30
ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014 1 Zoram Loneitu Editorial Board Editor-in-Chief Dr. C. Lalzarliana Director of Agriculture (Crop Husbandry) Editor James Vanlalluaia Deputy Director (Extension) Joint Editors Lalrinliana Joint Director of Agriculture H. Thankhuma Joint Director (MMA) Contributing Editors DAO – Aizawl, Lunglei, Saiha, Champhai, Kolasib, Serchhip, Lawngtlai, Mamit. Circulation Manager George Lalthanngura ASSO Members Rohmingthanga Colney Deputy Director (Planning) R.K. Nithanga Deputy Director (Oil Palm) C. Lalthlamuana Deputy Director (Soil Survey) C. Lalnithanga APPO Tlangtimawia Zote Insecticide Analyst Editorial ……………………………………..2 General Section : 1. Kuthnathawktu hlawhtling, Pi Lalhmingmawii, Kawnpui ….……………..........3-4 2. Central Sorkar (Govt. of India)-a Agriculture Minister lo ni tawh te……………………………………..... ….4 3. Thingsulthliah Block ATMA Hmalakna tlangpui…5-6 Dr. K. Lalrinsangi, BTM ATMA, Thingsulthliah Block, Aizawl District Aizawl 4. Ei leh Bara Intodelh chungchang ……...………… 7-8 Pu V.L Khawngaiha, MAS,AEO, Oil Palm 5. Hruipui Ching Hlawhtling ………………………. 9 Pu Zamliana, Khawruhlian Vengpui Kawmna 6. Loneitute tan Hmasawnna Kawl a Eng mek……… 10 Pu C. Vanlalhruaia, Chekkawn, Serchhip District 7. Lunglei DAO Quarters Thar Hawn a ni ta ...……..11-12 Ngurrinsanga Sailo, MAS, SDAO,Lunglei 8. Union Agriculture Minister ....................13-14 Pu Radha Mohan Singh-a chanchintawi Technical Section : 1. Ka Zinna Rama Ka Thil Hmuh …..……………….15-17 C. Lalnithanga,MAS, APPO 2. Thlai Chin Dawna Leilung Buatsaih Dan …….......18-19 R. Lalpianmawia, MAS, AEO, DAO’s Office, Aizawl District Aizawl 3. Improved Jhum (IJ) ………………………........20-21 Lalthangkhuma, MAS, AEO., Thingfal, Circle Regulars : 1. Kan Chet Velna ………………..…….………….22-23 2. Keimahni ………...……….………………...24 Contents

Download July - September, 2014 Issue

  • Upload
    haduong

  • View
    234

  • Download
    4

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

1

Zoram Loneitu

Editorial Board

Editor-in-Chief Dr. C. Lalzarliana

Director of Agriculture (Crop Husbandry)

Editor

James Vanlalluaia Deputy Director (Extension)

Joint Editors Lalrinliana

Joint Director of Agriculture

H. Thankhuma Joint Director (MMA)

Contributing Editors DAO – Aizawl, Lunglei, Saiha, Champhai, Kolasib, Serchhip,

Lawngtlai, Mamit.

Circulation Manager George Lalthanngura

ASSO

Members Rohmingthanga Colney

Deputy Director (Planning)

R.K. Nithanga Deputy Director (Oil Palm)

C. Lalthlamuana

Deputy Director (Soil Survey)

C. Lalnithanga APPO

Tlangtimawia Zote Insecticide Analyst

Contents

Editorial ……………………………………..2

General Section :

1. Kuthnathawktu hlawhtling, Pi Lalhmingmawii, Kawnpui ….……………..........3-4

2. Central Sorkar (Govt. of India)-a Agriculture Minister lo ni tawh te……………………………………..... ….4

3. Thingsulthliah Block ATMA Hmalakna tlangpui…5-6 Dr. K. Lalrinsangi, BTM ATMA, Thingsulthliah Block, Aizawl District Aizawl

4. Ei leh Bara Intodelh chungchang ……...………… 7-8

Pu V.L Khawngaiha, MAS,AEO, Oil Palm

5. Hruipui Ching Hlawhtling ………………………. 9 Pu Zamliana, Khawruhlian Vengpui Kawmna

6. Loneitute tan Hmasawnna Kawl a Eng mek……… 10 Pu C. Vanlalhruaia, Chekkawn, Serchhip District 7. Lunglei DAO Quarters Thar Hawn a ni ta ...……..11-12

Ngurrinsanga Sailo, MAS, SDAO,Lunglei 8. Union Agriculture Minister …....................13-14

Pu Radha Mohan Singh-a chanchintawi Technical Section :

1. Ka Zinna Rama Ka Thil Hmuh …..……………….15-17 C. Lalnithanga,MAS, APPO 2. Thlai Chin Dawna Leilung Buatsaih Dan …….......18-19 R. Lalpianmawia, MAS, AEO, DAO’s Office, Aizawl District Aizawl 3. Improved Jhum (IJ) ………………………........20-21 Lalthangkhuma, MAS, AEO., Thingfal, Circle Regulars :

1. Kan Chet Velna ………………..…….………….22-23 2. Keimahni ………...……….………………...24

Contents

Page 2: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

2

EDITORIAL

Mizoram hi thlai chi tinrengin a ngeih a, hlawhtling takin a chin theih niin kan sawi

\hin a. Mahse, eizawnna atana ngelnghet tak leh hlawhtling taka chin theih thlai hi hriat chian a ngai

hlein a lang. Thei chi hrang hrang kan lo ching tawh \hin a, mahse natna avang te leh a hralhna lama

harsatna awm \hin avang tein kan hlawhtlinpui rei vak \hin lova. Mizoram leilung leh sik leh sa hi

Oil Palm chinna atan \ha thawkhat hle nia hriat a ni a, mithiam ten an chhut danin ram Hectare

1,01,000 zeta zau chu Oil Palm chin theihna niin a lang a. Kum 2004 November thla khan Oil Palm

(Regulation of Production & Processing) Bill-2004 pawh Assembly-ah pass a lo ni tawh nghe nghe

a. Hmun hniam, hnawng leh boruak lum deuhah a \ha duh bik a. Chin a\anga kum 4-ah a rah hi hralh

nghal theih a ni bawk. Thlai dang aiin kangmei a haw nep a, hlawhtling takin kum 25 chhung zet chu

a rah thei a ni.

Mizoram Sorkar chuan loneitute’n an thar chhuah sa awlsam taka an hralh theih nan

Company lian tak tak pathum Godrej Oil Palm Ltd., Ruchi Soya Industry Ltd. leh Food Fats &

Fertilizers Ltd. te MOU a lo ziahpui tawh a. Heng Company-te hian a rah ang ang chu Collecting

Centre hnai ber a\angin an leisak zel a, an hralhna man pawh hi ni 15 chhungin an Bank Account-ah

an chhunglut zel bawk a ni. A man chu Price Fixation Committee-in a khat tawka ennawn zel tur a ni

a, tun dinhmunah chuan Kg-ah Rs. 5.50/- in an leisak mek a ni. Hetiang thlai thar hma leh hlawk, tlo

leh enkawl nuam, market-a harsatna awm lo hi a hluin a chin theihna ramah chuan uar takin ching

ila, kan ram tan rohlu a tling ngei ang.

( Dr. C. LALZARLIANA )

Page 3: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

3

KUTHNATHAWKTU HLAWHTLING PI LALHMINGMAWII

KAWNPUI

Dr. H. Vanlalhruaii BTM ATMA, Thingdawl Block

Kolasib District

Pi Lalhmingmawii hi kum 1959-ah piangin a pasal Pu C. Lalnuntluanga, kum 57 mi nen hian fa pathum(3) an nei a, tunah hian Kawnpui khuaah an cheng mek a, an ram awmna hmun hi Kang\ek zawl, Kawnpui-ah niin, an ram zau zawng hi 4.00 Ha. laia zau a ni. An eizawnna hi kum 23 liam ta a\anga \an chhoin taima tak leh thawhrimna nena hma an lakna avangin tunah chuan loneitu hlawhtling tak an lo ni ta a ni. Pi Hmingmawii hian Vibrant Gujarat Global Agri Summit – 2013 ah Best Farmer Award (Loneitu hlawhtling lawmman) a lo dawng tawh a ni.

Pi Hmingmawii te chhungkua hian kum 1987 a\angin buh hi an ching \an a, a tlangpuia an buh chinte hi RCM-10, Tamphophou, CAU-R1 te an ni a, RCM-10 leh Tamphophou hi KVK leh ICAR a\anga an hmuhte a ni tlangpui. An buh thar hi a tlangpuiin kum khatah Ha.1.50-ah 45.00 qtls. (45qtl/1.5ha/year) niin an buh chin bakah hian an ram chhung ngeiah hian sangha dil siamin, Rubber leh Kuhva te pawh an ching tel bawk.

Kum 1990-ah khan NLUP a\angin bawng pakhat an dawng ve a, chumi hnuah pakhat lei

belhin bul an \an chho leh a. Chumi a\ang chuan an bawngte chu inthlahpung chho zelin tunah hian bawng 17 an vulh mek a, hnute sawr lai, a pui paruk(6) neiin, a la pali(4) leh a note pasarih(7) an kawl mek a ni. An bawng vulhte hi Jersey crossed an ni tlangpui a, bawnghnute hi ni tin litre 50 an sawr chhuak thei a, a tam vanglai phei chuan litre 90 sawr chhuah chang pawh an nei bawk a ni. An bawnghnute hralh chhuah bakah hian bawngek hi hmang \angkaiin, thlai dangte pawh an ching nual bawk a. Chung zinga kan sawi hmaih theih hauh loh tur chu an\am hi a ni. An\am an hralh chhuah vanglai hun chuan ni khatah Rs 8,000/- lei chhuah changte pawh an nei \hin.

Pi Hmingmawii-te ramah hian tuihnar/tui lakna pawh hi a \ha thawkhat hle a, heng tuite hi

pipe leh tuikawng siam chawp a\angin an ramah hian an lalut a, he tui khawlkhawmna leh siamna tur hian Rs 1,00,000/- RKVY scheme hmangin Agriculture Department chuan \anpuina pe tawhin, \ha takin an siam zo tawh a ni. RKVY scheme hnuaiah hian Land Development a\angin 1.00 Ha a zau terrace siamsak an ni.

