Caillau, Guillon. Joannes Chrysostomus. Opera Omnia. 1835. Volume 24

8/6/2019 Caillau, Guillon. Joannes Chrysostomus. Opera Omnia. 1835. Volume 24.

http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-joannes-chrysostomus-opera-omnia-1835-volume-24 1/617





Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/omniaquaeextantj24john





COLLECTIOSF.LECTA

SS ECCLESIiE PATRUM.xcm.

PATRES QUINTI ECCLESIAE SAECULI.

S. JOANNES CHRYSOSTOMUS.

xxiv.



PROSTAT INSUPER VENALE

MOISTIS PESSULANI,

Apid vireiwque , bibmopoi.am;

PARISJIS,

Amid BIBLIOPOLAM , cui nomen gallice ;

SOCIETE POCH X.A PCBLICATION DES BONS Z.IVRES

Rue des Saints-Peres , 16.

PARISITS-E TTPOGKAPllEO BOCRGOGNE ET MAHTINET,

YIA YULGO DICTA JACOB . S' OO.



COLLECTIO

S E L E C T A

SS. ECCLESIJE PATRUMEXQÎTISSMl bPERA

OGMATICA \rtf0RVLJA, TUM APOEOOETFq/ F.T ORA1

D. A. f.nCItllAlJ,

r.iicosico novor, \m«. r,i»\o'.nNi:v -i -str c uiincR^j; ,

NONNULLISQUE CLERl GALLICANl PRESBYTERIS,

D. M. N. S. GUILLON,

HPISCOPO MAROCniKNSI, I > FACCLTATE TltEOLOCIt P 4 RISl KN ! I sr.OQPBNTI €

SACB£ PROFBSSORK, ALXTORB LIBRI CCI TITI.'LCJS (".AI.LICK:

BIBLWTBEQUE CUOISIE DES PLRES GRECS ET tJTIAS

OPLS REGI DICATLM.

TOMUS NONAGESIMUSTERTHS.

PARISIIS,

APUD PARENT-DESBARRES, EDITOREM

,

VI A VCLGO DICTA PE SEFNE, 48.

M. DCCC. XXXVIII



JUN 3 »57

$73«



S. P. N. JOANNIS

CHRYSOSTOMIARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI

OPERUM

PARS III.

EPISTOL.E.

ECLOGA.

xcm.





S. JOANNIS CHHYSOSTOMI

CONSTANTINOPOLITANIARCHIEPISCOPI

EPISTOLARUM

CLASSIS I.

EPISTOL.E AD INNOCENTIUM PAPAM.

EPISTOLA I.

Innocentlo episcopo Romce. Domino meo Reverendis-

simo, pientissimoque Innocentio Joannes in Domino

salutem,

I. Eliam antequam redditre sunt litterae nostrae1

, opinor

pietatem vestram audivisse, quidnam hic patrare ausa

fuerit iniquitas. Ea enim rerum cst magnitudo et gravitas,

ut nulla ferme orbis pars relicta sit, quae tristem hanc tra-

gcediam non audierit. Quandoquidcm fama usque ad fines

terrae perlata, plurima ubique lamenta et ejulatus excila-

vit. Verum quia non satis cst plangere, sed opns ctiam ut

cura geratur ; et speclclur qua ratione et quo consilio gra-

vissima illa Ecclesioe tempestas scdetur :necessarium esse

duximus ut persuadealur Dcmelrio Pansophio, Pappo, et

Eugenio, dominis meis maxime venerabilibus, piisque

Episcopis, reliclis Ecclesiis propriis, pelago se tanto com-

mittere, susceptaque longinqua peregrinatione hac , ad

veslram properare charitalem, de omnibus vos manifestc

> Anno 4°4-

/3Q

. A4-



4 S. JO. CHRYSOSTOMI A.RCIHEPISCOPI C. P.

doccntes, quo quanlocius rebus succurratur. Misimus au-

tem cum eis venerabilcs dileclosque diaconos Paulum et

Cyriacumrel nos quoque paucis charitalem veslram quae

"facla ' sunt in Epistoloe formam docebimus. Theophilus

enimillequi AlexandrinaeEcclesioe episcopalum regendum

suscepit, cum a piissimo Imperatore , cui adversus illum

qurcdam nuntiata erant, jussus esset venire solus; collecla

inultiludinc Episcoporum non paucorum huc venit,quo

procludio quasi declarare volebal, se ad bellum ct aciem

pergere , cumque in magnam divinoque cultui deditam

urbem Conslantinopolim ingressus esset, non pro more

ct consuetudine vclcri inlravil in Ecclesiam, neque ad nos

accessit, neque parlicipem se fecit vel scrmonis, vel pre-

cum , vcl communionis : sed egressus e navi, et praeler-

cursis Ecclesioe vestibulis, alicubi extra urbem diversalus

est; lamctsi nos pluriinum obsecrarcmus et ipsum et eos

qni cum ipso adveneranl, ut apud nos divcrterent : erant

enim diversoria, et omnia alia qooe oportebat, bene in-

slructa : alneque illi, neque ipse, nobis niorem gerebant.

Unde nos ea videnles, valdc conslcrnabamur animo : et

quamvis injuslarum iliarum inimicitiarum causam nullam

invenire posscmus, nihilominus lamen oflicia eis impen-

dimus, qufe par crat nos illis exhibere. Ac frequenter

ipsum obsecravimus, ut sc nobis conjungcret, diceretque

cujus a;ralia stalim ab inilio tanlum excilaret bellum, in

tantaque urbe diseordnm induceret. Verum cum ille cau-

sam dicere nollct, meque urgercnl accusalores ejus, vo-

cavit nosimperolor pienlissimus , et jussit ire ad locum

in quo ille agebat, et illic crimina, quae ipsi offerrcntur,

audire. Nam incursiones, ct caades, ct alia plurima obji-

ciebant:nos autem scienles leges patrum, viroque hono-

rcm deferenles, habentes etiam super hac re ejus litleras,

oporlere in quibusque provinciis sua negolia tractari, ne-



EPISTOLA I. 5

que extra liniites illarum trahi, veheinenter detrectavimus

ne causam susciperemus judicandarn. Porro ille quasi

prioribus conatibus cumulum addcre contendens, multa

aucloritate vocalo Archidiacono meo, quasi jam Ecclesia

viduata essct, ac Episcopum non haberet, clerum omnem

sibi per illum adjunxil : fichantque desertae in dies Eccle-

siae, dum e singulis Ecclesiis abducehantur clerici, et in-

struehanlur ut nos accusarent, et libellos adversus nos

producercnt. Post hiec vocavit et nos ad judicium, non-

dum dilutis sibi objectis criminihus , id quod maximeconlra omnes canoncs et leges erat.

II. Porro scienles, nos non ad judicium; nam alioquin

sexcenties venissemus; sed ad hostem et inimicum ventu-

ros, id quod salis declarant quae prius ac poslea sunt facta,

misimus ad eum Episcopos, Demetrium episcopum Pe-

sinuntis, Eulysium Apameae, Lupicinum Appiariae : Pres-

byleros autem, Germanum ct Severum, respondimusque

modeste ex nostro inslitulo : iNon vitare nos judiciuin, sed

inimicum apertum, ct hoslem manifestum. Nam qui non-

dum acceptis libellis stalim ab initio talia fecit, et se ip-

sum abstraxit ab Ecclesiac precibus et communione, et in -

super accusatores subornavit, clerum ad se traxit, Ecclc-

siam desolavil:

quomodo idoneus censeri possit hujusmodi,

ut in judicis tbronum conscendat sibi minime congrucn-

tem ? Neque enim congruum est, ut ii qui in /Egypto sunt,

judicent eos qui in Thracia, ct praesertim ille qui ipse

reus est, inimicus et hostis. At ille nihil horum reverilus,

magno studio anhelabat, ut perficeret ea quae mente con-

ceperat. Cum autem contestaremur paratos nos ad di-

luendum crimina, et ad innocentiam, sicut et innocentes

sumus , declarandam coram centum vel mille Episcopis,

non assensit : sed licet abscntes essemus, et ad synodum

appellaremus, judiciumquerequireremus, et non tribunal,



6 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

scd manifestas inimicilias fugeremus : ipse lamen accusa-

torcs suscepit, excommunicatos a me absolvit, et ab illis

qui nondum se de suis purgavcrant criminibus , libellos

accepit : el acta perscribi jussil, qua3 omnia legibus et ca-

nonibus probibila erant. Et quld opus est multa dicere?

non destilitomniafacere ac moiiri, donec nosviel potentia

c civitate el Ecclesia ejiceret, eliam jam provecta vespera,

et universo populo nos prosequenle. Tractus igitur vi et

abductus a curioso urbis in media civitate, et in navim

conjectus, per noctem navigavi, eo quod ad synodum et

justum judicium provocaram. Quis haec sine lacrymis,

ctiamsi cor lapideum babeat, audiret? Veruin quia, sicut

prius dixi, ea quae perperam fiunt, non solum deploranda,

sed et corrigenda sunt: ideo cbaritalem veslram obsecro,

ut provocetur ad condolendum , faciendumque omnia,

quo mala haec sistantur. Neque enim hic facinorum illis

finis, sed ad priora adjecerunt et alia. Mam postquam eos

qui Ecclesiam impudenter invascrant, piissimus Imperator

ejecit, ct multi Episcopi qui aderant, cognoscenles ini-

quitatem, et invasionem illorum, quasi incendium de-

pasccns omnia, fugientes, in suas regiones concesserunt,

nosque iterum in urbem et in Ecclesiam a qua injuste

eiecli eramus, vocati sumus, inducentibus nos Episcopis

supra triginta, et notario ab Imperatore piissimo in hoc

misso, ille statim aufugit : cur et qua de causa ? eo quod

ingressi mox obsecrabamus religiosissimum Imperatorem,

ut concilium cogeret, quo facfa haec punirentur. Male

igilur conscius sibi , et reprehensionem pertimescens,

cum Imperatoris litterae in omnia loca mitterentur et

undecumque omnes congregarent, occulte , mediaque

nocte ipse cum suis omnibus conscensa navi elapsus est.

III. Porro nos, utpote conscientiae nostrae fidentes, non

propterea destitimus , sed eadem iterum a religiosissimo



EPISTOLA. I. y

Imperatore petivimus. Qui et pro sua pietate missis ad

illum nunciis, eutn, et omnesqui cum eo erant, ex /Egypto

vocavit, ut rationem factorum redderent :neque putarent

ea quae ipsi una solum praesente parte, nobisque absen-

tibus contra canones injuste altentarant, esse sibi ad pur-

gationem satis. At regiis litteris ille non obtemperavit, sed

domi mansit, praetexens scditionem populi, studium ni-

mirum quorumdam intempestivum,

qui ei favebant;

tametsi populus illic quoque ante lilleras conviciis eum

innumeris prosciderat. Verum haec nunc exacte prosequi

nolumus, sed haec tantum idcirco diximus, ut eum in ne-

fariis conalibus deprehensum ostenderemus. Itaque nos

non quievimus, sed in hoc incubuimus, oranles Impera-

torem, ut haberetur judicium, in quo agere et respondere

liceret :dicebamus enim nos paratos ad ostendendum nos

non esse reos , scd illos legum exlremos transgressores.

Erant autem relicti hic Syri, qui cum eo affuerant, et cum

illo communiter omnia fecerant; ad hos accessimus , ad

dandam rationem parati, atque super ea re saepe eos in-

terpellavimus, obsecrantes ut dignarentur nobis libcllos

et accusationum acta dare, vel genus criminum , vel ac-

cusatores ipsos significare : verum nihil horum impetravi-

mus, sediterum ex Ecclesia ejecti sumus. Quomodo quae

tunc gesta sunt, et omnem excedunt tragcediam, enarrave-

rim? quis ea sermo explicabit? quae auris sine horrore

percipiet? Cum enim illa quae dixi, praetenderemus, ipso

magno sabbato collecta manus militum, ad vesperam diei

in Ecclesias ingressa, clerum omnem qui nobiscum erat

vi ejecit, et armissanctuarium undique obsedit. Mulieres

quoque sacrarum aedium, quae per illud tempus se exue-

rant, ut baptizarentur, metu gravis istius incursus nudaj

aufugerunt. Neque enim concedebaturut se velarent, sicut

mulieres honestas decet. Multae etiam acceptis vulneribus



8 5. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ejiciebantur, et sanguine implebantur piscinae, et crnore

sacri latices rubescebant. Neque hic rerum finis erat. Nam

et locum, in quo sancta condita servabantur, ingressi sunt

milites,quorum aliquos scimus nullis initiatos mysteriis,

et viderunt omnia quae intus erant. Quin et sanctissimus

Christi sanguis, sicut in tali tumullu contingit, io prae-

dictorum militum vestes effusus est, fiebantque quasi in

barbarica caplivitate omnia. Vulgus enim in soliludinem

fugabatur, multitudoomnis

exlra civitatem versabatur,

erantque in tanto festo vacuse populo Ecclesiae, et plures

quam quadraginta Episcopi qui nobis communicarant,

cum populo et clero sine causa fugabantur : et ob prodi-

giosa flagitia, ubique per fora, per domos, per solitudines,

per omnes civitatis partes, omnia lamentis, ejulatibus, et

fontibus lacrymarum plena erant : ut non modo qui aflli-

gebantur, sed et qui hihil tale patiebantur : et non solum

qui nostrae fidei erant, sed et haeretici, et Judnei, et Gen-

tiles, ob sceleris alrocitatem nobiscum dolerent, et quasi

per vim capta civitate, tumultu, trepidatione ac planctu

plena erant omnia. Talia ausi sunt praeter sententiam

piissimi Imperatoris, nocte mulla, Episcopis haec instruen-

tibus, et multis in locis ordines ducentibus, nec erubes-

centibus, quod pro diaconis campiductores praeeuntes ha-

berent. Ubi vero illuxit dies, omnis civitas exlra muros

sub arbores, et in nemora emigravit, ibi festum diem ce-

lebrans, quasi oves dispersae.

IV. Licet vobis ex his et caetera omnia pensare: nam

omnia quse facta sunt sigillatim sermone complecti, ut

dixi, impossibile est. Estautein et hoc perquam molestum,

quod talia tantaque mala nullum adhuc finem accipiant :

neque spes sit ea finem habitura : sed augentur in dies

magis ac magis, nosque plerisque ridiculi facti sumus

imo ridet nullus, etiam si valdesit perversus ; lugent au-



KPISTOLA I. n

tem omnes propter extremamet inaudJtam hnncmalitiam,

malorum facile colophonem. Quis vero reliquarum Eccle-

siarum perturbationcs elotjui possit? i\on enim hic cessa-

vit hoc malutn, sed usque ad Orientem pervenit. Nam

sicuta capile malis humoribus defluentibus, reliqua mem-

bra corrumpuntur : ita nunc quoque tumullus, qui in hac

magna civitate cceperunt, quasi ex fonte in omnia loca

sensiin eflluunt, et clerici ubique in Episcopos insurgunt,

et Episcopi ab Episcopis, et populi a populis scissi sunt,et

alii propediem scindentur, et cxpectatur ubique malorum

partus, orbisque totius subversio. Igilur domini mei ma-

xime venerandi et pii, cum haec ita se habere didiceritis,

studium vestrum, et magnam diligentiam adhibete, quo

relundatur baec quac in Ecclesias irrupit iniquitas. Quippe

si mos hic invaluerit, et fas fuerit cuivis in alienam parre-

ciam irrumpere, idque ex tanlis intervallis, et ejicere quosvoluerit, etauctoritate propria qiKeqne pro libidinesua fa-

cere, scitote quod brevi transibunt omnia, et totus orbis

premetur bello incxpiabili, omnibus ejectis, et omnes eji-

cientibus. Quapropter ne confusio haec omnem qua3 sub

crelo est nationem invadat, obsecro ut scribas quod hoec

tam inique facla.et ab una solum parte absenlibus nobis,

et non declinanlibus jndicium, non habent robur, sicut

neque sua natnra habent : iiii autem qui adeo inique

egisse deprehensi sunt, poenae Ecclesiasticarum legum

subjaceant: nobis vero, qui nec convicti , nec redarguti,

nec habiti utrei sunins, lilteris vestris et charitate vestra,

aliorumque omnium, quorum scilicet et anlea societatc

fruebamur, frui concedite. Si aulem adversarii nostri, qui

ita inique egerunt, adhuc fingnnt crimina quaedam, prop-

ter quc-e nos injuste ejecerunl, non datisnobis actis, neque

libellis, neque manifestatis accusaloribus, si denlur judi-

ces incorrupti, agemus et tuebimur eliaui nos libenter



10 S. J0. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

causam, monstrabimusque nos non esse reos eorum quae

nobis objiciunt, sicut et plane innoxii sumus : et contra

quae ab ipsis facta, contra omnem sunt ordinem, contra

onmcs lcges, contra omnes ecclesiasticos canones. Et

quid dico canones ecclesiasticos? Neque in Gentilium ju-

diciis, neque in Barbarorum tribunalibus talia attentata

sunt unquam : imovero neque Scythae, nequc Sauroinatas

unquam judicarunt, judicium dandum uni parti, absente

ea qua3 accusatur ct vitanlenon judicium, sed inimicitias,

et invocanle mulla millia judicum ctprotestantecoram toto

orbe declaraluram se non esse reain, dcpulsuramque cri-

mina, et ostensuram suain in omnibus inuocenliam. Haec

igilur omnia cum ila se habere intellcxcritis a dominis

meis piissimis fratribus nostris Episcopis , obsecro ut

prtestelis id quod pelent oflicii. Quonon ôlum nobis gra-

lificabimini, sed et Ecclesiarum universitati, mercedem-que accepluri cstis a Deo, qui nihil non proplcr Ecclesia-

rum pacem facere dignatur. Semper vale, et ora pro me,

domine reverendissime et sanctissime.

.'WVWWVt. WVWv W'W'VVVVWAW/VVW<VVWW WA/vVV W%WVWVWVVWvWVWWVVW.VMUWWVVWw

EPISTOLA II.

Innocenlio Episeopo Romca Joannes in Domino sa-

lulem.

Corpusquidem nostrum uno tantumloco tenetur1

; cha-

ritatis autem ala in universo orbe circumvolitat. Proinde

licet tanta itineris intercapedine separati simus, a pietate

tamen vestra non absumus, sed quotidie vobis praesentes

sumus : charitatis enim oculis videmus vestram illam for-

Scripta anno ut putatur 4o6.



EPISTOLA. II. 1 1

tiludinem, sincerum affectum, constantiamquc non mu-

tabilem , consolalionemque illam magnam, perpeliu.ui

,

atque stabilem,

qnamnobis afTertis. Quanto enim fluctus

exlollunlur sublimius, et plures latent scopuli, vehemen-

tiorcsquc sunt lempcstates, tanta magis vigilantia vestra

augelur : ncque vos tanto viae prolixitas , neque tanlum

lemporis intervallum, neque rerum dilficullatcs segniores

redcliderunl : sed perscveranler imitamiui optimos gu-

bernatores, qui tunc maxime vigiles sunt , cum excitari

fluctus, mare intumescere et multum aquarum fragorem,

profundissimamque intcrdiu noclem ingruere videnl. Ea

propter et gralias vobis habemus multas, el desideramus

quidem ad vos dare crebras litteras, id quod nobis maxi-

mo foret solatio. Verum quia nobis hoc denegat soliludo

hujus loci, neque facile ad nos pervenire valent, non

modo qui isluc pergunl, sed nec ii qai in vicino habitant,

lum quod longe dislet, atque extremis fmihus loeus isle

situs sil, in quo residemus, tnm quod lalroncs vias illas

undique obsideant : precamur ut diuturnum silenlium

nostrum efliciat, ut magis nobis condoleatis, quam ut nos

reos puletis negligentia?. Quod enim non ex incuria si-

lentium ortum sit, vel inde liquet, quod post longum

temporis spatium venerabilcm et dilectum Joannem pres-

bytcrum, Paulumque diaconum nacti et scribendi et gra-

tias vobis agendi finem non faciainus, quia palerna ma-

jorem erganosbenevolenliain declarastis. Nam quanlum in

vestra pietate situm fuit, jam res omnes sedatae et emen-

datae, et sublata omnia scandala fuissent, gauderentque

Ecclesiie tranquilla et sincera pace : et essent plane se-

cunda omnia, ac contemptiu leges, violalaeque patrum

constitutiones vindicatae forent. At quoniam reipsa nihil

tale contigit, cum ii qui priora aggressi sunt , novis ea

sceleribus cuinulare contendant, nolo equidem omnia ,



12 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI .C. P.

quae interimgesta sunt sigillatim recensere, quancloqui-

dcm non solum epistolae, sed et historiae modum trans-

cenderet narralio. Caeteruin veslram oro vigilantiam, ut

licet ilii omnia tumultibus impleverint, laboraverintque

morbis incurabilibus, et poenilentiae non capacibus: cum

tamen curarc morbos illorum statueiitis, malis ne cedalis,

neve animum despondealis, considcrala lanti operis mag-

niludine. Certamen enim illud fernie pro toto orbe est

,

pro Ecclesiis dejectis atqueprostratis, pro populisdispersis,

proclerodivexato,proEpiscopisexulibus,pro constilutioni-

bus patrum violatis. Et idcirco ilerum, atqueiterum ets;e-

piusvestram oramusdiiigenliam, ut quanlo major est lem-

peslas, tantomajus adhibeatur studium. Expeclemus qui-

dem futurum, ut res aliquanto amplius corrigantur. Quod

si minus fiet, vos vestram coronam paratam apud miseri-

cordem Deum habetis : et hi qui injuria afliciunlur, con-

solationem ex fervore charitatis vestrae non parvam acci-

pient. Nam et nosterlium nunc annum inexilio versanles,

in faine, peste, bello, conlinuis obsidionibus, solitudine

incredibili, quolidiana morte, et Isauricis gladiis, nonme-

diocriter consolantur stabilis, et conslans vester aiFectus,

acfiducia, inirificeque oblectatur benefica et sincera ves-

tra charitas. Hic noster murus, haec securitas, hic portus

absque fluctibus, hic innumerorum bonorum thesaurus ,

haec Uctitiae mirificaeque voluptatis causa est. Etsi in deso-

latiorem, quam sit isle, locum ilerum abigemur, non par-

vam hinchabentes nostrarum aflliclionum consolationem

abimus.



INNOCBNTII PAP£ AD CHRYSOSTOMUM F.PISTOLA I. lB

INNOCENTII

AD CHRYSOSTOMUM

EPISTOLA I.

Dileclo fratri Joanni, Innocentius.

Esi insontem omnia expectare bona et a Dco misericor-

diam pctcrc deceat*, tamcn eliam a nobis, qui patientiam

suadomns , compclontes litterse per Cyriacum diaconum

sunt transmissse : ne conlnmelia j)lus virium h.ibeat ad op-

primendum, quambonaconscienlia adspcmhabendam. Ne-

que cnim tudoceri debes, lot populorum doctor etpaslor,

oplimos quosquescmper et assidue probari.num in vigore

palienliae permaneant, nec ulli laboriac molestise succum-

bant : et conscientiam esse rem admodum firmam adver-

sus omnia quu3 injuste accidnnt: quse nisi quis tolerantia

superaverit, malae suspicionis argumentum de se praebet.

Cuncta enim tolerare debet is qui Deo primum, deinde-

qae propriae conscientiae confidit. Vir quippe bonus exer-

ceri quidcm potest ad tolcrantiam, vinci aulcm nequil,

quia ejus menteni divince scriplurae custodiunt: abundant

enim exemplis divinae lectiones, quas populis tradimus :

quae omnes fere Sanctos variis modis sacpcque vexalos

fuisse, et quasi in examine quodam probatos fuisse,

atque ita patientke coronam adeptos esse teslifican-

tur. Consolelur charitalem tuam ipsa animi conscien-

tia, frater carissime, quae in calamitatibas solet esse virtu-

lis consolatio. Inspectante enim Domino Christo, in portu

pacis purgala conscienlia sistetur.

1 Annn 4oS.





EPISTOLA II. tS

nora eorum ferre possit ,quos in primis decebat tranquil-

litatis ,pacis et concordiae studiosos esse ? Nunc praepos-

tero more ex sedibus Ecclesiarum suarum exturbantur

sacerdotes insontes. Quod quidem primus injuste perpes-

sus est frater et comminister noster Joannes episcopus

vester ,qui non auditus in judicio fuit : nullum crimen

profertur, nullum auditur. Quodnam hoc est perniciosum

consilium? ut , ne vel suppetat vel quaeratur occasio ju-

dicii, in locum viventium sacerdotum aliisubstituuntur :

quasi vero ii qui ab hoc facinore anspicati sunt , aliquid

boni habere , aut aliquid recti cgissse, a quoquam judicari

possint. Neque enim talia unquam a patribus nostris gesta

esse comperimus; quin potius ea prohibita snnt, cum nemini

facultas data sit alium ordinandi in locum viventis cujus

piam. Neque enim reproba ordinatio sacerdolis dignita-

tem auferre potest : quandoquidem episcopus non potest

esse is qui injuste substituitur. Quantum ad canonum ob-

servantiam attinet, solis illis parendum dicimus qui Nicaea?

definiti sunt : quos solos seclari et agnoscere debet calho-

lica Ecclesia. Quod si a quibusdam alii proferantur, qui a

Nicaenis canonibus difterant, el ab haereticis compositi

esse arguantur, hi a catholicis episcopis rejiciendi sunt.

Nam quae ab haereticis sunt excogitala, calholicis canoni-

bus conjungere non licet : semper cnim per contraria et

illicita Nicaenorum patrum concilium labefactare student.

Non solum ergo dicimus his non haei endum csse canoni-

bus, verum etiam cum haereticis et schismaticis dogmati-

bus condemnandos illos esse :

quemadmodum el antea in

Sardicensi synodo ab episcopis qui ante nos fuorunt, fac-

tum est. Satius enim fuerit ea condcmnari qoae recte facta

sunt,quam ea quae contra canones acta sunt, firmitatem

aliquam obtinere , fratres honoratissimi. Sed quid adver-

sus ista in praesenti faciemus? Necessaria erit Synodi



16 HONOnil AUGUSTI.

cognitio, quam jam prideui congregandam esse diximus :

ea quippc sola est quce lempestates hujusmodi sedare pos-sit. Quam ut obtineamus, e rc fuerit, ut horum malorum

remedium ex nutu magni Dei et Christi ejus expectemus.

Omnia siquidem quae nunc per invidiam diaboli ad fide-

lium probationem , commota sunl, pacabuntur, firmi

ac slabiles in fide nihil a Domino non spcrare debemus.

Nos enim multum deliberamus quomodo cecumenica syn-

odus celebranda sit ut per voluntatem Dei turbulenti motus

sedentur. Expeclemus itaque tantispcr, et palientias muro

communili, cuncta auxilio Dei reslituenda esse speremus.

Omnia porro quae vos perferre dixistis, jam antea a co-

episcopis qui Piomam licet divcrsis temporibus confuge-

runtj id est a Demetrio , Cyriaco , Eulisio, et Palladio,

qui nobiscum sunt , sciscitando plane compereramus.

Exemplum sacrae, (3) Honoril Jugusti, niissos ad prin-

cipem Orientis Arcadium.

Quamvis super imagine muliebri , novo exemplo per

provincias circumlala, et diffusa per universum mundum

obtreclanlium fama lilteris aliis commonuerim; ut talis

facti pasnitentia et intermissione proposili rumor aemulus

consenescat ; et qnod in moribus carpat, publica lingua

noa habeat. Quamvis eliam super excidio pereuntis Uly-

rici pio apud vos prodideriinus affectu , esse nobis dolori,

cur ista vos detrimenta reipublicae nolueritis agnoscere,

et aliis potius indicibus quam pietatis vestra litteris fue-

rint nuntiata : tamen.ne illud quidem apud serenitatem

vestram dissiinulare nos fas esl, quod in rebus divinis non

sine publici discriminis melu nuperrime conligisse , cita



tXKMPLthl SACR.E AD ARCADIttf. lj

semperque malorum anuuntiatrlx fama non tacuit : et ut

natura fert hominum, quae ad obtrectandum novis semper

casibus excitatur, oblata occasione carpendi , malitiam

suam in lempora studio saevae (*sceva3) loquacitatis

exercet.

Est enim nuper proditum, apud Constantinopolim, sa-

cratissiir.o Paschae venerabilis die, cum omnes pene in

eumdem locum vicinarum urbium populos religio casli-

galiore sub praesentia principum ritu celebranda college-

rat, clausas subito catholicas Ecclesias , trusos in custo-

diam sacerdotes : scilicet ut eo potissimum tempore quo

indulgcntia principali, tristia noxiorum claustra reseranlur,

pife legis et pacis ministros saevus carcer includerct :omnia-

que bclJicuin in modum turbata mysteria, nonnullos in

ipsis Ecclesiae sacrariis interemptos, tanlamque circa alta-

ria vim saeviisse, utet vencrabilesEpiscopi in exilium tra-

derentur, el sanguis humanus, quod dictu nefas est

,

coelestia sacramenta pcrfunderei.

His repentc comperlis, turbatos esse nos fateor. Quis

enim in facinore tam cruento Dci omnipotentis non timcrel

offensam Pautquo pacto extra summum Romani orbis om-

niumque mortalium putaret esse discrimen? Cum ipse

auctor nostri Impcrii , et Keipublicae quam nobis credidit,

gubernator omnipotens Deus, iuneslis admodum cxecra-

liilibusque commissis crcderelur irasci , dominisanclifra-

ter, neposque Augusli Venerabiles : cum et si quid de

causa religionis inter Anlisliles ageretur, episcopale opor-

tucrit esse judicium : ad illos eniui divinarum rerum in-

terpretatio, ad nos religionis speclat obsequium. Sed esto,

sibi de mysticis ct catholicis qm-estionibus amplius aliquid

principalis cura prasumpserit : ita ne usque ad exilia sa-

cerdotum , usque ad hominum csedcs debuil indignalio

concilata procedere, ul ubi castse preces , nbi vola sin-

xcni. 2



l8 110N0RII AUGUSTI.

cera, ubi sacrificia illibata solvuntur, illic se gladius,

haud facile eliam in jugulum noxiorum distringendus

exereret? Rebus denique ipsis docetur, quid super his

senserit divina majeslas. Primum quidem hoc praesentis

commonilionis judicium (* indicium) fuit, atque utinam

solum. Facit enim humana trepidatio tanti sibi conscia

perpetrari, ut gravius aliquid, quod avertat omnipotens

Deus, post terribilis ultionis experimenta metuamus.

Audio Ecclesiam sacrosanctam tot imperatorum opibus

expositam,

pretiosis cultibus nobilem , tanta supplican-

tium Principum oratione augustissimam flagrasse ; et illud

Constantinopolitanae urbis Ecclesite unicum lumen in fa-

villas dilapsum, Deo non vetante, fumasse; execrari enim

videtur inquinata mysteria, et avertisse oculos ab eo loco,

quem jam sanguis infecerat , ne obsecrare quis pietatem

ccelestem sub cruentis posset altaribus. ./Edificia quoque

divina, non minore splendore nobilia , ex concitatione

saevientis incendii , flamma se latius effundente , con-

sumpta; et quae pnblicam faciem elaborata a majoribus

noslris ornamenta decorabant, velut quodam orbis funere

concremata.Haec ergo quamvis

crebrius injuriis lacessi-

tus tacere debuerim , nec conjunctissimum fratrem regni-

que consorlem lam fideliter admonere ; tamen necessitu-

dinem sanguinis stimulo tacili doloris anteferens, hortor

alque suadeo , ut haec, si fieri potest, emendatis in poste-

rum moribus corrigantur; ac divina iracundia, quantum

re proditur, excilata , votorum sedulilate placetur.

Accipite a me summum simplicitalis indicium. Idcirco

hoc clemenliai vestrae insinuandum putavi, ne me velut

gratulalione occulta faceret apud quemque taciturnitas

ipsa suspectum : neve quis crederet, me talibus factis prae-

bere consensum ; et qui saepe ne acciderent commonue-

rim, posteaquam commissa sunt non dolerem. Nam quis



EXEMPLUM SACR,E AD ARCADIUM. T(j

posset expers doloris qui se ineminit Christianum, tantam

subito perturbationem religionis

inductam, ut omnemcatholicae fldei statum necesse sitfluctuare? Erat inter

episcopos causa,quae collato conlractoque concilio, de-

beret absolvi : missis ad sacerdotes urbis aeternac, atque

Italiae utraque ex parte legatis, expectabatur ex omhium

auctoritate senlentia , infornialura regulam disciplinae :

integrum nempe esse debuerat, neque quidquam novari,

dum definitio deliberata procederet : cum interea mirum

quoddam praecipitium festinationis exarsit ; ut non expec-

tatis litteris sacerdotum ,qui fuerant mutua partium lcga-

tione consulti, non examinalis rnbus, in exilium trade-

rentur Antislites, animadversioni prius adilicti, quam

sententiam judicii episcopalis experti. Denique quam im-

matura illa damnatio fuerit, res probavit. INamque ii quo-rum expectabatur auctoritas

, pacifica Joanni episcopo

communione praemissa, sanciendam concordiam censue-

runt, nec quemquam putarunt ante judicium consortio

repellendum.

Quid nunc aliud supercst, quam ut Catholicam fidem

schismata in diversum dissociata dilacerent? quam ut hae-

reses communioni semper inimicae ex lanta rerum varie-

late nascantur? ut jam populo non debeat iinpulari , si

forte in dissonas partes sectarum diversitalediscedat : cum

ex auctoritate publica discordiaruni maleries sit praemissa,

et fomes quidam nutriendae seditionis animatus. Quod ne

in magnam aliquam generis humani perniciem recrudes-

cat, vota facienda sunt, ut ad humanas prolapsiones pa-

tiens Deus rem male gestam prosperet ac secundet. Nam

quantum in nobis est, possumus timere quod geslum est

quantum ad pielatem semper placabilis Dei , non erit me-

riti impunitas indulta , sed veniae.

2.



Hi 4. J0, CHRYSOSTOMI ARCHtEPUlCOPi £. fc.

EPISTOLA

^/<i Eplscopos cl Presbyleros ob pielatem incarcere

inclusos*

Beati vos ob carceretn, ob catcnas, ob injecta vincula2

:

beati, inquam, et ter beati, imo saepius. Totum orbem

vobis conciliaslis : etiam longe absentes amicos vobis fe-

cislis. Lbiquc lerrarum et murium canunlur veslra prae

clara facinora , fortitudo , conslans sententia, animusque

minime servilis. Nihil, quantumvis grave videalur, vos

deterruit : non tribunal, non carnifex, non lornjenlorum

multa genera , non minae, qua3 innumcras mortes nunlia-

bant : non judex, qui ignem ab orc spirabat, non adver-

sarii, qui frendebanl denlibus, et innumeras insidias

struebant, non tantae calumniae , non impudentissimae ac-

cusiones , non mors ante oculos quolidie proposita , sed

haec omnia vobis uberem polius ac sufficienlem consola-

lionis maleriam pra^stitere. Et idcirco vos et coronant ct

praedicant omnes , non amici solum, sed et inimici ipsi

qui haec efiecerunt; elsi non palam, sed si quis in eorum

inlrospiciat conscientiam , illos etiam veslri admiratione

leneri deprehendet. Talis res est virlus, ut illam eliam

impugnalores ejus admirentur. Talis res estmalitia, ut

etiam ii qui eam operanlur, condemnent. Etita inhac vita

res vestrae se habent: quae autem in crelisfumt, quis sermo

digne explicabit ? Inscripla sunt nomina vestra in libro

vilae : cum sanctis Martyribus connumerati estis. Scio haec

ego cerlo, non quod in ccelum transcenderim , sed e di-

' S .'i ipt.i anno 4»^. — * Vide D. Guillon, lcin. xvi, p. 5o2-5.,8.



EPISTOLACAD EPISCOPOS ET PRESBYTEROS. 2 1

vinis oraculis didici. Nam si Joannes ille infecundae fruc-

tus , ct deserti civis, nuptiis, in quas peccabatur, patro-

cinalus,

cumpraevaricalionem corrigere

nonposset, arguit

tamen , et propterea in carcerem conjectus, et deccliatus,

Martyr, et Martyrum primus fuit : vos quilegibus et consti-

tutionibus patrum, quas transgrediuntur aliqui , et sacer-

dotio, quod invadunt et contaminant, patrocinamini, et

cum proptcr veritatcm hacc palimini , tum ut cessent im-

pudentes calumniae : cogilate qualem accepturi sitis mer-

cedem. « Non licet tibi habere uxorem Philippi fratris

«tui1

, » dixit forlis et sublimis ille, satisque ei fuit ad in-

gentem argucndi libertatem : Vos quoque dixistis , En

exposita sunt etiam nostra corpora pcenis, suppliciis, tor-

mentis : Absume, confice ista quibus voles suppliciis, ad-

duci non possumus ut calumnieinur , sed millies mori

nobis salius cst. At capite truncati non estis:

imo longacerbiora tulistis. Non enim idem est brevi tcmporis mo-

mento caput amittere , ct lanto tempore cum talibus luc-

tari doloribus, terroribus, minis, carceribus , abductioni-

bus ad tribunal, carnificum manibus, sycophantarum

impudentissimis linguis.conviciis, salibus et dicacitatibus.

Nam et hoc maximum certaminis genus, poniturque a

beato Paulo in magnorum certaminum ordine, cum sic

ait : « Recordamini dies pristinos in quibus illuminati, in-

ngcns certamen alllictionum sustinuistis2

. » Deinde certa-

men narrans,ipsum ponitsic diccndo : « Partim opprobriis

»et afllictionibus spectaculum facti : partim commuui-

ncantes iis, qui sic aflliguntur. » Siergo qui communicant,

certant :

multo magis qui sustinent. Non enim unam, aut

duas , aut tres, sed longe plures suslinuistis mortes : etsi

non experientia, ccrtum tamen quod animo. « Gaudete

nigitur et cxultale3

, » Dominus coelorum jussitnon solum

1 Matth. xiv, 4. — » Hebr. x, 3. — * Matth. v, 1 a.



2 2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

non dolere, vel frangi animo, vel decidere, sed gaudere

et exultare, quando nomen vestrum tanquam malum eji-

cient. Quod si in sycophantiis gaudendum ; quando his

accedunt calumniae , verbera , tormenta, gladii acuti

carceres, catenae, abducliones, traductiones, tot inimi-

corum calervae, cogitate qualis merces, quam coacervatae

erunt retributiones. « Gaudete igitur, et exultafce, » viriles

estote, corroborauqini , cogitale quot yestro exemplo ad

certamina armastis , quot fluctuabundcs confirmaslis ,

quam multorum aninios excilastis non praesentium modo,

sed etiam absenlium ; non aerumnarum vestrarum con-

spectu, sed earum auditu solum plurimjs procul posilis

«nagnam utilitatem attulistis. Continuo versetur in ore

vestro illud Apostolicum dictum : « Non sunt condignae

«passiones hujus temporis ad futuram gloriam in nobis

» reyelandam1

. » Expectate : brevi tentaljonum finis erit,

liberatioque perfecta. Orate etiayî jugiter pro nobis. INam

etsi longo viarum intervallo disjungimur, multoque tem-

pore a vobis segregati sumus : attamen vos u| praesentes

et nobiscum versantes compleclimur , vestrum amicum

caput exosculamur, coronatos victores vos expansis mani-

bus excipimus, expectantes et ipsi ex niutua erga vos

charilate lucrum maximum. ]Nam si magnam mercedem

expeclare licet iis qui yos amanj; : cogitate qualia vos, qui

tot in certaminibus clari et insignes fuistis , maneant

praemia.

' Rom. viii, 18.



S. JOANNIS CHRYSOSTOMI

CONSTANTINOPOLITANI

ARCH[IEPISCOPI

E P I S T L A R U M

CLASSIS II.

EPISTOLiE AD OLYMPIADEM ET AD ALIOS.

EPISTOLA I.

Dominw mece summopere venerandce , ac religiosissimcr

Olympiadi , diaconissce , Joannes episcopus salutem

in Domino.

I. Age vero mcestitiae tuae ulcus rursum mitigabo1

, at-

que cogitationes eas, quae hanc nubem cognnt, discutiam.

Quid enim est, quod animum tuum perturbat, cur doles,

cur excruciaris? An quod saeva et caliginosa est haec tem-

pestas quae Ecclesias occupavit, cunclaque in obscurissi-

mam noctem commutavit, atque in dies augelur, et acerba

quaedam naufragia parturit, orbisque terrarum interitus

ingravescit? Id ego quoque perspectum habeo, nec quis-

quam est, qui inficias ire queat. Ac, si vis, eorum etiam

VideD. Guillon, tom. xv, p. 482-498.



ll\ S. JO. CHRYSOSTOMl ARCIIIEPISCOPI C. P.

qure fiunt imaginem quauidam effingam,quo clariorem

tibi tragcediam reddam. Mare ccrnimus ab imis usquc gur-

gitibus undique revulsum, naulas mortuos summa unda

natantes, alios pessum euntes , navium tabulas dissolulas,

perrupta et lacerata vela, malos ellractos , remos e nauta-

rum manibus elapsos, naucleros gubernaculorum loco ta-

bulatis insidcntes , manus genibus innectentes, alque in

eam consilii inopiam redactos , ut lantummodo lugeant

ac gemitus et ejulalus edant; non ccelum, non mare con-

spiciunt, sed densas atque obscuras tenebras , caliginem -

que tantam, ut ne propinquos quidem perspicere sinat :

ingentem denique fluctuum sonitum , ac marinas belluas

in eos ,qai navigant, omni ex parle impetum facientes.

Imovero quousque id persequimur, quod consequi non

possumus?Quamcumque

enim praeseutium calainilatum

effigiem exquiram, oralio vi malorum superata,pedem

refert. Caeterum, etiamsi hacc perspicio, lamen meliorum

rerum spem non amitto : hujusce universitatis guberna-

torem ante animum proponens, qui non arte atque indus-

tria tempestatem superat , verum nutu solo procellam

frangit. Quod si idhaudprimum ac slatim facit, haec sci-

licet ipsius consueludo est, ut rerum acerbitates non in

principio extinguat : verum cum creverint, atquead finem

extremum pervenerint, jamque spes omnis a permultis

abjecta sit, tum denique mira atque ab hominum opinione

aliena facinora edere soleat; et vim suam ostendens , et

eorum, qui in calamitates incidunt, patientiam exercens.

Quamobrem ne animum dejicias. Etenim una dunlaxal

res gravis ac pertimescenda est, o Olympias, una tentatio,

nempe peccatum, atque hoc verbum nunquam tibi occi-

nere destiti : reliqua autem omnia , mera fabnla, sive in- >

sidias dixeris, sive inimicitias, sive fraudes, sivecalumnias,

sive maledicta, sive accusationes, sive bonorum proscrip-



EPISTOLA I. 2 5

tiones, sive exilia,sivegladiospraeacutos, sivemare, sive to-

tius terrarum orliis bellum. Nam quaecnmque tandem haec

omnia sint, certe temporariaetcaduca sunt, atque in mor-tali corpore existunt, nec vigilanti animae detrimentum

afferunt. Quocirca etiam beatus Paulus, et jucunditatum

et molestiarum hujus vita3 imbecillilalem demonslrare

studens, unico vocabulo id prorsus indicavit, cum ila lo-

cutus est : «Quae enim videntur, temporalia sunt1

: » Quid

igitur ea quae temporaria sunt, ac fluminum instar fluunt,

extimescisi* Hujusmodi quippe sunt res praesentes, tam

laetne, quam molestne. Quin alter quoque Propheta huma-

nam omnem felicitatem , ne foeno quidem , verum alleri

viliori matcrioe comparavit, eam videlicet universam foeni

florem appellans. JNeque ipsius duntaxat partem quamdam

posuit, ut opcs tanlum aut luxum ac delicias, aut poten-

tiam, aut honores:

verurn omnia ea quae apud morlalcspraeclara et splendida esse videntur, unico gloriaa vocabulo

complcxus, itademum subjunxit, fceni simulacrum dicens :

«Omnis gloria hominis tanquam flos fceni2

.

II. Al, inquis,gravis et acerba res est adversitas. At

vide quomodo haec quoque cum alia imagine conferalur :

sicque hanc eliiim contemnc. Siquidcm convicia et con-

tuinelias, ac probra, ct offendicula ea qiwc ab inimicis

objiciuntur, et insidias indumenlo vclustale consumpto,

ac lanne exesae comparans, his vcrbis utcbatur : «iNolile ti-

•• merc opprobrium hominum, et blasphcmias eorum ne

»metuatis. Sicutenim vestimcnlum, sic comcdet eos ver-

» mis : et sicut lanam , sic devorabil eos tinea5

. » Quamo-

brem nihil eorum, quae accidunt, animum tunm contur-

bet : vcrum alium atque alium rogarc et umbras pcrsequi

supersedens; neque cnim aliud cst hnmanum auxilium ;

Jesum, quem colis, sine ulla intermissionc obsecra, til \cl

• 2 Cor. iv, 18. — * lsai. \l. — i Id. ci, 7.



afi S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

solum annuat : atque omnia unico temporis momento di-

labentur. Quod si obsecrasti, nec tamen malum depulsum

est, id scilicet Deo usitatum est, ut non statim, ut quodsuperius dixi repetam , acerbitates extinguat : sed cum eae

intumuerint atque auctae fuerint, iique qui bellum infe-

runt, nihil fere ad omnem improbitatem sibi reliqui fece-

rint , tum denique omnia in tranquillum repente mutet,

atque in inopinatos quosdam rerum status ea adducat.

Neque enimtot duntaxat

bonaefficere potest, quot ex-

pectamus ac speramus : verum mullo plura, atque infini-

tis partibus majora. Ob idque etiam Paulus dicebat :«Ei

» autem, qui potens est facere superabundanter quam pe-

» timus aut cogitamus*. » Annon statim prohibere poterat,

ne tres pueri in tentationem illam laberentur2? Verum id

minime facere voluit, ut ingentem ipsis quaestum concilia-

ret. Eaque de causa eos in barbarorum quoque manus

cadere passus est, ac fornacem in incredibilem quamdam

altitudinem accendi, regiamque iracundiam fornace atro-

cius inflammari , eosque manibus ac pedibus arctissime

vinciri, atque in ignem conjici. Cum autem omnes ,qui

eos spectabant, eorum saiulem pro deplorata habuissent,

tum demum subito ac praHer spem omnem sese exeruit

praestantissimi artificis Dei in miraculis edendis facultas,

atque eximium quemdam in modum emicuit. Siquidem

ignis vinciebatur, qui autem vincti erant solvebantur, ac

fornax in templum, et fontem ac rorem mutabatur, re-

giaque aula magnificentior augustiorque reddebatur : na-

turamque illam edacissimam, ac ferrum etiam et lapides,

atque omnem denique materiam superantem , crinium

natura vincebat. Atque modulatissimus illic Sanctorum

chorus stabat , utrasque res condilas ad mirificum hunc

concentum invitans : hymnosque ad grati animi signifi-

« Ephes. ni, ao. — * Dan. iii.

v\



EPISTOLA I. 27

cationem ad Deum transmittebant, quod videlicet vinculis

constricti, quod quantum quidem in hostibus fuerat,

exusti , quod patriis sedibus exturbati, quod captivi ab-

ducti, quod libertate spoliati fuissent, quod urbibus, quod

domibus carerent, extorresque essent, quod denique in

aliena ct barbara terra degerent : hoc enim grati animi

est. Postquam autem, et hostium improbitas partibus om-

nibus absoluta fuit : quid enim ultra mortem jam conari

poterant? et pugilum virtus expleta est, atque eliam con-

texta corona, et praemia ipsis collecta sunt, nec jam ad

gloriam nominisquc splendorem quidquam restabat : tum

demum scilicet mala depelluntur, et qui fornacem accen-

derat, eosque tam gravi supplicio addixerat, idem sanctos

illos pugiles mirificis laudibus effert, ac miraculum a Deo

editum praedicat,litterasque ingentilaude refertas quoquo

gentiummittit, ea quae acciderant,

commemorans,

atquefide dignum divinorum miraculorum praeconem se prae-

bens. Nam quoniam inimicus et hostis ipse erat, idcirco

jam apud hostes etiam ab omni suspicione remota erant

,

quae scribebantur.

III. Vidisti Dei solertiam ? vidisti sapientiam? vidisti

quid praeter hominum opinionem patravit? vidisti beni-

gnitatem et curam ? Proinde ne commovearis ac pertur-

beris : verum pro omnibus rebus constanter ipsi gratias

age, eumque lauda, roga, supplexque obsecra, etiamsi

sexcenti tumultus, sexcentae perturbationes ac proccllae

tibi ob oculos versentur, nihil tamen horum te perturbet.

Neque enimDominusnobisrerum difficultateantevertitur,

etiamsi alioqui omnia in extremam perniciem devolutasint. Potest quippe ipse, et jacentes excitare, et errantes

in viam revocare, et eos qui offendiculum passi sunt, corri-

gere, et eos qui innumeris peccatis cooperti sunt liberare

ac probos efficere, et extinctos vita donare, et iis quae




diruta sunt, majorem splendorem comparare, et qune ve-

tustatem contraxernnt , renovare. Nam cum hoc efficiat,

ut quae non erant oriantur, et iis quae nusquam omnino

ccrnebanlur, ut sint, afferat, multo sane magis ea quae

sunt, ct quae lacta sunt, emendabit, Al multi sunt qui

pereant, multi quibus scandalum inferatur; sed mulla hu-

jusmodi saepe contigerunt, quae tamen postea, eam, quam

par eral, medicinam consccula sunl : nisi qui fortasse mu-

fatis eliam rebus, in incurabili morbo perlinaciler haese-

runt. Quid aulem eo nomine, perturbalione afficeris

animumque dejicis, quod ille ejeclus sit, illecontra intro-

ductus? Christus in crucem agebatur, ac Barabbas lalro

poscebatur, alque corruptum vulgus homicidam potius

quam servalorem, ac tot beneficiorum auctorem conser-

vandum esse clamabat. Quot hominibus haec offensionem

altulisse, quot hominibus exitium invexisse existimas? Ve-

rum praestat sermonem altius repetere. An non is, qui

Cruci affixus est, statim ut in lucem prodiit, solum vertit,

atque cum universa domo ab ipsis incunabulis in exteram

terram fugitivus migravit, in barbarorum scilicet regio-

nem tam longo itineris intervallo distantem abduclus?

Qua quidem ex causa ingens etiam vis cruoris profusa est,

cades et mactationes exslilerunt , teneraque omnis aetas,

non secus atque in praelio et acie concidebatur, infantes-

que a mamillis avulsi trucidabanlur, cumque lac adhuc

in faucibus haberent, eorum in jugulo et collo ferrum

adigebatur. Quid hac tragoedia gravius acerbinsque fingi

potest? Atque haec ab eo perpetrabantur, qui ipsum ad

necem quaerebat. Et tamen Deus pro sua lenilatc, cum

tam tragicum scelus designarelur, tantaque vis cruoris

llueret, id patiebatur, id inquam, cum prohibere posset,

patiebatur, arcana nimirum sapientia tanlam animi aequi-

tatem ac lenilatem pne se ferens. Postquam autem e bar-



fcPlSTOLA I.&ty

barorum regione in patriam rediit, atque aetale auctus est,

bellum undique adversus eum excitabatur. Ac primum

Joannis discipuli livore concilabantur, ipsique invidebant;

tametsi alioqui Joannes ipsum coleret et observaret, atque

his verbis utebantur : «Qui erat tecum trans Jordanem,

»ecce ipse baptizal, et omnes ad eum veniunt1

. » Haec

enim verba hominum erant, qui jam invidias stimulis

pungerentur, atque hoc morbo laborarent. Ob eamque

causam unus etiam ex discipulis, qui hanc orationem ha-

buerant, cum Judaeo quodam contendebat ac decertabat,

dispulalionem de purificationibus movens, ac baptismum

Joannis cum baplismo discipulorum Christi conferens.

«Facla est » enim, inquit ille, «ex discipulis Joannis cum

»Judoeo quodam qiKestio de purificatione2

. » Ut autem

miracula edere ccepit, quot calumniis appelilus est? Alii

enim Samaritanum eum el da^moniacum appellabanl, his

vcrbis, «Samarilanus cs lu, et daemonium habes3.»Alii

iinpostorem, dicentes : «llic non est ex Deo, sed seducit

»turbam\» Alii proeslij;iatorem , his verbis utentes :«In

«Beclzebul principe dsemoniorum ejicit daemonia5

. » Ac

subinde haec repelebant, Deique hostem et hclluonem ac

voracem et vino deditum, atque improborum ac perdito-

rum houiinum amicum eum vocabant. « Venil» enim, in-

quit, « Glius hominis manducans et bibens, et dicilis : Ecce

» homo vorax et polalor vini, publicanorum et peccatorum

wamicus .» Quin eliam cum ipse cum scorlo colloquere-

tur, falsum prophelam eum nuncupabant. «Si enim pro-

» phetaesset, inquiebant, sciretquae

et qualis estha^c mu-

» lier quaa loquilur ad eum 7

. » Denique quolidie adversus

eum dentes acuebant. Nec vero Judaî duntaxat ad liunc

modum eum bello lacessebant. Nam ne ii quideni, qui ip-

1 3o.-!a. li', 2G. — ' lbid. a5. — 3 Id. v'111, i8. — < 1.1. vn ,1?. —5 M.1UI1. i\, 7>\. — 6 Luc. vii, 34. — 7 lbid. 3o.



3o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. fc

sius fratres esse credebantur, sincero erga eum animo

erant, verum a propinquis ipsis bellum in eum movebatur.Perspice quippe ex his qiue Evangelista poslea subjiciebat,

quomodo ipsi quoque corrupli erant : « Neque enim ipsiiis

«fratres credebant ineum 1.»

IV. Porro quoniam mullos oifensos fuisse atqlie recta

via aberrasse commemoras, quot, quoeso, discipulos fuisse

putas, qui crucis tempore oflensi sint? Unus prodidit, alii

in fugam se contulerunt, alius abjuravit: cumque omnes

secessissent, solus ipse vinctus ducebatur. Quot igilur

homines tibi videnlur, cum non ita pridem eum res miras

efficientem , mortuos excitantem, leprosos purgantem,

daimones expellentem, panes fontis instar eilundentein ,

ac denique alia miracula perpetranlem vidissent, eo tcm

pore oifensi fuissc, cum eum solum abduci, ac vioclum

teneri conspicerent, vilibus et abjectis militibus eum cin-

gentibus, Judaicisque sacerdotibus a tergo sequentibusac

tumultuantibus : atque hostes omnes soium eum sibi h«B-

rentem in medio habentes, praesenlemque ac tutum inso-

lenter se efferentem proditorem ? Quid, cum ilagris caede-

retur? Verisimileenim estinfinitam multitudinem affuisse.

Erat quippe festum periilustre, quod omnes congregabat

et metropolis erat, quae ncfarii sceleris trageediam excepe-

rat : et meridiano tempore res gerebalur. Quot igitur

mortales tunc aiTuisse exislimas, qui cum eum vinctum,

flagris aifectum, cruore sliliantem atque ad praelecti Iri-

bunal causam dicentem, nec discipulorum quemquampraesentem cernercnt, animis oifensi sint? Quid cum va-

riis ipsi modis illudebant, atque nunc eum spinea corona

donabant, nunc chlamydem ipsi imponebant, nunc cala-

mum in manum dabant, nunc procuinbenles eum adora-

bant, nullum denique irrisionis ac ludibrii genus prseter-

> Joan. vii, 5.



EPIST0LA. I. ol

mittebant ? Quot homines offensos, atque agitatos et per-

turbatos fuisse arbitraris, cum in malam eum feriebant,

atque his verbis utebantur , « Prophetiza nobis, Christe,

»quis est qui tepercussit1

; » atque ipsum huc et illuc du-

cebant, totum diem in cavillis et conviciis, iu ludibrio et

risu consumentes, idque in medio Judaeorum theatro?

quid cum Pontificis servus alapam ipsi impingeret? quid,

cum milites ipsius vestimenta inter se partirentur? quid,

cum nudus ac verberum notas in tergo inustas gerens, ad

crucem abduceretur, atque in crucem tollerelur? iVauine

tuui quidem immanes illae ferae molliebanlur, verum ma-

jori etiam furore praecipites ferebantur, tragoediaque m-

gravescebat, ac ludibria crescebant. Alii enim dicebant

« Vah! qui deslruis templum Dci, et in triduo reaedificas

» illud. » Alii item : « Alios salvos fecit : se ipsum non

» potest salvum facere. » Alii rursum : « Si filius Dei es,

» descende de Cruce, et credemus libi2

. » Quid, cum spon-

giarn, fel, et acetum potionis causa oiTerentes, per sum-

mam contumeliam ipsi insuhabant? quid, cum latrones

maledictis eum proscindebant ? quid horrendum illud

maximeque nefarium scelus, quod etiam a me jam com-

memoralum est, nempe cum latronem illum ac parielum

eilractorem, innumerisque caedibuscoopertum.digniorem,

quam ipsuua, esse dicebant, quem petitione sua supplicio

eximerent : dataque a Judicc oplione, Barabbam praetu-

lerunt : nimirum non Chrislum duntaxat cruce afficere,

sed etiam improbam famam ipsi inurerc cupientes ? Ilinc

enim se iilud probareposse statuebant, quod latronequo-que sceleratior essel, tantisque flagiliis devinctus, ul nec

misericordia, nec fesli dignitas salulem ipsi aiferre posset.

Huc enim actiones onmes suas reierebant, ut ipsius exis-

timationem laederent ; eaquc de causa duos eliam latrones

i foatth. xxti, 68. — » Id. xxvw, 4o, 4i.



§J s. jo. ciirysostomi AiiciiiEPiscopi K r>#

una cuui ipso cruci aflixenuit. At verilas non obscurabg*

turj itno splendidius elucebal. Ad haec etiam aftectatre

tyrannidis eum insiinulabant, his verbis : « Quicumque

»se regem facit, non est amicus Caesaris1

: » lyrannidis

videlicet eurn arcessenles, qui ubi caput reclinaret non

babebat. Quin blasphetniam quoque ipsi per calumniam

objiciebant. Pontilex enim scidit vestimenla sua, dicens :

«

Blaspbemavit; quid adhuc egemus testibus

2

?» Quidmors ipsius? Nonne violenta? nonne capitalis noxte con-

viclorum ? nonne exccrandaj improbilatis hominum ?

nonne turpissima? nonne eorum, qui gravisssimis flagiliis

sese obstrinxissent, ac ne digni quidem essenl.quiin terra

extremum vitae spiritum emitterenl? Annon sepullurae

genus beneficii gratiaequc loco ipsi praestalur? Accedens

eiiim quispiam corpus petiit. Adeo ne ex propinquis

quidem, nec ex iis, quos beneficiis aftecerat, nec ex disci-

pulis, nec ex iis qui tantam ab eo fiduciam ac salutern ob-

tinuerant, quisquam eral, qui eum sepullurae mandaret:

quod videlicet omnes evanuissent, omnes profugissent.

Jam sinislra ea et imprpba fama, quam per resurreclio-

nem struxerant, dicenles: « Venerunt discipuli ejus, et

«lurali sunt cura3

, » quam mullis ofiensioni fuit? quam

niultos in fraudem impulit? Siquidem hic sermo, quam-

quam falsus, ac pretio cmplus, lum valuit. Valuit, inquam,

apud nonnullos, post sigilla, post tantatn veritatis perspi-

cuitatem. Neque enim promiscuum vulgus resurrectionis

doctrinam norat. Nec mirum, cum ne ipsi quidem disci-

puli eam nossent. Neque enim, inquit ille, discipuli cjus

«sciebant, quod oporteret eum a mortuis resurgere. »

Quam multos igilur illis diebus iiiissc putas, qui offensi

sint? El tamen Deus pro sua lenitate id ierebat, arcana

suasapienlia omnia administrans.

'

Joan. xix 12. —• Malth. xxvi, 65. —

}I<l. xxvm, i3.



EPISTOLA J. 33

V. Deindepost eos dies discipuli rursum latitantes, fu-

gati, metu perterriti, trementes,ac de loco

in

locums-ubinde migranles, sese occultabant : atque post quinqua-

ginla dies cum sese conspiciendos pracbere ac miracula

edere ccepissent, ne sic quidem tamen hoc consecuti sunt,

ut nihil ipsis metuendum esset. Etenim post signa illa

edita, infinita offendicula inter imbecilliores fuere: qnod

ipsi virgis caederenlur, Ecclesia turbarctur, ipsis expulsis,

hostes mullis in locis supcriores essent , ac tumu

cierent. Nam ctim ingenlem ob miracula fiduciam lo-

qucndique libertatem adepti fuissent, tunc rursum Stepha J

ni mors gravem persecutionem accersivit , omnesqud

dispersit, atque Ecclesiam in tumultum et pcrturbatio-

nem conjocit: rursumque discipuli in melu, rursum irt

fuga, rursum in summa sollicitudine atque angore versari

coeperunt. At sic quoque tamen Ecclesiai res sempei

gebantur, cum pcr signa florcbant, cum kela principia

habebant. Et unus quidcm per fenestram demittebatur

,

sicque e Praefecli manibus elapsus est : alios autcm An-

gelus eduxit, sicque a vinculis liberavit; alios rursiim ab

iis qui opibus ac potentia florebant, vexalos et cxagitalos,

circumforanci homines atque opifices omni ofllcii genere

complcctebantur, purpurariae nempe mulicres, ac lento-

riorum ariifices, et coriarii, in extremis urbium rcccssi-

bus atque ad littus et mare habitantes. Persaepe eliam nc

in mcdiis quidem urbibus comparcrc audcbant; aut si

audebant, hospiles ccrte eos excipere haudquaquarn

audcbant. Atque ad hunc modum per tentationes, ct ani-

morumrccrcaliones ncgolia texebantur : et qui non multo

antc oiTensi fuerant, postea sanabantur : et qui abcrravc-

rant, in viam reducebantur: et quae proslrata ac solo

asquala fueriatt, prreclarius et magnificentius instauraban-

tur. Ob eamque cnusam cum Paulns precibu> conlendis-

1

[II, 3



34 S. JO. CHRYSOSTOMI A.RCUIEP1SCOPI C. P.

set, utper quietem solam ct tranquillitatem Evangelium

profrederclnr , sapiniU^simus ac solertissimus Dcus dis-

cipulo morem iniuiinc gcssit, ncc, cmn Sjpepe rogaretur,

prccibus fpsius ccssit, vorum his verbis usus cst. «Suflicit

» tibi gratia inea : virtus enim mea in infinniiatc perfici-

»tur*. » Si igitur nunc cum molesliis lalos quoque suc-

cessussubduccre volucris, si non mulla signa el miracula,

at multastamen res miraculis non dissimilcs conspicies,

quae quidcm ingcnlis Dei providentiae atque auxilii perspi-

cua argumenta sint. Verum ne omnia nullo cuin labore a

nobis audias, hanc tibi partem relinquo, ut accurate ac

diligcnler cuncla colligas, alque cuni rebus molestis et

acerbis conleras, sicque prreclara occupalione animum

distincns, teipsama moeslilia et angoreavoccs. Ilinc euim

Biaximam consolalioncm percipies. Tu velim universoe

luaj benedicke domui plurimam a me salulem dicas. Faxit

Deus utetTirma corporis valetudine, et laeto alque hilari

animo semper sis, domina mea summopere vencranda, et

religiosissima.

Si vis mihi longiores scribere litteras, hac de re me cer-

tiorem facito, ncc me decipias; nempe te omnem animi

moerorem deposuisse, cl in tranquillitale agere. Nam in

hoc situm est litterarum mearum rcmedium, ut tibi mag-

nam animi lacliliam pariant: ac frcquenlcs accipies epis-

tolas. Verum ne mihi ilerum scribas, le magnam ex litte-

r-is meis accipere consolalionem; nam iliud ego probe

novi; sed tantam quantam ego cupio; ita ut neque animo

perlurberis, neque lacrymas effundas ; sed tranquille et

cum gaudio degas.

a Cor. xii, 9.



EPISTOLA II.

EPISTOLA II

Ad eamdcm 1

.

I. Quanquam Epistola ea,quam nuper ad le misi, ad

doloris tui tumorem comprimendum abunde sufliciebat

tamen quia mceroris acerbilas majorem io modum te

afllixit, idcirco necesse mihi esse existimavi alteram quo-

que epistolam superiori adjungere, quo tu copiosam et

uberem consolationem percipias, ac jam valetudo tua in

tuto versetur. Age igilur, aliuude quoque pulverem eum,

quem ex animi moerore Contraxisti, discutiam. Siquidcm

eum ex ulcere, gravissimisque tnmoribus in pulverem

conversum esse existimo : verum ne sic quidem valeludi-

nis tuae cura desereuda est. Etenim pulvis quoqne, nisi

quis eum summo studio propellat, parti oumium praestan-

tissimse exitium aflert, pupillae nimirum pcrspicuitatem

inficiens, ac totum mcerentis oculum lurbans. Ne igitur

hoc quoque hic accidat, mali reliquias summa cura et

studio evellamus. At tu qnoque te erige, manumque nobis

praebe. Nam quemadmodum in iis qui regro corpore sunt

evenire solet, ut si medici quidem ea quae muneris sui

sunt, praestent, iili autem partes suas minime expleant,

sanitatis lucrum interrumpalur : eodem modo in anima

quoque res sese babere coftsuevit. Quamobrem ne hoc

accidat, pro ea prudenlia, qure abs te postulatur, da ope-

ram, ut tuas quoque partes obeas : quo ulraque ex parle

ingens utililas orialur. At forle dices, cupio quidem islud,

verum nequeo, nec, quamvis etiam magnam contentionem

1 Cucuso anno 4°4-

3.




adhibens, densac tamen atque atrae moeroris nubi jiropul-

sandae par sum. Merac excusationes ac meri praclexlus

ista sunt. Novi cnim mentis luse nobililaiem, piac lu;e

animae robur, prudentiae magniludinem , sapientiae viin;

scioque sat tibi esse furenli huic mceslitiae mari imperarc,

ut tranquilla omnia rcddantur. Vcrum quo id facilius

consequi possis, ea quoque quae nostrarum parlium subt,

conferamus. Quanam igitur ratione id efficere poleris?

Nempe si et ea omniaquae superiore Epislola continenlur,

tecum consideres; siquidem multa a me, quae ad hoc ar-

gumentum spcctcnt , in ea commemorala sunt; ac prae •

lerea hoc agas quod tibi nunc cgo impero. Quidiiam au -

tem hoc est? Gum ad te allalum fuerit, lieclesiarum

aliam pessum iisse, aliam tcmpestale jactari, aliam saevis

fluctibus obrui, aliam cliam gravissimis cladibus alTsci

aliam lupum pro paslore, aliam proedouem pro guberna-

tore, aliam carnificem pro medico accepisse, dofas qui-

dem licet; neque enim hoec sine doloris sensu ferre opor-

tet : verum ita doleas, ut moduin dolori imponas. Nam

cumin iis rebus, in quibus ipsi peccausus, et de quibus

raliones reddiluri sumus , niinimc neccssarium ac lulum

sit, veruni perquam funestum ac pcsliferum, nimis ,

menler discruciari : quanlo magis supervacancum et va-

nnra est, imoSatanicum alque anim;c exitiosum pro alienis

sccleribus animo frangi ac dcbililari?

II. Atque ut haec ila esse inlelligas, vctercm tibi hislo-

riam narrabo1

. » Vir (juidam Corinthius, sacrosancla

unda tinctus, ac pcr baplismi sacramcnlum luslratus,

tremendaequc etiam mensas adhibitus, alqne, utsummalim

dicam , omnium religionis noslrae mysleriorum par-licepjs

faclus, ac praalerea , ut pleriquc aiunt, magistri muncre

fungens, post sacram illam inilialionem , post arcaaa jJIa

• i Cor. v.



EPISTOLA. II. 3 7

bona ;ul quae admissus fuerat, post prlmos dignitatis gra-

dus quos in Ecclcsia oblinuerat, in gravissimum crimcn

incidit. Nam cum patris uxorem sceleralis oculis con-spexisset, non in hacimproba el nefaria cupiditategradum

fixit, verum etiam impudicam voluntatem in opus per-

duxit : atque hoc scelus non modo stuprnm erat, sed

etiam adullerium , imo adullerio quoque multo atrocius.

Ob idque beatus Paulus, re cognita, cum proprium ac

satis dignum huic sceleri nomen imponere minimeposset,

alio modo flagitii hujusmodi magniludinem ct gravitatem

declarat, his verbis utcns : « Omnino auditur intcr vos

»fornicalio, ct talis fornicatio, qualis nec inter genles no-

«minatur. Non dixit, nec perpelratur : sed, nec nomina-

» tur1

: » hisvidelicet verbis incredibilemquamdam sceleris

illius maguitudinem indicare cupiens. Et quidem eum

diabolo addicit, atquc ab universa Ecclesia exscindit; ac

ne ad communcm quidem mensam ipsum admitlendi po-

leslatem cuiquam facit. Cum ejusmodi enim homine ne

cibum quidem capere fasesseait2

. Dcnique magno impelu

fertur, extremam ab eo pcenam expetens, carnificemque

ad eam rem Satanam adhibens, ac per illum carnem

ipsius lacerans. Et lamen is qui ab Ecclesia hominem

abscidcrat, qui ne profanam quidem mensam communem

cum eo habere cuiquam permiscrat, qui omnibus luclum

ipsius causa indixerat; « Et vos inflali estis, inquit, et non

» magis luctum habuislis, ut tollatur de medio veslrum

»qui hoc opus fecit3

; »qui eum non secus ac pestiferum

quemdam undecumque pellebat,qui cx omnium aedibus

excluserat, qui Salanse tradiderat, is, inquam, qui tantum

ab co supplicium exigcbat, poslquam eum dolore affcc-

tum, scclerisque admissi poenitenlem vidit, palinodiamque

reipsa canenlem, in hunc modum ipse quoque sententiam

1i Cor. iii, i, — » Id. v, ii. — * Ibid, 2,



38 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

retexuit, ut iis qnibus haec edixerat, contraria jam impe-

raret. Nam qui dixerat, Exscindite, rcjicite, lugete, acdia-

bolus ipsum arripiat, quid ait?« Firmate in eum charila-

» tem, ne abundanliori trislilia hujusmodi homo absorbea-

»tur, ac circumveniamur a Satana. Non enim ipsius

» cogitationes ignoramus'. » Vides-ne quemadmodum Sa-

tanas instinctnm redoleal.

, laqueique ipsius opus sit , im-

modico dolore affici, utqni vidclicel saiulare pharmacum

per immoderationcm iri venenum converlat ? Siquidemin vencnum degenerat, atque hominem Salanae tradit,

cum modum excesserit. Iaeoque diccbat : « JNe circumve-

«niamur a Satana. » Quod perinde ac si diceret : Ingenti

scabie ccoperta pecus ha-c erat , a grege remota est:ab

Ecclesiae ccctu abrupta. Verum morbum depulit, atque

in pristinum statum restituta est, ea enim pcenitentiae \is

est. Ad gregem nostrum jam rediit. Prorsus eum allicia-

mus, supinis manibus excipiamus, amplectamur, exoscu-

lemur, nobis ipsis adjungamus. Nisi enim idfacerc in ani-

nu:m induxerimus, IVaudal jam nos Satanas, non suum

accipiens, sed eum qui nosler effcctus est, per socordiam

nostram, atque iinmodicum ipsius m(crorem demergens,

s'ibi<|ue in poslcrum asserens. Ob idque eliam subjunxit :

« INon enim ipsius cogilationes ignoramus2

, «nempe quod

eliam per ea, quae cum ulililate conjuncta sunt, cum non,

ut par est , fiunt, eos qui animum haud satis altcndunt,

in fraudem impcllere consuevit.

III. Quod si pro eo scelere, et quidem tam gravi,quod

quispiam commisit, Paulus eum nimio mcerore se confi-

cere non sinit, verum summam diligentiam adhibct, ni-

hilque non agit ac molitur, quo moeroris tumorem ex-

scindat, Satanae videlicet ac diaboli circumscriplionem

hujusmodi immoderationem esse, atque ab ipsius versu-

i Cor. u , 8. — • Ibid.



EPISTOLA II. Sg

tia, et improbis cogilationibus proficisci asserens ; annon

extremae slullilire atque insaniae est,pro peccatis alienis,

et de quibus aliis judicinm subenndnm ac poena Inenda

est, in tantodolore el cruciatu versari.ut eliam densissi-

mas tenebras, ingcntemque tumnltum ct confusionem ac

pcrturbalionem , atqne horrendam tempeslatem animo in-

vehas? Quod si mihi rursum eadcm dixeris, nimirum te

velle, sed minime posse , rursum tibi eadem quoque ipse

regeram, nempe meras cxcusationes merosqne praetextus

haec esse. Nervos enim philosophicae animae tuae cognitos

ac perspcctos habco : ut autem alia quoque ratione faci-

liorem tibi advcrsus importunum hunc et pcsliferum mo3-

rorem pugnam, ac vicloriam reddam , hoc rnrsus, quod

jubeo, lacias velim. Cum aliquem hanc perniciem com-

memorantem audieris, ab hrijUsmodl cogitatione quam

primum te remove , alque ad formidandi illius diei cogita-

tionem curre, tecutnque horrcndum illud tribunal consi-

dera, incorrnptum judicem , igneOs amries, qui pro illo

tribnnali trahuntur, et ardentissima flainma ebulliunt,

peraculos gladios, atroces pcenas, crucialum sempiter-

num, lclram caliginem, exleriores tenebras, pesliferum

vermem, vincula qu;e nuila vi frangi queant, dentiumstridorem , ejulalum consolationis experlem , orbis thea-

trum, vel potius utriusquc nalur.e thealrum , hoc est su-

perioris el inferioris. "\irlules enim ccelorum movebun-

» tur1

, » ait Christus. Nam etsi nullius sceleris sibi consciae,

nec judicium subitrirac sunl, tamen universum hominum

genus conspicientes , atque, mfinilas nationcs causam di-

centes, non sine metu illic astabunl. Tanlus videlicet

tunc lciror crit! IIa?c considera, eaque argumcnta, ex

quibns elabendi rali(» nulla sit. Neque enim accusatoribus

judex ilic opushabet, nec tcslibus, nec argumenlis , nec

1 Matth. xmv, 29.



Ô S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

probationibus : verum omnia , ut gesta sunt, in medium

profert, alque ante oculos eorum qui deliquerunt. Tum

nemoqui e supplicio eripiat, adfulurus cst, non pater,

non filius, non filia, non maler, non alius quispiam cog-

natus, non vicinus, non amicus, non patronus, non pe-

cuniarum largitio, non opum amplitudo , non aucloritatis

ac potentirc tumor; verum haec omnia , non secus ac pul-

vis c pedibus excussa sunt, ac solus is qui causam dicit, ex

iis quae ab ipso gesta sunt, vel absolvitur, vel condemna-

tur. Tunc ncmo ob ea quae alius perpelravit, in judicium

vocatur, sed pro iis quae ipsemet commisit. His igitur om-

nibus in unum coactis, atque hoc terrore adaucto, Sata-

nicaeque ac pcrniciem animo afferenli mcestiliae opposito,

ita demum adversus eam in acie sta : in qua vel ipso

oblato eam facilius, quam araneae telam , discerpere ac

dc medio tollere poteris. Nam ea praeterquam quod inanis

ac supervacanea est, ingens quoque detrimenlum ac per-

niciem parit. Contra timor ille necessarius est, ct commo-

dus atque utilis , magnoque cum emolumento ac fructu

conjunctus. Verum imprudens orationis impetu abstrac-

tus sum : atque, cum id tibi minime conveniret, hoc mihi

sumpsi, ut le monerem: mihi enim, iisque qui mei instar

seelcrum mole depressi atque obruti sunt, necessaria est

hcec oratio. Terret enim atque cxcitat : libi aulem tot vir-

tutum ornamentis florenti, atque adeo ipsum coeloruui

axcm jam atlingenti, ne tantillum quidem timoris affcrre

queat. Idcirco ad alterum musices genus me convcrtam,

te alloquens, ac nervum allerum pulsabo:

quandoquidemhic te metus perstringere nequit, nisi quantum Angelos

quoque perstringit. Quccirca huc quoque nos converta-

mus : ac tu eliam simul cum oratione nostra te converte,

alque eorum quse recte et cum laude gessisti prainia cum

animo luo reputa, luculentas palmas, splendidas coronas,



EPISTOLA II. 4l

choream cum virginibus, sacros tholamos; ccelorum cu-

biculum, sedem cum Angelis, fiduciam et familiarcm cum

sponso consuetudinem , mirahilcm illum splendorem

,

bona illa quae sermonem omnem ac mentis captum ex-

cedunt.

IV. Ne sermones meos proplerea carpe, quod te in

virginum chorum et classem ascripserim sanctarum illa-

rum quae in viduitate vixisli. Saepe enim me, tum priva-

tim, tum publice audisti, cum quae virginitatis definitio

esset, explicarem, illudque contenderem, nihil unquam

impedimento fore, quominus ea in virginum nume-

rum et ordinem referrclur, imo etiam eas longo inler-

vallo superaret, quac in caetcris rebus ingenlis phi-

losophiae specimen edidisset. Eaque de causa Paulusetiam

cum virginem describcret, nox eam duntaxat qnae ma-

trimonii virilisque concubitus expers esset , virginemappellavit

1

, verum eliam eam cui ea, quae ad Dei cultum

pertinerent, curae essent. Quin ipse quoque Christus,

oslendens quantum eleemosyna, cujus tu jamdiu princi-

palum tenes, ac coronam adepta es, virginitatcm ante-

cellat, ex virginum choro dimidiam partem ejccit, quo-

niam absque hac virtute ingressaj fuerant , vel polius quia

eam haud copiose possidebant. Elenim oleum habebant,

at parcius quam convenirct. Contra, eos qui sinc virgini-

tate accesserant2

,quod miscricordia ornati essent, hono-

rifice excepit, benedictos patris sui eos appellans, ad se

vocans, regnique hnereditatern ipsis impertiens, ac spec-

tante universo terrarum orbe virtutes eorum praedicans.

Alque adeo prassentibus Angelis atqueuniverso mortalium

genere, ipsos nutricios et hospiles suos nuncupare non

dubilavit. Hanc lu quoque beatam vocem tunc audies;

hanc tu mercedem amplissime consequeris. Porro cum

' i Cor. vii, 34, — * Matlli. xxv, 34.




pro eleemosyna sola lanla prasmia, tanlae corona3, tanta

clarilas, tantns splendor, lanta gloria percipiatar, si alias

quoque virlulis tuae parles reCenseami, quani landem ve-

niam oblinere queas,quae cum ideo fcstum agcre, exsul-

tare, choros.ducere, ac corona caput devincire deberes,

te ipsam contra, quia alius furore captus est, alius pracci-

pitem se dedit, angore conficias, facilemque diabolo.quom

ad hunc usque diem lancinare non desiitisti , adversus

sanclamaniinam luam incursum reddas. Nam qnid variam

ac multipliccm palientiam luam comaiemorem ? quae ora-

tio, quod historia? volumen ad eam rem mihi satis esse

queat , si calamilates eas, quas a puerili aetate ad hoc us-

que lempus perlulisli, recensere vclim; hoc est, quas

tam a tuis, quam ab alienis, lam ab amicis, quam ab hos-

tibus, tam ab iis qui tecum genere conjuncti erant, quam

qui nulio propinquitalis gradu le allingebant, tam ab iis

qui polentia florebant, quam ab humilibtis ct abjectis,

tam ab iis qui magistratu fungebantur, quam a privatis,

ac denique ab iis qui inter clericos censebantur, accepisti ?

INihil enim horum est, quod, si sigillalim ab aliquo refe-

ratur, integrain hisloriam efficere nequeat. Quod si quis

ad alia jam hnjuscevirlutis genera seconvertat, easque af-

flictiones, quas non jam alii, sed ipsamet tibi accersivisti,

oratione coniplectatur, quod saxum, quod ferrum,quem

adamantem non reperiet abs te superatum? i\am cum car-

nem usque adeo teneram ac delicatam , alque omni luxus

generi assuetam accepisses, eam variis aillictionibus ita

oppugnasli, ut nunc nihilo meliore statu sit, quam si

prorsus exlincta csset. Tantum enim in ea morborum exa-

men excitasti, ut et medicorum artein, et medicamento-

rum vim ac facultatem, et omne curationis genus vincat,

atque ipsa in perpetuis doloribus verscris.

V. Jamverosiquistuamin mensaet innocturnis vigiliis



EPISTOLA II. 43

tolerantiam et asperitatein exponere velit, qua utatur ora-

tione ? Quanquam conlinenliae aut tolerantiae vocabulo in

te jam non est quod quispiam utatur :

verum aliud his

virtulibus nomen multo praslanlitis exquirendnm est. Si-

quidem eum conlincnlia ac toleranlia prajditum esse dici-

mus, qui cupiditale aliqua vexatur, eamque vincit. Tu

aulem, quid vincas, jam non habes. Tanto enim impetu

adversus carnem jam inde ab initio irrupisli , ut ipsiuscu-

piditates exlinxeris : non cnim equum frenasti, sed plane

coustrinxisti : i.tque humi proslravisli, innnolumque red-

didisti. Ac tum quidem omnes continenliae numeros ex-

plevisli : nunc aulem id jam consecuta es, ut omni per-

turbalione careas. Neque enim negolium tibi faccssit

deliciarum cupiditas, neque ut eam superes, laboras

verum easemeldemedio sublata, omnique ipsi ad carnem

tuam aditu praecluso; venlrem tantum cibi ac polus ca-

pcre docuisti,quantum ncccsse est , ne inlereas, ac pce-

nam luas. Ob eamque causam non jejunium, non conti-

nenliam id voco, sed aliud quiddam hoc sublimius. Atque

hoc in sacris quoque tuis vigiliis perspicere licet. Nam

dormieudi cupiditus una cum supcriore illa exlincta est :

cibo quippe somnus alilur. Quin lianc quoquc alia ratione

oppressisti; dum ab initio naturae eliam vim inlulisli, in-

tegrasquc noctes insomnes duxisli ac denique assidua

consueludine in naturam hoc convertisti. L l enim aliis

dormire naturale cst : eodem modo tibi viîlare. Alque

haec quidem mirifica et stuporis plena snnt, eliamsi pcr

se considerenlur. Quod si quis tempus etiam expendal;

immaturam nempe, in qua haec praestabas, aetalem, et

magistrorum penuriam et eorum qui olTendiculo libi

erant, frequenliam, ct qucd in ea anima, quae ex impia

domo ad veritatem nunc transfugerat, et quod in corporc

muliebri, atque alioqui propter majorum splendorem ac



44 6. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

luxum, molli et dclicate, quanta ei cuncla haec sigillatim

consideranli miraculorum maria se aperient? Quocirca

ne alioruni quidem menlioncm iaclurus sum , hoc est,

humilitatis, charitalis, ac caeterarura sanctae animae tuse

virlutum. Siquidem dum haec rccordor et commemoro,

sexcentos mihi rursum fonles auimus protulit, ac me ha-

rum eliam , ut el prioris, sigillatim saltem genera jpsa,

vel polius argumenta dunlaxat, referre cogit : nam illud

infmitam oralionem requireret. Yerum ne ab ea, cjuam

cxequi. inslitui, materia excidam,, in immensnm pelagus

praecipitem me aufcrri haud paliar. Nam alioqui, nisi id

nunc mihi propositum csset; ut mueslitiam luam ra.dicitus

ex animo tuo evellerem, lubens in hac oralione versarerj

atque immensum pelagus, vel immensa polius maria na-

vigarem : mulliplices nimirum singularum virlutum tua-

rum vias obicns , quarum singulae novum rursus pelagus

procrearent, sive de patientia mihi sermo esset , sive de

humilitalc, sive de omnis generis eleemosyna , ad ipsos

usque orbis terrarum fines diffusa , sive de charitale, qusc

innumeras fornaces ardore superat , sive deinfmita alque

que ingenti lepore perfusa , naturaeque modum excedente

prudenlia. Quinam autem hinc fructus orti sint , si quis

narrare instituat, perinde faciet, ul si quis maris fluctus

numerare aggrediatur.

VI. Quocirca vaslissimishismaribus praeterilis, leonem

ab unguc demonslrare conabor : pauca nimirum de ves-

litu tuo atque indumentis , quibus corpus tuum neglec-

tim amictum est, verba faciens. Quanquam enim haecvirtus aliis cedere videtur, tamen si quis eam accurate

perpenderil, admodum ingentem eam esse reperiet, atque

ejusmocli,quae sapienlc animo, ac humana superanle,

et ad ipsum usque ccelum volitanlc opus habeat. Ac prop-

lerea non in INovo duntaxat, sed etiam in Yeteri Te*la-



r.riSTOLA ii. 4-5

menlo, cura pcr umbram ac figuram Dcus hominum ge-

nus, alque ca quae ad vivendi ralionem perlinebant

,

crassius quodammodo moderabatur, necdum de ccelesti-

bus rebus verbum, ncc de futuris ulla menlio erat, nec

phitosophiae hujus quae nuncviget, ulla vel obscura signi-

ficalio, verum pirigujore quodam et crassiorc modo leges

Hebraus scribebantm% elegantioris veslitus studium vehc-

mentissimc inlerdiccns, per Prophetam sic ait : « IL-ec

» dicil Doniirins adversus dominalrices filias Sion : Pro eo

«qriod elevat.e sunt filjae eorum , et ambulaverunt exlenlo

» collo , ct nutibus oculorum et progressu pedum tunicas

» irahebanf, ct pedibus suis simul ludcbant : et humiliabit

«Dominus domindtrices filias Sion, et denudabit habilum

«earura , ct auferet gloriam veslimeriti carum. Eteril. tibi

» pro snavi oJore pulvis, ct pro zona funiculo cingeris, et

»pro orharrienfo capitis tui calvitium habebis propter

»opera tua ; ct pro tunica clavatae purpurae sacco cibge-

»ris!

. «Iloec tibi ornamerili loco eruui. Yides iracun Jiam,

omncm sermouis vim supcrantcm? \ides acerbissimiim

supplicium et cruciatum ? vides acerrimam captivilalcm.

Ilinc peccali magnitudinem conjicias licet. INequc enim

benignus Dcus lam graverii et acerbam pcenam unquaui

inflixisscf, nisi peccalum,quqd cam accerseret, longe

gravius esset. Quod si magnum hoc scelus est, virtus ea

qiue ipsi opponitur haud dubie maxima. Ac proindc Pau-

his quoque , cum ad muliercs eas quae mundanam vilam

cbmplexoe sunt, oralioncm habcrot, non niodo ab ar.ro

gesfando eas abducif, scd nc sumptuosis quidem vcstibus

ulcnui poleslalem ipsis facit2

. Notat enim, perspicue, iri-

qnairi, norat, gravem hunc, ac profligatu pcrdiflicilcm

anitni morburn es>c , corrupUeque mentis aperlissimum

Hidiccm, quiquc sapienii animo opus haHeret. Id quod

1 Is.ii. iii, i5. — » i Tim ii, <j.



46 S. JO. CIIim-DSTOM ARCHIEPISCOPI C. P.

indic.ant non ese duntaxat foeininae quae commune vitae

genus scquuntur, matrimonioque cumviris copulatae sunt,

quarum nulla huic consilio facile paruit : verum etiam eae,

quae philosophiae speciem prae se ferunt, alque in virginum

chorum ascriptae sunt. Permultae enim ex ipsis , cum ad

vim naturae infercndam se accinxerint, cumque virgini-

tatis curriculum sine ulla labe conficiant, atque angeli-

cam in hac re vita? rationem imitentur, et in mortali cor-

pore resurrectionis prneludia oslendant ; « In illo enim«soeculo, inquit Christus, nec nubent, nec nubcnlur' ;

»

atque cum virtutibus illis quae corpore vacant, certamen

susceptum habeant, et in mortali corpore cum naturjsab

omni interitu alienis , contendant, idque quod multi ne

auribus quidem ferre possunt, re ipsa praeslent , et libi-

dinemnon secus ac rabidum

canem,

perpetuoqucinsul-

tantem propulsent, ct mare furens comprimant, et inter

immanes fluctus tranquille navigent, et perturbatissimo

mari cx animi sentcnlia fcranlur, atque in naluralis cupi-

ditalis fornace stantes haud tamen deflogrent, verum in-

star luli carbones istos pedibus premant; hac tamen cupi-

ditate lurpiter admodum ac misere caplae sunt, cumque

ea quae majora erant, pra^stitissent, huic vitio succubue-

runt.

VII. Tanta enim res est virginitas , lantoque labore in-

diget, ut Christus, cum e ccelo descendisset, ut homines

Angelos efficeret, ac coelestem vitae ralionem hic sereret,

ne tum quidem id imperare, ac lcge lala praescribere au-

sus sit, verum emori quidem;quo quid gravius exco-

gitari queat? ac perpetua cruce affici, hostesque beneficiis

prosequi jusserit, virginitatem autcm minime praeceperit,

verum eam in audientium arbitrio ac voluntate reliquerit,

his verbis utens :« Qui potest capere, capiat2

. »Etenim

> Luc. xx, 35. — » Matth. xix, 12.



EPISTOI.A II.j^ n

magna hujus rei moles est , magna certaminum horum

diflicultas, et pugnarum sudor, alque hic virtutis Jocus

admodum praeceps ac lubricus. Id quod etiam declaraut,

qui in Yeleri Teslamento multis virlutibus floruerunt. Si-

quidem magnus ille Aloses, Prophetarum caput, sincerus

Dei amicus, quique tantam apud enm fiduciam cl aucto-

ritatem ohlinuit, ut sexcenta hominum millia , suppjicio

ohnoxia, divinitus immissae plagae eriperet; vir, inquam,

tanlus ac tam insignis mari qnidem imperavit, et pelagus

secuit, et rupes fregit, el aerem immutavit, et INiliacam

undam in cruorem convertit, et ranarum ac locuslarum

exercilum Pharaoni opposuit, et res omnes condilas in

novam naturam translulit, aliaquc infinila miracula edi-

dit , atque multa virtutis documenla pra?huit : nam ulra-

que ex parlc claruit; verum.ad haec cerlamina ne oculos

quidem obvertere pptujt, sed malrimonio, et uxoris com-

plexu, atque hujusmodi pr;esidio indiguit, nec virgiuita-

tjsmari, quod illius fluctus pcrlimcscerct, se commillere

ausus est. Quin cliam Patriarcha isle1

,iiiii spi sacrilicus,

violenlissimum paturae afleclum proculcare potuit, ac fi-

lium, et quidem filium Isaac, in ipso aetalis llore, in ipso

juvenilis aetalis vigore , unigenilum, caruui, ac praeter

spcm omnem ipsi conccssum, et mullis virtutibus florcn-

tem, queque solo nitcbalur, cliam in exlreuia seneclute

morte alficerc voluit, eumque in montem subvehere, cum

ad lale facinus suhvcclurus esset, potuit, alque aram ex-

truxil, ct ligna composuit, et viclimam imposuit , et

mucroncmarripuit,

eumquc pueri jugulo adegit :

namadegit ac cruenlavit adamas ille , imo adamante omni lir-

mior : elenim hoc quidem ille vi naiune habet; hic au-

tem per philosophicam voluntatcm , naturalem illam

firmitatem et duritiem imitatus est, atque angelicam tran-

' Gen. xxu, 6.



48 s. jo. ciirysostomi arciiiepiscopi c. p.

qnillitaletn omniperturbalione vacuam prsestitit.El tamen

is qui tantum tamque praeclarum certamen iuirc potuit,

atque ex ipsis nalurae finibus excessit , virginitatis certa-

men suscipere minime ausus est : verum ipse quoque

hanc palaestram exlimuit, matrimoniique solalium est am-

plexus.

VIII. Vis Jobum etiam his adjungam? Justum inquam

illum, veri amanlem, pium, atque ab improba omni ac-

tione sese abstinentem? Hic igitur Job diaboli os conlu-

dit; percussus ipse, non percutiens , totam illius phare-

tram exinanivit ; cumque assiduis ab ipso sagiltis peteretur,

omnia lamen lentalionum genera sustinuit, et unumquod-

queimmanem in modum1

. Naui qu;e in hac vita raolesliae

speciem habent, et revera molesta sunt, haec praesertim

sunt, paupertas, morbus, filiorum amissio, hostium im-

petus, amicorum ingratus animus, fames, perpetui cor-

poris dolores, convicia, calumniae ct sinistra existimalio.

Qure omnia in unum corpus elTusa , atque adversus unam

animamslructa sunt, quodque eliam gravius est, inopinan-

tem adorta snnt. Quod autem dico sic intelligendum : Qui

tenuibus parentibus ortusest, alqueinejusmodidomocdn-

catus ,pauperlatis molesliam facile lulerit; ulpole usu ct

consueludine exercitus. At qui lot pecuniis circumfluit,

tantisque opibus abundat, ac postea in conlrarium repentc

lahitur, hujusmodi mulalionem haud facile tulerit. Nam

inexperlo, qui repenle in eam incidit, acerbior videtur.

Ac rursum:

qui ignobilis est, obscurosque parentes ha-

buit, alque in perpetuo contemptu vivit, is malediclis ct

conlumeliis haud admodum conturbalur. Quiaulem, cum

tanlam prius gloriam oblineret, etab omnibus stiparelur,

atque omnium sermone cclebraretur, magnoquc cum

splendore prsedicarelar, postea in infamiam et contemp-

> Job. !.



EPISTOLA II. ntom cecidit, huic idem quod ei qui ex divite pauper efiec-

tus est, accidat necesse est. Pari modo qui fiiiis crbalur

etiamsi omnes amiltat, dum tamen non eodem tempore,

luctum, quem ex iis qui mortem ohierunt, capil, reiiquo-

rum solatio levat : ac sedato eo mcerore, quem prionini

interilus attulit, si interjecto aliquo tempore aiterYn» e

vita discedere contingal, mitior ei haec calamitas reddiliirl

Neque enim recenti adhuc vulneri supervenit, verum se-

dato, ac de medio sublalo; quod quidcm non parumde dolore detrahit. At contra hic universum filiorum clio-

rum uno lemporis puncto, et quidem acerbissimo mortis

genere abreplum vidit. Nam et violenta ct immatura hncc

mors erat, ac tempus etiam et locus haud parvum dolori

cumulum aflerebal. Siquidem et epularum tcmpore, e! !n

ea domo quae hospilibus aperta erat, et denique domiis

i|)sis sepulcrum fuil. Nam quid novum illud, quodque

nullis verbis exprimi possit , lairiis genus commemorem ?

Aoluntarium dicam an coactum? Neque enim, quo cam

vocabulo appellem, scio, nec quod lam inopinatrc calami-

tali nomen imponam reperio. Quippe ab apposita mnnsa

abslinebat, nec cibos eos, quos cernebat, atlingebat. Vul-

nerum enim, quibus ipsius corpus afliciebatur, icetor ap-

pelilionem omnem opprimebat, mensamque etiam ipsam

molcslia perfundebat. Id quodetiam hisverbis declarabal:

«Foelorem video cibos mcos 1

. » Ac vis quidem tamiseum,

ut oblalos cibos deguslaret , adigebat : verum incredibilis

quidam Ajetor, qui ex ipsius carnibus promanabat, vim

famis superabat. Idco , ul jam dixi,quo eam paclo appei-

lem non habeo. \ oluntariam ? at appositos cibos deguslare

cupicbat; coaclam ? at cibi prseslo erant, nec quisquam

erat qui eum his uli prohiberet. Jam quomodo ipsi..s do-

lores commemorem, vermium scaturigines, defl«entera

« Job. \i, 7.

