14
ISSN: 2148-0273 Cilt 4, Sayı 2, 2016 Vol. 4, Issue 2, 2016 1 Lisans örgencisi, Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, e- mail: [email protected] 2 Yrd.Doç.Dr., Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, e- mail: [email protected] , [email protected] KERPĠÇ YAPILARDA GÖRÜLEN SU-NEM HASARLARININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ; TUNCELĠ ĠLĠ MAZGĠRT ĠLÇESĠ ÖZDEK KÖYÜ ÖRNEĞĠNDE Uğur HASBAY 1 , Murat DAL 2 Özet Geleneksel bir malzeme olan kerpiç ilimizin sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı ele alındığında sıklıkla karşılaşılan bir yapı türüdür. Kerpiç yapıların çeşitli sebeplerle uğramış olduğu hasarların başında su-nem kaynaklı hasarların olduğu görülmektedir. Yapılan çalışma sonucunda kerpiç yapılardaki hasarların yağış, zemin suyu, çatı saçaklarından akan suların, bakımsızlık, ilgisizlik, kötü kullanım nedeniyle ortaya çıktığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Kerpiç yapılar, su-nem, hasar Evaluation of Water-Moisture Damages Seen in the Adobe Buildings; Samples in the Village of Özdek in Mazgirt Township of Tunceli Province Abstract Considering our province's socio-cultural and economic structure, adobe which is a traditional material is a kind of structures often encountered. Main damages that adobe structures had been subjected for various reasons are the water-borne moisture damages. As a result of this study, the damages on adobe structure were observed to occur due to precipitation, ground water, water flowing from the roof eaves, neglect, lack of interest and misuses. Keywords: Adobe structures, water-moisture, damage

Evaluation of Water-Moisture Damages Seen in the Adobe … · 2016. 6. 22. · ( Zamankhani ve Arun, 2006). ġekil 9. Bina bağlantıları iyi yapılmamıú zamanla su-nem etkisiyle

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • ISSN: 2148-0273 Cilt 4, Sayı 2, 2016

    Vol. 4, Issue 2, 2016

    1 Lisans örgencisi, Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, e-mail: [email protected]

    2 Yrd.Doç.Dr., Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli, e-

    mail: [email protected], [email protected]

    KERPĠÇ YAPILARDA GÖRÜLEN SU-NEM HASARLARININ

    DEĞERLENDĠRĠLMESĠ; TUNCELĠ ĠLĠ MAZGĠRT ĠLÇESĠ ÖZDEK KÖYÜ

    ÖRNEĞĠNDE

    Uğur HASBAY1, Murat DAL

    2

    Özet

    Geleneksel bir malzeme olan kerpiç ilimizin sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı ele alındığında

    sıklıkla karşılaşılan bir yapı türüdür. Kerpiç yapıların çeşitli sebeplerle uğramış olduğu hasarların başında

    su-nem kaynaklı hasarların olduğu görülmektedir. Yapılan çalışma sonucunda kerpiç yapılardaki

    hasarların yağış, zemin suyu, çatı saçaklarından akan suların, bakımsızlık, ilgisizlik, kötü kullanım

    nedeniyle ortaya çıktığı görülmüştür.

    Anahtar Kelimeler: Kerpiç yapılar, su-nem, hasar

    Evaluation of Water-Moisture Damages Seen in the Adobe Buildings;

    Samples in the Village of Özdek in Mazgirt Township of Tunceli

    Province

    Abstract

    Considering our province's socio-cultural and economic structure, adobe which is a traditional

    material is a kind of structures often encountered. Main damages that adobe structures had been subjected

    for various reasons are the water-borne moisture damages. As a result of this study, the damages on adobe

    structure were observed to occur due to precipitation, ground water, water flowing from the roof eaves,

    neglect, lack of interest and misuses. Keywords: Adobe structures, water-moisture, damage

  • Uğur HASBAY, Murat DAL | 49

    1. GiriĢ

    Toprak, plastisitesi nedeniyle kullanılmaya

    başlanmış ilk yapı malzemelerinden biridir.

    Temin sorununun bulunmaması, kolay

    şekillendirilebilmesi, taş ve ahşap

    kullanımına göre daha zahmetsiz olması

    insanlık tarihi boyunca sıkça kullanılan bir

    ana yapı malzemesi olmasını sağlamıştır.

    Yapı bilimi açısından toprağı şöyle

    tanımlamak mümkündür: “Toprak, dünya

    kabuğunun en üst ve gevşek katmanıdır.

    Çok uzun sürelerde, birbirini izleyen

    jeolojik dönemlerde kayaların doğal

    tektonik, fiziksel, kimyasal ve biyolojik

    etkilerle parçalanması sonucunda

    oluşmuştur” (Çiçek, 2014).

