Istorija Plan i Program

CRNA GORA ZAVOD ZA KOLSTVO

Predmetni program

ISTORIJA VI, VII, VIII i IX razred osnovne kole

Podgorica, 2012.

Zavod za kolstvo Istorija

2

Predmetni program Istorija za VI, VII, VIII i IX razred osnovne kole Izdava: Zavod za kolstvo

Urednik: Pavle Goranovi

Lektura: Danijela ilas

Tehnika priprema: Nataa Peri

Dizajn korica: Nevena abrilo

tampa: Pobjeda, Podgorica

Tira: 300

Podgorica, 2012. Predmetni program ISTORIJA (2004) za devetogodinju osnovnu kolu izradila je Komisija u sljedeem sastavu: prof.dr ore Borozan, predsjednik Radovan Popovi, lan Milada Kasumovi, lanica Goran Markovi, lan Dragan Miranovi, lan Zdravko Pejovi, lan Sait aboti, lan eljko Drini, lan Izmjene predmetnog programa ISTORIJA za VI, VII, VIII i IX razred osnovne kole uradila je Komisija u sljedeem sastavu: Prof.dr orije Borozan, predsjednik Vukoman Rabrenovi, lan Radovan Popovi, lan Nacionalni savjet za obrazovanje je na 11. sjednici, odranoj 27. decembra 2011. godine utvrdio izmjene predmetnog programa ISTORIJA za VI, VII, VIII i IX razred osnovne kole.


3

SADRAJ

1.Naziv predmetnog programa ............................................................................................................................................................................. 5 2.Odreenje predmetnog programa .................................................................................................................................................................... 5 3.Opti ciljevi predmetnog programa .................................................................................................................................................................. 6 4.Sadraji i operativni ciljevi predmetnog programa ......................................................................................................................................... 6 5.Didaktike preporuke ....................................................................................................................................................................................... 26 6.Korelacija meu predmetima .......................................................................................................................................................................... 26 7.Standardi znanja .............................................................................................................................................................................................. 27 8.Naini provjere znanja i strune osposobljenosti ......................................................................................................................................... 40 9.Resursi za realizaciju ....................................................................................................................................................................................... 42 10.Profil i struna sprema nastavnika/ca i strunih saradnika/ca .................................................................................................................. 44


4


5

1. NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA ISTORIJA 2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA a) Poloaj, priroda i namjena predmetnog programa Istorija je u osnovnoj koli opteobrazovni predmet, koji zajedno sa maternjim jezikom i geografijom pripada grupi nacionalnih disciplina. Istorija se u osnovnoj koli izuava od VI do IX razreda. Kao nastavni predmet, istorija podrazumijeva odabranu koliinu istorijskog znanja prilagoenu uzrastu polaznika/ca i njihovim razvojnim sposobnostima.

U domenu obrazovanja, istorija svojim sadrajima omoguava polaznicima/cama da se upoznaju sa svim znaajnijim drutvenim procesima i dogaajima koji su uticali na razvitak civilizacije, ime direktno doprinosi razvoju njihove opte kulture. Time se ostvaruje ne samo usvajanje osnovnih pojmova vezanih za prolost ljudskog drutva, ve i omoguava lake razumijevanje savremenih procesa i dogaaja.

U vaspitnom procesu istorija ima primaran znaaj u formiranju nacionalnog identiteta i razvoja linosti. itanje istorijskih tekstova praeno je intenzivnim emocijama koje utiu na formiranje sentimenata patriotizma, osjeanja asti, lojalnosti i nacionalne svijesti. Osim toga, istorija takoe doprinosi i razbijanju odreenih predrasuda prema pojedinim narodima, rasama i vjerskim grupama, to je preduslov za konstituisanje drutava zasnovanih na demokratskim principima. b) Broj asova po godinama obrazovanja

Razred Osnovna VI 54 (45+6+3) VII 54 (45+6+3) VIII 72 (60+8+4) IX 64 (54+6+4)

Ukupno 244 (204+26+14)


6

3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA Pored usvajanja shvatanja o razvitku ljudskog drutva do kojih je istorijska nauka dola koristei se naunim metodama, nastava istorije ima za cilj da: - uenik/ca usvoji osnovna znanja o istoriji kao nauci i nastavnom predmetu, - uenik/ca razvije sposobnost razumijevanja istorijskog vremena, prostora i upotrebe istorijske literature i terminologije, - se uenik/ca upozna sa svim vrstama istorijskih izvora i da ukae na neophodnost kritikog prilaza informacijama koje su u njima

sadrane, - se uenik/ca upozna sa znaajnijim dogaajima, procesima i linostima politike, ekonomske i kulturne istorije, koje su obiljeile

odreene istorijske epohe, - se afirmie sadraj iz nacionalne istorije kojim se kod polaznika/ce ostvaruje razvoj nacionalnog identiteta i svijesti o pripadnosti dravnoj

zajednici, - uenik/ca razvije sposobnost kritikog i istorijskog miljenja i logikog zakljuivanja, - uenik/ca naui da afirmie argumentovan dijalog, - utie na formiranje uenikove/icine linosti osloboene od netrpeljivosti, ksenofobije, predrasuda i nacionalistikih ideala kao i da

uenike/ce usmjeri ka njegovanju demokratskih oblika ponaanja, vjerske i nacionalne tolerancije, - osposobi uenika/cu za proces permanentnog obrazovanja, - da zainteresuje uenika/cu za prouavanje prolosti, kao i da ga/je ui otvorenosti prouavanja drugih kultura, razliitih miljenja i

iznoenju argumenata i da ga/je motivie za izuavanje nacionalne istorije. 4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA Operativni ciljevi proizilaze iz optih ciljeva i usmjereni su na uenike/ce. Pokazuju ta uenik/ca treba da naui, sazna, postigne, moe da uradi. Objedinjuju sadrajne (pojmovi, principi, zakonitosti) i procesne ciljeve (razne kognitivne i komunikacijske sposobnosti i kompetencije) i slue kao osnova za definisanje standarda znanja. Predloene aktivnosti proizilaze iz postavljenih ciljeva i upuuju na procese i radnje putem kojih uenik/ca ostvaruje cilj. Predstavljaju smjernice, a ne striktna uputstva za nastavnike/ce. Kolona pojmovi i sadraji, predstavlja otvoren izbor za realizaciju predvienih ciljeva i aktivnosti. U skladu sa mogunostima i zahtjevima uenika/ca, nastavnik/ca je slobodan/na da kolonu dopuni ili skrati u obimu koji nee ugroavati mogunost sticanja kompetencija prema postavljenim standardima znanja. Kolona korelacije predstavlja uputstva i preporuke za ostvarivanje funkcionalne saradnje iz predmetnih oblasti u kojima je mogue napraviti logiku vezu i preplitanje od koristi za savladavanje nastavnih jedinica. Nastavnicima/cama je ostavljena mogunost da i sami/e upisuju ostvareni stepen povezanosti sa ostalim predmetima i temama iz lokalne istorije nastavnim sadrajima za koje smatraju da im mogu biti od vanosti u sprovoenju nastavne prakse.


7

VI razred Tema: UVOD U ISTORIJU

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - upozna predmet prouavanja istorije i

ciljeve nastave istorije, - sazna ta je istorija, - upozna razliite istorijske izvore i

navede kako na osnovu njih saznajemo o prolosti,

- opie podjelu istorije na razdoblja, - razlikuje naine raunanja vremena i

vremenske kategorije (godina, decenija, vijek, milenijum, prije nove ere, nova era).

Uenici/ce: - razgovaraju o temi, - sluaju izlaganje datih sadraja i

biljee bitno, - utvruju ciljeve nastave istorije i na

osnovu steenih znanja i iskustva iz ivota navode primjere o potrebi izuavanja istorije,

- sakupljaju slikovni materijal o razliitim istorijskim periodima, razvrstavaju ga po hronolokom redosljedu i prave panoe,

- gledaju film i na osnovu ranije steenih znanja prepoznaju i imenuju razliite istorijske izvore i zakljuuju o njihovom znaaju za izuavanje prolosti,

- na traci vremena vjebaju snalaenje u vremenu i vremenske kategorije, prevoenje jedne u drugu.

Era; hronologija; datum; hronika; istorijski izvori; arheologija; o istoriji.

Matematika: mjerenje, jedinica mjere za vrijeme. Poznavanje drutva: prostorna orijentacija.

Didaktika uputstva Nastavnicima/cama se sugerie da na poetku izuavanja istorije naprave opiran uvod da bi polaznicima/cama na to pristupaniji i raznovrsniji nain objasnili/e ta je istorija, prirodu njenog predmeta, da na primjerima opiu posao istoriara, a zatim da uvedu djecu u pojam istorijskih izvora, tj. naina dolaska do istorijske istine. Nastavnici/ce treba da uenicima/uenicama skrenu panju na specifinosti predmeta (neponovljivost, jedinstvenost dogaaja, nesigurnost dobijenih podataka). Ueniku/ci treba objasniti da on/ona lino pripada istoriji i da sve to mu/joj se deavalo od najranijeg djetinjstva su dogaaji, tj. prilozi za njegovu/njenu linu istoriju. Brojni su naini da uenici/ce dou do poimanja istorijskih izvora. Jedan od njih je prouavanje porodine istorije, prikupljanje podataka o precima poslije ega e polaznici /ce shvatiti kako istoriari dolaze do podataka i to sve moe biti istorijski izvor. U tom cilju uenici/ce se podstiu na pravljenje albuma o porodinoj istoriji, pravljenju rodoslova.


8

Uenicima/cama treba postupno naglaavati da su se ljudi dogovorili da proteklo vrijeme obiljeavaju brojevima i da su tako nastali datumi; da su osmiljeni da bi smo lake shvatili prolost i da je to za potrebe ljudi. Nastavnicima/cama se preporuuje da upotrebom razliitih metoda rada, kombinacijom frontalne nastave (predavanje, izlaganje) sa aktivnim metodama uenike/ce uvode u samostalan rad. Modeli interaktivne nastave naroito su pogodni za rad sa uenicima/cama niih razreda. U ovom tipu rada povean je stepen misaone i praktine aktivnosti djece u nastavnoj situaciji a u edukativnom smislu rije je o aktivnostima koje imaju cilj da obrazuju djecu, utiu na njihova saznanja i intelektualni razvoj kroz istraivanje, eksperiment, interakciju s objektima i vrnjacima/vrnjakinjama. Predlaemo mogue interaktivne naine rada: Lina pria Uenik/ca ili nastavnik/ca izlae u razredu linu priu ili istoriju, priu iz linog iskustva koju karakterie konflikt, izazov ili otkrie. Zajedniki se definie i eksplicira osnovni problem koji se povodom te prie diskutuje, razmatraju se dileme, postavljaju pitanja, analizira splet okolnosti i nain reagovanja na njih. Ovaj tip analize je dobra vjeba za izdvajanje bitnog od nebitnog, za razlikovanje injenica od njihovog doivljavanja i interpretiranja, dobra vjeba intelektualne i socijalne decentracije (kako je neko dospio u odreenu situaciju, zato mu/joj se to dogodilo, ta je mogao/la sve da uini, kako je mogao/la da reaguje, kako je reagovao/la, zato je to izabrao/la, ta bih ja na njegovom/njenom mjestu, koji odgovori na situaciju su vjerovatniji, a koji manje vjerovatni i zato itd.) i proirivanje linog iskustva kroz mentalnu obradu dogaaja sa kojim ranije nijesmo imali iskustva. Vremenske linije Uenici/ce dobijaju na karticama razne dogaaje koje je potrebno da poreaju po starosti. Kada zavre rad unutar grupe (mogu da rade u parovima ili manjim grupama) jedna grupa smjeta na zajedniku vremensku liniju najstariji dogaaj od onih koje je ona dobila ispisane na karticama, a sve druge kontroliu svoje kartice i interveniu ako imaju stariji dogaaj od ponuenog. Za svaku novu karticu ponavlja se procedura kombinovanja dogaaja svih grupa po starini. Ako se ne sloe oko toga iji je dogaaj stariji, otvara se uzajamna diskusija, nastavnik/ca pomae, prvo, samo nuenjem kljua kako da se rijei koji je dogaaj stariji, a djeca sama rjeavaju problem. Ako to nije dovoljna pomo djeci da tano rijee problem, onda nastavnik/ca postupno poveava svoju pomo (dodaje nove informacije, objanjava neto to nije dobro shvaeno, podsjea na podatak koji nedostaje i sl.). Neki od dogaaja na karticama mogu biti iz istog vremenskog perioda.


