Annuente Gratia DrvtNA,VISPttTA-JIO PHILOSOPHICA

INAUGURALIS,

PROBLEMATANONNULLA

.ONTEMPLATIONUMNATtIRALIUM EXP O-

NENS,Qtiam

impiif&maAppro^ Facult. Pbilofophln illujirt Fennorum Academia

JboenJitSub Dire&iono

Extelkntiffimi (S'Ampliffimi V i R i

Dn. ERICI FALANDRI,Grasc& Hebr. Ling, Prof. celeberrimi,

Praeceptoris & Promocoris fuiomni animiobfervancia & honore «cacem

i profecjtiendi.Ad pubticum cxamen, placideq; bonorum cenfutx

1 & difquifitioni d.dity Philofophisos aditurus bonoresPGUSTAVUS g. fontelius.*■ In Audit, Majori die f. Nov.

Anno Salutii MDCLXXIX.

AHQM. Ext, ttpttdVidttnmUanf

VIR I SPrttclaraAmpliiudine>Rcverentis,prudentia}

doßrina (ShumanitateconfpicuU .'Dn. m. JACOBO FLACHSENIO,

ha&enus Metaph, &Log. Profeffoci Celcberrimo,jam S.S' Theol. Prof, Ecdefiasq; Deiin_Lutlso Pa-flori defignato, ut huc usq; P raceptori & ftudiorummecrum infpedtori plur.honorando, ita jamPatro,.no& promotorimagao.

Dn.M. ANDRE^Deiquae in^irtlit^O colligitur Paftori praviflimojConiangvineomeo honoratiflimo&benefadlori ob>lequiofo animofemper devenerando,

Dn. OLAO <£_©$IG:9{/Magni DucacusFinlandi__, Ve&igalium minorurn Infpedtori accu;ratifiimo, Favitori quovis officiigenere nullo nontempore profequendo.

Dn.GABRIELI E.LEANDRO.V.Di-viniComminiflro Eccltfiai Mafchoenfis cocimen»datiflimo, affitiihonoratiftimo,

Dn.NICOLAO G.FONTELIO,V.DeiComminiftro in JSymitbolaudatiifjmo,Fratri ger^manofincero affedlu femper cnlendo.

Dn. ARFVIDO FONTELL, IHuftnff,On.BaronitjRegni Svecia Senatoris& Dicafterii Re.giiPnfidis.Dn.EßNeSTl JOH4NNIS CRKUTZAul__MagiftrocircufpedlofratriGermanoitidem ho-inowtndo,

Exercitium hoc Phyficum ._n gratae mentisdebitxq; obfervantiae

■nKutifyO]/ offero & dedicoAutn, & Refpondr

J7POO'IMION

■Jam alte ftt merf* veritas , quamreduffa (J$ in interiori Naturaclaufa Sacrario, tntnime noverunt

tlii , qutoculisfaltcm tontentiexternam reriifeqttuntur faciem , (fnudo animum pafcuntfpefiaculo, cum vero levi manu in fummaterra eam querunt in vefltbulo femper h&-rent, ignorantes vera Solida fcientia fun-damenta ; vera enim (fgenutna iliafcientia,quacaufarum eognitione ciara ($ tUuJiriseft,tn fanßiorc fecejfu (f fecrettoribus rcrumabfirufarum dehcefcit thalamts, nec ul/tnifiantmo liberum largttur aditum. Si ad ve-ram contendcre volumut pbilofophiam, intranfitu eam nondebtmus cognofcere nec edqu& ocules tantum implent, fpeElare, fed(Squa fenfum fugiunt eruere, altdt hac inparte, paulo beatiores animantibus , qui-busrerum iucundarum afpeclusparum pro-dejfe cervimtis. Cum vero homini \ j3iov iigyvtitnv V7ii ®vi ao^reu prae/are tefteturP/utarchus, caufarum proinde (f rentm co-gnittont incumbere neteffum habet, ne fi*lentio vitam ut petora vtdeatur tranfegijfe,bdcautem ijs amectUimus , rehqua nobts

MA

Htum his eemmtuiU iemonftrat Arnob. Üb. ilcont. grnr Et cum illo Hermes tlle Tris-WtegiftusfO ct,9Bfwitis tSv f^cfiuvtTrXtovix' «j^u _*" Ko<r^a J« f b.tyw <& f th) Qta&iisyap tyivi% t igyw § ©__. o av&gaTrog H^fe3-<x,v[*>c(.<re tyu iyvoHg/vi <s>V woofc-a^S.Hanc igttur natur* noftrte ExceUentiam ,cum banus quisque confervart ftudeat, to