    ġekil 1. Kerpiç malzeme (URL 1, 2016).

    ġekil 2. Kerpiç ile inşa edilen bir yapı (URL 2,

    2016).

    Kerpicin üretiminde kullanılan toprak

    bilindiği gibi çok eski dönemlerden beri

    insanların barınmak için yararlandıkları

    malzemelerin başında gelmektedir (Can,

    2008).

    Kerpiç, killi ve uygun nitelikli toprağın

    içine saman veya diğer katkı maddeleri

    karıştırılarak su ile yoğrulup kalıplara

    dökülmesi ve şekillendirilmesi sonucu açık

    havada kurutularak elde edilen bir yapı

    malzemesidir. Bugün de yeryüzünde

    yaşayan insanların bir kısmı, topraktan

    yapılmış kerpiç yapılarda oturmaktadırlar.

    Kerpiç üretimi için harç bünyesine,

    Anadolu’nun farklı yerlerinde yün, kıl,

    alçı, kireç, odun külü, tuz, bitki sapları, lifli

    bitki atıkları, saman vb. katılmaktadır

    (Koçu, 2012).

    http://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.htmlhttp://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.html

  • 50 | Kerpiç Yapılarda Görülen Su – Nem Hasarlarının Değerlendirilmesi; Tunceli İli Mazgirt İlçesi Özdek Köyü

    Örneğinde

    Toprağın yapı malzemesi olarak hemen

    hemen her yerde kolay ve bol tedarik

    edilebilmesinin yanında topraktan

    oluşturulan yapının diğer malzemelerle

    yapılanlara nazaran birçok yönden daha

    yararlı olmasından kaynaklanır. Bugün

    toprak yapı, en az gelişmiş ülkelerden en

    gelişmiş ileri endüstri ülkelerine kadar,

    dünyanın her yerinde, üzerinde en çok

    çalışma ve araştırma yapılan konuların

    başında yer almaktadır (Binici vd, 2010;

    Çiçek, 2014).

    Geleneksel bir malzeme olan kerpiç,

    üretim aşamasından kullanım ve tüketim

    aşamasına kadar en az enerji ihtiyacı duyan

    çevreye duyarlı ekolojik çağdaş bir yapı

    malzemesidir. Bağlayıcısı doğadan elde

    edilen killi toprak olan gerek taşıyıcı

    malzeme, gerekse sıvama malzemesi

    olarak kullanılabilen ekonomik bir

    malzemedir. Sürdürülebilir kerpiç yapılar,

    kullanıcıların sağlığı ile konforunu korur

    ve geliştirir (Koçu, 2012; Özcan, 2005).

  • Uğur HASBAY, Murat DAL | 51

    Kerpiç elastiki ve yumuşak bir yapı

    malzemesidir. Yangına emniyetlidir. İçinde

    saman gibi yanıcı madde olmasına rağmen

    bu özelliğini muhafaza eder. Kerpiç

    malzemenin çok iyi bir ses ve ısı izolasyonu

    özelliği vardır. Sıcak bir malzemedir. Kerpiç

    malzemenin temini kolay ve maliyeti

    ucuzdur. Sağlık için, mekanda ve mekanı

    oluşturan yapı elemanlarında büyük sıcaklık

    farklarının olmaması gerekir. Sudan sonra

    en iyi enerji depolayan malzeme olan

    toprak, ısınma enerjisini bünyesinde

    depolar. Isıtma kesildikten sonra uzun bir

    süre depoladığı enerjiyi mekana vererek

    sıcaklığı dengeler. Yapı içerisinde oluşan

    buharın duvardan rahatlıkla geçmesi

    nedeniyle dış duvarlarda ve tavanlarda

    yoğuşma oluşmaz (Koçu, 2012).

    Briket, tuğla, beton, betonarme yapılar ise

    kışın soğuk, yazın da sıcaktır. Yani

    dışarıdaki ısıyı içeri alma özellikleri

    bulunmaktadır. Prof. Dr. Ruhi Kafesçioğlu,

    kerpiç yapıların diğer yapılara nazaran 7 kat

    fazla ısı tasarrufu sağladığını belirtmektedir.

    Doç. Dr. Bilge Işık ise normal genişlikteki bir

    kerpiç yapıyı küçük bir katalitik sobayla

    ısıtmanın çok kolay olacağının altını

    çizmektedir.

    Yapımı ve kullanımı sırasında doğayı ve

    çevreyi bozmaz, yıkımından sonra diğer

    yapılar için kaynak, ya da doğaya zarar

    vermeyecek şekilde atık oluşturur.