9

Tema: PRAISTORIJA Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - sazna o podjeli praistorije na

razdoblja, - upozna praistoriju, javljanje

praistorijskog ovjeka, orua i oruja koja je koristio,

- opie ivot ljudi u kamenom dobu i nastanak rodovskih zajednica rod, bratstvo, pleme,

- objasni znaaj pronalaska metala i na osnovu teksta i ilustrativnog materijala opie promjene i postepeni napredak u izradi orua oruja i predmeta za svakodnevnu upotrebu,

- upozna svjedoanstva o ivotu ljudi u praistoriji vjerovanje, umjetnost, Iliri,

- upozna i na karti locira praistorijska nalazita.

Uenici/ce: - razgovaraju o temi, - sluaju izlaganje datih sadraja i

biljee bitno, - ponavljaju izloeno i povezuju sa

poznatim, - itaju tekst, uoavaju bitne injenice

i istiu ih, - rade sa trakom vremena i uz pomo

nastavnika/ce na njoj odreuju praistorijska razdoblja i opisuju ih,

- gledaju film o praistoriji, posmatraju, uoavaju i utvruju promjene u izradi orua oruja i predmeta za svakodnevu upotrebu u kamenom i metalnom dobu i opisuju nain ivota,

- sakupljaju slike sa Interneta o praistoriji,

- na osnovu steenog znanja pojanjavaju pojmove rod, bratstvo, pleme,

- utvruju znanja o Ilirima, prikupljaju slike o ostacima ilirske kulturne batine,

- itaju sa karte praistorijska nalazita u Crnoj Gori.

Horda; rod; pleme; privatna svojina; matrijarhat; patrijarhat; ivot ljudi u praistoriji; svjedoanstva o ivotu ljudi u praistoriji.

Likovna umjetnost: crtanje, vajanje, materijali, tehnika.

Didaktika uputstva Prilikom realizacije ove teme moe se koristiti predloeni nain interaktivne nastave. Rangiranje (sreivanje, reanje, klasifikacija) pomae uenacima/cama da shvate ta su prioriteti, kakav je odnos meu pojavama, ta gdje pripada, kao i da razviju sposobnost klasifikovanja i kategorisanja pojava.


10

Tema: STARI ISTOK Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - na karti opie podruja i prirodne uslove

za nastanak prvih visokorazvijenih kultura,

- na osnovu teksta i ilustrativnog materijala upozna nastanak drave i privredu Starog Egipta,

- opie egipatsko drutvo nain ivota i vjerovanje,

- sazna o kulturnim dostignuima naroda Starog Istoka pismo, vajarstvo, graevinarstvo, nauka, knjievnost.

Uenici/ce: - razgovaraju o temi, - sluaju izlaganje datih sadraja i biljee bitno, - ponavljaju izloeno i povezuju sa poznatim, - itaju tekst, uoavaju bitne injenice i istiu ih, - posmatraju geografsku kartu i trae

podruja nastanka prvih visokorazvijenih kultura i itaju nazive rijeka oko kojih su nastale,

- povezuju prethodna znanja o klimatskim uslovima i na osnovu posmatranja filma zakljuuju o uslovima za ivot,

- samostalno postavljaju pitanja, - analiziraju slikovni materijal i aktivnosti ljudi

kroz razne privredne djelatnosti, (poljoprivreda, stoarstvo, zanatstvo, trgovina, sobraaj),

- utvruju steena znanja o poloaju pripadnika razliitih drutvenih slojeva (faraon, veziri, svetenici, inovnici poljoprivrednici, trgovci, zanatlije, robovi), te poloaj mukaraca i ena,

- opisuju nain ivota starih Egipana (nain stanovanja, oblaenja, ishrane, orua, oruja, predmeti za svakodnevnu upotrebu),

- na slikovnom materijalu uoavaju razliite vrste pisma, utvruju materijale na kojim se pisalo i uporeuju sa dananjim,

- prikupljaju ilustrativni materijal, zanimljivosti sa Interneta o karakteristinim kulturnim dostignuima naroda Starog Istoka, klasifikuju i prave panoe.

Stari Istok; noma; faraon; piramida; hram; hijeroglifi; balsamovanje; politeizam; kultura; drutvo i drave Starog Istoka; kultura naroda Starog Istoka.

Likovna umjetnost: crtanje, vajanje, materijali, tehnika.

Didaktika uputstva Prilikom realizacije ove teme nastavniku/ci se sugerie da aktivira uenike/ce na povezivanje prethodnih znanja i iskustava sa novim sadrajima; da otkrivaju uzrono-posljedine veze izmeu prirode, naina ivota i rada ljudi. Akcenat treba da bude na razvitku privrede, znaaju irigacionog sistema i promjenama u nainu privreivanja i ivota.


11

Tema: ANTIKA GRKA Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - na karti opie geografske i prirodne

karakteristike teritorija koje su naseljavala grka plemena i navodi razloge zbog kojih su Grci stvarali male drave polise,

- upozna znaaj kritsko mikenske kulture, - sazna o grkoj privredi i drutvu na

primjerima Sparte i Atine, - opie nain ivota i vjerovanja, - opie Grko-persijske ratove i navodi

promjene u razvitku Atine poslije njih, - sazna o atinskoj narodnoj skuptini i

odredi ulogu pojedinca graanina u njoj,

- sazna o svakodnevnom ivotu i Peloponeskom ratu,

- upozna grku kulturu, - navodi uzroke propadanja grkih polisa i

uspona makedonske drave, - na karti opie teritoriju drave Aleksandra

Makedonskog i njen znaaj i znaaj helenistike kulture.

Uenici/ce: - razgovaraju o temi, - sluaju izlaganje datih sadraja i biljee bitno, - ponavljaju izloeno i povezuju sa poznatim, - posmatraju slikovni materijal, opaaju i

prepoznaju karakteristine spomenike kritsko-mikenske kulture,

- na karti pokazuju oblasti koje su naselila grka plemena,

- uz gledanje filma ponavljaju usvojene sadraje, biljee bitno i razgovaraju o nainu ivota starih Grka,

- sakupljaju kratke tekstove, slike, zanimljivosti sa Interneta o nainu ivota starih Grka,

- na osnovu steenih znanja diskutuju o vaspitanju i obrazovanju u Sparti i Atini,

- sluaju grku muziku, - itaju tekst iz grke mitologije, - posmatraju slikovni materijal, itaju tekstove o

Olimpijskim igrama u staroj Grkoj, - na karti utvruju i opisuju Grko-persijske

ratove, - koristei steeno znanje utvruju uzroke

propadanja grkih polisa i opisuju makedonsku dravu; na karti odreuju teritoriju drave Aleksandra Makedonskog i prosuuju o njenom znaaju,

- posmatraju film, uoavaju karakteristine grke spomenike,

- prikupljaju ilustrativni materijal o grkim spomenicima,

- vrednuju znaaj grke kulturne ostavtine, - samostalno rjeavaju zadatke.

Polis; aristokratija; demokratija; valuta; mozaik; grke dravice polisi; najstarija vjerovanja Grka mitovi; svakodnevni ivot starih Grka; zlatno doba Atine; grka kultura; helenistiko doba.

Likovna umjetnost: crtanje, vajanje, materijali, tehnika, muzeji. Fizika kultura: atletika (tranje, skokovi bacanje kugle, akrobatika). Graansko vaspitanje: porodica, poloaj mukaraca, ena i djece u razliitim periodima.

Didaktika uputstva Nastavniku/ci se sugerie da uz objanjavanja antike kulture naglasi da je ona temelj moderne kulture i da na jednostavnim primjerima ilustruje da se uticaj antikih vremena kroz razne vidove protee do danas.


12

Tema : ANTIKI RIM Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - upozna nastanak Rima do nastanka

Carstva, - opie poloaj i nain ivota razliitih

dijelova stanovnitva u rimskoj dravi i borbu za politika prava,

- sazna kako je Rim postao gospodar Sredozemlja,

- upozna vjerovanje Rimljana i poetke hrianstva,

- opie rimsku dravu u doba carstva, - sazna o uzrocima krize i propadanju

rimskog Carstva, - opie rimsku kulturu, - sazna o podruju Crne Gore u

rimskoj dravi.

Uenici/ce: - razgovaraju o temi, - posmatraju kartu, lociraju podruje

nastanka Rima, - itaju izvorni tekst, izdvajaju bitno i

na osnovu steenih znanja nalaze razlike u oblicima ureenja rimske drave,

- na osnovu steenih znanja opisuju poloaj pojedinih slojeva drutva i uoavaju razlike (aristokratija, zanatlije, trgovci, poljoprivrednici, robovi),

- sluaju karakteristinu muziku, - sakupljaju slikovni materijal, tekstove

i zanimljivosti sa Interneta o nainu ivota Rimljana (nain stanovanja, oblaenja, ishrane, predmeta za svakodnevnu upotrebu ) klasifikuju i prave album na temu Svakodnevni ivot Rimljana,

- na istorijskoj karti trae i utvruju granice Rimskog carstva na vrhuncu moi (drugi vijek).

Patriciji; plebejci; konzul; narodni tribun; princeps; provincija; romanizacija; Rimska drava; Rim kao svjetska sila; doba Carstva; vjerovanja Rimljana; poeci hrianstva; propadanje Rimskog carstva; rimska kultura; podruje Crne Gore u rimskoj dravi.

Likovna umjetnost: crtanje, vajanje, materijali, tehnika, muzeji. Fizika kultura: atletika (tranje, skokovi, bacanje kugle, akrobatika). Graansko vaspitanje: porodica, poloaj mukaraca, ena i djece u razliitim periodima. Matematika: rimski brojevi.


13

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - saznaje o razvitku naih krajeva u

rimskom periodu i na istorijskoj karti odredi najznaajnija nalazita.

