15
EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL ESCORIALENSIS IJI./.1 Emilia Ruiz Yamuza Universidad de Sevilla Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59') del Fedro de Platón permite conocer su situación como manuscrito de texto mezclado y determinar la dependencia del manuscrito respecto a las familias so, T y w. A careful collation of codex Escorialensis 1/1.1.1 (43'-59') for Plato's Phaedrus malees us know its position as a mixed-text codex, and determine the dependence of Escorialensis 1/1.1.1 on manuscripts of the families BD, T and w. l. PRESENTACIÓN El Escorialensis 1/1./.l (en adelante ESCOR\j¡) es un manuscrito que está fechado en 1462 por la subscripción que presenta el folio 207". Allí puede leerse también el nombre del copista, Demetrius Trivolis:' H €ypá<j>T] 8L' olKdas X EL POS €11ou TIEA.orrovvT]a[ou €K ¿rrápTTJS Tos rroLouvTos €v KEpKupa[wv llETa rraTp[oos éiA.waw · ETEL s-1\o'. Tiene pínax en griego de F. de la Torre. Perteneció a Antonio Agustín CüYü númem de orden, 189, lleva en el ángulo inferior interior del folio 1 1 El orden y la selección de diálogos es: Eutifrón, Apología, Critón, Fedón, Cratilo, Fedro, Gorgias, Menón, Teeteto, Sofista, Político, Parménides, Timeo, Filebo, Banquete, Alcibíades /, /l, Hi- parco, Amatores, Clitofonte, Axioco, De iusto, De virtute, Demodoco, Sisifo, Alción, 1 Descrito por Re villa y Graux, 91, nota l. La subscripción aparece después de Definiciones. Cf. A. Oleroff, 260-263, que expresamente sólo lo considera copista de Timeo. Sin embargo es la misma letra. 57 HABIS 34 (2003) 57·71 http://dx.doi.org/10.12795/Habis.2003.i34.04

DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL ESCORIALENSIS IJI./.1

Emilia Ruiz Yamuza Universidad de Sevilla

Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59') del Fedro de Platón permite conocer su situación como manuscrito de texto mezclado y determinar la dependencia del manuscrito respecto a las familias so, T y w.

A careful collation of codex Escorialensis 1/1.1.1 (43'-59') for Plato's Phaedrus malees us know its position as a mixed-text codex, and determine the dependence of Escorialensis 1/1.1.1 on manuscripts of the families BD, T and w.

l. PRESENTACIÓN

El Escorialensis 1/1./.l (en adelante ESCOR\j¡) es un manuscrito que está fechado en 1462 por la subscripción que presenta el folio 207". Allí puede leerse también el nombre del copista, Demetrius Trivolis:' H ~[~A.os ~8E €ypá<j>T] 8L' olKdas X EL POS €11ou ~llllTJTp[ou TpL~WA.TJ TIEA.orrovvT]a[ou €K ¿rrápTTJS Tos owTpL~as rroLouvTos €v KEpKupa[wv v~a4> llETa T~v T~S ~llETÉpas rraTp[oos éiA.waw · ETEL s-1\o'. Tiene pínax en griego de F. de la Torre. Perteneció a Antonio Agustín CüYü númem de orden, 189, lleva en el ángulo inferior interior del folio 11• El orden y la selección de diálogos es: Eutifrón, Apología, Critón, Fedón, Cratilo, Fedro, Gorgias, Menón, Teeteto, Sofista, Político, Parménides, Timeo, Filebo, Banquete, Alcibíades /, /l, Hi­parco, Amatores, Clitofonte, Axioco, De iusto, De virtute, Demodoco, Sisifo, Alción,

1 Descrito por Re villa y Graux, 91, nota l. La subscripción aparece después de Definiciones. Cf. A. Oleroff, 260-263, que expresamente sólo lo considera copista de Timeo. Sin embargo es la misma letra.

57

HABIS 34 (2003) 57·71

http://dx.doi.org/10.12795/Habis.2003.i34.04

Page 2: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EMILIA RUIZ YAMUZA

Erixias, Definiciones, Republica, cinco libros de las Leyes, Menexeno, Epístolas (no completas). No sigue el orden tetralógico, ni el orden del Vindobonensis v2• Incluso tiene desordenados los apócrifos. El Fedro ocupa los folios 43' al 59'.

El manuscrito no ha sido estudiado ni, por lo que sabemos, colacionado. Pre­sentamos los datos de su lectura3. El esquema de la exposición es el siguiente: aparecen en primer lugar las ocasiones en que coincide con el manuscrito Bodleia­nus Clarkianus39 (sigla B) y con Marcianus 185 (sigla o) que, siendo independien­tes entre sí, constituyen los más conspicuos representantes de una familia. Consi­deraré luego en qué ocasiones coincide con Marcianus App. Class. IV./ (sigla T),

que compite en autoridad con B, y con Vindobonensis Suppl. Phi!. gr. 7 (sigla w). Los tres primeros y Marcianus 185 son en sí mismos imprescindibles. En un in­tento de establecer mejor las relaciones del manuscrito, he probado hipótesis de parentesco con algunos de los apógrafos de o y T y los resultados se presentan tras los del manuscrito del que son copia. A continuación se exponen las muchas concordancias con otro manuscrito del Escorial, el Escorialensis X./1.15 (en ade­lante ESCOR2)4. He añadido los datos de la colación de este otro manuscrito escoria­lense5 porque he observado relaciones interesantes entre ellos que no podía pasar por alto y más cuando la utilidad más evidente de este trabajo es la contribución que pueda ofrecer al conocimiento de los manuscritos españoles. En algún momento de la colación me pareció una hipótesis razonable que se hubiera utilizado como base uno de los ejemplares del cardenal Besarión, en concreto el Marcianus 186, y esa es la razón de que se presenten esos datos. Sólo he incluido a Hermias entre las fuentes indirectas por no hacer todavía más larga la exposición de los datos6•

2 No entro ahora a considerar la situación de la llamada familia Y y del manuscrito que pudiera ser cabeza de su estirpe. Cf. Alline (226-227) y Moreschini (182-184) para una revisión más reciente de la hipótesis de la familia Y.

3 He colacionado el manuscrito en un microfilm y comprobado in situ las lecturas dudosas. En microfilm también he revisado las lecturas de Bodleianus Clarkianus 39 (sigla B), de Marcianus App. Class. IV./ (sigla T), de Vindobonensis Suppl. gr. 7 (sigla w), de Parisinus gr. 1808 y de los tres Marciani gr. /84, 185 (sigla o) y 186.

4 De hecho, incorporo ahora lecturas que no reflejé en un trabajo previo, porque no me resul­taron relevantes para filiar el manuscrito, pero en cambio ahora resultan interesantes para establecer los parentescos entre los dos Escorialenses.

5 Reservo el nombre ESCOR para Escorialensis 1/1.1.13 el mejor y el más antiguo de los manus­critos platónicos españoles, que ya tengo estudiado y cuyas aportaciones reflejaré en breve. Las siglas de los demás manuscritos son las de Bumet cuando es posible y en caso contrario las de Moreschini. La práctica habitual es nombrar b a las manos más recientes de B, mientras que a la primera corrección, que se considera de Aretas, suele denominarse como s2 Sin embargo, me resulta más clara la forma de representar que diferencia antes de la corrección y después de la corrección con las iniciales la­tinas "ac" "pe" escritos como exponentes de la sigla del manuscrito: s 1PC significa que es la lectura posterior a la corrección de Aretas, considerado autor de las correcciones más antiguas. Si no hay indicación numérica es que se trata de otro corrector no identificado. Lo mismo sucede con los otros manuscritos, se reserva la denominación 1 pe para las correcciones del más antiguo revisor.

6 Las fu,:ntes indirectas son imprescindibles sobre todo en los casos en que las lecturas de las distintas ramas de la tradición pueden sostenerse para probar la legitimidad de las mismas. Pero tam­bién es cierto que lo que terminan probando es, exactamente, nuestra absoluta incapacidad de decidir sobre bases que no sean opinables.

58

Page 3: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES II: EL ESCORIALENSIS IJI./.1

11. LECTURAS EN QUE COINCIDE CON B Y CON D

227b6 8~ ~v BD ESCOR~~; Pap. Oxy. 1016 : ~v T w // 228e1 8€: KaL ).ua(ou BD ESCOR~~;: 8€: Aua(ou T w Pap. Oxy. 1016 8€: TOV ).ua(ou PAR.1810 // 229b2 ~OUAWIJ.EEla T W Pap. Oxy. 1016 edd. : ~OUAÓIJ.EEla BD ESCORiii // 229b5 cirro TOU 'l).wou sic etiam s EscoR~~; : 'l).waou s1PC T w // 229e4 rrpos- Ta TOLauTa Pap. Oxy. 1016 Robin Gil Moreschini : rrpos- TaUTa T w rrpos- atJTa BD ESCOR~~; Bumet // 230a4 8r¡p(ov óv T w P PAR.1813 Bumet: Elr¡p(ov BD ESCOR~~; Pap. Oxy. 1016 Thompson Robin Moreschini Elr¡p(ov wv Stephanus // 234cl '\ar¡s- T MARCIAN.186 : o'(ar¡s­BD EscoRijl o'(aELS' w PAR.l813 EscoR2 // 235a3 Kal. 8~ ovv Stephan. Bekker Heindorf Thompson De Vries : Kal. ouv Hermann Schanz Bumet Robin Moreschini 8LKmouv BD ESCORiii 8(KQLOV OVV T W 8~ KaL OUV ESCOR2 // 234e TOÚTWV IJ.El(WV BD W ESCOR2

ESCORiii : IJ.El(W TOÚTWV T // 230e7 TOÚTWV yEVOIJ.ÉVWV T W (Cf. 262 e, 263 e) Robin Moreschini : yEVOIJ.ÉVwv TOÚTwv BD ESCOR2 ESCOR~~; Bumet Thompson // 230d2 8oKELS' T w P Pap. Oxy. 1016 edd. : 8oKÉl BD ESCOR~~; // 230d6 EIJ.~S' T w P