    Kullanımı en eski çağlardan günümüze

    kadar gelebilen özellikle kırsal bölgeler

    için vazgeçilmez, maliyeti en az, üretimi

    tesis kurulmasını gerektirmeyen bununla

    birlikte ısı yalıtım değeri yüksek bir

    malzemedir. Her mevsimde bina içindeki

    kullanıcıya en uygun yaşam koşullarını

    sağlar. Bu yönüyle ayrı bir ısı yalıtım

    malzemesine ihtiyaç duyulmayıp ekonomi

    sağlamaktadır. Deprem kuşağında olan

    ülkemizde son yıllarda baş gösteren

    ekonomik krizlerin de olması ile yapı

    üretimde kullanılacak malzemelerin

    seçiminde özen gösterilmesi gereklidir

    (Koçu, 2012; Kuşaslan, 2002).

    Kerpiç yapım sistemine başta Anadolu,

    Orta Asya, Afrika gibi bölgeler olmak

    üzere daha birçok ülkede rastlanmaktadır.

    Kerpiç malzeme ile dünyada tek ve çift

    katlı yapılardan başka, çok katlı özgün

    yerel mimari örneklere de rastlanmaktadır

    (Acun ve Gürdal, 2003).

    ġekil 3. Şibam’da (Yemen) 30m yüksekliğinde

    kerpiç bir yapı (URL 3, 2016).

    http://saqrfai.blogspot.com.tr/

  • 52 | Kerpiç Yapılarda Görülen Su – Nem Hasarlarının Değerlendirilmesi; Tunceli İli Mazgirt İlçesi Özdek Köyü

    Örneğinde

    ġekil 4. Mali’de kerpiç yapılı cami (URL 4, 2016).

    ġekil 5. Yemen’de kerpiç gökdelenler (URL 5,

    2016).

    Günümüzde yapı fiziği şartlarını

    sağlamayan ve sağlık koşullarına uymayan

    yapıların artması neticesinde binaların

    maliyetleri yükselir. Sosyal ve ekonomik

    koşullar, toprağın yapı için yararlı

    yönlerini tekrar ön plana çıkarmıştır.

    Bugün toprak yapı üzerinde araştırmalara

    hala devam edilmektedir. Topraktan,

    kerpiç olarak yararlanmak ancak onun

    fiziksel, mekanik, kimyasal ve mineralojik

    iç yapısının bilinmesiyle mümkündür.

    Kerpicin bağlayıcılık görevini yapan kilin

    özelliklerinin ve tane büyüklüklerinin oranı

    önemlidir. Yapıda kullanılacak kerpiç

    malzemenin basınç mukavemeti, atmosfer

    etkilerine karşı dayanıklılık, suda çözülme

    ve insan sağlığına zararlı özellikler içerip

    içermediği önceden bilinmelidir. Kerpicin

    ana maddesi olan toprağın içindeki kum ve

    çakıllar iskelet, kil ise bağlayıcılık görevi

    yapmaktadır. Kilin türü ve bulunma oranı,

    kerpiç özelliklerinin büyük ölçüde

    değişimine neden olmaktadır (Koçu,

    2012).

    Elbette ki toprak yapının da, diğer yapılar

    gibi sorunları ve bazı sakıncalı yönleri de

    vardır. Bunlar gerekli önlemler alınarak ve

    öngörülen koşullara uyularak, ya tamamen

    giderilir veya en aza indirilebilir

    (Kafesçioğlu ve Gürdal, 1985).

    Ülkemizde birçok yörede, iyi kalitede

    toprak bulmak mümkündür. Toprak

    malzemenin en belirgin iki sakıncalı yönü,

    basınç dayanımının düşük, rutubete karşı

    duyarlılığının fazla olmasıdır. Daha iyi,

    yani basınca daha dayanıklı, rutubete karşı

    duyarlılığı daha azaltılmış, suda

    dağılmayan, yüzeyleri düzgün ve toz

    üretmeyen kerpiç elde etmek amacıyla,

    toprağa çimento, kireç, alçı ve bazı katkı

    maddeleri katılır. Bu şekilde kerpicin zayıf

    yönleri iyileştirilerek hasarlara karşı daha

    dayanıklı olması sağlanabilmektedir

    (Kıvrak, 2013).

    http://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2015/02/150209_vert_tra_bilinmeyen_mimarihttps://www.google.com.tr/search?q=yemende+kerpi%C3%A7+g%C3%B6kdelenler&espv=2&biw=1920&bih=947&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwj0kK_s0dvMAhXoJJoKHTiZAksQ_AUIBigB

  • Uğur HASBAY, Murat DAL | 53

    ġekil 6. Basınç dayanımı az olan zamanla yıkılan

    kerpiç bir yapı

    Kerpiç yapılarda sıklıkla karşılaşılan

    sorunların başında basınca karşı kerpicin

    yeteri kadar dayanımının olmayışıdır.

