j ä ßb á u - knc.org.uk

1

ßbáu jä

pb±‹—m óàbè ‹ÙÑáÝÜ ñ†‹ÙÜa »ßb jä

@ @lbuc ˆbnÿa ßb» jä ôÝÈ óÝøc ò‡î‹u @B êàbä†ŠíØ B çbÜ ßby B ÛbØ B À †‡ÉÜa âÔŠ 23 Š†b—Üa À Šbîc

1993 @LôÝÈì óÝøc óÝª B çbn†‹Ø ò‡èba B çbÜ ßby lä ðàþýa n†‹ÙÜaðäb À †‡ÉÜa 4 ãbÉÜ 1994 L ôÝÈì óÝøc ò‡î‹u B ŒìŠíä B óÑïz—Üa óïÈíjýa μnÍÝÜbi óî†‹ÙÜa óïØÜaì À †‡ÉÜa 31 óåÜa ¶ìÿa 17M23 ßíÝîa 1994 ÚÜ‰Øì ôÝÈ óÝøc ò‡î‹u B pí– çbn†ŠíØ B I ðèì ò‡î‹u óïbï óÝÕnà H @ @

À †‡ÉÜa 33 Š†b—Üa À çíäbØ ßìÿa 1996 L óÐbšfibi ¶g êÝ÷bŠ óï²ŠbnÜa Üa bééuì ¶g ò†bÔ layÿa óî†‹ÙÜa óÝmbÕn¾a À líåu çbn†‹Ø Êà óiíuÿa béïÝÈ .

óà‡Õ¾a âÝÕi@†aíu þà

@ @

à@¶ìýa@óÉjÜaæ paŠí“åà êàbä†ŠíØ - ç‡åÜ 1996@ @

à@óïäbrÜa@óÉjÜaæ paŠí“åà bn†‹Ø@l‹Ì@óïÉ»ç - ç‡åÜ 2008@ @

2

Interviews Given By the Kurdish Thinker

Jemal Nebez www.jemalnebez.com

To: @ @The Periodicals

" Kurdistan Al-Mujahide ", " Newroz ", " Sawt Kurdistan " and " Kurdname "

Foreword by Jawad Mella

Published by Kurdname , London 1996 Second edition published by

Western Kurdistan Association, London - 2008

Western Kurdistan Association Kurdish Museum, Library and Archive

WKA, Palingswick House 241 King Street London W6 9LP Tel: 0208 748 7874 Fax: 0208 741 6436 e-mail: [email protected] www.westernkurdistan.org.uk

ISBN: 0 9529951 0 7@ @

3

âi a êiì μÉnä óà‡Õ¾a@ @

âÌ‹Übi æà Šì‹à ò‡î‡È@paíå ôÝÈ óÝibÕ¾a Üa bém‹uc ò‡î‹u B êàbä†ŠíØ B Êà ÖïÐŠ ßb›åÜa ¾añ†‹ÙÜa@‹ÙÑ jÙÜa ßb» jä Jemal Nebez çhÐ bémbáÝØ ßambà óîíÔ À béïäbÉà bémýíÜ‡àì paˆì qdm ÖïáÈ À

ÞØ μáné¾a óï›Õi kÉ“Üa Lñ†‹ÙÜa çÿ ˆbnýa ßb» ‡Ô Êšì êmbibuhi ÃbÕåÜa ôÝÈ Óì‹ä âÅÉ¾ pþ›É¾a Üa bééuaíî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ãíïÜa Üaì bééuaíî ‰åà æàŒ ‡ïÉi b·‹Üì ÞÅï ðäbÉî æà ë‰è pþ›É¾a - ôÝÈ bà ì‡jî - by†Š æà LæàÜa êäÿ ïÜ Ûbåè À ÖÐÿaóîc@ â÷þÈ ÜïÍn ‡Ô@ c‹î ôÝÈ Ëbšìÿa Lóåèa‹Üa a‰Ü çhÐ pbibug ˆbnÿa ßb» ôÕjn óÈíjà À çbèˆc ‹÷bášì óÐbØ †‹ÙÜa õŠbïÍÜa ôÝÈ ózÝ—à âéjÉ’ ôny ðmdî æàŒ lþÕäýa ðÝÙÜa a‰ ÊšíÜa ñŠ¾a ŽmìŽnž‹čvÑ ÞØ bà À ‘íÑåÜa æà kaìŠ ðšb¾a

ñ†íjÉÜa Lë†íïÔì çg ë‰è ò‰jåÜa æà ˆbnýa jä æÙm ðè ¶ìýa ýì ò‚ÿa æà pa‹ êma†bénua êÜb›äì ñ‰Üa nÉî Ö¢ ò‹ƒÑà óî†‹Ø ò‡÷aŠ . báØ ‡Ôì p‹uc ČÞØ æà óÝª B çbn†‹Ø ò‡èbaB @ò‡î‹uì B pí– çbn†ŠíØ B ò‡î‹uì B ŒìŠíä B pþibÕà

õ‹‚c Êà ˆbnýa ßb» ý ÞÕm báénïáèdi æÈ óÝibÕ¾a L¶ìýa a‰è âÌŠì çc óÝibÕ¾a ò‚ÿa ‡Ô oî‹uc óÍÝÜbi óî†‹ÙÜa ýg äg oîcŠ æà uaì çc Ê»cÊà@óÝibÕ¾a@ÚÝm@ pþibÕ¾a tþrÜa æáš lbnØ ‡yaì báïáÉm

ò‡÷bÑÝÜ æ®ì À bånÝyŠ Üa ì‡jm béäc ßín ¶g ‡y bà . Àì óäìła ò‚ÿa ÞŠc ˆbnýa ßb» jä Èò‡ Þ÷bŠ ¶g ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa À líåu çbn†‹Ø a‡’‹à

bz–bäì bèbîg À Éi bîb›ÕÜa óàba Àì bénà‡Õà âî‹¥ ßbnnÔa òí‚ýa ðÜbnÜbiì ãč‡Ô â ò‡È pbyaÔa óïÝáÈ bÔþäa æà ëŠíÉ’ óïÜìü¾bi óïå íÜa ëb¤ êjÉ’ ‹–ba Šb‚ýbi æà óÐbØ Lkäaí§a

cì‡ÕnÈ bàŒbu çdi †íuì ˆbnýa ßb» À çbn†‹Ø ãíïÜa çbØ ðÉï b½Œ òíÔì óàíÙ¨ çbn†‹Ø bénÝì b¿ ŒÉî Ša‹Õnýa çbàÿaì kÉ“Ü çbn†‹Ø ... a‹Åäì óïáèÿ ë‰è Þ÷b‹Üa ‹“åä À a‰è ‘a‹ÙÜa ˜åÜa

ðÝ–ÿa ñ†‹ÙÜa b Êà bén»‹m ¶g óïi‹ÉÜa . ‰éiìë ójbå¾a kÝ à ˆbnýa ßb» çc knØc óà‡Õà a‰ ‘a‹ÙÜa ñ‰Üa Êá° ÚÝm pþibÕ¾a LóïÑz—Üa

oáÕÐ a‰éi ÞáÉÜa a‹Øb’ ênmbÑnÜg Lë‰è aˆgì bà ‡uì úŠbÕÜa âî‹ÙÜa ñc Óþn‚a æîbjmì μi pþïÝ¥ ˆbnýa ßb» ë‰èì Lóà‡Õ¾a a‰éÐ ïÜ ýg †bénua ‰ïáÝnÜa cãbà Lëˆbnc ýg çc Þ÷b¾a óïbýa öaŠł ˆbnýa ßb» ðähÐ æàûc béi óøà Lóø¾bi ðäÿ ênÐ‹È æÈ l‹Ô @ãbÉÜa@‰åà1970 þšbåà bïÕïÕy bÔ†b– Êà êÑä êjÉ’ì

b—Ý¬ì ÞÙÜ ŽàĆæ ôÉî Ćæđà Þuc óî‹y çbäýa ßþÕnaì çbn†‹Ø ôÕjïì ÚÜ‰Ø çˆhi a . çłaì Þ‚‡åÜ À Ëíšíà óà‡Õ¾a íèì óÜdà ßþÕna Lçbn†‹Ø ë‰è óÜd¾a Üa ojnØ béåÈ ozÐbØì æà béÝuc ‰åà@ÜaãbÉ@1960L æà ßþ‚ ðm‚ óÉšaín¾a Üa pc‡i æà ßìc ÛbÙnya ‹’bjà Êà ñ‹áÉnà çbn†‹Ø À pþÕnÉà pa‹ibƒ¾a óîŠíÜa sïy aíŠbà ðÉà icÊ“ Ëaíäc Lkî‰ÉnÜa ì æØc Ûa‰äe õí kÜb À óŠ‡¾a

LóîíäbrÜa âq oš‹Ém ¶g ‡î‡ÉÜa æà pbÕyþ¾a æà ÞjÔ ‹rØc æà óÜì† æà ßì‡Üa Üa ‹áÉnm Lçbn†‹Ø óÐbšýbi ¶g i‹¤ báåïy oåØaí›È@ bî†bïÔ À lä ð a‹Õº‡Üa ñ†‹ÙÜa À óîŠí báåïy çbØ âÉÜa

çbárÈ ñ– I@eíqçbárÈ@H bï÷Š lzÝÜ@ 1964M1968 âqì ‰åàì 1970 bî†bïÔ À óáÅåà bØˆÚî sïy

4

oÕznÜa ÓíÑ—i lä ôÝÈ ‡î ü¾a ßìÿa ˆbnýa ßb» Ljä Àì ãbÈ 1976 ta‡zna ly@

ñ†‹ÙÜa@ðØa’ýa IqÛíbH æà ÞjÔ Éi Š†aíØ ÚîˆbØ oÕznÜcì êi À Ö bå¾a òŠ‹a Ûa‰äe À líåu çbn†‹Ø@ Ñ—i aí›È À knÙ¾a ðbïÜa ‡Ôì oåØ êuìc paíÔ Üa‹á“ïjó óÉibnÜa lzÝÜ bïäa‡ïà 1982@M

1984 æÙÜì Êà Òÿa L‡î‡“Üa âÅÉà ÛŠbÉ¾a Üa bém‹›y oäbØ ñ‹¤ Êà ðzÝà ‡ïÜa ßþu ðäbjÜb ‡Ôì çbØ béáèc àóØ‹É@o“qçb’e@ @Àjubß Þî‡åÔ À 1M3@Šbîc 1983N@

‡ÕÜ oåØ À ðÜb›ä ýì oÜŒ ý ÞjÔc óàìb¾a ðmbibnØì Øm bá÷a† ôÝÈ çbïi bà íè k° çc çíÙî æàì Þuc Êå– t‡ä ˆb¦aì Ša‹Ô ïÍnÜa ì æÙm ðmbibnØ a‡ic Ò–íÜ ta‡yýa †‹ì ˜—ÕÜa . a‰Ü oäbØ Üdàó

ßþÕna Lçbn†‹Ø bàì oÜaŒ ñŠbÉ’ bá÷a† La‡icì béjjiì oš‹Ém pbàbémý çbØ béÝÔc óáÝØ B ðÉuŠ B æà μïÈíï“Üa âé÷þáÈì μîŠbïÜa †‹ÙÜa çbčic ‡¾a ñŠbïÜa ÜaìïÐíï À çbn†‹Ø ×‹“Üaì LÂìýa ÙÜì oïÕi a‡àb– a‹ƒnÑàì ñŠbÉ“i b©a‡Ü B ßþÕna çbn†‹Ø B ¶g çc pŠbéäa óïÈíï“Üa ÜaìïÐíoï |j–cì ‹àc

μîŠbïÜa μïÝïÑÜa †‹ÙÜa ôq‹î êÜ aì‹‚ì âéäbèŠ ðÉà Šbïéähi Ša‡u μÜ‹i ñ‰Üa aíäbØ çì‡ÕnÉî êäc oibq pbjq Ša‡u μ—Üa !! âéåÙÜì ý çíáÝÉî çc ÞÙÜ ù’ óîa‡i Lóîbéäì ýg ‹“jÜa íÉ“Üaìl@LâéÐ ßìc LóÕïÝ©a

énîbéäìb Ém óîbéä òbïä N@a‰Ü çhÐ ÊÐŠ ŠbÉ’ ßþÕna çbn†‹Ø íè öu ý cvnî æà †íuíÜa êÑä æàì Þuc †bÉa kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ênî‹yì Üa béäì‡i ý Ém òbïä ýg öbÕ“Üa óî†íjÉÜaì ... ÞjÔì ö‡jÜa À kÝ–

Ëíší¾a ý ‡i æà ó óï²Šbm a‹Énbi Éi käaíu óï›ÕÜa : ýìc @ZÀ óîa‡i a‰è ç‹ÕÜa oàbÔ ò‡È paŠíq óî†‹Ø ò†bïÕi ÞØ Ćæđà „ï“Üa †íá« ‡ïÑä ‡Üb©a ‹Ø‰Üa À

líåu Lçbn†‹Ø „ï“Üaì ‡ïÉ qça ßa‹å§aì çbya ñŠíä À ßb çbn†‹Ø a‚cì ‡ïé“Üa ðšbÔ ‡á« À ‹’× çbn†‹Ø ‰åàì ãíïÜa ßìýa oÉÐŠ Êï» ë‰è paŠírÜa óîaŠ †‹ÙÜa bïÜbÈ oåÝÈcì ßþÕna çbn†‹Ø @NNN ìo¥ Óì‹Ä óïÝ« óïÜì†ì ò‹èbÔ Ênm LŠa‹ánýa æÙÜì Ûbåè æà ßíÕî íÜ aíÐ‹—m a‰Ø a‰Øì b¾

pŠbéäa óÙÝ¿ çbn†‹Ø béÙÝàì „ï“Üa L†íá« ìc b¾ ãa‡Èa ï÷Š aóîŠíéá§ óî†‹ÙÜa ðšbÔ ‡á« @@NNN ÙÜì ãíïÜa ßíÔc öýü æî‡Õnå¾a çdi ñc †bÕnäa öýü ò†bÕÜa ãbÅÉÜa æÜ ‹qüî À ïÍm âé²Šbm ‡ïÔ

Lò‹É’ çÿ ÚÜˆ |j–c ćöu æà áš ðšb¾a ñ‰Üa ò†íÈý êÜ N@ýg çc †bÕnäa ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa óïÜbä À líåu çbn†‹Ø ãíïÜa Č‹àc L†íá« b·‹ÝÐ êjånm èbá§a ãčíÕmì LÞÝ©a a‰èì bà ôÉä êïÜg À a‰è ßba .

bïäbq Z@ pdåÜ ßbr· ðäbn†‹Ø ‹‚e æà Ò—åÜa ßìÿa æà ç‹ÕÜa ÊbnÜa ‹“È íèì çc àÿa ‡á«@ñŒ‡äaìŠ àc òŠbàg çaŠí àÿaì çb‚Š‡i jÙÜa àc òŠbàg içbmí æî‰ÝÜa bÈbna Àì òÐ ò—Ô æà æàÜa çc båÝÉî æÈ

báþÕna æÈ óîŠí aàýa óïäbárÉÜa bÙ—îì †íÕåÜa âhi báéïmŠbàg báØ báéäc bÉå– ózÝýa bïÝ« b· béïÐ ÊÐa‡¾a óÝïÕrÜa båÝÈcì l‹ä ôÝÈ çbÝ μïäbárÉÜa ñ‰Üa çbØ ky †bÕnÈa öbi ðáÝà †‹Øçbn

âé÷a‹àcì óÑïÝ‚ ßíŠ La çgì ã‡È ênÈb g tŠím ‹ÑÙÜa xì‹©aì æÈ âïÜbÉm a êÜíŠì ‡á« I ™H@

N.. Êàì ÞØ a‰è â‚Üa î‡Üa ñíÕÜa Ûa‰äe ‡ÕÐ oÝÄ óÜdà †íuì †‹ÙÜa óÈíáváØ æà ‹“jÜa çíÕåî óÍÝÜbi óî†‹ÙÜa çíánåîì ¶g kÉ’ ÒÝn² æÈ ëÌ ãì‹«ì æà ÞØ bà Ênánî êi ðØÜa ðäbárÉÜa æà çbïÙÜa óÜì‡Üaì ò†bïÜaì oäbØ õíÔc æà ÞØ bà ÒÝ .

båèì ðmdî ßaüÜa ñ‰Üa Lêm†Šc Þè çc ãa‡– μy óÑïÝ‚ ßíŠ a ôny ý õíÕm ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa ôÝÈ çþÈg ßþÕnýa æÈ ×a‹ÉÜa NNN@ æÙÜì æîc a‰è æà Ûaˆ æîcì öýüè æà ÜìcLÚø çbn’ μi LμnÜbä pbéïèì çc †íÉä ¶g öaŠíÜa 150 bàbÈ æà çbàÜa Ú—äì a†íÕä À çbn†‹Ø Êå—äì ÊÐa‡à æà ŒíåØ ç†bÉà çbn†‹Ø@‹î‡äì@

5

çbn†‹Ø@kÉ“Ü@ðma‰Üa@ öbÑnØýa@‡m@ b·@óïäaíïäì@óïÈaŠÜa@pbuínå¾a@ Šíàc ÊÐ‹äì báÝÈ ìc aàŠ óîa‹Ü ‡yínä íyb ... bäcì knØc ë‰è ò‹ÕÑÜa ðäŠaŒ ‡yc ðäaí‚g æà ðÜbèc óåî‡à ÛíØ‹Ø ò‡àb—Üa båq†b¥ì æÈ ÖáÈ òbd¾a Üa

béïäbÉî båjÉ’ À líåu Lçbn†‹Ø çcì àc çaŠí ÞjÔ óøà μ½ì bàbÈ ‡Ô Ú– a†íÕä êhi æÝÈcì LêÜþÕna bàc çła çhÐ ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa À líåu çbn†‹Ø ‡Éiì ‹rØc æà ÊiŠc paíå æà óî‹ä âÌ‹Übiì

æà ÊîŒím pa†Šaì çbn†‹Ø - báØ íÝ± â - æàì béåáš pa†Šaì ÛŠbá§a À Õä@óIâïèa‹ia ÞïÝ©a H ˆg çbØ ânî ÊîŒím 70E béåà - óÑ–båà - báïÐ μi lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa Lðäbn†‹ÙÜa ì 15٪ ôÝÈ ðÔbi layÿa pbáÅå¾aì Lóïäbn†‹ÙÜa bàcì Üa 15 ٪ óïÕjn¾a oäbÙÐ æà kï—ä óàíÙy ìçb¾‹i

çbn†‹ØAA a‰Ü æÙánm óàíÙy çbn†‹Ø ë‰éi ójåÜa óÝïø›Üa æà Ðím pbà‡©a óàbÉÜa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa ôny béic Øì@öbi‹éÙÜaì@öb¾bj©a ì‡îÜa Òmbaì bèÌì ... ˆg çc Üa 4 μîþà ñ†‹Ø À bà ôáî i

» óÕå¾a óåàła « æà líåu çbn†‹Ø ãíïÜa çíÉÕåà æÈ bÉÜa ðuŠb©a óÜb¢ì óîŠà Öjî kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa çc bé’bÈ æà LÞjÔ óÐbšýbi ¶g ÚÜˆ çhÐ båjÉ’ ñ‰Üa çbØ ‹Énî lbèŠþÜ ìÞnÕÜa À æàŒ ãa‡– Lμy êähÐ ý ßaî ‹Énî b À ÞÄ pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa bÐb›à béïÜg óÜby ò‡î‡u ðèì Ëí§a ... lbèŠýbÐ ÞnÕÜaì ‡î‹“nÜaì bÑÔínî Þi a†aŒ òŠa‹à À Šb“näa óÜbjÜa óïÈbá§a óÜbäì óî†b—nÔýa óîŠ¾a

Lójïè‹Üaì cíÿaì æà ÚÜˆ çc lbèŠýa ÞnÕÜaì ‡î‹“nÜaì óÐbšýbi ¶g Ëí§a pöbu ë‰è ò‹¾a Êà ãbïÔ óàíÙy çb¾‹iì çbn†‹Ø ñc béäc pöbu Êà óî‹ä Üa |áî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ¶a ”ïÉÜa À bþÄ ... båØì ßíÕä @Zaˆg oäbØ óî‹ä a‰Ùè båähÐ Ób¯ çc kÜbî †‹ÙÜa ò†íÉÜbi ¶g òbïy î†íjÉÜaó ò‹à õ‹‚c çÿ ÞnÕÜa

lbèŠýaì bÑÔínî À μnÜbä ôÝÈì ÞÔÿa píº çbäýa íèì ý Ób² ôÝÈ êÜbÑ c æà Ëí§a æà ë‡Éi ... ßbÕÐ ðÕî‡– ðØíØ‹ÙÜa @Zçg båjÉ’ çła ‡Éî kÜbî ý óî‹¨bi ýì pbà‡©bi ýì ãbÉÜbi ýì ñdi ù’ ôÝÈ L×þ ýa êäg ‹î‡î æà pbÝÜa óî†‹ÙÜa ÂÕÐ çc ýÞmbÕnm@ ÐÞnÕn ‹ÙÜa† AA ë‰è óÜbä óÑäła ‹Ø‰Üa ý Êïnc bèÑm ýg çdi ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa Ênm ÖïÕ¥ pbjÝnà kÉ“Üa

ñ†‹ÙÜa óïbýa íèì À ÞÄ óîbáä LóïÜì‡Üa a‰è Éî çc ÚÜbåè ÞÝ‚ |šaì Þránîì ÀZ@ ١- çc À ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa À líåu çbn†‹Ø †‡È ý çbénžî êi æà ïaí§a öþáÉÜaì ‹áÉn¾ ìc ‹rØc æà

ñ‹áÉnà çbn†‹Ø . ìc : ٢- çc ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa óéîä óÑî‹’ì béåÙÜì oÝ“Ð À ÖïÕ¥ pbjÝnà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa béäÿ ý ÚÝ¸

paŠ‡ÕÜa óàŒþÜa ë‰ óáé¾a ÚÜˆì ÿç ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa ‡ánÉm ÂÕÐ ôÝÈ μÕÝán¾a μîŒbénäýaì æà μïiä μî‹÷b“ÉÜaì âèÌì N@ÞØì æà ý ðánåî âém“ÉÜ ìc çc ý çíÙî bïiy bÕÝánà çhÐ ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa ‹Ååm

êïÜg ò‹Åä ójî‹Üa Ú“Üaì ônyì íÜ çbØ ÚÜˆ ˜ƒ“Üa ˆbnýa ßb» jä . ‡ÕnÈcì æà þ‚ß μmbè μnÜbä êädi k° çc æÝÉî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ÐŠ ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa LóïÜbä ÞáÉÜaì ôÝÈ ‹Ð ò†bïÔ óî†‹Ø ó—Ý¬ Öjî b çc o’bnÈa ôÝÈ ‡÷aíà ñ‹áÉnà Lçbn†‹Ø ò†bïÔ òöíÑØ ÞáÉm ky μäaíÕÜa óáÅäýaì çì‡iì óîc óïií« lzÝÜ ìc ò“ÉÜabi‹Ôýa@ìc@öL çÿ ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa óïÜbä oïÜ ÚÝm ò†bïÕÜa Üa Þr¸ óî‹ä LßþÕnýaì Þi béäg ò†bïÕÜa Üa ÞáÉm ôÝÈ êîí“m óî‹ä

ßþÕnýaì . þÐ óî‹y ýì ßþÕna ýg óàíÙ¢ †íî Öjîì béïÐ çíäbÕÜa ãbÅåÜaì ózÝ—¾aì óïàíÕÜa bïÝÉÜa óàŁÜ óî†‹ÙÜa .

6

báØì íè |šaì ãíïÜa ÞÙÜ ñˆ Lò—i ‡ÕÐ Þ—y kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À öu æà êå ì ôÝÈ Ëb»a óÕÐaíàì óïÜì† ânm êÜ æà LÞjÔ a‰è Ëb»ýa ñ‰Üa ‡šbÉî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ÞÙ“i ÊÕåà ÅåÜa a‡čjÉžà Öî‹Üa çþÈfi

ênÜì† óî†‹ÙÜa I Þè a‰è Ëb»ýa ðÜì‡Üa ky †‹ÙÜbi ãc É’Ší kä‰Übi b¾ êÐÔa l‹ÍÜa Ö¢ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa æà âïÕm êå ì êÔb¨gì ßì‡i ójî‹Ì LêåÈ ãc çg âénzÝ—à ãíïÜa ð›nÕm çdi ‡uaínî çła çbïØ ñ†‹Ø ÞÕnà!_ H ïÜ báéà ôÝÈ ×þ ýa kj a‰è Ëb»ýa Þi âé¾a íè çc a‰è Ëb»ýa â÷bÔ çła ... k°ì ôÝÈ

kÉ“Üa Üañ†‹Ù çc ‡ïÑnî êåà ÞjÔ çc kÝÕåm μîŒaí¾a ò‹à õ‹‚cÞán«@ù’@ÞØ@óbïÜa@À@êäÿ@ . ‰åáÐ óšbÑnäýa óïäbn†‹ÙÜa õÙÜa Üa ojÕÈc l‹y wïÝ©a óïäbrÜa ozšc öb líåu çbn†‹Ø béšŠcì

B óÕåà óåàe B Þ›Ñi óîbáä óîí§a óïÜì‡Üa - la‹c pa‹÷bÜa óî‹ÙÉÜa aóïÙî‹àý óïäbîÜaì óïä‹ÑÜaì - Üa ý |ám ÙÉni öb çbn†‹Ø æà ÞjÔ pa‹÷b ãbÅä@ ãa‡–μy@ .

‡ÕÜ Þ—Ñäa bïÝáÈ âÔ æà líåu çbn†‹Ø I ÖzÝ¾a óÜì‡i ×a‹ÉÜa H æÈ †a‡Íi ò‹—jÜaì Âj›Übi báØ çbØ ÞjÔ Šbïéäa óîŠí aàýa óïäbárÉÜa ÞjÔ l‹ä óï¾bÉÜa ìýa¶ æÙÜì ozj–c - çbn†‹Ø - ë‰è ò‹¾a o¥ óîb¼ Êána ðÜì‡Üa oïÜì o¥ ò‹ï μïäbárÉÜa . ë‰è óîbáä óÝrán¾a öbÍÜbi ñí§a ði‹ÍÜa ñ‰Üa Ênánî êi †‹ÙÜa çì‡iì çc aíÉÐ‡î aŠýì† a‡yaì óïÍnÜ pbÕÑä óîbáä óïÜì‡Üa óïi‹ÍÜa Üaì Š‡Õžm îþ·μ paŠýì‡Üa

Lbïàíî báÝÈ êädi báåïy oàbÔ ßì‡Üa óïi‹ÍÜa ‹î‹zni oîíÙÜa bénîb¼ì ‡ÕÐ ÒÝØ ÚÜˆ μïnîíÙÜa paŠbïÝà paŠýì‡Üa b·‹Üì xbn¥ óÜì† oîíÙÜa bè‡î‡nÜ ¶g æàŒ õ‡Énî μÝïu I báÐ ßam bïäbî‹i ‡¨ çła ÊÐ‡m

bäíî† ÞibÕà bà ênà‡Ô pbîýíÜa ‡zn¾aò óïÙî‹àýa æà pa‡Èbà b ßþ‚ l‹ä óï¾bÉÜa óïäbrÜa HN@ ýc ß‡î a‰èB@ÙÜaŽ‹Ćã ð¸bä@B ði‹ÍÜa ùubÑ¾a À çbn†‹Ø ãíïÜa čçc ÚÜbåè cíš a‹›‚c bÉ b ‹éjî çíïÉÜa I sïy

nÉm óÕib ý Þïrà b ý À çbn†‹Ø ýì À bèÌ H a‰è öí›Üa a‹›‚ý Ê bÜa âÝÙnî ßíÕîì çì‡i Ó‹yc ìc pbáÝØB@ bî kÉ’ †‹ÙÜa âÙÜ ÖÝà óî‹ä À âÙå ì çbn†‹Ø âÙÜì ÞàbØ óî‹ä çþÈfi óÜì† óî†‹Ø

óÝÕnà B. æàì Þïzn¾a çc çíÙî öí›Üa ‹›‚ýa ‹rØc Žìbubčè æà La‰è bàc æî‰Üa çíåÅî çdi x‹² ‡ïÜa Þïi çínåïÝØ æà Üaoïj ïiýa ðÜ‡îì |î‹—ni ðÑz– æá›nî çþÈg ßþÕna Lçbn†‹Ø ‡ÕÐ lb‚ âéåÄ çÿ ßþÕna

çbn†‹Ø k° çc æÝÉî êåÈ À çbn†‹Ø béÑä kÉ’ì çbn†‹Ø íè kyb– óáÝÙÜa À a‰è ‹àýa ýìc a‚cì . çłaì Óí ‹Énc pbàíÕ¾a pbäbÙàýaì óybn¾a kÉ“Ü çbn†‹Ø ãíïÜa æà Þuc çþÈa ênÜì† ... ÚÜ‰Øì

pbjÕÉÜa Üa Ém Þïj kÉ’ çbn†‹Ø æà Þuc ÚÜˆ : @ @

pbàíÕ¾a pbäbÙàýaì óybn¾a çþÈfi óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa : c - Ò bÉm É’ ðÙî‹àc Þ÷bè Êà ÞØ kÝà ñ†‹Ø Ìì ñ†‹Ø Ã‹“i çc ânî æà êÜþ‚ êïuím ói‹š ãbÅåÜ

ãa‡– μy . a‰è Ò bÉnÜa É“Üa kénÝ¾a ‰åà l‹y wïÝ©a óïäbrÜa ¶gì çła ÂÍ›î ôÝÈ òŠa†fia óïÙî‹àÿa ‘‹ÍäíÙÜaì ðÙî‹àÿa ôny ‹rØÿ æà kÝà çþÈg óÜì† óî†‹Ø À óÕå¾a óåàła æà Lçbn†‹Ø Òšc ¶g ÚÜˆ

öa‡ÉÜa ‡î‡“Üa μi bÙî‹àc μàbÅåÜaì ðÔa‹ÉÜa ðäa‹îýaì . l - ‡− a‰è Ò bÉnÜa b›îc À âÅÉà ßì‡Üa óïi‹ÍÜa æÙÜì pbuŠ‡i ómìbÑnà . x - Óí ‡− b›îc âÈ‡Üa ðäbäíïÜa ñŠbÍÝjÜaì ð–ÕÜaì àŠýaì bèÌì óÜì‡ÝÜ óî†‹ÙÜa À líåu

çbn†‹Ø báïÐ aˆg oåjm óØ‹ä óî‹î‹znÜa À ßb çbn†‹Ø@LÖzÝ¾a óÜì‡i bïØ‹mà@LçþÈg@óÜd@óÜì‡Üa

7

óî†‹ÙÜa@L ÞÙ“îì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ÚÜ‰i Êà ë‰è ßì‡Üa òŠìba òŠíØ‰¾a ëþÈc óéju óîˆýíÐ ‹î‹znÜ çbn†‹Ø æà μÝna Àì âénà‡Õà B bïØ‹m B. † - óÐbšfibi ¶g ÚÜˆ ÚÜbåéÐ Þï÷a‹g Üa oäbØ oÜaŒbàì kÌ‹m À ãbïÔ ßì† Ì óïi‹È À Õå¾aó

ÒïÑƒnÜ ÂÍ›Üa LbéïÝÈ báÝÈ čçdi ë‰è ójÌ‹Üa ‡Ô oÑ‚ bém‡y çÿ ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa Ð‹m óîc óÔþÈ óïvïmaa Êà Þï÷a‹a b¿ béÉÐ† - ñc Þï÷a‹a - ¶g ‡ÕÈ pa‡èbÉà óïbï óî‹ÙÈì Êà l‹ÉÜa Ûa‹mýaìL

‡ïi çc Þï÷a‹a æÜ æÙánm @ÚÜ‰iæà Þy óÝÙ“à óï›ÕÜa ïåïÝÑÜaó óÜíéi ìc À ÞjÕn¾a kî‹ÕÜa ôÝÈ ÞÔc ‹î‡Õm .

è - ßì‡Üa Üa Þn¥ çbn†‹Ø ðèì óîŠí bïØ‹mì ça‹îgì ×a‹ÉÜaì LçbvïiŠâì ýìc ×a‹ÉÜa |j–c xŠb‚ ‹¾a ðbïÜa À óÕå¾a ýì ßíy êÜ ýì òíÔêÜ@ ‡Éi ói‹š l‹y wïÝ©a Šb—äì ñ†b—nÔýa ðÜì‡Üa

ì‹Ñ¾a êïÝÈ . bàc óîŠí bïØ‹mì ça‹îgì - âéÉàì ×a‹ÉÜa bÕib - ïÜ â çŒì ðbï ôÝÈ ×båÜa ðÜì‡Üa çÿ pbàíÙy ë‰è ßì‡Üa óáéžnà lbèŠýbi Ûbénäaì ×íÕy çbäýa béibÙmŠý â÷a‹u ò†bifia óïÈbá§a Ö¢

kÉ“Üa Lñ†‹ÙÜa ë‰è ßì‡Üa ‹rØÿì æà μÉj bàbÈ ‰åàì ãbnÔa çbn†‹Ø báïÐ éåïib âèì çíÉán° a‹ a‹éuì çí²ì öb›ÕÝÜ ôÝÈ óØ‹ä óî‹î‹znÜa óî†‹ÙÜa ðäbàcì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À óî‹ä ò‡yíÜaì

LßþÕnýaì bàc çbvïiŠˆc ðéÐ óÜì† LóÑïÉš ýg béäc nÉm béÑä óÜì† óïØ‹m Úánmì c‡j¾bi ðäaŠíÜa Émìô ‰åà ‹rØc æà μÉj bàbÈ ‹é—Ü kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À óÕmíjÜa LóïäaŠíÜa ðèì Üa oÉÝniaB@ çbn†‹Ø

öa‹áä B À ‡éÈ bÑÜa LμÜbn æÙÜì Šbïéäa †b¥ýa ÜaïÐíðmb ÑĆcŽ‹ ŽÈĆæ ãbïÔ bà žîôá i B ãbÅåÜa ðÜì‡Üa ‡î‡§a @Bâ÷bÕÜa ôÝÈ óî†byc aòíÕÜ ôáÅÉÜa À LbÉÜa a‰è ãbÅåÜa ñ‰Üa |åà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa òívÐ æà ÞàÿaN@ @

ýg çc ßì‡Üa Üa Þn¥ çbn†‹Ø ‰åàì ÞïÙ“m óàíÙä çb¾Üaì μïäbn†‹ÙÜa À ðiíåu çbn†‹Ø@ãbÈ@

1992 pc‡i ‡ÕÉm bémbÈbánua ÞÙ“i ÝÈ óØŠb“·ì ãþÈýa ð÷‹¾a línÙ¾aì Ëíá¾aì wïv›iì Ì L†íéÉà çgì čß† ÚÜˆ ôÝÈ öð’ êähÐ ß‡î ôÝÈ xì‹‚ óÜdà çbn†‹Ø æà âéî‡îc âéäcì aì†íÉî æîŠ†bÔ ýg ôÝÈ

…a‹—Üa ÞîíÉÜaì æàì Ëbánua ‹‚ł . a‰è çgì âéÈbánua âÔ‹¾a Ëbánuýbi ‘†bÜa ÝÉÜa ñ‰Üa ‡ÕÉäa À óåî‡à Ö“à† „îŠbni 21 le 1994 þr¿ öaŠŒíi óïuŠb‚ ÞØ æà óîŠí bïØ‹mì Lça‹îgì sïy aì‡Øc êïÐ Þrà

ÞØ ò‹à ôÝÈ@ B ò‡yì ×a‹ÉÜa óàþì êïšaŠc B ñc âéäc ‡š óî‹y kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ßþÕnaì êå ì çbn†‹Ø æÈ ×a‹ÉÜa L báØ aíäa†c B@ lbèŠýa êuí¾a ¶g âéäa‡Ýi BL @ ñc âéäc Éåîçín óØ‹ä óî‹î‹znÜa óî†‹ÙÜa @B lbèŠýbi B

aìŠ‰yì æà @B ‹ bƒ¾a óåàbÙÜa æà oïnÑm ×a‹ÉÜa BN@ báØ Ò–ì ‹îŒì óïuŠb©a ðØÜa Œbn¿ ßbîí ÊšíÜa À @B ßb ×a‹ÉÜa @B@‡—Õîìlíåu çbn†‹Ø - êädi î æà öð ¶g cíc ßbÔìBZ çg ßì‡Üa tþrÜa b ózÝ—à

óØ“à À öbéäa ßbnnÔýa μi †a‹Øc ×a‹ÉÜaBL êåÙÜì Ó†Šc bÕÝÉà čçg B@Z båéuím öbéäý ßbnÕÜa ÒÝn² æÈ êuím æî‹‚ła B çì‡iì çc |šíî ë‡—Õà ðèbàì _êmbéuím aˆhÐ çbØ ý âÝÉî ‡yc pbéuíni óàíÙä óïØÜa ëb¤ Lçbn†‹Ø čçhÐ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa béáÝÉî a‡ïu N@čçg μÐ‹Üa μÝmbÕn¾a À líåu çbn†‹Ø çła báèì lä

ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa ðäbn†‹ÙÜa @æî‰ÝÜaì çanÉî bïØ‹m óÕî‡– Lbá k° çc báÝÉî ÞjÔ báèÌ ÞjÔì paíÐ çaìÿa çc báénÕî‡– bïØ‹m ‡î‹m báénïÑ—m ky bà †Šì À |î‹—nÜa ¾aæj ‹îŒíÝÜ

ðØÜa Òäła ‹Ø‰Üa . ÚÜ‰Øì †Šì À çbïjÜa ðàbn©a âéÈbánuý a‰è ðÝîbàB@Z aìŠ‹Ø âé›ÐŠ pb±‹—nÝÜ pb b“åÜaì pbÈíá

8

óåïÉà À ßì‡Üa óïi‹ÍÜa óÐ†ba ¶g Êïv“m ßb—Ñäýa B aíi‹Ècì æÈ B âéÕÝÔ æà pb b“åÜa ò‚ÿa Üa ânî î‹znÜa béïÝÈ æà xŠb‚ óÕå¾a B.

pb b“åÜbÐ pb±‹—nÜaì pb›î‹znÜaì ò†í—Õ¾a À çbïjÜa ðè ßì‡Üa Lóïi‹ÍÜa a‰Ü ‡îŠc oÑÜ ‹Åä ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa À líåu çbn†‹Ø ¶g čçc a‰è çbïjÜa æá›nî μnÕä μnàbè μm‡î‡uì μm‹î‡u ÙÑnÜbi æà Þuc ò†bÈg ‹ÅåÜa À kïm‹m pbÕÝå¾a ÿaìpbîíÜì æà ‡î‡u óÌbï–ì ýa óïÝáÉÜa ‹î‹znÜ †‹ÙÜa ßþÕnaì

Lçbn†‹Ø çg oäbØ ÚÜbåè óïä ÖïÕznÜ LÚÜˆ báèì : ýìc : nÉžî çbïjÜa bäa‰îa laÔbi óïäbÙàa çþÈg óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa .

bïäbq : b· çc bïØ‹m ÞÙ“m aöu bàbè æà †íáÉÜa ñ‹ÕÑÜa ði‹ÍÜa añ‹ÙÉÜ À ×‹“Üa Âìÿa ÒïÙÐ ãíÕm õíÙ“Übi æà pb±‹—m l‹ÍÜa õ‡Ü ça‹îg LóîŠíì ÞéÐ Êïnm ça‹îg ìc óîŠí çc ÊåÕm @ßì‡Üai‹ÍÜaóï ßì‡ÉÜbi æÈ émb¬b AA@ À óÕïÕä çg ë‰è õíÙ“Üa ý ÞÙ“m õí bjä ðØ‹m Lízjà çgì oÜ† ôÝÈ öð’ béähÐ ß‡m ôÝÈ âéÝ“Ð À aŠa‹án âþnya çbn†‹Ø ò‡¾ ßí c .

‹î‡§aì L‹Ø‰Übi çc pbÈbánua ßì‡Üa Üa Þn¥ çbn†‹Ø ‡Ô oÑÔím bàbÈ þàbØ ‡Éi çc ¶ína †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa ôÝÈ óá–bÉÜa óî†‹ÙÜa ÞïiŠa sïy ÚÜ‰i ÞïÉm óàíÙä çb¾Üaì lbzäbi lä

ð a‹Õº‡Üa ‹ÙÜaðäbn† Lbéåà ýg béäc - ßì‡Üa Üa Þn¥ çbn†‹Ø - p†bÈ oÈ†ì ¶g ‡ÕÈ Ëbánua ñŠíÐ À le 1995 ‹qg Ëbánua †b¥ýa íÜa läì ð a‹Õº‡Üa À óåî‡à æÝi† @ýa@óá–bÉÜa‡åÜ‹îóî o¥ óîbÈŠ

pbîýíÜa ò‡zn¾a LóïÙî‹àýa æà Þuc ò†bÈg óÝÜa ‹ÙÜaóî† ò‹à õ‹‚c . ÚÜ‰iì |šínî ‹rØc @ ‹rØdÐÓ‡è pbÈbánua ßì‡Üa Üa Þn¥ çbn†‹Ø ñ‰Üaì ˜ƒÝnî À óÜíÕ¾a óïÜbnÜa @Zý ðÈa† ýì òŠì‹š âémbÈbánuý

öbåqc lbïÌ óàíÙy çb¾‹iì çbn†‹Ø ÙÉÜaì |ïz– N Laˆg b¾b oäbØ Þ÷ý‡Üa pa‹’ü¾aì À b– çþÈg ÜaóÜì‡ Lóî†‹ÙÜa aˆbáÝÐ ý ânî çþÈýa _béåÈ ã‡ÉÜì

béÕïÕ¥ ¶g çła ý ‡i æà †íuì pbjÕÈ À Öî‹ béäþÈa . õ‹åÜì çła ðèbà ÚÝm pbjÕÉÜa _ÞïÔa‹ÉÜaì @ @

pbjÕÉÜa Üa Ém çþÈg óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ˜Ýƒnä b¿ ÒÝ êäc Ûbåè À Öî‹ çþÈg óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ÕÈój ò‡yaì LòjØ ýc ðèì ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa

À líåu Lçbn†‹Ø Üa ý ÚÝ¸ óÈbv“Üa ýì wàbäÜa çþÈý óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa . ý ‡i aˆg æà Òî‹Ém ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa aˆb¾ì vÉm ë‰è ò†bïÕÜa æÈ ÖïÕ¥ ðäbàc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . @ @

ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa ÒïØ ‹ÙÑm ¶gì æîc ôÉm aˆb¾ì Š‹Ùm bèöb‚c_ čçg ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa À líåu çbn†‹Ø óÝrán¾aì l¨bi ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa

Lðäbn†‹ÙÜa ‘Šb¸ bÈíä æà óbïÜa vÉî æÈ béáéÐ@Øc ò‹ÔbjÈ óbïÜa À LbÉÜa âéÐ æÈì òŠa‡u çíàíÕî Šì‡i íÝéjÜaça À Šbà LßbÑ ýa ñc âéäc çíÉî ‡uaínÝÜ ôÝÈ ‹¾a óîdi òŠí– ñdiì ÞÙ’ ônyì

íÜ âéÐ‰Ô ïjÜbi ìc òŠì‡åjÜa báØ ÞÉÑî Šíé» æî‡èb“¾a - ò†bÈ - çbåÑÜbi LÞ’bÑÜa æàì Þuc ÄbÑä ôÝÈ âè‡uaím ôÝÈ ‹¾a ‡ÕÐ aíáéma aŠìŒ bäaì‡Èì †aìŠ ‹ÙÑÜa Üa í ñ†‹ÙÜa Š‹znÜaì@ ña†ŠíÙÜaóîðm @

ò†bÕÜaì μïÕïÕä †‹ÙÝÜ Àì âénà‡Õà öb›Èc Šb—äcì âïÅåm ÚîˆbØ ‰åà êïdm À 14 çbïä 1959@

sîŠíÜa ðÈ‹“Üa ò‹ÙÑÜ ßþÕna Lçbn†‹Ø ÞàbÉnÜbi Êà bÙî‹àc Þï÷a‹gì báØ âèíáéma óïÉu‹Übi bèÌì æà

9

píÉåÜa ò†íuí¾a À ïàaíÔ μïÈíï“Üa âémb“ïÝØì òèb§a béÔb—Üfi ÞÙi μïå íÜa öbÐ‹“Üa À ÞØ çbàŒ LçbÙàì båØì Þàdä çc ÖÕznî a‰è ÞàbÉnÜa óà‡© óï›Ô ‹î‹¥ çbn†‹Ø . æÙÜì aˆg bà bå—zÑm Šíàýa óÔ‡i âè‡− âè æî‰Üa çíàíÕî Šì‡i ÞàbÉnÜa Êà bÙî‹àc Þï÷a‹gì báèÌì æà Þuc ÖïÕ¥ âéÉÐbåà óï—ƒ“Üa

óïiäì . ôÝÉÐ Þïj ßbr¾a çínÉåî óØ‹ä óïàþýa À çbn†‹Ø ×a‹ÉÜa béädi óÝïáÈ óàíÙä óïàþýa Lóïäa‹îýa óÕïÕäì ðè ÙÈ LÚÜˆ ÞïÜ‡Üaì ôÝÈ a‰è íè çc lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa íè ñ‰Üa

‡Èb μïäa‹îýa À ßþnya xby Èça‹á À ãbÈ 1983 çbØì æà w÷bnä ÚÝm óÜbáÉÜa çc ãbÅä ãa‡– μy Òn‚a 8000 ñ†‹Ø ðäaŒŠbi ‡¨ì çła ý âÝÉî ‡yc aˆbà čÞy âéi . bàc †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa íéÐ ñ‰Üa ‡Èb μïäa‹îýa À ßþnya óåî‡à óvjÝy À ãbÈ 1988 L çbÙÐ æà w÷bnä mÚÝ óÜbáÉÜa çc ôÈc ãa‡– μy a‹îm Ò—ÕïÜ óvjÝy ÞibåÕÜbi LóîìbïáïÙÜa bàc âéàbéma óØ‹zÝÜ óïàþýa béädi ôÕÝnm ßb¾a þÜaì æà Lça‹îa b·‹Üì çbØ a‰è Lbzïz– íéÐ ãbéma Òïƒ a‡u Öjåî êïÝÈ Þr¾a ñ†‹ÙÜa Þ÷bÕÜa " ßbÔ la‹ÍÜa

la‹ÍÝÜ : Ž†čí a Úéuì " L óÕïÕäì âéäc âè æî‰Üa çíÕÝnî ßb¾a þÜaì æà ça‹îa b›îc òŠí—iì óÐí“Ùà ‰åàì ‹rØc æà 30 bàbÈ . ßíÔc ÚÜˆ óÕïÕzÝÜ „îŠbnÜaì ïÜì bÈbÐ† æÈ óØ‹ä óïàþýa À çbn†‹Ø ×a‹ÉÜa@

a‡ic . bàc ójåÜbi ¶g âéàbéma μïå íÝÜ †‹ÙÜa ìÚîˆbØ@ âéädi öþáÈ bÙî‹àa LÞï÷a‹aì ðähÐ kïuc ôÝÈ ÚÜˆ ÞÙi

Ló bi ðäíÙÜ ‡yc öýüè μïå íÜa Ša‹yÿa ôå¸cì çc çíÙî â ßb—ma Êà Þï÷a‹a ìc bÙî‹àa ìc báèÌ ßí—zÝÜ ôÝÈ âÈ† bååÙážî æà ÖïÕ¥ ßþÕna çbn†‹Ø æÙÜì Êà Òýa čçc ò†bïÕÜa óî†‹ÙÜa I lä Õº‡Üað a‹ ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa ðäbn†‹ÙÜa H béÑä À líåu çbn†‹Ø - báØ oÑÝc bÕib - b pbÔþÈ óåïnà Êà Šbï‚c bÉÜa ëŠa‹’cì ì Ûm båÜ ìc bäÍÜ ñc ‰Ñåà Ñånä êåà . |î‹—iì òŠbjÉÜa âéäg aíÜìbÕà óbïÜa LbèŠb¤ì a‰èì ñ‹Ååi ïÜ þáÈ bïbï ýì bïå ì b¹gì oÐbém ŠíÉ’ì ˜ÕåÜbi ‘bygì Óí©bi æà ÞØ ñcŠ ‡î‡ ˜Ý¬ ìc aÔa č ì Löbčåi çbïjÜì ÚÜˆ ×íä Éi óÝràÿa :

À ãbÈ 1988 oáÝna òíÈ† óïŠ æà óáÅåà âàýa ò‡zn¾a Ší›¨ óÝu ÖïÕ¥ ‡ÕÉžm À ‹Õ¾a ãbÉÜa âàþÜ ò‡zn¾a óåî‡· LÛŠíîíïä çd“i Óbn‚a ãbÅåÜa ðÔa‹ÉÜa Ü 8000 ñ†‹Ø ðäaŒŠbi ‰åà ãbÈ 1983 L

p‹›yì óÝ§a À 23 Šbîc 1988 Ñ—i þr¿ öýü LμÐíƒ¾a öbåiì béïÝÈ oåjm âàýa ò‡zn¾a óï›ÕÜa ÖïÕznÜaì béi LbïŠ báØ çcì ë‰è óï›ÕÜa oäbØ õ‡yg ýalbj óï÷‹Üa Üa oÉšì ×a‹ÉÜa À

óz÷ý ßì‡Üa Üa Úénåm ×íÕy Lçbäýa À æàŒ çbØ bÉÜa êÝØ âÈ‡î ×a‹ÉÜa . À béåïy ojÝ âàýa ò‡zn¾a à çc bè†ìŒc Éji pbàíÝÉ¾a öÞàì Éi paŠbánýa æà Þ÷aíÈ μÐíƒ¾a NNN@ báåïyì p‡È ¶g ç‡åÜ oáÝÈ çc ‡ïÜa Šbï’íè ñŠbjîŒ ßb‚ ‡ïÜa †íÉà ðäaŒŠbi ï÷Š lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa âïÕî À

Lç‡åÜ oÝ—mbÐ ßìü· ðiy À ç‡åÜ ênïÈcì âÔŠ ðÑmbè bïuaŠ êåà çc êïÉî ‡ïÝÜ Šbï’íè Þ—nïÜ ði æà Þuc a‰è LËíší¾a æÙÜì Êà Òÿa ‡î‡“Üa Þ—nî ‡ïÜa Šbï’íè ði ýg À 18 le 1989 óï“È

†bÕÉäa ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa Lßìÿa ÚÜˆ ‹¸ü¾a ñ‰Üa oáÔ êáïÅåni@ Ñ—i bï÷Š óåvÝÜ óî›znÜa ‹¸üáÝÜ íÜa ðäbn†‹ÙÜa çìbÉnÜbiì Êà †‡È æà ×bÐ‹Üa Àì âénà‡Õà òí‚ÿa À lä ðàþýa

ÙÜaðäbn†‹âèÌì@ñìa‹ÕÈ@îÈ@ßa‹å§aì@jä@ßb»@ŠínØ‡Üaì@L bàc ßb—ma ‡ïÜa Šbï’íè âÝÐ æÙî æà Þuc s¢ óï›Ô μÐíƒ¾a Þi çbØ æà Þuc ËbåÔa öb›Èc ‹¸ü¾a ã‡Éi óØŠb“¾a LêïÐ ôÝÈì êuì ‡î‡znÜa ßìby ‡ïÜa Šbï’íè ËbåÔa ò‡ïÜa óïÙî‹àýa Äa ‡ïÉ qíŠ óčüà ò‹î‡àì ójnÙ¾a óî†‹ÙÜa À ÛŠíîíïä ã‡Éi

10

Ší›y L‹¸ü¾a m‚cì ò‡ïÜa Äa ÚÜ‰i ói‹Ínà a‰è Ó‹—nÜa LßìüàþÜa óÝ÷bÔ B ðäg çła À Únïi óÑïšì Û‡åÈ íèì ßíÕî ðÜ çc ÚÉ bÔc Ê bÔcì ‹¸ü¾a ñ‰Üa íÈ‡m êïÜg BNNN@ À óÕïÕä Êc Þr· a‰è Ó‹—nÜa ý À pbÔþÉÜa óïiä ýì óî‹÷b“ÉÜa Lb›îc |àb a ‡ïÜa Šbï’íè N@ó–þ©aì : |− ‹¸ü¾a Ší›¢ì ò‡ïÜa Äa bèÌì báÌŠ æÈ æî‰Üa aì†aŠc êÕå‚ ... L æÙÜì aˆb¾ çì‡î‹î Öå‚ ‹¸ü¾a íÜa

_ðäbn†‹ÙÜa laívÐ a‰è ßaüÜa çbØ ‡åÈ ‡ïÜa †íÉà LðäaŒŠbi μy êmíÈ† Ší›¨ ‹¸ü¾a báåïy ôÕÜc óáÝØ ãbàc Éi †a‹Ðc óïÜb§a óî†‹ÙÜa À ç‡åÜ ÞjÔ ‡ÕÈ ‹¸ü¾a æî‹é“i μåqa ãbÈ 1989 L ßbÕÐ Ó‹¨bi

‡yaíÜaB@Z çg †bÕÉäa ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa t‡y ‡ïu æÙÜì æ® æî‰Üa k° çc íÈ‡ä êïÜg BAA âÉä a‰è íè ‹Üa À ênÉ bÕà êniŠb«ì L‹¸üáÝÜ æÙÜì ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa ßìÿa ‡ÕÉäa À@19M20@le@

1989L ‹¸ü¾aì ðäbrÜa ‡ÕÉäa À@ 30M31@le@1992 ÚÜ‰Øì ‡ÕÉäa ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa sÜbrÜa À óá–bÉÜa óïä‹ÑÜa iîŠb báïÐ μi 18M19@ßíÝîa@1996 ë‹›yì íÝr¿ ycla pbáÅåàì æà óÐbØ öb®c

çbn†‹Ø æàì óÐbØ pbèb¤ýa LóïbïÜa ôÕÝmì ‹¸ü¾a pbøà Þ÷b‹Üa pbïÔ‹iì LóøåénÜa ÖÕyì a‹—ä ajØ âÌ‹Übi æà óiŠb« ë‡ÕÈ æà ÞjÔ ™bƒ’a çíánåî ¶g pbüà óî†‹Ø ßbràc ò†bÜa ßa‡åØ çaä Šb“îì LbîbØ âÌ‹Übiì æà çc ò†bÜa ’íèŠbï ßa‡åØì Šb“îì çíÑÝn¬ báïÐ âéåïi À ÞØ ù’ âéåÙÜì aíäbØ μÕÑnà ôÝÈ ù’

‡yaì íèì âéma†bÉà ‹¸üáÝÜ íÜa Lðäbn†‹ÙÜa Âj›Übi báØ ÞÉÑm ßì‡Üa Üa Þn¥ çbn†‹Ø Üa ñ†bÉm bé›Éi ¶g ‡y Ëa‹—Üa ñ‹ÙÉÜa ýg âéäc çíÕÑnà ßíy óÜdà ò‡yaì ðèì öbÕifia ôÝÈ çbn†‹Ø

ò‹áÉnà óïÜì† . båägì †íÉä ‹Ø‰åÜ êädi ý óî‹y ýì ßþÕna †‹ÙÝÜ çbn†‹Øì çì‡i ‹¸üà ì ðäbn†‹Ø çì‡iì ×bÑma ñ†‹Ø báØ bbÔ ‹ÙÑ¾a ñ†‹ÙÜa ‡Üb©a ‡¼c ðäb‚ ÞjÔ @æà@‹rØc300 ãbÈ ßbÔ@sïy@B@Zý æÙº ÖïÕ¥ óî‹y çbn†‹Ø çì‡i ×bÑma ñ†‹Ø @BNNN¶gì ãíïÜa pa‹“È líÉ“Üa p‰Ñä ózï—ä ðäb‚ @Þrà@Z

ly ‹¸ü¾a ñ‡åa ò†bïÕi @ b¸bé¾añ‡äbÌ ‹¸ü¾aì íÜa ýaðÕî‹Ð ò†bïÕi @ çíÝäþî‡äbà báèÌì @NNNLÚÜ‰iì ‡ÕÜ çbØ ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa òí‚ óî†‹Ø óï²Šbm ò‡î‹Ð æà béÈíä æà Þuc ÞïÙ“m aÝ íÜa Lðäbn†‹ÙÜa ‡Ôì ôåjm ‹¸ü¾a Ëì‹“à Šín† Ýa íÜa Lðäbn†‹ÙÜa Ëì‹“àì ×brï¾a

íÜa Lðäbn†‹ÙÜa æà Þuc báéáïáÉm ôÝÈ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa pbáÅå¾aì óïäbn†‹ÙÜa æàì âq báéº‡Õm ¶g ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa Êia‹Üa . ‡Ôì çbØ ßbÕnÈa ãbÅåÜa ðØÜa óÈíá æà öb›Èÿa †‹ÙÜa À çb¾Üa ðØÜa æà nåà ly DEPL

ñ‰Üaì õ†c ¶g òŠ†bÍà μÔbjÜa bïØ‹m μéuínà ¶g ìŠìcib ôÈc b½Œ òíÔì ò‹ÙÑÜ ‹¸ü¾a íÜa çb¾Üaì ðäbn†‹ÙÜa ñ‰Üa píÈ† báéïÜg ãbÈ 1989 L ânÐ ÞïÙ“m ¾‹içb çbn†‹Ø À ôÑå¾a óåî‡· Den Hagg

óî‡åÜía À 12 çbïä 1995 sïy oïÈž† êïÜg ozj–aì aí›È - À Ýª pbÔþÉÜa óïuŠb©a - À çb¾Üa ðäbn†‹ÙÜa biì‡åà æÈ ‹¸ü¾a íÜa Lðäbn†‹ÙÜa ÚÜˆì ‡Éi çc ôåjm çb¾Üa ðäbn†‹ÙÜa ò‹ÙÐ ¸ü¾aL‹

oî‡icì ñ†a‡Éna ‡ïyínÜ óÐbØ †íé§a æà Þuc LÚÜˆ ‡Ôì ÞïÙ“m óå§ pýb—mýa æà Þuc ‹¸ü¾a À ÞØì‹i oØ’aì À bbáÈa báØ oØ’a À paì‡åÜa peöbÕÝÜaì óïäíîÑÝnÜa ôÝÈ çíîÑÝnÜa ñ†‹ÙÜa

MED-TV ó–b©a ‹¸ü¾bi íÜa Lðäbn†‹ÙÜa æÙÜì à‰å ón ‹é’c ‡Éî çíîÑÝnÜa ñ†‹ÙÜa ýì çb¾Üa ðäbn†‹ÙÜa Ô‹nîbç ¶g ‹¸ü¾a íÜa Lðäbn†‹ÙÜa oáÕÐ À Ëbánua çb¾Üa ðäbn†‹ÙÜa

‡ÕÉå¾a À bàìŠ „îŠbni 15M7M1996 sî‡¨bi æÈ LÚÜˆ Ñ—iì lì‡åà ‹¸ü¾a oš‹È À ÚÝm óÝ§a byaÔa ë†bÑà čçc óå§ ¸ü¾a‹ Üa béc‹mc ‰åà ‹“È paíå @Óí íÈ‡m ¶g ‡ÕÈ ‹¸ü¾a íÜa

11

ðäbn†‹ÙÜa sÜbrÜa À LîŠbi ãbÕÐ ñ‡Éi ò‹’bjà ‡ïÜa iŒ Ša‡îe ï÷Š Ýª òŠa†g çb¾Üa ðäbn†‹ÙÜa @bØŠbjà ‡ÕÈ ‹¸ü¾a À LîŠbi Ší›¢ì ï÷Š çb¾Üa ‡ïÜa Šb“î bîbØ ñ‰Üa ‡jî ñc aÈa ôÝÈ ‡ÕÈ ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa sÜbrÜa À LîŠbi ýg êäc ðäbÈ† ¶g ÞØì‹i ÞjÔ ‡ÕÈ ‹¸ü¾a ò‹“Éi ãbîc bjÜb à çc ðÍÜc ‡ÕÈ ‹¸ü¾a !! çÿ ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa - ë‹Ååi - ÞÙ“î aŠ‹š Lò‹àeüàì

‡î‡znÜbiì ßbÔ ðÜ : çg μy ãŠ‡Ýî ßa‡åØì çaä çbÑÕî öaŠì ë‰è ò‹àeü¾a !! __ bè‡Éiì p‡È ¶g ç‡åÜ òŠb“ný óåvÝÜa óî›znÜa ‹¸üáÝÜ ‰‚cì âéîcŠ ßíy a‰è kÝÜa kî‹ÍÜa ‡ïÝÜ Šb“î bîbØ çbÙÐ âèŠa‹Ô báØ

çbØ ñŠa‹Ô íèì båäa æÜ ðÍÝä L‹¸ü¾a Ñåiì oÔíÜa ‰‚dä ñcŠ æî‹‚ła μÉi LŠbjnÈfia a‰Ü oÝŠc óÜbŠ æÈ Öî‹ ØbÑÜa ¶g ‡ïÜa Šb“î bîbØ êm‚c béïÐ çdi jï° bï‚ ßþ‚ 48 óÈb æÈ ò‹àeü¾a Ša‹šÿaì Üa béÝÙ“î L‹¸ü¾a ðÙÜ æÙánä æà ãþÈg ðiì‡åà ‹¸ü¾a LÚÜ‰i ÊÐ‹äì æÈ aóåvÝÜ óî›znÜa óïÜìüà öbÍÜg ‹¸ü¾a ... ýg çc ‡ïÜa Šb“î k° ôÝÈ LóÜb‹Üa a‰Ü bäŠ‹Ô ‡ÕÈ ‹¸ü¾a âÌ‹Übi æà ãþna

pa‡î‡énÜa êåà ÞÙ“i ‹’bjà Ìì L‹’bjà ì ‡ÕÈ ‹¸ü¾a âÌŠ Óíäc ê÷a‡Èc . Òî‹Üaì À ‹àÿa çc ‡ïÜa ßa‡åØ çaä oäbØ êÜ ðÈbà òjØ À Êåà ‡ÕÈ ‹¸ü¾a À õ‡yg pbÈbÔ çb¾Üa ðä‹ÑÜa báØ çbØ aŠ‹Õà

ôÝÈì ‹qa ÚÜˆ ‰¦a ‹¸ü¾a bäbÙà ‹‚e ‡ÕÉÜ LêmbÝu báØ çc Ûbåè bà rî ó“è‡Üa ‹rØc báåïy ‹›y ‹¸ü¾a ÞØ æà ò†bÜa çaì‹à ØŠÜað IbÌła @H‹áÈì ðìc ï÷Š ‹î‹¥ óÝª pí– ‹Øçbn† Üa bèŠ‡—î ly ßbáÉÜa ðäbn†‹ÙÜa @ðäa‚cì çdi ï÷Š ly ßbáÉÜa ðäbn†‹ÙÜa ‡ïÜa a‡jÈ çþuìc I eqí H

Š‡—î ñc pbáïÝÉm “m ¶g êäc ‡š ‹¸ü¾a aˆgì çbØ ÚÜ‰Ø æÙä ‹›® L‹¸ü¾a báåïyì a†bÈ âéčnÝ¼ óÜbŠ ¶g@ I eíq H çíÙïÜ ôÝÈ åčïió æà pbÐ‹—m ‡ïÜa Šb“î bîbØ óÑÜbƒ¾a êmbáïÝÉnÜ ... †íÈc Š‹Øcì bà ênÝÔ çdi pbŠb¿ pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa À çbn†‹Ø ó–b‚ì À Lêiíåu vÉî æÈ béÝïÝ¥ Øc

ò‹ÔbjÈ óbïÜa À bÉÜa . bèì bäc Êšc báïÐ ðÝî ãbàc úŠbÕÜa âî‹ÙÜa b›ïÌ æà ïÐ bà nÑ¥cbå êi ò†bïÕÜa Lóî†‹ÙÜa ÚÜˆì Ø‰nÝÜ ÄbÉmýaì LÂÕÐ ôÈ ÞÉÜì çc ŽäŽ‡v æà ‹Ø‰nî ìc ÆÉnî :

- ‹rØÿ æà ò‹à aíäa†c ßbnnÔa òí‚ÿa aì†bÈì aíÝmbÕnÐ óïäbq . - ‹rØÿ æà ò‹à - bàì çíÜaî - çíÉ›î âénÕq õ‡yhi ßì‡Üa Üa ‹áÉnm çbn†‹Ø báåïyì Žåî‰Ñ çì‹áÉn¾a

âé‚ Žnîčâ öbåÍnýa æÈ âémbà‡‚ ŽîìŽnčâ âèöbÕÜa ¶g öaŠìbà L†ì‡ä âq çì†íÉî çíÉ›ïÐ âénÕq ò‡yaíi ìc ‹rØc æà ßì‡Üa ò‹áÉn¾a çbn†‹ÙÜ ò‹à õ‹‚c a‹váÝèì .

