Evaluatie- en certificatiesystemen voor duurzame gebouwen Energie... · Office Industrial Stages of assessment: Design stage beoordeling vooraf (schatting van de haalbare score) Post-construction

11/06/2013

1

Button

Duurzaamheidsevaluatiesystemen – De rol van de Aannemer – Intro – 12/06/2013 - Pagina 1

Evaluatie- en certificatiesystemen voor

duurzame gebouwen

Jeroen Vrijders & Laetitia Delem

Labo Duurzame Ontwikkeling

WTCB

Button


Labo Duurzame Ontwikkeling - WTCB

Activiteiten

– Beoordeling van de duurzaamheid van gebouwen

– Milieu-impact van materialen en gebouwen (Life Cycle Analysis - LCA)

– Toegankelijkheid en aanpasbaarheid van gebouwen

– Sloop, recyclage en beheer & preventie van bouwen sloopafval

– Levenscycluskosten van gebouwen & onderhoud (Life Cycle Costing -

LCC)

– Doorgedreven energetische renovatie

11/06/2013

2

Button


Overzicht

◘ Inleiding

Wat is ‘Duurzaam Bouwen’?

◘ Overzicht evaluatiesystemen Duurzaam bouwen

◘ Hoe werken systemen?

Criteria & weging

Thema’s ‘buiten focus’ aannemer

◘ Besluit

Button


Wat is Duurzaam Bouwen?

Inleiding

11/06/2013

3

Button


“Duurzaam Bouwen”

Duurzaam bouwen: Een geïntegreerde benadering t.o.v. milieu-, sociale en economische aspecten voor bouwprojecten

Duurzame ontwikkeling: een ontwikkeling die tegemoet komt aan de noden van het heden zonder de mogelijkheden in het gedrang te brengen van de toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien

Button


Kerncijfers

2

±40% energie 50 % stedelijk 18% werkgelegenheid

25% afval 90% binnen ± 40% CO2

11/06/2013

4

Button


Milieu Economisch

Sociaal

Duurzaam

Button


Iedereen wil duurzaam bouwen.

Ecologisch

Bio-ecologisch

Toegankelijk

Aangepast

Aanpasbaar

Recycleerbaar

Flexibel

Gerecycleerd

Demontabel Akoestisch performant

Gezond

Comfortabel

Veilig

Passief

Energiezuinig

Energiepositief

CO2-neutraal

Betaalbaar

11/06/2013

5

Button

Duurzaamheidsevaluatiesystemen – De rol van de Aannemer – Intro – 12/06/2013 - Pagina 9 5

Duurzaam bouwen is populair maar

in de praktijk:

◘ Hoe een duurzaam gebouw

ontwerpen?

◘ Hoe de "duurzaamheid" van

een gebouw meten/bewijzen?

“Duurzaam Bouwen”

Verschillende landen/instanties hebben een evaluatiemethode voor duurzame gebouwen ontwikkeld met eventueel de mogelijkheid tot certificering door een onafhankelijke partij.

Button


Duurzaamheidsevaluatie

6

logo naam herkomst invoerings-datum

type(s) gebouw

Valideo België 2008 kantoren, woningen en scholen; nieuw, gerenoveerd en bestaand

HQE Frankrijk 2003 kantoren en scholen; nieuw en gerenoveerd

BREEAM VK 1990 alle types; nieuw en gerenoveerd

LEED VS 1998 alle types; nieuw en gerenoveerd

DGNB/BNB Duitsland 2009 nieuwe kantoren, …

… … … … … + NIEUWE EVOLUTIES : Breeam.be & REFERENTIEEL-B

11/06/2013

6

Button


Waarom ? Proces: handleiding voor ontwerp & bouw

Communicatie: duurzaamheid is beter omschreven

Informatie: tonen wat mogelijk is

Stimulatie: lat hoger en hoger leggen – innovatie

Vergelijken: objectieve basis voor vergelijking tussen gebouwen en duurzaamheidscriteria

Marktwaarde: Om investeerders, toekomstige eigenaars, huurders, gebruikers,… te overtuigen van de toegevoegde waarde

…..

