Editorjal ta’ Marcello Ghirlando ofm Ósibijieti-tau.com/wp/wp-content/uploads2/artimq/AI2002_03_Mej_Gun.pdf · popli b'rieda taΩ-Ωonqor. Kien hemm bΩonn sitt ©im¥at twal,

Editorjal ta’ Marcello Ghirlando ofm

ÓsibijietÓsibijietBetle˙emÁadhom friski t-tifkiriet ta¥na ta' l-assedju tal-BaΩilka

tan-Natività f'Betle˙em. Áal sitt ©im¥at stajna nsegwud-dramm ta' dan l-assedju. Áal min Ωar din il-BaΩilka,¥al min talab fil-Áar tat-Twelid ta' Ìesù, dan id-drammqanqal ˙afna we©¥at. Il-post tat-twelid tas-Sultan tal-Paçi f'çentru ta' kontroversja qalila, kontroversja mdem-mija. Il-post tat-twelid tal-Óellies tad-dinja, maqful uassedjat, tejatru ta' ©lied qalil u xenarju tar-rieda ta' Ωew©popli b'rieda taΩ-Ωonqor. Kien hemm bΩonn sitt ©im¥attwal, negozjati twal u mqanqla, tbatija u tixrid tad-demmbiex dan l-assedju jintemm u ter©a' tnin il-kewkba tas-sliem fil-post tat-twelid tal-Mulej ta¥na Ìesù Kristu.

Pellegrina©© ta' solidarjetàMinn din il-pa©na nixtieq nirringrazzja lil dawk kollha li

organizzaw u ˙adu sehem fil-pellegrina©© ta' solidarjetàbil-Kurçifiss MirakuluΩ ta¥na, li sar nhar il-Ìim¥a 3 ta'Mejju fit-toroq tal-Belt. Ilkoll emminna li t-talb ¥al paçikien l-unika arma li set¥et tqanqal il-qalb tal-mexxejjaLhud u Palestinjani biex jaslu ¥all-kompromess dwar l-assedju tal-BaΩilka ta' Betle˙em. Nirringrazzja wkoll lill-Kustodju ta' l-Art Imqaddsa, P. Giovanni Battistelli OFM, li¥o©bu jkellimna permezz tat-telefon fi tmiem il-pellegri-na©©. Ilqajna bi pjaçir il-le˙en tie¥u li fissrilna s-sitwazzjoni mwie¥ra ta' Betle˙em u l-gratitudni tie¥u,kemm ¥all-pellegrina©© ta' talb u solidarjetà, kif ukoll¥as-support kontinwu li l-Maltin u l-Áawdxin juru mal-Missjoni ta' l-Art Imqaddsa. Grazzi mill-qalb P. Giovanni!Smajna u lqajna bil-fer˙ ukoll il-messa©© li wassal P.Twanny Chircop OFM, li b˙alissa qie¥ed jistudja Ìerusa-lem flimkien ma P. Joseph Magro OFM. 'Mit-tbatija g˙adjo˙ro© il-frott!' qalilna P. Twanny. Forsi kien ¥alhekk liridna nimxu u nitolbu bix-xbiha tal-Kurçifiss, sinjal li mit-tbatija to˙ro© ukoll ir-reb˙a tal-qawmien, ¥al kul˙add.

Insellmilkom!B'din il-˙ar©a tar-rivista ntemm ix-xo¥ol tie¥i b˙ala

Kummissarju ta' l-Art Imqaddsa u anke b˙ala Editur ta' dinl-istess rivista, xo¥ol li kien ¥al qalbi u tani tant u tantsodisfazzjon. Fil-bidu tal-mandat tie¥i, f'Lulju tas-sena1993, kont ktibt fl-ewwel editorjal tie¥i, li xtaqt immexxi l-˙idma tal-Kummissarjat fuq il-motto 'Áal servizz kwali-fikat'. U nittama li dan, bil-kollaborazzjoni ta' tant persuni,ippruvajt inwettqu. Rapport tal-˙idma tie¥i tidher f'din il-˙ar©a tar-Rivista. Insellmilkom! Fis-sajf li ©ej ser nibda mis-sjoni ©dida fl-Istudju Bibliku Fran©iskan ta' Hong Kong.Dan l-Istudju Bibliku kien ©ie mwaqqaf mill-Ven. GabrieleAllegra OFM, li f'Ottubru li ©ej ser ji©i bbeatifikat mill-Qdusija Tie¥u l-Papa Ìwanni Pawlu II. Inqie¥ed il-mis-

L-ART IMQADDSA Mejju - Ìunju 2002 257

Il-Bibbja f’idejna Editorjal

Editorjal ..................257L-Evan©eljuskond San Luqa 259

Min Hu l-Ispirtu s-Santu ....265

Postijiet ta’ pellegri-na©© fis-Sirja........271

Persuna©©i Nisa.......273Is-Salmi....................276Litur©ija tal-Kelma...277Rapport ta’ ˙idma 1993-2002 ...........285

Betle˙em ..................288

Rivista Biblika li to˙ro© kull xahrejnmill-Kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa

tal-Provinçja Fran©iskana Maltija

Imwaqqfa fl-1955

Computer Setting:Ìwann Abela ofm

Serje ÌdidaVol 23 Nru 129

Mejju - Ìunju 2002

258 L-ART IMQADDSA Mejju - Ìunju 2002

Il-Bibbja f’idejna Il-Bibbja f’idejna Editorjalsjoni ©dida tie¥i anke f'idejn it-talb ta¥kom. Nawguraxo¥ol fejjiedi lil min ©ej warajja b˙ala Kummissarju ta' l-ArtImqaddsa u b˙ala Editur ta' din ir-rivista. Nirringrazzja minnqalbi lil dawk kollha li matul dawn is-snin ¥enuni minnqalbhom f'din il-˙idma. Insellmilkom minn qalbi!

Grazzi - AwguriNa˙seb inkun qed nesprimi x-xewqat ta’ dawk kollhali matul dawn is-snin ˙admu jew b’xi mod ©ew f’kun-tatt mal-Kummissarju ta’ l-Art Imqaddsa u daqu l-benna tal-˙idma tieg˙u jekk inroddlu ˙ajr g˙al dakkollu li g˙amel sabiex tkompli tikber is-sensibilità dwarl-Art Imqaddsa u l-missjoni tal-Fran©iskani f’dawn l-imkejjen. Grazzi lil P. Marcello g˙ax irnexxielu ji©borflimkien numru ta’ patrijiet li ˙dimna id f’id g˙ax ilkollnemmnu li din l-Art ta’ Ìesù hija l-”Óames Van©elu”kif isej˙ilha Papa Pawlu VI. Fl-istess nifs irridu nawgu-raw lil P. Marcello ˙idma ©dida b’risq il-Kelma f’artimbeg˙da (Honk Kong) çerti li hija ˙idma mbierkamill-Beatu Gabriele Allegra.

P. Ìwann Abela ofm

Betle˙emIr-ritratt f’din il-pa©na juri t-tg˙annieqa tal-MinistruÌeneral P. Giacomo Bini,OFM, mal-patrijiet li kienumiΩmuma fil-kumplesstan-Natività f’Betle˙emhekk kif in˙elset il-BaΩilika.Huwa ©est li ji©bor fih is-solidarjetà u s-sens ta’sodisfazzjon li l-˙elsien tal-BaΩilka nissel f’kul˙add.Kienu jiem ta’ tensjonikbira u ta’ ˙idma diploma-tika bla taqta’ mhux bissmis-Santa Sede immawkoll mid-diplomoziji tad-dinja (nota: anke pajjiΩnata s-sehem tieg˙u f’dankollu - grazzi mill-qalb) umill-Ordni Fran©iskanimxerred mad-dinja kollha.Jalla s-Sliem ta’ Betle˙emjasal fil-qlub ta’ kul˙add!!


Il-Bibbja f’idejna

Hawn jibda r-rakkont tal-ministeru fil-Ìudea li fl-Luqag˙andu mportanza speçjalig˙ax i˙addan il-vja©© ta’Ìesù lejn Ìerusalemm, il-belt-çentru tal-poplu tal-Pattil-Qadim li fiha l-Messijakellu jmut u jqum biex jibdal-Patt il-©did. Ir-rakkonti ta’din it-taqsima fihom tag˙limkbir u teolo©ija profonda. L-Evan©elju kollu jmexxi lejndan il-vja©© lejn Ìerusa-lemm li wara l-qawmien ta’Ìesù l-missjoni tieg˙u sabetil-perfezzjoni u l-miljatag˙ha. Din il-parti himinsu©a kollha kemm hi biskop kateketiku g˙all-Insaratal-bidu. Mill-kapitlu 9,vers51 sal-kapitlu 18, vers 14 dinit-taqsima fiha materjal pro-prju ta’ Luqa.

Is-Samaritani ma jilqg˙uxlil Ìesù (9,51-56)

Luqa jibda l-vja©© biprofondità kbira. Il-vja©©isejja˙lu (analimpseos "jit-tie˙ed ‘l fuq" jew "assunzjo-ni") li jfakkar "meta ta’ Elijakien merfug˙ fil-glorja (ara 2

Slaten 2,9-11 fil-grieg tat-traduzzjoni tas-LXX li kienjuΩa Luqa). Ukoll il-kliem"b’rieda s˙i˙a dar u telaqlejn Ìerusalemm" ifakkar fit-tbatija voluntarja tal-profetaÌeremija (©er 44,11) u tal-Qaddej tal-Mulej fit-TieniIsaija (Is 42,1; 50,7).

Ìesù xtaq jid˙ol f’ra˙altas-Samarija iΩda hemm malaqg˙uhx g˙alkemm bag˙atxi messa©©iera j˙ejjulu t-triq.Is-Samaritani kienug˙edewwa kbar tal-Lhud ukellhom it-tempju tag˙homu, meta raw li Ìesù kiensejjer lejn Ìerusalemm˙asbu li kien kontratag˙hom. Ìakbu u Ìwannistiednu lil Ìesù jniΩΩel in-narmis-sema u jeqridhom;dawn kienu mlaqqmin "uliedir-rag˙ad" (ara Mk 3,17).Imma Ìesù çanfarhom umar f’ra˙al ie˙or

X’je˙tie© id-dixxipulat(9,57-62)

Huma u mixjin, wie˙edqal lil Ìesù li jrid jimxi warajhkull fejn imur u Ìesù wie©bu

li hu ma g˙andux fejn imiddrasu. Ie˙or talbu biex jmurjidfen lil missieru qabel majimxi warajh u Ìesù ordnalujmur ixandar is-Saltna u j˙allilill-mejtin jidfnu l-mejtintag˙hom. Jidher li missieruma kienx mejjet u li din kie-net skuΩa; g˙alhekk it-twe©iba ta’ Ìesù kienet daq-shekk iebsa. Ie˙or qallu li jridjimxi warajh wara li jmurisellem lil niesu, u Ìesuwie©bu li min ja˙rat mag˙andux i˙ares lura.

Il-missjoni tad-dixxipli (10,1-20)

Aktarx li l-missjoni tat-Tnax, li minnha jit˙addetLuqa fil-kap. 9,1-6), u din tat-72 dixxiplu kienet missjoniwa˙da; xi kummentaturi,b˙al Schmid (RegensburgerNeue Testament, 3 ed.1955)ja˙sbu li t-tradizzjoni firdet l-istess missjoni fi tnejn, mis-sjoni li fiha ˙adu sehem l-Appostli u d-dixxipli, biexturi a˙jar is-superjorità tal-kulle©© appostoliku tat-Tnax.Fl-evan©elju tieg˙u Luqa j©ibmela Ωew© xeni paralleli ta’l-istess missjoni skond il-fontili kellu quddiemu.

Mhux çert jekk in-numrutad-dixxipli kienx 70, skondxi manuskritti, jew 72 skondmanuskritti o˙rajn. IΩ-Ωew©numri jistg˙u jkunu simboliçi:Mosè kellu 72 anzjani (Num11,16-30) u l-Ìenesi titkel-lem fuq 72 nazzjon (fit-testlhudi u fuq 70 anzjan fit-testgrieg tas-Sebg˙in.

Ìesù bag˙at id-dixxiplitnejn tnejn skond id-drawwa

Kitba ta’ Guido Schembri ofm

L-Evan©elju skond San LuqaIR-RABA’ TAQSIMA Il-Ministeru fil-Lhudija(9,51-19,27) [1]





ta’ l-Esseni u biex ikunu ta’g˙ajnuna g˙al xulxin; jibdabiex jg˙id li l-˙sad kbir u l-˙addiema ftit. Fil-vers 7 Luqajuri li Ìesù ried li s-salvazzjo-ni til˙aq mhux biss lil-Lhudimma wkoll lis-Samaritani.

Il-vrus 13-16 juru li l-pagani, hawn rappreΩentatiminn dawk ta’ Tir u Sidon,kienu aktar disposti li jilqg˙ul-messa©© tas-salvazzjonimil-Lhud li kienu jg˙ammrufl-ibliet tax-xtajta tal-G˙adirata’ Tiberija (KoroΩajn,Betsajda u Kafarnahum).

Il-vrus 17-20 juru l-fer˙tad-dixxipli bis-suççess lig˙amlu fil-missjoni bil-qawwa ta’ l-isem ta’ Ìesù,waqt li Ìesù stqarr li tassewis-Saltna tax-xitan kienet qedtitfarrak bil-g˙ajnuna tal-

˙idma tag˙hom. Immawissa wkoll lid-dixxpli lig˙andhom jifir˙u aktar liisimhom hu miktub fis-smewwiet, ji©ifieri li l-qdusijatar-ru˙ fil-grazzja ta’ Alla hijawisq aqwa minn kull suççessta’ missjoni esterna, tajbakemm tkun tajba.

Ir-rivelazzjoni ta’ Ìesù (10,21-24)

Hemm min ja˙seb liLuqa ˙a din is-silta minn xikitba bikrija ta’ qabel mabdew jinkitbu l-evan©elji. Dinhi silta li fiha Ìesù jirriveladirettament lilu nnifsu b˙alal-Iben ta’ Alla u r-rabtatieg˙u mal-Missier u ma’ l-Ispirtu s-Santu. Hawn tidherçara n-natura divina tieg˙u.

Wara l-istqarrija tan-natura tieg˙u mag˙mulab’fer˙ kbir ma’ radd il-˙ajr,Ìesù jdur lejn id-dixxipliwe˙idhom u jistieden lilhomukoll jifir˙u talli qeg˙dinjaraw u jisimg˙u ˙wejje© li l-profeti xtaqu jaraw ujisimg˙u u la raw u lanqassemg˙u g˙ax humag˙andhom ix-xorti li jkunu fil-bidu taΩ-Ωmien messjaniku ujaraw it-twaqqif tas-Saltnata’ Alla fuq l-art (ara Lq 8,10).

Il-Missier g˙o©bu li l-misteru tas-Saltna jkun l-ewwel rivelat lill-Appostli,nies "çkejknin", nies umli, umhux lill-g˙orrief tad-dinja.

Is-Samaritan it-tajjeb (10,25-37)

Il-parabbola tas-Samaritan it-tajjeb hijawa˙da mill-parabboli l-aktarmag˙rufin u fiha tag˙limprofond. L-g˙aref Lhudi taokkaΩjoni lil Ìesù g˙al din it-tixbieha b’Ωew© mistoqsijiet:a) x’hemm bΩonn li wie˙edjag˙mel biex jiret il-˙ajja ta’dejjem?; b) min hu l-proxx-mu?.

G˙all-ewwel mistoqsijat-twe©iba hi façli. Kull Lhudiseta’ jwe©ibha g˙ax l-im˙abba ta’ Alla u dik tal-proxxmu huma l-baΩi tal-kmandamenti. L-im˙abba ta’Alla kienet fil-bidu tax-ShemaIΩrael,eIael, it-talba li kullLhudi obbligat jg˙id darbtejnkuljum. L-im˙abba tal-proxx-mu kienet mg˙allmasa˙ansitra mir-rabbin. Immadawn kienu jiddiskutu bej-niethom dwar min hu l-proxxmu: il-Lhud biss, jew il-pagani wkoll? Mela l-g˙arefLhudi ried i©arrab lil Ìesù bit-tieni mistoqsija tieg˙u litwe©iba tag˙ha kienet g˙alihimdallma.