XCIII. 4



5o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

saniem, probra quibus eum amiciincessebant, famulorum

contemptum , « Neque enim famuli mei1

,inquil, mihi pe-

»percerant, quin in faciem meam expuerent (5) : »eos qui

ipsius calamitati insultabant, eamqueexagitabant?«Quos»

enim , inquit, « Non dignabar ponere cum canibus gregis

»mei, hi nunc impetum in me fecerunt, et infuni homines

» me castigant2

. » An non haec oinnia tibi gravia esse viden-

tur? gravia enim procul dubio sunl. Dicam-ne id quod

malorum caput est, totiusque calauiitalis velut colophon,quodque eum potissimum excruciabat ? Tumultuum eorum

qui in ipsius aninio existebant, tempestas, id praesertim

erat, quod eum intolerando modo praefocabat, ejusque

conscientia pura intestinam tempestatem excilabat, ratio-

nique tenebras offundebat; ac gubernatorem perturbabat.

Nam qui multorum scelerum sibi conscii sunt, eliamsi

acerbi aliquid ipsis accidat, id saltem habent, ut eorum

quae accidunt causas inveniant, peccata sua secum repu-

tantes, ac perturbationem eam, qiue dubitatione oritur,

discutientes. At qui nullius criminis sibi con-scii sunt, ve-

rum eximiis viriutum ornamentis proediti, si quid ejusmodi

patiantur, dummodo resurreclionis dogma norint, ac fu-

turailla praemia considerent, illud intelligunt, eaqnae acci-

duntcertamina, ac sexcentarum coronarummateriam esse.

At hic cum et probus vir esset , et de resurrectione nihil

exploratum haberet, hinc potissimum jactabatur, quod

malorum suorum causam ignorarel, acriusque eum haec

dubitatio, animique anxietas, quam vermes ac corporis

dolores, stimularent. Atque ut rem ita se habere intelligas,

quo tempore Deus pro sua benignitate ipsi certaminum

horum causam aperire dignatus est, nempe sehac de causa

haec permisisse, ut perspicua esset ipsius justitia , tum

denique, tanquam nihil earum molestiarum perpessus,

* Jobi xxx, 10. — » Ibid. i.



KPISTOLA II. 5l

respiravit : idque ex iis quse tunc locutus est, liquido con-

stat. Gieterura prius etiam quani causara intellexisset, do-

lore quidem afficiebatur : verura forti animo eum ferebat,

atque amissis omnibus rebus admirabilem illam vocem

emittebat, «Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Do-

»mino placuit , ita factum est; sit nomen Domini bene-

sdictum in saecula1

. »

IX, Verum hujusce viri amore correptus, ab instituta

oralione longius recessisse videor : quare, postquam pauca

adjunxero, rursum ad ea quae mihi proposita sunt, mereferam. liic igitur tanta tamque eximia virtute vir, qui

tot natune necessitates protrivit, ne ipse quidem in hoc

certamen descendere ausus est, verum et uxorem adhibuit,

et ingentem filiorum numerum procreavit. Tanta virgini-

tatis cst difficultas, tam alta et sublimia ipsius certamina,

tam graves sudores, magnamque animi lirmitatem requi-

rentes! Et tamen mulUe ex iis qiue ad hoc certamen se

accinxerunt, hanc ornatus et eleganliae immodicique ves-

titus cupiditatem minirae superarunt, verura ea capt.-e et

subactae sunt magis, quara raulieres illae quaa mundo se

addixerunt. Neque enim hoc raihi commemora, eas aurum

niinime gestare, nec sericis ct auro distinctis vestibus in-

dutas esse, neque gemmata inonilia gestare. Nam quod

gravius est, quodquc ipsarum morbum, atque hujus aflec-

tus lyrannidera aperlissime prodit, illud est, quod omni

aniini studio et conatu in hoc incubuerunt, ut pcr viJes

et abjectas illas vestes, earum quae auro redimitae ac seri-

cis vestibus amictae sunt, elegantiam et ornatum supera-

rent, atque hinc amabiliores illis viderentur : in hoc sci-

licet, ut quidem ipsae putant, indifferenti minimeque

reprehendendae rei studentes, utautem reinatura demons-

trat, perniciosas ac pestiferae , atque altam voraginem ha-

• Job. I, 31.

4.



£>2 S. JO. CHRYSOSTOMI iRCHlfcPISCOPl C. P.

benti. Quocirca hoc nouiinc scxcentis linguis laudes tuas

praedicari oportet , quod, quae res a virginibus argre snpe-

rari polest, hrcc tibi, quae in viduilalc degis, ila facilis ac

prompta est, ut ipsa rerum veritas planum fecit. Neque

enim incredibilem quamdam , atque ipsos eliam mendi-

cantes superantcm , vcslium vililatem dunlaxat admiror :

verum illud cliam, quod in veslitu, et calccamcnlis, atque

incessu tuo, nihil est fucaium , nihil de induslria compa-

ratum et elaboratum. Quae quidem omnia virtutis colores

sunt , quibus sapientia ea quae in animo recondiia est, ex-

terne depingilur. «Amictus»cnim« corporis, inquit Scrip-

» tura, et risus denlium , et ingressus hominis enunliabunt

» de illo1

. » Nam nisi terrenas pomparum hujus vitae cogi-

tationes incredibilem quemdam in modum humi prostra-

visses ac proculcasses , non in tanlum ipsorum contemp-

tum erupisscs , nec grave hoc pcccatum tam fortiler

superasses. Ne vero mc quisquain nimia exaggcralione uli

existimet, quod gravissimum hoc peccatum appellaritn.

Nam cum mundanis Hebraeorum mulieribus, alque illa

tempestate scelus hoc tanlam pcenam accersiverit, iis quas

conversationem in ccelis habere, atque Angelorum vitam

imitari debent, et in gratia vilam agunt, quam veniam

idem islud obtincre queat, mullo gravius perpclralum ?

Nam cum virgincm in veslilu mollem tunicam trahentem;

id quod Proplicla crimini cledit; lascivc ambulanlem, at-

que voce, et oculis, et amictu , venenalum poculum iis

qui ipsam impudico oculo intuentur miscentem, ac vora-

gines iis qui transeunt magis ac magis cJflfodientem , atque

hinc laqueos tendenlem videris, quomodo jam eam vir-

ginem appelles, ac non polius in scortorum numero rcpo-

nas ? Neque enim scorta tanlam illeeebram objiciunt,

quantam islae, voluptalis pennas otnni ex parte explicantcs.

• Eccli. six, 27.



EPISTOLA. II. 53

Ac propterea te beatam praedicamus ac miris laudibus

eflerimus, quod his omnibus liberata, in hac quoijueparle mortificalionis specimen edidisti , non ut ornatum

et elegantiam ostentares, sed ut fortiter te gereres; non

ut mundum muliebrem tibi quaereres, sed ut armis te mu-

nires.

X. Verum,qnoniam ab ungue leonem nunc ostendi-

mus , idque quadam duntaxat ex parte; neque enim to-

tam hanc tuam virtulem percurri : quippe, ut superius a

me dictum est, in immensa caeterarum tuarum virlutum

maria pedem infcrre meluo : atque etiam hoc loco mihi

propositum non est, sanctae aniniae luae laudes eflerre,

verum consolalionis pharmacum conficere: age, ea rur-

sum, quae superius dicta sunl, resumam. Quid aulemillnd

esf, quod prius diximus? Mimirum ut, quid hic peccarit,

aut quid ilie sceleris udmiserit, cum animo tuo reputare

desinas, acpatientia? tune, lolerantiae, jejuniorum, preca-

tionum, sacrarum vigiliarum , continentiae, eleemosynae,

hospitalitatis, variarumquc et gravium ac frequentium

tcntationum certamina perpetuo cogites. Considera quo-

modo a prima aetale ad hunc usque diem Christuru fame

laboiantem alere, sitienti potum pra:bere, nudum veslire,

hospitcm tecto excipere, morbo aflcclum visere, in vin-

cula conjeclum adirenon deslilisli. Charitalis tuae pelagus

animadverlc, quod usque eo aperuisli, ul ad ullimas usque

terrarum oras magno cum impelu perveneril. Nequc cnim

tua duntaxat domus cuilibet accedenli patcbat : vcrum

cliam passim tota tcrra totoque mari permullis hac tua

liberalilate per hospitalitatem frui contigit. tkec omnia in

unum cogens, coronarum harum et praemiorum spe ani-

mum exhilara, gaudioque perfunde. Quod si flagitiosos

istos et sanguinarios homines, quique his multo graviora

perpetrarunt, poenas dantes perspicere cupis, id quoque




tum videbis. Nam ot Lazafus divitern conflagrantein vidit*.

Quanquam enim ob vita? discrimen locus ipsisdislinctus

erat, eosque chaos dirimebat, atque alter in Abrahae sinu,

alter in intolerandis fornacibns sedem habebat; at nihilo

secius tamen et eum vidit Lazarus, et vocem audivit, et

respondit. Ibec tibi quoque tuin usu venient. Nam si qui

unum duntaxat hominem conteiripsit, tanto cruciatu afli-

citur, ac rursum ei qui unum tantummodo scandalizavit,

expedit ut mola asinaria suspcndatur in collo ejus, et de-

mergalur in mare J: qtii latilae orbis terrarum pafti ofFen-

sioneiu attulerunt, et tot EcClesias evertefunt, et tumulti-

bus ac perlurbatione omnia impleverunt, et pra?dones ac

barbaros immanitale ac saevitia sriperarnnt, atque a dia-

bolo, qufem belli ducem habebant, et daemonibus, quorum

ope atquc auxilio ulebantur, tanlo furore affecti sunt , ut

tretnendam banc etsanctitalis plenam ac donatore dignam

doctrinam, Judxis ac Geritilibus ridendam propinarint :

qui innumeras anirftas demerserunt, atque innumera toto

orbo nnufragia effecefunt,qui talilum incendium excita-

runt, ac Ghristi corpus sciderunt, et membra hinc et inde

abjecernnt:

«vos»eriim, inqriit, «estis cofpus Christi, et

»membra ex partes

; » imovero quid eorum furorem, qui

nullo sermone explicafi pote9t, exprimere contendo? quan-

tam poenam pestiferos islos ac sanguinarios horiiines subi-

turos tuOc esse existimas ? Nam si qui Christum esurientem

non aluo.runt, sempiterno igni cum diabolo addicuntur :

qui

monachorum et virgirium gregesin fatriem

conjece-runt , et vestitos nudarunt, et peregre agentes rion modo

non collegerunt, sed etiam expulerunt, et morbo Jaboran-

tes non modo non visitarunt, sed etiam vehementius af-

flixerunt; et non modo ad eos qui in Vinculis erant , sese

uo.ii contulerunt, sed etiam ut ii qui liberi ac soluti erant,

• Ljc. xvi, 23.' — * Matlti. xviii, 6. — ' i Cor. xu, 27.



EPISTOLA II. 55

in carcerem conjicerentur , operam dederunt, quantas

pcenas luituri sint, cogites licet. Tum igitur eos flamrnis

excruciatos et conflagrantes, vinclos, dentibus stridentes,

frustra lamentantes, inutili luctu se conficientes , atque

divilis illius in modum, incassum poenitenles videbis. Ac

rursum te illi in beatis illis sedibus coronam gestantem,

cum Angelis tripudiantem, atque cum Christo regnanlem

videbunt, ac vehementer exclamabunt et ingemiscent

,

contumeliarum, quas tibi inusserunt , pcenitentes, ac sup-plices libellos tibi offerentes , misericordiamque et huma-

liitalem tuam incassum implorantes.

XI. Haec igilur omnia tecum considera, eaque aniniae

tuae perpetuo accine : sicque hunc pulverem discutere po-

teris. Quoniam autem, ut quidem mea opinio fert, aliud

quidem est, quod te praesertim angit et excruciat; age

huic qnoquecogitationi per ea quae dicta sunt et quae nunc

dicturi sumus, pharmacum paremus. Etenim non ob haec

tantum mihi in dolore versari videris, sed etiam, quod a

me vili homunculo sejuncta sis : illudque lugere, atque

apud omnes dicere : Linguam illam non audimus, nec ea,

(pia solebamus, doclrina fruimur, vcrumfame coercemur:

quodque Deus Ilebraeis quondam minabatur1

, id nunc pa-

timur, nempe non panis famem, nec aquae sitim, sed di-

vinse doclrinae famem. Quid igitur ad haec dicemus ? Ni-

mirum illud maxime, quod libi etiam nobis absentibus in

librorum nostrorum lectione versari licet. Nos quoque, si

tabdlarios nanciscamur, operam dabimus, ut crebras ac

prolixas epistolas a nobis accipias. Quod si doctrinam

nostram vivaetiam voce audirecupis, fortasse hoc quoque

conlinget, ac nos rursus permittente Deo visura es. Imo

non fortasse sed certo : cave dubites. Illud enim tibi in

memoriam redigam, quod non temere haec dixerim, nec

« A.mos. vm, 11.



56 S. JO. CHRYSOSZOMI AJRCHLEPISCOPI C. P.

te fallens ac circumscribens: veruai quae nunc per Jitte-

ras accipis, ea quoque de viva voce exceptnra es. Quod si

tibi mara molesta est, illud cogita, eani libi

minimc in-frucluosam fore, verum ingenlem mercedem allaturain

essr, si palienliam adhibeas, ncc acerbum ullum verbum

proferas, qnin potius hoc qnoque nomine Dei gloriam

praedices, ut etiam perpcluo lacis : neque enim exi-

guum ac levc hoc certamen est, verum ingens, ac per-

quam strenuum animuin mentemque philosophicam re-

quirens, nenipe amici digressum et absentiam ferre.

Quisnam istud ait? Si quis amare sincere novit, si quis

vun charitalis exploratain habel, quod dico inlelligit. Ac

ne huc atque illuc obambulemus, eos qui sincera charitate

praedrti sinl, quserentes ; cteniin rara hsec virtus est; ad

bealiim Paulum curramus : alque ille, quanlum hoc cer-

lamen sit, quantumque animum requirat, nobis exponel.

Hic enirn Paulus, qui carnem exuerat, et corpus abjece-

rat , ac nuda propemodum anima terrarum orbem

peragrarat, et lurbidum omnem motum ex animo ejece-

rat, alque virlutum incorporearum tranquillitalem imita-

balur, terramque non secus ac Cfleium incolebat, et cum

Cherubim sursum stabal, mysticjeque illius musicae unaCiiii) ipsis particeps erat, alia quidem omnia perinde atque

in alieno corpore perpeliens, Icviler ferebat, carcerem ni-

inirum, vincula, exilia, flagra, minas, morlem, lapidatio-

nem, submersionem, ac denique quodvis supplicii genus.

Al idem ab uno homirie a se dileclo scmolus, tanta per-

turbatione affectus est, utstalim etiam exea urbe excede-rel, iri qua amicum, quem se visurum sperabat, minime

invenerat. Hujus rei ipsi Troas conscia est,quae ideo ab

eo rtdicla est quod tum eum ipsi ostendere minime po -

tuisset. « Cum enim venissem Troadem, inqnit, propler

»E\angelium Christi, et ostium mihi apertum esset in



EPISTOLA II. 07

oDomino, non habui requiem spirilui meo, eo qood non

sinvenerim Tiluin fralrem 111011111, sedvaledicenseisprofec-

» lus sum in Macedoniam 1

. » Quid ais Paulc? Ligno aili-

gatus atque in vincula conjeclus, ac virgarum nolas lergo

linpressas habens, et cruore difllucns, sacris initiabas et

baplizabas, et sacrificium offerebas, nec unicum eliam

homincm, qui salutem acccpturus essel, contcmnebas :

Troadcm autem profectus, ac rcpnrgatum arvum semen-

teinque exciperc paratum, el plenam aream, cunctaque

tibi prona et facilia praebenlem conspiciens, lanlum de

manibus lucrum rjoeisli, ut quamvis etiam ob eam cau-

sam illuc te contulisses ; « Cum enim venissem Troadem,

» inquit, adEvangclium, » hoc esl Evangelici negolii causa;

nec quisquam libi obsisteret; « Et oslium, inquit, mihi

»aperluui esset; » pedem lamen slatiin referresPIta sane,

inquit. Magna enim me mceroris tyrannis invas>it, Tilique

absentiameum animum vchemenler conturbavit, alque ita

me fregit ac supcravit ut a me, hoc ul facerem, extorserit.

INam quod illi propler mcerorem hoc acciderit, nihilnobis

conjccturis opus cst, vcrum ab ipsomel hoc conjicere atque

intclligere debemus. Elenim discessus sui causam his ver-

bis exposuit: « Non habui requiein spiritui meo, eo quod

»non invcnerim Titum, sed valedicens eis, egressussum.»

XII. Yides-ne quantum cerlamen sit, amici digressum

aequo ac placido animo ferre, quamque gravis et acerba

haec res sit, quamque sublimem ac strenuum aninium

desideret? Hoc porro ccrlamen tu quoque hunc obis. At

quo majus hoc certamenest, eo etiam coronapracslanlior

erit, praemiaque splendidiora. Quarehoc tibi tarditatis sit

solatium; illudque pra-lerea, quod merccde hinc manante

refertam, corona rcdimitam, amplissimisque laudibus af-

fectam te visuri simus. ISeque cnim ii, qui amant, eosolo

1 aCor. 11, 12,



58 8. JO. CHRY60STOMI ARCHIEPISCOPI C, P.

contenti sunt, qnod animorum vinculis inter se conslrin-

gantur, neque hoc ad consolationem sibi salis esse ducunt

vertim etiam corporis praesentiam requirunt, qua si ca-

reant, haud exigua voluptatis pars succisa est. Atque hoc

rursum, si ad churitatis alumnum nos conlulerimus, ila

se habere comperiemus. In ea enim Epislola, quam ad

Macedonas scribebat, his verbis utebalur: « Nos autem,

»i'ratres, orbali a vobis ad tempus horae, aspeclu, non

» corde, abundantius festinavimus faciem vestram videre:

» ego quidem Paulus semel et iterum : sed impcdivit nos

pSatanas. Propter quod non sustinenles amplius, placuit

»nobisremanercAthenis,solis : et misimusTimolheuin 1.»

O quanta in singulis dictionibus vis inest ! Etenim con-

ditam in ipsius animo charitatis flammam magnam cum

perspicuitate demonstrabat. Non enim dixit, sejuncti a

vobis, aut abstracti, aut distantes, autabsentes; verum,

« Orbali a vobis. » Vocaftulum investigavit quod decla-

rando animi sui dolori par esset. Nam cum ipse parentis

loco cnnctis esset, tamen pupillorum pucrorum, qui im-

matura aiate patrem amiserint, verbis ulitur: quo videli

cet singnlarcm quamdam animi mcestitiam oslendat. Ne-qne enim praemalura orbitate quidquam acerbius excogi-

tari polest, cum nec aetas ad rem ullam idoneam ipsis

opem afferre potest, nec qui eorum curam ac defensionem

sincero animo suscipianl, praesto sunt, et multi subito

existunt , a quibus insidiae ipsis comparanlur. Nam tum

velutagni lupis in medium proponunlur, a quibusomniex

parte caeduntur et laceranlur. Nemo est qui calamitalis

hujus magnitudinem ulla oratione consequi possit. Quo-

circa Paulus, cum iu omnes partes se versasset, alque

ejusmodi vocem, qua in solitudinem acerbamque calami-

tatem indicaret, quaesivisset, ut quo animo esset, cum ab

> i Thess. n, 17.



EPISTOLA II. 5g

Jis qnos aniabat, distraheretur, planum faceret, hac dic-

tione nsiis esset: etdeindeper ea quaesequuntur hanc rur-

sumexaggeravit. «Orbati »enim, inquit , »non ad diutur-

num aliquod temporisspatium, sed« Ad tempus horae1

: » ac

nonanimo, sedfaciesoladisjuncti,ncsicquidem tamen do-

loremeum, quem hinc concipiinus, fcrrepossumus; quam-

vis ea nobis satis ampla consolatio sit, quod animi nostri

inter se devincti sint, quodqne vos in corde noslro condi-

tos habeamus , ac denique illud.quod heri et nudius ter-

tius vos viderimus : tamen nihil eorum moerore nos li-

berat. Quid ergo vis, dic quaeso ? quid expetis , imo tam

vehementer expetis ? ipsam eorurn faciem cernere.

« Abundantius enim, inquit, festinavimus faciem vestram

«videre2

. » Quid ais, o magrte atqueexcelse vir? qui mun-

duni in te crucifixum habes, ipse vicissim mundo cruci-fixus, qui ab omnibus carnalibus rebus te removisti, qui

pene corporis exprrs eflVctus, siccine te captivum chari-

tas tenuit, ut in lutcam, ac trrrenarti atque in sensutn ca-

denlem carnem provolutus sis?Maxime, inquit : nec id

dictreme pudet, imo etiam eo nomine glorior. INam cum

charilaten), bonorum omnium matrem, in me scalentem

habeam, hasc requiro. Neque simpliciter corpoream prae-

sentiam expetit, verum eorum faciem intueri gestit.

« Abundantius enim, inquit, fcslinavimus faciem vestram

«videre. » Conspectum igittir expetis, heus tu, vultusque

s|tectanc}i cupiditate flagras? Et quidem vehemenler, in-

quit : quodillic sensuuminstrutnenta collecta sint. Nudus

enim animus per se cum alteroanimo conjunctus, nec di-

cere, nec audire quidquam poterit: at si mihi corporea

prsesentia frui contingat, et aliquid ipse dicam, et ab iis

quos amo, vicissim audiam: propterea faciem vestram in

tueri aveo, in qua lingua est, quae vocem einittit, animi

11 Thess. 11, 17. —- » Ibid.



60 S. JO. CHRYSOSTOMI AI\CHIEPISCOPI C. P,

que sensa enuntiat, et auris quee verba excipit, et oculi

qui aniini motus pingunt. Eteniui adamatae animae con-

sortio meliusper illa frui licct.

XIII. Alque ut intelligas quantum hujus conspectus

cupidilate ardeat, posteaquam dixit, « Abundantius fesli-

• navimus, » hac dictione minime contentus fuit : verum

subjungit, « In uiulto desiderio. » Ac moxcaeleris sese ad-

miscere non sustinens, verum oslendens se aliis acrius

amare postquam his verbis usus est, « Abundantius festi-

nnavimus ac cupivimus venire acl vos, » a relicjuis se ip-

sum segregavit, solumque se statuens, dixit, « Ego quidem

«Paulus semel et iterum : » hinc videlicel ostendens se ve-

hcmenliore, quam alios , studio in id incubuisse. Poslea,

quoniam id minime assecutus est, lilteris non contenlus

socium suum Timothcum,

qui lilterarum instar ipsi futu-

rus esset, ad extremum mitlit. Propler quod adjecit,

• Ideo non ullra sustinentes1

. » diclionis nobilitalem

ac vim, ipsius charitatem, quae nullo freno coerceri ac to-

lcrari posset, commonslranlem ! Et sicut cum quis ignis

ardore deflagrans , atque incendii solatium aliquod inve-

nire studans, nullum non lapidem movet : eodem modo

hic quoque, cum incenderctur, praefocarelur, inflamma-

retur, proul licebat, et fieri poterat, consolalioncm exco-

gilavit. « iNon enim jam sustincntes, inquit, misimus Ti-

jmolhcum, Evangelii minislrum, » socium et adjulorem

nostrum, ac membrum in primis necessarium a noslro

ccclu avellentes, ac moerorem mcerore commulantcs. Nam

quod ne ipsius quidem absenliam facile ferrel, verum ip-

sorum causa hanc molcstiam susciperct, hoc quoque

ipsum his verbis indicavit : « Placuil nobis manere solis. »

O animnm in ipsam charitalcm mutatum ! Postquam enim

ab uno fratre disjunclus est solum se esse ait, idque cum

• i Thess n, 17.



KPISTOLA II. fi|

tot alios secum haberet. Hoec igitnr ipsa quoque tccnin

perpetuo meditare, et quo ea res cruciatum tibi majorem

afferl, eo etiam eam, si grato animo feras, majorcm frucium

allaturam esse exislima. Non enim corporeae dunlaxat pla-

gieillalae.sed ctiam animi doloromni sermone sublimiores

coronas affert, et quidem animi dolor, rnagis quam cor-

poris ; cuui qui feriuntur, cum graliarum aclione fe-

runt. Quemadmodum igitur si corpore lacerata verberi-

busque concisa , forti ac genoroso animo id ferres, Deique

gloriam hoc nomine pracdicares, ingentem hinc merce

dem conscquereris : eodem modo , cum haec animus tmis

patiatnr, magna hinc praemia expecta. Expecles velim

etiam lcre omnino, ul rursum nos videas, alque hoc do-

lore liboreris , amplumque et uberem hujus doloris quaes-

tum, et poslhac , et nunc,percipias. Alque hiec libi ad

mceroris levamen sufficiunt : imovero non tibi dunlaxat

,

verum etiain cuivis, quamlibet alioqui vecordi ac sa.xea

mente prtedilo. At ubi tanta prudenlia est, tanlaeque pie-

tatis diviliae , tamque sublimis philoôphia, atque animus

rerum hujuscc vilae pompam proculcans, illic quoque

facilior curandi morbi ratio est. Quocirca in hoc qnoque

tuam erga nos charitatem ostende, quod magnam, etiam

scribentcs, apud te aucloritatem obtineamus, nec mino-

rem quam si praesentes essemus. Illud autem perspicue

demonslrabis , si litteras noslras aliquid profccisse inlelli-

gamus, nec aliquid tantum, sed quantum cupimus. Cu-

pimus porro te in eadem animi ketitia versari, in qua te,

cum islic essemus , cernebamus. Quod si islud intclliga-

mus, haud parvam nos quoque soliludinis hujus, in qua

nunc sumus, consolationem capiemus. Itaque si tibi nos

in majori animi tranquillitate conslilucrc cordi cst; scio

autemte id velle et magnopere curare; illud fac sciamus,

le omnem mceroris colluviem abs te submovisse, tuasque




res tranquillo in statu esse : ac nobis hanc nostrae erga le

benevolentiae mercedem repende. Non enim te fugit, non,

inquam, proftcto le fugit, quantopere, si hoc praestiteris,

de eoque nos per filteras certiores feceris, animuiu nos-

trum recreatura sis.

EPISTOLA III

Ad eamdem,

I. Nec corpora ea, quae cum gravi febre colluctata

sunt, contractum ex febre detrimentum ; nec maris aquae,

quibus cum saevis ventis certamen fuit, eam, quam fluc-

tus attulerunt, tempestalem subito deponunt : verum sen-

sim ac paulatim. Nam et corporibus longiore tempo-

ris spatio ad hoc opus est, ut post depulsas febres

ad integram sanitatem redeant , eainque quam ipsis mor-

bus reliquam fecit, imbecillitalcm abstergant : et aqiue,

sedatis etiam fluclibus , diutius adhuc agitanlur et incitan-

tur, magnoque impetu feruntur ac reciprocant, atque ali-

quanto tempore indigent, ut ad integram tranquillitatem

redeant. Hoc porro pnuludii genere non temeread teusus

sum : verum ul inlelligas , nos necessitate adduclos esse,

ut hanc epistolam ad te mitteremus. Nam etsi mceroris

tyrannidem superioribus litteris sustulimus, ipsiusque ar-

cem evertimus :

tamen orationi noslrae ingenti adhuc as-

siduitate opus est, ut altam tibi pacem conciliet, ac de-

leta perturbationu 11 omnium, quae ex illo angore fluxerunt,

memoria, candidam tibi ac certam tranquillitatem osten-

dat, atque in magna animi alacritate te collocet. Id enim

* Gucuso auno 4°4.





04 S. JO. CHRYSOsTOUl ARCHlKPISCOPI C. P.

»eis,peccatum non haberent : nunc autem excusationem

» non habenl de peccato suo1

. » 01) eamque causam cum

Jerusalem hoc ipso noinine lugerel, his verbis utebalur :

« Jerusalem , Jerusalem, quae occidis Prophelas, et lapi-

»das eos qut ad te missi sunt, quolies volui congregare

» filios vestros , el noluistis ? Ecce relinquetur domus vcs-

» tra deserta2

. »

II. Haec igilur cum tibi perspecta sint, domina mea

religiosissima, labora , tibiqne vim adhibe, atque eorumqnae a nobis commcmorata sunt, ope ac subsidio munita,

in idenitere, ut cogitaliones eas quae pertnrbant, ac lan-

tos motus tantamque tempestalem cient, magno cum

impelu extrudas ac propulses. Verum quin id factura,

consilioquc noslro paritura sis, nemini dubitandum esse

arbitror. Jam tibi gladios, hastas, arcus ct sagittas , tho-

racem ,clypeum et libialia comparetnus oportet : quo par-

tim his te munias, parlim eas quae te pcrlurbatione affi-

ciuntjCOgitationesprosternas, atqueobtrunccset inlerimas.

Lndenam igitur machinas istas ac fundas libi conficiemus,

ut ne hosles quidem propius accedere sinas , verum eos

quam longissime ac nullo negotio subtnoveas? Ab ipso

mcerore : nimirum si de eo nonnihil disseramus, quamque

gravis ac molesta res sit , demonstremus. Moeror enim

grave animorum lormentum est , dolor omnem sermonis

\imexcedens, ac supplicium omni supplicio et crucialu

acerbius. Siquidem pestiferum vermcm imitatur, non car-

nem dunlaxat; sed eliam animam perslringens : ac tinea

est, non ossium tantum, verum etiam mentis : et perpe-

tuus carnilcx, non Iatus fodiens, verum animi vires labe-

faclans : et perpelua nox, et tetras tenebrae, et lempestas

ac procella , et obscura febris, quavis flamma vehemen-

tius exurens : et bcllum induciarum expers : et morbus,

i Joan. xv, 22. — * Matth. xxm, 57.



j.pjstcla iii. (,--;

rerum earum, quse oculis cernuntur, prospeclum ma"-na

ex parlc impediens. Nam et sol , et liquidi hujusae>is

natura , iis qui ita affecli sunt, molcstiam exhibere vide-

tur, atquc in meridiana luce profundam noclem imilari.

Eaque de causa cximius ille Prophcta dicebat, « Occidct

«illis sol in meridie1

. s Non quod sidus illud dclitcscat,

aut consuetus ipsius cursus interrumpatur : sed quodt

moeslo ac m<Erenli animo clarissimo die noclis species

sese objiciat. Neque enim tanlae noctis tenebne sunl,

quanta mceroris nox est : non quideni illa naturae legc ac-

cedcns , verum per rationis ac mentis obscuralionem

conllata : horrenda sane atque intoleranda , truculenlum

vullum habens, quovis lyranno crudelior, ncmini eorum

qui eam discutere conanlur, facile cedens , verum ani-

mam earn, quam corripuit, adamantc firmius plcrnni-que relinens, cum videlicct ca non mullum sapienli-e

adhibuit.

III. Quid aulem longa oratione opus est , ut de co ipse

pronuntiem , cum ad eos qui illo capti sunt , vcnirc, at-

que hinc univcrsam ipsius vim pcrspicere liceal? Imovero

liceat, si lubct, cam aliundc prius demonstremus. Nam

cum Adamus grave illud peccatum admisissct , alque

communc hominutn omnium gcnus condcmnassct, labore

tum mulctalus est2

. Ea auleni,quae gravius pcccaverat,

et quidem usque eo gravius, ut illius pcccalum , cum hu-

jus peccato collatum, nc peccalum quidcm exislimetnr.

« Adam cnim, inquit scriplura, non cst sednctus , scd

nmulicr seducta in pncvaricatione fuit3

. » ILtc, inquam,

quoe deccpta fuerat, ac Dei lcgem violaverat, atque ct

sibi, et marilo vcnenatum poculum tcmj)rraverat , am-

pliori mcorori addicilur, quod vidclicct illc majorem a.l

premendum vim habeat, quam labor. « Multiplicans erlinr,

» Amos. yiii, 9. — » fi-n. m. — 3 1 Tim n, i4

xcin. 5



66 S. JO. CHRYSOSTOMI AllCUIJiPlSCOPi C. P.

» inquit , multiplicabo dolores tuos, et gemitum tuum. n

«doloribus paries filios1

. » Nusquam hic labor, nusquam

sudor et aerumna : verum mcestilia et gemitus, atque hinc

nascens cruciatus, sexcentas mortes adaequans , imo eliam

longc gravior. Quanquam quid morte gravius? Annon hu-

manorum malorum caput est ? Annon ea horrenda et in-

toleranda innumerisque luctibus digna essevidelur? An-

non eam atrocissimi sceleris pocnain esse dixit Paulus ?

Nam eos, qui sacrosancta mysleria indigne allingunt,

tremendaeque mcnsse parlicipes fiunt, hanc poenam pen-

dere his verbis asseruit : « Proptcrea inter vos niulli im-

»becilles et infirmi, et dormiunt multi2

. » Annon lcgisla-

tores omnes hoc supplicio eos mulctant qui atrocissima

scelera commillunt? annon eiiam Deus extremam hanc in

lege pcenam iis constituit, qui magnis criminibus sese de-

vinciunl? annon hujus melu Palriarcha ille perterrilus

eo adductusest, ut , natura etiam ipsa superata, uxorem

suam barbaricae lasciviae , atque /Egypliaoe tyrannidi de-

deret, alque hanc petulantis libidinis fabulam et ipse

struerel et uxorem, ut gravem hunc et tragicum gestum

secumageret, obsecraret? Alque adeo ne hujusmodi qui-

dem tanquam scenicae simulalionis causam afferre pudore

deterretur : « Erit enim, inquit, cum viderint te /Egyptii3

»

egregia forma praeditam, atque faciei pulchriludine praes-

tantem, « Intcrficient me, et te servabunt. Dicigitur quod

»soror mea sis , ut bene sit mihi propter le , et vivat

» anima mea ob gratiam tui. » Vidisti metum , vidisti tre-

morem, excelsum illum ac philosophicum animum qualien-

tem? Vidisti adamantem formidine fractum? Genus men-

litur, atque alteram pro altera personam uxori suae

imponit, agnamque lupis in praedam exponit : quodque

viris malorum omnium acerbissimum est, nempe constu-

' Galat. iu, 16. — i Gor. xi, 5o, — 3 Gen. xn , ia.



EPISTOLA III. 6j

pratam uxorem cernere, imo etiam vel suspicari , hoc, et

quod hac re multo acerbius est ; non enim suspicio tan-

tum erat, sed stuprum reipsa tentabatur ; non modo cer-

nit, sedetiam, ut perpelretur, laborat : idque ipsi leve

ac ferendum videtur. Efcnim alTectus affectum superabat,

gravem nimirum gravior, ac mortis terror zelotypiam

vincebat. Magnus quoque ille Elias ob mortis meluin solas

lihidinosae ac nefariae mulieris minas veritus, in fugam se

contulit, ac solum verlit ' :

et qui ccelum clauserat, et lot

miracula palrarat, sermonis terrorem minime tulit : ve-

rum excelsum illum atque ad coelos usque sublimem ani-

mum pavor ita perculit, ut post illam fiduciam, post

tantam in loqucndo libertalem,posl lantum viriutis spc-

cimen editum, et patriam, ct tanluin populum , cujus

causn tot pericula audax adicrat, rcpcnle linqucrct, et

quadraginta dierum iter solus obirct et in locum dcscrtum

migraret. Vehementer enim horrenda hujus rei nalura

est, ac propterea quotidie in gcnus nostrum impclum fa-

ciens, ad unumqucmque mortuum nos usque adeo percel-

lil alque conslernat, meluque perturbat ct contrahit,

ut quac nec opinato apparcat. ftec vcro ad consoialionem

ullam vim habuil, aut lcmporis medilalio, aut quotidiana

in hac contemplalione consuetudo et excrcilatio : nec

temporis diulurnitale hujusmodi moeror terrorque conse-

nuit, verum perpcluo juvenescit ac viget, reccntcmquc

ac florenlem quotidie metum afFert. Nec sane immerito.

Quis enim non perturbetur et consternetur, cumeum,

qui hesternodie, aut paucis

ante diebus ambulabat , sex-

ccnla domus negotia gercbat , uxoris , filiorum, manci-

piorum , saepe etiain integrarum civitatum curam susci-

picbat, minabalur, terrebat, supplicia parlim solvebat,

partim inferebat, innumera tum in urbibus, tum in re-

1 3 Reg. xix.

5.



68 8. JO. rttiRYSOSTOtfl ARCHIKPISCOPl C. P.

gionibus efficiebat, repente plusquam lapidem mutum et

jacentem videt? cumquc innumerabiles homines plorent,

et amicissiini quique lugeant, et uxor dolore distorquea-

tur, genas cedat, comam vellat magnoque cum ululatu

ancillarum greges circum se collocet , ipsuin tamen nihil

eorum sentientem? cum vidct omnia repenle de medio

sublata esse, rationem , ingenium, animam , oris florem

ac venustatem, membrorum motum : injucunda autem

iis successisse nimirum silcnlium, stuporem, corruptio-

nem , saniem, vermes, cinercm, pulvcrem , fnelorem,

inleritum inlegrum, corpusque tolum eo properans.ul

in vilia et deformia alque ignobilia ossa desinat?

IV. Et tamen islud, quod et per res ipsas, et pcr

sanctorum illorum virorum formidinem horrendum essc

constat, mcerore longe levius est. Nam ipsius cansa longa

haec sermonum curricula emensus sum, ut ex me discas,

quanlam pcenam pendas, ac parem ipsi, imovero multis

parlibus majorem, bonorum mercedem cxpectcs. Alque

ut haec ita se habere intelligas, jam ad cos qui eo affeclu

capti sunl, confugiam, quo scilicet prius noslra feslinabat

oralio. Plebs Hcbraeorum, Mosc venienle, ac libertatem

et /Egyptiac;e captivilatis finem nunlianle, nc audire qui-

dem ipsum sustinebant. Causamquc eliam exponens legis-

lator, dicebat : a Loculus est autem Moses ad populum,

»et non audivit populus Moscm pi\x pusillanimilale'. »

Quinetiam cum Deus graves Judacis ob multa flagitia

minas intendil, post captivilalem atque in aliena regionc

commoralioncm,post servilutem , famem, peslem alque

humanarum carnium csuin hanc pccnam subjunxit, his

verbis utens : « Dabo cis cor mcerens, et deficienles ocu-

»los, et tabescentem animam 2. » Quid autem Judacos,

pelulantem et ingratum, carnisque servituti addicium po-

1 Exorl. vi, q. — • Dent. xxvm, 65.



EPISTOLA. III. 6*9

pulum, nec philosophari scientem, commemoro : cum

uiihi a magnis et excclsis viris hujus rei argumenlum ca-

pere liceal? Elenim Aposlolorum chorus, cum triennium

jam cum Chrislo consuetudincm hahuissent, multaque

de immorlalilale aliisque arcanis rebus ex ipso didicissent,

signaque admiranda et ah humanis sensibus remota edi

dissent, ipsumque tanlo tempore mira perpetrantem

conspexissent, ejusdemque cum eo mensaj, et colloquii,

ac tam eximiorum sermonum participes extitisscnt, atque

omni doclrinne genere erudili fuissent, posleaquam vcrba

quae meerorem afTcrebant, audierunt, qui prius eum per-

peluo retinebant, deque ipso velut laclenles pneri pende-

bant, nec pcrconlari desinebant, Quo vadis? iidem rursus

hnjus moeroris tyrannide ita oppressi sunt, seque totos

angori dediderunt, ut jam ab ipso haec minime perconta-

renlur. Quo eliam nomine Christus eos insectans, dice-

bat : « Audislis qnia vado ad eum qui misit ine, et venio

»ad vos, et nemo ex vobis inlerrogat me, Quo vadis? Sed

»quia haec locutus sum vobis, tristitia implevit cor ves^

»lrum*. »Vides-ne quomodo inceroris tyrannis amori te-

nebras ofTuderit , eosque in caplivitatem sibi addixerit.

suique juris leccril? Rursum Elias ille ;

nam ne nuncquidem ab eo abscedam; post fugam ac secessionem a

Palaestina, mceroris acerbitatem non ferens; si quidem iu

magno mcerore atque angore versabatur : quod etiam U

qui eam hisloriam lilteris mandavit, his verbis declarat

« Abiit juxta animam suam'2

; » quid in sua ad Deum prc-

calione dicat, audias velim : « Et sufliciat nunc, Domine ;

» accipe animam meam a me: non enim sum melior quain

»patres mei. » Ita illud quod formidabilius erat, illum sup-

plicii colophonem, illud malorum caput, illam sceleris

omnis pceuam exoptat, atque in bcneficii loco pelit. UsqttfJ

1 Jo.m. xvi, 5. — » 5 Rfg, xix, 4«



yo S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEHSCOPI C. P.

adeo morte ierribilior cst moeror. Lt enim hunc effngeret,

ad illam perfugit.

V. Hic aulem quaestionem quanidam tibi explicare

volo. Nec enim mc fallil, quantum hujusmodi qua'Stiones

tibi dissolvi cnpias. Quaenam igitur haec quaeslio est ? Si

mortem moerore leviorem esse existimabat, quid causoe

est, cur vitandae mortis causa rcliclo solo patrio ac popu-

laribus suis profugeril? et cur qui prius eam fugiebat,

nunc eam expetat? Nimirum ut hinc vel maxime, quantummeustiiia mortem acerbilale superel, intelligas. Nam cum

mortis duntaxat metus eum qualcret, non abs re quidvis

eflicicbat, qno eam effugeret. At posleaquam moeror in

ipsius peclore insidens naluram suam ostendit, eum vide-

licet cxedens, absumens , dentibus conficiens , alque in-

toWandumi.n

modumexcrucians, tum denique id quod

omnibus rebus gravius ol acerbius est, levius esse judica-

vil. Eodemquc modo Jonas eliam moerorem fugiens, ad

mortmi coniugit : morlemque ipse quoque his verbis a

Deo oelivit : « Accipe animam meam a me : melius est

»enim mihi mori, quam vivere1

. «David que item, sive ex

sua, sive ex aliornm quorumdam lugenlium persona Psal-

mum conscribens, hoc ipsum indicat. « Cum consisteret,

«inquit, peccator adversum me, obmului, et humiliatus

»sum, et silui a bonis, et dolor meus renovatus est. Con-

«caluit cor meum intra me, et in meditatione mea exar-

«descet ignis2

: »per ignem, illum scilicet moeroris affec-

tum, qui quovis igne acerbior est, designans. Ideo plagas

ipsius ac dolores minime jam ferens, his verbis utitur :

« Locutus sum in lingua mea. »Quid autem loqueris, dic

quacsoPMorlemquoque hic petitdicens : « Notumfacmihi,

«Domine, finem meum,et numerum dierum meorum quis

»est : ut sciam cur morer ego. »Quae quidem verba ta-

> Jon. iv, 3. — • Psal. xxxvm, 3.



EPISTOLA III. Jt

metsi ab Eliae verbis discrepent, eamdem tamen senten-

tiam habent. j\am quod ille dixit, « Non sum melior quam

»patres mei, »hoc iste his verbis significavit : « INotum fac

»mihi Domine finem meum, ut sciam quid morer ego. »

Hoc est, qua de causa ego relictus sum, seriusque abeo

quade causa, cum alii jam e vita discesserint, ipse tamen

remaneo , atque in praesenli vita diulurniorem moram

traho? Ac tanta mortis cupidilate tenetur, sive ipse, sive

illi,

quorumnomine loquilur. ut etiam, ea

nondumprae-

sente, praesentiae tempus scire aveat. « Notum, inquit, fac

» mihi Domine finem mcum , »quo videlicet hinc quoque

maximam voluptatem capiat. Ita id quod horrcndum est,

propter intolerandum mceroris dolorem, atque ignem in

animo exardescentem, expetendum redditur. « In medita-

» tione enim mea, inquit, exardescet ignis. »Quocirca cum

tantam pcenam luas, magnam hinc mercedem, multa

prsmia, remuneraliones incnarrabiles, splendidas ac valde

florentes hujusmodi certaminum coronas expecta. Non

enim solum aliquid boni eflicere, sed etlam aliquid mali

perpeli, magnam mercedcm atque ampla praemia oblinet.

Atque ad hanc orationem jam me confero, ut quae et tibi,

et cunctis magnopere ulilis sit , animisque ad patientiam

acuendis sufficiat , nec eos ad calamitatum sudores debi-

litari sinat.

VI. Quod igitur calamitatum omnium atrocissima, ac

malorum colophon et caput , mcestitia sit, satis fuse a

nobis est demonstratum : superest jam ut virtutes et cala-

mitatum perpessiones inler se comparemns : ut perspicue

intelligas non virtutibus solum, sed etiam calamitatibus

mercedem constitutam esse, et quidem admodum am-

plam : nec calamitatibus minus,quam virtutibus ; imo

amplius interdum calamitatibus. Ac , si lubet, magnum

patientiae pugilem iu medium producamus, eum, inquaiu,



»2 S. JO. CUKYSOSTOMI ARCHIliPISCOPI C. P.

qui ulroque laudis gencre splenduit, adamanlcm illnm,

petram illam, enm qui in Ausilide quidem regione cxlilit,

veruinsingulari

quadamvirlutis

suse magnitudineuni-

versum lcrrarum orbcm colluslravil, atque ipsius tum

viiiutes, tum calamitatcs exponomus : ut, qua ex parte

magis eifulscrit, compcrtum habcas. Quaenam igitur ij)sius

virlutes erant?« Domus enim mea , inquit, omni venienti

»paluit, communisque erat vialoribus portus*. » Quin

bona sua ita possidebat, ut ea penc omnia non sibi, spd

pauperibus haberet. « Oculus enim , inqtiit, fui cnecorum,

»et pes claudorum. Paler eram imbecillium : et causam,

»quain nesciebam , invcstigabam. Conterebam molas ini-

«quorum : et de dcnlibus illorum auferebam proedam

» imbecilles autem, si qua re opus habebant, minime re-

n pnlsam ferebant. Neque quisquara exaedibusmeis unquam

» vacuosinuegressuscst2

. » Vides varia humanilatis genera,

et varios eleemosynae portus, cumque quavis ralionc opem

iis, quibus injuria fiebat , afTerentem ? Vides eum egesla-

tcm sublevantem, vidtias fovenlem, laesis opitulanlem,

l.edcntibus lerrorem incutientem? Neque enim co solum

sludium suuin demonslrabat,quod iis

,qui laedebantur,

praeslo esset, atque auxilium ferret, quod multi faciunt;

verum eliam eo usque laborabat, quoad negolium con-

fecisset, et quidem magna cum vehcmenlia. a Conterebam

» enim, inquit, molas iniquorum3

: «eorum videlicet cona-

tibus providenliam suam muri instar opponens. Nec vero

honiinuin tantum injuriis, sed etiam naturae insidiis cu-

ram suam ac sollicitudinem objiciens, ipsius nimirumvitja singulari auxilii sui magnitudine corrigens. Nam quia

merabra ipsis restiluere minime poterat, hoc est ccecis

oculos, claudis pedes, membrorum inslar ipsis crat : alque

ipsius opera ii qui oculis capti erant, videbant; et ii qui

' Joh. \x\ij />a. — > Id. xxix, j5. — 3 Ibid. 17.



EPISTOLA III. -?,

cruribus obkesi ac mutilali erant, ambulabant. Quid cuin

hac humanitatc comparari queal? Alias eliam ipsius vir-

tutes exploralas habes ;-ne omnia enumerans orationcni

prolrahain; morum facilitalem, lenilalem, summam mo-

destiam ac tcmperanliam;quonam pacto, cum in eos qui

injuriam aliis infcrcbant, vehemens esset; nam hoc sane

mirandum ; suavis tamen et mansuetus, atque ipso ctiam

mclle dulcior erat, cum erga omncs alios, tum erga famu-

los suos, qui magnum sui erga ipsum amoris argumentumedenles, diccbanl : a Quis det nobis, ut de carnibus ejus

» saturemur1

? » Quod si famulis ila carus et amabilis erat,

quibus savpc terroriessc necesse est, quanlo magis cunctis

aliis hominibus?

VII. H;ec igilur, atque his plura , cum apud tc colle-

gcris, age jam ad calamitatum, quas perpessus est, nume-

rutn subduccndum mecmn te confer : atque comparando

videamus quo tempore clarior crat, an cum illis virtulis

inuueribus fungebalur, an cum accrba palerelur quas

magnum ipsi mterorcm inurebant? Ltro igilur tempore

illuslrior crat Job?Tumne cum dornum suam omnibus

qui co iter facicbanl, aperlam habebat, an cum ea pros-

trata nullum accrbum verbum pronunliavit, sed Deumlaudibus affecit

2? Alqui illud virtutis munus erat, hocper-

pessio. Ltro lempore insignior erat. dic, quaeso, cum filio-

rum causa sacriticium oflferebat, eosquc inter se concilia-

bat, an cum ipsis domus ruina obrulis, acerbissimoque

mortis genere de medio sublalis, pcrquam sapienler hunc

casum tulit? Ltro tempore magis emicuit : cum dc ovium

ipsius velleribus nudorum humeri calefiebant, an cum

allato nuncio ignem de coclo cecidisse, et universum gre-

gem una cum pasturibus absumj)sissc, minime commotus

ac perturbatus est, verum calamilalcm hanc acquo animo

1 Job. xxxi, 01. — » Id. 111.




tulit? Utro tempore major erat, cum firma corporis vale-

tudine frucretur, qua ad eorum qui injuriam acceperant,

defeosionem ulebatur, et iniquorum molas conlerebat,

atque ex mediis ipsorum dentibus praedam eripiebat, op-

pressisque portus erat : an cum corpus suum , lassorum

prajsidium, a vermibus corrodi conspiciebat, atque in

slerquilinio sedens , accepta testa illud ipse radcbat ?

«Glebasenim terrae mollio, inquit, sanicm radens1

. »Atqui

omnia illa virtulis opera erant : contra, hsec omnia, per-

pessiones :et tamen haec ipsi majorem, quam illa, splen-

dorem attulerunt. IIoc enim acerbissima prcelii pars erat,

majoremque fortitudinem animique firujitatem, et menlis

sapientiam, atque ampliorem erga Deum charitatem re-

qnirebat. Eaque de causa, cum illa fierent, impudenter

quidem ac perquam improbe,

sed tamen obluctabatur

diabolus, his verbis utens : « Numquid Job fruslra colit

«Deum 2 ?»At cum haec accidissent, pudore smTusus

terga dedit, ac secessit, ut qui ne impudentis quidem

ullius objectionis umbram aliquam haberet, quam prae-

tenderet. Hoc enim coronarum colophon est, hoc summus

virtutis apex , hoc perspicuum fortitudinis argumentum,hoc summoB philosophiae culmen. Illud eliam ostendens

hic idcm beatus Job, quanto acerbior sit mceroris tyran-

nis ,quam mors , hanc requiem appellabat , « Mors enim

»inquit, viro requies. » Atque eam gratine loco petebat,

dicens : « Quis det ut veniat petitio mea, et quod expecto,

»tribuat mihi Deus? Et qui cccpit, ipse me conterat, et

nsuccidat me usque in finem : et urbs ea, super cujus

» muros saltabam, sepulcrum mihi sit'. » Ita omnium rerum

gravissima est mcestitia. Porro quo gravior, eo quoque

inajorem mercedem habet.

VIII Ut autem aliunde quoque intelligas quantus ex

> Job. ii, 8. — » Id. 1,9. — » Id. 111 , a5 , et vi, 8.



EPISTOLA. III. ^5

calamitatibus fructus promanet, etiamsi non Dei causa

perpeliatur; nemo me hoc loco hyperbolice loqui existi-

met; modo strenuo ac placido auiino ferat, Deum in om-

nibus gloria afliciens. Idem hic , se propter Dcum haec

pati minime norat, et tamen ideo corona donabalur, quod

elsi causam non nosset, slrenuo tainen animo calamilates

perferebat. Lazarus quoque ille, in morbum prolapsus;

hoc porro non erat propler Deum pati; tamen quia ino-

piam curantium, mceroremque illum ,

quem ct ulcera,

et fames, et divitis contemptus alque crudelitas afferebat,

forti animo tulit, quas coronas consecutus sit, non te

fugit. Atqui nulluui illius prneclarum opus invenimus, non

quod pauperes misericordia prosecutus sit, non quod laesis

opem tulcrit , aut aliud quiddam cjusdem generis cum

virtule gesserit : verum illud duntaxat, quod pro divitis

foribns jacucrit, quod adversa valetudine laborarit, quod

ipsius vulneribus canes linguas admoverint, ac denique

qnod dives cum sit aspcrnatus ; qu;e omnia ad perpes-

sioncm speclabant. Et tamen, licct nullo alio egregio vir-

tutis muncre pcrfunctus, quia solum hujusmodi mcesli-

tiam strcnuo animo tulit, eamdem quam Palriarcha, qui

tot res cum virlute gesserat , sortem est consecutus.

Dicam praslerea quidpiam, quod elsi ab hominum opi-

nione alienum videatur, tamcn verum est : nempe etiamsi

quispiam magnum aliquod et illuslre opus ediderit, sed

sine labore, periculis et calamitatibus, eum haud magnam

hinc mcrcedem laturum esse. « Lnusquisque enim, pro-

«priam mercedemaccipietjuxla propriumlaborem1

. »Non

secundum rerum ex virtute gestarum magnitudinem

sed pro calamitatum, quas pertulerit, mole. Quocirca

Paulus etiam se jactans, non ob id tanlum gloriatur quod

boni aliquid ac praeclari gesserit, sed etiam quod malis

• 1 Cor. 111, 8.



j6 S. JO. CHKYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

allectus sit. Cam cnim dixisset, « Minislri Christi sunt, ut

»minus sa])icns loquor, plus ego1

:»atque, quanto eis

pr,Hestanlior csset, cx comparalioue demonslrare studcret,

non dixit, Tol ct tol hoininibus praedicavi : vcrum omissis

iis qune ex virlule gesserat, mala ea quae perpessus est,

enumerat, his verbis : « In laboribus ahundantius, in

» plaiJLis supra modum, in carccribus abundantius, in

» mortibus frcqnentrr. Quinquies quadragenas una minus

» a Judaeis accepi. Ter virgis CcTsus sum , semel lapidatus

»sum, ler naufragium feci, die ac nocte in profundo maris

»fui:in ilineribus sa?pe, periculis fluminum, periculis

»Iatronum, pericnlis ex genere, periculis in civilale, peri-

»culis in solitudine, periculis in mari,periculis in falsis

«fratribus, in fame , in sili, in nudilate, praMerca quae

» extrinsecus sunt, instantia mea quotidiana.• IX. Vides-ne perpessionum sericm , ac gioriandi occa-

siones?Mox aulem quae eliam prajclare gesserit , subjun-

git : atque in iis rursum perpessiones majorem sibi, quam

res praeclare gcslae, partem vcndicant. Mam cum dixisset,

«Instantia mea quotidiana, » scilicet conlinuae abductio-

nes, tumultus , atque calamitates :

namhoc significat

imovazaatc , subjunxit Sollcitudo omnium Ecclesiarum. »

Mon dixit, correclio, sed sollicitudo, qure ad perpessionem

inagis quam ad res ex virtute gestas perlinet. Et quoe se-

quuntur codeui modo : «Quis, inquit, infirmalur, et ego

» non infirmor? » Non dixit, corrigo ac medeor : sed, in-

firmor : ac rursum : « Quis scandalizatur, ct ego non uror ?»

Non dixit, eum scandalo libcravi : sed, moeroris particeps

fui. Postca ostendens isla praeserliin mercede donari, ait

« Si gloriari oporlet, in iis quae infirmitatis mcae sunt,

«gloriabor \ » Ac rursum aliud ejusdcm gencris subneclit,

nimirum fugam eam quam per fenestram et sportam ac

12 Cor. xi, 23. — » lbid, 3o.



fctUSTDLA UU <'~

mururn corripuit. Hoc porroex perpessionum genere eraf.

Si igilur aerumna? magna mercede donanlur, aerumnarum-que gravissima est mceror; cogila quanta sint mcroris

prcemia. JNeqne enim hanc tibi cantilenam canere desi-

nam : ut, quod initio pollicilus sum, hoc nunc praestem

,

nempe ut ab ipsamct mceslilia raiiones eas lexam,qu.e

tibi masslitiae consolationem pariant. Atque ut aliunde

discas quanta res sit, cum mali perpessione aliquid prae-

clari agere , et quanto inferius sit sine labore id ipsum

pra?stare, Babylonius ille Nabuchodonosor, in sceplris ac

diademalibus vivens, Evangelico quondam munere functus

est. Etenim post fornacis hisloriam , ac miracnlum, hoc

muneris suscepit, ut universo orbi concionalorem se pr;e-

beret, non per linguam modo, sed etiam per litteras, in

omnes terrae partes ad hunc modum scribcns:

sNdbucho-» donosor rex omnibus populis, tribubus et linguis, qui

«habitant in univcrsa terra, pax vobis inultiplicelur. Signa

«et prodigia, qure Deus excelsus apud mefecit, placuit

» annunliare vobis. Magna enim suntet forlia : regnum ejus

aregnum sempilernum , el poteslas ejus in generatronem

»el generationem1

. » Et ediclo sanxit, ut omnis popnlos,

tribus et lingua, quae locula fuerit contra Deum Sidrach,

Misach et Abdenago, dispercat, et domus cjus sit in di-

replionem. Addilque : «Neque enim alius est Deus, qui

» possit ilasalvarc. » \ ides minas inlilleris ? vides lerrorem ?

vides sublimem pracconem, ac litteras quaquaversum dif-

fusas. Quid igitur, dic mihi ? parcm-ne Aposlolis mercedem

conscquetur, quoniam Dei potentiam ita praedicavit, t; n-

tumque sludii ac diligentiae adhibuit, ut hanc doctrinaui

tolo orbe nunliaret? Certe non magnam ejus parlcm, ve-

rum infinitis partibus inferiorem. Alqui eodem , cjuc i!n",

munerc functus est. Sed quia nullus hic labor, nec uliius

' Uiin. iii, 98.



H& 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHlIiPISCOPl C. P.

mali perpessio adjuncta est, idcirco merces minuitur. Hic

enim expotestale, ac sine ullo periculo hoc agebat : cum

illi conlra prohiberentur, pellerentur, tunderenlur, ilagris

caederentur, in aeruinnis versarentur, in praeceps ageren-

tur, in mare demergerentur , fame conficerentur,quoli-

dianam morlem oppeterent , animi eliam cruciatu aflice-

rentur, ad cujusque infirmitalem infirmarentur , ad

cujusqueoffensionem et scandalum urerentur. Ilaque pro

his laboribus, ac praesertim pro mcerore, amplior eis mer-

ces est persoluta. «Unusquisque» enim , inquit ille, «pro-

»priam mercedem accipiet juxla propriumlaborem1

: » non

enim id assidue repetere dcsinam. Ideo benignus Deus,

cum Paulus saepe rogasset se ex calamitatibus et moerorc,

dolore atque periculis eriperet, id ipsi minime concessit.

dPro hoc, inquit, ter Dominum rogavi 2 :»nec lamen quod

pelebam, impetravi. Et sane, cur amplissima praemia ca-

pcret? an quod sinelabore praedicasset, deliciis indulgens,

atque in Iranquillilate degens? an quod domi sedens os

diduxisset, ac linguam movisscl? al hoc cui\is facile crat,

quamlibet etiam ignavo, ac dissolulc el delicate vivenli.

Nunc aulem vulnerum , variorum mortis generum, cur-

suum tam terrenorum quam marinorum, ipsius mceroris,

lacrymarum, dolorum( «Triennium enim, inquit, die ac

» nocte cum lacrymis non cessavi , monens unuinquemque

» vestrum5

» )praemia et coronas magna cum fiducia per-

cepturus est.

X. Haec igitur animo et cogitatione complectens, quan-

tum scilicet acerbae ac laboriosae vitae lucrum sit , gaude

et laelare : utque fructuosam , atque innumeris coronis

dignam jam inde a prima aetate viam tenueris, crebris et

conlinuis vexata calamitalibus. Elenimvariusetmulliplex,

sexcentisque mortibus gravior corporis morbus nunquam

« i Cor. iii, 8, —» a Cor. xn, 8. —

' Act. xx, 3i.



EPISTOLA. III. rrg

te obsidere destitit. Conviciorum etiam et contumeliarum

agmen, et calumnice in te ferri minime desierunt. Crebri

denique, imo assidui mcerores, ac lacrymarum fontes, per

omne vitae tempus molestiam tibi exhibucrunt. Horum sin-

gula, vel sola, eam vim habuerunt, ut ingentem iis qui ea

sustinuissent, utilitatem afFerrent. Nam et Lazarus ob

solum morbum eamdem quam Patriarcha sedem conse-

cutus est : et Publicano convicium Pharisaei eam justiliam

attulit, quaePharisaei justitiam superaret : etdenique Apos-

tolorum princeps gravis illius sceleris ulcus lacrymis sana-

vit. Cum igitor horum unicuique unam perpessionem suf-

fecisse conslet,

perpende jam quot quanlasque ipsa

mercedes perceptura sis , ut quae omnia simul, et quidem

cum ingenti acerbitate subieris, idque per omne vitae tem-

pus. Meque enim ulla res aeque splendidos et admirandos

homines reddit, tantoque bonorum acervo cumulat, ut

tentalionum frequentia, pericula , labores, mcerores, et

perpetuae insidiae, ab iis, a quibus minime decebat, structa)

dum tamen omnia aequo animo ferantur. Quippc ne fdium

quidem Jacob qnidquam perinde clarum ac beatum red-

didit, ut illa tum in eum structa calumnia, et carcer , et

catena, et hinccontractaaerumna \ Magna quidem pudici-

ti« ipsius virtus crat, cum /Egyptiacam libidinem supera-

vit, ac miseram illam fceminam adsceleratumconcubilum

eum vocantem propulsavit : at hoc lamen non ita magnum

utea quae perpessus est. Quaenamenim lausest, dic, quaaso,

adulterium minime perpetrasse, nec alienum torum vio-

lasse, nec lectum nihil ad se atlinentem contaminasse,

nec homini bene de se merito injuriam intulisse, nec pa-

troni sui domum in probrum et infamiam coniecisse? At

quod eum illuslrem reddidit , i.lud demum est , nimirum

periculum, insidiae, furor mulieris, quam libido captivam

' Gen. xxxix.



§rt S. iO. CttRYSOSTOMI AllCtlltPISCOPl C. P,

lenebat, allata vis, inevilabilis thalami carcer quem adnt*

lera ipsi comparaverat, rctia quac omni ex |)arle expande-

rat, accusatio, calumnia, carcer, calena, illudeliam quod

nihil aequi impetrans, post tantum. certamen j ob quod

cum corona donari par erat, tanquam reus noccns in vin-

cula ducebalur, ac cum iis qui gravissima flagilia perpe-

traverant, includebatur, squalor ileni ct ferrum , carceris

allliclio. Tum scilicct cum splendidiorem cerno, quamcum in iEgypti solio scdens frumentum egenlibus tribue-

bat, famem pellebat, et communis omnibus portus erat.

Tum, inquam, eum clariorcm cerno , cnm euin compcdes

ct manicce vinciebant, quam cum in luculentis veslibus

tantam potentiam oblinebat. Eienim illudcarceris tempus,

negoliationis alque ingenlis quaeslus erat : boc aulem,

luxus, remissionisquc animi, alque honoris , multasqui-

dem volnptalcs habens, at non mullum lucri. Ideo non

tam eum suspicio , cum honor ei a palre habetur, quam

cum fralerna invidia exagitalur, atque coulubernalcs hos-

tcs habct. Nam domi ipsi jam inde a primis annis grave bel-

lum excitabatur : ct quidem ab iis hoslibus qui, quod ij)si

succcnserent, nihil habehant; verum eam ob causam ta-

bcscebant, ac dolore disrnmpebantnr, quod majorem ipse

patris bencvolenliam obtineret. Porro Legislator Moses

luinc vim amoris , non a pueri virlulc, sed ab eo tcmpore,

quo procreatus est, ortnm duxisse asseril. l\'am quoniam

serius qnam alii in lncem editus fuerat, inqnit, alqne in

exlrema senectutej cordi aulem maxime sunl hnjusmodi

filii, quod prpeter spein orlisint; idcirco patri carus crat.

«Diligebal cnim eum pater, inquil, quod cum scnex gc-

» nuisset1

.

XI. Haec autem, mea quidem senlenlia, scripsit Legis-

lalor, non id (jnod res crat narrans, verum palris praelex-

Oen \\m ii, 5.



EPISTOLA III.

tum et obtentutn. Quoniam enim adolescentem apuJ

fralres invidiaflagrare perspiciebat, ut huic corum morbo

mederelur, eam amoris causamcflinxil, quce non magnum

ipsi livorem procrearet. Nam quod alioqui non ca amoris

causa esset, verum eflloresccns animi virtus atque aetale

maturior, ex Benjamin liquido perspici potest. Nam si

eam ob causam ille amabatur, multo utique magis hunc

amari oportebat, qui nalu minor erat. Siquidem Benjamin

post Josephumsatus est, atque a seniore patre procrealus.

Verum, ut jam a me dictum est, patris hoc figmenlum

crat, fraternum bellum reprimere sludentis. Ac nc sic

quidem id assequi poluit : verum acrius flamma exar-

dcscebat. Et quia nihil alind lum eflicere polerant,

foedam labem ipsi asperserunt, ac turpe crimen in cum

conjecerunt,barbaram videlicet

nmliercm fralres an-levertentes , ac muilo sccleraliores ea se prrebentes. Illa

enim in alienum , hi in fratrem improbi ct scelerati erant.

Ac nehis quidem finibus improbilatem suam circumscrip-

serant : verum , ut ad priora semper aliquid adderent

,

omni studio laborabant : eumque in deserlo loco solum

nacti jugularunt, et vendidcrunl , alque cx Jibcro ser-

vum eflecerunt , et quidem acerbissimo servitutis genere.

Neque enim ejusdcm nalionis hominibus, verum bar-

Laris , aliena lingua ulenlibus, ipsisque etiam in bar-

baram regionem abeuntibus fralrem dediderunt. Deus

vero clariorem eum ut reddcret, paticbatur ea qure

fiebant, et cum periculis succederent pericula, longani-

mitcr tolerabat. Invidiam cnim ac fcedam calumniam cce-

des excepit, et caede atrocior scrvitus. Neque enim leviter

a tc, id quod dixi, praclereundum : vcrum in menlem tibi

veniat, quantumerat, nobilem adolescentem, in paterna

domo cum omni liberlate ac tanlo patris amore educatum,

subito afratribus, quinihilquod ipsiobjicercnt, habebant,

xciii. 6



82 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

vendi, atque harbaris diversa lingua utentibus, immanibus,

belluisque polius qoam bominibus dedi, et extorrem atquc

exnlem , ac servum et peregrinum liberalem juvenem

cflici. ac posl tantam felicitatem, ad extremam servitutis

calamilatem, cujus prorsus insolens erat, devolvi , crude-

lissimosque dominos accipcrc, atque in alienam et barba-

ram terram abduci. Quin ne hic quidem rnalorum finis

erat, verum post admiranda illa insomnia, qua3 praenun-

tiabant fore ut ipse a fratribus adoraretur, insidiis rnrsum

insidiae succedcbant. Nam ne ipsi quidem mercatores qui

accepcrant, eum retinuerunt, verum improbioribns rur-

8iim barbaris vendiderunt. Non le fugit, quanti ad calami-

tatem momenli sit, tales dominos talibus dominis commu-

tare. Hoc enim molesliorem servitulem redflit, cum

externi rursum sunt, qui emunt , ac prioribus alrociores.

Post in /Egyptum ingredilur, tum cum Deo bellum gercn-

lem , et furore laborantem , unde impudentia ora, unde

impiae linguae promanabant : apud /Egyptios fuit, quorum

vel unus potuit magnum Mosem fugitivum et exulem red-

dere. Ac posteaquam aliquanlum illic rcspiravit; quod vi-

delicet benignus Deus res ab hominum opinionc remotas

administrans, immanem illam feram, quae ipsumemerat,

in ovem convertisset ; confestim ipsi rursum arena compa-

rabatur , rursum stadium, rursum pugnae ac certamina,

et sudores prioribus acriores. Sceleratis enim oculis eum

hera conspicata, ipsiusque pulchritudine alque elegantia

superata, prorsusquc amoris aflectu correpta , prae impu-dica hac cupiditatc leoenam sese pro fcemina praebebat. Ita

rursum domesticus hoslis erat, contrario tamen et alio

quam priores, animopra^ditus. Illi enim odio adducti sunt,

ut eum domo ejicerent : haec contra amans, ac juvenis cu-

piditate inccnsa : et quidem duplcx, imo triplex, ac mul-

tiplex hoc bellum erat. Neque enim quia retia saltu supe-



epistola nr. 83

ravit, ac brevi teinporis puncto laqueum dissecuit, idcirco

eum hoc certamen sinelabore confecisse cxistimes : siqui-

dem ingentem sudorem in ea re subiit.

XII. Ac si id perspicue scire libi cordi est, cogiles vc-

liin cujusmodi res sit juventus, ac juvenlutis flos. Nam

tum in ipso juvenlutis flore erat: quo tempore acrior na-

lurae flamma excilatur, quo ingens libidinis tempestas,

quo denique tempore imbecillior ratio. Juvenum enim

animi non admodum magno prudentiae proesidio muniun-

tur, ncc magnum virtutis studium gerunt: verum et ai-

fecluum tempestas atrocior est, et ratio, quae eas guber-

nat ac moderalur, infirmior. Ad naluram autem et aeta-

tem iilud ctiam accedebat, quod ingens mulieris impudi-

citia crat. Et sicut Persicae illae manus Babylonicam for-

nacem magno studio accendebant, copioso igui alimoniam

pracbentes, ac varios ilainmoe fomites admovenles: eodem

quoque modo tunc infelix illa ct a?rumnosa mulier flam-

mam fornace illa graviorem ac pcriculosiorem accende-

bat, unguenta nimirum olens, genarum pigmentis, oculo-

rum picturis, fracla etenervata voce, motibus, ingressibus

lascivicns,molli vestitu, auriambilu, acsexcentisaliis cjus-

dem generis illecebris et imposturis adolcscentem a menlo

deducens. Et quemadmodum peritus quidam venator,

fera captu diflicili potiri studens, omnia artis inslrumenta

admovet: sicipsa juvcnis pudicitiam perspectam habens;

nec enim ea ipsi lanto temporc incognita esse poterat: in-

genti sibi ad juvenem in captivitalem redigendum appa-

ratu opus esse judicavit, obeamque causam nulla libidinis

machina erat quam non movcret. Ac ne haec quidem sa-

tis csseducens, tempus insuper et locum ad praedam ap-

positum requirebat. Quamobrem haud statim atque se

ipsius amore caplam esse sensit, eum adorla est: verum

diu expectavit , improbam hanc cupidilatem parturiens,

6.



34 S. JO. CHRYSOSTOMI AI\CIIIEPISCOPI C. P.

ac se comparans : quod verereiur, ne, si celeritalem adhi-

berel, ac tumultuarie insidias moliretur, praeda effugeret.

cnm autem aliquando eum domi solum invenissel solilis

vacantem rcbus, foveam profundiorcm jam fodil, ac vo-

luptatis pennis undique expansis, tanquam mediis relibus

interceptum juvenem habcns, irrepit, ac sola solum narta;

imo, non sola: nam et .-etatem elnaturamac deniquesuas

ipsius machinas socias habcbat;generosum illum adolcs-

ccnlem ad nefarium facinus per vim deinccps trahit. Quid

hac tenlalione gravius? quid hac fornace ac flamma vche-

mentiuset acrius, juvenem vigenlem, scrvum, destitulum,

urbe carentcm, exlraneum, exulcm, ab hera usque adeo

libidinosa et furenle, lantis opibus tantaque polenlia cir-

cumflucnte, in lanta solitudine ; nam hoc quoque ad hu-

iusmodi capturam conducit;

corrcptum tencri atque "illc-

ccbris deliniri, et ad herilem lcclum duci, idque post tot

pericula et insidias? Non cnim te fugil plerosque, poslea-

quam calamitatibus ac rerum acerbilalibus confecti sunt,

si ad luxum animiqueremissionem, etmolle ac dissolutum

vita; gcnus vocenlur, promptius accurrere solere. At non

ille: verumtolerantiam constanler in omnibus rebus praj

se lulit. Equidem hunc thalamum et Babylonicam forna-

ccm, etDaniclislacum leonum, etmarinae belluae venlrem,

iu quem Propheta incidit, appellare haud dubitem: imo

ctiam his longc graviorem. Iilic enim corporis interitus

insidiarum vicloria erat: hic autem animae exilium , et

mors sempilerna.etcalamitas omnis consolationis expers.

Nec vero dunlaxat hoc nomine gravis ac periculosus hic

lacus erat, sed eliam quia praeter vim ac dolum ingenli

quoque libidine plenus erat, multoque ac mulliplici igne,

non corpus urenle, verum animam ipsam inflannnante. Id

tiuod etiam Salomon, qui, quam pcriculosum sit cum mu-

liere matrimonio cum viro copulata congredi, maxime



EPISTOLA III. g5

perspcctum habebat, his verbis teslatur: « Ouis alligabit

» iguem in sinn suo, ct vestimenta ejns non ardebunt ?

» Quis ambulabit snperprunas, et pedes ejusnon combu-

»rentur? Sic omnis qui ingrcditur ad mulierem proximi

» sui, non crit munclus, cum tetigerit eam 1

. » Qnod autem

ait, hanc sentenliam habet : Quemadmodum fieri ncquit,

ut qui in ignc versatur, non exardescat : sic nec fieri po-

tcst, ut qui consuetudinem cum feminis habct, incendium

quod hinc oritur,cffugiat.

Ilic autem,

quod multo gra-vius crat, suslinuit. Non cnim eam ipsc attigit, verum ab

ea dclinebatur, solus a sola comprchensus : idque , cum

jam lot ealamitalibus confectus, tot insidiis afllielus esset,

ac requietis et securitalis cupiditate teneretur.

XIII. Et tamcn, cum inler tot retia versarctur, ac

nniltiplicem feram impetum in se facere, et omni ex parle

se laniare conspicoret, per tactum, per vocem, pcr ocu-

los, per fucum et pigmenta, per aurea ornamenta, pcr

ungueuta, per indumenta, per mores, per verba, per

mundum muliebrem quem gestabat, pcr solitudinem quac

id afferebat ut nemo id scire posset, per opes, per poten-

tiam; ac praeterea ipsa, ut superius a mc dictum est,

aetatcm, naturam, servitulem, atque in aliena regione

commorationem, rci gerendae socias habcret, omnem il-

lam flammam superavit. Ego vero hanc tentationcm, et

fratrum invidia, et propinquorum odio, et venditionc, ct

barbarorum dominatu, ct longa peregrinalione, ct in

aliena regionc commoratione, et carcere, et catena, et

diulurno tempore, et omnibus aerumnis quibus illic con-

fliclatus cst, multo graviorem csse confirmo. Siquidcm dc

exlremis periculum ipsi creabatur. Posteaquam aulem

hoc quoque bellum eftugit, alquc hic etiam, tum Dei gra-

tia , tum juvenis virtute hic roscidus spiritus perflans

PfOT. yj, 27.




fuit : tanta enim in eo tranquillilatis animi ct pudicitiae

copia erat, nt etiarn illius furorem comprimere et extin-

guere studueril; posteaquam, inquam, ipse intactus exces-

sit, non secus videlicet alque adolescentes illi qui Persi-

cam flammam cifugerunt; « Neque enim, inquit, ignis odor

»in illis erat1

: «magnusque castitalis pugil emicuit, atque

adamantem imilatns est,quid statim sit consecutus, et

quaenam praemia victovein exceperint , videamus. Insidiae

rursnm, et voragines, et mors, et pencula, et cahumiiae,

ct odium iniquum ac stolidum. Misera enim illa rnulier

gravi furore amorem solatur, affectumque aifectui copu-

lat, atque impudicae cupiditati sceleratam iram adjungit,

ct post adulterium carnifex efficilur. Atque ingentem fc-

rilalem spirans, sanguinariis oculis respiciens , tribunal

constiluit, corruplumquc judicem coilocal, hoc cst illius

herum , virum suum , barbarum, /Egyplium; crimenque

sine teste inducit. Ac ne tribunal quidem ingrcd«endi

poteslatem reo facit, verum secure accusat, judicis ni-

mirum stultitia ct benevoienlia, suo quasi fide digno les-

timonio, ac denique ejus qui accusabatur servitute, frela :

ac rem contra quam gcsta fuerat narrans judicem supera-

vit, eumque adduxit, ut secundum se judicaret, inson-

temque damnaret, eique gravissimam poenam imponeret,

ac statim carcer, et abductio, et vincula. Ac ne judice

quidcm viso condemnabatur eximius ille vir. Et, quod

gravius cst , ut adulter condemnabalur, ut herilis lecli

appetitor, ut alieni matrimonii violator, ut convictus et

dcprehensus. Nam et judex, el accusatrix, ac denique

poena quae subsequebatur , apud multos ac veritatis igna-

ros, hoc eiTicicbant, ut fabula fidem inveniret. At nihil

horum animum illius conturbavit, ncc dixit : Hoeccine

somniorum remuneratio est? Hiccine visorum iliorum

1 Dan. iif, 28. In vulg. g5.



EPISTOLA III. gy

eventus ? hreccine pudicititc pracmia? Procceps ac stolidum

judicium, iniqua scntenlia, alquc improba rnrsum existi-

matio. Tanquam amasius domo patria nuper cjectus sum:

tanquam adulter et muliebris pudiciliae violator in car-

cerem nunc ducor, atque omncs dc me sententiam fe-

runt. Ac fratres quidem, a quihus adorandns cram ; hoc

enim somnia ostendebant; in libcrtate ct securitale, ac

deliciis, atque in patria et palerna domo sunt : ego au-

tem, in cujus imperio ac potestate illi futuri erant, cum

sepujcrorum effossoribus, cum praedonibus, cum furibus

hic vinctus teneor; ac ne patriis quidem sedibus exlur-

batus, tumultibus ncgotiisque liberor : vernmctiam in ex-

tcra rcgione baralhra nos rursum ac praacuti mucrones

cxcipiunt. Cumque ea quae talia designavit, calumniamque

struxil, atque ulriusque sceleris nomine supplicium extre-

mum meretur, choros nunc agat et exultet, ac velut

tropaeis ornata victoriaeque signis : ego contra, qni nihil

sccleris admisi, gravissimam pccnam pendo. Nihil horum

ille aut locutus cst, aut mcnte agitavit : verum, ut pugil

per coronas gradiens, sic ipse laeto atque hilari animo erat,

atque ita eomparato , ut injuriarum, quas a fratribus

, et

ab adultera acceperat, mempriam nullam relinerct. Unde

autem id constat? Ex iis nempe vcrbisquae ipse ad aliquem

corum qui illic in vinculis erant, habuit. Tantum enim ab

eo aberat, ut mcerore caperetur, ut aliis etiam mcestitias

discutcret. Nam cum illic quosdam perturbatos ac mcerore

affectos vidisset, ad eos statim,ut causam iutelligeret, ac-

cessit. Cumque hujusmodi perturbationem a quibusdam

somniis profectam esse cognovisset, somnia illa solvit. Ac

postea cura uno corum agens, ut pro sua liberatione verba

ad regem faceret : nam etsi fortis atque admirandus vir

erat, at homo tamen erat, nec in catenis illis contabes-

cere cupiebat; cum eo, inquam, agens, ut sui apud regem



00 S. J0. CIIIUSOSTOMI ARCIIIEPISCOPl C. P.

memor csset, eique, ut se c vinculis emitleret, persuadc-

ret, coactusque causam memorare, oh quam in carcerem

conjcctus fuerat; quo videlicet is qui pro se deprecaretur,

spociosam suscepti sui patrocinii causam haboret; nullius

eorum, a qnibus kesus fuerat , menlionem fecit:verum

cnm sc criminihus liberasset, his finibus se tenuit, ncc

eos, a quibus injuriam acccperat, ndjunxit : « Ego enim,

"inquit, furtim sublalus sum de terra Hebraeorum, et hic

» nullo scclere pcrpclralo in

lacum injectus sum\ «Ecquidaulem taces de merelrice, de adullera, de fralricidis, de

invidia, de vendilione, dc herae furore, de impctu, de li-

bidine, de Iaqueis, de machinis, de calumnia , de iniquo

judicio, dc corruplo judice, dc nefaria sentcnlia, de con-

dcmnalionc ab omni ralione aliena? Ecquid haec siles et

occullas? Quoniam, inquit, injuriarummcmoriam retincrc

nescio; quia haec mihi coronre sunt et praemia, majorisque

lucri occasio.

XIV. Vides animum philosophicum ? vidcs purum ab

ira, ac rebus adversis atque retibus sublimiorem? vides

eorum potius a quibus lrcsus fuerat , vicem dolentem,

quam injuriarum memorem? Nam ne fratres, aut carnifi-

ccm illam iri medium profcrret : «Furtim, inquit, sublatus

»sum de tcrra Hebraeorum , ct hic nihil sceleris perpe-

» travi. »Nec usquam personae meminit, nec lacus, nec

Ismaelitarum, nec cujusquam altcrius rei. El tamen postea

non vulgaris cum tentatio excepit. Is enim qui tanlam

ab eo consolationem acceperat, atque juxla ipsius valici-

nium vinculis liberalus, et in pristinum honoris gradum

rcslitutus fuerat, et beneficii et precationis viri justi me-

moriam abjecit. Ac famulus quidem in regia aula erat,

ingenti felicitale fruens : is autem qui solem splendore su-

perabat , atque adeo claros ac nitentes virtutis radios

>C5en- xt, i5.



EPISTOLA. III. 89

emitlebat, carcerem adhnc habitabat, nec quisquam erat

qui de eo regem commoncfaceret. Si quidem plures adhuc

ipsi coronas lexi , majoresque palmas comparari oporle-

bat. Ac propterea longiora cursuum spatia lum figeban-

turrDeo nimirum scammata quidem manere sinente, ac

eum tamen haudquaquam omnino deserentc, verum in-

sidiatoribus, qune sua crant, eo usque ostendere atquc

excqui permittente, ut tamen pugili cxitium minime af-

ferret, nec virlutis oppugnatorem de medio lolleret. Ele-

nim in lacum quidem eum conjici , ac vestem cruentari

permisit : at non item ipsi cncdem inferri sivit. Terum id

quidem unus c fratribus suasit : sed id totum divino con-

silio ac providcntia fiebat. Quod eliam in Egyptiaca mu-

lierc contigit. Quidenim causaeest, dicquaeso,quamobrem

ferox hic vir et intemperans; /Egyptiorum enim mores

nostis; hic, inquam, furiosus est et iracnndus; nam hic

quoque morbus incrcdibilcm in modum ipsis inest; eum,

quem adulterum esse, atque uxori injuriam intulisse cre-

debat, non statim gladio concidit, aut flammis dcdit;

verum cum ita praeceps alquc inconsideratus esset, ut ad

unius partis arbitrium sententiam ferret , nec causam di-

cendi potestatem reo facerct, tamen supplicii temporc

ingcntis facilitalis ct clementine specimen ediderit : idque

cum furenlcm, rabie laborantem, vim illatam querenlem,

laceralas vestes circumferenlem , atque hinc magis exar-

descentem , ac lugenlem cl lamentanlem uxorem perspi-

ceret? Et tamen nihil horum ipsum ad cajdem incendit.

Qui tandem istud, dic quaeso? Annon pcrspicuum est,

eum qui leoncs tanquam injecto freno repressit, et forna-

cis ardorcm sustulit , immodicam quoque hujus belluae

indignationem, atquc immanem iram extinxissc, ut sup-

plicirim adhibila mediocrilale temperaretur ? Id quod

etiam in carcere contigisse quispiam perspiciat. Deus enjm



QO S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ita cum in vincula conjici, ac cum noccntibus ct facino-

rosiscsse pcrmisit, ut tamcn cum ab ejus qui carccri prae-

erat, importunitate acsaevilia

eripuerit. Nam cum, quibusmoribiis esse carceris praefectus soleat, minime ignores,

tamcn ipsi lum lenis ac placidus erat : ac non modo eum

nullis laboribus premebat, scd ctiam eprum omnium qui

illic tenebantur, principatum ipsi concesse.rat, idque cum

eum ut arlultcrum accepisset , ut nocentem, et insigneni

adullerum. Non enim in tenuem, sed in magnam gj splen-

didam domum scelus hoc aggressus csse censebatur. Nec

tamen quidqnam horum eum terruit , eiquc persuasit ut

acerbitate in ipsum utcretur. Verum simul et pcr cala-

milaies viro juslo coronac texebanlur : ct Dei auxilium

largissimc ipsi affluebat. Longiorem adhuc Epistolam fa-

cerc cupiebam : sed quia haec quoque,qune scripsi , Epis-

tolas modum longe superanl, hic fincm scribendi faciam,

illud abs tc petens, quod nunquam pctcre dcstiti, ncmpe

ut et mocrorcm abjicios, ct quqd scmper fccisti, nec faccrc

dcsinis, Dci gloriam proedicare, ac dc gravibus et accrbis

omnibus his rebus ipsi gratias ogcre nc intermiitas. Hac

enim ralione tum ipsa maxima bona pcrcipies, tum mor-

tiferum diabolo vulnus infligcs, tum nobis ingcntcm con-

solalioncm affcrcs:ct mceroris nubcm nullo negotio dis-

cuterc ac dc nicdio tollere, puraquc tranquillitate frui

potcris. Quocirca nec animo elanguescas ,verum ab hoc

fumo cmersa ct liberata; omncm enim hunc mcerorem, si

volucris, fumo citius dissipabis ; dc hac re nos rursum

ccrtiorcs facias:ut licetalioquiprocula tercmoti, magoamtamen cx hujusmodi litteris consolationem capiamus.



EPISTOLA IV.gj

EPISTOLA IV1

Ad eamdem.

I. De hicmis acrimoma , et slomachi noslri imbecilli-

talc, atqne Isauricis incursionibus , nihil est quod nostri

causa sollicila sis , curisque le conficias. Ilycms quidem

fuit, qualis in Armcnia esse solct ; nec enim amplius

quidquam dicendum est ; nos tamen haud magnopere

Incdit. IIoc quippe prospicienles, ad jncommodum quod

hinc conlrahitur, propulsandum mulla molimur : nimi-

rum ct ignem pcrpe.luo acccndentes, ct cubiculum , in

quo commoramur, undiquc obsepienlcs, et plnribus ves-

libus ac stragulis ulentcs, ej domi scmper manentes.

Qnod etsi nobis moleslum cst, tamen ob lucrum quod

hinc capimus, tolerabile cst. Quandiu enim domi nos te-

ncinus, frigorc haud aumodum divexamur : sin autem

aliquantum progredi , alque in cxlernoaere, vcrsari coga-

mur, non parvo hinc detrimenlo alficimur. Quamobrem

le obsecro , atquc smnmi benejicii gratiaMme loco id abs

tc peto, ut ad. dcpellendam corporis infirmitatem magnam

curam et diligentian) cojjfe/as. Etcnim morlmm quidem

mceror ctiam parit : cum aulr-m corpns quoque laboribus

confectum , ct morbis debililolum est , ncglcctnm jacct

,

ac nec medicorum opc, ncc aeris tcmpcric , ncc rerum

necessariarum copia fruitur; quanta hinc acerbitatis et

periculi accessio fiat, velim lecum rcputes. Quamobrcm

te oro , ut et varios peritosque medicos adhibeas , et iis

* Anno forte boj.



(p g. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

medicamenlis ularis,

qusc hnjusmodi morbos pellere

queant : quandoquidem nos ctiam paucis antc diebus

cum ob aeris stalum proclivis nobis ad vomilus stonaa-

chns essct, alquc ct aliis curationis generibus, et phar-

maco eo, quod a domina mea lectissima et ornalissima

Syncletio missum est, usi esscmus, nec ullra tres dies

illud adhibcre nobisnccesse fuisset, ipsius imbecillitalem

corrcximus. Itaque tc quoquc horlor atque oro ut his uta-

ris, desque operam ut hujusmodi medicamentum ad nos

rursum miltatur. Nam cum quamdam stomachi subvcr-

sionem rursum sensissemus, eodem rursum remedii gc-

ncre usi , malum omnino profligavimus. Quippe et inflam-

maliones in imo pectore conditas scdat , et piluilam

exhaurit, et mediocri calorc pracditum est, et vigorcm

haud vulgarem affert, et ciborum appetitum excitat : at-

quc harum omnium rcrum nobis paucis diebus experimen-

lum prncbuit. Fac igitur dominus meus cumprimis venc-

randus Theophilus Comes exorctur, ut nobis rursuin idcm

mcdicamcntum conficiat, atque ad nos mittat. Ncc vcro

hoc nomine discrucieris, quod nos hic hyememus. Mullo

cnim meliore nunc atque commodiore, quam supcriori

anno, valetudine sumus. Quare si tu quoque, quam par

est, curam adhiberes, multo mclius valeres. Quod si cx

animi mcestitia morbos tuos ortum duxisse ais, ecquid

rursus a nobis Epistolas requiris, cum hinc ad alacrilatem

animi nihil fructus ccpcris , verum mceroris undis ita de-

mersa sis, utnunc etiam ex hac vita migrare cupias ? An

ignoras quanta animae gratias agenli propter morbum

quoque merces conslitnta sit ? Annon de hac re et coram,

el per lilteras persoepe ad le disserui? At quoniam te for-

lasse, vel ncgoliorum lurba , vel ipsa morbi nalura , et

crcbras adversitates, eorum quac a nobis dicta sunt , me-

mpriam animo tuo perpetuoinsidentem habere non. siinmt,



EPISTOLA IV. q3

audi nos rursum mceroris tui ulceribus eadem accinenles.

« Eadem enim scribere, mihi quidem non pigrum, inquit,

»\obis aulem lulum est1

. »

II. Quid igitur aio , ac lilleris mando? Nihil est, Olym-

pias, quod ad laudem et gloriam adipiscendam cum pa-

tientia in doloribus perfereiulis comparari possit. Nam ca

praesertim virlutum regina, et coronarum apcx est : ct

quemadmodum ea virlulibus aliis praeslal, ila in ea hoc

potissimum genus aliis anlecellil. Obscurlus aiiquanlo

fortasse est quod dico , idcirco planius ac dilucidius islud

faciam. Quidnam igilur est quod aio ? Non opibus spoliari,

etiamsi omnibus prorsus facultatibus quispiam nudelur,

non honore dejici , non patriis sedibus exlurbari , atque in

exilium abduci , non laboribus ac sudoribus distorqueri,

non carcerem incolere, ac calenis vinciri, non probra , et

convicia, et scommata; ncque enim parvum toleranliaD

genus esse existimes rcs ejusmodi slrenuo animoferre,

idquc oslendit Jeremias2

, vir tanlus , lamque cximius,

qui hac tcntatione non mcdiocriler commotus ac pertur-

batus est; non liberorum amissio, eliamsi omnes repentina

morle abripiantur, non hosles frcquenler insultanles, non

aliud quidpiam ejusmodi, non denique mors ipsa, quas

rcrum omnium, quae molestiae ct acerbitatis speciem ha-

bent, caput est, alque usque adeo formidabilis et horrenda

est, aeque gravis et acerba, ut adversa corporis valetudo.

Gui rei testimonio est summus ille patientiac pugil, qui

postquam in corporis morbum incidit, prementium ma-

lorum depulsionem morlcin csse judicavit. Et quidem ,

cum cuncta alia perpelerelur, minime senliebat, quamvis

eliam crebras sibique invicem succedenles plagas acci-

piens, ac postremam acerbissimam ct lethalem. Neque

enim hoc exigui momenti esse putandum est, verum ex-

1 Philip. 111, 1. — • Jerem. xv.



Cj4 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Iremac quoqnc ejus qui bellum ipsi inferebat; improbilatis

et versutioe ,quod non recenli et vegcto, ac tum primum

in certamcn descendenli , sed jam conlinuorurn telorum

mole confecto, tum denique mortirerum hoc vulnus, fi-

Horum nempc interitum, inferrct, idque lam graviter cl

acerbe, ut ex utroque sexu omnes subito, et immatura

rclatc, el violenla morte opprimeret, ac mortis modum

extemporancum ipsis lumulum efliceret. Neque enim pa-

ter jacentcs in lecto vidit, nec manus cxosculalus est

nec extrema verba excepit, nec pedes et genua tetigit

Uec monbundoinm ora contraxit, oculosque clausit; ifiisb

quidem parentibus, cum a filiis divelluntur, non parvam

consolationem afferunt; nec aliis ad sepulcrum pramiissis

alios domi invenit, ex quorum aspectu mcerorem,quem

ii qui e vita excesserant, ipsi aftercbant, minuerct : verum

Convivii tempore , et quidem convivii, non temulcntia,

sed charitate conferti , in fratcrni amoris mensa, super

toriim jaceulcs, omncs defossos atque obrutos esse audi-

vit, omniaque inter se mixta fuisse, nimirum cruorem,

domum ,pocula , tcctum, mensam, pulverem , membra

filiorum. Et tamen cum haec audiisset, ac prius eliam alia

Oua; et ipsa gravia et acerba erant; nam et ifli alia misere

perierant ;pecudum greges , et universa armenta

, partim

i"-ne ccelitns lapso absumpta,partim a variis hostibus re-

pehte abrepta , et cum ipsis pasloribus concisa et obtrun-

cata fuisse improbus hujus tragoedia; nuntius referebat;

cunii inquam, tantamin agris, domi, in pecudibus, in

liberis tempestatem brevi temporis momento cxcitatam

fldclusque fluctibus succedentcs, et continuos scopulos ,

et profundam caliginem , et inlolerandos fluctus conspice-

ret, nec nicerore premebatur, nec ea quae accidcrant

peiie sentiebat, hoc est , hactcnus duntaxat, quatenus

homo, et patererat. At postcaquam morbo atque ulceri-



EPIST0LA. IV. g5

hns dedilus est, lum vero et morlem cxoplabal, et in

liictu aclamentis versabalur. Ex quo intelligas licel ,

hocomnibus rebus adversis gravius esse , ac summum palien-

tiaegenus. Atquc hoc ne perversus quidem daemon iguo-

rabat; ac proinde, cum omnibus illis rebus lenlalis pu-

gilem tranquillum et a perlurbalione immunem manere

perspiceret , aa hoc certamcn, tanquam omnium maxi-

imun se contulit, caetera videlicet omnia tolerabilia csse

ducens, etiamsi quis liberos, etiamsi forlunas, eliamsi

quidquam aliud amitlat ; id enim his verbis designatur,

« Pellem pro pelle' ; »at eam demum morlileram plagam

rsse, cum quispiam in corpore dolores cxcepit. Quocirca

post hoc certamen superalus, ne hiscere quidem ausus

est : cum alioqui prius impudmtissime obnilerelur, accon-

tra pugnaret. Hic, inquam,

jam nc impudens quidcm al>

quid reperire potuit, quod fingeret : verum pudorc sufTu-

sus pedem retulit.