tnafori fertur valuptdte adfiudia (Srerum

dbfiruftrum fcientiam. Nam plura cogni-Stone (Sdefidcrio poteft eomplelii anima hu*mana cum ad altiera fimper progrediatur/djnec innatum tUud Natura fatittur defi-dtrium. fffuid enim in ampbtteatraii hocfpeftdculo aulctus, quam natur/t miraculUearumque cognitione animum pafcere, re-rum invefttgare taufas, (S aureaiUa demumfcienti/t libertdte frui. G^uanta ck bujm ds~itajs oriatur voluptas , quanta animi de-iettatio frobt noperunt iUi, qui contempla-tionum ftavitate deliniti per vaftum hoettnivtrfum (S totam Coeli matbinam, mente(Sdnimodidiceruntperegrinan. Nam muita.Solt polique dlit gremium (S fuo continetAmbitu, qud animum bomtnis inftitid rwbigine exuere poffunt, dum quis mentu ad'htbet rdtiocinium, (S iUarttm N.tturam,proprietates (Seffitactam invftigarc laborat t \bmc de corporibut tasleHtbus eorumque affe-. &ittm

Bionibus quibusdam differereplacet, hisi^ktam dtvinUfpeUaculUintereffe, intuerimaktuumCcelefitumvitiffitudines,variosfyderun\ortus (Soccafus, , interdum Uta annunci*ttntes interdum trifti progredientes habitut

tsltjs terrarum tognofcere Tbefaures, am*e-

nifftmum etiam natur*ptriufirarc virtda-rium inttfpt tuptdo. Me verd cum eo duxe-rit divina clementia , ut quale quale men-tis ratiocinium hifct naturaltbus contem"

fiationibus dddere valcam (Snudos nonfal»tem bis adtjcereoculos. lubetprotnde adheenatur/e Myfieria animum applicare (S pu-bldum quoddam adnutum Ampliff facult.Pbilofopbic/e ingenij prebert argumentumfcrto confifusaufishis, bones quosquefav:>e^qutdquidveromeiionbuseonaiibus temporigfucrit detrattum angufiia,Candido BenivoliLebtoris ludteio (S benigna interpretationeSuppltri totus tonfido.

Sit iraqut-»Divino moderantc Numine

Pro b. Lm

Be Aftvorum hfkentlk,COrporum coeleftiutn quamfit no-

bis abfcondita Natura,ipfe Phiiofopho-rum fummus demonftrat Ariftoteies,

_am fola fubiunarium conditionum nega-tione declaran., m refert jacob. ZarabeiU

A ) lib.

.de Natura Cceli,cap.4. Actatnen tn»<ameflehorum vim & acimirandam Maje»icem abundc dsdarnnc effeftus, ac eorurn'

Wh fublunari mundo infiuentia. Admira- -biiis fane& praeceilcns cft aftio illa magnetis, Iquaad mundi fe convertic polum, & rouwi-_m cum ferro fovet amicitiam, mirabilcs '

non minus,perpetua mundi lumina,fulgen-tia illa coelorum Sydera, habcre vircuces,doclorum pariter Sc indo&orum Joqvunturvoces. Nihil enim in tota rerumNaturaotiofum, nihilfruftraconditum.fedutomnesrcs fuas habent formas, ita & per easdemagcre & opcrari certum eft. Vanis enimftellis varios Deus indidit motus ut varieh_cc afficerent infcriora; omnium enim eftcomprobatumCalculo, aSole & Marte Ca-liditatem & ficcitatem, aLuna humiditatem,a Saturno frigiditatem procedere , variumetiam lunaj pofitum variaefficere, aliud cor-niculatam, aliud plenam, aliud deficientcmaliuddimidiatam opcrari plenedcmonftrantAftrologi, ipfa infuper, cui contradicerenefas,fuff.agaturexpcrientia,quod feq.Probl.fufius demonfrrabimus. Una eum SoleHe-liotropium fe Convertere , atia ttiam Soli*fequta tpfiusparere imperio indicant Phyfici,Sic Luna crejcente in offtbus meduilat, in ca-tapitibttt cerebeli.t,in torporibut (Saliurebutmatcrialtbtts augeri humorts, dtcrcfcente

vero

vtrb minuibae (S detrtmentum pdti certum.

eft.de quibus uc& plurimis alijs exempljsVid. clariff Sperl. Conimb. lib. z. de CceJo& Dod. /)Unbe^a^min concinuac. Quse-ftionum Phyficarum,

Reperti vero funt nonnulli , qui Coelovirtucem , aftris vero omnem denegaruntInfluentiam, Coeloque ftellas ornatus can-tum gratia inditas, non fecus ac CacnaculaEmblematis & ceffellis folenc cxornari, in-ter quos Johannes Picus Mirandulanus, quiconcra aftrologos diflerens irridec in affir-macivam defcendeutes fencenciam .Seq. in-ductus racionibus.