    Kullanılan malzemelerin özellikleri,

    zeminin özelliği, kuşak kullanımının

    yetersizliği basınca karşı dayanımını ciddi

    anlamda olumsuz etkilemektedir.

    Normal kerpiç atmosfer etkilerinden büyük

    ölçüde zarar görmektedir. Geçmişten

    günümüze ulaşmış kerpiç yapıların azlığı

    bunu kanıtlamaktadır. Bu nedenle, az da

    olsa ayakta kalmış kerpiç yapıların

    atmosfer etkilerinden korunmasına özen

    gösterilmelidir. Depreme dayanıklı

    yapılmayan, hatılsız, köşe bağlantıları iyi

    olmayan, ağır toprak damlı yapıların ağır

    hasarlı olduğu veya yıkıldığı görülmüştür.

    Kerpiç malzeme ile üretilen yapıların

    depreme karşı mukavemetsiz oluşu sadece

    malzeme hatasından değil, gereken

    detayların uygulanamayışı, su nem ile ilgili

    sorunlar, en önemlisi yapının strüktürü ile

    ilgili sorunlardan kaynaklandığı tespit

    edilmiştir (Koçu ve Korkmaz, 2016).

    Şekil 7. Kerpiç malzemeli, ağır toprak damlı

    kerpiç yapı (URL 6, 2016).

    Ağır toprak damların olması aynı zamanda

    zeminin iyi yapılmaması küçük sarsıntılarda

    büyük hasarlara sebep olmaktadır. Kerpiç

    malzemeli yapılarda hasarların oluşmaması

    için tüm tedbirlerin alınması hem bina ömrü

    hem de can kayıplarının olmaması için

    önemli bir husustur.

    ġekil 8. Deprem sonrası strüktür sorunu olan kerpiç yapı (URL 7, 2016).

    İTÜ, proje kapsamında Şanlıurfa'da inşa

    ettiği kerpiç yapılar üzerinde çeşitli

    deneyler yapmayı ihmal etmemekle

    beraber testten tam not alan kerpicin

    http://www.yapkat.com/images/Malzeme/Dosya/41823977231979422222375869.pdfhttp://www.yapkat.com/images/Malzeme/Dosya/41823977231979422222375869.pdf

  • 54 | Kerpiç Yapılarda Görülen Su – Nem Hasarlarının Değerlendirilmesi; Tunceli İli Mazgirt İlçesi Özdek Köyü

    Örneğinde

    betonarme yapılara göre depreme daha

    dayanıklı olduğu ortaya çıkmıştır. 8

    şiddetindeki depremi kolayca sindirebilen

    kerpiç yapıların, iyi bir mimari ve

    mühendislik çalışması ile daha büyük

    depremleri de kaldırabileceği

    belirtilmektedir. Yıllardır kerpiç üzerinde

    çalışmalar yapan Prof. Dr. Ruhi

    Kafesçioğlu bu yapı malzemesinin

    dayanıklılığı konusunda kerpicin depreme

    karşı son derece dayanıklı bir malzeme

    olduğunu ifade etmektedir.

    Kerpiç yapılarda meydana gelen hasarlarda

    duvarın düşey narinliğinin

    (yükseklik/kalınlık oranının fazla olması,

    duvarın yatay narinliğinin

    (uzunluk/kalınlık oranı) fazla olması,

    mesnetlenmemiş duvar uzunluğunun çok

    olması, duvardaki boşlukların birbirine ve

    köşelere yakın olması, kesişen duvarlar

    arasındaki bağlantının zayıf olması,

    döşeme ya da çatı kirişlerinin duvara iyi

    bağlanmaması, çatı ya da döşemeyi

    oluşturan yapı elemanlarının birbirine iyi

    bağlanmaması, çatının oldukça ağır olması

    ve işçiliğin zayıf olmasına dikkat

    çekmektedir. Yapının depreme

    mukavemeti iyi olmayan kerpiç yapılara

    su-nemin yapmış olduğu hasarlar da

    eklenince hem bina ömrü kısalmakta hem

    de can kayıplarına neden olmaktadır

    ( Zamankhani ve Arun, 2006).

    ġekil 9. Bina bağlantıları iyi yapılmamış zamanla

    su-nem etkisiyle hasar görmüş kerpiç bir yapı.