Hawn Ìesù wera l-g˙erf




divin tieg˙u. Dwar min jiretis-Saltna ma kienx hemmdiffikultà. Dwar min hu l-proxxmu wie©eb b’mod l-aktar prattiku, b’parabbola likul˙add seta’ jifhem.

Il-Lhud u s-Samaritanikienu g˙edewwa kbar.Dawn ta’ l-a˙˙ar kienu nof-shom Lhud u nofshom paga-ni fid-demm u r-reli©jon uma kinux jit˙amlu. Darbawie˙ed Lhudi waqt li qedjivvja©©a waqa’ f’idejn il-˙allelin li ˙allewh nofsumejjet. Il-qassis u l-levitaLhud li kienu g˙addejin minhemm, rawh u ma tawhxg˙ajnuna. Imma wie˙edSamaritan mhux bissdewwieh imma ˙allas biexikun indukrat f’lukanda. Danis-Samaritan juri kifg˙andha tkun l-im˙abba tal-proxxmu; hi m˙abba lit˙addan lil kul˙add ming˙ajrdifferenza ta’ nazzjon ureli©jon. Ìesù g˙alaq il-parabbola bil-kliem : "Mur,ag˙mel hekk int ukoll."

Ìesù g˙and Martau Marija (10,38-42)

Ìesù ma kienx Alla biss,imma kien bniedem ukoll.Kellu l-˙bieb tieg˙u u kienjaf jirrispetta u j˙obb b˙alkull bniedem normali. Luqajqieg˙ed dan ir-rakkontwara l-parabbola tas-Samaritan biex juri li, barra l-g˙emil tajjeb li wriena s-Samaritan u wriet Martabix-xog˙ol materjali metalaqg˙et lil Ìesù, je˙tie© lina˙sbu f’ru˙na spiritwal-ment kif g˙amlet Marija. L-istorja ta’ Marta u Marija ,˙ut LaΩΩru, nafuha a˙jarmill-Evan©elju ta’ SanÌwann. Luqa j©ib episodjuwie˙ed mill-˙biberija li Ìesùkellu ma’ din il-familja: il-˙afna xog˙ol ta’ Marta u l-

a˙jar sehem li g˙aΩletMarija.

Il-"Missierna" (11,1-4)

San Luqa jintroduçi din it-talba b'mistoqsija ta' wie˙edmid-dixxipli, waqt li SanMattew jqieg˙dha fid-diskors tal-G˙olja. Anke l-istiltaΩ-Ωew© Evan©elistim'huwiex l-istess: Luqa j˙allibarra l-kliem "li inti fis-smewwiet", kif hemmf'Mattew, u minflok"Missierna" j©ib "Missier"biex jinnota kif Ìesù kienjitlob u b'hekk juri r-rabtatieg˙u u tag˙na mal-Missier.Il-forma ta' Mattew hi lhu-dija, ta' Luqa kristjana.

"Jitqades ismek"; in-Nisrani g˙andu jg˙ix ˙ajjatajba u jfa˙˙ar lil Alla li husuperjuri g˙al kull kreatura:dan hu l-g˙an ta' kull rive-lazzjoni (Lev 19,2; 22,31ss.).L-isem ifisser il-persuna.

Il-kliem "ti©i Saltnatek"marbutin ma' l-isem ta' Allakienu jid˙lu spiss fit-talblhudi; il-Lhud kienu jindiriz-zaw lil Alla b˙ala Sultan. Is-Saltna ta' Alla hu l-˙olqien

kollu, l-aktar il-bnedmin. Il-Knisja tmexxi l-bnedmin lejnAlla.

"Ikun li trid int..." Alla jrid linag˙tuh ©ie˙ u glorja biexhekk nitqaddsu waqt linag˙mlu dak li hu ta' ©idg˙as-salvazzjoni ta' ru˙na ub'hekk inkunu qed nie˙dusehem mill-glorja tieg˙u.

Issa tibda t-tieni parti tal-Missierna li tmiss mhuxdirettament lil Alla imma lilnau lil ˙ti©ijietna. Il-˙obΩ linitolbu hu dak li hu me˙tie©g˙all-g˙ajxien (Origene)kemm materjali kif ukoll spi-ritwali. Luqa g˙andu "kuljum"flok "illum".

Biex Alla ja˙frilna je˙tie©li na˙fru li min naqasnag˙ax a˙na lkoll nonqsu ulkoll a˙na ulied Alla.

"La dda˙˙alniex fit-ti©rib"g˙andha tiftiehem: "La t˙alli-niex nid˙lu fit-ti©rib li manifil˙ux g˙alih". It-ti©rib linifil˙u g˙alih hu me˙tiegg˙all-˙ajja matura, l-ittra ta'San Ìakbu hi çara dwardan.

Luqa j˙alli barra t-talba lij©ib Mattew biex inkunume˙lusin mid-deni.




Il-˙abib imprudenti (11,5-13)

Issa Ìesù j©ib parabboladwar wie˙ed li baqa' jitlobtliet ˙obΩiet ming˙and˙abibu g˙ax wasal g˙andu˙abib bil-lejl u ma kellux x'ji-timg˙u. Billi kien bil-lejl, dakma setax iqum g˙ax mariedx iqajjem lil uliedu. Immal-ie˙or baqa' jitlob it-tliet˙obΩiet, u l-˙abib kellu jqumu jag˙tih.

F'kull parabbola g˙andnaniddistingwu t-tag˙limaewlenija mill-elementi l-o˙rali jΩejjnuha. Hawn it-tag˙limaprinçipali hi li Alla jag˙tina

dak li nitolbuh basta li danikun ta' ©id g˙ax Alla hu l-˙abib u l-Missier tag˙na.Óafna kummentaturi jag˙fsufuq it-tag˙lima tal-perseve-ranza fit-talb, imma din hibiss tag˙lima mpliçita.

Is-Saltna mifruda(11,14-23)

Ìesù g˙amel eΩorçiΩmufuq wie˙ed imbikkem u kif˙are© ix-xitan in-niesstag˙©bu. Dawk li bag˙du lilÌesù qalu li hu kien qieg˙edikeççi x-xjaten f'isemBelΩebub, il-prinçep tax-xja-ten. It-tifsir tal-kelma

"BelΩebub" m'huwiex Ωgur.Jista' jkun "Sid il-prinçpijiet",kif il-Filistin kienu jsej˙u lilalla tag˙hom Dagon; jista'jkun ukoll "sid id-dubbien" kifil-Lhud kienu jsej˙u b'di-sprezz lil alla tal-Filistin; u,jekk l-isem g˙andu jinqara"belΩebul" jista' jkun laqamta' disprezz lill-prinçep tax-xjaten: "sid iΩ-Ωibel". Immakien hemm o˙rajn li rieduj©arrbu lil Ìesù u talbuhsinjal mis-sema.

Ìesù wie©eb kemm lildawk li g˙oddewh b’qaddejta' Satana u kemm lil dawk liriedu sinjal. Fakkarhom lihuma stess kellhom nies lijkeççu x-xjaten f'isem Alla.Mela jekk hu u nieshomkienu qeg˙din ikeççu x-xja-ten u l-prinçep tax-xjatenkien qed i˙allihom jkeççu s-sudditi tieg˙u, dan ifisser li s-saltna tieg˙u hi maqsuma.G˙alhekk qalilhom li nieshomstess juruhom kemm kienuqeg˙din jiΩbaljaw. Mhux biss,imma ladarba hu kien qedikeççi x-xjaten bis-sa˙˙a ta'Alla, dan ifisser li kienetwaslet is-Saltna ta' Alla.

Issa Ìesù ©iebilhomparabbola ta' wie˙ed ta'sa˙˙a superjuri li jaqbeΩ fuqmin hu inqas qawwi minnu,jirb˙u u jqassam ©idu. Il-parabbola tfisser li Ìesù huiktar qawwi mix-xitan ug˙andu s-setg˙a li je˙odlu©idu. U temm billi jg˙idilhomli min m'huwiex mieg˙u hukontra tieg˙u, u min maji©borx mieg˙u (alluΩjonig˙all-mexxejja Lhud), ikunqed ixerred, jew jitlef dak lig˙andu.

Il-vrus 24-26 ikomplu jfis-sru kliem Ìesù b'parabbolao˙ra ta' xitan li ˙are© minnpost u meta sab ru˙uji©©erra u jfittex mistrie˙ f'artniexfa (il-post fejn il-Lhudkienu jimma©inaw li hemm


ix-xjaten), ma sabx mistrie˙u re©a' lura fil-post fejn kienqabel ma' seba' (ji©ifieri˙afna) xjaten aqwa minnu.Sab il-post nadif, da˙alhemm, u dak l-imsiekenbniedem sab ru˙u ag˙armilli kien qabel. Il-parabbolatfisser li dawk il-Lhud li mariedux jisimg˙u kliem Ìesù, libihom setg˙u jitnaddfu, issalabarba warrbu kelmtu,sabu ru˙hom f'sitwazzjonita' kundanna ag˙ar minnqabel.

Tif˙ir lil Omm Ìesù(11,27-28)

Luqa jkompli jsa˙˙a˙ it-tag˙lim ta' qabel bir-rakkontta' wa˙da mara li g˙ollietle˙inha u bierket lill-Madonna li wildet u reddatlil Ìesù. Ìesù ma meriex lill-mara; anzi qalilha li Ommuhi mbierka u hienja g˙ax kie-net l-ewwel fost dawk lisemg˙u l-kelma ta' Alla u˙arsuha. Marija kienet l-ewwel bniedma li emmnet libinha hu Alla.

Is-sinjal ta' Ìona(11,29-32).

Fil-vers 16 ta' dan il-kapi-tlu jing˙ad li kien hemm xiw˙ud li riedu sinjal biexi©arrbu lil Ìesù; lil dawnÌesù issa we©ibhom diretta-ment u qal li lil dan nisel˙aΩin ma jing˙atalux ˙lief is-sinjal ta' Ìona. Ìona kienmibg˙ut biex jippriedka lin-nies ta' Ninwe' u, meta rikebbastiment biex ma jmurxhemm, il-bastiment kien sejeg˙req u Ìona kien mix˙utfil-ba˙ar fejn imbeg˙la minn˙uta li beΩqitu f'Ninwe'.Hemm kellu jippriedka u n-nies g˙amlu penitenza.

L-istorja ta' Ìona hija

parabbola. Il-˙uta hi figurata' Ninwe' li l-arma coat-ofarms tag˙ha kienet il-˙uta.Kienet g˙alhekk xbieha-pro-fezija ta' Ìesù li dam tlietijiem fil-qabar u mal-qaw-mien bdiet il-fidwa. Dan kiensinjal li dawk ta' rieda ˙aΩinama fehemux. IΩda fehemu lidawk ta' Ninwe', ukoll is-sul-tana ta' nofsinhar (vers 31) liriedet tisma' l-g˙erf ta'Salamun, kienu a˙jarminnhom, g˙alkemm paga-ni, u li f'jum il-˙aqq kienusejrin jikkundannaw l-g˙ebusija ta' qalbhom. G˙axjekk il-predikazzjoni ta' Ìonau l-g˙erf ta' Salamun mes-sew il-qalb tal-pagani ta'Ninwe' u tas-saltna ta' nof-sinhar, Ìesù hu ikbar minn©ona u Salamun u humakien imisshom jisimg˙u.

Il-musbie˙ fuq l-imnara (11,33-36)

Il-musbie˙ hu mag˙mulbiex jitqieg˙ed fuq l-imnara˙alli jdawwal u d-dawltieg˙u jkollu effett tajjeb jekkl-g˙ajn ma tkunx marida.Ìesù applika dan kollu

g˙alih innifsu u g˙al dawk lijisimg˙uh. Ìesù hu l-musbie˙ li jdawwal; l-g˙ajntfisser ir-rieda tas-sem-mieg˙a: jekk ir-rieda tkuntajba d-dawl tat-tag˙lim ta'Ìesù jikseb l-effett tajjeb ussir il-konverΩjoni; jekk ir-rieda tkun ˙aΩina, b˙al diktal-FariΩej, is-semmieg˙ajibqg˙u mdallmin. Fl-evan©elju ta' San Mattew, id-dawl tal-musbie˙ huapplikat g˙al-predikazzjonitad-dixxipli.

Ikla u kundanna f'dar ta'wie˙ed FariΩew (11,37-54)

Hawn u jitkellem, wie˙edFariΩew stieden lil Ìesùg˙all-ikla ta' nofsinhar(skond l-ori©inal grieg). Ìesùmar imma ma ˙asilx idejhqabel l-ikel kif kienet id-drawwa tar-rabbin Lhud, u l-FariΩew skandaliΩΩa ru˙u.

Ìesù sab l-okkaΩjoni lijikkundanna l-formaliΩmureli©juΩ tal-FariΩej u tal-kittie-ba (l-g˙orrief tag˙hom).Dawn kienu "nies bla mo˙˙";jag˙mlu dak li jidher u majqisux sewwa dak li tg˙id il-



kuxjenza. Li jsir dak li jidherhi ˙a©a tajba imma hi ˙a©aa˙jar li tag˙ti kas g˙al dak lima jidhirx g˙ax Alla j˙aresiktar lejn il-kuxjenza milli lejnl-g˙emil, tajjeb kemm ikuntajjeb. Per eΩempju, liwie˙ed jag˙ti karità hug˙emil tajjeb imma je˙tie© lil-karità ting˙ata b'kuxjenza"nadifa" (vers 41) mhux biexwie˙ed jidher u jie˙u tif˙ir in-nies. U li jit˙allsu d-deçmifuq il-prodott ta' l-art (10 fil-mija skond il-li©i) hi ˙a©atajba, imma ma kienx hemmbΩonn li l-li©i tinkludi wkoll l-iΩg˙ar ˙xejjex kif g˙allmu l-FariΩej; dan kien toqol Ωejjedfuq il-kuxjenza. Alla ma riedxlegaliΩmu u toqol ta' kuxjenzikif riedu l-FariΩej li fl-istess˙in kienu jfittxu li jidhru mill-poplu fis-sinagogi u l-pjazez.Ìesù qalilhom çar u tond li

kienu b˙al "oqbra" (skondMattew, "oqbra mbajda")sbi˙ minn barra u mimlijininsetti minn ©ewwa.

Meta wie˙ed mill-g˙orrief qal lil Ìesù li kienqieg˙ed joffendi lilu u lils˙abu (vers 45), Ìesù kom-pla jikkundanna lilhom ukoll.Qalilhom li dak li kienu jridu lil-poplu jitg˙abba bih humama kinux imissuh b'saba'wie˙ed. Dan il-formaliΩmukienu ©a' kkundannawh il-profeti li missirijiethom qatlu.U huma ("dan in-nisel") kienuqed i©eddu g˙emil il-missi-rijiet fuq Ìesù u kienu sejkomplu j©edduh fuq l-Appostli. Imma l-qaddisintal-qedem, ibda minn Abel (lil-qtil tieg˙u hu rrakkuntat fl-ewwel ktieb tal-kanoneLhudi) u spiçça f’Ûakkarija (lil-martirju tieg˙u hu rrakkun-

tat fl-a˙˙ar ktieb tal-kanoneLhudi) jixhdu kontra l-FariΩeju l-kittieba. Ìesù jag˙laq il-kundanni tieg˙u b'kundannaiktar qawwija minn ta'qabel: L-g˙orrief tal-li©i lililhom kien mog˙ti l-muftie˙tal-g˙erf ma nqdewx bihtajjeb; mhux biss ma da˙luxhuma fil-qalba ta' l-Iskrittura(il-©id li j©ib mieg˙u il-Messija) imma lanqas ma˙allew lil ˙addie˙or jid˙ol.

Il-vrus 53-54 juru r-reazzjoni tal-FariΩej u l-g˙orrief tal-ligi: minflok lilaqg˙u kliem Ìesù bl-umiltàu kkonvertew, bdew ifitxxujonsbuh b'mistoqsijiet iebsabiex isibu fuqiex jakkuΩawh.Il-FariΩej u l-g˙orrief tal-Li©ihuma wkoll il-figura tal-bnie-dem, supperv li ma jkunx iridjisma’ lil min irid jag˙millu l-©id.



