-
8/2/2019 genetik8
1/17
GEN TEKNOLOJS
-
8/2/2019 genetik8
2/17
Restriksiyon endonkleaz enzimlerininkefi
DNA ktphanelerinin oluturulmas
Gen naklinin gerekletirilmesi
3 snfa ayrlr
I. Snf; DNA zerinde belirli bir nkleotiddizisini tanr ancak bu
dizinin yaknndarastgele bir yerden keser
-
8/2/2019 genetik8
3/17
II. Molekler biyoteknolojik yntemlerde en okkullanlandr.
DNA moleklnn her iki ipliini tandklardiziden keserler ve dz
ularn olumasna
neden olurlar. Bazlar yapkan ular veyatamamlayc ular. III.
Belirli nkleotid dizilerini tanrlar ve bu
blgeden belli bir uzaklktaki (25 nkleotid) bir
yerden keserler. Gen teknolojisinde II. Snf veya Tip II
olarakadlandrlan enzimler kullanlr.
-
8/2/2019 genetik8
4/17
Molekler Markrler
Protein veya dorudan nkleik asit yapsndakifarkllklar
Depo proteinlerinde veya izoenzimlerde grlenfarkllklar
elektroforez bantlar eklinde elde
edilip genotip farkllklar belirlenir. Bitkilerde 40 farkl
izoenzim sistemi Nkleik asit dzeyindeki markrler DNA
polimorfizimine dayanr
Nokta mutasyonu, delesyon, inversiyon,insersiyon,
substitisyonlar gibi eitlimutasyonlar polimorfizime neden olur.
-
8/2/2019 genetik8
5/17
RFLP
PCR
DNA-Markrleri (allel olmayan genler arasinteraksiyon ve
genotip-evreinteraksiyonlarndan etkilenmeyen)seleksiyon
almalarnda
MAS veya markre dayal seleksiyon
-
8/2/2019 genetik8
6/17
Gen Teknolojisi
Bitkilerden hayvanlardan vemikroorganizmalardan izole edilen
genler in vtroortamda yaps deitirilir
Tarmsal, endstriyel, ekolojik ve tbbi amalariin kullanlr DNA
restriksiyon enzimleri ile paralara ayrlr Klonlama vektr
(genellikle plasmidler)
Plasmidlerde restriksiyon enzimler ile kesilir Ligaz enzimi
yardm ile istenilen DNA paras
vektr genomuna eklenir
-
8/2/2019 genetik8
7/17
Rekombinat DNA Konuku bakteriye transforme edilir Plasmidlerde
antibiyotik diren geni bulunur
Koloni ortamnda sadece plasmid ieren bakteriyaar
Sonra arzu edilen gen DNA probu ilehibridizasyon sonucu ile arzu
edilen gen
belirlenip izole edilir Genom ktphaneleri oluturulur cDNA
ktphaneleri
-
8/2/2019 genetik8
8/17
Gen Aktarm
Mikroenjeksiyon;zole edilmi DNA 0.5-10nanometrelik mikropipetler
aracl ilesitoplazma veya nekirdek iine enjekte edilir.
PEG (Polyethylene glycol) Yntemi;
Aktarlacak DNA polietilen glikol sspansiyonuhalinde
protoplastlar ile 30 dakika sre ilekartrlr. DNA polietilen glikol
tarafndangeirgen hale gelen protoplast membranndanprotoplast iine
girer.
Lpozom fzyonu; Yapay olarak oluturulanmembran torbacklar
(lipozom), aktarlacakDNAy plazmalemma ile kaynaarak protoplastiine
sokar.
-
8/2/2019 genetik8
9/17
Elektroporasyon;Elektrik akm ile birprotoplast sirklasyonu
salanr. Bu sradaprotoplast membrannn zaman zaman
depolarizasyonu sonucunda DNAnnprotoplasta girmesi salanr.
Agrobacterium tumefaciens; Aktarlacak
DNA bakterinin Ti-plazmidine yklenir vebu plazmidin T-DNAs
bakteri aracl ilebitki dokusuna aktarlr.