An ramah hian hlawhfa an chhawr ve vak lo va, an chhungkaw taimakna leh inpekna hi an

fakawm em em a, tunah chuan bawng enkawl turin hlawhfa pahnih(2) an chhawr mek a, buh hmun enkawl turin hlawhfa pakhat(1) an chhawr mek bawk. Vaibuh lei lo leh an buh thar hi hralh chhuak lo vin an buh thar hi an chhungkaw ei bel berah an hmang mek bawk a ni.

Pi Hmingmawii te chhungkuaah hian sawrkar hnathawk tumah awm lo vin, tunah hian an

bawnghnute leh thlai chi hrang hrang hralh chhuahna a\ang hian concrete building \ha ve tawk tak sa tawhin, 407 truck, 207 pick up leh mini bus-te pawh an lei ve der tawh bawk a ni. Power tiller pakhat (1) Agriculture Department a\anga subsidy-a an dawn chu an kawl mek bawk a ni.

Page 4: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

4

Pi Hmingmawiite chhungkua a\ang hian taihmakna leh thawhrimna a\anga hnathawh hian a tawpah hlawhtlinna ropui tak a awm a ni tih hi kan hre \heuh awm e.

O0O0O

Central Sorkar(Govt. of India)-a Agriculture Minister lo ni tawh te Hming Term of office Political Party

Panjabrao Deshmukh 1952 1962

Indian National Congress

ChidambaramSubramaniam 1964 1966

M. S. Gurupadaswamy 1967 1969

Jagjivan Ram 1974 1977

Surjit Singh Barnala 1977 1979 Shiromani Akali Dal

Rao Birendra Singh 14 Jan. 1980 31 Oct. 1984

Indian National Congress Buta Singh 1984 12 May 1986

Gurdial Singh Dhillon 12 May 1986 14 Feb. 1988

Chaudhary Devi Lal 2 Dec. 1989 10 Nov. 1990 Janata Dal

Balram Jakhar 1991 1996 Indian National Congress

Suraj Bhan 16 May 1996 1 June 1996 Bharatiya Janata Party

Chaturanan Mishra 10 July 1996 19 March 1998 Communist Party of India

Nitish Kumar 22 Nov. 1999 3 March 2000 Janata Dal (United)

Nitish Kumar 27 May 2000 21 July 2001 Janata Dal (United)

Ajit Singh 22 July 2001 24 May 2003 Rashtriya Lok Dal

Rajnath Singh 2003 2004 Bharatiya Janata Party

Sharad Pawar 23 May 2004 26 May 2014 Nationalist Congress Party

Radha Mohan Singh 26 May 2014 Till date Bharatiya Janata Party

Page 5: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

5

THINGSULTHLIAH BLOCK ATMA HMALAKNA TLANGPUI

Dr. K. Lalrinsangi, BTM

ATMA Thingsulthliah Block Aizawl District, Aizawl

Thingsulthliah Block hi Aizawl District-a Block panga zinga pakhat niin a huam chhungah hian khaw 22 a awm a, he Block hi circle pahnih - Thingsulthliah leh Saitual Circle te-a \hen a ni. Thingsulthliah Block hnuaiah hian ATMA a\angin thawktu pathum an awm a, chungte chu Dr. K. Lalrinsangi, Block Technology Manager (BTM), T. Lalruatsanga, Assistant Technology Manager (ATM), Lalengmawia, Assistant Technology Manager (ATM) te an ni. Department hrang hrang - Agriculture, Horticulture, Sericulture, A.H & Vety, Fishery, Soil & Water Conservation leh KVK aiawh Block Technology Team din a ni a. Dr. CH Lal\hafamkima, VO, Thingsul-Tlangnuam chu Thingsulthliah Block Trechnology Team-ah Chairman a ni mek a ni. He Committee thurel ang hian ATMA hnathawh chi hrang hrang hi kalpui leh bawhzui \hin a ni.

ATMA hian a thil tum ber chu kuthnathawktute chawikan leh \anpui hi a ni a a chunga kan sawi department hrang hrang (Agriculture & allied departments) hnuaia kuthnathawktu hrang hrang - Loneitu, Huanneitu, Ranvulhtu etc. te hi Department hrang hranga hnatawktute nen \angrualin an hnathawhna hmunah te kal chilhin zirtirna (Trainning & Discussion) te neihpuiin an harsatna te a hmunah an enpui \hin a. Hnathawk \hate hi a \ul angin Department hmun pawimawh te, Huan leh Farm puitling tawh leh entawntlakte an fanpuiin zirtirna an pe bawk \hin a ni.

Kum 2013–2014 (First Installment) chhunga ATMA Thingsulthliah Block hmalak dan tlangpui lo thlir ila :- Tunah hian Farmers Friend khaw hrang hrangah mi sawm kan nei mek a, Farmers Friend tur hian kuthnathawktu hlawhtling leh mi rawntlak deuhte thlan chhuah an ni a, a \ul angin Farmers Friend te hian Department mi leh sa te leh kuthnathawktute inkara thawhhona \ha zawk nei theih nana hmala tura beisei an ni, lawmman pawh pek \hin an ni.

Kumin kum bul khan Soil & Water Conservation Department hnuaia Thingsulthliah khuaa Rubber chingtute mi sawmli zet chu, ‘Exodus Rubber Plantation’ Khamranga mi chu kan tlawhpui a. a hnathawktuten min lo lawm thiam hle a, zirtirna chi hrang hrang - Rubber chinnna tur hmun \ha, a sik leh sa ngeih zawng, a chin dan leh a enkawl dan (Budding, Spacing, Cutting) etc. te \ha takin min lo pe a, kan hlawkpui tlangin kan hlim tlang hle a ni. Rubber chingtute tan rah duhawm tak a chhuah ngei kan beisei. Sesawnga Oil Palm chingtu chhungkaw sawmlite hnenah Agriculture Department nen \angkawpin Training kan nei bawk a. Oil Palm chin dan, a enkawl dan leh a \angkaina te kan zirho a, Loneituten an harsatna tawhte an sawi bawk a, zawhna leh chhanna te neiin hun kan hmangho a, Loneitute pawh an phur thar hle a ni.

Farm School engemaw zat din tawh a ni a. Tun kum chhung hian Saitual leh Tlangnuamah din leh a ni a. Farm School dinna tur hian Kuthnathawktu hlawhtling leh hmunhma nei \hate thlan \hin a ni a. Kuthnathawktu dangte ko khawmin inzirtirna leh sawihona (Training & Discussion) te neih \hin a ni a, lawmman pawh pek ve \hin a ni.

Heng bakah hian Department hrang hrangah Demonstration te, Mobilization of Farmers Group te leh Capacity Building te neihpui \hin a ni a. Seed Money / Revoving Fund te pawh pek

Page 6: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

6

\hin a ni bawk. Heng programme-ah te hian mi dangte entawn turin thlaite kan chingin ranvulh turte kan pe a. An bul \anna turin \anpuina pawisa te kan pe bawk \hin a ni.

Thingsulthliah Block chhungah hian kuthnathawktu hlawhtling tak tak an awm a, chung zinga tlem a zawng lo tarlang i la :-

Pu C. Lalthankima : Pu. C. Lalthankima hi Thingsul-Tlangnuama awm a ni a, an chhungkua hi kuthnathawktu taima leh tumruh tak an ni a. Kum 1975 khan Sakeilui zauah leilet siam \anin kum 2011 a\ang khan SRI Method hmangin buh a ching \an a. SRI Method hi an \angkaipui em em a, thlasik thlai an ching bawk a, an hlawhtlinpui hle a ni. An leilet siam hi an chhungkaw eizawnna atana hmang thei khawpin an taima a, Farm School atan pawha thlan an niin an huan hi loneitu dangte nen zirtirna leh sawihona neihna hmun atan te hman nghal a ni.

Thingsulthliah Rubber Society :- ATMA hian Society / Group hrang hrang te nen pawh thawhhona \ha tak kan nei \hin a. Thingsulthliah Rubber Society-te nen pawh thawhhona \ha tak neiin ATMA a\anga \anpuina Seed Money (Rs.10,000/-) an dawn a\angin Tripura-a mi Rubber Stump an lei a, Polypot-a an thun sa chu member te hnenah pakhat cheng sawmthumin an hralh chhuak a, Rs.15,000.00 an lei chhuak a, Rs.5,000.00 an hlep thei a ni. An hlep a\ang hian Society hian hlawk zawka hmalak zel an tum a ni.

o0O0o

Page 7: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

7

EI LEH BARA INTODELH CHUNGCHANG (Self Sufficiency through Sustainable Agriculture)