Ìesù iwie¥ed u jip-preΩenta l-Ispirtu s-Santub˙ala l-Paraklitu, ix-Xhud, l-Im¥allem, il-gwida lejn il-verità, il-Glorja ta' Kristu, l-Ispirtu tal-Verità, il-Mib¥uttie¥u u tal-Missier.

Min hu l-Ispirtu s-Santu:iwie©eb Ìesù

Ìesù iwe¥ed l-Ispirtu s-Santu: U jiena nitlob lill-Missier u hu ja¥tikomDifensur ie˙or biex jibqa'dejjem ma¥kom, l-Ispirtutal-verità...(Ìw 14, 16).

Ìesù jippreΩenta l-Ispirtuu ja¥tih seba' ismijiet:

PARAKLITU, li jfisserDifensur, dak li jinterçedi,ja¥ti l-fara©.

XHUD: Meta ji©i d-Difensur, li se nib¥atilkomming˙and il-Missier, l-Ispirtutal-Verita', huwa jixhed¥alija (Ìw 15, 26).

MGÓALLEM: Imma d-Difensur, l-Ispirtu s-Santu lil-Missier jib¥at f'ismi,huwa j¥allimkom kollox(Ìw 14, 26).

MEXXEJ LEJN IL-VERITÀ: Meta ji©i hu, l-Ispirtu tal-verità, iwassalkom¥all-verità kollha (Ìw 16,13).

GLORJA TA' KRISTU:Hu ja¥tini glorja, ¥aliexjie˙u minn dak li hu tie¥i uj˙abbru lilkom (Ìw 16, 14).

SPIRTU TA' VERITÀ:Meta ji©i d-Difensur, li senib¥atilkom ming˙and il-Missier, l-Ispirtu tal-Verita'...(Ìw 15, 26).

MIBGÓUT MINN KRI-STU: Madankollu,n¥idilkom is-sewwa, jaq-blilkom li jiena mmur: jekk

ma mmurx, id-Difensur maji©ix ¥andkom: imma jekkimmur nib¥atulkom (Ìw16, 7).

MIBGÓUT MILL-MIS-SIER: U jiena nitlob lill-Missier, u hu ja¥tikomDifensur ie˙or biex jibqa'dejjem ma¥kom (Ìw 14,16).

Ìesù jis˙aq fuq il-prinçipju li l-Ispirtu ji©i mo¥tifrott is-Salib tie¥u:

Madankollu, n¥idilkomis-sewwa, jaqblilkom li jienammur: jekk ma mmurx, id-Difensur ma ji©ix ¥andkom:imma jekk immurnib¥atulkom (Ìw 16, 7).

A. Ìesù iwie¥ed u jurimin hu l-Ispirtu s-Santu

waqt l-a˙har çena.

F'dan il-mument impor-tanti tal-˙ajja ta' Ìesù, il-Mulej iwie¥ed Difensurie˙or: U jekk titolbu xi ˙a©af'ismi jiena na¥milha, biexil-Missier ikun igglorifikatpermezz ta' Ibnu. Iva, jekk

titolbuni xi ˙a©a f'ismi, jienana¥milha....u jiena nitlob lill-Missier, u hu ja¥tikomDifensur ie˙or biex jibqa'dejjem ma¥kom, l-Ispirtutal-Verità, li d-dinja ma tistaxtirçevih, ¥ax hija la tarah ulanqas ta¥arfu. IΩda intomta¥arfuh, ¥aliexi¥ammar ma¥kom, uhuwa fikom. Ma n˙allikomxiltiema...(Ìw 14, 13-18).

Ìesù iwie¥ed Difensur,avukat, dak li jinterçiedi.Huwa 'ie˙or', ¥aliex l-ewwel Difensur huwa Kristuu l-Ispirtu ji©i mo¥ti minnubiex il-Knisja tkompli l-opratal-fidwa li se˙˙et bil-qawwata' Ìesù. B'dan il-kliem,Ìesù j˙ejji l-appostli ¥at-tluq tie¥u u iwie¥dhomkonsolatur.

Wara li j˙abbar it-tluqtie¥u u l-we¥da ta' l-Ispirtu, Ìesù iΩid: Imma d-Difensur, l-Ispirtu s-Santu, li l-Missier jib¥at f'ismi,i¥allimkom kollox ujfakkarkom dak kollu li¥idtilkom (Ìw 14, 26).Mela l-Ispirtu kellu jkun id-



Kitba ta’ Marcello Ghirlando ofm

Min Hu l-Ispirtu s-Santu



Difensur filli jkun preΩenzafil-Knisja, preΩenza lit¥allem u tfakkar, preΩenzali t¥in lill-Knisja tilqa', tifhemu xxandar kontinwament il-Bxara t-Tajba ta' Kristu. Il-preΩenza ta' l-Ispirtu¥alhekk issir garanzija li l-Knisja xxandar lil Kristu s˙ih,li xxandar il-Verita' ta' l-Im¥allem.

Fix-xandira tal-Bxara t-Tajba, l-appostli/il-Knisja kel-lhom ikunu m¥ejjuna, anzianimati, mill-Ispirtu: Metaji©i d-Difensur, li senib¥atilkom ming˙and il-Missier, l-Ispirtu tal-verità, li

©ej mill-Missier, huwa jixhed¥alija. U intom ukoll tixhdu,¥ax intom kontu mie¥i samill-bidu (Ìw 14, 26-27). L-esperjenza diretta li l-appo-stli kellhom ta' Kristu -esperjenza okulari, ta'smie¥ eçç - ti©i sostnutamill-˙idma ta' l-Ispirtu u ti©im¥oddija bil-qawwa ta' l-Ispirtu minn ©enerazzjoni¥all-o˙ra.

Fil-fatt Ìesù jkompli j¥id:Baq¥ali ˙afna ˙wejje©x'n¥idilkom, imma ¥alissama tifil˙ux ¥alihom. Metaji©i hu, l-Ispirtu tal-Verità,iwassalkom ¥all-verità kol-

lha; ¥aliex hu ma i¥idxejn minn tie¥u, imma j¥iddak li jisma', u j˙abbrilkom il-©ejjieni (Ìw 16, 12-13).

Fil-fatt kellu jkun l-Ispirtu lijmexxi lill-appostli ¥all-verità kollha, ji©ifieri li jifhmul-misteru s˙i˙ ta' Kristu ankefl-umiljazzjoni tie¥u fuq is-Salib li twassal ¥all-glorjatal-qawmien. L-Ispirtu kellujwassalhom biex jifhmu bis-s˙ih l-iskandlu tas-salib. U l-Ispirtu llum iwassal lil minjemmen ¥all-verità kollha;¥all-¥arfien s˙i˙ tal-miste-ru ta' Kristu - ta' dak li¥amel u ¥allem, tal-©rajjatal-Kalvarju - fil-˙ajja proprjau fil-˙ajja tal-Knisja.

L-Ispirtu mela huwa mar-but intimament ma Kristu. L-Ispirtu huwa d-Difensur 'l-ie˙or' li jwassal lil min jem-men biex jie˙u sehem fil-Misteru ta' Kristu, fil-fidwa.Hu ¥alhekk li l-Ispirtu s-Santu, permezz tal-Knisja,ikompli j©ib fil-preΩent il-fidwa ta' Kristu: Hu ja¥tiniglorja, ¥aliex jie˙u minndak li hu tie¥i u jhabbrulilkom (Ìw 16, 14).

Ir-rivelazzjoni ta' Alla nnif-su li sse˙˙ fil-©rajja Ìesùtkompli fil-preΩent bil-˙idmata' l-Ispirtu s-Santu: Dakkollu li ¥andu l-Missierhuwa tie¥i. Áalhekk ¥idtli jie˙u minn dak li hu tie¥i uj˙abbru lilkom (Ìw 16, 15).

B. Il-Missier, l-Ibenu l-Ispirtu s-Santu

Fid-Diskors ta' l-A˙˙arÇena, Il-Missier, l-Iben u l-Ispirtu s-Santu ji©u msem-mija b'mod çar b˙alaPersuni marbutin flimkienb'rabta intima ta' m˙abba.L-Ispirtu ©ej mill-Missier (Ìw15, 26), il-Missier ja¥ti l-Ispirtu (14, 16). Il-Missier



Il-Bibbja f’idejna Il-Bibbja f’idejna

jib¥at l-Ispirtu f'isem l-Iben(14, 26), filwaqt li l-Ispirtuja¥ti xhieda ¥al Iben (15,26). L-Iben jitlob lill-Missierbiex jib¥at id-Difensur (14,16), imma jwie¥ed ukoll limeta jitlaq hu, jib¥at hustess id-Difensur (16,7).Mela l-Missier jib¥at lill-Ispirtu kif kien ba¥at lill-Iben, imma fl-istess ˙injib¥atu bil-qawwa tal-fidwata' Kristu. U Kristu jib¥atubl-istess qawwa. L-Ispirtu fil-fatt kellu jintba¥atmin˙abba l-fidwa mwettqaminn Kristu fuq is-salib,skond ir-rieda tal-Missier.

F'dan id-diskors melanist¥u nitkellmu minn rive-lazzjoni trinitarja. Fil-fattÌesù kellu ja¥ti l-mandatmissjunarju li kellu jse˙h f'i-sem Alla Missier, Iben uSpirtu: Morru fid-dinja u¥allmu u ¥ammdu fl-isemtal-Missier u ta' l-Iben u ta' l-Ispirtu s-Santu (Mt 28, 19). Ubis-sa˙˙a tal-Ma¥mudija,min jemmen jid˙ol fil-˙ajjatat-Trinità Mqaddsa. L-Ispirtus-Santu huwa M˙abba, fil-˙ajja trinitarja; huwaPersuna-M˙abba li ssir donmo¥ti lil kull min jemmen:L-im˙abba ta' Alla ssawbetfina permezz ta' l-Ispirtu s-Santu li ©ie mo¥ti lilna (Rum5, 5).

C. Alla jifdi bil-qawwata' l-Ispirtu s-Santu

Il-fidwa tal-bniedem, lisse˙h fil-©rajja tal-mewt uqawmien ta' Kristu, ti©im¥oddija lilna fil-preΩent,fil-qawwa kollha ta¥ha,mill-Ispirtu s-Santu.Áalhekk nist¥u n¥idu liAlla jikkomunika l-fidwa llumbil-qawwa ta' l-Ispirtu s-Santu.

Il-˙olqien jista' jitqiesb˙ala Alla li ja¥ti lilu nnifsu

lil bniedem - fid-don ta' l-eΩi-stenza tad-dinja u tal-bnie-dem, fid-don ta' l-¥oti ta' l-ispirtu ta' Alla fin-nifs tal-˙ajja - Óa na¥mlu l-bnie-dem skond ix-xbiehata¥na...(Ìen 1, 26). Fid-diskors ta' l-a˙˙ar çena, jekkinΩommu dan l-isfond biblikuquddiem ¥ajnejna, nindu-naw li Ìesù iqis it-tluq tie¥uu l-wasla ta' l-Ispirtu s-Santub˙ala ˙olqien ©did. Il-bnie-dem li jilqa' l-fidwa bil-fidi,jirçievi n-nifs tal-˙ajja, ji©ima˙luq mill-©did, bil-qawwatal-©rajja tal-fidwa li tne˙˙id-dnub u l-mewt.

Áalhekk Ìesù kienstqarr li jaqblikom li jienammur...jekk immurnib¥atulkom (Ìw 16, 7).Bit-tluq tie¥u, bl-iskandlutas-salib, skandlu li ˙oloqdwejjaq fl-appostli imma liÌesù wie¥ed li jbiddluf'ferh (Ìw 16, 20), Allakellu jwettaq ˙olqien ©did,effuΩjoni ©dida ta' l-Ispirtu.Bil-qawwa ta' l-Ispirtu, il-bniedem jin˙oloq mill-©didu jsib mod ©did kif jilqa' l-komunikazzjoni ta' Alla: U¥ax intom ulied, Allaba¥at l-Ispirtu ta' Ibnuf'qalbna j¥ajjat: Abba!

Missier! (Gal 4, 6). Bil-qawwa tas-Salib, mela, ji©imo¥ti l-Ispirtu s-Santu lill-Knisja; u bil-preΩenzatie¥u, Alla jwettaq ˙olqien©did.

L-Ispirtu s-Santu fir-rivelazzjoni ta' l-AntikTestment. L-Ispirtu s-Santu jimmanifesta lilunnifsu fil-˙ajja ta' Kristu ufil-Pentekoste.

L-Antik Testment kien˙ejja t-triq ¥ar-rivelazzjonita' l-Ispirtu s-Santu, anke jekkil-personalità ta' l-Ispirtu hija¥al kollox mo˙bija fl-AntikTestment. Kien il-ProfetaIΩaija li kien ˙abbar li l-Messija kellu jkun mmexximill-Ispirtu s-Santu biex isirdawl ¥al ©nus kollha. Ìesùkellu jwettaq din il-profezija.

D. Il-Messija: l-ikkonsagrat

mill-Ispirtu s-Santu

Il-Kelma Messija/Kristutfisser midluk, u fl-istorja tal-fidwa din id-dilka/konsa-grazzjoni hija dilka bl-Ispirtus-Santu. Jikkonferma SanPietru f'Atti 10, 37-38: Intomtafu b'dak li ©ara mal-



Lhudija kollha, ibda mill-Galilija, wara li Ìwanni xan-dar il-ma¥mudija; tafu kifAlla kkonsagra lil Ìesù ta'NaΩaret bl-Ispirtu s-Santu ul-qawwa...

Din il-konsagrazzjoni kie-net im˙ejjija minn IΩaija, lispiss il-Ktieb tie¥u jissejja˙il-Van©elu ta' l-AntikTestment. IΩaija j˙abbar il-wasla ta' persuna©©misterjuΩ, persuna©© li l-Ìdid Testment ra fih lil ÌesùKristu. Áad to˙ro© fer¥amiz-zokk ta' Ìesse, ¥adtinbet rimja minn ¥eruqu;fuqu jistrie˙ l-Ispirtu tal-Mulej, l-ispirtu ta' l-¥erf ud-dehen, l-ispirtu ta' l-¥aqal u l-qawwa, l-ispirtuta' l-¥erf u l-biΩa' tal-Mulej,u l-¥axqa tie¥u fil-biΩa'tal-Mulej (IΩ 11, 1-3). B'dinis-silta tit˙ejja r-rivelazzjonita' l-Ispirtu s-Santu li sse˙˙b'mod s˙i˙ fil-ÌdidTestment.

Fil-fatt il-Messijamwie¥ed kellu jkun mid-luk/ikkonsagrat u jkun mimlibl-Ispirtu ta' Alla. Anzi, per-mezz tie¥u, Alla kellu jwas-

sal l-istess don ta' l-Ispirtulill-poplu: L-Ispirtu ta' Sidi l-Mulej fuqi, ¥ax il-Mulejikkonsagrani, biex inwassalil-bxara t-tajba lill-fqajrin,ba¥atni ndewwi l-qalbmiksura; biex in˙abbar il-˙elsien lill-imjassrin, u lill-˙absin il-ftu˙ tal-˙abs; biexinniedi s-sena tal-grazzjatal-Mulej ...(IΩ 61, 1-2). Il-

Messija kellu jkun mib¥ut'ma l-ispirtu tal-Mulej' : Il-Mulej ba¥at lili u l-ispirtutie¥u...(IΩ 48, 16). Il-Qaddejta' Alla kellu jirçievi dan id-don: Araw il-qaddej tie¥i, lijiena nwieΩen, il-ma˙turtie¥i li fih qalbi strie˙et!Qe¥idt ir-ru˙ tie¥i fuq...(IΩ42, 1). Bil-qawwa ta' l-Ispirtu kellu j©ib frott ta'fidwa lill-©nus: Hu j©ib il-©ustizzja lill-©nus (42, 1),¥amilt minnek patt tal-poplu, dawl tal-©nus (42, 6),biex is-salvazzjoni tie¥i satruf l-art tinfirex (49, 6); l-ispirtu tie¥i li hemm fik ukliemi li qe¥idt f'fommok,ma jitbe¥dux minn fom-mok jew minn fomm ulie-dek, u wlied uliedek, minnissa u ¥al dejjem - i¥id il-Mulej (59, 21).