Pap. Oxy. 1016 edd. : om. BD ESCOR2 ESCORiii // 230e2 VVV 8' OVV BD W ESCOR2

ESCOR~~; : 8' ovv T Pap. Oxy.I016 11 230e3 KaTaKéawElm T Pap. Oxy. 1016 : KaTaKELa8m BD w ESCOR2 ESCORIJ; // 23lc5 OTL oawv T : ETL é\awv w órróawv BD ESCORIJ; ESCOR2PC o'( y' oawv Hermann // 232a4 OUK UAAWS' T w ut videtur ESCOR2 : OU KaAWS' BD ESCORiii OU KaKWS' PAR.1810 // 232a5 UVTL T W: QV BD ESCOR2

ESCOR$ // 232b QV <j>o~OLO BD ESCOR2 ESCORiii : <j>O~OLO T W HERMIAS 38.22 // 232d UTTEXElÉaElm T W : UTTÉXEUEla( UE BD ESCOR ESCOR2 ESCORiii // YEV~aEaElm BD ESCOR2

ESCOR~~; : yEvÉaElm T w // 232e5 auTOLS' EL ETL so EscoR2 ESCOR~~; : d ETL auTo'is T W HERMIAS 36.4 // 232e5 TÓTE om. BD ESCOR2 ESCORiii // 233b6 8É IJ.OL BD T W

EscoR2 ESCOR~~; Bumet Robin: 8' EIJ.OL MARCIAN.186 Thompson Moreschini // 234a2 YEVOIJ.ÉV(.¡l T W BPC ESCOR2 : yEVOIJ.ÉVOL BD ESCORiii // 234b6 IJ.EV OVV BD ESCOR2

ESCORiii : av OVV T W edd. IJ.EV OVV av VIND.4 inter alias Thompson // 234b7 IJ.EV so ESCOR2 ESCOR~~;: 8€: T w // 234c1 Te{¡ T Schanz Bumet Moreschini : Te{¡ AÓY4l so w ESCOR2 ESCOR~~; Thompson Robin Gil Tov Aóyov VINO. 109 // 234c3 8E'i T w : aLEL BD ESCOR2 ESCOR$ // 234c3 arr' BD ESCOR2 ESCOR$ : ETT' T W // 234c5 TTOElÉLS' VAT. 228 : ÚTT08ELS' T : ÚTTOEl\jS' BD W ESCOR2 ESCORiii // 236e3 1J.T]8EVOS' IJ.~TE T W :

1J.T]8EVÓS' T' BD ESCOR2 ESCOR$ // 236e3 EeayyEAÉLV T : EeayyÉAAELV BD ESCOR2

ESCORiii // 237b5 aLTWV T W : Épwv BD ESCOR2 ESCORiii // 237cl ~OUAEÚaEaElaL T : ~OUAEÚEa8m BD ESCOR2 ESCORiii // 237c1 8EL BD ESCOR2 ESCORiii : a 8EL T W // 237c8 EXEL T W ESCOR2 : El XE ESCORI!J 1/ 238a3 TIO~.U~EpEs- ... TTO~~VEL8Ec; T \V : TIO~\U¡..tE}\CS ... rroAuEL8E:s- so ESCOR2 ESCOR~~; Stob. Robin TTOAuEL8E:s- ... rrOAUIJ.EPES' VINo.l09

TTOAUIJ.EAES' tantum HERMIAS 53.9 TTOAUIJ.EAES' ... TTOAUIJ.EPES' Bumet // 238a6 KEKT~aElm BD ESCOR2 ESCOR$ : KEKA~aElm T // 238c2 ÉppWIJ.ÉVOS' T W B2 ESCOR2 :

EpWIJ.EVOS' BD ESCORiii // 238e3 80UAEÚOVTL BD ESCOR2 ESCORiii : ~ 8 T W P // 239a3 ~TTWV BD T ESCOR2 ESCORiii : ~TTOV W P // 239b8 ÉauTc{¡ T W P Pap. Qxy. 1017 ESCOR2 : Te{¡ ÉauTc{¡ BD ESCORiii // 239b8 ~Aa~EpWTaTOS' T W P Pap. Qxy. 1017 : ~Aa~EpWTEpOS' BD ESCORiii Pap. Oxy. 1017PC // 234e8 UTTOTETÓpVEUTQL BD ESCOR2

ESCOR$ HERMIAS 41.4 : UTTOTETÓpVWTQL T W P // 236d2 ~(av T : ~(as- BD W ESCOR2

59

Page 4: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EMILIA RUIZ YAMUZA

ESCOR"' // 239c5 fl.ETU BPC T W P Pap. Oxy. 1017 ESCOR2 : fl.E BD ESCOR"' // 239e6

fl.TJTpos Ka\. T w Pap. Oxy. 1017 : fl.TJTpos so EscoR2 EscoR"' // 240a6 amKov T w

P BPC Pap. Oxy. 1017 : OLKOV BD ESCOR2 EscoR"' // 240c7 ÉKwv cirroA.drrETm BD

ESCOR2 ESCOR\11: UTTOAELTTETaL ÉKWV T W P // 240e2 KUXUTTOTÓTTOUS T W P: KUXUTTO

TÓTTOUS BD ESCOR\11 KaXUTTÓTTTOUS MARCIAN.186 ESCOR ESCOR2 // 240e3 UKULpOUS

TE Erra( vous T w p ESCOR2 : aKa(pous TE KUL ETTULVOUS BD ESCOR"' // 240e5 v~<j>OVTOS T W ESCOR2 : V~<j>OVTES BD ESCOR"' // 241a1 y' T W P : om. BD ESCOR2 ESCOR\11 //

241a1 OU<JaV T W P ESCOR2 : om. BD ESCOR\11 // 241a7 OTL T W : OÜT' EL BD ESCOR2

ESCOR\11 // 241b5 8LWKELV T W ESCOR2 : 8LWKWV BD ESCOR"' // 241d3 aAJ..' ~8T] BD

ESCOR2 ESCOR"' : aAJ..' 8~ T W // 242b1 yqovÓTWV : YEYOVÓTWV Aóywv T // 242b1

TTETTOL T]KÉVaL BD TPC W ESCOR2 ESCOR\11 : TTETTOVT]KÉVaL T TTETTOL T]KÓTa COISL PC // 242c5

fl.EV BD ESCOR\11 : om. T W // 242c5 Í.KaVÓS T W ESCOR2 : Í.KUVWS BD ESCOR"' //

242d1 clfl~AUKWV BD ESCOR"' : clfl.TTAUKWV T ESCOR2 clfl~AUKWV ve/ clfl.TTAUKWV W //

242e3 ETL TE T W : E'LTE BD ESCOR2 ESCOR"' // 243a1 fl.T]8E T W HERMIAS 72.15 :

fl~TE BD ESCOR2 ESCOR"' // 243a10 oÜ8' E~US T W Pap. Qxy. 2102 : OU8E ~US' BD

ESCOR2 ESCOR\11 // 243e4 TOl!TO BD ESCOR2 ESCOR"' : TOÚTOU T W Pap. Oxy. 2102 // 244a4 Aóyos Bo w EscoR2 EscoR"' : ó A.óyos T /1 244b4 €v8É(¡.) T w P : €v 8Eo1s BD

ESCOR2 ESCOR"' // 244c7 OL~<JEL BD Pap. Qxy. 2102 PAR.l808PC HERMIAS 95.13

ESCOR2 ESCOR\11 : VO~<JEL T W P // 244c8 OLOVOL<JTL~V W P HERMIAS 95.13 : OLWVLOTL~V BD tf¡wvwnK~V ESCOR2 wwvL<JTLK~v EscoR"' otov VOL<JTLK~v T 11 245a1 KaTOKWX~ T W : KUTOLKWX~ BD ESCOR\11 KUTUKWX~ BPC KUTOX~ vu/g. COISLPC. non /egitur ESCOR2 // 245b1 fl.ÉV <JOL T W HERMIAS : fl.ÉVTOL BD Schanz Alline ESCOR2 ESCOR\11 //

246a8 TTÚVTES' auTo( TE T w p Pap. Oxy. 1017 HERMIAS 122.10 : KaL TTÚVTES'

aUTOL BD ESCOR"' TTÚVTES' UUTOL ESCOR2 // 246b7 OUV T W P : om. BD Pap. Oxy. 1017 HERMIAS 129.32 ESCOR2 ESCOR\11 // 246c1 TTÚVTa BD ESCOR2 ESCOR"' Pap. Qxy. 1017 : arravTa T W P // 246c7 L80VTES T W P : EL8ÓTES' BD ESCOR2 ESCOR"' // 246d2

8~ T W HERMIAS : ~8T] BD ESCOR2 ESCOR\11 // 246e1 yE PAR.1810 PAR.2011 ESCOR2 :

TE so ESCOR"' om. T w // 247a8 ETTL T~v T w Bumet Robin : úrro T~v BD ESCOR2

ESCOR\11 HERMIAS 144.17 Bekk:er // 247b1 ÚTTOUpÚVLOV BD ESCOR2 ESCOR\II: ÚTTOupav(av

W HERMIAS 142.28 OUpÚVLOV T // 247d2 QKT]pÚT(¡.) W P : clKT]pÚT(¡l ve/ QKT]pÚTOS' T

W QK~paTOS' BD ESCOR\11 HERMIAS 151.1; 153.3 clKT]pÚTWS' // 247d3 8É~a<J8m T W

ESCOR2 HERMIAS 153.8 : 8É~E<J8m BD ESCOR\11 // 247d6 ou8' ~ BD W Pap. Oxy. 1017

ESCOR"': ou 8~ T ou8' D PAR.1813 S'PAR.1808PC // 248b5 ou 8~ EVEX' ~ T w p HER­

MIAS 160.21 : ou8E:v EXEL BD ESCOR"' oú 8' EVEX' ~ ESCOR2 // 248e3 8T]fl.OKOTTLKOS'

T W P HERMIAS 166.2 : 8T]fl.OTLKOS BD ESCOR2 ESCOR"' // 248e3 EVÚTT] W ESCOR"' :

