalist sistemin kurulmasnn kanlmaz [sayfa 49]olduuna dair hangi kantlar mevcuttur? Modern kapitalizmin geli-mesinin ardndan, kanlmaz olarak, sosyalizm mi gelecek? Veyabir baka deyile, Marxn proleter sosyalizminin, sadece duygusalbir d, bir fantazi olmadn nereden bilebiliriz? Bunun byleolmadna dair bilimsel kant nerede?

Tarih gstermektedir ki, mlkiyet biimi, dorudan doruya,retim biimi tarafndan belirlenmektedir ve bunun sonucu olarak,retim biimindeki bir deimenin ardndan, erge, kanlmazolarak, mlkiyet biiminde bir deiiklik gelmektedir. Bir zaman-lar, mlkiyet, komnist bir nitelik tayordu, ilkel insann dolatormanlar ve alanlar, bireylere deil, herkese ait bulunuyordu. Ozamanlar, neden komnist mlkiyet vard? nk retim komnistnitelikteydi, emek, ortak olarak, kolektif bir biimde harcanyordu;herkes birlikte alyor ve biri, teki olmadan yapamyordu, Ml-kiyetin bireyci (zel) bir nitelie brnd, insann gereksindiiher eye (tabii ki, hava, gne vb. dnda) zel mlkiyet gzylebakld, deiik bir dnem, kk-burjuva retimi dnemi balad.Bu deiiklie yol aan ey nedir? retimin bireyci hale gelmesi


41/66


gerei; herkes, tekilerden ayrlarak, kendisi iin almaya balad.Nihayet yzlerce ve binlerce iinin, bir at altnda, bir fabrikada

topland ve kolektif emek harcad, geni apl kapitalist retimdnemi geldi. Burada, herkesin kendi yoluna gittii eski bireyselalma yntemini gremezsiniz; burada, her ii, iinde, fabrikannkendi blmndeki yoldalaryla yakndan ilikidedir ve hepsi dedier blmlerle iliki iindedir. abrikann tmndeki iilerin bokalmas iin, bir blmn ii durdurmas yeterlidir. Grld gibi,retim sreci, emek, daha imdiden toplumsal bir nitelie brn-m, sosyalist bir renk kazanmtr. Ve bu, yalnzca tek tek fabrika-larda deil, btn sanayi dallarnda [sayfa 50] ve sanayi dallar arasndaortaya kmaktadr. Btn sanayii zor durumda brakmak iin, de-miryolcularn greve gitmesi yeter, btn fabrikalarn ve deirmen-lerin bir sre sonra kapanmas iin, petrol ve kmr sanayilerininilemez olmas yeter. Burada, retim srecinin, toplumsal, kolektifbir nitelie brnd ortadadr. Ancak, mal edinmenin zel nitelii,retimin toplumsal niteliiyle elitiine gre, gnmzn kolektifemei, kanlmaz olarak, kolektif mlkiyete yolaacana gre,sosyalist sistemin, gecenin gndz izlemesi kadar kanlmaz birbiimde kapitalizmi izleyecei kendiliinden anlalr.

te tarih, Marxn proleter sosyalizminin kanlmazln by-le kantlamaktadr.

TARH bize retmektedir ki, toplumsal retimde baroloynayan ve retimdeki temel ilevlerini yerine getiren snf veyatoplumsal grup, zaman iinde, kanlmaz olarak, bu retimin dene-timini eline almaldr. Bir zamanlar, anaerkil ailede, kadnlara,retimi denetim altnda tutanlar gzyle baklrd. Nedendi bu?nk o zamanlar geerli olan retim trnde, ilkel tarmda, ka-dn, retimde barol oynuyordu, erkekler, ormanda av peindedolarlarken, kadnlar temel grevleri yerine getiriyorlard. Ondansonra ataerkil aile altnda, retimdeki stn durumun erkekleregetii bir dnem geldi. Bu deiiklik neden olmutur? nk ozamanlar geerli olan retim trnde, esas retim aletlerinin mz-rak, kement, ok ve yay olduu hayvan yetitiriciliinde, barolerkekler oynuyordu. Sonra da proleterlerin retimde barol oyna-dklar, retimdeki btn temel ilevlerin onlara getii, onlar olmak-szn retimin bir tek gn bile devam edemedii (genel grevleri