- ‹rØÿ æà ò‹à Ž–ŽÉŽ‡Ćp óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa bïÝ« bï¾bÈì ¶a óáÕÜa †bØì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çc Š‹znî âéåÙÜì aí›Ô - óáÝÙi æà çþÐ ìc óÝjÔ æà çþÈ - ôÝÈ ÞØ Þàc aímčíÐì ó–‹ÑÜa íÝm ó–‹ÑÜa ôÝÈ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . p†bÉÐ

óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa âéÝ›Ñi æà óï›Ô kÉ’ ë†a‡Ém ٠٤ çíïÝà óáä kÜbî êÜþÕnbi ¶g óï›Ô óïÝ« óî‹÷b“Èì óïiyì .

- ‹rØÿ æà ò‹à aíÝèb¤ †íuì öu æà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa öuì æà Lçbn†‹Ø æînÉà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À Éi Ö bå¾a bbäc aìûbu æî‹ubéà aíïÜì lbz–c æ ì a‰éiì çívéåî wéåà ßì‡Üa ò‹áÉn¾a Lçbn†‹ÙÜ ÚÜˆì

báØ t‡y - ßaîbàì - À μ÷u æà çbn†‹Ø μÕzÝ¾a óÜì‡Übi óîŠíÜa †b¥ýaì íÜaïïÐ LÖibÜa ÚÜˆì æà Þuc μàdm Äïa ìc Œaíu ‹Ñ ìc ózåà óïaŠ† æifi ‡yc μÜìü¾a μïiä ìc öbÕi âéjnÙà ðiä

byínÑà À ÚÝm ßì‡Üa . - ‹rØÿ æà ò‹à aíåÉ óØ‹ä óîŠ‹znÜa óî†‹ÙÜa À öu æà öauc çbn†‹Ø æà ÒÝ©a ÚÜˆì æà Þuc

12

âé¨b—à óïiä óïÝaì óïáïÝÔýa LóÕï›Üa μiŠbš ózÝ—¾bi óïàíÕÜa bïÝÉÜa æàÿaì ðàíÕÜa ñ†‹ÙÜa ‹È Â÷bä .

- ‹rØÿ æà ò‹à aì‹ï ôÝÈ ðiíåu çbn†‹Ø ýg âéäc aìöbu ‹áÉn· ìc ‹rØc æà ñ‹áÉnà çbn†‹Ø ¶g Ö bå¾a Üa bè‹î‹¥ áåïyìb kÝÕåm æîŒaí¾a çìˆíÝî Ša‹ÑÜbi ¶g õ‡yg ßì‡Üa ò‹áÉn¾a Üa Lâí¸

Àì ÞØ ò‹à báåïy çízj—î ãbÙy çbn†‹Ø çíi‹énî æà Þ¼ óïÜìüà óàbÔg óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ÊÐŠì âÝÈ çbn†‹Ø Êà ‹Ðím óîbáä óî‹ÙÉÜa LóïÜì‡Üa báåïyì çíi‹éî æà çbn†‹Ø çíåÝÉî éädiâ çíÝšbåî æà Þuc óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ! . ... báåïzÐ ‹ï †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa ôÝÈ âÅÉà ðiíåu çbn†‹Ø æàì âéåáš

óá–bÉÜa ÞïiŠa ( èÜí ) æÝÉî æÈ óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ì ÊÐ‹î âÝÈ Lçbn†‹Ø Àì a‰è †‡—Üa õ‹uc ‡ïÜa çaì’íä ‡yc ò†bÔ †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa òì‡ä À ç‡åÜ „îŠbni 6 Šbîc 1995 ì ÊÐ‹î béïÐ âÝÈ çbn†‹Ø ìc ñc ŠbÉ’ ì ‹‚e ôÝÈ ×þ ýa ... ôny êäg céna óï›Õi çbn†‹Ø õÙÜa þ÷bÔ çdi çbn†‹Ø õÙÜa ò†íuíà ÂÕÐ À ßbï‚ öa‹É“Üa æà ßþ‚ ênibug ßaüÜ êéuì êïÜg „ï“Üa àŠí—å L‡ïÑä ýg çg ‡ïÜa

çaì’íä êÑä íèì À òì‡ä óïäbq bè‡ÕÈ À ç‡åÜ „îŠbni 19 ßíÝîa 1996 ( çbØì þÝª ãþÈdi çbn†‹Ø æà êcŠ ˜½ÿ êïà‡Ô ) L ßbÔ Ó‹¨bi ‡yaíÜa : båäg Þšbåä æà Þuc óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ... æÙÜì Êà Òÿa

‡î‡“Üa öbu êäþÈg a‰è Éi‡ lì‹è paíÔ †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa ¶g ça‹îa .... ãíïÜaì bèì ðè çbn†‹Ø o¥ ò‹ï lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa ¶gì çła æÝÉî - ð a‹Õº‡Üa - æÈ óÜì‡Üa

Lóî†‹ÙÜa ‡ÕnÈcì êäc æÝÉï æÈ ÚÜˆ ‡Éi óÙä óÝqb¿ óÙåÜ †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa ... çgì bà t‡± À óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ãíïÜa íè bà t‡y À óï›ÕÜa óïåïÝÑÜa Lb›îc Êïá§bÐ âÝÉî çdi óÑ›Üa

óïi‹ÍÜa ËbÔì òÌ μïåÝÑÜa bäbØ o¥ ò‹ï l‹ÉÜa ( ÚÝ¾a μy ‡ïÜaì ßb» ‡jÈ ‹–båÜa ) ‰åà 1948 óîbÍÜì 1967 ( ñc bà ‡îî ôÝÈ 20 bÈbà ) âéåÙÜì aíåÝÉi æÈ óàbÔg óÜì‡Üa LóïåïÝÑÜa báåïyì o’þm âém‹ï ôÝÈ óÑ›Üa ËbÕÜaì aízj–c çíjÜbî óàbÔhi óÝÜa óïåïÝÑÜa báéïÝÈ !! Êà ðäg ý Ú’c óiì‹Éi ÚÝ¾a μy ‡ïÜaì ‡jÈ ‹–båÜa báØ ý Ú’c óî†‹Ùi ò†bÜa †íÉà ðäaŒŠbi ßþuì ðäbjÜb cb›î æÙÜì À êÕÝ‚ çìü’ .

- ‹rØÿì æà ò‹à âém‡Õnäa ‹–båÈ óïå ì óÑî‹’ aíéuíÐ ë‰ ‹–båÉÜa âém vnÜa Lóäbï©aì aí›Ôì ôÝÈ ĆæŽà aíåÙ¸ æà öb›ÕÜa êïÝÈ Þ÷bíi óïibèŠa ý ÞÕm æÈ Þ÷bì ñ‹áÉnà çbn†‹Ø óÈb“i Þiì òŠa‹à b¾cì

béäÿ ðmdm æà ÙÜañ†‹ êÑä . ýc Þè _oÍÝi âéÝÜa ‡é’a N @ @

†aíu þà@ @

@ç‡åÜ 20/10/1996 @ @@ @@ @@ @@ @

13

@ @@ @

paŠínÜa ò‚ÿa À çbn†‹Ø @ @

óiíuc ˆbnÿa ßb» jä ôÝÈ óÝøc ò‡î‹u " êàbä†ŠíØ " çbÜ ßby " ÛbØ " ì@òŠí“å¾a À †‡ÉÜa âÔŠ 23 Š†b—Üa À Šbîc 1993

ˆbnÿa …ÿa ßb» jä ( Jemal Nebez ) üà óŠ‡à ‹ÙÑÜa ðØa’ýa À çbn†‹Ø Üaì Örjäa béåà óáÅåà bØژÚî ãbÈ 1959 L a‰Ü nÉî Ö¢ æà †aì‹Üa Þ÷aìÿa æî‰Üa aíjÉÜ aŠì† ajØ À óïÈím èb»

çbn†‹Ø Àì ‹’ çbïiì ÿa óïáÝÉÜa óØ‹zÝÜ î†‹ÙÜaó óîŠ‹znÜa ‰åà Þ÷aìc Lpbåïá©a çčì† ˆbnýa ßb» ÚÝm òì‹rÜa óÝ÷ba æà ‹ÙÑÜa ðáÝÉÜa À pa‹“È pbÑÜü¾a ò‡Éiì pbÍÜ . a‹Åäì Þ‚a‡nÜ ta‡yýa À

çbn†‹Ø pdmŠc Bêàbä†ŠíØB öa‹ug ë‰è óÝibÕ¾a óïÑz—Üa êÉà ßíy paŠínÜa ò‚ÿa .

ßaü : ‰åà pa‹“È μåÜa oäcì ãíÕm ßb›åi ×b’ Òî‹ÉnÜ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa Öî‹Übi |ïz—Üa ‹î‹znÜ êÑä Lêå ìì

aˆb¾ ý knåm ¶a õ‡yg @ pbáïÅånÜaäióï óïäbn†‹ÙÜa òjÙÜa |ïz—nÜ bèŠbà ãíÕmì æà bþ‚ óïÈíni èbá§a ÞÙ“i Ë‹c _Þcì

laíu ßb» jä : aˆg oäbØ óîbÌ lbnäýa ¶a ly μÉà ðè âïÅåm †a‹Ðÿa Öïåmì bémbïÜbÉÐ æáš óÈíáª óåïÉà âÙ¢

òŠì‹›Üa óïÈíší¾a À Þïj ÞáÈ Û“à æàì Þuc Ó‡è Û“à êïÐ ‚ L‘båÝÜ þÐ ‘di êïÐ ýì aÈa LêïÝÈ óî‹’ çc çíÙî líÝýa Êjn¾a À ÚÜˆ biíÝc bï a‹Õº† b¾bà . ýg çc “¾aóÝÙ æáÙm À óÕïÕä óïÜbnÜa ðèì çc arØ æà pbáïÅånÜa óïbïÜa ó–b‚ì À ça‡ÝjÜa óïÔ‹“Üa ‡åÈì μïÔ‹“Üa À biŠìc Ó‡ém

¶a ïØ‹m òíÕÜa æÈ Öî‹ âïÅånÜa ÏíÝjÜ óÝÜa óïÍi ‹Ð pbjÌŠ óøÐ óåïÉà ìc ˜ƒ’ μÉà ôÝÈ æî‹‚ła ‰÷‡åÈì |j—m óïiä òa†c ŠímbnØ‡Üóî óî†‹Ð ìc óîíøÐ ìc óïÈb» o¥ âa óŠb¿ ×íÕä óï a‹Õº‡Üa ÞáÉÜaì óî‹¢ âïÅånÜa Öyì óî‹rØÿa À Ša‡–a paŠa‹ÕÜa Üa ãÝm óïÝÔÿa béÈbjmbi Àì ÚÜˆ âÝÄ μjà

. ÚÜˆ çÿ Öå¾a Ð‹î âÙy óî‹rØÿa óïÝÔŁÜ báØ Ð‹î âÙy óïÝÔÿa óî‹rØŁÜ . çÿ ò‹rÙÜa óî†‡ÉÜa ý Ém òŒbïy óÕïÕä òŠì‹›Übi óÝÕÜaì ý Ém ã‡È bémŒbïy òŠì‹›Übi . a‰è æà óïybåÜa óî‹ÅåÜa LónzjÜa

æàì óïybä õ‹‚c íÜ bä‹Åä ¶a „îŠbnÜa ðbïÜa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa bä‡uíÜ çc layÿa óî†‹ÙÜa Üa odm ‰åà l‹ä óï¾bÉÜa óïäbrÜa oäbØ - nbiöbår bØژÚî ñ‰Üa oäbØ êÜ ênÑÝÐ ó–b©a Ì ò†Šín¾a - biayc

|jm À ÚÝÐ óïØŠb¾a óïyþ–ýa óïÑî‹znÜa ‡v¸ì óîŠímbnÙî‡Üa anïïÐíÜóï êÜdmì bèöbáÈŒ æî‡jn¾a lŠb¥ì bi‹y ý ò†aíè béïÐ ÞØ ĆæŽà êčuížî ÞÔc ‡Õä ¶a bà oäbØ ôÈ‡m i " óàíÅå¾a aóïØa’ý " êáénmì ôn“i âénÜa óÜbáÉÜbØ çbÙî‹àŁÜ óïÉu‹Üaì óïäíïé—Üaì vnÜaì b—Ü æî‹áÉn¾a μïi‹ÍÜa bèÌì æà

LpíÉåÜa ‡Ôì çbØ ßbnnÔýa μi ë‰è layÿa " óïØŠb¾a " À Þïj ßí—ä ôÝÈ " Ø‹¾a ðÉïÝÜa " òï¾a óïbÿa ónibrÜa b . b¾ì Ùmæ ë‰ layÿa óÑÝÐ Êjåm æà ×báÈc Êána ñ†‹ÙÜa ë†bÉicì óïmbïä

14

âÝÐ æÙm æÙánm óÜbäì ë‰è çc ‡ánÉm ôÝÈ béÑä ôÝÈì èb» LbéjÉ’ ÚÜˆ čçÿ bèŠbÙÐc æÙm óÉibä æà b—à èbá§a óî†‹ÙÜa òÕÑÜa ò‡é›¾a . ‡ÕÐ oäbØ ò‹›à óÜbäì ë‰è ¶a †bánÈýa ôÝÈ –bÌ

L†þjÜa oÝÉvÐ æà béÑä bîbà ßì‡ÝÜ Üa ânÕm çbn†‹Ø p‰‚cì ãnÝm käbu óÜì† ãbÅäì μÉà ‡š óÜì† õ‹‚c ãbÅäì μÉà ‹‚e b¿ ojÝu ôÝÈ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ðf¾a k÷b—¾aì pþîíÜaì . ãíïÜaì õ‹ä öbáÈŒ ÚÝm

layÿa æà æî‰Üa aíäbØ ¶gì àÿa kî‹ÕÜa zjîçí ‡á¢ ÜaoïïÐí ‡Ô aíjÝÔ ‹éÄ æa μi óï“È bèbzšì aì‰‚dÐ çíi‹Õnî ¶a çbÙî‹àÿa ßì‡Üaì óïÜbc‹Üa óïi‹ÍÜa âé÷bÑÝyì À ×‹“Üa Âìÿa çíÝïÙîì |î‡¾a •íjÜ ´åïÝØì çíuì ‹vïà çanïàì âèÌì ‡Ôì aíäbØ âéäíán“î ¶g àÿa Lkî‹ÕÜa a‰èì íè kjÜa ñ‰Üa ÝÉu æÙ¸c ‰åà óîa‡jÜa ¶gì båàíî a‰è çc ÞáÈc ìc ÞàbÉmc Êà ë‰è layÿa . çÿ lä À

ñ‹Åä k° çc çíÙî aˆ ò†bï óïÝÉÐ Ênánî óïÜþÕnbi óàbm À LêmaŠa‹Ô ÆÐb± ôÝÈ ê÷†bjà À æa ðá±ì ênàa‹Ø bà‡åÈ ß‡jnm öaíuÿa Û‹znmì çaíÜÿa æà LêÜíy a‰è ‡Ôì p‹éÄc ói‹¤ bØژÚî ñ‰Üa çbØ

ñ†båî óî‹¨bi òaìb¾aì ŽlŠízÐ æà ÞjÔ ë‰è layÿa bi‹y LbäaíÈ çdi biy bî†‹Ø a‹y aˆ ò†bï LòčđÈì ‡ánÉî ôÝÈ èbá§a óî†‹ÙÜa ã±ì óïÜþÕna êmaŠa‹Ô ê÷aŠeì ‹Ååîì ¶a æî‹áÉn¾a μj–bÍÜaì μÉi

ò‡yaì ÖÝåîì æà pbÕÝåà óïäbäa óïäþÕÈ Êjåm æà ÊÔaì èbá§a óî†‹ÙÜa Ð‹mì pbÔþÈ óïÉjnÜa –bÍi çbn†‹Ø èbåmì ì‹Üa óïÈbÔýa óî‹÷b“ÉÜaì LóîíÝÜaì æà óiíÉ—Üa a‡u çg ÞÕä æà Þïzn¾a çc ”ïÉî ly ñ†‹Ø a‰éØ À ë‰è Óì‹ÅÜa ójï—ÉÜa Üa ‹¸ çbn†‹Ùi . ýg äc - báØ âÝÉm oäc

a‡ïu - Û‹mc ÞáÉÜa ðbïÜa bÉÔ bàíî a‡yaì À ðmbïy æÜì béØ‹mc bà oà† Lbïy çÿ Û‹m óbïÜa ëbåÉà Û‹m òbïä ônyì íÜ ßìby ˜ƒ’ çc Ûî óbïÜa çhÐ óbïÜa æÜ êØm . ðäcì ðä‡ÉïÜ a‡u çc

Šcõ Êcì çdi ÚÜbåè èb» òÑÌ À çbn†‹Ø béuŠb‚ì æÙm ðÜ †íÜa ‹î‡ÕnÜaì szjmì ãbánèhi æÈ ðmbÑÜüà ò‡î‡ÉÜa óº‡ÕÜa órî‡äì - Üaì bénÉåà óáÅäÿa ój–bÍÜa çbn†‹ÙÜ ì"layÿa óî†‹ÙÜa "

ò‹÷a‡Üa À ÚÝÐ óïÉjnÜa óčïđÉčàfiaì - c‹Õmì ðmbÑÜüà ÒÍ“i č‡uì ×‹ÑnÐ μi jÈ †ŠíÜa óz÷aŠì LÞ—jÜa zÐ ÚÜˆ ôÑØì . bäcì ‡ÕnÈc çc ÞjÕn¾a ðÉï òŠí– õ‹‚c ÊánváÝÜ ñ†‹ÙÜa ÒÝn¦ bàb¸ báÈ ðè êïÝÈ ãíïÜa sïy ôÕjmý μîŒbénäþÜ μïÜbÙmýaì Šb¤ì óbïÜa μÕÐbå¾aì ë‰è òíÕÜa ójÝÍÜaì Üa çíÉnánî

béi Üaãíï . óšŠbÉ¾bÐ óî†‹ÙÜa Óí õíÕnm „mì bàíî ‡Éi ãíî êuaíïì öbáÈŒ layÿa óÝn¾a ôÝÈ lbÔŠ Êána ñ†‹ÙÜa õíÔ óïjÉ’ óàìbÕžà ò‡àb– ý ŽÞŽjđÔ â ôÝÈ béÉÐ† .

ßaü : bà ÚîcŠ óšbÑnäýbi óîèbá§a õÙÜa À líåu çbn†‹Ø Üaì oq‡y À Šaê 1991 aˆb¾ì _oÝ“Ð

laíu ßb» jä : †ìc çc ‡Øûc ôÝÈ çc óšbÑnäýa óîèbá§a õÙÜa Üaì oj’ bèŠaìc À Šaê 1991 À âÕÜa ðiíå§a æà

çbn†‹Ø Þ“Ñm À ÏíÝjÜa ¶a LbéÐa‡èc Þi béib–c ‹à pþ‚‡nÜa óïiä oÐ‹®bÐ æÈ béÕî‹ âîíÕÜa ÙÑmìÚ béÝ . çg óšbÑnäýa Þ“Ñm béäÿ oÕÕy béÐa‡èc À ‹î‹¥ âÔ jØ æà Šÿa óî†‹ÙÜa À

Ö båà çbåî†bi çaŠíì çbibiì æàì béåáš óåî‡à ÛíØ‹Ø ò‡àb—Üa óÝbjÜa . ‡ÕÜ p‹—näa óšbÑnäýa béäÿ oäbØ Êjåm æà ×báÈc pbÉÝnÜa óïàíÕÜa óàŁÜ óî†‹ÙÜa bbàeì À ‹äóî ßþÕnýaì íÜa . ‡Ôì Û’a béïÐ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa óÐbÙi LêmbøÐ ê÷båi LêÜbuŠì êÜbÑ di Lê‚íï’ì êïåÍi LëÕÐì μÉÐaŠ âÝÉÜa ñ†‹ÙÜa

15

L×bÑ©a μÑmbè ßþÕnbi ò‡yìì Lçbn†‹Ø μÐˆbÔ Óí©a ÊÝaì À líÝÔ öa‡Èc Lâénàc p‰‚dÐ óÐbz—Üa óïäa‹îýa aìóïØÜ Ém æÈ béjÈŠ béuaíèì . ‡ÕÜ t‡y ÞØ ÚÜˆ çbØì ò†bÔ layÿa óî†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa

çíáïÕî À ça‹é Ö“à†ì . báÝÐ aìcŠ ÚÝm paŠb—näýa óbä ‡Ôì p‹éic LâèŠb—ic aì‡uì âéÑäc âéiaycì ôÝÈ bÑ’ Ó‹u LŠbè ¶ína âéïÝÈ ‹È‰Üa aíÈ‹dÐ êuínÜbi ¶a çbn†‹Ø mâè‡Èb À ÚÜˆ óáÅäc –bÌ Lçbn†‹Ø âq aíåÙ¸ ôn“i Þïä ÷b‡Üaì b·ì âéî‡Ü æà pbäbÙàýa óî‹ÙÉÜa óî†b¾aì

çc aíáÌ‹î ò†bÕÜa μïÕïÕä óšbÑnäþÜ ÊuaÜbi æÈ âéÉšaíà ìc ßþ®ýa À âémbáÅåà aì‰‚cì çì‹čïÍî óïvïmaa óšbÑnäýa óïjÉ“Üa æà þÕnýaß ãbnÜa ¶g âÙä ðma‰Üa ò‹à õ‹‚c âè‡îüî À ÚÜˆ aíj–bÌ çbn†‹Ø b›îc . ‡Ôì aíÈ‹è ¶a pìi aì‡ÕÉÐ âéÈbánua Óì‹É¾a Ûbåè aì‰‚cì çíÕäbÉî ĆæŽà ý ÓÉî ôny âÙ¨bi ðma‰Üa kÉ“ÝÜ Lñ†‹ÙÜa Þi " Ö¢ óå aí¾a " À " óîŠíéá§a óïÔa‹ÉÜa " Üa ðè À âè‹Åä Čöu ý

cvnî æà " æ íÜa ði‹ÉÜa ðàþýa " aíÝÉvÐ æà âéÑäc μÝr¿ kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa aì†aŠcì çc aíÝÉ° æà çbn†‹Ø òŠ‹a ò‡ÈbÔ ë‰ " óîŠíéá§a óïÔa‹ÉÜa " . ‹ÉÐ ãa‡– âéïÝÈ Šaíä LìbÑnÜaì ëí›Ð‹Ð b›ÐŠ bmbi . b¾ì ÒyŒ ãa‡– ê’íï¡ ë‹ØbÈì ôÝÈ çbn†‹Ø aíåÙánî çc aíàìbÕî ‹rØc æà ãbîc Þ÷þÔ Óþ£ bà aíäbØ

LçíÈč‡î aíi‹éÐ ¶a Ö bå¾a óî†ì‡ä . âq pöbu óàbÜa õÙÜa bà‡åÈ ‹ša μîþ¾a æà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çc aì‹ubéî âéå ì âèŠbî†ì çbØì bà çbØ . âq ‹Ðb öbáÈŒ layÿa ÈìôÝ μy ò‹Ì ¶a †a‡Íi aì‰‚cì çíÕäbÉî

ãa‡– êäíÝčjÕîì ôÝÈ ó’b’ çíîÑÝnÜa æî‹Õ« ÚÜ‰i aìŠc öa‡é“Üa . ÑƒÐ ÚÜ‰i Ša‹« Ò bÉnÜa ð¿ÿa Êà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ¶g ï›ä oÑÔìdÐ Éi ßì‡Üa pbáÅå¾aì pbé§aì Ó‹– ÎÜbjà óÝ÷b oÉážu æÈ Öî‹

pbÈnÜa béÔbÑäý ôÝÈ aμøuþÜ †‹ÙÜa . âq odm " óÕå¾a óåàła " aÔbi æàbä‹Ð@ ìbïäbî‹i âéÑmì æà ï÷‹Üa ðØÜa píÌŠím ßaŒìa . âq ‰‚c ò†bÔ layÿa çì‡Éjî óáém óïÜb—Ñäýa æÈ âéÑäc çdØì

ßb—Ñäýa óº‹u ý ‹ÑnÍm . p‹ánaì " pbšìbÑ¾a " Êà ãa‡– çì† óvïnä õí çc ñc‹Üa ãbÉÜa ð¾bÉÜa nÈa óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa óÝÙ“à óïÔa‹È óïÝ‚a† ânÐ ‡ïá¤ ò‹ÙÐ Êšì óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ÞÙØ ãbàc óøïè âàÿa ò‡zn¾a

‡Éi çc Œ‹i †‡È æà óbÜa μïiŠìÿa μïÙî‹àÿaì çíjÝî ‹ óï›ÕÜa ãbàc pbÝu óøïè âàÿa ò‡zn¾a . ýg çc óéj§a óïäbn†‹ÙÜa a‹ÉÜaóïÔ oÉ bïÉ bïÜì† ý çbénî êi a‡ic óÜíÝïzÝÜ çì† s¢ Öy ‹î‹Õm —à

kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa òíc líÉ“i bÉÜaL aíÝÉvÐ óï›Ô çbn†‹Ø óï›Ô óïÔa‹È LóïÝ‚a† ÚÜ‰iì oÕÝÌc ò†bÔ óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa laíiÿa êuíi ÞØ pbáÅå¾a pbï—ƒ“Üaì óî†‹ÙÜa óÝšbå¾a æà cÞu ßþÕna

Lçbn†‹Ø bàì Þ÷bŠ Þšbå¾a …ÿa †aíu þà @Jawad Mella @¶g öbáÈŒ bÉÜa ýg Lbèa‡yg ôÝÈì Þïj ßbr¾a óÜbŠ ï÷Š öaŠŒì bïäbî‹i ‡ïÜa çíu ‹vïàJohn Major @„îŠbni 1 îbà 1992 Üa kï° béïÐ ôÝÈ óÜbŠ …ÿa †aíu b· ðÝî :

NNNNI æ® ‡îüä âÙä Lðma‰Üa ïÜì ßþÕnýa Ö båáÝÜ óî†‹ÙÜa À ßb L×a‹ÉÜa çÿ ò†bïÕÜa óïbïÜa ÊánváÝÜ ñ†‹ÙÜa ‡Ô bäì‚c çdi a‰è @íèÞØ bà êäì‡î‹î HNNNN μjnî æà óÜbŠ çíu ‹vïà ë‰è çdi ò†bïÔ óéj§a óïäbn†‹ÙÜa ‡Ô ëíáéÐc âéädi aíïÜ ‡š ßþÕna

çbn†‹Ø LkzÐ Þi çíáî líåu çbn†‹Ø " ßb ×a‹ÉÜa " b›îc .

ßaü : Þè çbØ ìbÑnÜa Êà ãa‡– d‚ a‡áÉnà êjÙmŠa ò†bÔ layÿa óî†‹ÙÜa ãc çbØ þáÈ bïbàíÝi† _bîŠì‹š

16

laíu ßb» jä : ïÜ ðÜ ñc aÈa ôÝÈ ìbÑnÜa Êà ãí—©a a‡ic . æáÐ ðÉïjÜa çc ö‹¾a ý ìbÑnî Êà öbÔ‡–ÿa Êàì ĆæŽà

êj± ÖÑnîì êÉà À Šíàÿa . b¹g ö‹¾a ìbÑnî Êà ĆæŽà êj±ý ìc ÒÝn² êÉà À Éi ìc ÞØ Šíàÿa . ýg çc âé¾a À ‹àÿa íè çc Ó‹Ém ônà ìbÑnm . çg ò†bÔ layÿa óî†‹ÙÜa aíšìbÑm Êà ãa‡– âéäÿ aì‡ÕnÈa çc ãa‡– ‡Ô ‹‚ l‹ä íèì óub¢ ¶a " öbÑÝy " æà âbràc ã‡Õïì â pýŒbåm ò‡î‡È . ýg çc ãa‡– kÝ âéåà çc aíéuíî öa‡ä ¶a èbá§a óî†‹ÙÜa Üa oØ‹m bèŠbî† Ëíu‹Übi ¶a béä‡à bèa‹Ôì ˜ÝƒnïÜ æà ÞÕq

ÂÍ›Üa ðÜì‡Üa LêïÝÈ ãbÕÐ öbáÈŒ layÿa êïuíni åÜaöa‡ âéïÜg çì† ñc çbáš â . æÙÜì èbá§a óî†‹ÙÜa oic çc †íÉm ¶a béåØbàc o›ÐŠì çc Êïm ‹àaìc öýüè ò†bÕÜa μïiä . âq çc ìbÑnÜa öð’ ×båÉÜaì

ÞïjÕnÜaì çbøï’ ça‹‚e . ‹ÑåÜ ý‡u çc báïÈŒ bî†íéî çbØ ‡Ô ‹ša ¶a ìbÑnÜa Êà ‹Ýnè À l‹ä ¾bÉÜaóï óïäbrÜa kÝvïÜ báåÍà ìc ÊÐ‡î Lbà‹Íà æáÐ æÙá¾a Ćçc ßbÕžî čçc ë‰è @ðèóïÝáÈ óïbï óïbàíÝjî† æÙÜì ÚÜbibà báïÐ aˆg p‡uì ñ†íéïÜa ÖäbÉî ‹Ýnè êÜ†bjîì pþjÕÜa ëa‡îì çbnƒÝà öbà‡i μîþ¾a æà _†íéïÜa çˆg ÒïØ Œí° Þu‹Ü ñ†‹Ø çc ÖäbÉî b—ƒ’ †aŠc çc ðzº çbn†‹Ø æà †íuíÜa ÞnÕïÐ bbuŠ ðznîì

bèöbä ‡ïjîì bbÑ c ózÝýbi _óîìbáïÙÜa âq aˆb¾ aíšìbÑnî Êà ãa‡– bà‡åÈ oäbØ èbá§a óî†‹ÙÜa ‹ïm ôÝÈ 80 ٪ æà Šc líåu çbn†‹Ø ‡Ôì ‹È ãa‡– ìbÑnÜa Šaíäì ëí›Ð‹Ð!_ ‡ÕÜ kØŠ öýüè ò†bÕÜa ûŠâéì aíÜbÕÐ " ïÜ ÚÜbåè ñc ìbÑm Êà ãa‡– " âèì çíáÝÉî âÝÈ μÕïÜa çdi ãa‡—Ü òíÔ óî‹ÙÈ óÝ÷bè ò‡Énà âéÕzÜ À ñc oÔì öb“î . ‡ÕÜ çbØ âéäbÙàhi çc aíšìbÑnî Êà ãa‡– âèì À Êšíà òíÕÜa íèì À Êšíà ÒÉ›Üa ÞjÔ çc Þïm öbà† kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa aŠbéäc ÞjÔì çc ‹›î μîþ¾a ¶a lì‹a öívÝÜaì ¶a

âáÔ ßbj§a ÞjÔì çc ðÔþî Óýła âéåà pí¾a ãaûÜa . ‡Ôì çbØ âéäbÙàhi Ûa‰åïy çc aíš‹Ñî ôÝÈ ãa‡– bäbÙà ìbÑnÝÜ Ì †a‡Íi sï¢ ý aìvžî çc aíjè‰î ¶a ‹—ÕÜa ñŠíéá§a çíäíÙîì o¥ ó¼Š ãa‡– ÝáïÐð

âéïÝÈ êmbjÌŠ . æÙÜì âèöbjÌ ðbïÜa âéÉÐ† ¶g ÙÑnÜa À ßbánya ò‡äbà öa‡Èc ãa‡– â bÕj ò‡ÈbÕÜ " ì‡È ñì‡È ðÕî‡– " L aíäbÙÐ bjj À ÚÝm óqŠbÙÜa óÉvÑ¾a Üa pčè á›Üa ðäbäfia . âq Ûbåè óÕä

óáéà a‡u ðèì çc ðbïÜa b—Üa×† ðiäì ð a‹Õº‡Üa Þï–ÿa Ûî ÓíÑ– êiy ëØ‹àì À óÝÜa bÉà †‹v· çc kÙm‹î d‚ žÎÝjžî Š‹›Üa êi¢ ìc êÉánª . båäg õ‹ä ë‰è óÜbä À biìŠìc ãdi bååïÈc . æÙÜ

ðbïÜa ñ†‹ÙÜa ðbïÜbØ ðÔ‹“Üa ý ‹ÙÑî a‡ic À óÜbÕnýa yôn ‡Éi ÊuaíÑÜa pbjÙåÜaì Þi Úánî ëØ‹· êj—åàì bÉÐa‡à æÈ êÑä ôn“i Ê÷aŠ‰Üa óïèaíÜa wväì óÑïƒÜa .

@ @

ßaü : íèbà ÚîcŠ À ÊšíÜa æèa‹Üa À líåu çbn†‹ØI@ ö§a ðÔa‹ÉÜa æà çbn†‹Ø @Hsïy ‘Šbº êïÐ ßþÕnýa bïÝáÈ æÙÜì óéj§a óïäbn†‹ÙÜa êïÐ kÜbm i " âÙä ðma‰Üa " ìc " óïÜaŠ‡ïÑÜa " ìc bèÌ æà pbïá¾a Üa ý x‹¦ çbn†‹Ø æÈ ×bä †ì‡y _×a‹ÉÜa

laíu ßb» jä : çg ÊšíÜa ðÜbä À líåu çbn†‹Ø êj“î Êšì óÝ óÕÝÉà Âï£ Òï® μi Šÿa öbáÜaì . öbÕjÐ a‰è

LÊšíÜa ñc öbÕi bà ôáî i " óÕå¾a óî†‹ÙÜa óåàła " ÒÔínî 100 ٪ ôÝÈ çbáš óîbáä óïi‹ÍÜa

17

IóïÙî‹àÿa óïiŠìÿaì @HóÕåáÝÜ òŠíØ‰¾a . âq çc öbÕi ãa‡– ìc ã‡È ê÷bÕi À âÙä kÉÝîý aŠì† bïbc À Lóï›ÕÜa õí çc ëöbÕi æÙº çc ‡Èbî ôÝÈ Þïudm óÈb íä† Þuc " óÕå¾a óåàła " . báéáÐ çbØ ÊšíÜa À L×a‹ÉÜa çhÐ óïÜþÕnýa óïjåÜa ò‹Ðín¾a bïÜby Ûbåè ãì‡mý bÕÝà báïÐ aˆg ojz öbÑÝä bénîb¼

óÕåáÝÜ oïÕiì oiaírÜa óïÜbä À béÉšaíà . çg óbÜa †‹ÙÜa aíáéÑî ‡¨ çła çc óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ò‡yì óÝàbÙnà ý ÞjÕm ó÷vnÜa . ñc çc óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa À bénÕïÕy oïÜ ðè óï›Ô " †a‹Øc ×a‹ÉÜa " ìc

" †a‹Øc ça‹îa " ìc " †a‹Øc bîŠí " ìc " †a‹Øc bïØ‹m " ìc " †a‹Øc ‘bÕÑÕÜa " óÝ—Ñåà æÈ bé›Éi báØ íÝ± öbáÈÜ layÿa óî†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa rØì æà layÿa ‹ÙÜaóî† À ßì‡Üa õ‹‚ÿa çc Ší—nm ÚÜˆ . báéáÐ ßbÔ ðbïÜa ñ†‹ÙÜa " bäc ñ†‹Ø ðÔa‹È ýì óÔþÈ ðÜ †a‹Ødi bïØ‹m " Lþrà óï›ÕÜbÐ óî†‹ÙÜa ôÕjm ò‡yì óÙbánà öauÿa ý æÙº Þy óÝÙ“à öu béåà ßÉ· æÈ Þy ÞØb“à öauÿa õ‹‚ÿa . ñc çc óÝÙ“¾a k°

çc Þ¥ À bébc ĆÞÙØ övØý . þÐ ×a‹ÉÜa I@êÉàì ßì‡Üa óïi‹ÉÜa õ‹‚ÿa çì† öbårna @Hýì ça‹îa ýì bïØ‹m ýì bîŠí ýì çbvïiŠˆc |áî çdi â“î kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À ñc öu æà êå ì âïä óî‹ä óïÕïÕä ôÕjnì ë‰è ßì‡Üa ôÉm ÞÙi bèaíÔ ‡ÑnÜ ôÝÈ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa êïÈbà À ÚÜˆ Lö§a âéÝÜa ýg aˆg o›nÔa ózÝ—à òíÔ ôáÅÈ çc ‡äbm ćöu çì† ëÌ æà öauÿa . äg ‡ïÈc båè Ñä ßaíÔÿa öaŠłaì Üa bíÔc béjnØcì ‰åà ‹rØc æà μqþq bàbÈ . çg ãbÙä ÛÜa l‹ÉÜaì ‘‹ÑÜaì ý çíš‹î ôny òŠa†bi maˆóï óïÕïÕy ñÿ öu æà öauc çbn†‹Ø Úïèbä æÈ ãbïÔ óîŠíé» óî†‹Ø óïÜaŠ‡ïÐ ìc ßb—Ñäýa ïdmì óÜì† óî†‹Ø óÝÕnà . çg

kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa óub¢ ¶g ‡ÕÈ ‹¸üà ðàíÔ ”Ôbåžm êïÐ óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa óya‹—i óàbm ôÝÈì öíš paŠínÜa ò‚ÿa ÞáÉÝÜ ôÝÈ †b°g ßíÝä óá÷þ¾a ÜÖïÕzn pbÉÝm kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ¶g óî‹ä ”ïÉÜaì ‡ïÉÜa . båèì †ìc çc ’c ¶g çc layÿa óî†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa oÉ bÔ æî‹¸ü¾a μïàíÕÜa æî‰ÝÜa a‡ÕÈ À

ç‡åÜ À 19M20 le 1989 ì30M31 le 1991N@ báÝÈ çdi ò‹ÙÐ ‡ÕÈ ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa ó“Ôbåàì ïäbÙàgó lbƒnäa çb¾‹i ðäbn†‹Ø À ôÑå¾a oäbØ bÈa‡ia À ça‡ïà óØ‹ä óî†‹ÙÜa óîŠ‹znÜa .

ßaü : Þèì öbáÈÜ †‹ÙÜa Šì† À a‰è LÊšíÜa ãc çc óÝÙ“¾a óÝÙ“à óïÈíšíà æáÙm À óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa _béÑä

laíu ßb» jä : ‡ÕÜ oŠ† „îŠbnÜa ðbïÜa ò‡ÉÜ líÉ’ óïÔ‹’ Ìì óïÔ‹’ ojÔaŠì æÈ krØ pbØ‹ä óïbïÜa óïå íÜa Ìì óïå íÜa À ça‡Ýi ò‡î‡È óia‹Ô 30 bàbÈ âÝÐ ‡uc Êà ‡îà Òÿa μi ë‰è líÉ“Üa óÑÝnƒ¾a bjÉ’

a‡yaì ên±‹’ óáÝÉn¾a óÑÕr¾aì ‹rØc óï÷bi‹y ôèìcì bàÈ č‡’cì bÔbÑä æà óøÑÜa " Šíån¾aò " À kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . çg óÍÝÜa óî†‹ÙÜa ÞáÉnm bzÝ—à Ó‹Éžî i Kurê roj ëbåÉàì À‹ä " æic ãíïÜa " ñc

" ñŒbénäýa " . a‰èì Öjåî bàb¸ ôÝÈ óøÑÜa óî†‹ÙÜa óÑÕr¾a Üa ðè †bčjÉØ á“Üa êuínm lí– ÊÐbå¾a b—¾aì ó–b©a béi . îŒbénäýaìó kÝnm óÉïji ßbä bÕj þàbØ æà l‰ÙÜa Þu‡Üaì öbî‹Üaì . ÚÜ‰Ü õ‹m ðbïÜa ñ†‹ÙÜa - çíáÝÉn¾aì †‹ÙÜa âéÝØ ób bà öb’ a - ý ×‹Ñî μi óbïÜa Þu‡Üaì μiì óÝàba l‰ÙÜaì μiì óïbàíÝi‡Üa öbî‹Üaì íèì À ÚÜˆ Ó‰Õî ĆæŽà êšŠbÉî ìc ‡Õnåîë b· ßäc a béi Ćæđà âém líäˆì ßìb±ì ôn“i Þ÷bíÜa óøïä‡Üa ó—ï‚‹Üaì çc ÞÝÕî Ćæđà çd’ ĆæŽà ‹Éî Ö÷bÕä bÐþ‚ LêiŠf¾ ëaÐ çbØ bïÈíï’ ‘‡Õî íÙíà bàíî âq ân“î íÙíà Ž‘č‡Õžîì μÙi âq |j–c bïÈíï’ þÕnà žkčŽî a‰è LÛaˆì âq |j–c

18

Öåî óï a‹Õº‡Übi ãþÜaì âq báÝà bïÜí–c ãí—î ðÝ—îì ‡Éiì ÚÜˆ bïàíÔ bj—Énà ‹ÑÙî ÞÙi bà çbØ ê‡Õî LbÕib çgì ênÜd " aˆbà t‡y Û‡÷bÕÉÜ õ‹‚ÿa " L ßbÕÜ ÚÜ : " ‡ÕÜ pd‚c " Úi‹›îì aŠíÐ Þr¾bi

Þ÷bÕÜa " Ëíu‹Üa æÈ d©a óÝï›Ð " L âÉä çg Ëíu‹Üa æÈ d©a óÝï›Ð æÙÜì ÚÜbåè çíi Êb’ μi l‰ÙÜa Ld©aì æáÐ l‰Ùî ôÝÈ ‘båÜa ‹éÅîì êÑä Íi ë‹éÅà ðÕïÕä âq ËŠ‰nî óv¢ d©a ŠïÜ Lêi‰Ø ‡ÕÐ

l‰Ø μm‹à . ‰‚dåÜ ‡yc óbÜa †‹ÙÜa ôÝÈ Þïj ßbr¾a ý L‹—ä ‰‚dåÜ …ÿa ßþu ðäbjÜb ýbrà LÂÕÐ ßíÔc …ÿa ßþu ðäÿ ênÔ†b– båïå ýaí íéÐ þi Ú’ ÞuŠ íÝy ‹“É¾a íèì ïÜ cíc æà óbÜa †‹ÙÜa

æî‹‚ła Þi âè č‡’c aŠŒì Þšcì Lþïj æÙÜì çŠbÕåÜ êÑÔaíà æà ßþ‚ êmb±‹—m À çí›Ì μå Þ÷þÔ ëa‹åÜ |jî À ‹¢ čð§ æà ¾apb›Ôbån :

‡ÕÜ knØ ßþu ðäbjÜb À çbïä 1980 bà‡åÈ çbØ ‘‹ä ðàþýa ðäa‹îýa ÚÑî öbà† †‹ÙÜa óÜbŠ ¶g ïá©a †Šì béïÐ " ò‹›y óîe a ôáÅÉÜa ãbàfia ïá©a Þàby ÞÉ“à óïäbäýa " Ò–ìì òŠíq

ïá©a : " óØ‹y À Þïj μÑÉ›n¾a ‡š fn¾aæî‹à μïÙî‹àýa óåîbé—Üaì " . knØì " çc Ša‹yc ×a‹ÉÜa âéÝØ Ëbjmc òŠírÝÜ óïàþýa ... öb›ÕÝÜ ôÝÈ ãbÅä ãa‡– î‹ÙnÜa ÞïáÈ bÙî‹àc I@ò‡î‹u " †a‡àbi " óïŠbÑÜa 30M

4M1980@ HN@ Àì 12M3M1979 oÜd ò‡î‹u " pbÈþ a " óïäa‹îýa ßþu ðäbjÜb ñ‰Üa çbØ º‡ óîŠíéá§a óïàþýa óïäa‹îýa ân“îì Lãa‡– aˆbà ßíÕî ßíy êäìbÉm Êà ãa‡– æà 1966M1970 lbudÐ

" çbØ ÚÜˆ d‚ " . æÈì êïšbà ðØŠb¾a íÜaïïÐ ï—Üaì ßbÔ ðäbjÜb " bäc oÜ bïØŠbà LbïåïåïÜ bäc ðØa’a ". p‹“äì óÝª " óÉïÝÜa óïi‹ÉÜa " À 16 le 1984 óÝibÕà Êà ðäbjÜb †Šì béïÐ æÈ ãbÅä ça‹îa : " íéÐ ‹—nƒ· óáÝÙÜa ãbÅä ÒÝƒnà ðÉímì ðÑ÷b ì . âéäg Içíïäa‹îýa @HçíÍnjî ìÌ ×a‹ÉÜa óåáïaì êïÝÈ a‰èì

bà ý ÖÐaíä êïÝÈ a‡ic " ßbÔì æÈ ãa‡– : "... bä‡uì êm†bï báéÑnà ËbšìŁÜ b—î‹yì a‡u ôÝÈ îÉm òí‚ÿa óïi‹ÉÜa Lóî†‹ÙÜa íéÐ ‹Ååî óï›ÕÝÜ óïÝÕÉi óïÜí ò‹Åäì ò‡ïÉi ÞjÕnáÝÜ æ®ì kè‰ä êïÜg êäíÙÜ bÐ‹ À ËaåÜa b¹gì çbØ " âÙä " L báØ båØ ôÝÈ óÈbåÔ óàbm båädi aˆg ÖÑnä À ë‰è óÜìba †íuíiì ãa‡– μy båähÐ æÜ ÖÑnä Êà óîc óàíÙy óîØ‹à õ‹‚c ".

Àì Šaê 1988 ‹– ðäbjÜb ò‡î‹§ ‡äíàíÜ Le Monde óïä‹ÑÜa : " ãa‡– ã‹ª l‹y æ®ì ý ìbÑnä êÉà a‡ic " a‰è ‡Ôì p‹“ä ò‡î‹u " æ íÜa ði‹ÉÜa " À 24M6M1988 óÝibÕà Êà ðäbjÜb †Šì béïÐ

" bäc oÜ LbïÔa‹È bäc ñ†‹Ø ì ì çbn†‹Ø " . b¾ì ‹Ðb ðäbjÜb ¶a bïØ‹m ôÕnÜaì i píÌŠím ßaŒìa ‡nàa ãbÅåÜa " ð a‹Õº‡Üa " bïØÜ þ÷bÔ : " íÜ

oäbØ ÚÝm óï a‹Õº‡Üa ò†íuí¾a À bïØ‹m ò†íuíà À ×a‹ÉÜa b›îc båïåÍný æÈ ójÜb¾a âÙ¨bi ðma‰Üa À ×a‹ÉÜa " ìc‡i ãívéi |bØ ôÝÈ PKK ñ‰Üa çbØ bÑÜbznà êÉà ¶g ÚÜˆ μä .

Àì Ãbj’ 1993 bÈ† ðäbjÜb " †íéïÜa À Êï» öb®c bÉÜa b· À ÚÜˆ Þï÷a‹a ¶a ò‡Èbà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ñ‰Üa ‹Énî ò†biþÜ "@ Iòbïä À 6M2M1993@H báÝÈ çdi ðäbjÜb nÈa bÕib ÞØ ñ†‹Ø âÝÙnî

æÈ Þï÷a‹a bíbu bïäíïé– b· À ÚÜˆ ãíy‹¾a ôÑ—à ðäaŒŠbi . Àì Ñä ‹é“Üa IÃbj’ 1993H êuím ¶a bîŠí Êánuaì i ‡jÈ âïÝä ãa‡‚ þ÷bÔ çdi †a‹Øÿa À bïØ‹m

ça‹îaì çíàì‹« æà LâéÔíÕy ýa âéäc çíÉnánî À îŠíb " Ö¢ óå aí¾a óÝàbÙÜa " ÚÜˆì " Þ›Ñi óØ‹ä óïzïz—nÜa ï÷‹ÝÜ ‡ÿa "I@ òbïä À 19M2M1993H

19

ôÝÈì ‹qc ÚÜˆ knØ ðÑz—Üa ði‹ÉÜa ÒîŒíu óyb bÕïÝÉm À " òbïä " I@ òbïä 20M2M1993@HçaíåÉi " ðäbjÜb : ÞÙÜ ãbÕà ßbÕà " L †Šì êïÐ :@ " Þrº ÈÜaâï ñ†‹ÙÜa ðäbjÜb êuíÜa öñ†‹Üa ÞáÉÝÜ ðbïÜa ýì

Ú’ À êäc nÉî êÑä " a‹ b’ " ¶a ‡y êäc |áî êÑåÜ ßíÕi ñc ãþØ ãa‡Ôýbiì ôÝÈ òí©a bé›ïÕäì " L ŠbqdÐ ÚÜ‰i óåïÍš μîŒbénäýa õäbÐ êÜ íÈ‡¾a ðàb •Ší’ Úî‡ÜbØ ðàì‹Üa ðàbì a‰è çbØ bïÈíï’ íÐbïnï âq bïÈíï’ bïåï– âq bäìbÉnà Êà ãbÅä ãa‡– À bà ôáî i"óÕåà âÙä ðma‰Üa " çbn†‹ÙÜ

a‚cì ïÜì a‹‚e bïÜþu I@ójä ¶a Ëbjmc ßþu ðäbjÜb : êàbä†ŠíØ @Hbà‡åÈ |j–c bøuý À ç‡åÜ . ‡ÕÜ knØ a‰è a†Š ôÝÈ ßbÕà ÒîŒíu óyb ‰‚cì êÕÝî óåÜdi †a‡y bÉÐa‡à æÈ ßþu æÈì ÒÔaíà " óéj§a

óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa " bb›äì |Ý¾a ‡š PKK " †a‹Øÿa käbuÿa " ôÝÈ ‡y êÜíÔ . Þuc æà æÙá¾a çc ‹ÙÑî ˜ƒ’ çdi ÒîŒíu óyb íèì ðàíÔ ði‹È sj“m óáÝÙi Öy ŠïÜ béi a‹àc biþ Ó‡éi òöbfia ¶a

kÉ“Üa Lñ†‹ÙÜa aì âÝÈc b· À LŠì‡—Üa æÙÜì À ßíÔ óyb óÕïÕy ó‚Šb– ïÜ À óÈbna μîŒbénäýa çc bèì‹Ùåî ðèì çc óÔa‡—Üa ý knÙm öbî‹Übi ÖÝánÜaì Ll‰ÙÜaì óï›ÕÜaì óî†‹ÙÜa ý Þ¥ ×amŠýbi ðÜì‡Üa óÙÝÉ—Üaì óïbïÜa óiŠb«ì ójƒåÜa ójïÜa ó—Ýƒ¾a æà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa .

LÞuc ÚÝm ðè óïÔþ‚c ó±‹“Üa óî†‹ÙÜa " óÑÕr¾a " Êà Òÿa L‡î‡“Üa ïÜ b ÒÔíà oibq L‡yaì ðéÐ báØ ßíÕî Þr¾a ñ†‹ÙÜa " ‘‡ÉÜbØ ‹éÄý êÜ æiýì " ðèì ÞjÕmý óya‹—Üa ‡ÕåÜaì kÝmì æà èbá§a

ÙÜaóî†‹ çc ÖznÝm béi Ø‹mì bèöaŠì Čâ– ČâÙi ČðáÈ âéÐ çíÝÕÉîý . Ší—m ‡ÕÜ č‹Žà båi μy æà ‹è‡Üa oäbØ layÿa óî†‹ÙÜa ózÝ¾a âÈm çdi ĆæŽà Þá±ý þÜa ìc ÖznÝî i " ÜarŠóá“ïó " @ïÜ êÜ Öä À çc

âÝÙnî æÈ çìü“Üa óî†‹ÙÜa a‡ic . b¾ì oåØ âéz—äc - aì ‡é“î - óïåi óïÐb– kÝÔì LâïÝ aíäbØ çíÜíÕî : " oäc âÝÈý ÚÜ Ëbšìÿbi À çbn†‹Ø . oäcì oÜ a†íuíà À óybÜa þÐ Ö± ÚÜ çc ‡Õnåm . çg layÿa

óïÉïÝÜa I@ÞØì ly k± êÑä bïÉïÝ @ Hðè õŠ†c Šíàÿbi ðèì Üa Š‹Õm " . ójbå¾biì bà‡åÈ oïÕÜc ò‹šb« óÍÝÜbi óî†‹ÙÜa À íéØín „îŠbni@21M5M1988 ÚÜˆì çaíåÉi " ‹šby ÞjÕnàì óàÿa óî†‹ÙÜa

ôÝÈ öíš çaä l‹ä óïÔa‹ÉÜa óïäa‹îýa "I@ ò‹šba óÈíjà òŠí“åàì æà ÞjÔ óïº†bØÿa óî†‹ÙÜa âÝÉÝÜ æÑÜaì / íéØín 1989: êàbä†ŠíØ H bè‹›y pbøà æà μøuþÜa pbøuþÜaì À ça‡ÝjÜa bä‡åÙýaÐLóï oÝÔ béïÐ čçg ôÝÈ layÿa óî†‹ÙÜa Ćçc ‡ïÉm ‹ÅåÜa À líÝc ßb›åÜa |Ý¾a ‡åÈ óéibª –bÌ çbn†‹Ø

ó–b‚ì ‡Éi ßbáÉna paŒbÍÜa óàbÜa ózÝÿaì óØbnÑÜa . báØ píÈ† layÿa ò†íuí¾a À †‹Øçbn ¶a çìbÉnÜa báïÐ béåïi çcì ý ÞÉ¤ æà paíÔ Üa " ÜarŠóá“ïó " bÔŽ‹đÐ Ì óïàbÅä ã‡¦ ßì‡Üa óiŠbzn¾a çíÙïÜ ÚÜbåè Č×Ć‹Ð μi paíÔ Üa " @ÜarŠóá“ïó " ×Ž‹đÐì óÔm‹¾a . báØ oÝÔ óya‹—i óàbm çdi ça‹îa ý ñíåm

ÓaÈýa óàbÔbi ñc Ëíä æà ýaòŠa† óî†‹ÙÜa À âÕÜa ðiíå§a æà çbn†‹Ø I@×a‹ÉÜa @Hoà‡Ôì bvvy óÍàa† ôÝÈ ÚÜˆ I‡Ôì p‹éÄc ãbîÿa ×‡– ojèˆbà êïÜa @HN@ ýg çc âÝÙn¾a âbi óÈb» LμïÜþ§a çbØì çíïÜþ§a

Ûa‰äe Êà ãbÅåÜa ðäa‹îýa L Èa ßbÔì : " ïÜ æà Öy ñc ‡yc çc â‹î “ÝÜkÉ ñ†‹ÙÜa b¬ çg æÙî a†íuíà À óybÜa " . oÝÕÐ êÜ béîc …ÿa " äg p†Šc çc çíØc À óybÜa ‡î‡znÜbiì óå 1969 ñc äc

oÜìby çc kèˆc ¶a çbn†‹Ø òŠ‹a æÙÜì öbûŠ layÿa óî†‹ÙÜa ðäíÉåà æà Ëíu‹Üa ¶a çbn†‹Ø bÐí‚ æà ya‹– ì aíÑnÙî ÚÜ‰i Þi aíÉåà âéÈbjmc âéäaíÈcì æà òöa‹Ô nØ ðmbÑÜüàì âéäd’ À ÚÜˆ çd’ óàíÙy ãa‡– . âq Úäc béîc …ÿa öôuý À ‡îíÜa oÜì a†íuíà À óybÜa ðÝrà oäcì ãíïÜa Òïš bä‡åÈ Êánm ¶a ò‹šb« óïáÝÈ bém‡Èc óïº†bØÿa óî†‹ÙÜa âÝÉÝÜ æÑÜaì ðèì óïÉ» óïáÝÈ óïåÐ æ®ì ky‹ä Úi

20

|áäì ÚÜ çdi êuím båÜ ‡ÕåÜa óî‹¢ óàbm æÙÜì Ûa‹ä kÝm båà båè À ‡îíÜa Àì båm‹šb« çc oÙä æÈ †‹ Ö÷bÕä çcì ñ‡jäý bäöaŠe À bîb›Ô óáéà bå—¦ ˜¦ì båjÉ’ . ÞÕÐ ðÜ Úi‹i aˆbà ÞáÉm báïÐ aˆg

oÝ–ì bàíî bà ý |àb a òíÕi þÜa ¶a âÙä À _çbn†‹Ø þÐc k—åm Öäb“¾a båÜ À |šì _ŠbéåÜa bäc Òdmc çc Þá± lb’ ÚÝrà ë‰è öaŠła óï’bÑÜa óÝÝ›¾a ... a " . çbÙÐ bÕïÑ—m aŠby þ–aínà æà æî‹šbä

IÚÜbåè Âî‹’ Þvà ò‹šbzáÝÜ : êàbä†ŠíØ @H‹ša …ÿa μÙ¾a çc Ûî óÈbÕÜa ‡Éi ÞïÝÔ báénà æî‹šbä âéädi æà " çaíÈc bØژÚî ". ë‰è ðè óï a‹Õº‡Üa Üa |vjnî béi lbÔc layÿa óî†‹ÙÜa ÚÝmì oäbØ ò‹ÅåÜa óïbïÜa ó±‹“ÝÜ

óî†‹ÙÜa óïiä óáÝÉn¾a àÿbi Lkî‹ÕÜa ãíïÜaì çíÜíÕî båÜ " ‡ÕÜ bäd‚c bà‡åÈ båØ båäÞš ýb›ä bzÝà . óÕî‹ÜbÐ ózïz—Üa ðè çc ÞáÉä æà Þuc óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa òŠí—i óïáÝ "@N@ a‰èì ÒÔí¾a ‡î‡§a ïÜ

óvïnä ÙÑnÜa ñìÜaì ‡ÕåÜaì ‡ÕåÜaì ðma‰Üa Þi íè óvïnä Šbïéäa óîŠí aàýa anïïÐíÜóï Üa aíäbØ béäì‡jÉî çgì bèŠbïéäa õ†c ¶a þÐaâé ñ‹ÅåÜa ðÝáÉÜaì óÝ» Lþï—Ñmì aíéuínÐ ¶a l‹ÍÜa çíš‹Éî

âémbà‡‚ þÐ ñŠ†c âØ óå ãì‡m ë‰è@ " óî‹ÅåÜa ò‡î‡§a óÔþ©a " @âq båäímdî ÖÝ£ L‡î‡u b·‹Üì aì†bÈ ò‹Ø õ‹‚c çíu‹ÉÜbØ âî‡ÕÜa .

μÙà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ðÝnj¾a öýüéi μáÈn¾a . âéÐ çìŠ‹Õî ônà k° çc lŠb± ônàì k° çc ðÕÝî þÜa ônàì k° çc çíÙî Êà ãbÅåÜa ðäa‹îýa ìc ðØÜa ìc ðÔa‹ÉÜa ìc ñŠíÜa ônàì k° çc çíÙî ‡š a‰è Ûaˆì ônàì ‡nº ‘‡Õîì ãbÅåÜa íÜaÐðmbï ônàì ‰jåî óïÈíï“Üa óïØŠb¾aì Ï‹ánîì ôÝÈ nÈclb öbáÈŒ l‹ÍÜa ônàì ân“î Þï÷a‹a óïäíïé—Üaì ônàì ÖÝánî Þï÷a‹ý ÖÝ¸ öbåj§a . âéÝÜa ‰Õäc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ë‹—äaì ôÝÈ ÚïÜbÉ– óbïÜa öþé§aì . . ... ĆâŽÉŽä çg óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa óï›Ô ò‡ÕÉà æÙÜì a‰è ý Éî çc béÝy ÊÕî æáš †ì‡y þïzn¾ap óÉiŠÿa . çg öbáÈŒ layÿa óî†‹ÙÜa

aíåÙánî çc aìč‡Éî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa a†a‡Èa bïyìŠ bî†bàì bzïz– ãíÕïÜ ëŠì‡i À ïÍm ÊÔaíÜa ì‹Ñ¾a êïÝÈ . båèì k° çc ßíÔc óya‹—i çg kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa âÌŠ êäc kÉ’ k« óî‹zÝÜ ãþÜaì Þïºì ¶a a‹Õº‡Üaóï

ã‡ÕnÜaì òbïäì óîŠb›ä ýa êäc ‹ÕnÑî ¶a ðÈíÜa ðbïÜa |ïz—Üa ñ‰Üa êÝÉ° çc êÕÑî bàb¸ ñ‹°bà êÜíy æà ta‡yýa bàì ñ‹° À bÉÜa æà paŠím çíÙïÜ ôÝÈ óåčïi pbbÙÉähi ë‰è ta‡yÿa paŠínÜaì

êïÝÈ ðÙÜ ‰ƒnî béåà ÒÔaí¾a ójbå¾a b . çÿ layÿa óî†‹ÙÜa ojvy æÈ μÈc èbá§a óÉ’c ðÈíÜa ðbïÜa |ïz—Üa óÝï Ò—ä ç‹Ô æà æàÜa bà‡åÈ aíÝÉu æà óîŠí aàýa íÜanïïÐóï " óÉÝÔ óî‹zÝÜ

óïØa’ýaì LâÝÜaì óÕî‡–ì óčïÐì kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa líÉ“Üaì ò‡é›¾a õ‹‚ÿa " aíÝÉuì æà ßì‡Üa óïi‹ÍÜa " †ýì óîŠbáÉna ó“yínà òì‡Èì ò†ì‡Ü líÉ“ÝÜ òràì lì‹zÝÜ " æàì Þï÷a‹a " óÜì† óî‹—åÈ óî†bÉà

líÉ“ÝÜ ÞáÉm À ÚÝÐ ŠbáÉnýa ðÙî‹àýa μÉÝÜa " kÉÝmì " Šì† kÝØ óa‹y b—¾ æî‹áÉn¾a μïi‹ÍÜa " . ë‰éiì ójbå¾a †ìc çc ßíÔc äg ÊÐa†c bàíî bà æÈ ßì‡Üa óïi‹ÍÜa æÈì ãbÅåÜa ðÜbc‹Üa Lði‹ÍÜa ðmbÑÜüáÐ ðÑÔaíàì ‡é“m ôÝÈ LÚÜˆ ýa çc ãbÅåÜa íÜaÐðmbï ã‡² ýa öa‡Èc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa –bÌì çbn†‹Ø çcì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ðÕi Ò—ä ç‹Ô bàì‹« æà ÞØ ßb—ma ßì‡Übi óïi‹ÍÜa Üa oäbØ ôÕÝnm j‚cŠb

†‹ÙÜa ïÜ æà †‹ÙÜa âéÑäc Þi æà –bÌ çbn†‹Ø öa‡Ècì †‹ÙÜa μÑÜbzn¾a Êà l‹ÍÜa ×‹“Üaì æî‰Üaì aíäbØ çíáénî öbáÈŒ †‹ÙÜa òŠbm óÜbáÉÜbi óïÈíï“ÝÜ óïÜì‡Üa òŠbmì óÜbáÉÜbi Ll‹ÍÝÜ öbáÈÜaì †‹ÙÜa

aíØ‹± båØb . ôÙäÿaì æà ÚÜˆ çc öbáÈŒ †‹ÙÜa aínÙ píÙ Þèc ÒéÙÜa æà ðfà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À

21

çbn†‹Ø íÜanïïÐóï óÐì‹É¾a i " çbn†‹Ø öa‹áä " ì aíÕåî óáÝÙi ò‡yaì bà‡åÈ Þy ã‹a μÜbn óîŠíé» çbn†‹Ø paˆ âÙä ðma‰Üa ‹čvéÐ a†‡È ajØ æà béäbÙ Ö¨cì béšŠc óîŠíéá¡ LçbvïiŠê ýg çc öbáÈŒ layÿa óî†‹ÙÜa aíäbØ çíÈč‡î çdi " ý †íuì çbn†‹ÙÜ À ÜaoïïÐí " . ‡Ôì aíäbØ äíáénî ôn“i âénÜa óÝ bjÜa bà‡åÈ oåØ Êšc ÃbÕåÜa ôÝÈ Óì‹ä À †‹ „îŠbm çbn†‹Ø íÜanïïÐóï . bèì čçg " çbn†‹Ø

öa‹áä " ‡Ô oåÝÈc bè†íuì ‡Éi ßþ®a ãbÅåÜa aÜïïÐí õ‹mì çc " öbáÈŒ layýa óî†‹ÙÜa " çíáÝÙnî béåÈ çì† çc aíÐÉî âéÑÔaí· Lóïàa‹uýa a‰è ì čŠ† æà ßbÔ " aˆgì |nm Êå–hÐ bà oø’ " . ÒÔaí¾ì

layÿa óî†‹ÙÜa óî†bÉ¾a Þï÷a‹ý ó—Ô õ‹‚c ðè ôè†c Lč‹àcì ÞjÔì çc c À kÝ– Ëíší¾a †ìc çc ßíÔc óya‹—i äg oÜ ‡š kÉ“Üa ïÝÑÜa êÔíÕyì LóÈì‹“¾a çíïåïÝÑÜbÐ kÉ’ ñdØ kÉ’ ‹‚e À bÉÜa

êÜ êÕy À òbïä óî‹äì . çcì ÒÔaíà öbáÈÜa μïåïÝÑÜa μÑÜbzn¾a Êà –bÌ çbn†‹Ø æÜì ÝÉ° çc çíØc ‡š b—à LμïåïÝÑÜa çÿ ÑÔíàð íè ÒÔíà ð÷‡jà . ýg çc Þï÷a‹a oäbØ ì ßm

óÕïÕy óÉÔaì ý Þïj ¶a béäa‹Ùä . ðägì oÝÔ ÚÜˆ ÞjÔ ‹rØc æà ÊiŠ ç‹Ô . Àì ò‹šba Üa bénïÕÜc óÍÝÜbi óî†‹ÙÜa À 11 îbà 1985 À íéØín çaíåÉi " óï›ÕÜa óïå íÜa

óî†‹ÙÜa : âÙyc ðmaˆ ãc ì†óÜ çbn†‹Ø óÝÕn¾a _ ãc ‹î‹Õm —¾a À óî‹ä æàì Þuc óî‹ä " ôÝÈ pbøà æà μøuþÜa †‹ÙÜa À ça‡ÝjÜa bä‡åÙýaÐóï p‹Øˆ Ó‹¨bi ‡yaíÜa " ðmdï ãíî þubÈ ãc þue ÓÉî êïÐ

öbáÈŒ l‹ÉÜa óÜì‡i Þï÷a‹a "@ IÆyý ózÑ—Üa 37 æà ò‹šba óÈíj¾a À íéØín ãbÈ 1985H bèì æ® õ‹ä öbû‹Üa l‹ÉÜa ðÝr¿ì μÝÐ çíÝ° ßíy óÜìb pbšìbÑ¾a Êà ðÝr¿ óÜì‡Üa óïÝï÷a‹ýa

çíj²ì âè†ì . ýg çc öbáÈŒ layÿa óî†‹ÙÜa aíäbØ çíjî çíán“îì Þï÷a‹a ÄbÑÜdi óøî‰i çíáénîì ÞØ ˜ƒ’ âÝÙnî æÈ Þï÷a‹a vnÜbi lb¨ Lóïäíïé—Üa ‡Ôì çbØ ‡ïÜa ßþu ðäbjÜb êäaíÈcì Àì

âénà‡Õà ‡ïÜa ßbáØ †aüÐ çíáénî ãíy‹¾a ôÑ—à ðäaŒŠbi ¶a àÿa kî‹ÕÜa " vnÜbi lb¨ Þï÷a‹a óïäíïé—Üaì "@N@@IÊuaŠ lbnØ " ÃbjmŠa ò†bïÕÜa óïäaŒŠbjÜa Þï÷a‹hi Œbéuì béma‹ib¬ †bí¾a " æà paŠí“åà

†b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa . óÉjà ‡ïé“Üa ‹ÑÉu ‡jÈ L‡yaíÜa æî‹“m ßìýa 1981@Hbèì æ® õ‹ä ßþu ðäbjÜb êÑä íÈ‡î " †íéî bÉÜa ò‡Èb¾ †‹ÙÜa À çbn†‹Ø ×a‹ÉÜa " a‡ÕnÉà çdi öbáÈŒ Þï÷a‹a âè À

Ñä õínà öbáÈŒ †‹ÙÜa ‹qüî âéïÝÈ a‰è çíÝÜa æà óÜìb« lŠbÕnÜa çíz“¾a ³§bi óîŒbénäýaì jnÝnÐ âéïÝÈ ÚÜbà óÕïÕä çíÈ‹éîì óÕäbÉ¾ ßþu ëÌì æà " öbáÈŒ †‹ÙÜa " óÕäbÉáØ öýüè ãa‡—Ü .

ßaü : íèbà ÚîcŠ À çb¾Üa óàíÙäì óá÷bÕÜa À líåu _çbn†‹Ø

laíu ßb» jä : çg çb¾Üa ñ†‹ÙÜa íè óÝï—y pbibƒnäýa Üa p‹u À B óÕå¾a óî†‹ÙÜa óåàła B Àì óÕïÕä ý ôÑ² êäc ‡Ô t‡y Éi ‹îìnÜa kÈþnÜaì öbåqc óïÝáÈ pbibƒnäýa oäbØì ÚÜbåè Éi pb íÍ›Üa ôÝÈ μj‚båÜa báØ çcì Ûbåè Óýe æà μå aí¾a pbå aí¾aì aíåÙánî çc aíÜ‡î émaí–diâ ã‡ÉÜ ‹Ðím oÔíÜa ÀbÙÜa â ôÝÈ ‡y †Šìbà À ßaíÔc öbáÈŒ B óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa B ýg çc w÷bnåÜa Öibm ÊÔaíÜa †íuí¾a À óybÜa

óïäbn†‹ÙÜa ôÝÈ êuì kî‹ÕnÜa . çÿ μiä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa ðäbn†‹ÙÜa båÙ¸ çc îþÍn Óì‹ÅÜa báé¨b—Ü a‹qüîì À èbá§a óî†‹ÙÜa a‹éÅîì báéäc báè B çbÑÜbzn¾a B ça‡ïyíÜa Êà

22

ßì‡Üa óïi‹ÍÜa óÑÜbzn¾a bèŠì‡i ‡š ãa‡– ñc bÙî‹àc bèöbÑÝyì μïiŠìÿa p‰‚cì òéuc âéàþÈa ‡Øüm ôÝÈ óÕä ò‡yaì ðèì çc bÙî‹àc bé÷bÑÝyì μïi‹ÍÜa âè çì‡ïyíÜa î‰Üaæ âéäbÙàhi çc aíÝáÉî bøï’ æà Þuc

ÞjÕnà çbn†‹Ø . À μy âéäc aíäbØ ¶a àÿa kî‹ÕÜa çìnÉî bÙî‹àc bèöbÑÝyì ýì† ò‹áÉnà óî†bÉà kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa . báØ ‡Ôì aíÈb’c çdi ã‡È oîí—nÜa b—Ü æî‰è μiä ëbåÉà oîí—nÜa b—Ü ãa‡– Àì

óÜby ë‰éØ Óí mÛ ßì‡Üa óïi‹ÍÜa óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa bjäbu kzmì bém‡äbà bè‡ïîdmì b . Š‡¤ì òŠb’ýa båè ¶a ßíÔ Éi ‘båÜa çdi èbá§a óî†‹ÙÜa omí– æî‰ μiä kji ça‡ÕÐ Þî‡i báéåÈ

. bäc ý ‡ÕnÈc çc ÚÜˆ íè kjÜa ðbÿa . ‡ÕnÈc êäc ônyì À óÜby †íuì B Þî‡i B ý ÚÝº pýb—ma õíÔc æà æî‰è μiä Êà ßì† öbÑÝä ßì†ì LóÕå¾a æÙî Þ—± ÚÜˆ Þî‡jÜa ôÝÈ paí–c ‹rØc b¿ Þ—y

béïÝÈ lä ðÈíï“Üa ìc óÈb» ðàb ‹Üa@‡jÈçb¼ ìc óÈb» qbüÛ ìc pbÈbá§a óïàþýa . óÕïÕäì Üa Š‡° bè‹Øˆ båè çc ãbánèa ßì‡Üa óïi‹ÍÜa óøïèì âàÿa ò‡zn¾a Þ÷bìì ãþÈÿa óïÙî‹àÿa óïiŠìÿaì

óï›ÕÜbi óî†‹ÙÜa ý †íÉm ¶a †íéu ë‰è layÿa a‡ic . çg ÏíÝi óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ¶a õín¾a ñ‰Üa Þ–ì êïÜa ãíïÜa ïÜ íè kÙà æà kbÙà ñc ly ñ†‹Ø ôÝÈ ×þ ýa Þi çc béibjc æáÙm À ÈÞàaí ò‡î‡È Àì

bénà‡Õà ÒÔíà ãa‡– öõìbå¾a b—¾ l‹ÍÜa Éiì ßì‡Üa ×‹“Üa óïìc êàívéi ôÝÈ oîíÙÜa ë‡î‡émì óî†íÉÝÜ . Lãa‡—Ð ÚÜˆ Þu‹Üa ñ‰Üa c‡i ò†bihi kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ózÝÿbi óîìbáïÙÜa ÖÝnî ãíÝÜa æà ñc

óÜì† À bÉÜa ôÝÈ êàa‹ug Ö¢ kÉ’ bà æàe . ýg êäc |j–c ‡Éi êi‹š b—¾ ÚÝm ßì‡Üa B ã‹ª l‹y B μi óï“È bèbzšì p‰‚cì òéuc ãþÈýa óïi‹ÍÜa ëŠ‰åm ÞîíÜbi ŠíjrÜaì â÷bÅÈì Šíàÿa . âq çg ò‹va óî†‹ÙÜa óïÈbá§a pbø·ì Óýła ðè À ‡y bémaˆ t‡y ð²Šbm ãbè oÕÝ‚ ÞØb“à ó—îíÈ

ßì‡ÝÜ òŠìba ìóÑ—i ó–b‚ bïØÜ òí›ÉÜa À ÒÝy ímbä . Òšc ¶a ÚÜˆ Šì‡Üa jÙÜa ñ‰Üa êjÉÜ Éi μÑÕr¾a †‹ÙÜa æà Ì μïiä À bÙî‹àc biŠìcì âémýb—maì óÑrÙ¾a ðÜìü· ë‰è ßì‡Üa òéudiì ãþÈÿa óï÷‹¾a óÈíá¾aì òöì‹Õ¾aì âq Šì‡Üa ßbÉÑÜa ñ‰Üa êjÉÜ öbÔ‡–c É“Üak ñ†‹ÙÜa æà μïÙî‹àÿa μïiŠìÿaì

L†íéïÜaì pdïè béÝØ bÐì‹Ä ójbåà æÙánïÜ ßþu ðäbjÜb †íÉàì ðäaŒŠbi Ćæđà çc þjÕnžî ßìÿ ò‹à À báémbïy æà ÞjÔ ðÜìüà ë‰è ßì‡Üa báèì çbáÝÉî a‡ïu báéäc bäbØ À Êi‹Üa ‚ÿa æà a‰è ç‹ÕÜa æî†íuíà

ôÝÈ ‹à óbïÜa óî†‹ÙÜa ì ÞjÕî ñc ßìüà ðiŠìc ìc ðÙî‹àc ìc ñc óÜì† õ‹‚c çc báéÝjÕnî òŠí—i óïŠ âÌŠ báémbrj“m ò‡î‡ÉÜa À æÝÉÜa öbÑ©aì . ãíïÜaì ÞÍnî ça‰è çbiä a‰è bnÑäýa báéïÝÈ æà ÞjÔ öbáÈŒ bÙî‹àc ßì‡Üaì óïi‹ÍÜa bïØ‹mì bjÙïÜ êi §aèbá óî†‹ÙÜa Üa oÔbš bÈŠˆ óï’bÑi ãa‡–

p‰‚cì sj“nm ÞÙi ”ï“y . a‰ì pöbu óvïnä pbibƒnäýa óÕibà b—Ü æî‰è μiä ‡Ôì oäbØ óøubÑà μizÝÜ báéÑä báØ ÓÈa ÚÜ‰i báèûbáÈŒ . çb¾ÜbÐ ñ†‹ÙÜa çˆg íè çb¾‹i çíÙnî æà æî‰è μiä μÑÜfn¾a ‡zn¾aæî ¶a óuŠ† ‹ÙÑî âé›Éi À wà† μiä À ly ‡yaì . a‰è ÒÜfnÜa ênš‹Ð Óì‹ÅÜa âÙ¢ òŠì‹›Üa ‡Ôì ôÕjî bá÷bÔ bà oàa† paíÔ ÒÜbznÜa À óÕå¾a óåàła . çb¾Ð a‰éØ ‹ÕnÑî ¶a ‹—åÈ óšŠbÉ¾a òŠí—i óïÝØ . çÿ öaŠe çb¾Üa ÙÉî öaŠe μiä j›ÜbiÂ . æàì ãíÝÉ¾a çc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ý ÒÜdnî æà μiy ÂÕÐ . âÌŠì çc æî‰è μiä bjØ óØ‹Éà pbibƒnäýa ýg çc óî‹rØc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ý ðánåm ¶g ñc ly . Êàì ÞØ ÚÜˆ p‹éÄc pbibƒnäýa

óî†‹ÙÜa çc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa kÉ’ k± óï a‹Õº‡Üa íèì Š†bÔ ôÝÈ báÉnab biíÝa À êmbïy óïbïÜa íèì ¶g ÚÜˆ kÉ’ ‹›znà çgì pdïém êÜ Óì‹ÅÜa Lóá÷þ¾a êÜ óïÝibÕÜa çc ‹î‡î êÑä êÑåi .

23

ßaü : ‡ÕÜ oq‡y pbubvnya óïjÉ’ óÉaì ‡š óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa À òÑÜa ò‚ÿa . ÞéÐ kÙî

çbiä ò‹à õ‹‚c paí–c båÜaμj‚ À óÜby ò†bÈg _pbibƒnäýa @ @

laíu ßb» jä : À óÜby öa‹ua pbibƒnäa Lò‡î‡u bÉj çg oïÕi Óì‹ÅÜa óåèa‹Üa Lónibq Óí |i‹î çbiä ôÝÈ ë‡ÕnÈcbà ò‹à õ‹‚c çgì æÙî óî‹rØÿbi óÕybÜa . âÌŠì çc óàíÙä óî†‹ÙÜa Üa ÒÜdnm æà ‹–båÈ æî‰è

iäμ bÐb›à béïÜa Éi ‹–båÉÜa æà layÿa òÍ—Üa õ‹‚ÿa Üaì oÝ—y ôÝÈ k–bå¾a béÝázđÜ ôÝÈ LpíÙÜa oÝ“Ð þ“Ð bÉîŠˆ À Þy ñc óÝÙ“à óïbc æà ÞØb“à óÕå¾a óåàÿa I@ óÝÙ“áÐ óÜbjÜa öþÍÜaì ”ybÑÜa pbà‡©aì óïjÜa öb¾aì öbi‹éÙÜaì pýb—mýaì Üaóî‡î óïÑmbaì óÝáÉÜaì rØì bèÌ oïÕi æà

çì† Þy H çhÐ μiä båÙ¸ çc a‡yíî báéÐíÑ– ‹rØc ‹rØdÐ çcì a‡° bá a‡äbà À ßbá“Üa íèì bïØ‹m I ý ßíÔc bÑïÝy ìc bÕî‡– çÿ bïØ‹m æÜì ÓÉm óàbÔhi çbïØ ñ†‹Ø báéà çbØ êÈíä êÝÙ’ì H ðèì ¥xbn

báéïÜa À oÔíÜa ‹šbä . báØ çcì ÒÔíà ãa‡– oàn¾a oåÉn¾a ã‡Èì êÜbrnàa paŠa‹ÕÜ âàÿa ò‡zn¾a Óí‚ì ßì‡Üa óïi‹ÍÜa æà óîŠíéá§a óïàþýa óïäa‹îýa Üa õ‹î l‹ÍÜa béïÐ a‡î‡ém bé¨b—¾ À óÕåà wïÝ©a óïåÍÜa ÂÑåÜbi bènÉmì aŠ‡—à ‹î‡—nÜ èŠýalb ¶g ‹÷b öb®c LbÉÜa âq çìbÉnÜa ‘ía μi ãbÅåÜa

ðäa‹îýa ãbÅäì ãa‡– À óäìła ò‚ÿa ÞÉu l‹ÍÜa ‹ÙÑî À ‡ÕÈ Ëíä æà óÔþÉÜa I ý ßíÔc ÒÜbznÜa ìc óÔa‡—Üa çÿ ý ÒÜb¥ ìc óÔa‡– μi ñíÕÜa ÒïÉ›Üaì @HÊà æî‰è Lμiä p‹éÄ bèŠ†aíi À uýaËbán ‚ÿa ñ‰Üa μi ‹îŒì óïuŠb©a óïÙî‹àÿa ‹Ðínî‹Ø ßþuì ðäbjÜb æáš ‡Ðì óšŠbÉ¾a óïÔa‹ÉÜa ôá¾a

B ‹¸ü¾a íÜa ðÔa‹ÉÜa BN@ ë‰è paŠínÜa ñ†üm óÉïji ßbä ¶g óîíÕm Ø‹à æî‰è μiä À Lçbn†‹Ø ýg aˆg o›nÔa b—à μïi‹ÍÜa Þî‡jm àâéÑÔaí Ş‰÷‡åÈì õ‹ä çc B âé÷bÑÝy B âéäíÅÑÝî ÆÑÜ òaíåÜa

ÞÙÜì t†by sî‡y . @ @

ßaü : Þè ‡ÕnÉm çc ó–‹Ð çþÈg ßþÕna líåu çbn†‹Ø ý oÜaŒ óá÷bÔ ãc béäc oénäa ÞïjÕni ò†bÔ óéj§a

óïäbn†‹ÙÜa ÞmbÕÜ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ãa‡– _μy

laíu ßb» jä : çg ó–‹Ð çþÈg Õnaßþ ö§a ðiíå§a æà çbn†‹Ø ìc ñc öu ‹‚e æà öauc æ íÜa ñ†‹ÙÜa jÙÜa óybnà À ÞØ oÔì báïÐ aˆg çbØ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa aŠ†bÔ ôÝÈ çc ‹Ñî ÚÜˆ òíÕÜbi . ýg çc ÚÝm òíÕÜa Üa béåÙº çc

Ðbåm õíÕÜa óî‹ÙÉÜa óïåÕnÜaì ò†íuí¾a õ‡Ü ßì‡Üa Üa ânÕm çbn†‹Ø ßì‡Üaì Üa ÒÕm bèöaŠì béïá¥ì oïÜ ò‹Ðínà õ‡Ü kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À oÔíÜa ‹šbä . a‰è âÌŠì ë‰è óÕïÕä ‡ÕÐ oš‹È Éi ™‹ÑÜa béÑä ôÝÈ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ôÝÈ ßí ê²Šbm sî‡ä μi μä L‹‚łaì Ì čçc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa

æÙánî çc ‡ïÑnî béåà —Üê¨b . ó–‹ÑÜbÐ óï÷bårnýa ò‚ÿa Üa bénybmc l‹y wïÝ©a óïäbrÜa I l‹ä óïÔa‹ÉÜa óïnîíÙÜa @HoäbØ óá÷þà ¶g ‡y jØ çþÈfi ßþÕna âÕÜa ðiíå§a æà çbn†‹Ø ó–b‚ ‡Éi çc

24

kz ãa‡– ê’íïu êmŠa†gì óïä‡¾a êÜbuŠì æà Éi Ö båàlíåu@ Lçbn†‹Ø ‡Ô ôÈc ‹ÙÜa† ÚÜ‰i óvy óîíÔ çþÈý âþÕna . ‡Ôì çbØ ‘båÜa À óÐbØ öb®c bÉÜa çì‹Ååî ¶a ó’b’ çíîÑÝnÜa À ÚÝm ãbîÿa

çíÐŠ‰îì Ëíà‡Üa óåïƒÜa ðf¾ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . ‡Ôì oÝ–ì óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ßìÿì ò‹à À bé²Šbm ¶a óÔìŠc âàÿa ò‡zn¾a pbäb¾Üaì LóïiŠìÿa báØ ‹ÙÐ ò†bÕÜa çíïiŠìÿa öb“äbi óÕåà óåàe â . bäc ‡ÕnÈc íÜ p‹Ðím óÕrÜa ÑåÜbi ‡åÈ öbáÈŒ †‹ÙÜa ñc öbáÈŒ layÿa bÉj aíåÝÈcì ßþÕna çbn†‹Ø çbÙÜ æà óiíÉ—Üa a‡u çc ÒÕm bïä‡Üa óÐínÙà ñ‡îÿa À óÜby ãívè Éi ßì‡Üa òŠìba ôÝÈ líåu çbn†‹Ø Þrà bïØ‹m ìc ça‹îa ìc bîŠí Àì óÜby âéàívè béïÝÈ ‡ÕÐ çbØ æÙº çc çíÙm óvïnåÜa b—Ü L†‹ÙÜa ônyì íÜ æÙî

âé¨b—Ü báÐ aíäbØ çì‹² bøï’ çÿ †‹ÙÜa aì‡ÔbÐ ÞØ ù’ ‡ÔbÐì ù“Üa ý ë‹² . ýg çc ÚÝm ó–‹ÑÜa ‡Ô oénäa béäaìc bà‡åÈ Þ›Ð öbáÈŒ †‹ÙÜa Üalbè‰ ¶a †a‡Íi óÜŒbÍàì ãa‡– ÞÉuì óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa óï›Ô

óïÔa‹È LóïÝ‚a† ojè‰Ð ÚÜ‰i ÚÝm ó–‹ÑÜa óåïárÜa xaŠ†c bî‹Üa . ™‹Ðì æà a‰è ËíåÜa óÝïÝÔ a‡u À „îŠbm líÉ“Üa óÑÉ›n¾a Þr¾aì ñ†‹ÙÜa ßíÕî : B ”ïÉm ò‹v’ ÃíÝjÜa ‹áÉmì óia‹Ô 1000 ãbÈ ‹÷b ì ŒbjÜa ßåî béïÝÈ ò‹à ò‡yaì ÂÕÐ B.

@ @

ßaü : aˆbà æÈ l‹ä óî†‹ÙÜa óî†‹ÙÜa Þè ‡ÕnÉm çc l‹ä ÞÉn“n bèŠaìc ò‹à õ‹‚c À _ÞjÕn¾a @ @

laíu ßb» jä : çg ôáîbà iI@l‹ä óî†‹ÙÜa-óî†‹ÙÜa H μi PKK μiì B óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa B Üaì oÑÔím ‡Éi çc ojèˆ zšbénï pbøà æà lbj“Üa Lpbib“Üaì æÙm bi‹y óî†‹Ø-óî†‹Ø À óÕïÕä b¹gì oäbØ bi‹y óïØ‹m-óî†‹Ø bénåjm B óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa B óè‹Ùà . ‡ÕÜ ‹Ð ãbÙä Ûa‹mÿa ôÝÈ

B âé÷bÑÝy B †‹ÙÜa æà B óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa B ßb›åÜa |Ý¾a ‡š ‚gâéäaí âémaí‚cì À ly ßbáÉÜa ðäbn†‹ÙÜa μÝÍnà À ÚÜˆ ÒÉš B óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa B bbÙmaì ãbnÜa ôÝÈ bïØ‹m bèŠa‹šaì

¶g pbjqg æy bèbîaíä ëb¤ bïØ‹m . Òšc ¶g ÚÜˆ óz’ âÝÈ PKK b· ñ‹° À B ×í óbïÜa B ã‡Èì âè‹—jm kÔaíÉi ŠíàÿaL ÚÜ‰Ø Óì‹ÅÜa óî†b¾a óï’bÉ¾aì ójÉ—Üa Üa ‹¸ béi óÕåà líåu çbn†‹Ø kji öa‡nÈýa ðrÉjÜa ð’bÑÜa . ‡ÕÜì oÑÔì óÐbz—Üa òéucì ãþÈýa óï÷‹¾a óÈíá¾aì À bÉÜa bÑÔíà aŒbzåà ¶a käbu óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa ý bjy béi bÉj Þi bè‹Ø l¨ ßbáÉÜa ðäbn†‹ÙÜa ñ‰Üa çbØ ‡Ô ÊÐŠ ŠbÉ’ ßþÕna çbn†‹Ø Ûa‰äe . ðäg ý ßíÔc ÚÜˆ aŒbï®a l¨ ßbáÉÜa Lðäbn†‹ÙÜa LþØ ðäg ‹Øˆc ÚÜˆ ßíÔÿ ýíÔ bÕy ÂÕÐ . ‡ÕÜ oéuì ‡¨ çła óya‹—iì óàbm pa†bÕnäa ÉjÜ kïÜbc PKK âénz—äì |÷b—ä í‚cóî báÝØ oybmc ó–‹ÑÜa ójbåà ÚÜ‰Ü . båèì †ìc òŠb’ýa ¶a óÕïÕy õ‹‚c ðèì çc 70E æà óÉáÜa

óøïÜa Üa oÕ¨ l¢ ßbáÉÜa ðäbn†‹ÙÜa Êu‹î ¶a ínäíØ layÿa óî†‹ÙÜa õ‹‚ÿa ó–b‚ì layÿa Üa æÙánm çc Þ—¥ ôÝÈ óîèbá§a Üa Þ—y béïÝÈ ßbáÉÜa ‹ÙÜaðäbn† aì†bÙÐ çímíº âéÅïÍi

aì‰‚cì çí‹Ùî âè†íéu óibnÙÝÜ ‡š ßbáÉÜa ðäbn†‹ÙÜa ênÉäì óïibèŠýbi öa‡nÈýaì ãíïÜaì âèa‹ä çíÕäbÉî ‡jÈ a çþuìa âïÈŒ PKK çíÉÔíîì êÉà ôÝÈ pbäbïi óØ“à ì À êÕÝ‚ çìü’ . bàc æÈ ‹‚ l‹ä óî†‹ÙÜa óî†‹ÙÜa çhÐ èa‰ ‹©a ý ßìî ýa óàbÔbi òŠa†g óî†‹Ø óîØ‹à óîíÔ ôÝÈ

25

ÞÙ’ óÜì† óÝÕnà ìc óÜì† óïÜaŠ‡ïÐ paˆ ò†bï ôÝÈ béïšaŠc ‹ïmì ôÝÈ layÿa óî†‹ÙÜa Üa oïÕi ãíïÜa B âÉåm ßþÕnýbi ò†bïÜaì B À óiŠb« bé›Éi ÉjÜa ky óuby óé§a Üa ×‡Ím ßb¾a þÜaì ÝÈbéï . @ @

ßaü :

ójbå· ÒÔì ×þ a ŠbåÜa æà ÞjÔ PKK æàì käbu L‡yaì Þè ‡ÕnÉm çc ÚÜˆ ã‡² óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa òŠí—i óàbÈ Àì ßb çbn†‹Ø òŠí—i _ó–b‚

@ @

laíu ßb» jä : çg ÒÔì ×þ a ŠbåÜa æà ÞjÔ PKK ôÝÈì μy ò‹Ì çbØ þáÈ ćöbčåi òí‚ì óïib°g ‹uóøî . ‡ÕÜì oåØ

ôå¸c çc Š‡—m ò†bïÔ PKK a‰è Ša‹ÕÜa ‰åà LæàŒ a‰è ‡Ôì ojÝ ÚÜˆ æà Éi âéïÜìüà ôÝÈì ‘ìûŠ †bé’ÿa . b¾ì Š‡– Ša‹Ô ÒÔì ßbnÕÜa orÉi óÜb‹i óøåém ¶g ‡ïÜa ‡jÈ a xìc çýe I eqí @HN@ âÌŠì çc a‰è Ša‹ÕÜa Öibî ójÌŠ Éi ‹–båÈ PKK æà æî‰Üa çíÙ“î À æy óïä ò†bÔ bïØ‹m âì Öä À LÚÜˆ

ýg çc ÒÔì ×þ a ŠbåÜa æà käbu ‡yaì Ê›î bïØ‹m À ÒÔíà x‹y |Ñîì ßba öbÔ‡–ÿ †‹ÙÜa çc aì‡äbî óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa òŠí—i æyc wv¢ì õíÔc æà ÖibÜa . óÉïjiì ßbä æÙánî PKK çc î‡ïÑn

æà a‰è ÒÔí¾a báïÐ aˆg æÙ¸ çc ÆÐb± ôÝÈ êÉšaíà óî‹ÙÑÜa óïáïÅånÜaì óî‹ÙÉÜaì . a‰è Àì óÜby Ším PKK ¶g ly layýbØ óî†‹ÙÜa õ‹‚ÿa æà çì† óïvïmaa Lónibq sj“nî kïÜbdi óîŒbénäa À LÞáÉÜa

|j—ï PKK biy ý Ênánî ÚÜ‰i ÞÕrÜa añèbá§ ñ‰Üa çbØ Ênánî êi ÞjÔ ÒÔì ×þ a ŠbåÜa . a‰è æàì æÙá¾a çc t‡¥ ‰÷‡åÈ pbÔbÕ“äa À ÓíÑ– lä b›îc ñ†üm ¶g oïnÑm âïÅånÜa êÜþ®aì òŠí—i óï÷béä .

ßaü : ojnØ óÝª B õbníàbà †ŠíØ@ Mamostay Kurd B IâÝÉ¾a ñ†‹ÙÜa H Üa mŠ‡— À ‡îíÜa Úädi ßìc ñ†‹Ø oéuì ‡ÕåÜa ðáÝÉÜa ¶a óïÈíï“Üa ò‹ÙÑØ ãbÅåØì âÙy p‹“äì ò‡È pbÑÜüà óïáÝÈ À ‡Õä ŠbÙÐÿa

óïØŠb¾a ãbÅåÜaì ðÈíï“Üa pbÐ‹—mì μïÈíï“Üa ÞéÐ nÉm ßþ®a ÜaïÐíoï ÃíÕì ßì‡Üa óïØa’ýa aŠb—näa _Úm‹ÙÑÜ

laíu ßb» jä : çg t‡ybà À †b¥ýa ÜaïÐíï ßì†ì ×‹’ biŠìc Üa oäbØ Šì‡m À ÚÝÐ ÜaïÐíoï æÙî aŠbïéäa

óïØa’þÜ ‹ÙÑÜaì ðØa’ýa bÉÔ . çg óØ‹ä óïØa’ýa ôÕjm óÈíÐ‹à ‘c‹Üa óÔbÑ‚ óîa‹Üa ð“¸ ô£ ónibq í® béÐ‡è †í“å¾a À óî‹ä òaìb¾aì ‚ýaìöb ðäbäýa âÌŠ bà béšÉm æà ÞïÔa‹ÉÜa pbjÕÉÜaì

‹—nånì À óîbéåÜa çg þubÈ ìc þue . çg óïØa’ýa æÙî b çbÙà À ßì‡Üa òŠíØ‰¾a a‡ic çgì ÂÕbà bÑØ ôÝÈ béÝèc æÙm óïØa’ýa Þi ãbÅåÜa ñŠímbnÙî‡Üa ðÜíá“Üa ðÉu‹Üa ‹ï¾a ôÝÈ öu jØ æà öbuŠc òŠíáÉ¾a âbi B óïÈíï“Üa B ìBóï a‹Õº‡Üa óïjÉ“Üa B ìBóîŠímbnÙî† óÕjÜa óÝàbÉÜa B bèÌì æà pbè‹m ßíÕÜa . çg ßaìŒ ÚÜˆ ãbÅåÜa ðàa‹uýa çbØ aŠb—näa bÉ÷aŠ óïØa’þÜ Üa oäbØ kÙm‹m â÷a‹§a béhi . óïØa’ýbÐ ðè Þàÿa yíÜa‡ï μÑÉ›náÝÜ pbÑÉ›n¾aì À Šÿa a†a‹Ða pbÈb»ì biíÉ’ì æàì

26

bénÝ» kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa líÝÍ¾a ôÝÈ ë‹àc . kÉ“ÝÜì ñ†‹ÙÜa ta‹m ðØa’a ‹‚aŒ ‹ƒnÑî êi . c‡jî ÚÜˆ æà ‹ÙÐ âïÈÜa ñ†‹ÙÜa ‹÷brÜa ôØóibi æî‡àòŠü‚@IÚibi ðà‹©a H ÞjÔ ‹rØc æà ÒÜc ãbÈ . ‡ÕÜ çbØ Úibi íÈ‡î ¶a öbåi Êánª Ênánî êïÐ ëíå aíà ýbuŠ ćöbäì ×íÕ¢ pbjuaìì óøÐbÙnà . ‡ÕÜ Šbq Úibi À êuì †a‡jna

óÐþ©a óïbjÉÜa †bÔì b“ïu bà‹à‹È æà μyþÑÜa öa‹ÕÑÜaì μà‡É¾aì Ú¸ì ë‹Õ· À ßbju líåu çbn†‹Ø óÕèb“Üa óia‹Ô μqþq Èbàb ¶g çc |j–c óïzš Š‡ÍÜa óäbï©aì . ßbr¾aì ‹‚ła ôÝÈ a‰è taÜa ñ‹rÜa íè ‘Ša‡¾a óïÑÝÑÜa óî‹ÙÑÜaì óÕÝÉn¾a çbî†ÿbi Üa p‹éÄ À çbn†‹Ø óŠ‡áØ Þèc Öä

I μ÷bØbÙÜa H óäbî‡Üaì óîíÝÉÜa óäbî†ì óÕä béÝØì pbØ‹y óî†‹Ø óî‹ÙÐ óÝï–c Ó‡ém ¶a ïÕ¥Ö óÜa‡ÉÜa óïÈbánuýa . Êu‹åÜ ¶a Ëíší¾a . ‡ÕÜ ‹“jna lbÔc bÉÜa ðÜbc‹Üa ÃíÕi óîŠímbnÙî‡Üa ÜaínïïÐóï béÉiaímì Üaì oÕ o¥ ÞÕq bèŠaŒìc aìc‡iì çíÕÑ—î Ë‹—¾ B óïØa’ýa B Üa æÙî b †íuì À ÚÝm ça‡ÝjÜa . çg lbÔc bÉÜa bc‹ÜaðÜ ý çíÜaî çíéuíî âéméuc óïàþÈýa ¶a öbi ‘båÜa çíÈč‡îì çc

B óïØa’ýa B ‡Ô oåÝÈc béþÐa bååÙÜì íÜ bä ŠíÌ Êána ðÜbc‹Üa êÑä bä‡uíÜ çc Š†aíi pbàŒÿa óî†b—nÔýa óï—Én¾a pbia‹šýaì óïÈbánuýa óØbnÑÜa ‡Ô p‹éÄ íšíi öþuì ‡Ôì Éímo óÕ’ ×ì‹ÑÜa

óïÕjÜa ‹rØc æà ÖibÜa o“ÑnÐ óÜbjÜa oáÈì pbia‹šýa ñ‡jnì â ãbîÿa aíäbØbà êi çí÷énî .

ßaü : ójbå· Û‹Øˆ Ü ôØóibi æî‡àòŠü‚I@ Úibi ðà‹©a @H‡ÕÜ ojnØ óÜbŠ À ò‡î‹u B òbïä B Üa Š‡—m æà

ç‡åÜ ozz– béïÐ paöbÈ†a kmbÙÜa ÕÜaðàí ði‹ÉÜa þ– æî‡Üa ‡vå¾a ñ‰Üa nÈa âïÈÜa ñ†‹ÙÜa bic âÝà ðäba‹©a B bybÑ öðä† Þ–ÿa kåÜaì B ýg çc þuŠ bïi‹È bïi‹Íà knØ bÕïÝÉm ôÝÈ ÚnÜbŠ âémaì Úibi óïybiýbi À öbåÜa ßaíàÿaì B a‡ånà À ÚÜˆ ôÝÈ êjnØbà Éi μ‚Šü¾a μáÝ¾a anÉà μ‚Šü¾a μáÝ¾a

‹rØc ð‚Šüà bÉÜa br¢ öaŠì Ö÷bÕä . aˆbà ßíÕm æÈ _ÚÜˆ

laíu ßb» jä : †bnÈa í“ÜaÐçíïåï çíïÑÝÜaì çíj—Én¾a l‹ÉÜa çc aíáénî pbØ‹ä óî‹ÙÑÜa óî†‹ÙÜa ‹ÑÙÜbi óÔ‡äÜaì

†b¨ýaì óïiíÉ“Üaì béäínÉåîì píÉåi óÑïƒ Øóïybiýb aŠìŒ bäbnéiì âèì âéäaí‚hØ í“ÜaÐμïåï ÛÜa ‘‹ÑÜaì ‹rØc ‘båÜa óybig aìŠÿ ßaíàcì a‹Ècì †‹ÙÜa . æáÐ íÈ‡î ¶a óî‹y òc‹¾a ÓaÈýaì béÕ¢ À

‹î‹Õm bè—à bémaìbàì Þu‹Übi êäìnÉî B bïybig B âéäÿ ý çì‡î‹î òc‹áÝÜ ýg çc çíÙm B äÒ— Þu‹Üa B aˆgì aì‡uì bî†‹Ø bøî‹u b¾bÈ „îŠbni êjÉ’ „îŠbmì âéiíÉ’ ßíÕî Öä ýì ô“² êïÐ óàíÜ â÷ý ëíáéma

k—ÉnÜbi âèì âéÑäc çíj—Én¾a çínàn¾a . æàì óî‹ƒ Š‡ÕÜa âéäc çíáî †‹ÙÜa B öbÕ’c BN@ ‹èbÅÜa çc ÖïÕ“Üa âè‡åÈ íè ÖïÕ“ÜbØ ñ‰Üa †aŠc çc âčÕî taà êïic êåïi μiì êï‚c ßbÕÐ êÜ : ð‚c îÉÜa ‡ÕÜ Û‹m

båÜ bäíic a‰è oïjÜa êáÕåÝÐ óáÔ Lóîí‚c æáÐ Šc ßå¾a ¶a | ßå¾a íè ÚÝà ðÜ æàì | ßå¾a ¶a ðÜbÈc öbáÜa çíÙï bÙÝà ð‚ÿ îÉÜa . çg ò‡î‹u òbïä Üa p‹“ä ë‰è Ðýapaöa kîˆbØÿaì Þu‹Ü

ïÐí’ ði‹È ðÑÝ k—Énà - a‰èì ý ‘di êi çÿ óî‹y ñc‹Üa báéà çbØ ñc‹Üa LbïÉuŠ k° çc ôÕjm óäb—à - æÙÜì ò‡î‹§a ‹“åm bä†Š ôÝÈ a‰è öa‹a . ‡ÕÜ knØ a‰è ði‹ÉÜa k—Én¾a çdi òŠírÜa Üa

oÉÜ‡äa À çba‹‚ ‡š óÜì‡Üa ÿaóîíà ò†bïÕi ðic âÝà ðäba‹©a ñ‰Üa ënÉî l‹ÉÜa çíj—Én¾a B bybÑ öðä† Þ–ÿa kåÜaì B çbØ bè†íÕî l‹ÉÜa âèØ‹àì óî‹Ô B óáïáä B À óÜì† ç†Šÿa óïÜbä . ÚÜˆì ÞïÝÕnÝÜ

27

æà çd’ †‹ÙÜa âèŠì†ì ñ†bïÕÜa À òŠírÜa êuíi óÜì† μîíàÿa óî‹—åÉÜa aój–bÍÜ óïÌbjÜa öbåiì óÜì‡Üa ò‡î‡§a bézåàì ¶g óÝ÷bÈ i ‘bjÉÜa . æÙÜì ÞÕî båÜ aˆb¾ oÕÝäa òŠírÜa æà çba‹‚ ðèì óÕåà óî†‹Ø óïŠbÐ ò†bïÕiì ÞuŠ ñ†‹Ø èbá¡ì óî†‹Ø óïŠbÐ ì ÖÝåm æà ò‹îu l‹ÉÜa æàì ë‰è

B óáïáä B aˆb¾ì †bÔ òŠírÜa B ‡jÉÜa B - ôÝÈ ‡y êÜíÔ - íic âÝà ðäba‹©a ñ†‹ÙÜa ì Óč‹“žî bém†bïÔ ‡yc B Óa‹’c B _l‹ÉÜa a‰è íè ÙÑnÜa ñ‹—åÉÜa ð÷þÉnýa ði‹ÉÜa ðØÜa ðŠbÑÜa ñ‰Üa ð›Õî çdi ñ†‹ÙÜa

k° çc çíÙî æà óuŠ‡Üa óïäbrÜa ôny íÜì çbØ a‡÷bÔ À ça‡ïà íÜaôÌ çcì ði‹ÉÜa ðØÜaì ðŠbÑÜaì k° çc çíÙî æà óuŠ‡Üa ¶ìÿa ôny íÜì çbØ a‡ÈbÔ À ênïi ÞØdî ã‹—ä ì B kÉÝî êäbï—£ BN@ æàì ê÷a‹è

êj—Émì ôáÈÿa êÜíÔ çg μ‚Šü¾a μáÝ¾a I ‡—Õîì l‹ÉÜa bÉj @Hâè ‹rØc ð‚Šüà bÉÜa br¢ æÈ óÕïÕä . ‰èìa Éî çc a‰è Þu‹Üa ‡Ô c‹Ô ÞØ bà êjnØ í‚Šüà bÉÜa ‡Ødmì âéädi çí‚Šüà æà óuŠ‡Üa óïäbrÜa . íÜì

båÔ‡– êÜíÔ kuíÜ båïÝÈ çc szjä æÈ Þ–c kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ‡åÈ oîŠbÑÉÜa çb§aì çÿ μ‚Šü¾a l‹ÉÜa μáÝ¾a ñ†íÉ¾bØ æiaì ÞÔíy rØì báèÌ aì‹Øˆ çdi B a‹Øÿa† óÑ÷b æà æ§a Ò“Ø a âéåÈ öbÍÜa B@

N çg ò‡î‹u B òbïä B ‹“åm bä†Š ðáÝÉÜa ôÝÈ ë‰è pb–‹ƒnÜa Þï biÿaì ÞïÜbšÿaì pbäbèýaì óéuí¾a ¶a kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa oåÝÈdÐ ÚÜ‰i bèŒbï®a ¶a óïåïÐí“Üa óïi‹ÉÜa . bäc ßíÔc ÚÜˆ âÌŠ äc æà öa‹Ô ò‡î‹u

B òbïä B ‡ÕnÈcì çc ë‰è ò‡î‹§a óäŠbÕ¾bi Êà ‹rØc ‡÷a‹§a óïi‹ÉÜa õ‹‚ÿa óäíz“¾a k—ÉnÜbi ôáÈÿa ìŠì öþÉnýa ò‡î‹u Öznm òöa‹ÕÜa . @ @

ßaü : ÚîcŠbà paöa‡nÈbi paíÕÜa óïäa‹îýa ôÝÈ Šc líåu bn†‹Øç IóïÔa‹ÉÜa @HÀ óäìła _ò‚ÿa

laíu ßb» jä : çg ãívè ”ï§a ýaðäa‹î ôÝÈ ö§a ðiíå§a æà çbn†‹Ø ßþnyaì Éi êÕ båà óv¢ †íuì ‹–båÈ æà

lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa ðäa‹îýa LêïÐ íè ÒîíƒnÜ ‹–båÉÜa óïäa‹îýa óšŠbÉ¾a æà óéu æàì óéu õ‹‚c ÖÝ‚ paŠà ãbÅåÜ ãa‡– ðØ âvéî ôÝÈ çbn†‹Ø ×a‹ÉÜa Àì óÕïÕä çc ‹îaça ×a‹ÉÜaì bîŠíì âè ‡š †íuì óÕåà óî†‹Ø óåàe . æÙÜ öa‡nÈa bïäa‹îa bïÔa‹È æà a‰è ËíåÜa Àì Óì‹ÅÜa óïÜbä óÑ—i ó–b‚ ‡Ô çíÙm b w÷bnä óáï‚ì ójåÜbi ¶a μÐ‹Üa ðÔa‹ÉÜa ðäa‹îýaì óÑ—iì ó–b‚ ¶a ça‹îa çÿ òŠí‚ ça‹îa oïÜ ðè ójåÜbi ¶a îýíÜapb ò‡zn¾a bémbÑïÝyì À wïÝ©a ÂÕÐ b¹gì ójåÜbi ¶a Þï÷a‹a b›îc Üaì

kÔa‹m ÊÝéi ‡î‡’ óïÝáÈ ‹îím ça‹îa bémaŠ‡Ô óïÜbnÕÜa ¶a òíÔ óîìíä Û‹znnì Þï÷a‹a bè‡š báØ oØ‹¥ ‡š ×a‹ÉÜa ãbÈ 1980N@ báØ çg μiä μî†‹ÙÜa μáØbä À óÕå¾a óåàła ïÜ bibáénÈbn †Š

ë‰è paöa‡nÈýa bÉj . báéäÿ a‹ÙÑî bàíî æà ãbîÿa òŠí—i óî‡u À ïdm òíÔ óî†‹Ø óî‹—È óiŠbš ò‡yíà ‹¸dm ò‹àhi ò†bïÔ óî‹ÙÈ Ì óïiy òöíÑØ .