V.L. Khawngaiha, MAS

AEO, Oil Palm. Mizoram hi ei leh bara kan intodelh lohzia chu kan hre chiang viau awm e. Mizo hnam hi kan pi leh pute hun lai a\ang tawhin “Buh duh hnam” kan ni a, Buhfai chhum kan ei loh chuan chaw eiah kan inngai lo va, hmawmsawm thil dang puar ve theih tho te chu ei \hin mah ila, kan rinpui ber Buh (Chaw kan tih \hin) kan ei loh chuan chaw eiah kan inngai lo va, hetiang hi kan Mizo hnamzia a ni tlat si a ni. Chuti a nih si chuan, Mizoramin kan mamawh ber chu ‘BUH’-a intodelh a ni mai. Chuvangin, buh chin uar, leilet (WRC) emaw terracing emaw hlawk zawka tlangram lo neih (improved jhum cultivation) emaw hmanga uar taka Buh chin hi kan tih makmawh a ni tih i hre nawn leh ang u. Genesis bung 1-3 kan chhiar chuan Pathianin lei leh van leh a chhunga thil awm zawng zawng te a siam a ni tih kan hria a, chung a thil siamte zingah chuan mihringte hi Ama anpuia a siam kan ni a, hmangaihna tawp nei lovin min enkawl \hin a, kan mamawh tinreng a hun teah min pe \hin a, chuvangin a thu kan awih mai hi kan bat a ni tih i hre thar leh ang u. Hnathawktu hlawh chu khawngaihnaa ruat a ni lo va, bata ruat zawk a ni si a (Rom 4:4). Pathian thu a kip a kawia zawm hi thil harsa tak a ni tih chu kan hre \heuh awm e. Amaherawhchu, ei leh bara intodelh tura hmalakna kawngah hian buh leh bal chin uar hi a pawimawh ber a ni tiin sawi ila, kan sawi sual em lo vang chu maw! Kan Bible Genesis bung 3 thu kan chhiar chuan Pathianin thlahtu, Evi leh Adama a siam khan Eden huanah an ei turin thei rah chi hrang hrang a awmtir a, “Heng thei rah te hi in duh duh in ei thei a, amaherawhchu,a chhia leh a \ha hriatna thei erawh hi chu in ei tur a ni lo, in ei chuan in ei ni la lain in thi ngei tur a ni” tia Pathianin a hrilh chu zawm lo vin an ei ta a. Tichuan, Pathianin Eden huan ata chu a hnawtchhuak ta a ni tih kan hria a. Chuvangin, Lalpa Pathian chuan amah a lak chhuahna lei chu let turin Eden huan ata chu a tirchhuak ta a ni (Gen 3:23) tih ziak kan hmu a ni. Chuti a nih si chuan Mizoram zaah za Kristian intite hian Pathian thupek pakhat, hmaia thlan tui far zawih zawih khawpa hnathawk tura tih mihringte hian leilet siama buh chin hi nasa leh zuala uar tur a ni dawn lawm ni? Chuvangin, min siamtuin min siam chhan hre rengin, ei leh bara kan lo intodelh theih nan kan puan ven sawi chhingin Leilet/Terrace hmangin ram nghet neia Buh chin i uar thar zel ang u. Loneitu thawkrim chu a rah chang hmasatu tur a ni si a. (II Timothea 2:6) tih ziak ang khan. Khawvel ram zau zawkte kan thlir pawhin ei leh bara intodelh apiang ram leh hnam zahawmah an ngai a, chuti a nih avang chuan kan Zoram mipuite hian ei leh bara intodelh tura hma kan lakna kawngah hian chaw atana kan rinpui ber ‘Buh leh Bal’ hi a chin theihna hmun awm apiangah uar leh zuala chin hi kan intihhmuh a \ul tak meuh meuh a ni lawm ni.

Page 8: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

8

Agriculture Department hian tun dinhmunah chuan ei leh bara intodelhna kawnga hma a laknaah Department fund atan engemaw chen a\ang khan State fund kan nei ta meuh lo va, CSS (Centrally Sponsored Scheme) \henkhat, entirnan, RKVY, National Mission on Oil Seed and Oil Palm (NMOOP), Macro Management of Agriculture (MMA), National Food Security Mission (NFSM), Agriculture Technology Management Agency (ATMA), Sugarcane, etc. ah te hian hma a la mek a. Heng Agriculture Department hmalak mekna kan tarlante hi hrechiang duh chuan Agriculture Department-a mi thiamte rawn nachang hre \hin ila, kan hlawkpui ngeiin a rinawm. A chunga kan han tarlante hi hrechiangin kan Zoram ei leh bara kan lo tluk chhiat tawhna a\anga chhanchhuaha kan lo awm leh theih nan kuthnathawktute, Buh leh bal tharchhuahna kawnga hma la \hinte hian uar lehzuala Buh chin intihhmuh ang u khai. Hei bakah hian kan sawi hmaih miah loh tur kan hriat fo tawh \hin ‘Oil Palm’ chin hi i uar bawk ang u tih hi ka sawi duh a. A \iak (seedling) duhthusam Agriculture Department-in a recommend hi phun a\anga kum thumah a rah \an thei a, kum li a\angin a rah a chhawr/hralh theih a ni. Hraik nei thlai (Oilseed crops) zingah chuan a dam reiin a hlawk ber ti ila kan sawi sual awm lo ve. A chin dan leh a enkawl dan mumal pawh Agriculture mi thiamten vawi duai lo ‘Zoram Loneitu’ Magazine-ah te, Booklet leh Leaflet ah te an tarlang fo \hin a, heng mi thiamte ziak te hi chhiar nachang hre \hin turin kan inchah mawlh mawlh a ni e. Mizoram mipui kuthnathawktute hian kan Zoram neih chhun hi ram zahawm leh ram nuama siam turin ‘Ei leh Bar’a kan intodelh theih nan taihmakna, rinawmna, chhelna, dikna, inngaihtlawmna te nen theih tawp tak meuh i han chhuah tlang teh ang u khai! Tichuan, kan rin Pathian hian malsawmna chhiarsen lohin min vur ngei ang tih i ring ngam bawk ang u.

o0O0o

Page 9: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

9

HRUIPUI CHING HLAWHTLING Pu Zamliana, Khawruhlian Vengpui Kawmna

ZONUN Chanchinbu atanga lakchhuah ZN: ZONUN, ZL : Pu ZAMLIANA

ZN : Pu Zam, I Hruipui thar chungchangah ZONUN in kan kawm duh che a ? ZL : A ni maw? Lo leng \hu rawh, a va’n lawmawm ve.

ZN : Hruipui hi engtia chin \an nachang hria nge i nih ? ZL : Pu Engliana fin zar ka zo va. Kum 1991/92 vel khan Pu Engliana’n (F/o Jessy R.

Laltholeha) Hruipui ching ve turin thurawn min pe a. A chite zawngin kan ching \an ve ta a ni.

ZN : Khawia mi nge a chi i lak? ZL : Kum 1992 khan Chalfilhah a chi zawng turin Tv. Zohnema leh Pu Chhara te hruaiin

kan kal a, a chi 90 zet kan la a. Hemi hnu hian Pu Lalmuana nen Chalfilhah 150 ve ve kan han la leh a. Hei bakah hian a chi Pu Thangvunga, Khanpui hnen a\angin a chi 90 vel ka lei bawk.

ZN : Tunah I huanah hian Hruipui engzatnge awm ? ZL : Kung 800 vel niin ka hria a, ka chinna hi a zim em a…

ZN : I hralhna rate min hrilh thei em ? ZL : Kum 2003 khan Pu Kawla ta tur Aizawl ah ka keng a. Bawngkawn Traffic Point

bulah khuan ka ken lai chu Forest R.O pathum ten lei min dil a. Hetih hun lai hian rate mumal takin ka la hralh ngai lova. Feet 2 vel Rs.100 in ka hralh a. Forest R.O te hian “Engtinnge chin nachang i hriat ?” tiin min zawt a. Kei chuan “ZNP chu fing deuh kan nia” tiin ka chhang.

ZN : Tin 1 hmunah a khatin ching ta ila engzat vel nge lei chhuah theih ang ? ZL : Rs. 10,00,000 (Cheng nuai sawm) vel a lei theih ang.

ZN : Sum lak luh tlangpui min hrilh thei em ? ZL : Kum 2013 ah Rs. 30,000/- vel leh Kum 2014 ah pawh Rs. 30,000/- vel ka lei chhuak tawh.

ZN : Puitling turin engtia rei nge ngai ? ZL : Kum 10 vel a ngai.

ZN : Eng huna phun nge \ha ang ? ZL : April thla a phun a \ha deuh ber.

ZN : Hruipui enkawl dan \ha enge ni ? ZL : A hmun a tih fai \hat a ngai a. Thlai dang aia tui a mamawh tam avangin tui pek reng

a ngai. Tui pek \hat chuan a \hang chak. Tin hnimin a bawh tur a ni lo.

ZN : Hruipui hi khawi hmuna chin nge \ha? ZL : Lei hmun rem, tui awmna leh Meitei chhawng (Dam lam hawi) ah a \ha duh.

ZN : Kuthnathawktute hnena thurawn pek duh i nei em ? ZL : Hruipui chin hi dinchhuah theihna theihna awlsam tak a ni a. Tin 1 hmun chauh

pawh enkawl ila, kum 1 ah Rs. 10,00,000 (Cheng nuai sawm) vel ka lei chhuak thei ang a. Dinchhuah theihna awlsam tak a ni.

ZN : Hruipui hi tuipui leh chingtu dang an awm em? ZL : Awm e. Pu R. Thlengliana, Pu PC Rothuama leh Pu Malsawma Rokhum te pawhin

an ching a, an tuipui viau.

ZN : Inkawmna hun \ha tak min pe a, ka lawm e. ZL : Awle, kei pawh ka lawm e.

Page 10: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

10

LONEITUTE TAN HMASAWNNA KAWL A ENG MEK

C. Vanlalhruaia,

Chekawn, Serchhip District

Korean ram te anga Soup leh Noodle te ringa eirawngbawl tura Pathian siam kan ni lo a ni ang, Chhang-ah lian tak kan ei hnu pawhin ‘Ka chawei a dal lo’ ti \hin Mizote kan ni tlat. Chutiang khawpa kan nunah Buh a pawimwh laiin chhungkaw hawpkhawp thar thei kan awm mang lo hi a mak ve reng reng. |awgkam pakhat ka hriat reng chu leilet \ha tak nei, kham hmun neite hi an inchhung a kawrawg duh tih hi a ni a, a dikna chen a awm mai thei e. Amahrawhchu, he \awngkam hi dawtah a la chan hun a awm ka ring. State dangte Buhfai ringa khawsa tur leh buhfai a van(g) deuha sorkar sawichhe leh mai \hin tur hian Pathianin Mizote hi min siam ka ring lo ve ringawt a.

Hun kal tawhah te chuan sorkar leh mimal tinte pawh kan ngaihtuahna leh thiamna a la tlem a ni maithei e. Tunah erawh chuan sorkar scheme hrang hrang hian Buh khamkhawp thar theihna Chance chu a awm thei tawhah ka ngai.

Sorkar leh Department ten theihtawp chhuaha hma an lakna, buhthar tipung tura Office daihlim chhuahsan a, dum hmun leh Vangvat kara an kalna hian loneituteah hian rah \ha chhuah mawlh teh se.

Kum 2014 Farmer’s Meet, Vanapa Hall-a neih \uma Agriculture Minister leh Director-ten buh thar tihpun a pawimawhna leh theihtawp chhuaha Loneitute tana hmathlir thui tak min neihsak kha lawmawm ka tiin beiseina a lo sang khawp mai.

