fehrest farsi - دانشکده تحصیلات تکمیلیtahsilattakmili.iauvaramin.ac.ir/Files/4/Content/pdf 11-3.pdf · ب ﻪﻟﺎﻘﻣ ناﻮﻨﻋ ﺎـﺑ ) ﯽﺴﯿﻠﮕﻧا

صفحه فهرست مطالب عنوان

161............بررسي اثر مايكوريزا و كود فسفره بر عملكرد و اجزاي عملكرد ذرت در منطقه رباط كريم •o عليرضا حيدري، محمد نصري، فرشاد قوشچي

171.......................گياه دارويي بادرنجبويهخصوصيات زراعي هاي زيستي و دامي برمقايسه تاثير كود •o نيا افرا، جابر مهدينژادرضا طهماسبي عمران، هرمز فالح آملي، يوسف نيك

بررسي تاثير پرايمينگ اكسين و جيبرليك اسيد بر برخي صفات كمي و كيفي •

179.....................................................در شرايط تنش شوري )Phaseolus vulgaris L(.گياه لوبيا قرمز o مجتبي عاقبت بخير گلفراني، فرشاد قوشچي، ميثم اويسي

زمان بر عملكرد و اثر سطوح نيتروژن، كاربرد كولتيواتور و چند كشتي هم •

187............................................................................................................................اجزاي عملكرد ذرتo ،دهكرديرقيه امينيان ،ميرزاخاني محمدفرزاد عامري

بررسي تأثير شوري و اسيد آسكوربيك بر خصوصيات رشدي بابونه آلماني •

)Chamomillarecutita L.(..................................................................................................................197 o عسكري، مرواريد ايماني،جابر مهدي نيا افرا امين فتحي، سعيده فوالدوند، فرزانه

SW- 82-9اكسيداني گندم رقم پاشي پوترسين روي مقاومت آنتيتاثيرمحلول •

209...................................................................................................................تحت شرايط تنش كم آبي

o مقدم، پورنگ كسراييرضا توحيديزهرا كريمي، حميد

آهن و روي بر عملكرد عملكرد گياههاي مغذيبررسي اثر سطوح مختلف غلظت ريز • 219.............................................................................................260سينگل كراس ) (.Zea mays L ذرت

o و بهنام زند حميد گودرزي، پورنگ كسرايي

هاي مختلف آبياري و تراكم بوته بر عملكرد و اجزاي عملكرد بررسي اثر رژيم •

227...................................................ذرت هيبريد سينگل كراس كارون در شرايط آب و هوايي دزفولo لك شهرام ،يقنواتيموسو محمود

أ

بنام خدا

» هاي زراعی در حاشیه کویرپژوهش« راهنماي تهیه مقاله براي مجله

زراعـی ، فیزیولـوژي ، هاي تحقیقی و نتایج تحقیقات در زمینه علوم وابسته به زراعت و بـه مجله کشاورزي پویا مقاله ارسی نوشته شده و قبالٌ بـه هـیچ هاي مرتبط با این علوم که به زبان ف اکولوژي و بیوتکنولوژي گیاهان زراعی و رشته

طریق انتشار نیافته و یا همزمان به مجالت دیگر فرستاده نشده باشند را با داوري علمـی و ادبـی پذیرفتـه و منتـشر در هر شـماره . ها در مجامع علمی داخلی و خارجی چاپ شده باشد مستثنی هستند مقاالتی که خالصه آن . کند می

ی به چاپ خواهد رسید ـوتاه علمـزارش کــه کوتاه علمی و گ ــهائی به صورت مقال مقاله ه درصورت دریافت ــاز مجل ). مقاله2حداکثر (

روش نگارش و ارسال مقالهمتر حاشـیه از چهـارطرف بـه صـورت تـک سانتی3 با 28×21 به قطع A4بدون آرمهر مقاله باید روي کاغذ سفید

کلمات خارجی در بردنتاحد امکان از به کار. تایپ و ارائه شود ) متر تی سان 5/1فاصله ( ستونی و یک خط در میان هرگونه اصطالح خارجی باید به فارسی نوشته و در مقابـل آن . متن مقاله خودداري و از نوشتن پاورقی اجتناب شود

نوشـته ) ایتالیـک ( ا حـروف کـج نام علمی گیاهان یا موجودات ب. و داخل پرانتز اصطالح به زبان اصلی نگاشته شود گذاشتن فاصله الزم نیست ولـی بعـد از ),، یا ( و کاما فارسی و انگلیسی (.) در نگارش دقت شود قبل از نقطه . شوند

از هر مقالـه چهـار . صفحه بیشتر باشد 15محتواي مقاله نباید از . ها درج یک فاصله الزم است و باید رعایت شود آنپس از داوري درصورتی که مقاله پذیرفته شود نتیجـه بـه نحـو . فتر مجله ارسال شودنسخه جهت بررسی به نشانی د

و نـوع قلـم انگلیـسی B Nazanin 12هـا نوع قلم فارسی براي تایـپ مقالـه . رسد مینمقتضی به اطالع نویسندگاTimes New Roman 10انتخاب شود .

راتـب بـا موري، تایید و تصویب هیات تحریریه صادر و گواهی پذیرش مقاله فقط پس از اتمام مراحل ویراستاري و دا .اي که در آن چاپ خواهد شد به اطالع نویسندگان خواهد رسیددرج شماره جلد و شماره مجله

هاي مختلف مقالهترتیب بخش

هـا، نتـایج و بحـث، هـاي کلیـدي، مقدمـه، مـواد و روش هر مقاله باید شامل برگ مشخـصات، عنـوان، چکیـده، واژه .، منایع مورد استفاده و چکیده به زبان انگلیسی باشد)در صورت لزوم( اسگزاريسپ

برگ مشخصات :جداگانه که در برگیرنده موارد زیر باشد ضمیمه مقاله شودصفحه در یک برگ مشخصات مقاله باید

لی، مربـی، اسـتادیار، دانـشجو و رشـته تحـصی ( عنوان مقاله، نام و نام خانوادگی نویسندگان، مرتبه علمی نویسندگان کترونیکـی و شـماره محـل انجـام تحقیـق، آدرس ال ،، آدرس کامل پستی محل کار همراه با کدپستی )استاد دانشیار،

نامه کارشناسی ارشد یا دکتري یکی از نویسندگان باشد مشخص در صورتی که مقاله بخشی ازپایان .تلفن نویسندگان کـردن نویـسنده مشخص. درج شود که مقاله از آن استخراج شده حتماًشود و شماره و عنوان طرح تحقیقاتی مصوب

.مسئول مقاله و آدرس الکترونیکی و شماره تلفن آن الزامی استتعداد و ردیف نویسندگان مقاله به همان صورتی که در نسخه اولیه و موقع ارائه به دفتر مجله مـشخص شـده اسـت

و یا تغییر در ترتیب اسامی نویسندگان در هر مرحله بررسی، به هـیچ مورد قبول است و تقاضاي حذف، اضافه کردن .رگ مشخصات مقاله باید به دو زبان فارسی و انگلیسی ارائه و توسط نویسندگان امضاء شودب.شودوجه پذیرفته نمی

ب

عنوان مقالهبـا ( ن فارسی ، عنوان مقاله به انگلیسی زیرعنوا. کلمه تجاوز نکند25عنوان مقاله باید کوتاه ، ساده و جامع بوده و از

در صفحه اول ، صفحه چکیده انگلیسی و سـایر صـفحات مقالـه نبایـد نـام و مشخـصات . تایپ شود ) حروف کوچک .نویسندگان نوشته شود

چکیده فارسی

اله وبا تاکید کلمه و به صورت یک پاراگراف پیوسته ، که فشرده گویائی از کل مق250چکیده فارسی باید حداکثر در مقاالتی که با عنوان گزارش کوتـاه علمـی یـا مقالـه . هاي تحقیق و نتایج اصلی باشد ارائه شودبر هدف ، مواد و روش

.شوند نیازي به چکیده ندارندکوتاه علمی ارائه می )تفاده نشده باشـند هائی که در عنوان مقاله اساالمکان واژهحتی( واژه کلیدي 7در زیر چکیده فارسی مقاله حداکثر

.درج شود

مقدمه) داخلی و خارجی ( ز اشاره کافی به اهمیت موضوع تحقیق و منابع و تحقیقات انجام شده قبلی ادر این قسمت پس

نحـوه ارائـه منــابع . دور واضـح نوشـته شـو ـه طـ ـدر مورد موضوع مقاله ، توجیه پژوهش و هدف بررسی و تحقیق ب . مورد استفاده همین راهنما توضیح داده شده است در بخش منابع)هارفرنس(

هامواد و روش

ی یا مـوارد خاصـی کـه بـراي هاي ابداع ویژه روش هاي مورد استفاده در اجراي پژوهش به در این بخش مواد و روش شده ذکـر هاي شناخته شده و اقتباس در مورد روش. مورد استفاده قرار گرفته است با شرح کامل بیان شود اولین بار

در ایـن . هـا ضـروري اسـت هـا و منـابع آن نوشتن نام دقیق علمی و تجارتی مواد ، دستگاه . منابع مربوطه کافی است هاي آمـاري بـه کـار بـرده شـده ، صـفات ها ، شرایط اقلیمی ، نوع طرح و روش اي آزمایش ال و محل اجر ـقسمت س

.ها به وضوح نوشته شودبرداريگیري شده و نحوه ارزیابی نتایج یادداشتاندازه

بحثنتایج وها به هر نحـو یـا مضمون جدول. شود جدول ، شکل و نمودار در این قسمت ارائه می نتایج تحقیق به صورت نوشتار ،

.به هر شکلی نباید در مقاله تکرار شود .شودها ، متن جدول و زیرنویس موردنیاز تشکیل میهرجدول از شماره ، عنوان ، سرستون

ها نیز با یک خط افقی از متن جـدول سرجدول. شود با یک خط افقی از شماره و عنوان جدول متمایز می ر جدول ههـا از توان بـراي تقـسیم سـرجدول درصورت لزوم می. شودجدا شده و در زیر متن جدول نیز یک خط افقی رسم می

ل پس از کلمه جدول و شماره آن ، خط تیـره در باالي کادر جدو. خطوط افقی در داخل کادر سرجدول استفاده کرد در مـتن جـدول نبایـد از .شـود زیرعنوان فارسی ، عنوان جدول به انگلیسی نوشـته مـی .شودو سپس عنوان ذکر می

-هرستون جدول باید داراي عنوان و واحد مربوطه به آن ستون و یا صفت اندازه . خطوط عمودي و افقی استفاده شود شتن واحد صفات در مقابل متن انگلیسی سرستون ها و به زبان انگلیسی کافی اسـت و نیـاز بـه نو( گیري شده باشد

تـوان واحـد را در چنانچه تمام اعداد متن جدول داراي واحد مـشترکی باشـند مـی ). نوشتن واحدها به فارسی نیست

ج

شود و ارتباط آن ها ائه می توضیحات اضافی عنوان و متن جدول به صورت زیرنویس ار . عنوان اصلی جدول ذکر کرد -نتایج و بررسـی . شودبا جدول به صورت اعداد یا حروف انگلیسی در باال و سمت راست جمالت یا اعداد مشخص می

دار چنانچه محاسبات آماري منجر به اخـتالف معنـی . شود سهاي آماري باید به یکی از روش علمی در جدول منعک دار نباشـد دو ستاره نشان داده شده و در صورتی که اختالف معنـی با یک یا به ترتیب% 1و % 5شده باشد در سطوح

.مشخص شود) اندیس باال و سمت راست اعداد به صورت ( nsبا عالمت هاي مربوط به نتایج براي خوانندگان غیرفارسی زبان هم قابل اسـتفاده باشـند ، شـماره و عنـوان جدولبراي این که

ها و عالئم و توضیحات زیر جدول باید بـه انگلیـسی ترجمـه شـده و در زیـر شـرح ه نوشته ها ، کلی جدول ، سرستون اعداد مـتن . هاي مورد اشاره در متن جدول به تاریخ میالدي تبدیل و در جدول ارائه شوند تاریخ.ها نوشته شود فارسی

هـا نبایـد از اندازه جـدول . وندها از چپ به راست تنظیم شجدول همگی باید انگلیسی باشند و کلیه مندرجات جدول .متر تجاوز کند سانتی12×20

متـر تهیـه سانتی9×12باید به صورت رنگی یا سیاه و سفید و واضح در ابعاد حداکثر ) ها و نمودارها عکس( ها شکلهـا و لهـاي روي شـک نوشـته ( ها ها نیز باید با اعداد انگلیسی تنظیم شوند و ترجمه انگلیسی شرح شکل شکل. شوند

ها هم باید به زبان فارسی و انگلیسی در زیر آن شماره و عنوان شکل . زیر شرح فارسی آورده شود ) ها زیرنویس شکل .نمائی یا مقیاس ضروري است ها نوشتن درشتهاي میکروسکوپی یا ترسیمراي عکس ب.شکل نوشته شود

هاي ارائه شـده در مقالـه بایـد اشـاره ها و شکلدولهاي مناسب در متن مقاله به ج الزم به توضیح است که در محل .ها ، نموارها و تصاویر با واژگان شکل نامگذاري شوندشود و تمامی شکل

گیري بـه شود و با توجه به هدف تحقیق بحث و نتیجهبعد از ارائه نتایج با روش باال، نتایج حاصل تجزیه و تحلیل می قیق با نتایج تحقیقـات مـشابه در منـابع داخلـی و خـارجی در ایـن قـسمت مقایسه نتایج حاصل از تح . آیدعمل می

هاي مهم تحقیـق خـود گیري کلی از نتایج و یافته توانند در پایان این بخش یک نتیجه نویسندگان می . ضروري است جداگانـه بـدون نوشـتن عنـوان ( هاي بعدي ارائه کنند نوشته و درصورت لزوم پیشنهادات خود را براي انجام تحقیق

).براي این قسمت

سپاسگزاريتوان از اشخاص و افـرادي کـه در راهنمـائی و یـا انجـام میشود ، در چهار سطر تنظیم می در این قسمت که حداکثر

بـه شـرطی کـه ( انـد تحقیق مساعدت کرده باشند و یا در تامین بودجه ، امکانات و لوازم کار نقـش مـوثري داشـته .سپاسگزاري کرد) نامشان در لیست نویسندگان مقاله نباشد

منابع مورد استفاده

هـاي نهـائی یـا سـالیانه گزارش. در این بخش تمام منابع ذکر شده باید در متن مقاله مورد استفاده قرار گرفته باشند و نباید در لیست منابع مـورد اسـتفاده منظـور پژوهشی نیستند –هاي تحقیقاتی قابل استناد در مقاالت علمی طرح .شوند

در . و تاریخ انتشار آن خواهـد بـود ) گان(براساس نام خانوادگی نویسندهچگونگی نوشتن یک منبع در متن مقاله

ها به سال میالدي به انگلیسی و در منابع فارسی نـام نویـسندگان به انگلیسی و سال) گان(منابع خارجی نام نویسنده درصورت تکرار یک منبع خارجی در مـتن بـراي بـار دوم یـا بیـشتر ، . ها به سال شمسی خواهد بودفارسی و سال به .توان نام نویسندگان و سال میالدي را براي تکرارهاي بعدي به فارسی نوشتمی

در andی و کلمه در منابع فارسو نویسنده اول و سپس حرف براي منابعی که دو نویسنده دارند ابتدا نام خانوادگیدر منابعی که بیش از دو نویسنده دارند فقط نام خانوادگی نویـسنده . شود انتشار ذکر می سال و سپس منابع خارجی

د

ی و سپس سال انتشار در منابع خارج )ایتالیکباحروف ( .et al در منابع فارسی و یاهمکاراناول و سپس کلمه و ضوع الزم باشد چند منبع ذکر شود منابع به ترتیب سال انتشار مرتب شوند درصورتی که براي یک مو . شودآورده می

در جلو سال انتـشار آن c,b,aتوان با نوشتن حروف چند منبع هم سال موجود باشد می ) گان (و اگر از یک نویسنده .ها را از هم متمایز کرد

:اگر منبع در ابتداي جمله آورده شود: ها مثال

......گزارش کردند که) 1389(و یا کریمی و همکاران ) 1389( یا کریمی و جوادي )1389(کریمی : فارسی و یا)Brown and Jakson, 2009 (یا براون و جکسون Brown, 2009)( براون: انگلیسی

....... گزارش کردند که (Brown et al., 2009)براون و همکاران

:اگر منبع در انتهاي جمله آورده شود یـا ) 1389کریمـی و جـوادي، (و یـا ) 1389 کــریمی ، (ده اسـت ـالً هـم گـزارش شـ ـاي قب ن نتیجه ـ چنی :ارسی فـ )1389کریمی و همکاران، (

یـا ) Brown and Jakson, 2009( یـا (Brown, 2009)اي قبالً هم گزارش شده اسـت چنین نتیجه: انگلیسی )Brown et al., 2009 (و یا)،1389کریمی; Brown etal.,2009 ; Jones and Pears,2010 ;.(........

(References)چگونگی نوشتن منابع در قسمت منابع مورد استفاده

)ها ژورنال( در مجالت علمی –الف

نام و نام خانوادگی نویـسنده ، حـرف اول اسـم کوچـک نویـسنده ، سـال : مقاالتی که یک نویسنده دارند -تـز شـماره مجلـه ، شـماره اولـین و آخـرین ل مجله ، شماره مجله ، داخل پران مانتشار، عنوان مقاله، نام کا

.صفحه مقالهخـانوادگی و سـپس حـرف اول پس از نویسنده اول ، نام و نـام : نویسنده دارند مقاالتی که بیش از یک نفر -

.شوداسم کوچک نفرات بعدي به ترتیب ذکر میها برحـسب سـال ستفاده قرار گرفته باشد ترتیب درج آندرصورتی که از یک نویسنده چندین منبع مورد ا -

c و b و aاي چندین منبع هم سال موجود باشد با نوشتن حروف انتشار از قدیم به جدید و اگر از نویسنده .توان آن را از یکدیگر متمایز کرددر جلو سال انتشار می

هـاي ابتدا مقاالت منفرد و سـپس مقالـه درصورتی که مقاالت منفرد و مشترك از یک نویسنده ارائه شود ، - .شوندمشترك به ترتیب حروف الفباي نام نگارندگان بعدي مرتب می

نـام در مراجـع فارسـی و کلمه بیشخص نیست به جاي نام نویسندگان در مورد مرجعی که نویسنده آن م - .شود در مراجع خارجی نوشته میAnonymousکلمه

ـ ها ، کنفرانسهاي چاپ شده در کتاب مجموعه مقاالت کنگره ها یا خالصه مقاله مقاله -ب میـها و مجامع عل

در این گونه مقاالت پس از درج نام نویسنده یا نویسندگان مقاله بـه صـورت بـاال ، عنـوان مقالـه ، شـهر محـل .ودشهاي مقاله آورده میبرگزاري و کشور آن و در آخر شماره صفحه یا صفحه

ه

شده به صورت کتاب یا بخشی از یک کتاب منابع استفاده -جمطـابق ) گان(اگر منبع مورد استفاده یک کتاب باشد ، به ترتیب نام خانوادگی و حرف اول اسم کوچک نویسنده

هـا بـا حـروف ی حرف اول کلمـات عنـوان کتـاب ـدر منابع انگلیس( روش باال ، سال انتشار ، عنوان کامل کتاب .اشر ، محل انتشار و تعداد کل صفحات کتاب خواهد آمد، شماره جلد ، نام ن) بزرگ

کتاب باشد ، ابتدا نـام خـانوادگی و حـرف اول اسـم کوچـک نویـسندگان اگر منبع مورد استفاده بخشی از یک بخش کتاب مطابق روش باال ، سال انتشار کتاب و سپس شماره اولـین و آخـرین صـفحه بخـش کتـاب بعـد از

، نـام خـانوادگی و حـرف اول اسـم کوچـک :Inمه ـه ، سـپس کلـ ـ بعد نقطـ .pp کـوچـک روفـذاشتن ح ـگ به ترتیب براي یـک نویـسنده یـا (.eds) یا (.ed)ها کلمه یا مولفین کتاب اصلی و در مقابل آن )گان(هنویسند

.شودناشر و محل نشر کتاب آورده می، سپس چند نویسنده کتاب هانامهپایان -د

درج جملـه نامـه، ، سال، عنـوان کامـل پایـان )دانشجو(نامه اسم کوچک نویسنده پایان نام خانوادگی و حرف اول نامهنامه کارشناسی ارشد یا دکتري، نام گروه، دانشکده و دانشگاه، تعداد کل صفحات پایانپایان

:هامثال

مقاالت فارسی مجله علوم گیاهـان زراعـی ایـران .هاي مختلف بونه واکنش عملکرد دانه ارقام کلزا به تراکم .1378. فتحی، ق

39)1 :(10-01 هاي گنـدم دوروم کی ژنوتیپ ـه خش ـابی تحمل ب ـ ارزی .1390. ، و سیدي، ف .ا. ، جعفر باي، ج .ع. فالحی، ح

.15-23): 1(27 مجله به نژادي نهال و بذر. هاي تحمل به خشکیبر اساس شاخص مقاالت انگلیسی

Greef, J.M. 1994. Productivity of maize in relation to morphological and physiological characteristics under varying amount of nitrogen supply. Journal of Agronomy and Crop Science 137(3): 317-326. Glenn, D.M., Carey, A., Bolth, F.E., and Vavra, M. 1985.Effect of N fertilizer on protein contects of grain, straw and chaff tissue in soft white winter wheat. Agronomy Journal 77(2): 229-232.

خالصه مقاالت چاپ شده در کنگره ها و سایر مجامع علمی:فارسی

اثر تاریخ کاشت و فاصله .1383. ، و آینه بند، ا.، عالمی سعید، خ.، سیادت، ع.فتحی، ق، .بذر افشان، ف.ردیف بر عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام گندم

. چکیـده مقـاالت هشتمین کنـگره علـوم زراعت و اصـالح نباتات، دانشکـده کشـاورزي دانشگـاه گیـالن، رشت47.صفحه

انگلیسیReinholds, M., and Sharp, E.L. 1980. Some virulence types of Puccinia hordei from semi-arid environments. Proceedings of the 5th. Eupean and Mediterranean European and Mediterranean Cereal Rusts Conference. Bari University, Bari, Italy. pp. 167-168.

و

کتاب فارسی

انتشارات دانـشگاه شهید چمـران، . زراعت غالت.1376. ، و کـاشانی، ع.، سیادت، ع.نـورمحمـدي، ق. صفحه357. ـوازاهـ

انگلیسیHopkins, W.G., and Huner, N.P. A. 2004. Introdution to Plant Physiology. 3rd. edition. John Wiley and Sons Inc. New York, USA. 452pp.

بخشی از یک کتابBell, R. L., Quamme, H.A., Layne, R.E.C., and Skirvin, R.M. 1996 Pears. pp. 441-415. In: Janik, J., and Moor, J.N. (eds.) Fruit Breeding, Vol. 1: Trees and Tropical Fruits. John Wiley and Sons Inc. New York, USA.

پایان نامه فارسی

پایـان نامه .و فنولوژي کلزاي بهارهبررسی اثر تراکم و زمان کود سرك بر عملکرد . 1375. شریعتی، س. صفحه125. گـروه زراعـت و اصالح نباتات، دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسی، مشهدکـارشناسی ارشـد،

انگلیسیSalisbury, P. A. 1991. Genetic variability in Austrlian wild crucifers and its potential utilization in oilseed brassica species. Ph.D. Thesis, La Trobe University, Australia. 180pp.

مرجع بدون نویسنده مشخص فارسی

. صفحه256. اداره کل آمار و اطالعات، وزارت جهاد کشاورزي، تهران. آمار نامه کشاورزي. 1385بی نام انگلیسی

Anomymous 2007. FAO Production Year Boo;.. FAO Publications, Rome, Italy. 360pp.

چکیده انگلیسی

در صفحه جداگانه تهیه و باید شامل عنوان و ترجمه کامل متن چکیده فارسـی بـه زبـان انگلیـسی چکیده انگلیسی Keyعنـوان دي بـا ـاي کلیـ ـده انگلیـسی واژه هـ ـر چکیـ ـدر زی. اوز نکندـ کلمه تج200ه از ـوري کـه طـاشد بـب

words انگلیـسی زیـر عنـوان در صفحه چکیـده . که ترجمه شده واژه هاي کلیدي چکیده فارسی است آورده شود . نوشته شود و از نوشتن نام نویسندگان خودداري شودABSTRACT َمقاله کلمه

سایر نکاتز ویراستاري عودت مقاله هایی که مطابق راهنمایی تهیه مقاله مجله کشاورزي پویا تهیه نشده باشند قبل ا-

.داده خواهند شد .ر مقاله خود بیان می کنندمقاله مسئول مطالبی هستند که د) گان( نویسنده- .یا رد مقاله ها را دارند هیات تحریریه مجله در هر مرحله بررسی، حق قبول - .هاي پذیرفته نشده برگشت داده نخواهند شد مقاله-

1393 ، سال3شماره 11حاشيه كوير جلد هاي زراعي در پژوهش

١٦١

بررسي اثر مايكوريزا و كود فسفره بر عملكرد و اجزاي عملكرد ذرت در منطقه رباط كريمThe study of Symbiotic of mycorhiza and phosphor fertilizer on yield and yield components of corn

in Robat karim region

3فرشاد قوشچي ،2نصري محمد، 1حيدريعليرضا

. ايران - پيشوا، ورامين -دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين كارشناسي ارشد زراعت، دانش آموخته -1 .ايران -پيشوا، ورامين - دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين زراعت،دانشيار گروه -2 .ايران - ورامين ،پيشوا –ورامين دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد گروه زراعت، استاديار -3

[email protected]:نويسنده مسوول مكاتبات

15/8/1394:تاريخ پذيرش 27/3/1394: تاريخ دريافت

چكيده كردبر عملكرد و اجزاي عمل شيميايي هايكود مصرف كاهش براي مايكوريزا هايكود كاربرد تاثيرات بررسي منظوربه

كامل هايبلوك طرح قالب در صورت فاكتوريلبهتحقيقي در منطقه رباط كريم 1393ذرت، آزمايشي در تابستان سال

شيميايي كود% 100و % 75، %50، %25، شامل سطوح مختلف كود فسفره شامل عامل اول. شد اجرا تكرار سه با تصادفي

60، )شاهد(ميكوريزا قارچ از استفاده عدم ميكوريزا شامل رچسطوح مختلف قا دوم عامل و خاك آزمون اساس بر فسفره

سطوح مختلف كود نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثر . ميكوريزا بود مصرفهكتار در گرمكيلو 120هكتار، در گرمكيلو. شددار زن هزار دانه معنيرديف بالل و و بر عملكرد دانه، تعداد دانه در بالل، تعداد دانه درشيميايي فسفره و مايكوريزا

گرم در هكتار كيلو 60كود شيميايي فسفره و كاربرد % 50ترين عملكرد دانه و تعداد رديف در بالل از تيمار مصرف باالترين بيش. حاصل شد (P1M1)درصد فسفر 25 ترين ميزان در تيمار بدون مصرف مايكوريزا وو كم (P2M2)ميكوريزا،

بنابراين توصيه .حاصل شد شيميايي فسفره كود% 50گرم در هكتار ميكوريزا و كيلو 120از تيمار تعداد دانه در رديف،كود درصد 50وري بهتر از عناصر معدني خاك و كاهش مصرف كود شيميايي فسفره، از تيمار شود كه براي بهرهمي

.ت ذرت استفاده گردددر كش گرم در هكتار ميكوريزاكيلو 60و كاربرد توصيه شده شيميايي فسفره

.مايكوريزا، فسفر، ذرت، عملكرد و اجزاي عملكرد: كليدي واژگان

...بررسي اثر مايكوريزا و كود فسفره بر عملكرد و اجزاي عملكرد

١٦٢

مقدمهدر بين غالت، ذرت دانه اي از لحاظ اهميت و سطح

كشت در رتبه سوم بعد از گندم و برنج در جهان زيراي در تغذيه مرغ و توليد امروزه ذرت دانه. قرار دارد

ترين مقام و عنوان يك غذاي پر انرژي باالمرغ بهمتخشريف . باشده با ساير غالت دارا ميـارزش را در مقايس

د ـبيان داشتن) et al., 2012) Sherif كارانـو هم و بوده متفاوتي هايفنوتيپ داراي ذرت هايهيبريد

دوره زايشي طول فنوتيپي لحاظ از كه هاييهيبريد

باال بيولوژيكي و دانه ردـعملك باشند، داشته تريطوالني

هايريزسازواره فعاليت كه است شده گزارش. دارند هايريزسازواره و مايكوريزي هايقارچ نظير خاك مفيد

مورد غذايي عناصر فراهمي جهت در فسفات حل كننده عمل محلول پتاسيم و فسفر نيتروژن، مانند گياه نياز

يـزراع گياهان ردـكعمل و دـرش بهبود سبب و نمودهاستفاده بيش از حد ). et al., 2004) Arancon شودميهاي شيميايي در كشاورزي براي تامين فسفات و كود

نيتروژن مورد نياز گياهان همواره موجب ايجاد آثار سوء هاينهاده و منابع كاربرد. زيست محيطي شده است

كه است پايدار كشاورزي اصول از يكي پذير،تجديد

خطرات ترينمـك و يـزراع وريرهـر بهـحداكث موجب

جانداران ريز تريناصلي از يكي .شودمي محيطي زيست

مايكوريزاي هايقارچ ه،ـريش طـدر محي ودـموج

ارتباط ايجاد با هاقارچ اين. هستند آربوسكوالر وزيكوالر

براي را زيادي مزاياي زراعي ريشه گياهان با همزيستي

و آب جذب در افزايش .كنندمي فراهم خود ميزبان

و رشد افزايش نتيجه در و ميزبان گياه غذايي عناصر عوامل مقابل در مقاومت افزايش خشكي، تنش تحمل

ساختمان بهبود و گياهي هايهورمون توليد زا،بيماري

جمله از هادانهخاك ايجاد در تسهيل طريق از خاك

آن از همزيستي اين در ميزبان گياه كه است مزايايي گياهان رشد و تغذيه در فسفر عنصر .شودمي مندبهره

ساختار در رـعنص اين وجود .دارد سزاييبه اهميت

ال ـش آن در انتقـده و نقـودات زنـموج يـژنتيكري و ـات پـتحقيق. ده استـص شـخـرژي مشـاندهد كه نشان ميet al., 2011) (Perry كارانـمـه

ها،كربوهيدرات نشاسته، حتوايم فسفر در افزايش

نقشي ذرت برگ در كاروتن سطح افزايش و هاپروتئين

آب، و هاسنگ اكثر ها،تمام خاك در فسفر .ندارد

اما داشته ودـوج انوريـج و گياهي بقاياي نـهمچني

گياه براي جذب قابل هايشكل به فسفر منابع تربيش

هايشكل به آن تبديل و استخراج همچنين .باشندنمي

و انرژي زيادي مقادير صرف با گياهي دسترس قابل و اميكوريز قارچ بين همزيستي رابطه .هزينه همراه است

هاارچـق اين يـهيف ردهـگست ايجاد شبكه با گياهان انواع

طريق از ذاييـغ وادـم و آب ذبـج زايشـاف باعث

قارچ). Ghazi and Zak, 2003( اهانـگي هـريش

تـيـرفـظ شـزايـاف ثـباع ريـموث طورهب مايكوريزيريق ـط از رفـمصكم و رفـمصرـپ رـاصـعن ذبـج

الليتـح و هااتازـفسف مانند متفاوتي هايآنزيم دـتولي هب ركـتحكم رـعناص و رـفـفس مانند ريـاصـعن ).(Marchner and Dell, 2004 وندــشمي وصـصـخ

بر ستيهمزي اين اثر هـزمين در زيادي تحقيقات نتايج و است شده انجام گياهان فيزيولوژيك هايجنبهعناصر را جذب ميكوريزي هايقارچ كه است داده نشان

كه جاييآن از). Klironomos, 2000(دهد افزايش مي

ميزبان گياه توانايي افزايش موجب مايكوريزي هايقارچ

منابع از خصوصبه و ازخاك دنيـمع عناصر جذب در

اين بر عقيده بنابراين شوند،آنها مي دسترس قابل غير

براي خوبي جايگزين توانندمي هاقارچ اين كه است

مخصوصاً شده مصرف شيميايي هايكود از قسمتي

دـباشن فـمختل هايمـاكوسيست در اتهـفسف هايودـك)2003 et al., Mukerji .( در آزمايشي كه بر روي

زاـوريـارچ ميكـرات مثبت قـد اثـام شـر انجـنيشك

Glumus intraradices ا بر عملكرد كمي و كيفي ر هاي مايكوريزا قادرند بهنيشكر گزارش شد كه قارچ

هاي پوست ريشه نفود كرده و موجب خوبي در سلولقابل استحصال در نيشكر ميزان ساكارز وافزايش رشد

ناديان و همكاران .در مقايسه با تيمار شاهد شوندآزمايشي كه بر روي ذرت انجام شد افزايش در ) 1382(

ارتفاع گياه ذرت ميكوريزايي در مقايسه با تيمار شاهد نتايج حاصله . در شرايط تراكم خاك حاصل گرديد


١٦٣

نشان داد كه قارچ مايكوريزا سبب افزايش وزن تازه و در زيرادار گرديد صورت معنيهاي ذرت بهخشك برگ

شرايط بهينه براي رشد هاي متراكم با مهيا نمودنخاكتوان اثرات سوء هاي مايكوريزايي ميو فعاليت قارچ

انصاري مير(تراكم خاك بر رشد گياه را كاهش داد همكاران و يزداني). 1384، مهابادي و همكاران

)Yazdani et al., 2009 ( تعداد بالل، وزن دادند نشان

ذرت دانه عملكرد و سرانجام رديف در دانه تعداد رديف،

فسفات كننده حل و رشد محرك هايباكتري كاربرد با

.يافت افزايش شيميايي، هايودـل كـمكم عنوانبه ردـكارب با )Yazdani et al., 2009( و همكاران يزداني

تلفيق در فسفات كننده حل و رشد محرك هايباكتري

50 را فسفره كود كاربرد شيميايي توانستند كود با

پامال . دهند كاهش ذرت، دانه عملكرد افت بدون درصداثر ميكوريزا در ) .Pamella et al., 2002(و استون

دليل افزايش عملكرد ماده خشك ذرت و سورگوم را به اهميت به توجه با .فسفر گزارش كردند بهينه جذب

رورتـض و پايدار اورزيـكش در يـزيست هايودـك

هاينظام مبو در هاي شيمياييكود مصرف سازيهـبهين

قارچ تاثير بررسي هدف با حاضر تحقيق كشور، زراعيشيميايي هايكود مختلف سطوح با تركيب در ميكوريزا انجام ايدانه ذرت اجزاي عملكرد و عملكرد بر فسفره

.شد

هامواد و روش كاهش جهت مايكوريزا كاربرد بررسي اثر منظوربه

بر آن تاثيرات و فسفره شيميايي هايكود مصرفذرت، آزمايشي در تابستان عملكرد و اجزاي عملكرد

رقم مورد .در منطقه رباط كريم اجرا شد 1393سال درصد و 92 ناميه قوه بود كه داراي KSC 704استفاده

خاك محل . بود روز 120 حدود نآ رشد دوره طول 85/1آزمايش داراي بافت لومي شني با هدايت تا

اتـعملي. بود pH=5/7و متر يـموس بر سانتميلي

ديسك دو شخم، يك شامل كاشت و سازي زمينآماده و مترسانتي 20 خطوط روي فاصله شد هم،بر عمود

مايكوريزي قارچ .بود مترسانتي 75 خطوط بين فاصله

خانواده گلومالسه به متعلق موسه گلوموس استفاده مورد

در ريلفاكتو صورتآزمايش به .بود گلومينه راسته زير و

. شد اجرا تكرار سه با تصادفي كامل هايبلوك طرح قالب 25: شامل سطوح مختلف كود فسفره شامل عامل اول

كود ميزاندرصد 100درصد و 75درصد، 50درصد،

دوم املـع و اكـخ آزمون بر اساس رهـفسف اييـشيمي

از استفاده ميكوريزا شامل عدم سطوح مختلف قارچ

120هكتار، در گرمكيلو 60، )شاهد( ميكوريزا قارچ

هر. باشدميكوريزا مي از هكتار استفاده در گرمكيلو

كاشت خط شش داراي تيمار هر و تيمار 12 شامل تكرار

كاشت خطوط و آخر و اول متر نيم كه متر پنج طول به خط برداري،نمونه براي دوم خط حاشيه، شش و يك

حتمسا پنجم و چهارم خط و عملكرد حاشيه سوم

خط يك دو تيمار بين بود )مربعمتر شش( برداشت

از قبل .بود فاصله متر نيز يك هاتكرار بين و نكاشت

هر براي مربوطه ميكوريزا مقدار و بذر ميزان كشت،

به كه و ميكوريزا گرديد توزين جداگانه طوربه تيمار گرديد، تهيه همدان پزشكي گياه مركز از آماده صورت

)بذر زير مستقيم(كشت چال در بذر ريگيقرار از قبل هر در. انجام گرفت دست با بذر كشت سپس و ريخته

برگيچهار مرحله در داده شد قرار بذر دو مقدار چاله

آبياري اولين .ماندباقي بوته يك و انجام واكاري و تنك و شدنسبز بعد آبياري دومين و ازكاشت بعد بالفاصله انجام هوايي و آب شرايط به بستگي بعدي هايآبياريها با تشكيل اليه سياه در قاعده رسيدگي دانه .گرفت شود و برداشت نهايي بهها در آذر ماه مشخص ميدانه

منظور ارزيابي عملكرد دانه به. بودصورت دستي صورت كف بركردن و حذف دو خط برداشت ذرت به

رت پس از ـر كـول هـورت گرفت و محصـه صـحاشي موارد گيريگذاري شد، جهت اندازهدي اتيكتبنبسته

مورد نظر به آزمايشگاه منتقل گرديد و پس از تفكيك ه ـدرج 75اعت در آون ـس 48مدت به ،ردـاجزاي عملك

وسيله ترازوي ديجيتال وزن و به شدهگراد خشك سانتيوزن هزار دانه، تعداد : صفات مورد بررسي شامل. شدند

رديف بالل، عملكرد دانه كه نه دردانه در بالل، تعداد دا براي تعيين .گرم در هكتار محاسبه شدبر حسب كيلو


١٦٤

پودر از پس شده، خشك هاينمونه: دانه فسفر ميزان

عصاره استفاده با و مرطوب اكسيداسيون كمك با شدن

و سولفوريك پركلريك، سه اسيد مخلوط( هضم

هآماد اتمي جذب دستگاه توسط قرائت براي )نيتريك ميزان گياه، آزمون از حاصل هايداده اساسبر كه شد

دست به بحراني حدود جداول كمك با خاص، هرعنصر

آماري ها با استفاده از نرم افزارتجزيه آماري داده .آمدSAS انجام گرديده و مقايسه ميانگين صفات از طريق

.محافظت شده صورت پذيرفت LSDآزمون

.هاي مربوط به عملكرد دانه و اجزاي عملكردواريانس داده نتايج تجزيه -1جدول

Table 1. Analysis of variance for grain yield and yield components

.M.Sميانگين مربعات وزن هزار دانه1000 grain

weight

رديف دانه در باللNo. Of grain Row per Cob

دانه در رديف باللGrain on in ear

row

درجه آزاديdf

S.O.V منابع تغييرات

2.6840 ns 2.3425 ns 0.458 ns2تكرار Replication

3.1988* 6.7880*3.1222 ns3فسفر phosphor mycorhiza مايكوريزا2*3.4849*2.6453 *2.20053مايكوريزا6**3.34000**6.98243 **1.1254 phosphor× mycorhiza فسفر Error خطا22 4.11012.795 5.2900 ٪.C.V ضريب تغييرات -11.228.02 7.42

دارعدم وجود اختالف معني ns يك درصد دار در سطح اختالف معني** پنج درصد دار در سطح اختالف معني* Ns, *and**: non significant, significant at the 5% and 1% levels of probability, respectively

ادامه جدول يكContinued Table 1

دارعدم وجود اختالف معني ns يك درصد دار در سطح اختالف معني** درصد پنجدار در سطح اختالف معني* Ns, *and**: non significant, significant at the 5% and 1% levels of probability, respectively

نتايج و بحث تعداد رديف در بالل

از آنجا كه تعداد رديف عالوه بر خصوصيت ذاتي ،عوامل مختلفي از جمله زمان تلقيح مناسب ژنوتيپ، به

ود ـكمب. ميزان آب مصرفي و عناصر غذايي بستگي دارد

فسفر خاك يكي از عواملي است كه باعث كاهش . گرددا پوكي بالل ميـشديد تعداد در رديف و چه بس

وص تغذيه ـخص ترين اثر بهبود وضع تغذيه گياه بهمهم

.M.S ميانگين مربعات درصد فسفرPhosphor percentage

عملكرد بيولوژيكBiological yield

عملكرد دانهGrain yield



0.111ns 12883451.2ns 1.1845 ns 2 تكرار Replication 0.68* 65432143.3* 1.4004 ns 3 رفسف phosphor 0.72* 71400849.7* 2.3453 ns 2 مايكوريزا mycorhiza ×phosphor فسفرمايكوريزا 6 **2.1094 **425884255.6 **21.12

mycorhiza Error خطا 22 21.1245 9987452.5 0.095 ٪.C.V ضريب تغييرات - 13.42 14.09 5.12


١٦٥

ها كه وجود كافي آن طوريهباشد بفسفري گياه ميره ـهاي شيميايي فسفودـمصرف كازي بهـدر خاك ني

ووريزا ـابل مايكـاثرات متق). 1377ناديان، ( دـباشنميدار شد كود فسفره بر تعداد رديف در بالل معني

ار ـداد رديف در بالل را تيمـترين تعباال). دول يكـج( 50صرف گرم در هكتار مايكوريزا و مكيلو 60كاربرد دست هعدد را ب 8/27كود شيميايي فسفره با درصد

گرم در هكتار ميكوريزا و كيلو120هايآورد كه با تيمارگرم كيلو 60كود شيميايي فسفره و درصد 50مصرف

كود شيميايي درصد 75در هكتار ميكوريزا و مصرف داري نداشت و نسبت به تيمار فسفره اختالف معني

د با ـره و شاهـد شيميايي فسفوـك دـدرص 25مصرف ). جدول دو(درصد برتري داشت 53عدد، 2/13متوسط