Duurzaamheidsevaluatie

Button


Evaluatiesystemen

Een overzicht van

11/06/2013

7

Button


Naar een inspirerende leeromgeving, Instrument voor duurzame scholenbouw, GO – Agion, mei 2010

EVR architecten iov GO / AGION

PPS Scholenbouw

Waardering van kantoorgebouwen, Op weg naar een duurzame huisvesting voor de Vlaamse Overheid,

2007 – KUL, 2010 WTCB

VAC Leuven, Virix-Grontmij Mechelen, …

Maatstaf duurzaam wonen en bouwen in Vlaanderen (2012)

http://www.lne.be/themas/duurzaam-bouwen-en-wonen/1_DUURZAME%20WONINGBOUW.pdf

Duurzaamheidsevaluatie - België

Button



◘ Brussel Leefmilieu 5e editie (2013 – sluit op 27/6)

193 projecten– 522.000 m² Geen label, maar selectiecriteria

1. De energieprestatie

2. De milieu-impact

3. De reproduceerbaarheid en de rendabiliteit bij de keuzes

4. De architecturale kwaliteit en de stadsintegratie

Steun een financiële steun van 10 €/m2 voor de ontwerper

(architect, studiebureau…) (max 100 000 € per project)

een financiële steun van 90 €/m2 voor de bouwheer van het project, met een maximum van 500.000€ per project

een kosteloze technische ondersteuning om de ontwerpers en de bouwheren te helpen om hun kwaliteitsdoelstellingen te bereiken

http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Partic

uliers/Niveau2.aspx?id=4626&langtype=2067

Voorbeeldgebouwen

http://www.lne.be/themas/duurzaam-bouwen-en-wonen/1_DUURZAME WONINGBOUW.pdf








http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Particuliers/Niveau2.aspx?id=4626&langtype=2067

http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Particuliers/Niveau2.aspx?id=4626&langtype=2067

11/06/2013

8

Button



◘ Waals gewest

Bâtiment exemplaires Wallonie

Oproepen:

▪ 2012 – Residentieel

▪ 2013 – Niet-residentieel -> sluit op 15/10

10 thema’s

▪ énergie

▪ choix des matériaux durables,

▪ gestion durable de l’eau,

▪ mobilité douce,

▪ qualité des espaces – architecture,

▪ accessibilité et adaptabilité PMR,

▪ modularité – flexibilité,

▪ intégration – densification urbaine,

▪ rentabilité des solutions envisagées,

▪ exemplarité – solutions techniques accessibles

Steun

▪ 100 €/m²

http://www.batiments-exemplaires-wallonie.be

Voorbeeldgebouwen

Button


Duurzaamheidsevaluatie - Buurlanden

HQE DGNB

http://assohqe.org/ http://www.dgnb.de/de/

http://www.batiments-exemplaires-wallonie.be/





http://assohqe.org/

http://www.dgnb.de/de/

11/06/2013

9

Button


BREEAM

BRE Environmental Assessment Method

BREEAM is the world's foremost environmental assessment method and rating system for buildings, with 200,000 buildings with certified BREEAM assessment ratings and over a million registered for assessment since it was first launched in 1990.

Country-specific BREEAM Schemes

Duurzaamheidsevaluatie - Buurlanden

BREEAM

DGNB

Button


Stand van zaken

RICS – Going for Green – Sustainable building certification - Statistics Europe – May 2012

11/06/2013

10

Button


Evolutie

◘ Referentieel-B, Breeam.be, BSBC

Ref-B - Achtergrond ▪ Minpunten huidige systemen:

▫ Kostprijs voor certificatie

▫ Ambitieniveau (onvoldoende)

▫ Aangepast aan Belgische markt?