ßaü : ßdî ÉjÜa aˆb¾ Þ¼ ÚîˆbØ käb¡ ëŠbÉ’ B òaìb¾a kÉ“ÝÜ B ŠbÉ’ B çbn†‹Ø †‹ÙÝÜ B ì Þá± ŠbÉ’

B çbn†‹Ø óÝÕnàB_

28

laíu ßb» jä : ÖÝäa ÚîˆbØ æà ÖÝåà ðäbäa ðbc łc íèì óî‹ä Üa ÞÙ“m ćöu ý cvnî æà çbäýa êÑä ‡ÝnÐ êÉà pí¸ì LêÉà óî‹¨bÐ ðè óz—ÜbØ óïá§a óïÝÕÉÜaì óïÑåÜaì Lbàb¸ ðéÐ óÑ– ïbcó óïÉïj ãŒþm çbäýa LðÉïjÜa çbäýbÐ Ì ‹ä íè çbäýbØ î‹¾a ñ‰Üa ”ïÉî óÜby Ì LóïÉïj óî‹äì óz—ÜbØ ý ÞjÕm ó÷vnÜa xŠ‡nÜaì LbèŠì‡i ñc oïÜ Ûbåè B óz– óàbm B ì B óz– ó—Ôbä BN@ óz—ÜbÐ k°

çc çíÙm óàbm Lbá÷a† bàc óz—Üa —ÔbåÜaó ðéÐ ‹¾a êåïÉi . óî‹äì b›îc oïÜ óÝibÔ xŠ‡nÝÜ ¶g B óî‹y óàbm B ì B óî‹y ó—Ôbä B L çÿ B óî‹ä ó—ÔbåÜa B Ém ójåÜbi ¶g B óî‹ä óàbnÜa B óî†íjÉÜa béåïÉi

. båÈ† Âčjžä ò‹ÙÑÜa LþïÝÔ báÙÐ ý ÚåÙº çc ßíÕm B čçg a‡îŒ êÜ aÖ¨ À Ćçc çíÙm êÜ LçbåïÈ bàc ‹áÈ êïÑÙnÐ μÈ ò‡yaì B L ÚÜ‰Ø ý ÚåÙº çc ßíÕm B čçg a‹áÈ êÜ Öä À Ćçc Ênánî Ò—åi óî‹ä Üa Ênánî

béi ‡îŒ BN@ ÚÜˆ êäÿ ý ‡uíî xŠ‡m μi óî‹ä ã‡Èì Lóî‹ä óî‹¨bÐ ó—ÔbåÜa oïÜ ðè Lóî‹¢ ŽàŽrÝbé ŽàŽržÞ pí¾a òbïäì Âj›Übi sïy ý ‡uíî xŠ‡m μi pí¾a Lòbïäì ˆg ý ÚåÙº öbÈ†fia çdi a‡îŒ čðy ¶g

óuŠ† óåïÉà ìc oïà ¶g ‡y Lbà ÐŽáĆæ æÙî bïy íéÐ oïà . ÚÜ‰Ø ý ÚåÙº çc Ê›m pbuŠ† óÑÝn¬ óî‹¨ çbäýa âq ôÕjm óî‹ä óî‹y . íÜì båáÝ çła a‰éi Öå¾a bčåÙánÜ çc âéÑä ó bji çc ã‡È óïÝibÔ óî‹ä âïÕnÝÜ ôÝÈ pbuŠ† ómìbÑnà Ém çc óî‹ä ý æÙº çc ‡uím ýg À bémŠí– óÝàbÙÜa ñc À òaìb¾a ÙÉÜaì |ïz– b›îc . ˆg ý ‡uím òaìb¾a ýg †íuíi óî‹ä . óî‹¨bÐ ¾aìòaìb çˆg báè çbéuíØ óÔŠíÜ óî‡Õä Lò‡yaì çbáánžî báé›Éi ÉjÜa ýì çíÙî bá ćôåÉà æà çì† báè‹Ðím À çe ‡yaì . a‰è íè Öåà ÚîˆbØ ‡åÈì Öïjm a‰è c‡j¾a ôÝÈ líÉ“Üa ‰‚cì òaìb¾a μi líÉ“Üa óÑÝnƒ¾a ‹Ååi ŠbjnÈýa

kuínî ã‡È ÓaÈýa Ö¢ B óî‹y ‹rØc B kÉ“Ü μÉà ì B óî‹y ÞÔc B kÉ“Ü L‹‚e ñc ý Ö± kÉ“Ü μÉà çc ßíÕî kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa : ÚïÝÈ çc ôš‹m oäc âÙ¨bi ðma‰Üa þrà ÙÜì ÆÑnyc ðÑåÜ óÜì‡i óïàíÔ óîØ‹à @Na‰éÐ ÙÑnÜa íè âïÕm óî‹ä ¶g pbuŠ† ómìbÑnà ðèì Ém ã‡È Lòaìb¾a ýg çc òaìb¾a À óî‹ä ý

Ém òŠì‹›Übi ßb—Ñäa çb ìÿa óïàíÕÜa líÉ“ÝÜ ïdmì ßì‡Üa óÝ—Ñå¾a æÈ Lbé›Éi çÿ óÜd¾a ðè óÜdà òaìbà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa líÉ“Übi õ‹‚ÿa æà sïy óÝÜa pbäbÙàfiaì . kzÐ ò‹Åä ÚîˆbØ k° ôÝÈ

kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çc kÜbî Õnbißþ çbn†‹Ø À óÜby ÄbÑnya líÉ“Üa õ‹‚ÿa bì‡i óïàíÕÜa óîØ‹¾a Üa ÞáÉm ôÝÈ ×b¨g æ íÜa ñ†‹ÙÜa béäb ìdi LóïàíÕÜa bàc aˆg o›mŠa ÚÝm líÉ“Üa óàbÔhi ßì† óïÜaŠ‡ïÐ

óøÐbÙnà À óÝÜa þÐ ‘di çc ôš‹î kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa óïÜaŠ‡ÑÜbi b›îc . âé¾bÐ çc nîÊná kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À êå ì çbn†‹Ø ôÝÈì ×båÜa ð¾bÉÜa Ñåi óuŠ‡Üa æà ò†bïÜa óî‹äì Üa Ênánm béi líÉ“Üa õ‹‚ÿa À béäb ìc ðánåîì À Ñä oÔíÜa ¶g óÈíáª æà ßì‡Üa ò‡zn¾a Êà bé›Éi a‰èì íè †í—Õ¾a i B çbn†‹Ø

†‹ÙÝÜ BN@ @ @

ßaü : bà ÚîcŠ À Éi peöa‡åÜa Üa pŠ‡– a‹‚üà ïdnÜ ly Þá± ú†bjà ÚîˆbØ ÞáÉîì ôÝÈ õ‡è _ênÑÝÐ

laíu ßb» jä : çg B peöa‡åÜa B Üa Š‡—m μi μä ‹‚łaì ïdnÜ ly ôåjnî óÑÝÐ ÚîˆbØ Êu‹î bé²Šbm ¶g ½

29

paíå Lbjî‹Õm ßaüÜaì íè aˆb¾ âÕî †bå¾açì ÚÜ‰i ïdni a‰è lä ‡¨ _çła óÕïÕäì çc ë‰è B paöa‡åÜa B ý Š‡—m béÝØ æÈ ™íÝ‚ óïåÜa ×‡–ì L‡—ÕÜa ÚÜbåéÐ çíîŒbénäa çìrØ çì‡î‹î †bï–ýa À öb¾a L‹ÙÉÜa âéÐ çì‡° bÌa‹Ð À óybÜa óî†‹ÙÜa óïbïÜa þ“Ðì bÉîŠˆ layþÜ óî†‹ÙÜa nÜaóî‡ïÝÕ

çì‡îÐ öÞà Ïa‹ÑÜa Lâé¨b—Ü æÙÜì âèŒíÉm óÈbv“Üa óÉáÜaì ójïÜa aíƒïÜ ë‰è òí©a çíÕÝïÐ ë‰è paöa‡åÜa óÌŠbÑÜa ôÈ çc ãíÕî âèÌ a‰éi ÞáÉÜa aímdïÜ âè B ôÝÈ ‹šbä B - báØ ßíÕm óàbÉÜa - ëíÝÍnïÐ âéiŠf¾ âq ëíÅÑÝî ÆÑÜ òaíåÜa bà‡åÈ ðmdm ìcpbÔ ò‡“Üa x‹äì . çg Þ“Ð qbüÛ ñ‰Üa aíÜbÔ êčäg B Þî‡i

ÙÜÚîˆb B þ“Ð bÉîŠˆ ÚÜ‰Øì ói‹¤@ SOKSE I óáÅå¾a óïØa’ýa ójÝÝÜ †a‹Øÿa À ìŠìcib H óäbï‚ì bém†bÔ íè ÞïÜ† čðy ôÝÈ l‰Ø ×bÑäì Éi æà Löýüè ôÝÈì æî‹čï©a μjčïÜa æà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çc ý

aízáî ‡yÿ çc ‹ubnî âè—· . a‰è æà óéu æàì óéu õ‹‚c çhÐ †íuì âïÅåm ðiy ïÜ bîŠì‹š bá÷a† . âé¾a çc çíÙm ÚÜbåè ò‹ÙÐ óÝï–c óìŠ‡à ÞÍÝÍnm μi èbá§a æàümì Lbéi aˆgì oåàe èbá§a béi béähÐ

‡Énm ËbÐ‡ÝÜ béåÈ LóÜíéi çbØc lä a†íuíà ãc æÙî . çg óšbÑnäa Šaê 1991 òŠbj§a À âÕÜa ðiíå§a æà çbn†‹Ø æÙm ò†bïÕi ñc Lly æÙÜ ò‹ÙÑÜa Üa oØ‹y óšbÑnäýa oäbØ ò‹ÙÐ óî‹ä òaìb¾aì . çg èbá§a bà‡åÈ æàüm óî‡¡ ×‡–ì óï›Ô óåïÉà |ÐbÙm À béÝïj âÅåmì béÑä Ñåibé À

õ‹ª ta‡yÿa öbåqcì æa òŠí—i óîíÑÈ ðèì òŠ†bÔ ôÝÈ i‡m bèŠíàc À Ö’c Óì‹ÅÜa Ë‹diì LoÔì çì†ì óubä ¶g ly bè†íÕî . óïÈínÐ èbá§a óî†‹ÙÜa òŠí—i ò‹ánà ðè óáé¾a óïbÿa pbøÑÝÜ ò‹čï©a

ò‹čïåÜa À oÔíÜa ‹šbä .

êàbä†ŠíØ : a‹Ù’ ë‰ óÝibÕ¾a .

ßbáu jä : ñ‹Ù’ Þî§a Ü B êàbä†ŠíØ B Êà ðmbïå¸ b ÖïÐínÜbi .

õ‹uc óÝibÕ¾a : ŠòìŠó õ‡äòŒ . @ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @

30

óÝibÕà óïÑz– Êà ßb» jä pbibug ˆbnÿa ßb» jä ôÝÈ óÝøc

óÝª B çbn†‹Ø ò‡èba B çbÜ ßby lä þýaðà ðäbn†‹ÙÜa

òŠí“å¾a À †‡ÉÜa 4 ãbÈ 1994 @ @

õ‹uc …ÿa íic èŒ óÝibÕà óïÑz– aŠaíyì bå‚b Êà ˆbnÿa ßb» jä ßíy ôn’ Êïšaí¾a käaí§aì Üa ÖÝÉnm óï›ÕÜbi óî†‹ÙÜa . ˆbnÿaì ßb» jä bÈ æà öbáÝÈ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa Þšbåàì ˜Ý¬ óï›ÕÝÜ î†‹ÙÜaó

ÒÜcì rÙÜa æà knÙÜa pbaŠ‡Üaì LbéåÈ báïÐì ðÝî ã‡Õä öa‹ÕÝÜ ãa‹ÙÜa ˜ä Šaíä íÜì båÜ Éi ÆÑznÜa ôÝÈ Éi bà öbu À LóÝibÕ¾a ýg båäc bè‹“åå óÝàbØ bÅÑy óäbàŁÜ óïáÝÉÜa .

oî‹uc óÝibÕ¾a À@ 3M5M1993@ @çbn†‹Ø ò‡èba

ßaü : íèbà âÙÑî‹Ém ìðèbà âØaûŠ óï›ÕÝÜ óî†‹ÙÜa ×íÕäì _óî†‹ÙÜa

laíu ßb» jä :

óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa À bébc ðè óï›Ô óî‹ä òaìb¾aì óïäbäýa . óî‹äì ðè öu ý cvnî æà çbäýa LêÑä ‡Ým êÉà pí¸ì êÉà . óî‹zÐ çbäýa ðè ênz—Ø óïá§a ìc óïÝÕÉÜa Üa ðè uö æà çbäýa êÑä ‡Ým êÉà pí¸ì êÉà ðèì ý ÞjÕm ò‡ÈbÔ ó÷vnÜa xŠ‡nÜaì . báÙÐ æÙºý çc ‡uím B óz– óàbm B

ìBóz– ó—Ôbä B çÿ †íuì óz—Üa Éî bá÷a† †íuì B óz—Üa óàbnÜa B bàc B óz—Üa ó—ÔbåÜa B ðéÐ oïÜ óz—Übi À öð’ b¹gì ðè B ‹¾a B iêåïÉ L ÚÜ‰Ø ý æÙº çc ‡uím B óî‹y óÝàbØ B ì B óî‹y ó—Ôbä B çÿ óî‹ä ý ÞjÕm òcvnÜa xŠ‡nÜaì b›îc bèŠbjnÈbi öu ý cvnî æà çbäýa êÑä ênz—Ø . ñc çc †íuì óî‹ä Éî bá÷a† a‡icì †íuì B óî‹ä óàbnÜa B çcì B óî‹ä Üaó—Ôbå B oïÜ ðè óî‹y b¹gì ðè

B óî†íjÉÜa B béåïÉi . b·ì çc óî‹ä ý ÞjÕm xŠ‡nÜa ñc béäc ý ÞjÕm óáÕÜa ¶a pbuŠ† óåîbjnà Óíå–ì LóÑÝn¬ a‰Ü çhÐ óî‹ä ý æÙº çc ‡uím ýg À óÜby òaìb¾a . óÕïÕäì çc òaìb¾a ý †íuì b b›îc ýg †íuíi äóî‹ . êïÝÉÐ bååÙº çc ßíÕä čçg óî‹ä òaìb¾aì çbáánm báé›Éi ÉjÜa báèì çbéuíØ óÔŠíÜ óî‡Õä Lò‡yaì ý ‡i çc a‡uaínî óîí ýgì ïÝÐ čñÿ Ş‡yaì báéåà †íuì çì† †íuì ‹‚ła . Öïjniì a‰è c‡j¾a ôÝÈ líÉ“Üa Þ–ínä ¶a óvïnåÜa óïÜbnÜa : ðèì çc kÉ“Üa I c H ïÜ êÜ Öä À çc Þ—± ôÝÈ óî‹y ‹rØc æà

kÉ“Üa I l H báïÐ aˆg bä†Šc çc Þ—ä ¶a óÜby òaìb¾a μi LlíÉ“Üa çÿ B óî‹ä ó—ÔbåÜa B ðÑåm †íuì òaìb¾a òŠì‹›Übi . íÜì bä‰‚c çła kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa xˆíáåØ ðÕïjm a‰ c‡j¾a k° çc æÈ‰ä çdi kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ý æÙº çc ÞjÕî ìc ôš‹î âÙ¢ ðmaˆ ìc i óîØ‹àý óîŠa†g ìc óïÜaŠ‡Ñi æà Ëíä L™b‚ À μy çc líÉ“Üa õ‹‚ÿa ÛÜbØ l‹ÉÜaì ‘‹ÑÜaì çíÙÝº âì† óïàíÕÜa . êïÝÉÐ bàg çc çíÙm kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa ênÜì†

31

óïàíÕÜa òíc líÉ“Übi õ‹‚ÿa ìc çc môš‹ ÚÝm líÉ“Üa ãbÅåÜbi ðÜaŠ‡ïÑÜa ìc âÙä ðma‰Üa À ×bä óÜì† ò‡yaì ìc ßì† Lò‡znà ýì ‘di ‰÷‡åÈ æà çc ðÑnÙî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa b›îc óïÜaŠ‡ïÑÜbi ìc âÙä ðma‰Üa

. âé¾bÐ çˆg íè òaìb¾a μi líÉ“Üa . òaìb¾aì ð›Õm çdi ÚÝº kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À ßbª óbïÜa óÝÜaì bà êÙÝ¸ líÉ“Üa õ‹‚ÿa À a‰è ßba . bàc ßb—Ñäýa ð÷béåÜa íéÐ ïÜ kÝà ðány . óî‹’ çc çíÙî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À êå ì ð²ŠbnÜa ë†ì‡¢ì óïÐa‹Í§a ‡ï êÑä çcì çíÙm êÜ À ×båÜa ðÜì‡Üa Ñä óÝÜa Üa Ênánm béi líÉ“Üa ÿaõ‹‚ . @ @

ßaü : íèbà Þä ðÕïÕä ß†bÉÜa óï›ÕÝÜ óî†‹ÙÜa _ Þè íè âÙy ðmaˆ ãc âÙy ðÜaŠ‡ïÐ ãc ðÜaŠ‡ÑäíØ ãc ßþÕna _ ÒïØì æÙº ÖïÕ¥ ßþÕnýa íÜì À öu ‡yaì æà _çbn†‹Ø

laíu ßb» jä : ‡ÕÜ ojuc ÞjÔ ÞïÝÔ æÈ öu æà a‰è ßaüÜa ýì ‘di À gò†bÈ Éi Öjbà . çg Þä ðÕïÕä ß†bÉÜa

óï›ÕÝÜ óî†‹ÙÜa íè ÓaÈýa ÞàbÙÜa Ö¢ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À óî‹ä òaìb¾aì ëÍi æà líÉ“Üa Üa ”ïÉî kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa béÉà báÌ‹à ôÝÈ ÚÜˆ . bàc ójåÜbi ¶a ÖïÕ¥ ßþÕnýa À öu ‡yaì æà çbn†‹Ø íéÐ ‹àc

À óîbÌ óiíÉ—Üa çg æÙî æà pþïzn¾a çÿ ßì‡Üa Üa ânÕm çbn†‹Ø Óí ôåm ÞØ bémbÐþn‚a báïÐ béåïi lŠb¥ì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ØŽïŞ‡ ò‡yaì À ÚÜˆ ö§a æà çbn†‹Ø ñ‰Üa ÞÕnï LêÑåi þrà nÈa

Þîº† ï÷Š öaŠŒì bïØ‹m bÕib ï÷Šì bénîŠíé» bybïÜ ãbïÔ óÜì† óî†‹Ø À ö§a ðÔa‹ÉÜa æà çbn†‹Ø B óqŠbØ óïáïÝÔa B L báØ çc Ëbánuýa ñŠì‡Üa öaŠŒíÜ óïuŠb‚ bïØ‹m bîŠíì ça‹îgì szjÜ ë‰è

B óqŠbÙÜa B ìBóaŠ† ÞjÜa óÝïÑÙÜa béniŠbz· B ÞïÜ† ‹‚e ôÝÈ bà ßíÔc . âq çg ãívè ”ï§a ðäa‹îýa ôÝÈ âÕÜa ðiíå§a æà çbn†‹ØI@ ×a‹ÉÜa H À ë‰è ãbîÿa píÙi æà bîŠí bïØ‹mì íè Öïjm ðÝáÈ ë‰

B óàìbÕ¾a óïÈbá§a óqŠbÙÝÜ BN@ çg ßþÕna ñc öu æà çbn†‹Ø |j—ï a‹àc båÙ¿ ÂÕÐ báïÐ aˆg æÙ¸ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa æà çc ðá± ô¼ êå ì òíÕi þÜa a‰èì ð’ö Ì æÙ¿ À oÔíÜa L‹šbä çÿ layÿa óî†‹ÙÜa ðèì ójyb– ta‹m âƒš À ßbnnÔýa æà Þuc Þïä B Ø‹¾a ðÉïÝÜa B ‹ÙÑm bàíî æà ãbîÿa ™þ‚hi č‡uì À ‡ïyím bémaŠ‡Ô óïÜbnÕÜa o¥ òŠa†g ò†bïÔ óî‹ÙÈ Ì óïiy òöíÑØ òíƒØ ¶ìc í® ïdm u”ï ðäbn†‹Ø ñ‹—È . âq çc ó–‹ÑÜa Üa oš‹È béÑä ‡Éi öbénäa l‹y wïÝ©a óïäbrÜa Šb—näaì öbÑÝä ôÝÈ paíÔ ãa‡– μy Óì‹ÅÜaì óïÜì‡Üa óïmaí¾a Üa bénÕÐaŠ ojèˆ xaŠ†c bî‹Üa óvïnåØ óïÕåà ÒÔíáÝÜ ìþÜa layŁÜ ò†íuí¾a À líåu çbn†‹Ø . âÌŠì ÞØ ÜˆÚ çhÐ Ûbåè ßbánya ‡yaì ßþÕný öu æà çbn†‹Ø çì† öauÿa õ‹‚ÿa íèì çc ‹›m òíÔ ôáÅÈ ò‡Èb¾ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa a‰èì

‡ánÉî óÉïji ßbä ôÝÈ b—à ÚÝm óé§a ôÝÈì Óì‹ÅÜa óïÜì‡Üa ôÝÈì óïbàíÝi‡Üa óî†‹ÙÜa ôÝÈì Ëbšìc óÕå¾a ôÝÈì ÞàaíÈ ò‡î‡È õ‹‚c báÝÔ ‹Ðínm éÝØb óÉánª À çe L‡yaì ýg béäc oïÜ æà Šíàÿa

óÝïzn¾a æÙÜì ý æÙº ñÿ kÉ’ çc k± lby ë—à a‡ånà ôÝÈ Óì‹ÅÜa òˆb“Üa lbÉÜcì Š‡ÕÜa .

ßaü : aˆb¾ âÔ l‹ÍÜa çbn†‹Ø _ aˆb¾ì Êčå¸ ôny çła æÈ ãbïÔ óÜì† óî†‹Ø óÝÕnà _ Þèì Ûbåè pa‹’üà mðyí

32

¶a çc l‹ÍÜa ‡î‹î âÈ† kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ÞÙiì êÝÕq ïdnÜ óÜì† óî†‹Ø _

laíu ßb» jä : b¾ Þ‚† l‹ÍÜa ìc õ‹yÿbi çíÝna çíïäbîÜa çíïä‹ÑÜaì çíïÜbîýaì LçíïäbäíïÜaì ñc paíÔ ßì†

öbÑÝä óÕåà ×‹“Üa Âìÿa ôä†ÿaì ôÝÈì êuì ‡î‡znÜa ðšaŠc àýaóîŠí a óïäbárÉÜa ò‡÷bjÜa æÙî âéî‡Ü Â¬ õí ÊîŒím â÷båÍÜa âéåïi ó÷¤ì pbÙÝn¿ B Þu‹Üa î‹¾a B ky Ö båà ˆíÑåÜa . ‡ÕÜ aíäbØ μáá—à ôÝÈ âïÕm óØ‹m óÜì‡Üa óïäbárÉÜa âéåïi . a‰è ‡Ôì æÙ¸ öbáÈŒ l‹ÉÜa μïÈbÔýa Àì âénà‡Õà óÝ÷bÈ Òî‹“Üa μy À óÙà æà çc aíäìbÉnî bäìbÉm bÕïqì Êà ßì† öbÑÝä aíÝ—zÐ ôÝÈ öu jØ æà

âé«bà . âÉä L aíåÙánî æà çc aíÝ—± ôÝÈ óÜì† óïi‹È ò‡yíà âéåÙÜì aíÝ—y ôÝÈ ò‡È ßì† óïi‹È óÝÕnà Þ›Ñi öbÑÝä . ‡Ôì Þ—y †‹ÙÜa b›îc ôÝÈ ‡Èì ðŠ ð¿c ßíy ÞjÕnà çbn†‹Ø æÈ Öî‹ ×brïà

ïÅ‹ I ãbÈ 1920H ñ‰Üaì †íé¡ õŠbïÍÜa æà öbåic †‹ÙÜa . bà‡åÈì Œ‹i B k÷‰Üa Ìÿa B I mbmcÛ‹ H æÝÈcì ë†‹¸ ôÝÈ óÑïÝ©a ðäbárÉÜa LöbÑÝäì êniŠby ßì‡Üa óÑïÝä bi‹y ò†aíèý LbéïÐ ýg çc Šb—näa

mbmcÛ‹ ñ‹ÙÉÜa ôÝÈ μïäbäíïÜa æî‰Üa aíäbØ çì‹—î ôÝÈ ‰ïÑåm óïÔbÑma ïÅ‹ ŠíéÄì pbÐþn‚a ò‡î‡’ μi ßì† LöbÑÝä ñc μïäbîÜa μïä‹ÑÜaì μïÜbîýaì æà óéu μïäbäíïÜaì æà óéu Lõ‹‚c Šímì óbïÜa Þ‚a† óÜì† çbäíïÜa béÑä b—Ü õíÕÜa óïbïÜa Üa æÙm kÌ‹m À ánaŠa‹ l‹ä ‡š mbmcLÛ‹ âq ÓíÔì †b¥ýa ÜaïÐíðmb sî‡ä æîíÙnÜa ¶a käbu mbmcÛ‹ Ø @B Þr¿ μyþÑÝÜ Ûa‹mÿa öa‹ÕÑÜa B bÐíÔì

Ì †ì‡« ÚÜˆì æÈ Öî‹ ÓaÈýa óàíÙ¢ mbmcÛ‹ Üa ÓÉm béi óîc óÜì† õ‹‚c Ûa‰äe ßí‚‡Üaì béÉà À ÒÝy ð÷båq ãbÈ 1921 L Òšc ¶a ÚÜˆ píÙ †b¥ýa ÜaïÐíðmb píÙ ômí¾a æÈ óï›ÕÜa

Lóî†‹ÙÜa a‚cì ïÜì a‹‚e ÓíÔì †‡È ÑÌ æà èb» kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa käb¡ mbmcÛ‹ ‡š μïäbäíïÜa óvïnä öbjÍÝÜ ðbïÜa ÉjÜ ò†bÔ L†‹ÙÜa âq çìbém öbáÈŒ †‹ÙÜa À ßb líåuì ×‹’ì çbn†‹Ø À

‡ïyím ÓíÑ– âénØ‹y ÚÜ‰Øì ça‡ÕÐ ßb—mýa ‹án¾a Êà LöbÑÝä uc ÞØ ÚÜˆ ßì‡Üa óÑïÝä ôÝÈ çc ‹ÙÑm À ìbÑnÜa Êà mbmcÛ‹ bÐí‚ ôÝÈ bé¨b—à óî†b—nÔýa óïvïmaýaì À LóÕå¾a oÕÐaíÐ ôÝÈ âïÕm çbn†‹Ø À ò‡èbÉà çaŒíÜ IãbÈ 1923H çbØì LçbØbà âq p‰‚c ðá¥ †ì‡ä óÉå—¾a ë‰ ßì‡Üa Üa odm À lbÕÈc Šbïéäa óîŠí aàýa óïäbárÉÜa LóîŠbubÕÜaì čçÿ óbï öbÑÝä oäbØ ‡ånm ôÝÈ óäbï– bà ôážî i B æàÿa Ša‹Õnýaì B À óÕå¾a . ‰åàì çc ÊïÔím ò‡èbÉà çaŒíÜ ônyì öbénäa ‹äl óï¾bÉÜa óïäbrÜa oÝ“Ð ÞØ óÜìb« óî†‹Ø ïÍnÜ ÊšíÜa æèa‹Üa ÚÜˆì lbjÿ ò‡î‡È : béåà ã‡È

‡ïyím óØ‹ä óïå íÜa óî†‹ÙÜa ôÝÈ c óïáÝÈ LóìŠ‡à óz’ì pýb—mýa óïbàíÝi‡Üa Êà LxŠb©a ÞÕqì ßì‡Üa óáÕ¾a çbn†‹ÙÜ æà sïy õíÕÜa óî‹ÙÉÜa óïbàíÝi‡Üaì óïàþÈýaì . ‡Éiì l‹ä óï¾bÉÜa óïäbrÜa ¶aì Šíé’ Þ÷þÔ ÞjÔ ãíïÜa p‰‚c óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa óáÝÉn¾a béiaycì B óïØŠb¾a B ò‹÷bÜa À lbØŠ

ãbÅåÜa ÜaíïïÐ Þjm ‹àmì ò‡yíÜ ë‰è ßì‡Üa ãíÕmì paìbÈ‡i óÝÝ›à ‡š Lßb—Ñäýa ònÉà ßb—Ñäýa B óº‹u B béiŠb¥ì bi‹y LöaíÉ’ béäd’ À ÚÜˆ çd’ ßì‡Üa ój–bÍÜa çbn†‹ÙÜ çd’ì layÿa óïÈíï“Üa

óïi‹ÉÜa óïØÜaì óïŠbÑÜaì ò‹÷a‡Üa Ûa‰äe À ÚÝÐ ÜaïÐíoï . bàc æÈ ö§a ‹‚ła æà âÙÜaü íèì báïÐ aˆg oäbØ Ûbåè B pa‹’üà ðyím ¶a çc l‹ÍÜa ‡î‹î âÈ† kÉ“Üa

ñ†‹ÙÜa ÞÙiì êÝÕq ïdnÜ óÜì† óî†‹Ø B L kïudÐ ôÝÈ ÚÜˆ ðÑåÜbi Ê bÕÜa μj¾a . ßì‡ÜbÐ óïi‹ÍÜa ðè

33

ßì‡ÜbØ õ‹‚ÿa À bÉÜa szjm æÈ bé¨b—à ó–b©a æàì ðÉïjÜa béäc ý ‡î‹m çc ðz›m ÚÝni b—¾a À Þïj ÖïÕ¥ pbjÌŠ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À óî‹ä ßþÕnýaì íÜa . ŠìâÌ çc ÚÜbåè ób çíïÙî‹àc

çíïiŠìcì båè Ûbåèì çíjÌ‹î ™þ‚hi À ïdm óÜì† óî†‹Ø ÞzØ ß†bÈ óÝÙ“áÝÜ Lóî†‹ÙÜa ýg çc ë‰è öaŠła ðè öaŠe óî†‹Ð oïÜì b óîc óÔþÈ óbïÜbi óï‹Üa ßì‡ÝÜ òŠíØ‰¾a . À óÕïÕä oïÜ ÚÜbåè óÜì†

ò‡yaì À bÈ ãíïÜa ÊÐ‡m béi bénïÜbrà ¶a çc ÒÕm käb¡ kÉ’ ×ízà ‡é›à kÉ“ÜbØ ñ†‹ÙÜa óáïÕi öa‡Éna ßì‡Üa óïi‹ÉÜa Lóïàþýaì ‘ì‡nÐ ôÝÈ bé¨b—à Lbéàa‡Ôdi báï çcì öbáÈŒ layÿa óî†‹ÙÜa æî‰Üa â pýb—ma ßì‡Übi óïi‹ÍÜa çíÉånº æÈ ójÜb¾a ßþÕnbi çbn†‹Ø æî‡Øüà ôÝÈ âénšŠbÉà

ßb—ÑäþÜ . aˆbáÝÐ k° çˆg çc ãíÝä öbáÈŒ l‹ÍÜa À âéÑÔíà Ì ‡îü¾a ßþÕný çbn†‹Ø _ aˆb¾ì k° çc ÊÔínä âéåà ‹rØc b¿ êÉÔínä æà öbáÈŒ layÿa óî†‹ÙÜa _ ójbå¾biì ‡ÕÜ knØ ï÷Š öaŠŒì bïäbî‹i çíu ‹vïà ( John Major ) óÜbŠ ¶a ¾aÞšbå ñ†‹ÙÜa …ÿa †aíu þà ( Jawad Mella ) „îŠbni 1

îbà 1992 biaíu ôÝÈ óÜbŠ æà …ÿa †aíu kÝî béïÐ æà çíu ‹vïà ÓíÔíÜa käb¡ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À êïÈbà æà Þuc ßþÕna Lçbn†‹Ø †Šì À óÜb‹Üa ˜åÜbi bà ðÝî : B æ® ‡îüä âÙä Lðma‰Üa ïÜì

ßþÕnýa Ö båáÝÜ óî†‹ÙÜa À ßb L×a‹ÉÜa çÿ ò†bïÕÜa óïbïÜa ÊánváÝÜ ñ†‹ÙÜa ‡Ô bäì‚c çdi a‰è ÞØ bà êäì‡î‹î BN@ âq aˆb¾ k° çc aíÉÔínm æà öbáÈŒ μïi‹Ì μïzïà ‹rØc b¿ êäíÉÔínm æà öbáÈŒ μïÔ‹’

_μáÝà Þè ‡uíî ï÷Š óÜì† óïi‹È ìc àþaóï ÓÉî Ö¢ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À ‹î‹Õm _ë—à . aìŠí—m béîc òí‚ÿa çc þuŠ Þrà ‡ïÜa y ÛŠbjà ñ‰Üa ôÕÝm æà ãa‡– bà ôÕÝm æà â÷bn“Üa lbjÜaì Àì ÞØ ãíî

ßìb± çíánå¾a ¶a pbÈbá§a óïàþýa À ‹—à çc aí›Õî LêïÝÈ ßíÕî a‰è Þu‹Üa : pŠ‰y •íi æà ßí‚† L†a‡Íi ˆg çbØ Öî‹ paíÕÜa óïÙî‹àÿa óØŠb“¾a À l‹y wïÝ©a byínÑà öb›ÕÝÜ ôÝÈ ï÷‹Üa ðÔa‹ÉÜa

êàbÅäì I ÊuaŠ B òbïä B À 27M5M1993H íèì ñ‰Üa ánÜa æà L´åïÝØ êäd’ À ÚÜˆ çd’ ÚÝ¾a μy ÚÝà Lç†Šÿa ðÙÜ ý |áî âïÕni Üa×a‹É bšÉà ôÝÈ óàbÔg óÕåà óî†‹Ø óåàe . ônyì çc öbáÈŒ oîíÙÜa

öbûŠì ßì‡Üa óïvïÝ©a öbáÈØ óïi‹ÉÜa óî†íÉÜa LpaŠbàfiaì âè ‡š âïÕm L×a‹ÉÜa ñc ‡š ãbïÔ óÜì† Lóî†‹Ø óáÝÙiì õ‹‚c B âéäg çì‡î‹î ôny Lãa‡– ýì çì‡î‹î óÜì† óî†‹Ø BN@ çg ÒÔíà ça‹îa bïØ‹mì bîŠíì |šaì íšì á“Üa À ŠbéåÜa âéÐ ý çíÑ² âéÐíÔì ‡š óîc óÜìb« öb“äý çbïØ ñ†‹Ø báéà çbØ êÝÙ’

. âq çg pbšŠbÉ¾a óïi‹ÉÜa óïØÜaì óïŠbÑÜaì ý ÒÝn¦ béÑÔaíà æà óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa æÈ ÒÔaíà bì†

. aìŠí—m çc ‡ïÜa ‡á« ‹Ôbi âïÙä íèì ‡yc báÈŒö óÉï“Üa À ×a‹ÉÜa Þr¿ì B Ýa ôÝÈÿa òŠírÝÜ óïàþýa À ×a‹ÉÜa B I ëØ‹à ça‹é H âÝÙnîì âbi óÑ÷b ò‡é›à À L×a‹ÉÜa êåÙÜ íÈ‡î ¶a B ò‡yì ×a‹ÉÜa bjÉ’ bia‹mì óàíÙyì B L ñc êäc æàüîý Ö¢ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ôny À ïdm óàíÙy óïÝ« paˆ òŠa†a óïmaˆ À líåu Lçbn†‹Ø anÉà B ×a‹ÉÜa B a‡Ýi bïi‹È bïàþa ćöuì æà óàÿa óïi‹ÉÜa óïàþýaI@ÊuaŠ

B òbïä B À 25M2M1992H ñc çc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ”ïÉîý Ûbåè À âÕÜa ðiíå§a æà êå ì çbn†‹Ø b¹gì ”ïÉî ôÝÈ BŠc óàÿa óïi‹ÉÜa AAAB@ âÉä çg ë‰è pb±‹—nÜa oïÜ ðè pb±‹—m μïrÉjÜa æî‰Üa

âènÉî ‡ïÜa ‡á« ‹Ôbi âïÙä ò‹ÑØ ò‹vÐ Þi ðè pb±‹—m ‡ïÜa âïÙä LêÑä íèì ãíïÜa ÞuŠ öôuý À Lça‹îa aˆbáÐ ÊÔínä êåà báïÐ aˆg æÙ¸ çc Þ—î ¶a âÙä a‡Ì |j–cì kyb– ßíä ì_ßíÜa

. báÝÈ çdi óšŠbÉ¾a óïŠbÑÜa óïäa‹îýa ÒÕm æà óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa Ñä ÒÔíà óšŠbÉ¾a óïÔa‹ÉÜa óïi‹ÉÜaì óïØÜaì . aìŠí—m çc ë‰è pbÈíáa Üa ðám béÑä B óšŠbÉ¾a óïäa‹îýa B æàì bénÝ» B æî‡èbª ÖÝ‚ B

34

ì B μîŠbïÜa B ì B μïÙÝ¾a B ì B μïàíÕÜa B æî‰Üa âéÝr¸ ò‡î‹u B çbéïØ B Üa Š‡—m À Lç‡åÜ ý çíÑ² âèbîaíä À ò†big kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . ðÑÐ oÔíÜa ñ‰Üa çíÙï± ôn’ ÷b‡Üa pa‹àaü¾aì ÃbÕý ãbÅåÜa ðàþýa À ça‹îa çì‡îüî ãbÅåÜa êÑä À ò†big †‹ÙÜa . ‡ÕÜ ‹– ‹îŒì aß‡ÉÜ ôÝÈ ‡éÈ Lëb“Üa ‡á« õ‹èbi - ôÝÈ Þïj ßbr¾a ý ‹—ä - ÞjÔ óÉ›i ãbîc êädi B æÙºý çc ŽmbÉžîk Ša‡bjÜa I‘‹ä ñŠírÜa

ðàþýa ðäa‹îýa @Hbà‡åÈ êuíî ó–b–Š ênïÔ‡åi ¶a Š‡– ñ†‹Ø ðÜb—Ñäa B báØ kmbÈ Éi ‘‹ÑÜa bà‡åÈ aì‹Ùåna ßbïnÌa ŠínØ‡Üa ‡jÈ æ¼‹Üa íÝbÔ ŠínØ‡Üaì Ó‹’ ñ‡åØ báèÌì æà öbáÈŒ L†‹ÙÜa çÿ öýüè

B çíïÜb—Ñäa B ðÜb—Ñäýaì ñ†‹ÙÜa À êîcŠ B ã‹ª B k°ì çc kb± ã‹váØ IÊuaŠ ò‡î‹u B çbéïØ B óïŠbÑÜa 3M6M1993@ HÞ–bäì béîc òí‚ÿa çg kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa Ãb« ÞØb“¾bi îíÉÜaó— Ûb¥ì êÜ

pa‹àaü¾a ÷b‡Üaì a‹ óïäþÈì çgì öbáÈÜa †‹ÙÜa aíïÜ À õínà ë‰è ta‡yÿa ójïè‹Üa Êà ‡îà Òÿa . aìŠí—m çc ãbÙy ça‹îa bîŠíì ý çíÐÉî i B ‹¸ü¾a íÜa ðÔa‹ÉÜa ‡yí¾a B Örjå¾a æà ‹¸üà þ–

æî‡Üa . âéÐ çíj± çc ¸ü¾a‹ ý Þrº B pbèb¤ýa Ò÷aíÜaì B À ×a‹ÉÜa þïr¸ bzïz– . bîŠíÐ ‡î‹m çc ðmdm ‡ydi μïàíÕÜa æî‡îü¾a b ça‹îaì ‡î‹m çc ‹Ñm ôÝÈ ‹¸ü¾a ‡yc óÉï“Üa μjm‹¾a béi . çdØì öaíÝÜa ‡ïÜa ‡¼c æy kïÕåÜa ïÜ bïàíÔ bïi‹È çcì kî†ÿa óàþÉÜaì «‡á ‹¢ ãíÝÉÜa ïÜ báÝà

bî‹ÑÉu . æáÐ líïÈ ‡ïÜa kïÕåÜa êäg çbØ ‡ÝÕnî bj—åà ajØ À óÜì‡Üa óïÔa‹ÉÜa sïy çbØ a‡÷bÔ bî‹ÙÈ ýg êäc ‹àdî ë†íåu ë‹ØbÈì ò†bihi kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ì ‹ÙÑî Öïjni B ãaä ði‹ÉÜa B À çbn†‹Ø

a‹ÉÜa× ôÝÈ Ša‹Ì çbn†‹Ø bîŠí . æàì kÜbrà ‹¢ ãíÝÉÜa êÜb›ä Þ–aín¾a ì †íÕÉÜ óÝîí À Þïj öb‚ýa Üa ðÉï“Üa À ×a‹ÉÜa ã‡Èì ê±‹—m çdi B ×a‹ÉÜa bjÉ’ bia‹mì óàíÙyì öu æà æ íÜa ði‹ÉÜa

ðàþýa BN@ çíÙåÜ båè μ±‹– Êà bå›Éi . çg ‹¸ü¾a íÜa ðÔa‹ÉÜa ‡yí¾a ôÅ± ‡ïîdni bÙî‹àc ßì‡Üaì óïi‹ÍÜa À oÔíÜa ‹šbä æÙÜì ïÜ Ûbåè čñc çbáš óîŠa‹áný a‰è ‡ïîdnÜa À óÜby Þî‡jm ênjïØ‹m ÞÙ“i rî Óìb¬ Lμïi‹ÍÜa âq çg ßaüÜa ñ‰Üa Ö± æ aíáÝÜ ñ†‹ÙÜa çc êéuíî íè : Þè çg ÃbÕa ãbÅä a‡–ã Ó‡è À ‡y êmaˆ ãc êäc óÝïì ÞïåÜ óî‹ä _ ôÝÉÐ öbáÈŒ †‹ÙÜa çc aì‹ÙÑî aÙÑm bÕïáÈ À Ëíší¾a çcì aì‡Énjî æÈ Ò aíÉÜa nïÐaíjåv tŠaíØ Lõ‹‚c ïÝÐ æà ÞÕÉÜa Öå¾aì çc ß‡jnî çbäýa b¾bÄ bÅi íèì ã‡Õî pbïz›nÜa ãb§a À Þïj ÚÜˆ . ô“‚c çc ÞÉÑî öbáÈŒ †‹ÙÜa ÚÜˆ âq aíÜíÕî B ‡ÕÜ bäd‚c B

Laíà‡åïÐ pýì óÈb ã‡åà .

ßaü : ðèbà Þ›Ðc ÞjÜa âÙîc‹i óéuaí¾ ÚînÜa î‹ÑnÜaì _kî‹ÉnÜaì

laíu ßb» jä : çg Þ›Ðc ÞjÜa óåÙá¾a béØíÝ À oÔíÜa ‹šbä óéuaí¾ ÚînÜa î‹ÑnÜaì ÉnÜaìkî‹ À ñ‹Åä íè ‡ïØdnÜa

Ša‹–bi ×‡–ì ™þ‚aì ôÝÈ óïma‰Üa óî†‹ÙÜa ÞáÉÜaì —i òbäcì kïÜbdiì óïáÝÈ óåï–Š oïjrnÜ pbàíÕ¾a óºíÕÜa ë‰ óïma‰Üa öaí À çbn†‹Ø ìc xŠb‚ Lçbn†‹Ø Àì bénà‡Õà óîíÕm ŠíÉ’ öbánäýa ¶a ë‰è óïma‰Üa óïáåmì y ÃbjmŠýa ‡åÈ ‹ÙÜa† —¾bi Û“¾a ‡yaíÜa æ íÜbiì ãÿa I@çbn†‹Ø @HüïénÜaì ‘ìŠ‡¾a Óì‹ÅÝÜ ójï—ÉÜa ‡ï“¥ì ñc‹Üa ãbÉÜa ð¾bÉÜa ‡š ðŠb¿ pbbï ÚînÜa kî‹ÉnÜaì î‹ÑnÜaì ÚÜ‰Øì âïÝÉm óÍÝÜa óî†‹ÙÜa bè‹“äì À ×bä Êaì béÝÉuì óÍÜ âÝÉÜa æÑÜaì óÈbå—Üaì . æàì ðÉïjÜa çc ë‰è

35

paöa‹uýa ðè paöa‹ua óïnÔì ójm‹à Óì‹ÅÜbi óïÜbä . bàc ÞàbÉÜa ðbÿa ñ‰Üa Êåº ÚînÜa î‹ÑnÜaì kî‹ÉnÜaì ÞÙ“i çíá›à íè ãbïÔ çbïØ ñ†‹Ø Ênánî êïÐ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa êm†bïi ôÝÈ êšŠc .

ßaü : ÒïØ çíáčïÕm ÞjÕnà óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ‡Éi Šbïéäa ÃíÕì ‹ÙÉ¾a ðØa’ýa ñ‰Üa çbØ ë†íÕî bÕib †b¥ýa ÜaíïïÐ öbénäaì l‹ä ò†ŠbjÜa Œì‹iì ôáîbà ãbÅåÜbi ð¾bÉÜa ‡î‡§a païÍnÜaì óï¾bÉÜa Üa oÝ—y

báØ _çíáÝÉm

laíu ßb» jä : çg ‹ÙÉ¾a ðÔ‹“Üa ñ‰Üa ÂÕ bÑØ ôÝÈ êÝèc æÙî a‹ÙÉà abïØa’ ÂÔ . óïØa’ýbÐ æÙî b L†íuì

ý À †b¥ýa ÜaíïïÐ ÖibÜa ýì À ßì‡Üa Üa oäbØ Šì‡m À ÚÝÐ ÜaíoïïÐ . óïØa’ýaì ý ‡uím b›îc ý À μ—Üa ýì À biíØ ýì À ñc çbÙà ‹‚e æà bÉÜa . ýg çc ÚÜbåè pýìb« ò†bu ÖïjnÜ Éi êuìc óïØa’ýa À Éi ça‡ÝjÜa ‡îíÜbØ þrà . çg ãbÅåÜa ÜaíïïÐ Šbéå¾a óáÅäýbØ ò‡÷bjÜa À ßì† ×‹’ biŠìc ãbÅåÜbØì âØbä ãíïÜa À μ—Üa LbiíØì çbØ bàbÅä bîŠímbnÙî† bïÉuŠ bïÜí bî†bÉà óî‹¨ Lçbäýa

À μy çc ’ýaóïØa Ém óî‹ä òaìb¾aì öb‚fiaì ý ‹rØc ýì ÞÔc . þÐ óî‹y æà çì† òaìbà ýì òaìbà æà çì† Lóî‹y báèbnÝÙÐ çbáánm báé›Éi ÉjÜa ýì †íuì ò‡yaíÜ báéåà çì† õ‹‚ÿa . ójbå¾biì †ìc çc ßíÔc čçc ó»‹m óáÝÙÜa óîïÝÙäýa Socialism béÝ–cì ïmý ¶a óÍÝÜa óïi‹ÉÜa i B óïØa’ýa B oïÜ ó»‹m

óÕÐíà . çÿ óáÝØ ãïÜbï’íÜa Ém À óÕïÕä óïÈbánuýa ìc óïÉána b·‹Üì oäbØ óáÝÙÜa óî†‹ÙÜa B ŽïäôîüØí B IôîüØìbä @ Hì B Ém ßìa‡m öð’ üÐbÙnÜbi μi ‘båÜa B l‹Ôc ¶a ãíéÑ¾a ðÉÔaíÜa óïØa’þÜ . óáÝÙÜì B ŽïäôîüØí B ‡ïÜbÕm óÕî‹È À Lçbn†‹Ø ÚÜˆì çÿ óïÙÝ¾a óïÈaŠÜa oäbØ À ßb Âìì çbn†‹Ø

ônyì ç‹ÕÜa ðšb¾a óïÙÝà óÈb“à oïÜì Lóî†‹Ð æÙÜì a‰è s¢ ‹‚e xŠb‚ æÈ ×bä båÈíšíà Êu‹åÝÐ ¶a båÈíšíà . çg óîŠímbnÙî‡Üa ÜaínïïÐóï bén‚dØ nÙî‡ÜapbîŠímb Üa oäbØ âÙ¥ ßì† ×‹’ biŠìc ‡Ô oÕ

o¥ ÞÕq bèŠaŒìc ¶hÐ âåéu øiì —¾a . ÊÔaíÜaì çc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ‡Ñnî æà Šbïéäa óîŠí aàýa ÜaínïïÐóï Óþ£ líÉ“Üa óïbÕÑÕÜa Lõ‹‚ÿa âÌŠ çc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa êšŠcì óÐì‹É¾a i B çbn†‹Ø

öa‹áä B bäbØ aöu æà †b¥ýa ÜaíïïÐ ÖibÜa . ‡ÕÜ odm ðÜaíy ãbÈ 1921 óîŠíé» paˆ âÙy ðmaˆ μi çbvïiŠˆc bïåïàŠcì âhi óîŠíé» çbn†‹Ø paˆ âÙä ðma‰Üa ìc B çbn†‹Ø öa‹áä B oäbØì

I ýšμ@ Lachîn@Hbéná–bÈ . bàc bnåî‡à ŠbubjÝØ ðÜ†biíÔì näbØb μnÉibm b . æÙÜì ‡Éi μå Þ÷þÔ ‰‚c çíïäbvïiŠˆÿa çíÉáî LbéïÐ aìc‡jÐ çì‹Ìíî Š‡– μÜbn ‡š †‹ÙÜa ëíáéÐcì çdi †‹ÙÜa çì‡î‹î óàbÔg óÜì†

óïÜbcŠ ò‡Èb· B æî‹áÉn¾a μïi‹ÍÜa B âèì ‡š óïÈíï“Üa . báÝÈ çdi μïäbvïiŠˆÿa aíäbØ âéÑäc ‡š Èíï“Üaóï aíäbØì ì çíÜaîý çì‡îüî óØ‹ä óïØÜa LóïäaŠíÜa bàc †‹ÙÜa âÝÐ aíäíÙî ‡š ÜaíoïïÐ Þi aíäbØ æà ñ‡îüà †b¥ýa ÜaïÐíðmb . æÙÜì òþÌ óïàíÕÜa óïØÜa óîŠˆła aíåÙ¸ âéÝï¢ âé÷b†ì æà çc

aì‹qüî ôÝÈ kÝÙÜa ŠíÉ¾a LμÜbn ãbÕÐ μÜbn véni a†‹ÙÜ æà âéå ì Óýłbi ¶a óîŠíé» çbnÌaŒbÔ bèÌì æà pbîŠíé» bïe ôíÜa . bàì óÝ÷bÈ ŠíïÐÜa Š†bä ÓìŠ†bä Prof.Nadir Nadirov bÉÜa ñ†‹ÙÜa Óì‹É¾a í›Èì óïº†bØÿa óî†‹ÙÜa âÝÉÝÜ æÑÜaì ýa ò‡yaì æà μi Óýe Þ÷aíÉÜa Üa bè‹vè μÜbn

36

æà çbn†‹Ø . ‡Ôì õìŠ ðÜ …ÿa Š†bä êÑåi ó—Ô ênå« ë‰è . âq Ö¨c çíîŠˆła óîŠíé» B çbn†‹Ø öa‹áä B óîŠíéá¡ çbvïiŠê bè‡Éiì ‰‚c çíîŠˆła çíàíî †‹ÙÜa öí la‰ÉÜa çíÜìb±ì âéÙîm ÖÐì ó‚ ò‹à . a‰è æàì óî‹ƒ Š‡ÕÜa çc õ‹ä öbáÈŒ layÿa óî†‹ÙÜa Üa dmo ‡Éi l‹ä óï¾bÉÜa óïäbrÜa Üaì oé¤a béÝØ bèb¤a bïØŠbà ãíÕm êïÜdni öbáÈŒ †b¥ýa ÜaíïïÐ Àì âénà‡Õà ã‹a μÜbn ðèì

‹Ùånm †íuíÜ öu æà çbn†‹Ø À †b¥ýa ÜaíïïÐ I ÚÜbåèì layc òrØ nÉm çbn†‹Ø ‡¨ çła óÉiŠc öauc oïÜì ½ó öauc H çÿ layÿa óî†‹ÙÜa oäbØ ‘‡Õm †b¥ýa ÜaíïïÐ . ë‰ì lbjÿa

Þ—± kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ôny ‡Éi Šbïéäa óîŠí aàýa ÜaínïïÐóï ôÝÈ ñc LÖy íèì kÉ’ ÎÝjî çíïÝà óáä À pbîŠíé» †b¥ýa ÜaíïïÐ ÖibÜa †‡éà öbåÑÜbi μi Êàbà μîŠˆła |àbàì æàŠÿa k—Émì pbîŠíéá§a

LóïØÜa ó–b‚ ‡Éi çc |j–c Ûa‹mÿa Ûbåè μÝÕnà çíÙÝº ò‡È ßì† óïàíÔ . bàc ójåÜbi ¶a óàÿa óî†‹ÙÜa òŠí—i óàbÈ çhÐ Šbïéäýa ÜaíïïÐ êÜ käaíu óïib°a käaíuì óïjÝ . æáÐ

käaí§a óïib°ýa ðè çc layÿa óî†‹ÙÜa “Üaìójïj óî†‹ÙÜa oØ‹m óïÉjnÜa pbî‹ÅåÜ öaŠeì íÙíà . âÌŠì êäc ßaŒý ÚÜbåè Éi μÈì‡ƒ¾a çí—Ô‹î ôÝÈ Ñä ãbÍäÿa LóïÜbjÜa ýg çc ‹©a ñ‰Üa çbØ a†íuíà À

ÖibÜa Öjî çła . âq çg uaíè Éi ßì‡Üa óïiìŠìÿa æà ÒÔíà †‹ÙÜa - ‡Ôì aíäbØ âéäíj± B óÜe óÉï B À ‡î †b¥ýa ÜaíïïÐ béà‡ƒnî báØ ‡î‹î - ßaŒ æÈ †íuíÜa ßaìi ãbÅåÜa ÜaíïïÐL báØ çcì

èbá§a oÉånÔa b· oåØ êÜíÔc êjnØcì ‰åà ò‡È †íÕÈ æà μåÜa íèì ã‡È †íuì B òí‚c ínïïÐóï B b¹gì †íuì bÑÙÜa n¾a ÞÙÜ kÉ’ æà líÉ’ †b¥ýa ÜaíïïÐ À Þïj ßí—ä ôÝÈ ênÜì† óïàíÕÜa õí kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ñ‰Üa |j–c bàì‹« æà óÐbØ êÔíÕy Þ›Ñi öýì ëöbáÈŒ êiaycì ãbÅåÝÜ ÜaíïïÐ . b¾ì Šb– bÉÜa ñ†byc kÕÜa ‡Éi Šbïéäýa ozj–cì bÙî‹àc óÜì‡Üa ò‡ïyíÜa Üa nÉm òíÔ ôáÅÈ À bÉÜa Šb–p óøïè âàÿa ò‡zn¾a paˆ çd’ ‹Ø‰î ðèì Ênánm ãíïÜa óÝi óîíÔ bïjä . íÝÐ çbØ †b¥ýa ÜaíïïÐ bïÔbi

ãíïÜa b¾ oäbØ óøï âàÿa ò‡zn¾a òŠ‡ÕÜa ôÝÈ çc kÉÝm a‰è Šì‡Üa ñ‰Üa êjÉÝm ãíïÜa . ðäcì †ìc çc ßíÔc À a‰è ßba čçg ôÝÈ ðÝr¿ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çc aíÝ—nî òí‚ÿbi óÔŠbÐÿa óÑ—iì ó–b‚ óÔŠbÐÿbi æî‰Üa aì‰‚c çíÉnánî ßþÕnýbi brî‡y Àì âénà‡Õà òí‚ÿa μînîŠýa aíjÝïÜì âéåà ò‡äbà óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa À óøïè

âàÿa ò‡zn¾a . a‰è íè Éi käaí§a óïib°ýa Šbïéäý ãbÅåÜa ÜaíïïÐ . cbà âèc käbu Ý À óï›ÕÜa íè æîíÙm ò‡È ßì† óïØ‹m óïàíÔ ôÝÈ bÕäc †b¥ýa ÜaíïïÐ ÖibÜa æàì béåïi çbvïiŠê Üaì b

„îŠbm Þîí î‹È À òa†bÉà ðäbàc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa béïÉì sïrä óàbÔý óîŠí aàa óïäaŠí Þá“m aöu ajØ æà çbn†‹Ø Šêìçbvïi óïäa‹îýa .

