Digital Collection with Omeka

1 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร

Omeka Portable สอเรยนรการพฒนาระบบน าเสนอผลงานผานเวบ

Omeka ซอฟตแวรกลมโอเพนซอรสทถกออกแบบมาใหรองรบการน าเสนอผลงานลกษณะตางๆ ผานเวบไซต สามารถประยกตใชกบงานไดหลายลกษณะ ทงการน าเสนอขอมลของหองสมด ขอมลของพพธภณฑ ผลงานวชาการ หรอนทรรศการตางๆ จงเปนซอฟตแวรกลม web-publishing platform ทประกอบดวยความสามารถของชดโปรแกรมถง 3 ชดคอ Web Content Management, Collections Management และ Archival Digital Collections Systems

โปรแกรม Omeka ถกออกแบบมาใหใชงานไดงาย สะดวก พรอมดวยฟงกชนตามเทคโนโลยเวบ 2.0 รองรบขอมลไดทงบรรณานกรมเอกสาร แฟมเอกสารแนบทงในฟอรแมต .doc, .docx, .pdf, .zip แฟมภาพดจทลตางๆ และแฟมสอมลตมเดยทงเสยงและวดโอ โดยใชมาตรฐานการลงรายการของ Dublin Core และสามารถเชอมขอมลไดสะดวกดวย OAI-PMH รวมทงการสง Feed ขอมลในรปแบบ Atom, DCMESXML, JSON และ RSS2

Omeka มใหเลอกใชงานหลายลกษณะไดแก Omeka.org เปนโปรแกรมโอเพนซอรสทอนญาตใหดาวนโหลดตนฉบบไปตดตงใชงานบนเครองแมขายเวบ Omeka.net บรการการใชงานพรอมพนทฟร ทสมครเปนสมาชกไดงาย และพรอมใชงานไดทนท รวมทง Omeka Portable ซงเปนชดโปรแกรม Omeka ทตดตงพรอมใชงานบน XAMPP อนเปนโปรแกรมจ าลองเครองแมขายเวบทท างานบนระบบปฏบตการ Microsoft Windows ดงนน Omeka Portable จงนบเปนสอการเรยนรทสามารถน ามาศกษาทดลองไดงาย สะดวก สามารถประยกตใชประกอบการเรยนในหลายหวขอ เชน การบรหารจดการเมทาดาทา โดยเฉพาะ Dublin Core การพฒนาคลงเอกสารดจทล การพฒนาระบบจดหมายเหตดจทล การพฒนาคลงภาพดจทล การพฒนาสอนทรรศการออนไลน การพฒนาคลงผลงานวชาการระบบเปด

การใชงาน Omeka Portable ท าไดโดยการเขาสเวบไซต https://code.google.com/p/omk-portable/ แลวดาวนโหลดตนฉบบโปรแกรม ซงมชอแฟมโปรแกรมตนฉบบคอ xampp.zip

รปท 1


เมอดาวนโหลดตนฉบบโปรแกรมแลว ให Unzip จะไดโฟลเดอรชอเดยวกน เมอเขาสโฟลเดอรจะปรากฏโฟลเดอรและโปรแกรมตนฉบบ Omeka Portable ดงน

รปท 2

โปรแกรม Omeka Portable เปนโปรแกรมทใชงานไดสะดวก สามารถ Unzip แลวใชงานไดทนท หรอจะคดลอกไปไวในอปกรณเกบขอมลแบบพกพาเชน USB Drive เพอท างานตอไป

การเรยกใชงานโปรแกรม

การเรยกใชงานโปรแกรม กรณทเปนการเรยกใชงานครงแรกใหเรมจากการปรบระบบ XAMPP ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของระบบปฏบตการทใชงานโดยดบเบลคลกโปรแกรม setup_xampp.bat


รปท 3

จากรปใหกดปมตวเลข 1 เพอเลอกค าสง Refresh now! จากนนรอโปรแกรมปรบสภาพแวดลอมการท างาน เมอโปรแกรมปรบสภาพแวดลอมการท างานเรยบรอยแลว ใหคลกปมใดๆ เพอปดจอภาพการปรบสภาพแวดลอมการท างานของ XAMPP