▪ Brussel & Vlaanderen eigen systemen (Batex, Maatstaf, …)

▫ niet gericht op ‘certificatie’ en ‘labelling’

▪ 3 regio’s samen: referentiekader ontwikkelen voor certificatie &

labelling

▫ Startpunt: Valideo, Batex, Maatstaf

▪ Compatibiliteit BREEAM nastreven –> internationale erkenning

Button


Evolutie


Ref-B – Doelstelling

▪ Op maat van de regio’s

▪ Financieel toegankelijk (auto-evaluatie, certificatie)

▪ Ambitieus: écht duurzaam, precieze evaluatie

▪ Waaier aan gebouwtypes (woongebouwen, scholen,

hotels, …)

▪ Schaalgrootte (wijk, gebouw, ‘in use’, …)

11/06/2013

11

Button


Evolutie


Ref-B – Ontwikkeling ▪ Januari-Oktober 2011 – Versie 1, ism experten 3 regio’s

▪ November 2011 - juni 2012 – Consultatie sector - Versie 2

▪ Juli 2012 – Juli 2013 – Test op 30-tal bestaande gebouwen –>

Versie 3 en 4

▪ To do: Overdracht aan Belgian Sustainable Building Council (BSBC)

▫ Oprichting: UPSI, CC, PMC, FAB, ORI & voorlopers duurzaam

bouwen

▫ Doel = beheer van Belgische tool voor labelling/certificatie

Button


Evolutie


BREEAM.BE

▪ BREEAM Bespoke vs. Lokale verankering?

▪ Overgang van BREEAM Bespoke Offices 2009 naar

Referentieel-B, gebaseerd op BREEAM 2013

▪ Materialen (van Ref-B) ipv Green Guide

▪ Onderhandelingen met BRE: Breeam.be -> Ref-B

▪ Overgang in de handen van BSBC (eind juli)

11/06/2013

12

Button


Evolutie


◘ CEN TC 350 - "Sustainability of construction works"

Milieu : LCA Economie: LCC Sociaal: ≠ thema’s

Button


Evolutie

◘ Kwantitatief - Berekening

◘ Objectieve data

◘ Geen ‘kwalitatieve aspecten’

◘ Milieustromen

energiegebruik, materiaalgebruik, landgebruik,

watergebruik en emissies

◘ Resultaat : tabel met absolute waarden omtrent de

genoemde milieustromen

MILIEU-IMPACT

LCA

11/06/2013

13

Button


Evolutie

◘ Voorbeeld 1

LCA

Button


Evolutie

◘ Voorbeeld 2

LCA

11/06/2013

14

Button


Evolutie

◘ Voorbeeld 2 (MAN12-BREEAM)

LCC

Button


Opbouw evaluatiesysteem

Werking

11/06/2013

15

Button


Algemene opbouw Evaluatiesysteem

Thema 1 bv. sociaal

Thema 2 bv. milieu

Thema x bv. economisch

Subthema 1: bv. water

Subthema 2 bv. energie

Subthema x bv. beheer van de bouwplaats

•Indicator 1: E-peil •Berekeningsmethode: volgens EPB •Beoordelingstabel: score = f (verbetering t.o.v. het wettelijk minimum)

•Indicator 2: bv. hernieuwbare energie •Indicator 3: bv. buitenverlichting •…

Scores/indicator => aggregatie op niveau van subthema's => thema gebouw Opmerking: structuur, indicatoren, aggregatie, eisen ... verschillen volgens het systeem, maar sommige onderwerpen zijn alomtegenwoordig: energie, water, materialen, comfort ...

Button


BREEAM als voorbeeld

BREEAM = Building Research Establishment

Environmental Assessment Method for buildings

◘ Beoordelingssysteem voor duurzaam bouwen, focus:

1. Milieu-impact

2. Kwaliteit binnenmilieu

bv. Toegankelijkheid niet in beschouwing genomen

◘ Certificatie op vrijwille basis

◘ VK van oorsprong maar wereldwijd gebruikt

11/06/2013

16

Button


Verschillende versies! ◘ In het Verenigd Koninkrijk:

BREEAM Courts

BREEAM Education

BREEAM Industrial

BREEAM Healthcare

BREEAM Offices

BREEAM Retail

BREEAM Prisons

BREEAM Multi-residential

◘ BREEAM international:

Nationale aanpassingen (bv. BREEAM NL)

Internationale versies:

• BREEAM Gulf (for any building type)

• BREEAM Europe Commercial (kantoor, bedrijfsgebouwen,

winkelgebouwen)

Button


Keeping Ahead of Legislation

Reg

ula

tory

min

imu

m

High Quality Sector

Exemplars

BREEAM

Environmental performance

UK

Bu

ild

ing

Sto

ck

11/06/2013

17

Button


BREEAM Europe Commercial 2009

Regelmatig herzieningen!