EVVÚTTJ BD T wPC ESCOR2 // 249c6 8EOS' BD ESCOR2 ESCOR\11 : Ó 8EOS' T W utrumque traditur juisse testatur HERMIAS 171.31 // 249d9 fl.UVLKWS' T W ESCOR2 : fl.UVLKOS'

BD ESCOR\11 // 250a3 W<JTE BD W P T1PC ESCOR"' : OÜTE TAC ESCOR2 // 251a5 fl~ E8E8LEL

Pap. Oxy. 1017 Bumet edd. : fl~ 8E8LEL T w ESCOR2 fl~ 8E8LELT] BD (sed ELT] punc­tis notatum) ESCOR\11 fl~ 8E8ELT] P // 251c2 KVfj<JLS' T : KLVT]aLS' BD W P ESCOR"' //

252b4 OlflaL T W P : OÍ. fl.EV BD ESCOR2 ESCOR\11 // 252b6 Ú~pLOTLKOV TTÚVU BD ESCOR2

ESCOR\11 : TTÚVU Ú~pLOTLKOV T W P HERMIAS 188.7 // 252b7 TOV 8' ~TOL T : 8~ TOL

BD W P ESCOR2 ESCOR\11 // 252b7 TTOTT]VÓV BD ESCOR2 ESCOR\11 : TTTT]VOV T // 252d4 Kal

60

Page 5: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL ESCORIALENSIS 'P./.1

TOUS' BD ESCORw: Kal npÜS' TOUS' T w P EscoR2 // 253c4 ~v A.Éyw T w P Ast Thompson

Moreschini : ~ A.Éyw Heindorf Burnet de Vries ~v 8' Eyw BD ESCOR2 ESCORw ~v 8' Eyw A.Éyw PAR.1808PC ~ A.Éyw Heindorf Bumet // 253c5 y(yvnm T w P

ESCOR2 : YLYVllTUl BD ESCOR\11 // 253d4 alJTOLV T W ESCOR2 HERMIAS 194.4 : atmDV BD ESCOR\11 // 253d7 KEAEÚaf.lUTL TPC W P ESCOR2 HERMIAS 195.8 add. supra a : KEAEÚf.lUTL B T ESCOR\11 // 254b1 TEAEUTWVTE T W P : TEAEUTWVTES' BD ESCOR\11 Ut

videtur // 254c7 ALTIÓVTE T ESCOR2 HERMIAS 198.21 : ALTIÓVTU BD P ESCOR\11 ALTIÓVTE

vel AL nóvTa w 11 254d6 ETIEL8i¡ T w P ESCOR2 : ETIEL 8E: BD ESCORw // 254d6 EKTELVUS'

T W P : EVTELVUS' BD ESCOR2 ESCOR\11 // 254e8 TÓT' BD ESCOR\11 : TIÓT' T W P // 255c3

cinoppEL T W P ESCOR2 : cinopEL BD ESCOR\11 // 256a8 f.lEV BD T ESCOR2 ESCOR\11 : f.lEV

OVV W P // 256c1 TáX' av BDT ESCOR\11 HERMIAS 204.22 : TáXa W P // 256c3

Ti¡V ÚTIO TWV BD ESCOR2 ESCOR\11 : Ti¡V ÚTIO Ti¡v T ÚTIO Ti¡V add. supra // 257a4

8É80TUL T W : 8É80KTUL BD ESCOR2 ESCOR\11 // 257a7 Ti¡V EpWTLK"fÍV f.lOL BD ESCOR2

EscoRw : TTÍV ll.OL EpwnKi¡v T w P // 257a7 E8WKUS' so ESCOR2 ESCORw : 8É8WKUS'

T W P // 257b1 EV om. BD ESCOR2 ESCOR\11 HERMIAS 208.5 // 257d1 ~yEL TLVU BD

ESCOR2 ESCOR\11 : nva ~yEL T W // 257e7 AÉYELS' TOlJTO BD ESCOR2 ESCOR\11 : TOlJTO

A.ÉyELS' T w 11 258a4 <l>llat BD ESCOR2 ESCORw : <1>11alv avTwv TO aúyypa1111a T w

<I>Tlalv mho TO aúyypUf.lf.lU MARCIAN.186 // 258c6 nva OVV BD ESCOR2 ESCOR\11 :

OVV nva T W // 258d4 Olf.laL BD ESCOR2 ESCOR\11 : Olf.lUL aE T W Olf.lUL YE COIT.

PAR.1808 COISL // 258el EVEKU KUV BD ESCOR\11 : EVEK' av T W ESCOR2 // 259d3

UUTi¡V BD ESCOR2 ESCOR\11 STOBAEUS : TUÚTllV T W // 259d6 OVV EVEKU edd. : OUV

EVEKEV T W ESCOR2 OUVEKEV BD ESCOR\11 OÜVEKU HERMIAS 217.22 // 260b5 Elll om. BD ESCOR2 ESCOR\11 // 260b6 Ot!TIW YE T W : OUTIOTE BD ESCOR2 ESCOR\11 // 260b6 ciAA.'

OTE 8i¡ T W : UAAO TE BD ESCOR2 ESCOR\11 // 260d1 WV T W : O BD OV ESCOR2 ESCOR\11

// 260d5 ou8Éva T W : OU8EV BD ESCOR2 ESCOR\11 // 26lal 8EL T W : 8i¡ BD HERMIAS

223.4 ESCOR2 ESCOR\11 // 26Ia4 WS' EUV BD w HERMIAS ESCOR2 ESCOR\11 : EWS' av T //

26lc2 KUTUaKEUá(ElS' T W ESCOR2 : KUTUaKEÚU(lJS' BD ESCOR\11 // 26lc2 TE T W :

8E BD ESCOR\11 KUL ESCOR\11 // 261e2 TI<lV TIUVTL T W : Tiáf.lTIUV Tl BD ESCOR\11 néiv

om. ESCOR2 // 262a2 YE 8i¡ BD ESCOR2 ESCOR\11 : 8i¡ T W // 263a3 Óf.lOVOllTLKWS'

T w PAR.l813 EscoR2 : ou ll.Óvov TIOLllTLKWS' so ESCORw // 263b8 nA.fj8oS' T w: EL80S'

BD w3 ESCOR2 ESCOR\11 // 263d4 WS' T W : om. BD ESCOR2 ESCOR\11 HERMIAS 229.34 //

263d6 AÓYOVS' T : AÓyou BD W ESCOR\11 A.óyov ESCOR2 ESCOR\11 PAR.l813 // 264a2 TÓTE

T W ESCOR2 : TO TÓTE BD ESCOR\11 // 264b9 f.lE T W ESCOR2 : ll.iJ BD f.lÉV ESCOR\11 //

264c3-4 f.l"fÍTE Ó.KÉ<j>UAOV T W BPC (ut vid.) ESCOR2 ESCOR\11 : ll.iJ TÓ Ó.KÉ<j>aAOV BD

11 265el 8wTÉf.lVELV T w: TÉpvEtv BD EscoR2 EscoRw llERMlAS 235.10 // 266cl o\= VVV BD ESCOR\11 : TUVUV 8E T W HERMIAS 236.10 non /egitur ESCOR2 // 266d7

EV cipxl] T : En' cipxfl so EscoRw Ev velEn' cipxl] w secl. con. Schanz // 266e4

A.oyo8a(8aA.ov T W ESCOR2 : Aóyov 8a(8aA.ov BD ESCOR\11 // 267b9 WS' BD ESCOR2

ESCOR\11 : OS' T W // 267c6 Ópy(am TE T W ESCOR2 : Ópy(am TO BD ESCOR\11 // 267d4

TL8EVTUL T W : n8ÉVTES' BD ESCOR\11 // 268b1 f.lEV T W : ll.iJ BD (in ras. B) // 268b2

taTpLKOS' BD ESCOR2 ESCORw : taTpOS' T w HERMIAS ut videtur 241.4 taTpOUS' wPC //

268b5 8' UAAO YE T W : YE UAAO BD ESCOR2 ESCOR\11 // 269c7 80KELS' T wPC : 80KEL

BD w ESCOR2 ESCOR\11 // 269d5 PllTOpLK<{l T w BPC : PllTOplKOS' BD ESCOR2 ESCOR\11 //

61

Page 6: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EMILIA RUIZ YAMUZA

269d6 O .. A.d m:¡s T w : E AA.( ITTJS so EscoR2 EscoR* // 269d7 ciTEA.~s T w EscoR2 :

ClTEAES BD ESCOR* // 270a3 TEAEaLOupyov BD ESCOR2 ESCOR* : TEAEaLoupyLKOV T W

// 270a4 TOLOÚT4J T W : Tc¡l BD ESCOR2 ESCOR* // 270a6 WV T W BPC ESCOR2 : OV BD ESCOR* // 270 a 7 rrpÓa<popov T W D ESCOR2 : rrpóa<jlEpüv B ESCOR* // 270b4 EV : om. BD ESCOR2 ESCOR* // 270c2 OAOU T W : AÓyou BD ESCOR2 ESCOR* // 27Qd4 TOU T W : TOUOE BD ESCOR2 ESCOR* // 270e2 TQ T W HERMIAS 245.27 : om. BD ESCOR2

ESCOR* // 271a9 TL om. BD ESCOR2 ESCOR* // 271b2 rráaas T W : TUS BD ESCOR2

ESCOR* // 271b6 OÜTOL PAR.l8ll : OUTOL T W OÜTW BD ESCOR* wPC HERMIAS 246.28 OUTTW ESCOR2 // 27ld2-3 TOLOLOE ... TOLOLOE T w HERMIAS 247.28 : TOLOL ... TOLOLOE BD ESCOR2 ESCOR* TOLOL ... TOLOL Hermano // 271d3 OÜTW om. BD ESCOR2 ESCORij¡ // 27ld3-4 au TÓO"a T W HERMIAS 247.28 : atJTOS U BD ESCORij¡ // 271el ~ f.lT]OEV ELvm Ast : ~ f.lllOE doÉvm T w ESCOR2 ~ f.lllOEV doÉvm HERMIAS 248.12 d 11~ ELOÉVaL BD ESCOR* // 272c5 A.óyov BPC T W ESCOR2 HERMIAS : Aóywv BD ESCOR* // 273a5 E<!>lltVÚf.lE6a T w : E<!>ll<!>Laáf.lE6a BD ESCOR2 ESCORij¡ // 273a7 TELa[av na[av T W BPC ESCOR2 Ut videtur : TLO"LV BD ESCOR* // 273b5 ~ Tl T W ESCOR2 : El Tl BD ESCOR* // 273c7 y' T W : T' BD ESCOR2 ESCOR* // 273d3 TO om. BD ESCOR2 ESCOR* 11 273d7 vuv8~ T w ESCOR2 : vvv BD ESCORij¡ // 274bl on T w : OT4J so ESCOR2