(«; Solem & aftra nihil conferre ad re-rum produclionem , cum ifta vi natura ind_-

ta polleat terra. (jS ) duales funt vires &morusCceli talia ejus debere cfie effecla, a-ftraenim cum Corpora naturaiia finc necef-fario agentia , omnem excJudere debcrentrerum contingenciam (?) Omne agens i-deo agit , ut fimilirudinem imprimat effe-<ftui, Corpora Coeleftia fibi non poffunt as-fimilare fublunaria, cum fint ineorruptibi-lia, nec alia fui generis poffunt procresrecorpora, (l) inceragens& patiens mutuusrequiritur conta&us.

Vcrum hicinmedium dufla argumenta,quamvis multis arrideant, nobis tamen po-tior erit veriratio. Nam I, quodattinet,

A 4 huic

huic nuflam ineffe video'confequentiam, udeo eam Negamus, Diffitendum enim noneft vim ahquam terrac incffe, hanc tn. a Sole&rciiquis aftris vcluti caufa quadam exter-na,cduci,fovcri& adjuvari» 11. Quod con-cernit, conccdimus quidem Cceli motusfir-mos & ftabiles effe , indc tn. non fcquitur minfcrioribus hifce omnia necejjarid, nihil V.ttntingenter fieri, qvia non omnis fublu-nariaja Coclo dependcnt, verum hic influxusmodificatur & impeditur a raufis parti-cularibus , Reftringimus igitur majoremhuncinmodum, li fteila* in fublunaria vi-res non impeditas exerunt, utique uno eo-demq; femper agerent modo, & haec fi pro-ccderet ratio ,Stoicam iiJam a Scholis Ph_-

lofophorum & Theolog. dudum explofaminferret neeeflitatem. quod non folum a*Pt>ht/crae/P'V (ed & a%oAoyov.

Adlll. Obj, refpondemus, probeDifting-intcr agensunivocumdfaquivocum, cum hiclatcat Homonymia, qua. n.univoce agunt*hoc.ntendunt,ut fuo fimilitudinem effecVuiimprimant, ut E. G. cum homo hominem .Eqvu.Eqvum, bos bovem gencrat; Agensv. aquivocum ut Cctlum in comparationeclementotum & mixtorum idcirco agit ucfibi fimile non feciimJu fpeciem&formalirerproducat,fcd fecundum virtutem , impri-mendo fc. paticnti Quiiitacem, quam vir-

tuie

tute faltem, non a£lu & formaliter conti-net. IV.Et ultimo adverfariorum obje&io-ni hoc reponimus, praeprimis Dift, inter a-gens mediatum (S immediatum, requiriturcnim inter agens & patiens contaclus, ve-rum non femper immediacus fufficic & ali-quando mediacus,uchic circa attrorum in-fluenciam.

Deinde poteft aliquid dupliciter dici prae-fens, vel fecundurn fubftantiam vel opera-tiones,operationibus n. aftra func hifcein-ferioribus praefencia, licec non quoad ipfamfubftantiam.

Poffettamcn aliquis non immeriroadhucregerere , in hoc naturae proccffu ficri , utEffecftus fit fua Caufa nobilior, in animaliumpotiflimum generatione, cum tamcn aiiquisid quod non habet, alteri Jargiri ncquit.Fracter id quod haud incongrue inter Cau-fam remotam (Z> proximam Diftinguimus -rnajorem ctiam neccffum habcmus hunc ininodurn limitare, quod quis ncc formaiiterncc virtualitcr habet td Communicare ne-«juitut fatis prTclaredemonftrat Acad.no-ftra. Profcff. celeberrimus Mag. facobFlach.in Collegio Log. pag. _io. Aftra enimquam»vis nongaudeant anima & vivant, hanc ta-men afiis communicare poffunt, cum vir-tualiter eam contineant , proinde Notapraecife non rcquiri u-- Csula fit fuo effccU.

A 5 nobi-

nobilior, cum fufficiat ejus Virtutem noncflc ignobiliorcm , quam ad hunc effectumproduccndum requiritur. Si enim virtu-tem agendi refpicis,in multis aftra excclle»re animaiia depraehendas facile, licet h«cab iisprodu&a in aliquibus fint nobiliora.Scicndum etiam uitimo aftra direbie tan-tum dfperfe, in res materiales & mere natu-rales agere,nam acliocft inter eaquae gene-rt conveniunt. Num v. agant in res fpiritu-ales, animam fc. & voluntatem hominis,hic lubens praeterco, cum ld fuadet tempo-ris & inftituti ratio , mihi vero hac vice a-ftrorum in hic inferiora influentiam fuffi-ciat. demonftraffe. Hoc igitur pofito fun-damento, generales aftroruro influentias re-linquere placet. & ad prob. 2. pedem mo-vere, quod Lunae virtutem particularcm &in humidas res peculiare proponit domi-nium.