III. Vcrum nc hoc tibi ad exciisandum morlis deside-

rium idoneum esse ducas, quod illc dolorum vim et acer-

hitatem non ferens, mortem exoptaret. In mentem enim

tibi veniat, quonam ille tempore, quoqne rerum slatu eam

expelebat : hoc est, cum nec lcx data essct, nec Prophelae

extitissent : nec gratia ita diffusa essct, nec ipscalia divii aj

philosophiae genera percepisset. Nam quod a nobis plura,

quam ab illis qui tum vivebant, requiraulur, majoresquc

nobis palpeslraj constilutae sint, audi Christum dicentem ;

«Nisi abundaverit jusiilia veslra plusquani Scribarum et

• Pharisaeorum , non intrabitis in rcgnum coelorum 2 . »

Quamobrcm nc rnorlcm nunc cxoptarc, culpa carere exis-

times : vcrum hanc Pauli vocem audias : «Dissolvi , et esse

cum Chrislo mullo melius cst : manere autem in carne,

«neccssarium propter vos5

. » Quanto enim magis ingra-

' Job. 11, 4- — * Malth. v, 20. — 3 Philip. 1, 1.1.



g6 s. jo. chrysostomi AHCIIIEPISCOPI C. P.

vescit calamilas, tanto eliam magis exuberant coronoc :

quanlo magis aurum inflammatnr, tanto etiam purins red

ditur : quanto longius navigat mercalor, tanlo plures mer-

ces cumulal. Quocirca ne parvum nunc libi propositum

csse ccrlamcn pulcs, verum omnium quoe sustinuisli, al-

lissimuni maximcquc sublimc, de eo loquor quod in cor-

poris advcrsa valetudine situm est . Nam et Lazaro'; licct

enim hoc exemplo sabpe ad te usus sim, quo minus tamen

nunc adhuc co utar nihil prohibet ; ad salutem hoc salis

fuit; atque in sinum cjus, qui communem omnibus prae-

tercuntibus domum habuit, ct propter Dci jussum atqnc

impcrium perpetuo extorris fuil, ac germanum et unicuin

filium, in senectute acceptum oblruncavit, is qui nihil

horum fecerat, idcirco abscessit,quia paupcrlatem etmor-

bum,

ac patronoruminopiam ocquo et facili animo lulit.

Tanlutn enim bonum istud est iis quiforti ac slrenuo animo

aliquid fcrunt, ut cliamsi homincm aliqucm, qui maximis

peccalis sese devinxcrit, nanciscatur, gravissima peccalo-

rum sarcina eum libcret : sin autcm probum virum ac

multis muneribus perfunclnm, ci non exigunm, sed pcr-

quam in ,renlem fiduciae cumulum elferat. Siquidem justis

splendida coronacst,solisque fulgorem incredibiii quodam

intervallo superans : et iis qui in pcccalum lapsi sunt,

maxima cxpialio. Eaque de causa eum quoque qui pater-

num malriinonium violaverat, ipsiusquc leclum contami-

narat, Paulus in interitum carnis tradit : hac videliceleum

ratione purgans. Nam quod ea re tanla macula purgare-

tur, audi eum dicentem : «Ut spirilus salvus sit in die Do-

»mini nostri jesu Chrisli2

. » Quinetiam cum aliis maxime

horrendum crimen objiceret, hoc est iis qui sacrosancta

mensa et arcanis ilis mysteriis indigne fruuntur, dixisset-

que eum qui id sceleris admisisset, rcum fore corporis et

> Luc. xvt, 20. — * i Gor. v, 5.



EPISTOLA IV.Q7

sanguinis Domini , vide quanam ratione hos etiam ab

hac fceda et gravi macula repurgari atque abstergi di-

cat, his vcrbis utens , «Propterea inter vos multi infirmi

»et imbecilles1

. » Ac poslea illud demonslrans, res eo-

rum non in hoc supplicio mansuras esse, verum nonnihil

lucri atque ulilitalis hinc redilurum, nempe ut sceleris

pasnis hac ratione liberemur , haec verba subjungit :

« Si enim nos ipsos judicaremus , uon utique judicare-

» mur. Dum judicamur autem, a Domino corripimur, ut

» non cnm hoc mundo daainemnr2

. » Quod autem ctiam

ii qui mulla recte et cum virtutc gesserunt, plurimuin

hinc lucri referant, tum ex Job liquido perspicilur, qui

majorem hinc splendorem conseculus est, tum cx Timo-

iheo, qui, cum et a vilfo alienus esset, el tantum munus

adminiitraret , et cum Paulo orbcm circumvolaret , non

duos aut tres dies, non decem , aut viginli , aut centum,

sed mullo plures, imo assidue in morbo vcrsabalur, atque

ingenti corporis imbecillilate laborabat. Quod quidem

etiam Paulus indicans, his verbis utebatur : «Modico vino

» utere propler stomachum tuum, ct frequentes tuas in-

» firmitales3

. »

Necipsius

morbumprofligavit is

qui mor-luos ad vitam rcvocabat, vcrum eum in morbi fornace

versari permisil, quo amplissimae libertatis ac fuluciae opcs

hinc ipsi cogerentur. Nam quae a Domino ipse perceperat,

quaeque ab eo didicerat, eadcm qnoque discipulo trade-

bat. Quamvis cnim ipse in morbum minime laberelur, at

tcntationes tamen eum non minus quam morbi, lanquam

impactis colaphis torquebant, et multum carni dolorem

inurebant. «Dalus est> enim «mihi, iriquit, stimulus carnis,

» Angelus Satana\ qui me colaphizet*, » his nimirum ver-

bis vincula, ct catenas, et carcerem intelligens, illudque

1 » Cor. xi, 27-00. — » Ihid. 3a. — * 1 Tim. v, 20. — < 2 Cor.

xii, 7.

XCIII. 7



98 S. JO. CimYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

ctiam, quotl raplaretur, ac laceraretur, virgisque a carni-

ficibussnepius excruciarelur. Quamobrem ctiam dolores

eos qui hinc carni accedebant, non ferens, liunc sermo-

nem habebat : «Propter hoc ler Dominum rogavit <> (ler

aulem hoc loco saepe significat) «ut ab hoc stimulo libera-

«rer1

. » Postquam autcm id minime oblinuit,quantaque

hujus rei utililas esset, intellexit, tum vero conquievit,

alqueexiis quae fiebant, voluplalem cepit. Et tu quoque,

etiamsi domi maneas lectoque aflixa sis , ne propterea

incrtcm vitam duccre te cxislimcs. Siquidem iis, qui a

carnificibus raplantur, lacerantur, excruciantur , atque

exlremis suppliciis mactantur, gravioraet alrociora susli-

nes, nimirum summam hujus morbi acerbitatem domcs-

tici alque intcslini tortoris loco habens.

IV. Quas cum ita sint, cave aut mortem nunc cxpetas,

aut corpus curare negligas. Neque enim hoc lutum fuerit.

Ac propterea Paulus quoque Timolheum , ut valetudini

suae diligenter consulat, admonet. Sed de morbo satis

multa a nobis verba facta sunt. Quod si libi mceroris cau-

sam id affert, quod a nobis sejuncta sis, hujus eliam rei

lastum finem expecta. Atque hoc non consolandi animi

tui causa nunc dico : sed quia exploratum mihi est ita fore.

INam nisi ita futurum esset, jampridem, nisi me opinio

fallit, quantum quidem ad illatas mihi calamilates atlinet,

e vita cessissem. lit enim eliam omnia quae Constanlino-

poli perpessus sum, praeteream,quanta, posteaquam ex

urbeexcessi, in lam longo ac molcslo itinere pcrlulerim;

quorum mulla erant ejusmodi, ut mortem afferre possent

quanta postquam huc veni, quanta postquam Cucuso mi-

gravi, quanta denique poslquam Arabissi commoratus

sum , inlelligere libi licet. Ac Ikcc omnia cffugimus, ac

nunc percommoda valetudine utimur, atque in magna se-

> 2 Gor. xii, 9.



EPISTOLA. IV. gg

curitate sumus : adeo ut Armenii ad sluporem usque mi-

rentur, ms in tam imbecilli, et gracili corpore, tam inlo-

lerandam frigoris vim perferre, ac spiritum ducerc posso,

cum ii etiam qui hiemi assueti sunt, hinc non vulgarem

in modum afficiantur. At nos ad hunc usque diem illnesi

atque incolumes mansimus : et pradonum manus efFugi-

mus, qni saepe in nos impetum fecerunt, ct rerum neces-

sariarum inopia laboramus, ac ne balneo quidem uli nobis

licet. Atqui, cum istic degeremus , eo nobis assidue opns

erat : nunc autem in eum stalum atque habitum evasimus,

ut ne hujusmodi quidcm solatii cupidilate teneamur, ve-

rum majorem sanilatem consecuti simus, quam ut illud

adhiberc necesse habeamus. Ac nec creli intemperies,

nec locorum solitudo, ncc rerum venalium angustia, nec

eorum, a quibus curemur, inopia, nec medicorum insci-

tia, nec balneorum penuria, nec quod perpetuo in cubi-

culo lanquam ergaslulo clausi teneamur, nec quod pro-

gredi nequeamus; quod quidem nobis assidne facere

necesse erat ; ncc quod semper cum fumo atque igne

simus , nec praedonum melus , nec perpetua obsidio,

nec denique quidqtiam aliud hujusmodi nos fregit ac

superavit : vcrum melius commodiusque,quam cum

istic essemus, adhibila lamen ingenti cura, valemus. Ilaec

igitnr omnia tecum reputans, moerorem qui his de causis

nunc te tenet, propellc, nec supervacaneas et graves a te

ipsa pcenas exige. Mitto ad tc id quod nuper litleris man-

davi, nempe cum qui se ipsum non laesetit, a nemine alio

laedi posse. IIoc quippe contendit, asquc in eo claborat ea

oratio, quam nunc ad te milto. Quare fac eam assidue

pervolvas, imo eliam, si per valetudinem licet, recites. Id

enim phartnacum, si quidem volueris, tibi sufficit. Sin

autem nobis perlinacius o^jucterjs. ac neque te ipsam

cnres , nec, quamv]^î|W^âô5|i^5t»Hnes et cohorta-

7-



100 S. J0, CIIRYSOSTOMI ARCniEPISCOPI C. P.

tiones praeslo habcas, e moeroris tamen cocno emergere

animum indncas; nos quoquc haud facile tibi morem ge-

remus, nequc adducemur ut long.is ct crebras epistolas

miltamus, si nihil ad animi alacritalcm hinc fructus at-

que ulilitatis perccplura es. Quonam igitur paclo id scic-

nius? Non si dixcris, sed si ex rebus ipsis declararis. Quan-

doquidem nunc quoquc hoc confinnasli, nihil aliud quam

mccrorem, hunc libi morbum conllavisse. Quoniam igilnr

hoc ipsa confessa es , nisi morbo hbereris, minime nobis

iidem facics te animi mcerorem depulisse. Nam cum hic

sit, ut ipsamet scripsisli,qui morbum accersal, non est

profecto dubium, quin eo sublalo morbus quoque de me-

dio tollatur, evulsaque radice una etiain ipsius rami pe-

reant. Nam quandiu florere ac vigere, fruclumque, quem

minime par sit, proferrc perslitcrint, id nobis pcrsuaderi

npn potcrit, le radice liberatam esse. Quocirca , nc mihi

vcrba, sed res ostende. Ac si sanitatem obtinueris, lilteras

rursum quae orationis modum exccdant, ad te milti vide-

his. Nec vero levem lumc consolalionem existimare debes,

quod vivimus, quod valemus , quod, cum in tanlis rerum

difficullalibus ac molestiis versemur, a morbo tamen ct

adversa valetudine liberi sumus : quod quidem hostcs nos-

tios, ut comperi, non mediocri tristilia et dolore aiftcit.

Quarc consenlaneum estvoseliam magnam consolalionem

hanc, atque adeo consolalionum caput existimare. Coalum

tuum,qui nunc per eas quas perfert , calamitates magis

in ccelis ascriptus est, deserlum ac dcstitutuni ne voca.

De Pelagio monacho maa;no dolorc affectus sum= Cojnta

igilur quol quanlisque coronis digni sint qui forti animo

in acie steterunt, cum viros qui lam pie ac sanclc , tanta-

que cum toleranlia vixcrunt, abripi, alquc in fraudem im-

pelli videamus.



F.PISTOLA V. 101

EPISTOLA V

Ad eamdem.

I.

Veslne aucla: sunt aerumnrc, laliora rursumvobis

scammata, cursuumque longiora spatia conslitula sunt

alque eorum qui vobis insidias moliuntur, iracundia in

majorem flammam assurgit. At minime propterea com-

uiovcri ac perlurbari debelis, verum hoc ipso polissimum

nominc laelari et exullare, coronisque caput redimire, ac

clioros agitarc. Nam nisi mortifcras prius diabolo plagas

intulissslis , non usque adeo fureret hiec bellua , ut ultra

progredi auderct. Quamobrcm , tum vestra lorlitudinis

ct vicioria', lum ingenlis illius clndis hoc cst argumentum,

quod ille acrius nunc in vos impetum faciat atque insul-

tct, majorisque impudentiae documenlum edat, ac profu-

sius vencnnm ellundat. Quandoquidem etiam in bealo

Job. poslcaquam in bonorum amissione ac filiorum ercp-

tionc victusest, tum quoque se gravibus vulncribus af-

fcclum csse pcrspicue oslendens , ad id quod malorum

capul erat, hoc est ad carnis oppugnalionem, et vermium

scaluriginem , et ulccrum chorum se contulil ; chorum

enim ct coronam , et sexcenlarum victoriarum examen

appello. Ac ne hic quidem conslitit: verum quoniam nulla

alia paris momenti machina ei rcliqua crat; ctenim velut

cxlremam calamitatum lincam ipsi morbum illum invexc-

rat; alia rursum tormenta bellica movebat, uxorem vi-

delicet armans, amicos in eum cxlimulans , famulos con-

' Anno ul putalur 4<j6.





EPISTOLA V. 103

Huc enlm nos hostes vel inviti redcgcrnnt, ut nullo jam

malo affici queamus, quippe qqi elTusis omnihus suis telis,

nuiium hinc aliucl emolumenlnm perceperint, quam ut

ignominia perfundantur , et irriueantur , aique ut com-

munes orbis universi hostes ubiqne conspiciantur. Ilax

insidiatorum praemia sunt : hic beiiorum finis. Papae,

quania rcs est virtus , et praesentium rerum contemptio!

Per insitiias lucra coniparat : per insidialores coronam con-

sequilur, per eos a quibus maie muiclalur, illustrius spien-

det, per eos qui hoc agunt ac moliuntur, ut ipsam deji-

ciant, hominessuistudiososfirniiores, sublimiores, invictos

cl inexpugnabiles reddit non lanceis, non momibus , uon

vailo, non lurribus, non pecuniis, non miliiaribus copiis,

sed finna lanlum voluntalc animique conslanlia opus

habenles:ac dcnique luunanas omnes insidias vincit.

II. U;vc igilur, religiosissima doinina mea , tiun tibi

ipsi, tum iis qure tecum prneclarum hoc cerlauien obeunt,

accioens, da operam ut omnium animos crigas, tuamque

aciem inslruas :quo tibi duplex et triplex, ac mullo eliam

copiosior virtutis corona comparetur, tam per ea quae ipsa

pcrpeteris, quam quia alios od eadem subeunda impellis,

eosque addncis ut leviler ac placide omnia ierant, et um-

bras conlcmnant, alque insoinniorum imposturam asper-

nenlur, ac lutuni proculcent, nuliamque fumi rationem

habeant, nec arancarum telas inolcsiiae qnidquam vobis

affcrre exislimenl, icenumque pulredini obnoxium praeter-

eant. iNam humanae felicitatis vanitas id omne est, atquc

adeo his omnibus rebus vilior. ISec iacile quisquam simu-

lacrum ullum rcperirc queat, quod ipsius vanitatem exacte

repraesentet. Siquidem pncier hanc vanitatem haud par-

vum insuper iis qui ipsi inhiant, delrimenlum affert, non

in fuluro duntaxat aivo, sed eliam in pra?senti vita, atque

ipsismet eliam diebus, quibus magna sibi ex iis voluptate



104 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHfEPISCOPI C. P.

aflici vidcntur. Qucmadmodum enim virtus, lum cliam

cum bcllum advcrsus cam geritur, exultat ct florct, ac

splcndidius lucet:

eodem modo improbitas, tum cliamcum colitur atque observalur, imbecillitalem suam pro-

dit, alque ingentem risum, comcediamque omni sermonis

facultate superiorem ostcndit. Quid enim, quaeso, Caino

miserabilius fuit, eo etiam tempore quo fratrem vicisse ac

superasse, atque iniquam illam et execrandam iracundiam

animique concitationem cxplevisse videbalur? Quid im-

purius dexlia illa, quae vicisse visa fuit? dcxtera, inquam,

qune plagam inflixerat et caedem perpetrarat. Quid ftedis-

sirna illa lingua, quae fraudcm lcxuerat, et laqueos expan-

derat? Quid autem membra ea commemoro, quae caedem

admiscrant? nam corpus universum excruciabatur,per-

peluo gemilui ac tremori mancipalum. O singularem re-

rum novilatem ! o admirandam victoriam ! o novum tro-

pxi gcnus! Is qui oblruncatus luerat , atque exanimis

jacebat, corona donabalur, ac celebrabatur : qui autem

viccrat, ct superior disccsserat, non modo coronoe expcrs

mancbat, verum hoc etiam nominein cruciatu versabatur,

et intolcrando supplicio perpeluoquc tormento addiceba-

tur. Aque eum cjui motu et vita prrcdilus erat, is qui per-

cussus fucrat ac mortcm oppctierat : eum, qui loquebatur,

is qui vocis expers erat, accusabat. Imovcro ne mortuus

quidem ipse, vcrum et sanguis, eliam a corpore sejunc-

tus, ad eam rem vel solus sufficiebat. Tanla hominum

virtute prneditorum, ctiam mortuorum, vis est! tantarur

sum improborum, eliam viventium , miseria ! Porro cumin ipso certamine tanta praemia sint, cogiles velim quanla

post ccrtamina merces fulura sit cum piis viris praemia

referentur, ac bona illa quae omnem scrmonem supcrant,

ipsis suppeditabuntur. Molestiae namque, quaecumque tan-

dem illae fuerint, ab hominibus infcruntur : ac proinde



EPISTOLA. VI. 105

inferentium vililatem imitantur. At dona etpraemia a Deo

tribuunlur : ob idque etiam ejusmodi sunt, qualia ea esse

par est, quae ab illa ineffabili munificenlia conceduntur.

Gaude iaitur et laetare, corollis caput redimiens, ac trium-

phans, hosliumque acnleos magis proculcans, quam lu-

tum alii. Ac de tua valetudinc quam creberrime fac nos

certiores : ut hinc quoque ingentem voluptatem capiamus.

Non cnim le fugit magnae nobis, ctiam in solitudine, eam

rem consolationi fore, cum de tua sanitate quamsaepissime

ad nos lillerae afferentur. Vale.

EPISTOLA VIl

Ad eamdem,

I. Ab ipsis mortis januis revocatus haec ad te scribo :

eoquc etiam nomine pueros tuos nunc denique ad nos ac-

cessisse, vehementcr gavisus sum, curn jam ad porlum

appelleremus. Nam si mihi, cum adhuc in mari jactarer,

gravesque morbi fluctus expectarem, occurrissent ,pieta-

tem tuam fallere milii non facile fuisset, lacta pro tristi-

bus nuntianli. Hiems enim, gravior quam solebat, exorla,

graviorem quoque nobis stomachi hycmem invexit : nihi-

loque melius ac comniodius, quam qui morlem obierunt,

imo etiam gravius , hos duos menses confcci. Ilactcnus

enim lucis hujus usura fruebar, ut malorum, quibus un-

dique cingcbar, sensu afficerer; omniaque mihi noctis

instar erant, hoc est tam dics, quam diluculum, atque

• Cucuso anno 4o5.



106 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

ipsa meridies : tolosquc dies lecfo afiixus exigebain. Cum-

que innumeras raliones comminiscerer, conlracluui tamen

ex accniino frfgore detrimentum haudquaquam excutere

potcram. Ouamvis cniui ignem ctiam accendcrem , et

gravissirnum fumum perferrem , et cubiculo inciusus le-

nerer, sexccntisque pannis memet obvolverem, acne limen

quidem excedere auderem, nihilominus exlremos crucia-

tus patiebar : quippe cum vomilus subinde orirentur , ca-

pilis dolores, cibi fastidia , porpetuneque vigiliae. INoctis

ergo pelagus usque adeo longum insomnis exigebam. Ve-

rum ne commemorandis rcbus molestis diutius immorans,

animum tuum vexem, his omnibus nunc liberati sumus.

Nam slmul alqtiever affuit, alque exigua quaedam aeris

mutatio contigil, omnia sponte suadilapsa sunt. Attamen

magna rnihi adhuc in victus ralione cura opus est. Acproinde operam do ut levem sarcinam slomacho imponam,

quo eam facile digererc qireajt. Illud vero non vidgari sol-

licitudinc nos alTecit, quod tc extremo vilae spiritu con-

flictari inlellcximus. Quanquam pro ingenli meo erga te

amore ac rerum tuarurn cura et solliciludine, anleqnam

etiam lilleias tuas reciperem , hac cura solutus sum. Per-

mulli eni.n istincad nos vcnerunt, teque commoda valetu-

dine esse nunliaiunt. Ac nunc majorein in modum laetor

et gaudco, non tanlum quod morbo hberala sis, sed potis-

simum quod ca, quae accidunl, adeo lortiter ac generose

leras, iabulam nimirum ha3C omnia vocans. Tum eliam,

quod majus censenduin esl,quia ctiam corporis morbo

hujusmodi nomen imposuisli, quod quidemstrenuae animae

est, ac fortiludinis fructn abundantis. Nam incommodas

et adversas res non modo forli animo ferre, sed ne quidem

cum adsunt persentire, verum eas pro nihilo putare, ac

perfacili negotio patientiae coronam adipisci, non labo-

rantem , non stidantem, non negotia habentem, nec aliis



EPISTOLA VI. lOJ

facessentem, verum tanquam cxilicntem ac tripudiantem,

hoc demum pcrfectissimae ac numeris omnibus absolutae

philosophiae argiunenluni est. Ideo gaudeo et exullo, ac

prae voluplatc volito, nec praesetitis soliludinis caeterarum-

qiK'. ierumnarum , sensu afitcier, sed laelor ac vohiptate

pcifundor, deque lua animiinagnitudine crebrisque victo-

riis vehementer giorior, non tua duntaxat, sed eliam ma-

gnee iilius ac numcrosissimne civiiatis causa, cui etiam lur-

ris et portus ac muri loco extitisli, luculentam per rcs

ipsas vocem cmillens, atque in tuis calamitalibus ulrum-

quchominmn genus erudicns, ut adhujusmodi certamina

promple atque impigre scse accingant, ac cum onmi animi

forlitudine in arenam descendant, collectosque ex hujus-

modi certaminibussudores facile ferant. Quodque mirabile

est, non in forum tc injiciens, nec in mediam civitalem

piogressa, sed in exiguo cubiculo ac thalamo sedens, iis

qni adsunt, aniinum addis , eosque ad certamen acuis,

marique ila furenle, ac fluclibus adeo intumescenlibus

,

scopulisque et lalenlibus sufc nnda saxis et pelris, ac tru-

cuientisbelluisundique seseoslendentibus, atquc allissima

nocle cuncta occupantc, tu velut meridianoet tranquillo

lempore, ventoque au puppim flante, sic expausis patien-

tiie velis summa cum faciiitate navigas, lantunique ab eo

abes ut gravihac tempeslateobruaris, ut ne leviterquidem

aspergaris : idque sane merito : hujusmodi enim sunt vir-

tulis gubernacula. Etquidcm mercatores et gubernalores,

ac nautoe, et vcclores, cnm nubium concursum, aut saevo-

rum ct immanium vcnlorum impetum, rapidosquc lluctus

majorem in modum spumantes conspiciunt, naves inlra

poiluni continent. Ouod si etiam fortasse in mari jactcn-

tur, quidvis faciunt ap moliuntur, ul ad liltus, aut insulam,

aut ripam aliquam navim appellant. At tu, cnm sexcenli

venti, cum lot immanes fluctus omni ex parte inter se col-



108 S. JO. CIIRYSOSTOM arciiiepiscopi c. p.

lidantur, cum mare ab imis usque gurgitibus ob tcmpes-

talis acerbitalem sursum erumpat, alque alii pessum ie-

rint, alii extincti supra undas emineant, cncteri in tabula

nucli feranlur; ipsa in mcdium malorum pelagus insilicns,

onmia haec fabulam appellas, prospero cursu in tempeslate

navigans : ncque id mirum. Navarchi enim, quanlumvis

scicntiam illam tcncant, artem tamcn, qua omni tcmpes-

tati reluctenlur, non habcnt : eoquc etiam fit, ut certa-

men cum Iluclibus saepe fugiant. At tibi scientia est omni

tempestate superior, nimirum philosophici animi robur,

quod et innumeris exercitibus valentius est, et quibusvis

armis potcntius, et turribus atque rnuris tutius. Militibus

quippe arma, et muri, et turres, ad corporis duntaxat prac-

sidium adjumento sunt, idque ctiam non semper, nec per-

petuo. Nonnunquam enim omnia ista vincuntur, eosquequi ad se confugiunt

,praesidio suo destitutos relinquunt.

Al vero arma lua, non barbarica tela , non hostium ma-

chinas, non hujusmodi impetus et astus fregerunt, sed.

ipsas naturae necessitates prolriverunt, ac tyrannidem sus-

lulerunt. earumque arccm humi proslraverunt. Ac cum

djemonibus perpetuo dimicans, innumeras palmas adepta,

nullam plagam accepisti; verum inter densissimas sagittas

incolumis pcrstitisti, ac tela ea quae in te conjiciuntur, in

eos rursum, a quibus missa sunt, resiliunt. Haec nimirum

artis tuae sapicntia est, ut pcr ea mala qurc tibi inferuntur,

cos, a quibus inferuntur, ulciscaris, et per insidias quce

tibi comparanlur, eos qui bellum libi indicunt, meerore

afficias , amplissimam scilicet adipiscendae majoris glorire

scgelem habens illorum improbitalem. Qune cum et com-

perta habeas, et reipsa persentias, non abs re fabulam

haec omnia nuncupas. Quidni enim, quaeso , fabulam ap-

pelles , cum corpus mortale nacta sis, et tamen mortem

perinde conlcmnas, ut qui exteram deserere, atque ad



EPISTOLA VI. IO9

siiam patriam redire festinant? cum in acerbissimo morbo

verseris, ct tamen suavius

quamqui optima

valetudincac vegeto corpore sunt, degas , ut quae nec contumeliis

dejiciaris, nec honoribus aut gloria altollaris , id quod

multis innumerorum malorum causa fuit, qui, cum etiam

insacerdotii muncre fulsisseut, alque ad extremam senec-

tutem et canitiem pervenissent, hinc tandein corruerunl,

ac cuivis tanquam commuue quoddam tlieafrum propo-

nuntur? At libi, quac el foemina cs, et gracili admodum

corpore, et lot ac lanlos impclus suslinuisti, non modo nil

tale accidit, sed ctiam ipsa, nc id aliis mullis accideret

prohibuisti. Atque illi non longe in certaminibus progressi,

verurn in ipsis praeludiis, ipsisquc, ut ila dicam, carceri-

bus prosilicntes dejecti sunt : tu autem extrcmam melam

sexcenties circumiens , in singulis cursibus palmam arri-

puisli, mullis variisque cerlaminum generibus cdilis; et

merito quidem. Nequc cnim in cclate, ncc in corporc, sed

in animo solo et voluntate virlutis certamina conslilula

sunt, sic ct fccminae coronam oblinnerunt, ct viri proslrali

sunt : sic et pucri cclebrati sunt , et senes pudore alque

ignominia suffusi. Scmper quidcm admirari par est eos qui

virtulis sludium conseclantur, tum vero preecipue, cum

multis eam deserenlibus quidam reperiunturquieam com-

plcctanlur. Hoc igilur nomine, te quoque suminopere

admirari ac suspicere convenit, quod cum tot viri, tot fce-

minae , tot senes, qui maxima virtutis cxistimatione florc-

bant, terga verterint, alque ante omnium oculos prostrati

jaceant, non cx ingenli belli impeln, aut acri hoslium

confliclu, sed ante pugnam prolapsi, ante dimicalionem

victi ac profligati ; tu contra post totpugnas et conflictus,

non modo malorum agmine fracta confectaque non es,

sed etiammajorem inde animi vigorem collegisli, ac ccr-

taminum incrementum roboris accessionem tibi afferl.



llO S. JO. CHRVSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

Elenim rerum earnm quas jam cum laude gessisti , me-

moria, lum laetitiae ac voluptalis, lum majoris alacrilatis

ansam libi suppeditat. Ac proinde gaudcmus, exilimus, et

Lctamur : nequc euim hoc subinde repelerc, alque ubique

gaudii mei maleriam circumferre dcsinam. Quocirca si

absentia noslra le angit, at maxima libi ex iis, qure cum

virlute gessisti , consolatio suppetit : quandoquidem nos

quoque, lanto ilineris intervallo a te disjuncli, non parvam

hinc, hoc est, ex tua animi magnitudine, deleclationem

capimus.

EPISTOLA VII4

Ad eamdem.

I. Quid ais ? Tropaeum non ercxisti, ncc prneclaram

victoriam obtinuisti , nec perpcluo virenlem coronam

adepta es? Annonhaec orbis univcrsus affirmat,

qui ubi-que terrarum tua recte facla decanlct? Quanquam enim

et patoestrae, et certamina in uno loco sila sunt, et cur-

suum tuorum spatia, et concertationes lu;e , sangnine non

sudore refertie , illic extilerunt : at earum tamen rerum

gloria et commendatio extremos terrae fines occupavit. Tu

vero ea auctiora reddcre, ac palmas amplificare sludens,

eas quoque,quas animi submissio parit, coronas ipsis ad-

junxisti, dum le tanlum ab hisce tropaeis abesse asseris,

quantum mortui a vivis remoti sunt. Nam quod hnec verba

ab animi submissione profecta sint , ex iis ipsis potius

quae contigerunt,planum faccrc conabor. Patria pulsa cs,

» Cucuso anno 4«5.



F.PJSTOLA VII. 1 1 1

doino, aniicis, cognatis. In exilium missa os. Qnovis die

niori non dcsiisti : alquc, quod naluric deeral, volnnlalis

cl animi amplitudine supplevisli. Naai quia iieri nenuit,

u l iiomo reipsa multas mortes ©ppctat , animo ac voluu-

lalc hoc fccisti. Et quod maximum cst, cum alia pei•ferres,

alia }am jamque expectares ,* Dei tamcn, cnjus permissu

haec (iebant, gioriam ob ea pr-cdicare, lelhalemque dia-

boio plagam inierre non destitisli. ftam quod iethale vul-

nus acceperit, hinc dcclaravit , quod majorihus postea

armis sese inslruxit : unde etiam atrociora priorihus poste-

riora iacta sunt. Quemadmodnm enim scorpius et serpens,

eum alte defixum vulnus acceperunt, suhlalo altius acu-

leo adversus eum , a quo percussi sunt, insurgunt, per

acrem scilicct in percussorem impetum, accrrimi doloris

argumentumexhihentes :

eoJern etiam modo impudensiiacc hellua, quoniam ah admirahiii et suhlimi anima tua

profunda vulncra intimo pectore accepit , vehementiorem

in te impclum fecit, ac plurcs tentationes admovit. Et-

enim eas ille quidem admovit, non Dcus : permisit autem

Deus ut opes tuas augeret, qu.eslumque uheriorem efli-

ccret, atque ampliorem mercedem , et largius pr.emium

tibi conciliarel. Quamobrem niiiil est quod perlurheris

ac tumultueris. Ecquis cnim unquam animo elanguit, opi-

bus circumflucns ? Ecquis perluri alus est, ad summas

dignilales asccndens? Quod si ii qui humana ista conge-

runt, isla , inquam , caduca et umhra imhecilliora , ci-

liusque quani putridi flores marcescenlia , saltant, tripu-

diant, piae voluplato volHanl, piveea, iuquam, voluplale

qua; simul et apparcl et avolai , iluminnmque cursum

imitalur: quanto landcm cequius est, te , etiamsi prius in

mceroribus fueris, ex pracs-nli lamen lempore maxinias

lactitiae alque alaerilatis occasionem haurire ? Thesaurus

enim ille qucm collegisii , furto subduci non potest : nec




decus illud, quod per has calamitates tibi comparatum

est, successionem novit , aut finem expectat, sed ab

omni lermino alicnum est ; ut quod nec temporum diffi-

cultatc, nec hominum insidiis, nec drcmonum insullibus,

nec denique morle ipsa interrumpatur. Quod si etiam

lugere animus est , eos qui haec perpetrant luge, horum,

inquam, malorum auctores, horum adminislros, qui et

maximos sibi ipsis in futurum crucialus condiderunt, ct

hic etiam acerbissimas poenas luerunt, ulpole qnos homi-

nes aversentur, hostiumque in numero habeant, ct diris

devoveant atque condemnent. Qui si ha?c non sentiunt

hoc quoque nomine potissimum miseri sunt, lacrymisque

digni ; non secus videlicet ac phrencsi laborantes, qui

fruslra quidem ac temere calcibus obvios quosque inces-

sunt ac feriunt, saepe eliam amicos ac de se bene mcritos :

eum tamen furorem,quo percili sunt, minime sentiunt.

Ob idque incurabili morbo lenentur, nec medicos adinit-

tunt, nec medicamenta;quin polius eos quoque qui ipsis

mederi atque opem ferre student , rebus contrariis remu-

neranlur. Itaque ob hoc quoque ipsum miseri isti sunt

si tanlae improbilatis sensu careni. Quod si aliorum con-

demnalionem nihil morantur, at certe fieri non potest ut

suae conscienliae judicium effugiant, quod ncc vitari , ncc

corrumpi polest, nec ullo terrori cedit,, nec blanditiis aut

pecuniarum largilione labcfactatur, nec temporis diutur-

nilate marcescit.

II. Etenim illc Jacobi filius, qui Josephum a mala bes-

tia devoratum cssc palri dicebat1

, ac sceleratam fabulam

agebat, atque hac larva fraternae credis crimen obvelare

conatus est, patri quidem fucum tunc fecit , conscientiam

autem suam minime fefellit, nec ab ea ut conquiesccret

impelrare potuit : verum ea constanter adversus ipsum

«

Gen. xxxvii, 19.



EPISTOLA VII. 1 1 3

insurgebat, clamans pcrpctuo, ncque unquam compesci

potcrat. Nam cum diuturnum jaui lemporis spatium inter-

cessisset , is qui admissum scelus patri inficiatus fuerat,

neque cuiquam alii prodiderat, nemine accusante, nemine

convincenle, ncmine instante, acfabulam illam in memo-

riam ipsi redigenle, cum de libertate ac de ipsa vita periclita-

retur, conscienlirc accusatorem in tamlongo tempore non

siluisse , non comprcssum fuisse ostendit, cum his verbis

uteretur : « Cerle : in peccatis enim sumus pro fratre nos-

» tro : quia dcspcximus tribulalionem ejus, et dolorem

»animae illius, dum deprecaretur nos ; en sanguis ejus a

»nobis exquiritur1

. » Alqui aliud crat crimen quod ipsi in-

tendebatur : nam furti insimulabatur, atque, ut aureum

poculum suffuralus, in judicium trahebatur. Verum quo-

niam nullius ejusmodi criminis sibi conscius erat,

nonhoc nomine discruciabatur, ncc se ob ea , de quibus judi-

cium subibat alque in vincula ducebatur, ha?c perpeti

diccbat : sed ob ea quae ncmo ipsi objiciebat, nec dc iis

pcDnas cxpelebat, nec eum in judicium trahebat, imo

qucc nondum perpelraverat, ob ca, inquam, ipse se pro-

debat et accusabal. Conscientia enim ipsum perslringe-

bat: et qui animo usque adeo firmo ct intrepido fratris

cruorem effuderat, nullo moeroris sensu affcclus, nunc

conlra illius vicem dolcbat; etquos scelerissocios ac par-

ticipes habuerat, accusabat, crudelitatemque omnem tra-

gicis vcrbis exaggerabat, dicens, « Dum deprecarciur nos,

»et despcximus tribulationem ejus, et dolorem animas il-

slius. » Quod perinde cst ac si diceret :

Ad emolliendosanimos nostros, atque ad misericordiam inflectendos

,

nalura ipsa sola sufliciebat. At ille lacrymas etiam adjun-

gebat, supplexque nos obsecrabat : ac nc sic quidem nos

inflexit, verum « Despeximus tribulationem ejus, et dolo-

> Gen. xlii, ai.

XCIII. 8



Il4 ». 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

»rem animae illius. »Ideo, inquil, judicium hoc nobis pa-

ratum cst , ideo in sanguinis periculo versaniur, quoniam

in sanguincm peccavimus. Ad liunc modum etiam Judas

coarguenlem conscienliam minime fercns , ad laqueum

se conlulit, eoque vitam sibi adcmit. Et quidem, cum

impudcns illud pactum inire non dubitabat, dicens :

« Quid vullis mihi dare, et ego vobis cum Iradam * ? » non

eos, qui id audiebant, vcrebalur, nempc quod discipulus

in magistrum ejusmodi scclera moliretur, ncc per eos

dies, qui interea fluxcrunt, ullo dolore pungebalur, ve-

rum ca voluplate, quam ei pecuniae cupiditas aftcrebat,

temuicnlus, conscientiaj accusalioncm non admodum scn-

tiebat. At poslquam scelus perrgit, pccuniainq:ic sump-

sil, ac lucri quidom voluptas flnem accepit , criminis an-

temaccusalio vigore coepil, lumdcniquc nemincaccusante,nemine vim aflerentc, nemine cohorlante , sponlo sua

abicns, lum pecuniam iis a quibus acccpcrat, projecit,

lum scelus suum audienlibus iilis confessus cst, his verbis :

«Peccavi, tradens sanguinem juslum2

. » iNcqne cnim

conscienliam ,quae ipsum coarguebat, flrre poluit. Ea

namque ])eccati nalura est, ut priusquam perpelralum

sit, hominem lemulcnlia afliciat, posleaquam autem ex-

pletum ac perfeclum est, tunc ea voluplas scse proripiat

et exlingualur, ac solus jam deinccps slet accusalor,

conscientia nimirum carnificis locum obtinente, ac pec-

calorem lancinante, ab coque extremas pcenas exigenle,

ac plumbo quovis gravius ipsi incumbenlc.

III. Alque hujusmodi quidem in hnc vita supplicia

sunt : in futura aulem,quanla iis qui se his scclcribus de-

vinxcrint , proponentur, exploratum habes. Quapropler

hos lacrymis prosequi ac deflere oportet. Nam et Paulus

sic facit, dum iis qui certant ac dimicant malisque afli-

' Mallh. xxvi, i5. — » Id. xxvn, 4-



liPISTOL,Y VII. Il5

ciuntur, gratulatur; cos autem qui peccant, luget. Obidque etiani aiebat : « Ne forte cum venero, huiniliet me»Deus meus ad vos, et lugeam mullos eorum qui ante

»peccaverunt, et non egerunt pomilentiam super immun-

«dilia et fornicalione et impudicilia quam egerunt1

. »Ac

rursus ad cos qui in ccrtamine versabantur : o Gaudco et

«gralulor vobis onmibus2

. » Quocirca, nec eorum qme

conligcrunt, ncc corum quae libi denunciantur, quidquam

le pertiirbet. Ncque enim fluclus rupem perceilunt :

verum quo vehemcnliorc impelu in eamirruunt, eo magis

ab ca infringuntur ac de mt-dio lolluniur: quod ctiam in

islisquoque conligit, ct conlinget, imo mullo magis. Et-

enim rupem quidem fluclus non Jabefaclant : at te non

modo non labcfaclarunt, sed cliaui firmiorem reddide-

runt. Ea cnini improbilalis, ca virlutis nalura est. Illa

dum belium infcrt, opprimilur : haec dum belio vexalur,

clarius tffulgcl. Alquc haec non modo post cerlamina, sed

etiarn in ipsis ctrlaminibus palmam oblinct, ac ccrtamcn

ipsi ccrtatninis praeiniuui eflicitur: illa autem cum vincit,

lum majorc pudore suilundilur, tum excrucialur, lum

ingcnli ignominia pcrfundilur, atque antc recondilum ipsi

sUpplicium, non modo post perpctratum scelus, sed in ipso

eliam opcrc crucialur. Quod si id obscurius tibi videlur,

beatum Paulum audi, utraque isla distinguentem : ad

Romanos enim quondam scribens , alque impuram non-

nullorum vilam traducens, ostendensque peccalum, etiam

antc illatam pocnaiu , in ipsa aclione adjunctum suppli-

cium habere, cum sceleratos tum Iteniiuarum tum viro-

rum ,qui prrcscriplas a nalura leges violaverant, ac pro-

digiosam quamdam libidinem excogitaverant , coitus

commemorasset, ad hunc modum loquitur : « Nam fu>

» niinee eorum immulaverunt naturalem usum in cuoi qui

• a Cor. xii, ai. — * Philip. u, 17.

8.



Il6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

»est contra naturam. Similiter autcm et mascnli, relicto

«naturali usu fceminae, exarserunt in clesideriis suis invi-

»cem, masculi in masculos lurpitudinem operantes, et

»mcrccdem, quam oportuit, erroris sui in semelipsis re-

«cipientcs*. » Quid ais , PaulePAnnon voluptale afliciun-

tur qui haec audent, atque cum cupiditate flagilioshm

hunc divinisque legibus interdictum concubitum perpc-

trant? Quonamigilur pacto eos iu hoc ipsopcenas darcais?

Quod scntenliam , inquil, non ab ajgrotantium voluptale,

sed ab ipsa rerum nalura proferam. Quandoquidcm ctiam

adulter, priusquam pcenas pendat, in ipso etiam adullerii

opere punitur, etiamsi voluptate aflici se arbilrctur, dum

pejorem ac sceleraliorem animam rcddit. Sicarius ilem,

prins eliamquam tribunalac praeacutos gladios prospiciat,

atqueadmissorumscelerunipanasdet, ihipsocaedisfacinore

pcriit,utquieliam ipsedelerioremsibi ipsi auimam eflcce-

rit. Quodque in corpore morbus est, aut febris, authydro-

pisis,auta!iudejusmodi quidpiam, et in ferro rubigo,et in

lana linea, ct in ligno vcrmis,et in cornibus ipcs, hoc in

anima vitium est. Servilem cnim alque subjeclam et sordi-

dam eamreddit; quid aulem servilem et sordidam dico?

brulorum eam animam eflicit, illam nempe lupi, illam

canis, illam serpcntis, illam viperae, illam cujuspiam alius

bestiae. Idque ut indicarcnt Prophetae, mutationemque ex

improbitate conlractam omnibus conspicuam facerent ,

alius dicebat : « Canes muti , non valenles latrareV » sub-

dolos scilicet ac vcleralorcs homincs, aliisque insidias

clam slruentes rabidis canibus comparans. Non enim

illi , cum rabie laborant, lalrantcs impetum faciunt , sed

compresso clamore accedentes, gravius quam ii qui la-

trant, eos quos mordent vulnerant. Alius8 rursum corni-

cem homines quosdam appellabat (6). Alius itcm aiebat:

Rom. i, a6. — * IsaT. tvi, 10. — 3 Jerem. m, 2.



EPIST0LA VII. jl-.

« IJomo cum in honore cssct, non intellexit : comparalus

» est jumenlis insipicnlibus, et similis factus est illis'. »

Is denique qui plusquam propheta erat, is, inquam,sterilis illius , ad Jordanem stans , serpentes ac vipera-

rum progcniem quosdam nuncupabat. Quidnam igitur

huic supplicio par esse queat , cum is qui ad divinam ima-

gincmcondilus, tantoquehonoreornatusest,ilIud,inquam,

ralione ac summa mansuetudine praeditum animal, in tan-

tam feritalem prolabitur ?

IV7

. Vidisti quomodo eliam antc supplicium improbitas

in se ipsa pcenam habeat? inlellige nunc quonam pacto

virlus , eliam ante praemia, ipsa sibi praemium sit. Ut

cnim in corpore; nil enim prohibet, quo minus eodem

rursus excmplo, quod perspicuitatis plurimum affert,

utamur; ut, inquam, in corpore, is qui sanus est, ac

firma valeludine praedilus, atque ab omni morbo alienus,

eliam ante delicias hoc ipso nominc in deliciis est, utpote

qui conjunclam cum sanitate voluplatem habeat, alque

ita comparatus sit, nt nec aeris varietas, nec aestus, nec

algor, nec mensae vilitas, nec quidquam aliud ejuimodi

molestiam ipsi afferre possit , quod videlicet sanitas iis

quac inde oriuntur, detrimentis propulsandis par sit : eo-

dem modo in anima quoque usu venire consuevit. Ac

propterea Paulus etiam, cum flagris caederetur, vexaretur,

innumcris malis afliceretur, gaudebat, his verbis utens

,

« Gaudeo in passionibus meis pro vobis2

. » Non modo,

inquam , in ccelorum rcgno virtuti pricmium paratum est,

sed etiam in ipsa calamitatum perpessione; quando qui-

dem islud quoque amplissimi praemii inslar est, nempepro veritale incommodo aliquo affici. Ob eamque causam

Apostolorum chorus e Judaeorum concilio hetus rediit5

,

non tanlum ob regnum ccelorum, sed quia digni habiti

» Psal. xltiu, i3.— • Coloss. i, »4- — * Act. v, 4i<



1 1 8 9. )0. CHRYS08T0M1 ARCHIEPISCOP C. P.

fuerant pro nomine Jesu contumeliam pati. Nam et hoc

ipsum per so amplissimus honor, et corona, et prnemium

cst, voluptalisque perpeluae maleria. Gaude igiturctex-

ulta. Non enim parvum , scd perquam ingcns hoc certa-

men est, nimirum calumnire : ac praeserlim cnm ob lam

ingens crimen existil , cujusmodi nunc nobis alTinxernnt,

in publico nimirum tribnnali nobis incendium objicientes.

Quamobrem eliam Salomon certaminis hujus alrocilalcm

declarare cupiens : « Vidi , inquit, calumnias quas fiunl

» sub sole , et ecce lacrymas eorum qui calumniis impe-

«tunlur, et non erat qui eos consolarelur '. » Quod si

magnum certamen est, ut revera est, liquet profecto ma-

jorein quoque coronam ipsi conslilulam esse. Ac proplerea

Ghristus eos gaudere et exullare jubel, qui cum ea qua

par est , palientia hoc certamino fungunlur. «Gaudete

• enim, inquit, et exultate, cum dixerint verbum omne

» malum adversum vos, menliontcs propter me, quoniam

»merces vestra copiosa est in ccelis2

. » Vides-ne quantam

voluptalem, quantam mercedem, quanlam animi oblecla-

tionem hostes nobis accersant? Annon igitur proeposte-

rum fuerit, quibus te malis illi alficere non poluerunt,

imo quibus contraria effecerunt, his te ipsam a te mulc-

tari? Quidnam autem his verbis volo? Illi non modo pce-

nam a te expetere non potucrunl; sed eliam deleclalionis

ac perpetune voluptatis ansam tibi porrexerunt : tu vero

ita te ipsam prae animi conslernaiionc prcmens , suppli-

ciuui de le ipsa sumis dum sic anxia pcrlurbaris, atque

ingenli mceslilia impleris. JI.ec enim illos facere oporlc-

bal, si quidem aliquando sallcm mala sua agnosccre vel-

lent. Illos , inquam , llere, lngerc, erubesccre, prae pu-

dore ora sua obtegere, alque in lerram se abdere aequum

erat, ac ne solem quidcm hunc prospicere, sed sese in

: Eccle. iv, i. — » Luc. vi, a3.



EPIST0LA VIII. Ijg

tenebris includentes, lum sua mala deplorare, tum ea in

qunc lot Ecclesias conjecerunt. Te vero exultare ac J.-elitia

difiundi convenit, qnia quod virlulum caputesl pra>tilisti.

Nosti enim, nosli profeclo nihil essc quod patientiam ad-

aequare possil, vcrum ipsam polissimum virlulnm reginam

esse, rerum pr.xclarc gestarum fundamentum, porlum

tranquillum , in bello pacem 3 in lempeslato tranquillita-

lem, in insidiis securilalem : quae seclatorem suum ada-

mante firmiorem reddit, liancquc naluram habet, uleam

nec arma mola, nec inslrucli excrcilus, nec adhibita tor-

menla , ncc arcus, nec lance;e emiss;e, nec ipsuin daemo-

num agmen , nec terrificne adversariarum poteslalum pha-

langcs, nec denique diabolus ipse cum omnibus suis copiis

machinisque in ociem prodiens , delrimento ullo aflicere

possit. Qnid igitur exlimescis? quid excruciaris , cum ip-

sam tfuoque vitam , si lempus poslulorit, aspernari diu-

turna medilatione didiceris ? At urgenlium malorum finem

vidcre cupis. Erit quoque istud , ct quidem brcvi, Deo

concedenle. Gaude igilur ct obleclare , atque cogitandis

luis recte factis animum exhilara : nec unquam despera,

quin te rursum visuri simus, atque in horum verboruro

memoriam tc revocaluri.

VA*vVVVVVV\VvVVV\^vXVvYVvV*\\>jVVVvV*vXVVV^

EPISTOLA VIII «.

Ad eamdem.

Hoc ccrle futurum erat, ut ne quidem cum ub urbe

6ecessissem, iisqui animum nostrum conterunt, liberarer.

Cum Cucusum peteret anno 404.



120 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Nam qui mibi in via obviam fiunt, partim ab Oriente, par-

tim ab Armenia, partim ex alia qnavis orbis parte, lacry-

marum fontes profundunt cum nos intuenlur, et gcmilus

edunt , ac toto itinere lamentis nos proscquuntur. Hrec au-

tem idcirco a me commemorata sunt , ut intelligalis nos

multos habere qui in eodem ,quo vos , dolore versentur.

Hoc porro ad consolalionem non parum momcnli affert.

Nam cum id quod contrarium est, tanquam grave et inlo-

lerandum Prophetadeploret,

cumait,

«Etsuslinui qui

ssimul contristaretur , ct non fuit, el qui consolarcntur,

»et non inveni*:» liquet profeclo istud magnam consola-

tioncm afFerre, nimirnm orbemuniversum mccrorissocium

habere. Quod si etiam alteram consolalionem quoeris, nos

qni lot ac tanta mala pertulimus, commoda valcludine

ulimur, atque in securitate degimus, varias conlinuasque

nostras aillictiones et calamitates atque insidias in summa

cjuiele recensentes, earumque recordalione nos ipsos per-

petua laetitia perfundenles. Haec igilur ipsa quoque tecum

reputans mceroris nubem discute, deque tua valetudine

quam saepissime ad nos scribe. Quandoquidem nunc, cnra

carissimus dominus meus Arabius au" me scripsisset , ad-

miratus sum te nihil ad me litterarum misisse : idque cum

domina mea, ipsius uxor, valde te amet. Illud etiam ani-

madverte, res omneshujusce vitae tam lsetas et jucundas,

quam graves ac molestas praetcrire. Nom etsi arcla porla

et angusta via est2, at via tamen est ; verbum enim illud

tibi in memoriam redigam, de quo saepe lecum sum locu-

tus. Etsilata porta et spatiosa via est : tamen haec quoque

via est. Quae cum ita sint, da operam , ut a terra, imo ab

ipso quoque corporis vinculo le abstrahas, tuasque philo-

sophiae pennasexciles, neque eas sinas ab urnbra ct fumo,

id enim res humanae sunt, demergi. Quin polius eliamsi

« Psal, mviii, ai. — » Matth. vu, i3,



EPISTOLA IX. 121

eosqui tot scclera in nos designarunt, etsuis urbibus frui,

et honoribus aflici , et salellilibns stipari videris, istud ver-

bnm accine : «Lala cst porta et spaliosa via qune ducit ad

«perdilioneni1

:» eosqueobhoc ipsum magisluge acdeplora.

Nam qui hic sceleris aliquid pcrpelrat, ac propterca non

modo nullas pcenas luit, sedeliam honorem ab hominibus

consequitnr, ita discedet, ut hnjnsmodi honor maxima sit

illi supplicii materia. Ob eamque causam dives eliam ille

atrocem in modum lorrebalur, non crudelitalis duntaxat

illius, qua in Lazarum usus fuerat, poenas pendens, sed

etiam florenlis status, quo in tanla inhumanilale per om-

nem vitoe cursum fruens, ne hinc quidem melior effectus

cst. Hxc aliaque id genus ; neque emm ea libi unquam

inculcare deslilimus, lecum ipsa disserens , religiosissima

domina mca, gravcm hanc mceroris sarcinara abjice, de-

que eo nos fac certiores, ut quemadmodum eliam ad te

scripsi, cum mcerorem tuum lilteris nostris levari perspec-

tum habuero, crebrius hujusmodi pharmacum adhibeam.

EPISTOLA IX \

Ad eamdem.

Cum viros ac fceminas magno agmine, per mansiones,

per urbes sese effundenlcs, atque ad nostri aspectum col-

lacrymanlcs inlueor, quo in slatu ipsi sitis animadverto.

Nam cum ii qui nunc primum nos viderunt, mcerorc ila

frangantur, ut ne emergere quidem facile possint, verum,

cum eos rogamus et obsecramus atque admonemus, fer-

1 Malth. vn, i5. — » Gum cucusum peteret anno 4^4»



122 8. JO. CDRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

vcntiores lacrymarum fontes profundant, dubium profecto

non est, quin gravior apud vos lempestas sit : sed quo gra-

vior tempeslas cst, eo quoque ampliora pracmia futura

sunt, si porpctuo ea cum gratiarum aclione sufFeratis, ut

etiam suilertis. Nam et gubernatorcs veheirenti vento

flanto, si vcla ullra modum cxpandant, navim subvertunt :

si autem modice ct utconvenit, ca dirigant, tulissime na-

vigant. Qusa cum cxplorata habeas, religiosissima domina

mca, ne te mceroris tyrannidi constrictam trade,

sed ra-

lione tempeslatem supera. Poles enim istud : ncc tcmpcs-

las arlem tuam excedil : alque ad nos lillcras qme hoc

significent, mille, ut etiam in cxtera rcgione degentes

maximam hinc voluptalcm percipiamus, cum te hunc

mccrorem ca, quam te decet, prudentia et sapientia tulisse

intellexerimus. Haec, cum jam Caesarea non longe abes-

sem, ad te scripsi.

EPISTOLA X 1

.

Ad eamclem.

At hunc quoque mctum excutias velim, quem ex itinere

nostro concepisti. Elenim, ut jam anle per lilteras libi si-

gnificavi, corpus nobis et sanitatis et roboris accessionem

habuit. Siquidem et aer benigne nobiscum egit, et ii a

quibus in exilium avehimur, curam omnem et studium ,

etiam supra quam volumus, adhibent, ut nos recreent ac

reficiant, eaque in re operam navant. Cum autem Nicsea

discessurus essem , hanc epistolam ad te dedi, terlia die

Julii. Fac igitur ad nos de tua valetudine quam saepissime

• Nicaeae scripta cura iret in exilium anno 4o4-



EPISTOLA XI. 123

scribas. Ad eam enim rem operam tibi navabit dominus

meus Pergamius, cui magnopere confido. Nec vero de tua

duntaxat bona valeludinc certiores nos facias, verum illud

eliain significes vclim, mceroris nubeui a te dissipatam

csse. Nam si hoc ex tnis littcris intellexerimus, sa?pius quo-

qoe ad te litleras dabimus, ut qui scribendo aliquid profi-

ciamus. Quamobrem si crebras a nobis litleras accipere

cnpis, illud nobis aperte indica, ex frequenlibus nostris

lilleris aliquid commodi promanare : ac videbis nos id

muneris largissimc praestantes. Nam nunc quoquc , cuin

mnlli qui littcras ad nos afferre polerant, hac iler facc-

rent, nec epistolam a le accepissem, aegre admodum id

tuli.

EPISTOLA XI J

.

Ad camdcm.

Quo tcntationes nostrnc magis ingravescunt, hoc etiam

magis consolationcs noslrrc augcntur, latioremque de fu-

tmis spcm concipimus. Nunc autemomnia nobis ex animi

sentenlia cedunt :ac secundo venlo navigamus. Quis vidit?

quis audivit ? Petroj el sub aqnis latenlia saxa , el lurbines

etprocellaa cum fragore ruunt : nox illunis, densa caligo,

praecipilia et scopuli : et tamen per ejusmodi marc navi-

ganles, nihilo pejorc slatu sumus quam qui in porlu jac-

tantur. Haecigitur ipsa quoque cumaniino tuo perpendens,

dominamea religiosissima , hos tumultns ac strepitus su-

pera : deque tua valetudinefac me , quaeso, certiorem. Nos

• Scripta cum Cucusum iret exulatum anno 4<>4.




enim ct commoda corporis valeludine et in animi hilaritale

degimus. Nam et corpus nostrum firmius reddilum est,

et purum aerem haurimus : alcjue praefecti mililes, ii qui

nobiscum peregrinantur, ita nos oificiis prosequunlur, ut

ne famnlorum quidem operam requirere nos sinant, cum

ipsi famulorum munia exequantur. Etenim pro suo erga

nos amore hoc munus praeripuerunt. Atque ubique satel-

litum manu cingimur : unoquoque videlicet hujusce minis-

terii nominebeatum se proedicante. Unum id demum mo-

lestum est, quod le quoque incolumi valetudine esse non

exploratum habeamus. Fac itaque istud sciamus : ul hoc

etiam loelitiae nobis accedat, ac domino meo suavissimoque

filio Pergamio ingentes gratias habeamus. Si tibi ad nos

litteras dare placueril, ipsius opera ad hanc rem ulere.

Nam et sincerus amicus est, nobisque addictissimus : et

tuam modestiam ac pietatem admodum reveretur.

EPISTOLA XII4.

Ad eamdem.

Cum ex eo morbo evasissem ,quo in itinere laboravi,

cujusque reliquias Coesaream usque tuli, jamque ad inte-

gram valetudinem rediissem , ex ipsa Caesarea haec ad te

scripsi, in qua multis mihiadhibitisremcdiis melius habui,

praestantissimos nimirum celcbcrrimosque medicos nactus,

a quibus, non tam arlis subsidiis quam commiseralione

atque amicitia curabar. Quorum eliam unus nobiscum

una se profecturum spopondit : atque ilem alii complures

' gcripta Caesareae in Cappadocia anno4o4.



EPISTOLA XII. 125

ex iis qui dignilalibus praediti sunt. Ac nos quidem de re-

bus noslris perscepe ad te scripsimus : lu vero, quo etiam

nominc te prius accusavi, raro id facis. Alque ut intelligas

id negligentiae tuae, ac non labellariorum penuriae tribuen-

dum esse; dominus meus, beati episcopi Maximi fraler,

cum nudiusterlius venisset, ab eoque lilteras poslulassem,

negavit te sibi dare voluisse : atque eliam Tigrium presby-

terum, cum item ab eo petiisset, id quoque facere recu-

sasse. Itaque hoc ei exprobres velim, ac sincero et ardenti

nostro amatori, ccelerisque omnibusqui cuin Cyriaco epis-

copo consueludinem habcnt. Nam de loci commutatione

nolim aut ipsi autcuiquam alii negolium facessas. Bene-

ficium accipimus. Fortasseenim voluerunt, nec potuerunt.

Gloria Deo propier omnia. Neque enim unquam in iis om-

nibus, quae mihi contingunt, hoc verbum usurpare desi-

nam. Esto autem , islud non potucrint. An etiam scri-

berenon potuerunt? At vero dominis meis , cumprimis

venerandi cpiscopi ac domini mei Pergamii tororibus,

quae noslri causa plurimum studii alque operae susci-

piunt, ingentes gralias age. Nam , ut dominus meus

Dux ipsius gener propensissimo in nos animo esset, effe-

cerunt, adeo ut vehementer ipse quoque nos illic videre

cuperet. Quin tu eliam de valetudine tua, deque iis, a

quibus amamur, scribere, quaeso, ad nos ne inlermiltas.

De nobis autem sine cura esto. Nam et valemus, et tran-

quillo atque hilari animo sumus, ingenlique ad hunc usque

diem requie fruimur. De comilibus autem Cyriaci, scire

avemus, missi-ne fuerint : neque enim quisquam nobis de

ea re perspicue aliquid retulit : quare istud quoque nobis

significate. Ipsi aulem episcopo Cyriaco velim hoc dicas

me animi mceslilia impeditum ad eum haud scripsisse.



126 S. JO. CHRYSOSTOUI ARCHIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA XIII.1

.

Ad camdem.

Tandem aliquando respiraviinus, cirn Cucusum veni-

mus, undceliam has lillcros scribimus. Tandem aliquando

a fumo, et variis malorum eorum, quoe nos in via invase-

runt, nebulis lucem conspeximus. Muncenim poslcaquam

ea, quoe dolorem nobis afferebant, cflluxcrunt, jam tibi ea

exponimus. Nam cum in ipsis adhuc versarer, hoc facere

nolui, ne te in magnum mosrorem conjicciem. Triginta

enim propemodum die«, aut eliam amplius, cum acerbis-

simis febribus colluctari non dcslili : alque ita longum hoc

et molestum iter agebam, aliisquc ilem gravissimis stoma-

chi morbis obscssas. Jam quae hinc scquereniur, considcra,

nempe cum nec medici prassto esscnt, ncc balnca, ncc rcs

necessariae, nec alia cominoda : ac praelerea Isaurorum

metus nosundique premeret, aliaquc

malaquae ex iline-

rum difliculiate nasci consuevcrunl, hoc est cura, sollici-

tudo, animi conslernatio, inopia eorum, a quibus curari

possem. At nunc omnia hoec evanuerunt. Ut cnim Cucu-

sum venimus, tum morbum omnem una cum reiiquiis ab-

jecimus, intcgerrimaque valetudine fruimur, tum Isauro-

rum metu defuncti sumus, quippe cum mulli hic mililes

sint, et quidem paralissimo animo, ut cum ipsis confli-

gant : rerum quoque nccessariarum copia nobis undique

aflluit, omnibus summa cum bencvolenlia nos excipienti-

bus , etiamsi alioqui dcserlissimus omnino hic locus sit.

At casu quodam dominus meus Dioscorus hic erat, qui

Postquam cucusutn pervenerat anno 4o|.



liPISTOLA XIII. 127

eliam famulum dedita opera Caesareaun misit, rogalum at-

que obsecratum, ne domuisuae altcramanteferrem.Aliique

item plures idem fccerunt. Verum lianc aliis praefcrendam

nccessario tnihi existimavi : itaque apud eum diverlimus.

Alque ipse nobis quidvis est : ita ut ob ingenlem ipsius

liberalilalem et largilalem, qua crga nos uti cupit, pcrpe-

tuo cum eo cxposlulemus. Quippe nostra causa ctiam ex

cedibus suis iu villam migravit, ut nos omni officii genere

complectcrctur : atque insuper domum nobis ad toleran-

dam hiemem idoncam cxstruit, pro caquc re nihil non agit

ac molilur. Dcnique nullum omnino officii erga nos gcnus

ab co praetennissum est. Ad haec plerique alii procuralores

et rerum adminislralores, dominis id ipsis per litteias im-

pcrantibus, subinde huc acccdunt, parati quavis ralione

nos reficcrc ac recrcare. Hacc autem omnia idcirco com-

memoravi, atque alia quidcm , hoc cst, priora, deflevi,

itlia aulem, hoc est, laeta et jucunda, tibi exposui, ut ne

quis lemere nos hinc einovcat. Nam si ii qui nos bcueficio

alficere cupiunt, arbitrii hoc noslri faciant, ut quo loco

vclimus, nobisesseliceat, ncc rursum nobisallerum locum

arbitralu libiluque suo assignaturi sint, hoc bencficium

aceipc. Sin autem nos hinc amolos in all: rum locum able-

galuri sunt, nobisque rursum itcr subire , ac peregrinari

nccesse est, mihi sane hoc longc gravius acei biusque fue-

ril. Primum euim illud metuendum est, ne nos in longin-

quiorem aut in asperiorem locum ducant : deinde ilineris

molesliam sexcenlis exiliis graviorem esse duco. Siquidem

peregrinationis hujusce difficultas ad ipsas mortis portas

nos detulit, nuncque, Cucusi dcgcnles, perpetua sessione

ac quicle nosmet recreamus, atque tam diuturni temporis

aerumme, confraclisqne noslris ossibus, et fatfgalae carni,

quietis ope ac subsidio medemur. Affuit eliam domina mea

Sabiniana diacouissa (7) eodem ipso die quo venimus

,




fracta quidcm ipsa et abjecta, aerumnisque affecta, utpote

ea jam aetate, in qua movcri quoqtie difllcile est : caelerum

juvenili animi alacrilale praedita, nihilque advcrsarum

rerum persentiens. Paratam enim se essc dixit etiam in

Scvthiam proficisci,quandoquidem constans hic rumor

erat, fore ut illic deportarer. Certum cst autem ci, ut ait,

non jam ad suos reverli, vcrum illic ubi fuerimus, com-

morari. Atque hanc etiam perquam humane ac studiose,

magnaque cum bcnevolenlia Ecclesise alumni excepcrunt.

Quin dominus qnoque meus Constantius, religiosissimus

presbyter jampridem hic erat. Nam et mecum per litteras

egerat, ut ipsi huc veniendi polestatem facerem. Neque

enim se citra voluntatem meam atque sententiain idfacere

audere, quamvis alioqui magna hujus rci cupidilate fla-

grantcm. Addebat eliam seneillic quidcm manere posse :

nam latebras quacrit, ac scsc occullat. Itaque j)rccibus abs

te contcndo , ut de loco minime aliter facias. Quod si

rursus, quid ipsi in animo habeant, pcriclitandum ducis

tu quidcm a le nihil dicas, verum pro lua prudenlia, quo-

nam me abducerc constituerint, cxplorcs : id enim poles.

Ac si videris ipsis in animo essc, non longe islinc in ma-ritimam aliquam urbem, pula Cyzicum, aut non longe a

Nicomcdia me avehere, hoc accipe. Sin aulem longius

hinc uspiam, ant ita procul, ut hic locus est, ne accipias.

Hoc quippe mihi grave ac permolcstum fuerit. Hic enim

in magna quicte animiqne remissione versamur : ila ut

etiam contractam omnem ex itinere molestiam biduo abs-

terserimus.



LTISTOLV XIV, 129

EPISTOLA XIV 1

.

AD KAMDEM

In qua commemorat,qua- ipsi Casarem acciderint.

I. Quid luges ? Quid te ipsam tundis, easque quas ne

hostes quidem tui a te exigere potuerunt,pcenas a te ipsa

expelis, ut quae animum tuum moeroris tyrannidi usque

adeo addixeris? Etenim litterae illce,quas per Patricium

ad nos misisti , ipsa animae tuae vulnera nobis declararunt.

Quamobrem admodum doleo atque angor, quodcum nihil

non agere ac moliri debeas,quo mcerorem ex animo tuo

propulses, tamen ipsa huc atque illue te vertas , molestas

et acerbas cogitaliones colligens, eaque, qute non suntj

nam hoc quoque dixisti; animo eflingens, teque ipsam

frustra et incassum, imo summo cum detrimento lancinas.

Quid enim angeris, quod nos e Cucuso alio transferre

nequivisti? Quanquam aliquo modo nos transtulisti, dumnihii non ideo abs te lentatum atque actum est. Quod si

res perfici non potuit, non tamcn proinde angi oportet.

Nam forlasse hac de causa Deus longiora cursuum spalia

nobis proponi voluit, ut splendidiores coronas consequa-

mur. Quid igilur ob ea in dolore versaris, ob quae laudi-

busafficimur?

cumcontra le ob

eamcausam exultare

actripudiarc, caputque corollis redimere par sit, quod di-

vino beneficio rem tantam ac meritis nostris longe prne-

stanliorera conseculi simus. At hujus loci solitudo libi

mcerorem afFert ? Et quid tandem hac sede jucundius.

> Cucuso scripta anno 4«4«

xcm. 9



l3o S. JO. CHRYSOSTOMl AKCHIEPISCOM C. V.

Solitudo, tranquillitas ingcns,quies , corporis firmilas.

Quanquamenim nec Jorum , nec venale

quidquamhaec

urbs habet : nihil tamen islud mea intcrest. Mihi quippe

omnia tanquam e fonle aJlluunt. Siquidcm et dominum

meum liujus loci Episcopum, et dominum meum Diosco-

rum iiabeo,qui nihil aliud muneris atque operae habere

videntur, quam ut me recreent. Quin praeclarus quoque

vir Patricius tibi narrabit, quonam pacto in animi hilari-

tate, in oblectatione, in multis obsequiis degamus,quan-

tum quidem ad hanc commemorationem attinet. Quod si

ea quae mihi Caesareae acciderunt , in luctum te conjiciunt,

in hoc etiam rem parum te dignam facis. Nam illic quo •

que luculenlse rursum nobis corome contextae sunt : adeo

ut omnes nos laudent, praediccnt , alque ad stuporem us-

que admirentur, quod gravibus injuriis acceptis ejecli si-

mus. Verum liaec, quaeso, nerno adhucsciat : etiamsi mulli

sint qui in vulgus spargant. Significavit enim mihi domi-

nus meus Paeanius , ipsius quoque Pharetrii Presbyteros

illic adesse, qui atlirmarint se nobiscum communicare,

nec cum adversariis commune quidquam habere, nec cum

illis versari aut commcrcium ulium iuiisse. Ne igitur eos

conturbemus, cave ne quisquam haec sciat. Siquidem

perquam gravia et acerba sunt quse nobis acciderunt. At-

que etiamsi nihil aliud molestiae atque acerbitatis pertu-

lissem , ea tamen quae illic contigerunt, ad innumeras

mihi palmas conciliandas abunde sufficerent : usque adeo

invitie

quoque discrimen venimus. Tc autemoro, ne

quid eorum evulges : ac breviter tibi ea exponam : non

ut tibi mcerorem afferam, sed ut voluptatem. Nam hae

mihi sunt quaestus occasiones, hae meae opes, haec scele-

rum meorum consumptio, dum per hujusmodi tentationes

sine ulla intermissione gradior, in easque ab iis inducor,

a quibus minime expectabam. Nam cum Galata illo (8) ,



EPISTOLA. XIV. l3l

qui etiam nobis mortein pene minitatus est, defuncli,

jam in Cappadociam ingredi pararemus, multi nobis in

via occurrunt, dicentes , Dominus Pharetrius te expectat,

ac quaquaversum iter facit, ne tuo congressu fraudelur,

nihilque non operse ac laboris suscipit, quo te videat et

coinplectatur, atque omne charitalis specimen tibi exhi-

beat. Monasteria etiam, tum virorum , tum mulierum

commovit. Ego autem haec audiens nihil

quidem horumexpectabam, verum contraria omnia animo efformabam :

tamen eorum qui mihi haec nunliabant nemini quidquam

horum eloquebar.

II. Postquam autem tandem aliquando Caesaream in-

gressus sum , labore ac macie confectus , in ipso febris

ardore positus, languens, atque extremos dolores perpe-

tiens , hospitium in ultimo urbis recessu situm nactus

sum , dabamque operam ut medicos convenirem , ac for-

nacem illam exlinguerem. Eram enim in ipso febris ter-

tianoe ardore. Quo etiam accedebat itineris aerumna et

fatigalio, corporis contritio, eorum , a quibus curarer,

inopia , rerum necessariarum penuria , illudque item

,

quod nullum medicum prsesto haberem,

quodque et la-

bore ac lassitudine , et caloris aestu , et vigiliis divexarer,

ac denique pene exanimis in urbem ingressus essem.

Tum vero mihi clerici omnes, populus, monachi , mona-

chae , medici affuerunl : a quibus perquam ofliciose ac-

ceptus sum , omnibus famulantibus et omnia mihi submi-

nistranlibus. Nihilominus tamen ingenti flammae ardore

deflagrans , in extremo periculo versabar. Demum paula-

tim remittcre ac sedari morbus ceepit. At interim nusquam

Pharetrius : verum discessum noslrum expectabat : quod

cur ita ipsi visum fuisset, haud scio. Cum igitur morbum

sensim remissum et sedatum esse vidissem, jam de dk-

cessu mecum ipse agitabam , ut Cucusum pervenirem

,



1 32 8. JO. CIHlYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

alquc ab ilinerls calamitatibus nonnihil conquieseerem,

Cnm hoc statu rcs nostrae cssenl , subito ad nos affertur,

Isauros cum infinila homintim manu Cajsariensem aorumo

populari, ac ingens quoddam oppidnm incendissc, cnm

ingenti clade. Qua re audita, Iribunus, accoptis his militi-

bns, quos habebat , ex urbc excessit. Timebant enim ne

urbem quoque adorirentur. Atque omnes in metu ac tre-

pidalione erant , de ipso quoque patrio solo periclilantes :

adeo ut scncs eliam ipsi murorum custodiam susciperent.

Cum res eo loco essent , repente sub auroram monacho-

rum cohors,liceat enim mihi ad eorum furorcm expr!men-

dum hoc vocabulo uti , ad hanc domum, in qua eramus,

accesscrunt, eam incensuros, nobisque extrema quaeque

mala illaturos minitantes, nisi abscederemus. Ac nec

Isaurorum melus , nec morbus tam vehementer nos pre-

mens, nec aliud quidquam humaniores eos ac modcratio-

res effecit : verum instabant atque urgebant , lanlum fu-

rorem spiranles, ut etiam ipsi praetorii milites mclu

afliccrenlur. Nam ipsisplagas denuntiabant : et gloriaban-

tur, quod multos praetorios milites foede verberassent.

Ilis verbis auditis, practorii milites ad nos confugerunt,

mequc rogarunt atque obsecrarunt, ut etiamsi in Isauro-

rum manus nobis veniendum esset, lamen eos his belluis

liberarem. Quod cum ad urbis Pr.efectum allatum esset,

ipse quoque domum, ut nobis opitularetur, accurrit.

Verum ne ipsius quidem precibus monachi permoti sunt,

sed ipse quoque elanguit. Cum igitur nullum rei exitum

perspiceret, nec nobis ad perspicuam caedem exeundi

auctoresset, nec rursus ob tanlum illorum furorem intra

urbem ut maneremus , suadere auderet, ad Pharetrium

misit,precibus ab eo conlendcns, ut lum ob morbum

quo confiictabar, tumobimpendens pcriculum paucos ali-

quotdiesnobis concederet. ISeclamcn hinc quidquampro-



KPJSTOl.A \IV. 1 3 3

iectuni est; imo acriori etiam postridie impetu afluerunt :

uec presbylerorum ullus opem nobis atque auxilium ferre

audebat : verum pudore suffusi ac rubore aiTecli; nam

haec de Pharetrii voluntate et sententia ficri dicebant

sese abdebant et occultabant, nec, cum a nolris accersc-

rentur, obtemperabant. Quid longa orationc opus est.'

Quamvis tot terrores imminerent, morsque pene certa et

ante oculos posita esset;febrisque me conficeret; necdum

enim hic malis liberatus erain ; hora ipsa meridiana in lec-

ticam me conjiciens, illinc cxccssi, universa plebe lamen-

tanlc, ejulante, harum rcrum auctorem cxecrante ac

diris devovente, omnibusque plorantibus ac lugentibus.

Posleaquam aulem ex urbe excessi,quidam etiam clerici

venientes, lento gressu, lugcntes nos prosequebanlur.

Cumque nonnulli dicerent, Quonam eum ad perspicuam

morlem abducitis? alter ex iis qui nos plurimum ama-

bant, ad mc dicebat : Abi, obsecro : in Isauros etiam in-

cide , modo e nobis elabaris. Nam quocumque incideris

,

tuto incides , dummodo manus nostras effugias. Haec

audiens ac perspiciens cgregia matrona Seleucia , domini

mei Rufini uxor; nam ea perquam officiose nos coluit

precibus mecum egit, ut in ipsius suburbanam villam,

quac quinque passuum millibus ab urbe distabat, hospilii

causa me confcrrem, certosque homines nobiscum misit,

quibuscuin illuc profecti sumus.

III. At ne illic qnidem hrc adversum nos comparatae in-

sidiae finein habiturae erant. Ut enim Pharetrius hoc res-

civit, multas ij>si, ut dicebat, minas intenlavit. Cum au-

tem me in villam suam excepisset, nihil quidem ipse

harum rerum sciebam : nam ipsa ad nos egressa , ha^c

nos celavit, procuratori autem suo qui illic erat, ea expo-

suit , ipsique mandavit , ut nobis omne officii genus im-

pertiret, ac si qui monachi venirent, ut nos contumeliis



1 34 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

incesserent, aut male afficerent, ex aliis villis suis agri-

colas cogeret, atqueila cnm monachis manum consereret.

Quin me quoque rogabat, ut in domum suam qiue arcem

habebat, nec ullis viribus expugnari poterat, confugerem,

ut ex Episcopi ac monachorum manibus elaberer. At ut

id facerem, adduci non potui : verum in villa eram , ho-

rum omnium ignarus quae poslea in me comparabantur.

Ne hoc quidem ipsis ad comprimcndum suum adversum

nos furorem satis fuit. Postea enim media nocte, me nihil

horum sciente; acriler enim instabat Pharetrius, graves

in eam , ut ait, minas jactans, eamque cogens atquc im-

pellens, ut meeliam e suburbio ejiceret; hominis impor-

tunitatem non ferens mulier, insciente me , barbaros

adessc significavit, quod scilicet vim eam quam patere-

tur, dicere prae pudore minime sustineret. Atque media

nocte ingressus Evethius presbyter, meque e somno exci-

tans , magno cum clamore hasc dicebat : Surge, obsecro,

adventant barbari, nec longe absunt. Hic lecum reputes

velim, quonam animoeram cumhoecaudirem. Cumautem

exipso quid facto opus esset,quaesivissem, neque enim nos

in urbem confugere posse, negraviora illie^perpeteremur,

quam quae nobis Isauri illaturi essent, exire nos coegit.

Mox illunis erat, nox media , caliginosa, tetra ,• id quod

etiam nos in summam consilii inopiam conjiciebat : nec

quisquam nobis prassto erat, qui opem ferrct : omnes

enim nos reliquerant. Metu tamen compulsus, ac jamjam

mortem expectans , aerumnis confectus surrexi , ac faces

accendi jussi.

Verumhas quoque presbyter exlingui jussit,

nebarbari, aiebat, lucis splendore exciti , in nos impe-

tum facerent. Extinctis itaque facibus, mulus qui lecti-

cam nostram gestabat; aspera enim admodum et ardua

ac petrosa via erat; in genu lapsus , me qui lectica inclu-

sus eram, humi prostravit, parumque abfuit quin inter-



EPISTOLA. XIV. l35

irem. Deinde exurgcns tractim ambnlabam , Evcthio

presbytero, qui etiam ipse cx equo desilicrat, manibus

me tenente ; atque ita manuductus, vel, ut rectius loquar,

pcrlractus , reptabam : neque enim in tanta loci difficul-

tate, periculosisque montibns, media nocte incedere po-

teram. Cogita, quaeso, quid hic mihi animi esset, cum

tanlis malis constrictus lenerer, ac febris urgeret, nec

eorum quae in me structa fuerant, quidquam nossem, ve-

rum barbaros timerem acperhorrescerem , nihilque aliud

expectarem, quam ut in eorum manus inciderem. Annon

exislimas vel has solas calamitates, etiamsi nihil aliud ac-

cidisset, multa nobis peccata oblitterare, atque ingentem

milii gloriae materiam suppeditare posse ? Harum autem

calamitatum, ut existimo , hajc causa fuit. Cum primum

Caesaream ingressus sum, omncs qui magistratu fungeban-

tur, Ex Vicariis, Ex Pnesidibus sophistae, Extribuni, ple-

bei omnes, singulis diebus me visebant, colebant , in

oculis ferebanl; haec, credo, Pharetrium pupugerunt :

nec invidia ea quae nos Constantinopoli pepulit, hic quo-

que a nobis abscessit , ut quidem opinor : neque enim

affirmo et assevero, sed conjicio. Et quis tandem alia, quae

nobis in via perferenda fuerunt, oratione complecti queat?

timores, pericula ? qurc quidem ipse quotidie recordans,

animoque circumferens, proe laetitia volito et exulto, ve-

lut ingentem thesaurum reconditum habens. Nam hoc

animo atque affectu praeditus sum. Ob idque teobsecro,

ut hoc nomine laeteris, gaudeas, exultes, Deumque , cujus

beneficio hoc consecuti sumus , ut tanta perpeteremur,

laudes ac celebres. Atque apud te velim haec contineas

,

nec cuiquam enuncies : etiamsi alioqui praetorii potissi-

mum harum rerum fama universam urbem implere pos-

sunt, ut qui etiam ipsi in summum vitae periculum vene-

rint.



l36 *. JO. CUHVSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

IV. Caelerum ex le nemo id resciscat : imo etiam eos,

qui narrabunt, comprime. Quod si ob calamitatis rcliquias

doles, id procerto habe,

meomnibus altlictionibus plane

liberatum esse, firmioreque valetudinc esse, quam cum

istic degerem. Frigus autem quidexlimescis, cum et com-

moda nobis domicilia conslructa sint , ct dominus meus

Dioscorus omnem operam navet, quo nos ne exiguam qui-

dem frigoris partem sentiamus? Quod si ex iniliis conjec-

lura duci polest, milii boc coelum oricnlalc esse videlur,

neque minus quam Anliochenum (5). Is est tepor, ea cceli

temperies. Hlud autcm mihi permoleslum fuit, quod

dixisli , Forlassc eliam nobis succenses , ut qui per incu-

riam ollicio nostro defuerimus. Alqui pridem ad le litteras

dedlmus, quibus lecum agebamus, ne nos hinc emoveres.

Ego vero illudmecum cogilarepoteram, longa tibioratione

mullisquc Iaboribus ac sudoribus opus fore, ut mihi de

hoc verbo satisfaceres. Quanquam forlasse aliqua ex parte

satisfecisli , cum his verbis usa es, Istud duntaxat cogito,

ut calamilalem meam augeam. At hoc quoque rursum ia

summo crimine pono, quod ais te libenter de industria

dolores tibi per cogitaliones accersere. Nam cum te nihil

non agere ac moliri oporteat, quo animi mcerorcm exlin-

guas, ipsa lamen, quod diabolo gratum est, facis, mcero-

rem videlicetanimique molestiam augens. Atlefngit, quam

grave malum sit mcestitia? De Isauris autem, nihil est quod

poslhac metuas : etcnim in regionem suam sese recepe-

runt : idque ut facerent, a Praefecto nihil est praetermis-

sum:

multoque tutior hic sum, quam cumCcesareae

esse-

mus. Neminem enim tam metuo, quam Episcopos, paucis

cxceptis. Itaque de Isauris nihil metuas. Etenim recesse-

rnnt , ortaque hyeme domi se incluscrunt, nescio an post

Pcnlecosten egressuri. Quomodo nullas tc litteras recipere

ais? Tres jam ad te epislolas misi , unam per proetorios



iiPlSTOLA xiv. i3y

inilites, alteram per Antonium, aliam per famulum tuum

Anatolium, longasomnes : praesertim autem duasejusmodi,

quac salutiferi medicamenti instar, quemlibet mceroreaflliclum, atque scandalum patientem recreare, atque ad

integram animi tranquillitatem revocare possint. Has igi-

lur cum acceperis, subinde alque assidue pervolvas, atque

earum vim et facultalem perspicies : ac medicamenti uti-

litatem abunde experieris, nobisque te fructum hinc per-

ccpisse nuntiabis. Est aulem penes me terlia quoque ejus-

dem argumenti, quam nunc ad te miltere nolui. Magno

enim dolore hinc sum affectus, quod le acerbas cogitalio-

nes cumulare scribis, alque ea qua? non sunt, effingere.

Quod quidem verbum a te profrrri minime decuit : ejusque

causa ipse quoqnc erubesco ac pudore suffundor. Caeterum

epistolas illas lege, ac jam his verbis uli desines, etiamsi

alioqui sexcenties moerere studeas. Quoniam aulem dc

Ileraclide quoque Episcopo ad me scripsisti, licct ipsi, si

velit, instantiam dare, atque ita molestiis omnibus defungi

nihil enim aliud superest. Ego vcro etsi nihil admodum

proficiebam, tamen dominam meam Pentadiam monui

,

ut omnem diligentiam adhiberet, quo calamitati solatium

aliquod inveniret. Ais autem te, quod ita tibi ab co impe-

ratum esset, dc his molcstiis ccrtiorem me facere ausam

esse. Qua) autem ha?c audacia est ? Nunquam igitur hoc

diccre destiti, ncc desistam, unam solum rem molestam

esse, ncmpc peccalum : reliqua omnia pulveris ac fumi

instar essc. Quae molestia carccre claudi, ac calenis vin-

ciri? quae molestia calamitalibus premi, cum calamitas

tantarum opum causa sit ? quae molestia , relcgatio ac bo-

norum proscriptio? Mera verba Imec sunt, rerum acerbi-

tate vacua : verba ex moerore profecta. Nam sive mortem

dixeris, naturae debitum dicis, quod quidem omnino sub-

eundum est, etiamsi a nemine inferatnr, Sive exilium dixe-



l38 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIKPISCOPI C. P.

ris, nihil aliud clicis, quam regionis, ac multarumcivitatum

prospcctnm. Sive bonorum proscriplionem dixeris, liber-

tatem dicis, ac solulum, etcxpedi'um esse.

V. Marutham Episcopum,quantoin in tc fuerit, omni-

bus officiis complecti ne desinas : ul eum e baralhro ex-

trahas. Nam ejus opera ob Persidis negolia magnopere

egeo. Alque, si id a tc fieri potest, ex eo inlelligc, quidnam

illic ipsins sludio atquc opcra perfectum sit : et cur istuc

profectus sit, fac sciam, et num ei duas epistolas, quas ad

eum misi, reddidcris; si ad me scribcre velit, rursum scri-

bam ; sin rescribere gravetur, sallem, quid illicprofectum

sit, libi cxponat, et num quid rursus eodem proficiscens

procstiturus sil. Nam ego hac dc causa ipsum convenire

studebam. LJtcnmque sit,quidquid tunrum partium est

praesla, munusque tuum exple : etiamsi omnes prono capite

in pracceps ferantur. Merces enim tua numcris omnibus

absolutaerit. Eam igiturquammaximepotcris, demereare.

Hoc autem quod dicturus sum , no praetereas, vcrum de

eo pcrquam ingens studium exhibeas. Narraverunt mihi

Marsi ac Gotlhi monachi , apud qtios Serapion episcopus

perpetuo delitescebat, Moduarium diaconum venisse, illud

affcrcntem, admirandum illum episcopum Unilam, quemnon ita pridem ordinavi, atque in Gollhiam misi, multis

ac magnis rebus gestis diem suum extremum clausisse :

ac Regis Gotlhorum litteras altulisse, quibus, ut ad eos

Episcopus mittatur, petil. Quoniam igitur ad subversio-

nem eam , cujus min;e nobis intentantur, depellendam,

nullum aliud adjumentum conspicio, quam cunctationemac dilationem ; neque enim nunc ipsi in Bosphorum, aut

in illas partes navigare possunt; da operam ut illos tantis-

per ob hiemem remoreris : hasc, quaeso, ne negligenter

praetereas : istud enim maximi momenti est. Duo quippe

sunt, quas si contingant, quod Deus avertat, maxime me



EPISTOLA XIV. l39

excruciant; nempe et quod ab istis creandus ille sit, qui

tot mala perpetrarunt, et a quibus creari nefas est ; et quod

simpliciterquispiam creetur. Nam quod nou hoc studeant,ut probum virum insliluant, tibi quoque perspectum esl.

Quod si hoc fiat, quod utinam ne fiat, quse deinceps sequen-

tur, haud te fugit. Ac proindc, ne quid horum fiat, omni

studio contende. Quod si Moduarius clam ac sine ullo

strepitu ad nos excurrere posset. id operae prelium esset.

Sin autem id nequeat, fiant, ut licet, quae ficri poterunt.

Nam quod in pecuniis usu venit, atque etiani in vidua illa

contigit1

, hoc qnoque in negoliis locum habet. Ut enim

illa duobus obolis collatis, omnes qui plura contulerant,

superavit, ut qnae universas suas opes profudisset : sic etiam

qui in negotia omni animi conlenlione incumbunt, quan-

tuni quidem in ipsis est, omnia confecerunt, eliamsi nihil

inde utilitatis manarit, mercedemquc suam numeris om-nibus absolutam habent. Hilario Episcopo maximas gratias

ago : per litteras enim a me petiit, ut sibi in urbem suam

abeundi potestatem faccrem , composilisque rebus se ad

nos rediturum spopondit. Quoniam igitur ipsius praesentia

non parum utilis est; nam vir pius est, constantique ac

fervido animo; eum hortalus sum ut cum eo profeclus

fuerit, stalim redeat. Ac proinde da operam, ut epistola

nostra, et celeriter, et luto ipsi reddatur, ac non projicia-

tur : siquidem magna cum cupiditate ac vehementia nos-

tras litteras postulavit, ingentemque ipsius pracsentia utili-

latem alTert. Velim igitur eas diligenter cures, ut nisi

presbyter Helladius isticsit, perprudentem aliquem virum

ac cerebro praeditum amicis reddantur.

' Luc. xxi, 2.



)/|0 9. JO. CHRVSOSTOMl AnCIlIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA XV.

Ad camdcm.

Tu-ne cum ab ineunte aetate tanlum philosophiae spe-

cimen dederis, humanumque fastum proculcaris, spem

habebas ibre, ut tranquillam ac pacatam vitam duceres?

Qui vero id fieri posset? nam cum homines cum homini-

bus colluctantes, innumeras tum in palaestris tum in bellis

plagas accipiant; tu, quae adversus principatus et polcs-

tatcs, advcrsus mundi reclores tenebrarum hujus saeculi,

advcrsus spiritualia nequilioe te accinxisti, et quidem ita

slrcnue, totque tropaea erexisti, ac tot modis ferocem il-

lum et pesliierum dajmonem molestia affecisli, unde tan-

dem in eam spem veneras, forc ut tranquillam ac nego-

tiorum molesliis vacuam vitam ageres? Quocirca non eo

nomine perturbari convenit,quod multa undique bella,

mullique tumultus ac perlurbationes oriantur. Quin po-

tius, si nihil horum conligisset, lum demum erat cur mi-

rarcris. Siquidem virtuti labor ac discrimen adnexum est.

Idque tu, priuseliamquamnostrasliltcraslegas, perspectum

habes, nec opus est ul ab aliis discas : nam nec ipsi, ut

ignorantem doceamus, liaec scribimus. Scimus enim, nec

exilium, nec opum jar.turam, quod plerique inlolerandum

ducunt, non conlumeliam, non a!iam ullam hujusmodi

calamilalcm le perlurbare posse. Nam cum corum qui

hoec perlulerunt, socii beati praediccntur, mullo certe

beatiores sunt qui in us versanlur, Eaque de causa Pati-



EPISTOLA XV. l 4 I

lus utroque nomine eos qui ab Hebraeorum religione acl

Christianam fulem se conlulerant, his verbis laudal : « Ro-

» memorainini prislinos dics , in quibus illuminati magnum

»certamen suslinuistis passionum , in altcro quidem op-

»probriis ac tribulationibus spcctaculum facti, in altero

s autem socii laliter conversanlium eiTccti'. » Ob idque ne

nos quidem longam Epislolam condimus. Ncmo enim ad

eum qui victoriam adeplus est , ac luculenlum tropaeum

statuit, acccdit, ut opem ferat, sed nt laudcm et pncdica-

tionem. Quoniam igilur nos quoque scimus quantam in

iis qu.-e tibi acciderunt, philosophiam exhi))ueris, beatam

te ducimus ac suspicimus , tum ob patienliam , tum ob

proemia quae hinc tibi in posterum reconduntur. Quia

autem scio tc de rerum nostrarum statu certiorem fieri

cupere;siquidem diu tacui ; hoc habelo, ncs e gravissimo

quidcm morbo emersisse, cnelerum morbi reliquias etiam-

num circumferrc. Optimos certc medicos praesto hahc-

mus:sed nccessariarum rerum inopia medicinne ulilitatem

labefactat. Hic enim non modo necessariorum medica-

mentorum penuria est, caelerarumque rerum quibus

aegrum corpus relevari potcst : vcrumetiam fames ac pestis

imminent. Atque haec mala perpetuus lalronum impetus

jam parturit, qui quam longissimegrassanles, atque omnes

nndique vias intercludenlcs, hinc quoque non parvum iis

qui itcr faciunt,periculum creant. Sane Andronicus , ut

ipse ait, in eorum manus incidit, atque ab ipsis dispolia-

tus, ita salvus evasit. Quamobrcm te rogo, ne quem

posthac huc mittas. Est enim verendum,

ne profeclionisad nos causa , ei qui itcr hoc suscipit, nccem acccrsal.

Quod si accidat, non le fugit quantum dolorem id nobis

allalurnm sit. Verum si quem spectatae fidei hominem

nanciscaris, qui ob alia negotia huc se conferat, per eum,

1 Hcbr, x, 32,



l4* 8. JO. CHllYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

quo statu valeludo tua sit, fac sciam. Privatini aulem ac

nostroe utililatis causa necuo huc veniat , ob eum quem

dixiimis metum.

EPISTOLA XVI 1.

Ad eamdem.

Utrumque ineffabilis Dei benignilatis argumentum est,

nempe quod el tot tibi tanlasque lentationes inferri per-

mittit, quo splendidiores coronas obtineas, et quampri

mum his te liberat, ne illatarum calamitatum diuturnitate

rursum opprimaris. Ad hunc enim modum Deus forlinm

eliam illorum virorum, hoc est Aposlolorum et Prophe-

tarum, vitam gubernavit , nunc fluclus excitari sinens,

nunc aulein adversarmn rerum niare increpans, ac saevain

tempestalem in amoenam tranquillitalem convertens. Igi-

tur flere ac te ipsam mcerore conficere desine, nec dun-

taxat crebras eas, imo perpetuas acerbitates quas tibi in-

feruntur, anteoculostibipropone, verumeliamcelerrimam

earum depulsionem, eamque quae hinc tibi paritur, omni

oratione prsestantiorem remunerationem. Nam quod ara-

neae tela, et umbra, et fumus est, et si quid his vilius fingi

potest, hoc sunt omnes libi infliclae acerbitates , si cum

iis praemiis conferantur quae hinc tibi tribuenda sunt. Quidenim est civitate pelli, et ex aliis locis in alia subinde mi-

grare, atque undique exagitari, el proscribi, et ad tribu-

nalia trahi , et a militibus raptari , et ab iis qui sexcentis

beneficiis affecli fuerint , contraria nunc perpeti, alque

tum a famulis, tum a liberis vexari, cum horum praemium

> Cucuso aano 4»5.



1-PISTOLA. XVI. l/j3

coelum sit, ct purissima illa bona, quac nec vcrbis ullis

explicari queunt, nec finem habent, verum immoilalcm

fruclum atque oblectationeui praebenl? Quamobrem in-

sidias , vexationes , opum jacluram , conlinuas locorum

mulationes, atque in extera regione commorationem con-

siderare superscde, atque haec luto cjuovis vilius procul-

cans , cos thesauros cjui hinc tibi in coelo creantur,

quajstumque cjui exhauriri et consumi nequit, atquc opes

ab omni praedonum injuria tutas ct immunes animo per-

pendc. At corpus luum ob labores et acrumnas male

affectum est, hostiumque insidiae morbmn adduxerunt?

Nimirum ingentis alterius atque ineffabilis quaestus mate-

riam mihi rursus commemoras. Scis enim , scis inqnam

plane, quantie laudis sit, corporis morbum generoso animo

atque cum gratiarum aclioneferre.