ESCOR* // 274C2f.1ÉA.Ol BD ESCOR2 ESCORij¡: f.lÉAAOL T W f.lÉAEL HERMIAS 254.2 // 274d4 TOlJTOV T W ESCOR2 ESCOR* TOÚTWV BD // 274e5 rrapÉéEL COISLPC: rrapÉéOL BD ESCOR2 ESCORij¡ rrapÉéELV T W // 274e7 TÉXVllS T W : TflS TÉXVllS BD ESCOR2 ESCOR* 11 275a4 Ev8o6Ev T w : Evoov so ESCOR2 EscoR* // 275b6 E<!>llaav so ESCOR2 ESCOR* : E<jlaaav T w // 275b8 8puos T w : ouos B ESCOR2 EscoR* // 275cl o taws om. BD ESCOR2 ESCORij¡ // 275c8 av om. BD ESCOR* non [egitur ESCOR2 // 276bl VOVV

T w : vvv so EscoR2 EscoR* // 276c8 niA.116fl so EscoR2 ESCOR* : TaA.116E:s T w 11 277al Kal. so EscoR2 ESCOR* : TE mi. T w // 277b6 KaT' ELOll T w ESCOR2 : KGTLOll BD ESCORij¡ // 277d2 AÉYOLT 'av T w ESCOR2 : AÉYELT' av D ESCOR* AÉ'YEL TUV B // 277d5 ypá<j;EL BD ESCOR2 ESCOR* : ypá<jlEL T W // 278al UlJTWV T W ESCOR2 : GUTW BD ESCOR* // 278a6 EV aÚTQ BD ESCOR2 ESCOR* : ÉauTQ T W // 278d4 TOLOUTÓV Tl

BD ESCOR2 ESCOR* : Tl TOLOUTOV T W // 278d5 aÚTQ Kal T W : aÚTc¡l BD ESCOR2

ESCOR* // 278el EV OLKTJ T w : OLKTJ BD ESCOR2 ESCOR* // 279a6 TOUS om. BD ESCOR2

ESCOR* // 279b9 <jlLALa BD ESCOR2 ESCOR* : <jl(,\a T W HERMIAS 8.1. El número de coincidencias con los manuscritos de la familia asegura el pa­

rentesco. No todas las coincidencias tienen la misma fuerza, la inmensa mayoría de ellas son banales, pero incluso así el número extraordinario de coincidencias banales no tiene porqué ser considerado fortuito. Presenta en común con B y o dieciseis omisiones: 242bl, 242b2, 246b7, 257bl, 260b5, 263d4, 270b4, 270e2, 271a9, 271d3, 273d3, 274e7, 275cl, 275c8, 278el, 279a6. Se trata de omisiones de una sola palabra, en la mayoría de las ocasiones de artículo, preposición, con­junción o partícula. Ninguna de ellas resultaría probante aisladamente conside­rada, pero su número sí puede ser relevante. Veamos ahora las coincidencias que 00 SOO banales: 234cl '(O"llS T MARCIAN.186: OLO"llS BD ESCOR* OLO"ELS W PAR.l813 ESCOR2, se establece entre estas lecturas una frontera clara entre la correcta y el error que surge de repetir -s final de la palabra anterior xápL TOS y confundirla

62

Page 7: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES II: EL ESCORIALENSIS 'P./.1

luego con o de donde la lectura de BD, la de w es el intento fallido de arreglar un error, consiguiendo una palabra con aspecto «más griego». Otro buen ejemplo es 235a3 KaL 8~ ovv Stephan. Bekker Heindorf Thompson De Vries : KaL ovv Hermann Schanz Bumet Robin Moreschini KUL 8~ KUL ouv Stallbaum 8LKmouv BD ESCOR* 8LKaLOV OVV T W 8~ KQL OUV ESCOR2, donde de todas las posibilidades, la que explica mejor las extravagancias de los manuscritos es KaL 8~ KUL ouv aunque es sintácticamente la más difícil de aceptar. Errores significativos del mismo tipo son los de 231c5 OTL oawv T : ETL oawv w órróawv BD ESCOR* ES­COR2PC o'L y' oawv Hermann // 232a4 OUK aXAws T w ut videtur ESCOR2 : ou KQAWS BD ESCOR* OU KQKWS PAR.1810 11 248b5 oÚ 8~ EVEX' ~ T W P HERMIAS 160.21 : ou8€v EXEL BD ESCOR* oú 8, EVEX, ~ ESCOR2 11 263a3 ÓIJ.OVOT]TLKWS T w PAR.1813 ESCOR2 : OU IJ.ÓVOV TTOL T]TLKWS BD ESCOR* . Se trata de errores producidos en el paso a minúsculas que han provocado cortes de palabras y refecciones más o menos afortunadas. Son más relevantes cuanto más imaginativa sea la refec­ción. Menos fuerza tienen las que se originan en los cortes de palabra, como: 240e2 KUXUTTOTÓTTOUS T W P: KUXUTTO TÓTTOUS BD ESCOR* KUXUTTÓTTTOUS MARCIAN.186 ESCOR2 11 264c3 aWIJ.Ú TL codd. : mlliJ.UTL B ESCOR2 ESCOR* 11 267c6 Ópy(am TE T W ESCOR2 : Ópy(am TO BD ESCOR* . 266e4 A.oyo8a(8aAOV T W ESCOR2 : AÓyov 8a(8aA.ov BD ESCOR* 11 278a6 EV UÚT4) BD ESCOR2 ESCOR* : ÉauT4) T W. Por un corte falso puede haberse producido también 263b8 rrA.f¡8os T w : ET8os so w3 ESCOR2

ESCOR*.

Otro tipo de coincidencias significativas se producen en inversiones o cambios de orden. Destacamos las siguientes: 234e TOÚTwv IJ.EL(wv BD w ESCOR2 EscoR* : IJ.EL(w TOÚTwv T 11 230e7 TOÚTwv yEVOIJ.Évwv T w (Cf. 262 e, 263 e) Robin Mo­reschini : yEVOIJ.ÉVWV TOÚTWV BD ESCOR2 ESCOR* Bumet Thompson 11 240c7 ÉKWV clTTOAEL TTETaL BD ESCOR2 ESCOR* : clTTOAEL TTETaL ÉKWV T W P 11 252b6 Ú~pLaTLKOV TTÚVV BD ESCOR2 ESCOR* : TTÚVU Ú~pLaTLKOV T W P HERM!AS 188.7 11 257d1 ~y{L TLVQ BD ESCOR2 ESCOR* : TLVQ ~yEI. T W TLVQ ~YD 11 258c6 TLVÓ. OVV BD ESCOR2

ESCOR* : OUV TLVQ T W 11 268b5 8' aAA.o YE T W : yE aAAO BD ESCOR2 ESCOR* 11 278d4 TOLOÍJTÓV TL BD ESCOR2 ESCOR* : TL TOLOlJTOV T W.

En ocasiones la lectura se explica mejor si se entiende que el manuscrito es de la familia BD. Es lo que sucede con: 252b8 TTTEpo<j>úTop civayKT]V re vera oAC TTTEpO<j>UTOpaváyKT]V re vera BAC TTTEpO<j>UTOpaváyKT]V PAR.1813 : TTTEpÓ<j>UTOV aváyKT]V BDIPC P ESCOR2 ESCOR* HERM!AS 188.18 TTTEpÓ<j>OLTOV civáyKT]V T W. No süpongo qüe la lectüfa de los dos t:sl:uriait:nst:s derive direciamente de ias correc­ciones de B ó de o, pero se explican mejor en esta familia que en r w.

//.1. Relaciones con D

A nivel puramente teórico, cabe preguntarse si es copia directa de o. Como argumentos en contra tendríamos que no comparte algunos de los rasgos más sig­nificativos de o, como el subtítulo del diálogo: <l>a"i8pos ~ TTEPL KaA.o[r ~8LKOS'

B : TIA.áTwvos <l>a"i8pos ~ TTEpL KUA.ou w : <l>a"i8pos ~ TTEPL KaA.ou r o2 EscoR* :

63

Page 8: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EMILIA RUIZ YAMUZA

<t>aí.8pos- ~ TTEpl EpWTos- D : <t>aí.8pos- ~ TTEpl KaA.oD 8LáA.oyos- ~8LKÜs;. Aunque eso sí, hemos de recordar que el subtítulo ya estaba corregido en el manuscrito. Y se aparta también en algunas lecturas erróneas como: 230b7 waTE yE B T w P ESCORijl Bumet : ws- yE Pap. Oxy. 1016 Thompson Robin Moreschini ws- TÓ yE D // 244c7 civ8pWTTLVlJ B T W P ESCOR2 ESCORijl : civ8pWTTLVT]V DBPC; 268a TTpOGEA8wv B T EscoR2 ESCORijl: rrpoEA.8wv o w. Quizás la más significativa de las lecturas se­parativas sea 264a6 E:paaT~S' D ESCOR2 ut videtur : E:paa8ELS' B T w ESCORijl. Al­gunas discrepancias como la de 260e4 8LaiWPTVPOf1Évwv Aóywv BD1PC T w ESCOR2

ESCORijl: 8Laf1apTUpOf1ÉVWV Aóyov PAR.1813 8Laf1apTUpOf.l.ÉVW Aóyw D, puede ser producto de una corrección espontánea, o bien que se ha tenido en cuenta la co­rrección de D. Quizá también se corrigió o se entendió mal 270 a 7 rrpóa<j>opov T w D ESCOR2 : rrpóa<j>Epov B ESCORijl. Las demás no son relevantes porque se trata de errores muy comunes en el proceso de copia: faltas en desinencias, faltas por haplología.