รปท 4

การเรยกใชงานจะเรมดวยการเรยกใชงานโปรแกรมจ าลองเครองแมขายเวบ Apache และโปรแกรมจดการฐานขอมล MySQL ผานโปรแกรม xampp-control.exe เมอดบเบลคลกจะปรากฏจอภาพการท างาน ดงน


รปท 5

จากภาพแสดงวาโปรแกรม Apache และโปรแกรมจดการฐานขอมล MySQL พรอมท างาน คลกปม Admin ของ Apache เพอเปดหนาเวบเบราวเซอร

รปท 6


การเขาส Omeka Portable ท าไดโดยการเปลยน URL จาก http://localhost/xampp/ เปน http://localhost/omeka2

รปท 7

การท างานในโหมดผดแลระบบ

หนาเวบทปรากฏดงรปท 7 เปนหนาเวบสวนตดตอผใชของ Omeka ทงนการเขาไปปรบแตงหนาเวบตลอดทงการเขาไปท างานกบเอกสาร จะเขาสหนาเวบสวนท างานของผดแลระบบ (Admin) ซงม URL ดงน http://localhost/omeka2/admin


รปท 8

บญชผดแลระบบใหระบเปน admin และรหสผานคอ kos2012 ซงจะปรากฏสวนการท างานของผดแลระบบ ดงน

รปท 9

จากภาพจะปรากฏสวนการท างาน 3 สวนหลกคอ

เมนดานขางซายทประกอบดวยค าสง Dashboard, Items, Collections, Item Types และ Tags

เมนดานบนทประกอบดวยค าสง Plugins, Appearance, Users, Settings, Logout พนทการท างานหลก


การปรบแตงบญชผดแลระบบ

ค าสงแรกทขอแนะน าคอ การแกไขรหสผานและปรบขอมลบญชผดแลระบบ โดยคลกเมน User จะปรากฏสวนการท างาน ดงน

รปท 10

จอภาพการท างานกบผใช จะปรากฏบญชผใชของระบบ 1 บญช คอ admin ใหคลกปม Edit เพอเขาสจอภาพแกไข

รปท 11


รายการทควรปรบแตงไดแก

Real Name ปอนชอ นามสกลจรงของผดแลระบบ Email ปอนอเมลของผดแลระบบ Change Password ปอนอเมลใหมของผดแลระบบ

เมอปรบแกไขขอมลแลวคลกปม Save Changes และ Save Password เพอบนทกการแกไข

การปรบแตงเวบไซต

เมอปรบแตงบญชผดแลระบบแลว ขนถดไปควรปรบแตงเวบไซตใหเหมาะสมกบระบบทน าเสนอ ตวอยางตองการสรางคลงผลงานดจทล (Digital Collection) สามารถท าไดโดยคลกเมน Settings

รปท 12


ทงนมรายการทตองปรบ ดงน

Administrator Email ปอนอเมลของผดแลระบบ Site Title ระบชอเวบไซต แนะน าใหระบเปนภาษาองกฤษทสอ

ความหมายชดเจน สามารถตอดวยภาษาไทยทกระชบ Site Description พมพค าอธบาย หรอขอความแนะน าเวบไซตหรอระบบ Site Copyright Information พมพขอความอธบายสญญาอนญาตการใชงาน เชน สงวน

ลขสทธ หรอสญญาอนญาตครแอทฟคอมมอนส Site Author Information ระบขอมลเกยวกบเจาของเวบไซตหรอระบบ Tag Delimiter ระบเครองหมายทใชเปนตวคนของ Tag แนะน าใหใชคงเดม

คอ เครองหมายคอมมา , ImageMagick Directory Path ระบพาทของโปรแกรม ImageMagick ทงนจะอธบาย