Uenici/ce: - koristei steeno znanje analiziraju

uzroke krize Rimskog carstva i propadanja i na vremenskoj traci odreuju vrijeme propasti,

- opisuju vjerovanja Rimljana i pojanjavaju uslove za pojavu hrianstva, njegovo osnovno uenje i na vremenskoj traci odreuju vrijeme pojave,

- gledaju film i identifikuju neka od najznaajnijih rimskih dostignua u graevinarstvu i vajarstvu i uporeuju sa grkim,

- samostalno zakljuuju o znaaju pojedinih rimskih objekata za svakodnevni ivot ljudi,

- na osnovu teksta zakljuuju o razvitku nauke u Rimu (pravo, istorija, medicina),

- na osnovu teksta i slikovnog materijala obrazlau promjene u privredi, drutvu i nainu ivota u naim krajevima u vrijeme Rimljana,

- na ilustrativnom materijalu posmatraju i komentariu ostatke rimske batine u naoj zemlji i pronalaze ih na karti.


14

VII razred

Tema: RANI SREDNJI VIJEK

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - opie kretanje varvarskuh plemena, - upozna osnovne odlike feudalnog

drutva, - upozna se sa usponom Vizantije i

prepozna njen znaaj na formiranje junoslovenskih drava,

- upozna organizaciju hrianske crkve,

- odredi osnovne osobine islamske religije.

Uenici/ce: - razgovaraju o temi, - navode na novom primjeru elemente

koji ine osnovu feudalizma, - rade sa kartom i globusom, - izvode zakljuak o uticaju Vizantije

na balkanske prilike, - itaju izvorni tekst, - iznose sopstvena miljenja o datom

pitanju, - otkrivaju uzrono-posljedine

odnose, - na osnovu ilustrovanog materijala iz

udbenika opisuju razliku izmeu hrianstva i islama.

Feudalno drutvo, velika seoba naroda, Vizantija do XIII vijeka, hrianska crkva i njeno ustrojstvo, Arabljani, islam.

Geografija: migracije stanovnitva. Knjievnost: rodoslovi, ljetopisi, hronike i biografije kao knjievna ostavtina ili istorijski izvori. Likovna umjetnost: ikonoborstvo.

Tema: JUNI SLOVENI U XII VIJEKU

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - opie seobu Slovena i naseljavanje na

Balkan, - pojasni specifine osobine i nain

nastanka prvih junoslovenskih drava - upozna primanje hrianstva u Junih

Slovena, - upozna nastanak Duklje Zete, - prepozna kulturna dostignua Junih

Slovena

Uenici/ce: - izrauju kartu, - sakupljaju podatke, opisuju ih i

uporeuju, - argumentovano diskutuju o datom

problemu, - samostalno formuliu pitanja, - rade sa tekstom iz udbenika, - daju sline primjere, - uestvuju u grupnom radu.

Seoba Slovena; Karantanci; Hrvati; makedonski Sloveni; Raani; Dukljani; Zeta; Vojislavljevii; kultura Junih Slovena u ranom srednjem vijeku.

Maternji jezik i knjievnost: Ljetopis popa Dukljanina. Likovna umjetnost: freske, ikone...


15

Tema: EVROPA OD XII DO KRAJA XV VIJEKA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - opie privredne tokove u Evropi od XII

do XIV vijeka, - ocijeni znaaj novane privrede, - pojasni nastanak gradova, - objasni staleku monarhiju, - odredi osobine i znaaj Vizantije na

Balkanu.

Uenici/ce: - sluaju izlaganje o osnovnim

pojmovima, - razmijenjuju i analiziraju stari novac, - opaaju i uporeuju, - sumiraju iz prethodnih primjera

dravne oblike, - iznose sopstvena zapaanja i

asocijacije, - otkrivaju uzrono-posljedine odnose, - argumentovano uestvuju u glasanju, - prave poster.

Opti privredni napredak; trgovina; grad; staleeke monarhije; parlament; Vizantija do XIII vijeka; mitropolit.

Tema: JUNI SLOVENI OD XII DO KRAJA XV VIJEKA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - objasni znaaj Srbije u doba

Nemanjia, - opie poloaj Zete u dravi Nemanjia, - opie dogaanja u Srbiji i Bosni u

vrijeme otomanskih osvajanja, - sazna o prilikama u Zeti u doba Balia

i Crnojevia, - vrednuje znaaj tamparije za razvoj

kulture, - obrazloi uzroke pada balkanskih

drava pod osmansku vlast, - ocijeni najznaajnije kulturne domete

srednjeg vijeka, - prepozna umjetnike pravce.

Uenici/ce: - argumentovano potvruju ili osporavaju

dato miljenje, - razgovaraju o temi, - opaaju i uporeuju, - navode primjere iz okruenja, - rade s kartom i globusom, - oznaavaju vane institucije

Otomanskog carstva, - skupljaju podatke, opisuju ih i uporeuju, - povezuju nove sadraje sa prethodnim

znanjem i iskustvom, - biljee bitne injenice, - obrazlau nove pojmove, - koriste indeks pojmova iz udbenika, - izvode zakljuak o posljedicama

osmanskog osvajanja, - dizajniraju autentine spomenike.

Srbija u doba razvijenog feudalizma; Zeta u dravi Nemanjia; Bosna; patareni; Dubrovnik; Albanci u srednjem vijeku; Osmansko carstvo; Srbija u borbi protiv Osmanlija; Balii; Crnojevii; poloaj Balkana poslije otomanskog osvajanja; kultura srednjeg vijeka; umjetniki pravci.

Maternji jezik i knjievnost: (srednjovjekovna srpska knjievnost), epske narodne pjesme. Likovna umjetnost: rako-moravski i vizantisjki stil, renesansa, kulturni pravci u srednjovjekovnoj Evropi.


16

Didaktike preporuke

U realizaciji nastavnog programa u VI razredu bitno je da uenici/ce shvate kontinuitet u razvoju ljudskog drutva; da je evropsko feudalno drutvo nastalo na razvalinama robovlasnikog (antikog) i da je, uprkos razaranjima rimske civilizacije, imalo mogunost daljeg drutvenog napretka, jer je vodilo veoj slobodi ovjeka proizvoaa. Pored obrade optih karakteristika feudalnog drutva, treba naglaavati i njegove specifinosti u pojedinim zemljama, naroito kod junoslovenskih naroda i njihovih susjeda. Opta mjesta i specifinosti treba pokazivati na najmarkantnijim injenicama kako bi uenici/ce razumjeli/e istorijski proces i stekli/e kvalitetna znanja, umjesto kvantuma nepovezanih injenica (dubinom protiv irine). Neophodno je obraditi pojavu i razvitak srednjevjekovnog grada kao embriona novih drutvenih odnosa u poznom feudalizmu. Da bi se objasnio i shvatio feudalni sistem neophodno je objasniti ulogu hrianske crkve i islamske religije. Posebnu panju treba posvetiti obradi nastanka Dukljanske drave Zete Crne Gore kao kontinuiranog procesa. Takoe treba objasniti poloaj Zete u sastavu drave Nemanjia. Prolost susjeda meusobna saradnja, veze i proimanja kultura ine mozaik drutvenog ivota na balkanskim prostorima (Balkan kao interesni prostor monih drava, ali i prostor susreta civilizacija, zajednikog ivota i saradnje).

Za uspjenu realizaciju nastavnog programa veoma je vaan izbor nastavne metode, kao nauno verifikovanog naina i postupaka nastavnika/ce i polaznika/ca u nastavnom procesu, kojim se obezbjeuju optimalni uslovi za racionalnu i efikasnu nastavu. Izbor metode zavisi od konkretnih zadataka na asu. Metode su promjenljive didaktike kategorije koje se mijenjaju i usavravaju u zavisnosti od nastavne tehnologije koja u cilju osavremenjivanja nastavnog procesa trai nove puteve odnosno metode rada. Najee korienu monoloku metodu, koja nosi opasnost od verbalizma u nastavi, treba kombinovati sa ostalim metodama, a naroito sa: - metodom demonstracije, pri emu treba koristiti autentini ilustrativni materijal slike, dijafilmove, dijapozitive, dokumentarni film, video

zapise...; - metodom korienja teksta, naroito u onim temama koje predviaju konkretno istorijsko izlaganje problema (korienjem izvornog

teksta mogue je uvjerljivo ilustrovati i objasniti istorijski dogaaj jer su na taj nain uenici/ce u prilici da se na izvornom tekstu upoznaju sa elementarnim postupkom naunog korienja istorijskog dokumenta i naune kritike; mogue je koristiti knjievne i nauno-istorijske tekstove);

- metodom dijaloga, kako bi uenik/ca bio/la subjekt u nastavnom procesu (metoda razgovora je podsticajna i doprinosi aktivnom uenju); - metodom pisanih istorijskih radova referata (veoma je vano istai potrebu korienja istorijske karte, jer njena adekvatna upotreba

olakava razumijevanje i savladavanje nastavnog gradiva).

Nastavnik/ca je duan/na da svakoj nastavnoj jedinici pristupa kao specifinom obrazovnom i didaktikom problemu traei odgovarajue metode, provjeravajui ih u praksi i stvaralaki ih primjenjujui. Za to je potreban permanentan rad, ljubav prema pozivu i profesionalan odnos u pripremi za svaki as. Prilikom obrade gradiva nastavnik/ca planira za svaku nastavnu temu: vaspitno-obrazovni cilj i zadatak, nastavne metode, nastavna sredstva, tekstove za uenike/ce, literaturu za sebe i mogunost korelacije sa drugim predmetima.


17

VIII razred Tema: NOVI VIJEK

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - razumije istorijske prilike u Evropi u

XVI i XVII vijeku, - obrazloi znaaj razvoja nauke i

tehnike, - shvati znaaj nove kulture,

humanizma i renesanse, - prepozna formiranje graanskog

drutva, - upozna strukturu osmanske drave i

drutva, - objasni uticaj Mletake republike na

razvoj trgovine i kulture u Boki Kotorskoj i Crnoj Gori,

- objasni plemensko drutvo u Crnoj Gori, ulogu Cetinjske mitropolije i crnogorskog zbora,

- sazna o vladavini Danila, Save i Vasilija,

- objasni uspostavljanje veza sa Rusijom,

- opie ulogu epana Malog u doba Vladikata.

Uenici/ce: - sluaju izlaganje i biljee bitne

pojmove, - povezuju nove sadraje sa

prethodnim znanjem, - posmatraju i komentariu znaajnija

ostvarenja iz doba renesansne umjetnosti,

- itaju izvorni tekst, - razgovaraju o temi i koriste istorijske

karte, - prepoznaju na karti osmansku

podjelu Balkana, - lociraju na istorijskoj karti Staru Crnu

Goru, - izdvajaju kljunu ulogu Crnogorsko-

primorske mitropolije za ouvanje slobode,

- opaaju i uporeuju, - sakupljaju podatke, opisuju ih i

uporeuju, - navode kljune dogaaje krajem XVI

i poetkom XVII vijeka, - procijenjuju uslove u Crnoj Gori u

vrijeme dolaska epana Malog.

Prilike u Evropi u XVI i XVII vijeku; sile na Balkanu u XVI i XVII vijeku Osmansko carstvo i Mletaka republika; Juni Sloveni u XVI i XVII vijeku; Crna Gora u XVI i XVII vijeku; Crna Gora u XVIII vijeku.