ßaü : íèbà âÙÝïÝ¥ óï›ÕÝÜ óî†‹ÙÜa béÝjÕnàì À ßb ×‹’ì çbn†‹Ø μÝna æà ÞjÔ bïØ‹m _ça‹îgì

laíu ßb» jä :

óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ðè À bébc ò‡yì ò‡yaì ý ÞjÕm ó÷vnÜa Öî‹ÑnÜaì ýì æÙº Þy ñc öu béåà ßÉ· æÈ ‹÷b auÿaö õ‹‚ÿa . ýg çc ÚÜbåè Óì‹Ä óåïÉà ‡Ô †ím À öu æà öauc çbn†‹Ø ÒÝn¦ æÈ

Óì‹ÅÜa ò‡÷bÜa À öu ‹‚e béåà . ‰‚dåÜ bïØ‹m ça‹îaì ôÝÈ Þïj ßbr¾a báèì çbnÜì† çbj—nÍm μ÷§a ðÜbá“Üa ðÔ‹“Üaì æà çbn†‹Ø çþáÉmì ôÝÈ Öz ÞØ óØ‹y óî†‹Ø óîŠ‹¥ çbäìbÉnmì Êà báé›Éi À a‰è ßba âÌŠ pbÐþn‚ýa óïbïÜa óàíÝÉ¾a báéåïi . ‡ïi çc bïØ‹m óÜì† óïàíÔ óïØ‹m óïäbáÝÈ ŠbÉm ò‡“i

37

c‡jà Öïjm óÉî‹“Üa óïàþýa çíäbÕØ ÊánváÝÜ béäÿ Þ—Ñm μi óbïÜa æî‡Üaì ˆg çc mbmcÛ‹ çbØ ßíÕî : B ÒïØ ÞÉuc çe‹ÕÜa aŠín† Üì‡Ü ìíè lbnØ szjî æÈ μnÜa _çínîÜaì B âq čçg bïØ‹m ðè òí›È À ÒÝy

ímbä ójm‹àì l‹ÍÜbi ßì‡Übiì óïÈbå—Üa õÙÜa pb bjmŠbi óïbï óî‹ÙÈì óî†b—nÔaì óïÐbÕqì óÕïqì ý æÙº çc Ínm béåÈ óÜíéi . bàc ça‹îa ðéÐ óÜì† óïŠbÐ óïàþa óïÉï’ Öjm óÉî‹“Üa óïàþýa

óî‹ÑÉ§a nÉmì ãþýa Ikè‰¾a ñ‹ÑÉ§a H óïuíÜíî‡îa ãbÅåÜa âØbä ðèì ñ†bÉm l‹ÍÜa ñ†bÉmì ÒÝy ímbä oïÜì b pb bjmŠa óïbï ìc óî‹ÙÈ ìc óïÐbÕq óïŠ Êà ßì‡Üa óïÈbå—Üa õÙÜa . čçg bïØ‹m -

ky ñ†bÕnÈa - ý béåÙº çc ‹ánm ôÝÈ éša†b kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ôÕjmì ójm‹à bÉÜbi ði‹ÍÜa ÞÙ“Übi ñ‰Üa ðè êïÝÈ ãíïÜa . æáÐ Þána çc ‹›m ¶a ÓaÈýa Éji ×íÕä óïàíÕÜa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa þubÈ ãc Lþue ýg çc ÚÜˆ æÜ Þ± óÝÙ“¾a óî†‹ÙÜa ôÝÈ õ‡¾a ‡ïÉjÜa âéÝÜa ýg aˆg ozj–c bïØ‹m Énàò‡ öb“äý óÜì†

óïÜaŠ‡ïÐ ò‡znà ÒÜdnm æà μnîŠíé» : óîŠíé» óî†‹Ø óîŠíé»ì óïØ‹m . bàc ça‹îg ôÕjnÐ |ÐbÙm ÞÙi bèaíÔ óØ‹ä óî†‹ÙÜa óîŠ‹znÜa ðèì æÜ ÓÉm †‹ÙÜbi kÉ“Ø êÜ êÕy À ‹î‹Õm ë—à ìc öbåi çbïØ êÜ

. óïåïÐí“ÜbÐ óïŠbÑÜa õíÕnm bàíî ‡Éi ãíî À Lça‹îa çíïäaŠíÜaì æà μïäb°biŠˆła μïäa‹îýa ŽÍžîçìč‰ a‰è ëb¤ýa À óbïÜa óïäa‹îýa çíÝÍnîì À ÚÜˆ âé÷bánäa ¶a kè‰¾a ðÉï“Üa öbánäaì âÅÉà †‹ÙÜa À âÕÜa ðÔ‹“Üa æà çbn†‹Ø ¶a kè‰¾a LÜa çíÐ‡énî æà ÚÜˆ óÈb’g ôšíÑÜa À ‹îaça aíåÙánïÜ æà Þ—Ð óÕåà çbvïiŠˆc æà ça‹îa béášì ¶a óÜì† çbvïiŠê . Òšcì ¶a ÚÜˆ çhÐ ÊšíÜa ðÝ‚a‡Üa À ça‹îa öð a‡u sïy ‡uím ò‡È Øa‹à LõíÕÝÜ ça‹îaì âénžm b›îc æà ÞjÔ l‹ÍÜa ‹î‡—ni lbèŠýa ‡î‡éniì b—à

l‹ÍÜa óÑ—iì ó–b‚ b—à bÙî‹àc À óÕåà ×‹“Üa Âìÿa bÉÜaì . æàì ãíÝÉ¾a çc ça‹îa óÜì† òrØ pbïàíÕÜa óïàíÕÜaì óïŠbÑÜa ÞÙ“m óïÝÔc μi pbïÝÔc õ‹‚c . ‡ÕÜ oÝÄ ça‹îa óïÔbi ¶a ãíïÜa óÜì‡Ø ò‡yíà

Þ›Ñi ò‡äbà ßì‡Üa ôáÅÉÜa b ó–b‚ì bïäbî‹i bÙî‹àcì ÞàbÉØ çŒaínÜ õíÕÜa À óÕå¾a óÑ—iì ó–b‚ ‡š Üa×a‹É . ‡Éiì òŠírÜa óïäa‹îýa ãbïÔì ãbÅåÜa ðàþýa pŒb®a bÙî‹àc béÉàì ßì‡Üa óïÈbå—Üa ¶a käbu

×a‹È ãa‡– ‡š ça‹îa ÄbÑnyþÜ a‰éi çŒaínÜa ðáïÝÔýa . bàc óbï bÙî‹àc ãíïÜa À ‡éÈ ´åïÝØ ðéÐ ý Ó‡ém ¶a óàbÔg çŒaím μi ×a‹ÉÜa ça‹îaì béåÙÜì Ó‡ém ¶a šaÓbÉ ×a‹ÉÜa ça‹îaì À oÔì ‡yaì . a‰è ‡Ôì oÉÔ bÙî‹àc bémbÔþÈ óáÅå· B æî‡èbª ÖÝ‚ B óïäa‹îýa óšŠbÉ¾a ãbÅåÝÜ ïá©a bé bjmŠý ãbÅåÜbi

ðÔa‹ÉÜa báØ Ð‹mì bÙî‹àc çìbÉnÜa Êà B Ýa ôÝÈÿa òŠírÝÜ óïàþfia À ×a‹ÉÜa B ê bjmŠý ãbÅåÜbi ðäa‹îýa Àì ÚÜˆ Ša‰äg layŁÜ óî†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa ì B ‹¸ü¾a íÜa ðÔa‹ÉÜa B L čâq čçc Þï÷a‹a nÉm ça‹îa ‹‚c ãbÅä ójåÜbi b À óÕå¾a . a‰ì çhÐ bàívè bïÙî‹àc ìc bïÝï÷a‹a ôÝÈ ça‹îa ðèì ÞáÉm ò‡èbu ßí—zÝÜ ôÝÈ óÝjåÕÜa óîìíåÜa ‹àc Šaì† . ‡åÈ ÚÜˆ çíÙï —à ça‹îa ïÜ æydi æà —à ×a‹È ãa‡– .

@ @

ßaü : ðèbà âÙnîûŠ ÞjÕn¾ óàíÙy líåu çbn†‹Ø óïÜaŠ‡ïÑÜa Üaì ðè ò‹ ßb›ä kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ‰åà ‹rØc æà Ò—ä ç‹Ô pa‰Übiì ênšbÑnäa óï²ŠbnÜa óáïÅÉÜa Üa bè‹vÐ À ÊïiŠ ãbÈ ١٩٩١ _ ìÞè béäc |j—n óÜì† _óïŠ

38

laíu ßb» jä : íÜ bä†Šc çc kåvnä ËíÔíÜa o¥ qdm pýbÉÑäýa óïÑ bÉÜa çcì çíÙä μïÉÔaì μ±‹– Êà båÑäc Êàì bäÌ

kuíÜ çc ÓÉä çdi óàíÙy líåu çbn†‹Ø oïÜ ðè B ò‹ ßb›ä kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ‰åà ‹rØc æà Ò—ä ç‹Ô B@N ýì ‡—Ôc æà ÚÜˆ çc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa Þšbåî ì |›î ðÜbÍÜbi LμárÜaì þØ . Þi †ìc çc ßíÔc çg óàíÙy

líåu çbn†‹Ø oïÜ ò‹ ÚÜˆ bÑÙÜa ‹î‹¾a pbïz›nÜaì Lãb§a Þi béäc oäíÙm ‡Éi çc Š‹Ô öbÑÝä ïdm B óÕåà óåàe B †‹ÙÝÜ béäíá± ‡¨ çła òíÕi þÜa . ìB¾aóÕå óåàła B ë‰è pöbu óvïnä ÞàaíÈ ò‡î‡È béåà :

١- l‹ä óïÔa‹ÉÜa LóïnîíÙÜa ‡ÉjÐ çc âubè ãa‡– μy ê“ï¡ Ša‹§a óÜì† oîíÙÜa †‡èì óÙÝá¾a óïi‹ÉÜa óî†íÉÜa paŠbàýaì óïvïÝ©a |j–cì ÚÜ‰i a‹‚ ôÝÈ b—à ßì‡Üa óïi‹ÍÜa óïÈbå—Üaì À óÕåà wïÝ©a

‹“Üaì× LÂìÿa Šb– ãa‡– μy μi óï“È bèbzšì B ã‹ª l‹y B aì‡Èì a†ì‡Ü ãbÅåÝÜ ð aíÕº‡Üa À ßì‡Üa LóïÈbå—Üa ‡Éi çc çbØ bÕî‡– þÜ‡à öbáÈÜ l‹ÍÜa ×‹“Üaì ã‡ƒnî ózÝÿa óîìbáïÙÜa ò†Šín¾a æà

ÚÝm ßì‡Üa óïÈbå—Üa ‡š kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ‡ïjïÐ Óýła âéåà À pbÅ¨ ýì ôÕÝnî âéåà bàíÜ ìc bibnÈ ôÝÈ ÚÜˆ .

٢- Šbïéäa ãbÅåÜa ñŠímbnÙî‡Üa ÜaíïïÐ ðàa‹uýa ñ‰Üa çbØ a‡å aˆþàì ãa‡—Ü μy ðÝrá¾ì ‹÷b óáÅäÿa óîŠímbnÙî‡Üa Üa oäbØ ýì oÜaŒ âÙ¥ óÕåà ×‹“Üa LÂìÿa |j–dÐ bÉÜa ÚÜ‰i ñ†byc kÕÜa

b¿ ôÈc âàŁÜ ò‡zn¾a Éi ßba Ó‹—nÝÜ À ÞáÉÜa Ša‡–aì paŠa‹ÕÜa Ëb»ýbi bäbïya . ٣- ò‹va óïÈbá§a óïäíïÝ¾a çbÙÜ çbn†‹Ø í® bïØ‹m ça‹îaì Üaì oÝÙ’ a‹‚ ajØ ôÝÈ ÊšíÜa

ñ†b—nÔýa ðbïÜaì À bïØ‹m ðèì í›Èò À ÒÝy ímbä . âq âéÑm ãíy‹¾a oÌ‹m ßaŒìa ï÷Š óîŠíé» bïØ‹m ÖibÜa ÊšíÜ μøuþÜa †‹ÙÜa çbØì ßaŒìa æà öþÕÈ ×‹“Üa Þ÷þÕÜa æî‰Üa âè À âÙä .

٤- ãbïÔ õŠbïÍÜa æà †‹ÙÜa æî†íuí¾a À biŠìc bÙî‹àcì óÝá¢ óïàþÈa óÉaì ×båÜa ŠbÑåný ñc‹Üa ãbÉÜa À ë‰è ŠbÔÿa âémýb—maì ò‹án¾a ßbu‹i óbïÜa ðÜìcì ‹àÿa À ë‰è ça‡ÝjÜa .

٥- ÓíÔì öbÔ‡–c kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À biŠìc bÙî‹àcì óÑÔì óÐ‹“à käb¡ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa âénjÜbàì ózÝ¾a À pbäb¾Üa æÈì Öî‹ òéuc ãþÈýa Þ¢ óÝÙ“¾a óî†‹ÙÜa . a‰è æà uóé æàì óéu õ‹‚c çhÐ óàíÙy líåu

çbn†‹Ø ÓÉm béi óîc óÜì† ‡¨ çła . ôny çc bïØ‹m ça‹îaì bîŠíì ðèì ßì† óî†bÉà ãbÅåÜ ãa‡– bì B pbÔþÈ ò‡ïu B Êà öbáÈŒ óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa - ky pb±‹—m öbáÈŒ óéj§a âéÑäc æî‰Üa aíÝÙ’ óàíÙy líåu çbn†‹Ø - béåÙÜì ÒÕm âÌ‹i ÚÜˆ ÒÔíà Ú“Üa ójî‹Üaì æà óàíÙy çbn†‹Ø Þi nÉm ÊšíÜa À çbn†‹Ø B ×a‹ÉÜa B a‹‚ ôÝÈ bémbäbïØ . æàì ‹î‡§a ‹Ø‰Übi çc óïi‹ÉÜa óî†íÉÜa ßì†ì wïÝ©a æàì béåïi oîíÙÜa ý ÒÝn¦ béÑÔaíà arØ æÈ ÒÔaíà bïØ‹m ça‹îaì bîŠíì ëb¤ óàíÙä óî†‹ÙÜa Üa nÉm béÑä aöu æà òŠa†ýa óïÔa‹ÉÜa . b¾ì oäbØ óàíÙy líåu çbn†‹Ø ïÜ b ßíä ßíÜaì

ËbÐ‡ÝÜ æÈ béïšaŠc Lbè†íuìì çhÐ bèöbÕi çíè‹à ãanÜbi paíÔ öbÑÝä ËbÐ‡Üa æÈ óÕå¾a óåàła . a‰Ü çhÐ ‹‚ bé íÕ †Šaì À óÜby lbzäa öbÑÝä ŠíÐLa báïÐ aˆg oïÕi Óì‹ÅÜa óåèa‹Üa ôÝÈ ðèbà êïÝÈ çła . bàc óàíÙä óî†‹ÙÜa béÑä ðéÐ óÝîè a‡u oïÜì òŠ†bÔ ôÝÈ Þy Âic ÞØb“à èbá§a óî†‹ÙÜa À

Ö bå¾a Üa ÊÕm o¥ LbéáÙy çÿ æî‹ï¾a ôÝÈ ãbàŒ Šíàÿa âè âè‹rØc æà nåà μiä μï÷‹Üa ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa ðÔa‹ÉÜa †b¥ýaì íÜa ðäbn†‹ÙÜa ðÔa‹ÉÜa ÞïÝÔì æà öýüè êÜ ˜—¦ À

39

†ì‡y ßbáÈÿa pbjuaíÜaì Üa oïäc êi . bàc çd“i ôšíÑÜa Üa âÝÙm béåÈ öaŠŒì óïuŠb‚ bïØ‹m bîŠíì ça‹îaì À âéÈbánua ‡ÕÉå¾a À ça‹é „îŠbni@7M6M1993 íéÐ öaÐa « . ÚÜˆ çÿ ÊšíÜa ðÝ‚a‡Üa À

ça‹îa ìc bîŠí ìc bïØ‹m ïÜ æydi æà ÊšíÜa ðÝ‚a‡Üa À âÕÜa ðiíå§a æà çbn†‹Ø a‡ic . çg Óì‹ÅÜa ójï—ÉÜa Üa ‹¸ béi óàÿa óî†‹ÙÜa kÝnm ßa‡a ŠbnÜa ôÝÈ pbj—ÉnÜa óïiä bï÷béä

†bÉniýaì æÈ ‡ä íèì íic Ls÷bj©a Û‹mì †bÕyÿa æ÷bÍ›Üaì óï—ƒ“Üa bjäbu ânïÜ |åà ãbé¾a ¶a μ——ƒn¾a lbz–cì paöbÑÙÜa çì† ‹ÅåÜa ¶a âémbîíè Lóïiä óî‹’ çc aíäíÙî μ—Ý¬ À öa†c Lâémbjuaì ÚÜ‰Øì ÞáÉÜa ‡¡ ™þ‚gì ÊšíÜ Â¬ ðáÝÈ Þàb’ ‘ìŠ‡à æá›î æàÿa ðàíÕÜa ñ†‹ÙÜa ýaì çíÙnÐ óîbéä óàíÙy líåu çbn†‹Ø ôè†c ‹àcì æà óîbéä óàíÙy ×‹’ çbn†‹Ø ób÷‹i ‡ïé“Üa ‡ïÕÑÜa ðšbÔ ‡á« çaíšŠ a êïÝÈ . âq çg ôÝÈ óéj§a óïäbn†‹ÙÜa óïÔa‹ÉÜa çc âÝÉm çdi ôáîbà i B óšŠbÉ¾a

óïÔa‹ÉÜa B ójm‹¾a bîŠíi ça‹é ì çg upöb bàíî ¶a âÙä - ýì béÉî ÚÜˆ ýg æÈ Öî‹ pbiþÕäa óî‹ÙÈ a‰èì ‹àc À óîbÌ óiíÉ—Üa béäÿ çg oq‡y Þïn öbà‡Üa aŠbéäc - çhÐ Êšì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À

líåu çbn†‹Ø æÜ çíÙî æydi æà êÉšì o¥ âÙy Lãa‡– çg óï›ÕÜa ‹—zåmý À öbÕi ìc ßaìŒ ˜ƒ’ Lbà b¹g óï›ÕÜa ÖÝÉnm —· kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ñc ê÷bÕi ìc LêÜaìŒ ðbïÜaì ñ†‹ÙÜa ñ‰Üa kÉÝî paŠ‡Õ· êjÉ’

êåÉÝn ßbïuÿa bány . @ @@ @

ßaü : μïäb¾ŁÜ Ëíä æà Ò bÉnÜa ëb¤ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa .. aˆb¾ _ Þèì çc ÚÜˆ Ò bÉnÜa ðäb¾ÿa Êà †‹ÙÜa êjj

àìŠóïäb óïäb¾c báØ ‹čjÈ ‹våïØ ãc Ûbåè lbjc õ‹‚c _

laíu ßb» jä : ïÜ ÚÜbåè kÉ’ ‡ïu ìc kÉ’ öð . ÞÙÐ kÉ’ À êÈíáª êÜ êjäaíu òöbšíÜa êjäaíuì LóánÉ¾a êÜ êmbåy êÜì êmbøï . ÚÜˆ çÿ ÞÙÜ kÉ’ ëaíÔ ò©a òåÜa ó¨b—Üa ì ëaíÔ ò‹î‹“Üa òŠb›Üa óÜb›Üa . LkÉ“ÜbÐ ñc

kÉ’ LçbØ íè óubu‡ÜbØ Lbàb¸ ðéÐ Ê›m ïjÜa ×Šmì Lb›îc báèþØì çaöu ý çaövnî æà óÉïj óubu‡Üa .

ýg çc ÚÜbåè pýby óåïÉà Ëbšìcì ó–b‚ ‹qüm À líÉ“Üa ÊjnÐ bémbÈbjäa bémbïåèˆì Êibi æà Ëíä μÉà . æàì |šaíÜa çc ta‡yÿa nÜaóï²Šb lŠb¤ì ðšb¾a bàì ên’bÈ líÉ“Üa æà a‹Ðc a‹mcì kÉÝm bèŠì† À a‰è ßba . Š‡Õiì ÖÝÉnîbà ‹àÿa †‹ÙÜbi æáÐ Þána çc ßìc öbÕÜ ñ†‹Ø ðiŠìc öbåqc lì‹ä

óïjïÝ—Üa bà‡åÈ ãbÔ ‡÷bÕÜa ðbïÜaì ñ†‹ÙÜa jÙÜa çbÝÜa þ– æî‡Üa ðiíîÿa çaíšŠ a LêïÝÈ †‹i μïjïÝ—Üa æà Šÿa ó‡Õ¾aI@ âïÝ’Šìa H ‰‚cì ÞàbÉî êàí—‚ Übi ðè æyc bÕj óáÙzÝÜ óî†‹ÙÜa óÝ÷bÕÜa :

B öa‰îg ì‡ÉÜa ÒïÉ›Üa æà âï’ ßa‰äÿa B Þ‚‡Ð ÚÜ‰i âa þ– æî‡Üa êÉàì êjÉ’ ñ†‹ÙÜa „îŠbnÜa LðiŠìÿa æàì êÜþ‚ „îŠbnÜa äb¾ÿaLð æà Êìc êiaíic . |j–dÐ þ– æî‡Üa ýbrà ß‡ÉÝÜ Ób—äýaì òöì‹¾aì ‡åÈ

μïiŠìÿa À âèŠ†b—à óï²ŠbnÜa Àì âémbîaìŠ óäì‡¾a Ìì óäì‡¾a . Òšc ¶a ÚÜˆ çc kÉ“Üa ðäb¾ÿa kÉ’ ‹rÙm À ê²Šbm lì‹ä paŠírÜaì ÛŠbÉ¾aì íèì kÉ’ Š‡Õî óÈbv“Üa bjÜaìLóÜ kÉ“Üaì ñ†‹ÙÜa Óì‹Éà

óÈbv“Übi ò‡’ì ‘djÜa ôÝÈ ßí ê²Šbm ôny çc ‹Ø‰Üa âïÙä - ky bà †Šì À B óib–ýa À ïï¸

40

óibz—Üa B ÝÜtđ‡Žzžá æia ‹vä - “î ¶a ÚÜˆ À óîła óº‹ÙÜa B çíÈ‡n ¶a ãíÔ ðÜìc ‘di ‡î‡’ BN@.. þÐ óia‹Ì çˆg çc çíÙî ÜakÉ“ ðäb¾ÿa bjvÉà ë‰éi óÑ—Üa ‡åÈ †‹ÙÜa Üaì bè‹Øˆ çìrÙÜa æà âéyaí æî‰Üa

aìŠaŒ çbn†‹Ø . âq çg çì‹ÕÜa óqþrÜa ò‚ÿa ‹‚m Šbj‚di †‹ÙÜa çbn†‹Øì À pbÑÜü¾a óïäb¾ÿa . ‡ÕÜ knØ †‡È jØ æà öbáÝÉÜa bïÜaì μïbàíÝi‡Üaì ŠbvnÜaì μî‹ÙÉÜaì ÿaLçb¾ æà æî‰Üa aíàbÔc ò‡à æà æàÜa À

çbn†‹Ø ìc aíbu Lbþ‚ öð“Üa rÙÜa æà käaí§a óïib°ýa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa . báØ ãbÔ âé›Éi ‹“åi tb¢c óïáÝÈ æÈ óÍÝÜa óî†‹ÙÜa l†ÿaì „îŠbnÜaì μî†‹ÙÜa æÈì òbïä óïÈbánuýa óî†b—nÔýaì óïbïÜaì

À Lçbn†‹Ø áÝä æà ßþ‚ Éi bèŠí báéÑm bÕïáÈ kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa êÝØb“àì bibvÈaì a‡î‡’ ßbá¡ çbn†‹Ø bénÉïj ì óiþ©a æyì óÝàbÉà †‹ÙÜa käbuŁÜ Óíï›Üaì . âq çg ð÷aì‹Üa ðäb¾ÿa ßŠbØ ñbà Óì‹É¾a ê——Õi óïjÉ“Üa óïäb¾ÿa Ž‰Ý¾aò knØ ên—Ô òé“Üa B æà ßþ‚ n†‹Øçb óï÷a‡jÜa B À ç‹ÕÜa ðšb¾a . ë‰èì ó—ÕÜa bèc‹Õîý ÞØ ÞÑ óÝÑ ì À bïäb¾c LÂÕÐ Þi ÞØ ÞÑ óÝÑ ì À biìŠìc bjî‹Õm . ‡ÕÜ ã‡Ô ßŠbØ ñbà

kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çb¾ŁÜ μïiŠìŁÜì kÉ“Ø ñŠíc ßbráØì ðuˆí¹ óÈbv“ÝÜ óÐbï›Üaì . ‡Éiì LÚÜˆ bååÙºý çc äôå çc bïäb¾c ‡Ô pc¤ ‡Éi l‹ä óï¾bÉÜa óïäbrÜa âÌŠì çc kÉ“Üa ðäb¾ÿa ðäbÉî æà ‘üjÜa

Ëí§aì çbà‹äì ò†biýaì óïÈbá§a kÉ“ÜbØ Lñ†‹ÙÜa çÿ bïäb¾c oäbØ ‡Ô oÝnya æà ÞjÔ ßì† Lò‹›znà ýg çc Óì‹Ä ó÷vnÜa ”ïÉÜaì o¥ óø ì ßþnyýa åuÿa ÖÝ¦ ‡åÈ ö‹¾a óÜby óïÑä óîŠà êÝÉ¤ Ò bÉnî Êà ÞØ æà ”ïÉî o¥ Ñä ßaíyÿa a‰èì öð’ LðÉïj ÞÙÐ kî‹Ì kî‹ÍÝÜ kïä .

k°ì ýc l‹Íî æÈ ßbjÜa çc óØ‹y óï a‹Õº† óîŠbî óïÜaïÜ p‹éÄ ¶a †íuíÜa À bïäb¾c À Ò—nåà pbåïnÜa oÍÝiì bémìŠˆ óšbÑnäbi þÜal À óîbéä LpbåïnÜa âq píÕm À pbåïÉjÜa LpbåïäbárÜaì

òaŒaí·ì ÚÝm óØ‹ä oáÄbÉm †íéu μ—Ýƒ¾a μjïÜa æà †‹ÙÜa À Lbïäb¾c ÞázÐ óîaŠ ë‰è óØ‹ä óØŠbj¾a B †bzmýa ðàíÕÜa ójÝÝÜ †‹ÙÜa À biŠìc B ( National - Union of the Kurdish Students in @@@

Europe ) @ñc NUKSE -I@ êØíä @HÜaì çbØ ðÜ Ó‹’ óáèb¾a À êïdm Êà Þšbå¾a ñ†‹ÙÜa …ÿa ‘‡åé¾a Úì‹i âïèa‹ia Brusk Ibrahim Þšbå¾aì ñ†‹ÙÜa …ÿa ‡ïé“Üa ÒïÜ ðÝÈ Latif @Ali @

çaíšŠ a êïÝÈ N@‡ÕÜ ïdm êØíä À ‡ïÈ äŒìŠí æà ãbÈ 1965 óåî‡· „ïäíïà I líåu bïäb¾c @H oåØì Ûa‰äe bjÜb óÉàb¡ „ïäíïà . ‡ÕÜ ãbÔ B êØíä B käb¡ ênïÈím ójÝÝÜ †‹ÙÜa óáé· Òî‹Ém kÉ“Üa ðäb¾ÿa líÉ“Üaì óïiŠìÿa õ‹‚ÿa óï›ÕÜbi óî†‹ÙÜa òŠb›yì çbn†‹Ø ÚÜˆì æÈ Öî‹ öbÕÜa pa‹šba

óî‹îí—nÜa aóîŠì‡Ü ‹“äì knÙÜa tb¢ÿaì óïáÝÉÜa ßíy taÜa ñ‹ÙÑÜa l†ÿaì ñ†‹ÙÜa óÝÙ“¾aì óïbïÜa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa óÍÝÜbi óïäb¾ÿa L ÚÜ‰Øì ßb—mýa ‹án¾a μïÐbz—Übi ßbuŠì ‹ÙÑÜa óbïÜaì À bïäb¾c ‹’ì óÝÙ“¾a óïå íÜa óî†‹ÙÜa â . ‡Ôì ÑÜby Æä çc çíØc ßìc æà bïyc taÜa ðuíÜì†ŠíÙÜa ðäb¾ÿa

À ‡èbÉ¾a pbÉàb§aì óïäb¾ÿa ò‹à õ‹‚c ‡Éi çc |j–c À óîbéä l‹ä bïä bïåà . oáÕÐ îŠ‡ni óÍÝÜa óî†‹ÙÜa „îŠbmì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À ò‡È pbÉàbu béåàì óÉàbu μÜ‹i ò‹ä æà 1971 ¶a 1982N@ bà‡åÈ

oåØ ncaˆb a‡Èbà pbaŠ‡ÝÜ óïäa‹îýa a‹šb«ì À ãíÝÉÜa óïbïÜa Ûbåè . ‡ÕÜ ozj–c ðmb b“ä ë‰è pb b“åÜaì òŠíÙ“¾a òí‚ŁÜ æî‹‚ła À óáÅåà B êØíä B þàbÈ ýbÉÐ Òî‹ÉnÜ óàÿa óî†‹ÙÜa Lçb¾ÿbi ýì

båÜŒ Þ–aíä båïÈbà Þ‚a† óïº†bØÿa óî†‹ÙÜa ÜâÝÉÝ æÑÜaì . båèì †ìc çc Þvc óáÝØ óÕïÕzÝÜ „îŠbnÜaì ðèì çc óî‹rØc ójÝÜa †‹ÙÜa Üaì oÉánua Þ‚a† B óïÉ» ójÝÜa †a‹Øÿa À biŠìc B KSSE båà‹Ùm ôny

bémíÙi béÐíÔìì ôÝÈ L†bïä Þi oÝáÈ ÞØ Àbà béÉì Þ“Ü båÜbáÈc béugì Lbä†íéu p‰‚cì ã‡ƒnm

41

óÐbØ Þ÷bíÜa óÉïšíÜa båniŠb . båäÿ båØ ‡š ×amŠýa óïÉjnÜaì båØì ßíÕä çdi ãbÅåÜa ÜaíïïÐ íè ãbÅä ñŠbáÉna ñ†bÉà kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa líÉ“Üaì óÑÉ›n¾a õ‹‚ÿa þÐ Œí° êî‡Õm . bàc óïÉ» ójÝÜa

†a‹Øÿa À biŠìc oäbÙÐ óïÉ» íÈ‡m ¶a óïØŠb¾a ‡îümì ãbÅåÜa ÜaíïïÐ À ÞØ êÜbÉÐc båiŠb¥ì bi‹y ò†aíèý béïÐ . ‡ÕÜ çbØ ï÷Š óïÉá§a Ûa‰äe ‡ïÜa ßbáØ †aüÐ Kamal Fuad íèì æà lbÔÿa ôàa‡ÕÜa

lzÝÜ ðÈíï“Üa ðÔa‹ÉÜa À líåu çbn†‹Ø æàì ójÝÜa μïÔa‹ÉÜa æî‰Üa aíäbØ çíŠ‡î À bïäb¾c “ÜaóïÔ‹ ôÝÈ lby ózåà ãbÅä ÞïáÉÜa ÜaíïïÐ ÜbÐ o“îÜìa@ Walter UlbrichtL âÝÐ ‹î æà ênzÝ—à çc

ßíÕî Öä ÒÕîì käb¡ óÕïÕä ÊÔaíÜaì . æÙÜì ãbîÿa oÑ“Ø lbÕåÜa æÈ êuìÿa p‹éÄcì óz– båÑÔaíà Þ‚ì ÒÔaíà båàí—‚ æî‰Üa aíäbØ båäízÐbÙî âhi óïØŠb¾a aóïåïåïÝÜ óïåïÜbnÜa ãíïÜaì âèa‹ä çíÌ‹ánî ôÝÈ lbnÈc ŽàĆæ aíäbØ âéäíáî B μïÜbc‹Übi μà‹a B ôny àÿa kî‹ÕÜa . ÊÔaíÜaì çc ÞïjnÜa ànÜaì

†b¥þÜ ÜaíïïÐ ‡Ô ÞÝš èb» ójÝÜa L†‹ÙÜa ýg çc öbáÈŒ ë‰è pbáÅå¾a óïØŠb¾a oäbØ ôÝÈ ßb—ma †â÷a ‹÷aì‡i vnÜa óïäa‹îýa I ÛbÐbÜa H óïÝï÷a‹ýaìI@ †bíà H bèÌì bäcì õ‡¥c ÞØ ŽàĆæ c‹vnî ßíÕîì

ýíÔ bÑÜb¬ ÚÜ‰Ü bäcì ‡Énà çc Êšc ÃbÕåÜa ôÝÈ LÓì‹ä ôÙäÿaì æà ÞØ a‰è íè çc ‡ïÜa ßbáØ †aüÐ êÑä “mjs båi Ë‹›mì pa‹¾ ò‡î‡È ‡Éi óÙä òŠírÜa óî†‹ÙÜa ãbÈ 1975 ãíÕåÜ Þ¢ âïÅåm B êØíä B

ÚÜˆì óv¢ ÞáÉÜa ôÝÈ ïdm óïÉ» ò‡yaì ójÝÝÜ †‹ÙÜa À biŠìc Þá“m ÞØ ßíï¾a pbèb¤ýaì mì ÖÐì âÅåÜa ‡ÈaíÕÜaì óï a‹Õº‡Üa ózïz—Üa . b¾ì båáÔ Þ¢ B êØíä B 1977 odm ò‡È pbïÉ»

óïØŠbà óïÜaíà ÝÜíïÐoï ý‡i æà óïÉ» óï a‹Ôíº† Lò‡yaì pc‡iì lŠb¥ bé›Éi b›Éi Âjm‹mì ÞØ ò‡yaì béåà b bjmŠa bïÉjm óÜì‡i æà ßì‡Üa Üa ânÕm çbn†‹Ø ÚÜˆì bÕj ëb¤ý lä ñ‰Üa oäbØ

óïÉá§a Âjm‹m êi . Þ–bäì çc lbjÿa Üa bém‹Øˆ oÈ† kÉ“Üa ðäb¾ÿa çc Ò bÉnî À êÈíáª Êà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . a‰è âÌ‹iì ÚÜˆ Ò bÉnÜa çhÐ ÚÜbåè õíÔ ò‹î‹’ À bïäb¾c ÞáÉm ‡š kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa æÙÜì †‡È LbéäaíÈc æàì æy LÆä Þïøš a‡u ójåÜbi ¶a æî‹čï©a μjčïÜa . æàì óÝ» ë‰è õíÕÜa ò‹î‹“Üa Éi óbÜa æà

μÅÐba ÜaìμïÉu‹ Éiì μÑÄí¾a ŠbjÙÜa À ðmŠaŒì óïuŠb©a óïÝ‚a‡Üaì óïäb¾ÿa ÚÜ‰Øì Éi æî‰Üa â pbÔþÈ óîŠb¤ ò‡ïu Êà ßì‡Üa ój–bÍÜa çbn†‹ÙÜ ÚÜ‰Øì Éi pbü¾a Üa Ša‡m æà ÞjÔ ‘bäc â

pb bjmŠa óèíj“à ßì‡Übi Üa ânÕm çbn†‹Ø âì pb b“ä pbïÜbÉÐì aŠbjƒnaóïm À bïäb¾c Àì âénà‡Õà òŠa†g ôáîbà i B ‡éÉà ×‹“Üa B Orient - Institut À óåî‡à Ïáè ñ‰Üaì êc ‡yc Ãbj›Üa

μîŒbåÜa çb¾ÿa êaì ‹ïà oï . a‰èì ‡éÉ¾a íè óüà ãíÕm ójÔa‹· pbï—ƒ“Üa óî†‹ÙÜa óïÔ‹“Üaì õ‹‚ÿa Ê»ì Šbj‚ÿa bíy iìkïÜbd óï¤ bäbïyc . ÚÜbåèì Éi ‹–båÉÜa óî†‹ÙÜa óïÔ‹“Üaì

óîŒbénäýa óèíj“¾a çìbÉnm Êà L‡éÉ¾a æàì ‹î‡§a ‹Ø‰Übi çc a‰è ‡éÉ¾a knÙî ‹îŠbÕm pbévÝÜ óïàíÙä óïäb¾ÿa ßíy †a‹Ðÿa pbÈbá§aì óî†‹ÙÜa layÿaì óïbïÜa Ò÷aíÜaì óïåî‡Üa bèÌì ðèì äíz“àó öb‚ÿbi LkîˆbØÿaì ôÍjî æà bèöaŠì ‡ïîdm óéuì ‹Åä pbàíÙä ój–bÍÜa çbn†‹ÙÜ ‡š kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa

. Àì ‡éÉ¾a ÞÍn’a ÞÍn“îì çíÑÄíà çíÐì‹Éà âèčïzni óáÅäŁÜ Üa âÙ¥ çbn†‹Ø . báØ çcì ï÷Š ‡éÉ¾a ì†ìa Ïbjåîbn’ Udo Steinbach Óì‹Éà êmb±‹—ni a‡ÉÜaóï÷ ‡š kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À pbjbåà ò‡î‡È

. ‡Ôì âÝÙm À pþibÕà óïÈaâ ò‡È pa‹à ‡š ãbïÔ óÕåà óî†‹Ø óåàe À líåu çbn†‹Ø I ×a‹ÉÜa H bènÈbÐ B óqŠbØ ò‹‚ B ójåÜbi ¶a ×‹“Üa Âìÿa .

42

ßaü : íèbà âÙîcŠ À lä ðàþýa ðäbn†‹ÙÜa óÑ—iì ‚ó–b báïÐ ÖÝÉnî ênïvïmabi æÈ óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa

ÚÜ‰Øì æÈ êjäbu ðàþÈýa sïy Š‡—î pþª B ñ†íu B óïi‹ÉÜbi óî†‹ÙÜaì ì " ñ†íu B Ó‹yÿbi óïåïmþÜa ì B çbn†‹Ø ò‡èba B óÍÝÜbi _óïi‹ÉÜa

laíu ßb» jä : ý ‡i âÙäcì çíáÝÉm çc öbáÝÈ †‹ÙÜa aíà‡‚ Üaæî‡ ðàþýa taÜaì ðàíÕÜa líÉ“ÝÜ óáÝ¾a bäì‹Ô óÝîí

óà‡‚ ôÝžu . âq çg öbÕi ãþýa Êánaì ðàþýa êÝÙ“i ðÜbä íè Þ›Ð æà Þ÷b›Ð ‡÷bÕÜa ñ†‹ÙÜa âïÅÉÜa çbÝÜa þ– æî‡Üa ðiíîÿa ê“ïuì ñ†‹ÙÜa ÞbjÜa . æÙÜì †‹ÙÜa aíøÐíØ ôÝÈ ÞØ ÚÜˆ æà ÔÞj æà âèíà‡‚ †íz¡ âéÝ›Ð ‹Ùåmì âénïma‰Ü óî†‹ÙÜa ÞáÉÜaì ôÝÈ âém†big Ê“idi Êå’cì Þ÷bíÜa . ‡Ôì ÞÍna æî‡Üa ðàþýa æà ÞjÔ ÛÜa μïäbárÉÜa ‘‹ÑÜaì l‹ÉÜaì ‡š b—à kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . ‹èbÅÜa çc öbáÝÈ †‹ÙÜa aíäbØ çì‡ÕnÉî çc âémbà‡‚ ðè óà‡‚ À Þïj a È LÞuì À μy âéäc aíà‡² a êäbzj L¶bÉmì

Þi aíà‡‚ ñ‹Øbä LÞïá§a ŽàŽrâéÝ À ÚÜˆ ŽàŽržÞ öbjÜa æà μïÈíï“Üa †‹ÙÜa æî‰Üa aíäbØ çì‡ÕnÉî çc âémbà‡‚ óïØŠbáÝÜ ÜaínïïÐóï ãbÅåÜaì ÜaíïïÐ ðè óà‡‚ óï¿ŁÜ óîŠbnïÜìÜa öa‹ÕÑÜì bÉÜaL À

μy âéäc aíà‡² ý óï¿ÿa ýì LbîŠbnïÜìÜa Þi aíà‡‚ óÜì† ÜaïÐíoï béàbÅäì ð’bÑÜa ×ŠbÍÜa À ãa‹uýa ñ†bÉ¾aì ðäbàÿ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa líÝÍ¾a ôÝÈ Lë‹àc a‰ì kjÜa - ßíÔc âÙÜ béîc òí‚ÿa óya‹—i

‡ÕnÈcì âÙäc çíj¥ óya‹—Üa - çg ÜbåèÚ óïby óî†‹Ø óàíéÑà ëb¤ pbáïÅånÜa óïàþýa óïÈíï“Üaì âÌŠ Óþn‚a μmbè μm‡ïÕÉÜa À báè†bÉic óïyì‹Üa Lóî‹ÙÑÜaì æÙÜì ßþÍnýa ôÕjî ýþÍna báéà ÒÝn‚a

çíÝđÍn¾a À âéäaíÜc âéäbî†cì âéiŠb“àì . ò‡ïÕÉÜbÐ ñ‹Ååi ò‹y ýì ëa‹Øa À Læî‡Üa ÙÜìæ æà kuaì âÝ¾a ñ†‹ÙÜa ðÈaíÜa óÑ—iì ó–b‚ bÉÜa êïÕÑÜaì ñ†‹ÙÜa âÝ¾a çc |áîý ßþÍnbi Ò aíÉÜa óïåî‡Üa ‡š b—à kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . ôÝÈì pbØ‹ä óïàþýa óïäbn†‹ÙÜa çc ðá¥ bém†bï óïáïÅånÜa óÅÐbbi ôÝÈ

bþÕna ã‡Èì báÜa óîÿ òíÔ óïuŠb‚ báéà çbØ béÈíä çc Þ‚‡nm À béäìü’ kÉÝmì bémaŠ‡Õ· âbi B òí‚ÿa óïàþýa B L ‡ÕÜì oÝÕä âÙÜ ÞjÔ ÞïÝÔ pb±‹—m ‡ïÜa ‡á« ‹Ôbi âïÙä þÐ óuby bém†bÈý

ò‹à õ‹‚c . çg ôÝÈ ñc ly ðàþa ðäbn†‹Ø çc ‰‚dî ‹Ååi ŠbjnÈýa óÕïÕy çíØ óàÿa óî†‹ÙÜa óàc óÑÜüà æà çbî†c ò‡î‡È kèa‰àì ôn’ çcì ‡÷bÕÈ ÞØ Ò÷aíÜa çbî†ÿaì óÑÝnƒ¾a À çbn†‹Ø Čöu ý cvnî æà

taÜa ñ‹ÙÑÜa ñŠb›äì ñ†‹ÙÜa çcì a Þu êÜþu íè ‡yaì íèì êÜg ÊïávÝÜ . ójbå¾biì †ìc çc ßíÔc äg æia ÞuŠ bÈ âÝà êïÕÐ p‰áÝnm ôÝÈ Lêî‡î ÕÐ‡ çbØ æà μi ê÷bÔ‡–c öaÈÿa ðzï¾a ñ‡îïÜaì ð÷bØbÙÜaì ñ†íéïÜaì æàì LóÕä ‡ÕÜ oåØ êÜdc bà‡åÈ oåØ þÑ ÒïØ æÙº Þu‹Ü âÝà æàüàì çc ×†b—î

öýüè çbÙÐ ßíÕî :@B ibî Þè ‡ÕnÉm çg a êäbzj ¶bÉmì Þèbu ë†bjÉØ μáÝ¾a μïzï¾aì éïÜaì†í _âèÌì êäg àŠ ója ‡ïyínÜaì ïÜì àŠ ë‹ÙÝÜ óÔ‹ÑnÜaì B.

æáÐ kuaì æ aí¾a ðäbn†‹ÙÜa öaí çbØ báÝà ãc Ì âÝà çc çíÙî bŠby båïàc ôÝÈ ãaya Öy óå aí¾a Lóïäbn†‹ÙÜa a‰èì Öä Þá“î òaìb¾a óàbnÜa μi μå§a I Þu‹Üa òc‹¾aì @Hμiì ÿaçbî† Ò÷aíÜaì μiì ÞØ

pbïàíÕÜa ‹–båÉÜaì Üa ÞÙ“m âu æ íÜa ðäbn†‹ÙÜa ñ‰Üa aˆg ôÙn’a êåà í›È ôÈa‡m êÜ ‹÷b ‡§a ‹éÜbi ôáäì .

43

âq çg óäbî‡Üa óïàþýa ñ‹Ååi xbn¥ ¶a óØ‹y óïyþ–a óîŠ‰u paˆ â‚Œ ñíÔ †bÉicì óïmbïy óÕïáÈ ë‰èì óïÝáÉÜa kÝnm †íuì öbáÝÈ óÑþÐì æà ò‹ibju ßíÕÉÜa çìŒbnº óÈbv“i óÕ÷bÐ ÖÝ‚ì âïÅÈ . Àì

ñ†bÕnÈa çc kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ÚÝº a†‡È ‘diý êi æà öýüè ò‹ÔbjÉÜa ÞšbÐÿa æî‰Üa çìŒbnº ióÐbšýb ¶a âéáÝÈ ‹îÍÜa Ñåi Þîí –ì Þï» . ôÝÉÐ lä ðàþýa ðäbn†‹ÙÜa çc ÝîkÉ aŠì† À a‰è ßba b¾b

íè ly ðäbn†‹Ø ðàþa . bàc Òz—Üa Üa bè‹“åî lä ðàþýa ðäbn†‹ÙÜa Ø B ñ†íu B ì B çbn†‹Ø ò‡èba B ðéÐ ‹“åm ŠbÙÐc lä ðàþýa ðäbn†‹ÙÜa ðèì ñí¥ bäbïyc pýbÕà óïáÝÈ óàbè Öznm òöa‹ÕÜa ÞàdnÜaì båèì †ìc çc ßíÔc çdi ÊjÜa ‹“åÜaì pbÍÝÜbi óïØÜa óïuíÝjÜaì óî†Šýaì óÍÜì ín“jÜa ÚÜ‰Øì pbÍÝÜa óïiŠìÿa óîŠì‹š a‡u çíÙïÜ çíáÝ¾a ôÝÈ âÝÈ b· ânäc çíÝáÉm bèíäŠbÕîì b· êÝÉÑî êÜíÕîì

âØÌ L bïuaŠ âÙÜ ÖïÐínÜa À Þïj öþÈg óáÝØ Öä a‹ÙÐ ýíÔì þáÈì .

ßaü : íèbà âÙîcŠ À ãþÈýa óÐbz—Üaì óî†‹ÙÜa Êïá¡ bémbèb¤a óî‹ÙÑÜa _óïbïÜaì

laíu ßb» jä : ïÜ Ûbåè ãþÈg Čñ†‹Ø Č ì ‡yíà . ãþÈýbÐ †íuí¾a ‡åÈ †‹ÙÜa íè ãþÈg Čðiy LÖïš ÞÙÝÐ ly Čñ†‹Ø

LênÐbz– a‰è ÚÝºì ÞØ ly bjî‹Õm À âÕÜa ðiíå§a æà çbn†‹Ø ó« óïäíîÑÝm ó–b‚ Lêi ÚÜbåèì ò‡È layc óî†‹Ø À ãbÔc çbn†‹Ø óÑÝnƒ¾a ÚÝ¸ pbÈaˆg ó–b‚ béi ‰åà μå . ë‰éÐ Òz—Üa ÚÝmì

pbÈaˆýa pbäíîÑÝnÜaì ÞáÉm bè‡éu kÙÜ èbá§a óî†‹ÙÜa ¶a käbu lä ñ‰Üa êÝrº . bàc Òz—Üa óî†‹ÙÜa ðéÐ òŠí—i óàbÈ Òz– óî‡÷bÕÈ oïÜì óîŠbj‚a óïÝïÝ¥ LóïÈíšíà a‰ì ý âèbm ðè bèŠì‡i

À óïi‹m bèöa‹Ô ÞÕÉi ðÜí Òï—y Ê›î b—à kÉ“Üa Êánaì ×íÐ b—à lä ñ‰Üa knåm êïÜa . À μy çc ò‡î‹§a ìc óÝa óî†‹ÙÜa k° çc ‹“åm Šbj‚ÿa óÑÝnƒ¾a pbÕïÝÉnÜaì óåîbjn¾a ônyì öaŠła

ó›Ôbån¾a ÞàbÉnmì béÉà ì‹i ó«bnà ÞáÉnÜ ôÝÈ óø“åm Þïu ‹ÙÑî aÙÑm bïÈíšíà bî†bÕnäa . a‰è æÈ ãþÈýa íÜa . bàc æÈ ãþÈýa ñ†‹ÙÜa êuí¾a ¶a ñc‹Üa ãbÉÜa ð¾bÉÜa íéÐ öu Í– æà Èýaãþ

ñ†‹ÙÜa êåÙÜì ‹rØc byb− æà ö§a ßìÿa . çÿ a‰è âÕÜa æà ãþÈýa ‡uaínî xŠb‚ çbn†‹Ø þÐ çbÝ ‡yÿ êïÝÈ Ì êibz–c a‰èì ö§a ïÜ êÝØ À ‡î μïiä Þi ÊÕî âÔ êåà À òŒíy ‘bäc Ì μïiy

Œbnº âé›Éi óÐbÕri óïÜbÈ æàì âéåïi ŽàĆæ êÜ ëØ‹à ðáÝÉÜa ×íà‹¾a ênï—ƒ’ì óÐÉ¾a béi À Êána ñ‰Üa ”ïÉî êïÐ . ýg çc a‰è ïä Þïø›Üa ý ðÑÙî âî‡ÕnÜ óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ¶a ñc‹Üa ãbÉÜa ð¾bÉÜa çíz“¾a

êîí“nÜbi ñ‰Üa ênÕÝn‚a kîˆbØc paöaÐaì öa‡Èc óØ‹ä óî†‹ÙÜa óîŠ‹znÜa ãí—‚ì kÉ“Üa Lñ†‹ÙÜa âèì aíïÜ μÝïÝÔ âì pbäbÙàa óî†bà óÝ÷bè pbÔþÈì óïÜì† óåïnà . a‰Ü æáÐ kuaíÜa çc çíÙnm óøïè óîØ‹à ãþÈþÜ ñ†‹ÙÜa |nÑm kmbÙà ó–b‚ béi À ÒÝn¬ â–aíÈ ßì‡Üa óïiŠìÿa óïÙî‹àÿaì âném Òî‹Éni ñc‹Üa

ãbÉÜa ð¾bÉÜa óï›ÕÜbi óî†‹ÙÜa ò‡Énjà æÈ “Üaçìü óïiä óÕï›Üa . çbÙàhiì layÿa óî†‹ÙÜa b›îc çc ãíÕm bèŠì‡i À a‰è ßba . æÙÜ lŠbvnÜa onjqc çc layÿa óî†‹ÙÜa oäbØ ì ßm ò‹vy ò‹rÈ À Þïj ã‡Õm pb b“ä ‹–båÉÜa Ì óïiä òöíÑÙÜa ‡Ôì oÕ¨c ë‰è óÜbä aŠa‹šc óáïu óØ‹¨bi óî†‹ÙÜa nÜaóîŠ‹z ôÝÈ ×båÜa ð¾bÉÜa .

44

ßaü : Þè Ûbåè À ‹vé¾a - Êáª ñ†‹Ø óaŠ‡Ü óÍÝÜa óî†‹ÙÜa bémbvì _ò†‡Én¾a bïáÝÈ - bîíÍÜ óïÍi ‹îím óÍÝÜa

óî†‹ÙÜa _bè‡ïyímì

laíu ßb» jä : çg ïdm Êáª ðáÝÈ Ð À çbn†‹Ø Ênánî ênïÜþÕnbi À ‹ÕÜapaŠa Üa bè‰ƒnî a‡ïÉi æÈ paqdm

–bÌ çbn†‹Ø ìc layÿa óî†‹ÙÜa ‹àc Ì æÙ¿ À oÔíÜa ‹šbä . ‡ÕÜ p‹ÙÐ ‰åà Ò—nåà pbåïá©a òŠí—iì óî‡u À ïdm Êáª ðáÝÈ ñ†‹Ø óà‡© óÍÝÜa óî†‹ÙÜa l†ÿaì „îŠbnÜaì μî†‹ÙÜa ãbánèýaì ‡î‹Ùni pbzÝ—¾a aóÉibnÜ ÒÝnƒ¾ ãíÝÉÜa LçíåÑÜaì p‹Øˆ Þï–bÑm ÚÜˆ À ðibnØ Ší“å¾a À †a‡Íi 1957

o¥ çaíåÈ B Žîí‚õŠaìò‡å i@óôäbàŒ õ†ŠíØ B IâïÝÉnÜa óÍÝÜbi óî†‹ÙÜa @HN@ báØ oáÔ ÒïÜdni Êj ì μíàbÔ pbzÝ—áÝÜ óïáÝÉÜa óÉibnÜa pbïšbî‹ÝÜ öbîïÑÜaì LöbïáïÙÜaì çbØì ðÜ ’Ó‹ Êšì ßìc μibnØ À §a öbîïÑÜaì óÍÝÜbi óî†‹ÙÜa . o»‹mì À oÔíÜa êÑä xˆb¹ æà çíïÈ l†ÿa ð¾bÉÜa ó—ÕØ BóÑ–bÉÜa B âïÜíÜ jÙ’ ó—Ôì B ÒÉ¾a B ñýíÕïåÜ ßíÌíÌ ó—Ôì B ãýe lb“Üa Ä‹m B êmíÍÜ ¶a óÍÝÜa óî†‹ÙÜa . ýg çc ïåàc ÖÕznm ýg À Òï– ãbÈ 1985 bà‡åÈ píÈ† À Ëbánua Êíà ójÝÝÜ †‹ÙÜa À μÜ‹i óïi‹ÍÜa

¶a ïdm óïº†bØc óî†‹Ø âÝÉÝÜ æÑÜaì p‡Ècì b bªbä‹i bubéåàì ÞáÉÝÜ báénÉšì ‡Éi ÚÜˆ ãbàc óøïa óïïdnÜa À íéØín Üaì oÕÐaì báéïÝÈ À le 1985N@ º†bØÿaìóï óî†‹ÙÜa âÝÉÝÜ æÑÜaì ë‰è ý

‹—nÕm béàbéà ôÝÈ óaŠ† óÍÝÜa óî†‹ÙÜa bémbvì b¹gì ðè ÒÝnƒ¾ ãíÝÉÜa çíåÑÜaì . âq çg öbánäýa ¶a kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ïÜ b ‹’ lbnäþÜ ¶a óïº†bØÿa . a‰Ü ‡− À óïº†bØÿa öb›Èc aíïÜ æà nåà

kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa æàì Ý»âén …ÿa ŠínØ‡Üa ãb—È Òî‹’ íèì Þ− Þšbå¾a ði‹ÉÜa jÙÜa âïÈÜaì ðØa’ýa ˆbnÿa îÈ Òî‹’ Óì‹É¾a êÑÔaí· óÐ‹“¾a æà óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ‰åà pbåïÉiŠÿa kÕÝ¾aì i B ðàb« †a‹Øÿa B ŠínØ‡Üaì ãb—È ‹én’a êmbÑÜü· ò‡î‡ÉÜa ßíy bîb›ÕÜa óî†b—nÔýa óïbïÜaì À æ íÜa ði‹ÉÜa çbn†‹Øì μnÍÝÜbi óîïÝ−ýa óïäb¾ÿaì .