42/66


hatrlayalm), ve kapitalistlerin, retim iin gerekli olmak bir yana,retime [sayfa 51] gerekten bir engel tekil ettikleri, geni apl

kapitalist retim dnemi geldi. Bu neyi gsterir? Bu, ya toplumsal yaamn btnyle keceini, ya da proletaryann, erge, amakanlmaz olarak, modern retimin denetimini eline alacan,onun tek sahibi, sosyalist sahibi haline geleceini gsterir.

Kapitalist mlkiyetin lm sanclarn temsil eden ve akakapitalizm mi,yoksa sosyalizm mi? sorusunu ortaya koyan mo-dern snai bunalmlar, bu sonucu kesinlikle aa vurmaktadr, Bubunalmlar, kapitalistlerin asalakln ve sosyalizmin zaferinin ka-nlmazln canl bir biimde sergiler.

Bu, Marxn proleter sosyalizminin kanlmazl konusun-da, tarihin salad bir baka kanttr.

Proleter sosyalizmi, duyguya, soyut adalete, proletaryayakar duyulan sevgiye deil, yukarda aktarlan bilimsel temelleredayanr.

te bunun iin proletarya sosyalizmine, bilimsel sosyalizmad da verilir.

Engels, daha 1877lerde, yle diyordu:Eer, emek rnlerinin mevcut leim tarznn ksa zaman-

da alaa edilmesi iin ... bu leim tarznn adaletsiz olduu veadaletin erge stn gelecei bilincinden daha iyi bir gvenceyesahip olmasaydk, olduka kt bir yolda olacak ve daha uzun birzaman beklemek zorunda kalacaktk. Burada en nemli olan uki, modern kapitalist retim tarznn yaratm olduu retici gler

ve ayn zamanda onun mallar leim sistemi, bu retim tarznnkendisiyle iddetli bir elikiye dmtr, ve gerekten de yle ki,eer modern toplum, tmyle yok olup gitmek istemiyorsa, re-tim ve leim tarznda bir devrim, btn snf blnmelerine birson verecek olan bir devrim zorunludur. Modern sosyalizmin zaferinanc, bu gerek zerine, herhangi bir krs [sayfa 52] filozofununadalet ve adaletsizlik anlay zerine deil, bu maddi gerek zerine... yerletirilmitir.[59]

Kapitalizmin rmekte olmas, elbette sosyalist sistemi iste-diimiz zaman kurabiliriz anlamna gelmez. Ancak anaristler vedier kk-burjuva ideologlar byle dnebilir. Sosyalist lk,btn snflarn lks deildir. Yalnzca proletaryann lksdr;sosyalizmin kurulmasyla btn snflar dorudan ilgilenmezler, yal-


43/66


nzca proletarya dorudan ilgilenir. Bu demektir ki, proletarya, top-lumun kk bir blmn oluturduu srece, sosyalist toplu-

mun kurulmas olanakszdr, Eski retim biiminin rmesi,kapitalist retimin daha da younlamas ve toplumdaki oun-luun proleterletirilmesi sosyalizmin baarlmas iin gerekli olankoullar bunlardr.* Ama hepsi bu deil. Toplumun ounluuimdiden proleterlemi olabilir, ama sosyalizmi baarmak genede mmkn olmayabilir. Bunun nedeni,btn bunlara, ek olarak,sosyalizmin baarlmasnn, snf bilincini, [sayfa 53] proletaryannbirliini ve proletaryann kendi ilerini ynetme yeteneini gerek-tirmesidir. Btn bunlarn kazanlmas iin, siyasi zgrlk deneney, yani sz, basn, grev ve dernek kurma zgrl, ksacas,snf mcadelesini yrtmek zgrl gereklidir. Ama siyasi z-grlk her yerde eit lde salanm deildir. Bu yzden, mca-delesini hangi koullar altnda feodal aristokrasi (Rusya), anayasalmonari (Almanya), bir byk-burjuva cumhuriyeti (ransa), ya da(Rusya Sosyal-Demokrasisinin talebi olan) bir demokratik cumhu-riyet altnda srdrmek zorunda kald, proletaryann ilgisiz kala-ca bir konu deildir. Siyasi zgrlk, en iyi ve en tam haliyle birdemokratik cumhuriyette salanr, elbette ki, kapitalizm koullarn-da ne kadar salanabilirse. Bu nedenle, proleter sosyalizmin btnsavunucular, sosyalizme [geite] en iyi kpr olarak, bir demok-ratik cumhuriyetin kurulmas iin mutlaka aba gsterirler.