Geografija: Evropa, Amerika, Afrika i Azija. Maternji jezik i knjievnost: (smjena osmanske i austrougarske vlasti u naim krajevima), Jazavac pred sudom, Kroz meavu, Ropstvo Jankovi Stojana, Seljaka buna.


18

Tema: SVIJET KRAJEM XVIII I POETKOM XIX VIJEKA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - navede prve graanske revolucije, - objasni znaaj nacionalnih pokreta i

stvaranje nacionalnih drava, - odredi znaaj prvih ustanaka na

Balkanu, - objasni oslobodilaku borbu

Crnogoraca u ouvanju slobode, - analizira ulogu Petra I u stvaranju

moderne crnogorske drave, - navede promjene u drutvu Evrope,

uticaj revolucije 1848, - opie prilike na Balkanu u odnosu na

Osmansko i Habzburko carstvo, - objasni ulogu i znaaj Petra II na

dravnom, kulturnom i diplomatskom planu,

- objasni znaaj razdvajanja crkve od drave,

- navede reforme u unutranjoj politici, - objasni meunarodni poloaj Crne

Gore u doba knjaza Danila.

Uenici/ce: - pokazuju na karti francusko carstvo, - komentariu "deklaraciju o pravima

ovjeka i graanina", - prouavaju "deklaraciju

nezavisnosti", - lociraju granice Beogradskog

paaluka na istorijskoj karti, - itaju Poslanice i komentariu

njihove poruke, - itaju Zakonik Petra I i po svom

izboru komentariu njegov sadraj, - iznose sopstvena zapaanja, - povezuju nove sadraje sa

prethodnim znanjem, - razgovaraju o knjievnom djelu

Petra II, - objanjavaju znaaj Grahova za

Crnu Goru.

Doba ratova i revolucija; Balkan krajem XVIII i poetkom XIX vijeka; Crna Gora od kraja XVIII do 1830. godine; politike i drutvene prilike u Evropi od 1815-1856; balkanska drutva izmeu dva carstva 1830-1860; Crna Gora u vrijeme Petra II Petrovia 1830-1851; Crna Gora u vrijeme knjaza Danila 1851-1860.

Geografija: SAD, Evropa, Francuska. Maternji jezik i knjievnost: Poetak buna na dahije, Poslanice Petra I, ("Gorski vijenac").


19

Tema: EVROPA I SVIJET U II POLOVINI XIX VIJEKA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - shvati istorijski proces ujedinjenja

Italije i ujedinjenja Njemake, - objasni javljanje nacionalnih pokreta

na Balkanu, - opie vladavinu knjaza Nikole do

Veljeg rata, - opie ratne operacije Crne Gore

tokom Veljeg rata, - analizira mirnodopski razvoj Crne

Gore (1878-1905), - shvati multietniki i multikonfesionalni

sklad ivota u Crnoj Gori, - proui politike prilike u Hrvatskoj i

BiH do 1912. godine, - analizira drutveno-politike prilike u

Evropi poetkom XX vijeka, - opie politike, privredne i kulturne

prilike u Srbiji na poetku XX vijeka, - objasni znaaj donoenja ustava

1905. godine, - objasni razloge stvaranja Balkanskog

saveza i ishode Balkanskih ratova, - objasni uee Crne Gore u

Balkanskim ratovima.

Uenici/ce: - biljee bitne pojmove i sadraje, - rade na tekstu iz udbenika, - razgovaraju o temi i izvode

zakljuke, - izdvajaju kljune bitke u Veljem ratu, - izvode zakljuke o crnogorsko-

srpskim odnosima, - prepoznaju znaaj Berlinskog

kongresa za balkanske prilike, - izraavaju svoj stav prema

socijalnim i demografskim prilikama, - dramatizuju proces islamizacije, - sumiraju bitne podatke i uporeuju

ih, - opaaju i uporeuju politiku velikih

sila u Evropi, - prepoznaju otpor stranoj vlasti, - izraavaju svoj stav prema Majskom

prevratu, - itaju izvorni tekst i navode primjere

iz realnog ivota, - nabrajaju teritorijalno proirenje

poslije Balkanskih ratova, - iznose svoj stav prema ratovima

1912/1913.

Prilike u Evropi i Americi 60-tih i 70-tih godina XIX vijeka; uspon nacionalnih pokreta na Balkanu 1860-1878; vladavina knjaza Nikole do 1876; crnogorsko-osmanski rat 1876-1878; Kneevina Srbija 1860-1878; Crna Gora od 1878-1905; muslimani u Crnoj Gori; prilike na Balkanu poslije Berlinskog kongresa; Evropa na poetku XX vijeka; slovenski narodi u Osmanskom i Habzburkom carstvu poetkom XXV; Crna Gora u vrijeme parlamentarizma 1905-1912; uee Crne Gore u I i II Balkanskom ratu.

Geografija. Likovna umjetnost


20

Didaktike preporuke U realizaciji nastavnog programa za VIII razred bitno je da se, kada je o optoj istoriji rije, obrati panja na proces usvajanja i irenja osnovnih civilizacijskih i kulturnih tekovina novoga vijeka, a zatim na politike prilike u Evropi kojima je oznaen poetak profilisanja i izrastanja institucija graanskog i demokratskog drutva. Kritiko miljenje, otpor sholastikom miljenju i dogmi, oznaava poetak evropske demokratije i poetak nastajanja institucija modernog politikog drutva. Kraj XVIII vijeka prepoznatljiv je po jednom od najznaajnijih novovjekovnih fenomena nacionalizmu, te bi na ovaj istorijski fenomen trebalo obratiti posebnu panju. Ovo zbog toga to je XIX vijek vijek stvaranja nacionalnih drava i nacionalno-oslobodilakih pokreta. U balkanskoj istoriji posebnu panju treba obratiti na unutranju strukturu i ureenje onih imperija koje su dominantno uticale na nau istorijsku sudbinu. Nakon toga, veoma je znaajno pratiti sazrijevanje nacionalnih (nacionalistikih) koncepcija. U istoriji Crne Gore najprije treba obratiti panju na problem organizacije turske vlasti, zatim na institucije crnogorskog drutva koje su bile pretee kasnijih politikih institucija (Zbor, Cetinjska mitropolija), kao i na pitanje plemenske organizacije. Zatim treba apostrofirati spoljne odnose crnogorskih plemena i hrianskih drava, posebno one odnose koji su bili utemeljeni na natiturskom opredjeljenju dvije strane. Od poetka XVIII vijeka do 1878. godine crnogorsku istoriju treba posmatrati kao istoriju crnogorskog nacionalno-oslobodilakog i dravnotvornog pokreta. Od 1878. do 1912. godine istorija Crne Gore prvenstveno je istorija drutva i kulture, kada dolazi do definitivanog izlaska Crne Gore iz tzv. "herojskog doba". Za uenike/ce je posebno znaajno da steknu osnovna znanja o crnogorskom parlamentarizmu (od 1905), koji je bio logina posljedica ove drutvene emancipacije.


21

IX razred Tema: I PRVI SVJETSKI RAT

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - upozna osnovne uzroke izbijanja

Prvog svjetskog rata, - informie o najznaajnijim bitkama i

linostima Prvog svjetskog rata, - opie prilike u Rusiji poetkom XX

vijeka, - ocijeni karakter Prvog svjetskog rata

i njegove posljedice, - opie operacije crnogorske i srpske

vojske u Prvom svjetskom ratu, - upozna stvaranje KSHS.

Uenici/ce : - usmeno nabrajaju zaraene zemlje u

Prvom svjetskom ratu, - uoavaju i na karti pokazuju prostor

na kome se vodio Prvi svjetski rat, - itaju sadraj najvanijih istorijskih

izvora koji se odnose na objavu rata Srbiji,

- pronalaze u djeijoj i drugoj tampi zanimljivosti koje se odnose na Prvi svjetski rat,

- usmeno hronoloki navode najvanije dogaaje iz Prvog svjetskog rata,

- usmeno izvode najvanije zakljuke o Prvom svjetskom ratu i prave rezime etvorogodinjeg ratovanja,

- prezentuju i objanjavaju novousvojene pojmove i pronalaze ih u udbeniku.

Prvi svjetski rat, Sarajevski atentat; Austro-ugarski ultimatum Srbiji; vojno-politiki savezi (Antanta; Centralne sile); revolucija u Rusiji; Sovjeti; dvovlae; boljevici; Graanski rat; Sovjetska republika; komunizam; posljedice Prvog svjetskog rata; Srbija i Crna Gora u Prvom svjetskom ratu; rad na ujedinjenju Junih Slovena i stvaranje jugoslovenske drave jugoslovenska ideja; jugoslovenski odbor; Krfska deklaracija.

Fizika i Hemija: tehniki pronalasci s kraja XIX i poetka XX vijeka.


22

Tema: SVIJET IZMEU DVA SVJETSKA RATA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - otkrije najznaajnije probleme u

Evropi poslije Prvog svjetskog rata, - prepozna drutvene sisteme i drave

u Evropi izmeu dva svjetska rata, - upozna poloaj Albanije i Albanaca

izmeu dva svjetska rata.

Uenici/ce: - izvode zakljuak o prilikama u svijetu

izmeu dva svjetska rata, - objanjavaju pojam graanske

demokratije, - uporeuju drutvene sisteme

graanske demokratije i diktature, - crtaju tabelu drava Evrope, - piu rad o pojavi faizma i nacizma u

Italiji i Njemakoj.

Svijet graanske demokratije; graanska demokratija; diktatura; ekonomske krize; svijet socijalizma; socijalizam; ''Ratni komunizam''; planska privreda; svijet faizma i nacizma; faizam; rasizam; nacionalsocijalizam (nacizam); militarizam; Albanci.

Maternji jezik i knjievnost: razvoj knjievnih pravaca i najznaajniji predstavnici u svijetu i kod nas izmeu dva svjetska rata ekspresionizam, futurizam, nadrealizam.

Tema: JUGOSLAVIJA IZMEU DVA SVJETSKA RATA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - upozna proces konstituisanja Kraljevine

SHS 1929. godine, - obrazloi uzroke uvoenja

estojanuarske diktature, - opie privredni, drutveni i kulturni ivot

Jugoslavije izmeu dva svjetska rata, - kritiki procijeni poloaj Crne Gore u

Kraljevini Jugoslaviji.

Uenici/ce: - itaju tekst nastavne jedinice iz

udbenika, - obrazlau pojmove koji se odnose na

proces konstituisanja junoslovenske drave,

- prave pisani izvjetaj o gradivu koje su sluali/e,

- izdvajaju u svesci kljune momente u procesu stvaranja Kraljevine SHS/ Jugoslavije,

- prave poster najznaajnijih politikih linosti,

- demonstriraju na karti administrativne podjele u Kraljevini SHS/ Jugoslaviji,

- izvode zakljuak u pisanoj formi o poloaju Crne Gore u Kraljevini SHS/ Jugoslaviji.

Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca 1918-1929; centralizam; federalizam; Vidovdanski ustav; administrativno-teritorijalne podjele; Kraljevina Jugoslavija od 1929-1941; estojanuarska diktatura; nacionalno pitanje; Oktroisani ustav; stvaranje Banovine Hrvatske; Vlada Cvetkovi-Maek; crkva i vjerske zajednice; razvoj privrede, prosvjete i kulture; Crna Gora u jugoslovenskoj kraljevini 1918-1941; Podgorika skuptina; ''Bjelai''; ''Zelenai''; Boina pobuna; Komitski pokret; crnogorska vlada i vojska u emigraciji; politike stranke; ivotna pitanja Crne Gore; kulturni ivot 1918-1941.


23

Tema: DRUGI SVJETSKI RAT 1939-1945. Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija

Uenik/ca treba da: - upozna i opie prilike u Evropi uoi

Drugog svjetskog rata, - nabroji najznaajnije faistike agresije

do 1939. godine, - obrazloi ratne ciljeve zaraenih zemalja, - ocijeni znaaj usvajanja Atlantske

povelje, - nabroji najznaajnije frontove i bitke

Drugog svjetskog rata, - objasni poloaj civilnog stanovnitva u

ratnim uslovima holokaust, genocid, materijalne i ljudske rtve,

- objasni znaaj mirovnih konferencija.

Uenici/ce: - objanjavaju uzroke i povod za izbijanje

Drugog svjetskog rata, - iznose lino miljenje o pojmovima

(faizam, nacional-socijalizam, militarizam), - crtaju hronoloku tabelu i unose kljune

dogaaje iz Drugog svjetskog rata, - u pisanoj formi klasifikuju linosti koje

pripadaju antihitlerovskoj koaliciji, odnosno faistikoj,

- pronalaze i demonstriraju na karti podatak koji se trai,

- prave malo istraivanje i saoptavaju rezultate do kojih su doli,

- kritiki iznose svoj stav prema ratnim sukobima uopte.

Poetak Drugog svjetskog rata; Pakt Ribentrop-Molotov; poetak Drugog svjetskog rata; Trojni pakt; antifaistika koalicija; ulazak SAD u rat; pokreti otpora i stanje u okupiranim zemljama; ratne operacije 1942-1945; najznaajniji frontovi Drugog svjetskog rata; kapitulacija Italije, Njemake i Japana; ljudske rtve i materijalna razaranja.

Maternji jezik i knjievnost: realizam ideje, motivi i predstavnici.

Tema: JUGOSLAVIJA U DRUGOM SVJETSKOM RATU 1941-1945.

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da:

- upozna spoljnu politiku Kraljevine Jugoslavije uoi faistike agresije,

- opie napad faistikih zemalja na Jugoslaviju,

- definie razloge kapitulacije jugoslovenske vojske u Aprilskom ratu i podjele drave,

- nabroji najznaajnije vojne i politike faktore tokom rata,

- pojasni ciljeve NOR-a, - ocijeni karakter rata u Jugoslaviji, - istakne znaaj13-julskog ustanka u Crnoj

Gori, - ocijeni doprinos Crne Gore u pobjedi nad

faizmom.

Uenici/ce: - prave rezime politikog stanja Kraljevine

Jugoslavije izmeu dva svjetska rata u obliku referata,

- identifikuju na istorijskoj karti glavne okupatorske snage i prostor na kome su bile locirane,

- usmeno objanjavaju uzroke ''aprilskog sloma'' Jugoslavije,

- navode kolaboracionistike reime, - prepriavaju tok Drugog svjetskog rata u

Jugoslaviji, - objanjavaju nastanak, izgradnju i

djelovanje organa narodne vlasti, - navode i u svesci zapisuju specifinosti 13-

julskog ustanka.

Aprilski rat i pripreme ustanka; pristupanje Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu; Martovske demonstracije 1941; Aprilski rat; okupacija i podjela Jugoslavije; kolaboracionistiki reimi; KPJ i organizacija ustanka; Oslobodilaki rat i revolucija u Jugoslaviji 1941-1945; NOP; etniki pokret; ustaki pokret; velike bitke NOR-a; organi narodne vlasti; (NOP, AVNOJ); zavrne borbe za osloboenje; karakteristike rata u Jugoslaviji 1941-1945; borba za meunarodno priznanje DFJ; doprinos pobjedi nad faizmom; Crna Gora u ratu 1941-1945; 13-julski ustanak; Pljevaljska bitka; razvoj NOP-a u Crnoj Gori; osloboenje Crne Gore.


24

Tema: SVIJET I JUGOSLAVIJA POSLIJE DRUGOG SVJETSKOG RATA

Operativni ciljevi Aktivnosti Pojmovi - sadraji Korelacija Uenik/ca treba da: - opie proces formiranja OUN-a i njen

znaaj u ouvanju mira u svijetu, - nabroji protivurjenosti poslijeratnog

svijeta, - nabroji vojno-politike blokove, - uporedi drutvene sisteme u

dravama NATO pakta i Varavskog ugovora,

- pronae slinosti i razlike izmeu Jugoslavije i zemalja tzv. narodne demokratije,

- se informie o poslijeratnom razvoju socijalistike Jugoslavije (privrede, prosvjete i kulture),

- vrednuje istorijski znaaj Josipa Broza,

- upozna poloaj Crne Gore u poslijeratnoj Jugoslaviji,

- imenuje najznaajnije faktore jugoslovenske krize;

- upozna raspad SFRJ i nastanak novih drava,

- upozna proces obnove crnogorske nezavisnosti,

- navede nove oblike evropskih integracija.

Uenici/ce: - uporeuju ulogu i znaaj Drutva

naroda i OUN-a, - komentariu ulogu OUN-a u drugoj

polovini XX vijeka, - piu rad o odnosima izmeu vojno-

politikih saveza u peridu Hladnog rata,

- uporeuju stanje u Jugoslaviji prije Drugog svjetskog rata i po njegovom okonanju,

- sakupljaju i u svesci biljee najznaajnije podatke o rezultatima koje je Jugoslavija ostvarila u oblasti privrede, prosvjete i kulture do kraja 80-tih godina XX vijeka,

- kritiki procjenjuju poloaj Crne Gore u SFRJ,

- rade portfolio sa fotografijama i isjecima iz tampe koji se odnose na krizu i raspad SFRJ.

Svijet poslije Drugog svjetskog rata; mirovni ugovori; OUN; ''Hladni rat'' blokovska podjela svijeta; dekolonizacija; neokolonijalizam; Pokret nesvrstanih; Jugoslavija 1945-1961; obnova zemlje; Agrarna reforma; kolonizacija; kolektivizacija; Informbiro; Administrativno upravljanje; samoupravljanje; Jugoslavija 1961-1980; razvoj privrede, prosvjete i kulture;Josip Broz Tito; raspad SFRJ; kriza jugoslovenskog drutva; nacionalizam; dezintegracija; Crna Gora u jugoslovenskoj federaciji; savremeni svijet; kriza socijalizma; Perestrojka; evropske integracije; dvadeseti vijek karakteristike i protivurjenosti; tehnoloki i nauni napredak; ljudska prava; globalizacija.

Geografija: opte ekonomsko-geografske odlike savremenog svijeta; politika karta savremenog svijeta. Maternji jezik i knjievnost: razvoj domae knjievnosti u drugoj polovini XX vijeka pravci i predstavnici.


25

Didaktike preporuke Sadraji nastavnog programa istorije za IX razred su raznoliki i metodiki specifini, tako da se skoro svaka nastavna jedinica moe veoma uspjeno obraditi i obnoviti upotrebom vie nastavnih oblika i metoda rada, a sve u cilju to uspjenije realizacije nastavnog programa. Primjenu razliitih oblika i metoda rada treba shvatiti kao funkcionisanje jedinstvenog sistema koji obezbjeuje uspjean nastavni rad. Prilikom realizacije programskih sadraja iz istorije za IX razred osnovne kole, trebalo bi voditi rauna o sljedeem: Prilikom realizacije nastavnog programa stalno se mora voditi rauna o naglaavanju kljunih procesa, taaka preokreta i svega onoga to je uticalo na stvaranje odreenih istorijskih vrijednosti. Neophodno je voditi rauna i o naglaavanju naina i mjera putem kojih su istorijski procesi uticali na nacionalnu istoriju, kao i povratnom procesu, to znai da treba dati prostora i onim dogaajima koji su se dogodili u naoj sredini a imali uticaja na okruenje. Kako je u programima predvienim za realizaciju u IX razredu dosta prostora posveeno nastavnim jedinicama iz istorije balkanskih naroda tokom naznaenog perioda, onda se mora voditi rauna da se u tom kontekstu uenici/ce na najbolji mogui nain upoznaju sa istorijskim procesima koji su bili karakteristini za junoslovenske narode i njihove susjede. Prilikom izlaganja novog gradiva, nuno je povezati opte dogaaje sa lokalnim dogaajima. Nastavnicima/cama i uenicima/cama je ostavljeno dosta prostora da u vidu istraivakog rada, u obliku pisanih radova, uenikih ekskurzija, posjeta istorijskim lokalitetima, arhivima i muzejima posvete panju lokalnoj istoriji. Uenike/ce treba upuivati na preciznost u prouavanju istorijskih injenica tako da do novih naunih rezultata dolaze i samostalno. Upotrebom raznovrsnih izvora saznanja i literature (istoriografija, memoaristika, enciklopedije, atlasi, leksikoni, ilustrovani pregledi,...), mogue je ostvariti uspjenu nastavu istorije. Savremeni didaktiki pristup nastavi istorije zahtijeva od neposrednih izvoaa da nastavu uine efikasnijom, raznovrsnijom i zanimljivijom. U uzrastu IX razreda osnovne kole radi efikasnijeg usvajanja znanja i olakavanja poimanja istorijskih procesa, mogli bi se uspjeno primijeniti i interaktivni oblici rada kao to su: struni timovi uenika/ca, rangiranje i pravljenje biltena na zadatu temu. Didaktike vrijednosti bilo kog od navedenih interaktivnih oblika ili metoda rada, ogledaju se u njihovim funkcionalnim odnosima i vezama sa ostalim oblicima i metodama koje se koriste u nastavi istorije. Uspjena realizacija propisanih sadraja u znatnoj mjeri zavisi i od pravilne i racionalne tipoloke i metodiko-didaktike strukture nastave.