óïº†bØÿbÐ óî†‹ÙÜa âÝÉÝÜ æÑÜaì ðè óïÉ» óïáÝÈ óïåÐ óî†‹Ø óï¾bÈ ðèì ý Ê›¦ ñÿ ˜ƒ’ ìc ly ìc ãbÅä ìc óÜì† . ‡Ôì oàbÔ - âÌŠ bémbäbÙàa óÉšaín¾a béniŠb«ì æà ÞjÔ ‹–båÈ ‹“Üa õíÕÜaì ÉÜaóÝïá -

pbà‡£ ý çbénî béi . bàc óaŠ† pbvéÝÜa óî†‹ÙÜa óaŠ† óïáÝÈ óïÈíšíà ðéÐ xbn¥ ¶a †íéu óÑrÙà óÝîí ‡àÿa æà Þuc Êšì ‡ÈaíÔ ò‡yíà óÍÝÜ óî†‹ÙÜa . a‰èì ‹àc À ôénåà óiíÉ—Üa ‡ïÕÉnÜaì æÙÜì a‰è Éîý êäc æà ßba ÏíÝjÜa êïÜa . a‰è ‡Ôì p‹“ä óå 1976 óaŠ† óîíÍÜ o¥ çaíåÈ B ôäbàŒ îóØõìím‹ õ†ŠíØ BI óÍÜ óibnÙÜa óî†‹ÙÜa ò‡yí¾a H L oäŠbÔ béïÐ μnvéÝÜa μnï÷‹Üa óï−bà‹ÙÜa óïÜbá“Üa óï−bà‹ÙÜaì

ôíÜa I óïäaŠíÜa H báé›Éji óÍÝÜbiì óïŠbÑÜa æà ðyaíåÜa óïuíÜíÐŠí¾a óïuíÜíäíÑÜaì óïávÉ¾aì bÕj ‡ÈaíÕÜ êÕÐ óÍÝÜa a‰èì lbnÙÜa íè ßìc s¢ æà êÈíä ‹“åî À a‰è ßba .

@ @

ßaü : óîc Óì‹y óî‡¡c béäì‹m ‹rØc þïèdm óibnÙÜ óÍÝÜa _óî†‹ÙÜa

45

laíu ßb» jä : çg óî‡¡ÿa Üa kbåm âŠ paí–ÿa óî†‹ÙÜa bÕj ‡ÈaíÕÜ âÝÈ pí—Üa ðè óî‡¡ÿa aóïåïmþÜ oïÜì

óî‡¡ÿa Üa Ó‹Ém óî‡¡ÿbi B óïi‹ÉÜa B bååÙÜì êuaíä bjÜbÌ óÝ» æà ÞØb“¾a ÞïÔa‹ÉÜaì bà‡åÈ ‡î‹ä óibnØ óî†‹ÙÜa Óì‹¨bi LóïåïmþÜa çÿ μåïÐí“Üa æà l‹ÉÜa ‘‹ÑÜaì Éiì μáÝ¾a μj—Én¾a çì†bÉî

óî‡¡ÿa óïåïmþÜa æÈ Þéu ìc LöbjÌ æînÉà óî‡¡ÿa óïÔ‹“Üa Üa béäíà‡ƒnî B óïi‹È óïàþa B ì B óî‡¡ÿa óïåïmþÜa B@B óïi‹Ì óïzïà B Àì ÚÜˆ Þéu Öjà Ö÷bÕ¨bi óï²ŠbnÜa óîíÍÝÜaì . ÊÔaíÜaì çc

óî‡¡ÿa Üa ôÈ‡m i B óïi‹ÉÜa óïàþýa B oäbØ ò†íuíà ÞjÔ ŠíéÄ ãþýa ýìc ìðè oïÜ óïi‹È À bébc Lbïäbq Þi ðè ójnÕà æà óî‡¡ÿa óïàaŠła óº‡ÕÜa Üa oäbØ óÍÜ †íéïÜa ôàa‡ÕÜa . âq çg ÞÙ’

óibnØ paí–c LóÍÝÜa óîc óÍÜ LoäbØ oïÜ b óÔþÈ pa‡ÕnÉ¾bi çbî†ÿaì bÉÔ çcì ‹Ð óî‡¡c óåïÉà ôÝÈ kÉ’ μÉà ý Öibm óÉïj ÜênÍ ãa‹ua Ö¢ ÚÜˆ kÉ“Üa . ‡ÕÜ lŠby aíj–bÌ çbn†‹Ø çíj—Én¾a kÉ“Üa

ñ†‹ÙÜa À ÞØ ßbª æà pýbª òbïä ônyì æÈ Öî‹ ‹Ð óî‡¡c êïÝÈ ý â÷þm LênÍÜ ójbå¾biì bà‡åÈ Êj ðibnØ B óibnÙÜa óî†‹ÙÜa Ó‹yÿbi óïåïmþÜa B ãbÈ 1957 óÍÝÜbi óî†‹ÙÜa À i†a‡Í L

oÜìbyì çc ‹“äc ÚÝm óî‡¡ÿa μi ‰ïàþnÜa μáÝÉ¾aì ‹÷bì ‘båÜa À líåu çbn†‹Ø æÈ Öî‹ öbÈg pa‹šb« óî†‹Ð ìc óïÈb» ó–b‚ ‡Ôì p‰‚c bÔ Ì ÞïÝÔ æà Ôì Lñ‡éuì »bè Éi μj—Én¾a

òþÍÜa óÝé§a aíáÐ óïåïmþÜa B óïåî†ý B oàbÔì ÜapbÝ óïàíÙä ðm†Šb· . ‡Éiì çc öbu âbÔ ¶a âÙä À ×a‹ÉÜa ãbÈ 1958 |j–cì çíïÈíï“Üa çíÜaí¾a íÙí¾ çíÉnánî òíÕÜbi óÝÜaì óÕÝ¾a À †þjÜa ‹é’ÿì ò‡î‡È aíàbÔ iŠbz· b›îc . ‡ÕÐ ojnØ âém‡î‹u B †b¥a kÉ“Üa B ãbÈ 1959 ýbÕà ñ‡š ‡šì

“äðmb b À a‰è ßba ònÉà ðÝáÈ a‰è b b“ä béuíà ‡š B ò‡yíÜa óïÔa‹ÉÜa B ‡šì B òí‚ÿa óïi‹ÉÜa óî†‹ÙÜa B bèÌì æà pbè‹m ßíÕÜa . båèì †ìc çc çíÙî bàíéÑà çdi ãa‡ƒna óî‡¡ÿa óïåïmþÜa óibnÙÝÜ óî†‹ÙÜa ý ðmdm béÝØc μi óï“È

bèbzšì . ÉÐbåïÝ çc Þ–aíä a‰è ÞáÉÜa —i òbäcì òŠí—iì óìŠ‡à . båäg ý bååÙº æ®ì À ë‰è óÝy‹¾a çc Þáéä óî‡¡ÿa óïÔ‹“Üa ýbáèa bàbm çÿ ÚÜˆ ‹›î båi . Þi k° çc öðéä öaíuÿa ójbå¾a ‹îínÜ óibnÙÜa

óî†‹ÙÜa ëb¤bi óî‡¡ÿa óïåïmþÜa æÙÜì ôÝÈ paí‚ . båïÝÈì çc âÝÉä çdi ‡ïyím óî‡¡ÿa óî†‹ÙÜa íè òí©a ¶ìÿa í® ‡ïyím óÍÝÜa óî†‹ÙÜa . æàì ðÉïjÜa çc ‡ïyím Â©a ý Éî ‡ïyím óÍÝÜa òŠì‹›Übi êåÙÜì òí‚ òŠbju À Þïj ÞÉu nåà óàÿa óî†‹ÙÜa À ‹÷b âèŠbÔc âèŠb—àcì çc aìc‹Õî çíjnÙîbà

íÜìb±ìa çc aíáéÑî âé›Éi b›Éi .

ßaü : íèbà †‡È knÙÜa bèöbcì Üa bénÑÜc æÈ óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa _bèÌì Àì ñc ßbª Šì‡î Ší« Úqb¢c _ óîdiì óÍÜ _çíjnÙm

laíu ßb» jä : çg pýbÕ¾a tízjÜaì knÙÜaì Üa bénjnØ bém‹“äì ‰åà çc oåØ À óÉbnÜa ò‹“È æà ñ‹áÈ ‡¨ì çła ðè

òrØ bïjä Þá“mì pýbª ò‡î‡È pbÍÝiì óÑÝn¬ óïÔ‹’ Lóïi‹Ìì béåà : pbïšbî‹Üa öbîïÑÜaì âÝÈì ÚÝÑÜa âÝÈì óÍÝÜa ˜—ÕÜaì óïåÑÜa ò—ÕÜa pbaŠ†ì À l†ÿa ‡ÕåÜaì ði†ÿa „îŠbnÜaì óbïÜaì âÝÈì

46

Ëbánuýa pbaŠ†ì À êÕÑÜa ðàþýa æÐì ó»Üa âua‹mì æà pbÍÝÜa óïjåuÿa ¶a óÍÝÜa óî†‹ÙÜa ÙÉÜbiì æÙÜì ânèc ‡¨ çła òŠí—iì óî‡u Êá¡ kîíjmì ðmbÑÜüà òŠí—i óÝàbØ . ýg çc a†‡È bjƒnåà æà ðubnä

Ší“å¾a Ìì Ší“å¾a ojrà À óîbéä ó»Üa óî†‹ÙÜa ðibnÙÜ B çbn†‹Ø Šíqìbém B Üaì ðè óÈíáª æà pa‹šba ÊÕm À ‹rØc æà 400 ózÑ– bénïÕÜc óÍÝÜbi óïäb¾ÿa À μÜ‹i ôÝÈ †‹ÙÜa öbÔ‡–cì çbn†‹Ø

óåàŒdi óÑÝn¬ ßþ‚ ãbÈ 1971 Êj ì À „ïäíïà ãbÈ 1972 æà ÞjÔ B †b¥ýa ðàíÕÜa ójÝÝÜ †‹ÙÜa À biŠìc B B êØíä B bàc ó»Üa óî†‹ÙÜa a‰ lbnÙÜa ‡ÕÐ Š‡– À íéØín ãbÈ 1985N@ ÚÜbåèì ò‡È

pbÈííà óïiŠìc óïÔ‹’ì ‹Ø‰m a†‡È æà ðmbÑÜüà óÈíj¾a béåàì : ١- âîíÕm ‹å’‹Ø ðäb¾ÿa öbáÝÉÝÜ . ٢- óÈííà μîíÍÝÜa óÍÝÜbi óïäb¾ýa . ٣- bïÐa‹ÌíïÝjïjÜa óî†‹ÙÜa íïÑÝÜ bÐç ñìŠ óÍÝÜbi óîïÝ−ýa . ٤- âua‹m òbïy ٤٣١ b¾bÈ æà öbáÝÈ bïä‡Üa À óÈííà pbaŠ‡Üa óïäa‹îýa óÍÝÜbi óïäb¾ýa . ٥- âvÉà μÑÜü¾a μïÔa‹ÉÜa .

çbn†‹Ø ò‡èba : a‹Ù’ ë‰ óÝibÕ¾a .

ßb» jä : a‹Ù’ óÝ B çbn†‹Ø ò‡èba B ìÀ çbàc a .

õ‹uc óÝibÕ¾a : íic èŒ .

@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @

47

B pí– çbn†‹Ø B @À öbÕÜ Êà

ˆbnýa ßb» jä ßíy óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa @ @

ˆbnÿa ßb» jä |nÑî êjÝÔ B pí—Ü çbn†ŠíØ B çbØì bøî‹u b±‹–ì báØ ëbåÐ‹È íèì ñ†‹ÙÜa ðbïÜa ðàíÕÜa Óì‹É¾a êj¢ Lçbn†‹ÙÜ ãbÔ ßþ‚ ë†íuì À bïäb¾c Òî‹Éni ñc‹Üa ãbÉÜa ðäb¾ÿa óÜa‡Éi ßb›åÜa

ðàíÕÜa Lðäbn†ŠíÙÜa ÞØ êyíá íè çc õ‹î kÉ’ çbn†ŠíØ íèì âÉåî êšŠdi ‘Šbºì êm†bï óïàíÕÜa óàa‹Ùi Èì . ÛŠb’ ÞÙi ë‹Èb“à êÑ aíÈì êjÝÔì ë‹ÙÐì ðàíÕÜa ñ†‹ÙÜa †b°fi Þy ßbnnÔflÜ ñ†‹ÙÜa - ñ†‹ÙÜa

æà ßþ‚ óÝÝ æà Þ÷b‹Üa óéuí¾a ¶g æî‡ïÜa ðäaŒŠbjÜa ðäbjÜbÜaì . êäg Þšbå¾a ‹ÙÑ¾aì ðàíÕÜa ñ†‹ÙÜa ñ‰Üa âèbî ÞØ ãíî À òŠíÝi ðÈíÜa ðàíÕÜa õ‡Ü pbÈbÔ óÉaì æà båjÉ’ À Þ‚a‡Üa xŠb©aì æà ‚ßþ

êmýbÕà êmaŠbåïì êÝ÷bŠì óïàíÕÜa . båjÉ“Ð ãíïÜa óub¢ ‹rØc æà ñc oÔì ô›à ¶g ‹ÙÐ ÞïÝ¥ì óïuíÜíî‡îaì ßb» jä LóïàíÕÜa çÿ båjÉ’ ãíïÜa ‹Énî ¶g óávè í’Ðóïåï ónïÕà Ó‡ém ¶g êƒà æà

ó Šb©a óïåïqÿa bÉÝÜ óØŠbj·ì ñŠìà óîía óî†‹ÙÜa . bèì íè ˆbnÿa ßb» jä âÙyŠb—î Ê›îì ÃbÕåÜa ôÝÈ Óì‹ä óî†‹ÙÜa Üa ßìby ÉjÜa béj’ æà „îŠbnÜa .

@ @pí– çbn†ŠíØ ò‡î‹u óïbï óÝÕnà ï÷Š bè‹î‹¥ íic aŠbm

@ @

pí– çbn†‹Ø : ðèbà âÙnîûŠ ÞjÕn¾ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa À ÞÄ paŠínÜa ò‚ÿa À líåu çbn†‹Ø ‡Éi èóº lä

ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa êiì‹èì æà óyb ßb›åÜa ðàíÕÜa æà ßþ‚ êÑÜb¥ ðäbï©a Êà ãbÅåÜa ñ‹—åÉÜa À _†a‡Íi

@ @

ßb» jä : æà |šaíÜa çc l‹ä óî†‹ÙÜa óî†‹ÙÜa Üaì ‹Énm bèŠaìc À líåu çbn†‹Ø óqŠbØ óïàíÔ LóàŠbÈ oØ‹m

aŠbqe óøï a‡u xbn± béºíÕm béÕmŠì ¶g ‡éu ‡ïéu æàŒì L‡î‡à æàì ãíÝÉ¾a çc ãíÝÜa ÊÕî À óuŠ‡Üa ¶ìýa ôÝÈ ÖmbÈ μiä LæîjÙÜa lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa Lðäbn†‹ÙÜa báèì

çbÈŒbånî ôÝÈ óÝÜa óïÝa ò—ÕÜa ‹áÉÜa çbÈŠb—nîì ßí—zÝÜ ôÝÈ Éi paŒbïnàýa óïnÔíÜa óéÐbnÜa çþmbÕnîì À Þïj ŠíéÅÜa ôÝÈ óybÜa óïäbn†‹ÙÜa ‹éÅ· lä ‡ïyíÜa B ðÉïÝÜa ‡÷bÕÜa B íèì æà pbÑÝ¬ ŠbÙÐýa óïåïÜbnÜa óï’bÑÜa Üa p‹ï ôÝÈ ÞÕÈ óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa òÍ—Üa ðÜaíy Ò—ä ç‹Ô

æà æàÜa . Òšc ¶g ÚÜˆ paqdm ŠbÙÐýa óÑÝƒn¾a óïÉu‹Üa –bÍÜ çbn†‹Ø óïäaŠíÜbØ óïrÉjÜaì óî‡äí‚łaì bèÌì æà pbÈåÜa óïváa . a‰è âÌ‹iì ÞØ ðf¾a pþîíÜaì Üa béjÝu ËaåÜa |Ý¾a μi

μiä æîŠíØ‰¾a ‡ÕÐ çbØ ËaåÜa nÉžî bäd’ æà çìü“Üa óî†‹ÙÜa óïÝ‚a‡Üa . ýg çc öbvnÜg lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa ¶g ãa‡– μy êmíÈ†ì ”ïvÝÜ ðÔa‹ÉÜa aŠbéä aŠbéu ßþnyý ÞïiŠa óá–bÈ líåu

48

çbn†‹Ø óÉîŠ‰iì |jÔc æà ÞÉÑÜa êÑä IbáØ ßíÕî Þr¾a ñ†‹ÙÜa @Hýc ðèì B óäbï– ò†bïÜa óïÔa‹ÉÜa B ì B Öy öbÕjÜa B lzÝÜ ‹Õº‡ÜaLð a ‡ÕÐ çbØ d‚ bïvïmaa ójåÜbi lzÝÜ ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa ói‹šì óá–bÔ À ‹éÄ óØ‹ä óî†‹ÙÜa óî‹î‹znÜa . bäc ý Þïàc ¶g ò‡äbà ‡yc μiä ôÝÈ lby lä ðäbrÜa

bÉÔ . báèþÙÐ çbÕznî č‹žà lbnÉÜa ‡î‡’ì ‡ÕÜa . æÙÜ Ö± ÞÙÜ æ aíà ðäbn†‹Ø çc ßdî ßíÕîì : bî õ‹žm íÜ oÜŒbåm ò†bïÔ aÜrbðmŠ †b¥þÜ âÌŠ ÞØ öb‚c †b¥ýa êÜbáÈcì óîŠ¾a Lóîƒ¾aì bàc çbØ ÚÜˆ Þ›Ðc æà

bŒbåm _μïrÉjÝÜ ßŒbånÐ ðäbn†‹ÙÜa ðäbn†‹ÙÝÜ ïÜ ýŒbåm ôåÉ· óàìb¾a Ì óÑî‹“Üa b¹gì íè À ÊÔaíÜa ×bÑma μi μÐ‹ μïäbn†‹Ø ‡ïÑnî êåà kÉ“Üa . bàc ßŒbåm ðäbn†‹ÙÜa –bÍÜ çbn†‹Ø íéÐ ßˆ

óåÙàì kÜbuì Lò‹čÉáÝÜ ôÝÉÐ μiä çc bš‹Éî æÈ báéčïÌ çcì bØî þÜa aŠíÐ bÉu‹îì ¶g òŒíy ”îbÉnÜa ðáÝÜa ¶gì óÜìb •bÕåÜa ñí‚ýa ú†ba çcì þáÉî Ûa’ýbi Êà óÐbØ ðÝr¿ óàýa óî†‹ÙÜa æà Þuc Þy ÞØb“¾a óÕÝÉn¾a báéåïi b—Ü èb» óàýa óî†‹ÙÜa . Àì óÜby báéÈbånàa æÈ ãbïÕÜa a‰éi ÞáÉÜa çhÐ óÕÝy

èbá§a ójšbÍÜa báéïÝÈ Êínn bøï’ bøï“Ð ßíznnì ¶g òíÔ óïÝÉÐ ò‹èbÔ báè‡š . båèì ìc† çc ßíÔc òí‚þÜ abrÜμïmŠ ÞÙÜì ly ðäbn†‹Ø ‹‚e çdi óàýa óî†‹ÙÜa ðè Üa ÞÑÙm Öy öbÕjÜa layþÜ

óïäbn†‹ÙÜa báïÐ aˆg p‡uì òŠì‹š LbèöbÕjÜ ýì kÝžî a‰è Öä æà ly čåuc čð’bÐ k–bÌ †bic 8000 bïäaŒŠbi ÞáÉnaì ózÝýa óï÷bïáïÙÜa ‡š çbÙ êvjÝy çbåî†biì o’†ŠŒì õ‹ucì óïÝáÈ ßbÑäýa óïàa‹uýa À çbn†‹Ø ôÉì êïÉ öb›ÕÝÜ ôÝÈ kÉ“Üa Lñ†‹ÙÜa çg kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa Öï« Šb‚di óáïu öa‹u pbÐ‹—nÜa

óïäþÕÈþÜa layÿ çbn†‹Ø . ôÝÉÐ layýa çc ÒÙm æÈ kÈþnÜa paŠ‡Õ· kÉ“Üa Lñ†‹ÙÜa ˆg ý Ö± ñÿ yl ñ†‹Ø ðiíåu çc ÕžîčŠ‹ ñc ù’ çì† Ëíu‹Üa ¶g öbnÑna Þèc B óÕå¾a óåàła B ÚÜˆì À íu æà óî‹ä

Læàýaì çÿ óïÈ‹’ çb¾Üa ñ‰Üa êjƒnäa kÉ“Üa ãbÈ 1992 ‡Ô ôénäa öbénäbi òŠì‡Üa óïäb¾Üa ôÝÈì μiä çc þÙ“î çìbÉnÜbi Êà óÐbØ layýa pbèb¤ýaì õ‹‚ýa óàíÙy óïÐþn÷a ónÔüà ãíÕnÜ öa‹uhi pbibƒnäa ò‡î‡u ò‹y óéîä Óa‹’hi õíÕÜa ò‡îba . a‰è Àì óÜby Ša‹ána μiä ôÝÈ Ëa‹—Üa ðàa‡Üa

báéåïi ïÝÐ æà ‡Éjn¾a çc Þ—Ñåm báéåÈ pbøÐ òjØ ôÉm ¶g æîíÙm òíÔ órÜbq ÞÙÜì t†by sî‡y . @ @

pí– n†‹Øçb : ‡ÕÜ ânÜìby ßþ‚ paíåÜa óïšb¾a óŠb¿ ÂÍ›Üa ð—ƒ“Üa ðàíÕÜa ôÝÈ æî‡ïÜa †íÉà ðäaŒŠbi ßþuì

ðäbjÜb ÒÔíÜ Š‡è öbà‡Üa óî†‹ÙÜa óïØÜa ò†íÉÜaì ¶g òÅy ßb›åÜa ðàíÕÜa L‡yí¾a Þè ânÕÐì À a‰è _Öî‹Üa

@ @

ßb» jä : çg Üìb« ó±‹—Üa Ðí“Ù¾aìó Êà …ÿa ßþu ðäbjÜb …ýaì †íÉà ðäaŒŠbi Ó‡éi qdnÜa báéïÝÈ báéÉÐ†ì

ëb¤bi âÝÜa ó¨b—¾aì óïå íÜa oäbØ b bèŠì† À |ïším Éi Ö÷bÕä bá èbávÝÜì óïäbn†‹ÙÜa Üaì ðè ójyb– Öä À ò†bïÜa ôÝÈ æ íÜa bì ßíÕÜa Þ—ÑÜa À óÐbØ paŠa‹ÕÜa Üa ÖÝÉnm —· óàýa óî†‹ÙÜa . ýg çc ðÈb¾a Üa bénÜ‰i Êà μáïÈÜa μî†‹ÙÜa pdm béÝØìc báØ oåØ Þàe . ‡ÕÜ oåØ ‡îŠc çc Û“î çbáïÈÜa À ‹¸üà ì ðäbn†‹Ø käb¡ ÞØ layýa pbèb¤ýaì pbïÉá§aì

óïäbn†‹ÙÜa óî†‹ÙÜaì õ‹‚ýa ó“Ôbå¾ ‹iwàbä ì ðäbn†‹Ø Þàb’ ÞÑÙî æàb›nÜa íÜa âŠì Ãí©a

49

óàbÉÜa Þ¨ óÝÙ“¾a óî†‹ÙÜa iòŠí— óîŠ‰u . óÕïÕäì çc ÞØb“¾a Üa oáØa‹m ôÝÈ õ‡à μ½ bàbÈ ý æÙº bénÜaŒg À çí›Ì òÐ ò—Ô . báÝÈ çdi ë‰è pbàa‡—Üa ózÝ¾a b bémbïÑÝ‚ É¾aò‡Õ Üa oqŠì

†bÕyýa æ÷bÍ›Üaì ‡bznÜaì ÌbjnÜaì bèÌì æà pýbÙ’ýa óïÑåÜa Üaì xbn¥ bénÜaŒa ¶g æàŒ Þîí –ì LÞï» bäcì bà À ñ†íéu |Ý–ÿ báéåïi μiì ÞØ Óa‹ ýa õ‹‚ýa À †ì‡y Ôb ðmbäbÙàgì

óÉšaín¾a Àì Þïj Þ–ínÜa ¶g Êánª ë†íî âÝÜa ñ‰Üa ý ‹Õnî ýg aˆg p†b óî‹ä òaìb¾aì báèì çaíå– ý çbÔÑî .

@ @

pí– çbn†‹Ø : bà íè kj ÐŠ layýa óïäbn†‹ÙÜa À líå§a ×‹“Üaì æà çbn†‹Ø Ló–b‚ ÊÐŠ ŠbÉ’ óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa

ßb›åÜaì æà Þua ÖïÕ¥ a‰è Ó‡a _ðàbÜa çaì béªa‹i aóïbïÜ íÝ¦ bàb¸ æà a‰è Ó‡a Þi ‡Øüm ÂÕÐ ôÝÈ âÙä ðma‰Üa óïÜaŠ‡ÑÜaì çbášì ò‡yì óàþì ×a‹ÉÜa ìa ßì‡Üa õ‹‚ýa Üa ânÕm _çbn†‹Ø

ßb» jä : ðÙÜ æÙánä æà ça kï− ôÝÈ a‰è LßaüÜa båïÝÈ ça †íÉä ¶a öaŠíÜa þïÝÔ . ça pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa ïþÙÜaóïÙ

óÝrán¾a pbï—ƒ“i æà ßbràa „ï“Üa ‡ïÉ qça ‡ïì bšŠ ôáïŠ† ñíÝÈ „ï“Üaì †íá« ð−Œ‹i íÙì ðØbÙ’ ðšbÔì ‡á« ôÑ—àì ðäaŒŠbi âèÌì aíäbØ çíÉnánî óÝi óïÝ÷bÈ óqìŠíà óï—ƒ’ì ÓÉà béi

æà ÞjÔ Êána ðäbn†‹ÙÜa . ‡ÕÐ ôi‹m öýüè À çb›ya âéjÉ’ aíÑÕrmì óÐbÕri âéjÉ’ . ‡ÕÐ çbØ âéÐ‡è ˜ƒÝnî À Þïä ßþÕna çbn†‹Ø . bàa óÜì‡Üa Üa aíäbØ çìíåî bèöb“äa âÝÐ æÙm óÜì† óî‡÷bÕÈ óïÜí . âÌŠì ça öýüè öbáÈÜa oäbØ â Øa‹à óïåî† óÔíà‹à ýa êäa æÙm À âénïä óàbÔa óÜì† óïàþa

óïØŠbvïÜìa ØóÜì‡ ça‹îa ìa óïi‹ÉÜa óî†íÉÜa ìa ça†íÜa . ça òÐ âÙy „ï’ †íá« I@1919M1924H âÙyì ðšbÔ á«@‡I1946@ Hojrm a‰è ñc‹Üa bàb¸ . bčáÜì oäbØ ò†bïÕÜa óïÙïþÙÜa ý Úánm óïuíÜíî‡îbi óåïÉà ‡ÕÐ oäbØ Šbn¦ bèöbÑÝy æà ÞØ l‡y lí–ì çì† pbÑnÜýa ¶a óïuíÜíî‡îa LÒïÝä óïÈíï’ oäbØ

ãa LóïÜbcŠ óïåî† oäbØ ãa óïäbáÝÈ . âq čça ã‡È béàanÜa ñbi Šbïm ðuíÜíî‡îa béÝÉu ça çíÙm ‡š Ëa‹—Üa ðÕjÜa ñ‰Üa íÈ‡î êïÜa çíïØŠb¾a çíî‡ïÝÕnÜa ñ‰Üaì ý ñ†üî - ky ò‹Åä ò†bïÕÜa óïÙïþÙÜa óî†‹ÙÜa - ýa

¶a âïÕm B Êána ‡yaíÜa B ãa‹šaì çaä Óþ©a êïÐ . ‡ÕÐ çbØ ÞØ ñ†‹ØI@ óî†‹Ø H Òî‹’ I óÑî‹’ @Hbjï I ójï @HÀ ë‹Åä b¾b ý çí² Içí¦ @HêjÉ’ IbéjÉ’ @HôÝÈì ñ†‹ÙÜa ñ‹rÜa ça ‡Èbî ñ†‹ÙÜa ã‡É¾a çì† ça kÝî êåà ÚÜˆ L‡ya bÕj Óa‹Èý pa†bÈì Êána Lñ†‹ÙÜa ‡Ôì çbØ âïÈÜa ðÙïþÙÜa ñ†‹ÙÜa ðÈa‹î ò‹rØ

æà ‡ïÜbÕnÜa óî†‹ÙÜa óÕî‹ÉÜa ãaybØ Öy öívÝÜa ôny â—ƒÝÜ |àbnÜaì ëb¤ ì‡ÉÜa líÝÍ¾a óÅÐbaì ôÝÈ †íÈíÜa pbÔbÑmýaì ò†íÕÉ¾a bèÌì . ‡Ôì oäbØ ò†bïÕÜa óïÙïþÙÜa èbåm óïiä lznÜaì Émìbèn ŽšŠcó ‹ƒåm À âu B Êána ñ†‹ÙÜa ‡yaíÜa BN@bà‡åÈì oäbØ ‹›m ¶a báÜa †íuíi ly bà |j—ïÐ

âïÈÜa êÑä ï÷Š lä ýì ÞàbÉnî êÉà ýa ÞàbÉm ï÷Š ò‹÷a† óïàíÙy Êà óîŠbm‹Ù ò‹÷a‡Üa óïÍi âïÅåm ßbáÈýa óîŠa†ýa LbéïÐ óáÝÙi õ‹‚a çbØ ‡÷bÕÜa þÙÜaðÙï ñ†‹ÙÜa B lýa ðyì‹Üa B ÊánváÝÜ . ‡Ôì oäbØ

óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa òÍ—Üa óáÝÉn¾a À ‘Ša‡¾a óïi‹ÉÜa óïØÜaì ì óïŠbÑÜa óÑÕr¾aì pbÐbÕri ÚÝm líÉ“Üa béÝØì æà Þèa ç‡¾a óøÐ óÑïÉš À çbn†‹Ø báØ bÈíäì ÊjnnÐ ò†bïÕÜa óïÙïþÙÜa ÞáÉmì o¥ aíÜbèö . ça

50

ßþnyýa ÜaíïïÐ ö§ æà ×‹’ çbn†‹Ø I†bibéà Éiì öauýa õ‹‚ýa æà óÕåà çbî‹Ùà @Hïdmì óîŠíé» çbn†‹Ø I1946@ Hób÷‹i ‡ïé“Üa ðšbÔ L‡á« ÖÝ‚ ÝÜíoïïÐ bÈíä æà óï‡ÕÜa ‡åÈ †‹ÙÜa

|nÐì laíiýa l‹nÜ ò‹ÙÑÜa óïÈíï“Üa ¶a ÓíÑ– μïå íÜa ÙÜa†‹ bøï’ bøï“Ð č†‹Ø ÞÉÐ ójï© Þàýa Üa oÝ—y ‡åÈ †‹ÙÜa ëb¤ †íÈíÜa óiˆbÙÜa bïäbîÜ ßì‡Üaì óïi‹ÍÜa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa ßíy ÞjÕnà çbn†‹Ø . b¾ì oÕ óîŠíé» çbn†‹Ø ‡Éi óå æà béàbïÔ ã‡Èaì béï÷Š ‡ïé“Üa ðšbÔ ‡á« ‹šaì ôÑ—à

ðäaŒŠbi ñ‰Üa çbØ ï÷Š çbØŠa ”ïu óîŠíéá§a ça dvnÝî †b¥ýbi ÜaíïïÐ báÌ‹à çý bÙî‹àa o›ÐŠ kÝ Lê÷í§ Öjî À óyb çbn†‹Ø âïÈŒ ðÙïþØ çŒíi μáïÈÜa æîŠíØ‰¾a æÙánnÜ óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa óáÝÉn¾a Üaì æÙm béî‡Ü ò‡ÈbÔ óïjÉ’ À çbn†‹Ø çc Êán¤ o¥ ÔLbém†bï p‹šbÐ óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa óáÝÉn¾a ça szjm æÈ óïÈ‹’ Úánm béi Ùm‹mì béïÝÈ æÝÉnÜ béÑä ò‡÷bÔ èbávÝÜ Þ¥ì Þ« ò†bïÕÜa óïÙïþÙÜa . p‡uíÐ ÚÝm B óïÈ‹“Üa B À óïØŠb¾a óïyþ–ýa Üaì béjnÕm æà béÝéåà ðÉïjÜa

íèì LbiìŠìa Þi æà íï“ÜaμïÈ l‹ÉÜa ÛÜaì ‘‹ÑÜaì μïÑî‹znÜa . ‡Ôì ÖÐaŠ ÚÜˆ ŠínÜa ïÍm óïvïmaa óØ‹ä óïå íÜa óî†‹ÙÜa æà ‹î‹¥ çbn†‹Ø bþÕnaì ãbnÜa ¶a âÙä ðma‰Üa æáš †ì‡y ßì‡Üa Üa

ânÕm çbn†‹Ø bÕj wèbå¾ âÅÉà layýa óïÈíï“Üa À ßì‡Üa Üa ânÕm çbn†‹Ø . ‡Ôì oàbÔ óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa B óïØŠb¾a B êïÜdni ò†bÔ óïÈíï“Üa óïÜì‡Üa μåïÝØ μÜbnì Óìº†ì âèÌì öbÈ†ýaì

Þïráni ßbáÉÜa μyþÑÜaì À çbn†‹Ø çbïmýaì ò‹ÙÑi B lä ðÉïÝÜa ‡ïyíÜa ‡÷bÕÜa BN@ ‡ÕÐ |j–a ñ†‹ÙÜa ñ‰Üa íÈ‡î ¶a ßþÕna çbn†‹Ø B bå÷b‚ bïÜb—Ñäa B ìBþïáÈ çbÙî‹àþÜ B ë‰èì óáém bééuím ßì‡Üa Üa k—nÍm çbn†‹Ø ¶a μïå íÜa †‹ÙÜa bém††Šì layýa óïÈíï“Üa À ÚÝm ßì‡Üa a†íÕÈ óÝîí . âÌŠì ça

óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa óïØŠb¾a oäbØ m ôÝÈ Â‚ layýa óïÈíï“Üa óïi‹ÉÜa ïØÜaìó óïŠbÑÜaì ýa ça béÙ¸ béÕ¢ À âïÅåm ñ†‹Ø ðÝ« ÞÕnà ÞÉu layýa óïÈíï“Üa òŠíØ‰¾a béiŠb¥ bi‹y öaíÉ’ óáéni

B óïÜb—Ñäýa B ìBóÜbáÉÜa B ßì‡ÝÜ óïi‹ÍÜa . âÌŠì ça òŠíq ßíÝîa Üa oÉÜ‡äa À líåu çbn†‹Ø oäbØ ò†bïÕi ãíy‹¾a ôÑ—à ðäaŒŠbi ñ‰Üa æÙ¸ ça Êu‹î æà ëbÑåà ‡Éi lþÕäa âbÔ À ×a‹ÉÜa I1958@Hýa ça Œbé§a

ð a‹ÔìjÜa òŠa†ý òŠírÜa çbØ o¥ ò‹ï lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa ñ‰Üa çbØ íÈ‡î ¶a B âÙä ðma‰Üa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa À ×a‹ÉÜa BN@ báØ ça ×bÕ“äýa ñ‰Üa t‡y À lä ð a‹Õº‡Üa I1964@Hò†bïÕi âïèa‹ia ‡¼a - ßþu ðäbjÜb pbiþ¾aì Üa oÝm a‰è L×bÕ“äýa âq Šbïéäa òŠíq ßíÝîa À ÊïiŠ 1975

ñ‰Üa ôéäa ‡éÈ ò†bïÕÜa óïÙïþÙÜa óî†‹ÙÜa õ†aì ¶a ïdm B †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa B çbØ æà àaíÉÜaÞ Üa oÈa óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa óïØŠb¾a òíÔ . ‡Éiì òŠíq ïá©a À ça‹îa oq‡y pbšbÑnäa ózÝà À ×‹’ çbn†‹Ø ò†bïÕi lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa ðäa‹îýa lyì ðy†bØ çbn†‹Ø ça‹îa bäbØì çaíÈ‡î ¶a B âÙä ðma‰Üa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa À îaça‹ BN@ ‡ÕÜì |j–a ŠbÉ’ âÙä ðma‰Üa aŠbÉ’ bàbÈ

‡åÈ †‹ÙÜa . a‰è âÌŠì ça ly ßbáÉÜa ðäbn†‹ÙÜa ñ‰Üa dm À ßb çbn†‹Ø ãbÈ 1978 lzØ ðØŠbà Þ¼ ŠbÉ’ ßþÕna çbn†‹Ø båïå ýaí ýa êäa Êua‹m æÈ ÚÜˆ a‹‚üà |j–aì ëŠbÉ’ ðvïmaýa

B óïÜaŠ‡ÑÜa BN@ Šb—n‚bi ßíÕÜa bååÙº ça ßíÕä ça âÙä ðma‰Üa íè æà paŒa‹Ða óÕjÜa óîŒaíuÜa óî†‹ÙÜa óïØŠb¾a bì „îŠbm êÜí çí½ bàbÈ kÝÍnÜaì êïÝÈ xbn± a†íéu ò‡ïéu .

pí– çbn†‹Ø : ì‡jî çc óáéà μiä μï÷‹Üa μÝn¾a ôÝÈ lbÔŠ kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa æà ßþ‚ báémbŠb¿ óïàíïÜa ÖÝ‚ óÜby

51

æà ‘dïÜa μi ÓíÑ– båjÉ’ ñ†‹ÙÜa ßíjÕÜaì âÙ¢ LŠbáÉnýa ÒïØ Êïnä âØŠí—ni óïÈím båjÉ’ ‡š a‰è ëb¤ýa î‹ƒnÜa ðàaéäýaì ðàíÔþÜaì ‡÷bÜa À _líå§a ßb» jä :

çg ói‹vnÜa Üa béjÕÉî Þ“ÑÜa ÊîŠ‰Üa pa‹¾ì ò‡î‡È ‡Ô ñ†üî ‡åÈ ÉjÜa ¶g ‘dïÜa ÃíåÕÜaì Û‹mì óÜìba æà Þuc Þ–ínÜa ¶g Ó‡a †í“å¾a . ýg çc c‹¾a k° çc ßdî êÑä ‡Éi ËíÔì LÞ“ÑÜa Þè çc Þ“ÑÜa

æáÙî À líÝýa Êjn¾a ÏíÝjÜ LÓ‡a ãc êäc æáÙî À vÈ ŽàĆæ ãíÕî öa‹uhi aLÞáÉÜ ãc À oïÔím Û‹znÜa í® LÓ‡a ãc À ˜Õä À pa›znÜa pa†a‡Énýaì . a‰è æà óïybåÜa óî‹ÅåÜa ónzjÜa óÕÝÉn¾a ói‹vnÜbi

Þ“ÑÜaì ‘dïÜaì ñ‰Üa báéjÕÉî . bàc báïÐ ˜² æî‰è μiä μïäbn†‹ÙÜa pa‰Übi çhÐ óÝÙ“¾a æáÙm À óÕä óî‹èíu óàbè ðèì çc Ó‡a ðàíÕÜa ñ‰Üa î ça‰è çbiä ëí® ïÜ bzšaì a‡ic . ò‹áÐ çíáÝÙnî

æÈ âÙä ðma‰Üa òŠbmì çíÈ‡î ¶g óïÜaŠ‡ïÑÜa òŠbmì õ‹‚c çíq‡znî æÈ Öy ‹î‹Õm —¾a À †ì‡y ßì‡Üa Üa k—nÍm çbn†‹Ø . âéåàì æà âÝÙnî æÈ ßþÕnýa êåÙÜì ßíÕî B ça ßþÕnýa ïÜ båÙ¿ À oÔíÜa

‹šbä B âÔì ‹‚e ßíÕî B ça ßþÕnýa íè âÝy ßbï‚ì BN@ Šb—n‚biì ßíÕÜa Ínî Ó‡a ‡åÈ æî‰è μiä layýaì óî†‹ÙÜa õ‹‚ýa ky Óì‹ÅÜa Ëbšìýaì ßaíyýaì - ñc čçc ÞàbÉÜa ðuŠb©a kÉÝî Šì‡Üa ðbýa À

‡î‡¥ Ó‡a . óáÝÙiì õ‹‚c oïÜ ‡åÈ ë‰è layýa óïvïmaa ónibq báïÐ ˜² óï›ÕÜa óïàíÕÜa Þi Óa‡èc ónÔüà óÝibÔ ïÍnÝÜ Þî‡jnÜaì . ßaüÜaì ñ‰Üa ‹î êÑä båè íè Þè ça Öî‹Üa Üa béäíÙÝî ‡Ô ñ†üm þubÈ ãc þue ¶g æîíÙm çbïØ ðàíÔ kÉ“ÝÜ ‹ÙÜañ† ÞÑÙî öbÕi óàýa óî†‹ÙÜa À béå ì çbn†‹Ø Íi ‹ÅåÜa æÈ Ëíä ÚÜˆ _çbïÙÜa öýüéÐ aíi‹u μÜb›åÜa |Ý¾a ðbïÜaì æà Þuc ßí–íÜa ¶g âÙä ðma‰Üa âÝÐ

aíÝ—± LêïÝÈ çÿ âÙä ðma‰Üa ý æÙº êÕïÕ¥ ýg À ÞÄ óÜì† Lóï a‹Õº† bàc ßì‡Üa j–bÍÜaó çbn†‹ÙÜ ðèì ßì† óÉå—à bénØÐ õíÕÜa óïÜbïäíÜíÙÜa óïiìŠìýa ‡Éi l‹ä óï¾bÉÜa ¶ìýa ñ†bÉm

óï a‹Õº‡Üa òa†bÉà ïÝiýa LçbäþÜ ÚÜˆ béäÿ âznm †‹v· ËíÝ óï a‹Õº‡Üa béïÝÈ . a‰Ü ý æÙº Þî‡jm bénáÅäa óîŠímbnÙî‡Üa óïibèŠýa óáÅädi óï a‹Õº† çì† çc ÚÙÑnm óÜì‡Üa béÑä . bàc

çbn†‹Ø ðéÐ Óþ£ ÚÜˆ óÕïÕy óï²Šbm óïÐa‹Íuì óîŠb›yì oäíÙm ôÝÈ č‹à Óýła æà μåÜa ðèì óïÔbi ‡¨ çła bbjvØ pbƒa‹Üa Lpb¬b“Üa çgì –bÌ çbn†‹Ø çíáÝÉî ÚÜˆ [a‡ïu a‰Ü âéähÐ æÜ aízáî ñdi âÙy ðmaˆ ìc ðÜaŠ‡ïÐ báéà âéÑÝØ [‹àÿa ýg aˆg aìuc ôÝÈ ÚÜˆ òíÕi ý ŽjđÔŽÞ â ôÝÈ bèč†Š . båèì ‹î

ßaüÜa ðÜbnÜa êÑä : Þè çg âÙä ðma‰Üa ìc bà íè êïj’ âÙ¨bi ðma‰Üa Þ± óÝÙ“¾a óî†‹ÙÜa æà bébc ðäbäýa _ðbïÜaì

çg óÝÙ“¾a óîØ‹¾a ñ‹Ååi èð óÝÙ“à óî‹ä Üa ðè oïÜ óÝibÔ ó÷vnÝÜ LxŠ‡nÜaì óî‹¨bÐ ïÜ b ãíéÑà ðÉÔaì ñ†bà ýg À óÜby òaìb¾a . Ð B óî‹y óÝïÝÔ ÚÜ óî‹yì òrØ ðÜ B ïÜ b ćôåjà ćôåÉàì ôÝÈ ‡ïÉ– òaìb¾a óïäbäýa . çg âÙä ðma‰Üa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa Éî B óî‹y ó—Ôbä B kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa ójåÜbi ¶g líÉ’ ßì‡Üa Üa ‹ïm ôÝÈ B ßì‡Üa óÝÕn¾a B Üa ðá¥ bè†íuì lbèŠýbi . óî‹äì ó—ÔbåÜa ðè

óî†íjÉÜa béåïÉi ðèì óz—ÜbØ ó—ÔbåÜa Üa ý Ém Ì ‹¾a . êïÝÉÐ ça óàýa óî†‹ÙÜa À béå ì ðàíÕÜa çbn†‹Ø béåÙº çc ÞjÕm âÙ¨bi ðma‰Üa ÂÕÐ báïÐ aˆg oÝjÔ l‹ÉÜa ÛÜaì ‘‹ÑÜaì âéÑäÿ Àì †ì‡y

âéäb ìc óïàíÕÜa óïÕïÕä âÙ¨bi ðma‰Üa b›îc æáš óÜì† óØ“à ÚÝnÜ líÉ“Üa æàì béåïi kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . a‰èì Č‹àc Þïznà À oÔíÜa ‹šbä . a‰Ü ôÝÉÐ É“Üak ñ†‹ÙÜa çc ý |áî çdi kè‰m ë†íéu ćöbjè À Þïj

52

ù’ ý ‹áržî ýì Öznî ÚÝm pbïz›nÜa ãb§a Üa béà‡Ô béà‡Õîì kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . íÝÐ båéuì ãíïÜa ýaü båÑäÿ aˆbà çbØ kÙà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa æà óØ‹ä ózÝ¾a ò†bïÕi layýa óïäbn†‹ÙÜabéÝØ@ ‰åà ãbÈ 1961 ¶g båàíî a‰è Àì óÐbØ öauc çbn†‹Ø öaŒc à‡m bà ý ÞÕî æÈ 8000 óî‹Ô ÞnÕàì bà l‹Õî æà

çíïÝà ðäbn†‹Ø vémì bà ý ÞÕî æÈ 4 μîþà æ aíà ðäbn†‹Ø æà âèa‹Ô âéä‡àì À Þïj Ó‡è Ì oibq Ìì †‡« ëb—Ôc B âÙä ðma‰Üa B _ bÙÜç laí§a ôÝÈ ÚÜˆ ßaüÜa B ý ù’ bÉÔ B. çˆg k° çc ñ‹¤ óïÝáÈ óïzïz—m óîŠ‰u æÈ Öî‹ ÒïÕrm èb» kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa óÕïÕ¨bi Üa

Lbém‹Øˆ ßìnÜ ãýe ‘dïÜa æÈ âéiíÝÔ . bà‡åÈì ÊånÕm èbá§a çdi ózÝ—à óàýa óî†‹ÙÜa ðè ×íÐ b—à pbøÑÜa layýaì ýaì™bƒ’ pbÈbá§aì ‹÷b“ÉÜaì Þ÷b—ÑÜaì béähÐ ßÉn ÞØ óøÐ ìc ly ìc ˜ƒ’ ìc óÈb» ìc ò“È ìc óÝï—Ð ßìb¥ çc ‹Ñm bé¨b—à ó–b©a ôÝÈ Êána ðäbn†‹ÙÜa âhi ËbÐ‡Üa æÈ

B ózÝ—¾a óàbÉÜa B çíÙïì ‡åÈ èbá§a Ûa‰äe ČŠbïÉà ïÕî êi óïå íÜa ™þ‚ýaì †‹ÙÝÜ bn†‹Øìç . @ @

pí– çbn†‹Ø : p‹éÄ À óäìła ò‚ÿa B ò†íà B ïdm pbäb¾Üa pa‹¸ü¾aì óïàíÕÜa óî†‹ÙÜa À biìŠìc bÙî‹àcì . Þè

çì‡ÕnÉm †‡Ém ë‰è pbáïÅånÜa ã‡ƒï Óa‡èc båjÉ’ Êïnäì Òî‹Ém ñc‹Üa ãbÉÜa ð¾bÉÜa óÜa‡Éi båÜb›ä ñŠ‹znÜa kØì _ë‡ïîdm aˆb¾ ßìb¥ ë‰è pbäb¾Üa pa‹¸ü¾aì óïàíÕÜa ‡ïyím béÑä À çb¾‹i

ðäbn†‹Ø ‡yíà ŠíéÅÜaì bÉÝÜ ÒÔí· ðàíÔ ñ†‹Ø _‡yíà @ @

ßb» jä : çg ò‹ÙÐ ‡ÕÈ ‹¸üà ì ðäbn†‹Ø lbƒnäaì Ýª ì ðäbn†‹Ø À ôÑå¾a †íÉî ¶g ðbïÜa ñ†‹ÙÜa

Óì‹É¾a bå¾aÞš âé“Üa †aíu þà . ‡Ôì ãbÔ À êåïy Éi layýa pbøÑÜaì óî†‹ÙÜa óizn¾a óiŠbz· êm‹ÙÐ ÞáÉÜaì ôÝÈ bè†cì À bè‡éà . ýg çc …ýa †aíu æÙ¸ Þ›Ñi êmbjq ð÷‡j¾a êäbºgì „a‹Üa óz—i Ó‡a ñ‰Üa |ÐbÙî À êÝïj ò‡äb·ì ëŠb—äc æî©a LμjïÜa Ì‹iìâ ÞØ pbjÕÉÜa ÞïÔa‹ÉÜaì Üa bénÕÝ‚ êÜ ÚÝm layýa óî†‹ÙÜa ‹–båÈì LöíÜa çc ÖÕ± ênjÌŠ . ÐŽ‡đÕžÉ ‹¸ü¾a ßìÿa ðäbrÜaì À ç‡åÜ À 1989 ì

1991 a‰è ‡Éiì lì‹è Éi laíåÜa †‹ÙÜa æà öb›Èc çb¾Üa ðØÜa μánå¾aì ¶g ly ( DEP ) ¶g biìŠìc ‡Éi Êåà âéiy æÈ LÃb“åÜa ïdm B çb¾‹i çbn†‹Ø À ôÑå¾a B â›äbÐ …ýa †aíu êïÜg ÞrááØ ‹¸üáÝÜ

íÜa ðäbn†‹ÙÜa ãbÔì pb b“åi óÉaì êïÐ . âq bä‡uì Éi æî‰Üa aíäbØ êäíiŠb± ò‡“i μÉ bÕà æî‹¸ü¾a ßìýa LðäbrÜaì aì‰‚c çíÈ‡î êïÜg çła ‹±ìçìŠ amb† LêÜ ý æà Þuc ‚ ÞáÉÜa Þi ó÷vnÜ ÓíÑ—Üa óïå íÜa Ö’ì Šb g ò‡yì âïÅånÜa . b¾ì Š‹Õm ‡ÕÈ ‹¸ü¾a sÜbrÜa À îŠbi Iæà 18M

19O9O1996@HoÕÐaì óàíÙä óïä‹ÑÜa ôÝÈ çc Ê›m õ‡yg pýb– óîbåi çb¾Üa ðä‹ÑÜa o¥ Ó‹—m ‹¸ü¾a ãbîc pbÈbánuýa . ýg çc pbÝÜa óïä‹ÑÜa ojz bèŠa‹Ô óÕÐaí¾bi ôÝÈ ÚÜˆ ÞjÔ †bÕÉäa ‹¸ü¾a ãbîdi óÝïÝÔ . ‡Ôì ßbÔ ‡ïÜa ïi ði íèì óï—ƒ’ óïä‹Ð óÐì‹Éà ì ï÷Š óïÉ» ×íÕy çbäýa À

bä‹Ð ñ‰Üaì ‡äb ‡ÕÈ ‹¸ü¾a òíÕi LãÈì çdi kjÜa À kz Ša‹ÕÜa íè çc ‡ïÜa ßa‡åØ çaä ï÷Š B ‡éÉ¾a ñ†‹ÙÜa B îŠbji ‡Ô Þ—ma ćöbÑ‚ óàíÙ¨bi óïä‹ÑÜa kÝ ì béåà çc kzm Ša‹Ô öbÈg óÜb—Üa

‹¸üáÝÜ óv¢ çc B ‹¸ü¾a ý Þrº kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çcì ‡ïÜa Šb“î LbîbØ ï÷Š çb¾‹i çbn†‹Ø À ôÑå¾a

53

ñ‰Üaì êî†bÉî ßa‡åØ Lçaä íè Üañ‰ ÒÕî öaŠì âïÅåm a‰è ‹¸ü¾a BN@ a‰è æàì ãíÝÉ¾a çc ‡ïÜa ßa‡åØ çaä ‡ÕÉî pbÈbánua pa‹¸üàì óÑÝn¬ pa‡Èb·ì óïÜbà Ìì óïÜbà æà óÜì‡Üa óïä‹ÑÜa çgì ßa‡åØ ý Þrº

ýg ê—ƒ’ ë‡éÉàì ñ‰Üa ý knåî êïÜg ýg óÝÔ óÝïÝÔ æà Löb›Èýa báÝÈ çdi èÚÜbå Éi ðüà ‡éÉ¾a çíáénî ‡ïÜa ßa‡åØ êäíÙi ã‡² êjïu ênÝ÷bÈì ÂÕÐ . âÌŠì båàaya …þÜ ßa‡åØ nÉä êÝáÈ a‰è þáÈ ý

bïå ì båï“žà . æàì kî‹ÍÜa bÕy çc ‡ïÜa Šb“î bîbØ ‡Ô lŠby ëŠì‡i b›îc ‡ÕÈ ‹¸ü¾a íÜa ðäbn†‹ÙÜa óv¢ çc ïÜa‡ ßa‡åØ çaä ñ‰Üa Líè À ‹Åä Šb“î LbîbØ B Čñ†‹Ø æ÷b‚ B ‡Ô ‡Èb ôÝÈ ‡ÕÈ ‹¸ü¾a À îŠbi Âímì õ‡Ü óàíÙy bä‹Ð ßí—zÝÜ ôÝÈ õ‡yg pbÈbÔ çb¾Üa ‹¸üáÝÜ B óîbÙä B êi êäb¾iì . ‡Ôì

kÝ brjÈ Šb“î bîbØ æà …ýa †aíu þà B öbÍÜg ‹¸ü¾a B ‹ÐÐ êjÝ ... çg ö‹¾a bà‡åÈ æÉº ‹ÅåÜa À pbÐ‹—m ÛíÝì Éi μáÝÉn¾a †‹ÙÜa æà óÕjÜa óîŒaíuÜa òÍ—Üa óréÝn¾a

öaŠì bé¨b—à óî†‹ÑÜa óÕï›Üa bémbÈäì êÙÝánm ó“è‡Üa òäì bÕy . óïäbäýbÐ óîŒbénäýaì þÜaì óïÔþ‚c kyì ŠíéÅÜa ßþÍnaì óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa ÜÞ–ínÝ ¶g ÖïÕ¥ Éi lŠf¾a óï—ƒ“Üa óéÐbnÜa óïÝ÷bÉÜaì óøïä‡Üa

óïiäì óÕï›Üa †ím óïÑä óïÝÕÈì ë‰è óÕjÜa óÔm‹¾a Ê“idi bèŠí– ËÐcì béäaíÜc óšÉà Þïj ‡ÕÈ ‹¸üà ì ðäbn†‹Ø ‡yíà À oÔíÜa L‹šbä åÙÜì ‡ÕnÈc çc Ša‹ánýa ôÝÈ ÞáÉÜa æà Þuc a‰è Ó‡a ÞïjåÜa òŠí—iì ò‹ánà óàa‡nà ðmdn w÷bnåi ò†íá« .