Chutih mek laia ka sawitel duh hram chu loneitute develop-na tur a ni emaw, hmasawnna kawng dang pawh ni se Politics hi inrawlh dan chin tawk deuh awm se, a duhawm lehzual ang.

Hmasawn leh buh thar tihpun tumin theihtawp chhuahin hma kan la ta sa sa, tun hma Mizopain ‘Ka ngaihdan chuan’ kan tih tlat \hinte kha paih boin, mi thiam zawkten ‘ti hian aw’ an tihah hian loneitute kan inngah ngam a ngai ta. ‘Mahni infak leh Sakhi ngalah engmah a bet lo’ an tih laiin Buh tlem tal a lo beh takin Chekawn khuain thuawih lawmman kan dawn hi tlem kan tarlang ve the ang. Kum 2011 a lo her chhuak a, kum engemaw zat kalphung ngaia buh lo ching \hin, pun lam aia kam lam a pan mekna chu kan District Agriculture thawktute inpekna leh taihmakna loneituten hetiang hian kan lo hmu thei ta. Kum 2010 hma lam khan Buh \in 2000 vel kha leilet neitute buh thar belhkhawm a nih laiin 2011-2013 ah meuh chuan \in 877+ laiin kan thar pun belh a, a hmun erawh zauh belh tur a awm chuang lo. A hmun ngaiah kan thar thei a ni. Hei pawh hi hmasawn zel thei dinhmunah kan la ding nghe nghe (Source : FMC)

Sorkarin loneitute min puihna hi nuin a fate an mamawh an sawi apiang an tihsak ang mai hian kan mamawh heng – Training, Buh chi \ha, Fertilizers, Buh Vitamins, Insecticide, Sprayer, |anpuina Sum, Hlo thlawhna Mechanization etc. te hmang hian min han thawhsak ta hi kan duhamin kan pangchang lutuk ang tih hi a hlauhawm zawk hial a ni.

Aw le, a tawpna atan chuan Chekawn khua hian Buh chin dan hlui hi kan paih vek a, SRI a nih loh pawhin IPP hian kan ching \hin a, Buh chi thar hlawk, Agriculture Department-in min pek KRH-2 leh DRRH-2 te kan ching a, buh thar a hlawk hle a ni. Hei hian buh thar a tipung a, tha a heh lo va, hlimna a tipung bawk. Zoram loneitu zawng zawngte hian engtikah nge kan ram kham khawp hi kan thar chhuah ang a, BPL list te a tlem ang. Ration Card te return a ngaih hun tur hi A lo kal lehna hun tur eng mawi ang hian a va nghahlelhawm em!!!

o0O0o

Page 11: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

11

LUNGLEI DAO QUARTERS THAR HAWN A NI TA

Ngurrinsanga Sailo, MAS

SDAO, Lunglei. Agriculture Department hi Mizoram Sawrkar hnuaiah chuan Department lian leh upa ber zinga mi a ni a, Loneitute tan pawh hmasawnna tam tak lo thlen tawhin a la thlen belh mek zel a ni tih pawh hai rual loh vin kan hre \heuh awm e. Hetianga Department \angkai a nih avang hian a thawktute tan pawh facilities \ha mamawhna a lian ve zel a, kan quarters-te pawh District hrang hrangah te chuan a lo upain a lo hlui ve hle tawh hlawm a. Hei hi hre rengin kan hotute chuan Department Quarters pawh District hrang hrangah a sa thar ve leh mek zel a ni. Lunglei District-ah pawh DAO Quarters chu a lo upat deuh tawh avangin a thar sak nan kum 2010 - 2011 khan HPC, Lungleiah fund dil a ni a, he dilna hi ngai pawimawhin Plan leh Estimate-te chu HPC Lungleiah thehlut turin tih kan ni ta a. Tichuan, Plan leh Estimate te chu siamin HPC, Lungleiah chuan thehluh a ni ta a. Pawisa hi \um 3-a hmuh niin kum 2011-2012 ah Rs. 15.00 lakhs, 2012-13 ah Rs. 17.00 lakhs leh 2013-14 ah Rs. 12.50 lakhs hmuh a ni. Tichuan, avaiin Rs. 44.50 lakhs hmuh a ni a, heti zat hi quarters sak nan hian hmanral a ni bawk.

Lunglei DAO quarters hi 1st October,2012 khan sak \an a ni a. Mizopa chhawnghniha sak a ni. A area pumpui hi 223.00 Sqm. a ni a, hei hian Garrage 23.50 Sqm. Basement-a mi a huam tel a ni. Ground Floor-ah sitting room 2 a awm a, Dining Room 1 a awm bawk. Tin, 1st floor-ah Bed room

Page 12: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

12

3 a awm a, Bath room 2 leh Open Balcony nuam leh thengthaw tak a awm bawk. Rooftop terrace a awm a, PHE tui connection 2 siam nghal a ni bawk.

Tichuan, Lunglei DAO quarters hi ni 12.8.2014 khan Lunglei High Powered Committee Vice Chairman Pu S.Laldingliana, MLA-in ropui takin a hawng ta a ni. A hawnna programme-ah hian Agriculture Director Dr. C. Lalzarliana chu Chairman niin Chief Guest-ah Pu S.Laldingliana MLA, Vice Chairman HPC Lunglei a ni a. Guest of Honour-ah Deputy Commissioner, Lunglei Pu Ashish Madhaorao More a ni bawk. Tin, he programme-ah hian Lunglei-a NGO leh sawrkar mi pawimawh tak tak \hahnem takte sawm an nih angin an rawn tel a, ruai tui tak nen he hun hi hlim taka hman a ni.

o0O0o

Page 13: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

13

Union Agriculture Minister, Pu Radha Mohan Singh-a chanchin tawi

May 28, 2014.-a Prime Minister Narendra Modi kaihhruai Central-ah a lo sorkar takah chuan Union Minister of Agricuture thar atan Pu Radha Mohan Singh chu lak luh a ni a. Union Minister of Agriculture thar hi tu nge a nih i lo bih chiang teh ang.

Pu Radha Mohan Singh hi Narha Panapur. District, East Champaran Bihar-ah ni 1 September, 1949 khan a lo piang a. A pa chu Baidya Nath Singh a ni a, a nu chu Jai Sundari Devi a ni. Smt. Shanti Devi nen inneiin fapa leh fanu pakhat ve ve an nei a ni. Thiamna lamah chuan M.S. College, Bihar University, Motihari, Bihar

atangin BA a zo a. Kumin 16th Lok Sabha inthlanpuiah khan Bharatiya Janata Party (BJP)

ticket-in Purvi Champaran (Bihar) Constituency-ah a ding a, amah hnaih bertu Binod Kumar Srivastava, Rashtriya Janata Dal (RJD) candidates chu vote 1,92,163 zeta hnehin, a vawi ngana atan chiang taka thlan tlin a ni.

Pu Radha hi Politics leh vantlang rawngbawlnaah tawnhriat ngah tak a ni a, chungtea nihna hrang hrang a lo chelh tawhte chu hengte hi a ni.

1. Politics-ah 1967-68 : Nagar Pramukh, Akhi lBharatiya Vidyarthi Parishad (ABVP), Motihari

1969 : Mandai Secretary. Jana Sangh

1970-77 : Organizational Secretary, Jana Sangh, East Champaran, Bihar

1977-80 : General Secretary, Bharatiya Janata Party (BJP), East Champaran . Bihar

1980-87 : Regional Organising Secretary. BJP, Muzaffarpur , Bihar

1988-90 : President. Bharatiya Janata Yuva Morcha (B .J.Y. M.). Bihar

1989-91 : 9th Lok Sabha-ah thlan tlin a ni

1990-91 : Member, Consultative Committee. Ministry of Communications Member, Standing Committee on Industry & Mines

1990-93 : General Secretary, B.J.P ., Bihar

1993-2000 : Secretary, State Election Committee, B.J.P, Bihar

1996 : Re-elecled to 11th Lok Sabha (2nd term) Member, Consultalive Committee, Ministry of Railways Member, Standing Committee, Ministry of Communications

1999

: Re-elected to 13th Lok Sabha (3rd term) Member, Standing Committee on Commerce Member, Committee to ×Review the rate of dividend ×Payable by the Railway Undertaking to General Revenue Member, Committee on Communications Member, Consultative Committee, Ministry of Petroleum & Natural Gas Member, Rajbhasa Committee, Ministry of ×Surface Transport and Ministry of External Affairs

2004-2005 : Vice President, B.J.P, Kisan Morcha

2009 : Re-elected to 15th Lok Sabha (4th term) Member, Consultative Committee. Minister of Petroleum & Natural Gas

31 August 2009 : Member, Standing Committee on Energy

23 September 2009

: Member, Joint Committee on ×Salaries and Allowances of ×Members of Parliament Member, Railway Convention Committee Member, Committee on Estimates

Page 14: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

14

2011-13 : Co-Incharge BJP Uttar Pradesh

2012-13 : In-charge All India Membership Campaign, BJP

2013 : In-charge Uttrakhand BJP

2013 : President National Disciplinary Committee BJP

2013 : In-charge Uttrakhand BJP

2014 : Elected for 16th Lok Sabha (Fifth Term)

2. Social And Cultural Activities

President (i) Vaidyanath Seva Trust, (ii) Rickshaw Chalak Kalyan Samiti, Motihari. Bihar; and (iii) Pandit Din Dayal Upadhayay Smriti Nyas.

3. Special Interests Rural welfare, working especially for SC, ST and the downtrodden; Member, Rashtriya Swayam Sevak Sangh since childhood.

4. Favourite Past time and Recreation Social Work.

5. Sports and Clubs District President -Association of Bihar Cricket; Ex-State Vice President -Association of Bihar Cricket

6. Ram hrang hrang a tlawh tawhte(Countries Visited)

England, France, Malaysia, New Zealand. Scotland. Singapore and Thailand Email : [email protected] Permanent Address : Gandhi Complex, Station Road, Motihari, Distt.