    ġekil 10. Yağmur suyu, bakımsızlık ve yatay yükler

    etkisiyle yıkılmış kerpiç bir yapı.

  • Uğur HASBAY, Murat DAL | 55

    2.Tunceli İli Mazgirt İlçesi Özdek Köyü Kerpiç Yapılarındaki Su-Nem Hasarları

    ġekil 11-12. Özdek Köyü’nden genel bir görünüm

    Atmosferden yağış yoluyla gelen sular,

    zeminden kapilarite yoluyla yükselen sular,

    çatı, saçak ve oluklarda su-nem ile ilgili

    gerekli detayların çözülemeyişi, ıslanmaya

    karşı yeterli önlemlerin alınmaması,

    donma-çözülme etkileri, bakımsızlık,

    ilgisizlik, kötü kullanım nedeniyle su-nem

    hasarları yapılarda sıklıkla görülmüştür

    (Koçu, 2014).

    Cephelere rüzgar etkisiyle düşen yağış

    suları yapı malzemeleri üzerindeki

    çatlaklardan veya boşluklardan içeri

    girmekte iç mekan cephelerinde

    nemlenmelere neden olmuştur. Su

    emilmesi, rüzgar basıncı, yağmur

    damlalarının kinetik enerjisi ve hava akımı

    sayesinde gerçekleşir. Duvar yüzeyine

    gelen su cephelerin ıslanmasına neden

    olmaktadır. Bu da zamanla yapının ömrünü

    kısaltmaktadır. Bütün bu faktörlerin

    üzerine yapıya yönelik periyodik koruma

    önlemlerinin alınmaması da yapı üzerinde

    olumsuz bir etki yaratmaktadır.

    ġekil 13. Yağış nedeni ile zamanla kerpiç malzeme

    sıvası aşınmış ve yapı sağlamlılığı bozunmaya

    başlamıştır.

    ġekil 14. Yağmur suyu etkisiyle kerpiç yapının dış

  • 56 | Kerpiç Yapılarda Görülen Su – Nem Hasarlarının Değerlendirilmesi; Tunceli İli Mazgirt İlçesi Özdek Köyü

    Örneğinde

    sıva yüzeyi aşınmıştır. Dış cephede görsel çirkinlik

    oluşmuştur.

    ġekil 15. Yapıya periyodik bakım yapılmadığı için

    kerpiç yapının sıva ve boyası dökülmüştür.

    ġekil 16. Kapiler suyun yükselmesi sonucu kerpiç

    yapının dış cephesinde duvar, sıva ve boya hasarları

    meydana gelmiştir.

    Su, kapilarite ile cephelerde kullanılan

    malzemelerde hasara neden olmaktadır.

    Zeminden yükselen su, içinde taşıdığı

    tuzların cephe yüzeyinde buharlaşması

    sonucunda dış yüzey sıvasının

    dökülmesine, duvarların fiziksel ve

    kimyasal yapısının bozunmasına neden

    olmaktadır (Aydın, 2011).

    ġekil 17. Çatıdan akan ve sıçrayan su nedeniyle

    kerpiç yapıda hasarlar meydana gelmiştir.

    Yapıların onarımı sırasında çatılarda,

    cephelerde saçak ve oluklarda su ile ilgili

    detaylar doğru olarak çözülmelidir.

    Zeminde nem problemlerinin başlıca

    kaynakları; zemin nemi ve sıçrama

    sularıdır (Dal ve Yıldız, 2016).

    ġekil 18. Dış cephe kaplaması yenilenmeyen ve

    zamanla yağmur–rüzgar etkisiyle kerpiç yapıda

    hasar görmüştür.

  • Uğur HASBAY, Murat DAL | 57

    ġekil 20. Yağmur suları yanal duvarların dış

    cephesinde kerpici aşındırmıştır.

    Su, duvar malzemesi ile temas halinde

    olduğu zaman malzemenin iç kısmına

    taşınır. Emilen su, eğer buharlaşma gibi

    mekanizmalarla dengelenemiyorsa,

    yerçekimine rağmen gözenekli duvar

    içinde yükselmeye devam eder. Islanmayı

    engellemek için çatı sistemleri düzgün

    olmalı aynı zamanda ıslanmaya yönelik

    koruyucu ek malzemeler kullanılmalıdır.

    Enerji maliyetlerini gidermek için ise su-

    nem yalıtım malzemeleri kullanılmalıdır

    (Aydın, 2011).

    ġekil 19. Çatı detaylarının düzgün yapılmamasının

    sonucu yağmur suları yanal duvarlarda hasar

    meydana getirmiştir. Kerpiç yapının ömrü

    kısalmıştır.