Mayor importancia tienen, en cambio, las trece coincidencias exclusivas, no compartidas con T w o B, que presenta nuestro manuscrito con D. Se trata de: 232 a T<j) A.ÉyELV B T w: T<.p A.ÉyELv TPC TO A.ÉyELV D ESCOR2 ESCORijl TOÚT<.p A.ÉyELv Hein­dorf T<j) EXELV // 240b3 <j>É~ELEV B T W PAR.1813 : TL É~ELEV D ESCORijl f.l.ÉV É~ELEV ESCOR2 // 242b3 E~aLpW Heindorf : E~a(pw B T E~a(pwv D ESCOR2 ESCORijl // 248b6 TTE8LOV B T W PAR.1813 ESCOR2 : TTaL8LOV D ESCORijl // 250e4 VÓfl.OV codd. : VÓfl.WV

D ESCORijl VÓfl.<.p ESCOR2 HERMIAS 180.32 fl.ÓVOV PAR.1813 // 254d3 GUVTE8ÉVTOS' B

T W PAR.1813 ESCOR2 : GUVEA8ÓVTOS' D ESCORijl // 254e9 8E8LUÍ.aV Bekker: 8E8uí.av D ESCORijl 8E8uí.av vel8E8UKUÍ.aV B 8E80LKUÍ.aV T W P ESCOR2 // 258d10-11 f.l.ÉTpOU WS' l8u.ÜTT]S' codd. : f.l.ÉTpou WS' l8u.ÜTEpov D ESCOR2 ESCORijl // 268d1 oaa T' aHa TOLaUTa KaL 8L8áaKWV T W ESCOR2 : KaL oaa TaHa TOLaUTa 8L8áaKWV B KaL oaa TTapa8L8ÓVaL TaHa TOLaUTa 8L8áaKWV D ESCORijl // 270d6 f:<j>' ÉVÓS' B T W

PAR.1813 ESCOR2 : E<j>Éf.l.EVOS' D ESCORijl // 272a2 a/terum OÍ. D ESCOR2 ESCORijl : om. B T W GOL GALENUS 9.5.20.4 // 274d4 ETTÉ8EL~E codd. : clTTÉ8EL~E D ESCOR2 ESCORijl // 277d2 AÉyOL T'av T W ESCOR2 : AÉYEL T' QV D ESCORijl AÉYEL TÓ.V B.

Especialmente relevantes son 240b3; 248b6/ 258d10-ll o las que suponen una adición como como la de 268d1.

Hay otras doce lecturas que comparte, además, con T o/y con w. Se trata de las siguientes: ÚTTT]XEÍ. T<j) D T W P BPC ESCORijl edd. : ÚTTT]XELTO B ETTT]XELTO re vera PAR.1813 u<j>r¡yEL TW Pap. Oxy. 1016 // 232b6 WJTOUS' B : aUTOLS' D T W ESCOR2

ESCORijl // 234d3 E8ÓKELS' D BPC T W ESCOR2 ESCORijl : 80KELS' B // 235a1 fl.ÓV<.p B T :

fl.ÓVOV D W ESCOR2 ESCORijl // 239e5 EU~aL T' D T W (in ras. W) PAR.l813 ESCOR2 ESCORijl : EU~ET' B JI rr(8Ea8m B : rrd8Ea8m D T w ESCOR2 ESCORijl // 250c6 8E8EGf.l.EUf.l.ÉVOL T W D PAR.1813 ESCOR2 ESCORijl : 8E8EUf.l.EUf1ÉVOV B // 250dl OV codd. : LOV D

PAR.1808PC ESCOR2 ESCORijl // 259a1 KaL VW D T W ESCOR2 ESCORijl : KaLVW B // 260a5 W D T W PAR.1813 ESCOR2 ESCORijl :O B // 262b5 f.l.ETa~L~Ú(ELV D T W ESCOR2 ESCORijl : f.l.ETa~L~Ú(EL B f.l.ETa~L~á(wv PAR.1813 // 270c3 TTL8Éa8m B : TTEL8Ea8aL D T W

EscoR2 ESCORijl // 272a2 í] om. D ESCORijl. De éstas sólo es significativa la primera, 239e5 y 259al.

64

Page 9: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL ESCORIALENSIS IJf./.1

Las relaciones con los tres manuscritos parisinos, PAR.l810, 1813 y 2011 que derivan de o merecen mención especial. ESCOR\jl coincide con ellos en: 246c7 lTAáTTO!lEV PAR.1810 ESCOR2 ESCOR\jl: lTAUTTO!lÉVOU BD T W lTAUTTÓ!lEVOV ESCOR // 267d3 o8EV 8il PAR.1811 PAR.2011 ESCOR\jl : o8EV 8EL BD T W. No son coincidencias significativas y pudieron producirse espontáneamente. Por otra parte, no comparte alguna de las lecturas exclusivas de éstos mansucritos. Respecto a PAR.1813 : 227b10 ailv BD T w ESCOR\jl Thompson Robín Verdenius De Vries : TÉTJV PAR.1811 PAR.l813 ESCOR Bumet; 233b5 To"is E:pw!lÉVOLS BD T w ESCOR2 ESCOR\jl : Tous EPW!lÉVOUS PAR.l810 PAR.1813 oPC ESCOR // 233e lTpOOaLTOUVTUS BD T W ESCOR2

ESCOR\jl : npoampOUVTUS PAR.1813 // 247d2 !lÉAAlJ BD T W P ESCOR\jl HERMIAS Moreschini : !lÉAlJ PAR.1813 Bumet Robín !lÉAAOL ESCOR2•

O sea, no se puede establecer la dependencia directa respecto a estos tres manuscritos. Provisionalmente parece que se puede decir que, aunque no siem­pre comparte los errores inmensos de o, como por ejemplo: 264a2 llETU!lÉAEL wv codd. ESCOR\jl : !lETU!lEAELwv o, sí se acerca más a o que a B.

111. LECTURAS COMUNES CON T Y W

Veamos ahora las lecturas en que coincide con T w. Son las siguientes: 228c EKaaTov T w ESCOR\jl Pap. Oxy. 1016 : om. so // 230c ~8u T w P ESCOR\jl : ~8r¡ so Pap. Oxy. 1016 // 230c4 npoaávTEL s1PC T w P ESCOR\jl Pap. Oxy. 1016 : lTpOOUVTTJ HERMIAS 32.20 npoaáVTE BD ff 231a2 !lETU!lÉAEL WV T W ESCOR2 ESCOR\jl : !lETU!lEAELWV BD JI 231c1 Tous E!pwvTas T w sPC ESCOR111 : Toú E!pwvTas BD TOU EpWVTOS // 231d7 aÍ.pOLO T W ESCOR2 ESCOR\jl : aÍ.pOLTO BD // 232c av YEVÉa8m BD : YEVÉa8m T W ESCOR2 ESCOR\jl // 233e8 EpWaL T W ESCOR111 Thompson Robin Moreschini : npoaEpWaL so ESCOR2 npoaaLToúm coni. Ast (1830) Schanz Bur­net // 231c2 ÉTOL!lOL ELOL KUL T W BPC ESCOR2 ESCOR111 : om. BD // 234d7 80KEL T

W ESCOR2 ESCOR111 : om. BD Schanz // 237 a7 AL yELm T W ESCOR2 ESCOR111 : AL ywL BD

// 237d8 ~80VWV T W ESCOR2 ESCOR\jl: 8r¡A.ov WV BD // 238cl ÉaUT~S T W BPC ESCOR2

ESCOR111 HERMIAS 53.18 : ÉaUTc{j BD // 240cl TÉplTELV BD TIPC W P ESCOR2 : TÉplTEL T ESCOR\jl // 241e5 EV80UOLÚOW T W ESCOR2 ESCOR\jl : EV8UGLÚGW BD // 242dll OU TL T W ESCOR111 ESCOR111 : OTL BD ff 243b6 T¡j T W ESCOR2 ESCOR111 HERMIAS 78.31 : om. BD // 243d8 OOÚ TIPC W ESCOR2 ESCOR111 : OU BD T wPC // 245d4 a8Lá<(>8opov T W P ESCOR2 ESCOR111 : a8Lá<(¡opov BD // 245e2 8E T W Pap. Qxy. JOJ7 HERMIAS 118.7 ESCüR2 ESL:úK'!': om. l:ID ÍÍ 24ódl TL T W ESCOR;¡; ESCOR2 : TO BD // 247b3 KÚKT]S T W P ESCOR ESCOR2 ESCOR\jl : Ka~<; BD // 247c6 ovaa <J!VX~S T W P HER­MIAS 150.15, 150.23 ESCOR2 ESCOR111 : <IJUXll ouaa BD // 247c77 8EaTll Schanz : 8E­aTlj Ve{) XPflTaL T W ESCOR2 ESCOR\jl 8EaT¡j ve{) BD HERMIAS 150.25 // 247d1 TÓlTOV T W P ESCOR2 ESCOR\jl : TpÓlTOV BD // 247d5 Ka8opq !lEV T W P ESCOR2 ESCOR\jl

7 La lectura es controvertida, las fuentes indirectas, de alguna manera, apoyan la lectura de so. Se trata de v<ii llÓV<¡J 9EUTJÍ 0RIGENES Contra Celsum 11 90.9 llÓV<¡J 9E<jJ 9EUTTÍ CLEMENS llÓVw 9mTJÍ PROCLUS Tim. 1245.26 SIMPLICIUS Phys. 546.2 DAMASCIUS Dubit 1 146.6, 281.11, 290.9, 94.2.