รายละเอยดในการพฒนาคลงภาพดจทล คลงสอนทรรศการตอไป

รปท 13

เมอปอนขอมลดงรายละเอยดขางตน คลกปม Save Changes เพอบนทกขอมล


การบรหารจดการเอกสารดจทล

ตวอยางการใชงาน Omeka ตวอยางหนงกคอ การพฒนาคลงเอกสารดจทล โดยมขนตอน ดงน

1. การสราง Collections เชน Collection เอกสารประกอบการสอน Collection สไลด Collection บทความทางวชาการ Collection หนงสอ/คมอ

2. การน าเขาเอกสารดจทล ซงประกอบดวยการลงรายการเอกสารดจทล โดย Omeka ใชเมทาดาทาชด Dublin Core รวมทงสามารถเลอกทจะแนบแฟมเอกสารดจทลไดตามตองการ

การสราง Collections

ขนตอนแรกของการพฒนาคลงเอกสารดจทล คอ การสราง Collection ใหกบระบบ ทงนสามารถสราง Collection ไดมากกวา 1 ชด เชน Collection เอกสารประกอบการสอน Collection สไลด Collection บทความทางวชาการ Collection หนงสอ/คมอ

การสราง Collection ท าไดโดยคลกเมน Collections

รปท 14

จากจอภาพการท างานกบ Collections ใหคลกปม Add a Collection เพอสราง Collection ทตองการ เชน

Collection เอกสารประกอบการสอน Collection สไลด Collection บทความทางวชาการ Collection หนงสอ/คมอ


รปท 15


Omeka จะใหปอนขอมลเกยวกบ Collection ดวยเมทาดาทาชด Dublin Core ดงน

Title: A name given to the resource

ชอ Collection ใหก าหนดดวยชอทสอความหมายชดเจน ไมยาวมาก เชน “สไลด” หรอ “เอกสารประกอบการบรรยาย”

Subject: The topic of the resource

หวเรอง หรอหมวดหม Collection แนะน าใหเลอกใชค าจากศพทควบคม (controlled vocabulary) หรอค าจากหมวดหมทเปนทางการ เชน “การศกษา” หรอ “หองสมด”

Description: An account of the resource

ค าอธบายเกยวกบ Collection สามารถเลอกใชจากบทคดยอ เนอหาจากสารบญ และขอความพรรณนาเกยวกบ Collection

Creator: An entity primarily responsible for making the resource

ชอเจาของผลงานใน Collection รวมทงชอหนวยงาน กรณทเปนชอบคคล ควรระบดวยนามสกลตามดวยชอตว เชน “อรณพบลย บญเลศ” หรอ

“อรณพบลย บญเลศ, เจตจ านงนช บญเกยรต” กรณทเปนชอหนวยงานใหระบหนวยงานหลก สามารถตามดวยหนวยงานรอง โดยปดทายหนวยงานหลกดวยเครองหมายจดและชองวาง เชน “ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต. ฝายบรการความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย”

Source: A related resource from which the described resource is derived

ตนแหลงขอมล ในรปแบบทางการ เชน “Image from page 54 of the 1922 edition of Romeo and Juliet”

Publisher: An entity responsible for making the resource available

ส านกพมพ หรอหนวยงานทผลต/จดท าสารสนเทศ กรณทขอมลซ ากบ Creator ไมตองปอนในรายการน


Date: A point or period of time associated with an event in the lifecycle of the resource

ปทผลตหรอเผยแพร ในรปแบบ YYYY-MM-DD (ISO 86011) โดยระบในรปของป ค.ศ. เทานน เชน

“1998-02-16”

Contributor: An entity responsible for making contributions to the resource

บคคลหรอหนวยงานทมสวนรวมสรางเนอหาของผลงาน

Rights: Information about rights held in and over the resource

ขอมลเกยวกบสทธการใชงาน โดยสามารถระบไดทงขอความเชน “Access limited to members” หรอ URL ทชไปยงสทธ เชน “http://dublincore.org/about/copyright/#copyright”

Relation: A related resource

แหลงขอมลหรอเนอหาทเกยวของ ทงนความเกยวของสามารถมไดหลายลกษณะเชน เชน ความตองเพมระบบเพม การอางอง เปนสวนหนงของ หรอรนของ

Title="Candle in the Wind"

Date="1997"

Creator="John, Elton"

Relation="Elton John's 1976 song Candle in the Wind"

Relationship described is IsVersionOf.