East Champaran - 845 401, Bihar.

o0O0o

Page 15: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

15

KA ZINNA RAMA KA THIL HMUH

C. Lalnithanga, MAS, Asst. Plant Protection Officer.

Kan hotute thu awihin kumin 2014 hian kum bul ret a\angin August thla thleng hian Mizoram hmun hrang hranga Oil Palm chinna leh buh chinna hmunte tlawhin kan hotute hnung zuiin ka zin a. Kan Department hmalakna pawimawh ber te zinga chhiar theih Oil Palm chin leh enkawl kawngah leh buh chin kawngah Mizoram loneituten hma an sawn ve hret hret zel tih a takin a hmun ngeiah ka hmu ve a, chung zinga a langsar zual te chu heng te hi an ni: 1. Hnim tur (Herbicides) an hmang uar ta: Agriculture Department-a ka thawh tirh 1989 vel khan Mizorama loneituten hnim tur chi hrang hrang zinga an sawi ve \hin ka la hriat reng chu Dalapon hi a ni a. Khang hun lai khan loneitute chuan he hnim tur hi a nih ka ring a, ‘Changel hlo’ emaw ‘Kumthu hlo’ emaw tiin an sawi ber \hin a. DAO Office-a ka thawh loh vang nge Dalapon bak kha hnim tur chi dang an sawi thawm reng reng ka hre lo va, a dang pawh chu a lo awm nual mahna. India ramah hian hnim tur hi chi hrang 20 aia tam Insecticide Act 1968 dan hmanga registered thlap a awm a, Mizorama kan hriat erawh a tlem hle thung a ni. Tichuan 1995 a\ang chuan hnim tur chi dang pawh a lo awm \an ve ta a, khang hun lai khan tute hi nge Insecticide Licence neia Pesticide chi hrang hrang zuar tih kha ka hre chiah lem lo va, eng ang chi nge an zawrh tih pawh ka hre lem lo. Ka hriat reng erawh chu Pu H. Thankhuma, Deputy Director (Extension) a nih laiin \um khat chu Farmers Training pe turin Champhaiah kan kal a, Champhai leilet zawlah chuan loneitute ko khawmin Pu H. Thankhuma hoin hnim tur rannung thahna hlo leh thlai natna damdawi hman dan kan zirtir a, hemi \um hian leilet buh hmuna hman atana a bik taka an siam Butachlor kha a hman dan tur angin 1 litre leh vaivut 60kg chu \helretpuan phahin saranga kut tuam chungin kan chawhpawlh a, buh phun tawhna hmunah chuan bial kotlang a\angin kan vawm darh ta a. Hemi \um hian Pu C. Lalzarliana, tuna Director of Agriculture (Crop Husbandry) ni mek pawh hi a rawn kal zawk nghe nghe a. Hetih laia Champhai District-a DAO-a awm mek Pu Rohmingthanga Colney chu Butachlor leh vaivut chawhpawlh kan vawm darhna lai chu hnim a \o tam dan lo en zui turin Pu H. Thankhuma chuan a chah nghe nghe a. A hnua DAO sawi dan chuan Butachlor kan vawm darhna bialah chuan hnim a tlem bik thu a sawi nghe nghe a ni. Heta \ang hian Butachlor hi Mizoramah zawi zawiin a lo lar chho telh telh a, kum 2000 hnu lamah phei chuan Mizorama loneitu taima te chuan an hre larin an hmang \angkai ta em em a ni. Leiletah chauh ni lo, tlangram terrace-a thlai chinna hmunah pawh Butachlor hi an hmang uar tawh hle a, mi tam ber hriat dan phei chuan ‘Hlo chi thahna’ tiin an sawi \hin a ni. Butachlor hi sap \awngin ‘Pre emergence herbicide’ tih a ni a, a awmzia chu hnim \o hmaa hman tur tihna a ni a, hlo chi erawh chu a that tak tak lo. Punjab State-ah pawh kumin 2014 thleng hian buh hmuna hnim suat nan Butachlor hi an la hmang ta zel a ni. Kumina ka zinnaa leilet buh hmun ka tlawh zingah pawh Butachlor hmanna chu an buh hmun a fai \ha hle a, hman nachang hre ve lo Pa leilet chu ka hmuh lai ngeiin an thlo \auh \auh mai a ni. Oil Palm hmunah pawh Glyphosate leh Paraquate Dichloride an hmang uar \an a, an Oil Palm hmun pawh a fai \ha hlawm khawp mai, a lawmawm hle a ni. Hlawhfa rawihna man a to chho zel a, NREGS, MNREGA leh NLUP te a awm hnu leh Myanmar lama Democracy awna a \ha zawnga boruak a inthlak mek avangin hlawhfa rawih tur pawh an vang telh telh a. Hei vang hian hnim tur hman thiam hi huan nghet leh leilet nei tan a pawimawh lehzual em em ta a ni. Tlang ram buh hmun leh leiletah hian buh tulzum hma chu hnahbial hlo suat nan 2,4-D Sodium salt an hmang thiam \an ta hle. Kan sawi tak hnim tur chi 4 te hi kan hman thiam hle hnuah a chi dang pawh kan la lachhuak zel dawn a ni. Hmun ngai renga hnim tur chi khat chauh kum tin kum 10 chhung hman chu a \ha lo va, a chi danga kah ve \hin pawh a ngai. Tun hmaa hnim tur an hman lar zingah Dalapon leh Simazine chu tihtawp tum mek a ni. 2. Seed treatment an ngaipawimawh \an: Sawrkar laipui chuan \ha taka eng thlai chi pawh a \iaha a \o \hat theih nana a venna man tlawm ber leh awlsam ber chu thlai chi tuh, kui leh theh hmaa thlai

Page 16: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

16

natna damdawi nena chawhpawlh hi a ni a, chu chu seed treatment hi a ni. A hman dan pawh loneituten an thiam sawt khawp mai a, a lawmawm hle a ni. Buh leh thlai dang bakah sawhthing chi pawh natna damdawi tuia chiah phawt a \hatzia chu a chingtuten an hre ta khawp mai. 3. Rannung thahna hlo leh thlai natna damdawi an hmang thiam ta: Eng thlai pawh hi ching ila tam tham deuh leh hmun zau deuha han chin chuan a tichhetu rannung emaw natna emaw a lo awm ve ziah \hin. Hemi laka ven nan hian hmanraw dang hman tur a awm nual a, chu chu IPM kan tih ber hi a ni a. Kan thiam thil kan hriat bel sa hman hnuah pawh a tawpa loh theih loha kan hman leh \hin chu rannung thahna hlo leh thlai natna hlo kah hi a ni. Hei vang hian thlai thar hlawk tur chuan rannung thahna hlo leh thlai natna damdawi hi hman loh ngawt chu a tih hleih theih loh a ni. India ram pumah India hmarchhak hi rannung leh thlai natna hrik inthlahpun nana hmun \ha ber a ni a, boruak sik leh sa a \ha tawk a, ruahtui a hun takah a tla ziah bawk nen, hei vang hian thlai tichhetu hi kan suat mang \hak dawn lo reng reng a ni. Chuvang chuan a venna lam hi kan uar deuh deuh a ngai a ni. Amaherawhchu, loneitute hian mi thiam te thusawi an zawm \hat a ngai a, rannung thahna hlo leh damdawi tui nena pawlh zat tur dik tak hman te kah hnua ni 7 a\anga ni 10 chhung tal nghah tur kan tih te hi an zawm \ha hle tur a ni. Kan zinna hmun hrang hranga Thlamah chuan loneituten an buh leh thlai ven nana an hman tur Pesticides an dawn te an dah ve hlawm ta, a lawmawm hle a ni. 4. A tlara buh phun an thiam ta: Tun hma kha chuan Mizorama loneituten a tlarin buh an phun ngai lo tih theih a ni a. Agriculture Department-a thawktute thahnemngaihna a zarah tunah chuan hmun kilkhawr deuh Chakma ramah te pawh a tlar vekin buh an phun ta, hmasawnna lawmawm tak a ni. A tlara buh phun hian 3ft bialah chauh pawh buh hung a leng tam bik a, buh hung a tam chuan buh peng pawh a tam anga buh vui pawh a tam ang a, buh hum pawh a tam ang a, buhfai a lo hlawk dawn a ni. 5. Buh \iak naupang phun \hatna an hre ta: Mizoramah hian SRI dik taka buh phun leh enkawl hi tlemin a harsa deuh niin a lang a, a chhan chu tui tlintir tum loh lai pawhin ruah a rawn sur nghek thei a, hei vang hian SRI dik tak hi chu tlemin a harsa deuh. Chubakah tui tlintir loh hian hnim a \o chaka hmun \henkhatah phei chuan Tlumpi a lo che vat a, hei vang hian loneitute hian tui tlintir hi an thiam zawng a la ni rih tlat mai. Amaherawhchu, hma an sawnna langsar tak chu buh \iak naupang ni 20-25 a upa phun nachang an hria a, zai khat lek leka phun hi a peng tam duh a ni tih pawh an hre chiang ta khawp mai. An zawng chhang zel beisei phawt teh ang. 6. Farmers Field School (FFS)-a kal nachang an hre ta: Ka zinnaah hian loneitute chu a theih anga tam ka zawt a, a tam ber chuan FFS-a an kal thu an sawi ta. Tun ai hian District tina kan hotute hi la \ang lehzual se la, FFS hi a kaihhruaina inzam sa ang takin thlai chi sawngbawl a\anga a ven thlengin buh leh thlai \han dan anga hun hrang hranga kalpui tur a nih ang hian nakin lawkah chuan an kalpui theih ngei beisei phawt teh ang. 7. Scheme hming an hre \an: Ka zinnaa loneitute chu eng scheme hnuaiah nge an tel tih ka zawt zel a, 100 zela 50 (50%) chuan chuan a scheme hming an sawi thei ta. Tiperaghat-ah pawh ka zawt a, loneituho chuan an sawi nalh nalh thei tawh a ni. Hemi chungchang hi hrilh hretu tur ber chu Circle Officer te hi an ni a, an bial chhunga loneitute hi nakum a\ang chuan hre vek tura an hrilh theih beisei phawt teh ang. Hmasawnna tur \henkhat tarlang tel ila 1. Circle Officer ten an bial an la vil hneh tawk lo va, loneitu hming pawh hre kim hlei thei lo hi a tam zawk an la ni. Agriculture Department hmalakna hi hlawm thumah lian takin a \hen theih a:- Oil palm, Buh leh Fu hi a ni mai a, an mahni bial \heuha heng thlai chingtute hi hriat vek tham lek an la ni.