Hoc, ut saepe dixi,

Lazaro coronam atlulit : hoc in Jobi certaminibus diabo-

luiu ignominia affccit, pugilemque ob hujusmodi palien-

tiam clariorem leddidit. Hoc magis quam paupertalis

amor, opum contemptio, ac repcntina illa filiorum amis-

sio , et sexcentae insidiae, ipsum laude ac praedicatione

extulit, atque impudens perversi illius daemonis os perfa-

cile obstruxit. Ilaec igitur ipsa quoque perpetuo tecum

reputans, gaude et oblectarc, quod maxiino certamine

perfuncta sis, atquc id quod tculationum caput est, fac

placido animo feras, eoque nomine bcnigni Dei gloriam

praedices, qui cum omnia subilo delcre ac de medio tol-

lere queat, ea lauien oriri sinit, ut tibi pulcher hic qmcstus

splendidior existat. Ob idque beatam te prccdicare minimeintermillimus. Illud autam nobis voluptali fuit, quod et

litibus et negoliis, ut te dignum erat, dcfuncta, ejusmodi

rei linem imposucris, ut nec ea" ignavc abjcceris, nec rur-

sum relinueris, ac tribunalibus, iisque qune hinc oriuntur,

malis tc ipsam transfixeris ; verum medium iter ingressa



1 44 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P. *

sis, camque quoe tibi convcniebat, libertatem perceperis,

atquc ingenlem in omnibus rebus prudentiam proe te lu-

lcris , edito videlicct tiun palienlioe ac loleranliae, tum

ejusmodi prudentiae, quoe fraudibus circumscribi nequit,

docuinento.

EPISTOLA XVII l.

Ad eamdcm.

Nihil alieni ac prasposteri in te conligit, qnin potius

quod admodum ralioni consenlancum esset, nempc ut

per assiduas lentationes tuas aniiui tui nervis plus firmi-

tatis, plusque ad subeunda certamina alacritatis ac robo-

ris accederct, hincque magnam voluptatem perciperes.

JNam haec calamitatis nalura est, ut cum fortem ac stre-

nuam animam nacla est, haec efficere soleat. Et sicut

ignis aurum probalius efficit: eodem modo calamilas, ani-

mos aureos subiens, puriores eos ac praestanliores reddit.

Eoque etiam nomine Paulus his verbis utebatur : «Tribu-

» lalio patienliam operatur : palientia autcm probatio-

»nem 2. » Quocirca nos quoque exullamus ac loetitia per-

fundimur, atque ex hac tua animi magnitudine maximum

hujusce solitudinis solatium haurimus. Ac proinde, etiam

si mille lupi ac mulli conventus malignantium le undiquc

obsidcant, nihil limemus : verum illud quidem precamur,

ut et praesentes tentaliones extinguantur, nec alioe insuper

acccdant; Dominicam scilicet legem explenles, quoe nos,

ne in tentationem incidamus, precari jubet : sin autem

Deus rursum exoriri sinat, de aurea tua anima, quoe hinc

• Scripla anno 4°4 vel 4°^ — * Rom. v, 4>



EPISTOI.A XVII. 1 45

etiam arnplissimas sibi opes aggeril, bono ac fidenti animo

suinus. Etenim quanam re lerrorem libi afferre poterunt,

qui in suum caput suamque perniciem quidvis aggressi

sunt ? Opum-ne delrimenlo ? At illud probe scio, te eas*

pulveris instar habere, ac quovis luto viliores cxistimare.

An patriae ac domus amissione? At lu amplas eliam ac

frequentes urbes non sccus ac solitudincs incolere nosti :

ut quas in otio ac quiele omne vilae lempus transegeris,

atque hujusce vitae pompas sempcr protriveris. At mortemminitantur? Tu vero antevertens nullum lempus omisisti,

quin de ea cogitares : atque, si ad neccm te traxcrint, ca-

daver duntaxat ad eam trahenl. Quid pluribus verbis

opus est? Nemo te tanto ullo malo aflicere polerit, quod

non inveniat jampridem a te magna palientia toleratum.

Nam cum per arctam et angustam viam semper itcr fece-

ris, his omnibus diuturna exercilatione assuevisti. Ac

proinde cum pulcherrimam hanc scientiam in pajaestris

colueris , nunc in certaminibus clariorem te pr&buisli :

quippe quae ob ea quae conlingunt, non modo non contur-

beris, verum etiam velut alis instructa exilias, ac tripu-

dics. Nam quarum rerum exercitia occupasti, harum cer-

tamina mira cum facililale in muliebri et araneis imbe-

cilliore corpore nunc obis, valentissimorum, ac denlibus

stridentium virorum furorem ingenti cum risu calcans : ut

quae plura perpeti parata sis, quam illi inferre parent. Te

vero beatam, ac ler beatam, ob coronas quae hinc tibi

comparantur, imo potius ob ipsa certamina. Ea enim

horum certaminum natura est, ut etiam ante prasmia in

ipsa quoque arena suam mercedem habeant, nimirum vo-

luptatem, qua nunc frueris, animi ketitiam, fortitudinem,

patienliam : illudque ilem, quod expugnari atque opprimi

ncqueas, quod omnibus rebus sublimior sis, quod sic

le ipsam exercueris, ut nihil tibi incomtnodi a quoquam

xcin. 10



l46 S. JO. CHRYSOSTOUI ARCIIIEPISCOPI C. P

interri possit, qnod exorla lam gravi lcmpeslatc in pclra

consistas, quocl deniquc mari furente magna cum tian-

quillitate secundum cursuni leneas. Hrec , eliam anle

Ccelorum regnum, calamitatis praemia in h;ic vita sunl.

Illud cnim mihi exploratissimum est, le nunc animo ita

comparatam esse, ul ne corpore quidem indutam te esss

existimes , ita te pennatam reddit voluptas : ac si lempus

id postulct, promptius illud exutura sis, quam alii vestes.

quibus obtecti sunt. Gaude igitur ct oblectare, lum lno

nomine, tum eorum qui beatam mortem obierunt , non

in leclo, nec domi, sed in carcere el vinculis ac formenlis.

Eos aulem solos luge ac lacrymis proseqncre, qui lia?c

perpetrant. Nani istud quoque tua philosophia dignnm

est. Quoniam antem de corporis quoque noslri valetudinc

certior fieri cupis, nos ex eo morbo, qui nuper nobis mo-

lestiam exhibebat, emersimus rnuncque meliore valelu-

dine sumus, modo ne rursus hiems stomachi nostri im-

becillilatem adventu suo hedat. Nam de Isauris , omni

metu vacui sumus.

EPISTOLA XVIII '.

Carterice.

Sive frequenter, sive raro scribas, nos tamen judicium

illud, quod ab initio de tua charitate fecimus, firmum ac

stabile retinemus. Id enim exploratum nobis est, te, sive

scribas, sive sileas, eodem semper erga nos animo ac stu-

dio esse. Velim autem celerrimam tibi sanitatem Deus

> Cucuso anno 4«4.



epistola xrx. 1/^7

praebeat, alque omni morbo te liberet. Neque enim vul-

gari sollicitudine affecti sumus, cum de tuo morbo ad

nos allatum est. Ideo te obsecramus, ut quolies licuerit,

de tua valetudine nos certiores facias, et num melius ali-

quando corpus tuum se habeat indices. Nec enim te fugit,

quam doleamus, cum te morbo teneri audimus, ac quanla

laetitia afficiamur, ac proe voluptate velut pennas indua-

mus, cum te bene valere intelligimus. Haec igifur cum

scias, ornatissima ac nobilissima domina mea, quoties

facullas dabilur, ad nos scribere ne graveris, quaque va-

letudine sis, indicarc. Neque enim vulgari beneficio nos

afficies, cum ejusmodi ad nos litteras miseris.

EPISTOLA XIX \

Marciano et MarccUino.

Illud quidem cuperemus, ut vos, a quibus tantopere

amamur , praesentes quoque cerneremus. At quoniam id

minime licet; nam et viae longinquitas, et hiems, ct prae-

donum metus, ad profectionem impediendam sufficiunt

illud saltem optamus , ut eos qui litteras a nobis ad vos

ferant, saepius nanciscamur : quo cupiditatem noslram

amplissime explere possimus. Quia autem, tum ob hujus

loci solitudinem, tum quod a publica via procul distet, hoc

nobis ademptum est, a vobis peto, ut si minus crebro hoc

faciamus, nobis veniam tribuatis : atque, sive scribamus,

sive sileamus, idem de nostra erga vos benevolentia judi

cium habeatis, illud vobiscum reputantes, diulurnioris

1 Anno 4^4 v ^l 4°S-

10.





EPJST0M XXI. ^9

EPISTOLA XXI 1.

Alphio.

Te beatum ac ler beatmn, atquc ctiam saspius beatum,qui ejusmodi res efficis, atque ejusmodi negotiis animum

adjicis, qtue ingentem in coelis thesaurum tibi recondunt.

Neque cnim vulgariler animum nostrum crexisti, cum dc

domino nostro Joanne prcsbslero nobis illud cxposuisti,

te multum operae adhibuisse, ul eum excitares, atque in

Phceniciam milteres. Quod aulem aurum quoque ipsi dc-

disli, quanquam lu pro eaetera lua pictate hoc relicuisli,

minime tamen id nobis obscurum fuit:nam id etiam com-

pcrtum habuimus, ac liberalitalem eam qua usus es. Ob

eamque causam le admirari ac Iaudibus in cceluin ferrc

non dcsinimus, quod in his rcbus dives sis in quibus di-

vilem csse convenil, tcque obsecramus, ut crebro ad nos

litteras des. Nam si fieri posset, ut oculis te cerneremus,

magno id sane emeremus. Quoniam autem id nondum

licet, fac,quceso, subindeadnosscribas, ac de tua totiusque

domus tuae valetudine certiores nos facias. Ncque enim

leve solatium capiemus, hoec audientes. Cum igitur, quam

nobis gratum faclurus sis , minime ignores, ne commit-

tas, ut lanla lcelilia careamus.

• Anno forte 4"'-



l5o S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

WVWVWWViWv^WWVWWV^^fVtmvAVVWlU vV.WViVVMV\\''WWVWAWW vwwwv^ ^1**

EPISTOLA XXII*.

Casto, Valerio , Diapkanto , Cyriaco, Antiockioz

presbyteris.

Qnod longam nostraui epistolam brevem dixeritis , haud

cquidem miror. Ea enim amantium natura est, ut satieta-

lem nesciant, nec unquam expleri possint : verum quo

plura ab iis quos amant, acceperint, eo plura concupiscant.

Ob camque causam etiamsi decuplo major, quam prior,

ad vos epistola venisset, ne il!a quidem brevitatis vocabu-

lum eflugisset : verum ipsa quoque parva vocata fuisset

imo non vocata duntaxat, sed etiam parva habita fuisset.

Qnod etiam mihi usu venit : nam ad quemcumque anoris

erga nos gradum perveneritis, eo minime contenti sumus :

verum amoris incrementa semperexpelimus, charitatisque

debituni, quod etiamsi semper solvatur, semper tamen de-

beiur : «Nemini»enim , inquit ille, «quidquam debeatis

» nisi ut invicem diligatis2

, » quotidie a vobis eftlagitamus,

snmper quidem illud affatim accipientes, nec tamen nos

illud unquam omni ex parte accepisse arbitrantes. Ne,

quaGso, proeclarum hoc debitum, duplicemque volnplatem

habens, nobis persolvere desinatis. Nam et qni persolvnnt,

et qui accipiunt, parem voluptatem consequuntur : quippe

cum utrique per hujusmodi solutionem aeque locupleten-

lur. Quod quidem in pecuniis fieri nequit : nam qui per-

solvit, egentior hinc clficitur : is contra, qui accepit , co-

piosior. At in charitatis contractu hoc usu venire minimc

1 Cucuô anno ioS — * Roin. xiu, 1.



EPISTOLA. XXII. I 5 1

solet. Neque enim eum qui persolvit inanem ac vacuum

relinquit; id quod pecunia efficit, cuni ad accipientern mi-

grat ; quin potius ipsum tum demum locupletiorem red-

dit, cum eam persolvit. Haec igitnr cum sciatis, praestan-

tissimi ac piissimi domini mei, ne unquam florentem erga

me benevolentiam exhibere intermitlite. Nam etsi, ut id

faciatis, nihil nostra cohortatiene indigelis : tamen quo-

niam vos apprime amamus, propterca vos, etiamsi nihil

necesse sit , admonemus, ut saepe ad nos scribatis, atque

quo slatu valetudo vestra sit, significelis. Quamvis enim

pib.il ad eam rem monitore vobis opus sit, at nos tamen

id quoque, quia vehementer expetimus, a vobis postulare

nunquam desinemus. Et quidem quoniam tum propter

anni tcmpus, tum propter itincris difficultatem , haud

multi viatores sunt, qui vobis ad hanc rem operam navare

possint, istud jam difficile esse non ignoramus, saltem ut

licet, atque in tanta difficultate fieri potest , vos obsecra-

mus, ut quam saepissime scribatis, atquc hanc a vestra

charitate gratiam poslulamus. Quin religiosissimo quoque

domino meo presbytero Roraano, ut jussistis, scripsimus;

eoque nomine ingentem etiam vobis gratiam habemus.

Quandoquidcmhoc quoque ab ingenti

ac singulari quo-dam no-tri amore proficiscilur, quod, ut tanlis viris arc-

lius nos copuletis, perliiteras operam datis, summumque

ad id studium adhibelis. Velim itaque, ut cum nostram

ad eum epistolam acceperitis, eam ipsi reddatis, alque eum

licet epistola non accepta meo nomine salutetis. Jampri-

dem eniin est, quod eum vehementer amare ccepimus :

idque ut ex ore vestro intelligat cupio, nos eamdem erga

eum benevolentiam retinere , eaque in re de nobis ipsis

optime mereri. Illudque praterea, nos non negligentia et

socordia nihi ad cum lilterarum dedisse, sedquod ab ip-

sius pietate litteras expectaremus. Quoniam autem , ut



l5i S. 30,. CHRYSOSTOMl VRCHiEPlSCOPI C. P.

priorcs scriberemus, poslulavit , et hoc quoque facimus :

et idem ut ipse facere ad uos non intermiltat, obse-

cramus.

IWVWW W\ ".'V VWVAVWVvV* V» iWWVWVVlWWvVKvV^VWVWVVAimVWVWVVVWWWWWWVW

EPISTOLA XXIII \

liomano Prcsbytero.

Scis tu quoque profeclo, domine mi, reverendissime

ac rcligiosissime, quem scmper crga te animum habueri-

mus; et quo pacto scmpcr charitatis lcge tecum aslricti

fuerimus morum luorum suavilalem admirantcs, virtulis-

que tuae, per quam omnes eos qui ad le acccdunt, tuos

retldis, pulchritudinem suspicientes. Quo etiam fit , ut

quamvis longo a le intervallo dissili, animo tamen et cogi-

talione le circumferamus , atque in quamcumque solilu-

dinem avchamur , tuae tamen charitalis oblivisci minime

possimus : verum ul pra:sentem ac propinquum inluca-

niur, charilatisquc oculis perpeluo reproesentemus, imo

ut rectius loquar, assidue te cernamus, atque opud omnes

pietatem tuam proedicemus. Quamobrem abs te quoquc

petimus, ut noslri memoriam nunquam intermiitas, eam-

que henevolenliam, quam semper nobis praaslilisli, nunc

quoque vigcntem conserves : ac pro nostra vilitate obnixas

adDeum prcces adhibeas, ad nosque, cum licuerit, litle-

ras des, ac de tua valetudine cerliores nos facias : quo,

ctiam in solitudine scdentes, ingentem consolationem ca-

piamus, tuarum videlicetprecumsubsidio e tanlo locorum

inlervallo fruenles.

' Cucuso anno 4<>4.



EPISTOLiE XXIV-XaV. l53

EPISTOLA XXIV *.

Ilesychio.

Petis ut illud tibi ignoscaui, quod ad me non veneris,

morbiexcusatione utens.

Ego auteni voluntalis nominete laudo ac pracdico, per quauietiam venisti, atque quan-

tum ad charitatem atlinct, nihilo inferiore apud nos loco

es, quam qui venerunt. Potest aulem Deus ex eo morbo,

quo teneris, te eximere; atque integrae sanitati restituere,

ut conspectu quoque tuo alque congressu fruamur. Siqui-

dem te vidcre atque complecti, carumque istud nobis ca-

put cxosculari, majorem in modum avemus. Quamdiu

autem id, tum per morbum tuum, tum pcr anni tempus

minime liccbit, lilteras ad te dare, camque, quae hinc ad

nos redit, voluplalem nobisipsis comparare minime inter-

mittemus.

EPISTOLA XXV \

Elpidio Episcopo.

Illud quidem vellemus, nobis ad te quam sacpissimelit-

leras dare liceret : idquc ipse scis , domine rcverendissime.

Quod quoniam nobis adimitur, propterea quod nemo ad

nos crebro accedat ; nam et oppidi hujusce soliludo , et

latronum metus cam augens, ac denique anni tempus iti-

1 Cucuso anno l\o\. — » Cuciiô anno /(o^.



1 54 S. JO. CRRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ncra intercludens, Cucusum omni ex parte inviam reddit;

quoties tabellarium nanciscimur, cupiditati nostrae satis

facimus, in hoc scilicct nobis ipsi quam gralissimum fa-

cienlcs. Quod quidem nunc etiam per religiosissimos do-

minos mcos presbyteros facimus, nimirum et debitum

pietati tnac salutationis munus persolventes, et te roganlcs,

ut, quolies facultas dabitur, tu quoque ad nos scribas, ac

quo stalu valeludo tua sit, exponas. INeque enirn te fugit,

reverendissime ac religiosissime

domine,

quanlo sempcrnobis studio atque curae sit de ea aliquid intelligere. Quam-

visenim ad extremos usqueorbis nostrifines rcmoti simus,

lamen verre et ardentis, ac sincene , alque ab omni fuco

alicnae charitalis tuae oblivisci minime possumus, verum

quascumque in tcrrasabscedamus, eam nobiscum circum

fcrimus, maximumque hinc solalium percipimus.

EPISTOLA XXVI'.

Magno Episcopo.

Etsi nullas abs te litleras acccpimus, idque cum do-

mini mei Prcsbyteri huc vcnissent, nos tamcn , veleris

amiciliae memores, lum morum tuorum suavitalem ani-

miquc fortitudincm admiranles , ac praelerca eum erga

nos amorcm,quem seniper prae le tnlisti

,perspectum

habenlcs, priores ad te scribimus, ut et tibi ob eam bcne-

volenliam, quam crga nos oslendisti ; neque enim nos .

tanlo licel abs tc inlervallo disjunclos, hoc fugit; gratias

agamus ct te oremus , ut quotics occasio dabilur , frequen-

ter ad nos scribas, deque valeludinis tuae stalu ccrtiores

1 Cucuso iinno 4"4-



EPISTOLA XXVII. I 55

nos facias. Nam cum eos, a quibus vehementer amamur,

quique strenuo atquc attento ac vigilanli animo in Eccle-

siarum curam incumbunt, sanos et incolumes esse audi-

mus, non parvam ex ea re consolationem capimus. Hrec

igilur cum scias, domine mi reverendissime ac religiosis-

sime, ne te, qiueso, hcec nob''squam saepissime perlilteras

significare pigeat. Sic enim (iet, ut etiamsi ad ultimas us-

que terras avehamur, dum tamen hujusmodi consolalio

nobis contincnter snppelat, ingentem moeroris levationcm

senliamus.

EPISTOLA XXVII !

.

Domno Episcopo.

Magnas pielati liu-e, reverendissime domine, gratias

habeo, tum quod vencrabilem Presbyterum visendi noslri

causa miseris, tum quod ad nos scripseris. Nam ulrumquc

sincerae cbaritatis, alque ardenlis benevolenliae argnmen-

tum est. Ideo eliam iu soliludine degentes, ingentem hinc

consolalionem bausiinus. Siquidem a tanlis viris tam im-

pense amari, non levorn iis, qui amanUir, consolationem

aflert. Ac cuperem quiuem luo quoque aspcclu congres-

snque suavissimaquc benevolemia tua animum saturaie.

Quoniam aulem id minimelicct, nam ncque id nobis con-

ccditur, nec tibi ilem ob Ecclesiie isiius curam, cui praees,

facileest; ad secundam navigationem necessario venimus,

ncmpe ut consolationem ram, quam epislolae aflerunt,

nobis ipsis adhibeamus. Ncque cnim ad corum animos,

qui corporibus disjuncti sunt, consolandos parum mo-

1 Cucuso anno 4o$.



l5G S. JO. CllllYSOSTOMJ Ar.ClllEPISCOPI C. P.

menti hubcl cpislola, sinccra charilate perfusa. Quatnob-

rcm ut hac consolatione quam sacpissime fruamur, quo-

ties licebit , ac fieri polerit , de valetudinis tuae statu ad

nos scriberene graveris. Siquidem amicitiam tuam amplis-

simum thcsaurum, et bonorum congeriem omni sermonis

facultate sublimiorem ducimus. Ac si ejusmodi lilteras

subindc accipiamus , tuntum ex his voluptatis capiernus,

ut ne solitudinem quidem istam senliamus.

WV V>WV\VVVWWVMVV\VWVl%WV JVVVVVVVVVVYvVVvVVTVYVVVVVVVAVA*VV\VVVVVVYVVvVVVV\VVVYV*

EPISTOLA XXVIII 1

.

Basilio Presbylero.

Etsi nobis conspeclu luo alque congressu frui minime

contigit, tamen cum dc lua virtule ad nos afFerlur, ac

zelo eo, quo adversus Genliles flagras, ipsorum errorcm

evertens, cosque velut porrccla manu ad veritatem ducens,

non secus ac si adesscs, tccumque diulurnum usum ac

vitae consueludinem habuissemus, honore ac veneratione

le complectimur. Eaque de causa priores ad te scripsi-

mus, ob ea, qume cum laude geris, beatum te prasdicantcs,

atque admirantcs, ac postulantcs, ut ipse quoque ad nos,

cum licebit, scribas. Nam etsi corpore a te disjuncti su-

mus : charitalis tamen vinculis tccum astringimur, pie-

tatem tuam nobiscum rcputantcs. liasc igitur cum scias ,

velim ad nos subinde scribcre et gesta tua referrc ne gra-

veris : quo, ctiam in solitudine commorantes , ingentem

hinc consolationcm capiamus,

1 Anno circiler 4°5-



EPISTOLA XXIX. 1 S^

EPISTOLA XXIX'.

Chalcidue ct AsyncriCur.

Nihil ex his iuolestiis,quas evcnire perspicitis, vos per-

turhet : nec densi negotiorum fluclus animis vcslris lu-

mullum afferant. Ejusmodi cnim est arcla illa et angusla

via, complures difficultatcs ac multos sudorcs et labores

habens. Verum hacc fluunt, atque una cum hac vita cxtin-

gunlur. Nam etiamsi arcla via est; via tamen est : ut

proemia illa,

quae ii qui placido ac forli anitno hrec

ferunt adipiscuntur, pcrpetua el immortalia sunt, sudo-ribusque longe majora. Quamobrem lum calamitalis fra-

gililatem ac brevitatem, tnm praemiorum perpetuitatcm

atqueimmortalitatemanimadvertenlos,daleoperam,ut om-

nia generoso animo feratis, nec commillalis, ut ullo rc-

rum adversarum eventu perturbcmiui. I na enim res mo-

molcsta peccatum est : caslera omnia, hoc est, exilia,

bonorum proscriptiones, relegationes, insidiae, cuncta-

que id genus alia, umbra qivredam, et fumus et aranex*

tela sunt, et si quid aliud his vilius esse polesl. Quocirca,

ut antehac quoque mullis tentationibns perferendis as-

suetae , nunc quoque,quam par est

,palientiam praestalf.

Si quidem ea hanc vim habilura est, ut vos in magna se-

curitale ac tranquillrlale couslituat , prieslanlioresquc

efficiat. Ac si quos nanciscamini, qui ob sua negotia lu.c

veniant, de vcslra valcludine ad nos crebro lillcras dale.

Scitis enim quanlopere ejus studiosi simus,quamque cre-

hro de ea aliquid audire cupiamus.

Cucuso anno \o\.



1 58 S. JO. CHRYSOSTOUl AKGHIJEPXSCOPI C.

rt<*WVWV^WVVVW\VWW\WVVWWVVVNVW^VW\VWW\VW\V\vnw\V^ WV -t> \ÂwW *>» k/t

EPISTOLA XXX 1

.

Ileortio Episcopo.

Equidem ipse litleras etiam,quibus me de tua valelu-

dine cerlioreui faceres, accipere cupiebam. Scis enim

reverendissime dominc, quo semper animo erga te tuerim.

Verum quoniam hoc tabellariorum penuria vobis fortassis

eripuit, idcirco ipse homines, qui ad te proficiscantur,

nactus, litteris lelacesso, leque rogo et obsecro, ut quo-

ties lacultas dabitur, ipse quoque ad nos quam saepissime

scribas, quaque valetudine sis, exponas. Quanquam enimin desertissimo orbis loco habitamus, ac praedonum metu

obsidemur, multasque, ut in externa regione , tamque

vasta solitudine, calamitates perpetimur : tamen si fre

quentes a te, cui charissimi sumus, litteras accipiamus,

quae nos de tua valetudine certioresfacianl, ingentem hinc,

tot licet calamitatibus oppressi, consolationem capiemus.Quanta enim charitatis vis sit exploratum habes : quodque

non amicorum duntaxat prassentia , sed etiam litterae in-

gens solatium afferant. Quae cum itasint, fac, quaeso, hanc

nobis voluptatem frequentius impertias, de valetudine

tua de qua potissimum aliquid audire cupimus, certiores

nos faciens.

• Cucuso anno ioi.



k§§ipistoba \xxi-xx\ir.

EPISTOLA. XXXI'.

MarceUino.

Elsi diuturno silentio inter rios ulerquo usi sumus :

tauien veteris illius ac sinceroe liue charilatis niemoriam

minime ahjecimrrs : verum florenlem eam et intcgram

relinemus, eamque cjuocuuujire proficiscimur, nobiscum

circumrerimus, maximoque hinc solatio afficimur. Eaque

de causa hominesnunc nacti , qui atl te se conferant, de-

bitum salntationis munus libi pcrsolvimus , illudque

signmrjamtfs , nos oliamsi ad extremos usque orbis lerra-

rum fines abducamur, sic tamen abire, ut te in animonostro penitus insculplum teneamus. Quoniam autcm

iis qui hoc animo praediti sunl, non tantum scribere, sed

etiam ab iis, quos ita ament , litteras accipere perjucun-

dum est, hanc nobis voluptatern, dominc cumprimis ve-

nerandc, velim duplices : atque, quoties facultas eril,

subinde ad nos scribas , et qua valetudine sis exponas.

Scis enim quam nobis curae sit haac ediscere, quantamque,

eliam in extera regione degentes, consolationem ex hac

re capiamus.

EPISTOLA XXXII2

.

Euthalur.

Ouamvis pauciores abs te epistolas accipiam, quam ad

1 Anno forte 4°^ — a Cucuso anno 4<j4>



l6o S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tc miltam, non tamen proptefea scribere desinam. Milii

enim ipse gratum facio , dum ad animam tam sincera erga

mc benevolcnlia praeditam frequenter scribo. At quoniam,

qui rerum tuarum status sit intelligere vehementer expeto,

idcirco Epistolas etiam subindeaccipcreaveo, quo id quod

cupio, subinde intelligam, nempe le in magna animitran-

quillitaleac securitateversari. Namsi haec tibiadsint, quin

tu summa cura et studio animae tuae consulas , contemp-

lisque hujusce vitce rebus iler cceleste teneas , nullo mododubitandum puto. Siquidcm de animae tuaj nobililale at-

que ingenuitate mihi cst exploralum,quamque a ncgo-

tiorum lumultibus atque hujus vilae curis immunis ac

libera sis. Cum igitur, quanlam a nobis, quando id facis,

gratiam ineas, animadvcrtas, quolies facultas contingel

ac fieri polerit, qucmadmodum jam dixi , quaeso ad nos

scribas : quo nos hinc quoque solitudinis hujus , in qua

degiinus , lcvationcm capiamus. Etenim lillerae vestrae

hoc est eorum quibus cordi sumus, cum crcbro ad nos

afferuntur, ac de vestra valetudine cerliores nos faciunl,

nonvulgarcm nobis voluptalem afferunt ; verum lanlo nos

gaudio perfundunt, utsolitudinem

hanc,in qua

commo-ramur, ne tantulum quidem seniiamus.

EPISTOLA XXXIII 1

.

AdolicB.

Tu hinc quoque sincerae istius et ardentis tuae charitatis

documentum dedisti,quod cum adversa valcludine sis,

> Cucuso anno 4"4 vel 4°^«



EPISTOLA XXXIV. l6 i

lilleras tamen ad nos dare non intermittas. Nos vero te

morbo liberari, atque hnc, cum licuerit, venicntem videre

cupimus. Idque ipsa scis, ornatissima mea ac religiosis-

sima domina. Quoniam igitur, 11 1 etiam anlehac scripsi,

nunc in majore cura et solliciludine sumus ; siquidem ex

litteris tuis ingentem morbi tui magnitudinem esse conje-

cimus: idcirco, cum meliore corporis valetudine fueris,

velim celeriter id nobis significes , quo nos gravissima

cura leves. Nam quod nunc ob morbum tuum haud levi

mcestitia afficiamur, ne ipsa quidem ignoras. Quapropter,

cum curam eam, qua nunc premimur, exploratam ha-

beas, id quod abs te petimus, facere stude. Quanquam

ad hoc praesertim nihil est cur te cohorter : neque enim

dubito, quin quolies tabellarios nacta fueris, toties ad

nos scriptura sis.

EPISTOLA XXXIV 1

.

Carleritc

Islud quoque pro tua charitalc animique sollicitudine,

alque ingenti erga nos benevolentia abs te factuin est,

quod non solum polyarchium misisli (<)) , verum etiam

illud spectasti,quonam pacto nobis usui esse possit : at-

que ipsi tum nardinum , tum musteum oleum addidisli,

quo ipsius siccitati ex longo itinere conlracke medereris.

Quin hoc quoque nominc tuam erga nos benevolenliam

summopere admirali sumus, quod ipsamet hoc eifecisti

,

ac non aliis id elficiendum mandasti, alque ut probe po-

lius ac scite, quam ut iestinanler fieret, operam dedisti.

1 Gucuso anno 4*>4»

xcm. 1 *



i6'2 8. JO. CHRYSOSTOMl ARCIUUPISCOPI G. P.

|deo gralias libi agirrius, in hoc solum tc accusantes,

quod id quod maxime optabamus per lilleras minime mi-

sisti, hoc est jucundum de lua sanilale nuntium. L t au-

tem idcirco anxio animo sumus, quod morbi lui slalum

nesciamus : eodem moclo, si primo quoque tcmpore nobis

litteras miseris, quibus cum proiligalum et exlinctum

esse intelligamus , maximo nos beneficio dcvinxeris. Cum

igitur scias, quam vehcmenlcr inlelligere cupiamus, te

ex hac adversa valeludine jamemersisse, hanc, ciuieso,

voluplatcm nobis largire : quae in hac inoleslissima solitu

dine et obsidione non parvam uobis consolationeai aila-

tura est.

EPISTOLA XXXV *.

Alpkio.

Velim tibi Deus sincerae atque ardentis ac purae et ab

omni simulatione alienae , firmaeque et conslanlis erga

nos charitatis, tum in hac praesenti vita, tum in futuro

aevo,praemium tribuat. Nec enim parva tuae erga nos be-

nevolentiae documenta, idquc tanto a nobis locorum in-

tervallo disjunctus, exhibuisti, domine mi honoratissime

ac generosissime , verum et mulla et praeclara. Eoque no-

mine gratias libi habemus, et saepe ad te scribere cupi-

mus : verum quoties volumus non licet, sed quoties pos-

sumusscribimus. Scisenimquanta ex hyemeac praedonum

impetu itinerum difficultas oriatur. Quapropter cum diu-

turno tempore silemus, ne id negligentia noslra fieri

existimes, verum tabellariorum inopiae istud, non socor-

* Cucuso anno 4o5.



EPISTOLA XXXVI. l63

diae nostrae ascribas. Nain si saepius ad te scribendi facul-

tas ofTerretur, frequenlius ad te lilteras dare minime nos

piguisset. Siquidem nobismet gratissimum facimus, cum

debito tibi salutalionis munere saepius perfungimur. Ilaec

cum scias , tu quoque de tua valetudine ad nos scribere

ne intermitle. Quod autem te nobis misisse scribis, hoc

nemohucaltulil ; verum qui id afferebat, praed >num melti

perlerritus pcdem relulit. C&terumsimc amas, ne hoc fa-

cias, ne diflicultalcs atquc negolia tibi ipsiexhibeas. Namingeniium donorum loco sinceram atque ardcnlem tuam

benevolentiam duco : quam cum semper obtineamus, ex

charitalis tuaj recordalione semper voltiptatem capimus.

WV**.V%\VV*A-\VVXvVVVV*VVVVV\VVVVXVVVVVX^VV'V\'\.'Vi'V'VvV\iVVVVV\\,'VXV,

VrVVW IWvwrtww>\\m »jW i/W

EPISTOLA XXXVI 1.

Marorii presbytero monacho.

Nos charitatis quidem ac benevolentiae vinculis tecum

astringimur, ac te , ut hic praesentem intuemur. Ejus-

modi quippe charilatis oculi sunt, ut nec ullis viaruni

spaliis intcrrumpantur, nec temporis diulurnitate dcbili-

tentur. Cuperemus autem crebrius quoque ad te litteras

dare ; verum quoniam id tum ob itineris diflicultatem

,

tum ob eorum qui iter faciunt raritatem haud facile est;

quoties licet te salutamus tibique illud significamus, nos

tui nunquam non meminisse, teque in animo nostro

,

quocumque tandem in loco simus, circumferre. Cnra

igitur tu quoque, ut de tua valetudine quam sicpissime

certiores fiamus, quo , licct corpore semoti , de tua vaie-

tudine subinde aliquid audientes, alacriore animo simus

,

• Ab anno 4°4 ad 407.

I 1.



l6'4 S. JO. CHRYSOSTOMI A.RCHIEPISCOPI C. P.

ingentcmque, ctiam in solitudine sedcnlcs, consolationem

capiamus. Nec cnim parva voluptatc afficimur, cum tc

optime valcre audimus : ante omnia aulem illud tc oro,

ut pro nobis preces ad Deum adhibeas.

EPISTOLA XXXVII 1

.

Tranquillino Episcopo.

Reverendissimum dominum meum Episcopum Seleu-

cum , ut relicta domo huc se conferret , nostri deside-

rium cxcitavit : ut autem hinc rursus domum rediret, tui

amor. Nam hic eum induxit, ut et hyemem, et itineris

difficultatem , et gravissimum morbum contemneret. Col-

laudato itaque ipsius amore ac studio , domine mi prae-

stantissime , diuturnse hujus aerumnae praemium ipsi re-

pende , hancnimirum, quam soles, charitatem erga eum

ostendens. Nos enim eum ad tuas manus, velut ad tran-

quillum quemdam portum , transmisimus , quippe qui

tuam comitalem, ac sinceram, ferventem , firmam atquc

constantem charilalem compertam habeamus. Ac si quis-

piam istinc veniat , idque facile sit , de tua valetudine

velim ad nos scribas. Eupsychius enim ad nos non nuuc

accessit : ideo nihil ex iis quae , cum nuper ad nos scribe-

res, dicturum illum aiebas, scire poluimus, quod videli-

cet ipse nusquam appareat. H;ec igitur cum tibi minime

ignota sint, tum ea quae per eum nuper nobis significanda

curaveras, tum si quid aliud amplius nos scire necesse

sit, nunc saltem fac sciamus , ac de tua valeludine, quae

> Cucuso anno ut putalur 4°4 v.-l 4o5.



BPISTOLJE xxxvm-xxxix. 1 65

nobis sumtnae curae est, et de qua , cum perpetua sollici-

tudine laboremus ,perpetuo quoque audire cupimus, ali-

quid nobis significa.

AiWiwmmvwwviwiMWHWmwMViiwwwiwrtwiwviMVWvniv, wvvwvwvvivw

EPISTOLA XXXVIII l.

tlymnetio Arckiairo (io).

Etsi non crebro ad te litteras dedimus, atperpetuo tamen

memoria lc gestamus, tit qni ferventis tui ac probi et sin-

ceri amoris ingens paucis diebusdocumentum ceperimus.

Eoque nomine reverendissimum dominum meum Episco-

pum Seleucum ad tuas manus, non secus atque in portum,

transmittimus. Nam ipse gravissima tussi vexatur, quam

eliam infestius anni tempus auget, gravioremque reddit.

Cum igilur morbi naturam perspectam habeas, domine mi

cumprimis veuerande,daopcram, uteumexhactempestate

eripias, morbi incommodo artis luae vim opponens, cnjus

ope atque adjumento multos saepe, cum in idem pcricu-

lum venissent, ne ejusmodi fluctibus obruerentur, e nau-fragio statim exeraisti.

vx^vvvvvvvvvvvv^v^v^vvvvvvvv^vvvvvvvvvvvvvvv^v^

EPISTOLA XXXIX 1.

Chalcidue.

Charilatem eam,quam jam inde ab initio erga nos

habes, novi : quodque vigentem eam retineas, ac cu-

• Cucuso anno ut putatur 4f5. — • Cucuso anno 4o4 vel 4o5.



1 66 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCIUEPI8COP1 C. P.

mulatiorem snbinde reddas, eamque ob disjunctionem

nostram, tantumque temporis spatium, non modo obscu-

rari non sinas, sed etiam magis inflammes. Illud quoquescio, telitteras noslras magna cum animi voluptate acci-

pere; tequo sive scribas, sive taceas, eodem lamen sem-

per animo erga nos esse : id enim et mullis in rebus, et

snepe sum expertus. Quamobrem te oro, ut eumdem erga

nos animum retinere pergas : siquidem sinceri tui amoris

multa pignora, multa monimenta babemus. Idcirco te

lanquam in animo nostro insculptam perpetuo circumfe-

rimus, tuique memoriam ita tenemus, ut nulla oblivione

delcri possit, etiamsi nonsoepescribamus ob tabellariorum

inopiam. Haec igitur cum non te fugiant, ornatissima et

religiosissima domina mea, subinde qnoqueipsadetua va-

letudine ad nos scribe. Quanquam enim nos , cum nullae

nobis abs te littcrae redduntur, eos qui isline veniunt, de

bac re semper sciscitamur: tamen n te quoque litteras,

qune de ture valetudinis statulaetanobis nuntient,perpetuo

accipere avemus.

VWWWWWVVVXVWVWVW\ VVvA^W^ÂV^VVVVVlA^VX^VV^VVV^XA-VVVVVVVVtVX^VVVVV^VVVVVVVVVVV^VVV

EPISTOLA XL 1.

Asyncritice.

Te in magna calamitate nunc versari scio. At qucmad-

modum boc scio, sic et illud etiam, ingentem te pro his

calamitatibus mei-r.edem atque amplum praemium ct remu-

nerationem manere. Moeror elenim animae utilitatem aflert,

eique pra;mia multa conciliat. Haec igitur sciens atque

considerans, maximam hinc consolationem accipe : nec

1 Cucuso aiiiio 4<>4-





]68 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P

ras miltere, quoe nobis valeludinis tuae statum certo ex-

ponant. Quanquam enim in soliludine sedemus, gravique

obsidione, atque innumeris acerbilalibus undique cincti

sumus : de te tamen in cura et sollicitudine essc non desi-

nimus, singulisque diebus, ut se res tune habeant, per-

contamur. Quamobrein ne ab aliis, verum abs te, cujus

nobis dulcis ac perquam suavis bencvolentia est, haec in-

telligamus, subinde, quaeso, de tua valetudine ad nos

scribe. Nihil enim erit, quod non a te accepisse existime-

inus, si epistolas, quae laelum hunc nobis nunlium ferant,

acceperimus.

VWt V\\\\W VVVVWvWVVVVWVW VVVHVVVWVWAVVvVVVW WWWVWVWVWw\ VW\W^wwv^w^vv

EPISTOLA XLII".

Candidiano.

Ingens itineris intervallum nos dirimit, nec parvum

tempus est, cum abs lc sejuncti fuimus. Quin negotiorum

quoque magna nos turba circumstat, gravissima loci soli-

tudo, intoleranda obsidio, insidiae, latronum incursiones,

aliaquc practerca angustia, nimirum corporismorbus. Ncc

tamen quidquam horum nos in lui amore segniorcs effe-

cit: quin polius vigentem eum ac florcnlem conservamus,

ac te, quocumque landem in loco simus, animo ct cogita-

tione circumferimus, tniqne memoriam oblivionis omnis

experlem lcnemus, animique lui nobilitatem etingenuita-

lem, sinceraeque charilalis firmitalem atque conslanliam,

benevolenliaeque fervorem incisum in aeimis nostris ha-

bemus. Ad hunc scilicet modum hic degimus, summum

lantae solitudinis solalium in earum rerum quae abs te

' Cucuso unno 4o4-



KPISTOLA XLIII. l6'J

recte geruntur, recordatione positura habentes. Tu vero

acl nosquoque subinde scribe, domine mi summopere ?d-

mlrande ac magnifice, de tua valeludine nobis laeta nun-

tians. Scis enim quantopere ipsam complectamur; quippe

de ea aliquid audire magnae nobis curoe est ; quodque du-

plicem voluptatem capiemus, si et ipse scribas, et littera)

abs te hoc argumento ad nos afferantur.

EPISTOLA XLIII

Bassiance.

Tu quidem perdiu siluisti , idque, cumreverendissimum

ac religiosissimum diaconum Theodotum prassto haberes

,

per quem facile nancisci posses, qui istinc adnosvenircnt.

Nos autem ne hinc quidem te in amore erga nos segnio-

rem redditam esse suspicamur; quippe qui persaepe ac

multis in rebus ipsius periculum fecerimus , ejusque

splendorem, puritatem , sinccritatem atque constantiam

cxploratam habeamus. Quamobrem, sive scribas, sive

taceas, eodem erga tc animo sumus, deque tua integra et

pura benevolentia minime dubitamus. Quanquam autem

eo animo sumus, crebras tamen lilleras, quae nobis de tua

totiusque tune domus valeludine, quce volumus nuntient

,

acciperc vehementer cupimus. Quandoquidem nosti

ipsam quoque nobis admodum curoe essc. Hasc igilur

cum tibi perspecta sinl, ornalissima ac nobilissima do-

mina mea, hunc nobis graliam velim concedas, quoe ct

levis, faciiis et njqua est, el no*bis, qui in hac solitudine

hoeremus, ingentem consolalionem afiert,

1 Curu>o anno 4o5.



1^0 8. 30. CHIWSOSTOMI ARCIIIFPISCOPI C. P.

EPISTOLA XLIV 1

.

Tlieodolo Diacono.

Scip uliquc le per litteras nos minime conventurnm

foisse, si coram id licuisset : verumomnibusrebus omissis

ad nos te confcri;es, nisi et anni tempus, et negoliorum

difficultas, et hnjus loci solitndo quolidie ingravescens,

maximum impedimentum afferret. Nec opus est, ut ex te

hocediscam. Nam cum illud semel inihi compertum sit

me 'ak'te vchementer amari : hoc quoque oplime novi.

Quanquam autcm, etiamsi minime admonuisscs, nihilomi-

nus ad omnes scripturus erain, tamcn hoc etiam nomine

luum erga nos amorem admirati sumus, quod evlrema

tua epislola me quoque de hac re cohorlandum duxisli.

Nam hoc animi cst vehemenler sollicili, ac rcrum nostra-

rum cura laboranlis, et qui sincere amarc norit. Quamob-

rern cxccpta doniina mea Carteria, ad quan» nuper litte-

ras dcdi, omnibus scripsi : eam autem illic noncommorari

acccpi, verum longam peregrinationem iniisse. Quocirca

si littcrac nostra? ijluc perferri qucanl, hoc quoquc, si libi

videbitur, fiat: sin id fieri minime possit, vclim saltem

carissimos ac nobilissimos viros Marcellianum ct socium

convcnias, atque cum iis agas, ut si quando ad eam scri-

bant, ci mc purgcnt, ut qui non pcr ncgiigenliam tanlis-

pcr tacucrim, verum longa ipsius absentia, quominus ad

eam crebro scribcrem, impcditus sim.

1 Cucuso anno 4«>5.



BPlSTOLA. XLV. 1*1

EPISTOLA XLV.

Symmacho Prcsbytero.

Minime novum ac praeposterum videri debet', si is qni

angustum iler tenet, j)remilur. Nam haec virlutis nalura

est, ut laboribus et sudoribus alque insidiis et periculi.s

scateat. Verum iter quidem ost ejusmodi : post aulem se-

quunlur coronae, praemia, ct arcana bona

,quibus finis

nnllus est constilulus. Ilac igitur cogitatione le ipsum

consolare: nam praesenlis vitae et voluplas, et calamitas ,

una cum hac vita fluunt, simulque cum ca inlereunt. Ne

igitur quidquam illorum animum tuum inflet, nec rurgum

quidquam horum le deprimat atquc contrahat. Siquidcm

oplimusgubernator ncc tranquillo tcmpore remissius agit,

nec grassante tempestale pcrturbatur. Haecigilur cum tibi

perspecta sint, te ipsum selare, maximamquc hinc moeroris

levationem capias: ac de tua valetudine fac nos subinde

certiores. Nam etsi longo itineris intervallo a le dis-

jungimur, diuque a tqa suavilate abfuimus, at non itein a

lua charitate : verum eam omnis oblivionis experiem ac

recentcm , ubicumque simus , scmper circumferimus :

nam haec quoque sinccri amoris natura esl.

EPISTOLA XLVI2

.

liuffino.

Cupiebam quidem saepius ad te litleras dare, domine

' Ab anno 4o4 ad 4o-. — • Ab anno 4<>4 ad 407.



I72 S. JO. GlinYSOSTOMl ARCIIIEPISCOPI C. P.

mi cumprimisvenerandeacreligiose, quia teamo, ac vehe-

menter amo ; atrjuc utrumque hoc ipse quoque nosti.

Quoniam autcm altcrum quidem nostri arbitrii est, alte-

rum aulem non in nobis situm cst : ut cnim te amemus,

in arbitrio nostro consistit, ut autem ad te srepe scriba-

mus, non ilem, tum ob itineris diflicultatem, tum ob anni

lempus : illud quidem perpetuo facimus, hoc autem cura

licet; imo etiam perpetuo facimus. Nam elsi atramento

alque charta non semper scribimus : at voluntate tamenatque animoscribimus: eaquippesinceriamorisnaturaest.

EPISTOLA XLVII *.

Namcece.

Quid huc illucque te versas, dum ob eam rem excusa-

lionem quieris, ac veniam petis, ob quam te corona dona-

mus ac prasdicamus: quippe qui, quod ad nos scripseris,

gratum habeamus, quod aulem sero ac tarde, idcirco tibi

succensere possimus? Quapropter si niagnae audaciae id

fuisse existimas,quodad nos lillcras dederis, hocomisso ad

tarditalis crimen dcfensionem medilare atque compara.

Nam quo magis dixeris, tc tum praesentes, tum absentes

sincere dilexisse, eo magis accusalionem auxeris. Elenira

si ex eorum numero esses, quorum vulgaris erga nos

amor esset, minime mirum mihi fuisset te diu siluisse;

cum autem te tam sinceram ac ferventem erga nos chari-

tatem prae le lulisse asseras, ut ne iler quidem usque adeo

molestum , totque praulonum melu obsessum suscipcre

recnsalura fucris, nisi mcrbus obstilisset, una jam ratio,

1 Cucuso anno 4^4-



EPIST0LA XI.VIII. lr;3

qua nobis satisfacias, libi reliqoa cst, nimirum ut sexcen-

tas litteras ad nos milias, quae diuturni silcntii

culpam de<precari possint. Hoc igilur fac : et quidvis a te perceperi

mus. Nam et hoec lam scra opistola ad nos veniens, quo-

niam ardentem quamdam charitalem spirabat, superioris

quoqne temporis debilum dissolvit. Caeterum id vide, nc

reliquaj hujus tarditatcm imitentur. Sic enim hsc etiam

illud planum facere polerit, se non ob pigritiam, vcrum

ob inanem metum, quemadmodum abs te quoque diclum

est, scrius venisse, si reliquae, et plurimae, et celeriter ad

nos veniant.

EPISTOLA XLVIII.

Arabio.

Gharitatem erga me tuam atquc ardcnlem luum ac ve-

rum, sincerum et constanlem amorem exploratum habco :

illudque item perspectum, nec negoliorum difllcullalem,

nec cnrarum agmen, nec rerum advcrsarum magnitudi-

nem, nec temporis diuturnitatem, nec itineris longinqui-

tatem, tuo crga me amori obscurilalem aflerre posse.

Eoque fit, ut perpetuo abs te litlcras, quae nobis ea de lua

veleludine quae volumus nunlient, accipere vchementcr

expetamus. Quod si te accusamus, non ut ncgligcnlem

accusamus, sed quia plures ejusmodi epistolas appetimus.

Quae cum minime ignores, honoralissime ac nobilissime

domine, hoc nobis beneficium velim praebcas, quod ellibi

leve ac facile est, et magnam nobis, etiam in solitudine

haerentibus, voluptatem alVert.







1^6 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIKPISCOPI C. P.

EPISTOLA LI1

.

Eidcm.

Cum superiorem epistolam scripsissem, atque reve-

rendissimum ac religiosissimum virum Aphraatem ita

nobis affixum esse conspiccrem, ut nec hinc abire vellet,

nec litteras quidem a nobis accepturum se esse minaretur,

nisi munera ea, quae ad nos misisses, accepissem, typum,

qui tuae nobililati maxime gralus futurus, animumque

tuum recreaturus sit, huic rei imposui : quem tu cum ex

ipso intellexeris, eum praeclari hujusce consilii adminis-

trum fieri jube. Nec enim te fugit, quanta hujus rei utili-

tas futura sit, tum ob ipsius in Phcenicia adventum, lum

ob tuam liberalitatem ac munificentiam. Atque utriusque

hujus rei mercedem ipse capics: ut qui erga eos, qui in

Phcenicia Gentiles Christianae fidei rudimentis imbuunt

atque Ecclesiarum constructioni operam impendunt, libe-

ralitatis tuae specimen edideris, ac praeterea ejusmodi vi-

rum excitaris, ad eosque consolandos miseris : nunc prae-

sertim cum in tanta difficultate versantur, atque a multis

oppugnantur. Quamobrem considerala praeclari hujusce

negotii magnitudine, ne eum vel lantillum cunctari patere

verum hoc effice, ut nulla interposita mora hoc iter sus-

cipiat: sic enim tibi, domine mi summopere admirande,

per egregiam hujusmodi operam, amplam apud benignum

Deum mercedem recondes.

Gucuso anno 4<>5.





I78 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHiF.HSCOn C. r.

*\^VVVWVvVVVVV*/\^VVVVVVVVVVV\VV'VVVV\A'\iWVVVVVVV\.VVtV\ V\WV\W\vWVW»WWVVWWXW rtlWWl

EPISTOLA LIII.

Nicolao Presiytero.

Magnopere nos crexisti, atque ingenti voluptate per-

fudisli, cum illud significasti, permagnam tibi Phceniciaj

curam essc, teque tanto licel intervallo dissitum , eos qui

illic degunt, pcr litteras ad pietatis sludium acuere alque

hortari : qua in re zelum Aposlolicum prsestas. Eaque

causa te admirari ac heatum praedicare minime intermit-

timus, quod et monachos antea misisti , et nunc in tanta

negotiorum difficultate non modo eos non abduxisli, sed

etiam manere coegisli, optimi videlicel guhernatoris at-

que egregii medici munere perfungens. Ut enim ille, cum

fluctus excitari videt, lum plus studii ac diligcntioe adhi-

bet, atque hic item , cum febrim in majorem flammam

exarsisse perspicit , tum majori arte atquc induslria uli

tur : ad eumdem modum tu quo :jue , nobiJisjime ac

religiosissime domine, rem virlule tua dignam fecisti,

quod cum a?gras res esse ac seditione laborare cons-

pexisti, tum polissimum operam dedisti, utne ii, qui illic

degunt, aciem descrercnt, verum rcmanerent, ac partes

suas explerent. Quamobrcm tuisipse vestigiis haerens, re-

verendissimum dominum mcum Geronlium presbylerum,

si convaluerit, atqne ad integram sanitatem redierit,

confeslim, quoeso, urge, ut itcr illud ineat. Quanquam

enim nos quoque eum huc venirc ac videre cnpimus : la-

men,quoniam regionis illius negotia ccleritatem, ingen-

temque vigilantiam desiderant ; ne in via longum tempus

teratur, hyemsque interveniens. iter ipsi intercludat , abs

te vehementer petimus , ut et eura , si ex morbo recrcatus



EPISTOLA LIII. inn

sit, ad suscipienduui iter urgeas : illndque cures , ut vir

suavissiuius , ac mihi charissimus Joannes Presbyler itine-

ris comitem se ipsi adjungat. Scis enim regionis illius ne-

gotia nunc eo pluribus correctoribus indigere, quo longius

serpserunt mala. Hoec igitur cum animo tuo reputans, ac

quanti animje salus momenti sit, perspiciens, quantasque

res jam antchac studio tuo ac diligentia sis consecutus,

velim tam per te ipse, quam aliorum, quos nancisci po-

tueris, opera atque industria cures, ut qiue corrccta et

sanata sunt, firma maneant, atque etiam multo majore

accessione cumulenlur. Tu certe nihilo minorem, quam

ii, qui huc venerunt, voluptatem nobis attulisti rsiquidem

animo ac voluntate venisti ; atque charitatis oculis, cor-

pore licet absentem , te quotidie cernimus , animoque

passim circumferimus. Fortasse quoque nobis mutuo

conspectu frui dabitur, cum tempus id permittet. Nam, ut

nunc ressunt, etsi alioqui tui vidcndi atque amplectendi

magna cupiditate tenemur, te tamen istic manere ne-

cessarium esse ducimus. Nec enim dubilamus, quin lu

omnia facturus curaturusque sis, quo strenuis viris Phce-

niciam impleas, atque eos, qui illic remanserunt, mogis

ac magis fulcias et corrobores, ut ne relictis regionis il-

lius negoliis pedem referant : et eos , qui vicini ac propin-

qui sunt , exquiras , atque cum ingenti animi alacritate ac

studid emittas , cunctisque lam propinquis quam remotis

amplissimam utilitatem afferas : atque unguentorum na-

turam imiteris, quae non modo locum eum, quo excipiun-

tur, sed etiam longius remotum aercm magna suavilate

perfundunt.

12.



l8o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCUIliPlSCOPI C. P.

EPISTOLA LIV ».

Geronllo Presbylcro.

Et jam ad pietalem tuam lilteras dedi , existimans te in

Phcenicia esse : et nunc item eadem , quac prius , scribo,

nempe vobis nunc maxirae quidvis agendum ac perferen-

dum esse, ut ne segetem veslram v&cuam et inanem de-

seratis, nec quidquam eorum, quae recle et cum laude

gesta sunt, labcfactari alque inlerire sinatis. Nam ct pas-

tores, cum ingenlem labem ad oves undique grassanlem

conspexerint, tunc polissimum excitanlur, ac vigilant,

fundamque sumunt , caetcrisque artibus utuntur,quo

incommodum omne a grege propulsent. Et quidem cum

Jacob pecudum ralionis experliurn curam gerens, tolos

decem ct quatuor annos servi munus obierit, aestuque ac

frigore et vigiliis multis conflictalus, vilissimique merce-

narii oflicio functus sit, perpendc animo,

quidnam ii,

quorum fidei oves ratione praeditae commissae sunt, agere

ac perpcli debeant, ne qua ex ipsis pereat. Quocirca te

obsccro, ut quo major est tempestas, est plura mala, et

majora impedimenla objiciuntur, pluresque sunt qui in-

sidias slruant, eo cliam magis ipse te excites, aliosque

item horteris, ut praeclaram hanc curam tecum susci-

piant, illucque quam celerrime pervenire maturent. Nam

hujusce quoquc profectionis, non parvam mercedcm es

habilurus: quod si profeclionis, mullo magis si res ipsas

tracles, multumque sludium adhibcas. Siquidem hujus-

modi peregriualiones suscipere, longe praestantius atque

• Cucuso anno 4o5.



EPISTOLA LIV. l8l

conducibilius est, quam domi desidere. Illic enim degens,

haec etiam habere potes, qnae nunc habes, hoc est jcju-

nium, vigilias, caeleraqne Christianae philosophiae grnera.

Domi autcm desidens, ea lucrari non potes, quae si in illa

regione commorcris, adipisci polcs, nimirum tot anima-

rum salutem, periculorum mercedem, tantaeque animi

promplitudinis praemium : nam ne ipsa quidein animi

promptiludo praemio caret. Quamobrem, quales tibi ipsi

coronas in futurum condas, lecum repulans, ne, qua?so,

cuncteris aut dilTeras : verum ubi e morbo convalueris,

mox ad iler te accinge, de rcbus ad usum tuum necessa-

riis nihil curans. Siquidcm reverendissimo ac religiosissi-

mo Presbytero Conslanlio negolium dedi, ut sivo ad

aedium exlructiones, sive ad sublevandam fratrum ino-

piam impensis opus sit, large vobis ac prolixe omnia sup-

peditct, atque adco nunc eliam largins ac profusius, quam

anle. Cum igitur et pronos ac faciles inde sumptus ha-

beas, et quod caput est, rem Deo gratam facturus sis,

depulsa omni cunctatione confestim iter matures, quaeso,

atque cx ipsa Phcenicia hoc nobis significes: ut licet in

gravi ac molesta solitudine haereamus, ingens tamen hinc

solatium consequamur. Nam si te animo ac volunlate ita

comparatum illuc abiissc intellexerimus, ut pro anima-

rum illius regionis salute nihil facere ac pati recuscs,

tanta voluptate perfundcmur, ut ne solitudinem quidem

incolere nos exislimemus. Quamvis enim te quoque huc

venire, ac tuo conspectu frui cupiamus : tamen, quia hoc

quod dixi, magis necessarium est, periculumque est, ne

hiems iter illud tibi praecludat, propterea le urgemus,

atque, ut proficisci matures, obsecramus.





EPISTOLA LVI. l83

aflerrepossint; eos magna cum animi alacritale una cum

eo mittatis, quantam hinc mercedem laluri sitis, cogitan-

tes.

EPISTOLA LVI1

.

Romulo elByzo monachis.

Vos quidem huc quoque venire , alque oculis perspi-

cerc vellem; vestroe enim pietatis fama commotus, ingenti

vestri amore afficior, atque charilatis oculis vos intueor;

quoniam autem, tum ob ilineris longinquitatem, tum ob

hiemis tempus, tum ob Isaurorum metum id nuncminime

licet, vos per lilteras convenire sludui, meam erga vos

benevolentiam perspicuam vobis faciens : licet enim eos

amare qui procul positi ncc unquom visi sunt. Nam ejus-

modi charitalis natura est, ut nec viie longitudine dirima-

tur, nec temporis diuturuitate debilitetur, nec illatis ten-

tationibus infringatur, verum haec omnia vincat, ac supra

omniaassurgat, atque in sublimitatem

inenarrabilem at-

tollatur. Ob eamque causam nos etiam,quandoquidem

apprimevos amamus, nihil horum segniores effecit. Quin

potius, et ipsi scribimus, et vicissim, ut de vestra salute

certiores nos faciatis, vos rogamus. Sic cnim, etiam in so-

litudine degentes, magno solatio afficiemur, cum eos qui

ita vivunt, arctumque alque angustum iter ingrediun-

tur, incolumi ac iirma valetudine esse intellexerimus.

1 Cucuso anno 4<>5.



l84 9. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

^^VVV\VVVl.VVV\A\.VVVV\VVVvVVVV%AVVvVVWT,»A^VV\\.VVV\\\AAVV^\\\'A^VVV.«AAVVVVVVVV\VVWWW

EPISTOLA LVII1

.

Adoliw.

Quamvis ipsa raro ad nos scribas , nos tamen quoties

homines nanciscemur, qui hinc istuc proficiscantur, litle-

ras ad te dare minime desincmus. Ac quidem te huc ve-

nire, accernere vellemus, idquein primis oplamus. Verum

quoniam hoc ardunm fortasse ac diflicile tibi visum esl;

nam alioqui Isaurorum periculum penilus sublalum est;

nos cerle consolationem eam, quam, dum crebro ad le

scribimus, capere solemus, nobis ipsis praebere minime in-

termittemus. Etenim quolics labellarii, qui istuc itcr faciat,

nobis copia est, non vulgarem voluptatem capimus, cum

ad te litleras damus. H.tc igitur ctnn libi explorata sint

brnatissima et religiosissiina domina mea, velim quoque

ipsa des opcram, ut de tua valeludine animique hilaritale

quam ssepissime ad nos scribas. Quemadmodum cnim de

profectione nihil te accusamus, quod res ea difiicultatem

tiabere libi visa sit : eodem modo de longo silentio tibi

succensere minime desinemus, quoniam de tua totiusque

domus tune valetudine assidue aliquid audire vehementer

desideramus.

Cucuso anno ut putatur 4'4.



EPISTOLA LVIII. l85

EPISTOLA LVIII1

.

Theodosio ecc ducibus (11).

Multo melle litteras tuas condiisti, vel, ut rectius lo-

cjuar, melle dulciores eas efYecisti. Mel quippe iis qui ipsius

dulccdine assidue fruunlur, non jam reque dulce esse vi-

detur, saluiitale nimirum voluplatis vim opprimente : at

litlerre tuae laelum nobis de lua prospera valeludine nun-

cium afferenles, tantum ab eo absunt, ut hoc efficiant,

ut tum praiteritam voluplalem nobis augnant, cum fre-

quentius miltuntur. Ac tu quidem epistolam meam exos-

culatus es : ego vero te ipsum epislolae patrem utraque

manu complcxus sum, colloque tuo circumfusus, carum-

que mihi caput exosculatus, ingentem consolationem per-

cepi. Sic cnim aflectus eram , ut non epistolam duntaxat

tuam legerc arbilrarer, sed cliam tc ipsum adesse, ac no-

biscum versari. Tanla epistolie vis fuit. Ejusmodi quippe

sincerae charitatis natura est, ut eliamsi lalices suos per

litteras profundat, id efficiat, ut ipse lillerarum fons oculis

obversari videatur : quod etiam nobis usu venil. Acneque

temporis diulurnitas, neque itineiis longitudo, neque ne-

gotiorum difficultates ac molcstiae, necdeniquealiud quid-

quam, quo minus id nobis conlingcret, impedimento esse

potuit. Hoec igilur cum scias, domine mi cumprimis ad-

mirande, ne te, qnaeso, de lua lotiusquc domustuaevaletu-

dine, animique hilaritate nos per Jitteras certiores facere

pigeat. Nec enim te fugit, quantae nobis curae sit haec

scire.

• Ab anno 4o4 ad 407.



l86 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

k%w%w;lV4 v**vv%

EPISTOLA LIX 1.

Thaodoto Diacono.

Cito nostri oblitus es, ad ingentem eam molestiam

qnam ex digressu tuo accepimus, alium ex diuturno tuo

silentio mcerorem adjungens. Nec vero ad temporis an-

"•ustiam tibi perfugium patet : nam dierum multitudo in-

gentem ad reditum facilitatem viatori praebere potest.

Quin ne Isauricos quidem metus causari te patiemur,

quandoquidem te magnopere amamus. Multi quippe sunt,

qui post discessum tuum illinc huc venerint. Qutenam igi-

tur silentii causaest? negligentianimirum, acpigritia. Sed

tamen prioris negligentioe culpam tibi remittimus, si modo

animum in posterum induxeris praetermissum abs te officii

munus frequentibus litteris sarcire. Scis enim quantam a

nobis gratiam initurus sis, de tua prospera valetudine cre-

bro ad nosscribens.

EPISTOLA LX \

Chalcidice et Asyncritiw.

Non me fugit crebras eas tentationes, quas domino meo

reverendissimo et religiosissimo presbylero illatae sunt

magnam vobis perturbationem attulisse. Verum nihil est

quamobrem hoc nomine animi vestri commoveantur. Nam

i Cucuso anno 4o5. — Cucuso anno 4o4.



EPISTOLA LXI, 187

qui Dei causa haec perpetitur, quo graviora pertulerit , eo

quoque majores coronas referet. Cum igitur hanc satis

amplam consolationem habeatis, strenuo animo, et cum

gratiarum actione, ea quae accidunt ferte, Dei gloriam ob

omnes rerum eventus praedicantes. Sic enim vos quoque

in praemiorum et coronarum, quae illum manent, socie-

tatem venietis, si ea qua3 acciderunt forti et placido animo

tuleritis. Scitis enim viam esse praesentem hanc vitam

,

ejusque tam res lnetas ac jucundas, quam graves et moles-

tas praeterire : illudque item nobis faciendum esse , ut per

multas tribulationes in Dei regnum introeamus : arctam-

que atque angustam portam esse quae ad vitam ducit. Quae

cum ita sint, tum per haec, tum per ipsius praesentiam

,

solatio acceplo, nubem cmnem mceroris discutietis, ob

ipsiuscalamitates laetitiam ac voluptatem animoconcipien-

tes. Nam fructus hinc inenarrabilis et corruptionis expers

ipsi reccndetur.

EPISTOLA LXI 1

.

Tkeodolo cx Consularibus (12).

Hoc est palrem esse , non modo illud non moleste

ferre,quod filius veram sapientiam profiteatur, verum

etiam ipsi idcirco gralulari, nihilque non agere, quo ad ip-

sius arcem perveniat : ac ne hoc quidem,quod ille, tum

a palria, tum a domo, tum ab oculis tuis procul sit, ini-

quo animo fcrre, verum nunc potius eo esse animo, ut

ipsum tecum versari existimes, cum ipsius virtus augetur.

Obeamque causam ingentes tibi gralias habemus : atque

1 Anno 4o6.



l88 6. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

admirali sumus quo pacto, cum a te tantum munus , hoc

est filium, habuerimus, tu tamen duxeris nos aliis quoque

muneribus ornandos esse. Nos vero honorem quidem illum

qui ex muneribus missis oritur, decerpsimus, munera au-

tem ipsa remisimus : non quod te despiciamus, qui enim,

istud, cum a te valde amemur? vcrum quod supervaca-

neum esse censeremus earum rerum fructum consectari

quibus minime indigemus. Sane bellum lectorem Theodo-

tum apud nos relinere, ac fingcre et erudire nobis cordi

erat; verum quoniam omnia hic caedibus, tumultibus,

cruorc, atqueincendiis plenasunt, Isauris nimirum cuncta

ferro atque igne populantibus, nosque sedes quolidie mu-

tamus, nccessarium proinde esse duximus eum hinc emit-

tcre, domino meo religiosissimo diacono Theodolo eliam

alque eliam mandantes, ut ipsius curam assidue gerat,

in idque magno studio ac diligentia incumbat. Quod ipsum

ut filius tuus consequatur, tu quoque labores velim : at-

que omnino consilium nostrum laudabis, nobisquc admo-

nitionis hujus nomine ingentem gratiam habebis.

EPISTOLA LXII 1

.

Casto, Valerio, Diopkantw, Cyriaco , Antiockia?

Presbytcris.

Quod reverendissimusacrcligiosissimuspresbyter Cons-

tantius nos reliquerit, doleo : quod aulem ad vos se con-

tulerit, laelor : ac magis hinc hetor, quam illinc doleo.

Neque enim mihi dubium est, quin ad tranquillum portum,

hoc est ad vestram caritatem, appellat. Nam quamvis sex-

1 Cueuso anno 4o5.






marcescit, scd ne morlequidem ipsainterrumpitur. Eoque

nomine nos quoque, tametsi diuturno tempore a suavitate

tua abfuerimus, vigentem tamen tui amorem relinemus :

ac nunc quidem lingua, semper autem animo. Eaque de

causa quam saepissime adpietatem tuam litteras dedimus.

Quoniam autem, quo statu valetudo tua sit, intelligere

valdeexpetimus ; scis enim ipse quam le valere cupiamus ;

si fieri possit, facileque aliquem nancisci queas, qui litteras

ad nos ferat, velim ut quemadmodum officii tui ratio pos-

lulat, de eo nos certiores facias. Nam res nostras atque

ea quae in Armenia et Thracia geruntur, sincerae atque ar-

denli charitati tuae narrabit is qui tibi has lilteras reddet.

V\<VVVAfVVVVVV\VVVVVvV\VV\VVVVVAr\W«\\VVVV\A>VVVv^

EPISTOLA LXIV.

Oyriaco Episcopo.

Dominusmeus Sopater, Armeniae hujuscepraefectus, in

qua nunc inclusi tenemur , Armeniae quidem praefuit ut

pater : plus autem officii erga nos exhibuit, quam a patre

postulandum videretur. Huic itaque hujusce benevolentiae

vicem cum rependere cuperem et exquirerem , optimam

viam mihi invenisse videor , nimirum sollicitum luum ac

vigilantem animum, cujus opera gratiam ipsi referrc po-

tero. Quitandem istud, et quonampacto? Ipsius filius jam

diu istic litterarum causa commoratur. Hunc si laeto atquc

alacri animo, ut charitati tuae convenit, videre studueris,

beneficiique aliquid in eum contuleris, omnia a nobis de-

bila officia rependeris. Quamobrem hoc effice : ac, tum

eorum qui magistratu fuuguntur, tum tuorum familiarium,

quique ipsi externam regionem patria jucundiorem red-



EPISTOLA. LXV. lg £

dere queunt, notitiam ipsi concilia. Sic enim, et ab eo,

et a me, atque adeo a te ipso gratiam inibis, probum sci-

licet ac benignum virum, communemque pauperum por-

tum per filiuna juvans.

EPISTOLA LXV 1.

Marciano et Marcellino.

Satis amplum mceroris illius , quem, ut ex litteris res-

tris accepi, sustinetis, solatium, vobis estphilosophicahaec

veslra mens, ac sublimis et firma constansque affectio.

Lt enim molli ac dissoluto homini ne tranquillitas quidem

ac secundus cursns magnam ullam utilitatem afferre po-

test : sic firmum et solidum et vigilanlem virum ne gravis

quidem tempestas unquam commovet, verum clariorem

et illustriorem reddit. Ea enim tentationum nalura est

,

ut iis quiforti animo eas ferunt, mullaproemia splendidas-

que coronas accersat. Haec igitur cum vobis perspecta sint,

reverendissimi ac nobilissimi domini mei , cumquehanc

salis amplam in rebus acerbis consolationem habeatis;

nihil horum, quae fiunt , animos vestros perturbet, atque

quam saepissime ad nos velim scribalis. Etenimid quidem

maxime vellemus, praesentcs vos intueri atque complecti.

Quoniam autem, quominus id nunc fieri possit, multa im-

pedimcnto sunt, sine intermissione ad nos scribere, ac de

vestra valetudine certiores nos facere ne gravemini. Scitis

cnim, quantam , si hoc faciatis , a nobis gratiam iniluri,

quantaque nos voluptate cumulaturi sitis.

» Cucuso anno, ut pulatur, 4o4-



Ig2 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA LXVI.

Casto, Vaierio, Dlophanto , Cyriaco, Antiochice

presbyteris.

Lingua quidem raro ad vos scripsi; animo autemcrebro

ac frequenler. Quare ne totidcm duntaxat epistolas nos-

tras esse existimelis,quot per chartam et atraraentum ac-

cepistis, verum quot ad vosmittcre cupivimus. Nam si rem

ita repulare volucritis, scxcentae profecto litterae ad vos

a nobis missae sunt. Sin aulem nemo est qui perferat, non

nostrae socordiae, sed rerum difllcultali silenlium nostrum

ascribi debet. Hoec autem dixi , ut sivc scribamus , sive

taccamus, eamdem de noslra erga vos charitale scntentiam

feralis. Nos enim,quocumque in loco simus, incisam in

animo nostro veslri memoriam circumferimus. Ac nunc

quidem ingentem vobis graliam habemus, quod probum

monachumcumea, quaea vobis poslulabalur, benevolentia

susccpistis, eosque qui importunc adversus eum rixari cu-

piebant, mitiores reddidislis. Quare non frustra, nec adu-

landi studio illud dicebam, vos etiamsi innumeri undique

fluctus excitentur, in tranquillitate tamen esse. Nam cum

ab aliis naufragia fracile propulsetis, non cst dubium quin

ipsi procul a tempeslale remoti sitis. Vos vero quam saepis-

sime, quaeso, de vestra bona valeludine ad nos lilleras

date. Neque enim ignari eslis, quanto nobis sUidio sit id

scire. Tanta enim veslrarum Jilterarum, cum firmam vcs-

tram valetudinem nobis nunciant, vis ac facultas est, ut

quamvis tot aerumnis , bellis , tumuliibus, perlurbationi-

bus, quotidianisque mortibus undique cingamur , tamen



EPISTOLA LXVII. I( 3

cnm tot cjusraodi a vobis epistolas accipimus, praj gaudio

volilemus, maximamque hinc consolalionem scntiamus.

Hujusmodi quippe est sincerus amor, ut etiam per lilleras

laelum hunc nunlium ailerentes, eos qui corpore disjuncti

sunt, perfacilc recreare ac reficere possit.

VWVWVVWVWVVMVW VWVWIWWVVVVWVWVWVWVWwvvwVW V\\ VV\ VY\VW V\\ y\\ v\\ v\\IWVU

EPISTOLA LXVII*.

Theodolo diacono.

Ipse quidem, reverendissime ac religiosissime mi domine,

iis saltem malis, quibus Armenia laborat, defunctus cs :

i saukmpracter eos tumultus, imo quotidianas morles

quae hic vigent, illudnon vulgariter discruciat, quod a tua

quoque suavitalc, ac vcra et sincera benevolentia divulsi

sumus. Accessit etiam ad hujus moeroris cumulum diu-

turnum tuum silenlium. i\am cx quo die hinc discessisti,

secundam hanc duntaxat epistolam accepimus. INec vcro

haec accusandi tui causa commcmoro , scd dolore com-

motus. JNam quod iler istud ad nos vialoribus clausum sit,

nemincm fugit : verum ut hoc libi excusalionem afiert

,

ila nos non perinde consolalur; quin potius hoc ipso quo-

que nomine polissimum angimur, quod ca quoque digrcs-

sus tui alque absenline consolalionc, qnac unica nobis crat,

caremus. Quoniam igitur hacc diflicultas in praesenlia dis-

cuti nonpolest, verum pericula quotidic ingravescunl,

velim alia ralione m<estitiam eam, quam cx longo tuo si-

lenlio contraximus, minucndam cures, nimirum ut nostri

memoriam nunquam intermiltas, ct cum ad nos scribes,

longiores epistolas facias, alque in cxponendo valetudinis

• Arabisso ut putatur anno 4o6.

xcin. i3



IC)4 s - J0 - CIIUYS0ST0.MI AHCHIEIMSCOPI C. P.

Imc staiu, animiquc Iranqnillilale et sccurilale moram

trahas. Sie enim, quod nobis ex lempore deficit, ex epis-

tolarum longiludine sarcire potcris.

ww\\,v\\vwvww wvw\ v\\vwiwMw v\\wiwvwmvwmWVVW » v\wwwvw w\ w\w\v\

EPISTOLA LXVIII 1

.

Eidcm.

Id quoque luum est, hoc est hominis acriler alque

ardentcr nos amanlis. Lccla enim priore epislola , sc-

cundam insuper acccpi , cotlem ulramque die : magna-

que kelilia sum affeclus. (Libebal cnim poslcrior quiddam

amplius : quippc non verba dunlaxat lua, scd ctiam scrip-

tum tuumnobis indicabat; quodquidem voluptatcm cliam

nobis auxit. Necenim fcrventisduntaxat ac sincersc animac

tuae , sed etiam insuper manus imaginem conspcximus.

Quarequam saepissimc id facias, quaeso, ac solalium illud

quod nobis hac quoque ralione excogitasti, prolixc imper-

lias. IIuc enim le truherc minime jam audemus : tot Ar-

menioe mala sunt, ac tempestas altera omnia exccpit. Nam

quocumquc landcm quispiam venerit, cruenlos lorrentes,

cadaverum agmina, domos solo aequafas , urbes eversas

perspiciel. Nos autcm, tametsi periculo vacui esse videa-

mur , in hoc procsidio , lamquam gravi quodam carcere

conclusi; lamen ob quolidianos metus, ob rumores caedi-

bus plcnos, ob pcrpetuas Isauricarum excursionum expec-

lationes, ob corporis denique imbecillitalcm, cum qua ad

huncusquediemluclamur , tranquillitatc ac sccuritatefrui

minimc possumus. Sed tamen eliam intcr tot mala non

parvum solatium capimus , cum lilteras luelum de lua

firma valeludine nuntium ailcrcnles accipimus.

A.rabisso anno 4^6.



eprsTOLA lxix. jq5

EPISTOLA LXIX 1

.

Nicolao prcsbylcro.

Istud quoque sinceroe luoe ac fervenlis charitalis esl

,

quod cum tanlo a nobis intervallo dissilus sis, lamen desalute nostra sis sollicitus. Nuper quidcm asperrima hyeme

loca subiude cominulantes , lmnc sn urbibus, nunc in

terrse faucibus et sylvis commorati sumus , ab Isaurorum

incursibus undecumque expulsi. Tandem aulem aliquando

his malis nonnihil sedalis, loea deserla relinqntntes,

Arabissum confugimus, quod videlicel iliius oppidi artem

rcliquis locis tutiorem invenissemus. INequc enim in op-

pido degimus; quia ne id qnidem tutum est. Est aulem

nobis haec scdes quovis carcere dctcrior. Praeler id enim

quod siuguios in dies , ut ita dKim,pro foribus noslris

morsest, Isauris omma invadentibus, atque igni et ferro

lum corpora, tura oedificia dclcntibus, famcm etiam

,

quam loci anguslia , et eorum qni huc confugiunt , multi-

ludo minatur, pertimescimus. Ac praelerea diuturno

morbo, quem nobis hyems et perpetua fuga peperit, con-

Ilictati, elsi vim ipsius et accrbilalcm nunc elfugimus,

nonnullas tamen adhuc ipsius reliquias circumferimus.

Sed quanquam in tot molis ac tantis molesliis vcrsamur,

lmignam tamcn exferventi vestraetsincera atque constanti

charilate consolationcm capimus. Quae cum sciaiis, ne,

quoeso , de vestra sanitate quam soepissime ad nos scribere

gravemini. Quamvisenim lanto a vobis spalio divellamur:

arctissimo tamen Gharitatis vinculo vobiscuui devincli

• Arabisso unno 4o6.

i3.



1()6 S. JO. CIUUSOSTOMI AUCIHEPlSCOri C. P,

sumus. Tibi vcro ingcntem gratiam habemus, quodcum in

tot tantisque pcrlurbationibus verseris, non parvam ta-

men ncgotiorum Phc&niciac curam geris. Quaproplcr si

quid novi illinc alferatur, ne nobis id significare pigreris.

Vix enim ullaex partequisquam ad nos commearcaudct,

quod omnes vise, quae huc fcrunt, undique clausae sint.

Attamcn ctsi crcbro ad nos litleras mitterc difficile sit

quoties potcris hoc velim facias, alque et quid illic rerum

geratur, exponas, ct dc vestra valetudine de qua vehc-

mcnter solliciti sumus, ccrtiores nos facias.

EPISTOLA LXX».

Aphthonio, Theodoto, Chcerecp, presbylcris ac monachis.

Equidem ipsc quoque vos huc venire , ac videre cupe-

rem : quoniam autcm multa suntquae impcdiant, hoc qui-

dem nunc exposcerc minime audco : illud autem a vobis

peto, ut quamvis procul silis, precuin tamen veslrarum

quae mullum valent, auxilium nobis afTeratis. Nam hoc

subsidium nec vetuslale debililalur, nec itineris longitu-

dine dirimitur: verum quocumquein loco quispiamfiducia

erga Dcum , inslar veslri,

praedilus , verselur, iis eliam

qui procul dissili sunt, hacrationcmagnopereprodcssepo-

test. Simul autem cum precibus litteras quoque velim ad

nosdetis,qua3devestra valcludinenossaspecertioresfaciant.

Quanquam enim mulli fluctus undecumque nos cingunt,

nimirum et loci solitudo, et obsidio, ct Isaurorum impelus,

et quotidiana mors; nam pcrpetuocum morte vivimus, in

« Aiabisso anno4o6.





10,8 S, JO. CIir.YPOSTOMI ARCHIKPISCOPl C. P.

tanquam in lutissimo thesauro dcinceps habens. Eoquc

nomine gaudere ct exullarc ac lnetilia perfundi convcnit,

quod ipsius animam, velut optimus agricola maturum

fruclum , communi omnium Domino cxhihuisti. llvcc alia-

que ex hujusmodi rationibus confecta medicamenta, lum

tibi, lum ornalissimae dominae mc;e ipsius matri adhibens,

mercedcm pfo his rcbus vobis rccondilam amplifica : ut

r.on lanlum oplimae cducalionis nomine , verum etiam

quod placido et gralo animo pulcherrimum ipsius e vita

disccssum tulcritis, ingenlem a bcnigno Dco merccdem

accipiatis.

EPISTOLA LXXII1

.

Alpliio.

Elsi procul a tc sejuncli sumus : lamcn ca quae cum

laude geris, atquc ingenlcm cam liheralilatem,qua in

egentes ulcris, audientes, gaudio ct laetitia cxuitamus. Acnobis quidem in volis csset, te quoquc convenirc, mag-

nasque praasenti gralias agere. Quoniam autem id minime

licel, Isanrica enim maia iiigravescunt, atque otnnes viae

interclusae sunl; nec cnim dubito, qtiin alioqui hnc ipse

accessisses , magnumquc studium adhibuisses, ut ad nos

usque accurrercs : verum id nunc fieri nequit ; idcirco

per litteras le salulamus, alque oramus, ut cumliccbit,

quam crebcrrimc ad nos scribas, deque tua totiusque do-

mus tuae valetudinc cerliorcs nos facias. Nec enim vulga-

rem, hic quoque dcgenlcs, ex cjusmodi tuis lilleris conso-

latiOnem percipiemus.

1 Cuaiso anno \"\





2 00 S. J0. CIIRYSOSTOMI ARCHIKPISCOPI C. P.

si mihi licitum esset, quo vellem,proficisci. Te autem

,

c.um alioqui id arbitrii tui sit , ne sic quidem traho, nec

ut domo migres, atque ad nos accurras, te rogo. Sed

quamvis id per anui tempus liceat , tuque istud iter brevi

cxequi possis ; neque cnim magno intervallo disjuncti

sumus; lamcn ob Isaurorum melum huc te trahere mi-

nime velim. Vcrum hoc demum abs le peto, ut de tua

valctuctine crebro ad nos scribas. Neque enim,quominus

id facere possis, praedonum incursus impedimenlo erit.

Ouamobrem hoc nos beneficio, quoeso, aflice, quod et

tibi facile ac pronum est ct ingenlcm nobis voluplatem

aflert. Nec cnim te fugit, quam gralam nobis rem fac-

lurus sis , hac benignitale ac munificentia erga nos

utens.

EPISTOLA LXXV 1

.

Harmatio.

Ouid hoc essc dicam,quod ut hominibus luis, in iis

rcbus, in quibus eorum opera nobis opus fuerit, arbitralu

nostroimperemus, nobis conccssisli : id autem quod mag-

nopere expetebamus, nobis eripuisti, hoc est, litleras

luas, quae nos de tua valelurlinc ccrtiores faccrent? An

ncscis hociis qui sinccrissime amant , summae curae atque

cupiditali esse, ul nunc quoque nobis est? Quamobrcm

si nobis gralificari cst animus, revcrendissime mi domine,

desinc,qureso, tuis hominibus imperare, ut nobis in iis

rcbns,quibus corpus eget , inserviant : ncque enim his

rebus ullo modo indigcmus : quippe cum omnia nobis

1 Cucu?o anno f\o!\.



EPISTOLA. LXXVI. 201

perinde alque a fonte affluant; verum ipse maximum no-

bis beneficium, quodque consequi summoprere cupimus,

pcr exiguam charlam et atramenlum proebe. Id porro cst,

ut de tua totiusquc tune domus vaietudine nos quam sae-

pissime certiores facias. Nam si fieri posset ut nos quoque

mutuo congressu frueremur, cliam tc ipsum e domo ex-

citassem, atquc amplissimi bencficii loco abs te pclivissem,

ut tc lanto noslri amorc flagrantem oculis quoque cer-

nere mihi liceret. Quoniam autem Isaurorum melus hoc

probibuit , eam saltem consolationem,quam lilteroe

alTerunt, copioscnobis prrebe : idque nol)is instar omnium

erit.

EPISTOLA LXXVl 1

.

Chalcidia>.

Equidem dominum meum revcrendissimum prcsbyte-

rum nobiscum csse vehemenler cupio. Sin autem ipsum

istuc proficisci commodum essc censes , euin periculi

metu carere, alque urgente tumullu liberari, qnam hic

esse malo. Quamobrcm , ne illud cxistimes, ipsum a nobis

prohiberi , si proficisci velit. Nobis enim euffi adhuc rcli-

nendicausa ea fuit, quod negotii natura ipsius pr.Tsentiam

non admodum requircrct : atque item ea , quod ne in

Isaurorum manus forle caderet,

metueremus. Qood si

cum isluc proficisci lam valde neccsscest, eum et monc-

mus et horlamur, ut iter suscipiat. Quamvis cnim cor-

pore sejungamur, tamcn charitalis vinculis seraper cum

co devincti sumus. Te autcm oro, nc quid carum moleslia-

Cucuso aimo |o{.



2oy s. jo. cnnvsosTOMi Ancnirpiscori c. p.

rnm ,qune cvcninnl, animum Innm commovcat. Nam quo

]>lures res adversac sunt , eo quoquc major tibi

quaestusatque ubcrior mcrces a benigno Dco rependelur, si ea quac

accidunt, gralo ac generoso animo feras. Ilac enim ra-

lione, ct haec facilius supcrari polerunt , et fruclus is qui

cx horum perpessionc ac lolerantia libi in ccelis compa-

ratur, amplior ct copiosior erit, mnltoque major quam ca-

lamitatv;s et crucialus, quos subiisti.

EPISTOLA LXXVII.

Asyncrhia\

Eliam antehac illud tibi per littcras signiflcavimus, nos

le, quantum ad charilatem allinet, in cnrum qui ad nos

venerunt, numero reponcre : ct nunc rursus istud ipsum

dicimus, nimirum lc animo ac volunt;:le vcnisse. Quod

si corporis imbecillilate , ac tumullibus iis qui Armcniam

invaserunt, prohibila es : nos tnmcn cx tua voluntatc ani-

miquc seulcnlia idcm de tua bcncvolenlia judicium habc-

mus, quod prius habuimus. Quare nc quam sa?pissimc ad

nos scriberc negligas, nosque , morbumne depuleris , et

qua valetndinc sis, cerliores facere. Quandoquidem nunc

magnum animo dolorem acccpimus, cum te regram esse

inlelieximus. Quamobrem, ne de hac re laborcmus, fac

vclim quam citissimc sciamus, num e morbo ad sanitatem

redieris.



KPISTOLA I.XXVIII. 2o3

EPISTOLA LXXYHI 1.

Romano Prcsbylcro.

Non in Armeniam dunlaxat ct Cappadociam , sed eliam

longius charilalis tuae atcjue benevolcnliae, quam sempererga nos praestilisli, quavis luba luculcnlior fama pervasit.

Quamobrem nos quoque ob luam islam benevolcnliam

magnoperc gloriamur, nec lc laudare intermillimus. Tu

vero de lua valetudine quam saepissimc,quaeso , ad nos

scribas. Nam licct in solitudine, j.c procul a vobis rcmoli

simus, at charilalis tamen calena tecum devincti sumus,

eamdcm videlicet, quam olim atque ab inilio erga te be-

ncvolcnliam pras nobis tulimus, imo etiam majorem ac

iervenliorem nunc habenlcs. Nec enim aut lemporis diu-

turnilas, aut viac longiludo, scgnicrcs ad eam rem nos

reddidil , inio ctiam acriorcs ac diligentiores» Ii;ec igifur

cum minime ignores, domine mi rcvcrendissime ac reli-

giosissime, quanlam crebrioribus luis lilleris gratiam ano-

bis initurus sis, tecum reputans, de tua valeludine ad nos

scribas velim , ac prceserlim in luis sanclis prccibns me-

moriam nostri ne inlermittas : quo, licct tanto inlervalio

abs te disjuncli , ingentem tamen iiinc opem cl auxiiium

accipiamus.

1 Gtictlso

anno 4o5.



204 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA LXXIX 1.

Gemello.

Quiclnam hoc est, ut cum lanta tamquc pracclara civi-

las luculentum festum agal; sic enim magislralum tuum

atque imperium voco; tum lu diuturno tuo silentio majo-

rem nobis moestitiam altuleris? Ac si quidcm alius quis-

piam e vulgo esset, cui hoc accidissct , causam quoque

nullonegolioinvenisscm. Quamtandem istam? Solcntplc-

rique mortalium , cum ad majorem dignitatcm pervcne-

rint, animos quoque simul atlollere, ac majores spiritus

sumere : at in tc qui philosophari scis, ac caducarum ha-

rum et fragilium rerum naturam apprime nosti, nec fucis

ac pigmentis deciperis, verum rcs ipsas larvis vacuas per-

spicis alque animadvertis , silentii causam rcperire

qneo. Et quidcm illud pro ccrto habeo, meeeque ac prius

imo etiam magis quam ante abs teamari. Quid aulem sit,

quamobrem , cum hoc erga me animo sis , tandiu tacue-

ris , dicere nequeo : imo hoc quoquc ipso praesertim no-

mine haerco. Quarc istudrcnigma, nisi grave ac moleslum

est, nobis velim per litleras explices. Alque etiam ante

ipsas litteras, cos qui hanc epistolam ad te perferunt, hoc

est, dominum mer.m rcvcrendissimum et religiosissimum

presbylerum, ipsiusque comitcs doce, id quod nobis ipsis

persuasum est, nempe hoc tuum silentium a negligcntia

non fluxisse. Nam si hoc dixeris, satis id erit , ut ipsi co-

miter ac benigne a tc excipiantur.

1 Cueuso anno /\o\ vel 4o5.





2oG S. JO. GHUYSOSVOMI AUClIIlil'lSCOl'1 C. P.

EPISTOLA LXXXr.

Hymnetio Arch lalro.

Nunquam tc apud omnes mirificis laudibus efferre desi-

nemus, tum ut probum virum, tum ut procstantissimum

medicum, tum ut eum qui sinccre amare novit. Nam cum

hic de morbo noslro scrmoncs excitantur, in cjusmodi

commeinorationes tu quoque subcos necesse est : cumque

ipsi eximiae tu;e perilia: ac benevolenlice periculum fece-

rimus, beneficia abs te acccpta silere non possumus, ve-

rum apuJomnes ea praedicamus, maximam a nobis hac in

re gratiam ineunlcs. Tautumenim lui amorem animis nos-

tris injecisti , ut cliamsi belle valeamus, magno tamen

emptum velimus, ut le huc trahcre queamus , ut vel tuo

conspcctu frni liceat. Verum quoniam hoc,parlim ob iti-

neris diflicullatem, partim ob Isaurorum metum difllcile

est ,

nunc quidcm hoc minime aggredimur: at illud pe-

timus, ut quam soepissime lilteras ad nos mitlas. Eam

enim, quae praesentia ipsa parit, voluptatem frcquentibus

litteris nobis afferre poteris, morum tuorum melle eas il-

linens.

EPISTOLA LXXXII 2.

Cythcrio

Brevis quidem nobis vobiscum islic fuit consueludo :

1

Cucuso anno 4°4« —' Scripla Cucusi anno4t>4>





208 S. JO. CHKYSOSTOMl AUCIIIIiPISCOPI C. P.

ac tibi concillasti, ut eliam praesenliam tuam imprimis

appetamus,

id aulemnunc minimc licet, consolationem

eam, quai ex litteris percipitur, velim nobis praebeas. Nam

cum tanta prudentia sis, pcr frequenles lilleras id assequi

poteris ut voluptalcm eam, quam praesenlia lua secum

accersit, nobis eflingas.

^>^VV*VVVVV»VV»\AV»ÂrV\\VV>l\V\WVVVVVV\VVV\^VVVVVVVVVVVVVVVWVVVVVV^VV\VV»'V»\VV\-tVVVV\VMl

EPISTOLA LXXXIV 1

.

Fauslino.

Cucusum incolumcs vcnimus : hinc enim ordicmur,

unde nos initium scribendi facere cupis. Ac locnm lumul-

tibus vacuum repcrimus, quietisque atque olii plenissi-

mum , nec qucmquam habentem qui nobis molestiam

exhibeat, atque infestus sit. Quid autcm mirum, si hoc

nobis in urbe contingal, cum etiam desertissimum ac pe-

riculosum et suspeclnm iler, quod illinc ut ducit, sine

metu ac ncgotio exegerimus , tnlioraquc omnia habueri-

mus, quam in urbibus quas bonis legibus gubernanlur?

Lceti i<ntur hnjus nunlii mercedcm nobis hanc pendc, ut

de tua valcludine quam creberrime ad nos scribas. Siqui-

dem in magna quielc hic dcgentcs, animi tui nobilitalem,

in"-enuitalem ,iinproborum odium , loqnendi libertalem ,

universum denique virlutum tuarum pralum sine ulla in-

lermissione cogitalionc nobis effmgimus ,tuiquc memo-

ria delectamur, qucmcumquc in locum absccdamus, te

circumferentes atque incrcdibili quodam lui amorc fla-

"•anles. Eaque de causa le quoque huc venire, ac cernere

cupimus. Quoniam airlcm id difQcile est, ad secundum

« Cucuso anno 4»4



LPISTOLA LXXXV. 209

navigationis cursum venimus , camque, quam liltcrae pa-

riunt, consolationem abs le postulanius. Maximum quipr.e

solalium nobis erit, frequentes epislolas acciperc, qux

nos de tua valeludine ccrtiores faciant.

EPISTOLA LXXXV 1

.

Luclo eplscopo.

Etsi magno itineris intervallo a te sejuncti sumus , la-

men illud improborum odium, quo animus tuus praedilus

est, minime nobis obscurum fuit , dolorque illc, quem

propter eos qui tanta flagitia perpelrarunt, tolquc scanda-

lis orbcm impleverunt , animo concepisli. Proplerea tibi

gratias agimus, mirificisque laudibus sine ulla inlermis-

sione te celcbramus, quod in tanta malorum colluvie, tot-

que hominibus in proccipitia et scopulos ruentibus, lu rec-

tum itcr tenere minime deslilisti , ca quac facta sunt ,

reprehcndens , eosque , a quibus facla sunt , aversans, utetiam te facere par est. Eaque de causa te horlamur, ut

in egregia hac animi alacritate perstcs, majoremque ctiam

zclum proe te feras. Scis enim quae vobis merces futura

sit, quaj prauiia, quae coronae, si tot aliis perluibanlibus,

contrarium tamen iler tenueritis, maximam praesentibus

malis medicinam hinc afTercnles. Naui quod, etiamsi alio-

qui exiguo numcro sitis, tamen si strenuo ac forti animo

in procinctu slarc volueritis, majores copias ob improbi-

talem gloriautes superaluri silis , ncmo inficias ierit. Nihil

cnim forlius cst virlule earumque rcrum perquisitione

,

quibus praesidium Ecclesiis comparatur. Cum igilur ani-

» Scripta anno 4<>4>

XCUI. 14





EPISTOLA LXXXVII. 211

EPISTOLA LXXXVir.