Format: The file format, physical medium, or dimensions of the resource

การอธบายลกษณะรปรางของทรพยากรสารนเทศเชงกายภาพและดจทล2

Title="Dublin Core icon"

Type="Image"

Format="image/gif"

Format="4 kB"

1 http://www.w3.org/TR/NOTE-datetime 2 http://www.iana.org/assignments/media-types


หรอ

Title="The Bronco Buster"

Type="Physical object"

Format="bronze"

Format="22 in."

Language: A language of the resource

ภาษาทใชในการเรยบเรยงขอมล ใชตามแบบ RFC 30663 รหสพยญชนะ 2 ตว เชน en ส าหรบภาษาองกฤษ th ส าหรบภาษาไทย อาจจะตามดวยประเทศ 2 ตวตามแบบISO 6394 เชน “en-US” หรอจะใชวธอธบาย เชน “Primarily English, with some abstracts also in French.”

Type: The nature or genre of the resource

ประเภทของขอมล แนะน าใหระบตามศพทควบคม DCMIType vocabulary5 เชน “Image” หรอ “Text”

Identifier: An unambiguous reference to the resource within a given context

ขอมลบงชถงแหลงขอมล/ขอมล เชน ISBN, URI

Coverage: The spatial or temporal topic of the resource, the spatial applicability of the resource, or the jurisdiction under which the resource is relevant

ระยะเวลาหรอขอบเขตเนอหา เชน

Coverage="1995-1996"

Coverage="Boston, MA"

Coverage="17th century"

Coverage="Upstate New York"

การระบรายละเอยดเกยวกบ Collection ไมจ าเปนตองระบครบทกรายการ ตวอยางเชน ตองการสราง Collection สไลด

3 http://www.ietf.org/rfc/rfc3066.txt 4 http://xml.coverpages.org/iso639a.html 5 http://dublincore.org/documents/dcmi-type-vocabulary/


รปท 16

เมอระบรายการส าคญเกยวกบ Collection แลวใหคลกตวเลอก Public เพอให Collection นเผยแพรตอสาธารณะ และตวเลอก Featured เพอให Collections นแสดงในหนาแรกของเวบ จากนนจงคลกปม Add Collection

รปท 17


Collection ทสรางจะแสดงเปนรายการ การแกไขท าไดโดยคลกปม Edit ใตชอ Collection จะเขาสจอภาพการแกไข Collection

รปท 18

ประเภทขอมล (Item Types)

เมอสราง Collections แลวขนถดไปเปนการก าหนดประเภทขอมลหรอ Item Types เชนขอมลประเภทเอกสาร ขอมลประเภทภาพนง ภาพเคลอนไหว สอเชงโตตอบ สอประเภทเสยง เวบไซต เหตการณ บคคล หรอไฮเปอรลงก

ทงน Omeka ไดก าหนดประเภทขอมลไวเบองตน จากเมน Item Types


รปท 19

ประเภทขอมลท Omeka ก าหนดสามารถเขาไปแกไขชอ ค าอธบายไดตามตองการ รวมทงสามารถสรางใหมไดโดยคลกปม Add an Item Type

รปท 20


ประเภทขอมลทสรางใหม ยงสามารถก าหนดรายการขอมล (Elements) ไดอสระ โดยจะเลอกจากรายการขอมลทมอยเดม (Existing) หรอจะก าหนดใหมกได (New)

รปท 21

เมอระบขอมลเกยวกบ Item Type แลวใหคลกปม Add Item Type

รปท 22

ประเภทขอมลทสราง สามารถแกไขหรอลบไดดวยปมควบคม Edit หรอ Delete


การน าเขาขอมล

เมอสราง Collection และ Item Type ไดตรงตามขอมลทตองการน าเขา ขนถดไปจะเปนการท างานกบขอมลรายรายการ โดยคลกเลอกเมน Items