محدود دليلهاي ذرت نتوانستند بهبا كاهش فسفر، بوتهشدن جذب عناصر محلول در خاك به شاخص سطح

دنبال آن فتوسنتز و بهدر نتيجه برگ مناسب برسند، كه يدگردتوليد مواد پرورده كاهش يافت، اين امر باعث

عالوه بر كاهش شاخص سطح برگ و قطر بالل، توليد مواد پرورده نيز تحت تاثير قرار بگيرد و از ميزان تعداد رديف در بالل كاسته شود و هر چند كه كاربرد

،علت نقشي كه در فراهمي فسفر داردهمايكوريزا بتامين فسفر و نيتروژن را تا حد زيادي بهبود توانست

. زايش تعداد رديف در بالل شوداف موجببخشد و ره، ـايي فسفـود شيميـوريزا و كـوام مايكـرد تـكارب دـرديـگ دن آنـل شـويـه و طـد ريشـث رشـباع

)Parma, 2004 Sharma and(. توده ريشه زيست چه ميزان در اين شرايط هر

اختيار درتري آب و مواد غذايي بيش افزايش يافت،هاي توليد شده آسيميالت ميزان و گياه قرار گرفت

تر گياه به دسترسي بيشباعث و ، نشان دادافزايش محافظت از موجب اين امر فسفر و نيتروژن گرديد

حفظ عالوه بر مشاركت در كه گشت، سلوليپرتوپالسم دن به ـآماس سلولي، باعث ثبات بخشي تورم وها و هاي سلولي، ليپيدها و ساختارها، غشانـپروتئيهاي ارـهمين دليل در تيمهب. شدهاي نوكلئيك مياسيد

ايي فسفره، تعداد ـود شيميـوريزا و كـكاربرد توام مايك

جدول ( رديف در بالل نسبت به شاهد افزايش نشان داد ).دو

تعداد دانه در رديف

اجزاي مهم اركان يكي ازتعداد دانه در رديف، عملكرد شود و رابطه مستقيمي با عملكرد محسوب مي

، عملكرد شودتر چه تعداد دانه در رديف بيشدارد، هرتعداد دانه در بالل پس از انتقال از . يابدافزايش مي

گردد كه شامل مرحله رويشي به زايشي مشخص مي. باشدها ميها و اندامها، بافتتغييرات كيفي بين سلول

رديف، تعداد دردانه تعداديكي از عوامل مهم در تعيين بر اساس .گل تشكيل شده و توسعه يافته در بالل است

ره و ـود شيميايي فسفـابل كـمتق ل، اثرـايج حاصـنت داشتداري مايكوريزا بر تعداد دانه در رديف تاثير معني

ترين و درصدي بين بيش 42و اختالف )يكجدول (. شدها ديده ترين تعداد دانه در رديف بين تيماركم

گرم كيلو 120دانه در رديف، از تيمارترين تعداد بيشكود شيميايي فسفره با درصد 50در هكتار مايكوريزا و

ترين تعداد دانه در رديف از كم.دست آمدهعدد ب 8/24 (P1M1)كود شيميايي فسفره و شاهد درصد 25 تيمار

بعد از تلقيح اثر ). دوجدول ( عدد حاصل شد13/14با هايي كه به نمو دانه تعداد ،متقابل ژنوتيپ و محيط

هاي در تعداد دانه ،سازددهند را مشخص ميادامه ميحال نمو تحت تاثير تامين مواد فتوسنتزي قابل

همزيستي قارچ در اين پژوهش . دسترسي استمايكوريزا با ريشه ذرت عالوه بر افزايش سطح ريشه و

كردن فسفر تثبيت شده در خاك، موجب محلولذرت به كود شيميايي فسفره دستيابي بهتر ريشه

ها توانست ميزان كانوپي خود را در اين تيمار ،گرديداين امر موجب بنابراين نحو مطلوبي بهبود بخشد،هب

شدتر افزايش كارآيي فتوسنتز و توليد آسيميالت بيشتر به آب علت دسترسي بيشهكه در دوره رشد زايشي ب

درصدي 42ايش معدني تعداد دانه در بالل افزو موادجا كه از آن ).1388، موسوي و همكارانپور( نشان داد

ميزان ،كمبود اين عنصر باعث كاهش سطح برگ، گرديدفتوسنتز و در نهايت كاهش اجزاي عملكرد


١٦٦

مايكوريزا با افزايش طول ريشه و فراهمي كاربرد تيمار روي و ساير عناصر باعث ،تر فسفر، نيتروژنبيش

رفتن ميزان ديواره سلولي و باال افزايش پايداريواره ـدر روي آب از ديـه و كاهش هـن دانـپروتئي

. توپالسم و عدم كاهش جذب عناصر غذايي گشتوپرروي و نيتروژن در گياه ،مايكوريزا باعث افزايش فسفر

دي ـهاي توليزايش آسيميالتـاين امر سبب اف ،رديدـگزايش ـاف را يفه در ردـداد دانـد و تعـز شـوسنتـاز فت ت داردـقـابـان مطـقـقـر محـايـج سـايـا نتـه بـك داد

Bajji et al., 2001).(

وزن هزار دانهوزن نهايي دانه، كه يكي از اجزاي اصلي عملكرد

. به سرعت و دوام پر شدن دانه بستگي دارد كه باشدميوقوع تنش خشكي در دوره پر شدن دانه، وزن نهايي

ش ـه را كاهـزار دانـدانه در ذرت و در نهايت وزن ههاي اثرات متقابل تيمار Lauer, 2003).( دهدمي

مصرف كود شيميايي فسفره و مصرف مايكوريزا بر وزن ترين بيش. )يكجدول ( داشتداري هزاردانه تاثير معني

دست آمد هگرم ب P2M3 6/304ر وزن هزار دانه از تيماالف ـاختP2M3, P3M2, P4M2 ي هاارـه با تيمـك

ترين ميزان وزن هزار دانه را داري نداشت و كميـمعن دست آورد كه نسبت بههگرم ب 3/234با P1M1تيمار

). دو جدول( درصد كاهش نشان داد a ،23تيمار رتبه ر اين تحقيق اثر مايكوريزا بر افزايش تعداد و سطح د

مايكوريزا با . تر از كود شيميايي بودبرگ بيشهمزيستي مثبت با ريشه ذرت باعث افزايش سطح و

انصاري مهابادي و همكارانمير .حجم ريشه گرديداز اين طريق توانست مواد غذايي كه در خاك ) 1384(

در اختيار گياه ،با نيازصورت متناسب داشته را به وجودوجود كود شيميايي فسفره در ابتداي كاشت، . قرار دهد

باعث افزايش فعاليت قارچ مايكوريزا گرديد و از اين طريق ميزان جذب فسفر، نيتروژن و ساير عناصر غذايي

خوبي كانوپي خود هو بوته ذرت توانست ب داشتافزايش ه آن افزايش كه نتيج بهبود بخشدها را در اين تيمار

مصرف توام كود. بودك ـعملكرد تر و توليد ماده خش

شيميايي فسفره و قارچ مايكوريزا باعث افزايش هاي حاصل از فتوسنتز شد، از اين طريق در متابوليت

هيدرات كافي، انباشت پروتئين، دسترس بودن كربوتر گشته و از ميزان هاي ديواره سلولي محكماليه

سازي و استه شد و با توليد مادهتراوشات سلولي كذخيره آن، وزن هزار دانه افزايش يافت كه با تحقيقات

مطابقت ) et al., 2002) Walton والتون و همكاران .دارد

عملكرد دانهعملكرد دانه برابر است با ضرب اجزاي تشكيل

اجزاي عملكرد همبستگي مثبت با . دهنده عملكردر اجزاي عملكرد تاثير هر عاملي كه ب. يكديگر دارند

. گذار استبگذارد به طور مستقيم بر عملكرد دانه تاثيرعامل اصلي جهت دست يابي عملكرد باال توليد ماده

اثرات متقابل تيمار كود .خشك در واحد سطح استدانه تاثير شيميايي فسفره و قارچ مايكوريزا بر عملكرد

ترين كه باالطوريبه). يكجدول (داري داشت معنيكود شيميايي درصد 50عملكرد دانه از تيمار مصرف

گرم در هكتار مايكوريزا، كيلو 60فسفره و كاربرد (P2M2) دست آمد كه گرم درهكتار بهيلوك 8/4867با

نسبت به آخرين رتبه آماري بر اساس جدول مقايسه گرم در هكتار افزايش كيلو 8/3685با (P1M1)ميانگين

كه نشانگر اهميت وجود فسفر كافي داشتدرصدي 25نتايج ).دوجدول (در گياه در طي دوران رشد است

هنشان داد كاربرد مايكوريزا و كود شيميايي فسفره بعلت نقشي كه در رشد ريشه و تسهيل جذب فسفر و

توانسته تاثير ،روند مثبتي كه در دوره زايشي داشتهرسد با مي نظربه. باشدمثبتي بر عملكرد دانه داشته

افزايش ميزان كلروفيل در سطح سبزينه برگ ميزان فتوسنتز و توليد مواد فتوسنتزي و اختصاص آن به

هاي زايشي افزايش يافته و در نهايت موجب اندامچنانچه نتايج اين تحقيق . افزايش عملكرد دانه گرديد

نشان داد زماني كه فراهمي فسفات قابل دسترس خاك ز حد مورد نياز است، آندوفيت قارچي براي گياه بيش ا

تواند گردد، بنابراين قارچ ميزايد و غير ضروري ميربن در ـصرفا يك پارازيت باشد و باعث شود كه ك


١٦٧

كه در يابدميش ـرد كاهـكـه شده و عملـگياهان تخليدرصد كود 100هاي مصرف كاربرد مايكوريزا و تيمار

در اين بررسي .اين مساله مشهود استشيميايي فسفره افزايش فسفر باعث كاهش فعاليت ،هادر برخي تيمار

توان نتيجه گرفت فعاليت ، بنابراين ميگرديدميكوريزا با توجه به . مايكوريزا مستقل از فسفر خاك نيست

سطح دوم ميكوريزا و كود شيميايي فسفره با نتايج، برترين تاثير از طريق جذب بهتر فسفر از خاك بيشداري داشت و بالطبع آن ي عملكرد تاثير معنياجزا

توان گفتدر واقع مي. دادافزايش را دانه ميزان عملكردجذب فسفر قابل گيعلت تسهيل كنندهميكوريزا ب

موجب تبادل و بالطبع آن نيتروژن موجود در خاك رشد ريشه افزايش يافته و جذب بهتر فسفر و نيتروژن

شودها و پروتئين مياتكربوهيدرموجب افزايش توليد

كندميآمد استفاده طور كارگياه از رطوبت به همچنين و مايكوريزا افزودن با). 1380 ،آبادحيدري شريف(

-مي گياه جذب سهولت هب رهـفسف تركيبات pHكاهش و آهن هاياكسيد ذرات سطوح پوشاندن با و شود

اتـفسف ش تثبيتـكاه و هاآن طـتوس ومـآلوميني

همچنين. يابدمي زايشـاف آن جذب قابليت ،اكـخ

هاريشه و داخلي خارجي ولوژيـمرف و دازهـان در رـتغيي

ييتوانا بر ،رشد محرك هايباكتري مثبت تاثير دليلبه

گذاشته اثر خاك وسيعي ازحجم به دسترسي در ريشه

افزايش آب و عناصرغذايي جذب و استفاده قابليت و

ودـك مصرف كارايي زايشـاف به رـايت منجـنه در يافت،

كارانـهم و رـهيز جـايـكه با نتشد ترشـبي عملكرد و

)et al., 2004 Zahir( مطابقت دارد.

پاشي سولفات روي بر عملكرد دانه و صفات وابسته نتايج مقايسه ميانگين اثرات متقابل تراكم و محلول -2 جدولTable2. Interaction effects of phosphor mycorhiza on grain yields and its component

.داري ندارندهاي مندرج در هر ستون كه داراي حروف مشابه هستند از نظر آماري اختالف معنيميانگينMeans with the same letter in each column have not statistically significant difference

: p1 25 %كود شيميايي فسفره. :p250 %كود شيميايي فسفره. :p375 %كود شيميايي فسفره. :P4 100 %هكود شيميايي فسفر . :M1 عدم مصرف .گرم ميكوريزاكيلو 60كاربرد M3: .گرم ميكوريزاكيلو 60كاربرد M2: .ميكوريزا

درصد فسفرPhosphor percentage (%)

عملكرد بيولوژيكB.Y (kg.ha)

عملكرد دانهGY (kg.ha)

وزن هزار دانهT.G.W (gr)

رديف دانه در باللRow per cob(N.o)

دانه در رديف Grain per row(N.o)

امايكوريز Mycoriza

فسفرPhosphor

0.296 e 10857.6d3685.8c 234.3d 13.2d 14.3c M1 P1 0.348c 14382.96 b 4124.8b 247.8cd 17.9c 17.3b M2 0.371 ab 15216.9 ab 4378.4ab 256.4c 20.4bc 19.4b M3 0.308de 12673.9 c3987.6bc 262.8bc 18.6c 17.2b M1 P2 0.367 b 15746.8 a 4876.8a 289.8a 27.8a 23.8a M2 0.383 a 15587.69a 4796.8a 281.3ab 26.9a 24.8a M3

0.326 d 14731.8 b 4194.7b 264.8bc 21.6bc 18.4b M1 P3 0.371 ab 15284.6 ab 4669.3ab 280.6ab 24.7ab 21.7ab M2 0.376 ab 15411.6 ab 4539.3ab 273.9b 23.3b 23.6ba M3

0.331 cd 15172.6 ab 4365.3ab 269.3bc 22.8b 19.7b M1 P4 0.372 ab 15411.8 ab 4671.6ab 278.4ab 23.7b 21.4ab M2

0.369 ab 15341.18 ab 4541.6ab 270.6bc 22.6b 22.9ab M3


١٦٨

عملكرد بيولوژيكعملكرد بيولوژيك تحت تاثير هر دو عامل مورد

وجود آمده در سطح آزمايش قرار گرفت و اختالفات بهترين باال ).يكجدول ( دار شديك درصد معنيپنج و

كود درصد 50مصرف ميزان عملكرد بيولوژيك از تيمار گرم در هكتاركيلو 60ربرد كا و شيميايي فسفره

حاصل گرم درهكتاركيلو 8/15746ميكوريزا با متوسط كود شيميايي درصد 50مصرف هايكه با تيمار گرديد وميكوريزا گرم در هكتاركيلو 120كاربرد و فسفره

و كود شيميايي فسفرهدرصد 100و درصد 75مصرف ختالف ا ميكوريزا گرم در هكتاركيلو 60و 120كاربرد جاي aكالس آماري و همگي در داري نداشتند معني

.)جدول دو( گرفتندماتريس ضرايب همبستگي در شرايط تامين

غذايي نشان دهنده وجود همبستگي مثبت و عناصردار در سطح يك درصد بين عملكرد دانه و معني

عملكرد بيولوژيكي و سرعت پر شدن دانه است بدين

غذايي كافي بر ود عناصرترتيب تاثير مستقيم وجعملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك از طريق اجزاي

گرددويژه سرعت پر شدن دانه اعمال ميعملكرد دانه به)Lauer, 2003 .( در اين پژوهش نيز كاربرد ميكوريزا در

درصد كود شيميايي 25مقابل شاهد در شرايط مصرف د فسفره، توانست مانع كاهش عملكرد بيولوژيك شو

تر فسفر و شايد دليل اين مساله جذب بيشعناصرمعدني توسط دانه بود كه سبب افزايش سطح برگ و افزايش زيست توده گرديد و موجب افزايش

شايد بتوان دليل آن را آزاد . عملكرد بيولوژيك گشتشدن تدريجي فسفر در طول دوره رشد حتي در اواخر

توسعه و هاي هوايي ورشد دانست كه بر رشد اندامها در پر شدن دانه و افزايش تقسيم سلول و تسهيم آن

درصد 50كاربرد ميكوريزا و . داردتعداد دانه اثر مثبت كود شيميايي فسفره، باعث افزايش عملكرد بيولوژيك

درصد كود 50نسبت به تيمار عدم كاربرد ميكوريزا و دهنده اهميت ميزان فسفر و تجمع فسفره شد كه نشان

زيرا با دسترسي گياه به فسفر .باشدر گياه ميآن دكافي طول ريشه افزايش يافت و جذب آب و مواد

گيري كانوپي د، اين امر باعث شكليمعدني تسهيل گردو گرفتخوبي صورت گياه شده و فتوسنتز به

هاي توليدي جهت نگهداري كانوپي و ذخيره آسيميالتن تيمار عملكرد كار رفت، بدين ترتيب در ايدر دانه به

الزم بذكر است كه در . بيولوژيك افزايش نشان دادهايي كه ميكوريزا مصرف گرديد افزايش تمامي تيمار

نتايج . عملكرد بيولوژيك نسبت به شاهد مشاهده شدنشان داد كه در سطح چهارم كود شيميايي فسفره ميزان عملكرد بيولوژيك كاهش يافت، علت اين امر،

در اين حالت فقط به كه يكوريزا بودكاهش فعاليت م

كننده كربن آلي گياه عمل كرده و باعث عنوان مصرفجا كه مقدار مصرف كاهش عملكرد بيولوژيك شد، از آن

فسفر از اهميت خاصي برخوردار است بنابراين استفاده همراه ميكوريزا، حصول تر از كود شيميايي فسفره بهكم. د بيولوژيك را در پي داردتر عملكرد دانه و عملكرباال

نيز ميزان ) Sandra et al., 2004(و همكاران ساندراهاي شيميايي فسفره را با كاربرد ميكوريزا كاهش كود

درصد گزارش نمود كه با نتايج اين تحقيقات 75تا 50 .مطابقت دارد

درصد فسفر دانه

اثرات ساده ان داد كه ـزيه واريانس نشـدول تجـجميكوريزا بر و مصرف كود شيميايي فسفرهمتقابل و

وجود آمده هاختالفات ب تاثيرگذار بود و فسفر دانهدرصد .)يكجدول ( دار شديك درصد معنيپنج و در سطح

مصرف كود درصد 50از تيمار فسفرترين درصد باالگرم در هكتار كيلو 120 كاربرد وشيميايي فسفره

25مد و تيمار دست آدرصد به 383/0ميكوريزا با 296/0و شاهد با مصرف كود شيميايي فسفره درصددست آورد و در كالس ترين ميزان را بهد كمـدرص

كارانـو هم ردي ).دو دولـج(اي گرفت ـج eآماري )Reddy et al., 2003( ابراز داشتند كه بين كود

شيميايي فسفره مصرفي با ميزان فسفر رابطه مثبتي ناصر قادرند اثر كود فسفره را افزايش و اين ع ردوجود دا

ان داد كه ـل از اين پژوهش نشـايج حاصـنت. دـدهن 120رف ـار مصـر از تيمـزان درصد فسفـترين ميباال


١٦٩

درصد كود 50گرم در هكتار ميكوريزا و مصرف كيلوداري با اختالف معني كهدست آمد هشيميايي فسفره ب

ههاي كودي بتيمار هاي كاربرد ميكوريزا و سايرتيمارتوان چنين بيان كار رفته مشاهده نگرديد علت را مي

،درصد كود شيميايي فسفره 50نمود كه در حضور و افزايش رشد طوليميكوريزا فعال بوده و توانسته با

ه ميزان عناصر غذايي ـريشعرضي حجم گسترشرا جذب نموده و تا آخر دوره رشد زايشي در يتربيش

اه قرار دهد با افزايش ميزان دسترسي به اختيار گيفسفر در انتهاي دوره رشدي، فسفر از ساقه به دانه

. شتدا منتقل شده و در نهايت ميزان فسفر دانه افزايش

گيري كلينتيجه نظر دست آمده در اين تحقيق بههبا توجه به نتايج ب

رسد كه با مصرف قارچ مايكوريزا ميزان كود مياز نتايج تحقيق .يافتره به نصف تقليل شيميايي فسف

مشخص گرديد در حضور فسفر زياد موجود در خاك آمده و كارايي الزم را صورت پارازيت درهقارچ ميكوريزا ب

سازي و جذب فسفر و و به جاي آزاد دهدمي از دست و به آيدميصورت مصرف كننده كربن در هنيتروژن ب

رببنا. يافتها كاهش مين دليل عملكرد در اين تيمارهدرصد كود 100حاوي هايكرت نتايج حاصله در

فسفر فتنر باال علتبه شيميايي فسفره توصيه شده

به )مصرف مايكوريزا بدون( شاهد هايكرت و در خاك

ها،ريزسازواره فعاليت جهت آلي منابع بودن پايين علت

طبق .باشندمي تريپايين كارايي داراي هااين باكتريگرم در كيلو 60از قارچ ميكوريزا به ميزان استفاده نتايج

.شودتوصيه ميدرصد كود شيميايي فسفره 50هكتار و

References منابعتاثير كود دامي بر عملكرد . 1388. پ ،جنوبي و .ن بصيراني، ،.ا قنبري، ،.ج دانشيان، ،.م ، گلوي،.موسوي، مپور

.، شماره يك40دوره . نشريه علوم گياهان زراعي ايران .كمي و كيفي سويا در شرايط تنش خشكيو باكتري ريزوبيوم بر روي رشد و جذب VAميكوريزا هايبررسي اثرات تلقيح سويا با قارچ .1388. زاده، نعلي اصغر

.دانشگاه تهران. دانشكده كشاورزي .پايان نامه كارشناسي ارشد خاكشناسي. عناصر غذايي در چند خاك اطراف كرجارزيابي اثر كم آبياري بر روي مراحل مختلف رشد رويشي، زايشي و پر شدن دانه . 1379. س ،احمدي ،.ع. نصيريمجد

. وهش و سازندگيژپژوهشي پ –مجله علمي . KSC 647ي ارت دانهدر ذهاي ميكوريز استفاده از قارچ. 1384 .ج.م ،و ملكوتي .ف ،، رجالي.ر.م ،پور، رمضان.ر.انصاري مهابادي، ممير

. مجموعه مقاالت نهمين كنگره علوم خاك ايران. آربوسكوالر جهت بهبود شرايط رشد ذرت در يك خاك متراكم .95ص

. اثر همزيستي ميكوريزايي بر روي عملكرد كمي و كيفي گياه نيشكر .1382 . ع. ع ،و ناصري .س ،، جعفري.ناديان، ح .103ص . مجموعه مقاالت هشتمين كنگره علوم خاك ايران

سسه پنجمين كنگره زراعت و اصالح نباتات ايران، كرج، مو. نقش ميكوريزا در كشاورزي پايدار .1377. ح ناديان، .تحقيقات اصالح و تهيه نهال و بذر

Arancon, N., Edwards, C.A., Bierman, P., Welch, C., and Metzger, J.D. 2004. Influences of vermin

composts on field strawberries: 1. Effects on growth and yields. Bio resource Technol. 93: 145-153. Bajji, M., Lutts, S., and Kinet, J.M. 2001. Water deficit effect on solute contribution to osmotic

adjustment as a function of leaf ageing in three durum wheat cultivars performing differently in arid condition. Plant Science. 160:669-681.


١٧٠

Copetta, A., Lingua, G., and Berta, G. 2006. Effects of three AM fungi on growth, distribution of glandular hairs and essential oil production in Ocimum basilicum L. var. Genovese. Mycorrhiza. 16: 485-494.

Ghazi, A.K., and Zak, B.M. 2003. Field response of wheat to arbuscular mycorrhizal fungi and drought stress. Mycorrhiza. 14: 263-269.

Kapoor, R., Chaudhary, V., and Bhatnagar, A.K. 2007. Effects of carbuncular mycorrhiza and phosphorus application on artemisinin concentration in Artemisia annua L. Mycorrhiza. 17:581-587.

Klironomos, J. 2000. Host-specificity and functional diversity among arbuscular mycorrhizal fungi. Department of Botany, University of Guelph. Ontario N1G2W1. Plant-Microve Interactions.

Lauer, J. 2003. What happen with in the corn plant when drought occurs? Wisconsin Crop Manager .10(22): 225 – 228.

Marchner, H., and Dell, B. 2004. Nutrient uptake in mycorrhizal symbiosis. Plant Soil. 159: 89-102. Mukerji, K.G., and Chamola, B.P. 2003. Compendium of mycorrhizal research. A. P. H. Publisher. New

Delhi. p. 310. Pamella, A., Steven, C.S. 2002. Inorganic phosphate solubilization by rhizospher in a zostera Marin

community .Canadian Journal of Micro biology, 28: 605 – 610. Perry, T.W., Rhykerd, C.L., Holt, D.A., and Mayo, H.H. 2011. Effect of potassium fertilization on

chemical characteristics, yield and nutritive value of corn silage. Journal of Animal Science 34: 642-646.

Reddy, P.S., Rao, S.S., Venkataramana, P., Suryanarayana, N. 2003. Response of mulberry varieties to VAM and Azotobacter biofertilizers inoculation. Indian Journal of plant physiology, 8(2), 171-174.

Sandra, B., Natarajan, V., and Hari, K. 2004. Influence of phosphorus solubilizing bacteria on the changes in soil available phosphorus and sugarcance suger yields. Field Crop Res. 77: 43- 49.

Sharma, R.A., Parma, B.B. 2004. Influence of biofertilizers and indigenonus sources of nutrients on nutrient uptake and productivity of rain fed barley. Crop –Research –Hisar, 13: 1 13- 18:3 ref.

Sherif, L.M., Eshmawiy, K.H., Ghareeb, N.A., and Mohhamed, K.A. 2012. An Analytical economic of the corn crop at the World level. Australian Journal of Basic and Applied Sciences 6(30): 734-740.

Walton, G., Medham, N., Robertson, M., and, Potter, T. 2002. Phenology, Physiology and Agronomy. Astralian Journel of Agricltural Research 59: 1425-39.

Yazdani, M., Bahmanyar, M.A., Pirdashti, H., and Esmaili, M.A. 2009. Effect of phosphate solubilization microorganisms and plant growth promoting Rhizo bacteria on yield and yield components of corn. Inter. J. Biol. Life Sci. 1:2.

Zahir, A.Z., Arshad, M., and Frankenberger, W.F. 2004. Plant growth promoting rhizobacteria: applications and perspectives in agriculture. Advances in Agronomy, 81:97-168.

1393 ، سال3شماره 11هاي زراعي در حاشيه كوير جلد پژوهش

١٧١

خصوصيات زراعي گياه دارويي بادرنجبويههاي زيستي و دامي برمقايسه تاثير كود Comparison of bio-fertilizers and manure on properties of lemon balm herb farm

4نيا افرا، جابر مهدي3نژاد، يوسف نيك2، هرمز فالح آملي1ضا طهماسبي عمرانر

. ايران آمل آملي، آيت اله واحد اسالمي آزاد دانشگاه ارشد كارشناس آموختهدانش -1 .ايران آمل آملي، آيت اله واحد اسالمي، آزاد دانشگاه استاديار گروه زراعت، -2 .ايران آمل، آملي، آيت اله واحد اسالمي آزاد دانشگاه استاديار و مدير قطب گياهان دارويي -3 .آمل، ايران د آيت اله آملي، دانشگاه آزاد اسالمي،باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واح -4 [email protected]: نويسنده مسوول مكاتبات*

1/9/1394 :تاريخ پذيرش 27/5/1394: تاريخ دريافت

چكيده دارويي گياه كيفي و كمي و خصوصيات عملكرد رشد، هايويژگي بر ژيكيبيولو هاي آلي وكود اثر مطالعه منظوربه

تكرار در سال سهتيمار و 12هاي كامل تصادفي با صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوكبادرنجبويه آزمايشي بهگوسفندي به كودسطح شامل كاربرد سهاول در عامل. آباد انجام شددر استان مازندران شهرستان محمود 1393زراعي دوم در چهار سطح شامل باكتري ازتوباكتر و باسيلوس به ترتيب عاملتن در هكتار و عدم مصرف يا شاهد، 10 و 5مقدار

هاي دامي كود كاربرد نشان داد، نتايج. باشندتركيب دو باكتري و عدم مصرف مي ،)pobilisو chrococcum (هاي از سويهطول ريشه، وزن ريشه، حجم ريشه، وزن خشك ريشه، درصد اسانس، عملكرد اسانس و افزايش به منجر بيولوژيك و

در را تاثير ترينبيش هاو باكتري گوسفندي كود تلفيقي هايتيمار و گرديد شاهد به نسبت خشك بوته وزن همچنين

ازترين مقدار طول ريشه گوسفندي و باكتري نشان داد كه بيش اثرات متقابل كود. داشتند مطالعه مورد صفات افزايشدر تيمار عدم مترسانتي 24ترين آن با ميانگين متر و كمسانتي 66/43تن و تلفيق مصرف باكتري با ميانگين 10تيمار

درصدي 55استفاده از تركيب تيمار كود زيستي و دامي، منجر به افزايش . حاصل شدگوسفندي و باكتري مصرف كود .ساير تيمار شاهد شد وزن خشك كل گياه نسبت به

.هاي محرك رشد، عملكرد اسانس، ريشه، بادرنجبويهگوسفندي، باكتريكود :كليدي واژگان

....خصوصيات زراعيهاي زيستي و دامي برمقايسه تاثير كود

١٧٢

مقدمه براي جايگزين بهترين هاي دامياستفاده از كود

در داريمعني اثرات توانندمي و بوده شيميايي هايكود

و داشته خاك ييشيميا و فيزيكي هايبهبود ويژگي

فعاليت افزايش خاك، آلي ماده افزايش بر عالوه

رددا نبال د به را خاك بهبود ساختمان و هاريزسازواره

). 1380 لو،توحيد(هاي آلي و شيميايي باعث بهبود استفاده از كود

خيزي و افزايش عملكرد كمي و كيفي در گياه حاصلش خاصيت شود و همچنين باعث افزايگوجه فرنگي مي

همچنين). 1387 همكاران، و قرباني( شودانبارداري مي

در آن از حاصل كمپوست يا و دامي هايكود نقش

چرخش عناصر باز به توانمي را روژنـنيت كارايي ودـبهب

خاك بيولوژيكي و فيزيكي خصوصيات بهبود و غذايي

جوكار و ). 1387، همكاران و كوچكي(داد نسبتهاي شان دادند استفاده از تيمارن) 1392(همكاران

دار بر ارتفاع، تركيبي كود آلي و زيستي تاثير معني هاي فرعي، حجم تاج پوشش و وزن خشكتعداد شاخه

ترين بيش. ـز داشتـبر روي گياه دارويي گشني كلدر تركيب كود دامي با ) مترسانتي 55(ارتفاع بوته

ترين يشدست آمد و همچنين بهباكتري آزوسپريلوم بدر تيمار تركيب ) مترسانتي 18/23(مقدار تاج پوشش

كود دامي با باكتري آزوسپريلوم بود كه با تيمار شاهد همچنين كوچكي و . داشت يدرصد 40اختالف كه نمودند مشاهده) Koocheki et al., 2007(همكاران

هكتار سبب در دامي كود تن 5، 10، 15مقادير مصرف

در گياه تيمار شاهد به نسبت هدان عملكرد افزايش داد نشان )1388( ديناني توكلي. شد دارويي بارهنگ

و كمي عملكرد بر فسفاته كود زيستي با تلقيح اثر كه ارتفاع صفات روي بر دارويي شويد گياه رقم دو كيفي

و چتر در دانه تعداد طول ريشه، هوايي، اندام وزن بوته، . شد داريمعن ولوژيكـبي ردـعملك بوته، در

بررسي در )Darzi et al., 2007( همكاران درزي و

هـرازيان دارويي اهـگي ردـعملك بر زيستي هايكود كاربرد تلقيح شامل زيستي كود هايكه تيمار ودندـوان نمـعن

ورمي از استفاده نيز و زيستي كود فسفاته مايكوريزا، با

ننشا داريمعني تفاوت شاهد مقايسه با در كمپوست شاخه تعداد افزايش زيستي باعث كود آن بر عالوه .دادند

نيز )1389(همكاران و نژادسعيد. شد بوته در فرعي

ورمي تيمار در را سبز زيره دارويي گياه ارتفاع افزايش

.ندكرد زيستي گزارش هايكود ساير به نسبت كمپوست و دلهمچنين در مطالعه انجام شده توسط خرم

ازتوباكتر و اثر آزوسپيريلوم مطالعه در )1387( همكاران كاربرد نمودند مشاهده گياه سياهدانه ميكوريزا بر قارچ و

شاخص سطح ارتفاع، افزايش منجر به زيستي هايكود

نسبت محصول رشد سرعت خشك و ماده تجمع برگ،

مايكوريزا و تلفيق ميان در اين و گرديد شاهد به

مورد صفات افزايش در را ترين تاثيربيش آزوسپيريلوم

و سبز جهاني موج نهضت شدن پا بر. داشت مطالعهعدم بر مبني جهاني بهداشت سازمان ممنوعيت اعالم

عوارض و مصنوعي هاياسانس و هارنگ از استفاده

رونق سبب اخير هايسال در هاي شيمياييدارو جانبي

).1388مرادي، ( شده است دارويي گياهان كار و كشتحاضر جهت دستيابي به همين امر صورت تحقيق

.گرفت

هامواد و روشهاي آلي و پژوهش حاضر به منظور مطالعه اثر كود

هاي كمي و كيفي گياه بادرنجبويه بيولوژيكي بر ويژگيصورت فاكتوريل در قالب تحقيق بهاين . صورت گرفت

تكرار در بين سههاي كامل تصادفي با طرح پايه بلوكآباد با طول ات واقع در شهرستان محموددرختان مركب

52 °18'دقيقه عرض جغرافيايي 36 °32'جغرافيايي متر از سطح دريا در سال زراعي 11دقيقه و با ارتفاع

هاي زيستي مورد استفاده يباكتر. اجرا شد 1393هاي ويهـترتيب از سوس بهـر و باسيلـازتوباكت

)chrococcum و pobilis (منظور تعيين به. باشندمياي از عمق صفر خصوصيات فيزيكي و شيميايي نمونه

. )يكدول ـج( ه شدـاك تهيـمتري خيـسانت 30تا N.P.K گرم از كيلو 75مقدار هاي پايه مورد نياز بهكود

به. سازي به مزرعه داده شدبل از آخرين مرحله آمادهق


١٧٣

ه هاي باكتري، ريشه گياه بادرنجبويمنظور اعمال تيمارمدت پس از شستشو كامل با آب، در زمان كاشت به

ساعت در مايع تلقيح خيسانده و سپس نسبت به هشتدر داخل ). 1390 و همكاران، درزي( كاري اقدام شدنشا

ها متر و بين بوتهسانتي 40ها قطعات فواصل بين رديفمتر و فواصل بين سانتي 50نيز بر اساس تراكم بوته

برخي از صفات . تر منظور گرديدمسانتي 60قطعات طول ريشه، وزن ريشه، حجم : گيري شده شاملاندازه

ريشه، وزن خشك ريشه، درصد اسانس، وزن اسانس و

صفات گيرياندازه براي. خشك بوته است وزن همچنين

هـحاشي حذف از پس رتـك هر از هـبوت شش رـنظ موردگيري زهداـس از انـپ رديد وـگ ارجـخ اكـخ از تـدق به

تعيين براي گياه طول ريشه و وزن و حجم ريشه، توزين

درجه 72 در آون ساعت 48 مدت به خشك وزن

در آمده دستهعدد ب ميانگين و گرفت قرار گرادسانتي

و تجزيه براي. گرفت قرار استفاده مورد آماري تجزيه SAS ،SPSSهاي افزار نرم از آمده دستهب نتايج تحليل

.استفاده شد LSDسه ميانگين از و براي مقاي

خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك -1جدول

نتايج و بحث طول ريشه

نتايج نشان داد كه تاثير تيمار كود گوسفندي در درصد و تاثير تيمار باكتري و اثر يكسطح آماري

دار معني بر طول ريشه درصد پنجمتقابل آنها در سطح ل كود گوسفندي و اثرات متقاب) دو جدول(گرديد

ترين مقدار طول ريشه در باكتري نشان داد كه بيش 66/43تن و تلفيق مصرف باكتري با ميانگين 10تيمار متر سانتي 00/24ترين آن با ميانگين و كممتر سانتي

در تيمار عدم مصرف كود گوسفندي و باكتري به دست نـاكسي هايتـفعالي دليلبه ريشه طول در افزايش .آمد

مواد و هاكربوهيدرات الـانتق و زـهيدرولي از ناشي

طويل به منجر كه باشدمي هاقلمه پايه در نيتروژني

همكاران و سينگكه با نتايج شودمي سلول شدن(Singh et al., 2003) مطابقت دارد.

وزن ريشه

جدول ميانگين مربعات در صفت وزن ريشه نشان ود گوسفندي و اثر متقابل آنها داد كه تاثير باكتري و ك

جدول( دار شدمعني بر وزن ريشه درصد يكدر سطح اثرات متقابل كود گوسفندي و باكتري نشان داد .)دو

تن و تلفيق 10ترين وزن ريشه در تيمار كه بيشترين آن با و كمگرم 0/271مصرف باكتري با ميانگين

در تيمار عدم مصرف كود گرم 7/101ميانگين شـنق همچنين .دست آمدري بهـدي و باكتـوسفنگ

ودـبهب در آن از حاصل كمپوست يا و دامي هايكود

غذايي چرخش عناصر باز به توانمي را روژنـنيت كارايي

نسبت خاك بيولوژيكي و فيزيكي خصوصيات بهبود و

توان در اين تحقيق مي). 1387همكاران، و كوچكي(داد هاي كشنده سعه سيستم تارازوسپريليوم را بر تونقش

.در گياهان مختلف نسبت داد

بافت خاك

soipattern

درصد شن

Sand (%)

درصد سيلت

Silt (%)

درصد رس

Clay (%)

اسيديته

PH

پتاسيم قابل جذب

Available K (mg.kg-1)

فسفر قابل جذب

Phosphorusppm)(

درصد ازت كل Nitrogen

(%)

عمق depth

S.CL.L 42 18 22 7.21 56.22 10.85 0.16 )0-30(


١٧٤

گيري شدهتجزيه واريانس صفات اندازه -2جدول طول

ريشه

R. L

وزن

ريشه

R.W.