Button


BREEAM Europe Commercial 2009

Downloaden evaluatiemethode: http://www.breeam.org/

Schemes International

11/06/2013

18

Button


Aanvraag tot registratie login+password

Button


11/06/2013

19

Button


Scope Building types:

◘ Retail

◘ Office

◘ Industrial

Stages of assessment:

◘ Design stage beoordeling vooraf (schatting van de haalbare score)

◘ Post-construction assessment verplicht voor het behalen van een certificaat

◘ (in use)

Type of projects that can be assessed:

◘ New buildings

◘ Refurbishment

◘ Extensions to existing buildings

◘ Shell only

◘ Fit out only

Button


Thema's Bv. BREEAM: 10 thema's (categorieën)

11/06/2013

20

Button


Thema's Bv. BREEAM: 10 thema's (categorieën)

Button


≥30% ≥ 45% ≥ 55% ≥ 70% ≥ 85%

11/06/2013

21

Button


Minimum standards

Button


Example

11/06/2013

22

Button


Minimum standards

Button


Section weighting

Som = 110%

11/06/2013

23

Button


Beoordeling: BREEAM-criteria ◘ Per “category”, reeks indicatoren (issue)

◘ !! Variabel volgens het type gebouw (kantoor, winkel, bedrijf)

◘ Per indicator (issue):

Beoordelingscriterium/-methode

Aantal te behalen punten (credits) indien aan criterium is voldaan

ex. Category management:

Management (office building) credits

Man 1 Commissioning 2

Man 2 Constructors Environmental Code of Conduct 2

Man 3 Construction Site Impacts 4

Man 4 Building user guide 1

Man 12 Life Cycle Cost Analysis 2

Button


Opmerking:

Voor een indicator:

Aantal behaalde credits / haalbare credits in de categorie

= gewicht van een indicator in zijn categorie

X gewicht van de categorie

= bijdrage aan de totale score van het gebouw (op basis waarvan een good, very

good,… zal worden toegekend)

11/06/2013

24

Button


Voorbeeld:

Management (office building) credits Gewicht in totale

score (110%)

Man 1 Commissioning 2 2.18%

Man 2 Constructors Environmental

Code of Conduct 2 2.18%

Man 3 Construction Site Impacts 4 4.36%

Man 4 Building user guide 1 1.09%

Man 12 Life Cycle Cost Analysis 2 2.18%

Total: 11 12%

11 credits te behalen voor management, gewicht van de categorie = 12% Gewicht van Man 3 in de eindscore = 4/11 x 12% = 4.36% !! Toepassingscriteria verschillen volgens het type gebouw aantal

mogelijke credits en gewicht per criterium verschillen eveneens

Button


Thema’s ‘buiten focus’ aannemer

Werking

11/06/2013

25

Button


Gezondheid & comfort Health & Wellbeing (office buildings) credits 15%

Hea 1 Daylighting 1 1.07%

Hea 2 View Out 1 1.07%

Hea 3 Glare Control 1 1.07%

Hea 4 High frequency lighting 1 1.07%

Hea 5 Internal and external lighting levels 1 1.07%

Hea 6 Lighting zones & controls 1 1.07%

Hea 7 Potential for natural ventilation 1 1.07%

Hea 8 Indoor air quality 1 1.07%

Hea 9 Volatile Organic Compounds 1 1.07%

Hea 10 Thermal comfort 2 2.14%

Hea 11 Thermal zoning 1 1.07%

Hea 12 Microbial contamination 1 1.07%

Hea 13 Acoustic Performance 1 1.07% •Houtplaat (mdf, osb ...) •Gelijmd gelamelleerd hout •Parket •Soepele vloerbekleding en laminaat+lijm •Verf •Vals plafond, behangpapier,…