Page 17: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

17

2. Circle Officer ten thlai eichhetu rannung leh natna an la hrechiang tawk lo va, hei vang hian kuminah pawh thingtlang buh hmunah Flea beetles leh Blast natna-in a tihchhiat hmuh tur a awm nual a, a tirtea ensaka a venna hman \angkai ni ta se la chuan heng lak a\ang hian buh hi ven theih ngei tur a ni. 3. Circle Officer ten Fertilizer hman dan chiang taka loneitute an hrilh theih hi a pawimawhin hmaswnna tur pawimawh tak a ni. A bik takin Urea phei chu split dose-a pek loh chuan boruakah a tam zawk a hu-in a kal ral vek a, leiah a luangral bawk a. Hei vang hian a bik takin buh hmuna Urea hman dawn chuan 4 split doses-a pek ngei ngei tur a ni. Hei bakah hian tun laia mi thiamte chuan MOP hi buh leh thlai \o hnuah pek tur an ti thar leh ta. A bik takin Blast natna hluarna hmunah chuan Nitrogen awmna Fertilizer (Urea leh DAP) pek vak tur a nih loh laiin MOP erawh chu pek ngei ngei tur an ti ta a ni. Oil Palm hmunah pawh a hnah eng \hup hi MOP pekin a reh vek thei a ni tih hi hriat reng a pawimawh hle. 4. Farmers Card mumal taka loneitu chhinchhiah bik te chu pek vek tawh ni se. Circle Officer ten register siamin kum 1 chhunga Agriculture inputs leh \anpuina dang an pek zawng zawng te chu register-ah leh Farmers Card-ah ziak vek se la. Farmers Card hi family ration card ang deuh hlek hian siam nghe nghe ila a \ha hle ang. 5. SDAO leh Circle Officer ten duhthusamin an bial an la vil hneh tawk lo va, Office-a \hut tam lutuk hian loneitute buh leh thlai hmun tlawhna hun a titlem a, hun hman dan tur ruahman lawk thiam a pawimawh hle. Directorate of Agriculture a\anga Monitoring Team-te an kal dawn chauha inbuatsaih hi a tawk ta lo. 6. Circle Officer ten officer building leh quarters mumal tak an neih theih nan kan hotuten ruahmanna siam thei se a lawmawm hle ang. 7. DAO Office zawng zawngah hian Bolero, Pick-up (Double seat) - four wheel awm vek thei se, Farmers Training leh field visit atan a \angkai hle ang.

o0O0o

Page 18: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

18

THLAI CHIN DAWNA LEILUNG BUATSAIH DAN

R. Lalpianmawia, MAS

AEO, DAO’s Office, Aizawl District.

“Thlai chin dawna leilung buatsaih dan” hi kan rama loneitute tan thil pawimawh em em mai a ni a, eng thlai pawh ching dawn ila kan chinna tur leilung uluk taka kan buatsaih chuan kan thlai chinte an \hat duh mai bakah a thar thlengin a hlawk bik a, thlai chinna hmun zau zawng inang rengah thlai chinna hmun leilung buatsaih \hat leh \hat loh hian kan thlai thar a tihlawk hlei hle a ni. Aw le, thlai chin dawna leilung buatsaih dan kan tih hian, kan thlai chin tur a zirin leilung buatsaih dan a inang lo thei a, chuvangin kan thlai chin tur a zirin hlawm hnihin lo \hen dawn ila : 1. Fur thlai (Kharif crops) chin dawna leilung buatsaih dan 2. Thlasik thlai (Rabi crops) chin dawna leilung buatsaih dan. 1. Fur thlai (Kharif crops) chin dawna leilung buatsaih dan lo sawi hmasa dawn ila -

i) Buh chin dawna leilung buatsaih dan :- Mizote hi buh ei hnam kan ni a, chuvangin buh chin dawna leilung buatsaih dan hi kan hriat a pawimawh em em a, a bik takin leilet WRC neitute tan chuan a pawimawh lehzual a ni. Leilet (WRC)-ah buh kan chin dawn chuan kan leilet kha May thlaah uluk taka lehphut a, nisaah pho tur a ni. Hei hian rannung bakah hnim chi tam tak a tihlum thei a, June thlaah buh phun hmain tui tel lovin letphut leh ila, heta kan leh zawh hian hlo chi thahna Butachlor 1lit. tui \in 6 a pawlhin leilet kha kah tur a ni. Hei hian leileta hnim chi lo to tur kha a tihlum a, hlo thlawh a ti awl hle a ni. Hetia tih zawh hnu ni hnih khat hnuah leiletah tui lakluh a, uluk taka dai kawi tur a ni a, hnim hnah hnawkte uluk taka paih fai tur a ni. Tin, leilet bial hi level \ha taka siam tur a ni a, buh phun hunah tuiin kan buh phunte rual taka a chim theih nan level \ha hi a pawimawh em em a ni. Tui duh anga kan neih tam loh phei chuan kan leilet bial a level \hat loh chuan tuiin a chim kim thei dawn lo va, kan buhte an \hat rual theih loh mai bakah tuiin a chim \hat loh chuan a thi mai dawn a ni. Hetianga leilet buatsaih zawh hunah buh chi kui a, buh chi kuina (Nursery) siam pawh hi uluk a ngai hle a ni. Buh chi kuina chu buh chi kui tur tam leh tlem a zirin a zau zawng chu siam mai ni se, a zau deuh chuan a laiah kalna siam tur a ni a, buh chi kuina tur chu uluk takin lehphut a dip \ha taka tihdip tur a ni. Lei pangngai aia tlema tihpawn deuh tur a ni a, lei chung lang hang \ha leh ran ek chawhpawlha chehpawlh tur a ni. Buh chi kui hmain damdawi Carbendazim emaw Bavistin emaw-a treat (chawhpawlh) tur a ni. Chumi hmuah chiah puam a, nursery-ah theh tur a ni. Nursery hi lei\ha nena \ha taka chawhpawlh a nih chuan buh \iak a \hang chakin a hrisel bik a ni.

ii) Vaimim chin dawna leilung buatsaih dan han sawi leh dawn ila - Leiletah Vaimim chin dawn chuan uluk taka lehphuta tihdipa hrut rual leh tur a ni a. A khat tawkin thuk vak lo va thlur siam a \ha, vaimim hian tui chim a ngai thei lo va, ruah a lo sur pawha tuiin vaimim a chim loh nan khuar kan siamah khan tui a luang mai dawn a ni. Hetia lei kan lehphut rualin lei\ha telh tur ang chi chu telh nghal tur a ni Thingtlang lovah chuan uluk taka lo vaha lo hal hnuah fai taka mangkhawh tur a ni. Mangkhawh pahin a theih chin chinah lei chunglang hang ruah surin a len bo loh nan changkham theih hram nise. 2. Fur thlai (Kharif crops) chin dawna leilung buatsaih danah chuan lo duh tawk dawn mai ila. Thlasik thlai (Rabi crops) chin dawna leilung buatsaih dan lam lo sawi leh dawn ila. Thlasik thlaiah pawh a thhlai a zirin leilung buatsaih dan a inang lo hlawm a, a \hen chu kui\iaha phunsawn chi te, kui lova a tuha tuh chi te, a chi theh mai chi te an ni a, hetiang hian a hlawm hrang deuh hian han sawi dawn ila -

Page 19: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

19

i) A chi theh chi : Thlai chin dawna a chi theh mai chi kan chin dawn chuan, kan thlai chinna tur lei (terrace) kha uluk taka lehphuta tihdip \hat hle tur a ni a, lehphut rual hian lei\ha Bawngek lam chi leh Fertilizer lam chi nen lehpawlh nghal tur a ni a, a chhan chu thlai a lo \iah hnuah heng lei\hate hi pek a buaithlak a. Chuvangin thlai chinna tur lei kan buatsaih laiin kan telh nghal mai khan a awlsam bik a ni. Tin, kan lei lehphut zawhah hlo/hnim chi thahna Butachlor-a kah hi a \ha a, hlo thlo mang lo vin kan thlai chinte kan seng mai thei dawn a ni.

ii) Kui \iah phawta phunsawn chi : Thlai phun sawn chi kan chin dawna leilung buatsaih dan kan sawi dawn hian, a leilung buatsaih dan kan sawi hmain a leilung buatsaih dan nena inzawm tlat seed bed siam leh kui\iah dan kan sawi hmasa phawt dawn a ni. A chhan chu leilung buatsaih hmaa lo tih lawk ngai a nih vang a ni. Seed bed siam hi uluk hle tur a ni a, a len zawng leh a sei zawng chu kan thlai chi kui tur a zir ni se. Seed bed kan siamna lei hi kan uluk hle tur a ni a, lei chunglang hang \ha leh bawngek emaw fertilizer emaw chawhpawlha dip \ha taka tihdip tur a ni. Tin, kan seed bed sim kha a theih hram chuan kawng thleng vela tihkan ni se, a chungah chuan di emaw changel hnah emaw hman a \ha. Silpoulin te, rangva te hman loh tur. Seed bed-a lei hman kha thlai chi theh hmain heng damdawi Dithane M-45/Captan/Bavistin a eng ber emaw hi seed bed-ah theh a, lei nen uluk taka chawhpawlh tur a ni. Hei hian thlai chi eichhetu rannung leia lo awm kha a tihlum a, thlai a ti\o \hain a tihrisel a ni. Hetia Seed bed siam zawh hian thlai chi theh a, changel hnah emaw buara huhin emaw khuh tur a ni a, a lo \iah hunah a khuhna kha hawn leh tur a ni. Seed bed (thlai kui\iahna) siam zawhah kha Seed bed-a thlai \iak phunsawnna tur leilung kan lo buatsaih nghal char char a ngai a, thlai phun sawnna tur hmun kha fai takin thlawh fai a, a lane nalh takin khur feet khat bial velin laih a, khur leh khur inkar kha a thlai phun tur a zirin 1-2 feet vela hla ni se, a khur laih kha lei chunglang hang \ha leh bawngek/ar ek/vawk ek nen chawhpawlha a khurah dah tur a ni. Heng ran ek te hi a awm remchang lo a nih chuan fertilizer (NPK) hman pawh a pawi chuang lo. Uluk taka leilung kan buatsaih chuan kan thlai tharte a lo tam ang a, leilung buatsaih \ha mang lo va kan tih mai mai chuan hah taka thawk siin kan thar tam/hlawk thei dawn lo a ni.