PrOB. 11,Defluxu Maris &rcfiuxu»

QVantus circa hoc naturae phacnomenon5c ejuscnodationemfefcoffcrat Labyrin-

thus , inde liquet, quod rot phyficorumtantopere excrcuerat ingcnia & compluresleuferit conatus ita ut hujus prob. difficul-tatem, nullus adhuc vidhice fuperavit indu-ftria , quamvib multum de ea fuerunt foliciti,

ut

utv. de infigni hae Oceaniaffe<3iane,quale-cunq. noftrum cum philofophis cxtet judici-um , hujus intumefcentite & detumefcenti*f*Ka<nxat;quasdamexponerc licebit rationes -,ut ficco tranfcam pede, varios illos marismotus, quorum ingentem fcriem exhibcntcelcberrimiphyfici, & in compendium huncprarfcntem mitramdifcurfum , omirtere igi'tur placet phyficorum prolixas hac de reopiniones & paucis fententiam corum, quihujus motus connexionem cum Luna faci.unt,declarare. Influentiafua multum poffcaftrajinhoc fublunari mundo , communiphilofophorum confenfu dudum compro-batum, nos etiam praeced. prob. pro ingc-nij modulo demonftravimus, Nam ficutimundi ille oculus Sol, in calidis vires fuasexercet , itainhumidis vim fuam declarathumorum domina Luna , aquam enim Occ-ani hujus fubjeclam effc impcrio , expcri-mento nautarum innotefcit, quiOceanuminplcni & noviluniis tuigcrc & aeftuare ob-fervarunt, dumad fuprcrnum vefirnum mc-ridianum luna movctur, inquadrisveroma.laciam effe aquamq; rcflueic, dum luna ameridiano recedit verfus ortum vel occa-fum ,quod ipfum & Aftronomi fatis fuper-que dcmonftrant, Lunam cum plcna&No-va eft tellurimagis propmquam cffe, quamin ulia fua a_tate,in quadris vero remoriffi-

mam

mam. Hincinillislccismarinis,ubiLunaefiverticalis, maximus eft fluxus & refluxus,minui vero hunc quo partcs maris ab eofunt remotiores.

Quod vero quantitas fluxus & refluxusfitinconftans,&diverfa ad diverfosdics, Ra-tio eft quia luna finguiisdiebus mutat locumin Eccliptica, atque ideoalns diebus aliis lo-cis fit vercicalis, inde diverfa quantitas flu-xus, five fenfiiis fir illa five infenfilis diver-fitas.

Pro diverfs etiam luna adSoI-m afjeili-btts, nuncmajoresnunc minortsJieri motut,byemc enim magis mtumefcere marta iiqui-dum tH auam aflate , quia Soitum pottfft-mum per figna tranfit aguatica urtde lun<svirtutem accrefere pattt, Ctc Jupiter & ve-tittt augent vires Luna , Mars Saturn'tt SolC'Mertttriut imminuunt, plttt enim virtumbabent plantta, cum funt infuisdomicii_/st

quamcum e^tra eafunt conftituta, ut egre-gie Dofl:. Barth. Notandum &infuper ma-xime vcrifimile Solem , ut antea infinuavi-mus & ventos Generales multum facere adaquae intumefcentiam. Nam in aequinoiftiisSol medio incnb. c mari Zonac nim. torridaeideo vel ipfe vel venti faciunt tum majoremin-uitncfccntiam , quam aiiis temporibus,hinctemporcaequinotSii vcrni& autumnalisintum.fcentia raajor & vehemcruior. la

Con-

Contr»fium vero tempore folftitii, mini-mum depraehcndere iicebit aeftum marinum,quam etiam dicunt Caufam frcquentiorumvcntorumpluviarum& tempeftatumin illistcmporibus.

Nuncpaucis difquirere licer,qui fitquodaequalis non femper m3ris intumefcentia,cum Luna ad meridianum progreditur, fedcitius vel tradius interdum oriri, cum iunaadcertum verticaiem fivcad cerramplagamnon cardinalem pervenit,deindemariaquae-dam & flumina aeftum patiuntur nullum,Cum Naturaits una eademque Caufa uni-

formk in une eodemfy fubjtiio, umformemdcberet effetlumparere , flumina vero, Jacus& paiudes, maria ctiam ut volunt Lunae rc-fpuunt dominium.

Verumhujus taminfignisdiffcrentir &a--quarum omniumdiverfam naturam cxplica-re,phyficis& Geographismultum faceffitncgotii, has vero fequentcs noftrumnoneftcontemnere rationes.