•Visueel comfort •Akoestisch comfort •Binnenluchtkwaliteit

Button


Transport (office buildings) credits 8%

Tra 1 Provision of public transport 2 1.78%

Tra 2 Proximity to amenities 1 0.89%

Tra 3 Alternative modes of transport 2 1.78%

Tra 4 Pedestrian and cycle safety 1 0.89%

Tra 5 Travel plan 1 0.89%

Tra 6 Maximum car parking capacity 2 1.78%

Transport

11/06/2013

26

Button


Energie

ENERGY (office building) credits 19%

Ene 1 Energy Efficiency 15 12.39%

Ene 2 Sub-metering of Substantial Energy

Uses 1 0.83%

Ene 3 Sub-metering of high energy load Areas

and Tenancy 1 0.83%

Ene 4 External Lighting 1 0.83%

Ene 5 Low zero carbon technologies 3 2.48%

Ene 8 Lifts 2 1.65%

Ene: punten toegekend in functie van het verbeteringspercentage t.o.v. wettelijk maximaal E-peil: = (wettelijk peil - werkelijk peil)/wettelijk peil

Button


Voorbeeld: •Maximaal E-peil = 80 •Berekend E-peil = 50 % verbetering = (80-50)/80 = 37.5% 10 credits Berekend E-peil = 0 15 credits

11/06/2013

27

Button


Water (office buildings) credits 6%

Wat 1 Water Consumption 3 2.67%

Wat 2 Water meter 1 0.89%

Wat 3 Major leak detection 1 0.89%

Wat 4 Sanitary supply shut off 1 0.89%

Wat 6 Irrigation systems 1 0.89%

Wat 8 Sustainable on-site water treatment 2 1.78%

•Waterverbruik verminderen •Inrichtingen installeren om lekken op te sporen en het verbruik te meten

Water

Button


Materials (office building) cr 12.5%

Mat 1 Materials Specification (major building

elements) 4

3.85%

Mat 2 Hard landscaping and boundary

protection 1

0.96%

Mat 3 Re-use of building façade 1 0.96%

Mat 4 Re-use of building structure 1 0.96%

Mat 5 Responsible sourcing of materials 3 2.88%

Mat 6 Insulation 2 1.92%

Mat 7 Designing For Robustness 1 0.96%

Keuze van materialen met: •Relatief gunstige milieubalans (gebaseerd op LCA): Mat 1,2,6 kiezen van type volgens milieuclassificatie (Green guide to specification) •Duurzame exploitatie (ontginning, productie): Mat 5, 6 voornaamste materiaaltypes (hout, glas, baksteen,…: Mat 5, isolerend: Mat 6) kiezen van duurzame productie/ontginning FSC/PEFC-hout, milieubeheersysteem (bv. ISO 14001, EMAS), materialen van hergebruik

Materialen

11/06/2013

28

Button


Afval

Waste (office building) credits 7.5%

Wst 1 Construction Site Waste

Management 3 3.75%

Wst 2 Recycled aggregates 1 1.25%

Wst 3 Recyclable waste storage 1 1.25%

Wst 6 Floor Finishes 1 1.25%

Wst 2: min. 25% van de granulaten (gewicht) zijn gerecycleerd: •industrieel afval, bv. slakken •Sloopafval afkomstig van een verwerkingscentrum <30 km van de site (of vervoer per schip of trein) aandachtspunt: Benor-certificering (max. 20% in volume, uitsluitend betonpuin en

max. C25/30, klasse E0, EI, *)

Afval in de bouwen gebruiksfase beperken

Button


Land Use & Ecology (office building) 10%

LE1 Re-use of land 1 1.00%

LE2 Contaminated land 1 1.00%

LE3

Ecological value of site

AND Protection of

ecological features

1 1.00%

LE4 Impact on Site Ecology 5 5.00%

LE6 Long term impact on

biodiversity 2 2.00%

Milieuwaarde van de site bepaald door de locatie Ecologisch waardevolle elementen rondom het te bebouwen gebied beschermen: •zie lijst (LE3): bv. bomen van meer dan 10 cm diameter, maatregelen ter voorkoming van afwatering van de site naar naburige waterloop •of volgens aanbevelingen van een milieudeskundige (LE4)