Dawn is-siltiet profetiçinaqrawhom fid-dawl tal-Van©elu: nifhmu li l-Messijakellu jkun dak ©ej mill-Ispirtu, b˙ala dak li jipposse-di l-Ispirtu s-Santu, anzi l-milja ta' l-Ispirtu ¥alih u¥all-o˙rajn, ¥all-bnedminkollha. Id-don ta' l-ispirtu


Il-Bibbja f’idejna Biex nifhmu a˙jar il-Kelma ta’ AllaIl-Bibbja f’idejna

huwa akkumpanjat mid-donital-fidwa li kellhom ji©umo¥tija lill-foqra.

Ta' min jiftakar li dak l-ispirtu tal-Mulej li jinΩel fuq il-Messija tal-futur hu fuq kol-lox don ta' Alla ¥all-Qaddejtal-Mulej. Mhuwiex perso-nalità distinta kif imba¥adrivelat fil-Ìdid Testment.

Ìesù Kristu kellu jer©a'jfakkar il-kliem ta' IΩaija fil-bidu tal-ministeru tie¥u fis-sinagoga ta' NaΩaret. Hujuri li kien il-Messija ikkonsa-grat mill-Ispirtu s-Santu:Ìesù qam biex jaqra. Tawhf'idejh il-ktieb ta' IΩaija l-pro-feta, fet˙u u sab fejn kienhemm miktub dan li ©ej: L-Ispirtu tal-Mulej fuqi, ¥axhu kkonsagrani biex inwas-sal il-bxara t-tajba lill-fqajrin.ba¥atni n˙abbar il-˙elsienlill-imjassrin u d-dawl ©didlill-¥omja, irrodd il-˙elsienlill-ma˙qurin u nxandar senatal-grazzja tal-Mulej......Din il-kitba se˙˙et illum intom utisim¥u (Lq 4, 16-21).

E. Ìesù ta' NaΩaretikkonsagrat

fl-Ispirtu s-Santu

Il-missjoni ta' Ìesù lisse˙˙ bil-qawwa ta' l-Ispirtus-Santu ti©i rivelata minnÌwanni l-Battista f'xatt ix-xmara Ìordan: Jienn¥ammidkom bl-ilma,imma ©ej wie˙ed aqwaminni li ma jist˙oqqlix in˙olluil-qfieli tal-qorq tie¥u. Huj¥ammidkom bl-Ispirtu s-Santu u n-nar (Lq 3, 16).Ìwanni j˙abbar Messija likellu ji©i bil-qawwa ta' l-Ispirtu u jqassam l-istessSpirtu, bil-qawwa tal-missjo-ni tie¥u li jne˙˙i d-dnubiettad-dinja.

Ix-xhieda ta' Ìwanni ti©ikkonfermata mill-Missier f'ri-velazzjoni Trinitarja mill-

isba˙: Ìesù t¥ammedukoll u waqt li kien qie¥edjitlob, is-smewwiet infet˙u, uniΩel l-Ispirtu s-Santu fuqufis-sura ta' ˙amiema. U mis-sema ©ie le˙en i¥id: 'IntiIbni l-¥aziΩ: fik sibt il-¥axqa tie¥i' (Lq 3, 21-22).

Ìesù jwettaq il-missjonitie¥u bil-qawwa ta' l-Ispirtus-Santu, mimli bl-Ispirtu,mmexxi mill-Ispirtu; Ìesù,wara r-ritorn tat-72 dixxiplu,jifra˙ fl-Ispirtu s-Santu qud-diem ir-rejaltà tal-paternitàdivina, paternità li huwa jirri-vila liΩ-Ω¥ar. Ìesù jifra˙ fl-Ispirtu s-Santu, i˙oss l-Ispirtu

ja˙dem fih, l-istess Spirtu likien niΩel fuqu f'xatt ix-xmara Ìordan. L-¥aqda ta'Kristu u l-Ispirtu ti©i biç-çarmurija f'dak il-fer˙ fl-Ispirtu.

F. Kristu Rxoxt i¥id: Óudu l-ispirtu s-Santu.

Ìesù huwa dak li jwassalid-don ta' l-ispirtu s-Santu,don li kellu ji©i mo¥ti lill-appostli u lill-Knisja, frott il-fidwa tie¥u fuq is-SalibImqaddes.

Ìesù jwassal l-Ispirtu s-Santu billi jirrivela min hu.Dak li l-Antik testment kieniddeskriva b˙ala nifs tal-˙ajjata' Alla, id-don li kellu ji©i

mo¥ti lill-Messija - b˙ala l-¥ajn tal-˙idma tie¥u, kif ji©ikkonfermat fil-˙ajja ta' Ìesù,issa ji©i rivelat minn Ìesù.

L-Ispirtu mhuwiex bissdon mo¥ti lill-Messija immahuwa Persuna-Don: huwaDifensur ie˙or, Spirtu ta'Verità li jwassal lid-dixxipli ta'Ìesù ¥all-verità s˙i˙a;huwa Dak li huwa maq¥udma Kristu - jie˙u minn dak lihuwa tie¥i u j˙abbarulkom- ¥aqda li ssib il-¥ajnta¥na fil-Missier - Dak kolluli ¥andu l-Missier huwatie¥i; ¥alhekk ¥idtilkom lijie˙u minn dak li huwa tie¥i

u j˙abbarulkom -. L-Ispirtuhuwa mib¥ut mill-Missier;l-ewwel huwa mib¥utb˙ala don ¥all-Ibenma¥mul bniedem, Messija.Wara t-tluq ta' Ìesù, bis-sa˙˙a tal-grajjiet tal-Áid -il-mewt u l-qawmien ta'Ìesù - l-Ispirtu ji©i biex ikom-pli l-missjoni ta' l-Iben u jwet-taq l-era l-©dida tal-fidwa.

Dan jidher çar fil-jumtal-qawmien: fil-qawmienÌesù Kristu Sidna li, skondit-tnissil tal-©isem twieledmin-nisel ta' David, u skondl-Ispirtu s-Santu, kostitwitb˙ala l-Iben ta' Alla b'kullqawwa permezz tal-qaw-mien mill-imwiet (Rum 1, 3-



4). Bis-sa˙˙a tal-qawmienÌesù jwettaq il-we¥datie¥u li jib¥at l-Ispirtu s-Santu, Spirtu li jbiddel il-bnedmin f'˙olqien ©did!

Dak il-Óadd fil¥axija,meta d-dixxipli kienuflimkien imbeΩΩ¥a mil-Lhud, bil-bibien ma¥luqa,©ie Ìesù u qa¥ad f'nof-shom: u qalilhom: 'Is-sliem ¥alikom!' Kif qalhekk, uriehom idejh u©enbu. Id-dixxipli fer˙umeta raw il-Mulej.Imba¥ad Ìesù tennaj¥idilhom: 'Is-sliem¥alikom! Kif il-Missierba¥at lili, hekk jienanib¥at lilkom.' Kif qalhekk, nefa˙ fuqhom uqalilhom: 'Óudu l-Ispirtu s-Santu' (Ìw 20, 19-22).

Ìesù jwettaq kliemu: l-Imsallab/l-Irxoxt jonfo˙ fuqid-dixxipli tie¥u, bil-qawwa;ibiddel in-niket f'fer˙; ja¥tid-don ta' l-Ispirtu s-Santu,don li huwa l-frott tal-fidwafuq is-Salib Imqaddes. Bil-qawwa tas-Salib jistqarr:'Óudu l-Ispirtu s-Santu'. KifÌesù jwettaq il-missjonitie¥u permezz tas-salib,hekk ukoll permezz tas-Salibji©i mo¥ti l-Ispirtu.

Il-fidwa ti©i mwettqa bis-s˙i˙ mill-Iben, li wettaq din il-missjoni bil-qawwa ta' l-ispir-tu s-Santu sal-offerta ta'©ismu fuq is-salib. Din il-fidwa, isse˙˙ kuljum u ssirpreΩenti fil-qlub u fil-kuxjenzital-bnedmin - fl-istorja tad-dinja - mill-Ispirtu Santu, id-Difensur l-ie˙or.

G. L-Ispirtu s-Santuu Ω-Ωmien tal-Knisja.

Fit-tmiem il-missjoni ta'Ìesù, il-mib¥ut tal-Missier,nhar Pentekoste, ji©i mib¥utl-Ispirtu s-Santu biex iqaddeskontinwament il-Knisja u biexpermezz ta' Kristu min jem-men jasal ¥and il-Missier fiSpirtu wie˙ed. Huwa l-Mulej lija¥ti l-˙ajja, l-¥ajn tal-ilma˙aj li jwassal sal-˙ajja ta'dejjem; permezz tie¥u l-Missier jer©a' ja¥ti l-˙ajja lill-bnedmin, li jmutu ¥ad-dnubu jwassalhom ¥all-qawmienfi Kristu. Fil-jum ta' Pentekostetitwieled il-Knisja; jitwettaqkliem Kristu b'mod pubblikuquddiem il-bnedmin kollha;tibda l-mixja tat-tixrid tal-Bxara t-tajba matul il-meddatas-sekli. Jibda Ωmien il-Knisjali ti©i mmex-xija mill-Ispirtu s-Santu kif jixhed il-Ktieb ta' l-Attita' l-Appostli. L-Ispirtu s-Santu-don jibqa' pre Ωenza li ta˙-dem fil-Knisja, don li ji©im¥oddi mill-ordinazzjoni tas-suççessuri ta' l-Appostli -huma j¥addu d-don lill-mini-stri sagri li huma wkollj¥adduh lil dawk li jemmnubil-ma¥mudija u l-griΩma.

Hu ¥alhekk li l-Knisja tem-men li l-Ispirtu s-Santu j¥ix fiqlub dawk li jemmnu bhalf'tempju(1 Kor 3, 16; 6, 19);fihom jitlob u jixhed ¥all-adozzjoni ta¥hom b˙alawlied (Gal 4, 6; Rum 8,15-16.26). Huwa jmexxi l-Knisja¥all-verità s˙i˙a (Ìw 16, 13),i¥aqqadha, iqaddisha ujqassam id-doni u l-frotttie¥u (Ef 4, 11; 12, 1; 1 Kor12, 4; Gal 5, 22). Bil-qawwatal-Van©elu j©edded kon-tinwament iΩ-Ω¥oΩija tal-Knisja u jwassalha ¥all-¥aqda perfetta ma' l-Áarus,Kristu. Permezz tal-Knisja, l-Ispirtu s-Santu j©edded il-wiçcta' l-art.


Is-Sirja hija mimlijastorja nisranija. F'dawn l-a˙˙ar snin id-dar editriçital-Kustodja ta' l-ArtImqaddsa ppubblikat diver-si volumi li ¥andhomb˙ala o©©ett tliet forom ta'˙ajja ddedikati ¥all-imi-tazzjoni ta' Kristu fil-perijo-du BiΩantin.

Dawn is-sitt volumi, frottir-riçerka tal-PatrijietFran©iskani PasqualeCastellana, Ignazio Pena uRomualdo Fernandex, ¥al˙afna snin missjunarji fis-Sirja ta' Fuq, b'mod partiku-lari fir-re©jun ta' l-Oronte,j¥inuna nifhmu min kienul-istiliti, ir-rekluΩi u ç-çenobi-ti, kif ukoll l-ibliet ta' ÌebelBariscia, Ìebel El-Al'la uÌebel Wastani li jinsabu fiΩ-Ωona muntanjuΩa - triangluta' 5500 km kwadrat -mdawwra mill-ibliet ta'Aleppo, Antijokja uApamea.

Il-volum li qed nip-preΩentaw - Lieux de pèle-rinage en Syrie - , b'IgnazioPena b˙ala awtur, fit-283faççata tie¥u, ji©bor fih l-istorja, it-topografija u l-fdalijiet arkejolo©içi ta' ximitt post marbuta ma'manifestazzjonijiet ta' kultta' l-insara fis-Sirja ta' l-ewwel seb¥a sekli.

Anke dan il-volum,b˙as-sitta ta' qablu, ippub-blikat mill-FranciscanPrinting Press, Jerusalem2000, huwa volumippreΩentat tajjeb ˙afna,kemm b˙ala test kif ukollb˙ala dokumentazzjoni

fotografika.Biex il-qarrejja jifhmu s-

sentiment reli©juΩ taΩ-Ωmien u l-manifestazzjo-nijiet tie¥u, l-awtur jitkel-lem minn dawk li kienujitolbu lil Alla ¥all-poplunisrani fis-Sirja taΩ-Ωmien.Fost dawn, evidentement,hemm Omm Alla, it-Theotokos, li l-kult ta¥hafil-Lvant jiΩviluppa b'mod

partikulari wara l-Konçiljuta' Efesu (431). Ad unurta¥ha kien inbnew ˙afnaknejjes, knejjes li sarupostijiet ta' pellegrina©©. L-aktar wa˙da antika msem-mija fil-ktieb ta' P. Pena hijadik ta' El-Hazine, 35 kmbo¥od minn Hama. DInil-Knisja ©©ib id-data 702ta' l-era Selewçida, ji©ifieri¥as-sena 390-390 tal-perijodu kristjan.

Sentejn wara, Knisjao˙ra ad unur tal-Madonnakienet ©iet miftu˙af'Mariamine. Xhieda ta'dan hija iskrizzjoni bil-griegli t¥id hekk: "Áall-glorjata' Kristu, Alla ta¥na, fiΩmien l-Isqof Kyros, is-santwarju ta' Omm AllaMarija, ©ie mibni fis-sena804, fix-xahar ta' Loos". Id-data tikkorrispondi ¥al

Lulju 493 WK.Id-devozzjoni tal-poplu

Sirjan ¥al Marija huwamuri fin-numru kbir ta'santwarji, postijiet ta' pelle-grina©©, u mill-o©©ettilitur©içi, mix-xbihat u minnbassorilievi mnaqqxa fuq il-bibien, fuq l-oqbra u fil-©ebel ta' l-altari. U˙ud mindawn l-o©©etti huma kkon-servati fil-post, o˙rajn fil-

muΩewijiet. O©©ettlitur©iku ta' tmiem il-˙amesseklu, ©ej mill-Knisja ta'Homs, huwa kkonservat fil-MuΩew ta' Louvre u j©ibfuqu xbiha sabi˙a tal-Madonna bejn Ωew© an©li.

L-awtur, dejjem fl-ewwel kapitlu, jitkellemukoll mis-santwarji dde-dikati lill-An©li u lill-Qad-disin tant ¥eΩieΩ ¥all-poplu SIrjan. Fosthomisemmi d-devozzjoni kbirali kienet teΩisti lejn SanMikiel Arkan©lu; f'Dafne,skond Prokopju, l-Imperatur Ìustinjanu rre-stawra l-Knisja dedikatalilu. F'Antjokja kien hemmΩew© knejjes dedikati lilSan Mikiel Arkan©lu.

Is-santwarji l-aktarnumeruΩi, postijiet ta' pelle-grina©©, kienu dawk idde-

Biex nifhmu a˙jar il-Kelma ta’ AllaMill-©rajjiet ta’ l-Art Imqaddsa

Kitba ta’ Ignazio Mancini OFM

Postijiet ta'Pellegrina©© fis-Sirja


Mill-©rajjiet ta’ l-Art ImqaddsaMill-©rajjiet ta’ l-Art Imqaddsa

dikati lill-Qaddisin tal- LvantNofsani - u s-Sirja makenitx eççezzjoni - fosthompersuna©©i bibliçi ta' l-AntikTestment, b˙alma kien il-Profeta Elija, l-ProfetaEliΩew, Ìona, David, is-seba' a˙wa Makkabin uo˙rajn. Dawk tal-ÌdidTestment huma maqsumaf'tliet kategoriji: l-appostli,il-martri u l-monaçi.Rigward il-monaçi, f'pa©na37 naqraw: "Meta ntemmiΩ-Ωmien tal-persekuzzjo-nijiet, beda Ω-Ωmien ta' l-insara li xehdu ¥al fidita¥hom mhux aktar bid-demm imma bid-difiΩa ta' l-ortodossija u b'˙ajja axxe-tika". Lilhom in¥ata l-©ie˙ta' l-altari u ad unurta¥hom inbnew diversisantwarji.