حجم

ريشه

R. V

وزن خشك

ريشه

R.D.W

درصد

اسانس

E.O

عملكرد

اسانس

O. Y

وزن

خشك كل

T. D. W

درجه

زادي

df

.S.O.V منابع تغييرات

Block بلوك 2 164.54 0.000008 0.001 398.69 72.52 841.44 0.77

Bacteria باكتري 3 **6092.39 **0.002 **0.08 **2617.50 **4264.33 **6294.84 *37.74

manure كود گوسفندي 2 **14394.47 **0.02 **0.22 **7187.44 **5495.86 **16993.77 **151.39

41.69* 2083.03** 906.97** 780.59** 0.01** 0.0007** 264.39 n.s 6 كود *باكتري B*M

Error ي آزمايشخطا 22 451.39 0.0001 0.0005 61.72 153.28 280.20 12.45

(%) CV )درصد( ضريب تغييرات _ 11.16 16.74 9.83 9.65 10.85 10.82 10.34

ردامعني اختالف فاقد و درصد يك درصد، پنج سطح در دارمعني ترتيب به nsو **، **,** and ns significant at 0.05, 0.01 and no significant

حجم ريشه

جدول ميانگين مربعات نشان داد كه صفت حجم باكتري و كود گوسفندي اثرات ساده تاثير تحت ريشه

وجود قرار گرفت و اختالفات بهمتقابل آنها تاثيراتو .)دو جدول(دار شد درصد معني يكدر سطح آمده

ات متقابل كود گوسفندي و باكتري نشان داد كه اثرتن و تلفيق مصرف 10ترين حجم ريشه در تيمار بيش

ترين آن با و كمليتر ميلي 7/171باكتري با ميانگين در تيمار عدم مصرف كود ليتر ميلي 33/63ميانگين

درگياهان تلقيح شده .دست آمدگوسفندي و باكتري بههاي هـول ريشـداد و طـتع والـوم معمـبا آزوسپيريل

هاي كشنده افزايش يافت، ارتفاع گياه رعي و تارـفتر شد و افزايش ميزان جذب عناصر غذايي بيش و كود اوره كود همچنين اثر .ده شده استـمشاه

وافيـس و درانـب توسط هـم ريشـحج بر يـزيست)Badran and Safwat, 2004 (گزارش رازيانه گياه روي

.است شده

وزن خشك ريشه نشان داد كه تاثير تجزيه واريانسجدول نتايج

صفت وزن برباكتري و كود گوسفندي و اثر متقابل آنها جدول(دار شد درصد معني يكخشك ريشه در سطح

اثرات متقابل كود گوسفندي و باكتري نشان . )دو

تن و 10ترين وزن خشك ريشه در تيمار داد كه بيشترين و كم گرم 3/158كتري با ميانگين تلفيق مصرف بادر تيمار عدم مصرف كود گرم 66/52آن با ميانگين

بهبود رسدمي نظر به .حاصل شدگوسفندي و باكتري

عملكرد و بوته خشك وزن نظير عملكرد ياجزا

كمپوست مصرف تن 15 و 10 تيمار دو در كه بيولوژيك

تيمار دو در دانه عملكرد افزايش موجب بود تربارز

همكاران و نژادسعيدكه با نتايج تحقيقات گرديد مذكور

.تطبيق دارد )1388(

درصد اسانسصفت نشان داد كه جدول ميانگين مربعات نتايج

باكتري و كود تحت تاثير اثرات ساده درصد اسانس قرار گرفت و اختالفات بهگوسفندي و اثر متقابل آنها

دار درصد معني يكطح در سوجود آمده از نظر آماري دي و ـود گوسفنـابل كـاثرات متق .)دودول ـج( شدترين درصد اسانس در تيمار ري نشان داد كه بيشـباكتو 51/0ري با ميانگين ـتن و تلفيق مصرف باكت 10تيمار عدم مصرف كود از 05/0ترين آن با ميانگين كم

گوسفندي و باكتري به دست آمد لسي و همكاران


١٧٥

(Leithy et al., 2006) منابع به اثر مثبت در برخيهاي بيولوژيك بر درصد اسانس توليدي از كاربرد كود

.جمله در گياه رزماري و ديگر گياهان اشاره شده استهاي با بررسي اثر كود) 1389( تهامي و همكاران

بيولوژيك بر ميزان اسانس ريحان گزارش نمودند كه ان اسانس برگ ريحان در هاي كودي بر ميزتاثير تيمار

با مقايسه تاثير هاآن. دار بوددرصد معني يكسطح هاي آلي و شيميايي بر عملكرد و درصد اسانس كود

نشان (.Ocimum basilicum L) گياه دارويي ريحاندادند كه تيمار كود گاوي از لحاظ عملكرد اسانس برگ

كه در اين پژوهش هم به ترين مقدار بودداراي بيش .خوردچشم مي

عملكرد اسانس

جدول ميانگين مربعات در صفت وزن اسانس نشان داد كه تاثير باكتري و كود گوسفندي و اثر متقابل آنها

اثرات .)دو جدول(دار شد د معنيـدرص يكح ـدر سطان داد كه ـري نشـدي و باكتـابل كود گوسفنـمتق

رف تن و تلفيق مص 10ترين وزن اسانس در تيمار بيشترين آن با مـو كرم ـگ 16/0ن ـري با ميانگيـباكت

در تيمار عدم مصرف كود رم ـگ 02/0ميانگين كاران ـا و همـفاطم .دـدست آمري بهـگوسفندي و باكت

(Fatma et al., 2006) هاي بيولوژيك با كاربرد كودكننده هاي تثبيت كننده نيتروژن و حلباكتري(

هاي فزايش در شاخصگياه مرزنجوش، ا بر) فسفات. دي و ميزان اسانس اين گياه را گزارش كردندـرش

و آلي هاياز كود استفاده كه اعالن كرد) 1388( مرادي اسانس ردـعملك داريـمعن زايشـاف باعث ولوژيكـبي

ق ـقيـايج اين تحـكه با نت شد دـشاه به نسبت هـرازيان

.مطابقت دارد

كل خشك وزن يج حاصل از جدول تجزيه واريانس،با توجه به نتا

تيمار باكتري و اثرات ساده تاثيروزن خشك كل تحت در قرار گرفت و اختالفات به وجود آمده كود گوسفندي

دار شد ولي اثر متقابل درصد معني يكآماري سطحاثرات متقابل كود ) دو جدول(دار نگرديد ها معنيآن

ين مقدار وزن ترگوسفندي و باكتري نشان داد كه بيشتن و تلفيق مصرف باكتري با 10خشك كل در تيمار

7/115ترين آن با ميانگين و كمگرم 8/263 ميانگيندر تيمار عدم مصرف كود گوسفندي و باكتري به گرم

تواند بر عملكرد كاربرد كود نيتروژن مي. دست آمدكمي و كيفي ريحان اثر گذاشته و ميزان ماده خشك،

س و ارتفاع بوته را تحت تاثير قرار دهد عملكرد اسان با رابطه در مشابهي نتايج). 1391 ويساني و همكاران،(

در بوته خشك وزن افزايش بر آلي هايكود مثبت اثر

هـالتدوست ـكمپ كاربرد ويه باـدارويي بادرنجب اهـگي .)Delate, 2000(است شده گزارش

گيري نتيجه با كه نمود گيرينتيجه چنين توانمي پايان در

تلفيق با همراه )تن 10( دامي كود ترمقادير باال كاربردتوان عملكرد ازتوباكتر و باسيلوس مي هاي زيستيكود

كه، دست آورد و همچنين با توجه به اينهب بهتري سالمت و زيست محيط حفظ كيفيت محصول، افزايش

ز باشد استفاده امي برخوردار فراواني اهميت از جامعه .باشدتر ميهاي دامي و باكتري مناسبكود


١٧٦

گيري شدهاثرات متقابل كود دامي و باكتري بر صفات اندازه -3جدول Table 3. interaction between bacteria and manure on the measured traits

.داري ندارندهاي مندرج در هر ستون كه داراي حروف مشابه هستند از نظر آماري اختالف معنيميانگينMeans with the same letter in each column have not statistically significant difference

References منابع به العملعكس در ذرت غذايي عناصر جذب بهبود و پايدار توليد . 1386 .ه رحماني، اسدي و ،.ا غالمي، ،.الف بياري،

25 - 26ايران، شناختي بوم كشاورزي ملي همايش دومين مقاالت چكيده .رشد محرك هايباكتري توسط بذر تلقيح

.گرگان مهر،درصد اي آلي وشيميايي بر عملكرد وهمقايسه تاثير كود .1389 .، جهان،م.، رضواني مقدم،پ.تهامي زرندي،م

74-63 :1ه ، شمار2نشريه بوم شناسي كشاورزي، جلد ،( .Ocimum basilicum L)ن اسانس گياه دارويي ريحا .1 صفحه .گزارش پژوهشي ساالنه بخش تحقيقات به زراعي موسسه تحقيقات چغندرقند. 1380 .ق توحيدلو، دارويي گياه رقم دو كيفي و كمي عملكرد بر كننده فسفات حل زيستي هايكود ثيرتأ بررسي. 1388 .ا ديناني، توكلي

.واحد رودهن اسالمي آزاد دانشگاه زراعت، ارشد كارشناسي نامه پايان .شويد عملكرد روي بر دامي هايكود و كمپوست ورمي كمپوست مصرف اثر ارزيابي . 1388 .پ ،مقدمرضواني و .ا نژاد،سعيد

.142-148:صفحه .24د جل باغباني علوم سبز نشريه زيره اسانس درصد لكرد وعم اجزاي

طول ريشهRoot length (cm)

وزن ريشهroot Weigh (gr)

حجم ريشهroot volum (ml)

وزن خشك ريشه root dry weigh (gr)

درصد اسانسessential oil

)%(

ملكرد اسانسعOil yield (gr)

وزن خشك كلTotal dry weight(gr)

باكتريBacteria

كود گوسفنديSheep manure

33.00 b 142.3 de 116.7 cd 71.33 ef 0.21 e 0.06 e 193.5 cde باسيلوس Bacillus

33.66 b 140.0 de 95.00 efg 65.00 fg 0.22 e 0.06 e 190.1 cdef ازتوباكتر Azetobacter

تن 5

35.00 b 165.0 cd 121.7 cd 90.00 cd 0.33 d 0.04 fg 231.7 ab تلفيق Incorporation

5 ton

37.00 b 132.3 e 76.66 gh 62.66 fg 0.04 h 0.03 gh 175.7 def شاهد Control

36.33 b 200.0 b 133.3 bc 105.7 b 0.38 c 0.11 c 209.2 bcd باسيلوس Bacillus

35.50 b 174.0 bc 143.3 b 93.00 bc 0.42 b 0.13 b 218.0 bc ازتوباكتر Azetobacter

10 تن

43.66 a 271.0 a 171.7 a 158.3 a 0.51 a 0.16 a 263.8 a تلفيق Incorporation

10 ton

34.00 b 140.0 de 106.7 def 79.33 de 0.17 f 0.09 d 191.8 cdef شاهد Control

32.33 b 128.3 ef 131.7 bc 65.00 fg 0.13 g 0.04 fg 160.0 ef باسيلوس Bacillus

33.66 b 131.7 e 115.3 cde 66.66 ef 0.11 g 0.04 fg 157.0 f ازتوباكتر Azetobacter

شاهد

31.33 b 130.0 ef 93.33 fg 66.66 ef 0.12 g 0.05 ef 177.8 cdef تلفيق Incorporation

Control

24.00 c 101.7 f 63.33 h 52.66 g 0.05 h 0.02 h 115.7 g شاهد Control


١٧٧

هاي زيستي مقايسه تاثير كود .1392. ج.، مرعشي،س.ع.ي، طهماسبي، ر ،.، نيك نژاد.ه ،فالح آملي ،.جوكار، ا، مد اسالمي واحد آيت و دامي بر خصوصيات زراعي گياه دارويي گشنيز، همايش ملي گياهان دارويي، تهران، دانشگاه آزا

.اله آملي گياه اسانس و دانه بيوماس، عملكرد عملكرد بر زيستي و دامي هايكود كاربرد تاثير .1390 .ف رجالي، و .م درزي،

.دارويي گياهان مجله .گشنيز داروييو عملكرد روي يدام هايكود و كمپوست ورمي مصرف كمپوست، اثر ارزيابي. 1389 .پ مقدم، رضواني و .ا نژاد،سعيد

.142 -148): 2(، 24باغباني علوم .سبز زيره اسانس و درصد عملكرد اجزاي عصاره پاشيمحلول و مختلف آلي هايكود كاربرد اثرات بررسي .1387. م جهان، و .اسدي،ق، .ع كوچكي،،.ر قرباني،

6 جلد .ايران زراعي هايپژوهش مجله .اكولوژيك كشاورزي نظام در انبار در فرنگي گوجه گاريو ماند توليد بر هاآن .1 شماره هايشاخص بر بيولوژيك هايكود كاربرد اثر .1387. ر ،قرباني و .م ،محالتي نصيري ،.س دل،، خرم.ع ،كوچكي

.294تا 285 هايصفحه ،6 شماره ايران، زراعي هايپژوهش جلهم (.Nigella sativa L ).رشدي سياهدانه رازيانه گياه اسانس ميزان و دانه عملكرد اجزاي عملكرد، بر آلي و بيولوژيك هايكود تأثير رسيبر . 1388. ر مرادي،

(Foeniculum vulgare) .مشهد فردوسي دانشگاه كشاورزي دانشكده ارشد، كارشناسي نامه پايان. لوژيك، فيزيولوژيك و هاي بيولوژيك بر صفات مورفوتاثير كود .1388 .سهرابي، ي و .زاده، س، رحيم.ويساني، و

، 1 ، شماره28فصلنامه علمي پژوهشي تحقيقاتي گياهان دارويي و معطر ايران، جلد. ميزان اسانس گياه دارويي ريحان ).1391( 73 -87ه صفح

Arancon, N., Edwards, C.A., Bierman, P., Welch, C., and Metzger, J.D. 2004. Influences of Vermicomposts on Field

Atiyeh, R.M., Arancon, N., Edwards, C.A., and Metzger, J.D. 2002. The influence of earthworm processed pig from vegetative meristems. Plant cell, tissue and organ culture. 20(1), 71-74.

Badran, F.S., and Safwat, M.S. 2004. Response of fennel plants to organic manure and bio-fertilizers in replacement of chemical fertilization. Egypt. J. Agric. Res. 82 (2): 247 - 56.

Chalapathi, M.V., Thimmegowda, N.D., Kumar, S., Gangadhar, G., Rao, E., and Mallikarjun, K.

2001. Influence of length of cutting and growth regulators on vegetative propagation of Stevia (Stevia rebaudiana Bert.). Crop Res., 21: 53-56.

Darzi, M.T., Ghalavand, A., Rejali, F., Sephidkon, F. 2007. Effects of Biofertilizers Application on yield and yield components in fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Iran. J. Med. Aroma. Plants., 22(4): 276-292.

Delate, K. 2000. Heenah mahyah student from herb trail. Leopold center for sustainable agriculture. Annual Reports, Jowa State University. Ames, IA.

Fatma, E.M., El-Zamik, I., Tomader, T., El-Hadidy, H.I., Abd El-Fattah, L., and Seham Salem, H. 2006. Efficiency of biofertilizers, organic and in organic amendments application on growth and essential oil of marjoram (Majorana hortensis L.) plants grown in sandy and calcareous. Zagazig Universityand and Soil Fertility and Microbiolog Department, Desert Research Center Cairo, Egypt.

Jeliazkova, E.A., Zheljazkov, V.D., Craker, L.E., Yankov, B., and Georgieva, T. 1999. NPK fertilizer and yields of peppermint, Mentha piperita. Acta Horticulturae, 502: 231-236.

Jahangir A.A., Nada, K., Begum, F., Hossain, M., Sarker, M.A.M., and Moniruzzaman, M. 2008. Influence of nitrogen-phosphorus fertilization and time of harvest on the growth, yield and oil content of Mentha spicata L. Bangladesh Journal of Science and Industrial Research, 43(1): 47-54.


١٧٨

Koocheki, A., Tabrizi, L., and Mahallati, M.N. 2007. The effects of irrigation intervals and manure onquantitative and qualitative characteristics of Plantago ovata and Plantago psyllium. Asian Journal ofPlant Sciences, 6(8): 1229-1234.

Leithy , S., EL-Meseiry, T.A., and Abdallah, E.F. 2006. Effect of biofertilizer, cell stabilizer and irrigation regime on rosemary herbage oil yield and quality. Journal of Applied Scinces Research, 2: 773-779.

Saleh Rastin, N. 2001. The role of biological fertilizer to reaching to sustainable agriculture. Journal of Water and Soil 23: 19-23. (In Persian with English Summary)

Singh, A.K., Rajesh Singh, Mittal, A.K., Singh, Y.P., and Shiva Jauhari. 2003. Effect of plant growth regulators on survival rooting and growth characters in long pepper (Piper longum L.). Prog. Hort., 35: 208-211

Youssef, A.A., Edri, A.E., and Maa, A.M. 2004. A comparative study between some plant growth regulators and certain growth hormones producing microorganisms on growth and essential oil composition of Salvia officinalis L. Plant Annals of Agricultural Science 49: 299-311.


١٧٩

ا قرمزـات كمي و كيفي گياه لوبيـي صفـرليك اسيد بر برخـن و جيبـگ اكسيـر پرايمينـي تاثيـبررس.)Phaseolus vulgaris L( در شرايط تنش شوري

Priming effect of auxin and gibberellic acid on some quantitative and qualitative characteristics bean plant (Phaseolus vulgaris L.) under salt stress

2، ميثم اويسي2، فرشاد قوشچي1*بخير گلفرانيمجتبي عاقبت

.ايران –پيشوا، ورامين –دانش آموخته زراعت، دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي، واحد ورامين -1 .ايران –پيشوا، ورامين –استاديار گروه زراعت، دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي، واحد ورامين -2

[email protected]: نويسنده مسوول مكاتبات

2/8/1394: تاريخ پذيرش 20/2/1394: تاريخ دريافت

چكيدهقرمز گياه لوبيا كيفي و ميك صفات برخي بر اسيد جيبرليك و اكسين پرايمينگ تاثير منظور بررسيبه

.)Phaseolus vulgaris L (دانشكده گلخانه فيزيولوژي و - شناسي خاك آزمايشگاه شوري طرحي در تنش شرايط در در فاكتوريل صورتبه نظر مورد طرح. شد اجرا 1393در سال پيشوا - ورامين واحد اسالمي آزاد دانشگاه كشاورزي

كاربرد عدم( هورمون اعمال شامل عوامل مورد بررسي. شد انجام تيمار 48و رارتك سه در تصادفي كامالً طرح قالب تنش و) اسيد جيبرليك ppm 25 همراهبه اكسين ppm 25 اسيد، جيبرليك ppm 50 اكسين، ppm 50 هورمون،-محلول متقابل اثر به مربوط تيمار بهترين گلخانه در .بود) NaCl موالرميلي 90 ،60 ،30 ،صفر( هايغلظت با شوري شرايط اين در كهطوريبه بود، شوري تنش عدم در شرايط اسيد جيبرليك ppm 25 همراهبه اكسين ppm 25 پاشي

كاربرد عدم تيماربه مربوط دانه عملكرد حداقل طرفي از و آمد دستبه مربعمتر در گرم 325 با دانه عملكرد حداكثرترين پرولين بيش .حاصل شد مربعمتر در گرم 113 ميزانبه كه بود، NaCl موالرميلي 90 شوري تنش با هورمون- و كمپاشي محلولعدم همراه به NaClموالر ميلي 90مول بر گرم وزن تازه برگ در تيمار ميكرو 7/60ميزان برگ به

25ppmو اكسين ppm 25 مربوط به كاربردمول بر گرم وزن تازه برگ ميكرو 5/25پرولين برگ ترين ميزان ميزانبه نسبي آب محتواي ترينبيش. دست آمدهب )NaClموالر ميلي صفر( عدم تنش شوري در شرايط جيبرلين

و جيبرلين ppm 25 و اكسين ppm 25 همراهبه) NaCl موالرميلي صفر( شوري تنش عدم تيمار در درصد 7/62 90 يعني شوري حداكثر در شرايط هورمون يپاشمحلول كاربرد عدمبه مربوط درصد 9/37 آب محتواي ترينكم

پنجو يكهاي مورد پرايمينگ در سطح همچنين اثرات ساده و متقابل تنش شوري و هورمون .حاصل شد موالرميليدر اين .دار گرديددرصد بر صفات عملكرد دانه، كلروفيل كل، محتواي آب نسبي، پرولين و هدايت الكتريكي معني

كه با افزايش تنش شوري صفاتي مانند عملكرد دانه، كلروفيل كل و محتواي آب نسبي آزمايش مشخص گرديد پاشي هورمون تا حدي سبب متحمل شدن گياه لوبيا قرمز تحت شرايط تنش كاهش پيدا كرد از طرفي اعمال محلول

.شوري گرديد شوري تنش اسيد، جيبرليك اكسين، لوبيا قرمز، پرايمينگ، :كليدي گانواژ

...بررسي تاثير پرايمينگ اكسين و جيبرليك اسيد بر برخي صفات

١٨٠

مقدمه حال در هايورـكش در كه دـده مي نشان ها بررسي

زندگي نقاط آن در دنيا جمعيت كل سوم دو كه توسعه هاكشور اين در. اند مواجه تغذيه سوء مشكل با كنند مي

پروتئين فاقد و است نشاسته حاوي اغلب اصلي غذاي فرن ها ميليون تغذيه در پروتئين كمبود. باشد مي كافي حاد مشكالت از يكي نيافته رشد هايشورك در انسان انسان تغذيه در عمده غدايي مواد از يكي پروتئين. است

قابل حيواني و گياهي منبع دو از و شود مي محسوب از تربيش گياهي منابع در پروتئين ميزان. است تأمين دارا آن به نسبت كمتري ارزش اما است حيواني منابع ).1380 ،باقري( است

هاي خشك خوراكي هستند كه به حبوبات دانهبذور رسيده و خشك حبوبات . خانواده بقوالت تعلق دارند

داراي ارزش غدايي زياد و قابليت نگهداري خوبي هستند تا 8(ترين منابع غذايي سرشار از پروتئين و يكي از مهم

طبق مطالعات انجام شده تركيب . باشندمي) درصد 32تواند سوء تغذيه و از پروتئين حبوبات با غالت ميمناسبي

از طرف ديگر با . هاي آمينه را برطرف سازدكمبود اسيددادن آنها توجه به توانايي تثبيت ازت در اين گياهان، قرار

كند در تناوب به پايداري سيستم هاي زراعي كمك مي غالت، از پس حبوبات ).1384ترابي جفرودي و همكاران، (

ترينمهم لوبيا، هستند و بشر غذايي منبع ترينمهم

بين در .(Dorri, 2008)شود مي محسوب جهان حبوبات

به كشت زير سطح لحاظ از نخود و لوبيا سويا، حبوبات، يـكل طوربه .باشندمي دارا را سوم تا اول مقام ترتيب

مكزيك، تركيه، برزيل، چين، روسيه، هند، هايكشور

وجز ايران و اتيوپي نيجريه، فرانسه، استراليا، كانادا، آمريكا، چين آمريكا، استراليا، كانادا، كشور پنج و اصلي هايكشور

در حبوبات صادركننده هايكشور ترينعمده وجز ميانمار و

اساس بر حبوبات زيركشت طحس .روندمي شماربه جهان

هكتار ميليون 5/71بر بالغ (Fao, 2004) فائو اطالعات

آيد مي شمار به حبوبات خانواده عضو ترينمهم لوبيا .است مطلوب خصوصيات ساير و پروتئين باالي صددر دليل به و

به حبوبات بين در را كشت زير سطح ترينبيش زراعي خصوصيات شناخت با. است داده اختصاص خود

ها،برگ توزيع رشد، الگوي توانمي گياه مورفولوژيك در و كرده كنترل را فتوسنتز زانمي و نور جذب ها،شاخه عملكرد بيني پيش و گياهي خصوصيات سازيمدل نتيجه

لوبيا ).1384 همكاران، و جفرودي ترابي( شودمي ميسر

گياه اين اولية هايواكنش و شوري به حساس است گياهي

و برگ سطح ويژهرشد به كاهش شوري، با مواجهه در

(Dorri, 2008). است برگ هايحاشيه گيـسوختزني از زني بذر، درصد و سرعت جوانههاي جوانهشاخص

باشندترين عوامل تاثير در شرايط تنش شوري مي مهمRajabi & postini, 2005).( شدت به رشد از مرحله اين

قرار خاك رطوبت و دما ويژه به محيطي عوامل تأثير تحت كنيكيت بذر پرايمينگ . (Soltani et al., 2006)گيرد مي

خود بستر در گرفتنقرار از پيش بذور آن واسطهبه كه است

لحاظ به محيط، اكولوژيكي شرايط با مواجهه و

دستبه را زني جوانه آمادگي بيوشيميايي و فيزيولوژيكي

و زيستي تظاهرات بروز سبب تواندمي امر اين. آورندمي آن از حاصل گياه و تيمارشده بذر در متعددي فيزيولوژيكي

ونگيـچگ در توانمي را موارد اين كهوريـطبه رددـگ

هاينهاده از برداريبهره گياه، اوليه استقرار زني،جوانه

مشاهده محصول كيفي و كمي افزايش و زودرسي محيطي،

يـوژيكـزيولـفي هايروش از يـيك ذرـب گـپرايمين .ردـك هاذرب زنيوانهـج دـفرآين تسريع سبب كه آيدمي حساب به

از قبل بذر ارـتيم به پرايمينگ تعريف، به اـبن .ودـشمي

لـمراح ذرـب آن هـوسيلبه كه ودـشمي القـاط كشت

ميزان بودن پايين دليل به ولي كندمي طي را زنيجوانه

گيردنمي صورت ريشه چه خروج شده جذب آبNascimento and Aragao, 2004)(. تواندمي پرايمينگ

بذر در متعددي فيزيولوژيك و زيستي ظاهراتت بروز سبب مثبت اثرات اين. رددـگ آن از حاصل گياهان و شده پرايم

ودـبهب زني،جوانه يـواختـيكن و رعتـس زايشـاف املـش استقرار رسيدگي، تاريخ در تسريع گياه، رشد رايطـش

است محصول كيفي - كمي افزايش و گياهچه اوليه(Ashraf and foolad, 2005). هاي گياهي از هورمون

هاي مختلف رشد، نمو و خواب بذر عوامل موثر بر فعاليتوژي ـولـرلين در بيـد و جيبـزيك اسيـآبس. دـهستني ـي دارند و اثر تنظيمـر آنتاگونيستـزني بذر تاثيجوانهتعداد . دهندهاي مختلف نشان ميي را در فرايندـمختلف

زيك و ـد آبسـاسي ر نقشـيـات اخـالعـادي از مطـزي اندردهـزارش كـزني گوانهـرل جـها را در كنترلينـجيب

.(Kermode, 2005., Finkelstein, 2008) ـ 125 ي و يـا ـنوع جيبـرلين مختلـف در گياهـان عال

هاي توليد كننده شناخته شده است كـه تنهـا تعـداد قارچ


١٨١

نتــايج .باشــندكمــي از آنهــا داراي فعاليــت زيســتي مــي شان داد كه فعاليت آنزيم سيتوپالسمي ساكارز تحقيقات ن

كه يك آنزيم كليدي تنظيم كننـده (SPS)فسفات سنتاز ــي ــاربرد برگ ــت، توســط ك ــرگ اس ــاكارز در ب ,GA3س

GA4,GA7 پازكي و همكاران، ( در سويا تحريك شده است1391.(

ها،ميوه گياهان، در جيبرلين نظر از محل ترين غني هر. هاست ريشه نوك و جوان هاي برگ ها، جوانه ها، دانه گياه در جيبرلين غني منابع از يكي ها ريشه كه چند

اثري ريشه رشد تشديد نظر از ها هورمون اين ولي هستند. شوند مي منتقل گياه هاي اندام ساير به ريشه از و ندارند

بيوسنتز و هستند كوتاه پا ژنتيكي نظر از كه گياهاني در افزودن با توان مي است معمول از كمتر ها آن در جيبرلين و زارع( داد افزايش را ها آن رشد خارجي جيبرلين ).1385 همكاران،

اولين گروه هورمون گياهي هستند كه كشف ها اكسين هماهيت هورموني آنها ب .شدند و مورد استفاده قرار گرفت

ر طور روشن در آزمايشي كه براي اولين بار توسط وانت دانجام گرفت در كولئوپتيل يوالف از گياهان 1928سال

موالر 1×10تيره غالت نشان داده شد و در غلظت كمتر از ترين تركيبي كه در گياهان شاخته طبيعي . كارتوان به مي

باشد كه مي (IAA) استيك - 3-اسيد ايندول ،شده استه ـساخت وفانـتريپته ـدر گياهان از اسيد آمين احتماالً

هاي شدن آكسين بافتمراكز عمده ساخته. شود ميشدن، هاي در حال باز مريستمي انتهايي از قبيل جوانه

ها يا گل آذين روي ساقه هاي جوان، نوك ريشه، گلبرگهاي جوان از انتقال آكسين در اندامباشد و نحوه دار ميگل

هاي هاي پارانشيمي در داخل آوندباال به پايين و در اندامگيرد و در ريشه هم از نوك ريشه به آبكشي انجام مي

كار هقابل ذكر است ب .گيرد سمت باالي ريشه صورت ميها همچنين منجر به هاي نسبتاً زياد آكسين بردن غلظت

ن از قبيل تغيير شكل برگ، ساقه و نقايصي در گياهاها جلوگيري از طويل شدن ريشه، رنگ پريدگي برگ

شود ها و ايجاد ورم و آماس ميها يا بازشدن گل- ريشهميليون هكتار 930حدود ).1384لساني و مجتهدي، (باشد و حدود هاي دنيا تحت تاثير شوري مياز زمين%) 7(

به نوعي تحت شوري درصد از اراضي كشاورزي ايران 50برخي در . پاسخ گياهان به شوري متفاوت است. قرار دارند

بوته، كاهش وزن تر و خشك برگ، ساقه و ريشه، كاهش

، كاهش سطح فعال )نسبت ريشه به ساقه( ارتفاع بوتههاي مختلف كارگياهان راه. باشدريشه در حجم خاك مي

شود به يبيوشيميايي كه منجر به بهبود تحمل به شوري متجمع و خروج . كنندزمان عمل ميصورت افزايش و هم

ها از ريشه و انتقال آن ها، كنترل جذب يونانتخابي يونها در سلول و كل گياه، ها، جايگزيني ويژه يونبه برگ

سنتز مواد سازگار، تغيير در مسير فتوسنتزي، تغيير در توليد هاي آنتي اكسيدان و ساختار غشايي، توليد آنزيم

كارهاي سازگاري به هاي گياهي از جمله راههورمونهاي منفي اثر ).1388كافي و همكاران، ( باشدشوري مي

شوري بر رشد گياه، به علت پتانسيل اسمزي پايين تنش ( هاي ويژه يوني ، اثر)تنش اسمزي(محلول خاك

، عدم تعادل عناصر غذايي يا مجموعه اين عوامل )شوري (Khan et al., 2009). ايجاد مي شود

پرايمينگ تأثير بررسي تحقيق اين انجام از هدف روي بر مختلف هايغلظت در اسيد جيبرليك و اكسين تنش شرايط در قرمز لوبيا كيفي و كمي صفات برخي .باشدمي شوري

هامواد و روشــايش ــه آزم ــورتب ــداني ص ــه در گل ــكده گلخان دانش

اجـرا پيشوا -ورامين واحد اسالمي آزاد دانشگاه كشاورزي كامـل طـرح قالـب در فاكتوريـل صـورت به طرح اين. شد

هاي مورد استفاده گلدان .شد اعمال سه تكرار در ،تصادفي. باشددر اين طرح داراي گنجايش هفت كيلوگرم خاك مي

،بـذور زنيجوانه از بعد. شد كاشته بذر شش گلدان هر در از بعد. شد آغاز ،شوري هايغلظت به توجه با گياه آبياري هاهورمون پاشيمحلول برگي شش مرحله به گياه رسيدن

S2 :30د، ـشاهـ : S1:وريـش شـ ـوح تنـ ـسط .دـش امـانجــ NaCl ،S3 :60مــوالر يـميلــ NaCl ،S4 :90مــوالر يـميلعـدم كـاربرد : P1 :پاشـي سطوح محلول .NaClموالر يـميل

P3 :50 ppmاكســــين، P2 :50 ppmپاشــــي، محلــــول ppm 25اكسين به همـراه P4 :25 ppmجيبرليك اسيد،

ور تعيـين عملكـرد دانـه، كليـه ـمنظبه .دـك اسيـجيبرليهاي روئيده شده در يـك گلـدان در زمـان رسـيدگي گياه

هاي گياه هاي برداشت شده سپس دانه. كامل برداشت شدمربـع بـه هكتـار، استخراج و توزين گرديد و با تبديل متـر

.گرم در هكتار محاسبه گرديـد دانه بر حسب كيلوعملكرد بــرگ ســه ،)RWC( نســبي آب محتــوي محاســبه جهــت


١٨٢

و انتخـاب گلـدان هـر از برگـي هشـت مرحله در انتهايي اوليـه وزن ابتـدا . گيـرد مـي قـرار پالسـتيكي كيسه داخل مقطـر آب حاوي ظرف داخل در بعد و گيرياندازه هابرگ

هـا برگ سپس. گيرد مي ارقر تاريكي در ساعت 24 مدتبه آمـاس وزن و كرده خشك صافي كاغذ با و آورده بيرون را

شـود مـي گيـري انـدازه خشـك وزن سپس و تعيين يافته)Gupta and Varshney, 2000.(

وزن - وزن خشك برگ/ وزن اشباع - وزن خشك برگ نسبي رطوبت محتواي= تازه برگ

برگ از رمگ 5/0گيري ميزان پرولين برگ جهت اندازه داده قرار شده له 95/0 اتانول ليترميلي 5 داخل در را

با دوباره آن رسوبات و شود مي جدا محلول باالي قسمت به ها آن رويي سمت و شود مي شستشو% 70 اتانول آمده دست به محلول. گردد مي اضافه قبلي رويي قسمت

. شود مي سانتريفيوژ دقيقه 10 مدت به دور 3500 در درجه 4 دماي در و آوريجمع محلول باالي قسمت يك. شود مي نگهداري آزاد پرولين تعيين تا گرادسانتي مخلوط مقطر آب ليترميلي 10 با را عصاره از ليترميلي نين معرف ليتر،ميلي 50 زدن همرب از پس وكرده

اسيد گرمميلي 2+ هيدرين نين گرمميلي 125( هيدرين و) گاليسال استيك اسيد ليترميلي 3+ موالر 6 فسفريك

. شودمي اضافه آن به گاليسال استيك اسيد ليترميلي 5 دقيقه 45 مدت به زدن همبر از پس را حاصل مخلوط

و شده گرم) گراددرجه سانتي 100( جوش حمام روي

اضافه بنزن ليترميلي 5- 15 آن روي شدن، خنك از پس دقيقه 30 تا 25 از بعد داده و انـتك شدتبه و كرده با جذب شدت. شوند مي نگهداري ساكن حالت به ها نمونه

. شود مي قرائت نانومتر 515 موج طول با اسپكتوفتومتر پرولين گرمميكرو 0- 4/0 هاي غلظت با استاندارد منحني

منظور به ).Irigoyen et al., 1993( شود مي تهيه گرم بر مواد آب، جذب مدت محاسبه هدايت الكتريكي، در

ها آن يغشا ساختمان كه بذوري سيتوپالسمي محلول اين ميزان. كند مي تراوش بيرون محيط به است ناپايدار الكتريكي سنج هدايت دستگاه وسيلهبه توان مي را انتقال از استفاده با كلروفيل گيرياندازه .شود مي گيرياندازه

برگي صورت دستگاه كلروفيل متر در مرحله هشت SASهاي حاصل با استفاده از نرم افزاركليه داده.گرفت

درصد پنجها در سطح دادهآناليز شد و مقايسه ميانگين .اي دانكن صورت پذيرفتبا استفاده از آزمون چند دامنه

نتايج و بحث

خالصه نتايج تجزيه واريانس صفات مورد بررسي در .جدول زير نشان داده شده است

ساس جدول تجزيه واريانس اثرات ساده تنش ابرپاشي و اثرات متقابل آنها بر صفات شوري و محلول

جدول(دار شد مختلف در سطح يك و پنج درصد معني ).يك

هاپاشي هورمونشوري و محلول تجزيه واريانس سطوح تنش - 1دول ج

Table 1. Analysis of variance of salinity and foliar application hormones هدايت الكتريكيEC

پرولين برگPL

عملكرد دانهGP

محتواي آب نسبيRWC

كلروفيل كلSPAD(value)

درجه آزاديd.f

منبع تغييرات

S.O.V

P محلول پاشي 3 31.15* 32.22* 4.1356591* 05.781** 4.41811* S يتنش شور 3 25.38** 41.112** 1.1431567** 77.1653** 7.55001** S*P شوري* هورمون 9 31.25* 41.381* 5.125171* 85.39** 5.91191**

E خطاي آزمايش 48 58.8 30.65 5.3281 15.8 9.18551

CV (%)ضريب تغييرات -- 52.5 21.13 25.7 81.3 51.10

دار در سطوح احتمال پنج و يك درصدبه ترتيب معني**: و * *and **: Significant at 5% and 1% of probability levels, respectively

عملكرد دانه متر در گرم 325 ميزانبه دانه عملكرد ترينبيش

موالرميلي صفر( شوري تنش عدم تيمار در مربع

NaCl (25 همراهبه ppm 25 و اكسين ppm در گرم 113 دانه عملكرد ميزان ترينكم و جيبرلين

هورمون پاشيولمحل كاربرد عدم به مربوط مربعمتر


١٨٣

دستهب موالرميلي 90 يعني شوري حداكثر همراهبهپاشي توأم اكسين در شرايط محلول). يك شكل( آمد

همراه عدم تنش شوري، عملكرد دانه و جيبرلين بهپاشي درصد نسبت به عدم كاربرد محلول 2/65

موالر ميلي 90همراه اعمال تنش شوري هورمون بهNaCl از مرحله هر در شوري نشت. افزايش يافت دهد كاهش را بذر عملكرد تواندمي گياه نمو و رشد مرحله در تنش واسطهبه عملكرد، كاهش ميزان اما ,Bilderium and Gowuns). كندمي تفاوت گياه نمو

باعث ها دانه شدن پر زمان در شوري تنش (2006

پر براي مقصد نياز بنابراين. گردد مي فتوسنتز كاهش فتوسنتزي مواد مجدد انتقال طريق از دانه كردن انتقال امر، اين نتيجه در. گرددمي تأمين شده ذخيره ها دانه كردن پر منظوربه فتوسنتزي مواد مجدد انتقال توان افزايش. كند مي پيدا تريبيش اهميت پر منظور به ساقه از دانه به فتوسنتزي مواد مجدد تنش شرايط در مهم اصالحي صفت يك دانه شدن تنش شرايط در همچنين. است خشكي و شوري خلدبرين و( يابد مي زايشـاف ددـمج الـانتق سهم ).1380زاده،اسالم

0

100

200

300

400

S1 S2 S3 S4

P1

P2

P3

P4

ها بر عملكرد دانه پاشي هورموناثر متقابل تنش شوري و محلول -1 شكلFig. 1. The interaction stress and hormones foliar application on grain yield

كلروفيل كل

واحد 2/48 ميزانبه كل كلروفيل ترينبيش صفر( شوري تنش عدم تيمار در SPAD دستگاه 25 و اكسين ppm 25 همراهبه) NaCl موالرميليppm 1/40 كل كلروفيل ميزان ترينكم و جيبرلين

ردـكارب دمـع به مربوط SPAD واحد دستگاه يعني شوري همراه حداكثربه هورمون پاشيلولمح ). دو شكل(آمد دستهب موالرميلي 90

25 اعمال ،NaCl موالرميلي 90 شوري تنش درppm 25 با اكسين ppm عدمبه نسبت جيبرلين

به كل كلروفيل افزايش موجب هورمون پاشيمحلولهنگامي كه گياه در .گردد مي درصد 4/12 ميزان

كند، فعاليت فتوسنتزي آن ر رشد ميشرايط شوح برگ ـد، سطـزان رشـكاهش يافته و در نتيجه مي

.(Viera Santos, 2004)د ـيابش ميـكاه

0

20

40

60

S1 S2 S3 S4

P1

P2

P3

P4

كل كلروفيل بر ها هورمون پاشيمحلول و شوري تنش متقابل اثر -2شكل Fig 2. The interaction salinity and Total chlorophyll hormone foliar application


١٨۴

)RWC(محتوي آب نسبي برگ 7/62 ميزان به نسبي آب محتواي ترينبيش

موالرميلي صفر( شوري تنش عدم تيمار در درصدNaCl (25 همراهبه ppm 25 و اكسين ppm

مربوط درصد 9/37 آب محتواي ترينكم و جيبرلين حداكثر همراهبه هورمون پاشيمحلول كاربرد عدمبه

). سهشكل ( آمد دستهب موالرميلي 90 يعني شوريها و عدم تنش پاشي هورموندر شرايط كاربرد محلول

درصد نسبت به عدم 5/39شوري محتواي آب نسبي كاربرد محلول پاشي هورمون و اعمال تنش شوري

همكاران وتوران .افزايش يافت NaClموالر ميلي 90

(Turan et al., 2009) سطوح اثر بر ايمطالعه در برخي برگ نسبي رطوبت محتواي بر تنش مختلف

معني اختالف كه كردند گزارش گندم و جو ارقام لحاظ به شوري تنش مختلف سطوح بين داري

گندم و جو ارقام در برگ آب نسبي رطوبت محتواي تنش اعمال با جو، ارقام از برخي در و شد مشاهده معادل خاك نسبي رطوبت توايمح( آبياري متوسط

برگ، آب نسبي محتواي در داريمعني كاهش%) 30 اين ارقام از ديگر برخي در كه حالي در شد مشاهده نسبي رطوبت( شديد تنش تيمار تحت تنها كاهش .بود دارمعني%) 12 معادل خاك

ها بر محتواي آب نسبي هورمون اثر متقابل تنش شوري و محلول پاشي -3شكل

Fig 3. interaction stress and hormones foliar application on RWC

پرولين برگ 7/60زان ـميپرولين برگ بهميزان ترين بيش 90ار ـمول بر گرم وزن تازه برگ در تيمروـميك

- و كمپاشي محلولعدم همراه به NaClموالر ميليمول بر گرم ميكرو 5/25برگ پرولين ترين ميزان

و اكسين ppm 25 كاربردمربوط بهوزن تازه برگ 25ppm عدم تنش شوريتيمار همراهبه جيبرلين

). چهار شكل(دست آمد هب )NaClموالر ميلي صفر( ppm 25 همراهبه اكسين ppm 25 پاشيمحلول

نسبت NaCl موالرميلي 90 شوري تنش جيبرلين،) NaCl موالرميلي صفر( شوري تنش عدم شوري به

.گردد مي درصد 52 ميزانبه پرولين افزايش موجب

برابر 300وري تا ـبه ش لـمتحماهان ـدر گي

تجمع پرولين . دـياب رفيت سلول، پرولين تجمع ميـظ ود، زيرا بهـها كم شاـود كه آسيب به غشـش سبب مي

ز دروكسيل را اـهاي هي كالـم راديـور مستقيـطر ـن در مسيـهمچني. دـكن آوري مي ول جمعـسلديل ـتع NADPHبه +NADPتـن نسبـد پروليـتوليود كه ـش ديل اين نسبت سبب ميـتع. ودـش مي

اي ـال مانده به جـرون فعـال الكتـانتق يزنجيرهواع ـد انـژن و توليـيـروي اكس ها بر رونـال الكتـانتق

+NADPروي هـا بها ر هاي آزاد، آن الـراديك ؛(Salmeron- Maranda, 2008 دـره كنـيـذخ

.(Vendruscolo et al., 2007


١٨۵

ها بر پرولين برگ پاشي هورموناثر متقابل تنش شوري و محلول -4شكل

Fig 4. The interaction stress and hormones foliar application on leaf proline

)EC( هدايت الكتريكيدسي 2/795ميزان ترين هدايت الكتريكي بهشبي

به NaClموالر ميلي 90زيمنس بر متر در تيمار ترين ميزان و كم هورمونپاشي محلولعدم همراه

مربوط دسي زيمنس بر متر 2/451هدايت الكتريكي به جيبرلين 25ppmو اكسين ppm 25 به كاربرد

موالرميلي صفر( عدم تنش شوريتيمار همراهNaCl (دست آمدهب )كاربرد عدم تيمار ).پنج شكل

NaCl موالرميلي 90 شوري تنش همراهبه هورمون الكتريكي هدايت درصدي 2/43 افزايش موجب جيبرلين و اكسين توأم پاشيمحلول تيمار به نسبت

در شرايط تنش، .شد شوري تنش عدم همراهبهتر گرديد و در سلولي بيش يميزان تخريب غشا

تر و هدايت الكتريكي تيجه ميزان تراوش مواد بيشنتر كم يتر و پايداري غشاعصاره محلول برگ بيش

(Lin and Kao, 2005). شده است

الكتريكي هدايت بر ها هورمون پاشي محلول شوري و تنش متقابل اثر -5 شكل

Fig 5. The interaction salinity and foliar application hormones on electrical conductivity

گيري نهايينتيجهدر شرايط گلخانه بهترين تيمـار مربـوط بـه اثـر

25همـراه اكسـين بـه ppm 25پاشي متقابل محلولppm همراه عـدم تـنش شـوري بـود، بـه جيبرلين به

325طوري كه در اين شرايط حداكثر عملكرد دانه با ـ گرم در متر دسـت آمـد و از طرفـي حـداقل همربـع ب

دم كاربرد هورمون با ـوط به تيمار عـعملكرد دانه مرب

بود، كه بـه ميـزان NaClموالر ميلي 90تنش شوري از طرفي بررسـي .دست آمدهمربع بگرم در متر 113

هاي رشـد و مقايسه ميانگين اثر متقابل تنظيم كنندهدر يـك له اسـت كـه اتنش شوري حاكي از اين مسـ

هـاي رشـد تنش شوري معين كاربرد تنظـيم كننـده عملكـرد دانـه، محتـواي آب موجب افـزايش ميـزان

.شودنسبي و كلروفيل كل مي

منابع .556 صفحه. انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد). ترجمه(زراعت و اصالح لوبيا . 1380. باقري، ع


١٨۶

.دانشگاه تهران -باني فيزيولوژي گياهي، انتشارات تهرانم .1384. ، مجتهدي، م.، لساني، ح.برناردسندلر ماير .انتشارات دانشگاه شيراز: شيراز. تغذيه معدني گياهان عالي. 1380 .، طاسالم زاده. ب،خلد برين،

بـر جيبـرلين و آسكوربات پاشي محلول خشكي، تنش اثر 1391. ف. نژادپاك. د،. حبيبي. رضايي، ح،. ع،،پازكي

آويشـن گيـاه وپالسميـسيتـ ايـغشـ داريـپايـ و بـرگ آب نسـبي ويـمحت ي،ـولوژيكـمورفات ـصف برخي روي(Thymus vulgaris L.)13-1بهار، صفحات ،1 شماره ،8 جلد، نباتات اصالح و زارعت ، مجله.