Eulogio cpiscopo.

Quamvis ad exlremos usque orbis recessus venerimus,

tamen tuas charitatis oblivisci minime possumus, verum

eam passim circumferimus. Usque adeo nos , reveren-

dissime ac religiosissime mi domine, libi devinxisli, ac

subcgisti. Siquidem nunc quoquc Cucusi manentes, hoc

est in descrlissimo nostri orbis loco, beni^nilalem luam,

suavilatem, moriim facilitatem, sinceram animi propen-

sionem , acrimoniam , zelum quovis ignc ferventiorcm,

cacleras denique omnes luas virlulcs cum animis noslris

rcputare, atque cjnsmodi cogilalionum memoriam summa

cumvoluplalc usurpare, menlisque luae firmitalem alque

conslantiam, quam advcrsus eos qui verilali bellum inlu-

lcrunt, orbemque tot scandalis impleverunt, apud omncs

pracdicare minime desinimus; etiamsi alioqui hoc linguac

noslrx olficium minime requiras , cum lu, quavis luba

clarius, apud omnes Orientalcs, el quam longissime dissi-

tos homincs, per res ipsas id promulgaris. Quo quidcin

nomine gralias libi agimus, tequc bcalum praedicainus ac

suspicimus, atque horlamur, ut cumdcm zclum prae te

ferre pergas. Meque cnim paris laudis cst, rebus ex animi

senlentia fluentibus, inlcgritatis specimen exhibcrc, ct

cum mulli sint qui Ecclcsias cvcrlere concntur, non ta-

men dccipi ac circumscribi, scd firmum manere, cos, qua

decet, animi mngniludinc avcrsanlem. Neque enim parva,

vcrum pcrquam ingcns malorum mcdicina hasc cst. Quod

• Scrijita anno 4°4-

14.




aulcm, pietatc tua ad hnnc moduui se gercnle, omnes

domini mei revcrcndissimi et religiosissimi Palacstinac

episcopi vcstigiis tuis hacsuri sint, minime libi dubium

essc credo. Illud enim mihi exploratissimum cst iorc, ut

in praeclaris hujusmodi iactis, sicut corpus capili adjunc-

lum cst, siceos ipse cum charilatis tuacsuavilatcconncclas

ac velut catenis aslringas;quod quidem maximum quo-

quc luae virtulis argumcntum est.

EPISTOLA LXXXVIII 1

.

J oamii cpiscopo Hicrosolymilano.

Cucusum relegati sumus : nec lamen a vestra cbaritatc

semoti. Illud elenim in aliorum potestatc situm erat : hoc

aulem in nostra. Quamobrcm hic degenles, ac lanto in-

tervallo dissili , veneralioni veslrac scribimus ; vosque

hortamur, ut ibrtiludincmcam quam ab initio praestitistis,

ab corum nimirum coelu qui Ecclesias tot tumultibus im-

plcverunt, vos rcmovenles, nunc quoque relinealis, pa-

remque pra^hidiis, imo eliam longe splcndidiorem finem

imponatis. ISequc enim parva hinc vobis merces constitula

crit, si eos qui tanlam lempestalem invcxerunt, universum-

que pene terrarum orbcm lot scandalis impleverunt, ut

par est, aversemini, ncc quidquam cum illis commune ha-

healis. IIoc Ecclcsiarum pra:sidium cst, hoc murus, hoc

coronae veslrae atque praemia. Hacc igilur cum libi per-

specta sint, domine mi rcverendisbimc ac religiosissime, da

opcram, ut Ecclesias hoc modo communias , amplissi-

mam hinc mercedcm expectans : nostriquc, qui piclalcm

> Scripla Cucusi anno4'j4«



EPISTOLA LXXXIX. 2l3

tuam valde amamus, atque ex lua benevolcnliapendemus,

fac perpetuo memineris. Nam ipsis operibus didicimus,

quantam erga nos charitatcm prae te tuleris.

EPISTOLA LXXXIX 1

.

Thcodosio Scylhopolis episcopo.

Nos quidcm, si loci ratio babealur, procul a vobis dis-

tamus: si aulem charilalis, prope suinus, alque animo

ipso conslringimur. Nam ea amoris natura cst, nt ncc

loco prohibeatur, necviac longinquitate coercealur, verum

peruniversum terrarum orbem facile provolct, atque cumiis,qui amantur, consuetudinem habeat. Quodeliam nunc

facimus, qui vos in animo circumferimus. Ac rogomas, ut

quemadmodum ante hac vos ipsi vobis ornamenlum, at-

que Ecclcsiis praesidium altulistis, sic etiam nunc faciatis

eosque qui tot tumultus in terrarum orbcm injecerunt,

alque Ecclesias perlurbarunt, ea quam muncris veslri ra-

tio poslulat, animi magnitudine aversemini. Hoc enim dc-

pellendrc tempestatis initium est, hoc Ecclesiarum securi-

tas, hoc malorum mcdicina, cum nimirum vos qui sani

estis, eorum qui hujusmodi scelera perpelrant, aspcctum

defugitis, nihilque cum eis commercii habelis. Quae cum

ita sint, rci hujusce mercedcm, et coronas ob eam cau-

sam conslitutas, animo ct cogitalione complectens, ad hocipsum, quaeso, cam, quam par est, animi magnitudinem

pracsta : nostrique, qui te amamus , mcminisse ne in

termittas. Quod si feccris , rem nobis gratissimam fe-

ccris.

* Curuso anno 4 «4»





i:prsToi,.i xr.n. 2 i5

tatisoblivisci, verum firmum alqnc immotum permanere,

amoremque erga nos tuum vigentem rctinerc. JNam hoc

ex iis quoquc qui islinc veniunt, aperle cognovimus, ac

priusctiam, quam id ab aliis acciperem, exploratum ha-

bebam. Notam cnim habco animi lui firmitatem atque

constantiam, fixamque et immolam tuam sententiam. Eo-

que cliam nomine ingcntes pielati luac gralias habeo :

tcque oro, ac summi beneficii loco id abs le peto, ut cum

iicucrit ad nos scribas. Seis enim quanla, eliam in aliena

rcgione degenles, consolalione ailiciamur, cum litleras

qnae nos de lua valcludine ccrliorcs iaciant accipimus.

Te quippc integra atque incolumi valcludine esse vehc-

iuenlcr cupimus : quandoquidem sanitas quoque tua

mullis subsidiutn ct portus ac bacillum cst, alque innu-

mcrorum sticcessuum matcria.

EPLSTOLA XCII*.

Mojsi prcsbjlero.

Laudum oarum, quas nobis litleris tuis tribuis , mag-

nitudo lcnuilatcMi noslram longe superat. Quamobrem

his omissis, velim, lum pro publicis Ecclesiarum commo-

dis, lum pro me vili homuncuio preccs ad Dcum adhibcrc

ne desinas, ejusquc hcnignitalcm implorarc atque obtes-

tari, ul ca mala quae orbem lerrarum invascrunl, depellat.

fSam pricsenlia ncgolia prcces duntaxat requirunt, ac tuas

praescrlim, qui magnam apud Deum fiduciam cs consc-

culus. Quamobrem obnixc islud ac ptolixe facere ne in-

termitlas : nobisque eliam,

qnolies iacultas dabitur ;

• Al) anno 4o'j a ! 4 ,l7«



21 S. JO. CIUUSOSTOMI archiepiscopi c. p.

nerjue enim magna ilineris longitudo esl; quam saepissime

scribcre ne graveris. Siquidcm de tua valetudine magno-

pere aliquid scire cnpimus : quandoquidem valcludo lua

multos fulcit, ct consolatur. Nain vita lua scmper necessa-

ria est, nunc vero maxime in lanta tempestate et caliginc,

ut puri sideris instar splendcns iis, qui tcmpestatc ac

fluclibus jactantur, praeluceas. Quamobrem, ut nos quo-

quc ]a?to atque alacri animo simus, crcbras ad nos de lua

valctudinc litteras mitte : ncc enim parvam hinc con-

solalionem capicmus, si id de vobis quam srrpissime dis-

camus.

EPISTOLA XCIII1

.

slphtftonio, Tlicodolo, Cluerccc, presbylcris ct monacliis

unix^crsoque vestro sodalilio.

Apud cos qui amant , corporea eorum quos amant

praesenliaplus adlcvandum dolorem momenli habct. Naro.

ct bcatus Paulus qui subinde, vcl perpeluo polius, uni-

versum fidclium orbcm animo circumfercbat, ac ne intcr

vincula quidem ct compedcs et in defcnsione eos deponcre

suslinebat, id quod indicans dicebat; « Eo qnod habeam

»vos in cordc, ct in vinculis mcis, el in defensione et in

» confirmatione Evangelii2

: » corporis quoquc pracsentiam

cupidissime requirebat, his verbis utens : «Nos vcro ab-

»senles facli a vobis ad horae tempus, aspeclu, non cordc,

»abundantius studuimus faciem veslram videre3

. » Quod

etiam nobis nunc usu venit, qui tum eornm qui jam nos

viderunt, lum corum quibus nondum de facie nolisumus,

1 «Juaiso anno 4o5. — • Phillp. !, 7. — * 1 Thcss, u , 17.



EPISTOLA. XCHI. 217

pracsenliam avidc requirimus. Quoniam aulcmidnunc mi-

nimelicet : nam et viae longitndo, et tempus, et proedonum

metusimpedimentosunt,acpra:lereancnobisquidcmdomo

excedcrc, ac longns peregrinationes inire facilc est, quod

sccundum est, dcbitam vobis salutationem persolvimus :

atque anle ipsam eliam vos rogamus et obsccramus, alque

a vobis amplissimi beneficii loco pctimus, ut in vestris

precibus perpetuo noslri memorcs silis, obnixeque, et

cum lacrymis, ad benigni Dei pedes vililalis noslrce causa

vos ipsos provolvalis. Nam cum negotiorum hujus vitae

euripum effugeritis , fumoque ac tempeslate malorum

eorum qua) in mcdio versanlur, liberati silis, animasque

veslras in praeclarissimum hujusce philosophiae liltus, non

sccus atque in tranquillumquemdam fluclibusque vacuum

portum appulerilis, noctesquc per sacras cxcubias in dies

mutaverilis, in iisquc splendidius, quam alii inlerdiu,cer-

nalis, aequum sanc fuerit vos precum vestrarnm auxilium

nobis impertire. Nobis enim cliam e lanto inlcrvallo his

frui licet: neclocusullus est, aut tempus ullum, quodhu-

jusmodi opem intcrrumpcre qucat. Quamobrcm suppctius

nobis ferte, ac per vestras prcces manum porrigite. Nam

hoc maximum charilalis genus csl. Ac praeler oraliones,

de vcslra quoque valetudine ccrtiores no» faccre ne grave-

mini, quo hinc quoquc maxima consolationc afficiamur,

quamdam ex vestra charitate voluptalem capienles, ab-

sentes que vos, non secus ac pracscntcs, ob oculosnostros

proponcnles : siquidem ca sinceri amoris vis est, ut eliam

hujus modi simulacra pingal. Ila fiet, ut etiam si in soli-

tudinc longe hac acerbiore nobis vcrsari conlingat, raag-

nam tamen consolationem capiamus.



2lS S. JO. Clir.YSOSTOMI AI\CIIIF.PJSCOPI C. P.

EPISTOLA XCIV 1

.

Pcntadiw diaconissa3.,

Quanquam mihi lua erga mc charitas antehac jam cx-

plorala erat, quippc qui rc ipsa ejus documenlum cepis-

scm : tamen eam apertius cx tuis ad mc littcris cognovi.

Ac proptcrea summopcre le laudo alquc admiror, non eo

duntaxat notninc, quod ad me scripseris, scd cliam quod

ca omnia quae contigerunt, cxposucris. IIoc cnim iccminae

est, ctdc meo erga sc animo minimc duhilanlis, cl de rc-

rum mearum slatu lahoranlis. Proinde gaudeo et exullo,

maximamque, ctiam in tam dcscrto loco dcgcns, consola-

tioncm mihi positam cssc duco in ca quam in omnihus re-

hus adhihcs, ibrlitudine , constanli scutentia , ingenli

prudcnlia, lingiue liherlale, ac suhlimi ftducia, per quam

ct advcrsarios ignominia perfudisli ct morliferam diaholo

plagam intlixisti, cteosqui pro vcritale dccerlahant ad di-

micandum acnisti, ac ibiiissinii mililis instar praeclarum

in bello tropammerexisti, luculenlamque victoriamadepta

es; mequc eliam lauta voluptale complevisti, ut nc in

aliena quidcm ct pcrcgrina rcgionc, nec in soliludinc,

verum islic vohiscum me esse cxistimcm, summainque

ex animi lui virlute voluplalcm capiam. Quamohrem

gaude cl laiare, quod hujusmodi victoriam assccuta sis,

atquc hujusmodi heiluarumcrafacitincgolio compresseris,

impudenlcsquc corum linguas ct rahida ora ohstruxeris.

Vcritas cnim, cum qua pugnasli , cl pro qua jugulala cs,

lianc vim hahet, ul paucis snepc verhis dc sycophanlis

1 Anno 4 "4 vtl

4

r, 5.



liPISTOLA. XCIV. glf)

triumphel : ut e conlrario mendacium, etiamsi infinilis

scrmonum artificiis obvolvalur, facilc lamen diflluit et

collabitur, arancaequc tclam imbccillilatc supernt. Gaudc

igitur et laetare: neque enim hacc verba subinde repelere

dcsinam; viriliter age et confortare, omnesquc ab ipsis

tibi comparalas insidias irride. Nam quo alrocius sreviunt,

co profundiores plagas sibi ipsis inferunt, in caque causa

sunt, ut, cum ne le tantuluui quidcm laedant, qucmad-

modum nec fluctus rupem; seipsos infringant, imbecillio-

resque rcddant, atque horribilia sibiipsis supplicia coacer-

vcnt. Quae cum ita sint, cave quidquam corum, qune

minanlur, pertimescas, quamlibet dcnlibus slridcant,

quamlibet iracundiae teinulenlia aeslucnt,

qunmlibct

truculenlum quemdam vultum prae se ferant, ac prte

improbitu-te in ferarum immanitatem prortterint. Nam

qni te ex multis et variis eorum insidiis ad hunc usque

dicm eripuit, , idcm le poslhac , si fortem animum

prnestiteris , jn majore sccuritatc coiislituet : ipsaque

ctiam diclura es : « Sagitl.e parvulorum faclae sunl plag;e

ueorum, et infirmalae sunl conlra eos linguae eorufia*. »

Quod quidcm et jam contigit, ctrursum conlingct : adcout,

ct tu majorem merccdem referas, iiluslrioresque coronas

accipias, ct illi morbo pcemtenlicC experUe laboranles ma-

jori supplicio addicanlur. Ecquod cnim insidiarum gcnus

praetermiscrunl ? ccquod machinarum genus non move-

runt, dum solidae lnae, ac Dco fideli, generosaequc cl for-

tissimae animae insidias slracre conantur? in forum le,

qu;c praeter Ecclesiam et cubiculum nihil noras, per-

traxerunl, a (bro ad tribunalia, a tribunalibus ad carce-

rem. Falsorum leslium linguas acucrunt, impudentcm

calumniam concinnarunt, caedes pcrpelrarunt, cruoris lor-

renles profudcrunt, igni ac ferro juvenum corpora con-

> Psal. i,siii, 8.



2 20 S. J0. CnRYSOSTOMI ARCHIEHSCOW C. P.

sumpscrnnt, mullis ac pracclaris viris innumcras plagas ct

cruciatus inlulerunt, nullum denique lapidcm non movc-

runt, quo le mclu pcrterrilam huc adigcrcnt, ut iis, quae

vicleras, conlraria diccrcs. At tu iustar aquae sublime vo-

lantis, eorum rctibus fractis ad liberlalis fastigium virluti

tuac consenlaneum ascendisti : sic te comparans, ut ab ip-

sis minime circumscribcreris, imo etiam ,quanlum acl

hujus incendii crimcn altincbat, cujus nomine miseri

atque infelices homines praeserlim gloriari videbantur, eos

calumnioe convinccres. Quae igilur praelerierunt tecum

reputans; nempc quot fluclus orti sint, qni tamen tcm-

pestatem tibi non invcxerunt; quot procellae, quae lomen

naufragium minimc pepererunt, ita ut furcnle mari tran-

quilla navigaveris; portum etiam una cum plurimis co-

ronis propediem expccta. Quoniam aulcm de nobis quo-

quc aliquid audire cupis, vivimus, valemus, morbo omni

liberali sumus. Quod si ctiam aegrotamus, idoneum nobis

ad recuperandam sanitatem remcdium est sincera et fer-

vens, ac firma et constans tua erga me charitas. Quoniam

igitur non vulgari voluplatc aflicimur, cum de tua valetu-

dinc ac plena sccuritatc quam saepissime aliquid audimus,te, id quodeliam non rogata faccre soles, rogamus, ut de

lua, domeslicorumque tuorum omnium ac neccssariorum

valetudine saepius ad nos scribas : non cnim ignoras,

quanla tui, totiusquc luac bcnediclae domus cura tcnca-

mur.



IPISTOLA XCV. 221

EPISTOLA XCV.

Pceanio.

Gravia suntea quae contigerunt: at non ob eos qui passi

sunt, forliterque in acie stelerunt, verurn ob eos qui ea

perpetrarunt, lugendum est. Quemadmodum enim quae

difficilius enecantur, ferre, magno cum furore in hastarum

cuspides irruentes, in intima viscera gladios protrudunt :

eodem modo ii quoque qui haec scelera designare non du-

hitant, gravem ctacerbumgehennaj ignem adversus capita

sua colligunt. Quod si etiam ob ea quaefaciunt, gloriantur,

lioc ipso nomine polissimum miseri sunt, pluribusque la-

crymis digni, quod hac quoque ratione graviores sibi ipsis

pcenas accersant. Quamobrem hos perpcluo fletu prose-

qui par est : iis contra qui ab ipsis adco crudeliler mac-

tantur, ob puemia coronasque in ccelis recondilas gralu-

lari convenit, alque hoc maximum et luculentissimum

lethalis plagae diabolo inflictac argumenlum exislimare.

Nam nisi ille lethale vulnus accepisset, haudquaquam per

eos qui ipsi obtempcrant, tantos flalus edidissot. Hasc igi-

tur omnia lecum repulans, domine mi summopere admi-

rande, maximam hiuc consolationem cape, deque tua

valeludine quam saepissimc ad nos scribe. Etcnim lc qui-

dem cernere, atque istud nobis carum caput complecli

cupimus: quoniam autem id minime licet, te oro atque

obsecro, ut et ipse de lua valeludine nos crcbro certiores

facias, et iis qui valde nos amant, magnam ad eamdcm

rcm facultatem aflcras.



222 S. JO. CIIIlYSOSTOMI ARCHIliPlSCOPI C. P.

EPISTOLA XGVI \

Ampruclce diaconisscc alque ittis qucc cum ipsa sunt.

Fluctus rupibus illisi, cas quidcm nec lanlillum commo-

vercpossnnl

: ipsi

autcm sese polius ob vchemcntem impe-tnm frangunt acdemcdio tollunt. Quod eliam nuncin vobis,

et in iis qtil vobis insidias fruslra moliuntur, perspici potest.

Etcnimhincvobisctmajorapuddeum fiducia,etmajorapud

homines gloria comparatur : illis contra condemnatio ct

ignominia ct probrum. Quandoquidcm ca quoque virtutis

ct hnprobilaiis nalura esl, ut illa lum magis floreat, cum

bcllo vexalur : haeccontra, cliam cum bclium infcrt, imbe-

cillior reddatur , atque hac maximc rationc opprirnatur.

Cum igilur cxiis qiue fiunt ingenlem consolalionis ansam

habealis, gaudcteac laclamini, iorlilerqucagiiC. Ncqueenim

vos fugit, quibusnam piopositis praemiis ad lam grave

ccrtamcn vos accinxistis, ct quamam vos, si ea qu;e acci-

dunt fortiteret cum graliarum actionc tuteritis, bonama-

neant, ca scilicct, quaenecoculus îdit, nec auris audivit

nec in cor hominis asccnderunt. Alquc molesliie quidcm

ilke iluunt, ac simul cum pra?senti vila extinguunlur

praemia vero ea qnoc hinc comparanlur, a mortc alicna

sunt. Quincliam anlc ea pracmia, non parvam hinc quo-

quc voluplatem pcrcipilis, quippe quas bonae conscientiae

spcs, ac coronarum illarum expcctatio pascat. Ilacc porro

tibi anle lillcras nostras nota essc, non mefngit: verum,

ut longiorem epislolam efficercm, cohortationcm produxi.

Illud cnim plane scio, lc ingenti quodam litterarum nos-

1 Cuctiso anno 4<>4«



EPISTOLA XCVII. 223

trarum desiderio teneri; idquc cansae csse puto, curnobis

eo nomine crebro succenseas, quod minus snepe ad le

scripserimus. Nequc cnim cupiditatcm tuam cxplerc pos-

sumus, quamvis cliam quolidie littcras dcmus : quia ex

epistolis nostris pcnderevideris. Deus tibi tum inhac vita,

tum in fuluro aevo hujusce erga nos charitatis merccdem

rependat. Nos quidem ccrte, quoties quibusdemus occur-

runt , ad te scribere rninimc intermiltimus : ac sane nos

ipsos summo beneficio afficimus. cum id facimus, tequo

quam creberrimc per liltcras salutamus. Siquidcm chari-

tatcm eam, quam nobis primum injccisti, pcrpeluo vigcn-

tem rctinemus ; ut cliamsi nobis diulius adhuc a vobis

abcsse contingat, ne sic quidem tamen ipsa imbccillior

eflici queat. Etcnim ubique vos animo circumfcrimus,

menlis vcslrae constanliam ingentcmque forliludincm ad

sluporem usquc mirantcs. Ouamobrcm ipsa crcbro ad nos

dc lua domeslicorumquc tuorum omnium valcludinc,

scribc, qno hinc quoquc magnam consolalionem capia-

mus.

EPISTOLA XCVfl1

.

llypalio prcsbylcro.

Nosti, domine mi revcrendissimc, quanlam vobis cala-

inilales ene, quae Dei causa subeunlur, merccdcm, quiinla-

quc praemia cl quantas cnronas fcrant : quamobrcm nihil

corum quae fiunl te conturbet, siquidcm eos dcmum, qui

sceleralc aliquid faciunt , lugere convcnit. Nam ii cerlc

sunt qui scxcentas adversus caput suum pcenas congcrunt.

» Cucuô ;u»no 4"5.



22 4 s - J0 « CIIRYSOSTOMl ARCIIIEPISCOPI C. P.

Tu igitur, ut ledignum est, eamquam convcnit, fortiludi-

nem pra?sla : alquo illorum technas et insidias facilius,

quam araneae telam discerpe: deque lua valcludine quamsaepissime ad nos scribe. Magna enim, in aliena licel re-

gione degenles ac commorantes, consolationcm capiemus,

si hujusmodi abs tc Jilteras accipiamus.

EPISTOLA XCVIir.

Chalcidicc.

Non vulgari dolorc affecli sumus, cum tc lam gravi

morbo tcncri accepimus. Scis enim, ornalissima mea ac

religiosissima domina, quanlo valetudinis tuoesludio lenea-

mur. Quamobremne cura et soliiciludine cruciemur, per

quemdam, qui primus istinc huc veniat, hoc ipsum ut

sciamus vclim cures, hoc cst num prorsus morbus subla-

lus sit, ac lu inlegrae sanitali reslitula sis. Nec enim exi-

guam, etiam in lam deserto loco positi , voluptalcm

capimus, cum de tua, hoc est foeminae nos amantis, vale-

tudine animique hilaritate aliquid audimus. Cum igilur,

quantam a nobis, epislolam hujusmodi mitlens, graliam

ineas, tibi sit exploralum, abjcc'a omni mora et cuncta-

tionc velim conibstim operam des, ut quemadmodum

nuncnuntialo luo morbo, ingenlimoeslilianos perlurbasli:

sic rursum nunliata sanilate, ingenti nos voluplale com-

pleas.

V Cucuso anno 4"4-



EPISTOL/E XCIX-C. 220

EPISTOLA XCIX 1.

Asyncritice,

Nihil quidcm cs t quod malim,qaam crcbro nd vos scri-

berc. Nc([uc cnim bencvolentiae vestrac, ct ho npris ac

rcverentiac, quam sempcr nobis prarstitislis, .fpfcoMunque

in locum proficiscamur, oblivisci pos&qffiivr^f^veruin m^*

moriam vestri perpetuam tenemusj 'âtnque recerTlerri' j

scmpcr ac fiorentcm ubiquc circumfcfyriflsVjQuocl si nOn yr -

quoties voluimus , scd raro ad vos lilleâ^dediinus, hoc

non negligentia noslra, scd rerum necessitatc raettH»'*

ct quia viatoribus clausum iter nunc sit. Haec igitur cum

tibi, ornatissima mca et nobilissima domina, pcrspecla

sint , sive scribamus , sive sileamus , dc ea benevolcnlia,

quam semper vobis praeslilimus, eodem modo cxistimcs

velim.

EPISTOLA C 2.

Marciano cl Marccltino.

Eadem nobis perdiulurni silenlii nostri causa est, quae

etiam vobis :

verum hujusmodi silenlii, quod non in

animo, scd in Iingua positum sit. Nam animo ac vohmtalc

nobilissimas ac suavissimas animas veslras crebro, imo

perpctuo salutamus , vosqne in pcclorc noslro inscvilplos

' Cucusoanno ut putalnr anno 4o5. — » Id. 4oj.

xcin. i r»



826 S. JO. ClIUYSOSTO.Ml ARCMEPISCOPI C. P.

passim circnmferimus. Nam ca veri ac sinceri amoris na-

tnra esl. IIogc igitur cnm vobis explorala sint, domini

mei carissimi ac reverendissimi, scribite quidem, qnotics

facultas dabitur, ac de vestra valeludine cirtiores nos fa-

cite. Illud aulcm vobis persuadete, nos, ctiamsi taceatis,

idem tainen dc veslra charitatc judicium liabituros esse,

quod habcbimus, si scribatis : ab animo scilicct vcstro hacc

perpendcnles.

PISTOLA CV.

Severo prcshjtero.

Nos, ctsi deserlissimum locum incolenles, sape ta-

men ad te scripsimus, eosque qui islinc vcniunt, de lua

valeludinc sciscitari minime desinimus. Tibi vero quid

causae sit nescio , quamobrem cum tam insano noslri

amore flagres, alque perfacile nancisci possis,quibus lit-

teras dcs,perdiulurno tamen lcmporc sileas. At cnm nos

benevolentiai illius , quam crga nos semper prae le lulisti

fervorcm ac sinceritalem animo compleclimur, eliam in

longo silentio permagnam consolalionem capimus. Crele-

rum lilteris quoque tuis persa^pe frui cupimus, quibus de

tua valetudine ccrliores fiamus : eaque, qua3 aliorum ser-

mone accipimus, cx tua lingua, tuaque manu audire stu-

demus. Quamobrem, domine mi reverendissime, nunc

saltcm hoc facias, quacso : scis enim quam nobis hac in re

gratum facturus sis. Nam quod ad nos attinet, sive scri-

bamus, sive laceamus, nunquam luinieminisse dcsinimus,

1 Ab aniio 4<>4 aJ 4"7»



LPISTOLA. CII.22J

camquc charitatem , cujus tibi spccimen praebuimus,

quocumquc in loco simus, conservare. Id enim cum faci-

wus, de nobis eliam ipsimel quam oplime mercmur.

EPISTOLA GII1

.

Theodolo lectori.

Quid ais ? Plures in te nunc quam expeclabas, iluc-

lus excilali sunt , ob idque discruciaris? Imovero ideo

gaudcre et exullare convenit. JNam etiam beatus Paulus

ad hunc modum laciebat, nunc quidem his vcrbis utens :

« Non solum aulem, sed etiam gloriamur in tribulationi -

» bus2

: « nunc autem his, « Gaudeo in passionibus meiss.

Nam quo major et atrocior tempestas fuerit, eo quoqne

major quaestus erit, et illuslriores patientia? coronas, prae-

miaque ampliora. Siquidem ipse quoquc de tc bono

animo sum , ut qui animi lui firmitatcm atqne constan-

tiam exploratam habeam : at eorum causa, qui tibi insi-

dias slruunt, dolco et collacrymo, nimirum quod ii hosti-

lem in te animum gcrant, a quibus te coli oportcbat.

Unum est quod mcerore me afficit , nempc oculorum

tuorum invaletudo, quorum velim summam ralioncm ha-

beas , medicosque consulas, atque ea qua3 muneris lui

sunt, simul praesles. Nam de iis calamitatibus qiuc tibi in-

feruntur , tum te, ut prius jam dixi, gaudcre cupio, tum

libi ipse gratulor. Scio cnim quantus hinc tibi patienliae

fructus oriantur. Quamobrem da opcram, ne quid ex iis

qnae accidunt, te commoveat ac perlurbet. Una enim

duntaxat res molcsla est , nimirum peccalum. Nam ca>

1 Anno forle \o6. — 2 Boin. v, 3. — 3 Coloss. 1, 5 j.

15.



228 S. JO. CHRYSOSTOMI AUCIIIEPISCOPI C. P.

tera omnia, si modo vigilantem ac sobrium animum prrc-

beas, lucri quoque amplissimam materiam suppeditabunt,

atque arcana illa bona, quae in ccclis rccondita sunt, co-

piosissime tibi accersent. Idco cum in ejusmodi quaestu

quotidie verseris,gaudc ac laetare : atque ad nos sacpc

scribere ne graveris. Cerle nobiscum esse tc cupimus,

quia lamen non hicms dunlaxat, sed etiam acstas aeque

tibi gravis ac molesta est , illud veriti sumus, ne te, ob

oculorum praeserlim morbum, in acris inlemperiem conji-

ceremus. Quae cum ita sint , ad eorum curam velim ope-

ram omnem adhibcas : de eoque, cum facultas erit, crc-

bro ad nos scribas, atque num mcliuscule sese habeant,

significes,quo , licel alioqui tanto abs te locorum inter-

vallo dissiti, magnam tamen hinc voluptatem capiamus.

EPISTOLA Clir.

Ampruclce diaconissce ipsiusc/ue comitibus.

Etsi longo itineris inlcrvallo a vobis disjunctus sum:

tamen prajclara et fortia veslra facinora, non minus quam

qui adsunt, cognita et explorata habeo : vehemenlerquc

vobis dc hac forlitudine ,paticntia , conslantia , atque

adamanlina quadam animi firmilale, loqucndique libertale

ac fiducia gratulor. Eoque noiuine beatas vos praedicare

non desino, lumob praesentia , lum ob ca bona quas vos

in fuluro acvo cxceptura sunt, arcana illa, et omncm

menlis captum ac scrmonis fucultatem excedcntia. Magno

autem nos, qui lam longe a te sejuncli sumus, moerore

affecisti ,quod nc scribere quidem ad nos dignata sis.

» Cucuso anno 4°4«







1-PISTOH CV. 23 1

EPISTOLA CV».

Chalcidiaz.

Deus libi pro lua erga nos rcverentia, honore , ac sin-

cera charitate, luni hic , lum in futuro aevo merccdem

pendat. Nec cnim nunc duntaxat, sed primum eliam at-

que ab inilio, quo crga nos animo ac sludio fueris, per-

speclum habeo. Ac propterea quamvis longo ilineris spa-

lio abs le dissitus sim, atque hic, tum ob hujus loci

soliludinem, lum ob perpclua pericula , crebrosque pra>

donum impelus, lum ob medicorum pcnuriam, in mullis

calamilatibus verser; nihil lamen horum omnium impe-

dit, quominus tuae suavitatis perpcluo recordcr:quin po-

lius eam charitalem, quam a principio lum erga tc, lum

erga tuam domum habui , vigcntcm relinco : ncque cam

vel ob temporis diuturnilalem, vel ob itincris longinqui-

tatem consenesccrc paliar. 3\am ca dcmum sincerae chari-

tatis natura est. Te vero pro lua prudenlia et piclate oroalque obsecro, ut ea omnia qune accidunt, slrenuo animo

feras. Scis enim le ab incunle a-lale usque ad hoc tcmpus

per varias atquc omnis fere gcncris lcnlationes inccssisse

atquc patienliae certanicn facili ncgolio obirc poles, quem-

admodumetiain saepe obiisti, ct illustres inde coronas libi

ipsi in fulurum condidisli. Quod si hacc tcnlalio supe-

riorcs excedil, at cliam corona pracstanlior fulura cst.

Quae cum ita sint, nihil cx iis acerbitalibus <\\\x libi in-

ferunlur, te perturbet : vcrun; quo magis fluclus crescunt,

tcmpeslasque magis ingravcscit, co eliam majorcm quaes-

1 ScriplH anno ul pulalur $oG.




tum , ac praemia sudoribus longc copiosiora ct ampliora

ct Iuculenliora expecla. INeque enim « Condignae sunt pas-

» sioncs hujtis temporis ad futuram gloriam ,quae revela-

«bilur in nobis'. »Viae enim instar sunt praesenles hujus

vilne jucundilales , et molesliae, ambaeque eodem modo

< illuunt, nec quidquam in iis ccrlum ac stabile est, verum

* umbrae naturam imitantnr, ut quoe simul atque sese os-

lcnderint, statim practercant. Quemadmodum igilur via-

tores, sive per prata, sive per salebrosa et abrupta loca

ilcr faciant, nec ullam illinc voluptatem percipiunt, nec

ullam hinc moestitiam senliunt; viatores enim sunt, non

cives, ulraque praetjreuntes, atque ad patriam suam con-

lendentes; eodcm modo te rogo atque obsccro, ut nec

praesenlis vita? jucunditalibus inhics , nec rursum molcs-

tarum rerum pondcre deprimaris, verum hoc unum spec-

tes, qnonam pacto ad communem patriam noslram cum

ingenti fiducia pervenias. Quandoquidcm hoc demum

fixum et constans atque immorlalc bonum est : cactera au-

tcm omnia, flos fceni et fumus , cl si quid his vilius fingi

polest.

EPISTOLA CVP.

Asyncritioe ipsiusque sodalibus.

Qua erga nos charitate ac benevolentia sitis, mihi cx-

ploratum est. Ac litteras quidem assiduc ad vos dare cu-

"perem : verum Isaurorum metus viis omnibus interclusis

non me nancisci sinit,qui ad cam rem nobis adminislram

operam praebeanl. Quolies autcm nancisci possuinus, de-

> Rom vin, iS. — * Scripla Cticusi anno 4"4«



EPISTOLA cni. 233

bilam vobis salutationem pcndimus, vos pro nostro morc

admonentes, ne ob crebras bas et continuas tentationes

animi vestri cornmovcantur ac perlurbcnlur. i\am cum

mercatorcs cl naulre exiguarum mercium causa tam longa

maria trajiciant, ac tot fluclus inlrcpido animo adeant,

mililesque cxigui stipcndii causa vitam ipsam pro nihilo

ducant, ac dum lucis bujus usura fruuntur, persaepe et

iame conflictcnlur, ct magnis itineribus vexentur, pcrpe

luoque in exteris regionibus degant, post cliam nulluni

binc vel exiguum vel magnum fructum consecuti, magna

cxparte proematuram ac violcntammortemoppetant : cum

coclesle praeminm proponitur, acpost mortem major mul-

loque sublimior remuneralio; quam tandem vcniamobli-

ncbunt, qui mollilie atque ignavia torpent, ac non ipsam

quoque vilam contemnunt ac pro nihilo putant? Haec igi-

lur omnia tecum considerans, illudque ilem, res pracsen-

tes nihil a fumo et insomniis diffcrre, florentemque homi-

num stalum vernis foliis, quaesimul atque oriuntur stalim

exarcscunt, nihilo praeslanliorcm esse, da operam , ut

omnibus hujusmodi lclis superiorcm tc praebcas. Licet

enim, si modo vclis, ipsam quoque vitae pompam conlcm-

nere ac proculcare. I num id specta, quonam pacto magnocum sludio ac diligentia viam arctamquae ad ccelum vehit,

conficere queas.

EPISTOLA GVII1.

Casto , Valerio, Dloplianto, et Cyrlaco prcsbyleris.

Quod anro , cum igni ssepe probatur, accidit, hoc eliam

1 Cucueo anno i'>5.



234 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCllIKPISCOPI r, p,

aureis animls a lenlationibuseveniresolet. Ul enim flammae

nalura malcriam illam, cum quamcliu arlis lex permitlit

cum ea versalur, longe splendidiorem ac j>uriorem red-

dit : eodem modo frcquentium tcnlalionum lornax homi-

ncs cos, qui menle ad auri simililudincm accedunt, auro

quovis splcndidiores ac longe pracstantiorcs eilicit. Ob

camquc causam,quamvis lam longe a vobis sejuncti si-

mus, vos tamen bcatos praedicare nunquam desinimus.

Scitis enim, scilis, inquam , perspicuc, quantum hujus-

modi insidiarum lucrum sil, alqne hujus vilae prosperita-

tem nudum dunlaxal et inane vocabulum ac re vacuum

csse, futura autem bona, firma , stabilia, cerla , immor-

talia. Nec vcro hoc dunlaxat admirandi virtus habet, quod

h;cc nobis praemia conciliat, veruin ctiam quod anto prae-

miorum tcmpus ipsius ccrtainina pramiorum rationcm

habcnl , alque ipsa non modo solulo theatro vicloribus

palmam aflert, sedcliam in mcdia arcna prrcclaras alhlelis

coronas nectit. At proinde Paulus quoquc non ob calami-

talum pracmia dunlaxal gaudet ac leetaiur, vcrum etiam

ob ipsas quoque cahunilalcs glorialur, his vcrbis ulens :

«INon solum autem, sed tt gloriamurin Iribulalionibus'.»

Ac dcinde prremiorum eorum, quac ex calamilaie orlum

trahunt, scriem enimierans, ait : Tribulalio patientiam

paril, hanc, inquam, bonoruin malrcm, portum fluclibus

vacuum, tranquillam vitam, rupe ibrliorem, adamanlc fir-

miorem, quibiisvis armis valentiorcm, ac mcenibus tutio-

rcm. Ila3C aulcm omnibus numeris pcribcta et absoluta

alumnos suos j>robalos et gencrosos al(juc incredibilcm

qucmdam in modum invictos rcddit. Nullis eniin molestiis,

qu-e subindc illis accidunt, ipsos perlurbariac dejici sinit

vcrum qucmadtnodum rupes, quo pluribus fluctibus ver-

beratur, ipsa quidem pnrior eilicitur, ac nc tanlillum qui-

1 Rom. v , 7>.



epistola cnu. a35

dem emovetur, aqnanim anlemquaeipsi alliduntur, tumo-

rcm nullo negotio dissipat ac delel, non jam percutiens

,

sed percussa : eodcin scilicet modo is quoque qui palienlia

exploralus est, insidias omnes superat : quodque miran-

dum est, plus roboris hinc colligit, non inferendis, sed

perpetiendis malis, eos qni infcrunt mirafacilitate frangens

ac dissolvens. Haec non eo scripsi, quod hac in rc ine ma-

gistro opus habcrelis; mihi enim prudenlia vcslra cxplo-

rala cst, quippc quam rebus ipsis tcstatam fecerilis. Namquoc nos scrnjone nunc docuimus, hocc ipsi perferendis

calainilatibus praedicaslis. Quamobrem non quod me ma-

gislro opus haberelis, hoec scripsi, verum quoniam diulurno

lempore siluislis, vel, ut reclius dicam, ulriquc diulurno

silentio usi suinus, idcirco longiore hac epislola uti libuit.

Porro cum ad tam fortes ac strenuos patientiae pugiles scri-

bercm , de qua landcm alia re verba facci c oporlcbat

,

quam de his, ob quas lanloperc clari accclebresexslitistis?

Ac nc hic quidcin diuiicalionis fruclus subsislit; verum

longius progrcdilur ac scaturit. «Probalio» cnim, inquit,

«spem parit1

;» cl quidcm spem reipsaonmino evenluram,

non autem huic humanoe similem, quac saepenumero post-

quam laboribus divcxarit eos qui ipsi inhiant ,

laborumfruclus eis rcddere ncquit; verum practer delrimcnlutn

,

cos eliam in iguominiam et pcriculum conjicit. At h.ec

non ejusmodi esl : quandoquidem nec ipsa humana cst. Id

quod uno vcrbo declarans Paulus , his vcrbis ulebalur :

«Spes aulem non confundit1

. » Neque enim dunlaxat cum

qui hujusmodi ccrlaminibus fungitur, dclrimento ac pu-

dore non alficit, verum cliam laboribus ac sudcribus

longe ampliores opes ct gloriam ipsi affert. Nam ea manus

illius, quoe horum laborum mcrccdem proebet, nalura est.

Epistolae modum forsan cxcessimus : at non apud vos, a

1 Rom. v, j. — • Ibiil.



236 3. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHlEPISCOn C. P.

quibus tam impense amamur. Nam cum, non cpislolarum,

sed amicilice lege res hujusmodi ponderetis, minimc sanc

mihi dubium cst, quin cxiguam quoquc hanc cpistolaoi

exislimaturi silis. Scd quanquam brevis vobis esse videa-

tur, hujus quoque tamen mercedem a vobis efllagitare

minime desinam. Quam tandem ? non ut a vobis amcr :

neque enim flagitatore ad eam rem vobis opus est , cum

hoc sponle copiosissime sempcr et persolvatis el debeatis :

nec item ut nobis rescribatis : illud enim mihi pcrsuasissi-

mum cst, vos nc ad hoc quidem monitore opus haberc.

Quaenam igilur haec mcrces esl? nimirum ut illud cx vobis

intclligam, vos laeto alquchilari animoessc, atque ex illalis

vobis acerbitalibus nonmodo nulla moeslilia aflici, verum

insidias quae vobisfiunt, majoriscliam voluptalis matcriam

afferre. Nam si cpistolam hujusmodi nunlium fercntem

acceperimus, ea nobis, et soliludinis, el (amis et pestis

et Isauricorum bcllorum , ct morborum omnium,quibus

omnibus malis nunc vcxamur, solalium et remedium ac

sanalio futura est. Cogilanles igitur, quantam a nobis gra-

tiam inituri silis, ad nos, qin-cso, scribite, et rescjusmodi

scribite, quo lanto licet intcrvallo a vobis sejnnclos in-

genti lnetilia perfundatis.

EPISTOLA CVIII'.

Urbiclo Eplscopo.

Etsi consuctudincm tccum jamdiu minime habui,

nihilo propterea segnior in amore factus sum. Ejusmodi

enim vera charitatis natura est, ut nec lemporis diuturni-

Cucuso anno \o\.



liPISTOL.V CIX. 23j

late langucscat, nec rernm difficullatibus obscnretur, sed

perpetuum florcin ac vigorem relineat. Quamobrem nos

quoque, quamvis multis incommodis premamur, ac nunc

in extremam orbis solitudinem avecli simus, atquc in per-

petuo praedonum metu novoque obsidionis genere viva-

mus : circumsidetur enim quotidie Cucusus, omnibus ni-

mirum viis a latronibus interclusis; nihil tamen horum

efficere potuit, ut mca crga te officia minus constarent.

Quin potius et scribimus ipsi, ac debiturn salutationis

munus libi pcrsolvimus, ct le vicissim rogamus, ut nisi

grave ac molestum est, ipse quoque ad nos scribas. Sic

enim ingenti quoque voluplate afficiemur, cum a vobis,

aquibustam sincere amamur, lilteras accipiemus, ac pcr

eas praesenliam vcstram nobis animo ct cogitalione fin-

gemus.

EPISTOLA CIX 1

.

JRufino Episcopo.

Scio quam firma charilate sis. Quamvis enim exigua

mihi tecum aliquando Antiochioe consuetudo fuerit, revc-

rendissime ac rcligiosissime mi domine, tamen ingens pie-

tatis tuoe ac prudenlioe documentum cepi. Quo quidem ex

tempore, tamctsi longo, ardentemsemper erga te charila-

tem relinui, ac perindc alque si heri duntaxat et nudius-

lerlius le vidissem, ita praesenliam tuam imaginor. Proin-

deque etscribo, et le ilem rogo , ut nostri memoriam

minime inlermiltas. In Cucusum, hoc est in locum totius

nostri orbis desertissimum abducti sumus, ac singulis pcno

1 Cucuso anno 4<>4»







24<J S. JO. CHUYSOSTOMI AFiCHIEPISGOl'1 C. P.

quidem diligenter, magnaque cum cclerilalc : quoniam au-

lem id nunc arbitrii noslri minime est, per littcras hoc

ipsum praslarnus. Quamvis enim ad ipsos quoque orbis

terrae fines relcgati simus : siuccrae tamen ac germanae mi-

nimeque fucalac charitalis tuae, quam et jam pridem, at-

quc ab initio, et nunc eliam oslcndisli, memoriam abji-

cere minimo possumus. Nec vero clam mc est, reveren-

dissime ac rcligiosissime domine, quot quanlaque noslri

causa, et dicere et faccre studuisti. Quod si nihil hinc pro-

fectum est , at Deum tamcn hujnsce sludii prompliludi-

nisque animi debitorcm liabcs , mercedemquc perfeclam

ac numcris omnibus cumulatam. Ac nos etiam tuoe sanc-

titati gratiam haberc, tuamque pietalcm apud omnes

prajdicare minime desinimus : teque hortari atque obse-

crare, ut eamdem charitalem perpetuo vigenlem retineas.

Neque enim, in hac licct solitudine affixi, vulgarcm con-

solationem capimus , cum tantum in cordc thcsaurum,

tantasque opes reconditas habcmus, hoc est vigilanlis ac

generosi animi lui charitatem.

».VV"V^».V-kVV\«

EPISTOLA CXUI 1

.

Pailadlo episcopo.

Pro eo quidem statu, quo rcs noslras sunt, consolalione

nihil opus habemus. Siquidcm ad consolationem nobis

abundc est rcruiu quae contigcrunt, argumcntum. At vcro

communem Ecclesiarum tempcstatem , ac naufragium

illud,quod terrarum orbein invasit, luclu lacrymisquc

prosequimur : vosque omnes obsccramus, ut prccibus

" Ab anno 4o j aj 4.07.



fcPISTOLA CXIV. 2^1

javclis, quo hnec Internecio landem aliquando dcpellatur,

cunclaque atl summam tranquillitatem rcdeant. IIoc,

quaeso, faccrc ne intermittalis. Nam cum in occullo de-

lilescalis, spatium habetis cum mcnte contrita precibus

inhserendi. Porro minime parvnm hoc exislimandum est,

nimirum benigno Dco ad pedes accidcrc. Quare sine in-

termissione haec facit3:et quam sacpissime licuerit, ad nos

litleras date. Nam elsi longo ilineris inlcrvallo a vobis

semotisimus , nullnm

tamcn dicmpraetermittimus

, quinrcrum vestrarum cura tangamur, eosque qui istinc ve-

niunt, etiam si id raro conlingat; interrogemus, curiosi-

que sciscitcmur. Lt igilur apcrlius omnia sciamus , hanc

nobis, cum occasio se oflerct, gratiam conceditc, ut dc

veslra valcludine nos ccrliores faciatis, quo licct in solitu

dinc degenles, ingcnti solalio afliciamur.

EPISTOLA CXIV 1.

Elpidio cpiscopar,

IIoc quoque tuum est, hoc prudentis ac vigilanlis nau-

cleri, nempe ne in lantam quidem altitudinem assurgenlo

lcmpestate, animum dcjicere, verum constanter adhuc in

cura et solliciludine versari, ac pro virili parle omnia

praestare, alque quoquo genlium pcr litteras cursitarc, ac

lum propinquos tum remolos intcr se conciliare, excitarc,

acuerc, unumquemque admonere, ne fluclibus ac pro-

cellis se abripi sinat, verum slct ac vigilet, cliam si alioqui

innumcrialii fluctus his alrociores instent, ac etsi uno iu

loco posilum, per consilia et cohortaliones passim peivo-

> Cucuso anno /jo/f. — » Ilic Elpidius eral episc. Laodicenus.

XCIII. »6



2 |2 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIi:PISCO?I c. r.

lare. Nihil quippe hobis , licct tanto spalio dissilis, lalet

cornm quas ad le spcctant. Ideo pictalcm tnam , vigilem

animnm, conslanlcm senlcnliam, vigentemquc in tanta

sencclnte animi alacritatem, mirificis landibus in ccclum

ferimus : nequc id mlruhi videri dcbct. Nam cum ea quoa

propcnunlur, corporis robur desiderant , impedimentum

hic aficrt scncclus : at cum animi sapicntiam dunlaxat

rcquirunt, lum canilies rcbus praeclare gerendis nihil of*

ficcre consuevit, ut etiam ncc oflecit: nihil enim fuit

quod pielas tua non priesiilerit. Quod autcm, qucm par

est, fructum tanlus hic labor lanincque vigiliae allaturas

sint, minimc dubitandum csse arbilror. Quoniam porro

pro ingcnli tua et ardenli charilale universi orbis et nos-

tri curam suscipicndam duxisli, alquc, ubinam dcgamus,

scire avcs, quidque agamus, et qui nobiscum consucludi-

nem habcant , idquc non fruslra , verum ut ipsis quoque

gratias habeas; nos quidem pro lanta charilate apudcos

ornnes qui nobiseum versantur, te summis laudibus affi-

cere, tibiquc gratias agerc nunqnam desincmus. Tu vero

amplissima praemia , ct laboribus majora a benigno Dco

expecla, qui eos, qui boni aliquid efficere aut loqui slu-

ducrunt, pracmiis longe antccellit. Lt autcm aliunde quo-

quc;hoc cst rerum nostrarum statu cognito, habcas unde

oblccteris, sic habelo, nos Gucusum quidem, hoc est in

descrlissimum locum relegalos essc, cajterum nullo soli-

tudinis scnsu afllei; lanta scilicet qnicle, tanta securilale

fruimur; laniis omnium officiis gaudemus. Nam et morbi

reliquiis precum tuarum opc alque amilio depulsis, beno

nunc valemus, ct Isaurorum mclu libcrati sumus, alquc

in securitaic versamur, ingenliqtte olio nosmet oblecla-

mus. Adsunt autem nobis revcrcndissimi presbyleri Con-

slanlius ct Evclhius, spesqne est alios ilem brevi afluturos

esse, quos scUicet haclenus vincula uctinuerunt : nunc



EPISTOLA. CXV. 243

anlem omnes iisdem solull sunt; nec dubito quin ad nos

advolaturi sint. Tu vero, domine summe vcnerandeac

rcligiosissime, pro nobis, quibus es carissimus, preces acl

Dcum fundcre, atque quam srepissimc, si facullas delur,

ad nos scribcrc, deque tua valetudine nos ccrliores faccre

ne intermitle. Ncc enim te fugit, quanlro nobis curaj sit,

singulis ciiam dicbus, si ficri possit, de ca aJiquid audire.

Revcrcndissimo ac religiosissimo domino meo presbytero

Asyncritio, suavissimisque ipsius filiis, atque universo tuo

clcro, velim meo nomine multam salulcm dicas.

. v*.'»vm'ii»i»«\i

EPISTOLA CXV 1

.

Theopkilo prcsbytcro.

IIoc quoque lui candoris, gralique animi cst, quod ciun

ab his, quibus a mc commendatus fucras, nibil accepcris,

lamcn ex noslro sludio animique promplitudine rem aesti-

mans, omnia te accepisse existimes. Al nos hocminime

salis cssc duccmus : vcrum et cum domino meo Theodoro

pracloriano, qui Cucusum nos avcxit, mullum de hac re

scrmonem habuimus : et cum ad multos scribcremus, hoc

quoque ipsis pcr lilleras mandavimus. Quamobrem sive

fructus aliquis ex noslris llllcris orialur, sive lillerae dun-

taxat litlerae maneant, nec apud eos, a quibus accipiun-

lur, quidquam proficiant, cura, ut id quamprimum intel-

ligam. Etcnim in hoc quoque tuum erga nos amorem

imprimis admiramur, teque ilem dc nostro erga te amorc

minime dubitare, maximo argumenlo id csse ducimus,

quod de his rebus ad nos verba facias. Quarc sivc quicl

.» Scripta poslquam Cucusum adyenerat anno 4<4-

l6.



244 S« J0 - CnnYSOSTOMI AI\C!IIEPISCOPI C. P.

hinc commodi promanet, sive niliil fruclus proficiscatur,

fac sciam:ul si quid profectum sit , iis gratias habeain

qui dc se ipsis bcne merili fuerint, sibi enim magis quamtibi, cum hoc faciunt, largiunlur; sin secus, compendia-

riam quamdam ac procliviorem viam ct ralionem cxcogi-

icmus, qua consolalioncm omnino percipias, ncc jam in

ulla nngustia deinccps vcrseris. PSam de nobis optimc

mercbimur , cum gencrosai alquc ingenuae animac tuac

curam ita susccpcrimus. Vclim ad nos quamsoepissimc

scribas : nosque de lua valcludinc nominisque tui cclcbri-<

talc ccrliorcs facias.

KPLSTOLA CXVI 1

.

Falenlhio,

'

Ouidnaui hoc cst? Siccine cum quanlam cx luis bonis

Voluplalcm capiamus, quamque luis laudibus et gloria

cxultcmus ,probc scircs , cumquc ctiam autc omnia cx

tuo oflicio cssct, honoris illius, ad qucm nnnc cvectus cs,

magniludincm nobis per lillcras significare, lu tamcn, ut

id prius ab aliis inlclligcrcmus, suslinuisli, neque longa

tibi ad cam rem purgationcopus csscputas, quod qnantum

quidem in le fiiit, lanla kctilicc magniludine tandiu nos

carercpassus es?Nam vcra quidem lua dignitas ct maxi-

mum impcrium animi virtus cst : verum quoniam his

quoque mundi honoribus ad illius utililalem uti didicisli,

quoquc polentior cvadis, co etiam latior portus egenlibus

eHiccris, ob cam causam nunc quoque gaudemus et exi-

limus, nec lamcn silentii culpam libi remittimus. Quanam

» Cucuso iinno 4' 4»



EPISTOLA CXVH. 245

porro rationc belle nobis satisfacies? Nimirum si snepe

scribas, atque dc tna toliusqne tuac domus valeludine nos

frequcnt6r'ccrliores facias. Quoniam igilur ralioncm, qua

tc nobis purges, a nobis acccpisli, jam quaa luarum sunt

partium adjunge. Nam si hac epistola accepta in silcnlio

pcrstes , ingcnlis negligenliac dicam libi impingemus

,

aegreque id fcremus. Ncc vero dubilo, quin accrbissimae

pccnac loco id habiturus sis , nos hoc nomine in doloro

versari : quandoquidcm quam siucere alquc ardenler noa

omcs, haud raihi ignolum cst.

EPlSTOLA CXVIi».

Thcodorce,

Raro ad tc idcirco scribo,quod quibus litlcras dem

haud facile nanciscar: at non item raro, sed perpeluo lui

sum mcmor. Hoc enim in noslra potestale situm cst : illud

autcm secus. Sed ut lui memoriam perpetuo colamus, in

nostro arbilrio consislit, ut autem epislolae feranlur, non

ilem. Quocirca illud scmper fit : hoc autem tum dcnique,

cum facultas dalur. Atquc aliis quidcm epistolis lc lan-

lummodo salulabamus , hac aulem beneficium quoquc

poslulamus. Quodnam porro hoc beneficium esl? Nimi-

rum quod plustibi,

qui dedcris, quammihi, qui accipiam,

lucri aflcrat, danliquc prius quam accipienli prosit. Ele-

nim ad nos allatum cst, Euslalhium animum tuum o(l"en-

dissc, ac domo tua cjectum, alque ab oculis luis submolum

essc. Quonam aulcm modo sc rcs habcat, cl cur tanla in

' Gucu=o,*ul putalur, anno 1'4 vel 4°^>



2^6 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCIIIIiPISCOPI C. P.

cum iracundia usa sis, dicerc ncqueo : nam illud tanlum

scio. At vero qurc lc a nobis, qui lunc salulis studiosissimi

sunius, audirc convenit, hacc sunt. Non ignoras. praesentem

vilam nihil essc, verum florcs vcrnos , alcjue imbecilles

umbras imitari, ncc aliudesse cjuam somniorumfallaciam:

veras autem et fixas ac stabiles rcs csse ca, cjuoe nos post

discessum ex hac vita exceplura sunt. Iloec et a nobis per-

srepe audiisli, et ipsa per le philosophari non desinis : idco

noa longam scribo cpistolam. Illud autem aio:Si inique

ac per calumniam icl a cjuibusdam actum est , ut cum

ejicercs, juris natura lemovcat, ut cjuod faclum est, cor-

rigas ; si aulcm juro ac mcrito, humanilalis legibus ad-

ducla hoc idem ciTice : nam hinc cjuocjuc plus, cjuam ille,

commodi feres. Qucmadmodum cnim is qui cenlum de-

narios a conservo exigebat, non tam cum laesit, quam sibi

lelhalc vulnus inflixit, ut cjui ob eam animi rigiditalem,

Huam in conscrvum cxcrcuit, deccm millium talenlorum

condonationem irrilam rcddidcrit : eodem modo, qui

proximi peccala practerit, hoc asscquilur, utmilius ab co

in fuluro aevo rationes rcposcanlur : alquc quo plura ct

praviora peccata remiserit, co quoque majorem ipsc vc-

jiiam obtincat. Neque in hoc lantum discrimen posilum

cst , scd in eo ctiam , quod cum scrvile munus dederit,

herile bencficium accipit. Quare nc mihi illud commcmo-

rcs, hoc ct hoc ab eo perpelralum csse. Nam quo alrociora

ca cjikc commissa sunt, esse ostendcris, co magis neccs-

sariam ignoscendi causam cssc dcmonstrabis : quod hac

ratione mullo majorcmhumanitalis ac misericodiae ma-

tcriam in futurum libi prceconditura sis. Quamobrem

iram , eliamsi alioqui juslam, depclle, indignationem sa-

pienler comprimc : hoc Dco sacrificii loco ofier. Nobis

cliam, quibus cara es, hoc indulge:et quanlam vcl brevi

epislola apud tc aucloritalem habcamus oslende. Tibi



EPISTOLA CXVIIT. 5/^

cllam Jpsi uiagna haec, quae dixi, pracbc, nempe ut motu

ac perturbatione vaccs, ut lumulluin hinc orienlcm cx

animo tuocjicias, ut deniquc

ob cam causam magna cnmanimi fiducia ingressum in reguum a bcnigno Dco poslu-

lcs. Benignitalc quippe crga proximum ingenlia scclcra

commodissimc expianlur. « Si enim , inquit Chrislus , rc-

»miserilis hominibus delicta sua, rcmittct ct vobis palcr

«vester ccelcstis1

. » Ilaec igilur omnia cum animo luo con-

sidcrans, ad nos cpislolam mille, quce lilteras noslras

aliquid profecissc significet. Nam quod oflicii nostri ratio

postulabat, absolvimus , idque quod in nostro arbitrio

silum erat, fccimus; monuimus, rogavimus, graliam pc-

tiimus, quae oportebat suasimus. Tua jam causa prorsus

laboramus. Nam nos quidem, sive noslra haec cohortalio

aliquid clTecerit, sive nihil ulililalis allulcrit, nicrc.es

manet: licet enim eliam verborum mcrccdem rcferre.

Nunc aulem omnis nosler labor co speclat, ul per rem

ipsam le quoquc lucremur, ac lu per hujus vilae recle

facta, fulura et immortalia bona facillime pcrcipias.

EPISTOLA CXYHI 1

.

Episcopis cl prcsbytcris in carccrc dcgcntibus.

Carcerem incolilis, ct calcna vincli cslis, ct cum squal-

lidis et sordidls inclusi : ct quid landem hoc nomine bea-

tius vobis fingi queat ? Quid cnim talc habct aurea corona

caput cingens, quale catena manum proplcr Dcnm cir-

cumdans? Quid lalc ingentcs ct splendidac domus, quale

carcer, caliginis, sordium, ingenlis fccloris ct calamitatis

«. Marc. xi, aG. — » Sub inilium exilii anno 4o4.



2 4$ S. JO. CIWYSOSTOMI ARCIIIEHSCOPI C. V.

plcnus, Dci causa lolcrattis ? Quae curn ila sint, gnudele,

exultale, coronis caput cingilc, iripudiate, quod moles-

tiae, in quas incidistis, magnara vobis corainodorum ma-teriam acccrsant. IIoc nimirura scmcn est, messcra copio-

sissimam praenunlians : hoc luclae, victoriam et palmas

aiTerenlcs : hoc navigatio, araplum ct ubcrom quacstum

concilians. Hnec igitur omnia cum animis veslris repulan-

tes, rcvcrendissimi ac religiosissimi doraiui mei, gaudcle

ac laetamini, ncc iempus ullum inlcrmiltitc, quin Deum

in omnibus rehus laudetis, ac mortifcras diaholo plagas

inferatis, ingentemque vohis ipsis in ccelis mercedem re-

condatis. a Non cnira condignaj sunt passiones hujus sae-

» culi ad fuluram gloriam, quae revelabilur in vobis*. » Ad

nos autem quara saepissime scribitc. A vobis ctenira, qui

Dci causa vincli estis, litleras, quae aflliclioncs veslras

exponant, raagnopere acciperc cupimus : hincquc ingcn-

tcm, etiam in exlcrna lerra degenles, consolationera ca,-

piemus,

u**.* *-%.». v».vw* ».*-**x> %i\ »,-»-% >.-\ %

EPISTOLA CXIX1.

TheophUo presbjtero.

Ergo posteaquara libi a rae scnbcndi janua palcfacta

cst, iilud oslcndc, lc supcriori tempore non ncgligentia

tacuisse, vcrum quod illud expeclarcs, ut tihi a mc scri-

hendi fiducia prajberelur: ac mihi lilterarum, quas mc dc

nominis tui claritale, cui quanlopcro favcam non ignoras,

cerliorem faciant, ingenlem copiam railtcnec pcrmitte,

ut mccroris tyrannis in silentium lcconjiciat, vcrum eara

? Rom. vin, 18. — » Scripta cum Cucusum pergeret anno4o4.



EPISTOLA CXX, 2^9

quavis araneae tela facilius dirumpe, atque alacrcm le in

acic pracbc, per ingenlcm fiduciam ac liberlatem odver-

sarios stcrnens. Nunc adipiscendac gloriac, alque ingentis

quaestus faciendi terapus esl. Nequc enim mercalor , dnm

in porlu desidet, mcrces colligit; sed dum ingenlia maria

trajicit, ac fluctus intrepido animo adit, alquc cum

famc et feris marinis colluctalur, mullasque alias diilicul-

latcs subit. Hacc igitur ipse quoque animo complcclens,

nempe periculorum , lucri etiain magnsequo gloriae, acpraemiorum omni scrmone prreslantiorum lempus cssc,

fac animi lui pennam excites, alque cxcusso mceroris pul-

vere magna cum facilitale universam phalangcm obeas,

omnesque inslruas, acuas, excites, corrobores, promplio-

rcsque ac diligentiores reddas. Alquo bccc nobis pcr lillc-

ras luas expone : nec eo quod tuas ipse laudes narralurus

sis, melue, vernm, utquod a nobis impcratura est, faciens,

hanc nobis voluplalem dona:quo etiam procul dissiti, in-

genlem laelitiam capiaraus, ca quae scire cupiraus abs lo

audienles,

EPISTOLA CXX \

Theodorce.

Confecti atque consumpli sumus 2: scxccnta mortis gc-

nera oppctiimus, idque accuratius ac ccrtius narrare po*

lcrunt, qui has lilteras tibi rcddcnl:

quamvis alioqui per-

cxiguo lcmporis puncto mecum fuerinl. Quibuscum eliam

ne tanlillum quidem colloqui potui, continuis nimirum

fcbribus dejeclus : quibus cum lenercr , dics noctcsque

1 Cocsaresc in Cappadocin eum irel in exilium anno 4o4« — " ViJe

D, Guillon, leui. sv, p. c\5<j.



a5o S. JO. CHRYSOSTOMI AnCIIIEPISCOPI C. P.

iter facerc cogebar, sic vidclicet, ut et ccslu opprimercr,

et vigiliis conficercr, et rerum nccessariarum penuria,

eorumque cjui mei curam gcrcre possent, inopia, perdite

confiictarcr. Siquidem iis qui ad mclalla damnali surt, et

in vinculis lenenlur,graviora ct alrociora pcrlulimus,

atquc eliamnum pcrfcrimus. Tandem aulem aliqnando el

aegre C;csaream pervcni,perinde atque a tempeslale ad

tranquillilatcni ct ad porlum. Verum nc hic quidcm porlus

cam vim hahuit, ut me cx iis malis, quae ex lempeslale

contraxeram, recrearot : usque adeo me, ut jam dixi,

prius lempus coufcccrat. Sed lamcn Caesaream ingressus,

animum aliquanlum resumpsi, quoniam puram aquam

bibi, panemque minime foctidum ac pricdurum comedi

quoniam in doliorum fragmentis non ut anlea corpus

lavi , sed balneum,qualecumquo tandcm illud, nactus

sum : quoniam dcnique potcslas interim mihi lecto decum-

bendi facta est. Plura dicerc liccbat : vcrum ne animum

tuum conturbem, hic scrmonifincm impono. Illud addam,

ut lceum agam , ne cos , a quibus amamur, probris un-

quam inseclari dcsislas, quod cum tot amicos tanlisque

opibus et polenlia pneditos habeamus, haud tamen illud

conseculi sumus, quod eliam scelcrati homines impelrant,

nempe ut in miliore ac propinquiorc aliquo loco colioca-

rcmur : vcrum , corpore cliam nobis jam fraclo alque con-

feclo, et Isaurorum terrore omnia obsidenle, cxigua quo-

que ct vilis hrec gralia nobis negala cst. Hoc quoque

nomine Dei gloria praedicelur. Neque enim ei propler

omnia gloriam cxhibcre dcsinimus. « Sit nomcn cjus be-

«nediclum in saccula. »Dc tc vcro illud vehementcr sum

miratus, quod, cum quartam jam hanc, aut eliam quin-

tam cpislolam ad le miscrim, unicam tamcn dunlaxat

acccpi. Atqui saepius scribcrc minime difficile erat. Ihcc

porro non accusandi animo dico : charitalis cnim oflicia



EPISTOLA CXXI. 25l

voluntalis sunt, non ncccssitalis. Verum illud mc male

habct, quod me ex animo tuo confeslim cjecislirut quae

tam longo lemporc unam duntaxat epistolam ad me mi-

seris. Quocirca, si nihil gravc ac moleslum abs te peti-

mus, hoc nobis prnebc, quod tui arbitrii est, luaequc po-

leslatis. Nam de caeleris rebus nihil tibi ncirotii facessoo

nc praeterquam quod nihil proficiam, cliam grayis et im-

portunus libi esse videar.

EPISTOLA GXXI 1

.

Arabio.

Maeroris fornacem, quam ob ca, quae adversum nos pcr-

petrata sunt, animo circumfcrs, cx luis lillcris apcrtissime

cognovi : et quidem anle jam noveram. Ncquc enim vim

eam lacrymarum, qnam cumprimum haec mala lcxcrcntur

profundebas, unquam oblivisci polcrimus. C^rclcrum cpis-

tola qnoque lua, non minus quam illae lacrymae ac geini-

lus , moeroris flammam, quae in cor luum irrcpsit, nobis

patefecit. Ilorum tu mcrcedem a benigno Deo expecta :

cst cnim eliam mceroris mcrccs magna atquc ampla. Nam

et co tempore, quo apud Jiuhcos vilia flagrabant, non-

nulli erant, qui cum eorum scelera corrigere non possent

,

luclu duntaxat etlacrymis ca proscqucbanlur, atquc cjus-

modi merccdcm conscculi sunt, ut cum caeteri omnes per-

irent, alque internccione delercnlur, ipsi iram elTugerent,

ePonc signum, inquit Scriplura, supcr vultus gementium

» et dolentium2

. » Alqni nonimpediebantquomiuushaec fie-

rent; sed quia quod in ipsis crat praeslabant, gemebant

• Anleqnam Cucu;um advenisset enno 4<4. — * Ezech. ix, 4-



fi*2 8, JO. ClIRYSOSTOMl ARCIIIEPlSCOPI C. I».

scilicet atque dolebant, maximum hinc sibi pracsidium

compararunt. Vos quoquc, domini mei, sinc ulla intermis-

sione h;ec IukcIc, bcnijmumquc Dcum orale, ut communoorbis naufragium comprimat. Scitisenim, perspicue, in-

quam, scitisonmia tumultibus ac pcrlurbalioncplena esse,

nec pro Conslanlinopolilanatanlumurbe, scd pro univcrso

terrarum orbe prcces fundendas esse : quandoquidem ma-

lum, inilio hinc duclo, pcsliferi cujusdam profluvii inslar

effusum, pcr univcrsum orbcm Ecclcsias pcrvastat. Quod

autem a nobis poslulas , hoc cliam ipsc, quandiu corporc

inter nos disjuncti crimus; nam animo semper et tecum

ct cum universa lua familia conslricti sumus ; ut facias

quseso, lioc est saepe ad nosscribcrc, nosque de tua valc-

ludine certiores faccre, nc gravcris. Scis enim quam gra-

lum id nobis futurum sit. Quoniam aulcm nos in domum

tuam divertere jussisli, ut post profeclum cdidici , scilo

inimicis nostris non jam placuisse ut Scbastiam abducere-

mur, vcrum in descrlissimum locum Armcniae Cucusum,

alquc ob Isaurorum incursionem periculosissimum. Tibi

tamen graliam habemus , honorcmquc acccpimus, quod

cliam cum abcssemus, tanta te noslri cura tcnuit, ut hos-

pilium quoque nobis parares, atquc, ut domi tuac diver-

saremur, obsecrarcs. Verum si quos Cucusi amicos habes,

ad cos littcras miltas, vclim.

EPISTOLA CXXII1

.

Marciano.

Bcatus es, ac lcr bcatw, idqne faepius, ut qui in tam

' Cucusi anni 4 ;,4 vel 4 >5.



tPISTOLA. CXXtll. 5.53

gravi tcmpestale, tantfsque rerum procellis , lantae erga

paupcrcs libcralitalis specimen cdideris. Neque cnim no-

bis ingens lua bcnignilas incognila fuit : quodquc com-

munis omnibus portus extileris, pupillorum patrocinium

suscipiens, viduarum mccrorcm omni ralione lenicns, ca-

rum inopiamsuslentans, paupertatemlevans, acnehujuscc

quidem angustiaj sensu eos afllci sinens , vcrum quidvis

ipsis te praibens,plebemque universam frumcnto, vino ,

oleo, aliisque omnibus rcbus alcns. Dcus libi et bic ct in

futuro acvo, largilionis hujus, munificenliae, studii, zcli,

amoris erga paupcres , et sincerac charitatis mcrccdcm

pendat, siquidcm omnibushis virlutibusabundas acflorcs,

maxima tibi pracmia in fuluro aovo rccondcns. Haec nos

dc te audienles, ]icet in lanta soliludinc versemur, ac

multis incommodisundiquc vcxcmur;

namct Isaurici

melus obsidio, et loci soliludo, et hiemis asperitas nos

vehcmcnler prcmit; tamcn ne molcsliarum quidem scnsu

afficimur, verum ingcntem consolalionem accipimus, ex-

ullanles et gaudenles ob tanlas virtules, ac divitias om-

nemorationis facullatcm cxccdenles, quas in ccclo libiipsi

cumulas. Ut igiluralio quoqucnominelaelcmur, nc, quacso,

quam saepissime ad nos scribere, dequc lua valetudine lccla

nobisnuntiare gravcris. Nam de ca aliquid uudire majorem

in modum cupimus. Idquc ipse eliam nosli : quaudoqui-

dcm illud quoque libi compcrlum cst, quanlo lui semper

amorc teneamur,




fc-*.W V* V\%> .X^W -* \ »» V*» v*\v**i-m %.*%/* V»,^W i^w^^v^^ww^^x^wvtli* v-v»

EPISTOLA CXXIII 1

,

Phtvnicioe Presbylcris ct Monachis, Genliles Ih C/iris*

tiana reli"ionc instilucnlibus.

Guhernatores, cum marefurore percitum et cxcitatum,

alque iDgenlem tempcstalem ac turbinem cernunt, non

modo navim non deserunt, scd eliam tuncmajorc sollici-

tudine ae studio utuntur, lum ipsi vigilanles, tum alios ex-

citantes. Medicique rursus, cum febrim cxcilatam vcbc-

menter srcvirc prospiciunt, a?grotum non modo non relin-

quunt, verum cliam tum dcniquc, etpcrse, et per aliorum

operam ad profligandum morbum plus sludii alque operae

adbibent. Quorsum hrec commemoro ? JNimirum ut nc

quis vos ob exorlum tumullum irt fraudem impellal, addu-

catqnc, utPbceniciam relinquatis, cxeaquc seccdatis : quin

potius, quo plures difficullates vobis objiciunlur, gravio-

resquc fluctus ac major perturbalio, co quoque constan-

lius laborelis, excubetis, majofem animi promptitudincm

adbibeatis, utnepracclarissima vestra substructio corruat,

ncc tanlus vester laborfructu careat, susceptaque in ani-

marum cultu opera delcalur. Potest enim Deus, et hunc

tumultum scdare, ct paticntice mercedem vobis conferre.

Ncquc enim lanta vobis mcrccs conslitula erat, cum nc-

gotia sinc ulla diflicultate ac moleslia conficiebaDlur,

quanla Dimccst, cum magna diflicultasproponilur, ingens

pcrturbalio, multique ©ffcndiealo suut. Quocirca laborem

cum, qaem pertulislis, cl aerumnam quam sustinuistis, ct

ca, qnae praeclare gessistis, vobiscum rcputantcs, illudque

» Cucuso anno 4o5.



EMSTOLA CXXIII. 2 55

item, Dco favcnle tantam jam implctalis partcm a vobis

exlinctam csse , Phcenicia-que res in melius processisse,

ac majoivm nunc mcrcedom amplioremque remuneralio-

nem vobis fore, dcniquc Deum impedimcnta quoquc brevi

sublalurum, ctmuila vebis patieritisb pra?miapersolulurum

esse, illic, qurcso, permanelc alquc consislile. Nam ne nunc

quidcmvobis quidquam deessepolest : ego enim, ntomnia,

tam in indumentis, quam in calceamenlis, ac fralrum ali-

menlis, eadcm, qua prius, copia ct afllucnlia vobis suppc-

dilenlur, imperavi. Quod si nos, cum in tanta calamitale

alque acerbitate vcrsemur, ac Cucusi soliludincm incola-

mus, tantam opcris veslri curam gcrimus, mullo sane

magis vos eliam, cum abunde vobis omnia suppelant,

quse veslrarum partium sunt prauslarc convenit. Rogo igi-

tur, nc quis vos terrcat. Nam ct negolia mcliorcm jamspem ostendunt : idque ipsi ex lilterarum, qua) a revcren-

dissimo domino mco prcsbytcro Constantio missoe sunt,

exemplis facilc intclligetis. Ac si permanealis, etiamsi sex-

ceuta impcdimcnta oborianlnr , omnia tamen frangelis.

Nihil quippe patientiam ac loleranliam aequare polcst : rupi

enim similis est : conlra motus ii omnes eaequc insidioe

,

quae advcrsusEcdcsiam struunlur, fluctibusnon dissimiles

sunt, qui rupi illiduntur, alquc in spumam abcunt. In men-

lcm vobis veniat, quanta Apostoli , lum a suis , lum ab

cxteris pcrlulerunt : et ut omne pracdicationis tempus per

tcntationes, pcr pericula, pcr insidias confccerint, nunc

carccrc ct vinculis , nunc exiliis, nuuc flagris, nunc famo

et nuditale consumpli. Et tamcn, etiam cum in carcere

ftegeretit, a muncre sibi commisso non absistebant : vcrum

bcatus Paulus, cliam cum in vincula conjcctus ac flagris

concisus essct, et cruore difllueret, ct ligno alligatus esset,

ct lot malis prcmcretur, tamcn in ipso quoque carcerc

anlislilis sacri munerc fungcbatur, et carceris cuslodem,



2 56 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

baptizabat, caquc omnla, quac sui muncris crant, cxeque-

batur. Hojc igiiuromnia, aliaque id gcnus animo volven-

tcs, u l vos jam horlatussum, firmi atquc immobiles slatc,

et a fraudibus carete, Dci opem alque auxilium, cui nihil

par cssc potcst, cxpectanles : ac de omnibus liis rebus, ut

rcsponsum a vobis ieramus , cnratc. Ilac cnim dc causa

ctiam Joanncm rcligiosissimum presbylcrum misimus, ut

vos cohorlctur, nec vos a quoquam perlurbari sinat. Equi-

dem ipsc, quod mei muncris erat, praestiti, lum vos ser-

monibus coborlans, tum consiliis crigcns , lum ca qiuc

opus crant, prolixc subminislrans : quo nihil omnino vobis

dccssel. Quod si mc pcrfcrre minime volueritis , verum

iis polius, qui vos decipiunt ac vclut pennas vobis addunt,

fidcrn habealis, exlra culpam ipsc sum. Scilis aulem , ia

cujus caput hacc condemnalio alque jactura cadat. Nc

jgitur quidquam hujusmodi contingat, vos cliam atque

cliam rogo, ut me, qui vos impense amo, pcrfcralis. Dc

rebus vobis neccssariis, vcl ad nos scribiic, vel, si ita lu-

bet, hominem mitlile : ncc vobis quidquam omnino defu-

lurum cst.

tvtvvi^tiivwti vv\vv•*-vw 4,-x."\ c**-*.v» w^*i.ww-»*wxv* li^\iv v^-\*.v* vv-^xvv-v.

EPISTGLA CXX!V\

CemeUo.

Aiii quidcm ob magistralum tibi gralulantur:

cgo aulem

urbi ac libi, non ob hunc honorem, quo auclus es :subli-

mior cnim his rcbus esse didicisti; scd quod occasionem

nactus sis, qua prudentias ac lcnilatis tuac specimen quam-

plurimis hominibus facilc pracbeas, lucrumque, quod hinc

> Cucuso anno 4o/f vel 4o5,



tPISTOLA. CXXIV. 207

oritur, colligere queas. Neque enim mihi dubium est, quin

eos qui lerrre nimium affixi sunt, alque his somniis, id est,

humanae glori.c , inhiant, hoc edocere possis , prastnrem.

non in vcste ac ciugulo, nec in pracconis vocc siltun esse

verum in hoc dcmum, ut qu;e labefactata sunt in inlegrum.

rcstituat, el quae inalo statu sunt corrigat, alque injusliliam

cocrccat, nec jus ab opibus et potcntia opprimi paliatur.

Mihi enim explorala cst animi tui fiducia, loquendi liber-

tas, menlis sublimitas, rerum hujus vilae conlemplio , hu-

proborum odium, lenilas, humanitas,qua polissimum is,

qui aliis praeest, opus habet. Ac proindc illud probe novi

te facile ibre naufragorum porlum, baculum rucnlium,

turrim eorum qui per injuriam a polenlibus opprimunlur.

Non enim labor, non sudor, non Jongum tempus ad haec

pcrficicnda requiritur : verum qucmadmodum sol simul

atquc lucet statim caliginem omnem fngat : sic eliam te ,

simulatque in solio conspeclus es, primo etiam die, lum

cos qui iujuriam aliis inferrc conabanlur, repressisse, tum

eos, quibus injuria ficbat, cliamantequam ad tribunalacce-

deres, omni vexalione libcrasse confido. Alqucad h.ic per-

ficienda salis est ca opinio quam homines de lua sapienlia

habebant. Idco etsi in soliludinc dogens, ac multis incom-

modis affcctus, ingcnti tamen laetilia pcrfundor, nimirum

ex ca, quam iis qui kcduntur affers opc, propriam mihi

voluplatem fingens.

xciii, ij





EPISTOLA. CXXV. 25<)

ignemque dissipavit. Ignis enim justorum virtutem mi-nime fercns, e fornace cxiliit, alque Chaidteos, quos cir-

cum fornacem nactus est, exussil1

. Ac tum fornax, Eccle-

sire instar ipsis erat *. atque res omucs conditas, tam quae

oculis cernuntur, quam quac ab oculorum sensu rcmolac

sunt, hoc est Angelos et Yirtutes, accersebant, sicque

ornnia in unum complecleutes , his vcrhis ulebantur :

« Bencdicite omnia opera Bomini Domino 2. » \ ides-ne

quomodo juslorum patientia ignem in rorem commutavit,

tyrannique animum ita inflexit, ut per universum orbcm

litteras milterct, ad hunc modum loquens : « Magnus

» Deus Sidrach , Misach , et Abdenago3

? « Ac vide quam

alrox supplicium constiluit, si quis adversus ipsos aliquid

contumeliose dixisset :

nempc ut domus ipsius ac faculta-

ies omnes diriperentur. Nc igitur animum demittas, ac

desperatione frangaris. Nairi nec ego, cum civitale pelle-

rer, quidquam horum curabam, verum mccum ipsc ita

loquebar : Si Imperatrix me exilio mulctare vult, cxuleni

sane : « Domini est tcrra, et plcniludo ejus*. » SiseiTa dc

me supplicium capcre cupit, dissecer; Hesaiam pro exem-

plo habeo. Si mc in mare pra^cipitem dare vult, Jome

recordor . Si in fornacem conjicere vult, trespuerosha-

bco, qui eodem supplicio affecti sunt". Si fcris objiccre,

Danielem, qui leonibusobjcctusest, mihi animo propono7

.

Si lapidibus obrucrc \ult, obruat : Stephanum habeo

primum martyrem8

. Si caput meum accipere vult, acci-

piat : Joannem habeo9

. Si facullates meas sumere, su-

mat : « Nudus cgressus sum dc vcntre malris mea?, nudus

» cliam hinc abscedam I0. > Monctmc his verbis Apostolus :

« Dcus hominis personam non accipit11

; » alque his rur-

' Dan. i:i._ • lbid 5;. — 5 lbi.1. rj5. — 4 Psal. xxmi, i. — 5 Jonx. i.

— 6 Dan. iii. _ 7 Ibid. 6. — 3 Acl. vii. — o Marc. vi. — IO Job. i, at.

— «' Gaiat. n, G.





EPISTOLA CXXV, 2§r

cipiebat : tu ne unius quidcm pauperis curam gessisli. Ne

vero est quod lugeamus ac collacrymemus, quod is, qui

lantis oj)ibus pracditus erat, aqu.e gultam non est conse-

cnlus. Quoniam ctiim uiicas paupcri miuiiuc largilus cst

,

idcirco ne gullam quidcin aquae accipil. Hyemis temporo

misericordia) semcntem nou fecit ac proiude ne «Tslatc

quidem messem fycit, Quin hoc quoque ccrto consilio a

Doiniuo acluin est, ut impiorum pccna, el juslorum re-

quies, e rcgione siUe siut : nimirum ut sese ipsi mutuo

prospiciant atque agnoscant. Tunc enim quilibet martyr

tyraunum suum aguoscet, atque ilem quilibet lyrannu»

martyreui euui, quem cruciatu affecit. I\ec vero haic a

me dico. Audi enim quid Sapicnlia dicat : «Tunc slabit

vjuslus in magna conslantia adversus cos, qui se angustia-

«verunt1

. » I\am queinadmodum is qui fervenle solc ilcr

facil, ac sili flagrat, cum limpidum fontem nactusest, ac

bibere proliibctur, magno dolore aflicilur; aut rursum

quemadmodum cum quispiam ingenli fame afTectus,

mensaj omni eduliorum genere confertae assidet ; cactcrum.

a potenliore quodam impedilur, ne mensam atlingat, ac

cibis frualur; gravem dolorcm et crucialum senlit, quod

cum menste accumbat, cpulis tamcn gaudere, vel fonti

assidens aqua frui nequcat : eodem modo in judicii dio

impii sanclos viros Lelos atquc hilares conspicicnt , nec

tamen ipsisrcgia menâ frui concedetur. Nam cliam Deus,

cum dc Adamo supplicium sumere vcllet , hoc fecit, ut

ijiê e paradisi regionc lerram coleret : quo videlicel in

singulos dies ac singulas horas jucundum illum el exjielen-

duin loctiin, undc cxcesserat, propiciens, pcrpeluum

animo dolorem haurirct. Quod si hic eliam nobis muluo

congressu frui non licuit, at ncmo illic obslabil quin lum

una degamus , eosque, a quibus in exilium ejecli sumus,

» Sap. v, i.



262 8. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

videamus, ul Lazarus divitem, et Marlyrcs tyrannos. Ac

proindc animum ne dcsponde, vcrum hanc Prophelae vo-

cem in memoiiam revoca : « Nolitc timerc opprobrium

«hominum, et contemplum corum nc mctualis. Sicut

»enim laua a liuca rodenlur, et sicut vestimentum vele-

«rasccnt1

. » Illud etiam animadverle, quomodo Dominus

hoc est is qui mundum conlinct, statiui ab incuuabulis

exagilabalur, atque in barbarorum terram cjiciebalur :

quo nos scilicet exemplo suo moneret, ne in lentationi-

bus animis fraugamur. Salvatoris passio tibi in animo ver-

setur, nempe quot contumeliis ipse nostra causa aflcctus

sit. AliicnimeumSamarilanumvocabant, alii arreptitium,

ethelluonem, el falsum Prophetam. Aiebaut enim: «Ecce

»homo vorax et pciaior vini2

. » Et : « In principe doemo-

«niorum cjicit daemonia8

. » Quid cum eum ducebant ut

pracipilio necarcnt, et cum ipsius facicm conspuebant?

Quid cum chlamydpvmipsi

imponcbant, ac spinis ipsumcoronabant, atque ad ipsius pcdes ludibrii causa se abji-

ciebaut, ncc ullum irrisionis geiitis iri eo pralermitlcbanl?

Ouid cum alapis ipsum caedebant? cum acetum et fel bi-

hcndum ci dabant? cum arundine ipsius capnt feriebant,

cum sanguinarii illi cancs cnm huc alquc illuc trahebant?

quid cnm ad mortem nudus ducebatur, omnesque disci-

puli eum descruerant, atquc unus ex ipsis cum prodide-

rat, aller negaverat; alii fugam inierant, solus ipse in

media illa turba nudus stabat? Feslus quippe dies crat,

omnes tunc in unum cogcns. Quid, cum tanquam noccns

et facinorosus inler facinorosos cruci afTigebatur , ac

posteaquam c cruco dcmissus est , tandiu inhumalus

jaeuit, quoad, ut scpultura donarelur, a quodam pos-

tulalus est? Recordare cum funerc non clatum esse

improbumque sermonem advcrsus eum disscminalum

« Isai. v »7. — ' tuc. vn, i4« — 3 Malth, \i, ?4.



EPISTOLA CXXV. -63

fuisse ,nimirum eum a Discipulis suis surreptnm

fuisse1

, nec rcsurrexisse. In menlem veniant Aposloli,

qui etîpsi undecumque vcxabantur, ac lalebras quaere-

bant, quod in urbibus palam versari non possent : quo-

nam pactoPetrus apud Simonem coriarium dehtescebat2

,

ctPaulusapudmulicrempurpurariam,quoniam de divilum

erga se animo dubitabant. At postea omnia ipsis plana et

facilia fuerunt. Ad eumdem igilur modum lu quoque

animum ne dejicias. Allatum aulem ad me est de del.ro

illo Arsacio, quem Imperalrixin throno collocavit, eum

fraties eos omnes, qui cum ipso communicare recusa-

bant, afflixisse: et multos cx ipsis mei causa m vmcuhs

diem vitce exlremum clausisse. Siquidcm lupus ille.

spcciem prsc se ferens , etsi Episcopi larvam .- ^ -£vis

ter tamen est. Ut enim mulier adfi" -"> mh

vivente viro altcri nubit :eocu- ^ q"«

t•

^ modo nic q» <0que aduilerest, non carnis, seci c

. .- *

întus, me enim vivcnle Ecclesiaithronum iuva e ' *

... c.. .. JU. Atque hsec tibi e ûcuso scnpsi, quo

vidcli(***

•

'

„dt Imperatrix ablegan me jussit. Mullae porro

mihi in via calamitates conligerunt : verum nihil ejus-

modi mihi curae fuit. Ut autcm in Cappadociam, atque

ctiam in Tauro-Ciliciam venimus, magno agmine sancti

patres, ac monachi, et virgincs obviam nobis prodibant,

infinitam lacrymarum vim profundentcs. Cumquc nos in

exilium abeuntes cernerent , in ilclus prorumpebant , his-

que inler se verbis utebanlur : Salius fuisset solem radios

suos subtrahere, quam Joannis os conlicere. Haec me per-

lurbabant ac premebant : quoniam omnes mea causa plo-

rantesintuebar. Nain caetera omnia, quae mihi oborta sunt,

nulla me cura affecerunt. At vero urbis hujusce Episcopus

perquam humaniter nos excepit, tanlamque crga nos

charitalem proe se tulit, ut ctiam, si jfteri poluisset,

' Matth. xxvm. — * Act. n, 43. .— J Ibid.



2^4 B. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

throno quoque suo nobis cessurus fueril, nisi nobis caven-

dum fuisset, nepraescriptum limitem exccdercmus. Quam-

obrem te rogo, ac vclul genibus luis advolulus obleslor,

ut mcerorem et luclum abjicias, ac pro nobiSj apud Deuin

mcmor sis, nobisque rescribas.

EPISTOLA CXXVI «.

Iiufmo presbytero,

Phamiciae mala rursum exarsisse ,, ac gentilium furo-

rem auclum esse acccpi : compluresque Monachos partim

vulneribus afteclos csse, partim etiam mortem obiisse.

Ideo maiorem in modum te urgeo, ul quam celerrime te

ad iter accingas, atquc in acie stes. Cerlum enim habeo

fore, ut si preces, et lenitalem, et mansueiudinein, ct to-

leranliam, et palientiam, eamque quam soles animi forti-

tudinem adhibueris, vel aspectu solo adversarios in fugam

conjicias, ipsorumquc furorem extinguas, alque corum qui

noslras partes luenlur, animos recrees, multaque bona

eflicias. Quarc nc cuncteris, nec procraslines ; sed majori

celcrilalc ularis, leqne haec,

quae a mc commemorala

sunt, alacriorem reddant. Elenim si conflagrantom do-

mum vidisses, non prolecto recessisses, verum majorem

eliam festinationem adhibuisses, quo flammam anleverte-

res, alque lum per le,lum peralios,

quidvisegisses, ut

malnm cxlingucics. Eodem crgo modo nunc qnoque quo

niam ejusmodi incendium excilatum cst, fac sinc ulla

mora illuc proficisci malurcs: alque omnino aliqnid loeli

continget , magnumque his incommodis remedium aflere-

• Cucuso anno ^06.



EPISTOLA CXXVI. 265

tur. Sane, cum omnia quieta et tranquilla sunt, ncc quis-

quum e»l qui bellum inferat, nonnullosad pietalem crudire

cujuslibcl hominis est : at cum diubolus ita furit, ac dae-

rnones arma induunt, forli animo stare, alquc et eos qui

ab illius parlibus slant, eripere, et cacleros, ne in illius

xnanus incidant, impedire, hoc slrenui viri cst, hoc animi

vigilanlis, hoc snblimis luae ct cxperrcclae mentis, hoc

sexcenlis coronis ac praemiis omni sermonc pracslantioii-

bus dignum,hoc denique Aposlolicum fucinus. lllud

jgilur cum animo tuo reputans, tempus islud adipiscendae

gloriae libi occasionem, atque infinili qua>stus et emolu-

znenti materiam esse, cura, obsecro, ut lanlas opcs arri-

pias, ingcntique celerilatcularis : alquequamprimum illuc

vencris, ad nos scribas. Nam si vel hoc audierimus, te

Phceniciae fines altigisse, jam sine cura erimus. requiescc-

mus, in securitate degemus. Nam quae hine consequcnlur

scimus: nimirum ut generosus ac rei bellicae perilus im-

peralor, sic tu omniaperagrabis, jacenlesexcilans, stantes

confirmans et conslabiliens, errantes in viam reducens,

perditos reqnirens et inveniens, universas diaboli copias

concidens. Est cnim milii perspccta, mihi, inquam,

perspccta est animi tui vigilantia, menlis tiuc

cura el sol-

liciludo, sagacilas, concinnilas, comilas, forliludo, robur,

conslantia. Quare quam saepissime vclim ad nos scribas

atque etiam, priusquam inPlueniciam perveneris, cxitinerc

frequentes ad nos lillerus miltas, siquidem nunc quoquc

miratus sum le, cum dominus meus rcverendissimus ac

religiosissimus Theodolus prcsbylcr huc venit, nihil ad

nos lillerarum dedisse. Quocirca ne rursus eo nominc do-

lorem concipiamus, quod nullasabs le litteras uccipiamus,

si fieri polest, ex singulis cliam mansionibus adnos scribe,

ut quanlum viac processeris, et num jam ab iis oris haud

procul sis, intelligamns. In magna enim cura et sollicitu-



2G6 S. 30. CURYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

dine sumns: alque haec quolidie scire cupimus. Quae cum

noris, revercndis.-ume domine, hoc mihi pro summo bene-

ficio conccde, nt anle discessum tuum, atquc etiam post

disccssum, crebras lilteras miltas, curcsqne ut omniasciamus: quo si res prosperum cursum teneant, gaudio ac

Toluptale afliciamur : sin aulcm impedimenta objiciantur,

omni ralione ac studio ca de meciio tollere nitamur. Ne-

qne enim anlc conquiescemus, quam, et per nos, et per

alios, si ficri possit, hoc eflecerimus, etiamsi milliesvel in

urbem Constanlinopolitanam mitlerc necesse sit, quo

omnia libi valde prona reddamus ; ne id quidem facere

recusabimus. Haec igitur cum tibi nota sint, qiuc tui mu-

neris sunt nobis praesla, vigilantiam ac diligcntiam. Quod

si iralres ctiam miltioportere pules, id quoque fac sciam.

De sanctorum vero martyrum rcliquiis sine cura esto :

confeslim enimreligiosissimum dominum incum presbyte-

rnm Terenlium, ad dominum meum piissimum Olreium

Arabissi episcopum misi. Nam ipse, et multas et minime

dubias habct, quas paucis diebus in Phceniciam ad te mit-

temus. Quareda operam, ne oflicio tuo ulla ex partedesis.

JNam qua3 nostri muneris sunl, qnanla cum animi prompti-

tudine praeslemus, vides. Feslina itaque, ut ante hie-

memEcclesias, quce sine tecto sunt, perficere qucas,

EPISTOLA CXXVII 1

.

Pofjbio.

Alius forlasse inlolerandum hujus regionis frigus, vas-

tam loci soliludinem, acerbissimum denique morbnm;

» Anno ut putatur 4'->6,





S68 6. 30. CHRYSOSTOMi ARCHIEPISCOP C. P.

statu rcs nostrac sint. Qure qnidem non diximus, ut te in

moerorcm conjiciamus ; scio quippe Iiecc libi dolori fore;

veruin ut diulurni silenlii noslri causam aperiamus, quid-

quc causae fuerit cur scro ac tarde ad le scrij)serimus. Ita

cniin ub oinnibus rclicli sumus, ul nec aliqucm, qui isluc

proucisccretur, nancisci potuerimus, verum nobis Pics-

bvlerum contuberualem noslrum excitare, alque ad le

lnilterc necesse fucrit. Quapropter cuin cum.ul iedignum

est, exceperis, coleriler ad nos remille, qui de lua vaielu-

dine Ueta nobis nunliet. Scis cnim quanto nubis sludio sit

lioc scirc.

wiwtwm vwmtm/wvMwvwvw*wvwvvwwwww wvvwvwvwvw wwwwvvwvwvwvw,

EPISTOLA CXXVIII ».