* 1946da yaynlanan Toplu Eserlerinin birinci cildine yazd Girite, Stalin,sosyalizmin zaferini gerekletirmek sorununa bu tr yaklamaya deiniyor:

... O zamanlar, yazar, marksistler arasnda geerli olan u teze balyd: sosyalistdevrimin zaferi iin temel koullardan biri, proletaryann nfusun ounluu halinegelmesidir, dolaysyla, kapitalizmin yetersiz ge!iimi yznden proletaryann henznfusun ounluunu oluturmad lkelerde, sosyalizmin zaferi olanakszdr.

Bu tez, dier lkelerin sosyal-demokratlar arasnda olduu kadar, bolevikler dedahil olmak zere Rus marksistleri arasnda da genellikle kabul edilmi saylyordu. Oysa,

kapitalizmin Avrupa ve Amerikadaki daha sonraki geliimi, emperyalizm-ncesi kapita-lizmden emperyalist kapitalizme gei ve nihayet, Leninin farkl lkelerdeki eit olmayaniktisadi ve siyasi geliim yasasn kefetmesi, bu tezin yeni geliim koullarna uymadn,sosyalizmin zaferinin, kapitalizmin henz en yksek geliim noktasna erimedii ve pro-letaryann henz nfusun ounluunu oluturmad, ama kapitalist cephenin proletaryatarafndan krlacak de zayf olduu tek tek lkelerde, tamamen mmkn olduunuortaya koydu. Leninist sosyalist devrim teorisi, bylece, 1915-16da dodu. ok iyi bilindiigibi, Leninist sosyalist devrim teorisi, sosyalist devrimin, mutlaka kapitalizmin en ok ge-litii lkelerde deil, ama esas olarak kapitalist cephenin zayf olduu, proletaryann bucepheyi krmasnn kolay olduu, kapitalizinin, diyelim ancak orta bir gelime seviyesineulat lkelerde zafere ulaaca tezinden kar. -ed.


44/66


te bunun iin, bugnk koullarda, marksist program ikiblme ayrlmtr: hedefi sosyalizm olan azamiprogram, hedefi

demokratik cumhuriyet araclyla sosyalizme giden yolu amakolan asgariprogram.Programn bilinle uygulamak, kapitalizmi devirmek ve sos-

yalizmi kurmak iin, proletarya ne yapmal, hangi yolu izlemelidir?Cevap aktr. Proletarya, burjuvazi ile bar yaparak, sosya-

lizmi gerekletiremez amaz bir biimde mcadele yolunusemeli ve bu mcadele, bir snf mcadelesi, btn proletaryann,btn burjuvaziye kar mcadelesi olmaldr. Ya burjuvazi ve onunkapitalizmi, ya da proletarya ve onun sosyalizmi. Proletaryanneylemlerinin, snf mcadelesinin temeli bu olmaldr.

Ama proleter snf mcadelesi, birok biimlere brnr.rnein, ksmi veya genel bir grev, snf mcadelesidir. Boykot vesabotaj, kukusuz, snf mcadelesidir. [sayfa 54] Toplantlar, gsteri-ler, kamu temsili organlarnda ister ulusal parlamentolar, ister

yerel hkmet organlar olsun farketmez temsil edilmek vb. snfmcadeleleridir. Bunlarn hepsi, ayn snf mcadelesinin farklbiimleridir. Biz, burada, snf mcadelesinde, proletarya iin han-gi mcadele biiminin daha nemli olduunu incelemeyeceiz,