بررسي اثرات آرايش كاشت و تراكم بوتـه بـر عملكـرد .1384. زاده، عحسن .،مقدم، آفياض .،جفرودي، آ ترابيصـفحه . 3شـماره . 36عملكرد و برخي خصوصيات رويشي در ارقام لوبيا قرمز، مجله علوم كشاورزي، جلد يزااج

639. بررسي اثرات اسيد جيبرليك و كينيتين بر جوانه زني و رشد . 1385. شرف زاده، ش. ،اوالدي، ع. ،زارع، م

- 855) 4: (شماره. ال دوازدهمس. مجله علمي پژوهشي علوم كشاورزي. هاي گندم تحت تنش شوريگياهچه864. هاي محيطي فيزيولوژي تنش .1388. نباتي، ج. معصومي، ع،. كمندي، ع،. صالحي، م،. م، برزوئي،. كافي، م،

.جهاد دانشگاهي مشهد، مشهد. در گياهانAshraf, M., and Foolad, M. R. 2005. Pre- sowing seed treatment- A shot–gum approach to improve

germination, plant growth and cropy yield under saline and non- salinc condition . Advances in Agronomy 88: 223-271.

Bilderium, Y.S., and Gowuns F.H. 2006. Effects of gibberellic acid and dormancy-breaking chemicals on fower development of Rhododendron. pulchrum’ Sweet’ and R.

Dorri, H.R. 2008. Bean Agronomy. Publication Series of Research Center of Bean, Khomein. 46 PP. FAO, technical parers. 2004. Technical hand book on symbiotic nitrogen fixation. Legum/

Rhizobiom. Finkelstein, R., Reeves, W., Arizumi, T., Steber, C. 2008. Molecular aspects of seed dormancy. Gupta, P.K., and Varshney, R.K. 2000. The development and use of icrosatellite markers for genetic

analysis and plant breeding with emphasis on bread wheat. Euphytica 113: 163–185. Irigoyen, J., Emerrich, W., and Sanchez-Diaz, M. 1993. Water stress induced changes in

concentrations of proline and total soluble sugars in nodulated alfalfa plant. Physiol. Plant. 84: 55-60.

Kermode, A. R. 2005. Role of abscisic acid in seed dormancy. Journal of Plant Growth Regulation, 24, 319-344.

Khan, H.A., Ayub, C.M., Pervez, M.A., Bilal, R.M., Shahid, M.A., and Ziaf, K. 2009. Effect of seed priming with NaCl on salinity tolerance of hot pepper. Journal of soil and Environment, 8: 265- 280.

Lin, C.C., Kao, C.H. 2005. NaCl stress in rice seedlings: starch mobilization and the influence of gibberellicacid on seedling growth. Bot Bull Acad Sin 36:169–173.

Nascimento ,W.M., and Aragao, F.A.S. 2004. Muskmelon seed priming in relation to seed vigor.Sci. Agricola. 61(1):114-117.

Rajabi,R. and Postini, K. 2005. Effects of NaCl on thirty cultivars of bread wheat seed germination.Agric Sci. J. 27:29-45.

Salmerón-Miranda, F. 2008. Nitrogen Use in a Maize- Bean rotation in Nicaragua. Effects of organic and mineral fertilizers. Doctoral Thesis. Swedish University of Agricultural Sciences. Nicaragua.

Soltani, A., Gholipoor, M., and Zeinali, E. 2006. Seed reserve utilization and seedling of wheat as affected by drought and salinity. Env. Exp. Bot. 55: 195-200.

Turan M. A., Elkiram, A.H.A., Taban, N., and Tban, S. 2009. Effect of salt stress on growth, stomatal resistance, proline and chlorophyll concentration in maize plant. Afr. J. Agric. Res. 4(9): 893-897.

Vendruscolo, A.C.G., Schuster, I., Pileggi, M., C.A. Scapim, Molinari, H.B.C., Marur, C.J., and Vieira, L.G.C. 2007. Stress-induced synthesis of proline confers tolerance to water deficit in transgenic wheat, J. Plant. Physiol., 164(10): 1367-1370.

1393 ، سال3شماره 11زراعي در حاشيه كوير جلد هاي پژوهش

١٨٧

عملكرد ذرت يزمان بر عملكرد و اجزااثر سطوح نيتروژن، كاربرد كولتيواتور و چند كشتي همEffect of nitrogen levels, cultivator and simultaneous cropping on yield and yield components of

corn

3دهكرديرقيه امينيان ،2*ميرزاخاني محمد، 1فرزاد عامري

.نراق، ايراندانشگاه آزاد اسالمي، واحد نراق، كارشناسي ارشد زراعت، آموختهدانش -1 .، ايرانفراهاندانشگاه آزاد اسالمي، واحد فراهان، استاديار گروه زراعت، -2 .لي قزوين، قزوين، ايرانالملدانشگاه بين استاديار گروه زراعت و اصالح نباتات، -3

[email protected]:مكاتبات ولونويسنده مس*

24/9/1394:خ پذيرشتاري 23/2/1394: تاريخ دريافت

چكيدهبـر بـا گياهـان لگـوم زمـان كشـتي هـم كولتيواتور و چندكاربرد كود اوره،ر سطوح يثبررسي تأمنظور به تحقيقي

انجـام )اصـفهان (اي واقع در منطقه ورزنـه در شرايط مزرعه 1392در سال 704عملكرد ذرت رقم يعملكرد و اجزاعامـل اول . اجـرا گرديـد هاي كامل تصادفي در سه تكـرار در قالب طرح بلوكصورت فاكتوريل و به اين آزمايش. شد

هـاي تركيبـي عامل دوم شامل پنج سطح از تيمارو )گرم در هكتاركيلو 300و 150صفر، ( شامل سه سطح كود اوره+ زدن، ذرتكولتيواتـور + ذرت خالص، ذرت خالص(هاي مختلف زمان ذرت با لگومكشتي همكولتيواتور و چندكاربرد

. نظـر گرفتـه شـد در ) زدنكولتيواتـور + يونجه+ زدن، ذرتكولتيواتور+ لوبيا چشم بلبلي+ زدن، ذرت كولتيواتور+ سوياارتفـاع بوتـه، تعـداد بـرگ سـبز، وزن صفات بر زمان كشتي همو چندكود اوره اثر متقابل سطوحنتايج نشان داد كه

تـرين مقـدار كـه بـيش طوريبه. دار بودنه در رديف و وزن هزار دانه معنيچوب و پوست بالل، عملكرد دانه، تعداد داگرم كيلو 150مصرف + تيمار كشت ذرت خالص گرم در هكتار مربوط بهكيلو 33/6342عملكرد دانه ذرت با ميانگين

عدم مصرف كـود اوره + گرم در هكتار مربوط به تيمار ذرت كيلو 2009ترين مقدار آن با ميانگين در هكتار اوره و كمگرم در هكتار كود اوره بـا كيلو 150مصرف + كاربرد كولتيواتور + لوبيا چشم بلبلي + همچنين تيمار كشت ذرت . بود

16/27عدم مصرف كود اوره بـا ميـانگين + ترين تعداد دانه در رديف و تيمار كشت ذرت عدد بيش 79/42ميانگين رسد كه تأمين عناصر مورد نياز گياه در جهت توليد عملكـرد نظر ميبه. دادند خود اختصاصترين تعداد را بهعدد كم

كه در اين آزمايش مصـرف بهينـه نيتـروژن و عـدم نحويبه. اي برخوردار استكمي و كيفي محصول از اهميت ويژه . مراه داشتهاي در اثر كاربرد كولتيواتور و حذف گياهان لگوم بهترين نتيجه را بهوجود رقابت بين گونه

.هالگومعملكرد بالل، ، سويا، اوره: واژگان كليدي

....زماناثر سطوح نيتروژن، كاربرد كولتيواتور و چند كشتي هم

١٨٨

مقدمه عوامـل از يكـي نيتـروژن غذايي، عناصر ميان در

بـه دسـتيابي . باشدمي دانه كيفيت تأمين براي اصلي نيتـروژن درت جـذب ـقـ كـه وديـكـ نوع و اديرـمق

ـ به آن قالـانت و خاك از تربيش گيـاه طـرف از هـدان

نيتروژن رفـمص سازيهـبهين جهت در د،ـداشته باش

وردارـبرخـ يـخاصـ تـيـ ـاهم از تـفيـكي ودـبهب و

زايش عملكـرد ـاف. (Uribelarrea et al., 2007)است وان بـه ـتـ رفي را مـي ـود اوره مصـزايش كـذرت با اف

ـ ـزايش تعـاف ـ ـداد دان ت داد ـالل نسبـ ـه در رديـف ب(EL-Kholy et al., 2005). ــي ــزه ئ ) 1389(حم

نيتروژن بر عملكرد كود شيميايي گزارش نمود كه اثرتيمـار . دار بودمعني درصد يك احتمال سطح دانه در

ــوگرم نيتــروژن 180مصــرف ( ــا + كيل ــذر ب تلقــيح بو 989ترتيب بـا ميـانگين و تيمار شاهد به) نيتراژين

تـرين ترين و كمترتيب بيشمربع بهگرم در متر 500در آزمايشـي مصـرف . مقدار عملكرد دانه را داشـتند

گــرم در هكتــار كيلــو 184و 138، 992، 46مقــادير نيتروژن مورد بررسي قرار گرفت و مشخص شـد كـه اثر سطوح مصرف نيتروژن بر عملكرد دانـه در سـطح

گرم كيلو 184دار بود و تيمار مصرف يك درصد معنيتن در هكتـار از 12/11در هكتار نيتروژن با ميانگين

). 1391باقري و همكاران، (ها برتر بود ساير تيماركارهاي عنوان يكي از راهكشت مخلوط بهتر بر هاي هرز همراه با اثر كممديريت تلفيقي علف

هاي شيميايي است كشمحيط در مقايسه با علف)Thobatsi, 2009 .(هاي در حال توسعه در كشور

را در توليد غذا و معيشت كشت مخلوط نقش مهميهاي كشت ها سيستمكند، در اين كشورمردم ايفا مي

طور سنتي در مزارع كوچك توسط همخلوط اغلب ب). Walker, 2003(وند ـشاورزان مديريت ميـكش

خيزي هايي با حاصلمعموالً كشت مخلوط در خاكر اجرا ـنهاده در مناطق گرمسيپايين و شرايط كم

). Thobatsi, 2009(شود مي) ذرت و لوبيا چشم بلبلي(اجزاي كشت مخلوط

در مصرف منابع محيطي شامل نور، رطوبت و عناصر غذايي خاك مكمل هم بودند كه اين امر باعث افزايش توليد ماده خشك در كشت مخلوط در

كيفيت علوفه ذرت و . مقايسه با كشت خالص شد

تأثير لوبيا چشم بلبلي بر حسب پروتئين خام تحت گرفت به كشت اين گياه در كشت مخلوط قرار

تر دليل فراهمي بيش كه كيفيت علوفه ذرت بهطورينيتروژن براي اين گياه در كشت مخلوط بهبود يافت در حالي كه كيفيت علوفه لوبيا چشم بلبلي در كشت

و فسفر دليل كاهش دسترسي گياه به نور مخلوط بهكاهش نيتروژنيكي و در نتيجه كاهش تثبيت بيولوژ

در كشت مخلوط سويا با ).1392 اسكندري،( داشتد ـدرص 30ويا تا ـوژيك سـرد بيولـورگوم، عملكـس

يافتش ـاه كاهـص اين گيـنسبت به كشت خال(Ghosh et al., 2006) .ن مختلف علت كاهش امحقق

ن ـوري بيـر رقابت نـخاط وژيك را بهـرد بيولـعملك زارش كردندـمخلوط گرد در كشت ـاجزاي عملك

2008) (Gusjave,. اثر خاك ورزي بر وزن محققان اعالم نمودند كه

ترين كه بيش استخشك ساقه نشان دهنده آن ار بدون ـه مربوط به تيمـك ساقـزان وزن خشـمي

توان گفت عملكرد و بنابراين مي. بودورزي خاكتر از توليد بيوماس در سيستم بدون خاك ورزي بيش

يك جـايـنت .(Bono, 2008) استك ـرد ديسـكارب بار دو كاربرد كه داد ساله نشان سه مطالعه

نظر از دستي بار وجين يك با همراه كولتيواتور وجين بار دو مشابهي با كارايي هرزهاي علف كنترلكولتيواتور، معايب كاربرد از يكي ولي ،داشته دستي

ودـب فـردي روي رزـههاي فـلـع رلـتـكن دمـع(Kaya and Buzluk, 2006) .

شخم - 1ورزي با بررسي اثر سه روش خاك - 3بار ديسك، دو - 2بار ديسك، يك+ برگردان

هاي فيزيكي بر ويژگي ديسك بار يك+ دوار ورزخاكخاك و عملكرد گندم در يك خاك رسي لومي در

ترين مقدار ماده زارش نمودند كه بيشـه گـتركيبار ديسك، سط خاك ورزي با دوترتيب توخشك به

بار ديسك و دو+ خاك ورزي با شخم برگردان دست آمد يك بار ديسك به+ ورز دوار خاك

(Sakine and Anil, 2006) . هدف از انجام اينق بررسي عملكرد و اجزاي عملكرد ذرت ـتحقيواتور، چند كشتي ـاي در شرايط كاربرد كولتيعلوفه . ز و سطوح مصرف اوره بودزمان گياهان لگومينوهم


١٨٩

هامواد و روشاي واقع در شهر ورزنه در آزمايش در مزرعهاين

متري كيلو 100اين مزرعه در . شداجرا 1392سال 42درجه و 32شرق اصفهان در عرض جغرافيايي 64درجه و 52دقيقه شمالي و طول جغرافيايي

1477ارتفاع منطقه از سطح دريا .گرديددقيقه واقع بندي كوپن داراي اين منطقه طبق تقسيم. متر است

صورت اين تحقيق به .اقليم خشك بسيار گرم استهاي كامل تصادفي با فاكتوريل در قالب طرح بلوك

عامل اول شامل سه سطح كود .سه تكرار انجام شدعامل و )گرم در هكتاركيلو 300و 150صفر، ( اوره

تركيبي كاربرد هايدوم شامل پنج سطح از تيمارهاي زمان ذرت با لگومي همـد كشتـواتور و چنـكولتي

زدن، كولتيواتور+ ذرت خالص، ذرت خالص(مختلف لوبيا چشم + زدن، ذرت كولتيواتور+ سويا+ ذرت كولتيواتور+ يونجه+ زدن، ذرت كولتيواتور+ بلبلي 50در مرحله كولتيواتور استفاده از . بود) زدن

هر كرت . اي ذرت صورت گرفتهمتري بوتهسانتيمتر و فاصله ششطول خط كشت به چهارشامل

و فاصله روي . متر منظور شدسانتي 60خطوط كشت متر در نظر سانتي 15رديف در تراكم مورد نظر

طريق خشكه كاري با تراكم كاشت بذور به .گرفته شدبوته در هكتار انجام شد، عمق كاشت بين 80000

سه- دور منظور گرديد و در هر كپه متسانتي پنج- سهبراي اطمينان از حصول تراكم مورد . گرفتبذر قرار

شد تا به تراكم انجام ي دو برگي تنكنظر، در مرحله 50 ارتفاع ها دركه لگوم هنگامي. مطلوب رسيد

خاك متري ذرت كولتيواتور زده شد و بهسانتيچشم گياهان يونجه، سويا و لوبيا ،ندبرگردانده شد

بوته 10ها و با تراكم بلبلي روي خط داغ آب پشته اما كاشت گياه يونجه به. مربع كاشته شدنددر متر

. و با خاك مخلوط گرديد. صورت دستپاش انجام شدمكانيكي صورت بههاي هرز كنترل مبارزه با علف

اولين آبياري بالفاصله پس از كاشت به. انجام شدالح ـاصط( روز 14فاصله با دومعمل آمد و آبياري

هاي آبياري و) الـآب گوشم ،هـاورزان منطقـكشنصف كود .روز يك مرتبه انجام شد هفتبعدي هر

اوره در مرحله كاشت و مابقي آن در هنگام خطوط . ها به خاك اضافه شدكولتيواتور زدن لگوم

كاشت اول و چهارم از هر كرت آزمايشي و نيم متر از عنوان حاشيه حذف و ر كرت بهابتدا و انتهاي ه

قسمت باقيمانده جامعه آماري آزمايش را تشكيل ارتفاع بوته، تعداد برگ سبز، وزن چوب و صفات .داد

پوست بالل، عملكرد دانه، تعداد رديف در بالل، تعداد دانه در رديف، وزن هزار دانه، عرض برگ بالل و طول

دستبه يهاداده .ندمورد ارزيابي قرار گرفتبرگ بالل مورد تجزيه MSTAT-Cآمده با استفاده از نرم افزار

مقايسه . آماري و مقايسه ميانگين قرار گرفتدانكن در اينهمها بر اساس آزمون چند داميانگين

.سطح احتمال پنج درصد مقايسه شد

كوشيمايي خاك در منطقه ورزنه اصفهانيخصوصيات فيزنتايج - 1جدول Table 1. Results of soil physicochemical traits in Varzaneh region

رس Clay

(%)

سيلت Silte (%)

شنSand (%)

اسيديته pH

لي آكربن O c (%)

فسفرP (mg kg-1)

پتاسيمK (mg kg-1)

نيتروژنN (%)

بافت خاكSoil texture

عمق خاكSoil Depth (0-30)

41 34 25 7.66 0.86 25.2 231 0.85 Clay loamy 0-30

نتايج بحث ارتفاع بوته

در جدول تجزيه واريانس ارتفاع بوته تحت تأثير زمان و مقادير مختلف كود اوره و اثر د كشتي همـچنمقادير مختلف كود + زمان د كشتي همـابل چنـمتق

رار گرفت و در سطح احتمال يك درصد ـاوره ق

مقايسه ميانگين در جدول). جدول يك(دار شد معني+ لوبيا چشم بلبلي+ اثرات متقابل تيمار كشت ذرت

گرم در هكتار كيلو 150مصرف + كاربرد كولتيواتورترين متر بيشسانتي 33/217كود اوره با ميانگين

عدم مصرف + مقدار ارتفاع بوته و تيمار كشت ذرتترين متر كمسانتي 33/154كود اوره با ميانگين


١٩٠

). جدول سه(د اختصاص دادند خو مقدار را بهاستفاده از كولتيواتور، باعث افزايش تهويه خاك،

تر رطوبت هاي هرز و حفظ بيشكاهش رقابت علفشد و در نتيجه خاك از طريق كاهش تبخير مي

از . ديگردشرايط براي رشد رويشي گياه فراهم ميگرم در هكتار كود اوره و كيلو 150طرفي مصرف

يتروژن ناشي از همزيستي لوبيا همچنين تثبيت نبلبلي باعت تأمين بخش اعظمي از نيتروزن چشم

نتايج بررسي اثر كشت مخلوط . مورد نياز ذرت شدان داد كه ـرد ذرت نشـعملك يزاـرد و اجـبر عملك

متر سانتي 245انگين ـتيمار كشت خالص ذرت با ميدو + ف ذرتـدو ردي( وط ـت مخلـار كشـو تيم

ر ـمتسانتي 169ن ـانگيـبا مي) مينيز ف سيبـرديد ـنـه را داشتـوتـاع بـن ارتفـريـتمـترين و كبيش

(Afsharmanesh, 2012). مجاب قصرالدشتي وگزارش نمودند كه اثر تيمار مصرف ) 1390(همكاران

سطوح نيتروژن بر ارتفاع ذرت در سطح يك درصد ر گرم در هكتاكيلو 300دار بود و تيمار مصرف معني

متر نسبت به ساير سانتي 202نيتروژن با ميانگين .ها برتر بودتيمار

تعداد برگ سبزتيمار مقادير تأثير صفت تعداد برگ سبز تحت

زمان ـد كشتي همـچن(و اثر متقابل مختلف كود اوره از نظر آماري گرفت و قرار) مقادير مختلف كود اوره+

دول ج(دار شد در سطح احتمال يك درصد معنياثرات متقابل مقايسه ميانگين نتايج توجه بهبا ). يك

لوبيا چشم بلبلي + مشخص شد كه تيمار كشت ذرت كيلوگرم در هكتار 150مصرف + كاربرد كولتيواتور +

ترين تعداد عدد بيش 75/12كود اوره با ميانگين عدم مصرف كود اوره + برگ سبز و تيمار كشت ذرت

نمودند ترين تعداد را توليدمعدد ك 29/10با ميانگين نيتروژن افزايش جذب رسد نظر ميبه ).جدول سه(

توسط گياه موجب افزايش تقسيم سلولي شده و از طريق تحريك رشد رويشي گياه اقدام به توليد

در تحقيقي . نمايدتري از برگ ميهاي بيشآغازندهدرصد از 70تا 60كه ذرت چنانمشخص شد

دهي جذب از خود را تا زمان گلنيتروژن مورد نيطور مطلوب بهها رگرشد و رويش و توسعه ب. كند

فراهم بودن نيتروژن از زمان همچنين . گرددميانجام و تواند در بقادهي تا رسيدگي فيزلوژيك نيز ميگل

دوام سطح برگ در اثر و ها مؤثر باشدنگهداري برگ ).1386عليخاني، (شود مصرف نيتروژن مشاهده مي

در كشت مخلوط ذرت با سويا كاهش تعداد برگ عدم افزايش (كاهش ارتفاع بوته ذرت دليلذرت را به

از . در مخلوط با سويا نسبت داد) هارشد ميانگرهكه بين ارتفاع بوته و تعداد برگ در بوته آنجايي

شايد كاهش ارتفاع . همبستگي نزديكي وجود داردمخلوط ناشي از كشت دربوته و تعداد برگ ذرت

).1386ي، ـرقـب( بـاشـداي هـونـرون گـابت بـرق

عملكرد ذرت ياثر سطوح نيتروژن، كاربرد كولتيواتور و چند كشتي همزمان بر عملكرد و اجزانتايج تجزيه واريانس –2جدول Table 2. Analysis of variance for nitrogen levels, cultivator and simultaneous cropping on yield and yield components of corn

Ms ميانگين مربعاتوزن چوب و پوست

Weight of باللcob and husk

عرض برگ بالل Wide of ear leaf

طول برگ باللLength of ear leaf

وزن هزار دانهWeight of thousand grains


s.o.v منابع تغييرات

28.88 ns 0.05 ns 37.13* 2761.75** 2 تكرار Replication 2794.44 * 0.19 ns 27.36 ns 1096.47** 4 كولتيواتور+ كشتي چند Simultaneous cropping+

cultivator 24002.22 ** 0.11 ns 110.58 ** 627.82 ns 2 كود اوره Urea manure levels 3424.44** 0.16 ns 7.17 ns 631.71 ** 8 كشتيچند × اوره (N × S) Error خطا 28 215.99 10.51 0.12 95031 (%) Cv ضريب تغييرات - 11.74 5.57 4.14 10.59

, ns* ,**: دار در سطوح احتمال پنج و يك درصددار، معنيبه ترتيب غير معني. Ns * and **: Non significant, Significant at the 5% and 1% probability levels respectively.


١٩١

2ادامه جدول Continue Table 2

گياهارتفاع Plant height

تعداد برگ سبزgreen leaf

عملكرد دانهGrain yield

رديف در باللrow per ear

در رديفدانه grain per row



73.87 ns 0.99 ns 1925798.86** 0.13 ns 26.97 ns 2 تكرار Replication

479.74** 0.45 ns 2660335.83** 1.13 ns 50.99 ns 4 چند كشتي + كولتيواتور

Simultaneous cropping+cultivator

5258.27** 10.32 ** 10832346.2** 2.61 ns 256.55** 2 كود اوره Urea manure 153.21** 0.36** 1883887.36** 0.72 ns 65.65 * 8 چندكشتي × اوره (N × S) Error خطا 28 21.49 1.16 312234.62 0.24 43.22

(%) Cv ضريب تغييرات - 13.42 8.07 14.57 4.34 3.64

, ns* ,**: دار در سطوح احتمال پنج و يك درصددار، معنيبه ترتيب غير معني. Ns * and **: Non significant, Significant at the 5% and 1% probability levels respectively

عملكرد دانه

در جدول تجزيه واريانس صفت عملكرد دانه ها، با لگومزمان كشتي همتحت تأثير تيمار چند

+ كشتي همزمان چند(كود اوره و اثر متقابل سطوح در سطح گرفت و قرار )مقادير مختلف كود اوره

. )يك جدول(دار شد احتمال يك درصد معنيهمچنين در جدول مقايسه ميانگين اثرات متقابل

كيلوگرم در هكتار 150مصرف + تيمار كشت ذرت كيلوگرم در هكتار 33/6342كود اوره با ميانگين

+ ترين مقدار عملكرد دانه و تيمار كشت ذرت بيشگرم در لوكي 2009عدم مصرف كود اوره با ميانگين

). جدول سه(نمودند ترين مقدار را توليدهكتار كمتوان گفت كه عواملي مانند عدم رقابت بين ذرت مي

گرم در كيلو 150و گياه لگوم و همچنين مصرف هكتار كود اوره باعث جذب مقدار مطلوب نيتروژن

هاي ذرت شد و از طريق افزايش سطح توسط ريشهر مقدار مواد فتوسنتزي سبز گياه موجب توليد حداكث

هرگاه گياه از رشد رويشي مناسبي برخوردار . گرديدتري از تواند مقدار بيشباشد، در نتيجه مي

هاي زايشي گياه را به بخش توليديهاي سيميالتآدر . عملكرد شود يمنتقل نمايد و باعث افزايش اجزا

بررسي كشت مخلوط ذرت و ماش سبز گزارش شد ت مخلوط بر وزن خشك دانه بالل كه اثر تيمار كش

هاي دار شد و بين نسبتدر سطح يك درصد معنيترين و مختلف كشت مخلوط ذرت و ماش سبز بيش

و صفر 43/277ترين وزن خشك دانه با ميانگين كم

مربع مربوط به كشت خالص ماش گرم بر متر

شد بيان در تحقيق ديگري . (Sank, 2009) سبز بودعملكرد دانه ذرت را از طريق ،ننيتروژكه مصرف

علت اين . دهدش ميافزايش تعداد و وزن دانه افزايعناصر غذايي مورد مطلوب جذب بهتوان ميامر را

هاي زيستي و شيميايي نياز گياه در اثر كاربرد كودآن به افزايش در فرآيند فتوسنتز الطبعو ب ينيتروژن

شده در كربوهيدارت و نيتروژن ذخيره .نسبت دادبندي در دهي تعيين كننده ميزان دانهطول دوره گل

و كمبود نيتروژن وزن دانه را از است بالل ذرت دهدها كاهش ميريق كاهش فتوآسميالتـط ). 1389يي، حمزه(

تعداد دانه در رديف

تحت تأثير بالل ذرت صفت تعداد دانه در رديف ورصد ود اوره در سطح احتمال يك دكتيمار مقادير

سطوح+ زمان كشتي همچند(تحت تأثير اثر متقابل دار شد در سطح احتمال پنج درصد معني) كود اوره

مقايسه ميانگين اثرات متقابل نتايج .)يكجدول (كاربرد + لوبيا چشم بلبلي + تيمار كشت ذرت

گرم در هكتار كود اوره كيلو 150مصرف + كولتيواتور ترين تعداد دانه در عدد بيش 79/42با ميانگين

عدم مصرف كود اوره با + رديف و تيمار كشت ذرت خود ترين تعداد را بهعدد كم 16/27ميانگين

كه عدم رسد نظر ميبه). جدول سه(اختصاص داد مصرف نيتروژن از طريق كاهش رشد رويشي و انتقال


١٩٢

هاي فتوسنتزي به تري از كربوهيدراتمقدار كماوال باعث كاهش اندازه بالل و هاي زايشي گياه،بخش

افشاني، موجب دوما از طريق مختل شدن گردهدر . كاهش تعداد دانه تشكيل شده در هر بالل شد

+ لوبيا چشم بلبلي + كه در تيمار كشت ذرت حاليگرم در هكتار كيلو 150مصرف + كاربرد كولتيواتور

دليل تثبيت بيولوژيكي نيتروژن ناشي از كود اوره به 150مزيستي لوبيا چشم بلبلي و همچنين مصرف ه

اد ـار اوره شرايط را براي ايجـرم در هكتـگوـكيل .ودـم نمـترين تعداد دانه در هر بالل فراهبيش

ترين تعداد دانه در بيشپژوهشگران اظهار داشتند كه و 120 ،90به تيمار كاربرد ) دانه 45(رديف بالل

تعداد . شتختصاص داگرم اوره در هكتار اكيلو 150گرم كيلو 120دانه در رديف بالل در سطح كودي

اوره در هكتار نسبت به تيمار شاهد بدون مصرف كود ). 1386عليخاني، (درصد افزايش نشان داد 20حدود

تعداد دانه در رديف در سطح احتمال يك و پنج ترتيب تحت تأثير سطوح كود شيميايي درصد به

مقايسه . يستي قرار گرفتهاي زنيتروژن و كودو ) 11/35(ترين ها حاكي از اين بود كه بيشميانگين

هاي تعداد دانه در رديف در تيمار) 44/29(ترين كمعدم (گرم نيتروژن خالص در هكتار و شاهد كيلو 180

.)1389يي، حمزه( دست آمدبه) مصرف كود

وزن هزار دانهوزن هزار بر صفت زمان كشتي هميمار چنداثر ت

اثر دار ودر سطح احتمال يك درصد معنيدانه در ) مقادير كود اوره+ زمان كشتي همچند(متقابل

. )دو جدول(دار شد سطح احتمال پنج درصد معنيه ميانگين اثرات متقابل ـمقايسايج ـه به نتـتوج با

مصرف + مشخص شد كه تيمار كشت خالص ذرت 66/116ه با ميانگين گرم در هكتار كود اوركيلو 150

عدم مصرف كود + گرم و تيمار كشت خالص ذرت ترين و ترتيب بيشگرم به 33/102اوره با ميانگين

خود اختصاص ترين مقدار وزن هزار دانه را بهكمبودن وزن هزار دانه نشان باال). جدول سه(دادند تخصيص و انتقال مطلوب مواد فتوسنتزي از يدهنده) هادانه(هاي زايشي ي گياه به بخشهاي رويشبخشهاي ذرت رسد كه بوتهنظر مي بنابراين به. باشدمي

خوبي رشد و نمو در غياب گياهان لگوم توانستند بهگرم در هكتار كيلو 150نمايند و از طرفي با مصرف

. گرديدكود اوره، نيتروژن مورد نياز گياه تأمين رويشي اين دو عامل باعث تحقق رشد بنابراين

دنبال آن، تخصيص و انتقال بهينه مطلوب و به. هاي فتوسنتزي به مخازن شده استكربوهيدرات

كود شيميايي گزارش نمود كه اثر) 1389(ئي حمزه

درصد يك احتمال سطح وزن هزار دانه در بر نيتروژن

+ گرم نيتروژن كيلو 180مصرف (تيمار . دار بودمعنيگرم 06/194ا ميانگين ب) تلقيح بذر با نيتراژين

. ترين وزن هزار دانه را داشتبيشاظهار داشت كه اثر تيمار چند ) 1393(غفوري ها در سطح احتمال يك درصد زمان با لگومكشتي هم

زمان و كاربرد كولتيواتور و اثر متقابل چند كشتي هم. شد داردر سطح پنج درصد بر وزن هزار دانه معني

اثرات متقابل مربوط به تيمار ترين ميانگين دربيشكشت ذرت خالص با +هنگام كولتيواتور كاربرد زود

ترين مقدار آن بالل بود و كم گرم در 296مقدار گرم در بالل مربوط به تيمار عدم 7/210ميانگين

استفاده از كوليتواتور در كشت مخلوط ذرت با ماش ، 46در آزمايشي مصرف مقادير ) 1391(باقري . بود

گرم در هكتار نيتروژن را كيلو 184و 138، 992بررسي نمود و مشخص شد كه اثر سطوح مصرف

ح يك درصد ـنيتروژن بر وزن هزار دانه در سطگرم در هكتار كيلو 184دار بود و تيمار مصرف معني

ها گرم از ساير تيمار 33/270نيتروژن با ميانگين .شدبرتر

وزن چوب و پوست بالل

ب و پوست بالل تحت تأثير تيمار صفت وزن چو+ زمان كشتي همچند(ود اوره و اثر متقابل كمقادير در گرفت و از لحاظ آماري قرار) كود اورهسطوح

تأثير تحت و همچنين سطح احتمال يك درصد زمان در سطح احتمال پنج كشتي همتيمار چند

با توجه به نتايج .)دو جدول(دار شد درصد معنيانگين اثرات متقابل مشخص شد كه تيمار مقايسه مي

300رف ـمص+ واتورـكاربرد كولتي+ كشت ذرت 390ن ـار كود اوره با ميانگيـگرم در هكتوـكيل+ ترين و تيمار كشت ذرتگرم در هكتار بيشوـكيل


١٩٣

150مصرف + واتورـكاربرد كولتي+ هـكشت يونج 33/203گرم در هكتار كود اوره با ميانگين كيلوترين مقدار مقدار وزن چوب و گرم در هكتار كمكيلو

به). جدول سه(خود اختصاص داد پوست بالل را به كاربرد + ار كشت ذرتـمـه در تيـك دـرسر ميـنظ

گرم در هكتار كيلو 300مصرف + واتور ـكولتيكود اوره، تخصيص و انتقال بهينه مواد فتوسنتزي به

300رف بالل ناشي از تغذيه مناسب ذرت با مصو عدم وجود رقابت بين گرم در هكتار كود اوره كيلو .اي بوده استگونه

عملكرد ذرت تحت سطوح نيتروژن و كاربرد كولتيواتور ياجزا متقابل اثرات مقايسه ميانگين - 3 دولج

Table 3. Mean comparison of yield components of corn under nitrogen levels, cultivator and simultaneous cropping

. ندارند پنج درصداي دانكن در سطح احتمال داري در آزمون چند دامنههايي كه حرف مشترك دارند، اختالف آماري معنييانگينم

Means which have at least one common letter are not significantly different at the 5% level using

أثير با توجه به عدم تمحققان گزارش نمودند كه گانه روش گانه و سهابل دوـدار اثرات ساده و متقمعني م بوته بر وزن چوب ـورزي، آرايش كاشت و تراكخاك

رسد كه اين صفت متأثر از ژنتيك نظر ميبالل، بهي ـر مديريت زراعـتر تحت تأثيد و كمـباشگياه مي

اظهار ) 1392(غفوري ). 1393خواه، نيك(باشد

گياهارتفاع Plant height (cm)

تعداد برگ سبزgreen leaf (N.o)

عملكرد دانهGrain yield (kg ha-1)

در رديف دانه grain per row (N.o)

وزن چوب و پوست باللWeight of cob and husk (kg ha-1)

وزن هزار دانهW. T G (gr)

تيمارTreatment

154.33 f 10.29 e 2009.00 f 27.16 c 263.33 cd 102.33 e ذرت خالص Corn

عدم مصرف اورهControl

173.00 c-e 11.12 c-e 3293.33 de 30.24 bc 306.66 bc 128.33 e-e كولتيواتور+ذرت Corn+Cultivator

200.33 b 12.29 ab 4366.66 bc 35.54 a-c 330.00 b 131.33 e-d كولتيواتور+سويا+ذرت Corn+Soybean+Cultivator

154.33 f 10.90 de 3403.00 c-e 29.45 c 260.00 cd 143.33 ab كولتيواتور+لوبيا+ذرت Corn+Cowpea+Cultivator

178.66 c 11.41 b-d 3629.33c-e 34.25 a-c 313.33 bc 118.66 b-e كولتيواتور+يونجه+ذرت Corn+Alfalfa+Cultivator

195.33 b 12.74 d 6342.33 a 41.99 a 286.66 bc 116.66 a ذرت خالص Corn

هكتاركيلوگرم در 150ha‐1 150 kg

165.33 b-f 10.87 de 3138.00 e 27.04 c 223.33 de 140.00 bc كولتيواتور+ذرت Corn+Cultivator

195.33 b 11.54 b-d 5163.66 b 42.70 a 280.00 b-d 122.66 b-e كولتيواتور+ياسو+ذرت Corn+Soybean+Cultivator

217.33 a 12.75 a 4731.00 b 42.79 a 283.33 bc 121.00 b-e كولتيواتور+لوبيا+ذرت Corn+Cowpea+Cultivator

175.33 cd 10.79 de 3224.66 de 34.74 a-c 203.33 e 112.33 c-e كولتيواتور+يونجه+ذرت Corn+Alfalfa+Cultivator

177.66 cd 11.54 b-d 3581.66 c-e 31.29 bc 310.00 bc 125.66 b-e ذرت خالص Corn

كيلوگرم در هكتار 300 300kg ha‐1

190.33 b 12.28 ab 4225.66 b-d 39.20 ab 390.00 a 123.00 b-e كولتيواتور+ذرت Corn+Cultivator

162.00 ef 10.45 e 2781.66 ef 31.75bc 276.66 b-d 105.66 de كولتيواتور+سويا+ذرت Corn+Soybean+Cultivator

177.00 cd 11.87 a-c 4363.33 bc 38.66 ab 333.33 b 115.66 b-e كولتيواتور+لوبيا+ذرت Corn+Cowpea+Cultivator

189.66 b 11.54 b-d 3256.66 de 31.26bc 306.66 bc 121.00 e-e كولتيواتور+يونجه+ذرت Corn+Alfalfa+Cultivator


١٩۴

زمان با كشتي هماده تيمار چندـداشت كه اثر س ها بر آن اثر متقابلها، تيمار كاربرد كولتيواتور و لگوم

در سطح احتمال وزن خشك بالل و پوست بالل .شددار درصد معني يك

References منابع

ذرت و لوبيـا چشـم كشت مخلوط هايالگو در كيفيت علوفه و ارزيابي عملكرد .1392. و جوانمرد، ا. اسكندري، ح . 101-110صفحات . 4شماره ،23جلد پايدار، توليد و كشاورزي دانش نشريه. بلبليتـأثير كـود نيتـروژن پليـت شـده بـر . 1391. ع.بي سروستاني، زو طهماس. ه.كيانمهر، م. ، اكبري، ق.باقري، ر

صـفحات . 5شـماره ، 8جلد . مجله علوم كشاورزي. 704يي مصرف نيتروژن در ذرت هيبريد آعملكرد دانه و كار38-27.

. ارزيابي كشت مخلوط نواري ذرت و سويا در حالت تلقيح و عدم تلقـيح بـا بـاكتري آزوسـپيريلوم .1386. برقي، ن . 18-20صفحات . ايان نامه كارشناسي ارشد زراعت، دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد واحد تبريزپعملكرد و اجزاي عملكرد، كـارايي جـذب زراعـي و هاي زيستي و شيميايي برتأثير كاربرد كود .1389. يي، جحمزه

.108-110صفحات . نامه كارشناسي ارشد دانشگاه صنعتي اصفهانپايان. نيتروژن ذرت. پايان نامه دانشگاه شـيراز . ايتأثير قطع برگ بر عملكرد و اجزاي عملكرد سه رقم ذرت دانه .1386. خاني، سعلي

.25-20صفحات مجلـه . ذرت كـل بيومـاس بـر رشـد مختلف مراحل در زدنكولتيواتور و زمانهم كشتيچند تأثير .1392. غفوري، ر .67-77صفحات . 1، شماره 10جلد . هاي زراعي در حاشيه كويرپژوهشدر تـوده ذرت سـت يو ز يزراعـ تايزمـان بـر خصوصـ هـم يكشتو چند واتوريكولتكاربرد ريأثت. 1393. غفوري، ر .صفحه 137. دانشگاه آزاد اسالمي واحد نراق. پايان نامه كارشناسي ارشد زراعت. اصفهان

دانه، عملكرد بر نيتروژن و شهري زباله كمپوست يرتأث .1390. ر.يدوي، ع و .ر.، بلوچي، ح.قصرالدشتي، ع مجاب

گياهان توليد الكترونيك مجله (Zea mayz L. sacchrata).شيرين ذرت صفات مورفولوژيك برخي و علوفه توليد

. 115-130صفحات . اول شماره چهارم، زراعي، جلدت رشد، اجزاي عملكرد و عملكرد ذرت ورزي، تراكم بوته و آرايش كاشت بر خصوصيااثر خاك .1393. خواه، منيك

پايان نامه كارشناسـي ارشـد دانشـكده علـوم كشـاورزي و منـابع طبيعـي . شيرين در شرايط آب و هوايي مالزي .35-36صفحات . گرگان

Afsharmanesh, R. 2012. Effect of maize and potato intercropping on yield and yield components in early spring planting in jiroft region. Iranian journal of crop sciences, (14): 333-345.

Bono, A. 2008. Tillage effects on soil carbon balance in semiarid agro-ecosystem. Soil Science Society of America Journal, 72(4): 204-208.

EL-Kholy, S., EL-Ashry, M.A., and Gomaa, A.M. 2005. Biofertilization of maize crop and its impact on yield and grains nutrient content under low rates of mineral fertilizers. Journal of Applied Sciences Research, 1(2): 117-121.

Ghosh, P.K., Manna, M.C., Bandyopadhyay, K.K., Ajay Tripathi, A.K., Wanjari, R.H.,Hati, K.M., Misra, A.K., Acharya, C.L., and Subba Rao, A. 2006. Inter-specific interaction and nutrient use in soybean sorghum intercropping system. Agronomy Journal, 98: 1097-1108.

Gustave, N.M., Jean, F., Ois, L., and Xavier, D. 2008. Shoot and root competition in potato/maize intercropping, Effects on growth and yield. Journal of Environmental and Experimental Botany, 64(2): 180-188.