-
8/2/2019 genetik8
10/17
nsan hastalklarndan sorumlugenlerin saptanmas
Spesifik gendeki bir arzadr Hemofili gibi baz kaltsal hastalklar
X
kromozomunda bulunur
Dier hastalklar iin olan genler otozomlardabulunur ve ou
durumlarda ekiniktir Kistik fibrz gibi hastalklar erken devrede
Alzheimer ve Huntington gibi nrodejeneratif
hastalklar ileri evrelerde Metabolik veya evresel uyaran ile
tetikleninceye kadar sessiz kalabilir (kanser)
-
8/2/2019 genetik8
11/17
Geni saptamak neden nemlidir?
1) Geni saptama hastaln, tedavilerintasarmna izin verecek olan,
biyokimyasaltemeline bir iaret salayabilir.
2) Arzal bir gende bulunan mutasyonunsaptanmas, mutant genin
tayc veyahenz hastal gelitirmemi bireylerdebelirlenmesi iin bir
tarama programkurgulanabilir
3) gen tedavisi iin bir n kouldur
-
8/2/2019 genetik8
12/17
nsan genomunda genin yaklakpozisyonunu belirleme
Gen hakknda hibir bilgi yok Temel genetik prensiplerden
yararlanlr Balant analizi yaplr Hali hazrda bilinen genetik
lokuluslarn kaltm modeli ile
hedef genin kaltm modeli karlatrlr ki lokus birlikte kaltlyorsa,
bunlar ayn kromozomzerinde ok yakn olmaldr
Bu ekilde deil ise, kaltm modelleri gsteren lokuslaramayoz
esnasndaki rekombinasyon olaylar ve
kromozomlarn rastgele ayrlmas neden olabilir Haritalanm bir ya
da daha fazla lokus ile balantnngsterilmesi haritanmam bir genin
kromozomalpozisyonunun anlalmasnda anahtardr.
-
8/2/2019 genetik8
13/17
Ynlendirilmi aprazlamalar yapmakmmkn deildir
Soy analizinden yararlanlr
DNA rneklerinin her bir ailenin en az jenerasyonundan elde
edilebilmesinemlidir ve ne kadar ok aile yesi varsa
o kadar iyidir. rnek insan meme kanseri genleri ile
ilgilialma
-
8/2/2019 genetik8
14/17
Bu hastala yakalanan nemli saydaki kadnda RFLPprofili karld
Kadnlarn D17S74 denilen RFLP versiyonuna sahipolduklar
gsterildi
Bu RFLP daha nce 17. kromozomun uzun kolundaharitalanmt
Aranmakta olan gendeBRCA1- bylelikle 17.
kromozomun uzun kolunda bulunmalyd Bu balant sayesinde meme
kanseri geninin insan
genomunun hangi blgesinde olduuna dair iaretbulunmutur 17.
kromozomun bu 20 Mblk uzantsnda 1000in
zerinde gen bulunduu dnlmekteydi.
-
8/2/2019 genetik8
15/17
Ksa ardk tekrarlar (STRs) kullanlarak,daha detayl harita
yaplmas
Bu sayede BRCA1 blgesinin bykl
600 kba indirildi Bir genin yerini belirlemede bu yaklama
pozisyonal klonlama denmektedir
600 kblk meme kanseri blgesininierdii 60dan fazla genden
herhangi biriBRCA1 olabilir.
-
8/2/2019 genetik8
16/17
-
8/2/2019 genetik8
17/17
Meme kanseri blgesine uygulandnda, buanalizler 22 ekzondan oluan
ve 1863 a.alik birprotein kodlayan, yani BRCA1 iin gl bir adayolan
yaklak 100 kblk bir gen saptand
Sonraki aratrmalarda bu gen ve BRCA1in,ibirlii yapan ikinci gen
meme kanserine karduyarl,
DNA onarm ve transkripsiyon
dzenlenmesinde yer aldn ve ikisinin de anormal hcre blnmesini
inhibeederek tmr basklyc genler olarak yaptngsterdi