Mariniano,

Caeleris omnibus mortalibus hoc nomine ver jucundum

ct suave cst, quod lcrne faciem floribus exornal, alquc in

prata convcrlil: mihiautcui eam ob causam, quia magnam

mihi facullalein pr.xbot cum familiaribus meis pcr litleras

versandi. Acquidem oculis vos coram j)erspicerecuj)erem:

quoniam autem id minime licet, quod licet promplissimo

animo f;icio, ut vobiscum pcr lilleras colloquar. INcc vcro

hautnc ac reiniges pari auiini voluplalc maris lerga sul-

canl, cum illa anni tempeslas cxoita cst, alque cgo cala-

nium cl chartam et atramentum in maniis suuio, cum ad

vos scripturus sum. Elenim hiemis lemjiorc, cum omma

frigure concrcsccrent, alquc incredibilis qua-dam vis ni-

vium omncs vias inlercluderet, nec quispiam aliunde ad

1 Arul)is?o atmo 4>6.



EPlSTOLi CXXlX. 269

nosvenirej hec rursus hinc alio proficisci sustincbat. Ea

de causa nos hujus loci domunculis, quemadmodum car-

cere inclusi, atque tabellariorum penuria, non secus ac

quibusdam lingure calcnis, vincli, quamlibet invili, diu-

turno silentio ulebamur. Pusleaquam aulem lempus jaui

itinera palcfecit, nobisque lingu;e vinculum fregit, Prcsby-

terum eum quicum mihi vilac consueludo est, hinc ad

vos misimus, ut qua valeludinc silis, inlelligamus. Cum

igiturhunc, ut le, domine mi summopere admirande,

dignum est, suscepcris, alque pro co alque chariias lua

poslnlat, perspcxcris ; cum ad nos redibil, velim dc tua

valeludine nos cerliores facias. Scis enim quam de ea ali-

quid scire studeamus.

EPISTOLA CXXIX f

<

Marciano ct Marcdllno.

Quam prrcclarum hoc par vestrum cstj, quamque nobis

carum : nou modo natime lege, sed eliaui acerrimi amoris

calena colligatum ! Ob idquedc amicitia veslra gloriamur,

es cxullamus, eoi\unque vobiscuin congredi.ac vos videre

cupiinus. Quoniam aulem id nunc niinime licct, quod h-

cet facimus, saepc scribimus , veslri inemorcs perneluo

sumus, aiiiino vo>, quocumqrue in loco simus, circumleri-

nius ac ne ob ilineris quideni longinquitatem a veslra sua-

vitale ullo paclo disjuhginnir, Hujusmodiquippe charilatis

pcnna est; ut et viam omnt m et inlervalluin omne facilc

trajiciat, uec ullum incomm pdum sit, quod non supcret.

1 Cucuso anno 4o/j..



2^0 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

Icleo nos quoqne clsi alioqui mullis calamitatibus aflectit

nimirum soliludine, obsidionc, assiduis pracdonum incur-

sibus, nihilo lamcn in vcslri amore scgniores sumus: vc-

ruui nostram crga vos bcnevolcnliam perpetuo florcnlem

retincnius. Quamobrem vos rogamus ut de veslrae valctu-

dinis stalu saepiusnos certiorcs pcr lilteras facialis. Ncque

enim vobis dubinm est.quantam in hac soliludincconsola-

tionenihinc acccpturi simus.

EPISTOLA CXXX 1

.

Caslo , Falevio , Diophanlo , Cjriaco , AntiocJiicc

Prcsbylcvis.

Vehemens et violenla quacdam res est charitas, ac mo-

lcsto credilore quovis vioienlior. Neque enini illi eos qui

pecunias debcnt, ila pracfocant, ac debilum cxigunt, ut

vos charitatis catenam injicientes ad epistolas persolvcndas

nos urgetis, eliamsi alioqni hoc dcbitum perscepc jam a

nobis sit solutum. Verum ca hujusce debiti nalura est,

scmper solvilur, sempcrque debetur. Ideoque vos ne qui-

dcm acceptis liltcris, satiari poleslis. Nimiruin illud eliam

charitas habet, ut plura semper appetat : ac mare imila-

tur, quod licet amnes undecumque in ipsum influant,

non lamcn impletur. Eadem quippe aurium vestriirum

amplitudo est : cx quo ellicilur, ut quo plura in eas inje-

cerimus, eo cliam majoris vestrae erga nos bencvolenliae

flammam cxcitemus. Quamobrcmncexislimctis, nos, quod

de vcstra amiciiia qmcdam suspicio animum noslrum te-

% Cucuso anno 4o5.



EPISTOLA. CXXX. 27I

tigisset, brevi hoc temporJs spalio siluisse. Nam si qua

suspicio nos incessisset, sacpius ad vos lilleras dedissemus.

Quemadmodum enim qui optima valcludine sunt, medici

opem non desiderant : eodcm modo ignavi ac dejecli ho-

mines muilis remediis opus habent. Qupeirca si veslrum

erga nos animum claudicare sensissemus, non neglexisse-

mus ea adhibere quae ipsum inflamniare possent. Quia

vero admodum vobis fidimus, probeque scimus, sive lilte-

ras a nobis accipiatis, sive secus , vos affectum erga nos

Jirmum, immolum, vigentem perpeluoquc fiorenlcm ser-

vare, idcirco ad eam rem minime necessarias epistolas nos-

tras esse ducebamus : verum ad hoc duntaxat, ut debito

henevolentine munerc fungercmur. Nam nunc quoque non

necejsilate ulla impulsi, sed amicilia adducli scribimus.

Quod cnim, eliam si mullre variis clocis tcmpestates orian-

lur, atque innumeri fluclus excilenlur, nullo lamen vos

delriincnto afliccrc atque in moeslitiae procellam conjicere

queant, superius tempus abunde planum fecil. Ac proinde,

non ut solalium vobis afferamus ; ncque enim consplatiode

noslra egetis, haec scribimus : verum ut intciligatis nos

gaudio cxullare, ac laetari, quodtantam ex tanto locoruminlervallocharilatem veslramoblinejmus. Qr.oniam autem

scio magnaj vobis lxtitiae csse, quo statu res nostr;c sint,

inlelligerc, scitole nos slomachi imbecillilale liberatos

esse, alque valere, ac nec obsidionc, nec lalronum incur-

sionibus, nccloci solitudinc, nec sexcenlorum adversorum

casuum tnrba, ncc denique ullo alio hnjusmodi incom-

modo dejici et conlurbari ; verum securilalc, olio , ac

quicte frui, ac singulis diebus dc rerum veslrarum stalu

in cura csse, dequehis ad cos qui ad nos accedunt sermo-

nem habere. JNam hoc veri amoris nalura facit, ulii qui

nobis cari sunt , sempcr in ore nostro ac lingua verscntur.

Quod ctiam in nobis propterea usu venit, quia valde ama-



3^2 S. 30. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

mus : idque ipsi nostis. ILtc igitur omnia vobiscum repu-

tantes, ne exislimctis nos in noslro erga vos oflicio et be-

nevolentia tcmporis progressu sognes ac negligcnles

redditos csse. «Charilas » enim «nunquam excidil1

: » ncc ,

tametsi alioqni longnm tempus ilnxerit, tamelsi longiori

adhuc ,quam nunc , ilineris intervallo inler nos dirima-

mur, intcrrumpi et oblillerari potest, verum magis ac ma-

gis floret atquc augelur.

V*i t-W V-4.-VV4 *%,».-»W» *.*-**.-**

EPISTOLA CXXXI \

Elpldlo Episcopo.

Non contcmptu lui, nec incuria, supcriori temporesilui-

mns : vcrum res adversae, qnibus undiquc obsidcmur,

diuturnnui hoc silcntium cfl*eccrunt. Neque enim certo

ulio loco dcfixi sumns, verum nunc Cucusum , nunc Ara-

bissum, nuncvalles, ac pr.crupta descrlaquc circumimus.

Usque adco cnncta tumullibus ac perturbalione plcna sunt,

flammoque et ferrum, lam corpora, quam aedificia omnia

conficit. Ac jam eliam urbes una cum viris omnibus fun-

ditus excisas sunt, novisque quolidie rumoribus perculsi

sedes mutamus, grave qnoddam ac novum exilii genus

perpclicnles , mortemque in dies expeclantcs. Nam nc

caslcllo qnidem,perinde alque carcere, nunc inclusi,

fidcnli animo esse possumus:

propterea quod Isauri ejus-

modi arccs obsidere non dnbitent. Ad haec gravis eliarn

morbus accessit : cujus nunc acgre acerbitate depulsa, reli-

quias adhuc circumferimus, ct quemadmodum in insulam

quamdam non navigabiii mari circumfusam relegati, eodem

1i Cor, xnr, 8. — • Anno 4o4«"



EPISTOLA. CXXIV. 20J

oritur, colligere queas. Neque enirn mihi dubium est, qnin

eos qni lcrrnc niinium aflixi sunt, alque his soumiis, id est,

humanaj glorias, inhiant,hoc

edoccre possis, prajtorem

non in vcste ac ciugulo, ncc in prajconis voce silum esse ;

verum in hoc dcmum, ut qu.e labcfaclala sunl in inlegrum

rcslituat, el quac malo stalu sunt corrigat, alque injusliliam

cocrccat, nec jus ab opibus et potontia jopprimi patiatur.

Mihi enim explorala cst animi tui fiducia, loquendi liber-

tas, menlis sublimitas, rerum hujus vilae contemplio , im-

proborum odium, lenitas, humanitas , qua polissimnm is,

qui aliis praeest, opus habet. Ac proinde illud probe novi

te facile ibre naufragorum portum, baculum rucnlium ,

turrim corum qui pcr injuriam a polentibus opprimuntur.

Non enim labor, non sudor, non longum tempus ad hajc

pcrficicncfa requiritur : verum quemadmodum sol simul

atquc lucet statim caliginem oinnem fugat:

sic eliam te ,

simulatque in solio conspeclus es, primo etiam die, lum

cos qui injuriam aliis inferrc conabanlur, reprcssisse, tum

eos, quibusinjuria fiebal, cliamanteqnam ad lribunalac.ee-

deres, omni vcxatione libcrasse confido. Alqucad h.rc per-

ficienda satis est ca opinio quam homines de lua sapienlia

habcbant. Idco etsi in soliludinc dogens, ac mullis incom-

modis aflcctus, ingcnti tamcn lajlitia pcrfundor, nimirum

ex ca, quam iis qui lajduntur alfers opc, propriam mihi

voluptalem fingens.

XCHI. '7



a$8 s. jo. cmusosrojn ai.ciiiepiscopi c. v,

EPiSTOLA CXXV 1

.

Cyrlaco cpiscopo cxidanli.

Age, moestilioe tune ulcus rursus Icniam , alque cogita-

lioncs eas,

quae hancnubem collegerunt

,

clisculiam.Ecquid cnimest, quod moercs atque animum dcjicis? An

quia gravis cst lcmpestas, ac saevum naulragium, quod

Ecclesiam occupavit? Hoc ipsc quoque scio , nec uilus

est,qui inficias ire possit : imovero, si ita lubct, eorum

quae fiunt imaginem tibi adumbrabo. Marc videmus ab

imis usque gurgilibus revulsum, nautas gubernaculorum

ac rcmorum loco manus genibus implicitas habentes, pra>

que tempestatis magnitudine tanta consilii inopia labo-

rantes, ut ncc ccelum, nec mare , nec terram cernant,

verum flenles ac lamcntantes in tabulatis jaccant. Atque

in mari quidem ita evenire solet : nunc autcm in noslro

quoquc mari gravior procella gravioresque fluctus cxci-

tantur. Yerum fac Domino noslro Chrislo supplex sis,

qui non arlc lempeslalem superat,sed nulu solo eam

discutit. Quod si precibus ad eum adhibitis nondum

tamcn exaudilus es , ne elanguescas , animumquc despon-

deas; hujusmodi namque bcnigni illius numinis mos est.

Annon tres illos pueros a periculo subducerc poterat, ac

nc in ignis fornaccm incidcrent, prohiberc? at postquam

canlivi abducli, atque in barbarorum rcgioncm abjccti,

palernaque ha_Tcditate eversi,alque ab omnibus desperati

sunt, ncc jam ullum mali genus dcerat, tum denique

Christus, verus Dcus noster, rcpente miraculum edidit

' Cucuso anco 4'"4«



EPISTOLA CXXV. fl$9

ignernque dissipavit. Ignis cnim justorum virtutem mi-

nime fercns, e fornace cxiliit, atque Chalckeos, quos cir-

cum fornacem nactus est, exussit*. Ac tum fornax, Eccle-

siae instar ipsis erat : atque res omncs conditas, tam quae

oculis cernuntur, quam qunc ab oculorum sensu retnolae

sunt, hoc est Angelos et Mrlutcs, accersebant , sicque

omnia in unum compleclentcs, his verbis utcbanlur :

« Bencdicite omnia opera Boinini Domino 2. » Vides-ne

quomodojuslorum patienlia

iguemin rorem

commutavit,tyrannique animum ita inflexit, ut per universum orbem

litteras milterct, ad hunc modum loquens : « Magnus

» Deus Sidrach , Misach , et Abdenago3

? ;> Ac vide quam

alrox supplicium constituit, si quis adversus ipsos aliquid

conlumeliose dixisset : nempc ut domus ipsius ac faculta-

tes omnes diripcrentur. Ne igitur animum dcmittas, ac

desperatione frangaris. Nam nec ego, cum civilale pellc-

rer, quidquam horum curabam, verum mecum ipsc ita

loquebar : Si Imperalrix me exilio mulclare vult, exulem

sane : « Domini est lcrra, et plenitudo cjns*. » Siserra de

me supplicium capcre cupil, dissecer ; liesaiam pro exem-

plo habeo. Si me in mare pra:cipitem dare vult, Jome

recordor

5

.

Si in fornacem conjicere vult, trespuerosha-bco, qui eodem supplicio aiTecli sunl". Si fcris o! jiccre,

Danielem, qui leonibusobjcctusest, mihi animo propono7.

Si lapidibus obrucrc \ult, obruat : Stephanum habeo

primum marlyrem 8

. Si caput mcurn accipcre vult, acci-

piat : Joannem habco . Si facullates nieas sumere, su-

inat : « Nudus egressus sum de vcntre malris mea?, nudus

«eliam hinc absccdam 10. «Monctme his verbis Apostolus :

«Dcus hominis personam non accipit11

; » alque his rur-

1 Dan. iiT. — • lbid 5;. — 5 IbiJ. <j5. — * Pial. xx:n, i. — * Jons. 1.

— 6 Dan. nt. — 7 IbiJ. 6. — 8 Act. vir. — 9 .Ylarc. vi. — ,0 Job. i, 21,

— '

' Gaiat. 11, G.



a6o t. iO. CHRYSOSTOMI ARCillKlPISCOPI C. P.

sum : « Si adhnc hominibus placerem, Christi servns nort

»essem\ » Mihi cliamPavidarnia subminislral, cnm ait

« Loqnebar de teslimoniis tnis in conspeclu regtfHb, et

»non confundebar2

. » Mulla adversum me strn\erunt

aiunlque mc post epulas qnibusdam communioncm im-

perliisse. lloc si feci, de Episcoporum libro nomen meum

expnngatur,~nec in orlhodo\ne (idei voluruinc scribalur,

quoniam eccc si quidquam ejusmodi perpeiravi , Chrislus

e regno suo me abjiciat. Quod si uiibi obslinata ruenle id

objicere pergunt, Paulum eliam de dignilalis gradu deji-

ciant, qui ccenatusuniversam domum haptizavitJ

. Domino

item ipsi aucloritalcm abrogent, qui Aposlolis postcoenam

communiouem dedil. Quin me quoque cum mulicre con-

cubuisse criminanlur. Exuile corpus meum, et membro-

rum mcorum mortificalionem rcperietis. Verum ad h.cc

omnia facienda livorc adducli sunt. At idne omnino, Cy-

riace frater, animum luum discruciat, quod illi qui me ex

urbe cxpulerunt, in foro hbere vohlant, ingensque slipa-

torum grex eos a lergo sequilur? Verum recordare Lazari

et divitis illius. Annon ille in hoc aevo calamitosus fuil4

:

hic autem voluplalibus ac Iuxu diflluxit? Qnidnam porro

illi pauperlas dclrimcnli atlulil ? Annon ul pugil ac viclor

iu Abrahae sinum dclalus est? Quidnam rursnm huic qui

iu purpura et bysso requiescebal , opes profucrunl? Lbi

liclures? ubi sateililes? ubi cqui aureis frenis insignes?

ubi parasiti , et regia mensa ? Anr.on tanquam lalro \inc-

tus in monumentum abducebalur , nudam animam c

mundo efferens ; atque inani vocc clainabat, « Pater

»Abrahaui, milto Lazarum, ul inlingat exlrernum digiti

»siii iu aquam, el relrigeret liiignam uicam, quia crucior

»in hac llamuia* ? » Quid patrem Abrahamum vocas,

cujus vilam non imilatus e»? lllc ncniiuem non domo ex-

l Galat.i, io,— >Psal. cxyhi,46,— J AcU xvi.~ 4 Luc xv:.— * Ibid.?4«



EPISTOLA CXXV. 26l

cipiebat : tu ne unius quidem pauperis curani gessisli. Npc

vero rst quod lugeainus ac collacrymemus, quod is, qui

tanlis opibus pracdilus erat, aqu.c gullaui non esl conse-

cultis. Quoniam cnim mieas pauperi minime largilus cst

,

idcirco ne guliam quidem aquae accipit. Hyemis lempore

miscricordiae semenlem non fecit ac proinde ne n>slatc

quidcm messem fecit. Quin hoc qtioque cerlo consilio a

Domino acliun est, ut impiorum pcona, cl jusiorum re-

quics, e regione siUe sint : nimirum ut sese ipsi muluo

prospieiant atque agnoscant. Tunc enim quilibet marlyr

tyrannmn suum agnoscet, alquc ilem quilibct lyrannus

martyrem eum, quem cruciatu afTecit. ISec vero haec a

me dico. Audi enim quid Sapicntia dicat : «Tuncslabit

sjuslus in magna conslantia adversus eos, qui sc anguslia-

«verunl1

. » Mam quemadmodum is qui fervcnle solc iler

facil, ac siti flagrat , cum limpidum fontem nactuscst, ac

bibere probibclur, magno dolore aflicilur ; aut rursum

quemadmodum cum quispiam ingenti fame afiectus,

mensse omni eduliorum gencre confcrtre assidet ; caHerum.

a potenliore qnodam impcdilur, nc mensam allingat, ac

cibis frualur; gravem dolorem et crncialum senlit, quod

cum mensie accumbat, epulis tamen gaudere, vel Ibnti

assidcns aqua frui nequcat : eodem modo in judicii dio

impii sanctos viros ketos alquc hilares conspicient, nec

tamen ipsisregia uiema frui concedetur. i\'am eliam Deus,

cum de Adauio supplicium stunere vellct , boc feeit, ut

ipse c paradisi regionc lerram coleret : <pio viddicet ia

singulosdics

ac singnlas boras jucundiun illum cl cxpclen-dum locuin , unde excesserat, propiciens

,perpetuum

animo dolorem baurirct. Quod si hic cliam nobis muluo

congressu frui non licuil, at nemo iJlic obslabil quin luni

una degamus, eosque, a quibus in exilium ejecli sumus,

» Sap. v, 1,



2.62 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

videamus, ut Lazarus divilem, et Marlyres tyrannos. Ac

proindc animum ne desponde, vcrum hanc Prophelae vo-

cem in memoriam revoca : « iNolilc timere opprobrium

shominum, et conlcmptum eorum ne meluatis. Sicut

»enim lana a linca rodenlur, et sicut vestimenlum vele-

«rasccnt1

. » lllud eliam animadverte, quomodo Dominus

hoc est is qui mundum conlinet, statim ab incunabulis

exagilabalur, atque in barbarorum tcrram ejiciebatur :

quo nos scilicet exemplo suo moneret, ne in tenlalioni-

Lus animis frangamur. Salvaloris passio tibi in animo ver-

sctur, ncmpe quot contumeliis ipse noslra causa affectus

sit. AliienimeumSamarilanumvocabant, alii arreptitium,

ethelluoncm, et lalsum Prophetam. Aiebant enim: «Ecce

»homo vorax et poialor vini2

. » Et : « In principe daemo-

»niorum cjicit daemonia3

. » Quid cum eum ducebant ut

pnecipilio necarent, et cum ipsius faciem conspuebant?

Quid cum chlamydem ipsi imponebant, ac spinis ipsum

coronabant, alque ad ipsius pcdes ludibrii causa se abji-

ciebaut, nec ullum irrisionis genus in eo pratermitlebanl?

Qnid cum alapis ipsum caedebant? cum acetum ct felbi-

bendum ei dabant? cum arundine ipsius caput feriebant,

cum sanguinarii illi canes eum huc alque illuc trahebant?

quid cnm ad morlem nudus ducebatur, omnesque disci-

puli eum deseruerant, atquc unus ex ipsis eum prodide-

rat, alter negaverat; alii fugam inierant, solus ipse in

media illa turba nudus stabat? Feslus quippe dies crat,

omnes tunc in unum cogens. Qnid, cum tanquam nocens

et facinorosus inler facinorosos cruci affigebalur, ac

poste;'quam c cruce dcmissus est , tandiu inliumalus

jacuit, quoad, ut sepultura donarelur, a quodam pos-

lulalus est? Recordarc eum funerc non clatum esse

improbumque sermonem adversus eum disseininaluiu

» Isai. i 17. — « Luc. vii, 14. — 3 Mallh, ix, 54«



EPISTOLA CXXV. 263

fuisse , nimirum eum a Discipulis suis surreptum

fuisse1

, nec resurrexisse. In menlem veniant Aposloli,

qui et ipsi unclecumque vcxabantur, ac lalebras quaere-

bant, quotl in urbibus palam versari non possent :quo-

nam pacto Petrus apud Simonem coriarium delitescebat2

,

etPaulus opudmulierem purpurariam, quoniam de divilum

er"-a se animo dubitabant. Al postea omnia ipsis plana et

facilia fuerunt. Acl eumdem igilur modum lu quoque

animum ne dejicias. Allatum aulem ad meest de deliro

illo Arsacio, quem Imperalrix in throno collocavit, eum

fiaties eos omnes, qui cum ipso communicare recusa-

bant, aftlixisse : et mullos cx ipsis mci causa in vinculis

diem vitae extremum clausisse. Siquidem lupus ille, ovis

spcciem prae se fcrens, etsi Episcopi larvam gerat, adul-

tcr tamcn est. Ut enim mulier adnllcra vocatur quaj

vivente viro altcri nubit : eodem modo hic quoqne adulter

est, non carnis, sed spiritus, me enim vivcnle EccK.^

ihronum invasit. Atque haec libi e Cucuso s.c^pgj^ qUO

videlicet Imperatrix ablegari mc jussit. Mullae porro

mihi in via calamitales contigerunt : verum nihil ejus-

modi mibi curae fuit. Ut autcm in Cappadociam, atque

ctiam in Tauro-Ciliciam venimus, magno agmine sancti

patres, ac monachi, et virgines obviam nobis prodibant,

infinitam lacrymarum vim profundentes. Cumque nos in

exilium abeunlcs cernerent , in flclus prorumpebant , his-

que inter se verbis utebantur : Satius fuisset solein radios

suos subtrahere, quam Joannis os conticerc. Haec me per-

lurbabant ac premebant : quoniam omnes mea causa plo-

rantesintuebar. Namcaetera omnia, quae mihi oborla sunt,

nulla me cura affecerunt. At vero urbis hujusce Episcopus

perquam humaniter nos excepit, lanlamque erga nos

charitalem prae se tulit, ut etiam, si fieri poluisset,

" Matlh, xxvw. — ? Act. i.\, 43. — » Ibid,



264 $. 30. CHRYSOSTOM ARCOIEPISCOPI C. P.

throno qnoque sno nobis cessnrns fuerit, nisi nobis caven-

dum fuisset, nepraescriplum liinitem cxcederemus. Quam-

obrcm te rngo, ac vclul genibus luis advolulus obleslor,

ut mcororem et luclum abjicias, ac pro nobis^ apud Deum

niemor sis, nobisque rescribas.

»*-*%*.%/» t^-VW^^^^-v^^-fc^w^^VtXV-t-^»-».^»^-»

EPISTOLA CXXVI ».

Rufi.no presbytero,

Phaenicioe mala rursum exarsisse ,, ac gentilium furo-

rem auclum csse acccpi : compluresque Monachos partim

vulneribus afleclos csse, parlim etiam mortem obiisse.

Idco majorem in modum te urgeo, ut quam celerrime le

ad iter accingas, alquc in acie stes. Ccrlum enim babeo

ibre, ut si preces, et lenitalem, et mansucludinem, et to-

leranliam, et palienliam, eamque quam soles animi forti-

tudinem adhibueris, vel aspectu solo adversarios in fugam

conjicias, ipsorumquc furorem exlinguas, alque eorum qui

nostras partcs luenlur, animos rccrees, multaqne bona

eflicias. Quarc nc cuncteris, nec proeraslines ; sed majori

celcritale ularis, leqne haec,

quae a me commemorala

sunt, alacriorem reddant. Etenim si conflagrantcm do-

nium vidisses, non profcclo recessisses, verum majorem

etiam festinationem adhibuisses, quo flammam anleverte-

res, alque lum per le,tum per alios, quidvis egisses, ut

nialum extingucres. Eodem crgo modo nnnc qnoque qno

niaiu ejusmodi incendium excitalum est, fac sine ulla

mora illuc proficisci matures: alque omnino aliqnid laeti

coniinget , magnumque his incommodis rcmed.uun aflere-

• Cucuso anno %o6.



EPISTOLA CXXVI. !*65

tur. Sane, cum omnia qnieta et tranquilla sunt, ncc quis-

quam esl qui belluin inferat,nonnullosad pielatemcrudirecujuslibet hominis est : al cnm diabolus ila furit, ac dac-

monos arma induunl, forli animo stare, alqne et eos qui

ab illius parlibns stant, eripere, et cacleros, ne in illius

mahus incidant, impedire, hoc slrenui viri cst, boc animi

vigilantis, hoc sublimis lune et experrcclae menlis, hoc

sexcenlis coronis ac pracmiis omni sermonc pracslanliori-

bus dignum, hoc denique Aposlolicum facinus. Ulud

igilur cum animo tuo reputans, lempus istud adipiscendae

gloriae tibi occasionem, atque infinili qu&slus et emolu-

menti materiam esse, cura, obsecro, ut lantas opcs arri-

pias, ingentique celeritalc ularis : alque qnamprimnm illnc

vencris, ad nos scribas. Nam si vel hoc audierimus, te

Phcenicire fines alligisse, jam sine cnra erimus, reqnicsce-mns, in securitate degemus. Nam quac hine consc(|ucnlur

scimus: nimirnm ut gcnerosus ac rei bellicoc- perilus im-

peralor, sic tu omniaperagrabis, jacenlesexcilans, slanles

confirmans et constabiliens, errantes in viam reducens,

perditos requirens el inveniens, universas diaboli copias

concidens. Est cnim mihi perspccta, mihi, inquam,

perspecta cst animi tui vigilantia, mentis tnae cura et sol-

liciludo, sagacilas, concinnilas, comitas, forliludo, robur,

constanlia. Quare quam srepissime vclim ad nos scribas:

alque eliam, priusquam in Phccniciam perveneris, cx itinerc

frequenles ad nos litleras miltas, siquidcm nunc quoque

miratus sum le, cum dominus mcus rcverendissimus ac

religiosissimus Theodolus presbvlcr huc venit, nihil adnos litlerarum dedissc. Quocirca ne rursus eo nomine do-

lorem concipiamus, quod nullasabs le iilteras accipiamus,

si fieri polest, ex singulis eliam mansionibus adnos scribe,

ut quanlum viac processeris, et num jam ab iis oris haucl

procul sis, intelligamns. In magna enim cura et sollicitu-




dine sumus: atque haec quotidie scire cupimus. Quae cum

noris, revercndissime domine, hoc mihi pro summo bene-

fieio eonccde, ut ante discessum tuum, atquc etiampost

disccssum, crcbras litleras mittas, curcsque ut omnia

sciamus: quo si res prosperum cursum leneant, gaudio ac

voluptale afliciamur : sin autem impcdimenla objicianlur,

omni ralione ac sludio ea de medio tollere nitamur. Ne-

que enim antc cpnquiescemus, quam, et per nos, ct per

alios, si ficri possit, hoc efTecerimus, etiamsi milliesvel in

urbem Constanlinopolitanam mtttere necesse sit, quo

omnia libi valde prona rcddamus ; ne id quidem facere

recusabimUs. Hrec igitur cum tibi nota sint, qme tui mu-

neris sunt nobis praesla, vigilanliam ac diligentiam. Quod

si fratres ctiam miltioporlere pules, id quoque fac sciam.

De sanctorum vero marlyrum rcliquiis sine cura esto :

confestim enim religiosissimum dominum rneum presbytc-

rum Terenlium, ad dominum mcum piissimum Olreium

Arabissi episcopum misi. Nam ipse, ct multas et minime

dubias habcl, quas paucis dicbus in Phceniciam ad le mit-

lcmus. Quareda operam, ne ofiicio tuo ulla ex parte desis.

Nam quae nostri muneris sunt, quanla cum animi prompti-

tudinc prncslemus, vides. Festina ilaque, ut ante hie-

memEcclesias, quae sine teclo sunt, perficere qucas.

EPISTOLA CXXVII 1

.

Poljbio.

Alius forlassc inlolerandum hujus regionis frigus, vas-

tam loci soiitudinem, acerbissimum denique morbum;

1 Anno ut putalur 4"6»



EPISTOLA CXXVII. 267

hinc enim in morbum incidimus ; luxisset acdeplorasset

ego autemliis omissis disjunctionem vestram lugeo, quae

mihi, et solitudine et morbo, ct hieme est acerbior.

Quam acerbitatem hiems quocjue mihi auxil. Nam quod

unum moleslissiime disjunctionis solatium suppetebat,

hoc est ut vobiscum pcr littcras colloquerer, hoc quoquo

hiems exorta mihi ademit: ut quce ob ingentem nivis vim

vias intcrcluserit, ac neque aliundc quemquam huc venire

ac nobiscum congredi, neque item hinc excedere, alque

ad vos proficisci sinat. Quod et ipsum haud minus, imo

etiam magtslsaurorum terror efficit, nobisquesolitudinem

auget, omnes videlicet submovcns, atque in fugam conji-

ciens, cxnlesque reddens. Neque enim jam quisquam

ullus est, qui domi manere audeat: verum unusquisque

rcliclisredibus suis profugit. Alqueurbes quidem, parietes

et lecla nunc sunt: praerupta? autem voragines et sylvoe,

urbes. Quemadmodum enim truculcnlce feroe, ut pardi ac

leones, tuliorem urbibus solitudinem sibi essc cxislimant

sic eliam homines qui Armeniam incolimus, quolidie ex

aliis atque aliis locis in alia alque alia loca migrarc cogi-

mur, vilam Hamaxobiorum et Nomadum agcntes, necus-

quam fidenti animo consistenlcs : usque adco hic omnia

tumullu ct perlurbatione plena sunt. Elenim illi alios ad-

ventu suo jugulant, exurunt, alque ex libcris servos efli-

ciunt; alios autem sparso rumore in fugam vertunt, atque

urbibus pellunt, imo, ut rcclius loquar, occidunt. Quot-

quot enim adolescentes mediis eliam plerumque noctibus,

ac frigorc omnia obdurante, repente domo profugcrecoacti sunt, metu rumoris cos fumi instar abigcntc; alque

ad mortem oppelendara nc Isaurico quidem gladio opus

habucrnnt, verum in nivc obrigcscentcs cxlrcinum spiri-

tnm ediderunt: quscque ipsis fugienilre morlis cansa fue-

rat, eadem illis acerbissimre morlis causa fuil : en quo



Sf)8 S. 30. CHIlYSOSTOMI A^CHlEfl&COP C. P.

statu rcs nostrac sint. Qiue quidem non diximus, ut te in

moerorem conjiciamus; scio qnippe haec tibi dolori fore;

veruin ut diulurni silenlii nostri causarn aperiaiuus, quid-

qnc caosac lnerit cur sero ac iardc ad le scripscrimus. Ila

enim ab omnibns rclicli sumus, ul ncc aliquem, qui isluc

proficisccrclur, nnncisci potueriinus, vcrum nobis Prcs-

bylerum conlubernalem noslrum cxcilare, alque ad le

millere necesse fuerit. Quapropler cum ciun.ut ledignum

est, exccperis, celeriler ad nos reiuilte, qui dc tua valelu-

dine laeta nobis nunliet. Scis enim quanto nobis sludio sit

hoc scire.

VVWVWV.W VWVWVWVWWYVWWV W%WVVWVWWVvWW WVWVWVVWW» VWVWWVWAWVWVW»

EPISTOLA CXXVIII ».

Mariniano.

Caeleris omnibus mortalibns hoc nomine ver jucundum

ct suave cst, quod lcrne faciem floribus exornat, alquc in

prala converlil: niihiaulcm eam ob causam, quia magnammihi facullalem pr.ebet cum fauiiliaribus meis per lilleras

versandi. Ac quidem oculis vos coram perspicere cuperem

quoniam autem id miniine licet, quod liccl promplissimo

animo facio, ut vobiscum pcr lilleras colloquar. i\cc vcro

naulnc ac remiges pari aniini voluplale maris lerga sul-

cant, cum illa anni lempcslas cxorla cst, alque ego cala-

mum ct charlam et alramcnlum in manns sumo, cum ad

vos scriplurus sum. Elenim hiemis temporc, cum omnia

frigore concrcsccrcnt, alque incrcdihilis qiucdaui vis ni-

vium omncs vias intercluderet, nec quispiam aliunde ad

Aralnsso anno 4"C.



fcpISTOLA cxxrx. 26*9

nos venire, nec rursus hinc alio proficisci sustinebat. Ea

de causa nos hujns loci domunculis, qnemadmodum car-

cerc inclnsi, atque tabcllariorum penuria, non sccus ac

quibustlam linguns calenis, vincli, quamlihct invili, diu-

turno silenlio ulebamur. Pusleaquam aiilem lempus jam

itinera palefecit, nobisqne lingtue vinculum fregit, Prcsby-

lerum eum quicum mihi vilae consufludo esl, hinc ad

vos misimus, ul qua v;ileludinc silis, inlclligamus. Cum

igitur hunc, ut le, domine mi summopere admirande,

dignum est, suscepcris, alque pro co alque charilas tua

poslulat, perspexeris ; cum ad nos rcdibit, velim de tua

valeludine nos cerliores facias. Scis eniin quam de ea ali-

quid scire studeamus.

»»^»«.«.i».*-»»*i 1".1H.1»VH\MV(

EPISTOLA CXXIX *.

Marciano cl Marcellino.

Quamprneclartlm

hoc par veslrum est, qnamqucnobis

carnm : non modo naltu;e lege» scd eliam acerrimi amoris

calena colligatum ! Ob idquedc amicilia veslra gloriamur,

es cxullamus, corumque vobiscum congredi, ac vos viderc

cupimns. Quoniam aulem id nunc minime licet, quod li-

cct facimus, snepe scribimus, , veslri memores perj;eluo

sumus, a.iiuio vo», quocumtpic in loco simus, circumferi-

Dius nc uc ob itineris quidc.n longinquitalem a veslra sua-

vilale ullo paclo disjunginvur. IJujusmodi quippe char;lalis

penna est; ut et viam omncm et inlervallura omne facile

Irajiciat, nec ulliun, inco^wnoAum sit, quod non supcret,

' Cuctuo anno 4o [.



8^0 8. J0. CIIRYS0ST0MI ARCnifcPISCOPI C. P.

Ideo nos quoque ctsi alioqui multis calamitatibus aflecti,

nimirum solitudinc, obsidionc, assiduis praedonum incur-

s.ibus, nihilo tamcn in vcstri amore segniorcs sumus: ve-runi noslram cvga vos benevolentiam perpetuo florentem

retincrnus. Quamobrem vos rogamus ut de veslrae valelu-

dinis statu soepiusnos certiorcs pcr lilteras iacialis. Neque

cnim vobis dubium est, quantam in hac soliludineconsola-

lionem hinc acccpturi simus.

EPISTOLA CXXX \

Caslo, Vaierio, Dlophanlo , Cyriaco , Antiochice

Presbyteris.

Vehemens et violenta quaedam res est charitas, ac mo-

lesto creditore quovis violeniior. Ncque enim illi eos qui

pecunias debcnt, ila praefocant, ac debitum cxigunt, ut

vos charitatis catenam injicientes ad cpistolas persolvcndas

nos urgetis , etiamsi alioqui hoc debitum persaepc jam a

nobis sit solutum. Verum ca hujuscc debili nalura est,

semper solvilur, sempcrque debelur. Ideoque vos nc qui-

dem acceplis liltcris, satiari poteslis. Nimirum illud eliam

-charitas habet, ut plura semper appetat : ac mare imita-

tur, quod licct amnes undecumque in ipsum influant,

non tamcn impletur. Eadem quippe aurium veslrarumampliludo est : cx quo cflicitur, ut quo plura in eas inje-

cerimus, eo cliam majoris vcstrae erga nos bencvolenliae

flammamexcitemus. Quamobremnc existimctis, nos, quod

de vcslra amicilia quaedam suspicio animum noslrum te-

r Cucuso anno 4o5,



EPISTOLA. CXXX, 2 7

ligisset, brevi hoc tcmporis spatio siluisse. Nam si qna

suspicio nos incessisset, saepius ad vos litteras dedissenius.

Quemadmodum enim qui optima valetudine sunt, medici

opem non desiderant : eodem modo ignavi ac dejccti ho-

mincs mullis rcmediis opus habent. Quocirca si veslrum

crga nos animum claudicare sensissemus, non neglexisse-

mus ea adhibere quae ipsum inflammare possent. Quia

vero admodum vobis fidimus, probeque scimus, sive litte-

ras a nobis accipiatis, sive sccus , vos affectum erga nos

lirmum, immotum, vigcntcm perpeiuoque florenlem ser-

vare, idcirco ad eam rem minime necessarias epistolas nos>

tras csse ducebamus : verum ad hoc dunlaxat, ul debito

bonevolenliae munere fungercmur. Nam nunc qnoque non

necessilate ulla impulsi, sed amicilia adducti scribimus.

Quod cnim, cliam si mullaj variis e iocis tempestales orian-

tur, atque innumeri fluctus excitenlur, nullo lamen vos

delrimcnlo afliccre atque in moeslitiae proccllam conjicere

queant, superius tempus abunde planum iecit. Ac proindc,

non ut solatium vobis afleramus ; neque enim consolalione

nostra egetis, hrcc scribimus : verum ut intclligatis nos

gaudio cxullare, ac laetari, quodtantam ex lanto locorum

inlervallocharilatem vestramoblincamus. Quoniam autemscio magnae vobis Ixtitite esse, quo stalu res nostrae sint,

inlelligere, scitote nos stomachi imbecillilalc libcralos

esse, atque valere, ac nec obsidionc, nec lalronum incur-

sionibus, necloci solitudinc, nec sexcentorum advcrsorum

casuum turba, nec denique ullo alio hujusmodi incom-

modo dcjici ct conlurbari; vcrum securitalc , otio , ac

quicle frui , ac singulis diebus dc rerum vestrarum slatu

in cura esse, deque his ad cos qui ad nos accedunt sermo-

nem habere. Nam hoc veri amoris nalura facit, iit li qui

nobis cari sunt , scmpcr in ore nostro ac lingua versentur.

Quod etiam in nobis proplerea usu venit, quia valde ama-



272 S. JO. CHRYSOSTOMI AnClIIEPISCOPI C. P.

mus : idque ipsi nostis. Ilaec igitur omnia vobiscum rcpu-

tant^s, nc cxi.-limctis nos in noslro erga vos officio et bc-

nevolenlia lcmporis progrcssu segnes ac negligcntcs

rcddilos esse. aCharilas» enim «nunquam excidil':» ncc,

tametsi alioqui longum tcmpus fluxcrit, tamelsi longiori

adhuc, quam nunc, ilineris intervallo inler nos dirima-

miu', intorrumpi el oblilterari polcst, vcrum magis ac ma-

gis floret atquc augelur.

EPISTOLA CXXXI \

Elpidio Episcopo.

Non contemptn lui, nec incuria, supcriori temporesilui-

mus : vcrum res adversae, quibus undiquc obsidcmur,

diulurnutn hoc siL-nlium cffecerunl. IScque enim cerlo

ulio loco defivi sumus, verum nunc Cucusum , nunc Ara-

bissum, nunc valles, ac pr.crnpla dcscrlaquo circumimtis.

Usquc adeocuncla tumullibus acperturbalione plena sunt,

flaminaque et ferrum, lam corpora, qtiam aedificia omnia

conficit. Ac jam cliam uibes una cum viris omnibus fun-

ditus excisas sunt, novisque quolidie rumoribus perculsi

scdes mulamus, grave quoddam ac novum exilii genus

perpeticnles , mortemque in dies expeclantcs. Nam nc

caslello quidem,perinde alquc carcere , nunc inclusi,

iidenti animo esse possuinus : proptcrea quod Isauri e]us-

modi arccs obsidere non dubilent. Ad boec gravis etiam

inorbus accessit : cujus nunc ocgre accrbitate depulsa, reli-

quias adbuc circumferimus, ot quemadmodum in insulam

quamdam non navigabili mari circumfusam relegali, eodem

• 1 Cor, xnr, 8, — » Anno 4o4»



EPIST0LA. CXXXII. 273

uiodo neminem fere ulla ex parte cernere possnmiis, quod

via omnis tiunulluum metu interclnsa sit. Quamohrem

abs te pelo, reverendissime ac religiosissime mi domine,

ut mihi ignoscas; scis enim quas tibi jampridem, atque ab

initio amoris et benevolentiae significaliones dederim ; nec

pro nobis Deum precari intermittas. Nam quod, si homi-

nes qui imperio tuo pareant, facile nancisci queas, nihil

submonitore ad eam rem opus habiturus sis, ut de tua

valetudine quam creberrime ad nos scribas, equidem con-fidimus. Ac nos ilem, si haec pericula conquiescant, atque

ex hoc carcere prorepere, et ab hac obsidione, in qua

nunc sumus, nos ipsos aliquantum recreare ac reficerc

queamus, nuilum tempus omillemus, quin ad te scriba-

mus. Hoc enim facienles, quain maximo nos ipsos bene-

ficio afficiemus.

EPISTOLA GXXXII.

Gemello.

Papne, quanta res est generosus et fortis animus, qui

voluptatem ac securitatem non aliunde, verum domi atquc

a se ipso percipit : quodque mirabile est, ab iis rebus quae

mullorum opinione horrend;e ac periculosae sunt. Nam

non modo non perlurbari ac discruciari, cum quibusdam

odio sis, vcrum etiam hoc nomine gloriari, neque gloriari

solum , sed etiam eos qni te oderint, miserari, atque ut

melioremmenlcm induant, probique efllcianlur, expetere,

cujus tandem prudentias, cujnsque philosophiae est? Ac

propterea te, cum primis admirandeet magnifice domine,

xciu. 18



2j4 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIKPISCOPI C. P.

laudibus afficimus ac suspicimus : prnpterea, inquam, nos

quoque magnoperc cxultamus, ob tuam amicitiam, tan-

quam ob splenJidam coronan: gloriautes. Quoniam autem

preces quo([ueanoI)is per lilt(;ras exposcis, veliin intelligas,

nos ne ante has quirlem litteras vota facerc clestilisse, ut

animam usque adeo magnam et philosophicam sacris ini-

tiari, ac sacrosanclis iilis IremenJisque mystcriis Jonari

conspiceremus. Ac si nobis laetum hujusmoji nunliuui

accipere liceat, jam et hoc exilio liberati erimus, ct soii-

tuJinis memoriam Jeponemus, et corporis imbecillitale

cum qua nunc nobis certamen est, solutos nos esse duce-

mus. Nec vero iiluJ nobis Jubium est , vir aJmiranJe,

quin nostraopera arcana haec bona consequi sluJeas et

concupiscas. QuoJ etiam , ut ipse nosli, nobis quoque

stuJio atque cupiJitati est. Verum si a nobis mora aliqua

interveniat, huic tamen rei ne mora afferatur, cura. Om-nino enim, cliam si ipsi abfuerimus, homines nobis ami-

cissimi non Jefuturi sunt, qui lc aJ haec mysteriorum ini-

tia JeJucere queant. QuoJ si contingat, eaJem voluptale

afficiemur, qua afficeremur, si cceleslis hujus beneficii

largitioni aJministram ipsimet operam praebuissemus

quanJoquiJem etiam eaJem est gratia.

EPISTOLA CXXXIII 1.

Adoliw.

Quid ais? Rursum insiJias luges, gravibusque calamita-

tibus affectam te csse inquis ? QuiJ autem obstat, quaso,

quin in tranquillum portum te conferas, atque his omni-

> Cucuso anno 4o4«



EPISTOLA CXXXIII. 275

bus lluctibus libereris ? Annon haec tibi semper occine-

bam , nec tamen unquam inihi obteuiperandum duxisti?

Quin potius ipsa quoque tibi ab hujusmodi negoliorum

lulo sexcenta mala accersis, in ccenum perpetuo illabens;

ac nobis, dum haec pateris, crebros ac perpetuos mcerores

affers. An me levi mcerore affici censes , cum ea audivi

,

quaj ad me scripsisti, nimirum te a propinquis, vel potius

alienis, ipsiseniai tuis verbis utar, proditam esse, graves-

que tragcedias pertulisse? Quousque fumo assides, et cla-

rum animi oculum turbas? JNunquam ne te ab hac acer-

bissima servitute in libertatem vindicabis? Quid autem

impediebat, quominus huc venires, nosque de his rebus

consilium una caperemus? siquidem scribis te nunquam

horum sensum ullum capturam fuisse, si id contigisset.

Magna admiratione ac stupore teneor, neque ullam aliam

causam tam diuturnae tuae a nobis absentiae reperio, quam

negligentiam ac pigritiam. Namct exiguoitineris intervallo

divellimur, el annipars ad peregrinandumperquamidonea

est, ut quae nec frigore, nec aestu molesta sit. Verum rnr-

sus fortasse, quae tibi omnium malorum parens existit,

hoc est rerum hujusce vitae cura, eadem nunc quoque tibi

impedimentum affert. Ego vero si venias, ingentem gra-

tiam habiturus sum; si non venias, non propterea te ac-

cusabo, ac moleste feram : verum eam quidem charilalem,

quam semper tibi proesliti, integram ac (lorcntem retineo.

Illud autem iniquo atque acerbo animo fero, cum te in-

numeris negoliis implicitam teneri, ac sexcentas curarum

hujuscevitae

sarcinascircumferre

audio. Ac nisi me exilii

necessitas, tanquam compedibus astrietum teneret, tibi

negotium non facesserem, verum, etiamsi graviore adhuc,

quam qua nunc sum , corporis imbecillitate laborarem,

ipse sane ad te excurrissem, neque prius quidvis agere ac

moliri destitissem, quam te ex hac tempestate atque innu-

18.



2n6 6. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

merorum malorum cceno et colluvie extraxissem. Quoniam

aulcm id minime licet, cupcrem sanc te huc vcnire, ac

de his rebus ad nos referre. Quod si nec istud proclive

cst , verum difficile, per litleras te monere atque horlari

non desinam, ut tu funes ac nexus praecidas, animaeque

compedes effringas, magnaque cum facilitate et libertate

gradiaris. Hac enim rationc non modo hujus vitae laetitiam

consequeris, sed etiam ccelum facili negolio accipics. Quam-

obrem da opcram , ut quae aliquanlo post, cum hinc

migrandum erit, invita relictura es, ea sponle in mraria ab

omni latronum injuria libera et immunia praemittas, ac

per ea immortales, nec unquam marcescentes coronas tibi

praecondas.

EPISTOLA CXXXIV 1

.

Diogeni.

Permagno, domine mi admirande, istud emissem , ut

mihi suavitalem luam videre liceret. Idque c-tiam ipse anle

litlcras nostras exploratutn habes : quandoquidem tibi quo-

que meus erga le amor perspeclusest. Quoniam aulcm id

minime licet; nam et longum inier nos iter inlerjeclum

est, nec noslri quidem arbilrii est, quo libcat, nos con-

ferre : ac denique Isauricarum incursionum quolidie ine-

tusingravcscit ; abs te peto, ut, quod aiaximum nobis tumhtijusccsolitudiuis, tum acrumnarum omninm et calamita-

tum solatium est, quam saepissime a le litleras accipiam,

quibus de tua totiusque domus tuae valetudine cerlior

fiam : id velim, si facultas delur, quam saepissime nobis

> Cucuso anno 4o4-



EPIST0LA CXXXV 277

concedas. Neque enim facile est nos istud copiose obti-

nere, quod haud facile quisquam islhinc ad nos veniat.

Castcrum, elsi arduum est qnod petimus, tamen qucad

ejus fieri poterit, velitn des operam, ut crebras ad nos lit-

teras mittas, quae nobis v«»letudinis tuas statum exponant.

Ut aulem, quid ipsi quoque geramus , intelligere queas,

olio atque ingenti quiete fruimur, magna tranquillitate , ac

mediocri corporis sanitale. Hoc unum animum nostrum

conturbat, quod a vobis, a quibus amamur, sejuncti su>

mus. Verum potest tua prudentia, ea ralione, quam dixi-

mus, huic quoque malo solatium adhibere. Quocirca hoc

nobis , quaeso , beneficium da : quo, licet lanto abs teinter-

vailo semoti , tamen dulcem ac ferventem et sinceram

tuam charitatem pro deliciis habeamus.

wvlv* iuvv\uvm\vvu\i\vu\v\*v\\\wu\iv\vni\v v\vvviv\».\\av\v\vvv\v\v\v vmwmmw^

EPISTOLA CXXXV.

Theodolo diacono.

Nec me quidem hoc fugit, te pridem ad nos venlurum

fuisse, nisi Isaurorum metus vias tibi praeclusisset. Nam

cum omnibus frigore rigenlibus, alque in tanla nivium vi,

huc accurrcre minime dubitaris, multo sane minus exorlo

vere, ac ccelo ingenli tranquillilate praedito, islic manere

suslinuisses. Siquidem animi lui suavitalem et comiLilem,

ardoremque ac sincerilatem , eamque quac in te summa

est, ingenuitatem novi. Eaque de causa non vulgari mce-

rore aflicior, te in tam suavi et amcena anni parle non

parvam nobis mojstitias tempestatem accersere , dum lan-

diu a nobis abes. Idque non eo commemoro, ut te huc,

1 Arabisso anno 4o5.



2^8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPlSCOPI C. P.

eliamsi millies id velis, pertrabam; multis enim hellis

omnia hic flagrant : idque ex iis qui ex his locis istuc se

conferunt, scire poteris :

verum ut intelligas, nos, etsi

alioqui magna quiele atque otio fruimur, hic tamen sine

moerore esse non posse, dum a tc disjuncti sumus : hocque

ipse intelligens, quam saepissime ad nos scribas, non modo

per eos qui hinc ad vos proficiscuntur, sed etiam pcr eos

qui istinc ad nos veniunt. Magnam autem tibi , reveren-

dissime mi domine, ob eam curam et sollicitudinem , in

qua propter hujusce regionis lumullus versaris, graliam

habemus. Etenim obsidio nostra in dies ingravescit, atque

in hac arce, tanquam iu laqueo, desidemus. Quippe jam

etiam media nocte praeter spem omnem et expectalionem

trecentorum Isaurorum agmen oppidum percursavit, pc-

neque nos cepit. Verum Dei manus confestim eos, nobis

etiam nihil tale sentientibus, hinc averlit : ita ut non modo

pericnlo, sed etiam melu vacui essemus, ortoque die lum

deniquc , quod contigerat, resciverimus. Quae cum ita

sint gaude ac laetare , Deumque indesinenter ora , ut nos

in omni sccuritale constituat, atqueurgente morbo libe-

ret. Quamvis cnim jam exira periculum simus , tamen

morbi reliquiae adhuc hserent, morbi memoriam mihi per-

petuo refricantes. Haec aulcin non eo animo scripsimus,

ut tibi mcerorem afferamus, sed ut te ad preces studiosius

pro nobis ad Deum adhibendas excitemus. Dominum

meum honoratissimum lectorem Theodotum pietati tuae

commendamus : alque abs te pelimus, ut pro virili tua

omnibus in rebus ei portus loco sis. Mulla enim esse ani-

madverti, quae eum mcerore affieiant.



EPISTOLA CXXXVI. 279

EPISTOLA CXXXVI 1.

Theodoto lectori.

Nihil est, quauiobrem eo quod maturius hinc abscesse-

ris, excusationem quteras,

ac lum ad oculorum infirmi-

talcm, tum ad vim frigoris coniugias, iisque discessum

tuum adscribas. Nos enim te, non minus quam antehac,

adesse ac nobiscum versari censemus, ex charitate videlicet

id perpendentes. Quineliam spom habemus iore, ut ali-

quan lo congressu tuo fruamur, Quocirca nihil te hornm

conturbet. Quamvis eniui hiems te ah \nnonia abduxe-

rit, minime lamen e\ anirno nostro ejccil, ulpote quem

mente semper nobiscum circumferamus. Ac nisi Isauro-

rum bellum interclusis omnibusitineribusin tabellariorum

penuriain nos adduxisset, irequenlissimas ad te lilteras

misissemus. Nunc auti m, lingua quidera superiori tem-

pore tacuimus; animo autem.non item : verum le semper

tuasque res sedulo curamus , et quantum in nobis fuit,

saepissimc scripsimus. Quae cum ita sint, velim ila exisli-

mes, te nobiseum esse , unaque in Armenia commorari.

Quod si quis tibi insidias strnere, teque incommodo ali-

quo afficere ronctur, da operam, ut hujusmodi omnia tela

superes : quandoquidem non injuria affici, sed injuriam

inierre, miserum ac pernieiosnm est. Nosquippehoc etiam

nomine impensius te admiramur, animique lui firmitatem

ac iortitudinem laudamus, quod tanla tempestate circum-

fusus, tumultibus tamen iis, qui hinc exorti sunt, supe-

riorem te praebuisti. Quamobrem magna cum voluptate

' Arabisso anno 406.



2So 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tranquillum hoc placidumque pelagus navigare perge. Nec

veromireris, quod , cum mullas insidias memorcs, ogo

tamcn tranquillum pelagus appellem. Nequc enim a per-

turbantium animo et studio, sed ab ea quiele, quam tibi

virtus parit, hanc sententiam fero. .Quid autem sibi vult

illud quod dico ? Magna haec et sublimis vita, alque ad

cofclum porrecla, si rerum natura specletur, molesta quo-

dammodo esse videlur : si aulcm eorum, qui eam sequun-

tur, forliludinem animique alacritatem spectes,perquam

facilis efficitur. Quodque in hac philosophia mirabile est,

furenle mari prosperc magnaque cum tranquillitate navi-

gat, qui sincero ac fervenli animo eam consectatur : mul-

tisque undique lumultibus excitatis puram quietem carpit,

atque innumeris omni ex parte conjeclis lelis illacsus stat

tela nimirum excipiens, nihil autem hinc delrimenti fe-

rens. Haec igitur cum libi explorata sint, et tu haec com-

mentari non intermiltas, perpetuam voluptatcm percipe,

conslitutas tibi pro pracclaris hisce laboribus apnd Deum

coronas expectans. Atque quam saepissime licuerit, de

animi corporisque tui valeludine nos fac cerliores : id([ue

omne otium, quod tibi suppetit, in divinarum Scriptura-

rum leclione consume:

tantum ipsis temporis impertiens

quantum oculorum imbecillitas permitlit : quo vidolicet,

si quando occasio sese olTerat, ut earum quoque sensa no-

bilissimo animo tuo inserere commode possimus, magna

cum facilitale id faciamus. Neque enim ad eam rem tibi

parum adjumenti afferre polerunt ipsas litterae, cum sensa,

quae in iis delitescunt,suscipere parabis.



EPISTOLA. CXXXVII. 281

EPISTOLA CXXXVII 1

.

Thcodolo diacono.

Tarditalis ac negligcnlire nos accusare desine : ne te

ipsum priusejusdem criminis reum peragas. Nam cnm tot

epislolas, quot scripsisli, a nobis acceperis, una dunlaxat

cxcepta, lamen perinde ac si plurimas a te litteras acce-

pissemus , his verbis usus es , te frequentibus lilleris nos

adscribendum excilaturum. Quanquam aulem fieri potest,

ut quispiam amct , etiamsi non scribat : ego lamen nec

scribere destili, nec ainare desino. Alque ut eliam tcmpusillud, quod a digressu nostro fluxit, longius adhuc prolra-

hatur, atque in deserliorem adhuc locum deportemur,

tamen nec te ex animo nostro ejicere possumus , nec ei-

ficere, quin nostram erga te benevolentiam perpetuo flo-

rentem conservemus. Hacc cum scias , de tua valeludine

quam sa?pissime ad nos scribe. Id cnim libi factu facilius

est, quam nobis. Quodsi anni tempus, atque Isauricorum

malorum acerbitas id prohibcat, cum nobis luus crga nos

animus evploralus sit, abunde amplam diulurni silenlii

cousolalioncm habiluri sumus.

1 Anno ut pulalur 4oG.



232 8. JO. CHRYSOSTOMI ABCHIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA CXXXVIII 1.

Elpidio Episcopo.

Non sum nescius, me raro ad te scripsisse : at non id

lubenti aniuio, verum quod rerum angustiis prohiberer.

Nam et anni tempus, et loci, in quo gravius quam in ullo

carcere conclusi tenemur, solitudo , et eorum,qui huc

veniunt, infrequentia, quodque item hos paucos non omnes

sinceros ac fidos nanciscimur , ac denique corporis mor-

bus, qui nos vehementer attrivit, et pene coniecit, ac per

totam hiemem lecto afYixit , longum hoc silentium mihi

allulit : at illuc! dunlaxat silentium, quod in lingua , non

in animo consislit. Nec vero existimes te lot solum episto-

las, quot misimus, accepisse, verum inulto plures. Id au-

tem esse exislimabis, si non eas duntaxat, quas chartae

atque alramenti ope scripsimus, sed eas etiam,quae ab

animo et voluntate proficiscuntur , numeres. Siquidem

animo nunquam ad te scribere destitimus, semperque

tecum versamur : ac nec viae longitudo, nec temporis diu-

turnitas, nec rerum diflicullates, nostrae erga le benevo-

lentiae obscuritatis aliquid attulerunt. Verum florentem

eam perpetuo relinemus, teque qui nostri amore ardes,

etiamsi in desertiorem adhuc locum abeamus, in animo

nostro insculptum passim circumferemus. Ea enim sinceri

amoris natura est, ut nec tempore, nec loco, nec viae lon-

ginquitate, nec rebus adversis oblitteretur. Idque ipse

quoque nosti : quandoquidem etiam sincere amare nosti.

« Cucuso auno 4°5.





284 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPl C. P.

Sanc jam et ingcnuae malronae captae snnt, et viri obtrun-

cati. Quare velim mihi ignoscas, quod non frequenlcr ad

te scrij)scrim.

Quoniam autem non dubito quin de vale-ludine noslra ccrtior fieri cupias, scito nos supcriori hieme

graviorem in modum aegrolasse, nunc aulem paulum re-

crcatos esse. Quineliam aeris inconslantia rursus pcrlur-

bati j nam nunc quoquc hiems hicviget; lamen speramus

fore, ut cum aeslasplane effulscrit, morbi reliquias depo-

namus. INeque enim corpus nostrum ulla re aeque labe-

factatur, ut frigore : nec rursus ulla rc aeque juvalur, ut

aeslate, et caloris solatio.

EPISTOLA CXLI ».

Theodolo ex consularibus.

Multa tibi bona eveniant, qui tam honorifice filium

exceperis. Id enim ipse nobis exposuit, nec occultavit

tum suum erga patrem affectum ostendens , tum nos in-

gcnti laetitia cumulans. Siquidem hac in re duplici nos

honore affici ccnsemus, lum quia, quidquid illc beneficii

acccpcril, idem nobis impensum ferimus, tum etiam quia

a liltcris noslris hujusmodi bcnevolenlne incremenlum ac-

cepisse contigit. Tu vcro, dominc mi cumprimis vcne-

randc ac nnbilissime,pulchram hanc stirpem colere

pergc. Quoenam aulem ipsius colendae ralio erit? Nimi-rum si pulcherrimae hujuscephilosophiae, quam nunc con-

sectatur, studium atque amorem pcrpetuo in ipso alas et

vcgetes:sic enim celeres fructus nobis feret. Siquidem

generosi animi, stirpium harum, quae terrae gremio man-

1 Ahho forle i»G.



KPIST0LA CXI.II. g<<]5

danlnr, lardilatem non imitari solcnt:vcrum siiniilatque

in praeclarissima hujus virtutis cnpiditaleconserunlur, ad

ipsum quoque ccelum evchuntur, tantosque lructus edunt,

ut et copia, et natura , divitias omnes superent. Neque

enim una cum praesenti vita extinguuntur : verum ad fu-

turum aevum nobiscum excedunt.

EPISTOLA CXL1I\

Elpidio episcopo.

Lingua quidcm raro , animo autem ad te pcrsaepe

scripsimus, quotidieque tecum versamur. Atque hunc

congressum nobis , nec temporis diuturnitas, nec itincris

longinquitas , nec rerum adversitas eripere polest. I\ain ea

charitalis natura est, ulnulli hujusmodi reicedat, vcrum

slet, omuiaque superet. Quamobrem , reverendissimc ac

rcligiosissime mi domiue, noli epistolarum numero nieumerga te amorem pouderare : verum , cum tibi animus

meus ac benevolenlia,quam pielali tuae semper praestiti,

tibi comperta sit, nihil ob diulurnum silentium sinislri

suspiceris. Quaiidoquidcm ne nqs quidem, etsi lilleras

abs le raro acceperiiiiiis,propterea segniorem le erga nos

reddilumiuisse existiuiamus : verum iliud

pro cerlo ha-bemus, nobisque persuadenius , le benevolentiam eam

,

qoa nos haclenus complexus es , florenlcm relinere, al-

que ob calamitates , quac nobis assidue itiierunlur, non

modo non couslernari , sed eliaui vehement ore erga dfas

amore ailici : ideo ingentem tibi graliam iuibemus. Quia

'

Anno, ut putalur, 4o6.



286 S. JO. CnRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

autem probe scio te quoque de rebus nostris certiorem

fieri cupere , commoda valetudine sumus, ingentiqne otio

et quicte fruimur, atquc in securitate degimus, Isauricis

nimirum tumultibus liberati. Nam quodad Armeniae hye-

mem attinet, eam jam usu ipso ferre didici. Quanquam

enim frigore non nihil offendor, ut solet is qui tam imbe-

cilli corpore praeditus sit : superior lamen existo, dum

domi me perpetuo , cum frigus saevit , includo, raroque

e limine pedem effero. Nam caeteras quidem anni partesita jucundas ac suaves sentio , ut eum etiam morbum ,

quem ex hyemis asperilate contraxi,

perfacile depellere

queam.

WvWUîVVlWUVVWVWVWV^V.nwVwiimvViAVvvWaWUiVvvV WVWVWVWVvWWVl<WW\WY

EPISTOLA CXLIII1

.

Polybio.

Lrbis quidem solo , ac muris et parietibus ejecti su«

mus : verum ex urbe,quae proprie hoc nomine gaudet,

minime naigravimus. Nam si vos urbs estis, sane cum vo-

biscum atque in vobis perpetuo simus, illud perspicuum

est, nos etiam hic commorantes , urbem illam habitare.

Neque enim dubito quin in animis habitemus : ac vicissim

quocumque abicrimus , vos omnes ,qui nostri amore fla-

gratis, animo circumferimus. Hoc porro nos, nec hujus

loci solitudinem ; est autem totius orbis terrae desertissi-

mus ; nec praedonum obsidionem, nam quotidie obsidetur;

nec denique famem,quae hinc ortum trahit, perspicere

smit: quandoquidem corpus hlc defixum est, anima vero

apud vos versari non desinat. At quoniam iis, qui hoc

» Cucuso anno 4o4.





'^88 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P«

quanlam hujusmodi litterarum frequentia gratiarn a nobis

inilurus sis , hanc quoque laeliliam nobis prabe. Siqui-

dem illud molestc ferimus , quod cum ilerum jam ad

te scripscrimus , tamcn ne semel quidem lilteras a te ac-

cepimus.

EPISTOLA CXLV1 .

Nicolao presbjtero.

Cuperem quidem ipse quoque , et quidem vehementer

cuperem le videre atque complecti : idque ipse etiam

ante nostras acceplaslitleras

minime ignoras. Nam cnmsincero animo amare noris, eos quoque, qui sinccro

animo amant, agnoscere nosti. Verum quia id non licet ,

interim,quod licet , facio : scribo, saluto, lilteras

, quae

nobis valetudinis tuae stalum crebro exponant, postulo.

Quamobrem hanc nobis gratiam concede. Nam quanquam

ad eam rem hortatore nihil indiges , tamen de hac re te

submonere minime desistcmus. Neque enim exiguam

animi lcvationem, atque lum solitudinis, tum quotidiano-

rum terrorum, qui ex praedonum incursione nobis oriun-

tur, tum morbi corporis , adversarumque aliarum rerum

consolationem illud nobis allaturum cst , si ex vobis,

quihus cari sumus, hoc intelligamus, vos firma valeludine

esse, omniaque vobis ex animi sententia evenire, eliamsi

alioqui" sexcentas nobis lcmpcslales commemores. Qui

landcm istud? Quoniam nihil impcdit, quominus, qui

gcneiosi el experrccli alquc allenlianimiest, eliam in per-

lurbato negoliorum mari feliciler naviget : qncmadmo-

1 Anno circiter 4«5 vel \c6.



liPISTOLA CXLVI. 2^0

dum contra, qui ignavi ac consternati snpinique animi

est, Iranquillo quoque mari perlurbetur, atque in lumullu

verselur.

EPISTOLA CXLVI*.

Theodoto, Nicolao, Chcerece , presbyteris et monachis.

Vos quidem Isanrorum incursionem atque impetum

absenliae veslrae causam esse dicilis : at ego vos et adesse,

et nobiscum versari dico, neque hujtismodi rem, quin

ad nos vencrilis, impedimento vobis fuisse. Nam eae cha-

ritatis pennae sunt, ut eliamsi sexcenta impedimenta se

objiciant, repente lamen ac magna cum facilitale ubique

adsjt. Quod si corporea vestra praesenlia caremus, prc-

cari ne inlermiltile : ac Deus eam pro sua benignilate

dabit. Quandoqnidem ipse quoque animo vos assiduege-

rens, congressum vestrum haud vulgarem in modum

desidero:

nequedubilo, quin istud mihi

contingat, dum-modo eum

,qui tempestalem omnem discutere, cuncta-

que in magnam tranquillitatem adduccre potest, obnixe

orelis ct obsecrctis. Ut aulem rerum quoque noslrarum

statu cognito laetemini, ingenti quiete atquc otio fruimur,

corpusque noslrum, etsi alioqui mulla sint quae ipsius

valeludinem labefactcnt, satis commode se habct. Quan-

quamcnim et mcdicorum inopia, et rerum ne essariarum

penuria (nihilenim hic venale est, nec m di amcnta uJla

suppelunl) et cojli inlcmperics (nequeeuiiii aestas nolu's

minus quam frigus molesla est, ul quae fiigoris acrimo-

1 Cucuso anno 4o5.

XCIII. IQ



200 S. JO. CliKYSOSTOMi A.HCHIEPISCOP1 C. P.

niam in conlrarium imitctur) et gravis ac perpetua obsi-

dio, crebrique Isauricaruhi incursionum metus , h;ec,

inquam, oinuia , et alia plura sunt quaa valetudinem

nostram labefactent : nuuc lamen gravi periculo, atque

hujusmodi morbo liberati sumus , ac mediocrem qnam-

dam sanitalem obtinuimus. Vos vero operam etiam dale,

ut ad nos saepe scribatis, ac de veslra valeludine sine ulla

iutermissionc cerliores nos faciatis. Siquidem maximae

levationis , maximique solatii, atque amplissimoinnn the-

saurorum in&lar, veslram cbaritatcm esse ducimus : ac

cum sincer.ne veslras beneyolentia?, animique constanliae,

ac firmac charilatis nobis in mentcm venit; nunquam au-

tem non venit; tanquam in lalum quemdam atque tran-

quillum portum ex mullis calamitatibus appellimus.

EPISTOLA CXLVII 1

.

Anthemio.

Aliitibi Consulalus atque Praefecturae nomine gratulan-

tur : ego autem magnificenline tuae causa ipsis quoque

magistralibus imperiisque gratulor. Neque enim te orna-

runt, verum abs te ornala sunt. Quandoquidem eliam ea

virtutis nalura est, ut honores non aliunde mnluetur,

verum ipsa eos in sese circumferat, nimirum hisce digni-

tatibus honorem prcebcns , non aulem ipsa ab illis acci-

piens. Eaque de causa ne amori quidem erga te nostro

quidquam nunc adjunximus. Nihil enim tibi amplius ac-

cessit; nec nos Praefectum atque Consulem amamus, sed

dominum meum suavissimum Anthemium , cum magna

> Cucuso anno 4c5.



KPISTOLA CKLVIII. 2Q1

prudentia, tum etiam ingenli philosophia refertum. Ac

proinde te quoque beatum praedicamus, non quod ad hoc

solium evectus sis, sed quia uberiorem prudentiae tuae

atque humanitatis demonstrandae materiam accepisti.

Atque iis omnibus ,quibus injuria fit, gratulamur, latum

scilicet aniuias tme portum intuentes, qui possit innumera

naufragia depellere, atque efficere, ut ii, qui in atrocissi-

mam tempestatem iociderunt , ex animi sententia navi-

gent. Propterea exultamus et laetitia diiTundimur, impe-

rium tuum commune eorum , qui injuria afficiuntur,

festum esse existimantes. Quo eliam nunc ipsifruimur, ut

qui ex virtutum tuarum magnitudine propriam nobis vo-

luptatem fingamus.

EPISTOLA GXLVIII 1

.

Cyriaco , Demetrio , Palladio , Eulysio, episcopis.

Beati vos, ac ler beati , saepiusque beati , ob praeclaros

hos sudores, certamina, et aerumnas, ac labores et peri-

cula,

quae pro omnibus orbis terrae Ecclesiis subiislis

hincque tum in terra , tum in ccelis gloriam et splendo-

rem consecuti estis. Siquidem homines omnes, qui mentis

compoles sunt , vos praedicant , ac coronis ornant, animi

vestri robur, fortiludinem , tolerantiam , atque constan-

tiam ad stnporem usque mirantes. Benignus autem Deus,

qui laboribus longe ampliora pracmia sempcr constituit,

tot tantaque bona vobis rependet, quot quantaque iis a

Deo rependi par est, qui pro universi orbis pace tam

1 Cucuso anno 4o5

19.



2(j2 S. JO. CHRVSOSTOMI AIICIIIKPISCOPI C. P.

strcnue dimicant. Ideo nos quoque beatos vos pracdicare

non desinimus , voluptalem ex veslri recordalione perpe-

luo capientes , vosque , etiamsi alioqui longo ilineris

intcrvallo a vobis disjuncti simus , animo circumfe-

rentes. Ac Cyriacus quidem reverendissimus diaconus

nunc navigaro non poluit, quod multo laborc confeclus

esset. At vero domini mei religiosissimns prcsbytcr

Joanncs, et revercndissimus diaconus Paulus , cum undi-

que vcxarenlur, nec usquam consislendi ac delilescondi

poteslas csset, necessarium esse pnlarunt, nt ad cbarita-

lem vestram sese conferrent, isticque vobiscum essent.

Quamobrcm ipsos cum cbaritate excipite, eamqne, quam

parest, benevoleniiam ipsis exhibete.

EPISTOLA CXUXV

Auretio Carthaginis episcopo.

Papaj, quanta res est, generosus animus, atque chari-

tatis ac pictalis fruclibus abundans: qnippe cum ipse

tanlo ilineris intervallo a nobis dissilus lanquam praesens

ac nobiscum degens, nos ceperis, libique devinxeris. Si-

quidem charilalis tuae ardor, caque odoris suavitas, qurc

ex lua loqucndi libertale ac piclalc manat, ad nos usquc,

qui in exlremo orbis rccessu collocali sumus, penelravit.

Propterca ingenles tibi gratiasagimns : propterca, inquam,

te bealum praedicamus, qnod cum magnum lahorcm ac

sudorem pro omnibus orbis lcrrae Ecclesiis susceperis,

maximas libi apud benignum Deum coronas condidisti.

' Anno 4<>6.



EPISTOLA CL. 20,3

Teqne hortamur, ut in hoc pracclaro certamine perseve-

res : ncquc enim te fugit, quasnam liinc praemia orianlur.

I\am si quispiam unum aliqucm injuiia affectum ac prteter

jus Icesum sublevans, mercedcm incnarrabilem a Deo ob-

tinel; cogiles velim, quanlum ipse praemium acceplurus

sis, qui lol Ecclesias perlurbatas, per egregium hujus-

modi studium , tumullibus ac perturbatione liberes ,

alque in tranquillum pacis portum appellcre studeas.

EPISTOLA CL*.

Maximo episcopo.

Cnm labores eos ac sudores, quos diuturno tempore

subiislis, animo contemplor, non vulgarem, sed amplissi-

mam quamdam injuriarum earum, quibus per summum

scelus affectus sum, consolationem capio, vestram nimi-

rum usque adeo ardentem acgermanam caritatem, since-

ram curam, acerrimamque in iis malis, quse contigcrunt,

corrigendis vigilantiam, maximi solatii loco ducens. Si-

quidem id non mcdiocri mihi consolationi fuit, cum illud

mecum reputarem, vos tanto intervallo a me disjunctos,

cum nec me unquam vidissclis, nec a me visi essetis, ncc

ullum unquam sermonem mecum habuissetis, perpetrato-

rum facinorum iniquitate repenle commotos, quantam

patreserga libcros, tantamcrga me charitatem oslendisse,

imo eliam curae ac sollicitudinis magnitudine palernnm

amorcm superasse. Ac proplerea pielali vestraj gratiam

habeo, vosque mirificis laudibus in co^lum fero, peloque

a vobis, ut ipsi vosmet imitemini, quamque ani.chac

1 Anuo io6.



29 4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCOIEPISCOPI C. P.

semper anirni promptiUidinem exhibuistis, eam ad extre-

miini perducalis. Llonim adea, quae acciderunt, sarcienda

nihil hinc utililatis

progrediatur, non parvatamen, utjamdixi , nobis haec consolatio futura est, quod tantam

a vobis charilatem obtinucrim , atque etiamnum obti-

neam.

EPISTOLA CLP.

Asello epi.scopo.

Scio vos litteris nihil indigore, quibus excitemini, at-

que ea mala, quae Orientales Ecclesias invaserunt, sar-

cienda suscipialis. Idque per ea, quae a vobis gesla sunt

planum fecistis : quippe qui vestra sponte tanlutu sludii ac

diligentiae prnebeatis. Verum quoniam hnjusmodi mala,

propter eorumqui ea perpetrarunt, amenliam, non adhuc

emendata sunt, idcirco necessarium duximus vos hortari,

ut ne defatigemini , verum strenuam animi alacritatem

adhibeatis, atque a vobis ipsis rursus omnia conferatis.

Nam quo periculosiore ac incurabiliore morbo laborant

qui adversus Ecclesiarum stalum seditiones agitant, eo

quoque gravius ipsorum judicium erit : ac vobis contra,

quorum animi minime franguntur, luculentior merces et

majores coronae.



F.PISTOIA CLtl. 20,5

EPISTOLA CLII1

.

Episcopis.

Et privatim singulis, et universim omnibus vobis gralias

referre debemus, non nos dunlaxat, sedetiam omnes Orien-

tales Episcopi, diversarum urbium clerici ac laici vario

modo pulsi, quod paterna viscera exhibentes, vicem nos-

tram doluistis fortitercjue stotislis. Nam quidcjuid veslra-

rum partium erat, pra'stitistis. Ac proplerca cuncti vos

praedicant, corona donanl, vcstraque egregia facinora

in ore habenl. Quod si tanti honores vobis ab hominibus

habentur, cogitato quanta vobis a benigno Deo praernia ex-

pectanda sint. Quuj cum i|>si non ignorelis, reverendissimi

ac religiosissimi domini mei, eliamsi ii qui Eccloias per-

turbant, incurabili ujorho loneantur, ne tamen, quod

potestis, remedium afferre desinalis. INam quo plura im-

pedita, ac major difficultas fuerit, eo quoque major vobis

merces erit. INam si qui poculum aquae frigidae dat, non

sine mercede ob humanitatem abit; perpendite, quaeso,

quantam vos qui pro perturbatis Ecclesiis tot ac tanta et

facere, et perpeti in animum induxistis, mercedemaccep-

turi sitis, quantaque vos egregiorum laborum praemia ma-

neant.

! Anno ut putatur 4o6-



296 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA CLIII1

.

lisdem.

JNunquam vobis gratias habere intermiltimus. Etsi

enim multas ab hostibus injurias accepimus, tamen plu-

rimum auxiiii atque subsidii a vobis, ingenlem charilalem,

sinceram humanitalem, fervenlissimumque sludium sen-

simus : ex iisque rebus non exiguum, lum gravissimi

exilii, quo delinemur, lum aliorum malorum, quae nobis

illata sunt, solatium habemus. Jdeo vos rogamus, nt eam-

dem nobis benevolenliam idemque sludium exhiberc per-

gatis. Ncque cnim officiurn nobis tantum praeslabilur, ve-

rum etiam ad communem Ecclesiarum utilitalem dimana-

bit. Non enim una, aut altera, aut tres urbes, verum

integrae gentes ubique tcrrarum perlurbantur. Ac proinde

tantum a vobis studium adhiberi convenit ,quan-

tum ab iis adhiberi par est, qui pro tot animarum

salule laborem suscipiunt. Quod si mullos jam laborcs

pertulistis, vestrisque partibus functi eslis , nos quo-

que id exploralum habemus, eoque nomine sine ulla

intermissione vobisgratias agimns : petimus autem avobis,

ne hoc faccre dcsinatis. Siquidem lolcranlia, patienlia, ct

constans scnlentia veslra, eos etiam qui pervicaci animo

sunt, ac pene incurabili morbo tenentur, ab ea, qua nunclaborant, dernentia abducere polerit. Si vero immedicabili

morbo laborent, at vobis cerle cumulata merces, bono-

rumque horum corona inlegra erit.

Anno ut putalur 4o6.



epistol,£ cliv-clv. 297

EPISTOLA CLIV\

Iisdem.

Nos quidem corporis etiam oculis vos videre cupere-

mnsjquoniam aulem id minime licet, quia exilii vinculis

conslricti tenemur, charilalis oculisvosquotidie cernimus

atqueamplectimur, plausuqueel admiralione prosequinon

desinimus, quod tantam animi alacritalem ac sludiumpro

Orientis Ecclesiisab inilio ad hoc usquelempusconslanler

exhibuislis. Vosque rogamus, ul parem iniliis finem pracs-

lelis. Nam cum ii qui omnia perturbarunt ac tumultibus

impleverunt , tanla conlenlione ac pervicacia usi sint,

multo ulique majorem vos, qui incommodis acceplis me-

deri sludclis, palientiam ac toleranliam in hujusmodi co-

nalu adhibere convenit. Ilac enim ratione major vobis

merces majusque prasmium erit , si , licet impedimenta

mulla sese vobis objiciant, vostamen pedem

minintc re-

feralis, verum rerum difficullatem vigilanlia veslra et stu-

dio conslanler intcrcludalis.

EPISTOLA CLV \

Ckromatlo A(]uilcicc episcopo (i4)-

Clarissima iervenlis luae ac sincerae charilalis luba ad nos

usque sonum suum diffudit, magnum quidam ac diutis-

1 Anno ul [mtatur 4o6. ~ » Anno 4<>'.



2()8 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

sime durans ex tanto itineris intervallo spirans, atqne ad

extremos usque terrae fines pertingens. Nec nos, licet alio-

qui tam longe disjuncti, minus qnam ii qui adsunt, vehe-

nientissimam atque igne plenam charitatem, sinceramque

et ingenti libertate ac fiducia perfnsam linguam, atque

adamanlinam conlentionem exploratam habemus. Ideo

vestro eliam conspectu atque congrcssu frui magnopere

nobis in volis esset. Quoniam autem id quoque nobis ea

solitudo, qua nunc tanquam compedibus reslricti sumus,

eripuit; idcirco dominum meum reverendissimum ac reli

giosissimum Presbyterum nacti, cupiditatem nostram, ut

licet, explemus, scribentes et salutantes, vobisque pro eo

sludio, quod toto hoc lam diuturno tempore magna cum

animi contentionepraestilistis, amplissimasgratias agentes.

Ac vos rogamus et obsecramus, ut cum ipse reverlelur,

insuperque etiam, si tabellarii occurant qui ad hanc soli-

tudinem veniant, de vestra valetudine ad nos scribatis.

Scis enim quantam hinc voluptatem percepturi simus,

cum de hominum tam ardenter nos amantium prospera

valetudine crebrius ad nos aliquid afferetur.

EPISTOLA CLVI *.

Episoopis.

Clamat quidem ubique ipsa quoque rerum natura,

quavis tuba luculentiorem vocem emittCns, praeclarissi-

mum vestrum zelum, animique pro veritatis defensione

alacritatem, quam non itineris longitudo, non temporis

> Anno ut putatur 4°6,



EPISTOLA CLVII. zgg

diuturnilas, non hominnm insanabili morbo laborantium

vesana contentio, non denique aliud quidquam hujusmodi

oppressit, aut etiam debililavit. Ac nos item magnas vo-

bis gratias agere, atque coronarum earum nomine, quae

vobis ob praeclara haec certamina a benigno Deo recon-

duntur, gratulari non desinimus. Et quidem coram etiam

vos cernere cuperemus. Quoniam autem id minime fieri

potest, quod exilii vinculis astricti teneamur; idcirco do-

minum meum reverendissimum ac religiosissimum Pres-

byterum nacti, per eum scribimus, vobisque debitum sa-

lutalionis munus persolvimus: illud vobis significantes,

vos universum Orientem vestri desiderio inflammasse, in-

gentem r'ue vestri amorem ipsis attulisse, atque innumeros

homines justae hujusce, ob ea flagitia quae perpetrata sunt,

indignationis socios habere. Vos itaque horlamur, ut

idem studium ad extremum usque praestetis. Scitis enim

quantas ob breves hos labores coronas accepturi sitis, ni-

mirum immortalia vobis atque copiosa praemia apud be-

nignum Deum recondentes.

EPISTOLA CLVII *

Episcopis, quiab Occidente venerant (i5).

Etquidesn prius quoque studinm vestrum, et affectum,

quem adEcclesiarum detrimenta sarcienda praestitistis, fir-

mam etiam ac sinceram benevolentiam, fortitudinem,

animi constantiam ac tolerantiam, quam landiu prae vobis

tulistis, majorem in modum admirabar. Nunc autem ex

• Anno ut putatur 4o6.



3oo 8. JO. CFIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ingenti animi veslri vigore stupore afFeclus snm : quippe

qui lam longam ac marinam , laborumquc et sudorum

plenam peregrinalionem vobis , ut Eccleske commodisconsuleretis, suspiciendam duxeritis. Ac vellem quidem

mihi quoque saepe scribere, debilamque vobis salutationem

pertolvere liceret. Quoniam autem id minime licct; quod

in eo locohabitem. qui pene omi/i aditu carct, ct solilu-

dine undique, tanquam muro quodam, inlercej)tus est

idcirco nunc reverendissimumac religiosissimum domi-

num meum Presbyleruni nactus, charitatem veslram sa-

luto, vosque moneo ac rogo, ut finem principiis consenta-

neum imponatis. Scilis enim quanta vobis patienliae mer-

ccs fulura sit, quantaque iis a benigno Deo proemia cons-

tituta, qui pro publica pace labores subeunt, ac tantum

certamen suscipiunt.

EPISTOLA CLVIIP.

Hsdem.

Non parvam et vobis ipsis coronarum segolem.et nobis

consolalionum materiahi, proeclarissimo hoc veslro sludio

laboribusque comparastis. Quocirca tanto etiam itineris

intervallo a vobis dissili, laudes vestras proedicamus, vobis

gralias agimus, vos denique corona donamus, ac beatos

censemus. Ac vellemus quidem frequenlius cliam ad vos

scribere nobis liccrel ; nam hinc quoque moximum sola-

titun caperemus, siquidcm qui lilleras terrcnt, nancisci

possemus. Quoniam autom nobis, qui ad extremos usque

orbisfinesrelegali sumus, id minime facile est, cum proeser-

1 Annp, ut putslur, io6.



KPISTOLA CLIX. 301

tim haud facile quisquam ad nos accederc queat : idcirco

nunc, cum reverendissimum ac religiosissimum dominum

meum Presbylerum nacti simus, debilam salutalionem

vobis pendimus; vosque rogamus, ut rei, si succeda',

magnitudinem animo intuentes, etiamsi alioqui plurimum

jam tcmporis in ea re consumptum est, tque adversaKo-

rum pervicacia ingravescit, nec curationem ullam etiam-

num admiltit; lamen, quse vestrarum partium sunt, ad

delriuienla sarcienda conferre ne desistatis. Quo enimmajor diflicultas est, eo quoque major et ubcrior cgregio-

rum horum ccrlaminum merces a benigno Deo vobis

conslituelur.

EPISTOLA CLIX'.

Jisdem.

Non exiguam malornm eorum, quce has regiones inva-

scrunt, consolalionem ex sludii vestri ac diligentino magni-

ludine capimus. Ac profliclo ea quoque qu;c prius a vobis

facla snnt, vcstraque vigilantia et studium, tanlaque cura

ac solliciludo, ad ingens solalium nobii aflerendum abunde

sulliciebal. Quod anlem nunc adjccislis, ut pro EcclesiiE

commodis tam longum iler susciperctis, nos omnesmajo-

rem in modum recreavit. Itaque communibus animis in-

genles pro lot laboribus ac sudoribus, prjeclaris his cerla-

niinibns gralias vobis agimus, ncc pro e^regio hoc animi

sludio beitus vos prncdicare desinimus. Idcoque dominum

meum reverendissimum et rcligiosissimum Presbylerum,

Anno, ul puiatur, 4o6.



302 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIKPISCOPI C. P,

ut ad vos usque excurreret, obsecravimus. Eo igitur ilaut

comitas vestra poscit, exceplo, vclim operam detis ut fi-

nem principiis dignum imponatis. Nam cum incurabili

adhuc morbo laborent, qui lot tempestales ac bella Ec-

clesiis attulerunt, eos quidem boc nomine miseros existi-

mare, lacrymisque prosequi par est, vos autem admirari

ac praedicare, quod eliam ingravescenlibus malis, majus

semper ad ea depellenda studiummajoremque diligentiam

progressu temporis adhibetis.

EPISTOLA CLX 1

.

Episcopo, qui ab Occidente venerat.

Cum sudores eos, quos et domi, et in tam longa ac

marina peregrinatione pro Ecclesiae commodis subiisti,

mecum perpendo, etiam ante finem laudes tuas praedicare,

teque corona redimire, ac beatum dicere non desino.

Nam sive tuo studio ac diligentia aliquid perficiatur, do-

mine mi reverendissime, sive in eadem animi pertinacia

illi hrcreant, ac medicinam omnem aspernenlur, qui bos

motus primum injecerunt, tibi certe ob hunc animum, et

quod ea omnia quae tui muneris erant contuleris,plena

et cumulala merces erit. Ac proptcrea sine ulla inlermis-

sione te beatum pra?dico ac suspicio graliasque tibi ago.

Atque eliam vellem crebrius mihi scribere liceret: quo-

niam autem hujus loci, quo conclusus teneor , solitudo

mihi hoc ademit, idcirco nunc, cum mihi reverendissimi

ac religiosissimi domini mei Presbyteri potestas facta est,

» Aimo, ut putatur, io6.



KPISTOL.V CLXI. 9)0 3

et scribo, et quam debeo salntalionem tibi persolvo. Nam

aninio qnidem ac volnnlale persa?pe scripsi : charlae au-

tem atqne atramenli opera nnnc primum; qnoniam sci-

licet nunc etiam primum hominem, qui ad vos proficisce-

retur, naclns sum. Cum igitnr hunc, ut humanitas tua

poscit, exceperis, eamque, quamconvenit, erga eum cha-

ritatem demonstraveris, hoc ei des, quaeso, ut ex tua be-

nevolentia ingenli voluptate afficiatur. Non enim magnse

hujus aerumnae, quam in ilinere subiturus est, exiguamconsolalionem habebit, si ei tua benevolentia frui contin-

gat. Nam quod nihil necesse sit admoneri vos a nobis, ut

ad Ecclesiarum utilitatem promovendam summum stu-

dium ac diligentiam adhibeatis, rebus ipsis planum fe-

cistis.

EPISTOLA CLXI '.

Romanis Presbyteris, qui cum Episcopis venerant.

Plurimum laboris ac sudoris subiislis , tam lonca et

marina peregrinalione suscepta : verum non pro caducis

ac fragilibus hujusce vilae rebus, scd pro Ecclesiarum uti-

litate, pro qua praemia quoquc a bcnigno Deo laboribus

multo majora atque ampliora referetis. Quamobrem, et

vobis et nobis vester hic labor, veslrumque studium nonparvae consolationi est: vobis nimirum, quod pro tot £c-

clesiarum pace praeclarnm hoc certainen suscepistis, mul-

toque majorescoronas accepturi estis : nobis autem, quod

tantam a vobis charitatem consecuti sumus, ingensque

» Anno, ut putatur, 4o6.



3o4 5. '& CHRY80STOMI AHCHIEPISCOPl C. P.

lol et lantorum virorum stucliuin oblinuimus : nosque etsi,

quanluui ud corpus ultinct, tanto itineris intervallo a vo-

bis disjunclos, arctissiinis charilatis vinculis vobiscum

adstrinxislis. Quapropter ingentes vobis gratias habe-

mus , vestramque crga nos benevolcnliam praedicare

non desinimus. Quanquam enim ea ipsa quoquc rerum

vox clainat : tamen nos item lingua nostra idem effi-

cere non intermittimus. Quod si nunc primum ad vos

scripsimus, hoc non negligentia, sed loci solitudine fac-

tum est. Nunc quippe, posteaquam reverendissimum ac

religiosissimum dominum meum Presbylerum co ubi de-

gilis proficiscentem nacti sumus, tum cam, quam vobis

dcbemus, salutationcm persolvimus, tum vos oramus, ut

ea charitate, quae vobisdigna est, ipsum excipialis : cum-

que revertelur, de vcstra valetudine, de qua aliquid inlel-

ligere summopere cupimus, certiores nos facialis. Ll au-tem eam, quam convenit, industriam ac diligenliam ad

eam rem, ob quam venislis, adhibealis, nullius submoni-

tione vobis opus esse existimo : idque per id sludium,

quod perpetuo pras vobis tulistis, pcrspicue declarastis.

EPISTOLA CLXII 1

.

Anysio Thcssalonicensi episcopo.

Sero quidem ac tarde ad te scripsimus : at non sponle

noslra diuturno hoc silenlio usi sumus, verum ob loci

quo inclusi lenemur, soliludinem, non autem ob socor-

dium in le ullam ac negligcnliam. JNunc quippc reveren-

» Anno, ut pu?atur, ô^.



LPISTOLA. CLXllI. 3o5

dissimnm ac religiosissimum dominum menm Presbyte-

rum nacti, qnam jampridem debemus salulationem libi

persolvimus, ing^nlesque pro ca contentione ac forlilu-

dinc, quam Ecclcsiarum causa praestilisti,gratias agimus.

Cuni igilur eum , reverendissiuie mi domiue, ul hiuuani-

tas tua poscit, excepcris, eamque, quam convenit, comi-

talem et humanitalem erga euir; ostcnderis, ne labore lc

frangi ac debililari sinas, alque quominus ea, quae adcouiinunem Ecclesiarum correctioncm altinent, efficias

ac moliaris, ini|)ediri. Scis eniin quanta hujuscerei, si

succedat, magniludo sit, quamque multarum Ecclesia-

rum causapracclarum hoc certamen atesusceplum sil: ac

denique quantae pro laboribus publicae pacis causa subilis

coronajtibi a

benigno Deorecondantur.

EPISTOLA GLXIII 1

.

Anysio , Numerio, Theodosio, Eutropio , Eustathio ,

Marcello , Eusebio, Maximiano , Eugenio, Gerontio,

et Thyrso , atque omnibus Macedonice orlhodoxis

episcopis.

Ingens cerle prislinum quoque vestra charitatis stu-

dium extitit. Eoquc nomine gratias vobis habcmus, quodtamdiuturno lemporc, cum ea, quas a vobis poslulabatur,

fortiludine sletistis, nemini eorum, qui vos ad se arripere

conabantur, ccdcnles. Ilaquc vos horlamur, ut euin

etiam, quem par cst, finein imponalis. j\ani quo plurcs

veslri labores fucrint, eo etiam major merces alque am-

• Anno ut pulalur 4oS.

XCIII. so



3o6 5. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. V.

pliora praemia a benigno Deo refercntur. Ac vellcm qui-

dem nobis veslro quoque conspeclu frui darelur. Quoniam

aulein cxilii vincula hoc nobis abstulerunt, atque in uno

]oco concluscrunt, rcverendissimum ac pienlissimum do-

minum meum Prcsbylcrnm misimus, ac per ipsum, quam

dcbeinus salulationem vobis persolvimus : illudquc vobis

significamus, nosplurimas alquc ingcntes sine ulla inler-

missione vobis gratias agere : alque a vobis pelere, ut

pro diulurno siientio, quo anlehac usi sumus, veniam

nobis tribualis. iNequcenim vcslri conlemplu alque ncgli-

genlia tantliu siluimus : sed quia nunc primum homi-

nem ,quieo, ubi nunc vobis sedes est, proficiscerelur,

nostrasque lilleras ferrc possct , nacti sumus, tandem ad

vos scribimus,quidque rerum geramns , exponimus.

Posteacjuam igitur eum sinccro animi afiectu exceperitis ,

vclim de valeludine veslra nos cerliores faciatis. Siquidem

exhujusmpdi liltcris, eliam in hac solitudine constituli

maximam consolationem habituri sumus.

EPISTOLA CLXIV1

.

Aleccandro Corinlhi episcopo.

Nosti quam erga te charitatcm prae me tulerim, et quo

pacto , etiamsi mihi cxigua tecum consuetudo fucrit, lui

tamen a.more, lanquam yincoJis quibusdamastriclus sim.

Eaqnc de causa pcimiiuiin Uiihi visum esl, le tam longo

tempore nc semei quidcm ad me scribere sustinuissr. Ac

tu quidcm , sat scio , tabellariorum pcnuriam causaberis,

nequeid alienumest. Nam etsi multi istinc veniunt, nemo

> Anno 4o6.