Divcrfitatemfluxus quod attinet ,cumce-icbcrrimis phyficis oriri puto vel Z fttu lo-torumrcJJe/Jtu marU, veld littorum altittt*>dme (Sdepreffione, locorum & via Ittnari di-fantia, * litiorum magnitudine ($' sngu-fita ,flexuoJisanfraZiibus, occurfu ventorum(Adtvcrfts regtenum qualttatibus.PofterioristjuaeftiQnisdifficulcatera fequen-

tibus

tibus diluctdabimus rationibus. CaufarurnNaturaJiumeftagere nonin remquamlibet,fed in eam quae habiJis cft , & impreifioni i-donea, ita magnes ferrum tantum & caly-bem fpretisalus corporibus ad fetrahit, fcr-rum etiam allio iiiinitum ipfius conremnitattraclum , cum fitaliis qualitatibus vircuri-busq-, praeditum , aquarum eciam nacuramreddit diverfam ipfarum puricas& impuricas,visenim Junaris in aqua craffiori & impuri-ori,majores valeccaufarcmotus&Ocviorcs-quam in Jimpida & clariori hinc aeftum nul-lum patiuntur maria, quae undiquacji terraclauduntur, fed ut murts cinifta fe minus li-bcrepoffunt diffundere, ut potiffimum mareCafpium, alii eciam lacus & paludcs. Qua-rchicnoneffc aliquam conieq. cum in lpfamateria fit ratio difpar , & difiingvere debe-mus inter motum utf.c, (Smotus modum^,.Quidam vero mari Baitico aeftum nullumcontingcre pucant, inter quos Keckcrman-nusindifp. quadam phyfica id ipfum evince-re conatus, recurrens tumad anguftiam lit-torttm (Aahei, tum adfundumfrigidum quiprobtberet tanram copiam balituugenerart ,quanta requtritur ad aqua martn*. efferve-fcentiam (Atumorem; Scdcumabunde patethoc mare per infignia quaedamrraa ejusdemNiturae cum Oceano retinercaquam , verifi-milc etiam videtur iJiud ab omni motu &

etfcr-

effervefcentta non effe immune, quod ver-onon fit adco fenfiiis & ocularis ut in aliis; _t

prius allatis in hanc rem momentis patercexiftimo.fic etiamminoresfentiuntmotusinquae aquarumdulcium exonerantur fluminaquamplurima,fundusetiamfaxeus&profun-dus ur obfervatum in mari pcrnominaco Bal-tico,aquam agitacionircddic inhabiiem.Oce-anum v.cumpropteramplitud. tum naturam

aquarum faevioribus fubjedtam motibus, ut

fupraevi<ftum fic dudum cratcomprobatum.Prob, lII*

De Origine Fontium-j.

FAtigavitdudum contemplantinm petfto-ra nobtlis iila de origine fontium quae-

ftio , circa quod punctum in diverfas raptifenccntias naturae ipfius Scrutatores. Ari-ftotclcs illc phiJofophorum fummus-lib.i.dc-met. toto cap.n. multis probare modis co-natuvfontes(^Jtumtna ex aere (A vaporibusin terra cavernis oriri,qtttfrtgorecondenfatitrafcefcttntfinque aquam convertuntur, con.flucntibus vero tot guttulU fefcque impel-lenttbus Joeo oportuno, e* terraftiperflcicfon-tes erumpere. Card.anus etiam iubrilita-turn librode elementis in Ariftotclis fermetranfit caftra, (ZJ> fontium aquatn exrivulit

fieri demonflrar qut tx aqueis vaporibusttamintra quam txtra ttrram exiflenttbut

iitondenfatU generdtifitnt.huic fundamen-tofupcrftrucntes fententiamfuam, hac rati-ocinatione.

Vbi perpetuus aerU & vaporum concurfuseorumque ex loci frigiditate tondenfatio,ibi dqttdrum generatio, Nam durantibusCaufts matertalibus (4 efficientibus etiamperpetao durabit effetltts

Sed ut ut ha: videantur ipfis plaufibilesrationcs, nob»'s camcn Jonge dcbiliorcs ap-parent, quam ucpofinc noftrum mereri af-fenfum, cum tam praeftans aqvarum profi-liencium impetus a tam imbecilli & incon-ftanci Caulanon vidctur oriri. Nam raci-oni non fatisfaciunt, experientiaerepugnanti,& contrarijsfacile propulfancur racionibus,Quamvis enim concederemus, in cerra: ca-vernis ex vaporibus condenfacis aquam ge-ncrari poffe , & hanc fonti cuidam origi-nempraebere,aquarum v.copiam exijsgenc-rari tantamquam fontes & flumina quoti-die emittcre videmus, noneft quod nobispcrfvadeamus, multo minus Caufam plena-riam& fufficientem ftatuamus perpetuorumfontiu, ideohanc non admittimus fententia,cummultapariacimpoilibiba & abfurditatisfit plcna, proinrtecum ceicberrimo dicimusSennerto, Vbinamtot ?3tant* cffent Caver-tt<e tn quibut tantt vapores, tantusque aerad tot fiumina producenda citlhgeretur , fi

enim

tnim aer in aquammutaretur, utfalfb col*Itgunt inftrretur Elemencorum cransmu-tacio, & Eiementa accidentaiiter faltemdifferrent,quam fententiam noftrumeft cumfanioribus reijcere philofophis & non ulte-rius de eius refutauone jaborare.