yalnzca, zamanna ve yerine gre, bunlarn hepsinin snf bilincinive rgtlenmesini gelitirmede nemli aralar olarak, proletaryaya,kukusuz gerekli olduunu greceiz; ve proletarya iin, snf bilinci

ve rgtlenme, hava kadar gereklidir. Ancak, ayrca proletarya iin,btn bu mcadele biimlerininhazrlayc aralar olduunu, tekbana ele alndnda, bunlardan hi birinin proletaryann kapitaliz-mi altedecei belirleyici ara olmadn da grmek zorundayz.Kapitalizm, tek bana genel grevle altedilemez; genel grev, ancakkapitalizmi altetmek iin gerekli olan koullardan bir ksmn yarata-bilir. Proletaryann, sadece parlamentoda temsil edilerek, kapitaliz-mi devirebilecei de dnlemez; parlamentarizm, ancak kapita-lizmi devirmek iin gerekli olan koullardan bir ksmn yaratabilir.

O halde, proletaryann kapitalist sistemi devireceibelirleyiciara nedir? Bu ara,sosyalistdevrimdir.

Grevler, boykot, parlamentarizm, toplantlar, gsteriler, hepsi,proletaryay hazrlamada ve rgtlemede ara olarak iyi mcadelebiimleridir. Ama bu aralardan hi biri mevcut eitsizlii ortadankaldramaz. Btn bu aralar, bir tek temel ve belirleyici ara ha-


45/66


linde toplanmaldr; proletarya kapitalizmi temelinden ykmak iinburjuvaziye kar kararl bir saldrya gemelidir. Bu asl ve belirleyici

ara, sosyalist devrimdir.Sosyalist devrim, ani, ksa bir darbe olarak dnlmeme-lidir; bu, burjuvaziyi yenilgiye uratan ve onun mevzilerini ele gei-ren proleter ynlarnn verdii uzun [sayfa 55] bir mcadeledir, Veproletaryann zaferi, ayn zamanda, yenilen burjuvazi zerindekiegemenlii kuracana gre,snfatmalarnda, bir snfn yenilgisi,dierini egemenliini gsterdiine gre, sosyalist devrimin ilk aa-mas, proletaryann burjuvazi zerinde siyas egemenlii olacaktr,

Proletaryannsosyalistdiktatrl, iktidarn proletarya ta-rafndan ele geirilmesi ite sosyalist devrim bununla balamaldr.

Bu demektir ki,burjuvazitmylealtedilinciyekadar, zengin-liklerine el konuncaya kadar, proletarya, mutlaka askeri bir gcesahip olmaldr, mutlaka proleter muhafzna sahip olmaldr ki,bunun yardmyla, tpk Komn srasnda Paris proletaryasnn yaptgibi can ekien burjuvazinin kar-devrimci saldrlarn pskrte-bilsin.

Proletaryann sosyalist diktatrl, proletaryann, burjuva-ziyi mlkszletirebilmesini salamak, topra, ormanlar, fabrika-lar, deirmenleri, makineleri, demiryollarn vb. tm burjuvazininelinden alabilmesini salamak iin gereklidir.

Burjuvazinin mlkszletirilmesi ite, sosyalist devrim, bunayol amaldr.

O halde, proletaryann, bugnk kapitalist sistemi devire-cei, asl ve belirleyici ara budur.

te bunun iin, daha 1847de, Karl Marx yle diyordu: isnf devriminde ilk adm, proletaryay, ynetici snf durumuna

ykseltmektir. ... Proletarya, siyasi stnln, burjuvazinin elin-den btn sermayeyi, derece derece ekip almak, btn retimaletlerini ... ynetici snf olarak rgtlenmi proletaryann elindetoplamak iin kullanacaktr.[60]

Eer proletarya, sosyalizmi getirmek istiyorsa, ite byle iler-lemelidir. [sayfa 56]

Taktikler zerine btn dier grler, bu genel ilkelerdenkar. Grevler, gsteriler ve parlamentarizm, ancak proletaryannrgtlenmesine ve sosyalist devrimi getirmek amacyla rgtleriniglendirmesine ve geniletmesine yardm ettikleri lde nem-


46/66


lidir.

