CAPITVLVM QVINTVM DECIMVM CAR XV

l dus

l dus- m

magister -tr m

sev rus -a -umdiscipulus - m

n n-dum = adh c n n

c n-s dere = sedcre in­cipere («- surgere;

DIODORVS

SEXTVS T?.*aL TITVS

MARCVS

MAGISTER ET DISCIPVLI

M rcus librum et tabulam et c ter s r s fer ns Tuscu- /

lum ambulat. Ill c est l dus puer rum. Mult puer m ne in l dum eunt.

Magister lud est vir Graecus, cui n men est Diod ­rus. M rcus magistrum metuit, Diod rus enim magis- 5ter sev rus est, qu discipul s su s virg verberat; e

mod magister sev rus discipul s improb s p n re so­let. Discipul sunt puer qu in l dum eunt. M rcus etQu ntus sunt duo discipul . Ali discipul sunt Titus etSextus. 10

Sextus, qu ante M rcum et Titum ad l dum advenit,pr mus l dum intrat. Sextus s lus est, nam c ter disci­pul n ndum adsunt.

Magister intr ns Sextum s lum in sell sedentem vi­det. Sextus d sell surg ns magistrum sal tat: "Salv , 15

magister!"Magister: "Salv , Sexte! C ns de!"

110

Sextus in sell c ns dit. Discipulus tacitus ante ma­gistrum sedet.

20 Magister interrogat: "C r t s lus es, Sexte?""Ego s lus sum, quod c teri discipul omn s absunt"

respondet Sextus.Excl mat magister: " , discipul s improb s...!"Sextus: "Num ego discipulus improbus sum?"

25 Magister: "Imm t probus es discipulus, Sexte, atM rcus et Qu ntus et Titus improbl sunt!"

Hlc Titus ad l dum advenit et i nuam pulsat ante­quam intrat: discipulus n n statim intrat, sed pr mumi nuam pulsat; tum l dum intrat et magistrum sal tat:

30 "Salv , magister!"Magister: " Tite! Sextus iam adest..."Titus: "At M rcus et Qu ntus n ndum adsunt!"Magister: "Tac , puer! Claude i nuam et c ns de!

Aperite libr s, puer !"35 Sextus statim librum suum aperit, sed Titus, qul li­

brum n n habet, "Ego" inquit "librum n n habe ."Magister: "Quid? Sextus librum suum habetj t li­

brum tuum n n hab s? C r librum n n hab s?"

Titus: "Librum n n habe , quod M rcus meum li­40 brum habet."

// Post Titum M rcus ad l dum advenit, neque is i ­nuam pulsat antequam intrat. M rcus statim intrat, necmagistrum sal tat.

" M rce!" inquit Diod rus, "C r t i nuam n n

CAP. XV

tacitus -a -um = tac ns

ex-cl m re

at = sed

i nua-ae/= stium

tum = deinde

iam <->n ndum

m

CAP. XV

tergum• n

audltis-ne

v rus -a -um

v rum -In = id quodv rum est

quod = id quod

posterior -ius comp< post

lacrim repuer (dat) n nconvenit = lacrimaepuer n n conveniunt

d sinere <- incipere

red-Irc = r rsus Ire(red- = re-)

aud s-ne

puls s cum ad l dum venls, nec m sal t s cum m 45vid s?"

At M rcus "Ego" inquit "i nuam n n puls cum adl dum veni , nec t sal t cum t vide , quia nec Sex­tus nec Titus id facit."

Sextus et Titus: "Quid?" 50

M rcus (ad Sextum et Titum): "V s i nuam n n pul­s tis cum ad l dum ven tis, nec magistrum sal t tiscum eum vid tis. Aud tisne id quod d c ?"

Tum Sextus et Titus "Id qucnj d cis" inquiunt "v ­rum n n est: n s i nuam puls mus cum ad l dum ven - 55mus, et magistrum sal t mus cum eum vid mus. N n­ne v rum d cimus, magister?"

Magister: "V s v rum d citis. Quod M rcus d citn nest v rum. Discipulus improbus es, M rce! Necesse estt p n re. Statim ad m ven !" 60

Diod rus, magister sev rus, tergum pueri virg ver­berat. (Tergum est posterior pars corporis.) Tergumdolet M rc , neque ille lacrimat, nam lacrim re puer R m n n n convenit.

M rcus cl mat: "Ei! Iam satis est! D sine, magister!" 65

Magister puerum verber re d sinit et "Ad sellamtuam red " inquit, "atque c ns de!"

M rcus ad sellam suam redit, neque c ns dit, sedtacitus ante sellam stat.

"Aud sne, M rce? Ego t c ns dere iube . C r n n 70

c ns dis?" interrogat magister.

112

CAR XV

M rcus: "N n c ns d , quod sed re n n possum."Diod rus: "C r sed re n n potes?"M rcus: "Sed re n n possum, quod mihi dolet...

75 pars terg nferior in qu sed re sole ."Haec verba audient s Titus et Sextus rident.