    Bu sorunun ortadan kaldırmak için

    çatıların kerpiç yapılarda biraz daha uzun

    olması ve suyun yanal duvarlara akışının

    engellenmesi gerekir. Ya da duvarları

    koruyucu yalıtım oluşturabilecek

    malzemeler kullanılmalıdır.

    ġekil 21. Çatısız ve ağır toprak damlı yapıda kısa

    sürede ciddi hasarlar meydana gelmiştir.

    Yapılarda kullanılan malzemenin yanında

    yapının deprem mukavemeti de göz önüne

    alınarak planlanmalıdır.

  • 58 | Kerpiç Yapılarda Görülen Su – Nem Hasarlarının Değerlendirilmesi; Tunceli İli Mazgirt İlçesi Özdek Köyü

    Örneğinde

    ġekil 22. Rüzgar alan ve almayan cephelerde

    yağmur suyu hasarları

    Rüzgar alan cephede soyulmalar/aşınmalar

    olurken rüzgar almayan cephelerde ilk

    günkü gibi yapısını koruduğu görülmüştür.

    Kerpiç duvarlarda kullanılan agregaların

    çapı maksimum 45-50 mm kadardır.

    Kerpiç içerisine katılan agregalar yörenin

    ve kerpiç hammaddesinin alındığı bölge

    özelliğine göre farklılıklar göstermektedir

    (Koçu ve Korkmaz, ?).

    İçinde şist ve ince kum tanecikleri bulunan

    killerin su ile yoğrulduklarında

    gösterdikleri plastiklik özelliği düşüktür.

    TS 2514’e göre iyi bir kerpiç toprağının

    yaklaşık % 40’ı 0.063mm lik elekten

    geçmeli ve toprağın içinde çapı 3cm den

    büyük taşlar bulunmamalıdır.

    Yapıda kullanılacak kerpiç malzemede

    incelenmesi gereken en önemli özellikler,

    basınç mukavemeti, atmosfer etkilerine

    karşı dayanıklılık ve sudaki çözülmedir.

    TS 2514’de kerpicin ortalama basınç

    dayanımı 1 N/mm², TS 537’ de çimento

    katkılı kerpicin ise 1-2,1 N/mm² olması

    gerektiği belirtilmiştir. Genelde kerpicin

    basınç mukavemetini; kerpiç toprağının

    cinsi, su miktarı, bitkisel katkı oranları,

    kalıplama yöntemleri (sıkıştırma), kurutma

    süresi, bağlayıcı olarak kullanılan madde

    miktarı değiştirmektedir.

    ġekil 23. Dış yüzeyde kullanılan iri agregalı kerpiç

    duvardan bir görünüm (URL 8, 2016).

    3. Sonuç ve Değerlendirme

    Ülkemizde su-nem sorunlarından kaynaklanan pek çok yapısal hasarlar mevcuttur. Teknik

    şartnamelere uygun olarak yapılmış kerpiç yapılar oldukça dayanıklıdır. Duvar öğesi blok ve

    harcın toprak kökenli olması nedeniyle homojen bir kesit ve özellik gösteren kerpiç duvarlar,

    yağmur ve don etkilerinden yeterince korunabilmiş ise moloz taş yığma yapı duvarlara oranla

    http://www.yapkat.com/images/Malzeme/Dosya/41823977231979422222375869.pdf

  • Uğur HASBAY, Murat DAL | 59

    daha dayanıklıdırlar. Kerpiç yapıların depremlerde moloz taşlı, çamur harçlı ve düz damlı

    yapılardan daha sağlamdırlar. Ancak; kerpiç yapılar oluşturulurken göz önüne alınması

    gereken hususlar vardır. Bu hususlara uyulduğu müddetçe hem yapının ömrü uzayacaktır hem

    de diğer yapılara oranla daha sağlıklı olması mümkündür. Öncelikle yapının temel kısmı

    beton harç kullanılarak taştan yapılmalıdır. Beton harç yerine çamur harç kullanılması

    durumunda nem ve su etkisi temele büyük hasar vermektedir ve binanın dayanımını

    azaltmaktadır. Temel çıkıldıktan sonra kullanılacak olan kerpiç malzeme kurallara uygun

    olmalıdır. Kullanılan toprağın bağlayıcılık özelliği yüksek olmalı ve çok büyük agrega

    içermemesi gerekmektedir. Derzlerin düzgün kesilmesi ve aralara kuşakların atılması

    gerekmektedir. Yapının dış yüzeyinin su ve nem etkisinden kaçınmak için su-nem yalıtımı

    yapılmalıdır. Yalıtım düzgün yapılırsa binanın dayanımında herhangi bir sorun yaşanmaz.