iii) A tuha tuh chi : Thlai kan chin dawna a chi kan kui hmasak chi leh a chi theh mai chite chin dawna leilung buatsaih dan kan sawi ta a. Tunah chuan thlai chi a tuha tuh chi kan chin dawna leilung buatsaih dan tlem han sawi leh dawn ila. Thlai chi a tuha kan tuh mai chi kan rama kan ei lar deuh chu French Bean, Motor Chana, Bawrhsaiabe te an ni mai awm e. French Bean hi terrace-ah khur siama chin a \ha a, a khurah hian bawng ek/ar ek lei\tha emaw fertilizer emaw hman a \ha a, a khur lane \ha taka siam tur a ni a, tui pek leh lei\ha pek a awl bik a ni. Motor chana (Pea) hi leiletah leh terrace zawla chin chi a ni a, kan chin hmain uluk takin kan letphut ang a, \ha taka tihdip tur a ni. Hetianga kan tih zawh hian rual takin kan huih rual ang a, bial lian deuhah chuan a kara kalna tur kan zuah ang a, tui pek nan te, a rah lawh nan te, a bial chhung rah vak loh nan kalkawng kan siam tur a ni. A lei lehphut rualin lei\ha telh nghal a \ha a, tin, kan sawi tawh bawk hnim chi thahna khan kah ngei a \ha. A chhan chu hlo thlawh a tiawl a, hlo a tlem a, hlo thlawh nana pawisa senso vak a ngaih loh phah a ni. Lei lehphut rual taka hrutah khan line ngil taka siam a tihkhuar zai zai a, kha mi line khurah khan chana chi kha 2-3 inches danah 1½ - 2 inches-a thukah tuh tur a ni Thlai chin dawna leilung buatsaih dan chu kan han sawi ta nual a, a thlai mal te tein kan sawi seng lova, a hlawm hranga chin dan inang tlang deuh angin kan han sawi a ni a. Kan sawi bak pawh tam tak sawi tur a la awm a, a tlangpui kan han sawi chauh a ni a. Eng thlai pawh hi ching dawn ila, kan chinna tur leilung hi uluk takin kan buatsaih ngei ngei tur a ni tih hi kuthnathawktuten kan hriat reng a \ha, hei hian kan thlai thar hlawk leh hlawk loh thlengin kawngro a su a ni tih i hria ang u. Tin, kan hriatthiam loh leh hriat belh duh kan neih chuan Agriculture Office, District tin-ah leh Directorate-ah te zawh fiah reng theih a ni bawk e.

o0O0o

Page 20: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

20

IMPROVED JHUM (IJ)

Lalthangkhuma, MAS A.E.O., Thingfal Circle.

Kan Pi leh Pute a\ang tawh renga kan hnam nun nena inzawm tlat anga ngaih theih chu Tlangram Loneih (Shifting Cultivation) hi a ni. Hei vang hi a ni ta ve ang, tun thleng pawha bansan harsa kan tih em em nachhan hi! A bik takin thingtlang lamah phei chuan kan la uar hle a ni. Kan uar hle a ni ti ila, kham khawp thar nan thlawhhma erawh kan la zau lem lo hle. Hetianga thingtlang Loneih kan bansan mai thei lo a nih tak rau rauah chuan tuna kan lo neih dan (system) hi tihmasawn/thlak danglam ta ila, a ram zau zawng inang rengah tun aiin Buh leh Bal kan thar hlawk zawk thei ngei ang.

Hetiang hian kan Lo leh kan Buh kha enkawl dawn ta ila - I. Changkham : Kan pi leh pute’n a awmzia hre lem lo vin changkham kan tih hi an lo ti \hin tawh a, kalhmang nei deuh takin kangvara thing leh mau bung kang bang hnawk i tih em em te kha mual vang tan zawngin kham la, chu chuan |o ruah lo sur huna meivap al (lei\ha) luang ral turte kha a lo dawl khawm ang a, chu chu i buh leh thlai ten an lo ngeih em em dawn a ni. Entirnan : Hman lai kan pi leh pute chuan khuar lo awm hlekna lai chuhin thlai leh buh tuhna tur an zawng hram hram \hin a, chutiang khuar lai a buh leh thlai an tuhte chu a \ha duh bik hle \hin a ni. II. Buh chi tha hman : Pi leh pute chuan lo neia eizawng an nih inhre rengin an buh leh thlai chi turte chu a kum leha atan a \ha lai an dah hrang thlap \hin a. Chutianga tih \hin nachang hriate chuan Buh \o \ha lo an nei ngai lo a ni. Tin, kan buh chin \hin a nih avang emaw a tui deuh vang mai emaw thar hlawk si lo kha chin reng tur a ni lo va, a thar hlawk thei tur kan ching zawk tur a ni. Buh tui tak thla hnih/thum vel ei chauh thar ai chuan Buh tui lem lo pawh nise kum chanve ei tur

Page 21: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

21

thar kha chhungkaw tan a hlawk zawk em em bawk a ni. Tunah chuan District tinah Soil Testing Laboratory (Lei test)-na a awm tawh a, Buh leh thlai chinna tur kawngah min pui theiin hman \angkai i tum \heuh ang u. III. Hlotur (Weedicides) hman : Mi tam takin hlotur hman an hlauvin an insawi \haih \hin. A hman dan dik taka hman a nih chuan a \angkaiin a \ha hle a ni. Tha sen a titlem a, \in khat hmun chauh enkawl thei \hin khan hlotur a hman chuan \in khat leh a chanve emaw \in hnih hmun laite a enkawl thei \hin a ni. Chu chuan kum danga a buh thar \hin aia tam a thar chhuah phah dawn a ni. IV. Lei\ha (Fertilizers) hman : Lei\ha hman hi kan taksaah thil \ha lo (side effect) a thlen thei nia sawiin \henkhatte’n an hmang ngam lo \hin. Lei\ha (Chemical fertilizer/compost) hi a hman dan tur dik taka hman chuan a hlauhawm lo. Buh leh thlai puitling lo turte a tipuitling a, a rah seng tlak loh turte seng tlakin a siam thei. Leia Buh zung eitu (kumthu) te’n an haw bawk. Buh leh thlai a tih\hat chuan a thar/rah pawh a hlawk nge nge \hin. V. Rannung thahna hlo (Insecticide/Fungicide) hman : Kan buh leh thlai te kan beisei ang kan thar lohna chhan tam tak chu Buh/Thlai eichhe tu rannung vang a tih theih awm e. Kum tluanin rim takin hna kan thawk a, a seng hun dawnah Buh vuai/si/ro bakah a hnah leh a kungah leh a zungah te rannung leh a natnaten an tichhe \hin a ni. Hei hi rannung thahna hlo hmangin ven/tihrem tur a ni. Buh leh thlai eichhetu chi hrang hrang i ven chuan i buh leh thlai tharte kha kum hmasa aiin a lo hlawk zawk ngei ang. Tichuan, hmanrua leh tih dan chi hrang hrang kan sawi tak tlemte hmang hian i lo kha enkawl la, a zau zawng inang rengah kum hmasa aiin i Buh leh Thlai thar a lo pun phah ngei ang le.

o0O0o

Page 22: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

22

Kan Chet Velna

1. Tractor hire rate chungchang mumal zawka kalpui turin ruahmanna siam a ni a, ruahmanna ang chuan petrol pump (Filling Station) awmnaah – darkar khatah Rs. 700/-, petrol pump awm lohnaah darkar khatah Rs.750/- a ni.

2. Ni 18.7.2014 khan Agriculture Conference Hall-ah Quarterly Review Meeting neih a ni a, he Quarterly Review Meeting hi Lt. Col. Z.S. Zuala, Parliamentary Secretary, Agriculture chuan hmanpuiin thu tha tak a sawi a, Pu Lalrammawia, Joint Secretary, Agriculture pawhin he hunah hian thu a sawi bawk. He Review Meeting kaihruaitu Director, Dr. C. Lalzarliana chuan Sorkar-in Agriculture Department a enkawlnaah lawmthu sawiin Officer-te an thiamna tak tak hmang thei tura a dah angin Department pawhin hma a sawn phah hle thu a sawi. He Review Meeting-ah hian District Agriculture Officer leh anmahni tawimawtu Officer bakah Directorate-a Officer zawng zawngte an tel a ni.

3. Ni 8.8.2013 khan Pu Lalram Thanga, IFS, Principal Secretary, Agriculture hovin Agriculture Committee Room-ah meeting neih a ni.

He meeting hi Sorkar laipui, Ministry of Agriculture-in thlai chi hrang hrang, a ram sik leh sa leh leilung mil zela chin tura ruahmanna siam tura State tinte a hriattirna bawhzuia neih a ni a. Meeting-ah hian Agriculture Department hnuaia thlai chi hrang hrang – Buh, Vaimim, Be lam chi, Hriak pai thlai leh Fu chi, Mizorama chin mek te, thlai chi tha, thar hlawk chi hmun dang atanga lakluh te leh ICAR, Mizoram Complex, Kolasib leh KVK hrang hrang ten an lo enchhin tawh, Mizoram tana tha tur nia hriatte chipchiar takin sawiho a ni. Heng sawihona atang hian a chinna tur hmun azira thlai chi thar hlawk tur te pawh thlan nghal a ni.

Tin, he meeting-ah hian Champhai leilet-a buh natna chi hrang hrang leh buh eichhetu rannung chi hrang hrang, Agriculture Department mi thiamte, ICAR Scientist te leh KVK Scientist te nena an zirho dante a lem nen entira chipchiar taka zirho nghal a niin kum thar lama heng buh natna leh rannung laka inven dan turte pawh rawtna mumal tak siam nghal a ni bawk.