Kaya, R., and Buzluk, S. 2006. Integrated weed control in sugar beet through combinations of tractor hoeing and reduced dosage of herbicide mixture. Turkish Journal of Agriculture and forestry, 30: 137-144.

Sakine, O., and Anil, C. 2006. Effect of different tillage system on the quality and crop productiyity of a clay-loam soil in semi-arid north-western Turkey. Soil and tillage Research, 1 (2): 95-106.


١٩۵

Thobatsi,T. 2009. Growth and yield responses of maize (Zea mays L.) and cowpea (Vigna unguiculata) in a intercropping system. MSc Thrsis. Univetsity of Pretoria. 149 pages.

Uribelarrea, M., Moose, S.P., and Below, F.E. 2007. Divergent selection for grain protein affects nitrogen use in maize hybrids. Field Crop Research, 100: 82-90.

Walker, S. 2003. The water budget of rainfed maize and bean intercropping. Phys. Chem. Earth, 28 : 919-926.


١٩٧

).Chamomillarecutita L( بابونه آلمانيخصوصيات رشدي بررسي تأثير شوري و اسيد آسكوربيك بر Effect of Salinityand ascorbic acidon thegrowth characteristicsof German

chamomile(Chamomilla recutita L.)

*1نيا افراجابر مهدي ،2، مرواريد ايماني2عسكري ، فرزانه2سعيده فوالدوند، 1امين فتحي

آمل، ايران ه آملي، دانشگاه آزاد اسالمي،باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد آيت ال -1 ، دانشگاه آزاد اسالمي،خرم آباد، ايرانخرم آبادباشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد -2 [email protected]: نويسنده مسئول مكاتبات*

25/8/1394: شتاريخ پذير 20/4/1394: تاريخ دريافت

چكيده

درصنايع آن افزونروز اربردكبه توجه باو استانسان توسط شده شناخته دارويي گياهان ترينمهم از يكي بابونه

شوري. باشدمي برخوردار زيادي بسيار اهميت از غذايي هايچاشني تهيه و سازيعطر بهداشتي، و آرايشي داروسازي،

اسيد . كشاورزي از جمله گياهان دارويي است محصوالت بهينه توليد در اصلي هايمحدوديت و موانع از يكي خاكبه اين . دتواند اثرات شوري بر گياهان را كاهش دهكه مي بودهآسكوربيك از تركيبات آنتي اكسيداني بسيار قوي

شهر در سال هاي كامل تصادفي در شهرستان درههاي خرد شده در قالب طرح بلوكصورت كرتمنظور آزمايشي بهو 50، 0(سطح سه با ، به عنوان عامل اصليآب آبياري شوري شامل آزمايش عوامل. تكرار انجام شد سهبا 1390نتايج نشان داد . بودندبه عنوان عامل فرعي )موالرميلي 10و 5، 0(سطح سه و اسيد آسكوربيك با ) موالرميلي 100

مصرف اسيد اما باعملكرد گل خشك و دانه شد ارتفاع، ماده خشك كل، داركه افزايش شوري باعث كاهش معنياثر متقابل اسيد آسكوربيك و شوري نيز بر عملكرد گل . نشان داددار اين افزايش معني اين صفات آسكوربيك موالر اسيد آسكوربيك ميلي 10موالر و مصرف ميلي صفرحداكثر عملكرد گل خشك در شوري . دار بودنيخشك مع

نتايج اين بررسي بيانگر اثرات مفيد اسيد آسكوربيك در كاهش اثرات . دست آمدهگرم در هكتار بكيلو 1123مقدار به . مضر شوري بر عملكرد كمي گياه دارويي بابونه آلماني بود

.گل خشك، عملكردبابونه، اسيد آسكوربيك، :كليدي گانواژ

...بررسي تأثير شوري و اسيد آسكوربيك بر خصوصيات رشدي

١٩٨

مقدمه در الد،ـمي از لـقب هامدت از دارويي اهانـگيقـرار ادهـفـاست وردـم داروي وانـعنبه يـسنت طب انـدرم ورـمنظبه هاآن از ادهـاستف و گرفتمي

است انزمهم رـبش يـدگـزن با تاريخ هابيماري)Lopes-Lutz et al., 2008( .ترينمهم از يكي بابونه

يكي از و انسان توسط شده شناخته دارويي گياهان آمريكاي خاورميانه، اروپا، در هاآن ترينمصرفپر

باشدكه مي آفريقايي هايكشور و استراليا شمالي، كشت آن رنگ آبي اسانس از استفاده منظوربه عمدتاً

در دارويي گياهان از يكي عنوان به نهبابو .شودمي تهيه در همچنين و تركيبي گياهي هايتهيه دارو

و سالهيك گياه اين .است شده دارويي شناخته مواد به بابونه. باشدمي (Asteraceae)آستراسه خانواده از

ها،ترپمانند سزكوئي فعال تركيبات بودندارا علت هايفارماكوپه تمام ندراستيلها،كومارينوپليفالونوئيد

معرفي مهم گياه دارويي يك عنوانبه جهان معتبر صنايع در آن افزونروز كاربردبه توجه با و گرديد

تهيه و سازيعطر بهداشتي، و آرايشي داروسازي، برخوردار زيادي بسيار اهميت از ذاييغ هايچاشني

از شده استخراج مواد و بابونه هايگلهمچنين . است مصارف بهداشتي و آرايشي صنايع و پزشكي در ،آن

ضد اثرات). 1386افضلي و همكاران، ( دارد گوناگوني دليلبه بابونه بودن ميكربي ضد و التهاب ضد تشنج، آن فرارغير و فرار مواد در كه است هاييتركيب وجود استفاده مورد اشكال ترينمهم از يكي. دارد وجود مصرف متحده اياالت در زهامرو كه است چاي بابونه

درمان براي بابونه چاي. است پيداكرده عمومي تقويت ها،زخم و پوست شستشوي انگلي، هايعفونت

قرار استفاده مورد مو دهنده حالت وانـعنبه و مو DerMardersian, 2001).( گيردمي

ضدمختلف درماني بابونه شامل اثرات اثرات به اسپاسم ضد و اييباكتري ضد تهوع، التهابي،ضد

است آن فالونوئيدي هايوجود تركيب دليل(McKay and Blumberg, 2006) .از هافالونوئيد

جمله از بابونه و هايگل دهنده تشكيل مؤثره مواد مواد عمدتاً اين. هستند دارويي هايترين تركيبمهم كنندمي پيدا تجمع بابونه گل سفيد هايگلبرگ در).(Svehlikova et al., 2004

به زراعي ريزيبرنامه در مهم هاينياز از يكيوب ـمطل كيفيت با و باال ردـعملك حصول منظور ارزيابي دارويي، اهانـگي مورد در اـوصـمخص

صحيح روش با. است گياه تغذيه مختلف هايسيستم حفظ ضمن توانمي گياه تغذيه و خاك خيزيحاصلو فرسايش كاهش آب، كيفيت افزايش زيست، محيطداد افزايش را هانهاده كارايي زيستي، تنوع حفظ

شده انجام هايبررسي). 1386همكاران، و عبادي( دارويي گياهان مؤثره مواد ساخت كه داد انـنش

است يـمحيط واملـع و پـژنوتي رـتأثي تحت.(Filippo et al., 2002) از يـيك وريـش شـتن

محصول توليد كننده محدود عوامل ترينمهم يكي (Munns, 2002).باشدان ميـجه در اورزيـكش يـمحيط هايشـتن كه در اييـبيوشيمي تغييرات از انواع توليد دهد،مي رخ وريـش شـتن جمله از

باعث توانندمي باشدكهمي الـفع هايژنـاكسي و اـهنـپروتئي ها،يـربـچ ،ياـشـغ دهـعم ريبـتخ

(Garratt et al., 2002).د ـشون نوكلئيك هاياسيد لـپتانسي به اهـگي دـرش بر وريـش بارزيان رـاث ادل،ـمتع رـغي تغذيه اك،ـخ در نـيـپاي زيـمـاس نـاي از ايوعهـمجم يا و اصـخ يـونـي هاياثر

شوري تنش (Ashraf, 1994). دارد يـبستگ لـعوام

دـرش ر،ـديگ زيستيغير هايتنش از همانند بسياري وعـن يك دـرش شـكاه. دـكندود ميـمح را هاـگيش است ـرايط تنـماندن در ش دهـزن براي ازگاريـس)Khorsandi et al., 2010.( قريشي و همكارانو هاي رشدي نعناع سبز كاهش شاخص) 1391(

درصد پروتئين و برگ و سطح برگ در اثر شوري را افزايش محققان بيان كردند كه با. كردند گزارش

سبز زيره ديـهاي رششاخص وري،ـش وحـسط اثرات ،چنين كاهشي ايجاد علت كه پيداكرد كاهش

كي ـخش اثر ها،يون سميت لـوري مثـش رـمضباشد مي گياه در امالح عـتجم و زيولوژيكـفي)Khammari et al., 2007.(

نيز پيري برگ و كاهش سطح برگ محققان ديگر گزارش كردنددر اسفناج را تحت تأثير تنش شوري

)Kaya et al., 2001.( محققان بيان كردند كه درشرايط تنش شوري ارتفاع دو گياه مرزنجوش و

آورزيان اثر. كردداري كاهش پيداطور معنيريحان به


١٩٩

گياه، كل سطح توان درمي را گياهان بر باال شوري. نمود محصول مشاهده كاهش يا و گياه مرگ مثل

شوري تنش در اثر اسانس ميزان ن كاهشـهمچني زارش شدـز گـان نيـحـان و ريـه، زنيـانـرازي در)Khorsandi et al., 2010.( پرنده و همكارانگزارش كردند كه شوري ناشي از كلريد ) 1391(

هاي داري بر وزن خشك اندامسديم تأثير معنياه ـاقه گيـك برگ و سـامل وزن خشـوايي شـه

براي اهيـگي هايولـسل. داردز ـاع سبـدارويي نعن به مجهز اكسيداتيو، هايآسيب ابلـمق در اظتـحف آزاد ايـهالـكـرادي دهـكنناروبـج ستمـسي يك به توانمي ميان اين از كه دـباشنمياز كـوربيـآسك اسيد .ودـنم ارهـاش وربيكـدآسكـاسي با كه باشدمي ويـق ارـبسي هايدانـاكسييـآنت

اـهآن يـدگـبازدارن بـوجـم آزاد هايراديكال احيايو نقش Christoffers et al., 2003) (Fecht ودـشمي

گلوتاتيون و حذف –بسيار مهمي در مسير آسكورباتهاي فعال اكسيژن در كلروپالست و سيتوسول گونه

اسيد ).1391آبادي و همكاران، برادران فيروز(دارد مهم در آسكوربيك يا ويتامين ث يك متابوليت

ها گياهان است و در فيزيولوژي تنش و رشد و نمو آناكسيدان اين ويتامين يك آنتي. نقش اساسي دارد

اكسيداني سيستم آنتي ياست و با ديگر اجزاءاكسيداني بسيار اسيد آسكوربيك آنتي. همكاري داردموالر طوري كه حتي در حد ميليبه. موثري است

بدن مانند پروتئين، هاي ضروري تواند مولكولميها و اسيد نوكلئيك را از تخريب ها، كربوهيدراتليپيد

هاي آزاد و انواع اكسيژن فعال توسط راديكال). 1389اقبال و همكاران، خوش(محافظت كند

محققان بيان كردند كه اسيد آسكوربيك تقسيم سلولي و رشد سلول را در گياهان تحت تأثير قرار

اي گياهان فعاليت سيكل تغذيههمچنين در . دهدميعالي موثر است و نقش مهمي در سيستم انتقال

اسيدآسكوربيك). Amin et al., 2008(الكترون دارد توان زيادي در تغييرات كوچك، مولكول يك عنوانبه

فيزيولوژيكي در گياه دارد و شرايط را براي رشد گياه ).Smirnoff, 2000(كند آماده مي

كردند كه اسيد آسكوربيك باعث محققان بيان گياهان در برابر تنش شوري تحملبردن باال

)Hamada et al., 2009 (طريق ارتباط شود و ازمي غشايي در گياهان، نقش به هايچربي و هابا سلول

افزايش مقاومت گياهان در برابر از دست سزايي در). Dolatabadian et al., 2008(دادن آب دارد

سبب آسكوربيك اسيديان كردند كه محققان ب كاهش و سديمكلريد تنش شوري به بردباري افزايش

قربانلي و (گياه سياهدانه شد در آن مضر هاياثر دركه معتقـدند رانـپژوهشگ). 1388همكاران،

قرار اسيدآسكوربيك و شوري تنش تحت كه گياهاني تنش تحت تنها كه گياهاني با مقايسه در داشتند سديم،كلريد يكسان هايغلظت در شد واقع شوري

قربانلي و ( گرديد مشاهده تريبيش پروتئين محتوايكردند كه عنوانران ـپژوهشگ .)1388همكاران،

طور هب ppm100 ت ـوربيك در غلظـآسك اسيدداري باعث افزايش وزن تر و خشك در گياه معني

كه در اين تحقيق نشان داد كه شد،سينگونيوم تر جذب بيش دليل هيش وزن در گياهان فقط بافزا

عامل اصلي آن آب نبود بلكه مصرف اسيد آسكوربيكاسپري برگي اسيد ). EL-Quesni et al., 2009(بود

آسكوربيك در گياه ختمي ژاپني باعث افزايش وزن تر شاخه و ريشه و وزن تر و خشك گل در اين گياه

هاي واكنش با اين وجود ).Nahed et al., 2007(شد هاي مختلف گياهي در پاسخ بهمتفاوتي در گونه

همچنين غلظت . كاربرد اسيد آسكوربيك وجود داردهاي مختلف مؤثر اسيد آسكوربيك در بين گونه

متفاوت است، بنابراين تعيين غلظت مطلوب براي هر انجام شده هايپژوهش .گونه گياهي بسيار مهم است

بسيار تنش، شرايط دردارويي گياهان كشت روي بر از ايعمده بخش كه اين به توجه با و است محدود اهميت دهد،تشكيل مي شور مناطق ما را كشور

. شوداحساس مي تربيش تحقيق در اين زمينهتأثير شوري مطالعه طرح، اين اجراي از بنابراين هدف

دارويي گياهخصوصيات رشدي سكوربيك برآو اسيد .باشدمي آلماني بابونه

هامواد و روش در 1391- 1390سال زراعي اين آزمايش در

متري ضلع شرقي كيلو 5اي در فاصله مزرعهشهر شهرستان دره. شهر انجام گرفتشهرستان دره


٢٠٠

متري جنوب شرقي استان ايالم و در كيلو 135در ان واقع ـمتري جنوب غربي استان لرستكيلو 160 47جغرافيايي ضمحل اجراي طرح در عر. باشدمي

درجه 33جغرافيايي طول شمالي، دقيقه 48و درجه

دريا قرار سطح از متر 636ارتفاع و دقيقه 10و برداري از خاك قبل از اجراي آزمايش نمونه .داشت

متري انجام شد كه سانتي 30- صفرمزرعه ار عمق .آمده است 1نتايج در جدول

آزمايش محل خاك تجزيه نتايج - 1جدول Table 1. Soil properties of the experimental site

الكتريكي هدايتEc (ds/m)

شوري)Ms/m(

ازتN(%)

پتاسيمK(PPM)

فسفرP(PPM)

شن(%)

رس(%)

سيليت(%)

مواد خنثي شوندهT.N.V(%)

عمق

4.1 7.4 0.52 368 5.1 24 22 54 17 0 – 30

در خرد شده هايصورت كرت هاين آزمايش بتكرار اجرا سه باهاي كامل تصادفي، قالب طرح بلوك

به آب آبياري شوري شامل آزمايشعوامل .گرديدديم ـسريدـكل حـسط سه با عنـوان عامل اصلـي

به وربيكـو اسيد آسك) موالرميلي 100و 50، رـصف( 10و 5، رـصف(ح ـسط سه با عنوان عامل فرعي

وري پس از ـشال تنش ـاعم. بودند )موالريـميلبعد از دو دور آبياري با آب (زني و سبز شدن جوانه

هاي مختلف شوري آب تيمار. آغاز گرديد) شيرينموالر، ميلي صفربا شوري يكآبياري از تانكر شماره

موالر و تانكر ميلي 50با شوري دوتانكر شماره صورتهبكه موالرميلي 100با شوري سهشماره

توسط شيلنگ به خاك مزرعه و يدجداگانه تهيه گرد 45پاشي اسيد آسكوربيك نيز محلول .اعمال شدند

50از از زمان سبز شدن بيش(روز پس از سبز شدن هاي ذكر شده توسط دستگاه با نسبت) درصد بذور

پاش و با نيروي كار انساني در هنگام غروب آفتاب سم بين فاصله متر، 2×3 كرت هر اندازه .صورت گرفت

قبل .بود متر دو هابلوك بين فاصله و متر نيم هاتكر N ,P ,Kود ـده كـه شـدار توصيـذور مقـاز كاشت ب

اول هـنيم در كاشت .وط شدـه مخلـاك مزرعـبا خه ـلـفاص .دـش امـانج يـدست روشبه 1390دـاسفن

20فـردي روي هاهـمتر و بوتيـسانت 50ف ـدو ردي ودنـب زـري به هـوجـت با. گرديد اظـلح مترانتيس رمگـ 03/0ا ـت 02/0ه ـونـباب هـدان زارـه وزن(ذر ـب

صورت سطحي كامالً صورتبه بذر كشت،)باشدمي به پشته خراشي روي در كه صورت اين به .گرفت و بذر مخلوط گاهآن ،شد ايجاد مترسانتي 5/1عمق

با آرامي و به گرفت قرار خراش اين در را بادي ماسه بهتر بذر و خاك تا وارد شد آن به مقداري دست كفارتفاع در پايان اين آزمايش، .اكندپيد تماس هم با

عملكرد گل خشك بوته، ماده خشك كل و همچنين مهم دارويي و زايشي وعنوان دو جزبهو عملكرد دانه

بدين منظور از هر كرت تعداد . گيري شدبابونه اندازههر يك از و اب شدطور تصادفي انتخبوته به هشت

گيري ارتفاع براي اندازه. گيري شدصفات فوق اندازهكش استفاده شد و طول اندام هوايي از بوته، از خط

عنوان ارتفاع ترين قسمت ساقه بهسطح خاك تا بلندگيري ماده خشك كل، براي اندازه. بوته محاسبه شد

عنوان ماده وزن كل بوته به ،پس از خشك شدنعملكرد گل براي محاسبه . اسبه گرديدخشك كل مح

بوته استفاده شد هشت از همان خشك و عملكرد بذر در پايان . در مقياس هكتار محاسبه گرديدو عملكرد

استفاده SASها از نرم افزار براي آناليز آماري دادهدر LSDها آزمون منظور مقايسه ميانگينبه و گرديد

.قرار گرفته استفاد مورد پنج درصدسطح احتمال

و بحث نتايجنتايج اين بررسي نشان داد كه افزايش غلظت نمك در خاك باعث كاهش ميزان تمامي صفات مورد

- هاي آزمايش تأثير معنياثر اصلي تيمار .بررسي شدداري بر عملكرد خشك گل و عملكرد بذر بابونه

هاي آزمايش بر داشتند، همچنين اثر متقابل تيماردر ).دوجدول (دار بود ك معنيخشگل عملكرد

مقدار ارتفاع بوته به) شاهد(موالر ميلي صفروري ـش دست آمد كه نسبت به شوريهمتر بسانتي 7/41


٢٠١

د ـدرص 37ديم ـسريدـموالر كليـميل 100 ار ـمـن در تيـيـهمچن ).يكشكل ( داشتزايش ـاف

موالر اسيد آسكوربيك ارتفاع ميلي 10پاشي لولـمحكه نسبت به رسيدمتر انتيس 77/40مقدار بهبابونه

درصد افزايش داشت 18پاشي تيمار عدم محلولبيان كردند ) 1386(نژاد و همكاران صفر ).دوشكل (

دار طول ساقه كه افزايش شوري موجب كاهش معني 150افزايش غلضت شوري از صفر به . سياهدانه شد

به سديم باعث كاهش طول ساقهموالر كلريدميلياين پژوهشگران همچنين . درصد شد 16/90ميزان

اقه ـول سـار داشتند كه با توجه به كاهش طـاظهتوان چنين نتيجه گرفت كه اختالل رشدي و از مي

دليل كاهش برگ و يا از تواند بهبين رفتن گياهان ميگرفتن در بين رفتن سطح فتوسنتز كننده در اثر قرار

) 1391(و همكاران عرب . باشدمعرض تنش شوري ترين ارتفاع گياه گلرنگ با بيان كردند كه بيش

مقدار موالر اسيد آسكوربيك بهميلي 10پاشي محلول

تر از ارتفاع دست آمد كه بيشمتر بهسانتي 32/42 20پاشي ار شاهد و محلولـحاصل شده در تيم

قربانلي و همكاران . موالر اسيد آسكوربيك بودميليداري بر كردند كه شوري تأثير معنيياننيز ب) 1389(

اندام طول ترينبيش. داردطول ساقه گياه سياهدانه با) موالر كلريد سديمميليصفر، (شاهد در هوايي

تيمار در هوايي طول اندام ترينكم و 66/25ميانگين NaCl= 100mM وAsc= 0mM )اسيد آسكوربيك (

در. ددست آمهر بـمتسانتي 8/10ن ـبا ميانگي ولـط سديم، كاهشريدـكل انـيكس هايغلظتتحت اسپري كه هاييتيمار در ريشه و هوايياندام

با مقايسه در، بودند گرفته اسيد آسكوربيك قراربود، تربودند،كم شوري تنش تنها تحت كه گياهاني

پاشي اسيد ولـر اثرات مفيد محلـكه اين امر بيانگر شوري بر ـوربيك در كاهش اثرات مضـآسك

در آزمايش حاضر نيز . باشدهاي رويشي ميشاخص .دست آمدهاي بچنين نتيجه

تأثير شوري بر ارتفاع گياه بابونه آلماني -1 شكل

Fig 1. The effect of salinity on height plant of German chamomile

تأثير اسيد آسكوربيك بر ارتفاع گياه بابونه آلماني -2شكل

Fig 2. The effect of Ascorbic Acid on height plant of German chamomile


٢٠٢

موالر ميليصفر نتايج نشان داد كه در شوري گرم كيلو 1/2201مقدار ماده خشك كل به) شاهد(

100دست آمد كه نسبت به شوري هدر هكتار بدرصد افزايش نشان داد 55 ،سديمموالر كلريدميلي

ن كاهش شديد ماده خشك با توجه به اي). سهشكل (آن كاهش وزن الطبعهاي هوايي و بكاهش رشد اندام

. قابل توجيه است ،باال ها در سطوح شورياين اندامموالر اسيد ميلي 10پاشي همچنين در تيمار محلولگرم در كيلو 4/2024مقدار آسكوربيك ماده خشك به

م ار عدـتيم دست آمد كه نسبت بههار بـهكت). چهارشكل (درصد افزايش داشت 21پاشي ولـمحل

اده ـترين مترين و كموح شوري بيشـدر تمامي سط 10ي ـپاشولـترتيب در حالت محلك، بهـخشه پاشي بوربيك و عدم محلولموالر اسيد آسكيـميل

بيان كردند كه ) 1386(افضلي و همكاران .دست آمدخشك گياه داري بر عملكرد گل شوري تأثير معني

ترين وزن كه كه كمطوريدارويي بابونه داشت، به 49/2مقدار ترين سطح شوري بهخشك گل در باال

، كه بيانگر كاهش عملكرد حاصل شدگرم در بوته كاران ـعرب و هم. گل در سطوح باالي شوري است

د ـپاشي اسيولـنيز بيان كردند كه محل) 1391(ود ـوالر موجب بهبـميـميل 10دار ـمقوربيك بهـآسكدم ـار عـرنگ نسبت به تيمـاه گلـي گيـات زايشـصفد ـموالر اسييـميل 20پاشي ولـپاشي و محلولـمحله ـردند كـزارش كـان گـمحقق .وربيك شدـآسكد ـث كاهش رشـديم باعـسرورـي از كلـوري ناشـش

گـرديدEchinaceaangustifolia اهـدر گي

)Montanariet al., 2008 .( قربانلي و همكاران كلريد غلظت افزايش كه با داشتندبيان ) 1389(

به نسبت خشك گياه سياهدانه وزن و تر وزن سديم،اعالم اين محققان همچنين . يافت كاهش شاهد

بين تر وزن اسيد آسكوربيك كاهش غياب در نمودند 100غير از تيمار به(سديم هاي كلريدتيمار تمامي

د ـشاه ه باـمقايس در) سديمريدـموالر كليـميلدر حضور اسيد آسكوربيك كهحالي در .نبود داريمعن

در سديمهاي كلريدتيمار تمامي در وزن تر كاهشاسيد غياب در. شددار شاهد معني با مقايسه

وزن آسكوربيك و همچنين در حضور آن كاهشغير از به(سديم كلريد هايتمامي تيمار بين خشكدار شاهد معني با در مقايسه) موالرميلي 25تيمار

ار ـتيم در خشك وزن ترينكه بيشطوريهب. بودموالر اسيد ميلي 10سديم و ريدـموالر كلميليصفر (

100(در تيمار خشك وزن ترينو كم) آسكوربيكموالر اسيد ميلي صفرسديم و ريدـموالر كلميلي نيكسا ياهغلظت در. حاصل شد) وربيكـآسك

تر، وزن همچنين و خشك وزن سديم، كاهشكلريدواقع Ascكه تحت اسپري هاييتمامي تيمار بين

تنش تحت تنها كه هاييتيمار با مقايسه در شدندنتايج بررسي اين . بود ترقرار داشتند،كم شوري

هكند، بمحققان، نتايج بررسي حاضر را تاييد ميربيك در كه در بررسي حاضر نيز اسيد آسكوطوري

سديم موجب افزايش وزن غياب و حضور كلريد . خشك كل گياه بابونه شد

انيمتأثير شوري بر ماده خشك كل گياه بابونه آل -3شكل Fig 3. The effect of salinity on total dry matter German chamomile


٢٠٣

تأثير اسيد آسكوربيك بر ماده خشك كل گياه بابونه آلماني -4شكل Fig 4. The effect of Ascorbic Acid on total dry matter German chamomile

موالر ميلي صفرنتايج نشان داد كه در شوري

گرم در كيلو 938مقدار عملكرد گل خشك به) شاهد( 100وري ـدست آمد كه نسبت به شهار بـهكت داشتدرصد افزايش 33موالر كلريد سديم يـميل

10پاشي مچنين در تيمار محلوله). پنجشكل ( موالر اسيد آسكوربيك عملكرد گل خشك بهميلي

دست آمد كه هگرم در هكتار بكيلو 86/893مقدار درصد افزايش 29پاشينسبت به تيمار عدم محلول

موالر ميلي 50و صفردر شوري ). شششكل ( داشتترتيب در ترين عملكرد گل خشك، بهترين و كمبيش

موالر اسيد آسكوربيك و ميلي 10پاشي ولحالت محل 100اما در شوري . دست آمدهپاشي بعدم محلول

ترين عملكرد ترين و كمموالر كلريد سديم بيشميلي 10و 5پاشي ترتيب در حالت محلولگل خشك به

، كه در اين حاصل شدموالر اسيد آسكوربيك ميلي 10پاشي حالت عملكرد گل خشك در حالت محلول

تر از تيمار عدم موالر اسيد آسكوربيك حتي كمميليخوش اقبال و ).هفتشكل (بود پاشيمحلول

در پژوهشي بر روي كلزا بيان ) 1389(همكاران كردند كه بهبود رشد گياه در حضور اسيد آسكوربيك

دليل خاصيت آنتي اكسيداني آن باشد كه تواند بهميگر ل يا واكنشهاي فعاكردن انواع اكسيژن ببا جارو

قربانلي و همكاران . گرديدموجب بهبود رشد بهبود بر مبني هاييبيان كردند كه گزارش) 1389(

اسيد رضـمع در كه در گياهاني دـرش هايصـشاخوجود ،اندشده واقع تنش شوري تحت و آسكوربيك

.دارد

تأثير شوري بر عملكرد گل خشك گياه بابونه آلماني -5شكل

Fig 5. The effect of salinity on Dry flower yield German chamomile


٢٠٤

تأثير اسيد آسكوربيك بر عملكرد گل خشك گياه بابونه آلماني - 6شكل

Fig 6. The effect of Ascorbic Acid on Dry flower yield of German chamomile

خشك گياه بابونه آلمانياثر متقابل شوري و اسيد آسكوربيك بر عملكرد گل -7شكل

Fig 7. Interaction of salinity and Ascorbic Acid on the dry flower yield of German chamomile

موالر ميليصفر نتايج نشان داد كه در شوري گرم در كيلو 6/591مقدار عملكرد بذر به) شاهد(

100وري ـدست آمد كه نسبت به شهار بـهكتدرصد افزايش نشان داد 50لريد سديم موالر كيـميل

10پاشي همچنين در تيمار محلول). هشتشكل (مقدار به بذرموالر اسيد آسكوربيك عملكرد ميلي

دست آمد كه نسبت به هگرم در هكتار بكيلو 4/545درصد افزايش داشت 25پاشي تيمار عدم محلول

ترين و بيش وح شوريـامي سطـتمدر ). نهشكل (پاشي ترتيب در حالت محلول، بهبذرعملكرد ترينكمپاشي موالر اسيد آسكوربيك و عدم محلولميلي 10

هاي اما با اين وجود اثر متقابل تيمار. دست آمدهب تغييرات از يكي .دار نبوداين صفت معني آزمايش بر افتد،هاي محيطي اتفاق ميتنش در كه بيوشيميايي

قربانلي و ( استگر شواكن هايانواع اكسيژن توليدد ـتولي توقف زي،ـفتوسنت توقف). 1389همكاران،

ATPدمه ديدنـص و هادـون ليپيـ، پراكسيداسي ل اين ـتشكي وارضـع از DNAهاي ولـمولك عـايـوق اين د كهـباشگر ميشـواكن هايژنـاكسي كل سطح در .شود منتهي مرگ سلول به تواندمي كاهش و ساقه و شهري رشد طولي توقف نيز گياهباشد مي اكسيداتيو معمول تنش عالئم از سازيماده

)Ruley et al., 2004 .(سازي در اين كاهش مادهنهايت منجر به كاهش توليد ماده خشك و در نهايت

ر چنين ـاضـود، كه در آزمايش حـشرد ميـعملك) 1391(ن و همكاران ـبهامي. دـل شـاي حاصنتيجه

لوبيا با افزايش شوري ناشي از كاهش عملكرد دانهمحققان بيان كردند كه . سديم را گزارش كردندكلريد

كاهش رشد و عملكرد در گياهان تحت شرايط شوري دليل كاهش ذخاير انرژي گياه باشد كه تواند بهمي

هاي زيستي اين امر متأثر از كاهش و اختالل فعاليتران، نژاد و همكاصفر(گياه باشد سوخت و سازيو


٢٠٥

هاي مختلفي نيز حكايت از كاهش گزارش). 1386رشد، توليد ماده خشك و همچنين كاهش عملكرد

نژاد و همكاران، صفر(نهايي در گياهان مختلف دارد : ه استـم وابستـل مهـاه به دو عامـد گيـرش). 1386

.توسعه سلول - 2افزايش تعداد سلول، - 1وربات كه آسكوربات و آسك دادها نشان بررسي

طور مستقيم و سلولي به اكسيداز موجود در ديوارهمستقيم در دو عامل فوق و در نتيجه كنترل رشد غير

آسكوربات همچنين در تقسيم سلول و . دخالت دارندبه G1ها از فاز تنظيم آن از طريق انتقال سريع ياخته

اقبال و خوش(كند چرخه سلولي شركت مي Sفاز كاران ـآبادي و همروزـادران فيبر). 1389كاران، ـهم

بيان كردند كه اسيد آسكوربيك تأثير ) 1391(اين . سياهدانه داشت يداري بر عملكرد دانهمعني

هاي مختلف كه بين غلظت نتيجه گرفتند محققانداري پاشي اسيد آسكوربيك تفاوت معنيمحلول

پاشي عملكرد دانه وجود نداشت ولي در حالت محلولپاشي با اسيد عدم محلول(تيمار شاهد تر از بيش

ترين كه بيشطوريهدست آمد، ببه) آسكوربيكموالر ميلي 10پاشي عملكرد دانه در تيمار محلول

مربع بهگرم در متر 96/50مقدار اسيد آسكوربيك بهدرصد 30دست آمد كه نسبت به تيمار عدم مصرف

ايج ران نتـج بررسي اين پژوهشگـنتاي. افزايش داشتپژوهش حاضر در مورد تأثير مفيد اسيد آسكوربيك

طور كلي نتايج اين به. كندبر عملكرد دانه را تأييد ميپاشي اسيد آسكوربيك بررسي نشان داد كه محلول

نسبت به تيمار (موالر ميلي 10مقدار خصوص بهبهتواند اثرات مي) موالرميلي 5پاشي شاهد و محلول

ي رشدي بابونه آلماني به هامضر شوري بر شاخصهاي مورد استفاده دارويي را كاهش عنوان قسمت

.دهد

تأثير شوري بر عملكرد دانه گياه بابونه آلماني -8شكل

Fig 8. The effect of salinity on Grain yield of German chamomile

تأثير اسيد آسكوربيك بر عملكرد دانه گياه بابونه آلماني -9شكل

Fig 9. The effect of Ascorbic acid on Grain yield of German chamomile


٢٠٦

آلماني بابونه گياه بررسي مورد صفات واريانس تجزيه جدول - 2 جدولTable 2. Analysis of variance on German chamomile plant examines

M.S ميانگين مربعات دانهعملكرد

Seed yield

خشك عملكردگلDry yield flower

ماده خشك كلtotal Biomass

ارتفاعHeight plant

درجه آزاديDf


173.9ns 127135.2* 695229.5ns 92.92 ns 2 تكرار Replication Salinity stress تنش شوري 2 *81.303 *1422403.6 *135254.9 **88359.9 Error A خطاي اصلي 4 26.14 187020.8 11762.6 3698.3 محلول پاشي 2 **153.03 *294470.6 **105637.1 **29838.7

اسيد اسكوربيك Ascorbic acid application

2488.8ns 54776.99* 158270.0ns 5.25ns 6 محلول *تنش شوري اسيد آسكوربيك پاشي

Salinity Stress* Ascorbic acid

Error B خطاي آزمايش 16 3.18 71246.1 12969.5 3550.8 C.V ضريب تغييرات 4.82 14.50 14.05 11.98

دارمعني اختالف فاقد و درصد يك درصد، پنج سطح در دارمعني ترتيببهnsو **، **,** and ns significant at 0.05, 0.01 and no significant

Referencesمنابع

بر خشكي و شوري هايتنش تأثير .1386. ، و معطر، ف.ع.عباسي، م، حاج.، شريعتمداري، ح.ف.افضلي، س پژوهشي-علمي فصلنامة). Matricariachamomilla(بابونه در گياه هاگليكوزيد - 0-گلوميزانفالونول عملكرد

.382- 390): 3(23،ايران معطر و دارويي گياهان تحقيقاتپاشي اسيد آبي و محلولتاثير تنش كم .1391 .، و نجفي، ف.، غالمي، ا.، پارسائيان، م.آبادي، مبرادران فيروز

قاالت دوازدهمين كنگره علوم مجموعه م). .Nigellasativa L(آسكوربيك بر عملكرد و اجزاي عملكرد سياهدانه .3: شهريور 14- 16زراعت و اصالح نباتات ايران، دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج، كرج،

تأثير شوري، ساليسيليك اسيد و باكتري سودوموناس . 1391. و آموسي، ع. ، مودي، س.، رحيمي، ع.بهامين، صزدهمين كنگره علوم زراعت و اصالح نباتات ايران، مجموعه مقاالت دوا. بر خصوصيات كمي و كيفي لوبيا پوتيدا

.3: شهريور 14- 16دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج، كرج، هاي محرك رشد در شرايط شوري بررسي اثرات باكتري. 1391. و بهامين، ص. ، مودي، س.، فتحي، ا.پرنده، س

مقاالت دوازدهمين كنگره علوم مجموعه). .Menthaspicata L(بر خصوصيات مورفولوژيك گياه نعناع سبز .3: شهريور 14- 16زراعت و اصالح نباتات ايران، دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج، كرج،

كنش آن با اسيد اثر تنش سولفات روي و بر هم .1389. حسيني، رو حاجي. ، قربانلي، م.اقبال، فخوش .93- 102): 1(11ها، رستني). رقم هيوال(هاي فيزيولوژيكي كلزا آسكوربيك بر برخي از شاخص

سياهدانه مورفولوژي خصوصيات بر شوري تنش اثر .1386. و حميدي، ح. ، علي صدر، س.نژاد، عصفر)Nigellasativa .(15، ايران جنگلي و مرتعي گياهان اصالح و ژنتيك تحقيقات پژوهشي-علمي هامـفصلن)1 :(

84 -75. آلي بر هايكود از استفاده تاثير بررسي .1386. پ ،ممقدوانيرض و .م عزيزي، ،.ج فالحي، ،.ت.م عبادي،

ملي همايش اولين.(Matricaria chamomilla)آلماني بابونه شده اصالح رقم دو عملكرد ميزان و رشد هايفاكتور .129- 135ز، اهوا ه،مادي 3- 5، ايران در پايدار كشاورزي وتوسعه مديريتپاشي اسيد تاثير محلول .1391. و رحيمي، م. ، غالمي، ا.اصغري، ح ،.، برادران فيروزآبادي، م.عرب، ص

مجموعه مقاالت دوازدهمين . آسكوربيك و سديم نيتروپروسايد بر برخي صفات گلرنگ تحت تنش كم آبياري . 2: شهريور 14- 16كنگره علوم زراعت و اصالح نباتات ايران، دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج، كرج،


٢٠٧

هايپاسخ برخي بر اسيدآسكوربيك و شوري اثر بررسي .1388. و پيوندي، م. ، اديب هاشمي، ن.قربانلي، م معطر و دارويي گياهان تحقيقات پژوهشي-علمي هفصلنام .(.Nigella sativa L)در گياه سياهدانه فيزيولوژيكي

.370- 388 ):3(26،ايرانهاي محرك رشد و شوري بر سطح برگ و ثير باكتريتأ .1391. و مودي، س. ، برزگر، ز.، برزگر، ص.قريشي، ص

مجموعه مقاالت دوازدهمين كنگره علوم زراعت و ). .MenthaspicataL(درصد پروتئين برگ گياه نعناع سبز .3: شهريور 14- 16اصالح نباتات ايران، دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج، كرج،

Amin, A.A., Rashad, E.M., and Gharib, A.E. 2008. Changes in morphological, phiysiological and reproductive characters of Wheat plants as affected by foliar application with Salicylic acid and Ascorbic acid. Austuralia. Journal ofBasic and Application Science, 2(2): 252-261.

Ashraf, M. 1994. Breeding for salinity tolerance in plants. CRC Critical Reviews in Plant Sciences, 13:17-42.

Dermadrosian, A. 2001. The review of natural products. Facts and Comparisons, USA. 1080p. Dolatabadian, A., Sanavy, S.A.M.M., and Chashmi, N.A. 2008. The effects of foliar application of

ascorbic acid (vitamin C) on antioxidant enzymes activities, lipid peroxidation and proline accumulation of Canola (Brassica napus L.) under conditions of salt stress. Journal of Agronomy and Crop Science, 194(3): 206-213.

El-Keltawi, N.E., Croteau, R. 1987. Salinity depression of growth and essential oil formation in spearmint and marjoram and its reversal by foliar applied cytokinin. Phytochemistry, 26: 1333-1334.

EL-Quesni, F.E., Abd EL-Aziz, N., and Maga, M.K. 2009. Some studies on the effect of Ascorbic Acid and α-tocopherol on the growth and some chemical composition of Hibiscus rosa sinensis L. at Nurbaria. Ozean. Journal of Application Science, 2(2):159-167.

Fecht Christoffers, M.M., Maier, P., and Horst, W.J. 2003. Apoplastic peroxidases and ascorbate are involved in manganese toxicity and tolerance of Vigna unguiculata. Journal of Plant Physiology, 117: 237-244.

Filippo, L., Moretti, A., and Lovat, A. 2002. Seed yield, yield components oil content and essential oil and composition of Nigella sativa L. and Nigella damascene L. Industrial Crop and Products, 15(1): 59-69.

Garratt, L.C., Janagoudr, B.S., Lowe, K.C., Anthony, P., Power, J.B., and Davey, M.R. 2002. Salinity tolerance and antioxidant status in cotton cultures. Free Radical Biology and Medicine, 33(4): 502-511.

Hajar, A.S., Zidan, M.A., and Al-zahrani, H.S. 1996. Effect of salinity stress on the germination, growth and physiological activities of Nigella sativaL.. Gulf. Journal Science Reserch, 14: 445-454.

Hamada, A. M., and AL-Hakimi, A.M. 2009. Exogenous ascorbic acid or thiamine increases the resistance of sunflower and maize plants to salt stress. Biomedical and Life Science, 57: 335-347.

Kaya, C., Higges, D., and Kimak, H. 2001. The effects of high salinity (NaCl) andsupplementary phosphorus and potassium on physiology and nutrition development ofspinach. BULG. Journal of Plant Physiology, 27:47-59.

Kerepesi, H., and Galiba, G. 2000. Osmotic and salt stress Induced alteration in soluble carbohydrate content in wheat seedling. Crop Science, 40: 482-487.

Khammari, I., Sarani, Sh.A., and Dahmardeh, M. 2007. The effect of salinity on seed germination and growth in six medicinal plants. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 23: 331-339.

Khorsandi, O., Hassani, A., Sefidkon, F., Shirzad, H., and Khorsandi, A. 2010. Effect of salinity (NaCl) on growth, yield, essential oil content and composition of Agastache foeniculum kuntz. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26:438-451.

Lopes-Lutz, D., Alviano, D.S., Alviano, C.S, and Kolodziejczyk, P.P. 2008. Screening of chemical composition, antimicrobial and antioxidant activities of Artemisiaessential oils.Phytochemistry, 69: 1732–1738.

McKay, D.L., and Blumberg, J.B. 2006. A Review of the Bioactivity and Potential Health Benefits of Chamomile Tea (Matricaria recutita L). Phytotherapy Research, 20: 519-530.