BU YZDEN, sosyalizmi kurmak iin, sosyalist devrim gerek-lidir. Sosyalist devrim proletarya diktatrl ile balamal, yaniproletarya, burjuvaziyi mlkszletirecei bir ara olarak siyasi ikti-dar ele geirmelidir.

Ama btn bunlar baarmak iin, proletarya rgtlenmeli,proleter saflar birlemeli ve pekimeli, gl proleter rgtler kurul-mal ve bunlar durmadan bymelidir.

Proleter rgt hangi biimlere brnmelidir?En yaygn yn rgtleri, sendikalar ve ii kooperatif birlik-

leridir (esas olarak retici ve tketici birlikleri). Sendikalarn amac,mevcut kapitalist sistem altnda iilerin koullarn iyiletirmek iin,(esas olarak) snai sermayeye kar savamaktr. Kooperatif bir-liklerinin amac, temel ihtiya maddelerinin fiyatlarn drerek,iiler arasnda tketimin artn salamak iin, (esas olarak) tccarsermayesine kar savamaktr tabii gene kapitalist sistem altnda.Proleter ynlarn rgtleme aralar olarak, proletarya, hemsendikalara, hem de kooperatif birliklerine gereksinmektedir ku-kusuz. Bu nedenle, Marx ve Engelsin proleter sosyalizminin bakasndan, proletarya, bu rgt biimlerinin her ikisini de kullanmal,onlar pekitirmeli, glendirmelidir tabii mevcut politik koullaraltnda mmkn olduu lde.

Ama, tek balarna sendikalar ve kooperatif birlikleri, militanproletaryann rgtsel gereksinmelerini karlayamazlar. Bunun ne-deni, deinilen rgtlerin kapitalizmin [sayfa 57] snrlar tesine gee-memeleridir, nk onlarn amac, kapitalist sistem altnda iilerinkoullarn iyiletirmektir. Oysa iiler, kendilerini kapitalist kleliktenbtnyle kurtarmak istemektedirler; yalnzca kapitalizmin snrlariinde dnp durmak deil, bu snrlar krmak istemektedirler. Bu

yzden, ek olarak,btn mesleklerdeki iilerin, snf bilincinesahip unsurlarn kendi etrafna toplayacak, proletaryay bilinli birsnf haline dntrecek, ve kapitalist sistemi ezmeyi, sosyalistdevrimi hazrlamay ba ama edinecek bir rgte gerek vardr.

Byle bir rgt, proletaryann Sosyal-Demokrat Partisidir.Bu parti, bir snf partisi olmal ve btn dier partilerden ta-

mamen bamsz olmaldr nk bu parti, proletaryann partisidir,ki onun kurtuluu, ancak bu snfn kendisi tarafndan gerekle-


47/66


tirilebilir.Bu parti, devrimci bir parti olmaldr nk, iiler ancak

devrimci yolla, sosyalist devrim yoluyla kurtulabilirler.Bu parti, uluslararas bir parti olmal, partinin kaplar, btnsnf bilincine sahip proleterlere ak tutulmaldr nk, iilerinkurtuluu, ulusal deil, Grc proleterler iin, Rus proleterler iin

ve dier uluslarn proleterleri iin eit lde nemli olan bir top-lumsal sorundur.

Bu nedenle, aktr ki, farkl uluslarn proleterleri ne kadaryakndan birleirlerse, aralarnda ykseltilen ulusal engeller ne kadarkkten yklrsa, proletaryann partisi o kadar gl olacak, prole-taryann blnmez bir snf halinde rgtlenmesi o kadar kobayla-acaktr.

Bu nedenle, bu rgtlerin parti, sendika ya da kooperatifolmalarna baklmakszn proleter rgtlerine, mmkn olduukadar gevek federal ilke yerine [sayfa 58] merkeziyetilik ilkesiningetirilmesi zorunludur.

Ayrca, btn bu rgtlerin demokratik bir temel zerindekurulmas gerektii de aktr, tabii siyasi ya da baka koullarlaengellenmedii lde.