Inventus eft nonnemo quihanc de origi-ne Fontium quaeftionem facilimo expediriputavit negotiojtccurrensadOceani altitudi-nem, quamfontium introduxit Caufam , &aquam jn medio Occanolonge altiorcm di-xit ic ad montium intcrdum adfurgerc alci-tudine, indudtus authoritace & experimencoOJearij qui in deicripciorie itineris fui Per-fici, inftrumento quodam Geodaaico explo-raverat , ad montis cujusdam alcitudinemSuperficem maris furrexiffe, hancqueinlineahorizontali vifam. & aliquantulum fupraeam clevatam quam tamen opinioncm fre-quentesMathematicorurn obfervationcs du-dum refutarunt,quibus probancrefraclionemaquarum flu&usque marinos h.inc auxiffeCaufam & Olearij obfervationes turbaffc;Nos vero ad ductum S. Scnptutae ut Eccl. Iv. 7. & alijs muniti rationibus, fontiuma-quam potiffimum a mari& fubterraneis a-quis, partim a pluvijsdk, rore tcrramhume-flantibus oriri dicimus, quomodo autemfurfum afcendat&circuJumconfticuat, non-nuJli hic fiieiuium quam audaciam plus con-

B duccrc

ducere putarunt. Verum prsceuntibus ma>gninominis philofophis, has dabimusquarrbreviffimas rationes. Aqua illa marU nor.retlo tramite furfum fcandit, nee per dli<quem alveumvel tubulunt a pede montU,fitper vartosflexuofos anfratlus , pcrfubterra-nea* cryptas, (jcontmuam aquearum parti-tularumprogreffionem, non tnterrupta aliquafluxione admontium afcendit cuimina^Atfooportuno &a natura defltnato loco fon-ttmefficit, Nec magis admiratione Jignumjudico, aquam per continuationem naturaafcenderc ,quamignemdeorfum pcr eandemmoveri, dum quis oblongi cujusdam ferriextremitatem igniadmovet, defccndit hic, &ad alreram usq; progreditur cxcremitatem.Haec dcorigine fonrium Judicio Jacob. Mar-tini,Bartholini, Sennerti, Spcrhngii & Va-renii verifimilima & maxime probabilis fen-tentia,plures fuper hanc remaliorum opini-ones brevitati ftudcns praetereo cum ad hu-jus problcmatis illuftrationcm nonmultumlucis adferant»

Prob, IV*Dc Natura Thermarum.

ULtimum hoc fcnobisoffert probl. cxpli-candumubinon minor,quamcirca pri-

usenodataproblemata , occurrit difficulta-tum&opinionum variarumOceanus. Phy-

ftco-

' fieorumn.dogmata tratSantibus eriam ipfa: experientia liquidum eft, nullam purc Ele--1 mentarem aquam in fulunari hoc rcperiri' mundo , quae non admixtas habeac terreno-

'rumcorporum particulas, quarum naturaa' faporumdifferentiis&ipfadeftillatione pro-beelucefcit, quasideo minerales vocamus ,quod hererogencarum parricuiarum tantam

contincnt admixtionem, ut infignem & icnfi-bilem inde poffideant quaiitarem.

Demonftrant phyfici haud contcmnendifatisabundcaquas mincrales generari, cumper fubterraneos meatus & minus dcnfamrerram metallicam & mineralem, aqua ra-pidoferturCurfu, fecumq-, ducitmineraliumilla granula , quaeunquam abripere potiseft,fibiq;intimeunit .dum v. feruntur & repuntper terras, impraegnantur facile & ita fiuntmincrales & mctallica.. Kfiftioncs vero ha-rum cuminnumerae fint, vanetates ctiam o-mnem humanam eludentes induftriam,igitur&earum fpecies innumerae, quarum exaclamdifferentiam cognitionem & qualitatcs non-dum plene exponere aufa humana curiofi-tas, a quarum etiam enumcracione lubensfuperfedeo,Naturamfaltemthermarumhacvice paucis exhibiturus.

Gcnerationcm thermarum quod atcinet,fua natura&a principioquodam internoCa-lidas effe, minime affero, novimusenlmper