65

Page 10: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EMILIA RUIZ YAMUZA

HERMIAS 153.29 : Ka8opWIJ.EV BD // 248c4-5KUV cid TOlJTO ... ci~Aa~fj T W P ESCOR2

ESCOR* : EL TOlJTO ... KQV cid ~AÚ~ll BD // 249b4 ~LOV T W ESCOR2 ESCOR* : ~LOU BD // 250c3 auyíJ T W P ESCOR2 ESCOR*: UUTlJ BD // 251e4 CJUIJ.1TE<jlpay¡.tÉVa T W

P ESCOR2 ESCOR*: CJUIJ.1TE1Tpay¡.tÉVa BD // 253d1 '(rrrrwv T W P ESCOR2 ESCOR* : 'lrrrrw BD // 253e4 1TEpl WTU AáCJLOS' KW<jlOS T W P ESCOR2 ESCOR* HERMIAS 195.28 : 1TEpl wTa A.aaLÓKw<jlos so// 254e7 <jló~4l T w P EscoR2 ESCOR* : <jló~ov so// 256a7 Éav T W P ESCOR2 ESCOR*: Ü BD // 256a7 VLKlÍCJEL BD : VLKTÍCJlJ T W P ESCOR* VLKlJ ESCOR2

// 256b2 ¡.tÉV i¡l T W P ESCOR2 ESCOR* : ¡.tÉV WS' BD // 256c6 <jlLAW ¡.tEV T W P ESCOR2

ESCOR* : <jlLAWIJ.EV BD // 256d3 OEOÉX8aL T W P ESCOR2 ESCOR* : OÉX8aL BD // 257a2 YTlS' T W ESCOR*: Tf]S' BD ESCOR2 // 257b4 TÉTpa1TTaL T W ESCOR2 ESCOR* : yÉypa1TTaL TE TÉTpU1TTaL BD // 257d2 ÓVELOL(OVTU Postgate Bumet : VO¡.tl(OVTU T W ESCOR2

ESCOR* HERMIAS 210.13 ÓVELOL(OVTU VO¡.tl(OVTU B // 259a1 KUL T¡¡.téiS T W ESCOR2

ESCOR* : om. BD // 258b3 É~UAEL<jl8íJ T W ESCOR2 ESCOR* : É~aAL<jlíJ BD // 260d6 El TL É¡.tll ~UIJ.~OUATÍ B : EL TLS' É¡.tíJ ~UIJ.~OUAlJ T W ESCOR2 ESCOR* HERMIAS 222.4 El TLS' É¡.tllíJ ~U¡.t~OUAlJ (XPflTaL) con. Stephanus // 261a4 1TEL8ETE T W ESCOR2

ESCOR* : 1TEL8ETaL BD // 262e2Tj¡.tLV T W ESCOR2 ESCOR* : ÚIJ.LV BD // 264e6 ÉTÉpOUS codd. ESCOR2 ESCOR* : ÉTaLpOUS' BD // 265c8 1TaLOLq 1TE1TULCJ8aL T W ESCOR2 ESCOR* GALENUS 9.5.14.2 : 1TaLOLc;t 1TE1TÉCJ8aL BD // 266a2 1TÉ<jlUKE CJKaLa T W ESCOR* : rrÉ<jlUKES' KUL a BD rrÉ<jlUKE TU ¡.tEV CJKaLa ESCOR2 // 266a3Tj¡.tLV T W ESCOR2 ESCOR* : Ú¡.tLV BD // 267b6-7 L 1T1TLUV .. . TOV ~AELOV T w ESCOR2 ESCOR* : L 1T1TELUV ... TOV "ÍÍALOV BD // 266c2 ¡.ta8ÓVTUS BD ESCOR2 Ut videtur : ¡.ta8ÓVTES' T W ESCOR* // 267a3 ES BD : EL S' T W ESCOR* // 267b9 <jlpáCJW¡.tEV BD : <jlpáCJOIJ.EV T W ESCOR2 ESCOR* <OU> <jlpáCJO¡.tEV Schanz // 268d5 rrpÉ1TOUCJUV T W ESCOR2 ESCOR* HERMIAS 241.23 : TpÉrrouaav BD // 269a8 auyas T w ESCOR2 ESCOR* : UUTUS' BD // 269b1 pf]¡.tá TL T w EscoR2 EscoR* : pi¡IJ.an so // 269c4 a<jlwv T w EscoR2 EscoR* : Épwv so // 270b6 Tí] OE T w ESCOR2 ESCOR* : T(\¡ OE BD // 272a6 TE Kal a.Kmp(av T w ESCOR* ESCOR2 : om. BD // 272b2 <jli¡CJEL T W ESCOR2 ESCOR* : <jlÚCJEL BD // 273d7 EL OE T W ESCOR2 ESCOR* : E'l811 BD // 273e8 lÍIJ.WV COISL PC : lÍIJ.WV ~ T W ESCOR2

ESCOR* Ú¡.tWV ~ wPC T¡¡.twv ¡.ti] PAR.1808PC 1Í BD // 274a7 otós TE PAR.1813 con. Heindorf : otós T W ESCOR2 ESCOR* otos BD // 275a6 llUPES' T W ESCOR* : llUPE BD // 276c7 ciouváTWV (bis) BD : ciOUVUTWV T W ESCOR* // 276d7 OLÚ~EL T W

ESCOR* : OLÉ~EL so 8Lá~OL PAR.1808PC OLE~ELOL ESCOR2 // 277e1 OLKa(wv KaL so ESCOR2 : OLKa(wv TE KaL T w ESCOR* // 278a4 IJ.ÓVOLS so : add. T¡yoú¡.tEvos T w ESCOR2 EScoR* // 278b8 ELS' TO T w EscoR* : ELS' Tov so // 278c1 ¡.touaE'iov T W ESCOR2 ESCOR* : ¡.tOUCJLOV BD ¡.tOUCJWV Aldina Stephanus // 278e3 ÉTaLp4J T W ESCOR2 ESCOR* : ÉTÉp4J BD // 279a6 Tf]S lÍALKLUS' T W ESCOR2 ESCOR* : LCJTlAL­KLUS' BD.

No hemos considerado los casos en que las lecturas de T w ya estaban en las correcciones de so especialmente en las correcciones más antiguas // 239a6 ÉvóvTwv T w s1PC o1PC ESCoR2 ESCOR* : E:v ovTwv so PAR.1813 // 255a1 úrroa­XllllUTL(o¡.tÉvou T W P BPC ESCOR2 ESCOR* HERMIAS 200.7: Ú1TOCJXll!lÉVOU BD // 255b2 1TpOCJE¡.tÉVOU T W P BPC ESCOR2 ESCOR* : rrpos EIJ.E VOU BD // 261d8 ¡.tÉVOVTU T W

BPC ESCOR2 ESCOR* : ¡.tEV OVTa BD // 266b7 ~ IJ.ll T W BPC ESCOR* : EL IJ.ll BD El IJ.EV

66

Page 11: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES II: EL ESCORIALENSIS IJI./.1

EscoR2 // 268a8 dnE: T w pPC ESCOR2 ESCOR* : ELTTEP BD // 275e3 TTATJilllEAOÚilEvos T W BPC ESCOR2 ESCOR* : TTATJilllEVOS BD.

De las lecturas coincidentes, unas representan omisiones que se restituyen : 228c, 23lc2, 234d7, 243b6, 245e2, 259al, 272a6. Pero lo más relevante es que malas lecturas de so que se producen por cortes de palabra inexactos quedan re­paradas. Esto sucede en 23la2, 237d8, 247d5, 253e4, 256c6, 266a2, 273d7, 279a6. En otras ocasiones se ha reparado la persona del pronombre 238cl, 262e2, 273e8 o el género con el que concierta un relativo o un artículo 270b6, 278b8. Estas últimas coincidencias bien pueden surgir independientemente y ser el fruto sencilla­mente de una lectura atenta. Lo mismo puede decirse de correcciones en desinen­cias como las de 23lcl. O incluso de la corrección de términos inexactos como llOUOLOV de 278cl. Pero mucho menos azarosa resulta la coincidencia en la elec­ción de 248c4-5 KUV ciEl TOUTO ... ci~A.a~í'], o la de 250c3 auyíJ en vez de auTí] so; o en la de la secuencia 267b6-7 í. mr[av ... Tov ~A.E"Lov frente a í.rmEí.av ... Tov ~ALOV so. La sensación que se siente es como si se hubieran reparado los errores de so, sobre todo los evidentes. Y viene motivada por el hecho innegable de que casi la totalidad de las coincidencias se han producido en las mejores lecturas, las únicas posibles para el texto en muchas ocasiones.

111.1. Lecturas comunes con T

Son muy escasas las lecturas exclusivas que comparte con T : 228a6 EU BD

w: EU 8 T Pap. Oxy. 1016 ESCOR* // 236c7 8wvo~8r¡n T ESCOR2 ESCOR*: 8wvo~8r¡TE BD // 276b2 WV T ESCOR2 ESCOR*: W BD WV ve[ QV W QV VIN. 109 corr. PAR.1809 // 279a9 QVTOV T ESCOR2 ESCOR* : auT4J BD Ql!TOV ve) auT4J W. Y, además, son de escasa relevancia. No siempre recoge correcciones de T, como sucede en 278d7 au TOV TPC ESCOR2 : UUTOV BD T W ESCOR*.