Áal kull santwarji P.Pena joffri, fi ftit kliem, notiessenjali rigward it-titulari,l-festa litur©ika u, fejhhemm, ¥al folklor. Il-fda-lijiet tas-santwarji u dawkarkejolo©içi huma msem-mija u deskritti b'mod aku-rat.

Óafna ismijiet tat-titularital-postijiet ta' pellegrina©©huma familjari: pereΩempju l-isem San Ìor©,qaddis li lilu kienu ddedikatibosta santwarji, San XmunStilita, li kellu BaΩilka dde-dikata lilu, San Teodoru,San KoΩma u San Damjan,San Stiefnu l-Protomartri.O˙rajn huma inqasma¥rufa.

Huwa nteressanti dak linaqraw f'pa©na 37: "Áall-insara taΩ-Ωmien, waraΩmien il-persekuzzjoni, kullaxxeta li kien jistinka biexj¥ix ˙ajja qaddisa fl-awsterità kien jitqies b˙alamartri". B'dan il-kriterju,mis-seklu ˙amsa 'l qud-diem, fis-Sirja Ωdied in-numru ta' l-istiliti, ir-rekluΩi

volontarji u ç-çenobiti likienu meqjuma anke fil-˙ajja. Xhieda ta' dan humal-graffiti li ˙allew warajhomil-pellegrini, mhux biss fuqil-˙itan tal-Knejjes mibnijaad unur ta¥hom u fl-oqf-bra ta¥hom, imma ankedawk li nsibu fil-postijietfejn kien j¥ixu dawn l-erwie˙ qaddisa.

FiΩ-Ωminiet kollha l-pel-legrini dejjem urew impor-tanza kbira lir-relikwji. Il-ktieb ta' P. Pena jitkellemfuq dan l-argument fit-tienikapitlu. Jitkellem minn epi-sodji interesanti li juruna l-

mentalità tal-pellegrini taΩ-Ωmien. BiΩΩejjed wie˙ed jif-takar li s-serq tar-relikwjima kienx meqjus b˙alasagrile©© imma b˙ala attta' devozzjoni u min kienjisraqhom kien jitqies fil-©ie˙!

Il-pellegrina©©i kienujsiru fi Ωmien il-festalitur©ika li kienet issir fl-anniversarju tal-mewt tal-qaddisin. F'pa©na 61 naq-raw it-test l-aktar antik lijfakkar is-solennità ta' l-an -niversarju ta' martri: hija l-istess sena li fiha li kien SanPolikarpu (155). Il-Knisja ta'Smirne kienet tfakkar il-memorja ta' San Polikarpufil-post fejn il-fdalijiet tie¥u

kienu ©ew midfuna.Fir-raba' kapitlu l-awtur

jitkellem mill-usanzi u t-tra-dizzjonijiet li kienu jsiru fil-pellegrina©©i organizzatimill-knejjes lokali f'jum il-festa tal-qaddis u mill-pel-legrina©©i li kienu jsiruminn gruppi partikulari jewminn individwi matul is-sena. Il -pellegrina©© kienikun okkaΩjoni biex wie˙ediwettaq we¥da jew jitlobil-ma˙fra ¥ad-dnubiettie¥u jew jitlob il-fejqan.L-awtur ifakkarna fix-xhie-da ta' San ÌwannGrisostmu, ta' Teodoretu ta'Çiru, ta' Paolino ta' Nola uo˙rajn. Huma xhieda nte-ressanti ¥all-istudju tad-devozzjoni popolari.

Fil-kapitli sitta, seb¥a utmienja , l-awtur jistudjakull santwarju tas-Sirja tal-perijodu BiΩantin. Huwajaqsam l-istudji fi tlieta: is-santwarji nternazzjonali, is-santwarji nazzjonali u s-santwarji re©junali.Jitkellem mill-istorja, mill-indikazzjonijiet topografiçi ufejn hemm mill-fdalijietarkejolo©içi. B'hekk iwe˙edjie˙u viΩjoni globali ta'dawn.

L-awtur ja¥laq il-ktiebb'nota ta' dieqa: "Dawn is-santwarji, ne˙˙i xieççezzjoni, huma llum,wara 1400 sena, fi stat ta'abbandun...huma biss ir-ra¥ajja u l-arkejolo©i li jΩu-ruhom. Meta wie˙ed illumjara dawn il-fdalijiet f'nofsil-kampanja, huwa diffiçlitimma©ina l-masses tal-pellegrini li kienu jΩuruhomu li fuqhom jitkellmu it-testiletterarji kkonfermati mis-sejbiet arkejolo©içi, pelle-grini li xi darba kienu 'jas-sedjaw' l-oqbra meqjumatal-martri".



NAGÓOMI

Isem li jfisser 'pjaçevoli'.Fil-perijodu ta' l-Im˙allfin,Na¥omi kienet t¥ixBetle˙em mar-ra©el ta¥haElimelek u Ω-Ωew© uliedhaMa˙lon u Kiljon. Ìu˙ kbir©ie¥el lil din il-familja biextitlaq il-Lhudija u tmurf'Mowab, fil-lvant tal-Ba˙aril-Mejjet. Fil-¥axar snin li©ew wara, Elimelek miet u Ω-Ωew© ulied ΩΩew©u nisa tal-post, Rut u Áorfa (isem lijfisser, '¥onq', probabilment¥ax 'dawwret¥onqa/wiççha' quddiemNa¥omi li talbet lilha u lilRut jibq¥u f'pajjiΩhom metariedet tmur lura Betle˙em.Rut fil-fatt, ¥all-kuntrarju ta'Áorfa, baq¥et ma'Na¥omi). Meta mietuwliedha wkoll, Na¥omiddeçidiet li tmur lura il-Lhudija - wara li sem¥et li l-©uh f'pajjiΩha kien spiçça.

Meta Na¥omi talbet liΩ-Ωew© nisa ta' wliedha biexjibq¥u f'Mowab, Áorfabieset lill-kunjata u telqet,filwaqt li Rut ¥aΩlet li tibqa'ma¥ha u we¥ditha li fejntmur hi timxi warajha, il-poplu ta¥ha jsir ta¥hawkoll u fejn kellha tmut hi,˙dejha xtaqet li tindifen (ara:Rut 1, 14.16-17).

IΩ-Ωew© nisa wasluBetle˙em fil-˙sad tax-x¥ir.Hija u tfittex l-¥elieqi ¥all-fdal tax-x¥ir, hija ltaqet ma'qarib Ωew©ha jismu Bo¥aΩ.Fuq parir ta' Na¥omi. RutΩΩeww©et lil Bo¥aΩ biex il-proprjetà ta' Elimelek, li t-tnejn ma set¥ux iΩommub˙ala ta¥hom, jibqa' fil-familja. Rut welldet lil Obed,

imma l-©irien stqarrew:'Na¥omi tweldilha tifel' (Rut4, 17). Obed kien il-buΩnan-nu tas-Sultan David.

PRIXXILLA

Fil-Ktieb ta' l-Atti, Luqajsejja˙ lil Priska, missjunarjaflimkien ma' Ωew©ha, bl-isem familjari ta' Prixxilla.Áal darbtejn Luqa jsemmi lilPrixxilla qabel l-isem ta'Ωew©ha Akwila - forsi kienethi l-aktar attiva b˙ala mis-sjunarja jew inkella kellha xipoΩizzjoni soçjali o¥la minnΩew©ha. Prixxilla u Akwilakienu forsi l-ewwel tnejn lilaq¥u l-Bxara t-Tajbaf'Ruma. Meta t-tnejn tkellmufuq Ìesù fis-sinagogi, il-kon-troversji li ©ew wara tant˙raxu li, madwar is-sena 49WK, l-Imperatur Klawdjukeçça l-Lhud minn Ruma,inkluΩi Prixxilla u Akwila.

Il-koppja mba¥admarru Korintu u hemm,b˙ala nies li kienu ja˙dmu t-tined, in¥aqdu fix-xo¥olma Pawlu. Wara sena u

nofs it-tlieta marru Efesu fejnPrixxilla u Akwila offrewdarhom b˙ala post fejn jil-taq¥u l-insara. Hemmhekkiltaq¥u ma' Apollo, li qabelkien dixxiplu ta' Ìwanni l-Battista (ara: Atti 18, 26).

Wara l-mewt ta' Klawdjufis-sena 55 WK, il-koppjamilli jidher re©¥u luraRuma. Meta Pawlu jikteb l-Ittra lir-Rumani, humaPrixxilla u Akwila li jissem-mew l-ewwel: 'Selluli ¥alPriska u Akwila, li ˙admumie¥i fi Kristu Ìesù, ¥axhuma wkoll issugraw˙ajjithom ¥alija biex isal-vawni; u mhux jien biss¥andi biex nirrin-grazzjahom iΩda wkoll il-knejjes kollha tal-©entili;nselli wkoll ¥all-knisja li til-taqa' f'darhom.'

RAKEL

Fil-Bibbja nsibu xenawa˙da biss ta' ra©el li jbusmara. Dan ©ara f'Óaranf'Paddam-Aram, fil-Mesopotamja ta' fuq, meta

Kultura Biblika

Persuna©©i Nisa fil-Bibbja



it-tifel ta' IΩakk, Ìakobb ilta-qa' ¥all-ewwel darba maqaribtu Rakel. Wara limexxa l-©ebla li kien hemmfuq il-bir ta¥ha u ¥innattella' l-ilma ¥all-mer˙la,huwa biesha u beka (ara:Ìen 29, 11). Xahar waratalab lil zijuh Laban li jie˙ub'martu lil Rakel. ImmaÌakobb kien fu©©itiv minnKan¥an u ma kellux flus¥all-˙las li kien isir u¥alhekk offra li ja˙demseba' snin ma' zijuh biexikun jista' jie˙u b'martu lilRakel (ara: Ìen 29, 18).

Ìakobb kien ˙arab minnqrabatu, min-na˙a t'ommuRebekka, wara li kien qar-raq b'˙uh u ˙a l-barka ta'missieru. Áesaw kien ˙alefli joqtlu. Minbarra dan, il-©enituri tie¥u ma rieduhxjiΩΩewwe© mara Kan¥anijau ba¥tuh f'Paddan-Aram

biex jie˙u wa˙da mill-bnietta' Laban.

Imma Laban ukoll qarraqb'Ìakobb u bell¥alu lilbintu Lija waqt it-tie© li kellujsir ma' Rakel. Kien biss l-¥ada fil¥odu li Ìakobbinduna b'dan il-qerq u talbuli jkollu lil Rakel. Dan talabminnu seb¥a snin o˙ra ta'xo¥ol imma rnexxielu jie˙ulil dik li kien i˙obb wara l-©im¥a festi tat-tie© tie¥uma Lija.

IΩ-Ωew©t a˙wa ppikawma' xulxin imma Ìakobbkien i˙obb lil Rakel aktarminn Lija (ara: Ìen 29, 30).Lija welldet lil Ruben, Xmun,Levi u Ìuda. Rakel baq¥etma kellhiex tfal u lil Ìakobbtatu Ωew© subien, Dan uNeftali, permezz tal-qad-dejja ta¥ha Bil˙a. Kienbiss wara li Lija welldet lilIssakkar, Ûebulon u tifla bl-

isem ta' Dina li Rakel kellhal-ewwel iben ta¥ha,ÌuΩeppi (ara: 30, 23).

Meta Ìakobb re©a' niΩelf'Kan¥an, fil-vja©© Rakelwelldet lil Benjamin u mie-tet. Ìiet midfuna fit-triq lejnBetle˙em u kienet l-ewwelpersuna mit-tielet ©ene-razzjoni tal-patrijarki li ma©ietx midfuna fil-¥ar ta'Makpela, f'Óebron

RAÓAB

Isem li jfisser, 'wiesa'. Il-Ktieb ta' ÌoΩwè jirrakonta liqabel id-d˙ul fl-artimwie¥da, dan il-mexxejqalbieni ba¥at Ωew© spijibiex jaraw l-art 'il hemmmix-xmara Ìordan, speçjal-ment il-belt ta' Ìeriko (ara:ÌoΩ 2, 1). Meta wasluÌeriko huma sabu kenn fid-dar tal-prostituta Ra˙ab. L-ispiji forsi ˙asbu li ma kenuxser iqanqlu suspett ¥aliexdin kienet dar imdorrija bl-ir©iel barranin. Imma s-sul-tan ta' Ìeriko ©ie m¥arrafbil-preΩenza ta¥hom uordna lil Ra˙ab li to˙ro© lildawn iΩ-Ωew©t ir©iel. ImmaRa˙ab irriskjat ˙ajjitha billi˙biet l-ir©iel fuq il-bejt u qaletlis-sultan li kienu ˙arbu fid-dlam (ara: ÌoΩ 2, 4-5).

Ra˙ab talbet lill-ir©iel biexje˙ilsu ˙ajjitha u dik tal-qraba ta¥ha. Kienetsem¥et kemm ¥e©ubietkien ¥amel il-Mulej mal-poplu pellegrin fid-deΩert uemmnet li Alla kien tahom l-art imwie¥da (ara: ÌoΩ 2,9). L-ir©iel we¥duha l-˙arsien basta ma tikxifxx'kienet il-missjoni ta¥ha uordnawla ddendel ˙abela˙mar mat-tieqa fil-mumenttal-battalja kontra Ìeriko.Huma mba¥ad niΩlu mit-tieqa mal-˙itan tal-belt u˙arbu.



REBEKKA

Meta barrani ©ie fil-beltifittex mara ¥al iben siduta' erb¥in sena, Rebekkaaççettat il-proposta u aççet-tat ukoll li titlaq immedjata-ment. Kienet ¥adhaΩ¥ira (ara: Ìen 24, 16)

Abraham kien ba¥at il-qaddej tie¥u biex ifittexmara ¥al ibnu IΩakk. Mariedx li ibnu jie˙u maraKan¥anija. Il-qaddej kienwaqaf viçin bir, qrib Na˙or.Talab sinjal minn Alla. Il-mara li kellha ti©i ˙dejn il-birkellha mhux biss toffrilu l-ilma ¥ax-xorb imma kellhatoffri wkoll li ta¥ti l-ilma lill-i©mla tie¥u. U Rebekkahekk ¥amlet. U s-sinjal ©iekkonfermat meta Rebekkaqaltlu li kienet bint in-nepu-tija ta' Abraham, Betuel.Telqet mal-ewwel u malliwaslu fin-Negev niΩlet il-velu. Imma IΩakk ˙adha fit-tinda tie¥u u hi saret martuu ˙abbha (ara: Ìen 24, 67).

Min˙abba ©u˙ kbir IΩakku Rebekka marru fiΩ-Ωonatal-Filistin. Tant kienetsabi˙a li IΩakk beΩa' li xi˙add joqtlu biex je˙odha u¥alhekk ippreΩenta ru˙ub˙ala ˙uha. Imma meta s-sultan darba nduna li kienqed ifissidha huwa rrabjamie¥u talli kien gidiblu u taordni li ˙add maja¥mlilhom ˙sara.

Matul ¥oxrin sena ta'Ωwie© Rebekka baq¥et makellhiex tfal. Kien biss metakellu sittin sena li IΩakk talabli tnissel; u hekk ©ara.Welldet tewmin, Áesaw uÌakobb. Kienet Rebekka liqarrqet lil IΩakk biex ja¥ti l-barka tie¥u lil Ìakobb floklil Áesaw. Ba¥tet lilÌakobb 'il bo¥od mill-ven-detta ta' ˙uh. Il-Bibbja mat¥idx jekk re©¥etx

iltaq¥et ma' Ìakobb. It-tnejn indifnu fil-¥ar ta'Makpela, f'Óebron.

RODA

Isem li jfisser 'wardaΩ¥ira'. Wara li Pietru ©ieme˙lus b'mod mirakoluΩmill-˙abs, huwa mar fid-darta' Marija, omm ÌwanniMarku u ˙abbat mal-kançell. Roda, qaddejja tal-familja u probabilmentnisranija, wie©bet ¥at-ta˙bita. Imma meta ¥arfetil-le˙en ta' Pietru, Roda tanteççitat ru˙ha li marret tigrit¥id lill-o˙rajn min¥ajr mafet˙itlu! Áall-bidu ˙addma emminha u ˙asbuhami©nuna (ara: Atti 12. 15).Imma Pietru baqa' j˙abbatsakemm marru l-o˙rajn usta¥©bu meta rawh.