รปท 23

จากนนคลกปม Add an Item จะปรากฏจอภาพเพอก าหนดรายละเอยดของขอมล ดงน

รปท 24

จากจอภาพน าเขาขอมล จะมแทบรายการยอย ไดแก

Dublin Core จอภาพปอนรายละเอยดเกยวกบขอมล โดยใชเมทาดาทา Dublin Core ซงมรายละเอยดเหมอนกบการสราง Collection ทไดแนะน าไปกอนหนา นอกจากนยงมรายการเลอก Public ส าหรบเผยแพรขอมลตอสาธารณะ และ Featured เพอเลอกแสดงขอมลในหนาแรกของเวบ รวมทงตวเลอกเลอก Collection

ตวอยาง ตองการน าเขาขอมลส าหรบสไลดเรอง การบรหารหองสมดอยางรเทาทนเทคโนโลยดจทล โดยบญเลศ อรณพบลย เปนการน าเสนอในงานประชมวชาการของชมรมหองสมดเฉพาะ ณ โรงแรมมารวย วนท 2 กนยายน 2556


รปท 25


Item Type Metadata จอภาพเลอกประเภทขอมล

เมอระบขอมลเมทาดาทา Dublin Core และเลอก Collection แลว ขนถดไปเปนการเลอกประเภทขอมล จากแทบ Item Type Metadata

รปท 26

Files จอภาพน าเขาแฟมเอกสารดจทล

เมอระบขอมลเมทาดาทา Dublin Core เลอก Collection และประเภทขอมลแลว ขนถดไปจะเปนการแนบแฟมเอกสารดจทล (หากม)

รปท 27

Tags จอภาพปอนปายก ากบหรอ Tag

ขนสดทาย จะเปนการก าหนดปายก ากบ หรอ Tag ใหกบขอมล ทงนสามารถก าหนดปายก ากบไดมากกวา 1 รายการ


รปท 28

เมอด าเนนการไดครบทกรายการ หรอตามทตองการ ใหคลกปม Add Item จะปรากฏขอมลทน าเขาดงน

รปท 29

ทงนถากลบไปหนาเวบส าหรบผใช จะปรากฏการแสดงผล ดงน

รปท 30

และเมอขอมลทสนใจ จะแสดงรายการขอมล ดงน


รปท 31


เพยงไมกขนตอนของ Omeka กสามารถพฒนาคลงเอกสารดจทลไดงายๆ ตามมาตรฐานการลงรายการ Dubline Core รองรบการแนบแฟมเอกสารดจทลเพอการบรการเอกสารฉบบเตม

ไมเพยงเทาน Omeka ยงมความสามารถอนๆ อกหลายดาน โดยเฉพาะการท างานบนมาตรฐานการเชอมโยง OAI-PMH ซงจะน าเสนอในโอกาสตอไป


แหลงขอมล

Diane Hillmann. 2013. “Using Dublin Core - The Elements.” Accessed October 8. http://dublincore.org/documents/usageguide/elements.shtml.

Roy Rosenzweig Center for History and New Media,. 2013. “Documentation – Omeka.” Accessed October 8. http://omeka.org/codex/Documentation.

สารบญ

Omeka Portable สอเรยนรการพฒนาระบบน าเสนอผลงานผานเวบ ....................................................... 1

การเรยกใชงานโปรแกรม ........................................................................................................................ 2

การท างานในโหมดผดแลระบบ .............................................................................................................. 5

การปรบแตงบญชผดแลระบบ ........................................................................................................... 7

การปรบแตงเวบไซต ......................................................................................................................... 8

การบรหารจดการเอกสารดจทล ............................................................................................................ 10

การสราง Collections ....................................................................................................................... 10

ประเภทขอมล (Item Types) ............................................................................................................ 16

การน าเขาขอมล ............................................................................................................................... 19

แหลงขอมล ........................................................................................................................................... 25

Documents

Digital Collection with Omeka