26

5. DIDAKTIKE PREPORUKE Nastavnicima/cama se sugerie: upotreba razliitih metoda rada, kombinovanje frontalne nastave (predavanje, izlaganje) sa aktivnim metodama, razmiljanjem istraivanjem, rjeavanjem problema, radom u grupama, parovima, seminarski rad, projektni rad... Sa metodikog stanovita, nastavniku/ci se pri planiranju rada preporuuje da vodi rauna o aktivnim oblicima i metodama rada, koji e uenike/ce motivisati i uvesti ih u samostalan rad, uz pomo istorijske karte, izvora, ilustrovanog gradiva, udbenika i druge popularne literature. Tako uenike/ce uvodimo i u metodologiju rada i osposobljavamo ih za samostalan rad i samoobrazovanje. Operativni nastavni ciljevi naglaavaju ispunjavanje naela savjesne aktivnosti polaznika/ca u usvajanju novih informacija i njihovom produbljavanju i irenju. Za savremeni pristup nastavi istorije su od osobitog znaaja i istorijske ekskurzije, terenski rad, obilasci muzeja i to, kako za sticanje novih informacija, tako i za razvijanje pravilnog odnosa prema vrednovanju i uvanju kulturnog nasljea. Preporuuje se da metode rada uz pomo istorijske karte, tekstova, ilustrativnog gradiva i grafikih prikaza budu sastavni dio sve tri faze nastavnog procesa tj. faze uenja i poduavanja, ponovljanja i utvrivanja, faze provjeravanja znanja i ocjenjivanja. Pri veini aktivnih oblika rada gdje e uenici/ce provjeravati i vjebati svoje znanje i vjetine (po datim kriterijumima) i porediti ga sa rezultatima datog zadatka, bie vie podsticajnog oduevljenja, a manje optereenosti strahom od ocjene. Metodika nastave istorije treba da omogui skladno razvijanje psiho-motorne, afektivne i komunikativne sposobnosti uenika/ca, podstie slobodu i kreativnost ideja, razvija kulturne, estetske i intelektualne vrijednosti i sposobnosti. Koliko prosjeno uspjenom/oj ueniku/ci treba rada kod kue za nastavni predmet istorija? Izuavanje nastavnog predmeta Istorija u osnovnoj koli se realizuje u estom i sedmom razredu sa 1,5 asom sedmino, a u osmom i devetom sa po dva asa sedmino. Uz injenicu da se metodologija rada bazira na 40-satnoj radnoj nedjelji, odnosno 8-satnom dnevnom optereenju, koji su garantovani najviim nacionalnim i meunarodnim aktima, smatramo da je prosjeno uspjenom/oj ueniku/ci potreban jedan sat za rad van nastave, tj. kui. 6. KORELACIJA MEU PREDMETIMA Korelacije meu predmetima su date u tabelama.


27

7. STANDARDI ZNANJA 7.1. Standardi znanja VI razred Uenici/ce treba da: - znaju predmet prouavanja istorije i podjelu na razdoblja, - nabroje istorijske izvore, - znaju da za raunanje vremena koriste vremenske kategorije, - nabroje praistorijska razdoblja, - na slikovnom materijalu prepoznaju i opiu razliita prebivalita ljudi u praistoriji, - imenuju poznate stanovnike Crne Gore i na karti odrede njihova stanita, - opiu svakodnevni ivot Egipana, - znaju da na slikama prepoznaju vrste pisma i karakteristine spomenike naroda Starog Istoka, - opiu na karti teritoriju koju su naselila grka plemena, - znaju za pojam drava polis, - prepoznaju znaaj atinske narodne skuptine i navedu ko je imao pravo glasa, - prepoznaju karakteristine grke spomenike, - na karti opiu nastanak Rima, - opiu poloaj robova i njihovu ulogu u rimskoj privredi, - na karti odrede granice Rimskog carstva na vrhuncu moi, - znaju da ispriaju o uzrocima propadanja Rimskog carstva, - opiu pojavu hrianstva, - prepoznaju karakteristine rimske spomenike znaajne za svakodnevni ivot, - znaju za spomenike rimske kulture na prostoru Crne Gore. VII razred Uenici/ce treba da: - znaju ta su feudalac i kmet, - prepoznaju na osnovu istorijske karte kretanje veih "varvarskih" naroda, - znaju ko je Hrist, - prepoznaju neslovenske narode, - znaju ko su Juni, Istoni i Zapadni Sloveni,


28

- nabroje nekoliko junoslovenskih drava, - znaju kad je nastala Duklja, - navode nekoliko kulturnih spomenika junoslovenskih naroda, - znaju da opiu nastanak grada, - znaju da lociraju Dubrovaku republiku, - prepoznaju poloaj Albanaca na Balkanu, - znaju ko su Osmanlije, - hronoloki smjetaju Mariku i Kosovsku bitku, - znaju ko su Balii, - znaju da se za Crnojevie vee pojam Crna Gora, - znaju koja je prva dravna tamparija kod Junih Slovena, - pojasne znaaj Cetinja za istoriju Crne Gore, - znaju vijek u kojem su balkanske drave pale pod Otomansku vlast. VIII razred Uenici/ce treba da: - nabrajaju najznaajnije tehnike i naune pronalaske, - prepoznaju glavne moreplovce i njihova otkria, - objanjavaju znaaj humanizma i renesanse za kulturu, - prepoznaju strukturu Osmanskog carstva i Mletake republike, - opisuju plemenski ivot stare Crne Gore, - istiu znaaj Cetinjske mitropolije i njenih vladika, - prepoznaju Deklaraciju nezavisnosti, - razumiju znaaj Francuske revolucije, - shvataju znaaj I i II srpskog ustanka, - opisuju ulogu Petra I u Crnoj Gori, - poznaju znaaj Petra II na kulturnom i diplomatskom planu, - pojanjavaju uvoenje knjaevine u Crnoj Gori, - znaju kad je bilo ujedinjenje Italije, Njemake, - upoznaju glavne bitke Veljeg rata, - znaju odluke Berlinskog kongresa za Crnu Goru, - analiziraju razvoj Crne Gore od 1878-1912., - znaju navesti neke kulturne institucije iz perioda 1978-1912 u Crnoj Gori, - znaju kad su bili Balkanski ratovi.


29

IX razred Uenici/ce treba da: - nabrajaju vojno-politike saveze poetkom XX vijeka, - znaju razlikovati uzroke i povod izbijanja Prvog svjetskog rata, - lociraju na karti najznaajnije frontove Prvog svjetskog rata i nabroje najvee bitke, - prepoznaju ulogu Drutva naroda u meunarodnim odnosima izmeu dva svjetska rata, - uoe politiki poloaj Crne Gore i Srbije poetkom XX vijeka, - znaju nabrojati najznaajnije borbe srpske i crnogorske vojske u Prvom svjetskom ratu, - navode razlike izmeu zemalja graanske demokratije i zemalja totalitarnih sistema, - znaju nabrojati najznaajnije politike stranke i njihove lidere u Kraljevini SHS, - imenuju osnovne odlike privrednog i kulturnog ivota Kraljevine Jugoslavije, - uoe politiki i ekonomski poloaj Crne Gore u Kraljevini SHS Jugoslaviji, - opiu prilike u svijetu i uoi Drugog svjetskog rata, - navode suprotstavljene strane u Drugom svjetskom ratu, - imenuju frontove tokom Drugog svjetskog rata, - objasne pojam ''Aprilski rat'', - pokau na karti okupacionu podjelu teritorije Kraljevine Jugoslavije, - nabroje specifinosti 13-julskog ustanka, - objasne pojam kolaboracija i nabroje kolaboracionistike formacije na jugoslovenskom prostoru u toku rata, - shvate znaaj borbe naroda Jugoslavije u pobjedi nad faizmom, - uoe znaaj Organizacije ujedinjenih nacija u meunarodnim odnosima, rezimiraju proces konstituisanja FNRJ, - opiu poloaj FNRJ u meunarodnim odnosima nakon Drugog svjetskog rata, - objasne proces dezintegracije jugoslovenske dravne zajednice i nastanak novih drava, - uoe najznaajnije karakteristike drutveno-ekonomskog poloaja Crne Gore u jugoslovenskoj federaciji, - shvate znaaj evropskih integracija.


30

7.2. Ispitni katalog Napomena: skraenicom NNZ oznaen je nii nivo znanja, a skraenicom VNZ, vei nivo znanja. VI razred

NNZ Uenici/ce treba da: - navedu istorijska razdoblja hronolokim redosljedom, - navedu istorijske izvore, - opiu nain ivota u kamenom i metalnoim dobu, - opiu nain ivota Ilira na teritoriji Crne Gore, - znaju ta je dekada, stoljee i milenijum, - navedu pojedine dogaaje u hronolokom slijedu, - nabroje karakteristine spomenike naroda Starog Istoka, - odrede drutvene slojeve i njihov nain ivota, - znaju da obrazloe nain ivota Grka, - opiu granice drave Aleksandra Makedonskog i njen znaaj, - nabroje i opiu karakteristine grke spomenike, - znaju da odrede vrijeme i prostor nastanka Rima, - opiu uzroke krize Rimskog carstva, - navedu rimska dostignua u graevinarstvu i nauci, - znaju da lociraju rimska naselja na prostoru Crne Gore, - znaju znaaj takmienja, - navedu znaajnije dogaaje iz Grko-persijskih ratova, - znaju o poecima hrianstva.

VNZ Uenici/ce treba da: - razlikuju istorijske izvore i istaknu njihov znaaj za prouavanje prolosti, - upotrebljavaju vremensku traku i znaju da odrede pojedine periode, - na karti pokau rijeke oko kojih su nastale prve civilizacije, - analiziraju egipatsko drutvo, - imenuju rijeke oko kojih su nastale prve drave,


31

- uoe slinosti i razlike u kamenom i metalnom dobu, - upoznaju znaaj drugih kultura na prostoru Crne Gore, - razlikuju vrste pisma, materijale na kojima se pisalo i pribor za pisanje, - objasne razvitak prirodnih nauka u Egiptu, - vrednuju znaaj kulturnih ostataka Starog Istoka, - na primjerima Sparte i Atine znaju uporediti razvitak privrede, - znaju da opiu grka vjerovanja, poloaj mukarca, ene i djece, - ocijene znaaj Olimpijskih igara, - objasne promjene u razvitku Atine poslije Grko-persijskih ratova, - vrednuju znaaj grke kulture, - opiu drutvo u doba Republike i Carstva, - objasne osnovno uenje hrianstva, - uporede rimsku kulturu sa grkom, - obrazloe promjene nastale dolaskom Rimljana na karti Balkana, - vrednuju znaaj helenistike kulture, - prepoznaju uzroke propasti Rimskog carstva. VII razred: I Rani srednji vijek VNZ Uenici/ce treba da: - nabroje osnovne odlike feudalnog drutva, - opiu seobu naroda, - navedu znaaj Vizantije na formiranje junoslovenskih naroda, - prepoznaju Vizantiju kao dominantno hriansku dravu, - ilustruju ulogu crkve u srednjem vijeku, - znaju osnovne odlike arapskog svijeta. NNZ Uenici/ce treba da: - uporeuju nain privreivanja u doba robovlasnikog drutva sa feudalnim, - pomou istorijske karte demonstriraju kretanje "varvarskih" plemena,


32

- analiziraju unutranju strukturu Vizantijskog carstva, - kritiki procijenjuju uticaj Veseljenske patrijarije na June Slovene, - uoe ulogu crkve na kulturne i drutvene prilike u Evropi, - procijene razliku izmeu hrianstva i islama.

II Juni Sloveni u XII vijeku

NNZ Uenici/ce treba da: - odrede pomou istorijske karte prostor na koji su se doselili Juni Sloveni, - nabroje prve junoslovenske drave, - znaju osnovne odlike Karantanije i Hrvatske, - pronau zajednike elemente u formiranju drave Makedonskih Slovena i Raana, - razlikuju specifinosti nastanka Duklje Zete u odnosu na druge June Slovene, - nabroje najznaajnije vladare iz dinastije Vojislavljevia, - hronaloki poreaju najznaajnije kulturno-istorijske spomenike Junih Slovena. VNZ Uenici/ce treba da: - imenuju vee rijeke i planine oko kojih su se naselili Juni Sloveni, - opiu uslove u kojima su nastale prve junoslovenske drave, - imenuju protivnike formiranja Karantanije i Hrvatske, i razloge za hristijanizaciju, - razvrstavaju po znaaju dogaaje i liosti u ranofeudalnom periodu Makedonskih Slovena i Raana, - razloe odnose izmeu Makedonskih Slovena i Dukljana Zeana, - vrednuju proglaenje prvog kraljevstva meu Junim Slovenima, - identifikuju uslove i injenice uticaja susjeda na razvoj kulture kod Junih Slovena.