RISFA

Isem li jfisser '©amrata˙raq'. Risfa kienet il-konkubina tas-Sultan Sawl uwellditlu Ωew© subien,Mefiboset u Armoni. Waral-mewt ta' Sawl, ibnu Isbosetikkonfronta lill-kmandantmilitari Abner bl-akkuΩa likien ¥amel minn Risfa l-konkubina tie¥u - att liseta' ©ie nterpretat b˙ala liAbner ried it-tron ta' Sawl.Abner tant iddispjaçieh b'dinl-akkuΩa li mal-ewwel marman-na˙a ta' David (ara: 2Sam 3, 8).

Waqt is-saltna ta' Davidkien hemm ©u˙ li dam tlietsnin. David ordna li wliedRisfa u l-˙ames subien ta'Merab, bint Sawl, ji©u ritwal-ment maqtula u l-i©smata¥hom ma jindifnux. Risfabaq¥et qrib l-i©sma ma'˙allietx l-¥asafar binhar uanqas il-bhejjem bil-lejl jer-squ lejhom minn April

sakemm niΩlet l-ewwel xitaf'ottubru (2 Sam 21, 10).Kien biss f'dan il-mument liDavid difen bl-unuri dawn il-fdalijiet flimkien ma' l-¥adam ta' Sawl u ibnuÌonatan.

RUT

Isem li jfisser '˙abib' jew'sodisfatt'. Kienet il-buΩnannatas-Sultan David, armla lire©¥et iΩΩew©et u nissletfamilja ta' slaten. Kienet bar-ranija minn Mowab, mil-lvanttal-Ba˙ar il-Mejjet. MissierhaElimelek, kien telaq minnBetle˙em ¥al Mowab,iΩΩewwe© lil Na¥omi u kelluΩew© subien li ΩΩew©uwie˙ed lil Áorfa u l-ie˙or lilRut. Kienet Rut biss li marretlura ma' Na¥omi fil-Lhudijau hemmhekk sabet xortihafiΩ-Ωwie© ta¥ha ma'Bo¥aΩ. Minnu kellha tifel,Obed, missier Ìesse unannu ta' David. Rut dejjembaq¥et imfa˙˙ra ¥all-im˙abba kbira li wriet lilNa¥omi u anke ¥alkurra©© ta¥ha biex tiltaqa'u tin¥aqad ma' Bo¥aΩ.



Jien ¥edt: "Irrid nara kif nimxi, biex ma na¥milx dnubiet bi lsieni; nqie¥ed fuq fommi sarima, sakemm idum il-˙aΩen quddiemi."Áalaqt ˙alqi u bqajt sieket; Ωammejt il-kwiet, u xejn ma swieli; l-u©i¥ tie¥i aktar ˙raxli. T˙e©©et qalbi ©ewwa fija; ¥all-˙sieb biss, nar tkebbes fija.N˙all imba¥ad ilsieni, u jien ¥edt: "Áarrafni, Mulej, it-tmiem tie¥i, u kemm hu twil Ωmien il-jiem tie¥i, ˙a nkun naf kemm xejn ma niswa.Ara, tul xibrejn ¥amiltli jiemi,Ωmien ˙ajti qisu xejn quddiemek.

Tassew, daqxejn ta' nifs kull bniedem. B˙al dell j¥addi l-bniedem, ¥alxejn joq¥od jit˙abat, ja˙Ωen il-©id bla ma jaf min ¥ad ji©bru. U issa, Mulej, jien x'nistenna? Fik biss hija t-tama tie¥i. E˙lisni minn ˙tijieti kollha, titlaqnix ¥aΩ-Ωebli˙ ta' l-iblah. Niskot jien, ma nifta˙x ˙alqi, ¥ax dan hu ¥emil tie¥ek. Warrab minni d-daqqiet tie¥ek; mifni jien bis-swat ta' jdejk.B'kastig tal-˙aΩen int t¥akkes il-bniedem, b˙al kamla t¥arraqlu ©mielu. Tassew, daqxejn ta' nifs kull bniedem. Isma', Mulej, it-talba tie¥i, a¥ti widen ¥all-¥ajta tie¥i, tibqax trux ¥ad-dmu¥ tie¥i. Áax jien mhux ˙lief mistieden ¥andek, barrani, b˙al missirijieti kollha. Warrab ˙arstek minn fuqi, biex nie˙u n-nifs, qabel ma nitlaq u nintemm ¥alkollox."

Is-salmista jitlob u jirrifletti fuq il-˙ajja: i˙oss li spiss il-˙ajja hija vojta, hija ©irjag˙all-affarijiet li mhumiex kapaçi jimlew il-vojt tal-jiem li jg˙addu daqshekk malajr.

Is-salmista jitlob lil Alla biex iwarrab ˙arstu minn fuqu biex jie˙u n-nifs, qabel majitlaq u u jintemm g˙al kollox.

Dan is-salm, miktub ming˙ajr il-fidi fil-qawmien g˙all-˙ajja, jista' jag˙ti dehra ta'dak li j˙oss il-bniedem li mg˙andux it-tama ta' ˙ajja o˙ra.

Il-premju u l-kastig

Is-Salmi

SALM 39


Il-Kelma t’AllaG˙alina llum

ÓDUD TA’ LULJU - AWISSU (Sena A)Il-litur©ija tal-Kelma u t-tifsir tag˙haJikteb P. Marcello Ghirlando ofm

Il-Kelma t’AllaG˙alina llum


Qari I: Ara, is-sultantie¥ek ©ej ¥andek umli(Ûakk 9, 9-10).

Dan il-qari inkiteb fi tmiem ir-raba' seklu qabel Kristu. Il-profeta Ûakkarija jabbandunal-ideja ta' Messija politiku utrijonfalistiku. Jilma˙ mill-bo¥od Messija umli, ˙abbâru bennej tal-paçi. Jinqerdu l-armi mill-©nus u l-Messijaj˙abbar paçi lill-©nus. Huwal-Messija li kellu ja¥ti s-ser˙an u l-fer˙, Messija umliu sofferenti. Messija 'ta' qalb˙elwa u umli.'

Qari II: Jekk tmewtu bl-Ispirtu l-¥emil tal-©isem,t¥ixu (Rum 8, 11-13).

Il-kapitlu tmienja ta' l-Ittra lir-Rumani huwa kapitlu mimli˙sibijiet teolo©içi profondi lijesprimu l-veritajiet ewlenijatal-˙ajja nisranija. Il-bniedemli jemmen jirçievi l-Ispirtu ta'Alla li j¥ammar f'dawk lijilq¥u l-Bxara t-Tajba.Dan l-Ispirtu jlaqqamna fil-˙ajja divina. L-istess Spirtu liqajjem lil Ìesù mill-imwiet,iqajjem lilna wkoll. Ja¥tina˙ajja ©dida fil-preΩent, jitqa-bad fina kontra l-˙aΩen u

huwa r-rahan tal-˙ajja ta'dejjem.

Van©elu: Jien ta' qalb˙elwa u umli (Mt 11, 25-30).

F'din is-silta Ìesù jrodd ˙ajrlil Alla permezz ta' talba ta'barka u radd-il ˙ajr li per-mezz ta¥ha Ìesù jirrin-grazzja lil Missier talli l-pjantie¥u ta' m˙abba ©ie murilill-umli u lill-foqra.'Infa˙˙rek Misser, Sid is-sema u l-art, talli dawn il-˙wejje© ˙bejthom lil min hu¥aref u lil min jifhem, u¥arrafthom lil min huçkejken'.Ìesù juri wkoll il-profonditàtar-relazzjoni tie¥u ma' Allal-Missier - hija relazzjoni ta'intimità s˙i˙a, intimità divinali tidher f'Ìesù ta' NaΩaret:'˙add ma ja¥raf lill-Missier˙lief l-Iben u dak li l-Iben iridi¥arrafulu'.Ìesù mba¥ad isejja˙ lill-foqra u lill-umli biex jimxuwarajh u jie˙du sehem fl-¥erf u fl-intimità divina:'Ejjew ¥andi, intom li tinsa-bu m˙abbtin u mtaqqlin, ujiena nserra˙kom....t¥allmuminni, ¥ax jiena ta' qalb˙elwa u umli'.

L-Erbatax-il Óadd matul is-sena

Ìesù ta' qalb˙elwa u umli

L-Assedju ta’ Betle˙emDehrilna li f’dawn il-kolon-ni nippublikaw g˙add ta’ritratti li juru l-esperjenzatal-kriΩi ta’ Betle˙em.Óafna rajnihom di©à immana˙sbu li jkun sewwa li dinit-tifkira tmur b˙ala tislimalill-patrijiet u sorijiet lib˙ala eroj baqg˙u hemmjiddefendu s-santwarjuakkost is-sagrifiçji u l-periklili kellhom jg˙adduminnhom tul din il-kriΩi.

Il-Kelma t’Alla g˙alina llumIl-Kelma t’Alla g˙alina llum

Il-Ómistax-il Óadd matul is-sena

Id-Dawl tal-KelmaQari I: Ix-xita ©©ie¥el l-arttnibbet - il-qawwa tal-Kelmata’ Alla (IΩ 55, 10-11).

Is-silta tiççelebra l-qawwavitali tal-Kelma ta' Alla b'tix-biha me˙uda mid-dinja



agrikola. B˙alma x-xita ssa-qqi l-art u ©©a¥alha tnisselu tinbet, hekk il-kelma ˙ajja uqawwija ta' Alla. Hija r-relazzjoni ˙ajja bejnAlla u l-bniedem. Il-Kelma ta'Alla mib¥uta fost il-bnedminta˙dem fl-istorja tad-dinja ul-˙ajjiet tal-bnedmin. Uter©a' lura lejn Alla fi djaloguta' tif˙ir u m˙abba bejn il-Óallieq u l-˙lejjaq.

Qari II: Il-˙lejjaq kollhaqe¥din jistennew imxenn-qa d-dehra ta' wlied Alla(Rum 8, 18-23).

F'din is-sitla San Pawl i©ib l-eΩempju tal-˙olqien biexifisser il-mixja tal-˙lejjaq, uanke ta' l-istess ˙olqien,lejn iç-çentru, Alla nnifsu.Hija l-mixja eΩistenzjali tal-bniedem, fi proçess ta'fidwa li sse˙˙ kuljum fil-preΩent, u li ¥ad trid tidherfil-milja ta¥ha fl-a˙˙ar: 'Il-˙lejjaq kollha qe¥dinjistennew imxennqa d-dehra ta' wlied Alla....bit-tama li l-˙lejjaq huma wkoll

¥ad ikunu me˙lusa mill-jasar tat-ta˙sir, u jisbu l-˙elsien ta' wlied Alla'.Din il-mixja, din it-tensjonilejn il-milja tal-fidwa fl-a˙˙ar, ti©i spjegata bit-tix-biha tal-mara fl-u©i¥ tal-˙las; huwa u©i¥ li ¥adiwassal ¥at-twelid tad-dinja ©dida, tal-bniedem il-©did, meta Alla jkun kolloxf'kollox.

Van©elu: Wie˙ed bidwi˙are© jiΩra' (Mt 13, 1-23).

Áandna parabbola mibnijafuq id-dinja agrikola u tispje-ga l-fatt li l-Kelma ta' Allata¥mel il-frott f'kull bniedemdaqs kemm wie˙edjilqa¥ha mill-qalb, daq-skemm wie˙ed jo˙loq arttajba f'qalbu biex jisma' ujwettaq il-kelma biex ja¥melil-frott, 'min mija, min sittin umin tletin'. Messa©© ie˙or tal-parabbola huwa, li minkejjat-tfixkil ¥all-kelma ta’ Ìesù,il-kelma xorta tixxandar uta¥mel il-frott; u frott fl-abbundanza.

Il-Kelma t’Alla g˙alina llum

Is-Sittax-il Óadd matul is-sena

Quddiem il-˙aΩenQari I: Int ta¥ti lill-midin-bin Ωmien ¥all-indiema(G˙erf 12, 13.16-19).

Din is-silta hija me˙uda mill-Ktieb ta' l-Áerf, ktieb sabi˙miktub fid-diaspora Lhudijata' Lixandra. Hija silta mim-lija ottimiΩmu ¥al kull bnie-dem li ja¥mel esperjenzatad-dnub u tal-˙aΩen.L-¥ajn tal-©ustizzja ta' Allahija l-qawwa tie¥u, ¥axhu sid ta' kul˙add u kolloxja¥der. L-im©ieba ta' Allahija stimolu ¥al kull min

jemmen fih: '¥alkemm intsid il-qawwa int ta¥mel˙aqq bil-˙niena, u b'kotra ta'tjieba int tmexxina; int¥andek is-set¥a, ta¥melli trid. B'dawn l-¥emejjeltie¥ek int ¥allimt il-poplutie¥ek li l-bniedem ©ust iridikun ˙anin. It-tama sabi˙aint tajt lil uliedek, u ta¥ti lill-midinbin Ωmien ¥all-indie-ma'.

Qari II: L-Ispirtu stessjid˙ol ¥alina (Rum 8, 26-27).



Is-Sbatax-il Óadd matul is-Sena

It-teΩor ta' ˙ajjitna

F'din is-sitla San Pawl jitkel-lem fuq il-˙idma ta' l-Ispirtufil-˙ajja ta' kull min jemmen.L-Ispirtu j¥inna fin-nuqqasta' ˙ila ta¥na, l-Ispirtu jid˙ol¥alina bit-talb tie¥u bitnehid li ma jistax jitfisser bil-kliem. U Alla ma jistax jibqa'indifferenti ¥at-talba ta' l-Ispirtu li jitniehed fil-qlub tal-bnedmin d¥ajfa li lanqasma jafu jitolbu kif imiss.'Dak li l-˙arsa tie¥u tinfedil-qlub jaf x'inhi x-xewqa ta'l-Ispirtu, kif bit-talb tie¥ujid˙ol ¥all-qaddisin skondma jrid Alla'.

Van©elu: Er˙ulhom jikbru t-tnejn flimkien (Mt 13, 24-43).

Ìesù jippreΩentalna tlietparabboli o˙ra me˙uda

mid-dinja agrikola. Jidherçar il-kuntrast bejn iç-çokontaΩ-Ωerrie¥a u l-ftit ˙mira ul-kobor tas-si©ra u l-¥a©namill-banda l-o˙ra. Hekk is-saltna: il-bidu umli ta¥haj¥addi mill-faΩi tat-tkabbir lijwassal ¥all-realtà li tbiddell-istorja tal-bnedmin. Huwatkabbir li mhux nieqes mid-diffikultajiet u l-konfront mal-˙aΩen; b˙all-qam˙ li jrid jik-ber qalb is-sikrana. In-nisra-ni huwa dak li jaf li huwaparti mis-saltna ta' Alla; iridjikkonfronta kontinwamentanke il-preΩenza tal-˙aΩen.In-Nisrani jrid jag˙mel danb'ottimiΩmu li ©ej minn Alla,ottimiΩmu imlaqqam fis-sabar u fil-fiduçja li Allajwettaq dejjem il-pjanijiettie¥u.


Qari I: : Qie¥ed na¥tikmo˙˙ ¥aref u ¥aqli (1 Slat3, 5-6a, 7-12).

Áandna silta mit-talba so-lenni li Salamun jerfa' lil Allafil-bidu tas-saltna tie¥u.Salamun huwa konxju tar-responsabilità kbira li ¥an-du fost il-poplu tie¥u u lejnAlla li qed imexxi l-pjan tal-fidwa permezz tal-familja ud-dar ta' David. Hu ¥alhekkli Salamun jitlob id-don ta' l-¥erf, mo˙˙ li ja¥raf it-tajjeb mill-˙aΩin. Lil Allat¥o©bu t-talba ta' Salamun:'Ara, qie¥ed na¥tik mo˙˙¥aref u ¥aqli, hekk li ˙addqablek ma kien hawnb˙alek, u anqas warajk majkun hawn'.