Bir yanda parti ve te yanda kooperatif birlikleri ve sendikalararasndaki iliki nasl olmaldr? Sonuncular partili mi, yoksa partisizmi olmaldr? Bu sorunun cevab, proletaryann nerede ve hangikoullar altnda savamak zorunda olduuna baldr. Herhalde,kuku yok ki, sendikalar ve kooperatif birlikleri, proletaryann sos-

yalist partisine kar ne kadar dosta davranyorlarsa, her ikisi de okadar ok gelieceklerdir. Ve bunun nedeni, bu iktisadi rgtlerin,her ikisinin de, eer gl bir sosyalist parti ile yakn balar yoksa,ou kez nemlerini yitirmeleri, snrl meslek karlarnn, genelsnf karlarn gzden saklamasna yol amalar ve bylece pro-letaryaya byk zarar vermeleridir. Bu yzden, her durumda, sen-dikalar ve kooperatif birliklerinin, partinin ideolojik ve siyasi etkisialtnda bulunmasn salamak zorunludur. Ancak bu yaplrsa, yu-karda belirtilen rgtler, bugn ayr gruplara blnm olan pro-letaryay, bilinli bir snf halinde rgtleyecek sosyalist bir okuladntrlebilirler.

te, genel olarak, Marx ve Engelsin proleter sosyalizminintipik zellikleri bunlardr.


48/66


ANARSTLER proleter sosyalizmine nasl bakyorlar?Her eyden nce, proleter sosyalizminin, sadece felsefi bir

doktrin olmadn bilmeliyiz. O, proleter ynlarnn doktrini, onla-rn bayradr; dnyann her yerindeki proleterler ona sayg duyuyor,ona tapnrcasna sevgi gsteriyorlar. Dolaysyla, Marx ve Engels,

yalnzca felsefi bir okulun kurucular deil; her geen gn [sayfa 59]byyen ve g kazanan, yaayan proletarya hareketinin, yaayannderleridir. Her kim onlarn doktrinine kar savar, onlar devir-mek isterse, eit olmayan bir mcadelede kafasn krmaktan sa-knmak iin, bunlarn tmn aklnda ok iyi tutmas gerekir. Anar-ist Baylar bunun pekala farkndalar. te, bu yzden, Marx ve En-gelsle savarken, en allmam ve, bir bakma, yeni bir silah kul-lanyorlar.

Bu yeni silah nedir? Kapitalist retim zerinde yeni biraratrma m? MarxnKapitalinin rtlmesi mi ? Tabii ki deil!

Yoksa yeni gerekler ve tmevarm yntemiyle kendilerini silah-landrarak, sosyal-demokrasinin ncilini Marx ve EngelsinKom-

nistManifestosunu bilimsel olarak rtmek mi? Gene hayr!O halde, bu olaanst silah nedir?

Bu, Marx ve Engelsin intihale bavurduu sulamasdr!nanr msnz? Grne gre, Marx ve Engels, orijinal hi bir ey

yazmamlardr, bilimsel sosyalizm tamamen uydurmadr, nkMarx ve Engelsin KomnistManifestosu, batan sona, VictorConsidrantn Manifestosundan alnmtr.[61] Bu tamamengln kukusuz, ama anaristlerin esiz nderi V. erkezivili,bu elendirici hikayeyi yle bir kendine gvenle anlatyor, PierreRomus adl erkezivilinin salak bir havarisi ve bizim yerlianaristlerimiz, bu buluu yle bir evkle tekrarlyorlar ki, bu hi-kaye ile hi olmazsa ksaca uramaya deer. Bakn erkeziviline diyor: KomnistManifestonun btn teorik ksm; yani birinci

ve ikinci blmleri ... V. Considrantdan alnmtr. Dolaysyla Marxve. EngelsinManifestosulegal devrimci demokrasinin bu incili,Considrantn Manifestosunun beceriksizce bir aktarmasndanbaka bir ey deildir. Marx ve Engels, yalnzca Considrantn

Manifestonunun ieriine el koymakla kalmamlar ... onun bazblm [sayfa 60] balklarn bile almlardr.[62]

Bu hikaye, bir baka anarist tarafndan, Pierre Romus tara-fndan da tekrarlanyor: Kesinlikle ileri srle bilir ki, onlarn (Marx


49/66


ve Engelsin) temel yapt (KomnistManifesto) sadece bir hrszlk(bir intihal), utanmazca bir hrszlktr; ama adi hrszlarn yapt

gibi, kelimesi kelimesine kopya edilmemi, yalnzca fikirleri ve te-oriler alnmtr.[63]

Bunu,Nobati,Mua[64],Hma[65] ve teki gazetelerdeki bizimanaristlerimiz de tekrarlyorlar.