Diod rus: "Quid r d tis, Tite et Sexte?"Titus: "Rld mus, quod M rc dolet..."Diod rus: "Tac te! Eam corporis partem n min re

80 n n convenit! — Sed ubi est fr ter tuus, M rce?"

M rcus: "Is dom est apud m trem suam. Qu ntusd cit 's aegrum esse\"

Diod rus: "Sl aeger est, in l dum re n n potest. Atv s bene val tis. Iam aperite libr s!"

85 Titus: "M rcus meum librum habet."

Diod rus: "Quid t librum Tit hab s, M rce?"M rcus: "Ego eius librum habe , quod is meum m ­

lum habet. Redde mihi m lum meum, Tite!"Titus rid ns "M lurn" inquit "tibi reddere n n pos­

90 sum, id enim iam in ventre me est!"

M rcus Ir tus Titum puls re incipit, sed magister"D sine, M rce!" inquit, "Titus tibi m lum dare n npotest, at ego tibi malutn dare possum, nisi h cet nuncTit librum reddis!"

95 M rcus Tit librum reddit.

/// Discipul libr s aperiunt. Item librum suum aperitmagister ac recit re incipit. Puer autem pri rem libripartem tantum audiunt, nam antequam magister par­

pos-sumpot-espot-est

nferior -ius comp< nfr

quid? = c r?

dom «-»in l d

Q.: uEgoaeger sum"Q. d cit's aegrum

esse

red-dere = r rsus dare

malum-In = malares;m. dare tibi: t p n re

nisi = s n n

prior -ius <- posterior;prior pars: initium

113

CAP. XV

pars posterior: finis

magister recitatdiscipul dormiunt

quod = id quod

lecta/us = parvus lectus

tem libri posteri rem recit re incipit, omn s pueri dor­miunt! 100

Magister recit re d sinit et excl mat: " improbl dis­cipul ! Dorm tis! Quod recit n n aud tis!"

M rcus magistr r t "Ego" inquit "n n dormi .Imm vigil et t audi , magister"

Item Sextus et Titus "Neque n s dorm mus" inqui- 105unt, "Vigil mus et omnia verba tua aud mus. Bene reci­t s, Diod re! Bonus es magister!"

Magister laetus "Verum est quod d citis"inquit, "egobene recit ac bonus sum magister — at v s male recit ­tis ac mall discipull estis!" 110

Discipull: "Imm bon discipul sumus! Bene recit ­mus!"

Diod rus: Tac te! Ubi estis, pueri?"Discipul : MInl d sumus."Diod rus: "Verum d citis: in l d estis — n n dom 115

in lectulls! In lectul dorm re licet, hlc in l d n n licetdorm re!"

Magister Ir tus discipul s virg verberat.

114

CAP.XV

Discipul : "Ei, ei! Quid n s verber s* magister?"120 Diod rus: "V s verber , quod ali mod v s excit re

n n possum. Ad sell s vestr s redlte atque c ns dite!"

Discipul ad sell s su s redeunt, neque c ns dunt.Magister: "Quid n n c ns ditis?"Discipul : "N n c ns dimus, quod sed re n n possu­

125 mus."

Diod rus: "Quid? Sed re n n potestis? Erg v s h ­ram t tam tacit st te, dum ego sed ns partem libri pos­teri rem recit ! Nec enim stant s dorm re potestis!"

GRAMMATICA LATINA130 Pers nae verb

Puer ridenr. Puella n n rider.Puer : "C r t n n rid s, cum n s rldtmus?"Puella: "Ego n n rideo, quia v s m r d tis/"'R dea r d mws'd citur pers na prima, 'rid s rid ta' per­

135 s na secunda, 'rider rldenr* pers na tertia.Singul ris Pl r lis

Pers na pr ma ride| nd \musPers na secunda rid |5 r d |tisPers na tertia ride|t ride|nr

140 Exempla: [1] cl m|o cl m |mw5; [2] r de|<5nd \mus; [3]dlc| dic\imus; faci| hti\mus; [4] audi| aud \mus.

Malus discipulus in l d cl mar et r det. Qu id n n fatir,et omnia verba magistri audif, bonus est discipulus.

Bonus discipulus mal d cit: "Ego bonus discipulus sum: in145 l d nec cl m nec t ded, et omnia verba magistri audi?. At

t malus discipulus es: in l d cl ma5 et rid^5 nec verbamagistr audts/ V rum d c / N nne hoc fact$?MMalus disci­pulus: "Quod d cisv rum n n est: ego hoc n n foci !"