@ @

pí– çbn†‹Ø : ÒïØ çì‹Ñm ÒÔíà pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa æà óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ÒÔíàì âïÈÜa ði‹ÉÜa ‹áÉà Àa‰ÕÜa ñ‰Üa ñ†båî

‰åà ò‡È paíå ¶g òŠì‹š óàbÔg óÜì‡Üa óî†‹ÙÜa ôÝÈ Šc Lçbn†‹Ø ‡Õnäaì ï÷Š ìöaŠŒ bïØ‹m â− æî‡Üa çbÙiŠc öbåqc êmŠbîŒ ò‚ýa ¶g bïjïÜ ßíy pbŠb¿ ãbÅåÜa ðØÜa óî‹—åÉÜa ‡š kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa Öyì a‰è kÉ“Üa À óî‹ä _ßþÕnýaì

@ @

ßb» jä : čçg bà č‹– êi ‡÷bÔ òŠírÜa óïi‹ÉÜa ‹áÉà Àa‰ÕÜa ãbàc êÐíïš ÛÜa ób÷‹i â− æî‡Üa bÙiŠcç ï÷Š öaŠŒì

ÛÜa æî‰Üa aìŠaŒ Lóîèbá§a bà íè ýg Ša‹Ùm b¾ ‡Øc êïÝÈ ‡ïÕÉÜa Àa‰ÕÜa pa‹à ò‡î‡È Àì pbjbåà ò†‡Énà ‰åà ãbÈ 1980N@ LÀa‰ÕÜaì âÌ‹i bà ÞïÔ ßbÕîì LêåÈ íè ČÞuŠ Œbnº óÈbv“i óÕ÷bÐ ßíÕïÐ bà æàüî

êi À ôénåà óya‹—Üa íšíÜaì ìôny À pbÔìýa óu‹ä çì† ÞÔc ãbánèa ‡ïÜbÕnÜbi Óa‹Èýaì LóïbàíÝi‡Üa a‡ïÉi æÈ ÞØ l‹š æà lì‹š óîŒbénäýa ÖÝánÜaì ×bÑåÜaì Üaì ðè æà ˜÷b—‚ âÅÉà öbûŠ

ßì‡Üa À oÔíÜa ‹šbä Êà ‡îà Òýa Ûbåèì ŽàĆæ ßíÕî çg Àa‰ÕÜa ý ‹² bøï’ báïÐ aˆg odm óÜì† çbn†‹Ø . laí§aì ôÝÈ ÚÜˆ Âïi a‡u . ÞéÐ ‹² y ÛŠbjà ÚÝ¾aì μy àcì oîíÙÜa öa‹àcì wïÝ©a âèÌì æà æî†‡é¾a æà ÞjÔ ãa‡– μy bøï’ báïÐ aˆg odm óÜì† óî†‹Ø À âÕÜa ðiíå§a æà çbn†‹Ø ÖzÝ¾a a‹Ô _×a‹ÉÜbi þØ âq þØ . ýg âéäc çíÑÕî ‡š öb“äa óÜì† óî†‹Ø âéäÿ ‡š óî‹y kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa

. ‹áÉáÐ Àa‰ÕÜa íè ï÷Š óÜì‡Üa ‡ïyíÜa À bÉÜa ñ†båî ïdni óÜì† óïäbn†‹Ø . čçg êàanÜg ð÷‡j¾a íè ñ‰Üa ë†íÕî ¶g a‰è ÙÑnÜa báØ č‹– êi õ‡yg pa‹¾a À pbåïäbárÜa . bàc pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa bèŒíÉnÐ óÕrÜa ÑåÜbi óÈbv“Üaì óïÐbÙÜa bé—Õåmì óîû‹Üa ózšaíÜa ¶g óï›ÕÜa

54

óî†‹ÙÜa . ë‰éÐ pa†bïÕÜa oäbØ lŠb¥ bÕib ò‹ÙÐ ïdm óÜì† óïäbn†‹Ø bènÉmì òíÈ† B óïÜb—Ñäa B béØ‹¥ ñ†bîc ßì‡Üa óîŠbáÉnýa LÞï÷a‹aì âéÝrà ÞráØ –bÌ Øçbn†‹ æî‰Üa çìnÉî çbn†‹Ø B Þï÷a‹a óïäbq BN@ ãíïÜaì ßíÕm pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa çdi êÜ Öä À ïdm óÜì† óî†‹Ø ýg çc

ÚÜˆ ßbï‚ ãbèìcì ýì æÙº êÕïÕ¥ À oÔíÜa ‹šbä . âéäg çíÜíÕî ÚÜˆ âèì aìcŠ ãdi âéåïÈc ÒïØ pŠbéäa óîŠí aàýa ÜaínïïÐóï Üa aíäbØ béäìnÉî B óÉÝÔ óî‹zÝÜ âÝÜaì B çìnÉîì bèŠbïéäa B tbÍša ãþyc B

‡Ôì aìcŠ ÒïØ oÕÕ¥ ò‡yíÜa óïäb¾ýa ‡Ôì oäbØ âè‡åÈ åÈì‡ rÙÜa âéÝrà B tbÍšc ãþyc BN@ ‡ÕÜ oÝÔ ÞjÔ †íÕÈ æà çła çdi óîŠí aàýa ÜaínïïÐóï ÚÙÑnn Šbéåmì äÿbé óÜì† óÉå—à . ãíïÜaì ßíÔc çdi —à ßì‡Üa Üa k—nÍm çbn†‹Ø æÜ çíÙî æydi æà —à ÜaïÐíoï béäÿ ßì† óÉå—à æàì ”Éî ë‹î .

@ @

pí– çbn†‹Ø : ‡ÕÜ kÙmŠa ÞØ æà ßþu ðäbjÜb †íÉàì ðäaŒŠbi â÷a‹u óïàíÔ ý æÙº píÙÜa béåÈ æà ßþ‚ âé÷bÈ‡na aíÕÜp ßþnyýa ñŠbáÉnýa ðÔa‹ÉÜa ðäa‹îýaì l‹›Ü båjÉ’ À líå§a l‹šì pa‹Õà lä ð a‹Õº‡Üa

ðäbn†‹ÙÜa ðäa‹îýa . ãbïÔì ßþu ðäbjÜb a‹‚üà çìbÉnÜbi ÖïånÜaì ñ‹ÙÉÜa Êà ‘‹ä ñŠírÜa ðäa‹îýa ò†bÉnaì óåî‡à óïäbáïÝÜa ŠþØì bèÌì æà ïò‹ lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa paíÕÜaì óïÔa‹ÉÜa . bà

íè âØÑm a‰ Ûbénäýa _ðàíÕÜa @ @

ßb» jä : čçg Ëa‹—Üa ðäíå§a μi layýa óïäbn†‹ÙÜa ðè Üa Žmč‹v ÞØ ly æà ë‰è layýa ¶g sj“nÜa –bÍi

çbn†‹Ø br¢ æÈ B ‡å ìc μÉà B ‡š äl ‹‚ła . bà‡åÉÐ oäbØ òč†í¾a öbÑ—Üaì ðbïÜa æî‡÷b μi lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa ðäbn†‹ÙÜa ‡° čñc báéåà óuby ¶g ×‹ lbi ãbÅåÜa ðäa‹îýa ìc ðÔa‹ÉÜa ì ‡− a‡yc báéåà ˆíÝî k–bÍÜbi l‹›Ü êÕïÕ’ . báØ vnîc‹ ñc æà

μàbÅåÜa ðÔa‹ÉÜa ìc ðäa‹îýa çc Þ‚‡nî À çìü’ B óÕå¾a óåàła BN@ óÕïÕäì çc –bÌ çbn†‹Ø ïÜ âéî‡Ü ýg Ó‡è ‡yaì âèì çíÝáÉî êÕïÕznÜ a‹ LóïäþÈì ýc íèì Êåà B óÕå¾a óåàła B æà çc |j—m óÜì† ìc êj’ óÜì† . ë‰èì ðè óÕåÜa ò‡ïyíÜa Üa ÖÑnm béïÝÈ ßì‡Üa ój–bÍÜa çbn†‹ÙÜ . çg ò‡äbà ça‹îa ×a‹ÉÜaì

μizÝÜ ð a‹Õº‡Üa †b¥ýaì íÜa ‹ánm ¶g çc ânm óïÑ—m B óÕå¾a óåàła B ‡åÈì ÚÜˆ ÒÕï ÞØ æà ×a‹ÉÜa ça‹îaì ßì‡ÜbØ ój–bÍÜa õ‹‚ýa ‡š μiä çþáÉîì báém†bifi . ÝÈbåï båè çc “ä ¶g Šì‡Üa kÈ‹¾a Ëì‹¾aì ñ‰Üa êjÉÝm óÜì† ÛÜa ðèì ‹“Ùm æÈ béibïäc ÊÝjnÜ âÕÜa

ðiíå§a æà çbn†‹Ø ò‡ïÑnà æà Ëa‹—Üa ðäíå§a μi μiä æîŠíØ‰¾a ßìbznÐ çc ÞÉ¤ æà μïäaŠíÜa μi çbáØÜa òíÔ óî‹ÙÈ À óÕå¾a lb—nÌfi a‰è ö§a æà æ íÜa ñ†‹ÙÜa ÞØì ÚÜˆ óØŠbj· †båaì

bÙî‹àa Üa oÝÉu æà béÑä óïàby paöa‡nÈþÜ óïäaŠíÜa òŠ‹Ùn¾a ôÝÈ B óÕå¾a óåàła B óÉîŠ‰i B ózÐbÙà lbèŠýa B ðèì ôÉm öbšŠfi μiä ßíjÕi ÊïÔínÜa ôÝÈ Ú– ë‰è óî†íjÉÜa À óá–bÈ μïäaŠíÜa Iò‹Õäa H@

NôÝÉÐ äμi çc b›Ð‹î ë‰è óïÔbÑmýa óyÕ¾a æà ÞjÔ bÙî‹àa ãbÅåÜaì ðØÜa çcì bÉu‹î ¶g ŽïÜìóè‹ IÞïiŠa @ Hóá–bÈ âéå ì çbn†‹Ø bÉÔíïÜ bÉà ôÝÈ óïÔbÑma ãþÜa À óîbåi çb¾Üa ò‡Èb· ‡›Èì æà

55

âéjÉ’ ñ†‹ÙÜa μjÜb êåà íÑÉÜa |Ñ—Üaì . @ @

pí– çbn†‹Ø : ˆb¾a Ð‹m ßì‡Üa óïi‹ÍÜa bÙî‹àaì ãbïÔ óÜì‡Üa _óî†‹ÙÜa Þè çì‡ÕnÉm çc bé¨b—à óïvïmaýa À óÕå¾a ý |ám a‰éi _ÞáÉÜa ãc óÜaè ó’b“èì pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa ý Êv“m Êána ðÜì‡Üa ÓíÔíÝÜ ¶g käbu ë‰è

óï›ÕÜa _óÜ†bÉÜa @ @

ßb» jä : çg ßì‡ÝÜ óïi‹ÍÜa óàbÈ î‹àÿìbÙ óÑ—i ó–b‚ b—à óî†b—nÔa óïvïmaaì óïåàcì óàbè À óÕåà ×‹“Üa

LÂìýa ðèì Âjm‹m Éji ßì‡Üa Üa k—nÍm çbn†‹Ø b bjmŠa bîíÔ À ë‰è pýba . ðéÐ ý ‡î‹m çc ñ†bÉm ÚÝm ßì‡Üa bè‡ïîdni ãbïÔ óÜì† Lóî†‹Ø ðÙÜ ý l‹›m béÑåi bé¨b—à aóîíï¨ . ýg båäc k° çc âÝÉä çc ÚÜbåè Óþn‚a jØ μi bÙî‹àc ßì‡Üaì óïiìŠìýa ßíy Éi bîb›ÕÜa òŠí—iì ó–b‚ báïÐ ÖÝÉnî

ßì‡Übi tþrÜa ×a‹ÉÜa ça‹îaì bîŠíì . bÙî‹àdÐ nÉm ë‰è ßì‡Üa ò‡äbà lbèŠþÜ ðÜì‡Üa óî†bÉàì óîínÜ óï›ÕÜa óïåïÝÑÜa . ðéÐ ›ml‹ ×a‹ÉÜa ÞibåÕÜbi óï‚ìŠb—Üa ‹Ñmì pbiíÕÈ óî†b—nÔa ôÝÈ pbØ‹“Üa pbé§aì Üa ‹ubnm Êà ça‹îa . æÙÜì biìŠìa Ð‹m a‰è ÒÔí¾a ðÙî‹àýa æà ça‹îa †‡émì ÞáÉÜbi Þr¾bi . çg bïØ‹m ðè óÜì‡Üa ò‡ïyíÜa æà μi ßì‡Üa Üa ânÕm çbn†‹Ø Üaì Ênánm ò‡äb· î‹àabÙ óî‹ÙÉÜa

óî†b—nÔýaì óïbàíÝi‡Üaì . báÝÈ çdi bÙî‹àa oïÜ óïšaŠ æÈ ÒÔíà ãbÅåÜa ðØÜa æà Éi bîb›ÕÜa Üa ÖÝÉnm ×íÕ¢ çbäýa À bïØ‹m laÔaì bïØ‹m æà ça‹îa ×a‹ÉÜaì . a‰Ü çhÐ çbÙàhi kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa çc ‡ïÑnî

æà a‰è ëb¤ýa À óbïÜa ‹àýaóïÙî ê¨b—Ü . ‡ÕÜ pdïè Óì‹ÅÜa ó–‹Ð òŠ†bä pa†bïÕÝÜ óî†‹ÙÜa ó–b‚ À líåu çbn†‹Ø ‡Éi ïdm B óÕå¾a óåàła B æènÜ ôÝÈ béäc ò‹î‡u †bánÈýbi béïÝÈ ojrmì bÙî‹àÿ çdi

ÒÜb¥ bÙî‹àa Êà kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa †íÉï ÊÑåi âïu bÙî‹àÿ ôÝÈì õ‡¾a ‡ïÉjÜa . ôÝÈì ÙÉÜa æà ÚÜˆ çhÐ —à ÒÜbznÜa ðÙî‹àýa ðØÜa íè Ñä —à ÒÜbznÜa ðÙî‹àýa - ðäa‹îýa ôÝÈ ‡éÈ ëb“Üa ŠíjÕ¾a . íÝÐ çbØ

çbiä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa †b¥ýaì íÜa ðäbn†‹ÙÜa æîŠ†bÔ ôÝÈ ÞïÙ“m óàíÙy óï a‹Õº† óî†‡Ém óîíÔ æá›m âÝÜa æàÿaì a‹ÕnýaìŠ óáÕÜì ”ïÉÜa Þèÿ B óÕå¾a óåàła B båÙánÜ çc bàč‡Õžî báéÑäc Þî‡jØ ð a‹Õº† ñ†‡Ém ðà‡Õm óáÅäþÜ óïÉu‹Üa óÑÝƒn¾a óî†bÉ¾a óî‹zÝÜ bÙî‹àÿì À oÔíÜa LêÑä

p‹ÙÑÜì bÙî‹àa Ûa‰äe ò†bÈhi ‹ÅåÜa À béÑÔíà ôny æà bénÑïÝy bïØ‹m p‹šfiì biìŠìa b›îc çc ßč‡jm béÑÔíà æà óï›ÕÜa óî†‹ÙÜa . çg pa†bïÕÜa óî†‹ÙÜa Þáznm bÔ ajØ æà óïÜìüà ŠíÝjm ÒÔí¾a ðÜì‡Üa

ÞÙ“i èbåà óï›ÕÝÜ óî†‹ÙÜa . @ @

pí– çbn†‹Ø : âØŠbjnÈhi ‡yc ãþÈc ‹ÙÑÜa ðàíÕÜa ñ†‹ÙÜa L‹–bÉ¾a aˆb¾ ý çíÜìb¥ çc aíáèbm À ßb“näa ÊšíÜa ñ†‹ÙÜa

æà óÜbä óî†¾a ÞáÉÜaì ôÝÈ öbåi âïÅåm ðàíÔ ðbï Ó‡éî ¶g ™þ©a æà óåáïa _óîŠbáÉnýa @ @

56

ßb» jä : çg óïiä lznÜaì - ôÝÈ bà ‡ÕnÈa - Þ‚‡n bøï’ bøï“Ð Ša‡à ÓíÙÜa ðÝÙÜa À öb ÞáÉÜa LðbïÜa

ÚÜˆì ïÜ ôÝÈ ×bä bn†‹Øç LkzÐ Þi ôÝÈ ×bä bÉÜa êÝáØdi . çg èbá§a óÑÕr¾a óÉj“n¾a ì‹i óî‹ä òaìb¾aì óïäbäýa Óí ý ôš‹m çc ×bžm æà ÞjÔ ˜ƒ’ ìc ò‡È ™bƒ’a çbÉÕØ æà âåÍÜa âhi óïiä lznÜaì ìc bà êj’a ÚÜˆ . èbá§bÐ òŠíån¾a Šíåi óî‹ä ÞÉ¤ æà óî‹ä bÕÝåà b À óÐbØ bémbÔþÈ bémb b“äì Lóïmbïä bà‡åÈì ã‡—m bé¨b—à À æàŒ μÉà pbjÕÉi LóÝÉnÑà ‡áÉm ¶g bà ôáî òŠ†bj¾bi óïÝÉÑÜa ÊánvnÐ ßíy Éi Óa‡èÿa kÜb¾aì ÞáÉmì óÉánª À Þïj ÏíÝjÜa êïÜg ‡Éiì çc Þ—m ¶g béÐa‡èa ðénåm òŠ†bj¾a béÉà kè‰îì ØÞ ˜ƒ’ ¶g êÝ« .

çg óïiä lznÜaì ‹‚ âïu ôÝÈ óïäbäýa öbÉ» æáÙîì bè‹‚ a‰è À óïäbÙàa Ším lä æà óÈb» íÈ‡m ¶g óï a‹Õº‡Üa óÜa‡ÉÜaì óïÈbánuýa ìc bà bééib’ ¶g óÈíáª ‡jÉm a†‹Ð ìc ÞáÉm Ó‡ ý ðäbäa âïàˆ |j—nÐ Êà Šì‹à æàÜa ójyb– ßíä ìLßíÜa béÔíî k—ÉnÜa ôáÈýa ¶g pþnÙm óîŠímbnÙî†

óïÈíáª ìc †a‡jna ðÈb» o¥ Šbn æà paöbÈ†ýa óïÜíá“Üa óïÉïÝÜaì . báÝØì çbØ kÉ“Üa þèbu bÑÝƒnà Ì Ëaì ‡n“î ‹‚ a‰è ßíznÜa ‡åÈì ÚÜˆ |j—î lä óÝÅáØ óïÔaì Êán° bén¥ çíîŒbénäýa óÝé§aì

óÝÑÜaì çíà‹aì çíÕÐbå¾aì kv¨ óî‹ä æÈ âèÌ . óÝràýaì ôÝÈ ÚÜˆ ý ‡Éžm ýì ô—zžm . bèa‹ä ãdi bååïÈc À çbn†‹Ø Àì ×‹“Üa l‹ÍÜaì Àì ÞØ çbÙà æà ë‰è bïä‡Üa . ônyì À biìŠìa ò‹›zn¾a õ‹ä À

rØ æà çbïyýa öaŠŒì μÑÄíàì aŠbjØ À óÜì‡Üa aíÝ—y ôÝÈ âéj–båà ý Þ›Ñi âé÷bØˆ ×Šb©a ìc âémbïÝibÔ ò‰ÑÜa À †ì‡y âémb–b—n‚a Þi âéäÿ aíäbØ ćöb›Èc À ly âØby aíÕÝ¸ì ï÷‹Ü lä aì‡É—Ð ¶g óáÕÜa ôÝÈ ÓbnØc âèÌ . ìc âéäa aíÝ‚† biy aÍ– a‡u Û’a À Óþn÷a ðàíÙy Êà ly jØ Þ—zÐ ôÝÈ Éi k÷bÕä óîŠaŒíÜa . bàc ßíy ïdm âïÅåm ðàíÔ ðbï ðäbn†‹Ø ôÝÈ ‡y bà †Šì À âÙÜíÔ bädÐ ‡ÕnÈc çc ïdm ly æà a‰è ËíåÜa ý Òï›î ¶g óybÜa óïäbn†‹ÙÜa óïbïÜa õí âÔŠ ‹‚e ¶g Ëíáª ãbÔŠýa ò‡î‡ÉÜa layþÜ

ò†íuí¾a . óÕïÕäì ý ‡uíî ãíïÜa ly ðäbn†‹Ø ‡yaì ôåÉ¾bi |ïz—Üa . layýbÐ ò†íuí¾a ôÝÈ óybÜa óïäbn†‹ÙÜa ðè À ÊÔaíÜa layc LóïÔa‹È Lóïäa‹îa LóîŠí óïØ‹m óïÝ« ðèì béÝØ laya ™bƒ’a óåïÉà

âÌŠ ÓbÑnÜa èbá§a bíy . bčàc aˆg Š‹Õm çc ânî ïdm âïÅåm bn†‹Øðä ÞÉ° æà óî‹ä òaìb¾aì óïäbäýa aŠbïÉà êÜ ÞáÉîì æà Þuc

Öïåm ‡ïyímì †íéu nåà pbjnåàì óàýa çì† l¥ ìc k—Ém ìc òŠb¤ b· ôážî B b—¾a óïàíÕÜa B@N çhÐ ãbïÔ âïÅåm âïÅÈ a‰éØ k° çc êÕjî ‡éÈ ČöðÝà óïÈínÜbi óî‹ÙÑÜa óïiÜaì óïÑåÜa kî‰énÜaì

ðÕÝ©a ôÝÈ Öî‹ ÖÝ‚ çbäa čñ†‹Ø ‡î‡u óïÝÕÉiì ò‡î‡u ÒÝn¦ bÐþn‚a bïÝØ æÈ óïÝÕÈ layýa óî‡ïÝÕnÜa . ÞÙÜì t†by sî‡y .

@ @

p‹u óÝibÕ¾a À Þ÷aìc ‹é’ æî‹“m ðäbrÜa I áÐíä @@H1996 @ @

57

Hevpeyvîn ba rojnama ”Newroz” Prof. Jemal Nebez:

'Dewletên serdest bi otonomî razî bin, em jî dikarin (otonomî) bi pejirînin'

Jînenîgarî

Jemal Nebez kî ye?

Jemal Nebez li başûrê Kurdistanê li bajarê Suleymanî di roja 1.12.1933 an de ji dayîka xwe bûye. Di zarokatiya xwe de çend ziman weku: Kurdî, Erebî, Farsî û Tirkî fêrbûye. Li bajarê Suleymaniyê xwendina xwe ya seretayî û navîn tewaw kir. Di zarokatiya xwe de fiqhî îslamî, Erebî û Farisî li cem bavê xwe û çend zanayên din yên Kurdistanê xwend. Lîsê şunda li Zanîngeha Bexda dest bi xwendina Fîzîk, Matematîk û Pêdagojîyê dike. Xwendina xwe qedî şunda çend salan li başûrê Kurdistan û Êraq Mamostatî kir. Paşê di çend zanîngehên Ewropa de Rojhilatnasî, Zimanvanî (Fîlolojî), Pêdagojî, Felsefe û Polîtolojî xwend. Li Zanîngeha Hamburgê doktoriyê xwe li Rojhilatnasî, Pêdagojî, dû wê ve li Zanîngeha Berlînê dîplomê xwe di Polîtolojî de çêkir. Çend salan ji bo "Deutsche Forshungs-gemeinschaft" mîna zanistkar xebat kir. Paşê: li "Zanîngehê Azad li Berlîn" mîna Asist. Profesor Dr. Karê xwe berdewam kir. Di sala 1965 an de li Mûnşin tevî çend hevalên xwe "Yekêtiya Neteweyî Xwendekaranî Kurd li Ewrûpa (NUKSE)" çêkir. Di sala 1985an de bi hevalên xwe re "Ekademîya Kurdî ji bo Zanist û Huner" çekir. Heya îro bêtir ji 110 kitêb, namîlke û gotarên dirêj bi çend zimanan nivîsandine û belavkirine. Piraniya wana çapnebûyîn jî ji bo çapê amadane. Nebez zanayekî Kurde. Mirovên wek mîna wî di nav gelên cîhan de jî hindikin. Di aliyê Filolojî de zaravayên Kurdî baş dinase û dizane. Ew zimanê Farsî û Erebî ji Farsan û Ereban baştir dizane. Dîsa ew, semînarên xwe yên zanistî bi hêsanî bi zimanê Elmanî, Inglîzî û Fransizî dide. Bi Tirkî û hin zimanên din jî rojnameyan dikare bixwîne û jê fêhmbike... Bi kurtahî filolojekî mezin e. Xeynî van li ser dîrok û wêjeyê Kurdî û olên Kurdan pisporekî hevdemiye.

58

Gotinek min kurt li ser vê hevpeyivînê : Ew hevpeyivîn cara yekemîne, ku bi Jemal Nebez re firehtirîn pêk tê. Nebez ji tiştên wilo pirr heznake. Lê belê ew biratiya min û wî di navbeynê salan vir de tê ew xwesteka min paşda venegerand. Dûr û dirêj em bi hevdu re peyivîn û quncekî dîrokê Kurd û Kurdistan me ronahî xist. Lê belê dayîn nasandinê Mamosta bi gotin û nivîsandin pir dijwar e. Ez bawerim roj yê bê, ku ewê hîn baştir bête nasîn û nasandin. Xwendeyên hêja, biborin di rojê îro de ji bo we ewqas ji destê min derket. Ez ji bo Mamosta Jemal Nebez temeneke dirêj û bi rûmet dixwazim. Li gel silavên şoreşgerî û evînên biratî. (A. Balî) Pirs: Mamosteyê hêja, her çiqas tu ji aliyê mirovên niştimanperwer û ronakbîr ve baş bêyê nasîn jî, heger tu rê bidî min, ez dixwazim çend pirsan ji te bipirsim û jiyanê te nehatî nasîn li pêş çavên xwendevanan carek din ronahîxim. Tu vê dîtînê min çawa dibînî? Bersiv: Her çiqas min tu caran nexwestî ye jiyanê xwe li pêş çavan rêxim jî, lê belê hûn dixwazin demek dûr de heya îro hin pirsan ji min bipirsin. keremkin ji bo pirsên we qasî ji destê min derkeve ezê bersivê wan bidim. Pirs: Jiyanê te ya zarokî heya dibistana lîsê çawa derbaz bû? Bersiv: Li bajarê Suleymanî li başûrê Kurdistanê ez hatime cîhanê. Diya min xelkê gundê Serko ye, Serko gundeke li deverê Zerdiyava (Keredax). Kalikê mezinê min Dizeyî ye. Bavê min zanayekî misilman û mirovekî ronakbîr, pêşverû û sade (dilpak ) bû. Her çend ez bi xoşewîstî û dilovaniya bav û diya xwe perwerde bûm, lê min ji aliyê xwendin û fêrbûnê ve zaroketiyek pir sext û zehmet bi serbir. Barê min bi rastî giran bû. Ez hîn çar salî bûm gava bavo pênivîs û kaxez da destê min û got: "Tu dibê fêrbî!" Her car jî vê ayetê Quranê dixwend "Rebbî zîdnî Ilmen" Mana vê ayatê bi Kurdî ewe, ku "Xwedê tu zanyariya min firehtir bikî". Dilê wî dixwest, ku ez bi zûtirîn kat, gelek tişt fêrbibim. Ji zaroketiya xwe ve zimanê Erebî. Farsî, Tirkiya Osmanî û Kurdî ji bo peyivîn û nivîsandin hînbûm. Roj hebû, ku bavo şeş heta heyşt saet

59

wane (ders) dida min. Cem bavo û cem çend zanayên mezinên din li Kurdistanê min dersên zanistî Îslamî xwend. Vê zanist li dîv (gor) rewşên hezarsaliyê Kurdistan evin: Ziman û Wêjeya (edebiyat) Erebî û Farsî, Fiqhî îslam (şeriat), Felsefe, Jîrbêjî (Mantiq), Stêrnasî (Astronomy) û çend babetên din. Lê gava temenê (emrê) min gihîşt heşt salan, bavo ez birim qutabxaneyê (dibistan) seretayî ya resmî li Suleymaniyê bi navê Xalîdiyê. Pistî ezmûn (imtihan) ez birim polê (Klas, sinif) sê. Piştî mehek ez birim polê çaran. Di navînî sal da ez birim polê pênc. Wûsa xwendina seretayîyê xwe di navberê du salan de kuta (timam) kir û çûme qutabxane navîn. Bi vî awayî nûha xwendinê min bû dû xwendin: Xwendinê Îslamî-olî, Xendinê Resmî. Di qutabxane yê navînê de min pir ji matematik, fîzîk û zimanê Erebî û ji zimanê Inglîzî hez dikir. Ji ber ku mamosta înglîzîyê me bi xwe înglîz bû, ji wî min pir sûd bir. Gava min lîse kuta kir, bavo got: "Tu nuha dibe bijîjkî (Tibbiyê) bixwêne." Bi baweriya wî tenê du cor kesin, ku dikarin xizmetê mirov bikin: Zanayê olî (dînî) û bijîjk. Wî her dem digot: "Di vê welatê de mirovên belengaz, hejar û nexweş pirin. Tu gava buyî bijîjk (doktor) şeş roj di hefteyekî de bixebite! Her roj du jem (car) bixebite. Jemek ji bo hejaran bê pare, ku ewa ji bo Xwedê ye û jemek jî bo dewlemendan bi pare ew jî ji bo jiyanê te." Bavê min ne mirovekî belangaz û bê nan bû. Rewşa me ji aliyê aborî ve xweş bû, lê belê bavê min digot: "Xizmetê dewlemend ji bo dinê ye. Xizmetê hejar ji bo Xwedê ye." Bi her hal min nikaribû wîstê (xwestek) bavê xwe bihênim cih. Gava ew dî, ku ez naxwazim bijîjkî bixwînim, dixwazim Fîzîk û Matematîk bixwînim û bibim mamosta, pena bir ber diya min û hevalên xwe da, ku wana min razî bikin, ku ez bijîjkî bixwînim. Lê belê ne diya min û ne hevalên wî jî zor xistine ser min di wî tiştî da. Bavo neçar bû, ez birim Baxdayê û karûbarên pejirandina zanîngehî ji bo min çêkir û jûrek (ode) jî ji bo min girt û vegeriya Kurdistanê. Di şeva vegeriyana xweda ez li gel wî çûm da ku bi trênê rê bikim, ji min ra got: "Min hezar tişt ji bo te kir, min yek tişt ji te xwest û te ew jî ji bo min bikar ne anî." Min got: Tu naxwazî ez xizmetî belengaz û hejaran bikim. Wî got: "Erê" Min got: "Belên (soz) ez didim te, ku vê xizmetê bikim, ne bi bijîjkî, lê bi awayekî din". Piştî hîngî xwendina min ya zanîngehî û jiyana min ya rêzanî (sîyasî) jî dest pêkir. Pirs: Bîrûbaweriya bavê te hemberê Kurd çi bû? Bersiv:

60

Bavê min digot: "Kurd bindestin. Da ku rizgarbin, dibe rêya zanist û teknîk û şaristanetî bigrin." Wî digot: "Bindestî tişteke pir şerimbar û xirabe, lê ne ew hend (qas) şerimbar û xirabe mîna zorkarî." Wî digot: "Ez pir kêyfxweşim, ku Kurd ne zorkarin. Eger Kurda zordarî bikrana, em neçar diman şerê Kurd bikin!" Pirs: Te li Bexda dest bi kîjan Zanîngehê kir? Bersiv: Li Zanîngeha Bexda min dest bi xwendinê matematîkê berz (bilind), Fîzîk, Kîmya û Pêdagojî kir. Xwendînê me bi zimanê Erebi û Înglîzî bû. Kitêbên dihatin xwendin jî bi zimanê Înglîzî bûn. Li Bexda melbendeka kultûrî Înglîzî bi navê (British Council Institut) hebû, li wê derê min zimanê Înglîzî xwend û pêşda bir, çend berhemên (eser) wêjeyî (edebî) Înglîzî jî wergerand zimanê Kurdi. Yek ji wan berheman çîrokek Wilyem Şêkspîr (William Shakespeare) bû bi navê "Gerdav" (The Tempest). Gava ez li zanîngehê bûm, ez zû pêhesîyam, ku zimanê Kurdî pir bê naz e û gelê Kurd jî pir bê dost e. Min dît, ku zimanê Kurdî ne elfûbêyeke sitandart û ne rênivîseke sitandart heye û hêj nebuye zimanê zanîst û teknîk. Ji aliyekê din ve jî, min dît, ku duruşmê "Biratiya Kurd û Ereb", ku komonîstên Kurd hilgirtbûn, tiştekî ne rast bû, û ji bo bê hişkirina Kurd bû. Min pêzanî bû ku Kurdistan kolonî ye. Ji bo xizmetê zimanê Kurdî min tevî çend hevalên Kurd yên zanîngehî; komîteyek çêkir, ji bo pêşbirina zimanê Kurdî. Min dest pêkir bi çêkirina zaravayên (termînolojiyên) zanîstî ji bo zimanê Kurdî heya em bikarin zanistên Fîzîk, Matematîk, Kîmya, Jîndaran (Biyolojî) bi Kurdî binivîsin. Di aliyê siyasetê de jî, min berî her tişt têkoşîm, xwe rewşenbîr bikim û zanîna xwe firehtir bikim. Zimanê Erebî û Înglîzî bi başî dizanî û hevaltîkirina mirovên cîhandîtî û zana pir alîkariya min kirin. Ez hêj xwendekar bûm li Bexda, gava çend gotarên siyasî bi zimanê Erebî li rojnameyên Bexdayê de bilav kir. Yek ji wana gotarek bû li dijî siyasetê Tirkiyê ji bo asîmîlekirina Kurd. Gotara min bersivek bû ji bo Celal Bayar serokê wê demê Tirkiyê, ku li Amrîka gotî bû: "Li Tirkiyê tenê Tirk hene". Ev gotara di rojnameya "Sawt-ul-ehalî" (Dengê Xelk) organê "Partiya Dêmokratê Welatparêzê Êraq" hat bilav kirin. Gotar bû hoy (sebeb), ku sefîrê Tirk li Bexda şikayet bike li dadgehê siza (ceza) yê, û 6000 Dînarê Êraqî kete ser rojname û Partiya Dêmokratî. Piştî ku min dawî li xwendina zanîngehê anî û lîsansê xwe di Fîzîkê de wergirt, li qutubxanên navendê Kerkûkê bûm mamosta. Min du sal li Kerkûkê mamostayî kir. Sala yekem li qutabxanên Mosela û Rojava û sala duwem li qutabxanên Mosela û Rojhilat min kar kir. Bi rastî, ji

61

bo min tiştekî pir tal û naxweş bû, ku tevî hevwelatîyên xwe yên, ku zimanê diya wan Kurdiye, bi zimanê Erebî bipeyîvim, lê di qutabxanên navendî de zimanê resmî Erebî bû. Bê li we jî aboriyayê bazarê Kerkûkê di destê bazirgan û dewlemendên Turkmên de bû, ku piraniya wan Toranî bûn û li dijî gelê Kurd û zimanê Kurdî bûn. Min di klasê (dersxanê) de dersê xwe carek bi Erebî û carekê jî bi Kurdî dida. Lê neyarên Kurd dixwestin bi Kurdî ders tunebe! Çend car şîkayet birin ber polîs û parêzkarê (vali) Kerkûkê û birêveberê zaniyariyê (mûdîrê perwerdeyî). Piştî du salan şûnda, ez rehende (surgun) bajarê Zubêr (Besra li ser sînorê Kuwêyt) kirin. Ew dema min li Kerkûkê du salan xizmet kiri bû, min karî bû, ku qutabiyanê Kurd têbigehînim ku mafê (heqê) herî rewaye (meşrûi) wan e, bi zimanê xwe bixwînin û fêrbibin, herweha min binaxa (esas) çêkir ji bo nivisînê zanist, bitaybetî Matematîk û Fîzîk, bi hoy amadekirinê zaravayên zanistî ji bo wan zanistên. Her di wê demê de min kar kir ji bo damezrandina Ekademiyek ji bo zimanê Kurdî, ku zanistkar û edîbên Kurd ji her aliyekî Kurdistan tê de beşdar bibin. Ji bo vê yekê min seferek bo şam û seferek bo Êran kir. Di seferê yekem de min behiştiyên Osman Sebrî, Rewşen Bedîrxan, Qedrî Can û Ehmed Namî dîtin û me bîrûbaweriyên xwe kirne yek. Me biryar da, ku Elfabeyê Kurdî Latînî bîraz (reform) bikin û bikar bînin. Pirs: Piştî rehende kirina te (surgun kirin) li Kerkûk ji bo Besra (Zubêr) te çi kir? Bersiv: Ez neçar bûm herim Zubêr, ji ber ku li wezaretî zaniyariya Êraq ji min ra gotin "Heger tu neçî Zubêrê, yê te bikin serbaz (esker), vêca bi serbazî te bişînin wêderê." Ez çûm Besra. Bi rastî ehlê Besra bi giştî mirovên bi tore (edeb) û mêvandost bûn. Rêzê min pir girtin. Di vê demê de ku li wêderê mamosta bûm, piraniya katê xwe bi nivîsîn (nûsîn) û wergerandinên (tercûme) bi ser dibir. Li Besra min çîrokê "Palto" ji Nîkolay Gogol kir Kurdî û namîlkeyek li ser hunerê wergêran bi navê "Wergêran Huner e" nivîsand ku hingê li Suleymanî sala 1958 hate çapkirin. Pirs: Tu çend salan li Besra ma? Bersiv: Pirr nemam. Ji ber ku gava ez di pişû (tatîl) yê biharê de vegeriyam Kurdistanê, li taksiyekê de tevê çend hevalên Kurd siwar bûbûm û me

62

ne dizanî ku hajojê (şofêr) taksî serxoş e. Taksiya me tevê taksiyekê din nêzikê Kerkûkê li hev ketin, du siwar mirin, ez jî pirr brîndar bûm û bêhîşketim. Sê mehan li mala xwe li Suleymanî ketim. Di havînê wê salê de (14.7.1958) kudetayek li Êraq çêbû û sazûmana (rijêmê) şahyetî li Êraq rûxa (hilweşî) û rijêmê komarî (cumhûrî) hate damezrîn. Pirs: Berê ku li Êraqê dema Qasim kudeta (îxtîlalê leşkerî) çêbibe, li başûrê Kurdistanê de çend tevger hebûn? Wê demê te çi dikir? Bersiv: Gava komarê Êraq çêbû, di başûrê Kurdistanê de sê tevger hebûn: Tevgerê Partiya Dêmoqratê Kurdistan (PDK), Tevgerê Partiya Komonîstê Êraq (PKE) û Tevgerê Sosyalîzm. Pirs: Tevgerê Partiya Komonistê Êraq çi dixwest? Bersiv: Yekmîn Şanê (hûcre) yê PKE di 31.3.1934 an de bi navê "Komîteya Berberekaniya (muqawemet) Impiryalîzm û dadoşin (istismar) çêbû. Sala 1935 an navê wê bû Partiya Komonîstê Êraqê (PKÊ). Damezrênera wê Selman Yûsif Selman (Fehd) bû. Kalikê Selman diyanê (mesîhî) bakûrê Kurdistanê bû. Ew piştî şerê cîhaniyê yekemîn ji tirsê kuştin bi destê nasyonalîstên Tirk reviya bû basûrê Kurdistanê û li bajarê Mûsil ronîştî bû. Selman (Fehd) li Mûsil ji dayika xwe bûye. Rewşa PKÊ mîna hemî partiyên komonîstên rojhilatê navîn û piraniya partiyên komonîstên cîhanê rewşeke dîktatorî-Stalînîstî û tund girêdayî siyaseta împeratorêtiya Sovyetî bû, lê belê xwe bi nûnerê cotkar û karker û rewşenbîrên nîştimanperwerên Kurd dîzanî. Li gor baweriya wan gelê Kurd mafê wî tune bû ku partiyek gelêr ji xwe re ava bike, ji ber ku eger partiyeke Kurdî sosyalîstî çê bibe, ew partî nabe nûnerê karker û cotkarên Kurd, lê bibe nûnerê burcuwaziyên Kurd. Li gor PKÊ burcuwaziyên Kurd, piraniya wan napak (xayin) bûn... Wilo!.. Ji aliyê dozê nasyonalê Kurd ve PKÊ herçend bi dev û li ser kaxez basê mafên Kurd dikir, lê bi kirdewe (pratîk) dijminayetiya her tevgereke Kurdî û Kurdistanî serxwe dikir û bi "lîstikê împiryalîstan" dida nasandin. Niha yek mînak (mîsal) bidim te: PDK herçend jî pesnê Sovyet dida û şerê Azadîxwazên Sosyalîstên Kurd dikir, gava sosiyalîstên Kurda digotin "Kurdistan ne pareke ji Êraqê, an jî welatek din û Kurdistan koloniye", lê belê PKÊ her dem şerê PDK dikir û bi deskelayê (lîstikê) împeryalîstê Amrîka û Ewrupa û hîzbê fiyodalan dida nasandin. Elbete Partiya Komonîstê Tirkiyê û Partiya Komonîstê Sûryê û Partiya Komonîstê Êranê (Tûde) ji PKÊ naziktir nebûn. Hîç yek ji

63

wana rê nedidan, ku Partiyeke Komonîstê Kurdistanî çê bibe, ji ber ku digotin: "Kurd ne netewe (Nasiyon) ye û Kurdistan jî ne dewlet e...". Bi kurtahî bîrûbawerê Komonîstên Ereb û Tirk û Fars hemberê Kurd mîna bîrûbawerê Dewletên Tirkiye û Êran û Êraq û Sûryê û dewletên rojava bû... Pirs: Serokê PKÊ li başûrê Kurdistanê kî bûn? Bersiv: PKÊ li başûrê Kursistanê liqeke (şûbe) wî hebû. Karbidestên wî hemî Kurd bûn. Lê belê wana tûjtir ji Komonîstên Ereb şerê Kurdatî û Kurdistanetî dikirin û Kurdên welatparêz mîna deskela û nanxwerên împeryalîzm didanasandin. Ji wana Kemal Fuad, Hemîd Osman, Salih Heyderî, Ehmed Xefûr û Nafî Yonis û çend kesên din bûn. Çend kesek ji wan mîna Kemal Fuad, piştî wî ku pêhesiyan bazarê PKÊ li Kurdistanê de sar bûye, di havînê 1957 an de bûne "mirovên fiyodal û nokerên Amerîka", û çûn nav PDK, Salih Heyderî û Hemîd Osman bûne mirovên Be's û Sedam, Nafî Yonis jî mir. Pirs: Helwestê rejimê Qasim hemberê Kurd çawa bû? Bersiv: Qasim mirovekî Êraqçî bû, nîv Ereb nîv Kurd, nîv Sunnî û nîv Şîî... Wî ne dixwest Kurd mîna gelek, mafên xwe bistînin. Komonîstên Êraq jî pir alîkariya wî kirin û kirine dîktator û rê girtin ji dîtînê çaresereke dêmokratî ji bo dozê Kurd. Di encamê (netîce) de Şoreşa Îlonê (1961) li Kurdistan dagirsa, ku bû ho (sebeb)yê ketinê Qasim û hatinê Be's ser kar û malwêranî Kurd û komonîstan jî. Binêre... Gava Qasim kudeta çêkir (14.7.1958) Kurdistan çend rojek bê hukumet ma. Di vê demê de ez li Suleymanî bûm. Me komîtek çêkir ji bo parastinê Suleymanî. Du roj piştî kudeta civînek siyasî li Suleymaniyê çêbû ji bo peyvîn li ser hilwêstê Kurd hemberê rejîmê nû li Bexdayê. Nûnerê PKÊ (Liqê Kurdistan) Ehmed Xefûr, û nûnerê PDK Hilmî Elî Şerîf (endamê komîta navîn) û ez bi navê Sosyalîstên Kurd (Em di vê demê de bin navê "Hêzê Sêyem" dihatin nasandin. Em ne partiyek bûn, lê tevgerek bûn) û çend kesên kasibkar (esnaf) û çend rewşenbîrek din jî di vê civînê de beşdarbûbûn. Nûnerê PKÊ û PDK dixwestin ku em destbicî (fowrî) telgerafek ji Qasim re bişînin û pîrozbayî "Şoreşa Gel" bi serokatiya wî bikin. Min jî got: Gelo daxwaziya me çibe? Nûnerê PKÊ†got: "Hukumetê nû hukumeteke cumhurî û şoreşger û pêşverû ye. Hukumet dijminê împeryalîzm e bi

64

serokatiya Amrîka û dostê leşkergehê aştî û azadî ye bi serokatiya Yekêtiya Sovyetê. Ez nizanim em çi bixwazin?" Min got: "Mafên Kurd". Wî got: "Îro ne roja vê tiştê ye. Ji ber ku her tiştek ku, barê hukumetê niştîmanî giran bike, xizmeteke ji bo Amrîka" ye. Nûnerê PDK jî got: "Bi rastî em dibe pir şiyar bin, ez jî dibêjim, ku em nabe tiştek bikin, ku împeryalîzm sûd (kazanc) bibe. em divê daxwaziyên xwe paşbixin" Min got: "Hûn bi xwe dibêjin, ku împeryalîzm gelê kurd bedbext kiriye. Rinde. Niha heger hikumetek, an dewletek, an partiyek mafên Kurd nepejirîne, ew bixwe ma ne împeryalîste? Eger hukumetê Qasim mafên Kurd nepejirîne, em çima alîkariya wî bikin û rê vekin, ku ew bihêz bibe û me bindestir bike!.." Bi kurtahî em heya seat 2-3 biyanî peyvîn, daku wana dabîn (ikna) bûn ku telguraf neşînin Bexdayê, lê komîtek çêbikin bi navê "Komîta Kurdistanê" û bişînin Bexdayê, wî bo gotûwêj tevî Qasim. Elbete komîte çêbû, lê komîte kete destê PDK. Ji bêhêziya PDK û xerabkarîya komonîstan bê encam ma. Lê piştî hingî min daxwazînameyek li ser mafên kultûriyên Kurd bi zimanê Erebî nivîsand û da çend hevalên xwe, ku wana jî gî mamosta bûn û îmza kirin. Min daxwazîname bir Bexdayê û da destê Qasim û wezîrê zanyariya Êraqê. Her di vê rojê de min daxwazîname bi Kurdî li ser radyoyê Kurdiyê Bexdayê xwend û gel guhdarî kir. Tê bîra min ku piştî çend rojan nameyek ji Apo Osman Sebrî gehîşte destê min û nivîsandî bû: "Dengê şîrînê te û daxwaziya we min gohdarî kir. Ez pîrozbayiya we dikim û her bijîn." Gava daxwazînameya me li rojnama "Al-Bilad" bi Erebî hat bilavkirin. "Ebdul-Selam Arif ku wezîrî navxweyê Êraq û cihgirê Qasim bû, fermanê daxistinê rojname û girtinê me jî da. Ez jî naçar bûm vegerim Kurdistanê. Li Kurdistan hikûmet hêj ne ewqas bi hêz bû ku me bigire. Ebdul-Selam miroveke bêwaj (Ehmeq) û nasyonalisteke pir şovenîst bû. Lê bi her hal daxwaziya me bû daxwaziya gel, egerçî hikûmetê Qasim, bi dinedanê (tehrikat) komonîstan" Birêveberêtiya Zanyariya Kurdistanê" çênekir, mîna me dixwest, lê Birêveberêtiyek ji bo "Xwendina Kurdî" çêkir. Pirs: Kakê Jemal, ji bo çi tu derketî derveyî welat? Bersiv: Ez sala 1962 an hatim Ewrûpayê. Cara yekemîn Swîsrê cih bûm, armanca min ew bû, ku welatên Ewrûpayî û çand (kultûr) û siyaseta dewletên rojavayî ji nêzîk ve nas bikim, çend zimanên Ewrûpayî jî baş hînbibim. Piştî hîngê vegerim welat. Bi rastî ez gelek tiştên zanîstî û kulturî li Europa fêrbûm û meydan jî ji bo min vebû, da ku

65

bikarim gelek berhemên zanistî binivîsînim û karên siyasî jî bikim. Min li çend zanîngehên Ewrûpayî xwend: Jinêf (Genf), München, Würzburg, Hamburg û Berlîn. Di Newroza 1965 an da bi hevkariya hevalên min yên hêja Brûsk Ibrahîm û Letif Eli, me komeleyek kultûrî, zanistî û siyasî çêkir bi navê Yekêtiya Neteweyiya Xwedekarên Kurd li Ewrûpa (National Union of The Kurdish Stundents in Europe - NUKSE). Di vê demê de komeleyek din xwendekarî hebû bi navî KSSE bi serokatiya Kemal Fuad. KSSE bizorî propagende ji bo rejîmê Jeneral Qasim li Êraq û rejîmê Sovyet û DDR û ji bo "Otonomiya Kurdistan" dikir. Ji bo vê yekê nikari bû ku xizmetekî Kurd bigiştî û xwendekarên Kurd bitaybetî bike. NUKSE ku heya sala 1977 an jiya, rewşekî sosyalîstî, yanî rêya azadî û yeksanî girtibû ber xwe. Ji aliyê siyasî xizmetekî mezin pêşkêşî Kurd û bîrê pêşverû û gelên bindest kir. Di sala 1969 an de min xwendina xwe ye yekemîn li Hamburgê kuta (timam) kir. Min xwest vegerim Kurdistan. Di vê demê de herêmek mezin li başûrê Kurdistan de di destê pêşmergan de bi serokatiya biheştî Mustefa Berzanî bû. Armanca min ev bû ku ji aliyê ronakbîrî ve xizmetek bo Kurd û pêşmergehên wî bikim, ne bi kes û partiyan ve. Serkirdeyatiya bizotnewa çekdariya Kurd, bitaybetî Dr. Mehmûd Elî Osman û Elî Ebdullah, ku herdu otonomîstên Kurd û hevalên Sovyet û rjîmê Êran bûn, bi tundî dijî vegeriyanê min bûn. Endamên din oportonîst û tirsonek di serkirdayetî bizotnewa de, mîna Hemey Eziz bi bêdengiya xwe alikarî Osman û Ebdullah kirin. Gava ku rê nedan min, ez vegerim welatê xweyî azad bûyî, min jî nexwest vegerim Kurdistanê ya ku bindestê biyanî, ji ber ku nedikaribûm bixebitim. Ez di sala 1970 an de çûm Berlînê û dest bi xwendineke nû kir. Vê car Polîtolojî, Publizistik û Zagon (Qanûn) xwend. Piştî çend mehekî kêm di adarê 1970 an de serkirdeyatiya bizotneweya Kurd tevî rejîma Be's rêketinek imza kir û Be's û Partî Demokratê Kurdistan bûn hevalên hev, ez vê car dikaribûm vegerim Êraqê, lê belê bi xwe ez venegeriyam. Ji ber ku Rêketinê Adarê bi dilê min nebû. Bi baweriya min Rêketinê Adarê şaşatiyek mizin bû ji aliyê Kurd ve û xizmetek mezin bû jî ji bo rejîmê Be's. Em, NUKSE, tenha komel bûn ku gomanê xwe di rojnama "Kurdistan Information" ê de piştî çend rojan li paş imzakirinê Rêketinî Adarê bilav kir. Di sala 1974 an de carek din li Kurdistanê de şer destpêkir û piştî salekê (1975) şoreşa Kurd ket û aşbetal (rûxayî) çêbû. Partiya Be's û Partiya Komonîst ya Êraq (Komîta Navendî) ketin alikariya hev li dijî Kurd. Ev rewş domkir ta şerê Êran û Êraq di sala 1980 an de dest pêkir û heşt salan dirêj kir û di vê demê de partiyên Kurdistan şerê hevdû kirin û piçek ji wan tevî Êran, û piçek ji wan alîdariya Êraqê dikirin. Bi rastî min nedixwest bibim dardestê hîç rejîmek li dijî xwe. Ji bona vê yekê vegeriyanê min

66

ji bo Kurdistan ne mimkîn bû. Piştî şerê Êran û Êraq şerê kendav (korfez) destpêkir û, digel vê cengê, du milyon Kurd revîn û di encamê gelrevî û barûdoxên (mercên) navneteweyî (internasyonalî) de Hikumetê Başûrê Kurdistan bi du partiyan çêbû. Xuyaye ku van partiyan hîç rexne (kirîtîk) napejrînin (qebûlnakin)!... Di vê rojanê de şerê hevdu dikin. Şerê birakujî dikin. Şerê birakuji bes ne tenê birakuştine, lê belê xwekujî ye jî!... Pirs: Mamostayê Hêja, Birayê Xweşewîst! Bîst salin, ku em hevdu dinasin. Tu hem mamostayê min bû, paşê em bûn birayê hev. Di destpêkê de baweriyên me ne weku hevdu jî hebûn. Lê belê te di bîrûbaweriyên xwe de tu guhartinên bingehî pêkneanî. Ew baweriyên te yên bingehî ji bo Kurd û Kurdistan çine? Kerema xwe ma tu dikarî kurtabêj ji bo xwendeyên Newrozê bêjî? Bersiv: Keyfa min pir xweş e, ku li hêla bîrûbaweriya min de ladan (bawerî berdayîn, ji rê derketin) tune bûye. Bîrûbaweriya min li ser binaxê (esas) azadî û yeksanî mirov hatiye damezrandin. Min heya nuha ji azadî û yeksanî tiştekî din rindtir (çaktir) nedîtiye, da ku herim bîrê xwe biguhêrim. Dîv (li gor) vê binaxê hemî mirovên cîhan, hemî gelên cîhan dibe qasî hev azad bin yanî dibe hemî yeksan (wekuhev) bin. Eva manayî wusa ye, ku gelê Kurd di Kurdistanê de serweretiya (hakîmiyet) xwe bikin. Yanî Kurdistan ji bo Kurdan be... Pirs: Mamosta! Dema min li gel te di sala 1973 an de dest bi Kurdolojî kir, di wê demê de ji bo xwendekarên Zanîngeha Azada Berlînê te di gel zimannasî semînarên rêzanî (Polîtolojî) jî didan. Ji wan semînaran gelek li ser Kurd û Kurdistanê bûn. Ma zanînê te ewqas ji ku dihat? Ewqas tişt bi hêsanî te çawa hînkirin? Bersiv: Di sala 1972 an û pêve di Zanîngeha Berlînê de di Instutiya Êrannasî de min berpirsiyariya ziman û çanda Kurdî dikir. Min di sala 1970 de xwendinê Politolojî li Zanîngehê Azad dirêje pê da. Herweha di 1972 an de bûm Fermanbere "Deutsche Forschungsgemeinschaft". Min lêkoIîn li ser olên Êzîdî, Kakeyî, Alewî htd, dikirin. Herweha li ser Manî û ola wî di ber ronahiya çavgehên (çavkanî) Erebî û Farsî. Ji sala 1971 an de heya 1978 an min dersên zimanê Kurdî, Farsî û Belûçî di Institûya Êrannasî de li Berlîn dida. Sala 1978 an de bûm Asist. Profesor heya 1982 an. Di vê demê de mîna tu bi xwe dizanî

67

dersên Kurdolojî firehtir bûn, em li ser zimanvanî ya (filoloji) zimanê Kurdî, zaravanasî, wêje (edebiyat), dîrokê Kurd semînar çêdikir. Gava min di sala 1979 an de dîplomê xwe di polîtolojî de jî girt, rêdan min, ku ez di wir de ders bidim û semîneran amade bikim. Di vê înstitûyê de semînarên min li ser dewlet û siyaset di rojhilata nêzîk û navînê de bû. Elbete dozê Kurdistan jî beşek ji van semînaran bû. Hejmarek xwendekar diplom û macistêrên xwe li ser babetên Kurd û Kursistanê çêdikirin. Piştî ku ez ji zanîngehê derketim, ew jî nema, û têk çû. Pêkenok eve, ku di wan salan de, li Tirkiyê kovarek derdiket ji aliyê Doğu Perinçek ve. Di wê kovarê de carekê kesekî gotarek belavkiribû, ku hîn ez bîrnakim û pêdikenim. Goya: "Ew ziman û çandiyê Kurdî û Kurdolojî, ku ji aliyê Jemal Nebez tê dayin, eve fît (desise) yê Amerîka ye. Ew piştgirtî dikin." Ew nûçeya jî ji - "Ikibine Doğrü"- ye. Bi rastî eve ne hoşyarî sala "Dûhezar" e. Pirs: Wekû tê zanîn îro tu bi tu partiyan ve nehatiyî girêdayî. Lê belê ji bo çi te cîyê xwe negirt û tu partiyek, çawa îro ji bo Kurdistanê hêvî dikî? Bersiv: Rast e. Ez ne girêdayî partiyekî siyasî me. Lê min hîç demek bi dirêjahî jiyanê xwe ji siyasetê xwe dûr negirtiye. Ji ber ku siyaset jiyan e, û jiyan jî siyaset e. Neteweyek (milletek) ku xwe ji siyasetê dûr bigire, dibe lîstika destê hakîmên xwe, an bindestên zorkaran. Lê gava mirov xerîkê (meşxûlê) siyaset bibe, ne pêwîste endam an hevalê partîyek siyasî be. Mirov dikare serxwe be û siyasetkar jî be. Ez ne dijî ewim, ku Kurd partiyên siyasiyên xwe hebin. Mîna her gelekî din, Kurd jî dibe xwe rêkbixe. Lê partiyên Kurdistan dibe berî her tiştek rewşeke dêmokratî, ni[ştimanperwerî û dûr ji helperestî (oportunîstî) bigirine pêş xwe, û hîç dem dijminayetî û şerê hevdu nekin û neyartiya mirovên niştîmanperwerên serbixwe nekin. Partiyên Kurdistnî di her navçeyê Kurdistnê de, pêwîste sitratêjîyek hevbeş (mûşterek) bikin armanca xwe. Bi baweriya min biryarê pêşeroj di bin azadî de û ji bo azadî libartirîn (mûnasîptirîn) sitratejiyê û hemî Kurd bi rêxiravî û bi ne rêxiravî li ser wî dikarin pêkbên. Min got biryarê pêşeroj di bin azadî de û ji bo azadî!... Ji ber ku her biryarek, ku gel bide li bin dîlî de; ne rewa ye. Tiştek jî ku ne rewa be (ne meşrû'i be) nayete pejirandin (qebulkirin). Biryarek jî ku gel bide (Her gelek be bira bibe) dijî azadî, azadiya xwe be, an jî azadiya gelekî din be, ne rewa ye û nayet pejirandin. Nuha heger Ereb, Tirk û Faris razîbin bi otonomî ji bo xwe, Kurd jî dikane bi otonomî razî be! Heger vana dewletên xwe yên nasyonal parastin û bi otonomî razî nebûn, Kurd jî dibe dewletê nasyonalî xwe hebe. Ji ber ku wilo nebe

68

yeksanî çênabe. Mirovekî Kurd nikare ku kêmtir be ji Ereb, Tirk yan jî Fars. Lê bi bîrê min rindtirîn şêwe ewe, ku dewleteke rojhilatî fêderalî çêbibe, ku welatên Ereb, gelên Tirk, Fars, Beluçistan, Afganîstan, Ermenîstan, Kurdistan û Israîl bigire nav xwe. Şêweyê dewlet ne girîng e: Girîng eve ku her gelek di sînorên nîştîmanîyê xwe de bi azadî û serwerî bijî û ji aliyên navnetewayî ve desthelatên hemî mîna hev bin. Ewa bîra min ya berî sî sal heya îro ye. Di vê baweriyê de jî tiştekî bête guhartin jî nîn e. Pirs: Mamosta, bi welatparêziya te, em gelek serbilindin. Di vî warîda pir mirovên Kurd jî ji te hezdikin. Hin mirovên ku te rexnedikin jî hene. Ma ew kêmasîyên tên rexnekirin çi ne? Bersiv: Pir sipasî we dikim. Ez jî bi biratî û hevaltiya we kêfxweş û serberzim. Rast e, mirov pirin, ku ji min hezdikin û hineka din jî hene ku rexne dikin. Çîrok çîroka helwêst e!... Gava mirov bê helwêst be, tukes piştgirî wî nake û tukes jî dijayetî, an neyarîtîyê wî nake. Piraniya kirîtîk li ser min berê ji aliyê kesanek bû, ku rejîmê Sovyêt û sosyalîzmê sexte diperistin, piraniya Kurdên xwendevan bi tesîrên helperstî, an ji nezanî, rejîmê Sovyêt bi dewletê Karker û Cotkar û gelên bindest didan nasîn. Min jî mîna mirovekî sosyalîst nedikarî bûm pesinên Sovyêt bidim. Sovyêt dewleteke dostî hemî dewletên hov û zorkar bû, ku Kurd di nav xwe de bindest û parepare kiribûn. Sovyêt alikariya ew dewletên dîktator û xwînrêj û faşîst dikir. Di vê demê de ev tişta min didî û digot. Ez serbilindim, ku yekem Kurdim, ku rexne ji rejîmê Sovyêt girtiye û ji bona vê yekê pir êriş hatiye ser min. Paş rûxana Sovyêt dengê alîgirên Sovyêt kêm bûye. Ji tu aliyên din ve jî min rexne nebîhîstine. Ez bi xwe jî mirovekî sosyalîstim. Sosyalîzmê jî bi azadî û yeksanî têdigêm. Sosyalîzm û dîktatoriyatî û bindestkirinê miletekî mîna netewa (miletî) Kurd, ne sosyalîzm e. Lê di vir de dixwazim bêjim, ku hene neyaritî min dikin, ji ber ku bi xwe mirovên berçavteng û bê desthelatin. Pirs: Ji bo hevkarî û eniyek Kurdistanî pêşneyar û daxwaziya te çiye? Bersiv: Heger eniyek Kurdistanî, bi rastî Kurdistanî be, dibe hêzên Kurdistanî di hemû Kurdistanê de, û gişt komelên Kurdên henderan (yên dervey welat) bigire nav xwe. Em Kurd pêwîste li ser binaxeyek demokratî û

69

rêzgirtin ji hevdu karê siyasiyê xwe pêşbibin. Pirs: Rewşa te ya şexsî me li pêş çavan diyar kir. Lê belê tu bi karûbarê xwe yê zanistî mirovekî zana û pispor têyê nasîn. Tu di aliyê Matematîk, Fîzîk, Kîmya, Dîrok (Mêjû), Wêje (edebiyat) û Rêzanî (siyaset) de gelek pêşda çûye. Bi vê zanîna xwe ya fireh heya îro te çend berhem û gotar di rojname, kovaran de nivîsandin û afirandin? Çend berhemên te çapbûyî, çapnebûyî hene? Ji wana yên tu girîng dibîne ma tu dikarî hinekan binav bike? Bersiv: Ew pirsê te bi hêsanî û kurtebêj bersivkirin pir dijwar e. Lê belê ez dikarim hinek bersiv bidim. Heya îro min pirtir ji 100 pertok û namîlke û gotarên dirêj û kurt nivîsandiye û çend kitêb jî ji zimanên biyanî wergêrandiye zimanê Kurdî. Pertokên min bi çend zimanan hatine çapkirin. Nêzîkî 70 yî ji wana hatine çapkirin û nezîkî 40 î ji wana hêj çapnebûyîne. Hinek ji yên çapbûyin evin: Kurdistan û Şoreşa Wî (bi Elmanî 1970, bi zimanê Kurdî 1985 an li Swêd), Xebatê Kurdan, (bi Erebî 1956 li Şamê). Li ser vê pertoke navê min yê rastî nîne, bi navê "Samid El-Kurdistanî" nivîskar hatiye bi navkirin, ew pertoka min nivîsî û min pêşkêşî Cemal Abdul-Nasir kir, daxwaziya Kurd ji Ereb xiste berçav û di encamê de Nasir radyoyek Kurdî li Qahîre çêkir û zimanê Kurdî jî li Zanîngeha Qahîre hate dayin. Çîrokê Lalokerîm, xebatê hejarên Kurd li dijî fiyodalên Kurd bû. Rêjisorê Kurd Ehmed Salar ew çîroka kiriye film, pertok di sala 1956 an li Kerkûk hatiye nivîsandin. Xwendewarî Bi Zimanê Kurdî, (li Bexda, sala 1957 an çapbûye). Ew kitêb behsa problemên zimanê Kurdî dike. Mîna elfûbê, zaravayên zanistî (termînolojiyên zanistî), rêziman, ferheng, rênivîs, zimanê yekgirtî, bingeha çapemenî, damezrandinê komela nivîskarên Kurd û Ekadêmiyaya Kurdî htd. Yarîkirin (Lihîstin) Bi Agir, (li Suleymanîyê, di sala 1957an ev gotare li dijî rejîmê kolonyalîstê Şahê Êran beramber rojhilatê Kurdistan di rojname ya "Jîn" ê de hatiye çapkirin). Elfûbêya Kurdî ya Latînî navbeyna daxwazîkaran û neyarên wî de. Du meh her roj gotarek bi zimanê Erebî di rojnameyî Sewt-ul Ekrad (Dengê Kurd) de ku li Bexda 1960 î de derdiket, hatiye weşandin. Ew gotara bersiv bû ji bo Partiya Komonîstê Êraq, ku dijminayêtî Elfûbêya Latînî dikirin û bi nîşaney "cihêxwazî" (bölücülük) dadinan. Kurdayetî Bizûtnewe (tevger, hereket) û Bawer û Rejîmê, bi Kurdî hatiye nivisîn. Bersiva Partiya Komonîstê Êraqê bû, ku Kurdayetî bi "Bîreka împeryalistî" didîtin, (li Bexda, sala 1960 çap bû.