B z bene

beneaquamNaturaeffe frigidam, & quam»visinterdum Calefacta fuerit, fublata CaufaCalcfaciente ad fuam priftmamtandem fpon-teridire nacuram; Sed a principio quodamexterno in rerra» vifceribus iftas Calefieridicimus, atq; ita oportuno & a natura con-ftituto loco effluere ; Etfervcfcentiam veroiftam acutiffimi phyfici, per admixtionemparticularum Sulpburearum fieri volunt ,dum aquaper fubtcrraneos meatut (5 cryptasducttur (sPperfodtnasfuipbureas adcolietiio-nem circa fontcs repit; Vapores etiam (S

txhalatiomes ex materia fulphureaorta, interrafumum emittunt Calidum , qua aquatiftuc delat.ts per loca pritu indiaitata caie^faciunt. Alt falvo aiiorum Judicio. Noscaufam Thermarumefficicntem igncm dici-musfubcerraneum & confunderecos caufarneificientem cum materiali pabulo & fomiceCaloris aquarum , licet n. ex terra per quamcurrunt aquae , faporem , odorem, viresqueaiiquas contrahant , non tamcn fulphur& bitumen , absq-,efficience &principaiiCau-fa aquam valet Calefacere ,quia in his,ucinCalcc viva nonlacct ignis, qui aquarum in-fufione accenditur & excitatur. Ignisenimfubccrranei proprium cft Caicfacere , hoccumrequirac ipfius natura & affe&io. Namtfttfttfc quidam anfra&MS, hic aere, ibi aqu*funtrepietr, tta quid.mi igne plcni, ut non-

nulla

nulla terrae loca , quafi aeterno igne imprat.gnata putes , quod videre eftin ignivomismontibus & Vefuvio &c. Sic ignis et-iam variosterrarum tractus permeat, donecalicubi pro locorum exhalet conditione.

Poffet vero cuidam foboriri dubiu, quarenon fetnper cadem thermarum qualitas fednonnullae fervidae, quaedam etiam tepidafde-praehenfat; Hanc vcro varietacem inde oriricxiftimamus , quod materia quidam plus,quaedam minus apca cafori,mulcumque con-fiftit in ignis ab aqua diftancia, prouc aquaeveJvicinior,vel remotior. Materia: infuperrequiritur quantitas & proporcio, aquaeniminmajori copia aiias ignem exringverec,hincfluvius huc usque nullus incalefccre vifus,muico minus Lacus vel maria, vaftaenim re-quirerencur incendia,quae tancam aquarumpoffenc calefacere copiam. Varios eciamharum aquaru. cffe fpecies, & nunc hoc nuncillo cas operari modo iiquer, unde infinirasvircuces & earum differencias cernimus,quarum caufas noviffe poffumus, fi probeconcentorum nacuras,compofitioncs,& con-temperationesexploraus, multa admirandavidentur eum effetia refpictmus, ceffat ad-miratio cumpdtcnt Cauf*. uc egregic fatisGlariff. Spcrl. quare cum Chriftiano illophy-ficoTitelmannoneceffumeft utexciamemu!»Magne, Magne Deus Contemplor tfnon con-

B 3 tcwpltt'

templari fufficlo, in horum confiderationehebefctt acies cordU mei, Magnut es tu Domi-netf nimU nttnium latidabilU< Tantum adnoftruminftitutum. haec fi bene interprete-ris Le&. Benevole, facisme tibi multumdebere & magnam retribucre graciam-..

bo^ct, €>ta> TTtWti fyy 7rnii^.atiaofra, [ipyicu

Sruditione(fvirtutibusomatiffimoDn. gustavo fontelio,Phii. Candidaro mericiffimo, Acad. Aboenfi.

Vice«Sccretario laudatiflimo, Amico & popularifuo (ingulariter diie&o & nonc pro gradu

Magißerii folerter ditferenti.\jAllasut adfbexitParnaffi exverticead Au-

ram

Piierifs quamflefervida cura viris,Certatim (sJuvenes doZiis paliefcere chartit

Indetjj nonpaucosferre brabea vidct :Hem, meiu eximto clarefcat nomtne,dixit,

FonteLius, docliscognitus ante,vtrts.Intir cat reltquos: lauri decerpat honores:

St titulos reddat turba novena, novos.VJribut ingenij ceupoUet : prtemia fic &

Uftbtu tnpatrijs non levioraferet.Utconflet Afacrafna flare brabeja Mintrva

it doiit aternum vtvere nomen, ait.Hoc fchcdiafmate licet occupatiff,

appl.ufit L. Mq;JOH. FLACHSENIUS

Acad.h t.Re&or.

In DifputationemlnauguralemVIRI J UVENIS

Vtrtute t$ literatura GximifDn.GUSTAVI fonteliiPhilofophia. Candidati Solertiflimi,

Amici & popularisperdilccri;

F^onteli cernis redeunt moxmagnalaboruu)

Prajmia , qui tneruit maxima (edu-litas:

Surgit honor,crefcunt laudes tituliqueperennes,

Queis Muf_e juvenescondecorare fo-lenc

Doclos, poft pa.riis dabitur clarelccrcinhortis;

Si pergas curis invigilare piis.DetDeus omnipstensfelici fiderecur-

fumContinues» capiens commoda tDul-

ta.vale/

Animo benevolo fcdvalde fefiinusaccinebatJACOB. FLACHSSNIUS.