Qari II: Ippredestinanabiex nie˙du sura xbieha ta'Ibnu (Rum 8, 28-30).

F'din is-sitla San Pawl jitkel-lem fuq Alla l-Missier, li minndejjem ¥araf u ˙abb lilbniedem u ˙ejjieh ¥ad-donli jie˙du s-sura ta' Ibnu.B'hekk isej˙ilhom ¥ad-dontal-fidi, isalvahom bil-qawwatal-grazzja tie¥u ujmexxihom lejn il-glorja, dikil-¥aqda eterna ma Alla¥al dejjem. Áalhekk Pawluseta' jistqarr: 'A˙na nafu liAlla, ma' dawk li j˙obbuh,f'kollox ja˙dem id f'idma¥hom ¥all-©id, ma'dawk li huma msej˙in skondil-providenza tie¥u'.

Van©elu: Imur ibi¥ kull majkollu u jixtri dik il-¥alqa (Mt13, 44-52).

Ìesù jer©a' jitkellem bil-parabboli. Il-parabbola tat-teΩor u tal-©awhra tiswa˙afna huma sej˙a biex il-




bniedem ja˙dem biex jiksebdak li huwa verament impor-tanti fil-˙ajja tie¥u: is-salt-na tas-smewwiet. Is-saltnatesi©i mpenn, impenn lijwassal ¥all-fer˙, ¥al dakli verament jiswa fil-˙ajja.

Huwa mpenn li ¥adi¥addi mill-¥arbiel tal-©udizzju, ©udizzju ppreΩen-tat bit-tixbiha tas-sajda,'ji©bru fil-kannestri dak li hutajjeb u jarmu l-˙aΩin'.

It-Tmintax-il Óadd matul is-Sena

Ikel bix-xaba'Qari I: Isim¥u minni u tiek-lu tajjeb (IΩ 55, 1-3).

L-appell tal-Profeta IΩaijaqisu l-¥ajta tal-bejjie¥ fis-suq. Bid-differenza li l-¥ajta tal-profeta tinsisti lidak kollu li hu qed ja¥tihuwa b'xejn. Dak kollu liqed joffri ¥alhekk isir sinjaltal-˙ajja, ta' l-Ispirtu u tal-˙elsien li l-Mulej irid ja¥tilill-eΩiljati, li fit-Tempju kel-lhom isibu l-¥ajn ta' l-ilma˙aj. L-inbid u l-˙alib humasinjali tal-˙ajja fl-artimwie¥da, sinjali tal-barkau tal-fer˙ li joffri l-Mulej. Il-˙obΩ u l-ikel bnin isiru wkollsinjal ta' l-im˙abba ta' Allalejn il-poplu tie¥u,im˙abba li tidher fil-fedeltàu fil-fidwa li joffri Alla biss.

Qari II: Xejn ma jista' jifridnamill-im˙abba ta' Alla fi KristuÌesù Sidna (Rum 8, 35.37-39).

Pawlu jxandar is-sbu˙ija ta'l-¥aqda bejn dak li jem-men u l-im˙abba ta' ÌesùKristu. Anke dak kollu lihuwa ˙aΩin irid jitbie¥edquddiem il-qawwa ta' l-inti-mità ta' din l-im˙abba bejnil-bniedem mifdi u Alla. Danhuwa messa©© ta' ottimiΩ-mu kbir, messa©© ta' fer˙ ufiduçja.Hija biss il-libertà tal-bnie-dem li tista tkisser din l-

¥aqda ta' m˙abba. Allajibqa' dejjem jistenna biexja¥ti ˙ajja ©dida lill-im˙abba li joffri hu.

Van©elu: Kul˙add kiel uxeba' (Mt 14, 13-21).

Ìesù ikattar il-˙obΩ. Danis-sinjal ji©i m˙ejji b'djalogubejn Ìesù u d-dixxiplitie¥u, djalogu li jo˙ro© il-fatt li d-don li kellu ja¥melÌesù kien don gratwit, frottl-inizjattiva u l-im˙abbatie¥u. Huwa don li Ìesùja¥tih bil-kliem li jfakkarnafit-twaqqif ta' l-Ewkaristija:'˙a l-˙ames ˙obΩiet u Ω-Ωew© ˙utiet, refa' ¥ajnejhlejn is-sema, bierek, qasamil-˙obΩiet u tahom lid-dixxi-pli, u d-dixxipli newwluhomlin-nies'. Dan is-sinjal i˙ejjid-dixxipli biex jifhmu li Ìesùhuwa l-Messija mwie¥ed,il-Messija li jinawgura Ω-Ωmien ta' l-abbundanza.

San Mattew ifakkarnawkoll li huma d-dixxipli lijqassmu l-˙obΩ lin-nies:sinjal tal-missjoni kemmtad-dixxipli kif ukoll tal-Knisja. Hija l-Knisja li fit-twaqqif ta’ l-Ewkaristija kel-lha tirçievi l-mandat li tqas-sam il-˙obΩ wara li Ìesùj˙e©©e© lid-dixxipli biex il-©rajja Ewkaristika ta’ l-A˙˙ar Çena jibq¥uja¥mluha b’tifkira tie¥u.



Il-Kelma t’Alla g˙alina llumId-Dsatax-il Óadd matul is-Sena

Diffikultajietfil-˙ajja nisranijaQari I: Oq¥od fuq il-mun-tanja quddiem il-Mulej (1 Slat19, 9a, 11-13a).

Elija ja˙rab mill-qilla tas-sul-tana ÌeΩabel li riedet toqtluu te˙les minnu. Il-profetaja˙rab lejn il-muntanjaÓoreb, il-muntanja ta' Alla.Hemmhekk ifittex li ja¥melesperjenza ta' Alla fir-ri˙qawwi, fit-theΩΩiΩ ta' l-art ufin-nar. Imma l-esperjenzata' Alla ma ja¥milhiex f'dankollu: ja¥milha permezz ta'Ωiffa ˙elwa. U Elija, li j˙ossub˙al donnu mdawwar bil-preΩenza qaddisa tal-Mulejtie¥u, '¥atta wiççu bil-mantell, ˙are© barra uwaqaf f'bieb il-¥ar'. Allajuri ru˙u b˙ala intimità, sem-pliçità, sabar, preΩenza˙elwa, spirtu u ˙ajja.

Qari II: Nixtieq li jiena nnifsikont maqtu¥ minn Kristumin˙abba f'˙uti (Rum 9, 1-5).

San Pawl jaffronta l-proble-ma tan-nuqqas ta' twemmintal-Lhud. I˙oss id-dieqakbira quddiem din ir-realtàtremenda. Hija dieqa li tfakk-

ru fil-kobor ta' l-¥aΩla divi-na tal-poplu Lhudi...u jfa˙˙arlil Alla ¥al din l-¥aΩla:'ta¥hom hija l-adozjoni u s-seb˙, u l-pattijiet u l-li©i, u l-litur©ija u l-we¥diet;ta¥hom huma l-patrijarki;u kien minnhom li, skond il-©isem, ˙are© Kristu, li hu fuqkollox, Alla mbierek ¥aldejjem. Amen!'

Van©elu: Ordnali ni©i ˙dejkfuq l-ilma (Mt 14, 22-23).Ìesù jimxi fuq il-ba˙ar ujuri l-qawwa tie¥u fuq l-elementi tan-natura. Din is-silta tfakkarna wkoll fid-dehriet ta' Kristu Rxoxt lid-dixxipli tie¥u. Áandnainsistenza fuq il-kliem:'A¥mlu l-qalb, jiena hu,tibΩ¥u xejn!'. Is-silta tridtfakkar lill-qarrej li Kristuhuwa dejjem preΩenti fil-Knisja tie¥u, anke meta l-Knisja jonqosha l-fidi uta˙bat sa te¥req. Il-preΩenza ta' Kristu twettaqil-fiduçja u l-fidi ta' kull minjemmen fih. Hu ¥alhekk lil-Knisja tinxte˙et quddiemut¥idlu: 'Tassew, int BinAlla!'

L-G˙oxrin Óadd matul is-Sena

Salvazzjoni ¥alkull min jemmenQari I: Lil ulied il-frustierinwassalhom sal-muntanjamqaddsa tie¥i (IΩ 56, 1.6-7).

Din is-silta tibda tkisser l-¥eluq mentali tal-Lhud li

kienu ja˙sbu li s-salvazzjonikienet biss ¥al dawk tar-razza ta¥hom. Il-profetaIΩaija i˙abbar li l-fidwa hija¥al dawk kollha li jΩommu s-sewwa u ja¥mlu l-©ustizzja,




anke jekk huma wlied il-fru-stier. Ilkoll ikollhom dritt lijitil¥u lejn l-¥olja tal-Mulej,'¥ax dari 'dar it-talb' tissejja˙¥all-popli kollha'.

Qari II: Alla ma jre©©ax lurad-doni u s-sej˙a li ta lil IΩrael(Rum 11, 13-15, 29-32).

Din is-silta ta' l-Ittra lir-Rumanitkompli taffronta l-problematan-nuqqas ta' twemmin tal-Lhud. Indirettament din is-silta tiççelebra l-universalitàtal-fidwa, fidwa li tibda sse˙˙f'Abraham biex imba¥adt¥addi lil dawk kollha lijemmnu u jirçievu l-barkamo¥tija lilu. Alla ja¥mel˙niena ma' kul˙add. 'ÁaxAlla ˙alla 'l kul˙add fil-jasartad-diΩubbidjenza, biex

ja¥mel ˙niena ma' kul˙add'.

Van©elu: Mara, il-fiditie¥ek kbira (Mt 15, 21-28).

Ìesù, miexi fl-in˙awi ta' Tir uSidon, i©ib ru˙u mal-maraKan¥anija skond l-uΩanziLhud: 'ma ©ejtx mib¥ut ˙lief¥an-n¥a© li ntilfu mid-darta' IΩrael'...Mhux sewwa tie˙ul-˙obΩ ta' l-ulied u tix˙tu lill-©riewi'. Hija l-fidi kbira tal-mara Kan¥anija li tqanqal lilÌesù li j¥idiliha, 'Óa jsirlek kiftixtieq'. B'din is-silta SanMattew juri l-importanza tal-fidi u juri wkoll li l-fidwa makellhiex tibqa' biss mil-Lhud u¥al-Lhud imma kellha tkundon mo¥ti lil dawk kollha lijemmnu fil-Mulej Ìesù, kienuminn liema razza kienu.

Il-Wie˙ed u G˙oxrin Óadd matul is-Sena

Suççessur ta' PietruQari I: Inqie¥ed fuq spallejhil-muftie˙ tad-dar ta' David (IΩ22, 19-23).

Áandna oraklu ta' IΩaijandirizzat lil Sebna li kellu ji©isostitwit minn Eljaqim b˙aladak li jie˙u ˙sieb il-palazztas-sultan. L-awtoritàmo¥tija lil Eljaqim ti©i mfis-sra bis-simbolu tal-muftie˙:'inqie¥ed fuq spallejh il-muftie˙ tad-dar ta' David:jifta˙, u ˙add ma ja¥laq;ja¥laq, u ˙add ma' jifta˙'.Huwa simboliΩmu li jinqedabih Ìesù biex i¥addi l-awtorità tie¥u fuq l-appo-stlu Pietru.

Qari II: Kollox ©ej minnu, kol-lox permezz tie¥u, kollox¥alih (Rum 11, 33-36).

Silta ta' l-Ittra lir-Rumani libiha Pawlu ja¥laq id-

diskors tie¥u fuq il-pro-blema ta' ˙utu Lhud li malaq¥ux il-kelma ta' Alla.Kull diskors jieqaf quddiemil-mod ta' kif i©ib ru˙u Alla.Jirra©una kemm jirra©unal-bniedem, Alla huwa fuqkul˙add: 'Kemm humakbar il-¥ana, il-¥erf u l-¥aqal ta' Alla!....Kollox ©ejminnu, kollox permezztie¥u, kollox ¥alih. Lilu l-glorja ¥al dejjem ta'dejjem. Amen'.

Van©elu: Inti Pietru: jienana¥tik l-imfieta˙ tas-Saltnatas-Smewwiet (Mt 16, 13-20).

Silta ta' San Mattew mibnijafuq tliet simboli: il-blata, il-muftie˙ u l-kunçett t˙oll utorbot. Pietru huwa Kefa,blata, il-pedament ta' dawkkollha li kellhom jemmnu fi




Kristu. Huma Kristu uPietru biss li jirçievu dan it-titlu fil-Ìdid Testment kollu;huma l-pedament, huma l-blata li j¥aqqdu lill-Knisja.Pietru jirçievi wkoll l-imfie-ta˙: huma sinjal ta' l-awto-rità fil-kamp amministrattiv,fil-kamp ©uridiku u fil-kamptat-ta¥lim. Pietru kellujkun l-istrument li minnu l-

Kelma ta' Kristu, l-azzjonisalvifika tie¥u u d-donikollha ta' m˙abbtu kellhomjaslu lil dawk li jemmnu fil-Mulej. Pietru 'j˙oll u jorbot':sinjal konkret ta' l-awtorità©uridika ta' l-appostlu,sinjal li hu jinterpreta r-rieda tal-Mulej fil-preΩentta' l-istorja, ir-rieda ta' sal-vazzjoni ¥al kul˙add.

It-Tnejn u G˙oxrin Óadd matul is-Sena

Fit-triq tas-salibQari I: Il-Kelma tal-Mulejsaret ¥alija ta¥jir u tmaqdirkuljum (Ìer 20, 7-9).

Ìeremija jistqarr it-toqoltal-missjoni tie¥u, missjonili wasslitu ¥all-eqqel tat-tbatija, 'Il-kelma tal-Mulejsaret ¥alija ta¥jir u tmaq-dir kuljum'. It-tentazzjoni lij˙alli kollox kienet kbira:'Ma nsemmihx aktar, manitkellimx aktar f'ismu'.Imma l-Kelma ta' Alla hiqawwija wisq u Ìeremijaj˙oss li ma jistax ma jxan-darx dik l-istess kelma:IΩda f'qalbi hemm b˙al narjaqbad, ma¥luq f'¥admi.Áejejt inΩommu, manifla˙x aktar ¥alih'.

Qari II: Offru ©isimkomb˙ala vittma safja (Rum 12,1-2).

San Pawl jifta˙ il-partimorali u prattika ta' l-Ittralir-Rumani. Jistieden lildawk kollha li jemmnubiex joffru ©isimhom b˙alavittma ˙ajja, qaddisa, lito¥©ob lil Alla, b'qimaspiritwali. In-nisrani huwamsejja˙ jitlob bil-˙ajjatie¥u. Huwa msejja˙

ifa˙˙ar lil Alla filli ja¥rafir-rieda tie¥u ¥alih uja¥mel dak kollu li huwatajjeb u sewwa.

Van©elu: Jekk xi ˙add iridji©i warajja, ¥andujiç˙ad lilu nnifsu (Mt 16,21-27).

Ìesù i˙abbar il-passjonitie¥u. U minkejja d-dif-fikultà ta' l-appostli lijaççettawh b˙ala Messijasofferenti, Ìesù juri li hija t-tbatija li kellha twasslu¥all-glorja. U kull minjemmen fih, irid ukoll jis-sie˙eb f'dan il-misteru tat-tbatija. In-nisrani huwamsejja˙ huwa wkoll jiç˙adlilu nnifsu, jerfa' salibu ujimxi wara Ìesù. Huwamsejja˙ biex, b˙al Ìesù,jitlef ˙ajtu ¥all-istessm˙abba tie¥u. Il-lo©ikatas-salib hija l-lo©ika ta'Ìesù...u ta' dawk kollha lijemmnu fih. Kull min jem-men u jrid jimxi wara Ìesùjie˙u sehem mill-istess˙ajja tal-Mulej. Irid jie˙usehem anke mill-misterutas-salib, mill-misteru tal-mixja lejn il-Kalvarju. Biexhu wkoll jasal ¥all-glorjama’ Ìesù.