Bylece, grne gre, bilimsel sosyalizm ve onun teorikilkeleri, ConsidrantnManifestosundan alnmtr.

Bu iddiann hi bir temeli var mdr?Kimdir Victor Considrant?Kimdir Karl Marx?1893te lm olan Considrant, topyac ourierin[66] bir

rencisi idi ve ransann kurtuluunu, snflarn uzlamasnabalam olan, iflah olmaz bir topyac olarak kald.

1883te len Karl Marx, topyaclarnbirdman, bir mate-ryalistti. retici glerin gelimesine ve snflar arasndakimcade-

leye, insanln kurtuluunun gvencesi olarak bakard.Aralarnda hi bir ortak yan var mdr?Bilimsel sosyalizminteorik temeli, Marx ve Engelsin mater-

yalist teorisidir. Bu teoriye gre, toplumsal hayatn gelimesi,btnyle, retici glerin gelimesiyle belirlenir. Eer feodal top-rak beylii sisteminin yerini, burjuva sistem almsa, bunun kaba-hati, burjuva sistemin ortaya kn kanlmaz klan reticiglerin gelimesinde yatar. Ve gene, bugnk burjuva sistemin

yerini, kanlmaz olarak, sosyalist sistem alacaksa, nedeni, bunu,modern retici glerin gelimesinin gerekli klmasdr. [sayfa 61] Bun-dan, kapitalizmin yklmas ve sosyalizmin kurulmas [biiminde-ki] tarihi zorunluluk doar. Bundan, lklerimizi insanlarn kafala-rnda deil, retici glerin gelimesinin tarihinde aramamz gerek-tii marksist nerme doar

te Marx ve Engelsin KomnistManifestosunun teoriktemeli budur.[67]

ConsidrantnDemokratikManifestosu hi byle bir eydensz ediyor mu? Considrant, materyalist gr asn kabul ediyormuydu?

Biz iddia ediyoruz ki, ne erkezivili, ne Romus, ne de bizimNobaticiler, Considrantn DemokratikManifestosundan, Con-sidrantn bir materyalist olduunu ve toplumsal yaamn evrimi-


50/66


ni, retici glerin gelimesine dayandrdn kantlayan, tek bircmle ya da bir tek szck aktaramazlar. Tam tersine, ok iyi

biliyoruz ki, Considrant, sosyalizmin tarihinde, idealist bir topyacolarak tannmaktadr.[68]

yleyse, bu aylak gevezelikler, ne idi belirsiz bu eletirilernereden kmtr? Daha idealizmi materyalizmden ayrt etmesinibile bilmezken, Marx ve Engelsi niin eletirmeye girimilerdir?

Yalnzca insanlar elendirmek iin mi?..Bilimsel sosyalizmintaktiksel temeli, uzlamaz snf mca-

delesi retisi olmasdr, bu yzden de proletaryann sahip bulun-duu eniyi silahtr. Proletaryann snf mcadelesi, proletaryannsiyasi gc ele geirecei ye sonra da sosyalizmi kurmak iin bur-

juvaziyi mlkszletirecei silahtr.Marx ve EngelsinManifestolarnda yorumlanan bilimsel sos-

yalizmintaktiksel temeli ite byledir.Considrantn DemokratikManifestosu, buna benzer bir

ey sylemekte midir? Considrant, snf mcadelesine, proletar-yann sahip olduu en iyi silah gz ile bakm mdr? [sayfa 62]

erkezivili ve Romusun (yukarda belirtilen sempozyumu-nu grnz) makalelerinde de aka grld gibi; Consid-rantnManifestosunda bu konuda tek bir szck

Documents

J. Stalin Anarşi mi, Sosyalizm mi