5/ ,f vA fyov ptfp iTTV/.VeW TZtg ViAvlctKXS TUg TV,V

<ptXosi>(piay 7rpitr(Zivov~lus ijns (t>oP*i rifgorcuieidg Ki<pctXaiov cfo. & $ Tag ts€iTijv t% truficCjog d^nfiiXttav dTnpifcoc^ 'sSi7n?Xx mti/jS/j , 7rotrx fA.ciTk.ov cei tvjv <PtXo-cvtplav Tt(ia,c&cu >j T>jg xpvxyfi affupjfAaTuvtfpu miS-aiv <Pa.piA.aKov <fa AJrtog ir l,v

« Kv£/i <J>o NT EAIE 'iyKuf/.tai^icß-cu ovgTtjovKaXXfiivoov iyKvKXiuv TmtoivuaTur fitjiiavqKoog fif\ti a&ictjog etvca i§iXi<rt&; , Qy.to.vt>jv yxr Stf trw^JV cu Mxtrcu 7mp cXi-jag quigtz; 2« retyavu) avocdritracrt, Effumt

Pertximio Dn. CandidatoAcademia noflra Vice-Sccre-tario Jolertijflmo , amico ($commtlttoni honorando , profummu tn Phtlofophia ho-noribtu erudite difputantiL. Mjj. gratulatur

E. FALANDER.

Srudi-

PereximicDu. CandidateFoNTELi,amke vetut.

Llmpida lympha manet flagnans inFonte perenni,

Temporencc quoquam,deficit indeliquor :

Dum vcl frigct hyems, vel fervent cun^fta calore-j»

F<.«/tamen,abforptis,haud vacuatur,aquisr\

Hinc quia Fonttti , mentem dc Fontefalubri

Virtutis rarar panfophia_que rigay3,Non poterunt acftus mafttis, non fri-

gora bruma..Si quid & adverfi triftia fataferaut,

Abforbere tuar dulcis folamina vita.,Qute tibi de (zcxoFontefübinde fluent.

Font tuus efto Deus, Mons firmus & eftoJehova_>!

Mons tibi fit fedes, Fons tibi pra.ftetaquasr*!

Antico amkiffimo conteflandtt conflmtaamiciltxcaufa apptauj/t

OLAUS LAUR/EUSi Q-Bothn.

Sruditionu t$ cuhura nwrum luvtnimaxime confpicuo

Ptrtximio Dn. G u s T a vo F o N T E Ll O»cum lure fangvinis tum mutui confvetu-dinis nexu jam inde a tcneris mihi con-

junctiflimonunc prolaurea philofophicaNervofe diffcrenti.

PHofphort fudorcm pofl Hcrculeosq, labortsNubiia pofl vultus, erige Utifitos;

Nam ut patnam valido, mtles qui martetuetur,

Immortale Jibi comparat inde dccut:StrenuuEufibia flctf Phabiflratiotes.

Fontelius lauro , condecorandus tritPhaebus nam reftders, Parnafft in tulmine^

tinZlusThefpiadum obfervat Jingula fatla chorcs,

Ac fuvenipatrta qui nunc adolevit inufusExulcans captti l.tttrca certa parat

Ito bonis avibus, quorfum te fata, DetetqueAutP.ttria Proctrts , veltua votavocant

Hojpts esoptatus ,quocttnqueaccejfrru, avtmVirtutuque fimul te comitancur opes,

Jam tibi caftaliat lauros neHitq%coroliarru*Hcic Sopbia in terris d,u ttbt pittrapcim

Uluftres profctftus & novos bteviallapfuros honorcs , hoc li-cet gratulctur fchedissmaceadfeiftu tn. Fraternc*

ARVIDUS E. RLUTHER,

TErrenam plorant Üborare mo!enu tEt variari ad bor4mfinguld~»;

Nunc attut tfl frovtntus : nunc faetundit-tEtfterilefcunt loia _, (S rigenthorti,

Quid pars pr_eftantior,M/f/?. cur4Solio; Imago Dei fpicndens

An retintt ingenium ? preh ambigo;Vtlfordtt vitiu vel torpet graviter

Ignavid nee latte^Amat nutririPalladis.

Sunt etfi quos virtutis vexetLaus ancia , lux gloria.

yAtpauct funt: ntc quovu terebr»Axioma regnatPatru

Grandu Pomani grandt^'totio : laborigtnitot, qui monftratRerum ferutinio , virtutum JaUit

OmneU MortalesExfitce Mentium haud et,

G/tteU gula lucro, quies ojfa \Prarluftre Sidus noftri cactusFonieli: fonte Helicontofffui dignum gcris nometi^,, S^"duntfluxtumaris,(S'rcfluxus,(sca(cntcs aquas

Bcfers ;folcrtu das ingenii fptcimstUM.Conatus laudo , dectu grator_,

£/htodoblectet Matrtm ,Ci.iodexornet tmatum^,.

Solatiucs parentis Magnum..*Peftj 3e occupatiff dab,Tuuj

jACOBUS lm\b,_