III Evropa od XII do kraja XV vijeka NNZ Uenici/ce treba da: - opiu privredne tokove u Evropi od XII XV vijeka,


33

- prepriaju i ilustruju uslove u kojima nastaju gradovi, - razlikuju drutveno ureenje u ranofeudalizmu i razvijenom feudalizmu, - prepoznaju demokratske institucije u razvijenom feudalizmu, - odrede poziciju Vizantije na Balkanu od XII XV vijeka, - prepoznaju ulogu crkvenih velikodostojnika na Istoku i Zapadu u politikim prilikama.

VNZ Uenici/ce treba da: - imenuju ekonomski napredak novane privrede, - analiziraju gradski ivot i njegove prednosti i nedostatke, - kritiki procijenju sutinu staleke monarhije, - se upoznaju i opiu strukturu parlamenta, - pronau slinosti i razlike u organizaciji vizantijskog drutva u odnosu na drave zapadne Evrope, - poveu crkvene razlike sa politikim prilikama u Evropi od XII XV vijeka. IV Juni Sloveni od XII do kraja XV vijeka NNZ Uenici/ce treba da: - prepoznaju znaaj Srbije na balkanske prilike u doba Nemanjia, - objasne poloaj Zete u dravi Nemanjia, - uoe zato je dolo do kasnog konstituisanja bosanske drave, - odrede osobine Dubrovake republike, - istaknu znaajnije linosti i dogaaje iz albanske istorije u razvijenom feudalizmu, - opiu ustrojstva Otomanskog carstva, - navedu vane dogaaje u Srbiji krajem XIV i poetkom XV vijeka, - imenuju prve Balie i njihovu ulogu na Balkanu, - poveu ime Crna Gora sa Crnojeviima, - prepoznaju znaaj Skadarskog basena za srednjovjekovnu Crnu Goru, - razloe uzroke propasti balkanskih drava, - navedu znaajne kulturne spomenike srednjeg vijeka.


34

VNZ Uenici/ce treba da: - analiziraju prilike u Srbiji i izdvajaju injenice i linosti koje su Srbiju odredile kao znaajnu balkansku dravu, - dijagnostifikuju poloaj Zete u dravi Nemanjia, - se upoznaju sa specifinim crkvenim i dravnim ustrojstvom bosanske drave, - razlau elemente po kojima se Dubrovnik izdvajao od ostalih junoslovenskih drava, - informiu o poloaju Albanaca u srednjem vijeku, - imenuju glavne institucije Otomanskog carstva, - vrednuju znaaj Marike i Kosovske bitke na balkanske prilike, - preispituju uzroke izdvajanja Balia iz Duanovog carstva, - vrednuju drutvene i kulturne prilike u Crnoj Gori u doba Crnojevia, - nabroje kulturno-istorijske spomenike iz doba Balia i Crnojevia, - hronoloki navedu pad balkanskih drava pod otomansku vlast, - dijagnosticiraju razliitost umjetnikih pravaca. VIII razred:

I novi vijek NNZ Uenici/ce treba da: - navedu najznaajnija tehnika, nauna i geografska otkria u XVI i XVII vijeku, - odrede ustrojstvo Osmanskog carstva u XVI i XVII vijeku, - rezimiraju poloaj Junih Slovena u XVI i XVII vijeku, - opiu poloaj Crne Gore tokom XVI i XVII vijeka, - hronoloki navode i imenuju crnogorske vladike tokom XVIII vijeka, - navedu prve graanske revolucije u svijetu, - prepriaju tok Prvog i Drugog srpskog ustanka, - razlikuju ulogu Petra I u odnosu na prethodne vladike.


35

VNZ Uenici/ce treba da: - definiu elemente po kojima se u strukturi ivota razlikuje Novi vijek od Srednjeg vijeka, - analiziraju osmanski feudalizam i vojno ustrojstvo, - oznae poloaj Srbije, Hrvatske, Bosne i Dubrovnika na Balkanu tokom XVI i XVII vijeka, - klasifikuju specifinosti crnogorskog drutva u odnosu na njene susjede u XVI i XVII vijeku, - razlau crnogorsko-osmanske sukobe tokom XVII vijeka i situiraju poziciju Crne Gore prema velikim silama, - poveu pojam "graanin" sa Francuskom buroaskom revolucijom, - vrednuju znaaj prvih ustanaka na Balkanu i dovode ih u uzrono-posljedinu vezu, - analiziraju znaaj bitaka na Martiniima i Krusima, Zakonika Petra I na stvaranje savremene crnogorske drave. II Svijet krajem XVIII i poetkom XIX vijeka NNZ Uenici/ce treba da: - opiu politike i drutvene prilike u Evropi od 1815-1856. godine, - odrede poziciju Srba i Hrvata na Balkanu sredinom XIX vijeka, - navedu prve organe dravne vlasti u Crnoj Gori u doba Petra II, - razlikuju period Vladikata i Knjaevine, - znaju da istaknu znaajnije dogaaje iz vladavine Danila I, - prepoznaju znaaj ujedinjenja evropskih drava sredinom XIX vijeka, - nabroje revolucionarne pokrete na Balkanu od 1860-1878, - prepoznaju ulogu Srbije na Balkanu u doba kneza Mihaila.

VNZ Uenici/ce treba da: - objasne poziciju velikih sila na Balkanu (1815-1856) i znaaj revolucije 1848. godine, - pronau slinosti i razlike izmeu uticaja Otomanskog i Habsburkog carstva na Srbe i Hrvate, - dovedu u vezu politike Petra I i Petra II, - navedu elemente po kojima se prepoznaje politika knjaza Danila u odnosu na vladike, - ocijene znaaj "Crnogorskog pitanja" u odnosu na velike sile, - na primjeru Halije i Njemake razlau politike prilike u Rusiji i Americi esdesetih i sedamdesetih godina XIX vijeka, - identifikuju nacionalne pokrete u Bosni, Boki i Albaniji u odnosu na evropske politike prilike, - kritiki procijene crnogorsko-sprske odnose u doba kneza Mihaila.


36

NNZ Uenici/ce treba da: - opiu vladavinu knjaza Nikole do 1876. godine, - navedu znaajnije bitke iz "Veljeg rata" (1876-1878), - izvedu zakljuak o drutveno-ekonomskim prilikama u Crnoj Gori u periodu mira 1878-1912, - pojasne prilike na Balkanu poslije Berlinskog kongresa, - problematizuju status muslimana u Crnoj Gori nakon 1878. godine, - rezimiraju prilike u Evropi na poetku XX vijeka, - izdvoje kljune dogaaje u odnosima slovenskih naroda i Otomanskog i Habsburkog carstva na poetku XX vijeka, - navedu demokratske iskorake u Srbiji tokom vladavine kralja Petra Karaorevia, - preispitaju stanje u Crnoj Gori nakon donoenja ustava 1905. godine, - nabroje glavne bitke iz Balkanskih ratova.

VNZ Uenici/ce treba da: - sintetizuju vanije dogaaje iz 25 godina vladavine knjaza Nikole, - poveu ratne uspjehe Crne Gore u "Veljem ratu" sa meunarodnim priznanjem Crne Gore, - naprave krai rad o drutveno-ekonomskim i kulturnim prilikama u Crnoj Gori od 1878-1905. godine, - klasifikuju stanje u Srbiji, Bosni, Vojvodini i Hrvatskoj poslije Berlinskog kongresa, - dramatizuju poloaj muslimana u Crnoj Gori, - izvedu zakljuak o stvaranju politikih blokova u Evropi, - problematizuju odnose Otomanskog carstva na poteze Austro-ugarske na Balkanu, - problematizuju poziciju Srbije na Balkanu nakon Majskog prevrata (1903), - skupljaju podatke koji govore o poecima parlamentarizma u Crnoj Gori nakon 1905. godine, - procijene znaaj Balkanskih ratova na evropske politike prilike.


37

IX razred:

I Prvi svjetski rat NNZ Uenici/ce treba da: - navode suprotstavljene vojno-politike blokove formirane krajem XIX i poetkom XX vijeka, - imenuju uzroke i povod za izbijanje Prvog svjetskog rata, - pokazuju na karti najvanije frontove u Prvom svjetskom ratu, - prepriaju i ilustruju tok ratnih operacija, - opiu drutveno-ekonomske i politike prilike u Rusiji poetkom XX vijeka, - navode najznaajnije posljedice Prvog svjetskog rata, - kau osnovne podatke o ueu Crne Gore i Srbije u Prvom svjetskom ratu, - poveu dogaaje iz Prvog svjetskog rata sa radom na ujedinjenju Junih Slovena.

VNZ Uenici/ce treba da: - definiu elemente koji su doveli do stvaranja vojno-politikih blokova krajem XIX i poetkom XX vijeka, - analiziraju uzroke i povod za izbijanje Prvog svjetskog rata, - vrednuju znaaj uspostavljenih frontova u Prvom svjetskom ratu i borbi koje su voene na njima, - razlau tok ratnih operacija u Prvom svjetskom ratu, - identifikuju uslove drutveno-ekonomskog i politikog stanja u Rusiji poetkom XX vijeka, - sintetizuju uee Crne Gore i Srbije u Prvom svjetskom ratu, - razvrstavaju po znaaju argumente vezane za ujedinjenje Junih Slovena. II Svijet izmeu dva svjetska rata NNZ Uenici/ce treba da: - pojasne osnovne odlike graanske demokratije, - informiu o najznaajnijim odlikama zemalja socijalizma, - rezimiraju karakteristike totalitarnih sistema faizam, nacizam.


38

VNZ Uenici/ce treba da: - pronau slinosti i razlike izmeu zemalja graanske demokratije i zemalja socijalizma, - uoe greke rukovodstva SSSR-a poinjene u periodu izmeu dva svjetska rata, - kritiki procijene karakteristike faizma kao totalitarnog sistema. III Jugoslavija izmeu dva svjetska rata

NNZ Uenici/ce treba da: - pojasne najznaajnije injenice o stvaranju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, - navedu osnovne odlike politikog, privrednog i kulturnog razvitka Kraljevine SHS od 1929. do 1941. godine, - opiu i ilustruju poloaj Crne Gore u Kraljevini SHS, - uoe osnovne odlike privrednog i kulturnog ivota Kraljevine Jugoslavije.

VNZ Uenici/ce treba da: - kritiki procijene istorijske injenice koje su dovele do ujedinjenja Junih Slovena i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, - problematizuju politiki, privredni i kulturni razvoj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, - analiziraju poloaj Crne Gore u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, - dokau na primjerima razvoj privrede i kulture u Kraljevini Jugoslaviji.