    Özellikle çatıdan akan suların sıçraması ya da rüzgar etkisiyle yağışın dış yüzeylere etki

    etmesi en büyük sorun olarak görülmektedir. Rüzgar alan cepheler ve rüzgar almayan

    cepheler ile karşılaştırıldığında rüzgar alan cephede yağmur ile birlikte toprak olan dış sıvanın

    döküldüğü görülmüştür. Rüzgar almayan cephede ise böyle bir durumun olmadığı sıvanın ilk

    günkü gibi sağlam olduğu görülmüştür. Bu nedenle su-nem yalıtımının yapılması birçok

    sorunu ortadan kaldıracaktır.

    Kaynakça

    Acun, S., Gürdal E., (2003). Yenilenebilir Bir Malzeme: Kerpiç ve Alçılı Kerpiç, Türkiye

    Mühendislik Haberleri, 48 (427): 71-77, Ankara.

    Akıncıtürk, N., (2003). Geçmişten-Günümüze Yapıda Toprak Malzeme Kullanımı, III.

    Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Haziran , ss. 204-210, Eskişehir.

    Arun G., Zamankhani, J.S. (2006). İran-Silakhor Depreminde Yığma Köy Yapılarının

    Sismik Davranışı, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.

    Aydın E.S. (2011).Yapılarda Su Ve Nem Etkileri, Haliç Üniversitesi Fen Bilimleri

    Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimleri

    Dergisi, 1(1).

    Binici ve ark.(2010). Kerpiç Yapılar Depreme Dayanıksız Mıdır? Avantajları ve

    Dezavantajları Nelerdir? KSU Journal Of Engineering Sciences, 13(2).

    Çamlıbel, N., (2000). Yapıların Taşıma Gücünün İyileştirilmesi, Birsen Yayınevi, ss. 258,

    İstanbul.

    Çelebi, R., (1979). Kerpiç Yapım Yöntemleri ve Kullanımı Üzerine Bir İnceleme,

    Doçentlik Tezi, İDMMA, Mimarlık Bölümü, ss. 176, İstanbul.

  • 60 | Kerpiç Yapılarda Görülen Su – Nem Hasarlarının Değerlendirilmesi; Tunceli İli Mazgirt İlçesi Özdek

    Köyü Örneğinde

    Çınar, K., Koçu N., Korkmaz S. Z., (2002). Yapı Malzemesi Olarak Kerpicin Konya

    Evlerinde Kullanılması, İpek Yolu, 15 (171): 32-39, Konya.

    Çiçek B. (2014). Çağdaş Bir Yapı Malzemesi Olarak Toprak, Selçuk Üniversitesi

    Mimarlık Fakültesi-Konya “Sürdürülebilir Mimari Tasarımda Kerpiç Malzeme Kullanımı”

    Paneli 16-18 Mayıs 2014.

    Dal M., Yıldız Ö. (2016) . İnşaat Mühendisliği Uygulamalarında Su-Nem Kaynaklı

    Hasarların Değerlendirilmesi, Bilim ve Gençlik Dergisi, 4(1).

    Dal M., Yılmaz D. (2015). Su-Nemin Yapı Elemanlarına ve Yapı Konforuna Olumsuz

    Etkileri, Int. J. Pure Appl.Sci. 1:89-99.

    Eriç, M., Anıl, Ü., Çorapçıoğlu, K., (1980). Kerpiç Malzemenin Türkiye Koşullarında

    Rasyonel Kullanımını Sağlamak Amacı ile Kalitesinin Yükseltilmesi Konusunda Bir

    Araştırma, İ.D.G.S.A. Mimarlık Fakültesi, No:1, Mayıs, İstanbul.

    Eriç, M., (1983). Eski Eserlerde Tahrip ve Koruma, Yapı, Sayı: 47, İstanbul.

    Ersoy, H.Y., (2001). Kompozit Malzeme, Literatür Yayınları, No: 66, İstanbul.

    Gürdal, E., Koçu N., (1999). Kerpiç ve Kerpiçte Eskime Yenileme Sorunları, Konya

    Alaeddin Köşkü Örneği, Yapı, Sayı:142, ss. 78-82, İstanbul.

    Işık, B., (2000). Türkiye’de Kerpiç Yapı Kültürü ve Alçı İle Stabilize Edilen Kerpiç-Alker

    Yapılar, III. Ulusal Alçı Kongresi, Bildiriler, 1-2 Kasım, ss. 3-25, Ankara.

    Kafesçioğlu, R., Gürdal, E., (1985). Çağdaş Yapı Malzemesi, Alker, İTÜ, ss. 40, İstanbul.