Landgebruik & ecologie

11/06/2013

29

Button


Pollution (office buildings) credits 10%

Pol 1 Refrigerant GWP - Building

services 1 0.83%

Pol 2 Preventing refrigerant leaks 2 1.67%

Pol 4 NOx emissions from heating

source 3 2.50%

Pol 5 Flood risk 3 2.50%

Pol 6 Minimising watercourse

pollution 1 0.83%

Pol 7 Reduction of Night Time Light

Pollution 1 0.83%

Pol 8 Noise Attenuation 1 0.83%

•Luchtverontreiniging, lichtvervuiling en geluidsoverlast beperken •Overstromingsrisico beperken Pol 1: geen koelmiddel met Global warming potential >5 (zie lijst) Pol 5: gebied met gering overstromingsrisico (2 cr) of maatregel tot vermindering van het risico (1 cr), afwatering beperken (infiltratie, opvang regenwater in het gebouw)

Pollutie

Button


11/06/2013

30

Button


Innovation 12 10%

Man 3 Construction Site Impacts 1 0.83% Hea 1 Daylighting 1 0.83% Hea 9 Volatile Organic Compounds 1 0.83% Ene 1 Energy efficiency 2 1.67%

Ene 5 Low or Zero Carbon

Technologies 1

0.83% Tra 3 Alternative modes of transport 1 0.83% Wat 2 Water Meter 1 0.83% Mat 1 Materials Specification 1 0.83%

Mat 5 Responsible Sourcing of

Materials 1

0.83%

Wst 1 Construction Site Waste

Management 1

0.83%

Pol 4 NOx emissions of heating

source 1

0.83%

Voor sommige indicatoren (issue) mogelijkheid tot het behalen van een extra credit indien voorbeeldig niveau (gedefinieerd) is bereikt (bv. ENE1: indien gebouw koolstof-neutraal) haalbare totale score is 110% in plaats van 100%

Innovatie

Button


Een heel praktische tool …

Pre-assessment tool

11/06/2013

31

Button


•Tool (xls) voor een snelle schatting van de score •Afhankelijk van het gebouw dat is gekozen na het openen: selectie van de toepassingscriteria (bestand) •Houdt automatisch rekening met de “minimum standards”

Button


Conclusies

Besluit

11/06/2013

32

Button


Conclusies

◘ Duurzaam bouwen Multi-criteria: energie -> milieu -> breed

◘ Duurzaamheidsevaluatie ‘Meten’ : proces, communicatie, informatie, stimulatie

◘ Verschillende systemen Doel, Inhoud

Manier van werken

◘ Evolutie Ref-B, BSBC

CEN TC350

◘ Niet-aannemers thema’s: ook belang

Button


Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling

in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

[email protected] www.wtcb.be\go\td-duurzaambouwen

Poincarélaan 79 1060 Brussel

+32 (0)2 529 81 06 +32 (0)2 653 07 29

Prioritaire thema’s: • Energie en gebouwen • Renovatie van gebouwen en onderhoud van muren en gevels • Akoestisch comfort • Toegankelijkheid van gebouwen • Duurzaam materiaalgebruik en gezondheid • Duurzame houtbouw en (groen)daken • Innovatieve prospectie • Technology watch

Missie: • Rechtstreekse en multidisciplinaire technologische

ondersteuning • Informatieverstrekking en collectieve vorming • Marktverkenning en innovatiestimulering • Steun voor de introductie van onderzoeksprogramma’s en de

aanvraag van subsidies Doelgroep: • Gratis dienstverlening voor alle Brusselse ondernemingen uit de

bouwsector In samenwerking met de Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad

WTCB

Gesubsidieerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via InnovIRIS

11/06/2013

33

Button


[email protected]

Een duurzame wereld: de aannemer bouwt en renoveert er aan mee !

Documents

Evaluatie- en certificatiesystemen voor duurzame gebouwen Energie... · Office Industrial Stages of assessment: Design stage beoordeling vooraf (schatting van de haalbare score) Post-construction