En cuanto a las relaciones que mantiene con PAR.1808, copia de T, algunas coincidencias hay, como por ejemplo: 250cl ~v corr. PAR.1808 ESCOR2 ESCOR* : ~ BD T W P El ESCOR // 256a7 Aóyou COISL PC PAR.l808 ESCOR2 ESCOR* Ut videtur : A.óyous so T w P. Se trata, sin embargo, de coincidencias menores. Pero no las hay, en cambio en lecturas tan significativas como 228b7 lowv llEV l8wv BD T w EscoR* Thompson Bumet Verdenius : 'L8wv 11E:v'Lwv PAR.l808 'L8wv 11E:v'LóvTa MARCIAN.186 lowv llEV Pap. Oxy. 1016 Robin De Vries Moreschini.

lll.2. Lecturas que comparte con W

Si consideramos las lecturas exclusivas que comparte con w, los resultados son los siguientes: 227d2 E_ywy' ouv : E:yw youv w EscoR* // 230c6 ou w ESCoR* Pap. Oxy. 1016 edd. : OU B T W // 237c7 TTÓTEpa T : TTÓTEpOV W ESCOR2 ESCOR* om. B // 237b2 llELPUKLOKOS codd. edd. : llELPUKLOKOS ÚTIUAOS W ESCOR2 ESCOR* supra add. ÚTTUAÓS MARCIAN.186 // 238el AÉYWilEV BD T ESCOR2 : AÉYOilEV W P EscoR* // 246a6 EOLKÉ Tl¡l 8i] so T P HERMIAS 122.15 Robin : EOLKÉTw 8i] wPC pPC

Bumet Moreschini EOLKE 8T] Tw w PAR.1808 VIN109 EscoR2 ESCOR* EOLKE 8T] Tí]

67

Page 12: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EMILIA RUIZ YAMUZA

vulg. Stephanus // 250e1 ~ 8LE<j>8P1J.Évos codd. ESCOR2 : ~8T] E:<j>8ap¡.¡.Évos w P EscoR<~s JI 252e2 Tov ú<j>' a1nwv E:pof1Évov so T : Twv ú<j>'a1nwv E:pwf1Évwv w ESCOR2 ESCOR<Js // 253b pU8flL(OVTES' codd. : Ú~p((OVTES W ESCOR<Js // 255b1 rrpoaÉa8m COISLPC PAR.l808 ESCOR2 : TTpOÉa8m BD T TTOpEÚEa8m W P ESCOR<Js // 264e4 EÚCYWflEV codd. : E:áaof1EV w ESCOR<Js non legitur ESCOR2 // 266b4 auvaywywv codd. : auvayaywv W ESCOR2 ESCOR<Js // 267b4 8ELV W PAR.18Q8PC ESCOR2 ESCOR<Js : 8ELVCt BD T // 277b4 d8"fl W ESCOR2 ESCOR<Js : L81J ve! i8D BD T // 277c6 flEfl~VUKEV codd. : flEflVT]flÓVEUKE W ESCOR2 ESCOR<Js // 279a8 flEL(W PAR.1808 CICERO : flEL(WV BD T

¡.¡.EL(OV W ESCOR2 ESCOR<Js.

Hay que decir que no comparte algunas lecturas relevantes como 253e2 ~pa­XUTPÚXTJAOS' so T ESCOR2 EscoR<~s : ~apuTpÚXTJAOS w P rroA.uTpáxTJA.os. Algunos errores pueden haberse producido de manera independiente como 238e1 o 252e2. Pero, en cambio, la comunidad de otros como 250e 1, originado por un corte falso y una recomposición errónea, es más significativa. La adición de árraA.os en 237b2 es importante. Y lecturas como ú~p((ovTES de 253b, o como rropEúm8m de 255b1 o flEI-lVTJflÓVEUKE de 277c6 se explican mal como producto de trayec­torias independientes.

En otros casos la lectura de una familia es la única que explica el error del manuscrito, es lo que sucede con la lectura de T w siguiente: 264a4 (T]TOUflEV os T W ESCOR2 : om. OS ESCOR<Js (T]TOÚflEVOS' BD // 240d5 8L80US' T: ai80US' B 8LaL80US W 8i UL80US' ESCOR2 ESCOR<Js.

IV. LECTURAS EXCLUSIVAS DEL ESCOR<Js

227b2 yáp : yE ESCOR<Js JI 227c9 yEvva'ios : yEvva'iE EscoR<~s JI 229a2 E:v ~av­x(av : Ka8 T]CYUXLaV ESCOR<Js Pap. Oxy. 1016// 229b2 ~' OV PAR.1813 oPC: ~ EÓ.V Pap. Oxy., 1016 W "Í] Üv B ~ av oAC "Í] ECtV T ~ av ESCOR<Js // 236a2 aA.A.' aTTa codd. : aA.A.a TCt ESCOR<Js // 236c5 LWKpÚTT]V om. ESCOR<Js // 236e2 TUUTT]VL ~ fl~V codd. ESCOR2 : TUÚTT]V l ~ flÉV ESCOR<Js // 236e3 <j>LAOA.óyl¡l codd. : <j>LAOCYÓ<j><p ESCOR<Js // 237b3 TOÚTl¡l codd. : TOUTO ESCOR<Js // 238b2 TOUTO codd. : TOVTOV ESCOR<Js // 239c4 TTpÓ codd. ESCOR2 : rrpÓS ESCOR<Js // 239c7 oú8' EV ~All¡l Ka8apt{) TE8pa¡.¡.f1ÉVOV codd. ESCOR2 : OÚ8Év. ~ALW Ka8apw TE8pUflf1ÉVW sic ESCOR<Js // 239e4 8ELOTÚTWV codd. : om. ESCOR<Js // 240a6 XPÓVOV om. ESCOR<Js // 24Qb4 TE ante 8pEflflÚTWV add. ESCOR<Js // 240e8 ~A.a~EpÓS codd. : ~AU~EpWTEPOS' ESCOR2 ~A.a~EpW TE ESCOR<Js // 241a6 ÚTTOfllflV~CYKWV codd. ESCOR2 : ÚTTOfllflV~CYKOVTU ESCOR<Js // 241d6 AÉywv codd. ESCOR2 : A.ÉyovTa Stephanus AÉyov8'Schanz AÉyw ESCOR<Js // 242a6 arrü<J!uxfl '(flEV edd. QTTO <)Juxf\ LflEV ESCOR2 UTTO<)íUXT]LflEV B T 1PC arrü<J!uEfl LflEV D W arrü<J!úElJ '(wf1EV T arrü<J!uXf\flEV ESCOR<Js // 242c6 WS 8~ TOL W T W : WS 8E TTOLW BD WS' 8~ TOL ve[ 8É TTOL W ESCOR2 WS' 8~ TTOL W ESCOR<Js 8É Tl coni. Ast (1810) // 244a3 AEKTÉOS T W : AEKTÉOV ESCOR<Js om. BD ESCOR2 // 244c8 OLOVOWTLK~V W P HERMIAS 95.13 : oiwvLCYTLK~v BD ¡{lwvwnK~v ESCOR2 wwvwTLK~v ESCOR<Js o'lov vowTLK~v T JI 244e1 T]ÜpETO codd. : EÜpETO ESCOR<Js JI 247d2 TÜ rrpoaf\Kov codd. : TO rrpwTov ESCOR<Js // 247d3 TpÉ<j>ETaL codd. : CYTpÉ<j>ETaL ESCOR<Js // 247d5 Ka8opq 8E aw<j>po-

68

Page 13: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL ESCORIALENS/S IJI./.1

aÚVTJV om. ESCoR"' Ka8opq 8E aw<j>oaÚVTJV Ka8opq 8E ETTLGTTÍilTJV add. infra ESCOR2 // 252b7 Ka( n codd. : Ka( TOL ESCOR"' // 252d3 D codd. : (ti ESCOR¡js // 255c7 lóv· D T w : LOVT] BD PAR.1813 lov ~ ESCOR"' // 256b7 av8pwm.¡J codd. : civ8pwrrwv ESCOR¡js // 257a1 XLALá8as o T w ESCOR2 : XLALá8Es B XLA.(as ESCOR¡js // 258a3 ii8oEE codd. : E8EEE ESCOR¡js // 259c1 EA.a8ov codd. ESCOR2 : Erra8ov ESCOR¡js // 259c5 Tlll.Cl codd. ESCOR2 : Tlll.UV ESCOR"' // 261e7 TTÓTEpOV codd. : TTpÓTEpOV ESCOR$ // 263a2 TÓ YE TOLÓV8E codd. ESCOR2 : TÓ8E TOLÓVyE ESCOR$ // 263a3 GTUGLWTLKWS codd. : GTUGLaGTLKWS ESCOR$ // 263a6 ap' om. ESCOR$ // 264a4 (TJTOU!lEV os T w EscoR2 : om. os ESCORtiJ (TJTOÚ!lEVOS BD // 264a6 ETTLXELPEL codd. : ETTLXELPE'iv EscoRijs // 264b1 ou ante TaHa ponit EscoRijs // 266b5 ~yi]aw11m codd. ESCOR2 : ~YTÍGO!laL ESCOR"' // 266c8 8La<j>EÚYELV codd. ESCOR2 : om. ESCORtiJ 11 267c2 EUETTELUS codd. : EUÉTTELUV Schanz EUTTELUS ESCOR¡js // 268a1úrr' auyos llUAAOV T w ESCOR2 : úrraúyaa11a KaA.ov BD úrraúyaa11a 11<'iA.A.ov KUA.ov ESCORtiJ // 270b6 TtJ ÉTÉpq. T W ESCOR2 : TtJ ÉTÉp<.¡J ESCOR$ // 271b2 TTpOGUPilÓTTWV codd. ESCOR2 : rrpoaápll.OTTOV ESCOR$ // 275a3 clll.EAT]TT]GLQ. codd. ESCOR2: clll.EAETT]GLUV ESCOR¡js // 275a4-5 mho'is ... civallLilVlJGKO!lÉVOLS con. Richards Class. Quart. 1915 206 ESCOR¡js // 275d6 EQV 8' civÉplJ T w : 8' av EPlJ B 8' EPlJ D EQV 8' EPlJ ESCOR¡js fortasse ESCOR2 éav 8É n EPlJ HERMIAS 259.13 // 276b6 XPWilEVOS <'iv TÉXVlJ T w : <'iv XPWilEVOS TÉXVlJ <'iv B <'iv XPWilEVOS <'iv TÉXVlJ o Tti yEwpyLKtJ XPWilEVOS TÉXVlJ <'iv ESCOR2 Tti yEwpyLKtJ av XPWilEVOS TÉXVlJ <'iv ESCOR¡js' // 276c7 Aóy<.¡J codd. suspicabitur Moreschini ESCOR2 : A.Éyw ESCOR¡js // 276d7 A.Éyw yp. PAR.l808 : A.Éywv BD T w A.ÉywvTm ESCOR¡js // 277e7 AEX8fJvm ws oí. add. supra ESCORtiJ // 278cl UAAOS om. ESCOR$ // 279a8 ETL TE T W : E'LTE BD ESCOR2 E'LTE EL ESCOR$ Thompson.

En general, se trata de errores de variado tipo: omisiones, errores en desinen­cias o variaciones menores que muchas veces pueden sostenerse sintácticamente. Son notables, en 268al la lectura del mansucrito que parece un cruce de las dos variantes que se ofrecen: incorpora 11anov y KaA.ov en un sintagma híbrido; las buenas lecturas que apoyan alguna conjetura, como 275a4 o bien 279a8. Y, por último, la curiosa coincidencia de lectura con el papiro en 229a2.