Montanari, M., Degl’Innocenti, E., Maggini, R., Pacifici, S., Pardossi, A., and Guidi, L. 2008. Effect of nitrate fertilization and saline stress on the contents of active constituents of Echinacea angustifolia DC. Food Chemistry, 4: 1461-1466.

Munns, R. 2002. Comparative physiology of salt and water stress. Plant, Cell and Environment, 25: 239-250.


٢٠٨

Nahed, G.A., El-Aziz, A., Fatma, E.M., and Farahat, M.M. 2007. Response of vegetative growth and some chemical constituents of Syngonium podophyllum to foliar application of Thiamine, Ascorbic acid and Kinetin ot Nurbaria. World Journal of Agriculture Science, 3(3): 301-305.

Ruley, A.T., Sharma, N.C., and Sahi, S.V. 2004. Antioxidant defense in a lead accumulation plant, Sesbania drummondii. Plant Physiology and Biochemical, 42: 899-906.

Smirnoff, N. 2000. Ascorbic acid Metabolism and functions of a multi-facetted molecule.Current Opinion Plant Biology, 3: 229-235.

Svehlikova, V., Bennett, R., Mellon, F., Needs, P., Piacente, S., Kroon, P., and Bao, Y. 2004. Isolation, identification and stability of acylated derivatives of apigenin 7-O-glucoside from chamomile (Chamomilla recutita [L] Rauschert). Phytochemistry, 65: 2323- 2332.


٢٠٩

تحت شرايط تنش كم آبي SW- 82-9اكسيداني گندم رقم پاشي پوترسين روي مقاومت آنتيمحلول تاثير

Effect of foliar application of putrescine on antioxidative defense of wheat (Triticum aestivum L. var sw _82_9) under water deficit stress

2، پورنگ كسرايي2*مقدميديرضا توححميد ،1زهرا كريمي

. ايران - پيشوا، ورامين - دانش آموخته كارشناسي ارشد زراعت، دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين -1 .ايران -ورامينپيشوا، - دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين گروه زراعت، استاديار -2

[email protected]: مكاتبات نويسنده مسئول

14/9/1394 :تاريخ پذيرش 18/4/1394 :تاريخ دريافت

چكيده SW-82-9پاشي پلي آمين پوترسين بر عملكرد صفات بيوشيميايي گندم رقم منظور ارزيابي اثر محلولاين مطالعه به

صورت به 1393كده كشاورزي دانشگاه آزاد واحد ورامين درسال تحت شرايط تنش كم آبي در مزرعه تحقيقاتي دانش: شامل چهار سطح آبياريهاي اصلي كرت. هاي كامل تصادفي در سه تكرار انجام شدهاي خرد شده بر پايه بلوككرت

ي زايشي دهي و قطع آبياري در مرحلهي گلدهي، قطع آبياري در مرحلهي ساقهآبياري معمولي، قطع آبياري در مرحلهپاشي پوترسين با غلظت پاشي با آب مقطر، محلولشامل محلول) پاشي پوترسينمحلول( عوامل فرعي يا پر شدن دانه و

متعلق به سطح اكسيد ديسموتاز ميزان فعاليت آنزيم سوپرترين نتايج نشان داد كه باال. ميليون بود قسمت در 75و 150ميزان فعاليت آنزيم سوپر اكسيد ترين كم و) ∆ (mg pro.min-1.15/960ميزان توقف آبياري در مرحله پر شدن دانه به

ترين باال. بود) ∆ (A.mg pro.min-1 85/614نيز متعلق به آبياري معمولي منطقه به ميزان و آنزيم كاتاالز ديسموتازو مول بر گرم وزن تازهنانو 84/13پاشي با پوترسين به ميزان دم محلولـح عـمربوط به سطد ـون دي آلدئيـزان مالـميدر مرحله آبياري معمولي متعلق به سطح مول بر گرم وزن تازه نانو 53/5به ميزان ميزان مالون دي آلدئيدترين كم

هاي پاشي پوترسين توانست از كاهش بيوماركرمحلول. ميليون بود قسمت در 150پاشي با پوترسين با غلظت محلولو اثر مثبتي بر رفع تنش خشكي يد و دي تيروزين با كاهش اثر مخرب تنش جلوگيري نمايدتخريب مالون دي آلدئ

عنوان معيار انتخاب گياه متحمل هاي تخريب نيز بهو بيوماركر تهاي آنتي اكسيدانگردد آنزيمپيشنهاد مي. داشته باشدتواند سبب كاهش خسارت اكسيداتيو ميميليون پوترسين قسمت در 150به شرايط تنش كم آبي استفاده شود و ميزان

.شود

.هاي تخريبت و بيوماركرهاي آنتي اكسيدانپوترسين، گندم، كم آبي، آنزيم: واژگان كليدي

....تاثيرمحلول پاشي پوترسين روي مقاومت آنتي اكسيداني گندم

٢١٠

مقدمه ديتول زانياز لحاظ م يمحصول زراع نيترگندم مهم

در يكشت در جهان است و نقش مهم ريسطح زو در مناطق . كندمي ايفا يجوامع بشر ييغذا ازين نيتأم،كاهش رانياز ا يعيخشك از جمله سطح وس مهين

نامناسب نزوالت عيرطوبت خاك در اثر كاهش و توزكاهش رشد عوامل نيتردما از مهم شيو افزا يجو

عنوانبه يخشك .روديشمار مبه ميد طيگندم در شرا ارياثر بس رشد، يزندهريكننده غعامل محدود يك

گذارديم يزراع اهانيگ ديد و تولرش بر ينامطلوب)Martin, 2011.(

هاي ثير تنشأصور مختلف تحت تگياهان بهها اثرات گيرند كه عمده اين تنشمحيطي قرار مي

دستيابي به آب به. مشابهي بر وضعيت آبي گياه دارندعنوان يك حالّل و نيز واسطه نقش بيولوژيك آن به

تنش كم . ميت استنقش آن در انتقال مواد، حائز اهشيميايي و فيزيولوژيكي هاي بيوآبي سبب ايجاد واكنش

كه يكي از اثرات تنش ودـشاهان ميـاوتي در گيـمتفهاي محيطي، ايجاد ابه ديگر تنشـي مشـم آبـك

هاي د كه توسط راديكالـباشداتيو ميـهاي اكسيآسيبد، ـوپر اكسيـهاي سكالـژن مانند راديـآزاد اكسي

رد ـگيورت ميـدروكسيل صـهيو يد هيدروژن پراكس)Groppa and Benavides, 2008.( هاي توليد گونه

يهاي غشااكسيژن فعال سبب پراكسيداسيون ليپيدتركيبات . شودها ميها و نوكلئيك اسيدتخريب پروتئين

رب ـسبب كاهش دادن اثر مخ دـتواني ميـمختلفاين تركيبات كه يكي از هاي اكسيژن فعال شوندگونهها به در بافت گياهان پلي آمين .هستندها آمينپلي

هاي آلي ديگر و با مولكول) conjugate( شكل هم يوغها، انواع هم ز ميان پلي آمينا. شونديا آزاد يافت مي

تري در هاي ديگر، از اهميت بيشيوغ شده با مولكول هابيوسنتز پلي آمين. القاي تحمل تنش برخوردارند

هاي بيوشيميايي گياهان به ترين پاسخيكي از مهمهاي مهمي هستند ها پلي كاتيونپلي آمين. تنش است

نظيركه در مراحل مختلف فيزيولوژيك و نموي گياهان زائي، نمو گل، ميوه و دانه و القاي تقسيم سلولي، ريخت

ها شامل آمينترين پليمهم. كنندپيري نقش ايفا ميو ) آمينراـتت(رمين ـاسپ ،)ري آمينت(دين ـاسپرمي

ال ـاتص. است) آميندي(ن ـها پوترسياز آنـسشـپيها، موجب حفاظت هاي آزاد به درشت مولكولآمينپليشود، در حالي هاي اكسيداتيو ميها در برابر آسيبآن

هاي آزاد، عمدتاً در تعادل اسمزي و كه نقش پلي آمينpH سلولي است Martin, 2011)( .ها معموالً پلي آمين

با تركيبات فنلي، از جمله اسيد هيدروكسي سيناميك هاي فنوليك در اتصال اين آميد. شونديوغ ميهم

هايي كوواالنسي به ماتريكس ديواره سلولي در ساختارها، آميناصوالً نه تنها پلي. اندمانند ليگنين ديده شده

وان ـعنايي بهـتنهز بهـي نيـه تركيبات فنلـبلك وندـشوب ميـو محسـش اكسيداتيـهاي تنصـشاخ

(Gorecka et al., 2007). ها در افزايش تحمل گياهان به آميننقش پلي

زيستي، از جمله خشكي مورد توجه قرار هاي غيرتنشها از نظر تأثير تخفيف تنش آمينانواع پلي. گرفته است

گياه هاي متحمل شوري در رقم. با يكديگر متفاوتنددر اين .كنندبرنج، مقدار بااليي اسپرميدين انباشته مي

گياه انباشتگي باالي پوترسين و كاهش اسپرميدين و مشابه اين . اسپرمين همراه با حساسيت به شوري است

همين دليل برخي به ،ها ديده شدنتايج در ساير گونهپوترسين را )/ اسپرمين+ اسپرميدين(پژوهشگران نسبت

ردندـكن پاسخ گياه به شوري، مهم قلمداد در تعييKusano et al., 2008) .( اثر آنتي اكسيدانتي پلي

ا مربوط هويژگي كاتيوني آنطور عمده بهها بهآمينكنند هاي آزاد عمل مياست كه براي برداشت راديكال

. ها هستندو در نتيجه قادر به مهار پراكسيداسيون ليپيدش ـورد نقـي در مـد و نقيضـد ضـال شواهـبا اين ح

در . آمدهاي اگزوژن به دست آميناكسيداني پليآنتيدانت و ـاكسيوان پروـعنات بهـبـي موارد اين تركيـبرخاكسيدانت و عنوان آنتيش و گاهي بهـده تنـكنن القا

نددـرفي شـهاي آزاد معالـكـده راديـدهنكاهش)Groppa and Benavides, 2008 .(

فاوت در نقش اين تركيبات كه بستگي به دليل ت .آمين و شرايط كاربرد آنها دارد، روشن نيستنوع پلي


٢١١

كار عمل پلي كه داليل مختلفي در مورد سازورغم اينبهها در القاي تحمل تنش در طي كاربرد آنها ارائه آمينپاشي محلول اين مطالعه تاثير بنابراين، در .شد

م ـدم رقـي گنـتاكسيدانيـل آنتـتحم برن ـپوترسيSW-82-9 تحت شرايط تنش كم آبي ارزيابي شد .

ها مواد وروشاين تحقيق در مزرعه دانشگاه آزاد اسالمي واحد

تنش خشكي در حضور .گرديدانجام پيشوا - ورامينهاي صورت كرتپاشي پوترسين بر روي گندم بهمحلول

هاي بلوك پايهدر قالب طرح ) اسپيليت پالت(خرد شده كرت 12 هر تكرار شاملتكرار و سهكامل تصادفي در

و طول خط 10در هر كرت وطتعداد خط. ارزيابي شدهاي كاشت ي بين رديفمتر، فاصله پنجهر خط كاشت

پنجي بين بوته روي رديف متر و فاصلهسانتي 20متر از باال و پايين خطوط يك و ده و نيم. متر بودسانتي

حاشيه در نظر گرفته و در طول دوره عنوان هر طرف بهبه مل آبيارياع .هاي زراعي الزم اجرا شدرشد مراقبت

آبياري مشتمل بر چهار سطح عنوان عامل اصليي معمولي مطابق عرف منطقه، قطع آبياري در مرحله

دهي و قطع ي گلدهي، قطع آبياري در مرحلهساقهل ـعام. ودي يا پر شدن دانه بـي زايشآبياري در مرحله

امل ـن كه شـپوترسي پاشيولـي شامل محلـفرعپاشي با پوترسين با پاشي با آب مقطر، محلولمحلولپوترسين .قسمت در ميليون بود 75و 150غلظت

كه از C4H12N2آميني با فرمول شيميايي تركيبي ديهاي آمينپلي .شركت سيگما آلدريچ تهيه گرديد

يوغ شدگي ، همخت و سازسواگزوژن از طريق تغيير در ها ل تنشـر در تحمـها موجب تغييو يا انباشتگي فنل

اي ـهمـامل آنزيـايي شـشيميات بيوـصف .وندـشميهاي رـوماركـبي اتاالز وـوتاز، كـد ديسمـيساكسوپر

ن و ـروزيـد، دي تيـون دي آلدهيـل مالـامـتخريب ش . ري شدگياندازه وانوزين ارزيابي وـدروكسي گـدي هي

)SOD(آنزيم سوپر اكسيد ديسموتاز عدد برگ از هر برگ فرعي در هنگام صبح قبل سه

از گرم شدن هوا در مزرعه تهيه، به آزمايشگاه منتقل و

ميزان تغييرات اين آنزيم Misraميسرا توسط روشابتدا محلول بافر تريس . Misra, 1997)(تعيين شد

همراه به) pH= 7.2ديك، ـسحاوي فسفات، دي(مول كربنات منو ميلي 1/0و EDTAمول ميلي3/1

25/0 رين با غلظتـسديك تهيه، سپس از اپي نفمحلول تهيه . عنوان سوبسترا استفاده شدمول بهميلي

كند، تغييرات جذب نوري شده را به آن اضافه ميعنوان فعاليت به نفرين،حاصله از اكسيداسيون اپي

از آنزيم استاندارد و خالص جهت آنزيمي ارزيابي شد واستاندارد نمودن نتايج استفاده گرديد كه واحد آن قادر

مول اپي نفرين در يك دقيقه ميلي 5/0به اكسيداسيون ).1389خشوئي، (بود

)CAT(آنزيم كاتاالزهاي جوان استفاده و آنزيم از برگ هجهت محاسب

ت آنزيم ميزان تغييرا Paglia (1997) پاگليا توسط روشواحد فعاليت آنزيم كاتاالر معادل نسبت .تعيين شد

دقيقه به هنگام يكتبديل آب اكسيژنه در مدت پيشرفت واكنش درجه اول در نظر گرفته شد

)(Lawlor and Leach, 1985.

هاي تخريببيوماكر )MDA(مالون دي آلدئيد

سنجش آنزيم مالون دي آلدئيد با استفاده از روش. انجام شد )(Ohkawa et al., 1979مكاران اوكاوا و ه

، به قطعات )برگ(گرم بافت گياهي 2/0ر بدين منظوليتر محلول ميلي دونايزر در ژكوچك تقسيم و با همو

درصد در مجاورت يخ پنجك اسيد ياستكلروتريدقيقه 15مدت هدور در دقيقه ب 12000در وهموزن

ليتر از يم ميلين. سانتريفوژ و محلول روئي برداشت شدباربيتوريك ليتر از محلول تيواين محلول با نيم ميلي

96درصد مخلوط و در 20استيك كلرواسيد و تريدقيقه انكوبه شد سپس در 25مدت هگراد بدرجه سانتي

دقيقه 5مدت هدور بر دقيقه ب 10000شرايط سرد در متر نانو 532جذب محلول روئي در . گرديد ژسانتريفو

باربيتوريك اسيد و ول تيوـاز محل. ري شدـگيندازها


٢١٢

عنوان شاهد استفاده شد درصد به 20استيك كلروتريبا استفاده از منحني استاندارد تعيين MDAمقدار .گرديد

(Di-Ty) دي تيروزينها را با آب مقطر شسته، بالفاصله در بافر ابتدا برگ

رد و هموژن وا = pH 5/7با موالر 16/0فسفات تريس و در حضور حجم مشابه از همان بافر حاوي شد

ديجيتونين و آنزيم هضم كننده ديواره، فرايند هضم ديواره سلول صورت گرفت در پايان مقدار نيم يغشا ليتر از محلول هموژن براي سنجش توسط روشميلي

برداشت و (Steven and Joseph, 1978) استون و ژوزف ليتر تعيين گرم بر ميلياس ميليمقدار پروتئين بر اس

SASها از نرم افزار در پايان براي آناليز آماري داده .شدها از آزمون منظور مقايسه ميانگيناستفاده گرديد و به

LSD در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد.

نتايج و بحث )SOD(آنزيم سوپر اكسيد ديسموتاز

پوترسين در پاشي با و محلول اثر ساده آبياريدر سطح پنج ها آنمتقابل اتد و اثرـح يك درصـسط

درصد بر ميزان فعاليت آنزيم سوپر اكسيد ديسموتاز با توجه به جدول مقايسه ميانگين . دار گرديدمعني

ترين مشاهده گرديد كه باال) سهجدول ( اثرات متقابلميزان فعاليت آنزيم سوپر اكسيد ديسموتاز متعلق به

ميزان آبياري در مرحله پر شدن دانه به توقفسطح 15/960A.mg pro.min-1) ∆ (ترين ميزان و كم بود

ميزان به فعاليت آنزيم سوپر اكسيد ديسموتاز85/614A.mg pro.min-1) ∆ ( متعلق به آبياري

. معمولي منطقه بود

)CAT(آنزيم كاتاالزپاشي با پوترسين در و محلول اثر ساده آبياري

در سطح هاآناري ـابل آبيـد و اثر متقـدرصح يك ـسطدار پنج درصد بر ميزان فعاليت آنزيم كاتاالز معني

با توجه به جدول مقايسه ميانگين اثرات متقابل . گرديد

ترين ميزان فعاليت كه باال شدمشاهده ) سه جدول(توقف آبياري در مرحله پر شدن آنزيم كاتاالز متعلق به

زان ـميهـن بـرسيـي پوتپاشولـلـمح ه وـدان13/275A.mg pro.min-1) ∆ (ترين ميزان فعاليت كم و

آنزيم كاتاالز نيز متعلق به سطح آبياري معمولي منطقه افزايش .بود) ∆ (A.mg pro.min-1 75/100ميزان به

خاطر نقش مهم اين فعاليت اين آنزيم در تيمار تنش بهاكسيژن ايجاد هاي آزاد آنزيم جهت مقابله با راديكال .باشدشده در اثر تنش خشكي مي

هاي سيستم آنتي عنوان يكي از آنزيماين آنزيم به H2O2كهطوريهب. نمايداكسيدانتي در گياه عمل مي

وسيله آنزيم كاتاالز به اكسيژن و آب توليد شده به . Hegedus et al., 2001)(شودتبديل مي

پراكسيد غلظت افزايش آبي، كم تنش شرايط درديسموتاز سوپراكسيد آنزيم فعاليت توسط هيدروژن

پراكسيد ه تجزي براي كاتاالز آنزيم فعاليت افزايش سببعدم دليلبه تنش بدون شرايط در اما گرددمي هيدروژن

توليد اكسيژن، آزاد هايراديكال حد از بيش توليد

كاهش اكسيدسوپر يون از ناشي پراكسيد هيدروژن

.يابدمي كاهش كاتاالز آنزيم نتيجه فعاليت در و يافته (Verma and Mishra, 2005) ميشرا تحقيقات ورما و

نشان داد كه كاربرد پوترسين در گياهان تحت تنش سبب افزايش فعاليت سيستم آنتي اكسيدانتي گياه از

گردد كه با نتايج اين تحقيق جمله آنزيم كاتاالز مي .مشابهت داشت

)MDA(دمالون دي آلدئي

توجه به جدول يك مشاهده گرديد اثر متقابل باپاشي با پوترسين در سطح پنج درصد آبياري در محلول

ترين باال. دار گرديدمعني مالون دي آلدئيدميزان بر توقف آبياري متعلق به سطح مالون دي آلدئيدميزان

-nmol. g( 36/13ن ميزادر مرحله پر شدن دانه به

1FW( بود ) مالون ترين ميزان همچنين كم). سهجدولميزان هبسطح آبياري معمولي منطقه ازنيز دي آلدئيد

6/5 )nmol. g-1FW(به دست آمد.


٢١٣

د ـدهداتيو رخ ميـاكسي شـتنامي كه ـگـهنها ليپيد اشباع درهاي چرب غيرپراكسيداسيون اسيد

هاي آزاد به راديكال هيابد و در اثر حملافزايش ميهاي گوناگوني از جمله مالون دي ا، آلدئيدهدـليپي

ون دي ـواي مالـبنابراين محت. ودـشاد ميـآلدئيد ايجاري از ـد معيـتوانميدم ـگنهاي د در برگـآلدئي

دارد، رارـاه در آن قـي كه گيـش خشكـرايط تنـشاين نتايج حاكي از آن ).et al., 2008 Kusano( دـباش

ميزان مالون دي در شرايط تنش خشكي كه استتحقيقات اين نتايج با . افزايش يافت ،آلدئيد توليد شدهمبني بر افزايش (Jose et al., 1999)جوس و همكاران

ميزان مالون دي آلدئيد در شرايط تنش خشكي به اعتقاد آنها زماني كه دفاع آنتي . مطابقت داشت

هاي آزاد يابد يا تشكيل راديكالاكسيدانتي كاهش مي، در اين گونه موارد حالتي موسوم كندپيدا مييش افزاميزان مالون ترين باال .آيداكسيداتيو پديد مي تنشبه

پاشي با مربوط به سطح عدم محلولدي آلدئيد نيز متعلق ميزان مالون دي آلدئيد ترين پوترسين و كمقسمت 150 پاشي با پوترسين با غلظتبه سطح محلولن ديگر نيز اثبات نموده اتحقيقات محقق. در ميليون بود

ها در گياهان تحت تنش از آمينكه كاربرد خارجي پليها ها و تخريب ماكرومولكولپراكسيداسيون ليپيد

طوربه. (Tang and Newton,2005) كندجلوگيري ميها حساسيت زيادي به هاي چرب و ليپيدكلي اسيد

جائياز آن. شوندسرعت اكسيد مي و به اكسيژن دارندباشند ليپيدي ميهاي سلولي يك غشاي فسفوكه غشا

واكنش اكسيژن با آن سبب تخريب غشاي سلولي و پوترسين با . شودها به بيرون سلول ميترشح الكتروليت

پاكسازي اكسيژن فعال سبب كاهش در اكسيداسيون ون دي هاي غشاي سلولي و كاهش محتواي مالچربي

. گرددآلدئيد مي

هاي آنتي اكسيدانتي گندمميزان فعاليت برخي آنزيم -1جدول

Table 1. Some antioxidant enzymes activities of wheat M.S ميانگين مربعات دي تيروزينDi -Thy

مالون دي آلدئيدMDA

كاتاالزCAT

سوپر اكسيد ديسموتازSOD

پوترسينPut


S.O.V منابع تغيير

0.001 ns 0.007 ns 57.64 ns 37.26 ns 3.26ns 2 تكرار Replication Irrigation آبياري 3 **4646.37 ** 158665.34 ** 31497.90 ** 127.50 ** 9.36 Error (a) خطاي اصلي 6 2.58 24.55 45.67 0.002 0.0008محلول پاشي 2 ** 651.97 ** 5607.55 ** 2585.05 * 0.330 ** 0.342

پوترسينFoliar application of Put

محلول × آبياري 6 *11.89 * 757.92 * 362.76 *0.089 * 0.085 پاشي پوترسين

Irrigation× Foliar application of Put

Error (b) خطاي فرعي 16 3.44 616.65 158.23 0.070 0.030 C.V ضريب تغييرات 2.04 3.14 7.43 2.73 4.05

دار در سطح يك درصد دار در سطح پنج درصد و اختالف معنيدار، اختالف معنيبه ترتيب فاقد اختالف معنيns ، * و **No significant difference , significant difference at 5 % level and 1 % levels in turn.

Dityrosin (Di-Ty) دي تيروزين

گردد اثر گونه كه در جدول يك مشاهده ميهمانپاشي با پوترسين در سطح متقابل آبياري در محلول

. شددار معني دي تيروزينميزان پنج درصد بر ها شده، نـريب پروتئيـهاي آزاد، باعث تخراديكال

شوند و از اتصال دو هاي آمينه مختلف آزاد مياسيد

شان يك دي يهااسيد آمينه تيروزين از محل اكسيژنردد كه اين ماده ـگپپتيد بنام دي تيروزين ايجاد مي

هاي آزاد در هنگام تنش نشانه اي از حمله راديكالدر واقع در . باشدها و تخريب آنها ميخشكي به پروتئين

هاي الـكـزان راديـكه ميهنگام تنش با توجه به ايندر تر ها بيشود، پروتئينـشتر ميژن بيشـآزاد اكسي


٢١٤

د دي ـزان توليـگرفته و مي معرض تخريب قرارگيري ميزان توليد رود از اندازهز باال ميـروزين نيـتي

شـتنتوان به اين نكته پي برد كه اين ماده مي .)Wang et al.,2003( ه استـش يافتـو افزايـاكسيداتي

ن نشان داده كه كاربرد اتحقيقات ساير محققهاي آنتي اكسيدانتي ش آنريمتواند با افزايپوترسين مي

ها در گياه از تخريب ماكرومولكول از قبيل پروتئين). Kaur-Sawhney et al., 2003(عمل آورند ممانعت به

مشاهده )سه جدول(متقابل با توجه به جدول اثراتترين محتواي دي تيروزين مربوط به گرديد كه پائين

سمت ق 150پاشي با پوترسين با غلظت سطح محلولشرايط توقف آبياري در مراحل مختلف تحت در ميليون

تانگ و .بود )nmol. g-1FW( 2/3ميزان رشد بهبيان نمودند كه (Tang and Newton, 2005)نوتون

ها در گياهان تحت تنش از آمينكاربرد خارجي پليها جلوگيري ها از جمله پروتئينتخريب ماكرومولكول

در ارزيابي برخي از ارقام ) Rom, 2005(رم . كندمي

گندم محتمل به تنش گرما گزارش كرد كه با افزايش ه ـدرج 26به 21ه از ـدن دانـه پر شـدما در مرحل

پاشي عناصر گراد، سرعت پر شدن دانه از محلولسانتيغذايي و پلي آمين پوترسين باعث افزايش سرعت و

سنتز دوره پر شدن موثر دانه از طريق افزايش ميزان فتو .برگ در ارقام گندم بهاره شد

كاران ـهم وتزنبل وـايج شـوع با نتـاين موض)Schützendübel et al. 2001 (نظر مطابقت دارد به

آمين پوترسين با خاصيت آنتي رسد كه پليميهاي غشا و ي و مهار پراكسيداسيون ليپيدتاكسيدان

هاي آزاد، از اثر تنش گرما كاهش توليد راديكالها گيري كرده و از آسيب سلولي و مرگ سلولجلو

هاي ها از توليد آنزيمآمينپلي. آوردميل ـعمممانعت بهه و باعث نمودالزم براي سنتز اتيلن نيز جلوگيري

افزايش طول دوره موجبتاخير در پيري گياه شده و .گردندموثر پر شدن دانه و عملكرد دانه مي

ي اثرات ساده آبياري و محلول پاشي پوترسين بر روي فعاليت برخي آنزيم هاي آنتي اكسيدانت درگندمهامقايسه ميانگين - 2جدول Table 2.The mean comparison of normal irrigation and foliar application of Puterscine on some antioxidant enzymes activity of wheat

دي تيروزين

DT (nmol. g-1FW)

ن دي آلدئيدمالو

MDA (nmol. g-1FW)

كاتاالز

CAT ∆A.mg pro.min-1

سوپر اكسيد ديسموتاز

SOD ∆A.mg pro.min-1

پوترسين

Put (ppm)

Treatment تيمار

Irrigation آبياري

3.18d 5.56d 103.97d 620.57d 64.28d آبياري معمول Normal Irrigation 3.68c 7.57c 147.10c 764.04c 81.88c دهيساقهدر آبياري قطع Withholding irrigation in

stem elongation 4.89b 12.11b 181.73b 838.93b 100.72b آبياري در گلدهيقطع Withholding irrigation in

flowering 5.37a 13.58a 244.03a 935.31a 116.63a آبياري در پر شدن دانهقطع Withholding irrigation in

grain filing Foliar application of Put پاشي پوترسين محلول

4.46a 9.87a 155.99b 766.80b 83.94c پاشي با آب خالصمحلول Foliar application of pure water

4.26b 9.70ab 166.64b 792.60a 90.08b پاشي پوترسين با محلول ppm75غلظت

Foliar application of Put (75 ppm)

4.12b 9.54b 185.00a 809.75a 98.61a محلول پاشي پوترسين با ppm150غلظت


.دار نيستباشند، تفاوتشان از نظر آماري در سطح پنج درصد دانكن معنيهاي داده شده در هر ستون كه داراي حروف مشترك ميميانگينNumbers followed by the same letter are not significantly differentns by Dunkan test


٢١٥

هاي آنتي اكسدانت گندمپاشي پوترسين بر روي فعاليت برخي از آنزيممقايسه ميانگين اثرات متقابل آبياري و محلول -3جدول Table 3.The mean comparison interaction effect of normal irrigation and foliar application of Puterscine on some antioxidant enzymes activities of wheat

دي تيروزين DT (nmol. g-1FW)

مالون دي آلدئيدMDA (nmol. g-1FW)

كاتاالزCAT ∆A.mg pro.min-1

سوپر اكسيد ديسموتازSOD ∆A.mg pro.min-1

پوترسينPut (ppm)

Treatment تيمار

آبياري پاشي پوترسينمحلول

3.23gh 5.603f 100.75h 614.85h 55.79i پاشي با آب خالصمحلول Foliar application with pure water

3.18h 5.556f 103.89h 620.87h 62.88h پاشي پوترسين با محلول ppm75غلظت


معمول آبياريNormal Irrigation

3.15h 5.53f 107.28h 626.00h 74.16g پاشي پوترسين با محلول ppm150غلظت


3.85e 7.76e 131.69g 736.80g 75.13g پاشي با آب خالصمحلول Foliar application with pure water

3.70ef 7.54e 148.40fg 771.03fg 81.60f پاشي پوترسين با حلولم ppm75غلظت


توقف آبياري در مرحله ساقه دهيWithholding irrigation in stem elongation

3.48fg 7.41e 161.23ef 784.30ef 88.90e پاشي پوترسين با محلول ppm150غلظت


5.11bc 12.30c 173.38e 814.73de 96.53d پاشي با آب خالصمحلول Foliar application with pure water

4.87cd 12.16cd 175.43e 833.52cd 99.39d پاشي پوترسين با محلول ppm75غلظت


توقف آبياري در مرحله گلدهيWithholding irrigation in flowering

4.69d 11.87d 196.37d 868.54bc 106.26c پاشي پوترسين با محلول ppm150غلظت


5.64a 13.84a 218.14c 900.83b 108.30c پاشي با آب خالصمحلول Foliar application with pure water

5.31b 13.53ab 238.82b 944.96a 116.46b پاشي پوترسين با محلول ppm75غلظت


توقف آبياري در مرحله پر شدن دانهWithholding irrigation in grain filing

5.16b 13.36b 275.13a 960.15a 125.14a پاشي پوترسين با محلول ppm150غلظت


.دار نيستباشند، تفاوتشان از نظر آماري در سطح پنج درصد دانكن معنيهاي داده شده در هر ستون كه داراي حروف مشترك مينگينمياNumbers followed by the same letter are not significantly differentns by Dunkan test


٢١٦

)Put( ميزان پوترسينپوترسين در سطح يك پاشي باو محلول اثر ساده آبياري

در سطح پنج درصد بر ميزان ها آندرصد و اثرات متقابل با توجه به جدول مقايسه ميانگين . دار گرديدپوترسين معنيترين ميزان مشاهده گرديد كه باال) جدول سه(اثرات متقابل

توقف آبياري در مرحله پر شدن دانه وپوترسين متعلق به ميليون در قسمت به 150ظت محلول پاشي پوترسين با غل

ترين ميزان پوترسين نيز متعلق به كم وppm 14/125ميزان .بود p.p.m 79/55 سطح آبياري معمولي منطقه به ميزان

-هاي غيرها در افزايش تحمل گياهان به تنشآميننقش پليانواع . ه قرار گرفتـي مورد توجـه خشكـزيستي، از جمل

. تخفيف تنش با يكديگر متفاوتندها از نظر تأثير آمينپليانباشتگي باالي پوترسين و كاهش اسپرميدين و اسپرمين

مشابه اين نتايج در ساير . همراه با حساسيت به شوري استبه همين دليل برخي پژوهشگران نسبت ،ها ديده شدگونه

پوترسين را در تعيين پاسخ گياه به )/ اسپرمين+ اسپرميدين(

اثر آنتي ). (Kusano et al., 2008ردند كشوري، مهم قلمداد ها ويژگي كاتيوني آنطور عمده بهها بهآميناكسيدانتي پلي

ل ـهاي آزاد عمالـه براي برداشت راديكـوط است كـمربون ـداسيـار پراكسيـادر به مهـه قـجـد و در نتيـكننميي در ـد و نقيضـواهد ضـبا اين حال ش. ها هستنددـليپي

زوژن به ـهاي اگي آمينـي اكسيداني پلـآنت شـمورد نقوان ـعنات بهـدر برخي موارد اين تركيب. دـآمدست

عنوان آنتي كننده تنش و گاهي به اـپرواكسيدانت و الق ندهاي آزاد معرفي شداكسيدانت و كاهش دهنده راديكال

)Groppa and Benavides, 2008( ها در اين كه نقش آن ي اكسيدانتي مشهود استعنوان آنتتحقيق به

سپاسگزاري

ن محترم دانشگاه وآزمايشگاه والووسيله از مسبدين . گرددپيشوا تقدير مي -دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين

References منابع

بررسي تاثير كم آبي و تراكم بوته بر برخي از صفات زراعي و مورفوفيزيولوژيك و بيوشيميائي دو رقم سويا در . 1389 .خشوئي، س .178صفحه . پيشوا -دانشكده كشاورزي ورامين. پايان نامه كارشناسي ارشد. منطقه ورامين

Gorecka, K., Cvikrova, M., Kowalska , U., Eder, J., Szafranska, K., Gorecki, R., and Janas ,K.M. 2007. The impact Cu treatment on phenolic and polyamine levels in plant material regenerated form embyos obtained in anther culture of carrot. Plant physiology and Biochemistry 45:54-61.

Groppa, M.D., and Benavides, M.P. 2008. Polymines and Abiotic stress: recent advances. Amino Acids 34:35-45. Hegedus, A., Erdei, S., and Horvath, G. 2001. Comparative studies of H2O2 detoxifying enzymes in green and

greening barley seedlings under cadmium stress. Plant Sci. 160, 1085–1093. Jose, M.M., Preze Gomes, C., and Castro, I.C.N.E. 1999. Chemical Biochemistry. Vol. No.3: 595- 603. 6- Kaur-Sawhney, R. Tiburcio, A. F. Altabella T. and Galston. A. W. 2003. Polyamines in plants: An overview. J.

Cell and Mol. Biol., vol. 2, pp. 1-12. Kusano, T., Berberich, T., Tateda, C., and Takahashi, Y. 2008. Polyamines: essential factors for growth and

survival. Planta, 228, 367-381. Lawlor, D.W., and Leach, J.E. 1985.Leaf growth and water deficit. In: Control of leaf growth. Baker, N.R.,

Davies, W . J.and Ong, C K (eds). Pp:267-294. Camb .Univ. Press. Martin-Tanguy, J. 2011. Metabolism and function of polyamines in plants: recent development (new approaches).

Plant Growth Regulation 34:135-148. Misra, D. 1997. Studies on the quantities trait J. Lab Med 70:158-165. Ohkawa H, Ohishi, V., and Yagi, Y. 1979. Assay of lipid peroxides in tissues by thiobarbituric acid reaction. Ann

Biochem. 95:51-58. Paglia, D. 1997. Studies on the quantitive trait base .J Lab Med, 70:158-165. Rom, L.A., Kumarri, L.C., and Neto, J.F.B. 2005. Correlation and path analysis of yield and its components and

plant traits in wheat. Ciecia Rural 34, 1701-1708. Steven, A.K., Joseph, H.M. 1978. Lipid peroxidase in sample as measured by liquid chromatography

separation .Elin. Chen. 32,217-220.


٢١٧

Schützendübel, A., Schwanz, P., Teichmann, T., Gross, K., Langenfeld-Heyser, R., Godbold, D.L., and Polle, A. 2001. Cadmium-induced changes in antioxidative systems, hydrogen peroxide content, and differentiation in scots pine roots. Plant Physiology 127: 887-898.

Tang, W., and Newton, J.R .2005. Polyamines reduced salt induced oxidative damage by increasing the activities of antioxidant enzyme and decreasing lipid peroxidation in Virginia pine. Plant Growth Regulation 46:31-43.

Verma, S., Mishra, Sh.N. 2005. Putrescence alleviation of growth in salt stressed Brassica Juncea by inducing ant oxidative defense .J plant physiol:162:669-677.

Wang, W., Vinocur, B., and Altman, A. 2003. Plant responses to drought, salinity and extreme temperatures: towards genetic engineering for stress tolerance. Planta. 218:1-14.