EPISTOLA CLXV. 3oj

tamen eornm huc, nbi nunc degimus, facile accedere

potest. Caelerum, cum ne semel quidem lilteras abs

teacceperim, hac excusatione minime sum contentus.

iNeque enim ipse, cum ad eamdem excusationem mihi

confugere liceret, tacui,verum reverendissimum ac piis-

simum virum, dominum meum Presbyterum excitavi, et

ad te misi , ut le conveniret, atque hanc nostram saluta-

tionem perferret, valeludinisque tuae, dc qua aliquid intelli-

£ere summopere cupio, statum cognosceret. Posteaquam

igitureum amicoanimo, eaque qua convenit humanitate,

tanquam membrum meum conspexeris , cum ad me se

referet, de tua valetudine certiorem me facere ne, quaeso,

graveris. Siquidem litterae tuse maximam mihi, eliam in

solitudine constituto, consolationem allaturae sunL

EPISTOLA CLXV '.

Episcopis qui cum Occidentalibus venerant.

Pristinam quidem vestram animi promptitudinem , at-

que studium,quod pro Ecclesiarum commodis prae vobis

tulistis, admirati sumus. Posteaquam aulem lam longam

peregrinalionem insuper adjecislis, omnique cunctalione

abjecta, forli , ut vos decebat, animo tana longum iter

snsrepistis, non vnlgariler hoc quoque nomincvos suspici'

mus : nec vobis, tum nuncper lilleras, tum cilra lilleras,

gratias agcre desinimus. Ncc vero nos duntaxat, sedetiam

Orientalesomnesadmiralionetenenlur.vestraequefirmilalis

atqueconstantiae,ferventisquecharitatiset immotaesenten-

'

Anno ut putatur 4°6.

20.



3o8 6. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tioe praecones sunt. Ac necitinerisIonginquitatem,necper-

egrinalionis rerumnam ullo modo gravemetmoleslam esse

ducunt, ut ad vos excurrant ac tot vestra priTcIara facta

conspiciant. Ideoque revercndissimus et piissimus domi-

nus meus Presbyter, etiamsi alioqui parum firmo corpore

pracditus , nihil non sibi perferendum pulavit, ut ad vos

se conferret, vestroque conspectu atque congressu fruere-

tur. Posteaquam igitur ipsum, ul vestra charilas poslulat,

exceperitis, illud a vobis pelimus, ut eliamsi mala ingra-

vescant, vos tamen iis medicinam affrrre ne gravemini

verum parem initiis finem iinponatis. Scitiscnimquantam

vobis benignus Deus mercedem relalurus sit, si pro tot

Ecclesiis perturbatis laborelis , nihilque omittalis,quo

eas ad tranquillum portum appellatis.

EPISTOLA CLXVI*.

Episcopis,qui cum Occidcntalibus episcopis venerant.

Magna quidem ac prpcclara ea quoque sunt, qure prius

fecistis, nempe quod justam viilulique vestne consenta-

neam, ob ea mala quae tot Ecclesias occuparunt, indigna-

tionem concepistis, earumque vicem doluistis : neque hic

graduin fixislis, verum cliam quae muneris veslri ralio

poslulabat, ipsi prrestitistis. Illud autem longo maximumac pr;eclarissimum,quod nunca vobis factumest, nimirum

quod unusquisque veslruin domesticis sedibus reliclis

tam longam peregrinalionem iniit, atque in exlera regione

commoratur, ac pro Ecclesiarum utilitate diuturnae pereT

i Anno 4<>6.



EPISTOLA CLXVII. 3^9

grinationis laborcs suffert. Ac propterea vobis gratias

agere, vosque ob tot ac tanta praemia, quoe hoc nomine

Deus vobis pro sna benigniiale recondit , admirari ac

beatos praedicare non desinimus. Ac quoniam nos nec ob

exilium , quo nunc coercemur, vobiscum versari , nec

ilem, quod, cui lilloras demus, haud facile nanciscimur,

assidue ad vos scribere possumus : nam alioqui litterarum

frequenlia vos obruissemus : idcirco reverendissimum ac

religiosissimum dominum nieum Presbylerum, qui etiam

ipse sponte sua proficisci ac vos videre cupiebat, obsecra-

vimus, ut lilteras a vobis ad nos oblineret, atque ipse

charitate vestra coram fruerelur. Posleaquam igitur eum,

pro eo atque vos decet, exceperilis, de vestra valeludine,

cum licuerit, certiores nos facere, quaeso, ne gravcmini. Si-

quidem nobis id scire summo sludio est : neque parvamsolitudinis hujus, in qua versamur, consolationem hinc

accepturi sumus.

EPISTOLA CLXVII

1

.

lisdem.

Amplissimas vobis ob tantam animi firmitatem , ac stu-

dium, et curam, laboresque et sudores , ac denique ob

longam hanc peregrinationem ,quam ulilitatis Ecclesia-

rum causa suscepislis, gratias agimus. Elenim quanto

gravius eos qui omnia perlurbant, judicium manet, lanto

quoquc majus uberiusque vobis praemium expectandum

est,quiad ea

,quae ab aliis scelerale ac nefarie admissa

sunt, corrigenda , tantum patientia? sludiique adhibuistis.

' Anno £ofi.



v8-10 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIBPISCOPI C. P.

Atquc utinam coram quoque vobiscum congredi posse-

mus! Onod quoniam nobis cxilii ncccssitas ademit , tan-

dem aliquando alquc aegre ornalissiinum ac religiosissi-

mum doininum mcum Presbjlerum ad vos proficisccnlem

'nactr, haslilteras misimus,quibus debilum vobis salula-

tionis munus pendimus , ac lum pro praesentibus vcstris

officiis, luin pro eo, quo flagralis sarciendorum incom-

modorum zelo, gratias agimus. Nam elsi nihilo meliore

statu res est : tamen ipsi, quod muneris veslri erat

praestitislis. Eoque nomine plena merces a bcnigno Deo

vobis constilula est , ut qui ad medicinam admissis sce-

leribus afferendam tanto sludio fcrvoreque assidue usi

sitis.

EPISTOLA CLXVIII

Prx)b((> matrorur Romce dcgenti.

Elsi longo itineris spatio abs te disjunctus sum , tamen

sinceram ac ferventem tuam charitalem , non secus ac si

coram essem , luaque omnia cernerem, certo expertus

sum, iis nimirum ,qui istinc ad nos veniunt, ea de te af-

ferentibus ,quac audire cupiebam. Eaque de causa multas

atque ingentes tibi gratias habeo , alque ob istum tuum

animum glorior, meque effero : virosque mihi charissimos,

religiosissimum prcsbyterum Joannem, et ornatissimum

diaconum Paulum tibi commendo , atque ad tuas manus

velut ad portum transmitto. Abs te igitur cumprimis ve-

neranda et nobilissima domina mea,peto , ut quemad-

modum humanitatem luam decet, ipsos videas. Scis

Anuo 4o6.



EPISTOLyE CLXIX CLXX. 3ll

enim qoantatn hojosce cpmitatis mercerlem relatora sis.

Acqoam sffepissime licebit dc lua valelodine, qurc admo-

dom nobis cora; est , fac me certiorem.

l\VWVVW/vWV\1,(\x i>VWAVWIWVW > V\V\\vWVVW^ vWV^VWMvV\iVUVA\VWWvWVWVV\VV\vw

EPISTOLA CLXIX 1.

Juliance et iis , quce cum ipsa sunt.

Quo graviore pceoa molctali sont, qoi tot scelera per-

])elraront,eo qooqoe vobisqoi lot scelera dclcre&tudnistis,

taolomqoe lahoris et aeruuinae soscipilis , amplior merces

folora est. Neque eoim nobis nbscura foit ea beneficentia,

idqoe slodium, quod et in negotio, de qoo agllur, et in

excipiendis beniguoquc coinjdrctendis iis, qoos isloc rni-

siioos, prasslitislis. Eoqoe noioine gratias vobis habeoios,

vosque rogamus ut in eodem sludio et alacritalc perma-

nealis, ac firmius etiam aoimi robor et forlitodioem ad-

hibeatis. INeque enim vo» fugit, qoaota hojusce pra?clari

facli oiagoitodo sit, rjoaolamqoe merccdem pcrcepturaj

sitis, tantos molos , ac tam sacvos floclos, qoaotom in

vobis est , compescentes, eamqoe, quam par est , accep-

tis incommodis medicinam aflerentes.

EPISTOLA CLXX \

ltalicai.

In externis negotiis , ut natura, ita etiam actione atque

• Anno 4o6. — » Eod. an.



3l2 „$. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

administratione dislincli snnt hi sexns , nimirum vir et

mulier. Sic enim moribus comparalum est, ut mulier

domi se leneat , vir aulem publica et forensia ncgolia sus-

cipiat. At in divinis certaminibus, iisque laboribus , qui

Ecclosiae causa subeuntur, hoc locum non habel: verum fici i

polest, ut foemina in praeclaris his cerlaminibus laboribus-

que capossendis virum quoque forlhudine superet. Quod

eliam indicans Paulus in ea epislola ,quam ad palriam

veslram scripsit1

,complures foeminas amplissimis laudi-

bus effert, ipsas nimirum haud parum iii eo elaborasse as-

serens , ut viros etiam corrigcrent atque ad oITicium rcvo-

carent. Quorsum aulem hrec commemoro? Nempe nc

alienum vobis exislimetis sludium illud, ac laborcs eos

atlingere, quae ad Ecclesiasticarum rerum emendationem

conducunt : vcrum et quod primum est, pcr vos ipsos, et

per alios, quorum operauti licebit ,

ad sedandam com-munem tempeslalem ac perlurbalionem, in quam Orienlis

Ecclcsiae inciderunt , eam quam convenit curam ac dili-

gentiam adhibeatis. Nam quo atrocior lempestas et gra-

viorcs procellae extiterunt, eo quoque major merces vobis

referetur, si, ut lurbalam pacem reducalis, nihil non

agere ac perpcti in animum inducalis, omniaque ea quae

pcrlurbala sunt , iu congruenli slatu collocare studcalis.

EPISTOLA GLXXI 1

.

Montio.

Etsi procul a te corpore semotus sum; at animi tamen

afTeclu prope, tecumque quotidie versor, ac te ampleclor,

» Rom. ult. — » Ab anno 4"4 ad 407.



EPISTOLA CLXXH. 3l3

nimirumardentem tuum erga me amorem , hospitalita-

tem, comilatcm , ingentem obscrvanliam alquc sludiiim,

quod mihi semper praeslilisli , mecum repulans, luique

memoriam pro dcliciis habens, sinccramquc benevolcn-

tiam ac doli experlem apud omnes pnedicans. Eaque de

cansa lilterarum tnarum desiderio lencor : leque rogo, ut

quam samissime ad me scribas, meque de tua valeludine

ccrliorem facias : quo ingenlem hinc consolalionem ca-

piam, de valclndinis luvc firmitate, qure mihi summaccurae esl, aliquid ediscsns. Quarc ne mc, quaeso, hac vo-

hiplale carere sinas : verum qnoties facullas dabilur, ha3C

scribc, ketoquc nuncio nos cxhilara.

EPISTOLA CLXXII 1.

Helladio.

Exigua mihi tecum hactenus consuctudo fuit, magnum

tamen sinceri tui atque ardcnlis erga me amoris expcri-

mentum ccpi. Elenim gcntrosae animac brevi lcmpore eos,

qui ad se adeunt, sibi devinciunt. Id ipse quoque fecisti,

ul qui brevi lempore tam acrcm tui amorem mihi allule-

ris. Ob eamque causam ad le scribo, rerumque mcarum

slalum expono, nempe quod in magna quiete atquc olio

degam, mcque hic omnes diligenter ac studiose colant,

magnaque cum benevolentia conspiciant. Lt igilur rebus

quoque luis cognitis laelo animo sim , scribere ad me

quam saepissiine, ac de tua valetudine cerliorem me fa-

cerc ncgraveris. Hujusmodi enim littcris abs te acccplis,

ingenti hiuc consolalione afllcior.

1 Cucuso anno 4o4«



3l4 8. JO. CHHYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA CLXXIII 1.

Evcthio.

Etsi corpore abs te remotus sum , charitate tamen cum

animo tuo devinctus sum. Hujusmodi videlicet amicitiae

pignora nobis injccisti, dum tantam erga me observantiam

ac bencvolenliam istic prae le tulisti. Ideo quemcumque

in locum accesserim , gratias tibi agere minime inler-

milto. Ac lc rogo, ut ad nie quam saepissime ipse quoque

scribas, ac de tua valetudine me facias cerliorem. Ego

enim, via omni tranquille ac tutodecursa, Cucusi dego ,

loci quietem atque olium pro deliciis habens, atque in-

genlem omnium observantiam et benevolentiam obtinens.

Ut igitur valetudine quoque tua cognila laetitiam conci-

piam , da operam, ut crebras, imo assiduas Iitleras, quae

de lua totiusque domus tuae valetudine nuntient, ad nos

mittas. Hinc cnim amplissimam consolationem perci-

piemus.

4V*VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV*VVVVV%VVVvVVVVVVVVVVVVVVVVV

EPISTOLA CLXXIV \

Eplscopis, presbyteris, et diaconis Chalcedone inclusis.

Beati vos et ob vincula, et ob animum quo vincula to-

1 Cucusi nnno 4o4. — * Scripta ut putatur, cum Cucusum in exilium

pergeret, anno 4o4>



EPISTOLA CLXXV. 3l5

leratis, et in his apostolicae forlitudinis specimen exhibe-

tis : quandoquidem illi etiam dum flagellnrenlur, vexarcq-

ttir, ac vincircntur, haec multa cum voluptatc tolerabant.

Neque vero tantum mnlta cum voluptale tolerabant, sed

etiam dum catenis vincti essent, suo munere fungebantur,

et de toto terrarum orbe solliciti erant. Quocirca veslram

etiam charitatem oro, ut ne idcirco animo concidatis, sed

quanto majorem vobis senlitis infligi dolorem ex iis quae

patimini, tanto etiam majorem animi alacrilatem osten-

dile, vosque singulis diebus Ecclesiarum curam gerile,

qunc in toto sunt orbe terrarum, ut conveniens malis re-

medium adhibeatur, neque idcirco reddamini scgniores,

quod numero paucos vos esse videatis, et quod undequa-

que vexemini. Non enim dubium est, quin cum ex his

qune patimini majorem vobis apud Deum fiduciam conci-

lielis, majores inde quoque vires adepluri sitis. Date igitur

operam, ut cum sese offeret occasio, studium et alacrita-

lem exhibeatis, ac tum per vos ipsos, tum per alios quos-

eumque, per quos licuerit, ea facere ac dicere sludete,

quoe procellam poterunt exortam sedare. Sic enim maxime

profici poterit, si vos studium adhibuerilis:

quod si nihil

profici potuerit, vos nihilominusob hancanimialacrilatem

mercedem a benigno Deo recipietis.

EPISTOLA GLXXV*.

Agapeto.

Multos subiit et continuos sudores reverendissimus ac

religiosissimus presbyter dominus meus Elpidi us , dum

> Gucuso anno 4o4 ut putatur.



3 1 S. JO. CIMYSOSTOMI AIICIIIEPISCOPI C. P.

hujus monlis incolas, hoc est Amani, studct ea, qua do-

tincnlur, impietale liberarc. Jamque adeo liberavit, et

abduxit eos ab errore, conslruxit Eccksias, et monasteria

exjedificavit, alque h.xc ab aliis nobililas lua polerit intcl-

ligcre. Quando igitur jiios viros atque genorosos a le scio

vehcmonler adamari, non mediocrem a tc graliam initu-

rum me novi, si eiim libi nolum faciam, cujus lam prae-

clara exlant facinora, simul ut quacumquc dala occasione

le salulare conlendo, adjiciendas has censui lillcras, utet

debilam libi salutationem penderem, el virum tuae nobi-

lilali commendarem. Quamobrem illo intucns eum as-

pectu, quo le decet, domine mi obscrvandissime ac sum-

mopere admirande, iJli rebus ipsis oslende non lcmere

neque lruslra nostra illum hac munilum epistola ad le

ênisse, sed harum inlervenlu lillerarum multam ipsum

apud le bencvolenliam el cliarilalem expenum esse. Sic

enim fiet, ut et nos mullam solertiae tuae gratiam liabea-

mus, quod tanto licet a te dissiti locorum intervallo, per

epistolam tuoe charitati conciliare ac conglutinare possi-

mus eos ,qui potiri illa pcrcupiunt , ex quibus unus hic

est summo tuse suavitatis amore inflammatus: quam ob

causamet

summosluciio has a

melitleras poslulavit.

EPISTOLA CLXXVI 1

.

Ilcsychio.

Nos ct prajscntem intueri le cupimus , et dulcissimo

jucundissimoque luo congressu frui : sed quoniam est hoc

Cuguso anno \r\\.



EPISTOLA CLXX\lt. 3 j -?

dilficile, cum propter itineris diiTicultatem, tum proptcr

ncgotia, ac corporis imbecillitatem,*

consolalionem, quae

percipitur cx lilteris, requirimus, quam neque corporis

rcgriludo, neque asperitas ilineris potest interrumpere.

Hoc igitur nos aflice benelicio, quod ct levc est, et minime

moleslum, multamque nobis voluj)tatem affert, et con-

tractam ex corporea disjunctione moesiitiam non medio-

criler mitigat.

Nam hocsolatio si

fruamur, et nos propcesse arbitrabimur, et perpetuo cum reverenlia lua versari.

Siiilici t cnim vcl sola charilas ad hoc pracstandum : scd

multa tamcn accessione cumulabilur ipsa auimi cogitalio,

si liltcrarum subsidio juvelur.

|W*W*W»W VWWvWWVVW WlWVWWVWVWVVWvWVWWVWWWWWWWWWVWWA VWW\

EPISTOLA CLXXVII \

Arttmidoro.

Magna te complexurum ipsum benevolenlia dominus

meus Anliochus arbitratus est, si cum lilleris noslris luae

suavitati se sisleret. Da igilur operam, domine mi pluri-

mum venerande, ut ne opiuione sua fruslrelur, et cum ca

qtia par esl illum exceperis benevolenlia, si quid a?quum

ac ralioni conscnlaneum petat, promplum, quaeso, ac pa-

ratum illi le praebe, illique rebus ipsis ostende non fruslra

nec temerc cum lillerts noslris ipsum ad le venisse : sed

ad oblinendam benevolentiam ct justum auxilium, pluri-

mum nostris eum litteris adjutum fuisse. Sic enim fiet,

ut el illc bcneficium adipiscalur, ct cgo honore afficiar

ex eo quod beneficium ille fuerit conscculus.

1 Cucuso anno, ul pulatur, 4o4>

U8HAM



3l8 S. JO. C1IRY30ST0MI A.RCBTEPISCOPI C. P.

EPISTOLA CLXXVIII !

.

Eulhalice.

Magnopere sincera et fervenli charilate conditae fuerunt

lilterae tuae, vero minimeque iucalo amore. Quocirca in-

gentes tibi gratias hahemus, et quod scribas, et quod sin-

cerac tuae erga nos benevolentiae maximum specimen edas.

Dens tibi mercedem tanti amoris, et hic et in fuluro sae-

culo tribuat, teque muniat et custodiat, atque in omni se-

curitate animiqne tranquillitate conslituat. Non enim te

latet, domina mea reverendissima, non mediocri nos affici

volnptate , cum vel in hac solitudine degentes frequenter

audimus ex animi tui sententia res tibi succedere. Haec

igitur nobis assidue scribe, neque felicem de tua prospera

valeludine nuntium mittere desine, ut etiam in solitudine

degenles multam inde consolationem hauriamus.

EPISTOLA CLXXIX 2.

AdoLice.

Difficilc forlasse proplor corporis imbecijlilalem fuisset,

ut huc venires. Nibil quippe alind subesse poluit impedi-

incnli, cuiu a lalronibus omnino quieti simus : sed quid

laboris est in scribendo ? neque euiin hic ad illam confu-

gere excusationem notes. Haec autem a me idcirco dicun-

i Cucuso anno 4oS. — * •Ibicftv

• i



EPISTOLA CLXXX. $ig

tnr, quod cum sextam, ut equidem arbitror, ad te miserim

hancepislolam, dtias tantum a nobil.lale lua receperim.

Yerumtamen sive scribas, si laccas, qune noslraniin snnt

partium, prae^lare non desinemus. l\on enim veteris illius

ac sincerae polerimus amicitiae tune oblivisci, sed vigentem

illam perpeluo relincmus, et quoties facultas dalur, scri-

bimus. Qnoniam autem de tuis rebus valde solliciti sumus,

litleras quoque a te accipere summopere desideramus,

quoe felicem de tna valeludine nunlinm ferant. Noli ergo

nos hoc solatio privarersed cum non le lateat, qnanto

nos beneficio libi devincias, taniclsi laboriosum esl scri-

bere, in gratiam nostri, qni le impcnse diligimus, hunc

quoque Jaborem suscipe, deque tna sarulate nos fac cer-

tiores,qni de illa quotidie quidpiam intelligendi sumino

desiderio tenemur.

EPISTOLA CLXXX 1

.

Hypatio presbytero.

Nunquam te beatum proedicare desinam, ob patientiam,

fortitudinem, toleranliam mnltam, quam exhibuisti, et

exhibes in lentationibus. Id ipsum quoque prioribus libi

lilteris significavi, duplicem ac triplicem horum causa te

mancre mercedem, et

quodtantam conslanliam proe te

feras, cnelerosque ad eumdem zelum impellas, dum in

tanla seheClute lanlam pro po|>uIo pcrseculioncm pnsso

alacrilalem animi exhibes. Guperem equidem ad revcren-

liam luam saepc scribere:sed quoniam id facile non est,

tum propter hibernum tempus, tum propter melum prae-

>

Cucuso anno 4o5,



3"4b i. .10. CHRYS0ST0M1 ARCHIKPISCOPl C. P.

donnm, locirjue in cjuo dngimus soliludinem ,• quolies fa-

cullas dalur, pielalem tuam salutamus, ulquc ad nos quam

sae|>issimc scribas petimus, ac felicem dc tua valcludine

nunlium millas; nam ccrliorcs de illa fieri mngnopere

desidcramus. Revcrendissimos c|uoque diaconos Euscbium

et Lamprolatum, cjui libi consorlcs acrumnarum fucrunt,

bcalos pr.cdicamus. [Non enim ignoratis, cjuales vos ob isla

maneant coronae, quanla merces, qnanta relribulio. Qiue

cum vobis explorata sint, slabilcs et immoli persevcrate:

coj)iosam cnim vobis Deus palienline merccdein pcisolvct,

ac pracsenlia niala cilo depcllet. C<*r-terum lilteras ad nns

quam crebcrrimas mitlite, qu:e laelum de veslra valetu-

dine nuntium ferant, de qua subinde aliquid audire vehe-

menler optamus.

EPISTOLA CLXXXI !

.

Episcopis.

Et qnae invasit Ecclesias Orientis perturbalio, vebemen-

tissima fuit ac mullijdex, el magnum simul et impensum

sludium illud fuit, quod ad eam scdandam pietas vestra

contulit. Quod si forle nibildum utilitalis indepromanarit,

eos quidem qui medicinam omnem aspernantur, neque

correcti sunt, miseros ducimus, vos autem laudare bea-

tosquc praedicare non inlermillimus, quod cum lam diu-

turno elapso temjiore nieliorem in slalum resiitui res non

poluerinl, frangi lainen ac dcbifitari vos non sinalis, ncc

animuin dcspondealis, scd inslclis, et strenue fottilcrque

auxilium feralis, quod in condemnationem cedit eorum

» Anno ot pulatur iÔ.



P!8t'6H Qimtu Sii

i|ul ferro ttoi helunt, corona« aulem eomparst el prftmia

plurima atudio quod ft vohb adhibetim Iddirconobiacutn

omnes, qui universum orbem terrarum incoluni, vos pr.-e-

dicant, et corona donanl, quod tanlo licet intervallo dis-

junclos, ncque ilincris longitudo, neque tcmporis interca-

pedo negligentiorcs reddiderit, sed quasi vicini esselis

eorum quae gerebanlur, alque ipsis oculis ea quae perpe-

trabantur scelera conspiccretis , ita fortiter strenueque,

quae vestrarum erant partium, praestarc studueritis. Quod

si necdum importunae suae contcntioni et injusto bello

finem imponcre volunt, qui horum a principio malorum

auclores fuerunt, ne vos conturbet istutl, ncve animos

vestros debililet : quanto enim major vobis exoritur labor,

tanto etinm major corona nectetur, cum Dcus arcana illa

et ineffabilia, quaeqne omnem sermonem excedunt, pramiia

vobis constituet.

EPISTOLA CLXXXII !

.

Vcnerio Episcopo Mcdiolancnsi( 1 6,.)

Omnes quidem fortitudincm vestram, ac fiduciam, et

pro veritate loquendi libertatcm etiam antea novcrant :setl

accuratius fraternum vestrum amorem , charitatem, reli-

gioncm, multam commiseialioncm, sollicitudinem Ecclc-

siarum hoc tempus indicavit. Nam gubernatorem quoquc

maris tempestas praeserlim indicat, et oplimum medicum

graviorcs corporum morbi : sic elillum qui religiose vitam

suam traducere studuit, ac mulla praeditus esl forlitudinc,

temporum diflicnltates ostendunt. Quod vobis etiam con-

1

Anno 4o6.

XCIII. 21



322 s. JO. CilHYSOSTOMI ARCHIKPISCOPI C. P.

tigit, et quanlumin vohis fait, omnia bene snccesserunt,

neque ulla pars officii veslri desiderata est. Sed quoniam

illi qui turbas excitarunt et excitant, eo denientiae sunt

progressi , ut non modo priora gessisse illos non pudeat,

sed illis etiam graviora patrare contendant, omnes vos

simul cohortor, ut fortissiniam alacritatem animi adhi-

beatis, nequcdetanto sludio quidquam remittatis, sedillud

amplius eliam augeatis, licet innumerae diffieultates oc-

curranl. Qui enim pluribus cum sudoribus ac laboribus

magnum aliquod acgenerosumfacinuscdidcrit, ubcriorem

illis, qui facile ac nulloncgolio idipsum gesserint, merce-

dem accipiet. Siquidem« Lnusquisque, inquit bealus Pau-

»lus, propriam mercedcm accipiet, sccundum proprium

» laborcm1

. » Ne igilur idcirco animum despondeatis, quod

multi vobis fuerint exantlandi labores, sed hoc ipsum ma-

gis vos excitet. Quanlo enim major ailliclionum fit acces-

sio, tanlo magis augentur coroua; , ac multiplicantur ea

praemia, quoe vobis pro his praeclaris ccrtaminibus recon-

duntur.

EPISTOLA CLXXXIII \

Hesjcltlo eplscopo Saloncnsi (ij).

Etsi magno ilincris inlervallo a reverenlia lua disjun-

gimur, et ad exlrcmos usquc orbis lerrarum fines relegati

sumus; lamcn levi charitalis penna utentes, quae faciles

reddit ejusmodi peregrinaliones, et propinqui sumus tibi,

et lecum vcrsamur, ac debitam pcr lilteras salulationcm

pcrsolvimus, teque hortamur, ul ad juvandas Orientis

'

i Cor. iii, S. —» Anr.o4<>6.



EPISTOLA CLXXXIV. ?>2.3

Ecclesias convcniens sludium adhibeas. Scis enim quanla

sit parata merces ei qui divexalis Ecclesiis inanum por-

rexcrit, et tantam procellam in tranquillitatem conver-

terit, ac bellum adeo grave reslinxerit. Alque ad h;ec vos

horlamur, non quasi admonitione noslra indigcatis; siqui-

dcm antequam nostras lilteras accepisselis,quae vestri

muneris eraut, ipsi praestitislis : sed quia nondum sublata

sunt mala, sed adhuc vigent et urgent, oramus vos, ut

ne animo concidatis, neque malis ccdatis, scd quandiu

manent ulcera,quibus Ecclcsiae corpus aflligilur, veslra

medicamenla adhibealis. Quanlo cnim pluribus cum labo-

ribus res geruntur, tanlo vobis ainplior eliam mcrccs con-

stiluetur.

EPISTGLl CLXXXIY 1

.

Gaudentio episcopo Brixiano (18).

Nihil nos latet rerum tnarum, sed tanquam praescntes

probe novimus sludium luum, vigilantiam, curas, Libores

quos pro veritale susccpicli , libique ingenlcs gralias agi-

mus : neque mediocrem in tanla degenles solitudine con-

solalionem haurimus ex tuae charitatis ardore ac sinceri-

late , cujus dum hic periculum fecimus, islic quoque

intcgram illani vigere cognovimus , nec ui3o modo aut

temporis diulurnitate, aut ilineris longiludine debilitatam

iuisse. Quo nomine multam tibi gratiam habcjnus, teque

hortamur, ut in instituto pergas, et idcui semper sludium

prae te fcras. Non enim ignoras, quot Ecclesiarum salus

nunc agatur, etquam eximium futurum sit hoc opus. IL-ec

1 Anno, ut pulatur, 4"G-



Ih/j s. rtb cttflvaeafdMi mmkpmon c, 0»

ifdtiir eogitana, domlno mt reverentHsslme ae rellgloftta*

aime, In eodem etudio perseveraro dignaro: sie

cnimfiet,

trt exiguis lahoribus exantlatis, immortatia vobis pro his

prfeclaris certaminibus in crelo praemia recondatis.

.-%*%%».-*%*-%•»%%-»

EPISTOLA CLXXXV 1

.

Pcnladim diaconisscp,

Dinlurno silenlio usa es , tamelsi mnlli erant qui ad

nos istinc proticiscerentur. Quid crgo tandem in causa

fuit? num rernm perlurbalio? absit; hoc ego de te nun-

quam dixerim : novi quippe magnum et excelsum animum

tuum, qui vel in multis tempestatibus polest felicissime

navigare, alque in mediis iluctibus tranquillitate mngna

frui. Id vero tu rebus ipsis demonstrasti, tuorumque nun-

tia recle factorum ad exlrcmos usque fmes orbis lerrarum

fama pervenit, et omnium ore laudaris, quod cum in uno

constiluta sis loco, longe dissitos cxcites tua piclale, atque

alacriores eflicias. Qiuenam igilur est causa silcntii ? equi-

dem diccre minime possum. Tuam autem oro suavilatem,

ut pcr eum qui lilteras piclati luae tradet in manus, de

tua valetudine, tranquillitate animi ac securitate cum lua,

tum universae domus tua3 certiores nos facias : ut licet

tanlo a teintervallo sejuncti, alque in tam molesta dcgen-

tes soliludine , multum ex cjusmodi litlcris percipiamus

solatium.

> Anno 4o5,ut pulatisr.



EPISTOLA CLXXXVI. 623

VW AVVWW\ VV\ VVVV\\VW VW Vww\m v\\ VW W\WVW\VWVWWVW\VWW\WVWV WVVWW\w»vw

EPISTOLA CLXXXVI 1

.

Alyplo.

Tu quidem verilus es, ne, quod prior ad nos scripsisses,

in praecipitationis reprehensioncm incurreres : ipsis enim

tuis ular verbis ; ego vero lantum abest, ut hujusce rci tibi

aclioncm intendam, ut etiam ncgligentiae proptcr lardita-

lcm te accusem, et amplius anle laudarirn , cnm prior

iilleras ad nos misjsses. Alque hoc ego dico, ut tua ipsius

sentenlia ad id comprobandum utar : sic enim dixisti,

hoc pracipue propensioris esse amiciliac, ut cliam tacen-

tcs lilteris appellemus. Quando igilur et prrecipilationis

ac temeritalis metus est exernplus, quo sine causa correp-

lus fucras , ct hoc ipsum majoris indicium charilalis osten-

siiui cst , ingcnlem ad nos deinceps litlerarum copian

miltc. I\on enim le fugit quo animo erga luam suavilatem

allecli et fuerimus, et simus. Nam licet in hunc deserlis-

simum locura rclegaii simus, licet adipsos orbis tcrrarum

ultimos fincs , sincerae tuac minimeque lucalae charitalis

oblivisci non possumus , scd singulis diebus illam mente

versare non desinimus , animaeque luac virlutcs rccorda-

tione nobis eilingere. Ac cuperemus quidcm crebrius ad

vos scriberc : sed quoniam id nobis est difficile, qui a vo-

bis adco scjuncli sumus, vobis aulem perfacilc, hortamur

vos, ut frequenlcs ad nos litleras de vestra toliusque do-

raus vestrae valeludine mittalis : sic enim peregre degente»

solatio non mediocri perfruemur.

1 Cucuso anno 4«4.



326 P. 30. CHRYSOSTOMI ARCniFPISCOPI C. P.

EPISTOLA GLXXXVIP.

Procopio.

Quanquam cxigua nobis lecum islic consuetudo fuit

domipe plurimum suspiciende, magnum tamen sincene

luae chnrilalis, animi quieli, sinccri ac fcrventis amoris

pcricuium fecimus. Qnapropler cliam ad ipsos orbis terra-

rum fincs rclcgali, atqnc ad ipsam extrcmam solitudinem

a])ducli, quoniam ubique te circumfcrimus,quocumquc

tandcm proliciscamur, clinsculptum in pectore geslamus,

ex tanlo licet intcrvallo scribimus, ac debitam salulatio-

nem persolvimus : tuamquc suavitatcm oramus , ut nisi

gravc sit ac moleslum, hanc ipse nobis gratiam concedas,

ct de lua valetudine laetum ad nos nunlium millas. Haec

cnimcliam tcminimescribente inlelligimus, dum eosqui is-

tinc vcniunt sciscitamur, quod magno nobis studio sit, ut

de tua valetudine ac nominis celebrilale certiores fiamus :

cupimus lamen linguao tuae ac manus tuoc beneficio nobis

eadcm innotcscerc , ut dnplicem voluptatem carpamus,

tum qnod scribamus, tum quod liltcras a tua nobilitale

missas recipiamus. Ilanc vero nobis conccde graliam,

quac et jucundissima cst , ac rationi conscnlanea, elmulla

Kctilia nos perfundit.

Ab unno 4o{. ad 407.



EPISTOL.* CLXXXVIII-CLXXXIX." 327

EPISTOLA CLXXXVIIP.

MavceUino.

IVos quidem in omnium desertissimum locum Cucusum

relegali sumus : cum tamen nobis in mentem venit vestrne

charitatis, qua nos complectimini , ingentem percipimus

consolationcm, atque in solitudine divites sumus. JNcque

cniu) is vulgaris est thesaurus, si yiros nanciscaris, qui

sincere amare noverint. Ideo tametsi corpore minime ad-

sumus, vohiscum anima devincli sumus, et calcna chari-

tatis ohslricli. Ilinc ctiam fit, ut ad vos tanto intervallo

disjuncli scribamus, ac debitam salntalionem persolva-

rous. ISam in primorum numerum amicorum te ascriptum

a nohis inisse nec ipse ignoras, domine miplurimuin sus-

piciende. llanc igitur nohis et ipse gratiam concede, ut

irequenler ad nos litteras mittas, quae de tuae valeludinis

statu heta nuntient, ut et dum scrihimus, et dum ejns-

modi litleras accipimus, multam consolationem ac voluo-

latem carpamus, et maximo eliam in soliludine dcyrnlcs

solalio pcriruamur.

EPISTOLA CLXXXIX

2.

„ Intiocho,

Ecquando landem soayis ct aroontis amors iw , sinccr.i 1

i iû»'UM> aniio l>\. — » l.biJ|



3^8 S. JO. CIIUYSOSTOMl ARClIllilMSCOlM C. P.

niinimequc fucatae charilalis polcrimus oblivisci, mentis

ingcmue ac snLlimis, animi confidentis? Quamvis enim

ad ipsos ultimos orbis terrarum fincs proficiscamur, ubi

quc tc circumferimus abenntes, fervidum noslri amato-

rem , et arctissiina charilatis nobiscum lege devinctum.

Quocirca vcl in ipsam noslri hujusorbis tcrrarum solitu-

dinem, Cucusum nimirum relegali, quamvis haud facile,

qui litteras perferant, nancisci queamus , omnem adhi-

buimus diligcntiam, ul invesligaremus, ac repcriremus,

qui nostram hanc epistolam ad lc perferret, ut sublimila-

tem tuam compcllaremus, ac debilam salutalionem magni-

licontia^ lu;e persolveremus. Ncqne vero in dubium revo-

cari debcre arbitror, cum ea quae jam a le sunt gesta

tonsidero, quin sine nostra admonitione ad nos litteras

crebro mitlcre , et de lua valeludinc cerliores nos facerc

mcmineris. Non enim mediocrem consolalionem haurie-

mus, cum a vobis , a quibus impcuse diligimur, lilteras

acciperc licebit, quae valetudinis veslrne slatum expouant,

ct epistoloe ministerio charilatem subinde renovent, ac

vesiram praesenliam nobis ob oculos ponanl. Siquidem

polcst frequenlia litterarum eaui, quae ex pivesenlia perci-

pcrctur , kuliliam ac volnptalcm adumbrare, cum a since*

ris amicis iransmissic fuerint.

W>\VWVlW»»v\»W(lMlWV\v™iVWlVVVWlV\^\>MV«VlV'.VUW\V\tt\VWVWMVWVWrtWW(

EPISTOLA CXC\

Brisoni.

Quid hoc rci csse dicam.? siccine lu, qui cum nos istic

essemus, innumera facere ac diccre studuisli, atque urbi,

1 Anno 4"4»



EPISTOLA. CXCI. 3^^

vcl polins toli orbi terrarurn innotuisti ob eum amorem,

qucm erga nos ostendebas, neque silcntio legcre id pote-

ras, sed ct rebus ipsis , et verbis ubique specimen ejus

cdcbas, liltcras ad nos ne scmcl quidem dignatus es mit-

lere, idque, cum summo luarum epistolarum desidcrio

leneremur, luasquc lilleras expeleremus? Nescis quantam

cx eo percepluri esscmus consolalioncm, quod tam ar-

dcntis amicitia4 fuelus litteras accipcremus? Atque haec ego

non cxprobrandi causa dico, quippe qui sciam lc,sive

scribos, sivc silcas , ingcntem bcncvolcntiamcrga nos con-

serv; rc, scd qnod tuarum dcsidcrio flagrem epislolarum.

Ac solemus quidcm, eliamsi non scribas , cos qui istinc

adveniunt, sciscitari de lua valctudine alque hilarilale, ac

summopcrc laetari, cum ea quac dcsideramus , audimus :

sed linguic tuae ac dextcrae turc beneficio hajc intelligere

cuperemus. Nisi crgo forlassc grave sit ac moleslum quod

peiimus, nunc sallem hanc nobis concedc graliam, quae

maxima cst et jucundissima , et maguam nobis pariet yo-

luptatem.

&> .W \ IV \VV\VV\V\\\V\W\VV\\\>\\\\Av\\\V\\\\ivV\V\\\V\V\\\V\VV\VVVV\\\\VVVV\/V\VV\\\lYV

EPISTOLA CXCI\

AmprucUc diaronlsste (19).

Secundam accepi, quam te priorem misisse scribis epis-

tolam, domina mea rcverendissima et ornatissima. Atque

ilerum dico, noli audaciam appcllare, quod litteras ad nos

prior scripscris, nequc peccatum id arbilrare,quod laus

cst maxima. IIoc enim fcrvcntis ct ardenlis documentum

e*se charilalis censemus, ac sincerae miniineque fucaUc

1 Cucuso auno 4o4-



330 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOrl C. P.

benevolentiae tuae, quae flamma ipsa sit ardentior. Cum

igitur haec tibi exploratasint, hanc nobis frequenler largire

gratiam ut de tua valetudine ccrliores nos facias, et sex-

centis epistolis nos obruas, quae id significent. Nam si vos

qui nos amatis, et hilares esse, ac prospera valetudinc et

securilate frui certo confidamus, non mcdiocrem noslrae

in rcgionc percgrina commorationis levationem capicmus :

scd et maximo solatio fruemur, licel in exlrema soliludine

habitcmus. Tecum ergo repulans, quantam festivitatis oc-

casioncm nobis allalura sis, noli hanc nobis laetitiam

invidere , sed quantum licebit , et facullas dabitur,

continue felicem nobis de tua valeludine nunlium mitte.

EPISTOLA CXCII *.

Oncsicralice.

Magnum aniino dolorem nos quoque cepimus, cum de

mortebeatrefiliaeturcad nosest allatum : verumtamcn cum

probenola nobis sit animi tni sapientia, mentisque snbli-

mitas, plane confidimus fore, ut lanlis fluclibus supcrior

evadas. Nam ut nequaquam contrisleris fieri nequil; sed

te horlamur tamen, ut moderale id agas, cum probe no-

veris, quam fluxaesint et caducae reshumanae, communes-

que omnibus hx calamitates, ac nalnrae lex communis, et

domini omniumnoslrum Dei decrclum. Neque enim istud

mors est, sedpcregrinatio, alque a deterioribus admcliora

commigralio. Ha?c igitur animo volvens omnia, generose

fer quod accidit, ct clemenii Deo gralias age. Quamvis

enim eo gravior inflicla sit plaga,quod adhuc recenii

f (jucijso anuo l.osle ii>5,





33'2 5. JOi CHRYSOSTOMI AuClIlEl»ISC0l>I C. P.

bum corona cinxit, hoc vcrbum diabolnm in fugam con-

vcrtit,etconfusurnrecederecoegit, hoc Inmnltum omnem

depellit. Perge itaque omnibus quac conlingunt , islnd

accinere. Loci vero causa, nemo ulli negotium facessat.

Quanquam enim deserlus locus est Cncusus , hic lamen

et quicle fruimur, et non mediocriler ex ilinerc conlrac-

t.im infirmilatcm sanarc potuimus, cx quo ccepimus domi

perpeluo residcre. Quod si nos rursus cogcre volitis loca

sabinde mularc, summisconflictabimur malis, pracsertim

cimi hiems sit pro foribus. Nemo igitur imporlunus ulli

aut molestus hac occasione sil : verum ad nos dc luavalc-

tndine, deque lua istic commorationcnominisqne celebri-

tale atque hilaritalc scribe. Non enim vulgarem etiam in

lanta degcntes soliludinc consolalionern hauriemus, cum

ejusmodi a tua reverentia missac litlera?, nobis reddenlur.

W V\\\WUVWVWWVWVVWlV»VW/VWVWVWVVWWVWMlVWWVWVWmWMWWAIVVW^lW

EPISTOLA CXCIV \

Gemelto.

Desertum quidcm locum habilamus Cucusum, ac lotius

orbis hujus nostri desertissimum : quamvis tamen ad ipsos

terraj lerminos relegcmur, oblivisci tuae charitalis miniine

possumus; sed in extera desertaque regione dum versa-

mur, etmorbi rcliquias ctiamnum circumlerinms, ac metu

latronum obsidemur; neque enim abscedunt, sed ilincra

inlercludunt, et omnia cruore complent Isauri; perpctuo

lc menle circumferimus, ac fortitudinem luam, loqucndi

libertalem, suavem ac sinccram benevolenliam apud nos

cflingimus, et harum nosrccordationocogitationumoblcc-

1 Cmcuso anno 4*>4



Umns. fn vire ftequenter ad noa, domlne plurltmun sus»

piciende, scribo cltj valetudinis ttire «t&tu, ct tjiio naclo ca«

lidarum tibi aquarum usus successerit, ct qttid rerum

nunc gerns: ut etiam procul a te dissiti nihilo deterion

condilione simus, quam qui semper tecum versantur, ut

derebus tuis certiores fiamus. Nosti quippe quanto nobis

studio sit, de tua valeltidinc quippiam audire; quod te

vehementer amemus, et arctissimc cum tua magnificentiadevincti simus.

» V t tA *•* A » -»

EPISTOLA C\CV J

.

Claiidiano.

Quidnam hoc esse dicam ? lu-ne ille, qui nostro amore

flagrabas, et quodammodo insanicbas, qtii lanlam in nobis

c.xpertus es charitatem, qui scmper nobiscuin devinclus

eras, ne lilleris quidem nos lanlo temporis s|)alio digna-

tus es, sed tam diurno silentio uti potuisti ? Quid igilur

in causa fuit ? an vero post discessum nostrum cx animo

tuo nos ejecisli, et segnior erga charilatem nostram cva-

sisli ! Non equidcm arbilror, nequc cnim fieri polest, ut

anima tamamica, tam fervida tantammulationempatialur.

An vero le fortasse morbus dclinuit? at hic impedimenlo

esse non poluit,quominus scribcres. Quoniam igitur

causam ignoramus, simul et siientium solve, et silenlii

causam indica, et quamprimum cpistolam mitle, quas nos

de tua valetudine ccrtiorcs faciat. Sic enim maximo nos

aflicies bencficio, et solitudinis non mediocre nobis sola-

tium praebebis, si ejusmodi lilteras acceperimus. Sed cave

> Ab anno 4o{ ad 4'>7-



334 s « J0 - CIinYSOSTOill akcuikpiscopi c. P.

pigriteris: nam si hac accepla demum epistola silenlium

scrves, non amplius veniam dabimus, sed le retim ingrati

animi peragemus. Quod tibi, sat scio, supplicio quovis

esset accrbius.

EPISTOLA CXCYT.

Aci io.

Nos tuae charitalis oblivisci non possumus, ardentis,

sincerae, defoecatae, purae, minimequc fucatac, scd perpe-

tuo te animo circumfcrimus, et insculptum peclori noslro

gestamus. Et cupercmus quidem frcquenler ic cernere :

quando autcm jam id ficri nequit, nostram per lilleras

cupiditalem explemus, ct lua pielalidcbilam salutationem

persolvimus, ac tc cohorlamur, ul ipse quoquc saepius ad

nos scribas. Quanquam enimmulla in soliludinc degimus,

ac mclu latronum obsidcmur, morboquc dctinemur, si

tamen a tua nobililalc littcras acceperimus, quae cle tua

valetudinecertiores nosfaciant, mullam etiam, dum pcre-

gre vcrsamur , consolalioncm percipiemus. Cum igilur

minime ignores, quanlam a nobis initurus sis graliam,

quanta nos loclilia sis afFeclurus, nc, qaaeso, tanla nobis

invideas voluptatem, sed da opcram, ut frequenlius ad nos

lillerasmittas : mullam eniminde percepturi sumusvolup-

lalcm.

> Curuso anno 4o4-



kpistola cxcvn. 335

EPISTOLA CXCVII 1

.

Studlo prcefcclo urbis (20).

Scio equidcm teprudenlem hominem, acphilosophandi

peritum, etiam antequm litleras nostrrs accipias, bcati

fratris magnificentiae tuae discessum moderate lalurum :

non enim morlem placet appellare. Quoniam autem nos

eliam qutc nostrarum sunt partium praestare nccesse est

excellentiam tuam hortor, domine magnificentissime, ut

hoc quoque tempore, qualis es, te ipsum exhibeas, non utomnino non doleas; id enim fieri nequit, cum homo sis

corpori annexus, et ejusmodi fratrem requiras, sed ut

tristitias modum adhibeas. Nosti enim quam fragiles sint

res humauae, ac fluvialium conditionem undarum imiten-

tur, sic ut eos solum beatos censeri oporteat, qui cum

bona spe praesentem vitam fmierint. Non enim ad mortem

pergunt, sed a certaminibus ad praemia, a luclis ac pa-

laestris ad coronas, a mari procellis agitato ad porlum

tranquillum. Ilaec ergo cogilans le ipsum consolare quan-

doquidem nos quoque non mediocri dolorc correpti maxi-

mo nostrum moerorem solalio mitigamus, cum menti nos-

trae viri illius virtus obversutur, cx qua non dubito, quin

tibi quoque maxima consolalio praebealur. Nam si quidem

improbus fuisset is qui disccssit, et sceleribus cooperlus,

ejus causa lugendum ac lamcnlandum esset: cum vero ta-

lis et sic Iransacta vila ut tola civitas novit, curn modes-

tia, cum lenilale, justitiam semper colens, et ea qua par

erat fiducia praeditus, libcrtate, ibrliludine, respr<X'sentes

1 Cucuso aiuio 4o4-



t. io. ettHVwjTPM! mmmmti e. h

prti hiisilo hnbcns, aetl ab omhibiu cliris sescularibtts fillc*

hua fucrit, lcctari oporlet, qc lum illi, tum exccllcmi*e luco

grnlulari, qtiod lalem frairem pfcemiseris, qui ea bona,

qiue habuit cum disccssit, in tuto deinceps et inviolabili

thesauro collocarit. JNoli ergo quidquam te indignum co-

pilare, domine mi plurimum suspicicndc, vel luclu frangi

sed hoc tcniporc, qualises, teipsum cxhihe, nohisque sig*

nificare dignare, noslras tibi litleras profuisse, ul nos

quoque tanto a te intervallo disjuncli gloriemur, quod so-

lius epistolffi heneficio non mediocriler hunc mcerorcm

potuerimus mitigare.

«rw*w%w%w*»w*w% %-v»*.v*«i« %.%•% %s%.%, %y*j* <*.*.% %.-%.-* v-v* % -%v%w% *

EPISTOLA CXCVIir.

Jlesych \o.

Quid hoc est, quod cum tara vehcmenter nos ames

neque enim id nos latel, nam iieri nequit, ut qui vehe-

menter amat, eum lateat quem amore prosequitnr; lille-

ris uiinime nos dignatus es, sed amorem silenlio premcrc

potuisti? quidnam igilur causae cst? equidem quid dicam

nonhaheo; tuum porro erit, ut dum silentio finem impo-

nes, simul ct silcntii causam significes: propterca namquc

priores ad nobililatem luam Htteras misimus, ut ne hoc

quidem tibi perfugium relinquatur. Frequentcr igitur ad

nos scribe, domiue plurimum venerande ac nohilissime,

desideriumque nostrum exple. Semel quippe solius nudi

rumoris illecebra capli, et cum tua nobililate devincti, ncc

ipsi lacere potuimus ainplins nec luum silcntium tolerare :

» Curu«o anno 4o4-



EPISTOLA CXCIX. 3^7

sedmodis omnibus tibi negotium facessemus, nisi conti-

nuas ac frequentes ad nos epistolas mittas , et prresen-tiac voluptatem litterarum frequentia adumbrare con-

tendas.

EPISTOLA CXCIX

1

.

Danieli presbjtero.

Benedictus Deus, qui multo majorem aerumnis consola-

tionem largitur, tantamque vobis impertit patientiam , ut

multa etiam cum hilaritate qua? accidunt adversa toierctis.

Hoc praecipue vobis mercedem duplicat, quod et tolerelis,

ct cum gaudio tolerelis : hoc nos quoque non mediocri

consolatione recreat, cum de vestra fortitudine, loquendi

libertatc , mentis conslantia , tolerantia , paticntia , zelo,

flamma fervidiore , ad nos affertur. Quamobrem etiam in

soliludine constituli, ac metu pnedonum obsessi, jamque

hiemis lempore divexati, nihil istorum pras eximia nomi-

nis veslri celebritate sentimus : sed et exultamus et gau-

demus , el propter hanc tantam vestram patientiam nos

efFerimus. Ut igitur dum ha?c audimus , semper gaudea-

mus , semper nobis et continuo litteras mittite, qua; cum

de his rebus, tum de vestra valetudine nos faciant certio-

res. Magna quippe nos id agentes lselitia perfundetis.

1 Cucuso anno 4<>4.

XCIII, 22




EPISTOLA CC ».

CaUistralo Isauria; cpiscopo.

Optarem equidein venerationem tuam praesentem hic

cernere , ul tuo possem oblectari congressu , ac sincera

ferventique tua frui charitate : quando autcm id nondum

licet, cum propter anni tempestatem, tum propler itineris

longinquitatem, debitam tibi per litteras salulationem per-

solvo ; ac venerationi tuae gratias ago, quod litteris tuis

dignatus sis nos lacessere. Hoc enim ferventis ac sincerae

est amicitiae : neque solum non absurde, sed et tibi ad~

modum convenienter egisti. Hoc itaque nobis assidue be-

neficium largire , deque valetudine tua frequentius redde

certiores. Quod si fieri potest, ut laborem ad nos usque

veniendi veneratio tua suscipiat, summo nos beneficio tibi

devincies, ac multa laetitia complebis. Cum igitur intelli-

gas nos quoque percupere venerationem tuam cernere

neque rem laboriosam esse admodum, si tempus fiat ido-

neumad iteragendum, netuo congressunosprives. Donec

id fiat, da operam, ut voluptatem eam, quam praesentia

tua secum accersit, per frequentes litteras effingas.

i Cucuso anno 4o4.



EPISTOLA CCI. 339

EPISTOLA CCI 1.

Herculio.

Nihil est quaniobrem diuturni silentii excusationemquaeras, et ad raritatem tabellariorum eonfugias , Domine

mi magnificentissime, ac imprimis suspiciende. Nos enim

sive scribas , sive taceas, nihilo tamen magis ideo de sen-

tentia et opinione, quam de tua charitate concepimus,

possumus dimoveri : cum ita manifeste rebus ipsis illam

expresseris, ut toti civitati notum fuerit, quam vehementi

ac propemodum insano amore nostri flagrares. Nihilomi-

nus tamen sic affecti crebras accipere litteras ab excellen-

tia tua percupimus,qua de tua valetudinis statu nos

admoneant. Lt enim ipse dixisti, maximum istud separa-

tionis solatium afferre, si de nostra valetudine certior fias,

nec te latet, quanti hoc fiat ab homine,qui amare nove-

rit, cum et ipse amare probe noveris : ita nobis hoc est

maxime cordi. Hanc itaque nobis concede gratiam, ut in

tanla degentes solitudine multam consolationem inde ca-

piamus.

• Ab anno 4°4 ad 4°7-

22.



34o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA CCII.

Cyriaco episcopo.

Haeccine ferenda sunt? haeccine toleranda? tu vel um-

bram tibi excusationis suppelere arbilraris in tanta trisli-

lia, tam longo tempore, in tanto tumultu ac perturbatione,

in tanta tribulatione ac miseria constitutis nobis ne se-

mel quidem mittere litteras dignatus es : at nos quidem

semel atque iterum et saepe misimus , tu vero tam longo

tempore siles , et leve peccatum te admisisse existimas

cum lam ingratus in nos fucris ? Me quidem in summam

dubitationem et anxietalcm conjecisti. Non enim possum

causam silenlii comminisci, cum ardentis ac sincerae tuae

cbarilalis mihi in mentem venit, cujus semper erga nos

specimen edidisti. Nam neque segniliei Iribuere id pos-

snm ; scio quippe quam vigilanti animo sis ; neque formi-

dini, novi quippe fortitudinem luam ; neque torpori ac pi-

gritiae, novi enim diligentiam et solertiam luam : sed

neque morbo; tametsi neque ilJe ad lc impediendum suffi-

ccret : verumlamen cx illis qui istinc veniunl didici te

sanum esse ac prospera frui valeiudine. Quid igitur est

causie? non possum dicere, sed hoc solum , doleo et cru-

cior. Omnem igilur lapidem move, ut hoc mcerore nos

liberes , nam nisi acceplis etiam his lilleris ad nos mulla

cum ccleritate scribere volueris, summum nobis dolorem

inuslurus es : ita multum adhiberi laborem opus est, Ui

nostra hnec tristitia mitigetur.



EPISTOLiE CCIII-CCIV. 34 1

iVVW% VWVWWVWV * VVVWVWVWV\VVWVWvWWVIM VWVWWVwvwvw\wvvwwvwvwvvwvw

EPISTOLA CCIII1

.

Salustio presbytero.

Non mediocriter dolui, cum allatum est ad me, tc ac

Theophilum presbyterum segniores factos esse. Scio nam-que unum ex vobis quinque homilias ad octobrem usque

mensem habuisse, alterum nullam , atque id mihi gravius

hac solitudine accidit. Hoc igitur nobis, si falsum sit, in-

dicate, quaeso , sin verum, remcdium adhibete, vosque

invicem excitate : siquidem gravem admodum mihi dolo-

reminuretis, tametsi vestro admodum amore flagranli.

Quodque gravius est, cum tanto in otio et inertia vitam

traducatis , neque munere vestro fungamini, multum Dei

jn vos judicium accersetis. Quis enim venia dignos vos

censeat, qui dumcaeteri persecutionem patiuntur , in exi-

lium mittuntur , relegantur , neque praesentia vestra , vel

eruditione populo tempestate jactato pro virili succurrere

sludeatis.

BWf^Ârv^yVVVVvVVVVXVVVVVVVVVVVVVV^VVVvVVV-VVVVVVV^VVXVVXVVXVVVVVVVVXVVXvVVVVXVVXVVVVV W»».V\

EPISTOLA CCIV 2.

Pceanio.

Cum tecum animo repulas, domine mi plurimum sus-

picipnde ac nobis melle suavior, grave ac molestum essc

a nobis se r aratum esse, cogitans quale negolium geras.

' Cucuso anno \o^. — > Cucuso anno 204.



34^ S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

teque civitatem regere universam , vel potius totum or-

bem terrarum per illam civitatem ,gaude et exulta.

Potes enim cum utilitate non mediocrem inde percipere

voluptatem. Si enim dum pecunias nonnulli colligunt,

qnae et pereunt, et illos perdunt, tanta laetitia perfundun-

tur , licct ab aedibus suis , uxore , liberis , et propinquis

omnibus multo tempore sint sejuncti; quis jucunditatem

illarum opum tantorumque thesaurorum verbisexprimere

poteril, quos istic quolidie tibi vel praesentia sola congre-

gas ? Non enim haec assentandi causa dico , ut prube no-

runt, qui etiam absente te hic a nobis hasc audiunt, sed

prae nimio gaudio, ac laelitia gestiens, et incitatus. Multos

enim eorum,qui istic sunt, potes vel sola praesentia tua

meliorem ad frugem traducere, firmare, instruere, corro-

borare. Novi ego quam acer beliator sis, novi quam mulla

gesta sint istic a te praeclara facinora ; novi zelnm, vigilan-

tiain , cursus , aniniae laborem, fiduciam, libertatem, qua

Episcopis restitisli, cum tempus id requireret, tametsi

cum ea qua decuit moderatione. Ac laudabam te quidem

ob haec tanta gesta, multo vero amplius nunc, cum, licet

nemo istic te adjuvet, sed alii fugerint, alii relegati sint,

alii sese abdiderint, tu in acie solus stes, ejusque frontemornes , nec ullum ordinis deserlorem fieri sinas , sed eos

etiam qui adversariorum partes sequebantur , quotidie ad

tuas mira suavitate traducas. Neque te propter haec laudo

tantum , sed etiam quod in uno constitutus loco universi

terrarum orbis curam geras, Palaestinae, Phceniciae, Cili-

cise negotiorum, quae potissimum curare debes. Nam Pa-

laestini qnidem ac Phcenices , ut probe novi , hominem

illum ab adversariis missum non admiserunt , /Egensis

autem etTarsensis a partibus iliorum stant, ut audivi, et

aimonuit quemdam ex amicis nostris Castabalorum epis-

copus, ipsos a Constantinopolitanis cogi illorum iniquitati



EPISTOLA CCIV. 343

assentiri, sed interim tamen resistere. Multam igitur ad-

hibeas sollicitudinem oportet, vigilantiam multam , ut

huic quoque parti remedium afFeras, et ad consobrinum

tuum , dominum meum Theodorum episcopum scribas.

Quae ad Pharetrium spectant, molesta valde sunt et tris-

tia : verumtamen cum ejus presbyteri , neque commer-

cium et consuetudinem cum adversariishabuerint, ut ais,

neque cum illis communicare statuerint, sed, ut dicunt

adhuc stent a partibus nostris, nihil horum cum illis com-munices : quandoquidem quae in nos commisit Pharetrius,

nullam omnino veniam merentur, Glerus certe ipsius

omnis et aegre ferebat , etgemebat, ac totus in nostras

partes animo transibat. Sed ne forte in causa simus, ut hi

resiliant, et asperiores reddantur, ubi cuncta ex Praafecti

militibus cognoveris, ea apud te contine, ac perhumani-ter illos tracta ; novi quippe quam prudens sis ac provi-

dus; eique significa, nos quoque audivisse multum ipsum

iis quae contigerant indoluisse , ac paratum fuisse quidvis

pati, ut omnia illa quae nefarie sunt patrata sarcirentur.

Nobis corpus optime valet, ac reliquias morbi depulimus :

cum vero tibi hoc quoque curae esse cogitamus, non me-

diocrem etiam nobis occasionem id affert sanilatis, quod

tam vehementem amatorem nacti simus. Deus tibi tanti

studii , charitatis, zeli , vigilantiae mercedem , cum in

hoc tum in futuro saeculo retribuat, teque muniat, pro-

tegat, et custodiat , alque arcana illa bona tibi largia-

tur. Faxit autem , ut nos quoque jucundissimam fa-

ciem tuam intueri quamprimum possimus, dulci anima

tua potiri, ac pulcherrimum hoc festum agere. Non enim

te latet pro festo ac solemnitate nos habere, ut suavissimo

multisque bonis redundanti congressu tuo dignemur, et

rursus fruamur.



344 s « J0< CHRY6<J)ST0MI ARCHIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA CCV 1

.

Anatolio pra>fecliano.

Sero quidem et pauca ad nobilitatern tuam scribo : ve-

rumtamen non negligentia , sed prolixa aegritudo corporis

silentii causam altulit : alioqui perpetuo charilate devincti

tecum sumus , utpole quibus perspecta sit charitalis tuae

sinceritas, et ingenuitas , candor ac puritas animi tui. Ne-

que desinimus apud omnes amorem praedicare, quem erga

nos sine intermissione non pr;esentes solum, sed eliam

absentes prae se lulit lua nobilitas : non enim nos fugit

post discessum nostruin, quanta nostra causa facere ac di-

cere studueris. Deus tibi tanti studii mercedem, cum in

hoc, tum in futuro aevo rependat. Verumtamen ut majo-

rem hauriamus animo voluptatcm, non solum dum scribi-

mus, sed etiam dum litleras a tua suavitate missas accipi-

mus, felici, quaeso, de tua valetudine nuntio nos exhilara,

utetiam in hacdegentes solitudine

multamconsolationem

pcrcipiamus. Si enim tuae charitatis recipiamus epislolam,

qiue de tua sanitate luorumque omnium propinquorum

certiores nos faciat, multo , etiam dum in extera regione

versamur, solatio perfruemur.

1 Cucmo anno 4°5.



EPISTOLA CCVI. 345

EPISTOLA GCVf ».

Theodulo diacono.

Etsi gravis nunc hiemis sasvit asperilas, et ad sumuium

fastigium est evecta, nequc ullum cessant moverelapidem,

qui Ecclesias Gothiae labefactare conanlur, dum undique

discurrunt : vos tamen quae vestrarum sunt partium prae-

stare ne desinatis. Licet enim nihildum fuerit veslra sedu-

litate perfectum, quod non existimo, vobis tamen ob hunc

animum et propositum plena et cumulata merces jam est

a benigno Deo constituta. ISoli ergo defatigari, dilecte,

dum studes, dum sollicitus es, ctcuram omnem adhibes,

cum per le, tum per quoscumque alios licuerit, ut turbae

istic ac tumultus non excilentur. Sed ante omnia orate

neque assiduis precibus cum eo quo par est studio a beni-

gno Deo postulare desinite, ut quae illata nunc sunt mala

depellat , ac multam Ecclesiis altamque pacem largiatur.

Inlcrim sallem, quod antea scripsi, omni ope conatuque

conlendite, ut negolio dilationem aliquam obtinealis. Tu

vero, dumistices, crebras ad nos littcras mitle.

VVV\\Vv\VVVVVVVvX\\VV\V\VV\VOV\%VVVAV\V\\VVV\VVVVVlV*VX\vVVX\VvVVVVV\VXV\VVVVVVVVV vv\v\^

EPISTOLA CCYII2

.

Monachis Golthis qui in Promoli agro degunt (21).

Antequam vestras litteras acccpissem, quantas passi

1 CucufO anno -("{• — ? ibicU




fueritls afflictiones, quantas tentationes, quantas moles-

tias, jam cognoveram : eoque nomine vos beatos admo-

dum censeo, cum mihi veniunt inmentem coronae, bravia,

et praemia quae vobis parantur. Ut enim illi qui vobis insi-

dias struunt, vosque perturbant, grave sibi judicium ac-

cersunt, et ignem gehennae capiti suo accumulant : itavos

qui talia patimini , multam mercedem multamque retri-

butionem obtinebitis. Nolite igitur terreri, vel inde tur-

bari , sed gaudete et exultate , dum Apostolicum animi

sensum retinetis, ex quo vox illa promanat , «Nunc gau-

» deo in passionibus meisl

:»et rursus,«Non solum au-

»tem, sed et gloriamur in tribulationibus, scientes quod

» tribulalio patientiam operatur, patientia autem proba-

«tionem 2. » Probatiores igitur effecti et opulentiores cae-

lestibus opibus , licet his graviora contingant, amplius

exultate. « Non enim condignae sunt passiones hujus tem-

»poris ad futuram gloriam,qnae revelabitur in nobis

3.»

Neque vero nobis ignota est patienlia vestra, fortitudo,

tolerantia, sincerus et ardens amor, animique vestri firma

et invicta constantia. Quam ob causam ingentes vobis

gratias agimus, et cum animis vestris perpetuo devincti

sumus, neque longinquitas itineris nos erga charitatem

vestram negligentiores ullo modo efficit. Sed et gratiam

vobis habeo propter id studium quodexhibuistis, ut nullus

inEcclesia Gotthorum tumultus fieret, seddilatione aliqua

negotium extraheretur. Neque tantum non reprehendo,

quod neminem miseritis, sed etiam laudo et suspicio.

Hoc enim illo multo est optabilius, ut vos omnes in ejus-

modi opus incumbatis. Nolite igitur cessare quae vestri

sunt muneris exequi , tum per vos ipsos , tum per alios

per quoscumque licebit, ut negotium dilatione aliqua pro-

teletur. Nam sive quid fuerit opera vestra periectum, give

> Coloss. i, a4t — * Rom, y, 5. — 3 Id. vm, 18.



EPISTOLJB CCVIII-CCIX. 347

non, plena et cumulata merces vobis ob hanc animi sen-

tentiam et studium constituetur.

EPISTOLA CCVIII1.

Acacio presbjtero.

Tu qui tanto nostri amoreflagras, tam vehementi bene-

volentia nos complecteris, ne litterarum quidem nos par-

ticipes tuarum facis. Atqui jam semel atque iterum ad te

scripsimus, tu vero in hoc segnior evasisti. Cum igitur in-

telligas, quanlo nos beneficio tibi devincturus sis, si de

tua valetudine certiores nos reddas , da operam, quaeso,

ut quam celerrime ad nos litteras mittas. Non enim me-

diocri consolatione permulcebimur, si de amicorum nos-

trorum valetudine sine intermissione moneamur.

EPISTOLA CCIX 2.

Salvioni.

Nos quidem abs te amari. seu scribas, seu non scribas,

probe scio. Non enim potest tam ardens amor in nos tuus

noslatere, sed hoc omnes praedicant, multique, qui istinc

ad nos adveniunt, ferventem ac sinceram nobis charitatem

luam annuntiant. Sed et optaremus saepe litteras a tua

generositate recipere, quibus de tua et dominae meae uxo-

ris tuae, totiusque domus tuae valetudine fieremus certio-»

> Scripta abanno 4°4 ad 407. —

»

Ab anne 4o4 ad 406, „



3/^8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIUEPISCOPI C. P.

res. Scis enim quanto id nobis sttidio sil. Haec Igitur cum

tibi perspecta sint, domine mi plurimum venerande, ta-

melsi difficile est quod petimus, cum propler tempus hi-

bernum, tum quod pauci ad nos accedant, cum licuerit,

ne te pigeat ad nos scribcrc, alcjue ea significare quae pe-

tivimus : vcstram enim sanitalem et securitatem nostram

esse ducimus opulenliam ac laetitiam, atque adeo uberem

voluplatera. Cave igitur tanta voluptale nos prives, sed iis

qui te impense diligunt haiieper

lilleras

consolationemimperti, quae nostrum toedium solatio non mediocri miti-

gabit.

EPISTOLA CCX 1

.

Theodoro.

Miratus sum, qui factum sit , ut ex aliis Salustii pres-

byleri negligentiam intelligerem. Siquidem significatum

mihi est vix eum quinquc homilias Octobri mense ha-

buisse, alque ipsum et Theophilum presbyterum, alterum

prae pigrilia, alterum prae nietu minirae ad collectam ve-

nire. Sed Theophilum quidem per litleras vehementiusin-

crepavi , Saluslii vero causa ad reverenliam luam scribo,

quod illum abs te vehementer amari sciam : quam ob cau-

sam non mediocriler gaudeo et oblector. Sed et succenseo

tuae revercntiae, quod hoc mihi non manifeslum reddide-

ris, qui debuisses ipsum corrigere : nculrum tamen horum

praestitisli. Nunc ergo saltcni cro te, cura libi, lum nobis

hanc raaximam concede graliara , ut vehemenler illum

exciles, ne([ue obdormire permiltas, aut otiari. INisi enim

i Cikmio annfa $h\.



KPIST0LA. CCXI. 34)

nnnc in hac negoliorum islorum lempeslalc ac procella

convenientem fortitudinem prae se lulerit, quando sic ejus

opera indigebimus, ubi tranquillitas et pax redieritPTe

igilur horlor ut qiire sunt officii tui ,prout decet, execu-

tus, et illum et omnes ad auxilium populo ferendum lcm-

pestate jaclato excites,quod antequam litteras nostras

acciperes, sat scio, lua sponte ae nullo monente praestare

ccepisti.

VVVYVVV\V^V*'^VV\\\\VV\\\v\\\\\\\/VVVVV\/VV^V\AA\\rt̂

EPISTOLA CCXI\

Timotkeo presbylero.

Nos quidem nuper ad te atque ad honoratissimum do-

minum meum Marcianum tribunum scripsimus : tu vero

nequc littcras ad me ab illo mitti curasti, neque ad nos

ipse scripsisti. Nihilominus lamen nos nostrum morem sc-

culi, sitic inlermissionevestri recordari, atqucad vos, cum

facultassuppelit, scriberenon desinimus; quod nuncetiam

facimus, ingenlesque vobisgraliasagimus obstudium quod

exhibelis, et pcricula quae subitis, vosque beatos pra?di-

camus. Meque enim exiguas vobis coronas reconditis,

dum ad modicum tempus afllicli, perennem vobis in coeJo

mercedcm ac multo majorem his sudoribus praeparalis.

«iNon enim sunt dignae passiones hujus tcmporis ad fulii-

» ram gloriam, quae revelabitur in nobis2

»

> Cucusoanno ô\. — * Rom. vin, »8.



350 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIIiPISCOPI C. V.

EPISTOLA CGXII*.

Theophilo presbytero.

Vehementer dolui, cum audivi te ac Salustium presby-

terum haud frequenter ad collectam accedere, neque

mediocrem id mihi mcerorem inussit. Peto igilur, ut , si

quidem id falsum sit, indicare mihi studeatis,quod sine

causa calumniam passi sitis : sin verum, ejusmodi negli-

sentiam emendetis. Ul enim maxima vobis merces con-o

stituitur, prsesertim si in hoc saeculo convenientem forti-

tudinem exhibeatis; ita non mediocre vobis judicium

imminet, si negligentes sitis ac remissi, neque munere

vestro fungamini, Scitis namque quid passus ille fuerit qui

talentum unum defoderat, qui de nnllo alio crimine accu-

satus, ob hoc solum punitus est, et inevitabiles poenas

dedit. Date igitur operam , ut me quam celerrime cura

liberetis. Ut enim summam consolationem mihi praebet

ac solatium, cum audio vos cum omni alacritate populum

universum tempestate jactatum instruere; sic cum adfer-

tur ad me quosdam segnes esse, non mediocrem mihi se-

gnities illorum dolorem inurit. Sane quidem pulcherri-

mum illum gregem Dei gratia quotidie confirmat, ut vos

quoque reipsa comperistis : qui vero prae nimia negligen-

tia, quae suarum sunt partium, praestare desinunt, nonmediocre per inertiam ejusmodi sibi judicium accersunt,

> Gucuso anno 4»4-



EPISTOLvE CCXIII-CCXIV. 35l

»VVVV*VVV\A*VV<VVVVVVVVVVV1)VV»lVVVVVVVVVVVVVkVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV>VVVV\VVVVVVlVVVVVVVV

EPISTOLA CGXIII

Philippo presbytero.

Miratus sum, qui factum sit, ut tam diuturno tempore

nihil ad nosscripseris; atquenobis quidem vel absentibus

non mediocrem amorem exhibueris, sed nos litterarum

tuarum participes minime feceris. Nunc saltem ad nos

scribere ne pigriteris, ac de tua valetudine facere certio-

res : nam licet non scribas , de rebus tuis sciscitamur, et

vos didicimus a schola pulsos fuisse (22), cum eam lo-

quendi libertatem, quam par erat, exhibuissetis. Hoc vo-

bis merces, hoc cselestis est negotiatio, hoc immortalis

corona, hoc congeries prjemiorum. Haec igitur omnia vo-

biscum reputantes ,quidquid accideril

, generose ferte.

Potest enim Deus tentationes istas depellere, ac tranquil-

litatem quamprimum reducere, vobisque copiosam istius

patientiae mercedem in hac vita et in sceculo futuro

largiri.

EPISTOLA CGXIV \

Sebastiano presbytero»

Etsi corpore a tua reverentia remoti sumus, charitate

tamen tecum devincti sumus, et ubicumque fuerimus,

amicitiam tuam memoria circumferimus , licet ad ipsos

; Cucuso anno 4M« — Scripta ab anno 4<4 ad 407.



35i! S. ,10. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

orbis tcrrarum fines relcgnli simns. At tu quoqne perpe-

tuam nostri memoriam quin conscrves, nnlla ratione arbi-

tror esse dubitandum. JNovi quippe sinceritatem amoris

tui, charitatis firmitalem, et animi tui constantiam. Quo-

circa te oramus ut irequenter ad nos scribas, ac de lua

prospera valetudine certiores nos facias. SNam de ejus stalu

subinde moneri summopere desideramus; et non medio-

crem consolationem , dum in hac solitudine degimus , cx

ejusmodi litterarum lectione capiemus.

EPISTOLA CCXV 1

.

Pelagio presbytero.

Mansuetudinem tuam , modestiam ,probitalem , chari-

tatis ardorem , amoris erga nos sinceritatem exploratam

habeo. Idcirco mnlto cum aftectu reverentiam tuam sa-

lnlo, ac significo te a me, ubicumquc gcnlium fnero

animo circumferri. Fac igilur, quacso, ut alleram perci-

piamns vohiplalcm, non solum ex eo quod lilterae mittan-

tur, sed eliam ex eo qnod de tua valetudine certiorcs

fiamus : hsec nobis frequenter significa. Licet enim in as~

perrimam hanc solitudinem relegati simus, cum ab amicis

nostris cjusmodi litteras acceperimus , multa la?titia per-

fundemur.

1 Scripta ab anno 4<>4 ad ôj.



EPISTOLA CCXVI. 353

EPISTOLA CCXVP.

Musonio.

Et jam scripsimus ad gencrositatem tuam , domine mi

honoralissime ac religiosissime, ct nunc id ipsum rursus

agimus , tamelsi lu nc seincl quidem lilteras ad nos dede-

ris. Nos lamcn crebras ad te lilleras dare non cessabimus,

et quod pricstare nos decet, pra?slabimus. Cuperemus

enim soepius id agerc : sed quoniam in loco admodum de-

serlo versamnr, et mclu lalronum civilas circumsidelur,

ac temporis hyberni asperilas itincra inlercludil; nequc

permillunt hacc omnia , ut niulli ad nos froquentcr acce-

dant, quolicscumque licet, et tabellarios nancisci possn-

mus, pietati ture dcbilam salulationcm persolvimus. Nola

quippe nobis cst ac pcrspecla tuaj charitatis sinceritas,

amoris ardor, animi conslanlia , et ingenuilas ab omni si-

mulalione aliena. Quo fit, nt mcmoria le scmper circum-foramus, ubicumquc vcrscmur, ncquc lnae suavilatis obli-

visci possinius. Verum ut non solum dum scribimus, scd

eliam dum lillcras accipimus, quibus dc lua fiamus vale-

tudinc certiores , laclemur, crcbras ad nos cjusmodi epis-

tolas mitte. Sic cnim quamvis loco valdo dissili, mullam

consolationem ex cjusmodi lilleris scnlicmus, cum vos a

quibns vchcmcnler et ardenttr amamur, hilares et exper-

tes pcriculi vivcre inlelligcmus.

• Cuciso aDno 4i'4-

XCIII U3



354 s - JO - CIIIIYSOSTOAU JLHCHIEPISCOPJ C. P.

EPISTOLA CCXVII 1

.

Valentino.

Liberalem animum tuum , et amoris ardorem explora-

lum habeo, quod ad ferendum pauperibus stibsidium in-

cumbis, et quam in hac praeclara negotiatione prae te fers

cupidilatem , dum ct praebcs, et cum voluptale prasbes

ac duplicem tibi coronam miscricordiae ac splendidiorem

comparas , cum liberalitale, tum animi proposito , cx quo

liberalitas ipsa promanat. Quando igitur nobis reveren-

dissimus presbyler Domitianus, cui viduarum ac virginum

istic cura commissa est , significavit eas propemodum

fame vexari, tanquam ad portum quemdam ad manus

tuas confugimus, ut ab iis ab hoc famis naufragio vindi-

centur. Te igitur oro ac vehementcr oro, ut misso Prcsby-

lero, quantum fieri poterit, illis auxilio esse velis : siqui-

dem ca quae nunc proebelur eleemosyna multo majorem

ca, quae alio tempore praebcrelur, mercedem acquirit,

quanto graviori tempcstate ac procella jactantur, qui sibi

dari hoc pelunt , consuelis facultatibus deslituti. Cum

igitur rei utilitatcm intelligas , ct quantaex lemporis con-

ditione fiat accessio, exorari te sine, ut qiue tuarum sunt

parlium pmesles. Nihil enim amplius est dicendum, cum

ad clementissimum et benignissimum hominem scriba-

mus : quippc qui noveris le cliam sportulas nobis de-

berc (20) : verumtamen si hoc praestes,quod earum no-

miuedebes, nobis persolutum arbitrabimur. Tu vero ad

• Cucuso anno 4o4 ve ' 4o^.



KPISTOI..E CCXVTII-CCXIX. 355

nos quoque velim scribas , te nostrae pelitioni annuisse :

deque tua totiusque benedictae domus tuae valetudinc fa-

cias certiores.

EPISTOLA CCXVIH*.

Eiithymlo presbytero.

Nihil vos contristet, quod a schola pulsi fuerilis, sed

cum animis vestris repulanles, quanlam hinc cliam mer-

cedem receperilis , et quo pacto coron.e vobis augeantur,

gaudete et exultate ob ejusmodi afilictiones et insidias.

Multum enim vobis haec in ccelis quaeslum coacervant, et

illuslriores vos cfficiunt, ac pr;emia majora constituunt.

Angusta quippe et arcla viaest, quae ducit ad vilam. Ad

nos quoque frequenter scribere dc valetudine lua ne gra-

veris. Scis enim quantis tecum bhariiatis vinculis obstricli

simus, etquo pacto, ubicumquegentium degam.te mente

circumferam , tuoque semper amore ardeam : jam vero

tanto etiam magis ardeain, quanlo ex ejusmodi aflliclio-

nibus illustrior evasisti.

EPISTOLA CCXIX2

.

Severina> el Romula\

Nisi probe perspecta mihi veslra sincera charitas esset

ac studium quod erga me semper oslendistis : non medio-

* Gucuso anno 4o4. —• ' lbid,

a3,



35(5 S. .10. CUfiTSOSTOMl ARCIIIEPISCOPl C. P.

cris vos negligentiae propter longum vcslnim silentium,

idque, cum a nobis frequenles lilleras nccepentis, accu-

snrem. Sed quoniam scio vos, sivesilealis,

sivc scribatis,

pariter erga nos affectas esse, propterea non ausim vos

hujus silenlii causa rcprehendcre, tamctsi mirifice cupio

lilleras saepe vestras accipcrc, quibus de vcslra valctudine

certior fiam. Nihil eniin est causac cur ad hanc cxcusatio-

ncm confugiatis, quod non ila crehro lahellarios nancisca-

mini : siquidcm desidcralissimus et suavissimus Salustius

nohis dileclus , ad hoc, sat scio, vobis potuit inservire.

Verumtamen ne sic quidem vos accuso, quod admodum

de veslra charitale confidam. Nos ilaque, quolies licebit,

ad vos crebras lilteras miltere non desincmus, quippe

quihus sincerilas ct ardor benevolentice vestrae cognilus

sit et exploratus.

EPISTOLA CCXX 1.

Pceanio.

Respiravimus, exultavimns, non jam exleram aut pe-

reginam amplius regionem incolcre nos arhitramur, cum

ad cam urbem,quoe tam mulla perpcssa est , lua sublimi-

las sit reversa. Hac aulem idcirco nos voluptate pcrfun-

dinmr, non quod dignilas tibi major ohligerit : dignitas

eaim tua, virtus est animae tua?, nec uUus ipsam tihi anlea

r.otuit aufcrre, neque nunc rcddidit: quo cnim paclo,

cum ahlala minime fueril? scd idcirco exultamus, quod

magnam consolalionis occasioncm atluleril luus in urbcm

illam reditus, iis qui vexabanlur, mactabantur, in vincula

1 Cucu«o anno 4^4.



EP1ST0LA CCXXI. %q-j

conjiciebanlur, cum communis illorum prolector sis, et

ad lc omnes illi tanquaui ad lalissimum porlum confu-

giant. Scis quippe inde lucrum decerpere, unde lucrum

decerpendum est. Tu vero dcinceps de tuorum recte fac-

torum magnitudine scribe, ac manifeste significa, quot

jacentes excitaveris, quot lapsos erexcris, quos flucluantes

firmaveris,quibus tamdiu laboranlibus subsidio fueris

quotsegniores

factos , diligentcsreddideris , quos dili-

genlcs antea, diligentiores cfFeceris : omnia denique tua

in bac acie praeclara facinora sigillatim expone. Nam haec

cuncla scio prius eliam, quam lilteras tuas accipiam,

utpole qui animum tuum noverim , generosum athletam

ac mirabilem bellatorem : sed a charissima tamen nobis

lingua lua cuncta velim ediscere. Huic igilur nostrae peli-

lioni annue, cum inlelligas , quanto nos tibi, dum hoc

ages , sis beneficio deviucturus.

WIM\\tV\WVUVm\«VMVV\\UVl.\\\MtWlVVnMl.MlUtUIMlMA«Mt\VtVVMUV\VWUV\\«M%

EPISTOLA CCXXP.

Constantio presbytero.

Nicaea quarto mensis Julii die soluturus , hasce ad pie-

talem tuara dedi lilteras, ad id te cohortans, ad quod

nuuquam cohortari desii : quamvis gravior pracsente tem-

pcslale procella , majoresque iluctus ingruant, ut ne in-

termittas ea,quae olficii lui sunt , in ea, quam ab inilio

cepisli, adminislralioue adimplere : Graecas superstitionis

exterminationem dico, Ecclesiarum constructionem, ani-

' Nicaeae scripla, cum iret in exilium anno 4«4. habetur apuJ Nictpho-

rum lib. iS, cap. 37. De panemo mense plurihusagitur in Vita CnrysoMorm

benediclina.



338 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCniEPISCOPI C. P.

marum curam : ncque te supinum aut socordem rerum

difficultas faciat. Ncque enim gubernalor, ubi mare ipsum

concitari ct furere videt, a navis clavo et gubernaculis

discedit : neque medicus , ubi aegrum morbo corripi

cernit, curatione supcrsedet : sed tum maxime utcrque

istorum artem suam adbibet. Tu quoque, domine mi

reverendissime ac religiosissime, multam nunc animi

promptitudinem adhibe , neque te ad socordiam redigant

praesentia mala : non enim de eis, quae nobis infcruntur,

malis rationem reddcmus; quin potius mercedem acci-

piemus. Si vero ea, quae nostrarum sunt partium, non

praesliterimus , sed desides fuerimus , nihil nos ea in re

adjuvabit, aut defendet malorum tumultus : quandoqui-

dcm et Paulus carcerem incolens, in vinculis officium

suum fccit, et Jonas in ventre belluae marinae inclu-

sus fuit, ct tres pucri in camino versati sunt : neque

tamen horum quemquam vincula varia ad desidiam rede-

gere. Hasc igitur tecum reputans , domine mi , ne omi-

seris Phoeniciae, Arabiae, et Orientis Ecclesiarum curam

gerere , illud persuasum habens locupletiorem te merce-

dcm recepturum esse, si tot ct tantis intercedentibus im-

pedimentis, quae tuarum partium sunt, praestiteris. Ne-

que tibi grave sit identidem ad nos scribere, sed et

creberrimas litlcras dalo. Nam sicuti nunc cognovimus

non Sebasleam, sed Cucusum exulatum ire jussi sumus,

quo tibi litteras mittere facilius erit. Scribe igitur nobis ,

quot anno quolibet struct.e sint Ecclesiae, ct qui viri sancli

in Phoeniciam commigrarint, et si qua majora accesserint

incrementa. Nam cum Nicaenum quemdam monachum

inclusum reperissent (24), ei ut ad pietatem tuam iret

et inPhceniciam proricisccrctur, persuasi. An is ad te ve-

nerit, fac sciam. De Salamine,quod oppidum est in

Cypro situm , et ab haeresi Marcionistarum opprimitur,



EPISTOLA CCXXI. 35o

acturus cum quibus oportuit , et reui omnem feliciter

confeclurus eram , nisi ejeclus fuissem. Quod si

dominummeum Cyriacum cpiscopum Constantinopoli csse cogno-

veris , scribe ad eum hac de causa , et perficere is omnia

poterit. Cohortare omnes, et potissimum eos qui fiduciam

apud Denm habent, ut multum et assiduc orent, qt prac-

sens orbis terrarum naufraginm conquiescat. Intolerabilia

enim Asiam, aliasque urbes et Ecclesias invaserunt mala,

quae singillatim , ne molcstus esse videar, cnumerare su-

persedeo : atque unum illud dico, multa nunc ct assidua

opus esse precatione.

EPISTOLA CCXXII1

.

Casto, Palerio, Diophanto , Cyriaco, presbyteris

Antiochenis.

Et quod ad nos scripscritis, et quod litteris nos lacessere

volueritis, ac lilteras a nobis pelere, modumqne episto!oe

exccderc jusseritis, id argumento fuit vos insaturabili et

insano erga nos omore flagrare. Atque hoceflicit, ut ea

solitudo, quam incolimus , solitudo minime videatur : hoc

diversas et continua? calamitates mitigat. Quid enim cum

charitate conlerri potest? nihil plane : haec ct radix, et

mater, et fons est bonorum, virtus minime laboriosa ,

virtus voluptate referta,quneqne multam iis, qni ipsnm

exercent, voluptatem parit. Quas ob res gratias vobis in-

sientes ajnmus , nuod adeo sinceram erjra nos benevolen-

tiam conservaverilis : nos vero ubicumque gentium fueri-

mus, licet ad ipsos orbis terrarum fines dpferamur, licet

Cncuso uiino in\.



36o 8. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P>

ad locum hoc mullo desertiorem , vos menle circumfe-

rentes abibimus, insculplos vos auimo et incisos pectore

nostro geslantes, neque iliucris longinquitas, ncque lem-

poris diulurnilas, neque lurba calainilalum negligenliores

crga suavitatem veslram nos reddidit, scd quasi non ita

pridcm vobiscum vcrsali fucrimus, iinovero quasi vobis-

cum perpetuo versemur, ut re vera versamur, ila vos cer-

nimus, et charitatis oculis conlcmplamur. Ejusmodi cnim

estamicitia, non ilinerum inlervallo dirimilur, non longo

dierum spalio debililalur, non afllictionum lurba supera-

tur; scd in allum perpeluo lollilnr, ct flammae cnrsum

imitatur, Atquc hoc vos prac catcris omnibus noslis, quia

prae coeteris omnibus eliam tunarc scilis : quocirca vos

quoque bealos dicimus. Licct cnim miscrabiles simus ac

despecli, at potens cst Dcus, et sufficit ad conslituendamvobis mercedem hac charitale majorem, ac mullo ube-

riorem : nam eorum merilum ,qui aliquid boni egerint

dixerintve, suis prauniis longe supcrarc solet. Et optarem

equidem ipsis oculis vos pra?sentes cernerc , ct congressu

vestro conspectuque frui , alque hoc paclo vestra chari-

tate obleclari : quando autem id non licet, non ob pigri-

tiam aliquam et negligenliam, sed quod exilii necessilale

prcepediamur; nolite saltem nos altcra navigaliono pri-

vare , sed ingenlcm copiam epislolaruui ad nos mitlile,

quae de vcslra nos faciant valctudine cerliores. Nam si

ejusmodi litleras frcqucnler accepcrimus, mullam con-

solationem pcrcipiemus, quantumvis longinqua et cxtera

in rcgione degamus. Cum igilur vobis cxploratum sit

quanto nos dcvincturi silis bcncficio, quanlaque lrclilia

perfusuri , nolite hanc nobis volnplalcm invidcre : dum

enim vobiscum per litleras colloquemur, vos ipsos hic

adesse arbitrabimur, et evidenlius tanquam ob oculos po-

sitos poterimus animo contemplari.



EPisrOL.fi ccxxm-ccxxiv. 36

VVVV^VÂrt/VVVV^VVV^VVVV^vWV^WÂfVVVVV^

EP1ST0LA CCXXIII 1

.

Hesychio.

Cupiebam equidem , antequam ad suavitatcm tuam

scripsissem , lilteras ab ca prior accipere : hoc enim vehe-

menlissimi amoris est proprium. Verumlamen litteras

tuas non expcclavimus, scd priores ad le scripsimus , ut

in hoc sallem ardentis amoris erga tuam suavitalem nostri

specimen ederemus. Sed hoc lamen nominc tibi gratiam

habemus, ut qui probe sciamus non ex contemptn, sed

prae nimia humilitate tibi hoc conligisse. Audacter igitur

hunc tuum in nos amorem oslende , ac litteras, quibus de

tua valetudine certiores fiamus, ad nos creberrimas mitte.

Si enim ejusmodi litleras acceperimus, licet ad ipsos or-

bis lerrarum fincs amandati simus, licct ad locum isto

desertiorem , multo solatio laedium noslrum veslrae cha-

ritatis officium miligabit. INihil enim ita polcst animum

erigere , multaque voluptate perfundere , ac si amet

ameturque sincere. Atque hoc tu omnium maxime nosli,

quandoquidcm tu quoque omnium maxime amare nosli.

EPISTOLA CCXXIV 2.

Marciano ct Marcellino.

Quidnam causae est, quamobrem, cum tantopere nos

• Cucusoanno4"4- — • Ibid.



36g 5. JO. CHUYSOSTOMI A.RCHIEPISCOPI C. P.

ametis; neque enim tanto licet a vobis intervallo disjunc-

tos latet nos amor vester, quod et vehemens sit et inflam-

matus ; silere poluistis , ac ne semel quidem litteras ad

nos dedistis,sed rcm istam similem aenigmati reddidistis ?

Neque enim legitima fuit illa excusatio, quam in epistola

ad religiosissimum presbyterum Constantium missa ex-

pressislis. Verum tamen nolim haec exacte disquirere.

Sit ita sane, atque hanc fuisse causam silentii dernus;

ecce et haec ipsa nunc vobis eripitur, et litteris nostrisvos lacessimus, ac simul gratias agimus ob sinceram hanc

charitatem,quam erga nos ita florentem conservatis, ac

petimus , ut quotiescumque licebit, crebras ad nos litte-

ras detis. Non enim dubito quin huc impigre advolare pa-

rati fuissetis, nisi, ea qune commemorastis impedimenta

intercessissent ; imovero animo jam ac voluntate advolas-

tis. Sed quoniam id reipsa fieri tantispernon potest, lit-

terarum saltem solatio noslrum mcerorem lenite, ac de

vestra toliusque vestrae domus valetudine nos facite cer-

tiores. Si enim ejusmodi litterae ad nos a vobis missae

fuerint, quamvis in asperiori degamus solitudine, quam

sit ista , multam cx litteris veslris consolationem ca-

piemus.

EPISTOLA CCXXV.

Conslantio presbylero.

Miratus sum cur tu qui tam vehementer nos amas,

quique nihil non agcre , dicere, ac pati noslra causa pa-

ratus es (neque enim nos fugit , neque fieri potest, ut

' CIucuso anno 4o4-



EPISTOLA CCXXVI. 363

sincere arnantem id fugiat) ne semel quidcm ad nos scri-

beres, idque cum nos haud longe a vobis advenissemus,

et rnihi plurimum colendus et clarissimusfrater Libanius

ad nos pergeret. Haec a me non co consilio dicuntur, ut

vos accusem, scd ut dolori mco salisfaciam. Nam quoniam

magno affectu pietatem vestram proscquor, non aliam ob

causam, scd quoniam omni studio de animae tuae salute

sollicitus es , et iis qui necessitatibus prcmuntur com-

muncm le portum offers, dum egenis succurris, dum vi-

duis subvenis , dum sustentas orphanos, et communem

omnibus te parentem prrebes, hac de causa cum ingenti

amore tui afficiar, lifteras etiam recipere a tua pietate

desidero. Hanc igitur nobis concede gratiam, ac deside-

rium nostrum exple : non enim mediocri solaiio levabi-

mur, licet in solitudine constituti , si amantissimi animi

tui manusque litleras acceperimus ,quae nos de tua to-

tiusque domus tuae valetudine faciant certiores.

WVV\V VW».\VVVV V\ VV\ vV\ WVVVV»\XiÂ.V'MVVVVV\VVVVV\VA^V^\V\aV\^r\^VV\V>^VX\VV\V^\V\\W*^

EPISTOLA CCXXVI ».

Marciano et Marcellino.

Nobis amigma solvistis. Non enim ad defcnsionem suf-

fecisse illam excusationem, quae tum suggerebatur, vos

nunc indicaslis, cum nondum acceptis litteris nostris nos

lacessendos putaslis. Ea quippe charilatis est natura , ut

silere minime possit, vernm quamvis periculum sit ne ac-

cusetur audacia^, munere suo fnngitiir. Nos vero lantum

abest, ut diem vobis dicamus, qnod ad nos priores scripse-

ritis, utetiam vos hac de causa corona donemus, ac prae-

i Cucuso anno 4o4-



364 6. JO. CIHVtfSOSTOMI AUCIIIEPISCOPl C. P.

diccmus, et sinccri ainoris vestri periculum nunc maximo

fecerimus, non solum quod scripseritis, sed etiam quod

priores scripscrilis. Deus aulem vos omni potest aegritu-

dino liberare, vosque pristinae rcstituere snnitali, ac fa-

cultalem largiri communis inler nos congressus , et in

conspectum mutuum venicndi : siquidem non vulgari so-

latio recreabimur, si ab homine adeo generoso litlcras ac-

ceperimus : sed et illius colloquii desiderio lenemur, quo

ulinam nos quam citissime frui conlingat, ut nobis instar

niaximae cujusdam feslivitalis esse possit.

EPISTOLA CCXXVII 1

.

Cartcrlce.