IV.l. Lecturas con Esco~

Lecturas significativas en que coincide con ESCOR2: 236c7 TTOL i]aouaLv codd. : TTOLTJGWaLV ESCOR2 ESCOR$ // 234al'í Tm S Óp.Oté0s : TOlS' Ó!lOlotS ESCOR2 ESCOR$ 11 240d5 8L8ous T : al8ous B 8Lm8ous w 8l a\:8ous EscoR2 EscoRijs // 245e2 aV8Ls EXELV codd. : av8LS EXELV GTTJVUL ESCOR2 ESCOR¡js // 246b2 llÉilELKTaL codd. : ll.Éil.LKTUL ESCOR2 ESCOR$ // 246b6 TTUGU ~ t!Jux~ B : t!Jux~ TTUGa HERMIAS 129.28 Bumet Robin De Vries Moreschini ~ t!Jux~ rruaa D T w t!Jux~ yó.p rruaa rraaa t!Jux~ ESCOR2 ESCOR$ // 250d6-7 ELS &\JLV ante EpWTUS ESCOR2 ESCOR$ // 252e1 OLÓV

(sic 8LUÓV) D HERMIAS 190.27 : 8ÜÓV DPC W ESCOR2 8LLÓV T P ESCOR$ 8L' OV B

PAR.l813 // 255b2 <j>LAOV om. ESCOR2 ESCORtiJ // 260b6-7 arrou8tJ GE TTEL80lll.L om. ESCOR2 ESCOR$ // 260b5 o'(ELS ESCOR2 ESCOR$ ante OÜTTW // 270e3 O codd. : OV ESCOR2

69

Page 14: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EMILIA RUIZ YAMUZA

ESCOR* // 275d6 E:av 8' avÉpl] TE : 8' av EPlJ B 8' Epl] D E:av 8' EPlJ ESCOR* for­tasse EscoR2 E:av 8E EPlJ n sTOBAEus E:av 8É TL EPlJ HERMIAs 259.13 // 273c7 TÉXVTJV avEvpE'iv codd. : avEvpE'iv TÉXVTJV ESCOR2 ESCOR* // 276al <j>úETm codd. : <j>aLVETaL ESCOR2 ESCOR* // 277b4 ÉKÚOTWV codd, : ÉKÚOTW ESCOR2 ESCOR* // 278e4 Tl 8E aú codd. : aú 8E Tl ESCOR2 ESCOR* // 279b9 E~W9EV codd. : E~W W

Ta E~w9Ev ESCOR2 ESCOR*.

En 245e2 parece haberse incorporado al texto una glosa. Otras lecturas impor­tantes son: 240d5 que supone como base la de w, que, a su vez, parece producto de mal entendimiento de mayúsculas y reinterpretación posterior; 250d6-7 y 260b5. También son relevantes la coincidencia en omisiones como en 260b6-7, y, en menor medida, las inversiones de 273c7 o 278e4.

IV.2. Relaciones con MARC/AN./86

Puede darse por establecido que no tiene nada que ver con MARCIAN .186. Compárese con alguna de las lecturas significativas de éste: 228b7 towv llEV towv so T w EScoR* Thompson Burnet Verdenius : \8wv llEv'Lwv PAR.1808 \8wv llEv'LóvTa MARCIAN.186 t8wv llEV Pap. Oxy. 1016 Robin De Vries Moreschini // 232e5 at'JTo'is d ETL BD ESCOR* : d ETL mho'is T w HERMIAS 36.4 . TÓTE om. BD. WOTE a8T]AOV E'( ETL ~ovA.~aOVTaL TÓTE QlJTÓLS" <j>LAOLS" ELVQL MARCIAN.186 11 233b6 8É llOL BD T w ESCOR2 EscoR* Burnet Robin : 8' EllOL MARCIAN.186 Thompson Moreschini // 236b2 EL nwv Twv8E T w : d nóvTOS BD EscoR* d nwv TWV MARCIAN.l86 // 244cl \aT]S" T MARCIAN.l86 : OLaT]S" BD ESCOR* o'LaELS" W

EscoR2 // 235a3 Kal 8~ ovv Stephan. Bekker Heindorf Thompson De Vries : Kal ovv Hermann Schanz Burnet Robin Moreschini 8LKmouv so EscoR* 8(Kmov ovv

T W 8~ KUL OUV MARCIAN.186 ESCOR2 // 240e2 KaXUTTOTÓTTOUS" T W P : KUXUTT<) TÓTTOVS" BD ESCOR* KaXUTTÓTTTOUS" MARCIAN.186 ESCOR ESCOR2 // 244b5 TTpOAÉyOVTES" codd. : TTpOUAEYOV MARCIAN.l86PC // 253a5 TOÚTWV oiPC MARCIAN.l86 ESCOR2

HERMIAS 191.17 : TOUTOV BD T W ESCOR* // 255a3 post <j>LAOS", ELS" Tatm)v ayEL T~V <j>LALUV add. MARCIAN.l86 ESCOR2 // 256d3 ~yOVIlÉVW VAT.228 MARCIAN.186 ESCOR2 : ~yOVIlÉVWV BD T W P ESCOR* // 256d7 ÚTTOUpav(ou BD T W P ESCOR2 ESCOR* : ETTOUpaVLOU MARCIAN.l86 oupav(av TTOpELaV HERMIAS 205.19// 256e3 9ELa OÜTW OOL BD ESCOR2 ESCOR* : OÜTW 9ELa OOL T W P // 258a4 <j>T]OL BD ESCOR2 ESCOR* : <j>T]OLV aUTWV TO aúyypallllU T W <j>T]OLV auTO TO aÚyypallllU MARCIAN.186 // 271d7 aUTU MARCIAN.l86PC : aUTOV BD T W ESCOR*.

V. A MANERA DE CONCLUSIÓN

¿Qué se puede concluir de todo lo anterior?. No parece arriesgado decir que: 1) El manuscrito, o, con más probabilidad su antecesor, es un manuscrito conta­minado. Que se copió de un manuscrito copiado de o y muy corregido con otro manuscrito de la familia que para Fedro constituyen T y w, más emparentado con w. 2) Pero, a diferencia de lo que se sostiene para otros manuscritos de origen

70

Page 15: DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL …institucional.us.es/revistas/habis/34/04 ruiz y yamuza.pdf · Una colación cuidadosa del manuscrito Escorialensis 1/1./.l (43' al 59')

EL FEDRO DE PLATÓN EN MANUSCRITOS ESPAÑOLES 11: EL ESCORIALENSIS lJI./.1

similar, no me siento capaz de afirmar que haya una zona en que se haya utilizado un manuscrito de la familia T w y otra en que se haya empleado un manuscrito de la familia BD, sino que las lecturas de ambas familias están repartidas por el texto entero. 3) Por último, las coincidencias con el otro manuscrito Escorialense considerado son relevantes en número y en calidad. Me llevarían a la suposición de que ambos se copiaron de la misma fuente remota. No puedo suponer que uno sea copia del otro, ni ESCOR2 de EscoR"' ni lo contrario, porque cada uno de ellos presenta una serie lecturas exclusivas importantes. En general, podemos decir que la corrección que evidencia ESCOR2 difiere de la de ESCOR"' en el sentido de que EscoR"' resulta todavía más fiel a la familia so. En los casos en que ambos difieren salta a la vista que ESCOR2 presenta lecturas T, mientras EscoR"' presenta lecturas BD.

BIBLIOGRAFÍA

F. AsT, Platonis quae extant opera I (Leipzig 1819). H. ALLINE, Histoire du texte de Platon (París 1915, reed. París 1984). G. DE ANDRÉS, Catálogo de los códices griegos del monasterio de El Escorial, vo1s. 11-III

(Madrid 1965-1967). l. BEKKER, Platonis Dialogi Graece et Latine l,l (Berolini 1816). G. J. BoTER, "The Venetus T of Plato", Mnelsmosyne Series IV 39 (1986) 103-111. l. BuRNET, Platonis Opera. Tomus /1 (Oxonii 1901) (reed. 1986). A. CARLINI - C. MoRESCHINI, "Studi sulla tradizione manoscritta del Parrnenide e del Fedro

di Platone", Annali del/a scuola norma/e superiore di Pisa (1965) 169-185. P. CouvREUR, Hermias alexandrini in Platonis Phaedrum scholia (París 1901 ). E. A. DuKE ET ALII, Platonis Opera. Tomus 1 (Oxonii 1995). L. ÜRAUX, Los orígenes del fondo griego del Escorial (Madrid 1982, traducción española

con notas de Gregario de Andrés del original Essaie sur les origines du fonds grecs de l'Ecurial [Paris 1880]).

L. HEINDORF, Platonis Dialogi Quattuor (Berolini 1802). C. F. HERMANN, Platonis Dialogi vol. /1 (Lipsiae 1898). C. MüRESCHINI, Platonis, Parmenides, Phaedrus (Edizioni dell 'Ateneo, 1966). D. J. MuRPHY, "The independence of Parisinus Graecus 1813", Mnemosyne Series IV 45

(1992) 312-332. A. ÜLEROFF, "Demétrius Trivolis, copiste et bibliophile", Scriptorium 4 (1950) 260-263. A. REVILLA, Catálogo de los códices griegos del monasterio de El Escorial, vol. I (Madrid

1936). L. RoBIN - C. MüRESCHINI - P. VICAIRE, Platon Oeuvres Completes: Tome IV J< partie:

Phédre (Paris 1985). E. Ru1z YAMUZA, "El Fedro de Platón en manuscritos españoles: Escorialensis ~.11.15",

Habis 33 (2002) 61-71. M. ScHANZ, Platonis Opera V./ (Lipsiae 1882). W. H. THOMPSON, The Phaedrus of Plato (London 1868) (New York 1973). W. J. VERDENIUS, "Notes on Plato's Phaedrus", Mnemosyne Series IV 8 (1955) 285-289. l. G. DE VRIES, A commentary on the Phaedrus of Plato (Amsterdam 1969).

71