٢١٩

هاي آهن و روي بر عملكرد عملكرد گياه ذرتمغذيبررسي اثر سطوح مختلف غلظت ريز

Zea mays L.)( 260سينگل كراس Effect of different levels of iron and zinc concentrations of micronutrients on yield and yield

components of maize (Zea mays L.) single cross 260

3بهنام زند و 2، پورنگ كسرايي1يد گودرزيحم

.ايران -ورامينپيشوا، - دانش آموخته اگرواكولوژي، گروه زراعت، دانشكده كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين -1 .ايران –دانشگاه آزاد اسالمي، ورامين پيشوا، وراميندانشكده كشاورزي، گروه زراعت، استاديار -2 .ركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان تهراناستاديار م -3

[email protected]:ول مكاتباتونويسنده مس*

25/6/1394 :تاريخ پذيرش 19/2/1394: تتاريخ درياف

چكيده (.Zea mays L )مغذي آهن و روي بر عملكرد گياه ذرتهاي ريزوح مختلف غلظتمنظور بررسي اثرات سطبه

هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در مزرعه صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوكآزمايشي به 260سينگل كراس عامل اول كود . انجام شد 1392ماه سال پيشوا در تير- پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين

و عامل دوم كود شيميايي سولفات روي در سه سطح ) صفر، دو، چهار در هزار(شيميايي سولفات آهن در سه سطح مرحله اول هشت برگي و مرحله دوم ظهور گل (پاشي در دو مرحله صورت محلولهب) صفر، چهار، هشت در هزار(

هار در هزار بر صفات چار سطوح غلظت آهن چهار در هزار و روي نتايج نشان داد كه اثر متقابل تيم. انجام شد) تاجيدر گرمكيلو 5/9496 ، عملكرد دانه با ميانگينهكتاردرگرمكيلو 3/24856آزمايشي عملكرد بيولوژيك با ميانگين

ص شاخگرم در هكتار، كيلو 4/860درصد، عملكرد پروتئين با ميانگين 06/9، درصد پروتئين با ميانگين هكتار) پاشيعدم محلول(نسبت به تيمار شاهد 27/6درصد و شاخص سطح برگ با ميانگين 72/38برداشت با ميانگين

.در منطقه ورامين داشت 260سينگل كراس ترين تاثير را در گياه ذرتبيش

.مصرف، عملكرد دانهپاشي عناصر كمذرت، محلول :واژگان كليدي

...هاي آهن و رويبررسي اثر سطوح مختلف غلظت ريزمغذي

٢٢٠

همقدم ويژه بههاي بسيار زياد خود بهدليل ويژگيذرت به

دليل قدرت سازگاري با شرايط اقليمي گوناگون از بسيار زود در تمام دنيا گسترش يافت و مكان سوم

خود به را بعد از گندم و برنجنظر سطح زير كشت هاي متعددي تجربيات علمي و آزمايش. اختصاص داد

،وي ذرت انجام گرفتكه در نقاط مختلف دنيا بر راي بسيار كه علوفهآنمشخص نمود كه ذرت عالوه بر

ر تأمين انرژي نيز ـباشد از نظمطلوب براي دام ميهمين دليل امروزه ذرت در تغذيه به. نظير استبي

انرژي عنوان يك غذاي پرمرغ به مرغ و توليد تخمن ـتريو باال باشـدمياد ـار زيـي بسيـداراي اهميت

استاير غالت دارا ـه با سـقام و ارزش را در مقايسمروي و آهن يكي از ). 1386محمدي و همكاران، نور(

مصرف هستند كه براي رشد طبيعي كم عنصر هشت- به. باشندروري ميـمثل گياهان زراعي ضو توليد

عبارت ديگر اين دو عنصر براي رشد بهينه گياهان چه چنان. هستند زنيادر غلظت كم موردو اندضروري

هاي گياهان از تنش مقدار قابل دسترس ناكافي باشد، هاي متعددفيزيولوژيكي حاصل از ناكارائي سيستم

آنزيمي و ديگر اعمال متابوليكي كه روي در قسمتي بايبوردي، (برد رنج خواهند ،ها نقش داردازآن

1385 .( صورت كاتيون و بور، آهن، منگنز، مس و روي به

صورت آنيون در خاك يافت و جذب دن و كلر بهموليبغير از آهن كه مصرف، بهعناصر كم. شوندگياه مي

درصد آن در ساختمان كلروفيل شركت 75حدود هاي آنزيمي عمل كرده و تر در فعاليتدارد، بيش

-به. تر در ساختمان پروتوپالسم گياه نقش دارندكمر كمي مورد اـدار بسيـمقر فوق بهـهمين دليل عناص

رف ـدهد مصات نشان ميـتحقيق .باشندنياز گياه ميتر عنصر روي مغذي و از همه مهمريز برخي از عناصر

دانه هاي هوايي وباعث افزايش پروتيين خام در انداماين تحقيق با ).Ravi et al., 2008( شودذرت مي

مصرف آهن و روي بر هدف بررسي اثرات عناصر كمو كيفي ذرت در منطقه ورامين خصوصيات كمي

.صورت گرفت

هامواد و روش

در مزرعه 1392اين آزمايشي در سال زراعي تحقيقاتي شماره يك دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد

صورت فاكتوريل در پيشوا به - اسالمي واحد ورامينهاي كامل تصادفي با چهار تكرار بر قالب طرح بلوك

.انجام شد) 260اس سينگل كر(روي يك رقم ذرت عامل اول كود شيميايي سولفات آهن در سه سطح

و عامل دوم كود شيميايي ) صفر، دو، چهار در هزار(صفر، چهار، هشت در (سولفات روي در سه سطح

مرحله اول ( پاشي در دو مرحلهصورت محلولبه) هزارظهور زمان در پاشيهشت برگي و مرحله دوم محلول

ن برـه وراميـم منطقـاقلي. شدام ـانج) تاجي گلاني والديميركوپن ـد آلمـدي دانشمنـبناساس تقسيم

)B. S. A. K. S ( داراي آب و هواي خشك و بياباني 175و متوسط بارندگي ساليانه آن در حدود استشناسي حداكثر اساس آمار ايستگاه هوامتر و برميلي

درجه 5/44ترتيب مطلق و حداقل مطلق دما بهدرجه - 5/13ماه ماه و در ديگراد در تيرانتيس

ترين درصد رطوبت همچنين بيش. گراد استسانتيدر % 36ترين درصد رطوبت ماه و كمدر دي% 75هوا . باشدماه ميتير

منظور تعيين به پيش از آغاز عمليات اجرايي طرح وشيميائي خاك محل اجراي آزمايش - صفات فيزيكي

اساس بر اك از نقاط مختلف ونمونه خ 10تعداد 30 - صفراز اعماق برداري وروش استاندار نمونه

گرديد و پس از اين متري پروفيل خاك تهيهسانتيكه خوب با همديگر مخلوط شد، يك نمونه تركيبي

شيميايي به آزمايشگاه آب و جهت تجزيه فيزيكي وخاك ارسال گرديد كه نتايج آن در جدول يك ارائه

.شدصورت آيش ين مورد آزمايش در سال قبل بهزم

صورت شخم بهار، بود كه عمليات تهيه زمين به ها بهديسك، ماله كشي، آماده كردن جوي و پشته

هاي اصلي طبق سازي جويوسيله فاروئر و آمادهكاشت بذر با توجه به . نقشه آزمايش صورت گرفت

75بوته در هكتار و با رعايت فاصله 95238تراكم ها متر روي رديفسانتي 14ها و متر بين رديفسانتي

. در نظر گرفت


٢٢١

حد مطلوب و ميزان موجود در خاك - 1جدول Table 1. The optimal level of the soil

مسCu p.p.m

رويZn p.p.m

آهنFe p.p.m

فسفرP p.p.m

ازتN %

ماسهSand %

اليSilt %

رسClay %

اسيديتهpH

نوع آزمايش

نتايج 7.78 22 36 0.0642 12.8 3.44 0.56 0.96Results

حدود مطلوب 6.5 25 25 50 <0.2 15 12 3 2About desired

)اعالم شده توسط آزمايشگاه خاك(

م مواد غذايي اگيري درصد پروتئين خروش اندازه. انجام شد )روش كجلدال(گيري ازت هاساس اندازبر

حاصل ضرب عملكرد دانه در عملكرد پروتئين دانه از كه در نهايت نتايج دست آمدبهدرصد پروتئين دانه

گرم در هكتار محاسبه دست آمده بر حسب كيلوبهبراي آزمايش صفات عملكرد دانه و عملكرد .گرديد

بيولوژيك ابتدا خطوط كناري هر كرت به اضافه نيم عنوان متر اول و آخر هر خط در هر كرت نيز به

ر نظر گرفته شد، سپس با مشخص كردن حاشيه دوسيله پالت يك متر در يك متر از سه ها بهنمونه

و گشتهخط وسط هر كرت، گياهان مورد نظر كف بر 14جهت خشك شدن نهايي و رسيدن به رطوبت

مدت يك هفته در هواي آزاد نگهداري درصد، بهبرگ، (پس از گذشت يك هفته، وزن كل گياه . شدند

صورت جداگانه براي هر كرت به) ل، دانهساقه، بالگرم در هكتار، توزين و پس از تبديل بر حسب كيلو

هاي هر دانه. عنوان عملكرد بيولوژيك ثبت شدبهطور جداگانه توزين كرت در عملكرد بيولوژيك به

شده و بر حسب كيلوگرم در هكتار براي عملكرد دانه فرمول براي محاسبه شاخص برداشت از. گرديد ذكر

. زير استفاده شدعملكرد اقتصادي / عملكرد بيولوژيك × 100

. (HI)شاخص برداشت) = دانه(گيري شاخص سطح برگ در براي اندازهها از يك سطح مشخص از خطوط آزمايشگاه برگ

برداري برداشت شده و با استفاده از نمونه .دـام شـي انجگيراندازه Leaf Area Meterدستگاه

ها از نرم افزار در پايان براي آناليز آماري دادهMSTAT-C منظور مقايسه استفاده گرديد و به

در سطح احتمال پنج LSDها از آزمون ميانگين .درصد استفاده شد

نتايج و بحث شاخص سطح برگ

شاخص ،هاي جدول تجزيه واريانساساس داده برپاشي اده محلولـر اثرات سـح برگ تحت تاثيـسط

گرفت و قرارها و اثرات متقابل آن سولفات آهن و رويسطح پنج وجود آمده از نظر آماري دراختالفات به

بر . )جدول دو( دار شدمعني يك درصددرصد و ها،ارـتيم ابلـانگين اثرات متقـه ميـاساس مقايس

ار ـح برگ از تيمـزان شاخص سطـترين ميباالپاشي و محلول 4*1000ت آهنپاشي سولفامحلول

با ) Fe2 , Zn1( كه با تيمار 4*1000سولفات رويار ـتيم نسبت بهكه دـآمدست به 27/6ميانگين

پاشي سولفات آهن و روي كه با ميانگين دم محلولـععنصر آهن . درصد برتري داشت 35بيش از 06/4

تشكيل آن در كلروفيل و Co2 نقش اساسي در جذبدست آمده با اعمال هنتايج ببا توجه به در گياه دارد،

تيمار آهن به گياه ذرت و دخالت مستقيم آن در ميالت و كربوهيدرات يسيستم فتوسنتزي افزايش آس

.و در نهايت افزايش شاخص سطح برگ منجر گرددطي يك بررسي ) 1386(ديندوست و همكاران پاشي آهن و روي در مراحل گزارش نمودند محلول

داري بر شاخص برداشت گياه ثير معنيمختلف تا . آفتابگردان داشت

عملكرد بيولوژيك

هاي جدول تجزيه واريانس عملكرد اساس داده بربيولوژيك تحت تاثير اثرات ساده سولفات آهن و

گرفت و قرار هاآناثرات متقابل روي سولفات در سطح يك درصد پنج دست آمده اختالفات به .)دول دوج( دار شددرصد معني


٢٢٢

بر اساس جدول مقايسه ميانگين اثرات متقابل ترين ميانگين عملكرد بيولوژيك در باال )چهارجدول (

و 4*1000پاشي سولفات آهن ذرت از تيمار محلول 3/24856ن ـبا ميانگي 4*1000ات روي ـسولفدست آمد كه نسبت به تيمار هكتار به گرم بركيلو

ن روي با ميانگيپاشي سولفات آهن و عدم محلولرصد برتري د 35گرم برهكتار بيش كيلو 2/16328

اعالم نمودند ) 1385(محسني و همكاران .داشتترين تحت شرايط كمبود روي استفاده از روي بيش

و سپس برگ ذرت بود در افزايش مربوط به ساقهها مشاهده ترين ميزان افزايش در ريشهكه كمحالي

رـعناص كاربرد كه است آن مبين نتايج. شده است و كمي عملكرد افزايش در بسزايي تأثير مغذيريز

.دارد كيفي گياه تجزيه واريانس شاخص سطح برگ، عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه، شاخص برداشت، درصد پروتئين دانه و عملكرد -2جدول

پروتئين دانه تحت تاثير محلول پاشي سولفات آهن و روي در ذرتTable 2. Analysis of variance for leaf area, biomass, grain yield, harvest index, seed protein content and protein yield is influenced by foliar application of ferrous sulfate and zinc in corn

.دار در سطح پنج درصد، يك درصد و غير معني دارنشان دهنده معني :ns، ٭٭،**, ** and ns: Significant at 5 and 1% Level and No significant of Probability, Respectively.

عملكرد دانه

هاي جدول تجزيه واريانس عملكرد اساس داده برقرار پاشي سولفات آهندانه تحت تاثير محلول آمده از لحاظ آماريوجودنگرفت و اختالفات به

پاشي محلولساده ر ياثتحت تاما د، شدار نمعنيطح پنج درصد و اثرات متقابل سولفات روي در س

سولفات آهن و روي در سطح يك درصد قرارگرفت و دار شدمعنياز نظر آماري به وجود آمده،اختالفات

مقايسه ميانگين اثرات نتايج بر اساس ).جدول دو(ترين ميانگين عملكرد دانه در بالل از متقابل باال

و سولفات 4*1000پاشي سولفات آهن تيمار محلولگرم بر هكتار كيلو 5/9496با ميانگين 4*1000روي

پاشي به دست آمد كه نسبت به تيمار عدم محلولگرم بر كيلو 9/6322سولفات آهن و روي با ميانگين

و خاكي مصرف. درصد برتري داشت 30هكتار بيش رام در و مس منگنز روي، آهن، مغذيريز عناصر برگي عملكرد نيز و عملكرد علوفه افزايش باعث ذرت تغذيه

روي و آهن مثبت بين نقش اين در كه شودمي دانه

است مس و منگنز نقش از عملكرد بيش افزايش درعملكرد مغذي،ن استفاده برگي عناصر ريزنيهمچ

Msميانگين مربعات

شاخص سطح برگLAI

ژيكعملكرد بيولوBiological yield

عملكرد دانهSeed yield

شاخص برداشتHsrvest index

پروتئينprotein Precentage

عملكرد پروتئينProtein yield

درجه آزادي

Df

راتيمنبع تغي S.O.V

ns285.6 * 9873421.5 133004892.7* ns18.72 0.00028 ns ns 7843181.6 3 بلوك block

* 693.8 **30857432.2 ns15499001.2 ns15.9 ns0.00059 * 68401826.7 2 پاشي آهن محلول(Fe) Folier(Fe)

*784.6 *8748452.8 *102453782.3 ns22.8 ns0.00046 *52430139.6 2 محلول پاشي روي(Zn) Folier(Zn)

(Fe*Zn)روي*آهن 4 253408127.1** 0.00018* 63.6* 453000482.6** 29856178.6** 3485.6**Folier(Fe*Zn)

خطا 27 9827106.7 0.00039 12.42 85.6 0.192 110.48Error

(CV)ضريب تغييرات 14.82 6.2 12.13 11.53 5.82 12.01(%)


٢٢٣

ريق ـر از طـاصـزودن اين عنـت به افـتري را نسبباالت ـعل انـقـن محقاي. رده استـد كـاك توليـخ

ها ذيـمغه كاربرد ريزـنتيج ،رد دانه راـعملكزايش ـاف .Mamedov (Bybordi and , 2010( دـدانستن

پاشي سولفات آهن و روي بر شاخص سطح برگ، عملكرد مقايسه ميانگين اثرات ساده سطوح مختلف محلول - 3جدول انه و عملكرد پروتئين دانهبيولوژيك، عملكرد دانه، شاخص برداشت، درصد پروتئين د

Table 3. Comparison of effect of different levels of ferrous sulfate and zinc sprayed on the leaf area index, biological yield, grain yield, harvest index, seed protein content and protein yield

دار هستنداند فاقد تفاوت معنيايي كه در هر ستون حدااقل داراي يك حرف مشتركهميانگينMeans with the same letter in each column have not statistically significant difference

شاخص برداشت

هاي تجزيه واريانس اثرات ساده اساس دادهبربر پاشي رويپاشي سولفات آهن و محلولمحلولاثرات متقابل امادار نشد معنيشاخص برداشت صفت

اساس بر .دار شدها در سطح پنج درصد معنيآنجدول مقايسه ميانگين اثرات متقابل نشان داد كه

ترين ميانگين درصد شاخص برداشت در ذرت از باالپاشي سولفات آهن و روي با ميانگين تيمار محلول

و برگي خاكي مصرف .درصد به دست آمد 72/38

امر در و مس منگنز روي، آهن، مغذيريز عناصر

عملكرد نيز و علوفه عملكرد افزايش باعث ذرت تغذيه

روي و آهن مثبت بين نقش اين در شود كهمي دانه

. است مس و منگنز نقش از عملكرد بيش افزايش درطي يك بررسي ) 1386(ديندوست و همكاران

و روي در مراحل گزارش نمودند محلول پاشي آهنداري بر شاخص برداشت گياه مختلف تاثير معني

عنصر آهن به علت افزايش . آفتابگردان داشته است

افزايش توليد تاثير در ميزان كلروفيل گياه وباعث افزايش شاخص برداشت در گياه ،هاآسيميالت

.گرديد

درصد پروتئينهاي جدول تجزيه واريانس درصد اساس دادهبر

پاشي وتئين دانه تحت تاثير اثرات ساده محلولپروجود قرار نگرفت و اختالفات به سولفات آهن و روي

اثرات متقابل آنها امادار نبود معنيآمده از نظر آماري دار شدمعني ،بر درصد پروتئين در سطح پنج درصد

).جدول دو(ميزان ترينشـبي نشان داد اثرات متقابل نتايج

پاشي سولفات ار محلولـه از تيمـن دانـيد پروتئـدرص 4*1000پاشي سولفات رويو محلول 4*1000آهن

Fe2( كه با تيمار دست آمددرصد به 06/9با ميانگين

, Zn1 (داري نداشت اختالف معني)جدول چهار( دست آمده با افزايش غلظت عنصر ههاي بوردآطبق بر

ئين، آهن و دخالت مستقيم اين عنصر در ساخت پروت

عملكرد پروتئينProtein yield

Kg.ha)(

پروتئيندرصد Protein (%)

شاخص برداشتHI(%)

عملكرددانهSeed yield(Kg.h)

عملكردبيولوژيكBiological yield(Kg.h)


تيمارTreatment

b 562.2 a7.89 a36.93 a7161.6 c 19460.5 b 4.71 بدون محلول پاشي آهن(Fe0) without foliar spray (Fe0)

ab 680.6 a 8.39 a 37.98 a 8121.3 b 21379.7 a 5.81 2* 1000محلول پاشي آهن foliar spray (Fe1)21000

a 719.2 a 8.45 a 37 a 8465.9 a 22813.3 a 5.94 4*1000محلول پاشي آهن foliar spray (Fe2)4*1000

530.6 b a 7.74 37.13 a b 6840.1 18496.4 b 4.58 b لول پاشي رويبدون مح without foliar spray

731.2 a a8.55 a 37.27 a 8426.1 22557.5 a a 5.75 4*1000محلول پاشي روي foliar spray (Zn1) 4*1000

705.1 a a 8.45 a 37.51 a 8426.1 22557.5 a a 5.88 8*1000محلول پاشي روي foliar spray (Zn2) 8*1000


٢٢۴

مشهود افزايش درصد پروتئين نيزدر اين تحقيق (Tahir et al., 2009) تاهير و همكاران مشاهدات. بود

دار پاشي بر ميزان پروتئين دانه معنياثر محلولدر %) 4/11(ي پروتئين دانه او حداكثر محتو دانستند

در مقايسه با ZnSO4-EDTAپاشي تيمار محلول-بهدر اين پژوهش . ت آمددسهب%) 8/9(تيمار شاهد

با ،نئيقيم آهن در ساخت پروتتعلت دخالت مسافزايش نشان درصد پروتيئن مصرفي، آهن افزايش

.داد

عملكرد پروتئينهاي جدول تجزيه واريانس عملكرد اساس دادهبر

پاشي پروتئين دانه تحت تاثير اثرات ساده محلول گرفت رارق هاسولفات آهن و روي و اثرات متقابل آن

در سطح يك درصد و پنج درصد هاآنو اختالفات .)جدول دو( دار شدمعني ،اساس جدول مقايسه ميانگين اثرات متقابلبر

رد پروتئين دانه از تيمار ـترين ميزان عملكباالپاشي و محلول 4*1000پاشي سولفات آهنمحلول

گرم بر كيلو4/860با ميانگين 4*1000سولفات روياختالف ) Fe2, Zn1( مد كه با تيماره دست آهكتار ببا ) Fe1, Zn0(نسبت به تيمار و داري نداشتمعني

قابل گرم بر هكتار برتريكيلو 9/546ميانگين به دادتحقيقات نشان ). جدول چهار( داشتتوجهي

دليل دخالت مستقيم آهن در ساخت پروتيئن، . دهدكمبود آهن، ميزان كل پروتئين را كاهش مي

يك ارتباط مثبت و نزديك بين غلظت پروتئين دانه، هاي روي و آهن در ذرت شناسايي شده است و ژن

كنترل كننده غلظت پروتئين، روي و آهن، احتماالً هم. (Cakmak et al., 2010) يابندبا هم تفرق مي

ها و اسيدآهن، پروتئين و آمينو و مكاني رويآهن دانه نشان ارتباطات مثبت بين پروتئين، روي و

يك مخزن براي روي و ،هاي دانهدهد كه پروتئينميروي در اشكال پروتئيني به ،در جنين. آهن هستندگرم گرم در كيلوميلي 600تر يا مساوي ميزان كم

زاده و فرج طبق مطالعات. يابدتجمع پيدا مياستفاده مطلوب (Farajzadeh et al., 2009)همكاران

ياه باعث افزايش ميزان پروتئين دانه آهن و روي در گدست آمده با اعمال تيمار هنتايج ببا توجه به. ديگرد

آهن و روي به گياه ذرت و دخالت مستقيم آن در ميالت و يافزايش آسمنجر به سيستم فتوسنتزي

كربوهيدرات و در نهايت افزايش عملكرد پروتئين .ديگرد

پاشي سولفات آهن و روي بر شاخص سطح برگ، عملكرد ل سطوح مختلف محلولمقايسه ميانگين اثرات متقاب - 4جدول بيولوژيك، عملكرد دانه، شاخص برداشت، درصد پروتئين دانه و عملكرد پروتئين دانه

Table 4. Comparison of the interactions between the various levels of iron and zinc sulfate sprayed on the leaf area index, biological yield, grain yield, harvest index, seed protein content and protein yield

عملكرد پروتئينP. Y(Kg.ha)

(%)پروتئينProtein(%)

شاخص برداشتHI (%)

عملكرددانهS.Y(Kg.ha)

عملكردبيولوژيكB.Y(Kg.ha)


تيمارTreatment

cd 3/467 7. 39 b a 38.72 3622.9 d e 16328.2 c 4.06 (Fe0*Zn0) cd 591.7 ab 8.11 b 34.97 cd 7296.3 c 20863.6 b 4.97 (Fe0*Zn1) c642.6 ab 8.17 a 37.12 c 7865.6 21189.6 bc b 5.09 (Fe0*Zn2) d 546.9 ab 7.83 a 37.78 d 6985.7 d 18489.2 b 5.11 (Fe1*Zn0) b 741.6 ab 8.47 a 38.65 bc 8485.7 bc 21952.6 ab 6.01 (Fe1*Zn1) ab753.3 a 8.89 a 37.5 ab 8892.6 ab 23697.4 a 6.32 (Fe1*Zn2) cd 577.6 ab 8.01 b 34.88 cd7211.8 c 20671.8 ab 5.39 (Fe2*Zn0) a860.4 9. 06 a 38.2 a 9496.5 a a 24856.3 6.27 a (Fe2*Zn1) bc 719.5 ab 8.28 37.92 a b 8689.5 b 22911.7 6.23 a (Fe2*Zn2)

دار هستنداند فاقد تفاوت معنيهايي كه در هر ستون حدااقل داراي يك حرف مشتركميانگينMeans with the same letter in each column have not statistically significant difference

Fe0= پاشي آهن بدون محلول Fe1 =2*1000پاشي آهنمحلول Fe2 =4*1000ن پاشي آهمحلول Zn0= پاشي روي بدون محلول Zn1 =4*1000پاشي رويمحلول Zn2 =8*1000پاشي رويمحلول

Fe0: without foliar spray Fe1: foliar spray Fe2*1000 Fe2: foliar spray Fe4*1000 Zn0: without foliar spray Zn1: foliar spray Zn 4*1000 Zn2: foliar spray Zn 8*1000


٢٢۵

گيري كلينتيجهتاثير كمبود اثر متقابل سولفات آهن و روي بر

پاشي كه با اعمال محلول شد مشاهد ،تيمار شاهدسولفات روي چهار در وسولفات آهن چهار در هزار

هزار براي صفات شاخص سطح برگ، عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه، شاخص برداشت، درصد

تاثير ترين پروتئين دانه و عملكرد پروتئين دانه بيشكه آهن نقش اساسي دتحقيقات نشان دا. را داشت

براي تشكيل آنزيم سيتوكروم اكسيداز كه ضرورت ات اكسيداز و احيا در گياه عملي زيادي براي تنفس و

هاي روي در بسياري از سيستم. كندايفا مي را دارد،آنزيمي گياه نقش كاتاليزوري، فعال كننده و يا

ها در گياه در ساخته شدن پروتئين و دساختماني دار- دست آمده بههبا توجه به نتايج ب. كندنيز دخالت مي

روي به رسد با اعمال تيمار سولفات آهن و نظر ميگياه ذرت و دخالت مستقيم آن در سيستم فتوسنتزي افزايش آسميالت و كربوهيدرات و در

عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه، درصد نهايت افزايش پروتئين، عملكرد پروتئين، شاخص برداشت و

.منجر گرديد شاخص سطح برگ

Referencesمنابع

179چاپ اول، انتشارات پريور،).ترجمه(حاصلخيزي خاك نقش روي در تغذيه گياهي و. 1385 .ا بوردي،باي . صفحه .اصفهانگياهان صنعتي،جهاد دانشگاهي واحد صنعتي . 1388.م پور،خواجه

ر ـپاشي عناصولـي و محلـتاثير تنش خشك. 1386. ا عليزاده، و ،س زاده،، يوسف.م ، رشدي،.ص ديندوست،چكيده مقاالت .33برخصوصيات كمي وكيفي آفتابگردان روغني رقم هايسان )منگنز آهن و روي،(مغذي ريز

.صفحه 148. واحد خويدانشگاه آزاد اسالمي .اي كشاورزي و محيط زيستدومين همايش منطقههاي مصرف سولفات بررسي تأثير مقادير و روش .1385.ر.محسني، م و .ا پور،رمضان ،.ح قنبري،، .محسني،س

مجله علوم كشاورزي ايران،. ايروي و اسيد بوريك بر عملكرد، كيفيت و جذب عناصر غذايي در دو رقم ذرت دانه .31- 38ژي زراعي، صفحه ويژه نامه زراعت، اصالح نباتات و بيوتكنولو

انتشارات دانشگاه شهيد چمران اهواز، ). غالت(زراعت جلد اول .1386 .اشاني،عو ك. سيادت،ع، .محمدي،قنور .صفحه 446چاپ هفتم،

Bybordi A., and Mamedov G. 2010. Evaluation of application methods efficiency of zinc and iron for Canola (brassica napus L.). Notulae Sci. Biol. 2(1): 21-30.

Cakmak, I., Wolfgang, H.P., and Bonnie, M.C. 2010. Biofortification of durum wheat with zinc and iron. Cereal Chemistry, 87(1): 10-20.

Farajzadeh Memari Tabrizi, E.,Yarnia, M.,Khorshidi, M.B., and Ahmadzadeh, V. 2009. Effect of micronutrients and their application method on yield, crop growth rate and net assimilation rate of corn cv. Jeta. Journal of Food, Agriculture and Environment, 7(2):611-615.

Ravi, S., Channal, H.T., Hebsur, N.S., Patil, B.N., and Dharmatti, P.R. 2008. Effect of sulphur, zinc and iron nutrition on growth, yield, nutrient uptake and quality of safflower (Carthamus tinctorius L.). Karnataka Journal Agriculture Science 32: 382-385.

Tahir, M., Fiaz, N., Nadeem ,M.A., Khalid, F., and Ali, M. 2009. Effect of different chelated zinc source n the growth and yield of maize (Zea mays L.). Soli& Environ, 28(2): 179-183

1393 ، سال3شماره 11هاي زراعی در حاشیه کویر جلد پژوهش

٢٢٧

هاي مختلف آبیاري و تراکم بوته بر عملکرد و اجزاي عملکرد ذرت هیبرید سینگل کراس بررسی اثر رژیم کارون در شرایط آب و هوایی دزفول

Effect of different irrigation and plant density on yield and yield components of Karoun hybrid at Dezful weather conditions

2*لک شهرام ،1یقنوات يموسو محمود

.رانیا -اهواز ،ی اهوازاسالم آزاد دانشگاه خوزستان، قاتیتحق و علوم سیپرد زراعت، گروهمربی، - 1 .رانیا -اهواز ،ی اهوازاسالم آزاد دانشگاه، خوزستان قاتیتحق و علوم سیپرد، زراعت دانشیار - 2

[email protected]: نویسنده مسوول مکاتبات

15/8/1394: تاریخ پذیرش 25/6/1394: تاریخ دریافت

چکیده صورت منظور تعیین بهترین رژیم آبیاري و تراکم بر عملکرد و اجزاي عملکرد ذرت هیبرید کارون آزمایشی بهبهمتر تبخیر از میلی 70آبیاري (ی با سه سطح رژیم آبیاري هاي کامل تصادفهاي خرد شده در قالب طرح بلوكکرت

عنوان به) تبخیر کشتتمتر تبخیر از میلی 110تبخیر، آبیاري کشتتمتر تبخیر از میلی 90تبخیر، آبیاري کشتتا اجر 1393عنوان تیمار فرعی با سه تکرار در سال به) بوته در مترمربع 6-7-8-9(تیمار اصلی و چهار سطح تراکم

نتایج نشان داد که رژیم آبیاري بر تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، ارتفاع . شداثر تراکم بر . داري داشتبوته، شاخص برداشت، شاخص سطح برگ، تعداد ردیف دانه در بالل و طول بالل اثر معنی

نه، عملکرد بیولوژیکی، ارتفاع بوته، شاخص برداشت، شاخص سطح تعداد دانه در ردیف، وزن هزاردانه، عملکرد داگرم در هکتار کیلو 9756ترین عملکرد دانه با میانگین باال. دار بودبرگ، تعداد ردیف دانه در بالل و طول بالل معنی

کم هشت بوته در متر تبخیر تعلق داشت که از نظر آماري با ترامیلی 70مربع با به تیمار تراکم هشت بوته در مترگرم کیلو 6393با میانگین میزان عملکرد ترینمتر تبخیر در یک گروه آماري قرار داشت و کممیلی 90مربع با متر

دست آمده هنتایج ببا توجه به. متر تبخیر متعلق بودندمیلی 110مربع با در هکتار به تیمار تراکم نه بوته در متر . متر تبخیر استفاده شودمیلی 90رفت آب آبیاري و صرفه جویی، از تیمار از هدرشود براي جلوگیري پیشنهاد می

.تراکم بوته، تنش آبی، شاخص سطح برگ، هیبرید کارون، وزن دانه: کلیديگان واژ

…هاي مختلف آبیاري و تراکم بوته بر عملکرد وبررسی اثر رژیم

٢٢٨

مقدمه خود، به منحصر به فردهاي دلیل ویژگیذرت به

قدرت سازگاري با شرایط اقلیمی گوناگون، خصوصاز نظر در تمام دنیا گسترش یافت و مکان سوم را

خود اختصاص بعد از گندم و برنج بهسطح زیر کشت هاي متعددي که در تجربیات علمی و آزمایش. داد

نقاط مختلف دنیا روي ذرت انجام گرفت، مشخص اي بسیار مطلوب نمود که ذرت عالوه بر آن که علوفه

نرژي نیز کم نظیر باشد، از نظر تأمین ابراي دام می ). Abendroth et al., 2011(است

با نداظهار کرد) Sani et al., 2008(ثانی و همکاران

اساس بر محصول ارزش ،آب منابع شدن محدود

گیاهان اکثر در .شودمی سنجیده مصرفی آب میزان

تمام که معمولی آبیاري شیاري روش که شده گزارش

آبیاري کارآیی از گردد،می آبیاري آن در هاشیار

داد نشان مختلف تحقیقات .است برخوردار تريپایین

کاهش عملکرد میان در یک آبیاري روش با اعمال که

گرددمی آب مصرف کارآیی بهبود موجب ولی یابدمی

)Lamm et al., 2009.( کاراساهین نتایج تحقیقات)Karasahin, 2014( آبیاري از استفاده که داد نشان

تا مصرفی آب کل ذرت زراعت میان در در یک شیاري

4/5 تنها عملکرد کهحالی در داد، کاهش درصد 24حداکثر عملکرد دانه در ذرت . یافت کاهش درصد

گامی حاصل ـاي هنمانند سایر گیاهان زراعی دانهاي به حداقل شود که رقابت درون و برون بوتهمی

استفاده رسیده و گیاه بتواند از عوامل رشد، حداکثراي در فضاي رشد تراکم، نقش تعیین کننده. را بنماید

قابل استفاده هر بوته و عملکرد نهایی هر ذرت دارد، که با تأثیر بر فرم رشد رویشی، ارتفاع بوته، طوريبه

ها، اجزاي عملکرد و شاخص برداشت طول میان گرهرار ـر قـح را تحت تأثیـایی در واحد سطـد نهـتولی کرد احتماال گزارش) Kheira, 2009(خیرا . دهندمی

به مـزایش تراکـاف اثر در اهـگی هر ردـعملک کاهش ايهدر قسمت ديـخورشی عـتشعش کاهش لتع

کاران ـهم و الم .دـباشمی اهیـگی پوشش نـپایی)Lamm et al., 2007 (هايهیبرید اعالن داشتند

هايلـالعمکاشت عکس تراکم به نسبت ذرت مختلف

ارتفاع با ذرت هايولی هیبرید دادند، انـنش اوتیـمتف

به بهتري عملکرد تراکم مقابل افزایش در ترکم بوته . دست آوردند

بیان داشت) Abbas et al., 2012(عباس و همکاران هـفاصل با را ارـدر هکت هـبوت 54300 تا 44400 تراکم فاصله و مترسانتی 6/106 تا 76/2بین هايردیف

براي مترسانتی 4/30 تا 2/15ردیف روي هايتهبو

آب وري بهره افزایش آمریکا سبب جنوبی مناطق

) Simsek et al., 2011(سیمسیک و همکاران . دیگرددر آزمایش تراکم و آرایش کاشت ذرت در خرم آباد

ردیفه با استفاده ار دریافتند که در آرایش کاشت یکثر عملکرد دانه حداک 700رس سینگل کراس رقم دیر

دست آمد، اما با ههزار بوته در هکتار ب 70از تراکم توان تراکم مطلوب اعمال آرایش کاشت دو ردیفه می

ذرت را تا صد هزار بوته در هکتار افزایش داد و این تحقیق با هدف . عملکرد دانه را بهبود بخشید

هاي مختلف آبیاري و تراکم بوته بر اثر رژیمبررسی و اجزاي عملکرد ذرت هیبرید سینگل کراس عملکرد

.کارون در شرایط آب و هوایی دزفول صورت پذیرفت

هامواد و روشدر شهرسـتان 1393این آزمایش در تابسـتان سـال

48این منطقه با طول جغرافیایی . دزفول اجرا گردید 32دقیقــه شــرقی و عــرض جغرافیــایی 32درجــه و متـر از سـطح 82ع دقیقه شمالی و ارتفا 22درجه و

متـري از مرکـز اسـتان، در کیلـو 120دریا در فاصله بعـد از . ان واقـع شـده اسـت ـال غـرب خوزستـ ـشم

متـر سانتی 0ـ 30هاي برداري از خاك در عمقنمونهگرفت و عناصـر پـر مصـرف عملیات تهیه زمین انجام

گرم کود فسـفات آمونیـوم در کیلو 155(شامل فسفر گــرم کــود کیلـو 110میــزان بـه ( و پتاســیم ) هکتـار

225میـزان به(و نیتروژن ) سولفات پتاسیم در هکتاربر اساس نتیجه آزمـون ) گرم کود اوره در هکتارکیلو

خاك با توزیع یکنواخت در سطح خـاك پخـش و بـا ها احـداث سپس فارو. عملیات تهیه زمین تکمیل شد

طــرح در قالــب . ی شــدـراحـــایش طـه آزمـــو نقشــهـاي خـرد صـورت کـرت کامل تصادفی به هايبلوك

متـر میلـی 70آبیاري (شده با سه سطح رژیم آبیاري متر تبخیر از میلی 90تبخیر، آبیاري کشتتتبخیر از

کشتتمتر تبخیر از میلی 110تبخیر، آبیاري کشتت


٢٢٩

ذکـر الزم بـه . اجـرا شـد ) عنوان تیمار اصلیتبخیر بهاز مرکـز صـورت روزانـه است کـه میـزان تبخیـر بـه

چهـار . هواشناسی صفی آباد دریافت و محاسـبه شـد عنـوان بـه ) مربـع بوته در متر 6-7-8-9(سطح تراکم

صورت دستی و بـا عملیات کاشت به. تیمار فرعی بودهاي تیمارابی بهـۀ بذور براي دستیـرعایت دقیق فاصل

ترتیب بـا بوته به 9و 8، 7، 6هاي براي تراکم(تراکم 5/14و 5/16، 19، 22تـه روي ردیـف هـاي بو فاصلههـر تیمـار در هـر بنـابراین . انجام گرفت) مترسانتی

متـر و فاصـله شـش طـول به پشته چهارتکرار شامل و در شـد متر در نظر گرفتـه سانتی 75ردیف کاشت

. هـاي زراعـی، اعمـال گردیـد مرحله داشـت مراقبـت يهاخاك یکیولوژیب و ییایمیش ،یکیزیفخصوصیات

بعد از . درج گردید یکدر جدول شماره مطالعه موردرسیدگی فیزیولوژیکی دانه، برداشت کامل کرت انجام

جهت محاسـبه عملکـرد . و اجزاي عملکرد تعیین شد ،مربـع برداشـت به مساحت سه متـر تیماراز هر دانه

ردید و ـها از چوب بالل جدا گـ بعد دانه. انجام گرفتهـاي هـر وبت دانهمیزان رط. ص شدـه مشخـوزن دان

ن و ـیـ ـج تعیـسنـ وبتـدستگاه رطـ ـهوسیلبه ارـتیمد گـزارش شـد، ـدرص 14وزن دانه بر اساس رطوبت

ــ ــر محاسب ــول زی ــتفاده از فرم ــا اس ــه ب ــد ـک ه گردی)Abendroth et al., 2011:( 14 100–درصد)/ درصد

ــه ــت دانـ ــت ) 100–رطوبـ ــا رطوبـ ــه بـ وزن نمونـ د درص 14وزن نمونه با رطوبت =معمولی

و تعداد دانه منظور تعیین تعداد ردیف دانه در باللبهطور تصادفی پـنج بـالل از هر تیمار بهدر ردیف بالل

و تعداد دانـه انتخاب شده و تعداد ردیف دانه در بالل هـا بـه شمارش و سـپس میـانگین آن در ردیف بالل

و تعداد دانه در ردیف عنوان تعداد ردیف دانه در بالل

از گیري وزن هـزار دانـه جهت اندازه. شد تعیینبالل طـور پـنج نمونـه بـه تیمـار هاي برداشـتی هـر نمونه

و هزاردانه شـمارش و سـپس گشته تصادفی انتخاب تعیین تیمارعنوان وزن هزاردانه آن ها بهمیانگین آن

ها به وسـیلۀ البته در این مورد نیز رطوبت نمونه. شدساس رطوبت دستگاه رطوبت سنج مشخص شد و بر ا

شـاخص برداشـت از تقسـیم . درصد گزارش شـد 14 عملکرد دانه بر عملکرد کل گیاه در واحـد سـطح بـه

هطور تصادفی در مرحلـ ارتفاع پنج بوته به. دست آمد گیـري شـد و میـانگین آن بـه ظهور گل تاجی اندازه

جهت تعیـین طـول . گردیدعنوان ارتفاع بوته تعیین صادفی پنج بالل انتخاب شد طور تبالل از هر تیمار به

و سپس میانگین آن گشتگیري ها اندازهو طول باللبـه منظـور تعیـین . شـد مشخص عنوان طول بالل به

عملکرد بیولوژیکی از هر تیمار سـه بوتـه برداشـت و ساعت 48مدت ، سپس در آون بهگردیدبر سپس کف

و شـد گراد خشـک درجه سانتی 72با درجه حرارت و بعـد بـه کیلـوگرم در هکتـار شـده زین تـو هانمونه

. عنوان عملکـرد بیولـوژیکی ثبـت گردیـد تبدیل و بهطـور تصـادفی براي محاسبۀ سطح برگ، پنج بوته به

تـرین قسـمت ریضـول و عـده، سپس طـاب شـانتخاده از ـده و بــا استفـــهــا محاســبه شــهــاي آنبــرگ

ول زیـــر ســـطح بـــرگ آن محاســـبه شـــد ـرمــــف(Abendroth et al., 2011):

سطح برگ= طول برگ × عرض برگ × 75/0 ها از نرم منظور تجزیه و تحلیل دادهدر این تحقیق به

در سطح یک و پنج درصد آزمون MSTAT-Cافزار هاي دانکن استفاده شده است و جهت ترسیم نمودار

گردید Excelمورد نیاز، از نرم افزار

هاي مورد مطالعهشیمیایی و بیولوژیکی خاكهاي فیزیکی، بعضی از ویژگی -1جدول

Table 1. Physical, chemical and biological soil studied characteristics

کربن آلی(%)

هدایت الکتریکی

Ec (ds.m-1)

اسیدیته

pH

عناصر قابل جذب

Absorbable elements بافت

خاكSoil

Texture ازت کل

N(ppm)

فسفر

P(ppm)

پتاسیم

K (ppm)

لومی رسی 137 9.8 36.5 7.1 1.3 0.81


٢٣٠

نتایج و بحث تعداد ردیف دانه در بالل

هاي نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر تیمارتراکم، تنش آبی و برهمکنش تراکم و تنش آبی بر

د ـتعداد ردیف دانه در بالل در سطح یک درصمیانگین مقایسه بر اساس). دوجدول (دار بود معنی

ترین تعداد بیش ،در برهمکنش تراکم و تنش آبیردیف به تیمار 6/15ردیف دانه در بالل با میانگین

متر تبخیر و میلی 70بع با رمتراکم هشت بوته در مترردیف به تیمار تراکم نه 6/12ترین با میانگین کم

داشتمتر تبخیر تعلق میلی 110مربع با بوته در مترمشخص شد که ،با توجه به نتایج ).ششجدول (

باشد، چه به ژنتیک گیاه مرتبط میه اگرـردیف دان دـتراکم و تنش تا ح عوامل محیطی از جمله ولی

که دروريـطبه استر ـوثـبر این صفت م اديـزیمتر یـمیل 70ار ـه و در تیمـهشت بوت مـتراکدر این . دـدست آمهبالل ـداد ردیف در بـتعرین ـبهت

ی ـدالهـه عبـواجـواه و خـخاسـه سپـطـابر)Sepaskhah and Khajehabdollahi, 2005 ( بیان

نمود از بین اجزاي عملکرد دانه، تعداد دانه در بالل و ترین اهمیت را در بیش ،تعداد دانه در ردیف بالل

.تنظیم عملکرد دانه با افزایش تراکم دارند

تعداد دانه در ردیف ات سادهریانس نشان داد اثرزیه واـنتایج تج

برهمکنش اثرات متقابل هاي تراکم، تنش آبی وتیمارتراکم و تنش آبی بر تعداد دانه در ردیف در سطح

نتایج مقایسه ). دوجدول ( شددار یک درصد معنینشان داد برهمکنش تراکم و تنش آبی میانگین

دانه به 46ترین تعداد دانه در ردیف با میانگین بیشمتر میلی 70مربع با مار تراکم هشت بوته در مترتی

دانه به تیمار تراکم 27ترین با میانگین تبخیر و کمدست بهمتر تبخیر میلی 110مربع با نه بوته در متر

دست آمده هبا توجه به نتایج ب). ششجدول ( آمدمشخص گردید که با افزایش تراکم تا حدي تعداد

و بعد از آن کاهش ابدیمیدانه در ردیف افزایش توان تلقیح بهتر بهرا میکه دلیل آندهدنشان می

. تر دانستتر و مناسبواسطه وجود دانه گرده بیشکه کاهش نمودگزارش ) Kara, 2006(همچنین کارا

میزان پرورده قابل دسترس در سطوح باالي تراکم واسطه کاهش نور، موجب کاهش تعداد دانه هبوته ب

.شدالل و سقط دانه در انتهاي بالل در ردیف ب

وزن هزاردانههاي تراکم و تنش آبی بر وزن تیمارات ساده اثر

دار شد اما اثرات معنیهزاردانه در سطح یک درصد برهمکنش تراکم و تنش آبی بر این صفت متقابل

نتایج مقایسه ). دوجدول ( نداشتدار تاثیر معنیهاي تنش آبی تیمارنشان داد در اثرات ساده میانگین

تیمار ازگرم 345ترین وزن هزاردانه با میانگین بیشتیمار ازگرم 308ترین با متر تبخیر و کممیلی 70

در ). چهارجدول ( دست آمدبهمتر تبخیر میلی 110ترین وزن هزاردانه با میانگین هاي تراکم بیشتیمار مربع وتراکم هشت بوته در متر مربوط بهگرم 343

گرم به تراکم نه بوته در 319ترین با میانگین کمتنش آب موجب ). راچهجدول ( ردمربع تعلق دامتر

کاهش تدریجی رطوبت آندوسپرم و محدودیت جزئی منجر به امر شود که این وسیله جنین میآب به

کاهش سریع پتانسیل اسمزي در آندوسپرم و جنین . دازدـانق میـویـه را به تعـدن دانـشده و پر ش

رگ ـل آب بـرات در پتانسیـانات و تغییـزان نوسـمیتر از تغییرات ب بیشـمرات ش آب بهـدر اثر تن

همچنین شاکرمی و رفیعی . پتانسیل آب دانه است)Shakarami and Rafiee, 2009 ( تنش در مرحله پر

تواند از طریق کاهش وزن دانه باعث شدن دانه می .افت شدید عملکرد گردد

عملکرد دانهاثرات هاي تراکم، تنش آبی و تیمار ات سادهاثر

برهمکنش تراکم و تنش آبی بر عملکرد دانه متقابل دار داشت و اختالف بوجود آمده از نظر تاثیر معنی

). دوجدول ( شددار در سطح یک درصد معنیآماري ترین نشان داد بیشاثرات متقابل مقایسه میانگین به تیمار تراکم هشت 9756انگین عملکرد دانه با می