70

Dozê Nasyonalê Kurd: Otonomî an Kurdistanek Serbixwe. Ewa gotarek semînarî ye. Di sala 1985 an de li Swêd hatiye çêkirin. Bîrî Neteweyîyê Kurdî ne bîrê Qewmiyêtî Rojhilatî û ne bîrê Nasyonalîzmê Rojavayiyê, Stockholm, 1984. Nesyonalizmê Ereb li Êraq û Suriyê û Dozê gelên ne Ereb li Rojhilatê Navîn de, (bi zimanê Elmanî, 1979, li Elmanyê çapbû). Dirokê Kurdnasî Li Elmanyê, (bi Kurdî, Bexda, 1974). Ayînê Ezdî li leksikonê cîhanê îslam de, (bi Almanî, Stutgart, 1984). Çend Taybetkarên Mîtolojiyayê Kurdî, gotar 1975 an li Zanîngeha Lancaster, Britanya, bi zimanê Înglîzî... Kovara Yekîtiya Têkoşîn û bîrûbawerê hurdeburcuwayên marksîstên Kurd, bi Kurdî, (Stockholm, 1987). Kovara Niştiman û bîrûbawerê hurdeburcuwayên nasyonalistên Kurd, Stockholm, 1985. (bi Kurdî û Elmanî) Pirs: Ma tu dikarî hinek li ser karên xwe yên çapnebûyî biaxive? Bersiv: Karên min yê girîng yê salan vir de berdewam dike ji wana yek "Ferhengê Elmanî-Kurdî" ye. Pitir ji 100 hezar wûşe (kelime, peyiv, gotin) pêk tê. Ew kara hîn çapnebûye. Biblografiya Ola Ezdî, bi zimanê Înglîzi. Beluçistan û Kulturê Beluçî, bi zimanê Farsî. Leksîkona Mîtolojiya Kurdî, bi zimanê Elmanî. Asûriyanê Kurdistan û Bîrûbaweriyên Me, bi Erebî. Ezdî ne Şeytanperestin, bi Elmanî. Dirokê Kurdnasî û Kurdolojî li Welatên Elmanîziman de, bi Elmanî. Ziman û Kulturê Mazenderan, bi Farsî. Rengdeneweyê bîrê KAJYK di edebiyatê hurdeburcuwayê Kurd de, bi Kurdî. Wûşeyên Biyanî di Zimanê Kurdî de, bi Kurdî. Nakokî di Nav Rîzên Gelê Kurd û Xawkirdineweyê Wan (vekirinên gireyên wî), û berhemên din ku ne bi navê xwe nivisandiye. Li pêş me, li gor mercên ku ez bi destê xwe xim ezê wana bidim çapê. Pirs: Mamosta Jemal Nebez, ji bo Kurdistanê temena (emrê) te dirêj be! Pirsek min taybetî li ser jiyana te heye. Di aliyê malbatî de yanî jin û zarok çawane? Barê xêzanî ya xwe bikurtahî kerema xwe ji bo xwendevanên Rojnameya Newrozê ma tu dikarî diyar bikî? Bersiv:

71

Spasê hestê birayetî û dosteyatiya te dikim heya nuha ne jina min heye, ne jî zarok. (Mamosta ew pirsê min bi kurtahî bersiv kir. Ev mirovekî ji bo xizmeta welat hatiye dinê) Ji wî re pir sipas...

72

ÝàóÄíz æà êàbä†ŠíØ

báïÐ ðÝî Þ÷bŠ ˆbnýa ßb» jä óéuí¾a ¶g ò†bÔ layýa óïäbn†‹ÙÜa À líåu Lçbn†‹Ø oàbÔ êàbä†ŠíØ ó»i bé›Éi æà óî†‹ÙÜa ¶g óïi‹ÉÜa ÉjÜaì ‹‚ła âè‹“åä óî†‹ÙÜbi ó–b‚ì Þ÷b‹Üa Üa âbŠg ‡Éi ßþnya ”ï§a ðÔa‹ÉÜa óá–bÉÜ líåu çbn†‹Ø B ÞïiŠa B sïy Úî Ûbåè ýbª âén»Ü

çÿ lbnÙÜa çbØ þqbà ÊjÝÜ .

@ @

73

@ @

74

@ @

@ @

75

@ @

@ @

76

μÜ‹i À 17O1O1995 ò†bÜa μàa ãbà ßþu ÛbØì †íÉà ‡Éi Şóï¥ LòŠby ÞjÔì çc Þ‚†c kÝ– Ëíší¾a †ìc çc č‹–c báÙÜ çdi ÊÐa‡Üa ðÕïÕä óibnÙÜ ‰èë óÜb‹Üa íè ‘byýa

‹©bi âï§a ñ‰Üa êuaíî ÞjÕnà óàýa óî†‹ÙÜa óvïnä ßbnnÔa òí‚ýa ÑìÚ öbà‡Üa À líåu æ íÜa çì† êuì Öy ñ‰Üaì Óí ñ†üî bány ¶g Šbà† kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa óîbéåÜaì óïbïÜa báÙÜ . íÜì çbØ a‰è ßbnÕÜa Þá“î báÙïiy ÂÕÐ b·‹ÝÐ žoåØ Òdmc báÙÜb¨ Éi ù“Üa b¾ì oÝ‚‡m À báÙäìü’

óïÝ‚a‡Üa . ‡ïi čçc ë‰è l‹ä ðè oïÜ báÙi‹y ÂÕÐ Þi béäg ójï—à óáïÅÈ ‹qün ôÝÈ —à óàÿa óî†‹ÙÜa b›îc . a‰ì êähÐ æà Öy ÞØ ñ†‹Ø ì ðäbn†‹Ø çc ðÈč‡î báØ‡š LbáÙjb±ì ó–b‚ čçcì kÉ’ çbn†‹Ø ôÝÈì âÌ‹Üa b¿ êïäbÉî æà óÜbjÜa Ëí§aì ‡Ô čÌ ‹ÅåÜa æÈ báÙ—Ôaíä LbáÙiíïÈì æÙÜì ãíïÜa Þ–ì ‹àÿa ¶g ÞnÔ ê÷båic þnÔ a‹÷bu |j–cì Êšíà óî‹ƒ öaŠ†Œaì æà ÞjÔ ê÷a‡Èc . ‡ÕÜ o›à òÐ tþq paíå çbØ

âÙäbÙàhi çc aínjrm kÉ“ÝÜ ñ†‹ÙÜa bÉÜaì Ê»c diç †‹ÙÜa çíÉïnî çc aíáÙ± aì‹î‡îì âéÑäc LâéÑädi æÙÜì ôÝÈ ÙÉÜa æà ÚÜˆ Êàì ‡îà Òÿa ‡ÕÐ ânnjqc óÜíÕ¾a Üa béučì‹î öa‡Èÿa aíÝn«ì båå ì

çì‡jn¾a ðèì êäc B ïÜ Šì‡Õ· †‹ÙÜa òŠa†g tþq LpbÅÐb« ÒïÙÐ â çc aízj—î bjÉ’ þÕnà BN@ ÙåÜæ μ±‹– Êà Lbå›Éi íÝÐ ãa‡ƒna a‰è þÜa †bnÉÜaì pbïz›nÜaì óî‹“jÜa ‡š ì‡ÉÜa âčnÜ ‹î‹¥ åî‡à çbn†‹Ø μnjïjä ÛíØ‹Ø Þ–í¾aì . çłaì báØì çíáÝÉm çc ÚÝm èbá§a Üa omí– âÙÜ Làÿbi

‹čjÉm ãíïÜa æÈ béƒ bèöbïnaì æÈ Öî‹ pa‹èbÅ¾a kÜbmì ÔíiÒ a‰è ßbnnÔýa Lñíà‡Üa âÙïÝÈì ânäc çc aíà¥ ñcŠ kÉ“Üa çcì ý aíÉÕm À „Ð μîŒbénäýa æî‰Üa çíÜìb± †bï–ýa À öb¾a ‹ÙÉÜa . a‹Åäì ã‡ÉÜ

†íuì ×ì‹Ð óî‹ÙÐ ìc óïÙïnØbm μi báÙïiy I aÜrbðmŠ †b¥ýaì íÜa H çhÐ ÞØ ãa‡– ìc ßbnÔ báÌŠ æÈ Øêäí óº‹u íéÐ ÞáÈ ý Šà êÜ ýì ÊÑä ôu‹žî êåà . æàì a‰è ÖÝå¾a kÝ c báÙåà ÒÔì ×þ a ŠbåÜa LaŠíÐ †‹ ì ÞØ æà ŠbÉî ÒÔì ßbnÕÜa æà μi báÙÐíÑ– . çg ßíjÔ †a‡Èc òjØ æà ™bƒ’ÿa À ÓíÑ– báÙïiy

báÑïØ ÖÑma çì†ì ‹ÅåÜa ¶g âé–þ‚a êÝrà ÞráØ öa† ÞïÑÜa añ‰Ü âƒ›î Lâ§a ÐŽnŽ›žâžƒ â§a À ë‰è óÜbä íè ‹¾a êåïÉi ïÜì þïÜ† ÞÈ íáåÜa ìc òíÕÜa . æàì |šaíÜa çc óÝÙ“¾a ý ðénåm †‹v· ÒÔì ßbnÕÜa

Þi k° ˆb¦a paöa‹ua Êå¾ êií“ä ò‹à õ‹‚c . a‰èì ‹àÿa kuínî óàbÔg óàíÙy ò‡î‡u ò‡¾ ón ‹é’c þrà óäíÙnà æà †a‹Ðc μÑÕrà μà«ì Ìì μánåà ¶g ñc ly ðbï çcì aíäíÙî ‡åÈ æy báÙåÄ aíÉnánîì

ôš‹i kÉ“Üa ÚÜ‰Ø . öýüèì †a‹Ðýa çì†íuíà À ÓíÑ– båjÉ’ ñ†‹ÙÜa æî‰Üaì k° âém‡Èbà âéÝÉ§ Š‡—à òíÔ Ênánm ò†bïÜbi ôny aíàíÕî ßþ‚ òÐ âémŠa†g Šì‡i ó¨b—¾a óïå íÜa ó§bÉàì ÞØb“à óÜbjÜa Ëí§aì báØ k°ì Ša‡–a Šín† ðbc ÞàbØ çíäbÔì ðä‡à ‡î‡u çbn†‹ÙÜ ×†b—î êïÝÈ çb¾Üa æàì âq

ânî ›znÜa pbibƒnäý Lò‡î‡u æàì ãbéà óàíÙä b›îc Þy paíÔ Üar‹á“ï ó ïdmì ”ïu ñ‹—È ðäbn†‹Ø òíÔì Üíióïï Œbéuì æàŁÜ . çcì çíÙm òŠaŒíÜ óïÜb¾a ÂÕÐ - ïÜì layþÜ ìc pbé§a õ‹‚ýa - Öy

Ó‹—Üa óîbjuì k÷a‹›Üa æàì béåáš †Šaíà LÛŠbá§a çcì çíÙm óàíÙä óî†‹ÙÜa ðè óÜìü¾a æÈ âïÅåm ãþÈýa b· béïÐ Óa‹’ýa ôÝÈ Šì† pbÈaˆýa pb«ì òÑÝnÜa báÝÈ çdi ÝÜçb¾ Öy Êî‹“m μäaíÔ ãþÈýa |åàì paŒbuýa öb“äfi pb« óïÈaâ óïäíîÑÝmì ó–b‚ . ‡Ôì oà‡Ô À êåïy ÞØ ë‰è pbyÕ¾a Éiì

pbyÕ¾a õ‹‚ýa ¶g ‡ïÜa †íÉà ðäaŒŠbi êåÙÜì Êà Òÿa ÒÝÙî êÑä öbåÈ †‹Üa ôÝÈ ÜbŠ .

77

báØì p‹’c bÕib çhÐ ÊÐa‡Üa æà aŠìö óibnØ ë‰è óÜb‹Üa íè ñŠíÉ’ óïÜìü¾bi ëb¤ kÉ’ çbn†‹Ø ñ‰Üa êuaíî þjÕnà LbjïøØ ïÜì ðÜ ñc ÊÐa† ð—ƒ’ æà a‰è ÞáÉÜa . æàì ãíÝÉ¾a êäc i‹m óÔa‡– óáï¼

óº‡Ôì Êà ãbà ßþu oåØì ãya ãíy‹¾a ôÑ—à LðäaŒŠbi ‡Üaì ÛbØ †íÉà bàaya bÐbÕ÷ æÙÜì ‘bïÕ¾a ‡ïyíÜa ñ‰Üa âÙ± ðmbÔþÈ ‘båÜbi íè óà‡‚ óïäbäýa èbá§aì óy†bÙÜa óiíÝÍ¾aì ôÝÈ Lbè‹àc kÉ“Üaì ñ†‹ÙÜa íè öu béåà . ðÝØì Þàc çc aíÑÔím a‰è LßbnnÔýa çcì aíäìbÉnm báÙåïi À ÞjÕn¾a çcì aíÍ—m öaŠł ðiì‡åà kÉ“Üa À

†‹Øçbn †ìcì çc báÙïyc báÝÈ çdi óÕrÜa öa‡Èdi kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa âÉÑà ã‡åÜbi çý‰©aì ânäcì ôÝÈ âÝÈ ÚÜ‰i æà ßþ‚ báÙiŠb¤ óï—ƒ“Üa . a‰è ÞØì ’ æà çbn†‹Ø íè Šc ó‡Õà ïÜì åuŁÜ Öy ò‹ïÜa béïÝÈ ôny íÜì çbØ ÚÜˆ åuýa bÕî‡– ìc LbÑïÝy báØ ýì ºæÙ |åà Öy òŠa†g çbn†‹Ø ˜ƒ“Ü Ì

ðäbn†‹Ø ôny óÅzÝÜ ò‡yaì . Êà ðmbï¥ ðmbàayaì báÙÜ .

ßb» jä

@ @

óÅyþà : ôu‹î ‹“ä ë‰è óÜb‹Üa À âØ‡÷a‹u Êà ‹Ù“Üa .HJI @ @

HJI óÄízÝà ‹’båÝÜ : ‡ÕÜ p‹“ä ò‡î‹u B ôäbn†ŠíØ Žõíä B ( çbn†‹Ø aò‡î‡§ ) çbÜ ßby †b¥ýa íÜa ðäbn†‹ÙÜa bè†‡Éi Š†b—Üa À 22M1M1995 óÜb‹Üa ë‰è oÉîˆcì À pb« óÈaˆýa òÑÝnÜaì À Lçbn†‹Ø báØ Ëaˆcì âÕÜa ñ†‹ÙÜa À pí– bÙî‹àc pbÑnÕà æà ë‰è óÜb‹Üa ˜äì čÜbŠ ÞØ æà ßþu

ðäbjÜb †íÉàì ðäaŒŠbi pbÑnÕàì æà óÜb‹Üa ò‚ýa ßbá§ jä . @ @@ @@ @@ @

78

laíu ‡ïÜa ßþu ðäbjÜb

ð‚c îÉÜa † . ßb» jä ãa óï¥ òŠby

ðmbïå¸ âÙÜ óz—Übi ò†bÉÜaì žoÉÝ a ôÝÈ âÙnÜbŠ ó‚Šü¾a À 17M1M1995 òŠí“å¾aì À ò‡î‹u I ôäbn†ŠíØ íäŽõ@HòŠ†b—Üa ãíïÜa 22O1

çbÉàhi †ìcì çc âØ‚c ŽžìŠì bäöb‚g Öî‹ÉÜa ÞÙiì óî‹y ädi ÖÐaìc ôÝÈ bà öbu béïÐ . Þàeì çc ãíÕm ‹i Ú÷aŠe çcì ñ‡jm |—åÜa †b’Šýaì ÞÙ“i ñ†bïy báØ öbu À ´à âÙnÜbŠ ò‚ÿa . æàì lbi Öä ßíÔc k° çc ãíÕm Šì‡i ó bíÜa †b’Šýaì çcì ‡äbm Öä ÕïÕäìó çcì ‰‚dm ‹Ååi ŠbjnÈýa bà ã‡² ózÝ—à kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa ÂÕÐ .

êîíØ 22M1M1995@ @

a‰è ânà†ì μ¾b . @ @âÙï‚ÿ âïáä@ @ãbà ßþu

@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @@ @

79

laíu ‡ïÜa †íÉà äaŒŠbið@ @@ @

lä ð a‹Õº‡Üa ðäbn†‹ÙÜa - ï÷‹Üa @ @

‡ïÜa ßb» jä ãa óï¥ òŠby oáÝna i×í“ âÙnÜbŠ ó‚Šü¾a 11M1M1995HJI ‹Ù’aì âÙÜ âÙÑ aíÈ óî†‹ÙÜa óïå íÜa . båäg ky‹ä öaŠfi

pa†bénuaì æî‹čï©a ýì béÝáéä bÉÔ . âÙnÜbŠ oåá›m kïÜbà óÕy æàì |šaíÜa êäc kji âØ‡Éi æÈ æ íÜa âÙÝ—m Éi Ö÷bÕä æÈ ta‡yýa óîíà‡Üa ò‚ÿa kÉ“Üaì Ó‹Éî æà íè Ó‹Üa ñ‰Üa ÞÉ’c Šbä óånÑÜa óØ‹Éàì LŠbznäýa óÕïÕäì íè

çc knÙ¾a ðbïÜa †b¥þÜ íÜa ðäbn†‹ÙÜa I ñ ç Û @HŠ‹Ô À Ëbánua ýóÔçýíu À 25M12M1994 ßbÉ’a ßbnÕÜa Œbéuýaì ôÝÈ ói‹vnÜa óïäbn†‹ÙÜa ò‡î‡§a béjbÙàì çbØì Ó‡a æà ÞØ a‰è oïjrm

Ø†óîŠímbn lä ‡yaíÜa a‰èì ‹àc Ì ßíjÕà æà ÞjÔ båjÉ’ . êïÝÈì ‡ÕÐ o»bè paíÔ †b¥ýa íÜa pa‹Õà ÜajðmŠb aŠbéu aì‰Ñäì biþÕäa bî‹ÙÈ bïÉuŠ À óåî‡à ÞïiŠa aíàbÔì ‡ïávni pbüà óàíÙä

óïáïÝÔýa Þ’ì ßbáÈc Ýa ðÉî‹“nÜa kî‹¦ì òbïä óî†bïnÈýa À óåî‡¾a . ôÝÈì âÌ‹Üa æà ÞØ a‰è çhÐ ÜarðmŠbL bÉšaì ózÝ—à kÉ“Üa ×íÐ ênzÝ—à Lóïiä ãbÔ Âj›i ÑåÜa ò‡È pa‹à ó–b‚ì ‡åÈ öa‡nÈýa ñ‰Üa t‡y À 1M5M1994N@ ýg çc †b¥ýa íÜa ÞÍna båÑÔíà a‰è ðÙÜ

ãíÕî ojÙi pbî‹ä óäbègì pb‡Õà ‹Øìóàa kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa a‰èì bà ý æÙº píÙÜa êåÈ . âÌŠì ÞØ ÚÜˆ båähÐ ózÝ—áÝÜì óàbÉÜa Êà Þy ðáÝ ë‰ óÝÙ“¾a ôny ý Óåm öbà† båjÉ’ ‹rØc æà a‰è æ®ì ‡ÕnÉä çc

‹—nå¾a ‡ïyíÜa À a‰è ßbnnÔýa ãìü“¾a âè öa‡Èc båjÉ’ ñ†‹ÙÜa ÂÕÐ . æÙÜì †b¥ýa íÜa ±ßìb ßþÍna pýìb« ÒÔì ×þ a ŠbåÜa ‹ÑÜ êjïÜbà óïiä óÕï›Üa íèì Ì ‡Énà Þ¨ óÝÙ“¾a ‡î‹îì ‹Ð óbï ‹àÿa ÊÔaíÜa l‹éîì æà Þä ðáÝÜa .

31M1M1995@ @

Êà Ö÷bÐ ðmbàaya@ @

@ âØí‚c †íÉà ðäaŒŠbi@ @

HJIM ‹èbÅÜa čçc a‰è „îŠbnÜa íè d‚ ðÉjà . çÿ aóÜb‹Ü oäbØ „îŠbni 17M11M1994 I ‹’båÜa @H. @ @@ @

80

óÜb‹Üa óïiaí§a ßbá§ jä @ @

μÜ‹i À 5M2M1995 @ @ð‚c îÉÜa ãbà ßþu ð‚c îÉÜa ÛbØ †íÉà ‹yc pbïznÜa L‡Éiì

âØ‹Ù’c a‹Ù’ þîu âÙnibufi ôÝÈ ÜbŠ ó‚Šü¾a À 17O1 ‡Ôì oäbØ ÜbŠ ćöa‡ä a‹čï‚ ÓbÕîfi ßbnnÔýa pínyaì ôÝÈ †‡È æà pbyÕ¾a óÔ†b—Üa Êå¾ ò†bÈg lí“ä ßbnnÔýa ðÝ‚a‡Üa . ‡Ôì ðäč‹ arØ âÙáéÐ Üb‹Ü æà a‰è ÖÝå¾a .

knØ ãbà ßþu À êiaíu : B âÙnÜbŠ ó‚Šü¾a17O1NN@@. ‡Éi Ëþ ýa béïÝÈ †ìc çc âØ‚a ìŠì bäöb‚c ÜaÖî‹É ÞÙiì óî‹y ädi ÖÐaìc ôÝÈ bà öbu béïÐ B. knØì ÛbØ †íÉà À êiaíu : B âÙnÜbŠ oåá›m kïÜbà óÕy ... æ® çì‡Énà æà Þuc ózÝ—¾a óàbÉÜa Þ¨ ë‰è óÝÙ“¾a ×‹Übi óïáÝÜa bÉåà Ša‹áný óÔaŠg öbà† kÉ“Üa ñ†‹ÙÜa . ‹—nå¾bÐ ‡ïyíÜa À a‰è ßbnÕÜa

ìü“¾aã âè öa‡Èc båjÉ’ B. wnånä æà báÙiaíu báÙädi bánÜ æà òbÈ† l‹ä Þi çbrzjm æÈ Þy ðáÝ . æÙÜì †b°g Þä ðáÝÜa ïÜ ‹àdi æčïè âÙäcì çíubn¥ ¶g æà âØ‡Èbî . a‰éÝÐ bäcì …dØ báÙÜ æÝÈc æÈ ñ†a‡Éna ãbnÜa âî‡ÕnÜ Šì†

ó bíÜa . æÙÜì Êà ‡î‡’ Òÿa Óì‹ÅÜì ò‹èbÔ lbjcì óÉäbà óuŠb‚ æÈ ×bä ðm†aŠg ý Êïnc ‹ÑÜa ¶g çbn†‹Ø À a‰è oÔíÜa . æÙÜì aˆg bánÝ›Ñm bánäc LðmŠbîi aíäíÙÐ μÕqaì ädi Óí ß‰ic õŠb—Ô

ñ‡éu ïÜ ÂÕÐ À ‡ï ím óÔa‡—Üa báÙåïi ÞáÉÜaì æà Þuc ÂïƒnÜa ãþÜ â÷a† LkzÐ Þi Óí Êšc μi âÙî‡î ò†íà wàbä‹i çìbÉnÝÜ báÙåïi ‹ÍÜ ênaŠ† ên“Ôbåàì ôny Êïnä bååàb›ni çc Êá− Þ ÞØ

õíÕÜa ò†bÑnýaì æà Óì‹ÅÜa ×‹“Üa óïìc óï¾bÉÜaì ÞáÉÝÜ À Þïj óàbÔg ÞjÕnà ‹èbi †‹ÙÝÜ çbn†‹Øì . ânà†ì μ¾b . @ @

âØí‚c ßb» jä @ @

@ @@ @@ @@ @@ @@ @

óÅyþà : ôu‹î ‹“ä ë‰è óÜb‹Üa À âØ‡÷a‹u a‹Ù’ì . @ @

81

ôäbØóàbä àbàübn ßbàóu Œóióä üi ãbà ßýóu ÛbØì †íÉóà@ @õóàbä bnüàbà ßbàóu üi ŠóiŽî ãbà ßýóu

@ @

μÜŠói@ 1996 - 9 - 8 õa‹i oîìó’ü‚ ì ŽîŠói ãbà ßýóu þŽîìôÙ póäbîa‹i Ž¶ Žôi ì ãaíïè óîaì oìŠ‡äóm ì Žôi õòì oïi . ói ônaŠ qõŠbàýó õ‹Ù’óÜ ãa††ó üi Šó õŠìí’bi çbn†ŠíØ ì buìó÷ óÜ Šó õŒaí‚a† õ †ŠíØ Lõü‚

ŽïmbòŠbØôÙ aì Šóu ì õŠòìòŠüØ îôØó Žïèò‡å óîòŠìó óØ ói çbàŒ ì qŽï‘ìíå óÜ ç†‹Ùbi póîbä . Œó÷ óØ òìó÷ š‡äó ÜbŽïóÙ ŠûŒ ói ônó‚ ôÙîŠó‚ Žïäií‰õ ì òìóä†‹Ùn’b÷ ì óÜ Ûóî Žïäõòìóä†‹ÙÙî ôäbØòîŠ

ôäbØóiïy Lbn†ŠíØ ói ômójîbm qômŠb ì ŽïØóîLôn Žôi õòìó÷ ãü‚ ïè òŠüu ômóîbiïy Ûóî LãóÙi õüè òìó÷ ìíi ãòìó÷ óÜ Šóišìb Lìíi ì ôäaàò† ŽïäbmŠŒòŠó’ô Žïäü‚íðî õ †ŠíØ ãó÷ ûŠˆò çbàó’òŠ qŽïçb“

pa†ò† . Žï÷•ón q•b ãó÷ n‚ói†óiïïó ìbäóè ŽïØóma†Lóå qŽïâ óîaì óØ õŠbÙmóbï óåïÔónaŠ óîòìó÷ óØ óÜ ôuŠóàíÜóè aì •ü‚bä ì Üb÷a†ìbØŒü ŽõŠ a†óä ói õü‚ õŠó Ž¶ Žï“iŽõí ŽîìóÙiìón ÜóèLòìó šóÙäí Üóèó

Üóèóió oaŠ Žî‹ØbäLòìón Ûòì pü‚ oïäaŒò† ó÷ Šó óÜ äŽïçaí ŽïØóîôn ì qômŠb a† ômóîbnû† ì õŠbØìbè óîaíji ì óîbmbéi ãa††ó qõŠbàýó ómóîa‡i Šó õŠìí’bi ýììLp aìó÷ Ûóä Šóè B ŽîŠóèôá ”îbb÷ B

ò†qŽîŠbaŠ†L ÜóiíÙ ìíióäaìóÜ ŽîŠ†‰”î ìòìóîa‹Ùi L äòŠó ìó÷ óàò† ÛìíØŠóØ ì ŽÞìíà ì μÔóäb‚ ì ŽïèŽõ‡å Žïuô ô’óÙî† iòìóîbm‹ . ýóiã Žï÷ón †ŠíØ q•b ãó÷ Žîìóäb‚õóïïäa‹ ônò† Lõü‚ ómòìímìóØ Šói

ôï‹móà Lçbàóä šóÙäí ìóÜ a†òŠòìbi âïä ãa††ó aìŠóè ói ôäbbè óÜ çbn†ŠíØ Žï“Ùión òìaìì† . òìó÷ ìíi ìíàóè çbéïu óÜ Üóô ÚîŠó‚ ìíi óÜ ŽîíØo Šò†šŽïLo óØšô óäŠò†šíì bmóè ói ôÔó’ bÙî‹àó÷ Šò†qõŠó

. Žôiò† •òìó÷ μäai óØ ìó÷ óàò†Šó ì ãó÷ óàò†Šó ŠûŒ ÛóîóÜ çŒaìbïu . Žïivó •òìóÜ ómòìó÷ bïØ‹m ì Žï÷ça‹ ì Üìò†ómó çbØóïïiòŠóÈ ì ŽïèŽî‡åÚ óÜ Üìò†ómó óÜŒ çòìb‚ Šóiˆ”ïäbØóïî‡äòìò Ûòì bäòŠóÐ ì

bïììŠ ì šμ óØ ói †ŠbïÝà qõòŠb çbîŒŠóÔ ói ãa††ó òìa† ì šôäaìŠòìb Šòì õòìóåm‹ LçóØò† Žõìóäbîò† ŽîŠbØôÙ çóÙiaì óØ ôäìíi B ŽîŠóèôá ”îbb÷ B óÜ õŠbi aŒ ôäü IôäíäbÔ @ Hòìóî óäó£ ˆŽî‹ õóäb“ïä qLòìòŠbï‹ šóÙäí ìíàóè Ûóîý a†òìóÜ æØóî óØ B ŽïÈ×a‹ póÜ póÜ Žõ‹Øóä ì ŽïîŠòìŠónô ×aÈ qõó−ó üi Žõ‹ióä BN@ óÜ Šói òìó÷ aŠ ôåm‹ ãó÷ B ŽîŠóèóá B ì ŽõŠ ôäa†óä ãa††ó üi šóäìí Žïäõí ói B aìòŠbä B óäò†ò† ÜóÔLãó ýòŒaí‚óä óØ ómòìó÷ ’óiŽŽïôÙ ”î†ŠíØ õü‚ òìói ŒaŠïîó óØ ãa††ó iŽîŠóòìón . Ü†•bïå ói óØ

bÙî‹àó÷ ì bïäbnîŠói ói Žôäóm æäaímbä Šóbm ìó÷ ŽîŠóèóá irŽîŠbLç ó÷ Šó Žïio ôäbØòîŠì †ŠíØ óÜìqŽï” a‡’ìíàóè qômŠb ì ŽïØóîôn Žôuójnò† Ûóî óä ç‹ ì ŽïmóàíÙyôÙ aìòŠ ŽîŠŒóàóäa†æå . óîüi šôïäaìŠòìb æà

óÜ üm óîòìó÷ b÷ ãóÜ a†óÜóè óØ bÙî‹àó÷ Žïèbn“ õòŠì Ü†ô Žïèò‡å òìbà óØ iŽï‰Žõ B Üìóèô ŽîŠÚ õòìóåmìóØ qômŠb ì ŽïØóîôn ãò†ò† B üm pü‚ òìòŠìì† qŽîŠó óä oî‹ ì ônaŠói Üìóèô Øóîæm‹ òìónîò‡i ìó÷ì qõŠó Ž¶ ç†Šíi ì šìbqô’ü ì ŽîŠbØa‡ïÐôn LoîóÙi šóÙäí ôäbà õòìómóä †ŠíØ óÜ ìíàóè ŠóiˆôØóïî‡äòìò

ômóîbiïy …‹äói ò‹m . Lôîaìì† môä‡äb‹ ìbÙî‹àó÷ ìbïäbnîŠói Þï÷a‹ï÷ ói Žïèôäbå Žï÷ça‹ üi õŠìí’bi

82

Lçbn†ŠíØ ó÷ Šó póäbäóm Šóè üi ”ïä‡äb‹m Žôi ì ói õŒbïä pòÌ çbîŠóióäbä Žôi üi äbØòŠóiŠóiðï Lãa††ó •òìó÷ Šóè ŽîŠbØôÙ çbîŒ ìó“‚ói Žôibä ìói ŠŽîa†óï i›oï . ŽõŠbu ìbÙî‹àó÷ óèìڤôäbØò‡äójÜa

òìói óåibä ônû† ìüm L†ŠíØ ýóiã òìó÷ ìíäbïi óma†ò† ônò† ì†ˆôäbåà õòìómóä †ŠíØ üi Žïèóäôån“ I ŽîŠóèôá ”îbb÷@ Hì ói ômŠíØ íØü‚ˆóØóïî üi ”îüm ì üi ”î†ŠíØ . Šóè ãói qŽô ì äa†•ó ìíi óØ

ôäbØò†‹ØŠó qômŠb Lòìóäýìíu šüóÙä qŽïçbï ìíiaì ó÷ óŠ çbïmí Žï÷ça‹ ómòìímbè çbn†ŠíØ ì bäšæîŠb õ‹Ù’óÜ ãa††ó ŽïéiLμå aìó÷ bÙî‹àó÷ ôØŠóÜ Žï÷ça‹ ói çbîóØòìò†‹Ø õŒaŠ Žôiò† L ì ”ïàa††ó ÛòìŠóè

ôäbØò†‹ØŠó qômŠb ìóÜ a†òŠòìbi ìíi óØ qõŠbàýó ŽïÜìóèõ‹ a†@Lãýói ìíiòìó÷ Žïyôj ìì†Šóè çbîý oaŠ óäŠò†šLìí ãó÷ Žïyõój •óÙî† aìŠóè Žôiò†L oaŠ bäŠò†šŽô . •òìó÷ óäai óØ ŠˆŽîôá Žï÷ça‹ ãóÜ ŠbØòa† ôäaìbm òŠìó ŽîìóØò†ón qÜbô . ó÷ Šó Žï÷ça‹ qõŠbàýó B ŽîŠóèôá ”îbb÷Bõ óîa†óä ói õìíäbïi

ôäbäaìì†òŠói ŽïèôäbØò ôiïy Žî†ôma‹Øíá Lòìóäbn†ŠíØ aìó÷ õììŒaŠóm ††óãa ãói òŠüu ‘ŠíÔ Lìíiò†óä óäaìóÜ ìíi Žîíîóäóîa‹ aìb÷ Žôi óäbØbi qõŠbàýó õŠìí’bi çbn†ŠíØ pa‡i .

Žï÷•ón õaŠòŠó ìó÷ óäbîŒ qŽïÙ“n“õóå óØ ói õòìómóä †ŠíØ òìín“îó óÜ ôàb−ó÷ ôïåïjmŠíØ õŠbïàaŠ Iðbï @Hõ †ŠíØ Lòìóîü‚ ýóiã ôàaŠòì õóäaŒbiŠó bÙî‹àó÷L Šóèšò‡äó ŽïàóØÚ äòŠ†Â Lbà õŒû† õ†ŠíØ

ŽîŠbuôÙ õ† Žïèòìóîbå ŠìíåŽŽîôÙ ÜbäüïbäŠónåï÷ô óØ Žôiò† ôäaŠbÙmóbï †ŠíØ çbè pa‡i üi ç†‹Ø†‹iínò† óÜ qŽïõìbå †ìí Ž¶ Šòì åm‹ïLa‡ ”îüm qŽïónîí õŠìò† Žïà‰ôîìì pü‚ ìaìóm ŠóiqóäaŠbï‹ ŽîíåiLoïå ói ŽîŠmìóÙòìóå óÜ Žßó qLômŠb b ói Šóè Žï‚‹äÚ Žôiò† bi ŽôjiL Šìì† óÜ ìíàóè òŠüu Žïnnò†ŽïånƒôÙ a† çaŠóØ . ŽïÜa†ò‹ òìó÷ Žïèò†òìóáå pi óØ çbáØìì†Šóè óÜ qa‡äbØb−ó LpýììóÜì ÜóiŽïçbáå a† ói Ûóî óØ ó÷ Šó Šóiˆ‡äòìòðî ¶ó ômììŠí’òŠ †ŠíØ qŽïônîí òìói L†‹Ø qÜbïÚîó ˆ‹èò Lòìóåîü£ aìó÷ Žôi Žïí ìì†

òìóåîüƒïi . bi •òìó÷ Žïéiòìóáå pi óØ ôåîóàí‚ bäšŠb ìíi õŠó’ Žïäçaí Žï÷ça‹ ì ×aÈ iaŠŽõ‹L ômí : B óàó÷ qÜbïÛóîó ˆLò‹èò ýóiã aìó÷ ìó÷ qÜbïó ˆò‹èò ŠóióÜ õ‹mb‚ qôånaŠb Žï÷ça‹ òìóàü‚ò† BN@ óèŠ ãóÜ

a†òŠaíi paìa† Ž¶ ãóØò† óØ ”îüm ÜóiŽïôå pü‚ Žïéiónïå Žôu ì ãó÷ qÜbïLóîó ó÷ Šó ˆLó“î‹èò aìó÷ óÜ qŽïõìbå Šóiˆ‡äòìòðî õòìómóä La††ŠíØ ìói qõŠó †b’ïîòìó Žïåioï òìómŠóói . Žïiçbàí ìó÷ B ˆò‹èò B Ûóä

Šóè íÙmbäˆŽîo ì L‘ói ÜóiíÙ ˆôäbî pü‚ ì õòìómóä †ŠíØ ì póäbäóm ˆôäbî ìó÷ •óäbóØ ŒŠ Šb pbØò† óØ ÛŠ ì çbïåïØ óÜ üm ómün“îó Ûóîò†aŠ qbäó üi ìó÷ ì†ˆóåà çóji óØ ô Žßb qò Üìóèô çbïäbàóä

pa†ò† . @ @

Šóè i‰oî üi pa‹i ßbàóu Œóióä @ @

@ @

@ @

@ @

@ @

@ @

83

õóàbä bnüàbà ßbàóu üi ŽîŠói †íÉóà ôäaŒŠbi @ @

μÜŠói 1996 - 9 - 14@ @

õa‹i ŽîŠói ÛbØ †íÉóà ôäaŒŠbi þŽîìôÙ póäbîa‹i Ž¶ Žôi ì ãaíïè óîaì oìŠ‡äóm oïi . Ûòì çbn’ü‚ LæäaŒò† q•b μàòìì† äóuô ìa‡äóØ I óØ Œó÷ ói äóuô ôïäbéïu Žïãóï Žïäõí ãóiò† H ÜóŽïÚ bØüèŠ I@ÞàbÈ @HçbïØóî p‹ ì ãó÷ B ŽîŠóèôá bb÷”îBçbîò óÜ Žï’óiôÙ õŠìí’bi a‡äbn†ŠíØ Žïèóîbå LóîbØ

õi B ŽîŠóèôá ”îbb÷ B óÜ òìbmòŠó óÜ bïäbnîŠói õŠó ÜóèLa‡ buìó÷ bäòŠóÐI@ói móîbØûŠóðï çaŠónïà @Hì píØŠím ßaŒü÷ ì õaìì† ”ïäaìó÷ LbÙî‹àó÷ qn“îçbï ŽïÜL†‹Ù Šóè šò‡äó B ŽîŠóèôá ”îbb÷ B

üi òìó÷ šŽô a‹Øóä óØ †ŠíØ Üìò†ŽïmóÚ çbî ŽïäíšôØóîó ôàüäümü÷ õŠa† Žïma‡ ŽîŠŒó·a†Žôå[ ÜóiíÙ üi õòìó÷ Žïjión B qbäó ó @B Ûóî üi óåm‹ õü‚ ìó÷ õóäa†ŠíØ óÜ oò† ŠˆŽîôá ãa††ó òŠò†ÄLæ ýóiã óÜ Žßó a‡’óàó÷ ãó÷ B ŽîŠóèôá ”îbb÷Bò ŽïÙ“ïmôÙ ÛbäûŠ òìòŠóØ ìíi óÜ ôäbéïu äòŒòìó’ô õòìómóä a††ŠíØ õìaŠŒóØ a† ôäaŠóØ ôäbn†ŠíØ ìíi†‹i . ÜóiŽô ... ŽîŠpìóÙ ìíi óØ ìó÷ õóÜóè üi õ†ŠíØ ˆŽîónò†‹ L‡äb‚òŠ Ûóä B ômbió‚ šóäaŠa‡ØóBõ çbØóiïy . õòìó÷ ãó÷ ŽîŠóèõóá qŽïwå Žßb qoaŠb Žïèõ íqôîb ìbÙî‹àó÷

ìbèqäbºóôäbØó çìíi . bu óÜ Šói õòìó÷ qômŠb ì îŽïØóôn Ûòì ìì† Žïèõ šŠa‡Øó óÜ òŠüqôäb a‡móbï ói Šóišòìòìb çìíi ì óÜ a‡“ïØóîòŠói çbïØóî [ìíjm‹ aìó÷ óäìíi maàõ‹ aŠqôåîŠó õŠbèói 91 ì

õŠü‚Šói õìò‹Üó õaìì† •òìó÷ óÜì çóîý Üìò†ómó òìóäbØòŠìó ói ŽîíäóåõŠ Üó‚óØóÙ Lça‹bä òìó÷ì ìíi ôäbØò†‹ØŠó Üìò†ómó çbØòŠìó ói ŽîŠòìò qŽïçbïõŒaí“ óÜ oibäóu ì ãbà ßýóu L†‹Øò† Žï÷çbîòí ói

ŽïèŽîôÙ ôa‹Øíº† óÜ Žïäçaí š‡äó ŠˆŽîŽïáôÙ oîŠbnïÝïà ì ŽïnïÜbmüm‹ ì üèÄa‡ ôbäò† . póäbäóm qõóØóäþï ói ôn’óè aíäa‹Ð çaŠónïà óØ oîíîò† óÜ Žßó oibäóu ì ãbà ßýóu ôbi LpbÙi ãýói õŠó óä Lp‹ Ûóîó“‚óä ìíi ìòŠói ìó÷ ó−bàb÷ . q•b Üóèj‰ôä†Ša qçbàóÜŠó ì ôä‡äaŠŒóàa† ômóàìíÙy

ŽîŠóè[â Žïàíèõ‡ •òìó÷ a‹Øò† óØ ói ônaŠ ŽîŠóèŽïáÚ oìŠ† Žôji Žïjión ÛóîóÙåi üi Žïäbn†ŠíØôÙ óiŠóü‚ çbî ïè Žôióä Žïäbn†ŠíØôÙ ÜaŠò‡ïÐô . bu óÜ Šói õòìó÷ Žï÷òí qŽïwå ÜbŽïÚ ü‚óiŠó çìíi ! õaíïè òìó÷

a‹Øò† óØ ãóÜ a†óîòìbà Žïèë‡å ýóò†p óèìÄ‡äójÜb òìóäóÙiüØ óØ a† ôäaŠóØ çbn†ŠíØ ì ì†ˆôäbåà †ŠíØ qŽïçbn ŽîìóäLç‹ póäbäóm ôØóîbibi íØòì æà ói mõbàó òìó÷ ãìíi ÷Žïòí óåji Žïuòìò‹I@ ïmbäŠónÜb÷Æ @HŽîÚ üi ŠˆŽîóá ôäbØòŠíéÝà ìó÷ Üìò†õóäbmó çbïäbn†ŠíØ a† òìì†‹Ø ì ói ŽïmoîŠû‹ Lçìa‹bä ói ômŠíØ ŽïØóîçbnÙ

Žïjión Šó õŠbàüØ ŽïÈ×a‹ ì õòìó÷ çbmóÙî† Žïjión Šó õŠbàüØ ÜaŠò‡ïÐô Lçbn†ŠíØ ýóiã ‚a†ô a‹ õŠó’ íØa‹iˆõ óÜ Šó ýóò†ôm Žôi ô‚óîbi pŠíØ Lçóîb‚ Ûóä Šóè ìaíïè ômaìb÷ ôäbàóØóÜó qìí

šLòìò†‹Ù ÜóiìíÙ ìíi ói õüè õòìó÷ õ‹Ù’óÜ ãa††ó ói Ü†õŒaíƒ çbàí‚ Žïéióåïå Lòìóäbn†ŠíØ óØ •óàó÷ Žïiçbàí ôØóîòìò†‹Ø qŽïÙ“n“óå üi q”ïmŠb ì üi òìómóäõ ”î†ŠíØ óØ qŽïâ óîaì ìói óäaììŒ q‹ Žî‹ØbäLòìón

Ûòì ûŠˆçbØóàbä óÜ ôäbàŒ òìónibäóu óäbîíïìíä ómìíàŠóÐ B š‡äó ŽîŠbuÚ paìa† óÜ bÙî‹àó÷ òìì†‹Ø ŽõŠ ói qôäaŠa‡b Žï÷ça‹ pa†óä Žïióå ŽîŠóèôá L”îbb÷ ýóiã çaìó÷ Žõüçbï ómòìa†óä õóØaìa† Loibäóu ”îüm äbšoîìíiŠb ãa††ó Žïéiòìónïå B.

ó’bi õa‹i ŽîŠóiL üm óØ ìó÷ pòŠbî‹i a† ìó÷ B ßbÑäó÷ B ìšôØó õìbïáïØ õó¡óÜóèì ‡ïèó’ ì 3000

84

õ‡äí ßìbØ ìíi ì o’óè ŠaŒóè ôäaŒŠbi çìì pìa‹Ø Žïèóäóîbå Šóišõìb _pü‚ çbî ŽîìaŠ‰oäbØòŠóØ óØ Žî‡äóèçbïÙ ýbôä Žßb óÜ ÷ìŠìóqìb bÙî‹àó÷ ˆLçìbî çbîòìó÷ ói oibäóu óäaŠ ‡äbîó óØ Üìò†ŽïmóôÙ

õòŠìó Ûòì bÙî‹àó÷ Žôäaímbä Ûòì ŽïiïyôÙ ôäbn†ŠíØ ÜóèpìóØí LpbÙi üi Žîìóå ó÷ Šó mbèí Žïàa‡äó÷ôÙ ìó÷ óiïy óÜ çóîý Žïàa‡äó÷ôÙ ôiïy òìòŠbîóä qŠbàýó aŠ† ì ”îìó÷ qõbäó ò†‹i Šói

iŠbØôäbnò†ó õóØóiïy Lõü‚ Žôuójnò† š‡äó šŽîŠa‡ØóÚ óäó£ ôØóm ì óäìóÙi Žîìõò ôiïy _Šbîóä Üìò†ŽïmóôÙ õòŠìó Ûòì bÙî‹àó÷ Žõìóîbä ôäóîý ŽïiïyÚ iŽõ‹ †ˆõ ŽïiïyôÙ óÙî† . šüóÙä bÙî‹àó÷ ì

•bïäbnîŠói çbïäbmýìì†Šóè ói ônû† çbîü‚ LôäaŒò† ìíiòìó÷ì šäó‡ ŽîŠbuÚ Üìóèçbï óÜ Žßó ça† óØ ŽîŠçbnÙ Lòìóäó£ ýóiã Žï÷òí çbmììŠ ò†‹Ø çaŠbm óØ ŠˆŽîôá Žï÷ça‹ ŽîŠçbnÙ òìómb£ ìì†Šóèì çbmý íqôb ŠˆŽîôá Žï÷çbnäa‹ †‹Ø óØ óîaí ói Ü†õŒü Üìóèô õòìóä†‹Ùn’b÷ ìì†Šóè ôäbmý Lòìa† çbnibäóu çbn’òìó÷ óÜ òi óØ ômbØ õü‚ ãbÙm óÜ çbnØìì†Šóè Ioibäóu ì ãbà ßýóu @H†‹Ø óØ ôïØüØbä çbmü‚ óÜ ŽîŠô †ŠíØ

òìóîü‚ šŠóòŠb çóÙi ì qŽïâ æmí óØ õa‹i çbmü‚ óîò†bàb÷ üi çbnäa‡ïmóàŠbîL Ûóä Žôäóm üi Lòìóä†‹Ùn’b÷ ÜóiìíÙ üi ŽïéàóèŠóiôäbå ôØóîóàbäŠói ôîòìómóä ói ômóàŠbî ìíàóè lïy ì ŽßóàüØ ì ôØóïïmóîbàóØ çbn†ŠíØ . ìó÷ Žßìóè ì õóîýóÔóm óØ óàó÷ Žô Žßb qò ãò‡îò† óÜ Žßó oibäóu ì ãbà

ßýóu ì õò†‹ØŠó ôäbØóiïy õóÙî† çbn†ŠíØ üi ŽîŠæmìóÙÙ óÜ Žßó LÛóî ŽîìôØóîóå ônóè ŠóiqóºŠbï‹ ŠójàaŠói Üó‚ôÙ ômììŠí’òŠ Lçbn†ŠíØ ó÷ bäŠó Ûòì oibäóu b÷ pb ÜŽïóï Œó÷ û‹àÄâØó óä

ômóîbiïy ãóØò† ì óä Šó ói ïè ŽïiïyLâÙ Žïèõò‡å qômŠb ì ŽïØóîôn ì ôäbØóiïy õóÙî† çbn†ŠíØ ýbôä Žßb ói ×óèbä a‹‚qçbîó ŠójàaŠói ói æà Lòìì†‹Ø a† ôäaŠóØ çbn†ŠíØ ŽïØóîò†ôÙ òìó÷ a‹‚qçbîó

ŠójàaŠói ói æà òìì†‹Øóä . ôèbäí ”ïåà Šóè òìó÷ ìíi óØ àò†Lpí þpaì óÜ õŠbî† ôïmóîa‹i õóäbäŒûŠ† ìbÌb÷ õóäaŠóØüä a† ôäaŠóØ çbn†ŠíØ ì ¶ó †ŠíØ Lçò†óà óÜ qŽïõìbå Šòì ôåm‹ B ôàüäümü÷ B ˆŽî‹ ýóò†ôm a† a‡äaŠóØ Žîí‚ôå †ŠíØ ói ´’Š Lçò†óà ómqŽÞ ŠóØì•bäò üi ŠˆŽîôá ŠümbnÙî† ì †ŠíØ íØˆõ

üÄŽïo Ž¶ çò†óà . ûŠˆ ”îŠb o²Šò† ŽôØ oaŠ ìíi ŽôØ oaŠbä ìíi . Žï÷•ón q•b ãó÷ õóïîŠòìòŠüØ óØ †ŠíØ Žïmô LòìímìóØ šôïäaìŠòìb õa‹i pü‚ óÜ oibäóu òìó÷îó :

( 1 ) ìóÜ Žîí’õóäbå ói oò† óîòìónibäóu Žïèõóäþ †a ôäaŠóØ çbn†ŠíØ ŽïmÚ oîò‡i . ( 2 ) Ûòì üi ãbà ýóu òíïìíä ói ìíàóè Žï‚‹äÚ óÜ Žßó qômŠb ŽîŠÚ ŽõìóÙiL aìa† óÜ o“ïibäóu ãóØò† ói ìíàóè Žï‚‹äÚ óÜ Žßó ŽïØóîôn ŽîŠÚ õìóÙi .

( 3 ) óÜ Žßó bÙî‹àó÷ ì bïäbnîŠói ónîìóÙi Žîìímì‰ŽîôÙ ôbï Øìb‚ìõòìóä†‹ ìíàóè Žõ‹ ôØóîòŠüØ Žïäçaí ýìì†Šóè .

( 4 ) Üóèõòìóä‡äb’òí Žïèõ qŽïŠóá“ ìó ôä‡äaŠŒóàa† íqõb Øóîõìím‹ çbn†ŠíØ . ( 5 ) Üóèj‰Žïä†ŠaôÙ †aŒb÷ ì qŽïŽïéÙôäbå ŽïmóàìíÙyôÙ Žî†ôma‹Øüá n“‹ . ŽîŠ ì þãì òŠbiìì† òìóàóØò† . @ @

çbma‹i ßbàóu Œóióä @ @

85

@ @

báïÐ ðÝî pb–b—Ô æà pbzÑ—Üa ¶ìýa ‡÷a‹vÝÜ pþaì Üa pŠìby ˆbnýa ßb» jä

@ @

86

@ @

@ @

87

@ @

Documents

j ä ßb á u - knc.org.uk