n s acc (= n m)

v s acc (= n m)

red- re -it -eunt

pos-sumuspot-estispos-sunt

pers na (pers)

t nosv s

r de fi cmusr d s nd tisr der ridenr

sing.i

II -5

iii -t

[1] cl m |recl m| cl m lscl ma|r[2] rid |reride r d srider[3] d c|ere c d cdlc

pl r.-mus

-tis

-nt

cl m muscl m tiscl ma nt

nd musrid mndent

dlcimusd c itisd c unt

115

CAP.XV

face|refaci faci*facir[4] aud |reaudi audisaudi t

faci musfacimfaci unt

audilmusaudllftsaudilunr

essesum sumuses estisest sunt

[1] - - s-at

[2]-e - s-et

-is-it-io~i$-it

[4] -i - s-it

reeo mus s tisit eunt

possepos-sumpot-espot-est

-amus- tis-ant- mus- tis•ent-imus-itis-wtt-imus-itis-iunt-tmus-ttis-iunt

pos-swnuspot-estispos-sunt

Mal discipul in l d c\zmant et r dent. Qu id n n factunr,et omnia verba magistrl audmn^ bonl sunt discipul . 150

Bon discipul mal s d cunt: uN s bonl discipul sumus: inl d nec cl m mt^ nec r d mus,et omnia verba magistrl audt­mus. At v s mal discipul estis: in l d cl m m et nd tis necverba magistri audftts/ Verum dlcimus! N nne hoc factris?wMal discipull: "Quod d citis v rum n n est: n s hoc n n 155facimus/"[1] Ut 'cl m^ clam mus' d cl nantur verba qu rum nf n t ­vus d sinit in - re.[2] Ut 'nde rld mus' d cl nantur verba qu rum nfin t vusd sinit in -ere. 160[3] Ut 'd co d cimus*d cl nantur verba qu rum nf nlt vusd sinit in -ere, praeter ea quae -i- habent ante - et -unt, ut'fact factunt': accipere, aspicere, capere, facere, fugere, ia­cere, incipere, parere, c t.[4] Ut 'audt audfmws' d cllnantur verba qu rum Inf nlt vus 165d sinit in - re, praeter verbum re (pers. I sing. e >pers. IIIpl r euni), item ab- re, ad- re, ex- re, red-Ire, c t.

Ut 'sum sumus* d cl nantur verba qu rum Inf n t vusd si­nit in -esse, ut ab-esse, ad-esse, in-esse, c to etposse (pers. ipos-sum pos-sumus, n pot-es pot-estis, iii pot-est pos-sunt). 170

PENSVM AM rcus ad l dum ven- nec i nuam puls-. Magister: "C r t i nuam n n puls-, cum ad l dum ven-?" M rcus: "Ego i nu­am n n puls- cum ad l dum ven-, quod nec Sextus nec Titusid facit. Aud te, Sexte et Tite: v s i nuam n n puls- cum adl dum ven-I^ Sextus et Titus: "N s i nuam puls- cum adl dum ven-!" Magister: "Tac te! Aperite libr s!" Titus:"Ego librum n n hab-." Magister: "C r librum n n hab-5Tite?" Titus: "Librum n n hab-, quod M rcus meum librumhab-!w M rcus: "Sed v s me s r s hab-!w Titus et Sextus:"N s r s tu s n n hab-I^

Magister discipul s dorm re vid ns excl mat: " pueri!

116

CAR XV

Dorm-! Ego recit-, v s n n aud-!" M rcus: "Ego t recit reaud-. N n dorm-." Titus et Sextus: "Nec n s dorm-. Terecit re aud-. Bene recit-, magister." Magister: "Ego benerecit-, at v s male recit-! Mal discipul es-!" Discipul : "Ve­rum n n d c-, magister. Bonl discipull s-: in l d nec cl m­nec rid-, et t aud-!"

PENSVM BM ne pueri in — eunt. Pueri qu in l dum eunt — sunt. Qu l dum habet — est. M rcus magistrum metuit, nam Diod ­rus magister — est qu puer s improb s — verberat.

Intrat magister. Sextus d — surgit. C teri discipul —adsunt. Magister—: " , discipul s improb s!" Sextus: "Numego improbus —?"Magister: u—discipulus improbus n n es,— [= sed] c teri discipul improb sunt!"

Post Sextum venit Titus, — [= deinde] M rcus. M rcus— [= stium] n n pulsat, — l dum intrat, nec magistrumsal tat. Magister: "Discipulus improbus —, M rce! — ad m ven !"Magister — M rc verberat. Tergum est — pars corpo­ris. Magister puerum verber re —. M rcus ad sellam suam— neque —. Magister: u— [= c r] n n c nsldis?" M rcus:"Sed re n n —, quod pars tergl — mihi dolet!"

PENSVM CQu pueri m ne eunt?Quis est Diod rus?C r pueri magistrum metuunt?Quis discipulus primus ad l dum advenit?Quid facit Titus antequam l dum intrat?C r Titus librum suum n n habet?Quis est discipulus improbissimus?C r Qu ntus in l dum re n n potest?C r magister recit re d sinit?T ine magister an discipulus es?Num t i nuam puls s antequam cubiculum tuum intr s?

Voc btdanova:l dusmagisterdiscipulusvirgaseUai nuav rumtergummalumlectulussev rustacitusv ruspostcriorinfcriorpriorp n rec ns dereexcl m red sinereredlrereddererecit relic resumessumusestisegot n sv sn ndumstatimtumquid?dom antequamats nisi

117