متر تبخیر تعلق داشت میلی 70بوته در مترمربع با مربع با ماري با تراکم هشت بوته در مترآکه از نظر

رفت و ـرار گـر در یک گروه قـمتر تبخییـمیل 90 6393ن ـبا میانگی هـرد دانـزان عملکـمی ترینکم

مربع ه در مترتیمار تراکم نه بوت ازگرم در هکتار کیلو


٢٣١

). ششجدول ( حاصل شدمتر تبخیر میلی 110با حداکثر عملکرد دانه در ذرت مانند سایر گیاهان

شود که رقابت امی حاصل میـاي، هنگزراعی دانهحداقل رسیده و گیاه بتواند از اي بهدرون و برون بوته

م، ـتراک. اده را بنمایدـداکثر استفـعوامل رشد، حاي در فضاي رشد قابل استفاده هر هنقش تعیین کنند

که با طوري، بهدبوته و عملکرد نهایی هر ذرت دارتأثیر بر فرم رشد رویشی، ارتفاع بوته، طول میان

ها، اجزاي عملکرد و شاخص برداشت تولید نهایی گرهذرت . دهددر واحد سطح را تحت تأثیر قرار می

و هبودگیاهی است که به تراکم بوته بسیار حساس وامل تولید ـم باشد، از عـک ،هـم به کار رفتـاگر تراک

شود، از سوي دیگر افزایش برداري بهینه نمیبهرهها و کاهش بیش از حد تراکم بوته، باعث عقیمی گل

در این رابطه ییلماز و همکاران . گرددعملکرد دانه می)Yilmaz et al., 2007 ( اظهار داشتند با افزایش

ها، تعداد و وزن دانه یک بالل بالل تراکم، اندازهیابد و در عوض کاهش می) میانگین تولید یک بوته(

عملکرد دانه در هکتار تا یک حد معین افزایش، و کاران ـهم و ونـاست. دـیاببعد از آن کاهش می

)Stone et al., 2008 (االـکه احتم ردندـک زارشـگ

علتبه مـافزایش تراک اثر در گیاه هر ردـعملک کاهش

ايـهتـدر قسم ديـورشیـخ عـشـعـتش شـکاه

ن ـاراساهیـک .دـباشمی یـاهـگی شـپوش نـیـپای)Karasahin, 2013 ( گزارش داد که تنش خشکی

شدید در مرحله پر شدن دانه، فتوسنتز را متوقف کند، بدین صورت که هر گاه پتانسیل آب برگ می

سد؛ بار بر - 20تا -18ذرت در این مرحله به 47شود و عملکرد دانه به میزان فتوسنتز آن صفر می

.یابددرصد کاهش می 69تا

عملکرد بیولوژیکی ساده ان داد اثرـس نشـزیه واریانـنتایج تج

اثرات متقابل تنش آبی و و هاي تراکمتیماربرهمکنش تراکم و تنش آبی بر عملکرد بیولوژیکی

نتایج ). هسجدول (دار بود در سطح یک درصد معنی ،هاي تنش آبیمقایسه میانگین نشان داد در تیمار

14473ترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین بیشر و ـمتر تبخیمیلی 70تیمار ازگرم در هکتار کیلو

ازگرم در هکتار کیلو 12314ترین با میانگین کم). پنججدول ( مدآدست بهمتر تبخیر میلی 110تیمار ترین عملکرد بیشنشان داد م تیمارتراک اثرات

گرم در هکتار به کیلو 14357بیولوژیکی با میانگین ترین با میانگین مربع و کمرـه در متـتراکم هشت بوت

گرم در هکتار به تراکم شش بوته در کیلو 12574همچنین در ). پنججدول (مربع تعلق داشت متر

ترین عملکرد برهمکنش تراکم و تنش آبی بیش ازگرم در هکتار کیلو 15336یکی با میانگین بیولوژ

متر میلی 70ع با ـمربه در مترـتیمار تراکم هشت بوتگرم در کیلو 11300ترین با میانگین تبخیر و کم

110مربع با تیمار تراکم شش بوته در متر ازهکتار با توجه ). هفتجدول ( گردیدحاصلمتر تبخیر میلی

شود که ی مشخص مینتایج در تیمار تنش خشکبهتري بر عملکرد تنش نسبت به بقیه صفات تاثیر کم

70متر با میلی 90که طوريبیولوژیکی داشته، بهحسنلی و . گرفتمتر در یک گروه آماري قرارمیلی

هـمطالع طی) Hassanli et al., 2009(کاران ـهم

در ذرت وژیکیـزیولـفی تغییرات و ردـعملک واکنش

براي تولید که داد گزارش بوته، کمترا سطوح مختلف

نیاز مربعمتر در بوته 9تراکم به خشک ماده حداکثر

.باشدمی

شاخص برداشت ساده ان داد اثرـس نشـزیه واریانـایج تجـنت براثرات متقابل تنش آبی و و هاي تراکمتیمار

همکنش تراکم و تنش آبی بر شاخص برداشت در ). سهجدول ( گشتدار سطح یک درصد معنی

نشان داد در اثرات متقابل مقایسه میانگین ص ـترین شاخشـش آبی بیـم و تنـش تراکـکنـبرهم

ه ـت بوتـار تراکم هشـبه تیم 63ن ـبرداشت با میانگیترین متر تبخیر و کمیـمیل 90و 70مربع با رـدر مت

ه ـم نه بوتـار تراکـد به تیمـدرص 8/28ن ـبا میانگیق ـر تعلـمتر تبخییـمیل 110ع با ـمربرـدر مت

الٌ ثابت ـص برداشت عمـشاخ). هفتدول ـج( تـداشی باعث ـش خشکـور که تنـان طـاست زیرا هم

ل ـک کـود وزن خشـشه میـرد دانـش عملکـکاهث ـدید باعـش شـر این که تنـود، مگـشم میـنیز ک

ه ـجـود و در نتیـاد شـزان زیـرد به میـکـکاهش عمل


٢٣٢

داوي و ـال هن. دـدا کنـش پیـبرداشت کاهص ـشاخان ـنش) El-Hendawy et al., 2008(کاران ـهمداري را در د که تراکم بوته اختالف معنیـدادنص برداشت ـماده خشک کل و شاخ دـل تولیـعوامی و همکاران ـبوداك کارپیس .کنداد میـایج

)Budakli Carpici et al., 2010 ( دو بردر آزمایشیهزار بوته در 20- 120هاي ید ذرت با تراکمهیبر

هکتار گزارش کرد که با افزایش تراکم تولید ماده یابد، در حالی که خشک در هر بوته کاهش می

باال کاهش یافته و بسیارهاي عملکرد دانه در تراکم .یافتکاهش درصد 10 شاخص برداشت حدود

شاخص سطح برگاثرات بی وهاي تراکم، تنش آتیمار ساده اثربرهمکنش تراکم و تنش آبی بر شاخص سطح متقابل

). سهجدول ( شددار برگ در سطح یک درصد معنیهاي نشان داد در تیمار سادهات اثر مقایسه میانگینترین شاخص سطح برگ با میانگین تنش آبی بیش

ترین با متر تبخیر و کممیلی 70تیمار از 7/3حاصل یرـمتر تبخیلیم 110ار ـتیم از 2/3میانگین

ترین هاي تراکم بیشدر تیمار). پنججدول ( شدبه تراکم نه بوته 8/3شاخص سطح برگ با میانگین

هاي به تراکم 2/3ترین با میانگین مربع و کمدر مترجدول (مربع تعلق داشت شش و هفت بوته در متر

ترین بیش ،در برهمکنش تراکم و تنش آبی). پنجبه تیمار تراکم نه 1/4ا میانگین شاخص سطح برگ ب

ترین با متر تبخیر و کممیلی 70مربع با بوته در مترمربع با به تیمار تراکم شش بوته در متر سهمیانگین

). هفتجدول ( داشتمتر تبخیر تعلق میلی 110گزارش ) Bozkur et al., 2011(بوزکورت و همکاران

باعث تحلیل آبی در طول رشد اولیه گیاه، تنشدادند ر باعث کاهش ـرفتن برگ گیاه شده که همین ام

که در این تحقیق کامال گرددز میـمیزان فتوسنت .مشهود است

ارتفاع بوتههاي تراکم و تنش آبی بر ارتفاع تیمارساده اثر

اثرات دار شد امامعنی بوته در سطح یک درصدبرهمکنش تراکم و تنش آبی بر این صفت متقابل

نتایج مقایسه ). سهجدول ( شتندا يدارمعنی تاثیر

ترین هاي تنش آبی بلندمیانگین نشان داد در تیمار 70متر به تیمار سانتی 189ارتفاع بوته با میانگین

با میزان ارتفاع بوته ترینر و کوتاهـمتر تبخیمیلیمتر میلی 110متر به تیمار سانتی 181ن ـمیانگی

هاي تراکم در تیمار). نجپجدول (تبخیر متعلق بود متر به سانتی 192ترین ارتفاع بوته با میانگین بلندترین با وتاهـع و کـمربرـه در متـبوت ازم ـتراک

ه ـهاي شش بوتمـمتر به تراکیـسانت 177انگین ـمیی و ـثان). جـپندول ـج( ل شدـحاصمربع در متر

گزارش نمودند تنش) Sani et al., 2008(کاران ـهمگیري طور چشمدر رشد رویشی، ارتفاع گیاه را به

.دهدکاهش می

طول باللهاي نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاثیر تیمار

تراکم و تنش آبی بر طول بالل در سطح یک درصد برهمکنش تراکم و اما اثرات متقابل ودار شد معنی

جدول ( نداشتدار تنش آبی بر این صفت تاثیر معنی ،گذار بودبر طول بالل تاثیر هاي تنش آبیتیمار). سه

ازمتر سانتی 21ترین طول بالل با میانگین بزرگترین با میانگین متر تبخیر و کوچکمیلی 70تیمار

دست بهمتر تبخیر میلی 110تیمار ازمتر سانتی 14ترین هاي تراکم بیشدر تیمار). جـپندول ـج( آمد

متر به تراکم هشت سانتی 6/19طول بالل با میانگین 16ترین با میانگین مربع و کوچکبوته در متر

مربع تعلق هاي نه بوته در مترمتر به تراکمسانتیها، با افزایش تراکم، اندازه بالل). پنج جدول(داشت

میانگین تولید یک (هاي یک بالل تعداد و وزن دانها یک یابد و عملکرد دانه در هکتار تکاهش می) بوته

. دهدنشان میحد معینی افزایش و بعد از آن کاهش آب در هر دو تنش اي مشخص شد که در مطالعه

افشانی و مرحله اولیه پس از مرحله قبل از گردهافشانی، تعداد دانه را در قسمت انتهاي بالل گرده

کاهش داده و موجب کاهش محسوس عملکرد له به ترین مرحافشانی حساسچه گردهگر. دیگرد

ولی ) Karasahin, 2014(کمبود آب در ذرت است کمبود آب در مرحله پر شدن دانه از اهمیت زیادي

تواند سبب کاهش شدید عملکرد برخوردار بوده و می .از طریق کاهش دانه شود


٢٣٣

گیرينتیجهنتایج تحقیق نشان داد رژیم آبیاري و تراکم بر

لکرد دانه داري بر عمهیبرید ذرت کارون تأثیر معنی 70داشته است، در مورد تنش آبی نیز بهترین تیمار

متر تبخیر از نظر عملکرد دانه بود که با تیمار میلیمتر تبخیر از نظر آماري در یک گروه آماري میلی 90

قرار گرفت و در مورد تیمار تراکم، عملکرد دانه با مربع افزایش یافت و بوته در متر 8افزایش تراکم تا

8بهترین تراکم بنابراین. نهادرو به کاهش سپس ترین عملکرد دانه با باال. باشدمربع میبوته در متر

گرم در هکتار به تیمار تراکم کیلو 9756میانگین

متر تبخیر تعلق میلی 70مربع با هشت بوته در مترم هشت بوته در ـر آماري با تراکـداشت که از نظ

یر در یک گروه آماري متر تبخمیلی 90مربع با مترتوان تراکم بنابراین بهترین تراکم را می. قرار گرفت

مربع بیان و بهترین رژیم آبیاري را هشت بوته در مترمتر میلی 90و 70هاي با توجه به عدم اختالف تیمار

تبخیر و با توجه به صرفه جویی در مصرف آب متر تبخیر بهترین تیمار میلی 90آبیاري تیمار

الزم به ذکر است که تراکم مناسب و . خته شدشنارژیم آبیاري مفید براي هر اقلیم و هر خاکی و میزان

.باشدمواد غذایی موجود متفاوت می

.عملکرد ينتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه و اجزا -2جدول Table 2. Result of Analysis of variance for corn grain yield and its components.

داردار در سطح پنج درصد، یک درصد و غیر معنیمعنی نشان دهنده :ns،٭٭، **, ** and ns: Significant at 5 and 1% Level and No significant of Probability, Respectively.

نتایج تجزیه واریانس شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته، طول بالل و عملکرد بیولوژیک -3جدول Table 3. Result of Analysis of variance for leaf area index, plant height, length of ear, biological yield and

harvest index.

.دار در سطح پنج درصد، یک درصد و غیر معنی دارنشان دهنده معنی :ns،٭٭، **, ** and ns: Significant at 5 and 1% Level and No significant of Probability, Respectively.

S.O.V منابع تغییرات

درجه آزادي(df)

تعداد ردیف در بالل (Row per ear)

تعداد دانه در ردیف(Grains per row)

وزن هزاردانه(T .G.W)

دانه عملکردGrain yield)(

Replication 78536 29.1 9.52 0.39 2 تکرار Irrigation Regime 52976844 **4721 **317 **10.66 2 رژیم آبیاري** Error 8190 6.5 0.69 0.37 4 خطا Density 11051507 **1010 **196 **1.5 3 تراکم**

Irrigation Regime * Density

* تنش آبی **13ns 719007 **7.41 **0.81 6 تراکم

Error 6535 9.76 0.69 0.02 18 خطا CV% 5.2 9.4 7.5 6.3 - ضریب تغییرات

S.O.V منابع تغییرات

درجه آزادي(df)

شاخص سطح برگ

)LAI(

ارتفاع بوته(Plant height)

طول بالل(Length of ear)

عملکرد بیولوژیک(Biological yield)

شاخص برداشت(Harvest index)

Replication 2.01 124769 2.02 10.7 0.016 2 تکرار Irrigation Regime 1659 **16233502 **157 **176 **0.61 2 رژیم آبیاري**

Error 2.3 136302 1.98 9.74 0.002 4 خطا Density 310 **5202010 **16.7 **398 **0.65 3 تراکم** Irrigation Regime * Density

*آبیتنش تراکم

6 0.025** 6.51ns 0.77ns 242776** 12.6**

Error 0.58 32821 0.33 2.45 0.002 18 خطا CV% 7.8 6.7 4.4 6.7 5.3 - ضریب تغییرات


٢٣٤

نتایج مقایسه میانگین رژیم آبیاري و تراکم بوته بر عملکرد دانه و اجزا عملکرد با آزمون دانکن -4جدول Table 4. Mean comparison of Irrigation Regime and Density on grain yield and yield components by

Duncan test

تیمارTreatment

وزن هزاردانه(Thousand grain weight)

تعداد ردیف دانه در بالل

(Number of grain row per ear)

تعداد دانه در ردیف(Number of grains per row)

عملکرد

دانهGrain yield)(

رژیم آبیاري)Irrigation Regime(

70 345a 14.8a 41.3a 8028a 90 337b 13.8b 38.0b 7578a 110 308c 13.0c 31.2c 4185b تراکم

)Density( 6 324c 13.6b 33.8b 5712c 7 334b 13.7b 40.0a 7007b 8 343a 14.5a 41.6a 7978a 9 319d 13.6b 32.0b 5690c

.ا هم ندارندداري باختالف معنی پنج درصد اعداد هر ستون در هر تیمار که حداقل یک حرف مشترك دارند از نظر آماري در سطحSimilar Letters in each column show non-significant difference according to 5% Level.

نتایج مقایسه میانگین رژیم آبیاري و تراکم بوته بر شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته، طول بالل و عملکرد بیولوژیک با -5جدول آزمون دانکن

Table 5. Mean comparison of Irrigation Regime and Density on leaf area index, plant height, length of ear, biological yield and harvest index by Duncan test

تیمار

Treatment

عملکرد

بیولوژیک(Biological yield)

شاخص

برداشت(Harvest index)

شاخص

سطح برگ

)LAI(

ارتفاع بوته(Plant height)

طول

بالل(Length of ear)

رژیم آبیاري)Irrigation Regime(

70 14473a 55.2a 3.7a 189a 21.3a 90 14143a 53.3a 3.4b 185b 18.6b 110 12314b 33.9b 3.2c 181c 14.1c تراکم

)Density( 6 12574c 44.7c 2.22c 177a 18.5b 7 13915b 49.6b 3.27c 182b 18.6b 8 14357a 54.5a 3.56b 188c 19.6a 9 13726b 41.0d 3.80a 192d 16.6c

.داري با هم ندارنداختالف معنی پنج درصداعداد هر ستون در هر تیمار که حداقل یک حرف مشترك دارند از نظر آماري در سطح Similar Letters in each column show non-significant difference according to 5% Level.


٢٣٥

مقایسه میانگین اثر متقابل رژیم آبیاري و تراکم بوته بر صفات عملکرد دانه و اجزاي عملکرد با آزمون دانکن - 6جدول Table 6. Mean comparison interaction effect of Irrigation Regime and Density on grain yield and yield

components by Duncan test تیمارTreatment

تعداد ردیف دانه در بالل(Number of grain row per ear)

تعداد دانه در ردیف(Number of grains per row)

عملکرد دانهGrain yield) Kg.ha)(

رژیم آبیاري(Irrigation Regime)

تراکمDensity

70 6 14.0c 39.6d 6943c 90 6 13.6cd 33.0de 6466c 110 6 13.3d 29.0g 3720e

70 7 14.9b 43.3bc 8423b 90 7 13.3d 42.6c 8070b

110 7 13.0de 34.0e 4520d

70 8 15.6a 46.3a 9756a 90 8 14.9b 44.0b 9380a

110 8 13.0de 34.0e 4800d 70 9 14.8b 36.0de 6980c

90 9 13.3d 32.6f 6396c 110 9 12.6e 27.3g 3693e

.داري با هم ندارنداختالف معنی پنج درصدکه حداقل یک حرف مشترك دارند از نظر آماري در سطح اعداد هر ستون در هر تیمار Similar Letters in each column show non-significant difference according to 5% Level.

فاع بوته، طول بالل و عملکرد مقایسه میانگین اثر متقابل رژیم آبیاري و تراکم بوته بر شاخص سطح برگ، ارت -7جدول

بیولوژیک با آزمون دانکنTable 7. Mean comparison interaction effect of Irrigation Regime and Density on leaf area index, plant

height, length of ear, biological yield and harvest index by Duncan test تیمارTreatment

ژیکعملکرد بیولو(Biological yield) Kg.ha)(

شاخص برداشت(Harvest index) (%)

شاخص سطح )LAI( برگ

رژیم آبیاري(Irrigation Regime)

تراکمDensity

70 6 13360d 51.9b 3.4b 90 6 13063d 49.5bc 3.1cd 110 6 11300g 32.9e 3.0d 70 7 14880g 56.6ab 3.5b 90 7 14453bc 55.8ab 3.2cd

110 7 12413f 36.3de 3.1cd

70 8 15336a 63.5a 3.7ab 90 8 15023ab 62.3a 3.5b

110 8 12713e 37.7de 3.3c 70 9 14316bc 48.7c 4.1a

90 9 14033c 45.5d 3.6b 110 9 12830e 28.8f 3.4b

.داري با هم ندارنداختالف معنی درصد پنجاعداد هر ستون در هر تیمار که حداقل یک حرف مشترك دارند از نظر آماري در سطح Similar Letters in each column show non-significant difference according to 5% Level.


٢٣٦

References منابعAbendroth, L.J., Elmore, R.W., Boyer, M.J., and Marlay, S.K. 2011. Corn Growth and Development. Iowa

State University of Science and Technology Cooperative Extension Service, Ames. 120 pp. Abbas, H.K., Mascagni, H.J., Bruns, H.A., Shier, W.T., and Damann. K.E. 2012. Effect of Planting

Density, Irrigation Regimes, and Maize Hybrids with Varying Ear Size on Yield, and Aflatoxin and Fumonisin Contamination Levels. American Journal of Plant Sciences. 3: 1341-1354.

Bozkurt, S., Yazar, A., and Saylikan Mansuroglu, G. 2011. Effects of different drip irrigation levels on yield and some agronomic characteristics of raised bed planted corn. Agronomy Journal and Agricultral Research. 6: 5291-5300.

Budakli Carpici, E., Celik, N., and Bayram, G. 2010. Yield and quality of forage maize as influenced by plant density and nitrogen rate. Turk. J. Field Crops. 15: 128-32.

El-Hendawy, S.E., Abd El-Lattief, E.A., Mohamed, S.A., and Urs, S. 2008. Irrigation rate and plant density effects on yield and water use efficiency of drip-irrigated corn. Agriculture and Water Management Journal. 95: 836-44.

Hassanli, A.M., Ebrahimizadeh, M.A., and Beecham, S. 2009. The effects of irrigation methods with effluent and irrigation scheduling on water use efficiency and corn yields in an arid region. Agriculture and Water Management Journal. 96: 93-99.

Kara, B. 2006. Determination of the yield and yield components, nitrogen uptake and use efficiency of corn on the different plant 38 Karasahin densities and nitrogen doses in the Cukurova conditions. Ph.D Thesis, Cukurova University, Adana, Turkey. 162 pp.

Karasahin, M. 2014. Effects of different irrigation methods and plant densities on nitrogen and irrigation water use efficiency in silage corn production. Crop Research Journal. 47(1, 2, 3): 33-39.

Karasahin, M. 2013. Effects of different irrigation methods and plant density on silage yield and yield components of PR 31Y43 hybrid corn cultivar. Turk. J. Agric. and For. Available at http://journals.tubitak.gov.tr/havuz/tar-1302-36.pdf (Accessed September 2013).

Kheira, A.A. 2009. Comparison among different irrigation systems for deficit-irrigated corn in the Nile Valley. Agriculture and Engineering International Journal: The CIGRE. J. 11: 1-25.

Lamm, F.R., Aiken, R.M., Abou Kheira, A.A. 2009. Corn yield and water use charachteristic as affected by tillage, plant density, and irrigation. American Society of Agricultural and Biological Engineers. 52(1): 133-143.

Lamm, F.R., Stone, L.R., and Brien, D.M. 2007. Crop production and economics in northwest Kansas as related to irrigation capacity. Applied Engineering in Agriculture. 23(6): 737‐745.

Sani, B.M., Oluwasemire, K.O., and Mohammed, H.I. 2008. Effect of irrigation and plant density on the growth, yield and water use efficiency of early maize in the Nigerian savanna. ARPN Journal of Agricultural and Biological Science. 3(2): 33-40.

Sepaskhah, A.R., and Khajehabdollahi, M.H. 2005. Alternate furrow irrigation with different irrigation intervals for maize (Zea mays L.). Plant Production Science Journal. 8(5): 592-600.

Simsek, M., Can, A., Denek, N., and Tonkaz, T. 2011. The effects of different irrigation regimes on yield and silage quality of corn under semi-arid conditions. African Journal of Biotechnology. 10: 5869-77.

Shakarami G., and Rafiee, M. 2009. Response of Corn (Zea mays L.) to planting pattern and density in Iran. American-Eurasian Journal of Agriculture and Environmental Science. 5(1):69-73.

Stone, K.C., Bauer, P.J., Busscher, W.J., and Millen, J.A. 2008. Narrow row corn production with sub-surface drip irrigation. American Society of Agricultural and Biological Engineers. 24: 455-64.

Yilmaz, S., Gozubenli, H., Konuþkan, O., and Atiþ, I. 2007. Genotype and plant density effects on corn (Zea mays L.) forage yield. Asian Journal Plant Science. 6: 538-41.

فرم اشتراك فصلنامه »پژوهش هاي زراعي در حاشيه كوير«

شواپي –واحد ورامين حوزه معاونت پژوهشي

:اشخاص حقوقي .......................................................................................................: نام دانشگاه، موسسه، سازمان و غيره

:اشخاص حقيقي

: ....................................................... نام

.............................................................: ......نام خانوادگي

: دكتري : فوق ليسانس :ليسانس : فوق ديپلم : ديپلم :زير ديپلم :ميزان تحصيالت

...........................: .......تاريخ تولد...... .....................................: ................شغل................... : ..................................رشته تحصيلي

: )در صورت تغيير آدرس، مراتب را در اسرع وقت به دفتر مجله منعكس فرماييد( آدرس دقيق پستي....................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................: .............شماره دورنگار ......................: ......................شماره تلفن

E-Mail:……………………………………………….

:اشتراكاز .باشدمي) ريال 000/10تك شماره (ريال 000/40ايران دانش زيستي پژوهشي -حق اشتراك ساالنه فصلنامه علميبانك ملت، حساب جام، به نام 86/876862شود، مبلغ اشتراك را به شماره حسابعالقمندان اشتراك درخواست مي

. پيشوا واريز و اصل رسيد را همراه با نشاني كامل به دفتر مجله ارسال دارند - نشگاه آزاد اسالمي واحد وراميندا . شودتخفيف داده مي% 20شايان ذكر است براي دانشجويان با ارائه كارت دانشجويي

پيشوا –دانشگاه آزاد اسالمي واحد ورامين / شهرك نقش جهان/ پيشوا/ ورامين: آدرس دفتر معاونت پژوهشي واحد/ 33817 – 74895: كد پستي

021 - 36726955: تلفكس، 021 – 36735465: تلفن

Agronomic Research in Semi Desert Regions Vol. 11, No. 3, 2014

24

Effect of different irrigation and plant density on yield and yield components of Karoun hybrid at Dezful weather conditions

M. Mousavi Ghanavati1, S. Lack2*

1. Coach of Agronomy, Khuzestan Science and Research Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran. 2. Associatet of Prof, Department of Agronomy, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran. *Corresponding Author: [email protected] Received: 16 Sep., 2015 Accepted: 18 Nov., 2015

Abstract

In order to determine the best irrigation and plant density on yield and yield components of hybrid maize Karun plot experiment in a randomized complete block design with three levels of irrigation (watering 1-70 mm evaporation from pan 2. 90 mm evaporation irrigation of 110 mm evaporation from evaporation pan 3) as the main treatment and four densities (9-8-7-6 per square meter) as sub-plots with three replications with three replications was conducted in 2014. The results showed that the number of kernels per row irrigation, seed weight, seed yield, biological yield, plant height, harvest index, leaf area index, number of rows per ear and ear length had a significant effect. The effect of density on row number, grain weight, yield, biological yield, plant height, harvest index, leaf area index, number of rows per ear and ear length was significant. The highest average grain yield 9756 kg per hectare to eight plants per square meter density belonged to 70 mm evaporation statistically with a density of eight plants per square meter with 90 mm evaporation was analyzed in a group and the lowest with an average of 6393 kg per hectare the density per square meter, with 110 mm evaporation which were not. According to the results, it is suggested to avoid the loss of irrigation water saving of 90 mm evaporation is used.

Key words: Plant density, Water stress, Leaf area index, Hybrid Karoun, Grain weight.


23

. Effect of different levels of iron and zinc concentrations of micronutrients on yield and yield components of maize (Zea mays L.) single cross 260

H. Goudarzi1, P. Kasraie2, B. Zand3

1. M.Sc in Agroecology. Department of Agriculture, Islamic Azad University, Varamin Branch, Varamin, Iran 2. Assistant Professor of Agroecology, Department of Agriculture, Islamic Azad University, Varamin Branch,

Varamin, Iran. 3. Assistant professor of agriculture and natural resources research center of Tehran province. *Corresponding author: [email protected] Received: 9 May., 2015 Accepted: 16 Sep., 2015 Abstract

To study the effects of micronutrient concentrations of iron and zinc on maize (Zea maysL.) KSC 260 factorial experiment in a randomized complete block design with four replications Education - Faculty of Agriculture, Islamic Azad University of Varamin -Pyshva was conducted in July 1392. First of iron sulphate fertilizer at three levels (zero, two, four thousand liters) and the second zinc sulfate fertilizer at three levels (zero, four, eight per liter) is sprayed in two steps (first eight-leaf stage and secondly tassel emergence) was performed. The results showed that the interaction between the treatment of iron concentration on four thousand and four hundred on a test characteristics and biological function of the average 24856.3 (Kg.ha), with an average yield of 9496.5 (Kg.ha), with an average of 9.06 percent protein performance fibers with an average 860.4 (Kg.ha), with an average of 38.72% and harvest index (LAI), with a mean value of 6.27 compared to the control (non-use spray), giving the greatest impact on corn (Zea mays L. ) KSC 260 is in Varamin.

Key words: Corn, foliar, micronutrients, yield


22

Effect of foliar application of putrescine on antioxidative defense of wheat (Triticum aestivum L. var sw _82_9) under water deficit stress

Z. Karimi1, H.R. Tohidi Moghadam2*, P. Kasraei2

1. M.Sc. of Agronomy, Department of Agriculture, Islamic Azad University, Varamin Branch, Varamin, Iran. 2. Assistant Professor of Agronomy, Department of Agriculture, Islamic Azad University, Varamin Branch,

Varamin, Iran. *Corresponding Author: [email protected] Received: 9 July., 2015 Accepted: 5 Dec., 2015

Abstract This study was carried out to assess effect of foliar application of putrescine on biochemical enzymes of

wheat (Triticum aestivum L .var sw _82_9) under water deficit stress as split factorial experiment with complete randomized block design ,four treatment and three replication of putrescine on a farm at Islamic Azad University, Varamin branch at 2014. Main plots were including four irrigation treatments (Normal irrigation, irrigation withholding at stem elongation stage, irrigation with holding at flowering stage and irrigation withholding at seed filling period stage) and in sub plot units putrescine was used at three concentrations (0, 150 and 300 ppm).Results showed that the highest SOD and the lowest SOD and CAT activities belonged to irrigation withholding at seed filling period stage and normal irrigation ,respectively(P < 0.05). The highest and lowest MDA activity belonged to foliar application of putrescine at 0 and 150 ppm, respectively. Putrescine foliar application decreased proline malondialdehyde and dityrosine in leaves by reduction of water deficit stress. In addition, plants were preferred putrescine utilize as a scavenger than the enhancement enzyme activity in against stress and perhaps putrescine foliar application with 150ppm concentration could indirectly decrease oxidative stress.

key words: Putrescine, Wheat, Water deficit stress, Antioxidative enzymes


21

Effects of salinity and ascorbic acid on growth properties of German chamomile (Chamomilla recutita L)

A. Fathi1, S. Foladvand2, F. Asgari2, M. Imani2, J. Mehdiniya1*

1. Young Researchers and Elite Club, Ayatolla Amoli Branch, Islamic Azad University, Amol, Iran 2. Young Researchers and Elite Club, KHoram Abad Branch, Islamic Azad University, KHoram Abad, Iran *Corresponding author: [email protected]

Received: 11 July., 2015 Accepted: 16 Nov., 2015

Abstract

Chamomile is one of the most important medicinal plants known to Human And due to its increasing use in pharmaceuticals, cosmetics, hygiene, perfumery and flavoring preparation of food is very important. Soil salinity is one of the main barriers and constraints in the production of agricultural, such as medicinal plants is optimal. Ascorbic acid is a powerful antioxidant compounds that can reduce the effects of salinity on plants. In order to, test in the form of split plot in a randomized complete block design, in the city of Valley City in 1390 with three replications. Test parameters include salinity of Irrigation water, with 3 levels (0, 50 and 100 mM) and ascorbic acid with 3 levels (0, 5 and 10 mM). The results showed that increasing salinity decreased height, biomass, dried flowers and seed yield, but the yield was significantly increased intake of ascorbic acid. Interaction of ascorbic acid and salt on the dried flowers was significant. The most of dried flowers Yield in salinity of 0 mM and 10 mM ascorbic acid, the amount of 1,123 kg per hectare. The results of this study indicate the beneficial effects of ascorbic acid to reduce the harmful effects of salinity on the quantitative Yield of German chamomile herb.

Key words: Chamomile, Ascorbic acid, Dried Flowers, Yield


20

Effect of nitrogen levels, cultivator and simultaneous cropping on yield and yield components of corn

F. Ameri1, M. Mirzakhani*2, R. AminianDehkordi3

1. M.Sc Student in Agronomy, Naragh Branch, Islamic Azad University, Naragh, Iran. 2. Assistant Professor, Department of Agriculture, Farahan Branch, Islamic Azad University, Farahan, Iran. 3. Assistant Professor, Department of Agriculture, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran. * Corresponding Author: [email protected]

Received:14 May., 2015 Accepted: 15 Dec., 2015

Abstract

In order to evaluation of effect of nitrogen levels, cultivator and simultaneous cropping on yield and yield components of corn. A factorial randomized complete block design with three replications was used. Urea manure levels [N0= without urea (Control), N1= 150 Kg ha-1 of urea, N2= 300 Kg ha-1 of urea) and simultaneous cropping treatment, (S1= cultivation of corn, S2= cultivation of corn + cultivator application, S3= cultivation of corn + cultivator application + soybean, S4= cultivation of corn + cultivator application + cowpea, S5= cultivation of corn + cultivator application + alfalfa) were assigned in plots. Each sub plot consisted of 4 rows, 6 m long with 60 cm between rows space and 20 cm between plants on the rows and S.C 704 hybrid was used. The result have shown that the interaction effect of urea levels and simultaneous cropping + cultivator application treatment was significant on weight of thousand grains, weight of cob and husk, number of grain per row, grain yield, number of green leaf and plant height. The maximum and minimum of grain yield (6342.33 and 2009 kg ha-1) were obtained with the cultivation of corn + 150 Kg ha-

1 of urea and cultivation of corn + 0 Kg ha-1 of urea manure, respectively. The highest and lowest of number of grain per row (42.79 and 27.16) were obtained with the (cultivation of corn + cowpea + cultivator application 150 Kg ha-1 of urea) and (cultivation of corn + 0 Kg ha-1 of urea manure), too. It seems that supply of plant nutrients to produce of quantity and quality yield is importance. In this experiment, sustainable consumption of nitrogen and the absence of competition between species by using cultivator and remove legumes plants, were obtained the best results.

Key words: Cob yield, Legumes, Soybean, Urea.


19

Priming effect of auxin and gibberellic acid on some quantitative and qualitative characteristics bean plant (Phaseolus vulgaris L.) under salt stress

M. Aghebat Bekheir Golfrani1, F Ghooshchi2, M. Oveysi2

1. M.Sc. of Agronomy, Department of Agriculture, Islamic Azad University, Varamin Branch, Varamin, Iran 2. Assistant Professor of Agronomy, Department of Agriculture, Islamic Azad University, Varamin Branch, Varamin, Iran. Corresponding Author:[email protected] Received: 10 May., 2015 Accepted: 11 Nov., 2015

Abstract

In order to evaluate the effect of auxin and gibberellic acid priming on some quantitative and qualitative characteristics bean plant (Phaseolus vulgaris L.) in terms of soil salinity project in the laboratory and greenhouse Shnasy- Physiology, Islamic Azad University of Varamin rector in 1393 was performed. Plan factorial in a completely randomized design with three replications and 48 treatments were performed. The factors studied included hormone actions (lack of hormones, 50 ppm auxin, 50 ppm gibberellic acid, 25 ppm and 25 ppm gibberellic acid auxin) and salinity concentrations (0, 30, 60, 90 mM NaCl) was. In the house the best treatment of the interaction of auxin foliar application of 25 ppm with 25 ppm gibberellic acid in the absence of stress, so that in these conditions the maximum yield was 325 grams per square meter and the same minimum yield due to lack of hormone treatment with 90 mM NaCl salinity, which amounted to 113 grams per square meter, respectively. Most proline micromoles per gram fresh weight of leaf by leaf 7/60 in 90 mM NaCl, with no spraying and the lowest 5.25 micromoles per gram fresh weight of leaf leaf proline to the use of 25 ppm and 25ppm GA in terms of auxin lack of salinity (zero mM NaCl) was obtained. Most of the water content relative to the amount of 7/62 of the treatment of stress (zero mM NaCl) with 25 ppm and 25 ppm auxin and gibberellic least 9/37 of the water content of the non-application of maximum salt spray of the hormone in the 90 mM, respectively. The main effects and interaction of salinity and hormonal priming at 1 and 5 percent on grain yield, total chlorophyll content, relative water content, proline and electrical conductivity were significant. In this experiment, it was found that with increasing salinity levels remain functional attributes of pits chlorophyll and relative water content decreased also in part due to the actions of hormones sprayed incur bean plant was under stress.

Key words: red beans, priming, auxin, gibberellic acid, salt stress


18

Comparison of bio-fertilizers and manure on properties of lemon balm herb farm.

R. Tahmasebi Omran1, H. Falah2 , Y. Niknejad3, J. Mehdiniya Afra4*

1. M.Sc. of Agronomy, Islamic Azad University, Ayatollah Amoli Branch, Amol. Iran. 2. Assistant prof. of. Agronomy, Islamic Azad University Ayatollah Amoli Branch Amol. Iran. 3. Assistant prof. of. Agronomy and The Director of the center of excellence of medicinal plants , Islamic Azad

University Ayatollah Amoli Branch Amol. Iran. 4. Young Researchers and Elite Club, Ayatollah Amoli Branch, Islamic Azad University, Amol, Iran *Corresponding author: [email protected]

Received: 18 Aug., 2015 Accepted: 22 Nov., 2015 Abstract

In order to study the effects of organic fertilizers and biological growth characteristics, and quantitative and qualitative performance lemon balm herbs factorial experiment in a randomized complete block design with 12 treatments and 3 replications has done in the 1393 crop year in Mahmud Abad city in the Mazandaran province .The first factor in the 3 levels of use of sheep manure at 5 and 10 tonnes per hectare and the use, or control, of the second factor at four levels of bacteria Azotobacter and B. respectively from the strains (chrococcum and pobilis), combining bacteria and consumption respectively.The results showed that the use of biological fertilizers and manure to Root length, root Weight, root volume, root dry weight, essential oil, Oil yield and Total dry weight than the control treatment and the most effective combination of sheep manure and bacteria to increase yield were studied. Sheep manure and bacteria interactions revealed that the highest elevation in the treatment of bacteria with an average consumption of 10 tons and the combination of the average 43.66 cm and the lowest average 24 cm in the treatment of non-use of sheep manure and bacteria, respectively.Using a combination of bio-fertilizer and animal treatment, leads to an increase of 55 percent compared to other control, that is total dry weight of the plant.

Key words: Sheep manure, bacteria growth, oil, root, lemon balm


17

The study of Symbiotic of mycorhiza and phosphor fertilizer on yield and yield components of corn in Robat karim region.

A.R. Heidari1, M. Nasri2, F. Ghooshchi3.

1. M.Sc. of Agronomy, Islamic Azad University Varamin Branch, Varamin-Pishva. Iran. 2. Associate prof. of Agronomy, Islamic Azad University Varamin Branch, Varamin-Pishva. Iran 3. Assistant prof. of. Agronomy, Islamic Azad University Varamin Branch, Varamin-Pishva. Iran. *Corresponding author: [email protected]

Received: 17 June., 2015 Accepted: 18 Nov., 2015 Abstract

In order to investigate the effects of mycorhiza fertilizer and to reduce chemical fertilizer on yield components of corn, an experiment was conducted on Robat Karim region farm during 2014-2015. The experiment was carried out using factorial design in randomized complete block with three replications. The first factor was different levels of phosphor fertilizer consist of 25%, 50%, 75% and 100% and Second factor was consist of do not use of mycorhiza fertilizer (control), 60 kg.ha, 120 kg.ha. Results variance analysis showed that grain yield, 1000 grain weight , Number of grain per row cob, grain on in ear row was significant. The most of grain yield and number of grain per row was in treatment of 50% phosphor fertilizer and 60kg.ha mycorhiza and least of treatment was obtain in control and 25% phosphor fertilizer. The most of number of grain per row was obtain in treatment of 120kg.ha mycorhiza and 50% phosphor fertilizer. Therefore it is recommended that for better efficiency and reduced consumption of phosphate fertilizer soil mineral elements, 50 percent of phosphate fertilizer recommendations and the application of 60 kg. ha mycorrhiza was used in planting corn.

Key word: mycorhiza, phosphor fertilizer, corn and yield and yield components

Page Subject Contents

• The study of Symbiotic of mycorhiza and phosphor fertilizer on yield and

yield components of corn in Robat karim region………………………………………..……17 o A.R. Heidari, M. Nasri, F. Ghooshchi.

• Comparison of bio-fertilizers and manure on properties of lemon balm herb farm………18 o R. Tahmasebi Omran, H. Falah, Y. Niknejad, J. Mehdiniya Afra

• Priming effect of auxin and gibberellic acid on some quantitative and qualitative characteristics bean plant (Phaseolus vulgaris L.) under salt stress……………………….19

o M. Aghebat Bekheir Golfrani, F Ghooshchi, M. Oveysi

• Effect of nitrogen levels, cultivator and simultaneous cropping on yield and yield components of corn…………………………………………………………………………….20

o F. Ameri, M. Mirzakhani, R. AminianDehkordi

• Effects of salinity and ascorbic acid on growth properties of German chamomile (Chamomilla recutita L)…………………………………………………………..21

o A. Fathi, S. Foladvand, F. Asgari, M. Imani, J. Mehdiniya

• Effect of foliar application of putrescine on antioxidative defense of wheat (Triticum aestivum L .var sw _82_9) under water deficit stress……………………………….22

o Z. Karimi, H.R. Tohidi Moghadam, P. Kasraei

• Effect of different levels of iron and zinc concentrations of micronutrients on yield and yield components of maize (Zea mays L.) single cross 260…………………….23

o H. Goudarzi, P. Kasraie, B. Zand

• Effect of different irrigation and plant density on yield and yield components of Karoun hybrid at Dezful weather conditions………………………..……………………24

o M. Mousavi Ghanavati, S. Lack

Documents

fehrest farsi - دانشکده تحصیلات تکمیلیtahsilattakmili.iauvaramin.ac.ir/Files/4/Content/pdf 11-3.pdf · ب ﻪﻟﺎﻘﻣ ناﻮﻨﻋ ﺎـﺑ ) ﯽﺴﯿﻠﮕﻧا