4. Ni 20.8.2014 (Nilaini) khan Agriculture Committee Room-ah Workshop on Crop Insurance neih a ni a, K.C. Bahera, Regional Manager, Agriculture Insurance Company of India Ltd., Guwahati a\anga lo kal chuan he hunah hian zirtirna pein sawihona hun \ha tak neih a ni.

Crop Insurance hi kum 2010-2011 chhung khan India rama District thlan bik 80-ah kalpui a ni a, heng District thlan bik zingah hian Serchhip District pawh telh niin khaw hrang hrangah Crop Insurance hi kalpui a lo ni tawh a ni. He Workshop-ah hian Crop Insurance chungchanga hriattur pawimawh hrang hrang te sawiho a ni a, heng zingah hian National Crop Insurance Programme (NCIP) leh a kalphung te sawiho niin loneituten an chhawr tangkai theih dan leh khaw awmdanin a zir loh emaw, chhiatna hrang hrang lo thlen thulha loneituten zangnadawmna an hmuh theih dan leh an hmuh theih zat tur bithliah hrang hrang te zirho a ni.

National Crop Insurance Programme (NCIP) hnuaiah hian Modified National Agriculture Insurance Scheme leh Weather Based Crop Insurance Scheme (WBCIS) te awmin Rabi 2013-2014 ah pawh hman mek a ni. WBCIS hi thlai hrang hrang – Buh lam chi, Be kawmei, thlai hriak nei, sumdawnna thlai leh huan thlai hrang hrangah te, fur leh thal thlaiah te hman theih a ni. Crop Insurance hi pawisa siamna hmanrua ni lovin khawkheng leh chhiatna thlen thulha loneitute chhawmdawlna tur niin Insurance vawi khat hian thla 6 chhung zel huamin Rabi leh Kharif Season chhung atana tih thin a ni.

He hun hmanpuitu Dr. C. Lalzarliana, Director of Agriculture (Crop Husbandry) chuan Mizoram-ah loneituten Crop Insurance duh anga kan la hriat chian tak tak loh thu sawiin hemi kawngah hian zau zawka loneitute zirtirna leh inhrilhhriatna kan mamawh thu a sawi. Loneitu a tam thei ang berin Crop Insurance hi hmang tangkai thei se a duhthu a sawi bawk.

Page 23: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

23

Insurance Scheme kalpui tur hian a ram, a hmunhma leh thlai te sorkar-in a puan a ngaih thu Director chuan a sawi bawk.

5. Ni 11.9.2014 khan Hmun\ha khua, Serchhip District–a Lui\huamzau-a, chhungkaw 120

te lo chu Agriculture Minister Pu R. Lalzirliana hovin a zawh hun hman a ni. Hmun\ha khuaah hian chhungkaw 140 awmin Lui\huamzauah hian chhungkaw 120 velin Lo an nei a, Leiletzawl a awm tam loh avangin Tlangram loneih hi an eizawnna bulpui ber niin Buh bakah Sawhthing an ching bawk a. Hei hi an sum hmuhna hnar \ha tak a ni bawk. Zau hrang hranga lo nei lova a huhova zau khata loneih hi a khaw mipuite lo tih dan \hin a ni.

6. Ni 25.9.2014 khan Agriculture Conference Hall-ah Directorate of Agriculture-a Officer leh Staff te chuan Clean India Programme an hmang. Dr. C. Lalzarliana, Director chuan Clean India Launching Programme hmang theia Department a awm chu lawmawm a tih thu sawiin “Thianghlimna hi pawn lam lang theiah chauh ni lo vin chhungril lamah pawh kan fai tur a ni, thianghlimna kawngah mi ram entawn tur an awm a nih chuan thil tha chu kan ti ve mai tur a ni” tiin Officer leh Staff kalkhawmte a chah bawk. Cleanliness Week hman zui nghal a niin kum dang aia hman hma a nih dan Director chuan sawiin Office faina kawngah Sweeper-te thawhsa ring mai lovin enkawl fai chhunzawm leh vawn thianghlim chu thawktute mawhphurhna theuh a ni a ti bawk. Office inrelbawlnaah nasa lehzuala tan la tura Staff-te fuihin Director chuan zuk leh hmuam chungchangah Sorkar dan ding lai zah leh zawm hram hram hi kan mawhphurhna theuh a niin kan zahawmna vawnghim turin hun i vawng dik tlang ang u tiin kalkhawmte a chah bawk.

Hemi hnu hian thawktuten Office Room hrang hrang tifaiin hnatlang an nei chhunzawm nghal a, thianghlimna kawnga Department fai leh entawn tlak ni turin hma lak chho mek a ni.

7. Ni 30.9.2014 khan District Agriculture Officer, Aizawl huaihawtin Arbai Zau, Durtlangah Buh

seng leh Farmers’ Training neih a ni. Kumin kum tir lam khan Agriculture Department chuan Arbai Zauah hian RKVY Scheme atangin chhungkaw 37 te ram Ha. 20.00-a zau WRC II-a laiin Buh chintir nghal an ni a, High Yielding Variety, DRRH-II, KRH-II, CAUR-I te leh Local Variety te an ching a. Ha 20.00-a zaua Buh chin te hi On Farm Development Works-a kalpui a ni bawk. Land Development tihtharna hmun a nih avangin heng hmunah hian chinai thi Quintal 200 chuang pek an nih bakah Buh venhimna damdawi hrang hrang leh sprayer te pek tel an ni bawk.

Hun hmasa lamah Director Dr.C. Lalzarliana hovin Buh seng hun hman a ni a, Arbai zau atang hian kuminah Buh Quintal 390 vel thar chhuah beisei a ni.

Arbai zauah hian tun Buh seng zawh hian National Food Security Mission (NFSM) Pulses hnuaiah Rajma (Bean \hu) chin zui nghal tum a ni a, chhungkaw 20 thlan chhuah tawh an niin ram Ha. 10.00-a zauah chin tum a ni a. Cropping System Based Demonstration hnuaiah chhungkaw engemaw zatah hmalak tum a ni bawk.

Buh seng zawh hian “Farmer’s Training in NFSM (Pulses)” neih zui nghal a ni a, he hun hmanpuitu Dr. C. Lalzarliana, Director of Agriculture (Crop Husbandry) chuan Loneitute thawhrimna chu fakin hna an thawh that zel chuan anmahni chhawmdawl leh hmathar lakpuinaah Department chuan theihtawp a chhuah zel ang a ti. Mahni hnaa rinawm leh taima te hi kan ngaisang a ni tiin theihtawp chhuah chhunzawm zel turin loneitu kalkhawmte a chah a. Director chuan loneitute hnenah Agriculture Inputs engemaw zat a sem nghal bawk. He training hi Agriculture Technology Management Agency (ATMA), Aizawl District bul tum niin KVK, Aizawl leh Directorate of Agriculture (Crop Husbandry) atangin mithiamten zirtirna an pe a ni.

o0O0o

Page 24: Download July - September, 2014 Issue

ZORAM LONEITU Volume 59 No.2 : July - September, 2014

24

Keimahni

A. Transfer & Posting : Heng ahnuaia kan Officer-te leh Staff-te hi tha zawka hna thawh a

nih theih nan leh remchan zawkna avangin tun hnai khan an awmna siksawi danglam a ni :

Sl No Name Present Place of Posting New Place of Posting 1. Pi Lalbiakhluni, LDC SDAO’s Office, Darlawn DAO’s Office, Aizawl 2. Pi Lalhmingthangi, LDC DAO’s Office, Serchhip DAO’s Office, Kolasib

B. Promotion : Heng a hnuaia tarlan kan thawhpuite hian Promotion an hmu a, kan lawmpui hle :

Sl No Name Present Post Held Post to which Promoted 1. Pi Lalramengi UDC, Directorate Assistant, PHE Department 2. Pi Lalronghaki LDC, Aizawl District UDC, Directorate of Agriculture 3. Pi Hrangchungnungi LDC, Directorate UDC, Directorate of Agriculture 4. Pu Vanlalhruaia Muster Roll Driver Driver, DAO’s Office Serchhip 5. Pu Lalrinngheta Muster Roll Driver Driver, DAO’s Office Mamit 6. Pu C. Lalbiakliana Muster Roll Driver Driver, DAO’s Office Lawngtlai

C. Pension : Heng ahnuaia mite hian ei leh bara kan intodelhna tur kawnga hun rei tak Agriculture

Department-a an thawh hnuin Superannuation Pension-in min chhuahsan ta. Kan ui hle a ni –

1. Pu H. Lalthanpuia, Director of Agriculture (R&E) : Pension ni 30.9.2014 2. Pu R. Lalrawna, Peon, DAO’s Office, Lunglei : Pension ni 31.3.2014

o0O0o

Page 25: Download July - September, 2014 Issue

Ruahtui tlak tlai avangin India ram mai ni lo vin Mizoram pawhin a tuar hle. Lailiphai-ah pawhruahtui a hun taka hmuh loh avangin buh leh thlai dangin a tuar nasa hle

Khawbung, Champhai District-ah Director hoin thlawhhma leh leilet tlawh a ni.

Page 26: Download July - September, 2014 Issue

Agriculture Minister leh Parliamentary Secretary ten Hmuntha Lo zawh an hmanpui.

Arbai Zau WRC-II, Durtlang ah Buh seng mek a ni.

Page 27: Download July - September, 2014 Issue

Clean India Programme 25.9.2014 ah hman a ni.

Pawlbuk Zau a Water Harvesting Structure siam mek Director in a tlawh.

Page 28: Download July - September, 2014 Issue

Orientation training of VLWs at DAO Aizawl Conference Hall

Phulpui-a Fu chin te Bawng hmanga her a ni.

Page 29: Download July - September, 2014 Issue

Ruahtui tlak tlem avangin buh a thangtha thei lo.

Page 30: Download July - September, 2014 Issue

Oil Palm chingtute tan lei\ha (fertilizers) semchhuah turah hian Pu Lalrinliana, Joint Director ofAgriculture chuan Mamit-ah Flag-off programme a hmang.

Ngengpui lamah pawh Ruchi Soya company-in FFB an lei.