    Kafesçioğlu, R., Toydemir, N., Gürdal., E., Özüer, B., (1980). Yapı Malzemesi Olarak

    Kerpicin Alçı İle Stabilizasyonu, TÜBİTAK, MAG-505., No:87, İstanbul.

    Koçu N. (2012). Sürdürülebilir Malzeme Bağlamında “Kerpiç” ve Çatı- Cephe

    Uygulamaları (Konya-Çavuş Kasabası Örneği), 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 –

    13 Nisan 2012 Uludağ Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi - Görükle

    Kampüsü, Bursa.

    Koçu N.(2014). Konya Çevresindeki Selçuklu Dönemi Tarihi Yapılarının Çatı ve

    Cephelerinde Su - Nem Etkilerinin Araştırılması, 7. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 3–

    4 Nisan 2014 Yıldız Teknik Üniversitesi Beşiktaş, İstanbul.

    Koçu N. Korkmaz Z. (?). Kerpiç Malzeme İle Üretilen Yapılarda Deprem Etkilerinin

    Tespiti, file:///C:/Users/aidata/Downloads/KO%C3%87U,%20KORKMAZ.pdf, Erişim

    Tarihi: 10.05.2016

    Kuşaslan D. (2002). Yapıda Durabilite ve Hasar Analizi, Alçılı Kerpiç Yapı Örneği

    Üzerinde İncelenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans

    Tezi, İstanbul.

  • Uğur HASBAY, Murat DAL | 61

    Özcan E. (2005). Konut Sektöründe Hafif Çelik ve Alker Yapım Teknolojilerinin Birlikte

    Kullanılabilirliği, https://polen.itu.edu.tr/handle/11527/8620

    Reman, O., (2002). Toprağın Bağlayıcı ve Diğer Katkı Malzemeleri ile Kullanımı Üzerine

    Bir Araştırma, I.Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve Sergisi, TMMOB. Mimarlar Odası

    İstanbul Büyükkent Şubesi, Kongre Bildirileri-I, ss. 208-223, 9-11 Ekim, İstanbul.

    Toydemir, N., Gürdal E., Tanaçan L., (2000). Yapı Elemanı Tasarımında Malzeme,

    Literatür Yayıncılık, Birinci Baskı, İstanbul.

    URL 1, 2016, http://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-

    ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.html, Erişim tarihi: 09.05.2016.

    URL 2, 2016, http://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-

    ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.html, Erişim tarihi: 11.05.2016.

    URL 3, 2016, http://saqrfai.blogspot.com.tr/, Erişim tarihi: 07.05.2016.

    URL 4, 016,

    http://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2015/02/150209_vert_tra_bilinmeyen_mimari

    URL 5, 2016,

    https://www.google.com.tr/search?q=yemende+kerpi%C3%A7+g%C3%B6kdelenler&esp

    v=2&biw=1920&bih=947&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwj0kK_s0dvM

    AhXoJJoKHTiZAksQ_AUIBigBi, Erişim tarihi: 10.05.2016.

    URL 6, 2016,

    http://www.yapkat.com/images/Malzeme/Dosya/41823977231979422222375869.pdf,

    Erişim tarihi: 12.05.2016.

    URL 7, 2016,

    http://www.yapkat.com/images/Malzeme/Dosya/41823977231979422222375869.pdf,

    Erişim tarihi: 10.05.2016.

    URL 8, 2016,

    http://www.yapkat.com/images/Malzeme/Dosya/41823977231979422222375869.pdf,

    Erişim tarihi: 15.05.2016.

    http://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.htmlhttp://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.htmlhttp://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.htmlhttp://docplayer.biz.tr/2544612-Surdurulebilir-malzeme-baglaminda-kerpic-ve-cati-cephe-uygulamalari-konya-cavus-kasabasi-ornegi.htmlhttp://saqrfai.blogspot.com.tr/http://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2015/02/150209_vert_tra_bilinmeyen_mimarihttps://www.google.com.tr/search?q=yemende+kerpi%C3%A7+g%C3%B6kdelenler&espv=2&biw=1920&bih=947&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwj0kK_s0dvMAhXoJJoKHTiZAksQ_AUIBigBihttps://www.google.com.tr/search?q=yemende+kerpi%C3%A7+g%C3%B6kdelenler&espv=2&biw=1920&bih=947&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwj0kK_s0dvMAhXoJJoKHTiZAksQ_AUIBigBihttps://www.google.com.tr/search?q=yemende+kerpi%C3%A7+g%C3%B6kdelenler&espv=2&biw=1920&bih=947&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwj0kK_s0dvMAhXoJJoKHTiZAksQ_AUIBigBi