Irridu l-ewwel u qabelkollox nistqarru li n˙ossu li l-preΩenza tal-Kummissarjatta' l-Art Imqaddsa, kemmf'Malta u kemm f'G˙awdex,hija grazzja speçjali mog˙tijalilna, a˙na li nippruvaw inku-nu wlied spiritwali tal-Fqajjarta' Assisi, il-bniedem tal-Kelma u l-qaddis li tantb'˙erqa rabat l-Ordni tieg˙uma' l-Art ta' Ìesù Kristu.

Il-Kummissarjat ta' l-ArtImqaddsa jag˙tina okkaΩjoniinseddqu l-appostolat biblikutag˙na, appostolat li fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar huwa xejninqas minn evan©elizzazzjo-ni vera u proprja. billi f'kolloxnitilqu mill-Kelma ta' Alla.Kelma ta' Alla nkarnata fl-ArtMag˙Ωula mill-Mulej, Kelmamela, li lilna tkompli torbotnama' l-Art Imqaddsa, l-Artg˙aΩiΩa tal-Fidwa tag˙na.

Kull appostolat tal-Kummissarjat, fid-dawl ta'dawn l-istqarrijiet, g˙alinahuwa evan©elizzazzjoni, uhuwa proprju f'dan l-ispirtu lifittixna f’dawn l-a˙˙ardis¥a snin li n˙addmu l-ministeri tag˙na u nindiriz-zaw l-isforzi kollha tag˙naf'dan il-kamp fertili offrut

lilna minn Dak li minnu ji©ikull ma huwa tajjeb.

Nistqarru g˙al darb'o˙rail-prinçipju li ˙e©©e© il-˙idmatag˙na: a˙na nippruvawma niddivorzjaw qatt il-Kelma ta' Alla mill-ArtImqaddsa u vice-versa. Tat-tnejn in˙ossuna ndenjament˙arriesa u f'isem Dak lihuwa l-Awtur tag˙hom nip-pruvaw na˙dmu u nersqu unressqu lejh.

Kull ˙idma fil-preΩentg˙andha l-g˙eruq soditag˙ha fil-passat. G˙alhekkma nistg˙ux ma nroddux˙ajr lil Alla g˙al dawk kollhali ˙admu b'riΩq il-Kelma u l-Art Imqaddsa fil-passat,anke direttament permezztal-Kummissarjat ta' l-ArtImqaddsa, wie˙ed mill-ewwel Kummissarjati ta' l-Ordni tag˙na, imwaqqaf fl-1636. Storikament, l-ewwelFran©iskani li rifsu l-gΩejjertag˙na kienu l-Fran©iskani li©ew ji©bru l-elemoΩina g˙at-Terra Santa. U mhux ta' minjinsa, mhux biss il-predeçes-suri kollha tag˙na, wie˙edfosthom li kien ukoll Kustodjuta' l-Art Imqaddsa, li ˙admuminn dan il-post, li ˙admu

fih u permezz tieg˙u, immawkoll l-g˙exieren ta' ˙utnaFran©iskani li taw servizz uspiss anke Ωmien twill ta'˙ajjithom, jekk mhux kollha,favur il-˙idmiet appostoliçital-Kustodja Fran©iskana ta'l-Art Imqaddsa, favur il-Kelma ta' Alla u l-Art tal-Fidwa tag˙na.

Jekk a˙na llum g˙andnaidejal tant meraviljuΩ u ta' l-g˙a©eb, miftu˙ g˙al tantopportunitajiet, jekk a˙nallum g˙andna çentru ta'˙idma, dan nafuh lill-˙idmawtieqa, prezzjuza u ©ene-ruΩa ta' dawk kollha li ©ewqabilna, li lkoll, kull wie˙edskond il-kapaçitajiet tieg˙u,˙admu g˙alih minnqalbhom u çertamentimnebb˙in mill-IspirtuQaddis ta' Alla u mill-valurievan©eliçi u fran©iskani lilkoll nippruvaw in˙addnu.

Bis-sa˙˙a ta' dak li di©àg˙idna nistg˙u umilmentnippreΩentaw il-˙idmatag˙na fil-preΩent, ˙idma liissa ila ttul matul dawn l-a˙˙ar dis¥a snin.

Bi pjaçir tkompliet il-pubblikazzjoni tar-RivistaBiblika L-Art Imqaddsa,



Tag˙rifKummissarjat ta’ l-Art Imqadddsa - Malta

Rapport ta' Óidma 1993-2002


Tag˙rifb'inkluΩjoni ta' kontributuri©odda u bil-publikazzjoni ta'kull sena tas-Suppliment litant ji©i milqug˙ mill-qar-rejja tag˙na. Ta' min ifakkarfid-diversi pubblikazzjonijietBibliçi u marbuta ma' l-ArtImqaddsa: Il-Bibbja l-Ambjent tag˙˙a,Persuna©©i Nisa fil-Bibbja,il-Festi Litur©içi tal-Lhud, Il-Via Sagra, L-Atti ta’ l-Appostli, Il-Profeti, It-Triq tas-Salib/The Way of the Cross,il-ktieb tat-talb Fra˙t metaqaluli sejrin f'dar il-Mulej -Talb g˙al waqt il-pellegri-na©©, u l-Gwida ta' l-ArtImqaddsa, L-Art Imqaddsamal-Fran©iskani, li matuldawn is-snin ˙arget fi tlietedizzjonijiet, Bookmarks,brochures u materjal ie˙orta’ propaganda favur l-ArtImqaddsa. Ta' min ifakkar,f'dak li g˙andu x'jaqsamma' pubblikazzjoni u xandir,id-diversi programmi fuq l-Art Imqaddsa, Ìerusalem, ul-Kustodja ta' l-ArtImqaddsa, fuq Radio Malta1, Super One Radio u TV, NetTV u Radio 101 u l-parteçi-pazzjoni f'programmi similifuq ir-Radju RTK u diversistazzjonijiet o˙ra, kemm tar-radju kif ukoll tat-televiΩjoni.

Tkomplew il-Korsijiet li l-Kummissarjat jorganizzaminn Ottubru sa Mejju, kullsena. Fosthom insemmudawk li saru f'dawn l-a˙˙ar

snin: Il-Óames Van©elu, Ìe-rusalem Belt ta' Alla, Isimhomjibqa' Mfakkar, Korsijiet fuq l-Art Imqaddsa bil-Videos, L-Ambjent u l-Formazzjoni tal-Bibbja, Il-Van©elu Skond SanÌwann, L-Atti ta’ l-Appostli, Il-Profeti, Introduzzjoni Ìeneralital-Bibbja. Interessanti hafnakien il-Kors fuq San Fran©isku l-Art Imqaddsa, Kors li per-mezz tie¥u ¥aqqadnaflimkien temi ta’ SpiritwalitàFran©iskana u diversiSantwarji ta’ l-Art Imqaddsa.Kollha korsijiet li w˙udminnhom saru wkoll fil-gΩiraG˙awdxija, minn Jannar saMarzu ta' kull sena.

Ta' sodisfazzjoni kbirkienu ll-pellegrina©©i li sarumatul dawn l-a˙˙ar snin,ne˙˙i l-a˙˙ar sajf, meta di©àkienet bdiet dik li ssej˙et it-tieni intifada. Aktar minntmenin pellegrina©© li per-mezz tag˙hom kwaΩi tlietelef pellegrin Ωaru l-Art

Imqaddsa mag˙na.Verament, nistg˙u ng˙idu lil-pellegrina©©i tag˙na, li˙adu wkoll isem poΩittiv uferm sabi˙ fost niesna,huma okkaΩjoni mill-aktaropportuna fejn l-evan©eliΩΩazzjoni tag˙natie˙u il-˙ajja: talb, smig˙ tal-kelma, informazzjoni storika,arkejolo©ika u gejografika, ufuq kollox katekeΩi kontinwali tag˙ti l-˙ajja u ssa˙˙a˙ il-mixja tal-fidi ta' kull nisrani liji©i f'kuntatt ma' l-Art tal-Mulej tag˙na Ìesù Kristu.

Fost l-appostolat l-aktarimportanti tal-Kummissarjatinqisu l-˙idma ta' kuxxjentiz-zazzjoni fost ˙utna fil-Provinçja. U forsi ankehawn, n˙arsu lejn il-˙idmatag˙na u nqawwu qalbna.Kellna ˙amsa u g˙oxrin patrili stajna ntuhom daqqa' t-idbiex jaraw u jΩuru g˙all-ewwel darba l-Art Imqaddsau jaraw b'g˙ajnejhom stessil-˙idma wtieqa tal-Kustodjata' l-Art Imqaddsa; ˙amsaminn ˙utna g˙amlu l-Korsg˙all-gwidi, u tlieta g˙amlusena Kors g˙ad-Diploma fl-Istudji Bibliçi; diversi minn˙utna issa qed jg˙inu lill-Kustodja fil-korsijiet ta' for-mazzjoni g˙all-patrijiet tal-lingwa IngliΩa; imma forsi l-ikbar soddisfazzjon huwa l-fatt illi kellna u˙ud minn˙utna li ˙admu fis-servizz


Biex nifhmu a˙jar il-Kelma ta’ AllaTag˙rif

tal-Kustodja ta’ l-ArtImqaddsa.

Ta' min isemmi wkoll il-manutensjoni radikali li saretfil-Kummissarjat matul dawnl-a˙˙ar disa’ snin kif ukoll it-tkabbir tieg˙u permezz tas-Sala Tera Sancta, Sala Ìeru-salem, Sala Betle˙em, u l-intrata li re©¥et infethet fis-sena 1998, li kollha qed jip-provdulna ambjent xieraqg˙ad-diversi ˙idmiet tag˙nali kibru sewwa matul dawnl-a˙˙ar snin.

Il-˙idma li l-Mulejg˙o©bu jag˙tina l-grazzjanwettqu matul dawn l-a˙˙arsnin timliena bil-kurra©© utmexxina biex indawwru l-˙arsa tag˙na lejn is-snin li©ejjin. Dawn huma ftit mill-idejali tag˙na g˙ax-xhur li©ejjin, u˙ud minnhom di©àmibdija f'dawn l-a˙˙ar xhur.- Qed inseddqu l-G˙aqda

Óbieb ta' l-Art Imqaddsa;wie˙ed mill-g˙anijiethuwa li nkomplu nraww-mu grupp ta' voluntieri lijg˙inuna f'din il-˙idmawiesg˙a tag˙na. Hemmxog˙ol g˙al kul˙add unindunaw li ma jistaxikun li dan kollu jibqa' jit-mexxa minn ftit persunibiss. G˙alhekk il-˙idmatag˙na biex inrawwmu unseddqu voluntiera.Kemm g˙all-Kummissarjat u kif ukoll

g˙all-Kustodja, kif kellnaokkaΩjoni nibg˙atu di©àfis-snin li g˙addew.

- It-tis˙i˙ tal-pellegrina©©I,meta jekk Alla jrid, titjiebb’mod radikali s-sitwazzjoni fl-ArtImqaddsa. Huma ˙afnadawk li qed jitolbunajer©g˙u ji©u mag˙na fuqpellegrina©© li jkun diffe-renti minn dak tas-soltu,pellegrina©© li jkollu fihukoll postijiet o˙ra b˙as-Sinaj u l-Ìordanja. Ta'inkorra©©iment hija d-domanda ta' diversisaçerdoti mill-klerudjoçesan li qed jitolbunadan u qed jitolbuna linorganizza pellegrina©©b'irtir inkluΩ fih fl-ArtImqaddsa. Minn dawn il-pellegrina©©I di©à sarutlieta. Il-Fakultà tat-Tejolo©ija talbitna pelle-grina©© g˙all-istudentital-Fakultà. pellegrina©©li jkun jinkludi fih konfe-

renzi minn espertitag˙na fuq il-post.

- It-tis˙ih ta' l-Open Daynhar l-ewwel Sibt ta'Diçembru u l-Quddiesa lissir g˙all-Benefatturi ta'l-Art Imqaddsa dakinharfilg˙axija. Bosta kienudawk li talbuna no˙olquMostra permanenti fuq l-Art Imqaddsa, jew fuq xiPost Qaddis partikulari,fis-Swali, jew fil-Kuriturtal-Kunvent.

- It-tis˙i˙ tal-korsijiet,speçjalment bl-inkluΩjonita' lecturers barranin, fuqil-mudell tal-Kors ta'Studji Fran©iskani. Dinukoll tista' tkun g˙ajnunag˙all-kontinwità ta' dawnl-inizjattivi fomattivi.

- Il-˙idma fost ˙utna fil-Provinçja: in˙ossu din ir-responsabilità li nkompluninsistu fuq it-tant ope-nings u okkaΩjonijiet ta'˙idma u a©©ornament liqed toffri l-Kustodja ta' l-Art Imqaddsa, kemmshort-term kif ukoll long-term. Il-Kummissarjat ta'l-Art Imqaddsa, nemm-nu, jibqa' joffrielna kampta' azzjoni ta' l-g˙a©eb lijg˙aqqadna flimkienf'˙idma ta' kollaborazzjo-ni u ftu˙ g˙all-bΩonnijietkateketiçi ta' Ωminijietna.

Marcello Ghirlando OFMKummissarju ta'l-Art Imqaddsa


Il-Bibbja f’idejna Tag˙rif

Çert li smajna, rajna u segwejna l-©rajja tal-BaΩilka tan-Natività. Ìrajjakerha li setg˙et kienet wisq ag˙ar li kiekul-patrijiet ma baqg˙ux fidili g˙all-mandatli g˙andhom li jkunu ˙arriesa tal-postijietqaddisa. Din il-©rajja imma fet˙et bera˙˙afna mistoqsijiet dwar is-sigurtà u l-˙arsien ta’ dawn l-imkejjen. Din kienet l-ewwel darba fl-istorja ta’ aktar minnelfejn sena li dan is-santwarju sab ru˙uassedjat u invadut fl-istess waqt. Jurikemm hija fra©ili ç-çertezza u l-assigu-razzjoni mog˙tija wkoll bl-ifirmar ta’ tra-tati internazzjonali bejn l-istati. Dak kollu li©ara madwar dan is-Santwarju jurinabiç-çar li l-protezzjoni li darba dawn is-santwarji kienu jgawdu mill-istati nsara(speçjalment dawk ta’ l-Ewropa) illumsaru biss tifkira ta’ l-img˙addi u tal-kotbata’ l-istorja. Ir-realtà llum hija bil-wisq dif-ferenti u dak li ©ara f’Betle˙em juri kif ukemm il-minoranza nisranija se jkollkhatibqa’ titqabad bis-s˙i˙ biex tipprote©idawn l-imkejjen. Deheret ukoll çara˙afna l-arroganza politika murija miΩ-Ωew© na˙at g˙alkemm kienu kontinwa-ment jistqarru li ˙add minnhom ma riedjag˙mel ˙sara f’dan l-imkien. Il-©rajja kol-lha wriet, barra t-tbatija li g˙addewminnha dawk mag˙luqa fil-kumpless, ir-rispett li l-Fran©iskani jgawdu f’dawn l-imkejjen. Jalla ma ner©g˙u qatt narawxeni b˙al dawn fis-santwarji tal-Fidwa u lil-popli nsara tassew isemmg˙u le˙inhombla biΩa biex jit˙arsu dawn l-imkejjenimqaddsa mill-Mulej Ìesù.

Assedju fi Ωmien it-teknolo©ija - ©ara g˙all-ewwel darba fl-istorja millenarja!!!!

Betle˙em - eΩempju klassiku

Solidarjetà u TalbJekk kien hemm kliem li spikka f’dan

id-dramm kienu l-kelmiet solidarjetà u talb©ejjin mill-ibg˙ad irkejjen tad-dinja. Xhudta’ dan huma l-g˙add ta’ inizjattivi ta’ talb(anke f’Malta) u l-interess speçjali u perso-nali li l-Papa wera tul il-kriΩi kollha. Xhiedao˙ra kienu l-eluf ta’ emails li waslu fuq il-websites tal-Kustodja u l-Ordni Fran©iskanflimkien ma’ ittri o˙ra ta’ solidarjetà minng˙add ta’ kapijiet ta’ Stati.

Documents

Editorjal ta’ Marcello Ghirlando ofm Ósibijieti-tau.com/wp/wp-content/uploads2/artimq/AI2002_03_Mej_Gun.pdf · popli b'rieda taΩ-Ωonqor. Kien hemm bΩonn sitt ©im¥at twal,