IV Drugi svjetski rat

NNZ Uenici/ce treba da: - imenuju uzroke i povod za izbijanje Drugog svjetskog rata, - nabroje i demonstriraju na karti najznaajnije frontove Drugog svjetskog rata, - prepriaju svojim rijeima neku od najznaajnijih bitaka Drugog svjetskog rata, - opiu glavne posljedice Drugog svjetskog rata.


39

VNZ Uenici/ce treba da: - preispitaju uzroke i povod za izbijanje Drugog svjetskog rata, - prosude o vanosti najveih frontova u Drugom svjetskom ratu, - sintetizuju najznaajnije podatke vezane za borbena dejstva u vremenu od 1941. do 1945. godine, - kritiki se odrede prema glavnim posljedicama Drugog svjetskog rata. V Jugoslavija u drugom svjetskom ratu 1941-1945. NNZ Uenici/ce treba da: - opiu napad faistikih zemalja na Kraljevinu Jugoslaviju i uoe faktore brze kapitulacije jugoslovenske vojske, - demonstriraju na karti okupacionu podjelu teritorije Kraljevine Jugoslavije, - navedu osnovne motive otpora naroda Jugoslavije, - opiu najznaajnije bitke Drugog svjetskog rata na jugoslovenskom ratitu, - rezimiraju specifinosti 13-julskog ustanka, - ponove tok zavrnih borbi za osloboenje Jugoslavije, - navedu injenice o meunarodnom priznanju DFJ, - ilustruju u emu se sastoji doprinos Jugoslavije u pobjedi nad faizmom, - informie o borbi sa okupatorskim snagama u Crnoj Gori tokom Drugog svjetskog rata.

VNZ Uenici/ce treba da: - naprave rad o faistikoj agresiji i kritiki procijene faktore ''aprilskog sloma'' vojske Kraljevine Jugoslavije, - analiziraju uz pomo istorijske karte okupacionu podjelu teritorije Kraljevine Jugoslavije, - preispitaju i vrednuju ustanike aktivnosti naroda Jugoslavije, - ocijene znaaj jugoslovenskog ratita u Drugom svjetskom ratu, - suoe argumente vezane za 13-julski ustanak (pro et contra), - interpretiraju tok zavrnih borbi za osloboenje Jugoslavije, - dokau diplomatske napore za meunarodno priznanje DFJ, - definiu doprinos Jugoslavije u pobjedi nad faizmom, - kritiki vrednuju znaaj crnogorskog prostora u toku Drugog svjetskog rata u pobjedi nad faizmom.


40

VI Svijet i Jugoslavija poslije drugog svjetskog rata NNZ Uenici/ce treba da: - navedu godinu i mjesto potpisivanja mirovnog ugovora kojim je zavren Drugi svjetski rat; - obrazloe osnovne uzroke koji su doveli do blokovske podjele svijeta, - opiu u osnovnim crtama ivot Jugoslavije od 1945. do 1961. godine, - pojasne osnovne odlike privrednog i kulturnog razvoja Jugoslavije od 1961. do 1980. godine, - upoznaju osnovne uzroke krize i raspada jugoslovenskog drutva krajem XX vijeka, - poveu proces raspada SFRJ sa mjestom i ulogom Crne Gore u jugoslovenskoj federaciji, - imenuju uzroke evropskih integracija, - se upoznaju sa procesom globalizacije.

VNZ Uenici/ce treba da: - izrade pojmovne mape koje se odnose na mirovni proces poslije Drugog svjetskog rata, - suoe argumente vezane za blokovsku podjelu svijeta, - potrae u literaturi podatke koji se odnose na drutveno-politiki ivot Jugoslavije u vremenu od 1945. do 1961. sreuju ih u svojoj

biljenici; - identifikuju i rangiraju po vanosti elemente koji su uslovili privredni i kulturni razvitak Jugoslavije u periodu od 1961. do 1980. godine, - problematizuju proces krize i raspada SFRJ, - dijagnostifikuju poloaj Crne Gore u jugoslovenskoj federaciji, - definiu elemente evropskih integracija, - na novim primjerima obrazloe nunost procesa globalizacije. 8. NAINI PROVJERE ZNANJA I STRUNE OSPOSOBLJENOSTI Provjera i ocjenjivanje znanja je najvanija i najosjetljivija faza nastavnikovog/cinog vaspitno-obrazovnog rada. Trai mnogo znanja ne samo iz struke nego, prije svega, iz metodike nastave predmeta, didaktike i psihologije. Od nastavnikovog/cinog vrednovanja znanja uenika/ca zavisi hoe li znanje ostati samo na ravni reprodukcije ili e uenici/ce pokuati da materiju razumiju, a znanje da upotrijebe za rjeavanje zadataka u koli i u svakodnevnom ivotu. Prilikom provjeravanja i ocjenjivanja nastavnik/ca stie povratnu informaciju o vrijednostima i stavovima uenika/ca i utie na njih. Provjeravanje znanja polaznika/ca za nastavnike/ce je ujedno i barometar njegove/njene uspjenosti u nastavi.


41

Provjeravanje i ocjenjivanje se obavlja usmeno i pisano. Elementi provjeravanja i ocjenjivanja znanja U fazi provjeravanja i ocjenjivanja pored osnovnih znanja (prepoznavanje, obnavljanje, opisivanje istorijskih dogaaja i pojava) potrebno je razvijati takoe i sposobnosti i vjetine, a pri tome je potrebno potovati individualne razlike. Saoptavanje: - izlaganje steenih informacija (znanja) u usmenoj, pismenoj ili grafikoj formi; - razvijati sposobnost/vjetinu razdvajanja bitnih informacija od nebitnih o odreenom istorijskom dogaaju; - u usmenom ili pismenom obliku pravilno upotrijebiti osnovnu terminologiju o istorijskom dogaaju; - uz pomo razliitih nastavnih pomagala (karte, tekst, slike) sakupiti informacije o odreenom istorijskom dogaaju, povezati ih u loginu

cjelinu i o njima usmeno ili pisano izlagati. Sposobnost sagledavanja vremenskih i prostornih istorijskih pojava: - sakupiti i srediti podatke o odreenom istorijskom periodu ili dogaaju u pravilnom vremenskom redosljedu; - potraiti istovremene istorijske dogaaje i pojave u odreenom periodu; - orijentisati se na istorijskoj karti.

Istorijsko razmiljanje: - razlikovati uzroke i posljedice istorijskih dogaaja; - uporediti istovjetne pojave ili dogaaje i zapisati slinosti ili razlike; - na osnovu steenih istorijskih znanja o odreenim pojavama ili dogaajima rei svoje miljenje o znaaju konkretnog dogaaja.

Pismena provjera znanja obavlja se najee objektivnim tekstovima koji pokrivaju sve nivoe zahtjevnosti. Uenici/ce moraju biti unaprijed upoznati sa kriterijumima kako usmenog tako i pismenog ocjenjivanja. Ocjenjivanje je brojano u skladu sa Zakonom o osnovnom vaspitanju i obrazovanju, a prema standardima koje odreuju deskriptori nivoa znanja.


42

9. RESURSI ZA REALIZACIJU 9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi za nastavu istorije u osnovnim kolama Za kvalitetno i efikasno izvoenje nastave istorije neophodna je posebno specijalizovana uionica. U uionici na raspolaganju moraju biti razliiti udbenici, prirunici, didaktika pomagala i audio-vizuelna sredstva. Uionica mora imati komplete zidnih istorijskih i geografskih karata. Potrebna audio-vizuelna sredstva su: - grafoskop, - dijaprojektor, - televizijski prijemnik, - video-rikorder, - kasetofon, - kompjuter sa mogunou upotrebe disketa i sa prikljukom za Internet.

Pored udbenika preporuenih od strane Ministarstva prosvjete i nauke Republike Crne Gore, nastavnici/ce su slobodni/e da u nastavi koriste i druge metode i prirunike za ostvarivanje ciljeva predvienih programom.

9.2. Okvirni spisak literature i drugih izvora Literatura za uenike/ce:

- Milada Kasumovi - Goran Markovi Istorija za V razred, Podgorica 2001.

- Radovan Popovi - Dragan Miranovi Istorija za VI razred, Podgorica 2002.

- Jasmina orevi, - Radovan Popovi Istorija za VII razred, Podgorica, 2002.

- Slavko Burzanovi. - Jasmina orevi, Istorija za VIII razred, Podgorica 2002.


43

- Slavko Vukevi, - Milada Kasumovi, - Goran Markovi Istorija za I razred gimnazije, Podgorica, 2002.

- Radovan Popovi - Dragan Miranovi - Dragoje oki Istorija za II razred gimnazije, Podgorica 2003.

- orije Borozan - Saa Kneevi - Sait aboti Istorija za III razred gimnazije, Podgorica, 2003.

- erbo Rastoder - Radoje Pajovi - Zvezdan Laki Istorija za IV razred gimnazije, Podgorica, 2003. Literatura za nastavnike/ce

1. Oksfordska istorija Grke i helenistikog sveta (priredili: Don Bordman, Dasper Grifin i Ozvin Miri) Clio, Beograd, 1999. 2. Oksfordska istorija rimskog sveta (priredili: Don Bordman, Dasper Grifin i Ozvin Miri) Clio, Beograd, 1999. 3. Oksfordska istorija srednjovjekovne Evrope, priredio: Dord Holms, Clio, Beograd, 1998. 4. Sidni Peinter, Istorija srednjeg veka (284-1500), Clio, Beograd, 1997. 5. Helmut G. Kenigsberger, Deri K. Bouler, Dord L. Mouz, Evropa u XVI veku, Beograd, Clio 2002. 6. Donald H. Penington, Evropa u XVII vijeku, Beograd, Clio, 2002. 7. Metju S. Anderson, Evropa u XVIII vijeku, Beograd, Clio, 2002. 8. Hari Herder, Evropa u XIX vijeku, Beogrd, Clio, 2002. 9. Dragoljub R. ivojinovi, Uspon Evrope (1450-1789), Beograd 1995. 10. edomir Popov, Graanska Evropa 1770-1871, Osnovi evropske istorije XIX vijeka, knj.I, Politika istorija Evrope, knj.II, Matica

srpska, Novi Sad 1989.


44

11. Pol Kenedi, Uspon i pad velikih sila, Ekonomska promjena i ratovanje 1500-2000, Podgorica, CID 1999. 12. Istorija Osmanskog carstva, priredio Rober Mantran, Beograd, Clio, 2002 13. M. Peri, Intelektualna istorija Evrope, Beograd, Clio, 2000. 14. Don M. Roberts, Evropa 1880-1945, Beograd, Clio, 2002. 15. Erik Hobsbaum, Doba ekstrema, Istorija kratkog Dvadesetog veka 1914-1991, Dereta, Beograd, 2002. 16. A.Mitrovi, Vreme netrpeljivih, Politika istorija velikih drava Evrope 1919-1939, Podgorica, CID, 1998. 17. F. Fire, Prolost jedne iluzije, Komunizma u dvadesetom vijeku, Beograd 1996. 18. Mihail Geler, Aleksandar Negri, Utopija na vlasti, Istorija Sovjetskog saveza, Podgorica, CID, 2000. 19. Ernst Nolte, Faizam u svojoj epohi, Prosveta, Beog

Documents

Istorija Plan i Program