Quid ais? continui tibi morbi non pcrmiscrunl, ut ad

nos venires? atqui venisti, et nobiscum cs, et ab animitui

artectu ac voiuntate lotum iilud oblinuimus, ncc ulla tibi

hac in re excusatione est opus. Elenim ardcns ac siucera

charitas, quae sic perpetuo viget, nobis suflicit ad suggo-

rcndam ingentis ketitiae occasionem. Sed quoniam non

mediocrem nobis sollicitudinem injecisti, cum de lua

aegriludine verba fecisli, si forle ab illa fueris liberata

(potest enim Dcus illa te liberare, ac pristinae reslituere

•anitati) de eadem re certiores nosfacito,ut hac sollicitu-

dine liberemur. Quod enim semper litteris meis significavi,

nunc quoque significo, ubicumque verser, licct ad locum

isto deserliorem ablegemur, de te tuisque rebus sollicili

essc non cessabimus. Ejusmodi nobis Iikc ferventis et siu-

cerae charitatis pignora reliquisti, quae nunquam extingui

' Cucuso anno 404.



EPISTOLA CCXXVIIC. 3G5

possunt, neque lempore debilitari : sed sive tuae nobilitati

vicini simns,sive ab illa rcmoti, charitatem camdem con-

servamus, utpote quibus exploratum sit, quam sincera sit

charitas ,qua nullo non tempore alTectam erga nos esse

sensimns.

fc "^-4-fc tf* \-fc-|

EPISTOLA CCXXVIII.

Thcodoro mcdlco.

Tu quidemadnegoliorum occupaliones confugis, atque

inde petita excusalione uteris, quod non veneris: ego vero

nihil hac oratione libi opus esse arbitror. Nam et venisti,

et quantum ad charitatem altinet, nihilo inferiorc apud

nos loco es, quam qui ad nos venerunt : siquidem volun-

tatis nomine non secus atque illos te praedicamus, alque

inter praecipuos amicos numeramus, tibique gralias agi-

mus, quodcum modico temporis spatio nobiscum versatus

fueris, ac fortasse nc modico quidem, nihil minoremerganos amorempraele tuleris, quam quidiulurno temporc no-

biscum fuerint educali. Quam ob causam ingentes libi

gralias agimus, teque obsecramus, ut ad nos frequenler

scribas. Praesentcm enim teipsum inlueri cupimus, sed ne

mnllos laedamus, qui et manibus luis indigcnl, et lingua

tua, tantique portus ac refugii adilum illis intcrcludamus,huc te perlrahere non audemus : scd quctiescumque fa-

cullas dabilur, ut ad nos saepe littcras des obsecramus

deque tua valetudine certiores facias. Sic enim quanquam

longo intervallo dissili, acceptis a tua suavitate ejusmodi

lilteris, multam consolalionem percipiemus.

1

Cucuso anno, nt pulalur, 4o4-



366 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C.

EPISTOLA CGXXIX 1

.

Severce.

Equidem tnam nobilitatem corporeis oculis nunquam

vidi, charitatis aulem oculis omnium maxime conspexi :

quandoquidem nulloquanlumvismagnoregionuminlerval-

lo potest ejusmodi conspeclus impediri. Cum enim zelurn

ac studium nobis luae nobilitatis pro recla lido dominus

meus amanlissimus Libanius verbis expressisset, uiagno-

pere nos erexit : quo faclum est, ut tamelsi nunquam te

viderimus, priores ad pielatem luain scripserimus, ipsam

oranles, ut quando facullas dabilur, ad nos scribas. Si

enima tua suavilate Iransmissa perferatur ad nos opistola,

quae de lua valeludiue corliores uos faciat, maximo, dum

in hac extera regione degimus, solalio mcerorem noslrum

mitigabit. iNibil euim esl, quod cum charitate conferri

possit.

EPISTOLA CCXXX 2.

Elpidio episcopo.

Magnam doinino meo amaniissimo Libanio gratiam ha-

beo, quod et domo sua excessit, et huc venit, ac rursus

ad reverentiam tuam profectus est : atque ejus rei causa

maxime graliam illi babeo. Id enim onini animi conten-

' Cucuso anno 4<>4« — a lbid.



cpistola ccxxxi. 367

tione studeo, ut tibi ab oranibus honor obsequiumque de-

feratur. Non quod tu islis indigeas, sed quoniam hoc Ec-

clesiis est utile, cum eis quaepersecutionem patiuntur, tum

illis quoe tranquillitate fruuntur. Gratam igitur et accep-

tam habens ipsius benevolentiam, Domine mi reverendis-

sime ac religiosissime, cum ab eo diligenter cuncta didi-

ceris, quee Antiochise, quaeque apudnos geruntur ; nam et

ista narrabit, qui tametsi perexiguo tempore nobiscum

versatus est, quid tamen rerum geramus didicit ; laetuin

illum hilaremque dimitte. Magno enim amicitiae luae de-

siderio tenetur, ac vehementi nostri amore flagrat. Aman •

tissimum ac reverendissimum dominum muum Asyncri-

tiuin presbyterum meis verbis velim salutes, una cum

amantissimis ejusliberis, omnemque tuum clerum, quem

brevi temporisspalio tuum in nos amorem imitaridocuisti.

Neque cnim id nos fugit, quantam in nos charilatem pr:e

se tulerunt, et quo pacto parali sint eo nomine cuncta

perferre ac peragere. Illud vcro praeclarum facinus tolum

est tuae pietati acceptum ferendum.

EPISTOLA CCXXXr.

Adoliie.

Frequenler quidem ad pietatem tuam litteras dedimus,

sed hsec frequentia nobis non sufficit, verum id agere sin-

gulis diebus cuperemus. Scis enim quo animo erga tuam

suavitatem simus. Quando aulem id non licet, quoties fa-

cultas dalur, maximo nos ipsos afficimus beneficio, dum

salutationis debilum munus persolvimus, ae de vestra va-

1 Cucuso annu 4 l| + -



308 S. JO. CnRYSOSTOMl ARClIIliPlSCOPI C. P.

leludinc atquc hilarilatc sine inlermissione ac pcrpeluo

quidpiam audirc percupiuius. Cum igitur intelligas quan-

tam a nobis graliam inilura sis, quolies ca de re ad nos

scribes, orole, omncmoperam adhibe, ut sccpc ad nos de

co litteras millas : siquidcm non mcdiocrcm istud nobis

dolorem inussit, quod cum vir omnibus prope nolus no-

hisquc pcrcarus huc profecturus esset reverendissimus

dominus meus Libanius, ad nos litlcrarum nihil dederis,

ibrlasse quod ignorares : alqui hoc ipsum est, quod nos

male habet, quod qui veniant istinc ad nos, ignores. Nos

enim sciscitari ac curiose inquirere non cessamus, qui-

nam hinc ad vos pergant, ut eorum opera desiderium

nostrum cxpleamus. Id nimirum tale cst, ut ad tuam

suavitalem sine inlermissione scribamus.

EPISTOLA CCXXXII 1.

Cartsritr.

Si prohenosses, quantam a nobisgratiam ineas, dum ad

nosscribis,ctfrcquenlissimcscribis, acluiuchariUtlismelle

]itierasohlinis,omncmopcramadhiborcs, utsingnlisdiebus

ad nos epistolas inillcres. Non enim jam Cucusum nos ha-

bilarc ccnsemus, ncquein soliludine degere, tantam exlit-

teris luis ac tua sincera charilate voluptatem haurimus.

Quod aulcm non litleras tanlum miseris, scd eliam domino

mco, dilectissimo fralri noslroLibanio persuaseris,utistinc

solverct, ctpercgrinalioncm islamsusciperet, quanlaeistud

est bcnevolenliae ? quantic sollicitudinis ? Hac de causa laeta-

mur et exullamus. Nihilcnimest, quod cumcharilate con-

ferri possit. Atquc a nobis quidem ipsa postulas, ut eamdem

• Cucuso anno 4^4'



EPISTOLA. CCX\XIt. 3(JCj

conscrvemus bcncvolenliam, quam a principio erga lc prae

nobis tulimus: at nos eadem iila mcnsura conlenti csse

non possumus, scd quolidic conamur affcclum illum et

amiciliam a tc nova quapiam accessionc cumularc, quod

duni agimus, Leneficio nos ipsos afficin»us maximo. Non

enim desinimusmentc versarequae sitnobilitasanimajtucc,

qu:e sincerilas, ingcnuitas amiciliae, et candor ab omni

dissimulalionc alienus, et cogitotionum islarum mcmoria

maxima kclilia nos perfundit. Quocirca lc obsecramns ,

ut dc noslra charitate secura, minimc doleas proplcr ca

quae a tua vcnerationc transmissa sunt, quod ca nimirum

remiserimus: siqnidem affectu ipso ct acccpimus, ct illis

potili sumus. Sed quoniam nulla egeslate prcmimur,

significavimus , ut nobilitas lua illa cohservet:

quodsi lbrtc premamur egestatc , videbis quanla libcrtatc

fiduciaquc scribcmus , ut ad nos mittantur , et in hoc

quoque luis diclis parcbimus. Sic cnim sub finem epis-

tohc dixisli, Oslcnde luam piclatcm nobis confidcrc , ac

rebus nostris tanquam] propriis uti. Quando igitur sic

animo nos affectos csse vis, ut procul dubio vis, cl luis re-

bus lanquam propriis uti, cum ad le scripscro, tum trans-

mille. IIoc cnim maximum est indicium mc ilia propria

ccnsere, si cum volucro, tnm illa mittanlur, non cum illis

non indigeo. In hoc ergo quoquc sinceram luam ostcndc

charitalcm, ct qua revercntia nos observcs, quod in hac

rc nos lolcraveris, ct quamprimum lilleras milte, qucc te

minime rcgre tulissc significcnt. Nisi enim hoc feccris, in

perpetuam anxictalem et sollicitudincm nos conjicies.

Non enim solliciti essc dcsinemus num foiie molesli fucri-

mus : siquidcrn mullo studio charilatis tunc lenemur, ct

tuam nobilitatem recrcandi. Postquam igilur cxcusalionc

usi sumus, quo pacto illam acceperis, nobis significa. Nam

ut intelligerc potest suavitas lua, nobis apud alios qui

xcin. 24



3;o s. jo. ciiiWtcsro.Mi auciiiepiscopi c. p.

idiprumpracsliterant, nobisquc admotlum cari erant, nulla

nobis ulenclum excusatione fuit, scd sntis fuit repudiarc

transmissa: verum apudluam venrralionemelexcusalione

ulimur, ct nc argre feras obsccramus, neqne prius haec

idenlidem dicere inlermittemus, donec te nobis minime

succensuissc significavcris. Quod si hujus modi liltcras

obtinuerimus, duplo ac triplo ac mullotics majora quam

quae missa sunt , ncs accepisse arbilrabimur. Id euim

maxime potest argumento esse, quanta reverenlia et ho-

nore nos colas.

EPISTOLA CCXXXIII.

Ad Episcopum Anliochenum (2 5).

Oportcbat quidem pielatem vestram non verbis eorum

qui locuti sunt, mcnte subverti, setl in tanla mendacio-

rum copia multa cum attcntionc verilatem investigare. Si

enim omnia quae vuigo jactanlur vera censeas, in pericu-

lum venient omnes: sin aulem judicio et legibus ea qua3

latcnt pcrvesligenlur, judicium a vobis ego libcns postu-

larem, nisi qnis alia rursus in mc calumniae tela jaculetur.

Timco namque, timeo jam umbras el simulacra, post-

quamvos ila jjidicastis. Amici amiciliae nuntium remise-

runt, qui juxta erant, a longe steterunt, et qui longe erant

calumniarumjacula contorscrunt. EfTecistis ut in medio

porlu naufragium palerer : scd quamvis ejiciar ex urbe,

alquc ab Ecciesia sej ungar, ad quodvis supplicium fercndum

me slatui comparare. Philosophari mihi ac palienler ad-

vcrsa ferrc decrctum est: scio cnim, scio cerlissime, civi-

talc firmiorem esse soliludinem, et beslias agri mansue-

liorcs amicis. Vale.



LPISTOLA CCXXXIV. Zj t

EPISTOLA CCXXXIV 1

.

Brisoni.

Septuaginta ferme consumptis in itinerc diebus, (unde

polest amplitudo tua coiligere, quol et quanta mala passi

fucrimus, cum ct Isaurorum metus nos undique preme-

ret, et cuminlolerandis febribus colluctarcmur,) Cucusum

totius orbis terrarum desertissimum locum tandem ali-

quando pervenimus. Et haec dico non rogans, ut molesti

ulii sitis, ac petatis, ut hinc transfcramur : quod enim erat

gravissimum jam pertulimus, nempe vias molestiam : sed

hanc a vobis pclo gratiam, m ad nos assidue scribalis, nc-

que proptcrea quod longius a vobis rclegali sumus, idcirco

nos ista consolatione privelis. Scitis cnim quanlo nos islud

solatio lcvet,quanlumvis aiilicti simus et serumnis ob-

sessi, cum de valetudine veslra amicorum nostrorum cer-

liorcs fieti possumus, ac vos hilares ct incolumes esse, ac

plane securos. Lt igilur hinc non mediocrem possimus

carpcre voluptatem , de his ad nos assidue scribe : non

enim Ieviler nos recreabis, sed et ingenli solatio Isedium

nostrum lcnies, cum non ignores, quantum tuis commo-

dis gaudere soleamus.

» Postquam Cucusum pcrvenerat anno 4<4«

24.



3^2 S. JO. UHRYSOSTOMI ARCHIIiPISCOPI C. P.

EPISTOLA CCXXXV 1

.

Porplvyrio Episcopo Ii/ioscnsi.

Quam firma, quam constnnti, quam immota charilale

sis, non mc fugit, nec ullam negotiornm dilficulialem il-

lam possc labcfaclarc. Id vcro tu rebus ipsis oslendisli :

quam ob causam nos quoque, licet morbo correpli, atquc

in locum totius hujus noslri orbis deserlissimum dclali

Cucusum , ct Isaurorum incursionibus circumsessi, ac

mullis ocruinnis vexali, ct scribimus, et debilam salula-

lionem tupc pietali persolvimus, corpore quidcm sejuncli,

sed animo copulali, magnamque indc consolationcm per-

cipimus. Licet enini non levibus hacc commoratio diffi-

cullatibus sit obsessa, maximum tamcn indc solatium hau-

rimus ,quod non longe a vobis absumus , ac frequentcr

possiuuus, modico interjeclo itineris hujus inlcrvallo, et

ad. vos lilleras dare et a vobis accipcrc. Nam si hac fesli-

vitalc pcrfruamur, feslivitatcm euim hoc cgo ccnsco, ac

solcmnilalem, ct ingenlis voluplatis occasionem , ne mi-

nimum quidcm scnsum hujus soliludinis, melus, cl anxie-

talis capicmus.

• Cucuso anno 4<>4.



•,%.% v%%1

EPISTOLA CCXXVU. 3^3

EPISTOLA CCXXXVI 1

.

Carterlo prwsidi.

Desertissimus quidem miruin in modum locus est Cu-

cusus : verumtamen haud ita nos soliludinc sua contris-

tat, ac quiete exhilarat, quodque nulla ex partc nobis ne-

gotium faccssit. Quocirca tanquam ad portum quemdam

ad soliludincm hanc dclali sedemus, et a malis quae in via

pcrlulimus, rcspiramus, et morbi alque malorum quoc sus-

tinuimus reliquias hac quicte depellimus. IIoc apud am-

plitudinem tuam sermone idcirco utor, quod intelJigam

mirifice te nostra quiele laetari, quandoquidem nulla nos

capcre potest eorum oblivio, quae istic a tc sunt gesta, dum

praeposteros illos ct importunos tumullus scdares, et om-

nem lapidem moveres, ut in secnritalc versaremur, et quae

tuarum erant partium, omnino praestares. Haec nos apud

omnes, quocumque genlium deferamur, prnedicamus, ti-

bique gratiam non mediocrem habemus, Domine mi plu-

rimum suspiciende, ob tantamhancsollicitudinem: verum

ut non solum cx eo, quod amcmur a le, scd eliam quod

litteris tuis fruamur, quae nobis valeluuinis luoe stalum

exponant, lnelilia afficiamur, hanc nobis concedc graliam.

Non enim vulgari solalio quanlumvis in exlera regionc de-

gentes reficiemur , si ab excellentia tua missas ojusmodililleras acccperimus.

• Cucuso anno .j' }.



3;4 8« J0 « CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

EPISTOLA CCXXXVII.

Thcodoro Mopsucslcno.

Si esset quidern venire possibile tuamque reverenliam

charitatemquc complecli , in ipsa jucundari, cum multa

hocvclocitale et studio faceremus :quoniam autem hoc

nobis non adjacet, nunc lilteris hoc implemus. Si enim

ad ipsos fines mundi ducamur, tuae dilcctionis intcgritatem

et fervorem, et sine dolo sinceritatem oblivisci non possu-

mus, quaeestantiqui ct a principio, quamque nunc mons-

trasti. Neque enim nos latuit quanla pro nobis et diccre

et facere festinasti, meus (sie) honoratissime atque sanc-

lissime. Sed si nihil ainplius factum est : Deum tamen

habes pro tuo sludio ct alacritate debitorem, integramquc

mercedem. Nos autem non quiescimus, scientes tuae gra«

tiamsanctitalis, et tuam reverentiam omnibus praedicantcs

atque poscentes eamdcm dilcctionem florentem per omnia

conservari. Non enim in deserto sedentes Fortuitae inter-

cessionis fructus habemus. Quando talem in cilicia thesau-

rum et reconditas divitias possidemus: Iliec est enim fortis

ct vigilans animre tuoe dilectio.

EPISTOLA CCXXXVIII.

Ad impcratriccm Eudoxiam.

Deus omnis naturac conditor csscnlia sua praeslat omni



EPISTOLA CCXXXVIII. $y5

poteslati atqne dominationi :IIomines vero omnes sibi in~

vicem sunt aequalcs, licet alius alium antecellere videatur.

Tradidil igilur et tibi regia sccptra , non ut aliis anlecel-

lere le pules; scd ut jus cuique suum tribuas, atque jus-

liliam administres. Gloria enimet opes et mundanus splen-

dor, nihil omnino nobis proderunt in formidabili judicii

die; sed id unum prodoit observantia scilicet divinoruui

praeceptorum,qua simul rccta dogmata sarla tecla ser-

vautur. Quorum fac ne immcmor esse videaris, ncve Dei

timorem cx animo luo excutias, probe sciens spirilum om-

nium nostrum in ipsius manibus csse : quippe ad libitum

uni adjecit vitae annos, alii vero aufert:«Ego enim, ait,

ncccidam, et vivcrc faciam1

. Et quis e manibus meis eri-

» pietur ? Ilorrendum , » vero , « cst incidcre in maniis Dei

»viventis

2

.

»Limus et cinis sumus omncs homincs, flos,

gramen,pnlvis, umbra , fumus et somnium; et vivimus

viloe prorsus expertes. Ex quo enim in universam naturam

nostram lala est hrcc sententia, « Pulvis es, et in pulverem

» reverleris3

; «morlalitalem omnes et ccrruptioncm simul

induimus, ct communem ad unum omnes mortem subi-

vimus, licet unus hodie, alius cras occumbat. Ut enim a

tcrra quisque prodimus, in terrani rursus paulo post re-

vcrtimur reges simul ct privati, principes ct subdili. Rcs-

pice igilur cos, qui anle vos regnarunt, atquc considera,

quid ii tam erant-, ct quid iidcm sint in praesentia. Vide,

quomodo qui bona egerunt, vcl posl mortem bene beatc-

que vivant, et in retributionis die in resurrectioncm viloe

prodeaut; conlra, quimale egcrunt, in hoc mundo malc-

dictis et execrationibus incessanler ab omnibus Jaceren-

tur, et non amplius in resurrectionem vitae, sed judicii

exurgant. Imilelur igitur cl pielas vestra eos, qui fidem

illaesam servarunt, quiquc pulchrum divinorum prajcep-

» Deul. xxxii, ag. — » Hebr, x, 01, — 3 Gcn. iu, ig.



876 s. jo. ciirVsostomi ARcniF.riscon c. p

torum cursnm confeccrunt : atquc misera) Theognosti Hltt-

licri , cjusquc filiis suum vinelum reddile. Sufliciunt liis

practcrila) molestire : nc augeantur ipsis miseria?, neve,

qmeso le, ultcrius prolcnclanlur alllictiones. Fac, cis quam

cilissime solvas opprimentem dolorcm atque calamitalcm,

in mcmoria revocando Salvaloris Evangclica monita, qui-

bus nos liorlatur , nc solcm super iracundiam nostram oc-

cidcre sinamus '. Et rursum in divilem illum inveclus :

«Stulte, ait , hac nocle animam a te rcpetunt; quae au-

» tem parasli, cujus crunt 2 ? Quid prodest homini si uni-

» versum mundum lucrclur, aniruac vcro suoc dclrimenlum

»patialur? aut quam commutationcm dabit homo pro

»anima sna " ? » JNumquid nobiscum ad infcros descendct

suavilas vinca fructus? an ficorum dulccdo? an olei pin-

guedo? an opum redundantia et imperii gloria ? Nonnc in

corruplionem omnis hominum conalus dcsinit? nonnc,rclictis omnibus, spoliati mundanis hujusce vilac bonis,

nudi hinc disccdimus sine potcstale ct impcrio? hacc igi-

tur omnia mcnle rcvolvens, fac ut vinctum restitualur,

ut bcne tibi fiat in judicii die.

1 Ejihes. iv, 26. — * Luc. xn, 20. — * Mallli. xvi, 2S.




CONSTANTINOPOLITANI

ARCHIEPISCOPI

EPISTOLARUM

CLASSIS III.

EPISTOL.E SPURI/E.

EPISTOLA I.

Conslanlii presbyteri ad matrem.

Hoc dcmumest

veramesse

malrem, ac libcros ada-mare, nempe cum defuerit quidpiam eorum qnaj nccessa-

ria sunt, filium monerc , domoquc exigere , alque ejus

discessum acquo animo fcrrc , ac magnam illi ob susccp-

tam peregrinationem gratiam habere. Subegisli vim afTec-

lumqne naturac , dum jussisti , ut civitatem soliludinc,

socuritalem metu Isaurico, etcousortium veslrum separa-

tione mutaremus, ne quid forte secus, ac convenit, agerc

cogeremur. Quas ob rcs magnam tibi gratiam habemus,

non quod pepercris, scd quod ita educavcris , et in hoc

quoqnc lalcm, qualem oportct, malrcm tc pnebueris. Si-

quidem ilke quae affectu frangunlur, ct antequam expc-

dial, filiorum praescnliam cxpctunt, non jam malrcs, scd



378 CONSTANTII PRESBYTEM

filiornm parricidne sunt appellandae. Sed quemadmoduui

forlis in hoc fuisti , ac ferro firmior, libiquc mercedcm a

benigno Deo copiosam promeruisti, sic lc oramus et obsc-

cramus, ut in caeteris omnibus eamdem philosophiam et

constanliam prae te feras , ct intelligas unam calamitatem

csse, peccatum solum, reliqua vcro cuncta fabulam ,prin-

cipalus, prseconia , honores ab hominibus delatos : hanc

aulem per uicdias tribulaliones esse viam quae ducit ad

ccelum. «Per multas senim « tribulalioncs oporlct nos in-

* Irare in regnutn Dci 1. »Et vcro sancti omnes , et qui in

vetcri, et qni in Novo Tcstamenlo memoranlur, hanc tc-

nucrunt viam , dnm insidias passi sunt, perpetuo vexali

in fugam acti , in cxilium pulsi , urbe domoque exacti,

praematura morte sublati , alque ab illis a quibus minime

omnium oportcbat. Quid enim, quaeso, luctuosiusaut quid

acerbius quam a dextera fraterna mactari , et post coro-

nas tanlamque commendalionem ac laudem pramiatura

ac violenla morte vitam finire ? Quid vero acerbius,

quaeso, quam unicum filium ct in exlrcma senectule da-

tum a paterna manu jubere mactari, et patrera ipsum

ejusmodi caedis fieri adminislrum? Noli enim hoc mihi di-

cerc,salvum illum, et incolumem poslea receptum fuisse.

Nam cum nihil horum scirel juslus ille, sed omnino sc

illum jugulatiirum, sic illum in montem deduxit, altare

construxit, ligna imposuit, giadium arripuit, el jugulum

ense transcgit, nam et transegit , si animum ejus ac vo-

lunlalem spectes : quam ob causam et ubivis gentium in

tolo terrarum orbe celcbratur. Quod si istius nepotcm

commcmorem, et ipsum videbis fratcrna vcxatuminvidia,

rursus in exilium rclegatum , cxlorem , ac civilatc pul-

snm, scrvum, in extera regionc mercede operam suam

locantcm, ac capitis sui periculuin rcformidanlcm. Quod

' Aet. xiv, 2i. — « Gen, xxix, i4-



EPISTOLA I AD MATREM.fyty

si Josephnm, qui venditus fuit et tot annis scrvus alque in

vinculis fuit; quod si Mosem, qui tot a Judaeis passus est

mala. Nam Aposlolorum afllictiones orationc complccti

nomo potesl. Ilasc ergo colligcns , et apud te perpendens

quanta sit merccs paticntiac, sacrificium offcr Deo, gcne-

rosc ferendo quascumquc accidunt, et in omnibus illum

glorifiea. Elenim Job propter cjusmodi vcrba coronam

obtinuit. Tum vero expecta mutationem in melius,ne-

que precari Deum hujns rei gralia dcsinc, alque ad nosscribcre slude, nos aliquid litteris noslris profecisse, ut

animi tui tranquillitatcm fovercmus , nisi forle laetitiam

noslram lurbare malis. Nos enim hic multa voluptatc

perfundimur, dum sanctissimi Episcopi consueludine, ac

loci hujus quiete, otioque summo obleclamur. Nam ct

Isaurorum metus conquievit, dum cogcnte hieme, sua re-

gione se continent. Ne igilur noslram hanc laetiliam con-

turbes. Quod si ad nos littcrae perferanlur, quae nobis

significcnt, te prout le decet, sublimique tiuc menti con-

venit, ea quae contigerint , ferrc, hac occasione Iretitia

noslra non mediocri accessione cumulabitur. Enimvero

mirificc nos recreavit fructuosa cum sanclissimo Episcopo

consuetudo, sic ut nos propemodum in alios viros mula-

vcrit, ncc ullo pcrmiserit peregrinae regionis sensu affici :

tanta bonorum jucunditale rcdundamus, tot spiritualibus

opibus circumfluimus, et eam ob causam Deum continuc

glorificare non cessamus.



380 CONSTANTH PnESBYTEni

*.*%> v^-v vvvk.-v^, . »., %•%.-* . -v» v,-v*,**v%> h/«V« v* %>%,*, fvv.v -v v-*.-*wv »%.% *.-%•*. vv.%. v *%.»>•».-. VWA»

EPISTOLA II.

Ad sororcm suam.

Nos quidem charilatc conjungit cuni naturae lex, lum

quod codem partu edili fucrimus : at nos non cam tan-

tum oh causam, sed oh aiiam, ct quce maxime locum ha-

hcre dchct, lc reveremur ct amamus, quod nimirum res

hujus saeculi pro nihilo haheas, quod lumum ahegeris,

pulverem oppresscris , lulum conculcaris , Ievcsque tihi

alas ad cmelicndain viam, qiuc lendit ad coelum, compa-

ravcris : ct ncque mariti cura , neque lihcrorum cducan-

dorum solliciludo , neque domus adminislralio , ncque

lumultus, quem ista pariunt, cursum tuum interrumpcre,

aut retardare poluerunt , sed his ipsis quihus impcdiri

posse vidcharis , ad majorem usa es volatus celeritalem :

et nequc illa qurc viros gcnerosos humilial; siquidem

« paupcrtas, » inquit Scriplura, « virum humiliat1

; » dcji-

cere le poluit, sed ct suhlimiorem eiTecit. Ea namque vir-

tutis est vis, ut non ah iis, quae similia sunt aranearum

lelis praepediatur, sed ca mullo facilius, quam ipsa aranea-

rum tclas dissipans, rnultum indc lucrum decerpat. Haec

non sinc causa lusc scripsimus veneralioni , sed quoniam

cum noslro disccssu, lum tumultu istic cxorto admodum

conlurhari lc conjicimus, et anxiam essc, proplerca scri-

hcndum ad piclatem luam duximus, ut cogilans viam

quamdam essc rcs humanas, ct anguslam quidem eara

quae virtulis cst, spaliosam aulem qu.c vitii , nequeillos,

quihus cum peccalis felicilcr cuncla succcdunt, semuleris,

1 Prov. x, 4.



EPISTOLA. II AD S0R0P.I-M. 38

scd potius deplorcs; quandoquidcm supplicium illis pros-

peritas haec acccrsit : nequc qui viam angustam scclan-

tur, miseros arbilrcris, scd bcatos polius pracdiccs, si cum

virlutc viam peragant. Nam ct islis majorcm occasionem

ailcrt, et incrementum honorum ct coronarum , istius

vitas allliclio , si cum virtulis auxilio lolcrelur : siquidem

et divcs ille non idcirco tantum cruciabatur, quod crudc-

lis ct inhumanus essct, sed quod pluribus opibus abunda-

ret, ct opipara mcnsa frucretur. Lazarns vero proplerca

corona donabatur, quod mulla cumpaticnlia gravem ul-

cerum cruciatum fcrrct, egcslatem, sollicitudiuem corum

qui subvcnirent, quod abjcclus cssel, quod conlcmnerc-

tur,quod canum linguis in pracdam jaccrct cxpositus.

Hacc enim omnia licct antcquam noslrasliltcras accipercs,

non ignorares; faciendum nobis lamcn cxislimavimus, ut

in mcmoriam ea tibi scribcndo, rcvocarcmus , ne forle

trhtilia lurbari tc sincres. Quamvis cnim lillcris noliin

omnia consignarc, probe lamcn novi quibus malis obsi-

dcamini, quam ob causam ct cpistolam adjcci. Lt igilur

ctiam dum pcregre vivimus, multa voluptatcpcrfundamur,

ad nos lillcras mille, quibus significcs tanlum apud lc

noslram hanc valuissc cohorlalionem, quanlum voluimus

etoplavimus. Siccnim fict, ut, licct longesejunclia vobis,

multam hinc lactiliam hauriamus : siquidcmnos, lamclsi

tam multa passi nihil eorum senlimus, dum mcrccdem

mcnle complcclimur conslilutam ob ca quac passi sumus,

etexpcctamus forc, ut nliquam in melius mulalioncm ne-

gotia sortianlur, ut et ipsa cxordia prac sc ferunt. ILcc

igitur ipsa lccum ropulans, dum cjusmodi palicnliac sudo-

res toleras, noli animum despondere, scd cum omnium

aliorum curam gcre liberorum luorum ; siquidcm major

to nunc merces manct, tum pulcbramEpiphanium, prout

placitum Deo fueril, cducare sludc. Non cnim ignoras



382 CONSTANTII PRESBYTEIil

quanta sit a Deo liberorum educationi merces conslilula.

Ita cuui aliis Abraham nominis celebritatem adeptus est

ila Job coronam promeruit: ct assidue bealus Paulus hoc

parenlibus pfaecipit dicens: « Educaie filios vestros in

» discipliua ct correplionc Domini 1

. » Vacationem nacta

es, qiue libi a supcrvacuis et importunis curis et inulili an-

xiclale potest immunitatem acquirere; vacationem, qucc

mullum quaeslum parit, unde libi nmlti possunt virlulis

fructus pullularc, siquidem huic rei omnem opcram vo^

lueris adhibere. Nam de domina mca matre nihil opus

esse arbilror ad te scribere, cum satis sciam infer caelera

praeclara facinora hoc a te edilum, atque copiosum inde

le fruclum dcccrpsissc, cum luis in illam officiis et obse-

quiis quamlibet ancillam superaveris. Quia lamen hoc

quoque a me non omitli paf est, audi beatum Paulum di-

cenlcm, «Ilonora parentes, »et addentem, « quod est pri-

»mum mandalum in promissionibus2

. » Si ita te gcsseris,

cum mullas tibi coronas acquires, tum-multa nos volup-

tate perfundcs, neque quidquam nos esse passos arbilra-

bimur eorum quac passi fuimus, hacde causa ; sed magui-

tudine laetitise rccreati, quam ex bonorum luorum consi-

deralionc capicmus, domi csse nos, vobiscumque versari

arhitrabimur, ct cx animi sentenlia nobis cuncta succc-

dere.

VVV\\lrtVV\VVVV»'.VV\\\\'\\VVVV»«'»vv»"^^,,.\,VVVVl\'\V\\VVXVVVVVV\<*\\VVV"»*-W\\\".V»AV»\'V'«lV\'«|V^*

EPISTOLA III \

Ad Yalcrium ct Diopkantum presbjtcros.

Sanc quidem licet non scripsissem , vos oportuit scri-

Ephes. vi, 4. —a

lbid. —J

Cucu anno 404.



EPlSTOLi III AD VALERIU.M ET DIOPIIANTUM. 383

bere : hoc cnim exigit lcx charitalis, quae nequc supcrari

se sinil, sed amoris cxcessu amicossnos vincerc perpetuo

contendil : cum vcro jam ct semel ct bis scripserim, ne

sic quicicm ad nos Jilteras mittere dignati eslis , sed tam

diulurno silenlio usi cslis apud hominem, qui lrequenlia

lillerarum vcslrarum obrui cupicbat. Atque hacc a mc di-

cunlurnon ut vos accusem ; non enim n:eo mc pede mc-

tiri nescio; scd ut animi mci mcestitiam dolorcmquc les-

lificcr. Qnanto enim majori cupidit-ate lcneor litterarum,

tanto major mihi , dum iiiis privor, animi doior inurilur.

An vcro nos cxigua consolalione putatis indigerc, qui a

matrc ct sororc procul simus, patria cxcidcrimus, lot ami-

corum conspectu privemur, soliludinem omnium asper-

rimam incolamns, etlsaurorum metu simus obsessi ? Porro

una cum meis nogotiis audio mala communia quae ubiquc

terrarum quolidie pullulant , atquc iu dics incrementum

accipiunt, et gravia quaedam minanlur nautVagia. Llinam

ingenlein vim doioris possem orationc complecti, lum vero

licet nihil ipsi iocpieremur, veslri tamen silentii pceniterct.

Auget proelerea dolorem meum, quod cum ncc ad tabel-

lariorum raritalem confugere possilis, id pgalis. Quod

argumenlo est : sed nolo qnidquam molestum ellerre;

vobis id expendcndum relinquo, num hoc aiiquem noslri

conlcmpium despeclumquc redoleat. Nihil tamen curo

sive conlemnatis, sive despiciatis tcnuilatem nostram :

unum id requiro, quocumque landem modo affccti sitis,

ut lillcris veslris fruar quae nonmediocrem nobis consola-

tionem pariunt. Nam unus atque alter saepe ad nos pro-

fcclus cst, el nunc dominus meus revercndissimus frater

Libanius, nec tamen vestris nos litlcris dignati estis. JNo-

lite, quaaso, mcerori meo alterum mcerorem adderc. Si

enim ncque accepta hac epistola scribere ad nos vclitis,

sive pigritioe, sive inertiae dcdili, nos tamen scribere non



384 CONSTANTII PRF.SBYTEni

dcsincuius, ct scribcndo proptcr hoc veslrum silcnlium

Jugebimus ct ingemisccmus. Hoc enim cst in potestate

noslra silura. Non tamcn mcdiocriter nobis ad consolalio-

ncin valct , imovcro hoc cliam omisso maximum nobis

solalium parit, quod ad ipsam usque soliludincm et ad

lerrac iines; siquidem in ipsis propcmodum finibus jam

versamur; celebris veslra fama penetret, ct pracclara fa-

cinora veslra divulget : omncs cnim vos pracdicant, lau-

dant, corona donanl, bcalos censent ob forliludincin

constanliam,quam rcbus ipsis lestatam csse voluistis

,

ut illud scriplurae mandalum implcrclis : «Usque ad mor

» lcm ccrla pro vcrilalc, ct Dcus pro le pugnabit1

. » En

igilur lot (luctibus impclutn facicntibus, lanla insurgenlc

tcinpcslale, ncque conturbare vos ullus potuit, ncc in ulla

rc lccderc,. scd ctilli qui nobis injuriam inferrc conabantur,nec opinantes majorum vobis iaudum auclores fucrunt.

Quas ob res gaudcle,quwso, ct exullalc, Dcumquc pre-

cari non desinilc, qui res perficit, ct immulat. Faciet

cnim cilo plus quam pelimus aut inlclligimus, propter

bonitalcm suam.

EPISTOLA IV.

Ad Castum pvesbj lcrum.

Quam clare fulget, ncc lalerc polcst anima fervida prac-

dila charitatc ! quo paclo luaj conligit revercntiac. Nam

cum necdum scircs, num libi scripsissemus, lainclsi scrip-

scramus, tamcn qaae luarum crant partium ipse pra^sti-

tisli , cum ct litteras ad nos dcdisli, ct in hoc sincerac tuac

> Eccli. ir, 33.



liPISTOLA V AU CYIUACOM. 383

benevolentiae specimen edidisti, nosque summa laelitia et

consolalione complevisti. Utigitur hacvoluptalc perpcluo

fraamur, ac laetemur, quotbscumque facultas dabilur

ila fac, quaeso, perpeluo. Sciuius enim rem essc perdifli-

cilem, quod non facilc aliqui huc advenicnt; qnippe quod

hic locus sit tolius orbis lcrrarum desertissimus : verum-

lamen amanlibus ctiameaquac diflicilia sunt, facilia fiunt.

Si enim sciscitari volueris et curiosc inquircre, eos,qui

suornm negotioruro causa istinc adveniunt, nancisceris :

nihil dcniquc tibi dcerit, si qui peragant iter, inquiras.

Haec igilur tibi cum explorata sint, domine mi rcverendis-

simc, crcberrimas ad nos mitle lilteras. Nam ct res ipsa

omni diflicullale aut labore caret, et quae dimanat ex ea

laelitia, nos mirificc reficit ac recreat, et multac consolalio-

nis occasionem suppeditat.

EPISTOLA V.

Ad Cyriacum presbrlcrum.

In hoc quoque fervidam luam, sinceram, et conslanlem

charilatem miratus sum, qua oslcndisti te nostri magnam

non modo dum adsumus , scd eliam dum absumus, ratio-

ncm habcre. Nam licct nihil nos ad luamrevcrenliam litle-

rarum dedisse dicas, non tamen potuit illud tibi silenlii

causam alFerre, sed quamvis non siluisse ccnseres, tres

epistolas ad nos misisti. At nos et semel et iterum , et ter

et multotiesad te scripsimus, et ulriusque specimen egre-

gium est editum, cum luae charilalis, quae lilteris noslris

non indigeat, tum nostrae aequitatis. Quando igitur non

ignoras, quantareverenliam tuam benevolenlia complcc-

xcm. 2 ,5



S36 ENST0LA CHALCIDLE ET ASYKCRlTLE.

tamur, cuiri co,quod caput est bonorum , ac vinculuni

pcribctionis1

, abundcs, fac, quneso, hanc nobis voluptatem

imperlias. JNam quanlascumque litlcras acceperimus, licet

numero multae sint, nulJa nes carum capit saticlas, quod

revercnliam tuam singulari amore proscquamur.

EPISTOLA VI2

.

ChalcldUe ct Asyncnllcv.

INihil opus cst ut ulla excusatione ulamini, quod non

veneritis : nam mihi quidcm animo ct ailectu vcnislis, ct

nihilo rriferiore loco apud nos cstis, quara qui huc vene-

runt. Quocirca cum perspecta mihi sit insignis vcstra be-

nevolcnlia, ct graliam non mediocrem vobis babeo, et

impensc vcniam do, quod tum proplcr corporis segritadi-

nem, tum propter anni tempus, pracdonumque metum

abfucrilis. Vos lamen scriberc minimc pigeat, nosque dc

veslra valcludine sacpenumero facerc certiores. Nam et

longo locorum inlcrvallo disjuncli a vobis dc rebus vcslris

sumus sollicili : ac si fortc vos inlcllcxerimus omni tumullu

ac pcrturbatione carcre, prosperaque frui valetudinc

non vulgari voluplalc pcrfundcmur. Ilaec igilur cum vobis

explorala sint, quam saepissimc dc his rebus cerliores nos

facite, quas nossc desidcramus, ut ctiam in soliludinc de-

genles muitam indc consolalionem hauriamus.1 Co!oss. iii, \\. — Cucuso anno4i>4.



EPISTOLA AD C<ESARIIjM MONACIIUM. S8^

*t/»V».»

WVH1

»V»W^»V» »»»*»»•»•<».»»»-! »»^»l ».»«.»»»».»» »»»-»»»- , v, ».•»»

EPISTOLA AD C^SARIUM MONACIIUM

CIIRYS0STOMO (27) TALSO TRIBUTA '.

Inspeximus liltcras luoe rcverenliae, inspcximus autcm

non practer lacrymas; quomodo enim non lacrymabimur,

et animam ipsam dolore conficimus, videnles fratrem sin-

gularem vilam a puerilia eligentem , et «xp.twvw? id est

consummale, circa pietatem se habcntcm, subito haereli-

corum jactibus Iapsum?Et dicas fortasse ab crrore ad icl quod melius est vc-

nisse te, et gratiam confileri his qui admirabilem prolu-

lerint librum, qucm magnum csse optima tua nominant

scripta: qui splcndide pracdicat concurstim essenlialcm et

mixtionem sacram factam ex divinitate ct carne. Unam

autem ex hocperfici

naluram islud mirabilur insipienlis

Apollinarii inconsideralio : ista corum qui inlroducunt

contempcralioncm et swakanpfo \d est commixlionem im-

piissima inlenlio, quie proccdcns immutat quidem Arrii,

Apollinarii, Sabellii, et Manetis nihil .-passionem autcm

excogitari ct adponi sccundum illos Unigenili imaginalur

deilati, quod a Ghrislianis alienum est.

Posside igilur tcmetipsum iterum, dilcctissime, et acl

priorem rcgredere ordincm, ab abominabiii isla abslinens

opinione, quac est Apollinaris ct eorum qui Synusiaslie di-

cuntur. Impia cogilatio assiduc puris influens nocere no-

vit, qui secundum nos sunt simplicilali conviventes. Doc-

' Scripla habetur lempore secundi exilii.

25.



388 EIUSTOLA.

loris cnim corum est liber, Apollinarii :el si hunc sibi lua

revercntia non reclc faciens negotiata est. Vcrumtamen

nos recordanlcs iuae nobiscum convcrsalionisrscntientes

aulem ex his quae scripsistis errorem subsistere erga tuam

dilectioncm , ex illorum insipienlia; non solum erga dis-

pensationis mysterium : magis aulem et erga nominum

conjunclioncm, excogilavimus, Domino coopcranle nos-

Iroe infirmilali, de omnibus manifestam ostenlalionem,

facere ad redargutioncm quidem maloe opinionis corumqui haerelicum tibi prolulerunt librum; correctionem au-

lem tua) vcnerationis.

Dcum ergo quando dicis, dilectissime, agnovisli id. quod

simplcx est nalurae, quod incompositum, quod inconver-

tibile, quod invisibilc, quod immorlale, quod incircum-

scriplibile, quod incomprchensibile, et islis similia. Ho-minem autemdicens,significaslicjuodnaturaeeslinfirmum,

esuritioncm, silim, supcr Lazarum lacrymas, metum, su-

doris ejcclionem, et his similia, cjuibus id quod divinum

est extra est.

Christum autem cjuando dicis, conjunxisti ulrumque :

unde et passibilis dicatur idcm ipse et impassibilis : j)as-

sibilis quiuem carne ; impassibilis aulem deilalc. Eadem

ipsa cl dc Filio, et de Christo, et Jesu, et Domino praedi-

cantur: communia enim et susceplibilia duarum cssenlia-

rum nomina sunt, quarum conjunclio in haereticis quidcm

errorcm facit proprio pro communi utenlesnominc Chrisli.

Unos autcm communibus islis nominibus, quando dispcn-

salionis confilcndum cst mysterium. Si enim Dcum dixeris

pcrlulissc qualicumque cogitaiionc, quod impossibile cst

dixisli: id quod blasphemum cst ct immanc : sed in aliorum

hacresumdcclinasli impiclalcm :siitcrum hominem dixcris

qui perlulit, inveniris purum aedificans templum, templum

carnis. Exlra inhabitanlcm nunquaiu dicitur, quia jam non



ad cesarium MONAcninr. 38g

esl templum. Et forsitan dicunt, et quomodo Dominus

dixit, « Ltquid me vultis occidcre, hominem cjui veritalem

»vobis loculus sum cjuam audivi a Dco1

?»Bene et om-nino sapienter hoc diccndum cst:nccjuc enim ex inhabi-

tanti defraudabalur deilate; sed significare volens patien-

tem naturam, hominis memoriam fecit rproplcr cjuod et

Dcus et homo Christus. Dcus propter impassibilitalein,

homo propler passionem. Lnus filius, unus Dominus, idem

ipse procul dubio unitarum naturarum unam dominatio-nem, unam poteslalempossidens, etiamsi nonconsubstan-

liales existunt , et unaquaeque incommixtam proprielatis

conservat agnilionem, propter hoc quod inconfusa sunt

duo. Sicut enim anlcquam sanclificctur panis, pancm no-

minamus : divina aulcrn illnm sanclificanlc gratia, me-

dianle sacerdole, liberalus est quidcm ab appellatione

panis; dignus autem habilus Dominici corporis appella-

tione, etiamsi natura panis in ipso permansit, ct non duo

corpora, sed unum corpus Filii praedicamus.

Sic et liic divina InSpuGjxrvs id est insidcnte corpori

natura, unum Filium, unam personam nlraque haec fece-

runt. Agnoscendum tamen inconfusam ct indivisibilem

rationem, non in una solum natura , sed in duabus per-

fcctis :si enim unius, quomodo id quod inconfusum est,

quomodo cjuod indivisibile, quomodo unilio dicilnr ali-

quando sibimetipsi uniri quac una cst; aut confundi, aut

dividi impossibilc cst. Quodergo infcrnum evomuil unam

in Chrislo naluram dicerc? putamus divinam solam nomi-

nanlcs non omni modo unam ncgant, noslram dico salu-

tcm, aut humanamretinentes naluroe divinae abnegolionem

faciunl. Dicant, qunc perdiditquodproprium erat? Si enim

unus est, salva nobis cst unilio oinni modo, et ca quae uni-

tioni sunt propria salvari necesse est. Si enim non , nec

1 Dan. vm, 4o.



3gO EPISTOLA

unitio, scd confusio et abolilio. Mox antem ad inlerroga-

lionis fluctuanles responsionem, ad aliquid alind exilinnt,

quod nonsit proprium ad inlerrogalionem, et inconstanles

emittnnt voces. Perlulit Dcus et non perlulit, et si pelan-

lur lnodum dicere, ad ignorantiam recedunt proferentes,

quomodo voluit : Chrisli apud ipsos memoria fugiente.

Posl hacc vilupcrali in hoc, mox dicunt et Christus non est

Dcus, sed et homo. Et iterum dicuntrpost unitalem non

oporlet dicere duas naluras. Atlende significationem dicli.

Unitioncm dixisti? unius unilionem non invenisfieri, quo-

modo praivenientes diximus, « Verbum caro faclum est j

sed et speculaneorum qucrenlur suhtilitalem, intulit enim,

« El inhahitavit in nobis. »Numquid non tihi vidctur quia

aliud est quod inhahital pr.etcr habitationem ?« Si cogno-

«visscnt, nunquam dominum gloriae crucifixissent2

. »Do-

minum iterum quando dixcris, non proprinm sed com-

mune significatur nonien passionis et impassibililalis sus-

ccplihilc. Consueverunt autem et istud praelcndcre :

pulamus non corpns Dei et sanguincm accepimus fideliter

ac pic suscipicndum, non quia corpus et sanguinem pos-

sidet, id quod divinum est natura : sed quia quae carnis

sunt propria facit! o inconsideratio!

o impia cogitatio!

periclilatur enim apud ipsos dispensalionis mysterium, et

iterum Dominicum corpus sicut verum corpus confilcri

non patiuntur. Per cogitalionem enim dici conversnm

esse hoc in deitatem imaginantnr, unam hinc construenles

naturam, et ipsam cujus sit non invenientes diccre, ut pas-

sionem divinilati undiquesccundum Apollinarium cxco-

-* gitanles, dccidant a promissis honis. Putamus non con-

trcmiscent ista diccrc audicntcs? non cogitant aeternum

judicium, et Domini vocem diccntis : «Ego sum, et non

»mutor3

. «Caroinfirma, spiritus autempromptus4

. Pater,

Joan. i, s/f.— * 1 Cor. xi, 8. — ' Malac. 111, 6. ~ < Maith. xxvi, 4«.



AD C/ESARIUM MONACHUM. 3o,f

»si possibiie est, transeat a mecalix iste\ Tristis est anima

»mea usque ad mortem 2. Palpale et videle quia spirilus

» carnein et ossa nou liabet, sicut me vidclis habero3

. »

Putamus deitali ista apta sunt? Audiant et Petrum dicen-

tem,« Christo pro nobis passo carne'1

; »et non dixit, dei-

tale; et iterum : « Tu es Chrislus filius Dei vivi5

. »Viven-

lis dixit, non morientis; et quaccumquc his similia divina

nos edocet scriptura, cui violcnli csse h.erelici non desis-

tunt.

Horum istas novitates vocum declinantes , charissime,

ad id quod pracjacet revertamur, pium et valde pium

Christum qui morle circumdatus est confileri in divini-

late perfectum et in humanilate pcrfeclum, unum filium

uuigcnitum, non dividendum in filiorum dualilatcm :por-

tantem lamcn in semel ipso iudivisarum duarum natura-

rum iuconvertibiliter proprietates. Non alterum ct alle-

rum, absit. Sed unum et eumdem Dominum Jcsum Deum

Verbum , carne nostra amiclum , ct ipsa non inanimala

autirralionabili, sicut impius Apollinarius dicit. Istis men-

tem intendamus: fugiamus eos qui dividunt naluram. Etsi

enim duplex nalura, verumtamcn indivisibilis et indissi-

pabilis unitio, in una filialionis confitenda pcrsona, et una

subsistcntia. Fugiamus qui unam naturam post unilionem

prodigialiter dicunt:unius enim cogitalione impassibili

Deo passionem adjungere impellunlur, dispensationem ab-

negantes, ct diaboli gehennam arripicnles. Ista propler

mensuramepistoke sufFicerc

arbitror ad confirmalioncmluac dilcctionis, o magnifice.

Explicit epistula (sic) beati Johannis episcopi Constan-

tinopolitani ad Caesarium monachum temporc secundi

exilii sui. Amcn : ila lcgitur fideliler.

Malth. xxvi, 3g.— t lbid. 38. — 3 Luc. xxiv, "19.— < 1 Pelr. iu, ai.

— 5 Malth. xvi, 16.






CONSTANTINOPOLITANI

ARGHIEPISGOPI

ECLOGiE EX IHVERSIS IIOMILIIS.

MONITUM

Homilise sequentis extractae fuerunt ex variis

loeis S. Clirysostomi, ita ut ex diversis par-

tihus unum conflaretur argumentum. Utile

autem visum est, propter eos qui concio-

nandi ministerio sunt addicti, haec ibi evul-

gare^ ut inde uno obtutu quisque possit

videre qmecumque ad eadem referunturobjeeta.

HOMILIA I.

Dc Dilectione \

Cum benignus Deus noster omnes mutuo vinculo con-

ncclerc vellet, charissimi, ejusmodi rehus imposuit ne-

ccssitntem , ut semper unius utilitati alterius quoque

cmolumcnlum conjunclum essct. Agricola siquidem non

1 E\ homiliis in epist. 1 ad-Cor.



3g4 s « J0 ' CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

illud lantummodo seminat frumentum, quod sibi sufli-

ciat; sic enim et se ipsum el alios aliquando perdilum

iret. Miles quoque nou ut sc ipsum conservet, sed ut ci-

vitates quoque in tulo collocet,

pcriculis cxponilur.

Praeterca mercator non tanlum mercium solum apportat,

quanlum sibi satis sit, sed etiam quod mullis aliis suffi-

ciat. INam cum aliter homincs proximi commodis sludcre

nollcnt.nisi in ejusmodi neccssitatc Deus illos constituis-

set, idcirco hac ralione conncxas inter se resvoluit, ut

nos ad proprium commodura pertingere non concedat,

nisi per aliorum perreximus ulilitalcm. Ncc enim salntem

consequi polest quihoc careat : sed Jicet summam secte-

ris philosophiam, alios vcro pereunlc nihil cures , nullam

lamen apud Dcum fiduciam habilurus es. « Si cnim facnl-

» tates meas distribuero, » inquit divinus Aposlolus, « Et

» tradidcro corpus meum ila ut ardcat, charilalcm vcro

» non habuero , nihil mihi prodest1

. » Si vcro inlclligcre

velis, quanlum pracsidium sit, si quis fratrcs, licet alioqui

infidcles, amplectatur ; si ilem quis mansuelus ac mitis sit,

moresque suaves oslendat , audi quid idem hic bealus

aposlolus Paulus ad judicem infidelcm, ut judicaretur,

ingressus , dicat: « Beatum me aeslimo, ait, quod apud

» te judicandus sim2

. » Hacc vcro non dicebat illi adulans :

absit : scd quod illum hac mansuetudinc lucrari vellet

Atque ideo eliam illuni ex parle lucralus est , et judiccm

ccpit, qui eo usquc damnalus esse pulabatur. Quam viclo-

riam ipsc judex, jam subactus, illustri voce, omnibus

prsesenlibusconfitelur diccns : « In modico persuades

»mihi, Chrislianum fieri3

, » Quid igilur Paulus? « Opta-

»rem ego quidem non solum le, sed etiam omnes qui ad-

»sunt, hoc fieri quod ego sum. s Cum ergo illc quidem,

lantam exposcat mensuram, nos vero ne illud quidem

« i Cor. xiu, 3. — * Act. xvvi, 2. — J Ibid. 28.



fcCLOGA DE DILECTIONE , HOM. I. 3p,5

quod minus cst, pracstemus, quarn vcniam merebimurP

Ncc vero absnrdum libi vidcalur1

,alium rogarc : hoc si-

c|uidem ineffabilis sapientKC Dei opus cst. Si enim cum mu«

tua opc egeamus, nos tamen indigentiae nccessitas amici-

liam non inducerel; sed se solo unusquisquc noslrum

conlcntus viveret , annon vcluti immansuetac quacdam

besliae essemus ? Vi ac nccessitalc quadam nos invicem

subjecit Dcus; et nos lamen quotidie inter nos confligi-

mus. Si igilur lrenum istud Deus nobis dclraxisset, quis

facile sui proximi amiciliam dcsiderarcl? Hac cnini clc

causa unam domum, mundum hunc, Dcus nobis tradidit,

unamque lucernam , solem, nobis accendit2

; unum ilem

lcclum supcr nos expandit, ccclum videlicet, et unam

mensam , id est, tcrram, concessit. Ac diviti quidem

nihil plus aut pneslantius ;

ncc pauperi vilius qnid, aut

minus largilus cst; ut magnam nimirum ac indivulsam

inter nos habcremus unilalem; nec quisquam dicere pos-

set , hic ant illc amicus meus non est, neque cognalus,

ncquc vicinus : ncque ullum mihi cum illo commcrcium

est : quomodo illum conveniam? quomodo alloquar? Non

enim qualcm amicus erga amicum ostendcre dcbct pro-

pinquilalem, talcm nos quocjue invicem habere familiari-

lalem oportet, sed qualem membrum ad membrum habet.

Et quemadmodum dicerc non posses, undc mihi cum illo

familiarilas aut cognatio ? ridiculum cnim illud forct ; ita

nec de fralrc tuo hoc dicerc potcris. Quamvis enimnequc

cognatus sit neque amicus, at homo tamen est, eamdem

tecum communem habens naluram, cumdem dominum

ct in eodem mundo natus. In pecuniis quidcm eos3

,qui

nihil debent, laudamus : in charitatc autem eos amplec-

timur et admiramur, qui sibi pcrpcluo debitores sunt.

1 Ex lioiri. in 2 ad Coiinlh. — • Ex coinm in Evang. Joan. — 3 Ex

homil. in illuil. Nv timueris cumt

elc.

,,^-»



3(,0 S. JO. CnRYSOSTOMI AKCHIF.PISCOPI C. P.

Obsequamur ilaquc4

, et uos ipsos aliis coujungamus , ac

si deficere velit, lu nc fraclus ccdito, ncque absurdum

illud verbum dixeris : Si me diligit , diligo ; si vcro non

diligit mc dexler oculus mcus, ipsum eruo:

sed poliuscum diligere te non vult, majorem in ipsum oslendito di-

leclionem, ut ipsum allicias; mcmbrum enim est : mcm-

brum autem cum necessitas aliqua a reliquo corpore

praecidendum suadel, omnia molimur, ut illud ilerum

conneclamus, majoremque lunccuram adhibemus. Etvcro

amplior tibimercescrit , sidiligcrc nolentem attraxeris. Si

vcro ad prandium invitarc jubet, non eos, qui reddere

nobis valeant, quo scilicet retribulio major fiat : multo

magis in amicitia facerenecesse est. Qui enim cum diligi-

tur, te vicissiin diligit, ille viccs libi reddidit : qui vero,

cum diligitur, tc non diligit , ille Dcum pro se debitorem

conslituit. Et praeterea , cntn lc diligit, non indigct res

mulla diligcntia : cum vero te minime diligit, luuc tuo

opus habet adminiculo. Ne igilur causam diligenlias, cau-

sam facias ncgligenliac ; ncquc dicas,quoniam jam lan-

guet , idco ipsuin negligo : nam languor isle charitalis

refrigeralio cst : lu vero, quod refrigeratum est, fovcto

nam vchcmentcr amari vclle, orilurex eo,quod quis

alium vehcmcnler amet. Cum enim non admodum erga

aliquem affccti sumus , non eliam singularem ipsius expe-

timus amicitiam, quamvis maguus, quamvis conspicuus

illc sit : Cum vero ardcnlcr qucmpiam sinccrequc diligi-

mus , etiamsi homo lcnuis ct abjeclus sitqui amalur, ho-

norificenlissimum tamcn illud ducimus, quod in ipso nobis

causa amoris. Si aulem fratre non uli novisti, quomodorecle uti polcris alicno? Si proprium luum mcmbrum

traclarc nescis ,quomodo externum tibi conciliare ct

conjungere poleris? Non vis apud alios male audire? ne

» Ex comm. in Epist. ail Roni,



ECI.OGA DE DILECTIONE , IIOM. I. 397

igilur lu male de aliis loquaris. Lnudari cupis ? lauda igi-

lur et lu alios. Misericordiam consequi optas? sis et tu

misericors. Vcniam obtinere dcsideras? ipscmet ergo aliis

veniam dato. Non vis ut bona tua diripianlur1

? aliena

ergo rapere noli. Talcs erga proxitnos nostros simus, qua-

les ipsos erga nos esse optamus. Sicut cnim anima sinc

corpore non appellatur homo 2

, neque eliam corpus absque

aninia : ita nec cbaritas erga

Deum, nisi proximi dilectio-

nem conjunclam habeat. Vis-ne hunc aut illum dcmcreri?

non prohibeo; scd vide nc ad allcrius molestiam id fiat

non cnim ut contra nos muluo pugnemus, nobis magislri

dali sunt, scd ut otnncs mutuo vinculo nobis con-

jungamur. Quarc igilur solus cs3

? quarc non multos tibi

efficis amicos? Quare non charitatis auclor fis? Quare

amicitiam, summam virtulis lauilem , non comparas?

Sicut enim ex consensu ct paclo improbos aliquos csse

vehementius Dcum cxasperat : ila in concordia bonum

esse, magis dcleclat. iNe sis cum mallis impius. Anlc ha-

bilacula et omnia alia, para libi amicos. Si homo pacificus

filius Dei, quanto magis qui nmicos facit? Si ille Dci

filius oppellatur, qui alios solum rcconciliat;quo ille non

crit dignus pracmio, qui rcconcilialos amicos lacit? Si

enim diabolus omnibus inimicos ficri nos jubet; Deus illos

contra amplecti et diligcrc mandat. Et ille quidem lulo

et latcribus, hoc cnim sunt diviliae, affixos ne noctu qui-

dcm vcl modicum rcspirare sinit : hic vcro supcrvacanca

isla et inutili cura nos libcrat, colligere vero thesauros in

coelis jubet; non cum allerius quidcm injuria, sed ex

propria juslilia : ac rursus , ille post multos laborcs et

oerumnas, cum ibi punimur, et mala proplcr violalas Dei

leges patimur, non solum deferidere nequit, scd cliam

1 Ex Int. 2 ad Corinlh. — • Ex Serm. in illud. Nc limueiis cum. —5 E\ connn. in Joan. Evane,



3<j8 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIUPISCOPI C. P.

flammam augct : hic vero qui poculum frigidac aquae dare

nobis prcTCepit, nunquam islins mcrcedem ct rclributio-

nem nos perdere sinit, scd liberalissime remuneralur.Quomodo non cxlremre dcmenli;c fucrit , lam clemenlem

tanlisque bonis abundanlem dominum non amarc, scd

ingralo ct improbo lyranno, qui neque in hac nequc in

altcra vita sibi obscquentibus et conjunctis quidquam

prodessc valet, servire? Ne igitur moleste fcralis quae a

mc dicla sunt1

. Ego enim nontantum, cum me laudat

amicus, sed cum corrigcndi causa ine reprehendit, lunc

maximc ipsum me diligcre dixcrim. Elcnim omnia simpli-

citer laudare, et quoj recte facla sunt ct quae sccus, non

amanlis, scd impostoris ct derisoris cst : laudare vero

cum quid recte fit et oppcrlune, ac rcprehendere cnm

nliquid delinquilur, id nimirum amici et benefici est ho-

minis. Non igitur hoslcm cum me laudat, ampleclar; scd

amicum qui me arguit approbo. Ille, ctiamsi me amct,

mihi ingralus cst : hic vero, licct vulnusinfligat, amabilis

tamcn cst : «Fideliora cnim sunt, inquit, vulnera auiici,

» quam spontanea oscula inimici2

. » Amicus enim sivc

jusle sive injuste incuset, probro lamen non afficit : sed

id facit, mc corrigere volcns : hoslis vero eliamsi jusle

corripiat, non tamen cmendandi causa , sed convitiandi

libidine accusat. INihil igilur cum concordia comparan-

dum , dilcclissimi : sic cnim singuli muilorum instar

crunt. Si cnim unanimcs fucrint duo aut decem 3

; jam

unus non cst unus, scd singuli illorum quasi dccem fiunt

ac si inimicum habcant, qui illorum unum invadat, ille

non sccus, ac si dccem adortus fuisset, ila capilur. Si

fortc unus illorum egcstale prematur, in cgcslale lamen

non crit : a majore cnim parle indigenlia velut umbra oc-

' Ex St:nu. quoJ ulilc sit rtprelicnbiones ferre. — • Prov. xxvn, 6. —* E\ comin. in Evjng. Joan.



ECLOGA DE DILK CTIONE , IIOM. I. 3qq

culilur, quilibet illorum viginti manus habet, ct viginti

oculos, ct totidem pedes, animas quoquc decem possidet.

Non cnim suis singuli tantum operanlur, scd ctiam iis

quaj sunt rcliquormn. Si vero ctiam ccntum fuerint, rur-

sus eodcm modo se res hubet. Idem et in Pcrsia ct Roinae

cssc potcst : et quod nalura ncquit, id charitatis vis po-

luit. Si ilaqne milic tibi sint amici aut bis millc, cogila

quanlum rursum cxsupcralura sit iilorum polcstas. Admi-

rabile cnim hoc cst, qnod cx uno millc facere possit cha-

ritas. Quam igitur ob causam hanc charilatis facuHalem

nobis non comparamus ct nos in lulo collocamus ? Quo-

usque ad unum aut duos iliam restringimus? Quamvis

cnim pauper atioqui sit, qui amicos hobet, mullo tamen

divitibus opulcntior est. Nam qurc ipsc dc se ipso diccre

non praesumit, ca amicus pro ipso dicet: ct quae sibi ipse

amicus tribuerc non potest, por alium tribuit. Ficri eiiam

non potest, ut adversi quid cveniat ei,qui tot satcllitibus

custoditur. Non cnim ita sincori et fidelcs sunt Regis sli-

palorcs, sicul isli. llli slquidcm coaclionc ct limorc cuslo-

diam prajstant; hi vero benevolentia ct amorc. Et Rex

quidem cuslodcs snos mctuit, amicus vcro plus amicisquam sibi ipsi confidit. Ac prretorca

,quinam adco firmus

est1

, adoo pra?grandium lapidum coagmcntationcmunitus,

ct hostium incursibus inexpugnabilis murus, siculi est

muluo amore scse proscquenlium , atquc in concordia

sibi deunclorum congrcgalio? ha?c cnim ctiam diaboli

insultus rcpellit. Et merito illud quidem : qui enim se in-

vicem conlra ipsum conscciant ct instruunt, illius moli-

lionibus insupcral>iles fiunt, atquc illuslria charilalis

erigunt tropooa. Et quemadmodum fidcs in lyra , licet

multcc sint ; ad unam tamen consonantiam spectantes,

suavissimum carmen resonant : ila qui in una voluniate

' Ex orat. de pcrfucla charilate.



400 8. JO. CHRTSOSTOMI Ar.CHIEPISCOl'1 C. P.

conjuncli sunt , canorum charilatis sonitum reddunt.

ISihil enim dileclione dulcius csse potest. Quid igilur ami-

cus sincerus non praeslet1

? quam voluplatem, quod

emolumentum,quam securitatem non afierat ? Eliamsi

sexccntos thcsauros dixeris, nihil tamen cum sincero

amico confercndum diccs. Et siculi fulgida corpora colo-

rcm in vicina loca cmillunl; ila amici ([uoque, quo locorum

pervcniunt, suam bencficenliam veluli spargunt. Melius

i<;itur esl in tenebris vilam agcre, quam amicis carcrc.

ISon cnim ita febris corporum naluram pcrurcre solet

sicut animos abscntia eorum quos amamus. Talis enim

res cst charitatis diieclio2

, ut eos, qui nobiscum una non

sunt pracscnles, sed disjuncti, inlerim a nobis desidcran-

lur, quotidie in menle nobis sistat. Et a pncscntibus qui-

dem omnibus cor amanlis avcrtit, et cum desidcrato

conjuhgil. Si vcro quis, cum dilectum vidct, imo eliam

cum illius recordatur, animo ereclo ct menlesublimi cst,

omniaque leviter fert, ista rccordationc oblcctatus; quando

aut trisle aliquid scnliet, aul formidabile ac periculosum

quid exlimcscet ille, qui in menle habct ac memor est

illius, qui vcrc nos diligere dignatus est ? nunquam sanc.

Si cnitn

3

,

cum ab hominibus prac potcntibus diligimur,

omnibus terribilcs ct metuendi sumus, multo magis aDco

diligamur. Quamvis igitur aut opcs , autcorpus, aut ani-

mam ipsnni pro charitate isla impendere oporteat, ne par-

camus. Ncc enim sufficit, quod vcrbis dicamus nos dili

gere : sed rebus ipsis id dcuionslrare oporlct, cum illc

non vcrbis dunlaxat, scd rebus ipsis suam in nos charita-

lcm oslcnderit. Si cnim in polentum acdibus famulus

quis ', ubi res domini sui probe curavcrit, non quac sua

sunl, domini sui fecit, scd qnae sunt domiui, sua fecit,

• E\ cpist. arl Thess. — * Ex comm. in Evang. Joan. — ' Ex comin.

Episl. 2 ad Cor. — 4 Ex comm. in l ad Tim.



ECLOGA DE DILECTIONE, HOM. I. 4oi

et perinde ipsias rebus utitur nc suis , multique e domes-

ticis inagis ipsum quam herum timenl, et quia sua ipsius

negotia sprevit , non sprevitsua, sed majora adeplus est

multo magis in spiritualibus id verum erit. l\e igitur

res mslras curemus : sed eas despiciamus, ut eas possi-

dcamus. Si cnim eas nihili pendamns, Deus illas curabit

si vero nos illas cnrcmus, Deus easdem despiciet. Si ita-

que quis sincere diligere velit1

, et charitatis vim cognos-

cere , ad hujus alumnum, beatum Paulum dico, currat,

etdocebilipsum, quantus sitlabor, quanloque animo opus

sit , ut dilecli separationem quis sustineat. Iste enim, iste,

inquam, qui veluli carne exulus et corpore deposilo,

nuda propemodum tolum terrarum orbem anima peragra-

vit, qui omni ex animo perlurbatione eliminata , incorpo-

rearumvirtutum liberam doloribus

naluram imitansalia omnia facile ferebat, perinde ac si in alieno corpore

et carceres , et vincula , ct exilia, ct flagella, et minas, el

etmorlem, omneque suppliciorum genus palerelur, ab

una vero sibi dilecla anima separatus, adeo confusus et

conturbatns fuit, ut in qua dileclum visurum se sperabat,

non invcnto eo, prolinus e civitate prosiliret. Quid hoc

o beate Paule? lu vinctus quidem compedibus et in car-

cere positus flagella incumbenlia sustinens, et scapulas

sanguine habens circumfusas, mysteria docebas, sacro

baptismale initiabas, et sacrificium offerebas, nec uni-

cum salvandum despiciebas; in Troadem vero profectus,

cum terram expurgatam, et ad satus excipiendos praepa-

ratam invcnisses, tam praeclarum ex manibus lucrum ab-

jecisti, et confeslim inde cxiliisti ? Utique, inquit, magna

enim mceroris vi occupatus fui, ct vchementer mentem

perturbabat Titi absentia : atque ita me vicit et superavit,

ut me id facere cogeret. Vides-ne quomodo maximum sit

> Ex epist. a ad Olvmpiadem,

XCIII. u6




negotium , dilecti separalionem placide fcrre possc? quam

grave sit ct acerbumr quam excelso opns sit et forti

animo ? Non enim diligentibus satis esl, unimo duntaxat

amore coputatum esse, neque hoc illis ad consolationemsufTicit, sed corporali etiam indigent praesenlia : ac si ista

destituantur, haud exigua pars laefiliae prnecisa est. Papse,

quam ignitus est chantatis amor. En, Paulus qui contra

ignetn imperterritus erat', adamantinus ille , firmus,

immotus, infiexibiiis, dicens : « Ouis separabit nos a cha-

»ritale Christi ? tribulatio, an angustia , an iames, an

«persecutio , ah nuditas , an periculum , an gladius2? qui

terrae et mari se opponit,qui adamantinas portas mortis

irridet, hic ut carorum vidit aliquorum lacrymas, ita

confractus et conlritus est, ul affcctum jam non occulla-

ret, sed continuo diceret : « Quid facitis ploranles et cor

» meum aflligcntes!

? » Quid,quaeso, inquis? num ada-

mantinum illum animum lacrymae frangcre potuerunt ?

Utique dicit, magna enim charitatis est vis : ipsa me su-

perat et vincit. Etenim adversus omnia reluctor, sola cha-

tate excepta. Quis non obstupescat ? Quis non miretur?

Imovero quis digne satis admireturu

et obstupescat gene-

rosam illam et ad ccelos pertingentem animam ,quod li~

gatus et carcere conclusus a lanta distantia Philippensi-

bus litteras scriberet ? Nostis enim quantum spatium

intersit Macedoniam inter et Romam. At neque viae lon-

gitudo, neque temporis diulurnilas, neque negotiorum

mullitudo, neque periculum et sibi conlinuo succedentia

mala , neque aliud quidquam dilectionem et memoriam

discipulorum exemit, sed omnes illos in mcnte continuit.

Non ita manus illius catenis constrictae erant, sicut disci-

pulorum desiderio animus conjunctus et alfixus fuerat. Et

« Ex i ad Thess. — » Rom. viu, 3G. — ? Act. xxi, i3. — 4 Ex Serm.

m illud, sive occasione.



ECLOGA DE DILECTIONE , HOM. I. 4<>3

niieruadmodum Rex aliquis conscenso sub auroram solio,

iib; i;i regah aula consedit, sexcentas protinus cx omni

loco recipit epistolas : ita porro ille in carcere velut in

regia quadam aula considens, multo frequentiores acci-

picbat et transmittebat litteras eorum, qui cunctis ex

locis ad ipsius sapientiam de omnibus negotiis suisomnia

referebant. Et tanto quidem plura negotia administrabat

quam Rex, quanto amplius illi imperium creditum fuerat.

Ejusmodi enim est vis charitatis1

. ut non praesentesdun-

laxat , et qui propinqui nobis sunt atque videntur, sed

etiam longe distantes complectatur, conglutinet et con-

jungat, utque nec temporum diuturnitas, neque viarum

distantia, nec quidquam ejusmodi rcrum, animae amici-

tiam dirimere possit et divellere. Et vero ita diligere

amantem oportet2

, ut si eliam anima ab ipso peteretur,

etfieri posset, non deneget. Nihil enim cum sincero amico

conferendum. Exultat enim amicus , dum eum cernit,

quem diligit , laetitiaque perfunditur : connectitur etiam

illi nexu quodam animae, ineffabilem habente voluptatem.

Ac si recordatus illius tantummodo fuerit , mox cogita-

tione assurgit et elevatur , ac in singulos dies ipsum

videns, non satiatur, nec quidquam habet, quod alterius

non sit : eadem illi,quae sibi , optat.

Novi ego quemdam, qui, cum sanctos viros pro amico

interpellaret, rogabat, ut pro illo primum, deinde pro se

orarent. Novi etiam Paulum, qui non rogatus libenter

animam suam dabat, et in gehennam incidere pro sibi di-

lectis optabat. Sic nimirum ignito affectu diligere oportet,

ne quis debitorem illum habere videatur. Qui enim dili-

git3

, non imperare solum, sed eliam sibi imperari vult

magis optat subditusesse, quam aliis pro potestate jubere.

Ex Serm. in viduam juniorem. — • Ex comra. in epist. 1 ad Thess. —s Ex Serm. de perfecta charitate.

*6.



4<>4 8. JO, CHRY80STOMI A.RCH1EP1SCOP1 C. P.

Qui diligit, tnavult beneficium tantum conferre, quam

accipcre: debitorem enim habere amicum potius cupit ,

quam se illi debere. Qui diligit, ille et graliam confcrre

vult amico, ct graliam tamcn conferre non vult videri

et ipse auclor bcneficentiae esse vult, et auctor tamcn

cjusdem esse videri nou vult. Nec lamen mihi hic simpli-

cilcr amicos intelligite niensae socios, et qui solo nomine

amici appellanlur. Si qnis amicum habeal, qualem dico,

vcrba facile intelliget1

. Vita pra-senti amicus dulcior est.

Mnlli itaque post amicorum mortem non amplius vivere

optuvcrunt: revera enim amicus ipsa luce dcsiderabilior

est. Mclius enim nobis foret solem extinctum esse, quam

ainicis esse privatos. lNon pauci enim solem videnles, in

tenebris sunt : qui vero abundc habcnt amicos, in ongustia

minime esse possunt. Si lamen cujusquam amicitia tibi

obsit, prorsus cam a te rescinde. Si enim non raro ali-

qua e membris nostris resecamus2

, cuminsanabilia ea sunt

ac caeleris noxia, multo magis in anima id faciendum est.

Mihil enim tam pcrniciosum est, quam improba socictas

quae enim necessitas non potest, persaepe tum ad perni-

ciem, tutn ad utililatem potest amicitia. Qui porro cum

hoslibus regis amiciliam iuit, regis amicus esse nequit.

Longe vero praestanlius est odium, quod propter Christum

sustinemus3

, quam amicitia, quam proptcr Christum ha-

hcmus. Cum cnim propter Deum diligimur, nosdebilores

i!li sumus honoris : cum vero odiuin suslineinus, ille no-

his honorem debet. Quicumque igitur non propter

Chrislumcontemnimus pecunias ', sed polins propternos,

horreamus, cum menterecolimus illud,quod beatumPau-

luniad Christum amandum permovit. ille siquidem non

Christum, propter ea quae Christi sunt, sed haec propter

• Ex eomin. in episl. ad Thcss. — • Ex comm. in MhUIi.— j Ex romm.

in episl. ad Tim. i. — 4 Es comm. in epist, ad Hom.



JiCLOGA Dli DILECTIONE, HOiM. I. ô5

illuni diligebat, atque nnum hoc titnebat, ne ch.irilale

erga Christum excideret : hoc enitn illi gehenna ipsa for-

midabilius erat : sicut in dilectione uianere, regno dcside-

rabilius. Cum igilur ille ob Dei amorem etiam in gehen-

nam incidere eligat, si utraque haec ipsi proponerenlur ,

nos vero ne praesentem quidcm vitatn despiciamus, num-

quid vcl calceis ipsius digni sumus, qui lantum a magna-

nimitate ipsius distamus? Ob hanc causam etiam Chrislus

dicebat

1

,

<•

Qui perdiderit animam suampropter me, inve-

»nieteam: et, qui me confessus fuerit coram hominibus ,

«confitebor et ego eum coram hominibus, confitebor et

» et ego eum coram Patre meo, qui in coelis esta. » Gran-

dis enim huic facto labor inest, et qui ipsam propemo-

dum naturam transcendat. Atque hoc probenoverunt illi,

qui hisce coronis digni sunt habili. Nullus enim sermo id

exprimere poteril; adeo generosi opus est animi et supra

modum admirabile. Nihilominus hanc tam praeclaram

rem remota charitale nihil magnopere nobis conferre as-

serit Paulus, etiamsi paupcrtatem conjunctam habeat.

Cur ergo ita locutus sit, id jam ostendere conabor, ubi

illud prins quaesivero, quomodo ille, qui universas suas

facultales egenis distribuil, possit non habere charitatem.

Nam ut ille, qui paratus est ut ardeat, quippe dona gratis

dala habet, non diligat, fieri fortasse potest : at qui non

solum facultalcs suas elargitur, sed etiam in cibos distri-

buit, quomodo non diligit ? Quid igitur dicendum est ? An

quia id, quod non erat ac si esset, supposuit ? quod quidem

semper facere consuevit, quando exsuperantiam aliquam

vult exprimerc : utcum ad Galatas scribens, inquit; « Li-

«cetnos, aut Angelus de coelo evangelizet vobis pr.-eter

«quam quod accepistis, anathema sit3

. » Et vero neque

> Ex comm. in eîst. t ad Corinlh. hom. 5».— » Matth. x, 7>g, et »,5a.

— » Galat. i, 8.



4o6 8. 10. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ipse,neque Angelushoc facturuserat: sedutreiexsuperan-

tiam ostenderet, posuit etiam illud, quod omnino futu-

rum non erat. Et rursum, quando ad Romanos scribit et

inquil: « Neque Angeli, neque prinoipatus, neque poles-

»tates poterunt nos separare a charitate Christi' ; » neque

enini id Angeli erant facturi ; sed etiam hic, quod non

est, supponitur. Quemadmodum et in sequentibus, cum

dicit, « Ncque creatura alia ; »et enim nulla alia est crea-

tura : sed totam ipsam complexus fuit; alque omnia tum

supera tum infera edixit. At n.ihilominus eliam hic, quod

non est, secundum suppositionem dicit, quo excellenlissi-

mum suum amorem declaret, id nimirum, quod et hoc

loco, inquiens, licet quis omna sua det, si Christum non

habeat, nihil ei prodesse. Aut igitur hoc dicere vult ; aut

quia vult, ut dantes conglutinentur accipientibus, et non

nude sine aftectu dent. sed ut misericordia etcommisera-

tione flectantur, ut mitigenlur. Et eleemosyna a Deo lege

sancita est, siquidem sine isla pauperes alere Deus potuit:

sed ut nos charitalis vinculo connecteret, atque ut erga

nos mutuo incalescamus, illos a nobis ali mandavit, idcirco

etiam alibi dicit : « Melior est sermo bonus quam donum2.»

Et ecce sermo praestantior, quam datum bonum. Et ipse

dicit: « Misericordiam volo et non sacrificium*. » Cum

enim ita iieri soleat, ut in quos beneficia contulerimus,

eosdem amore amplectamur; et qui beneficia acceperint,

erga benefactores suos melius afficiantur, ille amicitiae

constituens vinculum, hoc ita lege confirmavit. Alque ut

noveritis quam res prseclarasit, verbisipsam depingamus,quando eam rebus ipsis nusquam apparentem cernimus

;

et consideremus, si ipsa ubique locorum abunde foret,

quanta bona fierint. Neque enim legibus, nequecarceribus

ullis opusesset; nonpunitionibus, non suppliciis, nec ulla

' Rom, viu, 38. — » Eccli. xvm, 16. — 3 Osee. vi, 6.



ECLOGA DE DILECTIONE , HOM. I.^ ?

ejusmodi re. Si enim omnes diligerent et diligerentur,

nihil injuriae quisquam alteri inferret, sed caedes, pugnae,

bella, sediliones, rapinae, bonorum direptiones et universa

demum ejusmodi mala emedio tollerenlur, et solo npmine

nota loret improbitas. Hoc porro miracula minime effi-

ciunt, sed potius vana gloria et arrogantia iqcautos effe-

runt. Et quod in charitate plane stupendum est, alia qui-

dem omnia bona conjuncta habent qusedam maja; veluti

cum quis paupertalem cplit, pon raroob idipsuni inflatur

si quis dicendi perilus sit, etiam insana glpria^ cupiditate

laborat : huiniiis vero frequenter ob hoc ipsum in cons-

cientia superbk. At vero charilas ab pmni eju§modi cpr-

ruptela libera est el exempta. ]Neque enim cpntra sibi

carum hominem aliquando sese quis extplerit, ]\ec lamcn

mihi unum aliquem proponas aniantem, »ed indifferenler

omnes.et lunc charitalis virtutem perspicips. Imoyero, si

placet, primum unum aliquem qui diligitur, et unum qui di-

ligit, ponas, diligentem, inquam, sicut oporlet. Etenimejus-

n.odi bomo non secus terram incolet, quam ipsum ccelum

ubique scilicet tranquillitate fruens, et innumeras sibi ipse

coronascontexens. Talis enim abinvidia,ab ira etliyore et

arrogantia, inani gloria et prava cupiditate, ab omni turpi

amore,omniquevitioimmunemsuam animam conservabit.

Sicut enim nemo seipsum malo affecerit ; sic nec iste suos

proximos. Qui verotalis est, cum ipso Gabriele, in terraver-

sans erit. Ac talis quidem est qui charitatem habet. Qui vero

miracula facit, et scientiam summam habet absque illa,

etiamsi innumeros excilet mortuos ; nihil tamen illi magno-

pere proderit, dum videlicet ab omnibus separatus, nulli

Conservorum se conjungere sustinet. Ideo etiam Christus

Pominus sinccra? erga se charitalis signum esse asseruit

proximum diligere. Inquit cnim, « Si me plus his diligis,



4o8 S. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

»Petre, pasce oves meas 1. » Vides quomodo hic denuo

insinuaverit, diligere, martyrio esse praestantius? Equi-

dem si filium quis haberet percarum, pro quo etiam vi-

tam profunderet, ac deinde quis patrem quidem ejusmodi

amaret, filii vero plane ratiouein nullam haberet, ille ve-

hementer patrem exacerbaret, ut qui proprium amorem

ob filii contemptum non agnosceret. Quod si in palre ct

filic hoc evenire solet, quanto tnagis in Deo ethominibus?

Omnibussiquidempatribusfiliorumsuorum amanliorDeus

est. Atque idcirco, cum dixisset: Primum et maximummandalum cst, « Diliges Dominum Deum luum, subdidit,

• secundum vero1

, » et non conlicuit, sed adjecit « Simile

»huic : Diliges proximum luum, sicut teipsum. » Etvide,

quomodo eadem propemodum excellenlia eliam hoc prac-

ceptum exigat. De Deo enim loqucns, ait, a Ex toto corde

»tuo; » de proximo vero, « Sicut leipsum : quod aequale

e t illi, « Ex toto cordc luo. » Et quidem si sludiose hoc

observaretur; non servus, non liberesset; non princeps,

non subdilus, non dives, non pauper, non parvus, nou

magnus ; nec ctiam diabolus unquam cognitus fuisset: qui

non dico de hoc tantum, sed et si ctiam alius aliquislalis,

imosi et centum, et sexcenti ejusmodi forent, nihil lamcn

possent, illa existenle. Faciliusenim foenuin ignis insullum

sustinuerit, quam diabolus flammam charilatis. Ipsa est

muro fortior, adamante firmior, et si quam aliam forlio-

rem illa materiam dixeris, omnia longe superat firmitas

charitalis. Hanc neque diviliae, neque pauperlas \incit :

imo ne paupertas quidem ulla ibi fuerit, aut nimiae opes,

ubi charitas erit,sed ea duntaxat, quae ab ulroque sunt ,

bona . ex illis siquidem abundant''am assequimur, ex hac

vero tranquillitatem; ita ul neque divitiarum curas, ne-

que egestatis metum suslineamus. Et quid dico quae ex

> Joan. xxi, 17. — » Matth. xxn, 38.



ECLOGA DE DILECTIONE , HOM. I. 4°9

illa proveniunt lucra ? Ipsum enim diligere secundnm se,

qtiantum sit animadvertc, quanlam ketitiam adfert ; in

qnanta animam constituit gralia: id quod ipsa maximehabet eximium. Elenim reliquac partes virtutis dolorem

aliquem habent conjunclum, ut suut jejunium, sobrietas,

vigilanlia, eemulatio , desiderium , despicientia : charilas

vero cum lucro eliam ingenlem habet volnptatem, dolorem

vcro nullum. Et haec ut impigra qmedam apis undique

qufe utilia sunt, colligens in amantis animam reponit. Ac

si privalus aliquis serviat, liberum iamen servilium exhi-

bel. Qui enim amat, non tam imperarequamsibi imperari

gaudet. Et ipsum quidem imperare per se dulce est; cha-

rilas tamen rerum naluram commulat, atque omnia bona

in manibus habens opitulatur, quavis malre benignior

omni rcgina opulenlior; h.xc quae laboriosa sunt, Icvia fa-

cillimaque redd.t: virlulem nobis expedilam, vitium au-

tem diflicilliinum efliciens. Considcra vero, cum sumplus

facere hominibus molcslum esse videatur, ipsam hoc ip-

sum jucundnm eflicere. Auferre res aliorum dulce ap-

paret ; at ipsa hoc jucundum vidcri non permillit, sed

facit nt veluli rcm a?ruinnosam fugiamus. Ruisus vitupe-

perare omnibus dulcc esse videlur : ipsa vero hoc quidem

acerbum eflicit, laudare vero dulce. JNibil enim nobis ita

gratum est, ut laudare qucm diligimus. Rnrsus ira volup-

tatem quamdam habcl ; scd in charilale nequaquam:

quin omnes illius nervi succisisunl; ac si forle amantcm

amatus contristet, ira tamen nusquam apparel, sed lacry-

mae et oblestaliones ct supplices prcces:

lanium abest

ut exasperclur. Et sicubi peccantem cernat, luget el con-

trislalur quidcm ; ipse lamen dolor aliquam eliam volnp-

tatem adfert. Charilatis siquidem et lacrymac et mcc.-tilia,

oroni risu gaudioque suaviores sunt. INon ita cerle recrean-

tur ridentes, sicut qui propter amicos plorant. Quod si



4lO S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

minime credis, cohibe illorum lacryma9, ct comperies eos

ita aflligi ac si atrocia quaeque passi essent. Sed obscoena

voluptas, dicet aliquis, est in amando. Apage, et male lo-

qui desine, ohomo : nihilenimab ejusmodi volnptate tam

immune est, quam vera charitas. Nec enim mihi popula-

rem et sordidum ilium amorem dixeris, et qui vilium po-

tius est, quam charilas ; sed eam dilectionem quam Paulus

requirit,

qune eorum,

quos amplectilur , commodum

spectat; et videbis, quod illi ipsos parentes amore vin-

cant. Et quemadmodum qui pecunias amant, eas expen-

dere nequaquarn volunt, sed malunt in angusliis esse,

quam videre pecunias diminui: sic jlle qui erga quempiam

bene aflectus est, innumera mala perferre mavult, quam

sibi dilectum dctrimentis aflicividere. Quid ergo, inquies,

si inimici fuerint et gentiles, annon odisse oportet1

? Ode-

ris quidem, verum non ipsos, sed doctrinam illorum

non hominem, sed improba facta, el perversam mentem.

Homo siquidem opus Dei est, error vero opus diaboli. Si

enim hostes Dei odioprosequi oporteat, non impiosmodo,

sed peccatores etiam odisse oportebit ; atque ita ipsis bes-

tiis pejores erimus, omnes scilicet aversantes, et veluti

Pharisaeus ille, superbia inflati. Verum non ita Paulus

jussil: sedquomodo? « Corripite, ait, inquietos, consola-

» mini pusillanimes, suscipile infirmos, patientes estote ad

»omnes2

. » Quid igitur vult, cum inqnit; « Si quis non

» obedit verbo nostro per epistolam, hunc notate : et ne

» commisceamini cum illo* ? » Maxime quidem de fratri-

bus istud dictum est:

non tamenitasimpliciter,

sedet hocipsum cum aliqua mansueludine. Nec enim ab his 6e-

quentia distraxeris, sed et quae subjiciuntur, apponas.

Nam ubi dixisset, « Ne commisceamini,» adjunxit, «et no-

«lilequasi inimicum exislimare, sed corripite utfratrem,»

• Ad Epist. i ad Cor. hom. 33,— » i Thess. v, 14. — 3 a Thess. ui, i4-



ECLOGA DE DILECTIONE , HOM. I. fal

Vides-ne quomodo opus malum, et non hominem odisse

jusserit? Diaboli enim illud opus est, ab invicem nos di-

yellere. Et magnopere ille semper studuit charitatis

nexum dissolvere, ut correctionis viam interciperet, et

illum quidem in errore, te vero in perfidia et odio retinc-

ret; atque hac ralione tandem viam ad illius salutem

veluti muro intercluderet. Cum enim et medicus aegro-

tantem odit ac fugit, aeger vero medicum aversatur,

quando tandem segrotans revalescet, si videlicet neque hic

illum accersat, neque ille hunc adeat? quam vero ob

causam ipsum aversaris et fugis? An quia impius est? at-

quiob id ipsum accedere oportet et mederi, ut morbo af-

flictum erigas. Si vero desperate laboret, tu quod tuum

est facere jussus es: nam et Judas incurabili morbo labo-

rabat, nec tamen Deus illi curam adhibereomisit. Ne igi-

tur et tu defatigeris: quamvis enim magna adhibita dili-

gentia ab impietate ipsum minime liberes, mercedem

nihilominus, perinde ac si liberasses, recipies, et ut ille

mansueludinem tuam miretur efficies; atque hac ratione

omnis gloria in Deum redundabit. Etiamsi enim miracula

facias , etiamsi mortuossusciles, eliamsi aliudquidlibetfa-

cias, nunquam tamen ita Gentiles suspicient, utsi mitem

te ac mansuetum, morumque suavilale utentem conspi-

ciant. Nec vero et hoc exiguum officium est ; multi enim

prorsus ab frnprobitate desistent. Nec enim quidquam est,

quod ita allicere homines possit, sicuti charitas. In illis

quidem, signis dico etmiraculis, invidia te persequentur

homines; in charitatis autem officio et te observabunt,

et amore complectenlur; dum vero amant, etiam veritati

progredientes inhaerebunt. Quod si non confestim quis fl-

delis evadat, ne obstupeas, nec simul omnia requiras, sed.

illum interea, donec approbet, amare sinas, et eo paula-

tim progrediens pertinget. Cum igitur virtutum opifexsit



4l« S. TO. CHRYSOSTOMf ARCHIEPISCOPt C. P.

charitas, otnni diligenlia eani animis noslris inscrere stu-

deamus, "t nobis qnam plurima bona proferal, ulrjue af-

flucnlcm assidue ipsius fruclum, qui perpeluo floreat, et

irimqnanl marcescat, habeamus. Uac enim ralione rtiam

sempiterna bona consequemur. Quae nos omnes consequi

contingit,

gralia et benignilate Domini noslri Jesu

Chrisli, cumquo Patri cl sanclo ac bono Spiritui gloria,

in saecula seculorum. Amen.

HOMILIA II.

De oralione.

I. Magnum bonum est oratio, si grato animo fiat ; si,

inquam, nosipsos assuefaciamus1

, ut non solum accipien-

tes, sed eliam non accipientes, gratias Deo agamus. Ille

siquidem aliquando dat, aliquando non dat. Ac ulrnmque

quidem ulililer: adeo ut sive accipias, sivc non accipias ,

acceperis tamen, dum non accepisti; et sive impctres sive

non impetres, impetraveris tamen dum non impetrasti.

Nonnunquam enim non accepisse ulilius est. Nisi enim

subinde praestaret nos petita non consequi, omnino nobis

daret. Utiliter autcm fruslralum esse, est obtinuisse. Nec

porro indigne feramus, quod tardius nobis, quaj petimus,

dentur2

; scd ob id ipsum magnam tolerantiam et ajquani-

milalem ostcndamus. Numquid cnim ctiam anlcquam pc-

teremus, dare nobis Deus uon poteral ? Sed idcirco expec-

tat, ut occasionem a nobis accipiat jusle nos dignandi sua

providenlia. Sive igitur poslulata consequamur, sive non

consequamur, in oralione perseveremus : Nec solum cum

impetramus, gralias agamus , sed eliam cum non impe-

E\ hom. i iu ^tatuas. — > E\ comtn. in px. emer.



ECLOGA DE ORATIONB , HOM. II. 4i3

tramus. Nam frustrari, cum Deus ita vult , non delerius

est, quam aliquid consecutum esse. Neque enim nos sci-

mus, quae nobis conducunt. sicut ipse novit. Quamobreni

sive aliquid consequamur, sive non consequamur, gralias

agere debemus, et cum gaudio suscipere quae ipsi placila

fuerint. Nec eniin Deus quasi preces nostras abnuens, sed

perseveranliam nostram sapienler quacrens, nosque ad sc

allrahere volens , saepe cunctalur. Quoniam et benignus

in liberos pater saepc , cum a filio rogatur, non annuit:

non denegare volens, sed perseveranliam filii pcr hoc eli-

ciens. Nam quod orans exaudialur1

,primo quidein ex eo

oritur, quod quis dignus sit qui accipiat : deinde quod se-

cundum Dei legcs orct : terlio quod frcquenter : quarto

quod assidue, ct nihil temporale pelal:quinto quod ulilia

quaerat. Quemadmodum igitur ex istis rebus fit, ut preces

exaudiantur, sic ex adverso fit, ul non exaudianlur, eliainsi,

qui petunt, justi sint. Quid enim Paulo justius eral? quia

tamcn inutilia pelebat, exaudilus non est. « Propter quod,

» ter Dominum rogavi , inquit, et dixit mihi, suflicit libi

«graliamea2

. «Quidvcro ileruuiMoysejustius? Sed neque

ille exaudiebatur, diccnleDeo; « Sufliciat libi. »

Cum enimpeleret, ul in terram promissionis ingrederelur, alque hoc

non expediret; Deus non permisit. Praeler heec vero eliani

aliud est, quod lacit ne preccs exaudiantur : si nimirum

in pcccatis pcrmanenies oremus. Quod de Juckeis quoque

ad Jeremiam Deus dicebat, « Ne ores pro populo isto :

«annon vidcs quid isli faciant* ? »Non destiterunt, inquit,

ab impiclale, et lu pro ipsis prcces offers? Al non exau-

diam te. Rursus si contra inimicos orcmus, non modo non

audimur, sed Deum etiam irrilamus. Medicina enim est

oratio : sed si ignoremus, quomodo adhibere medicinam

oporteat, virtutem eliam ipsius nunquam percipiemus.

Ex expos. Psal. 7. — . a Cor. xu, 8. — J Jerem, tii, 16.



4l4 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Tantum igitur orationis perseveranlia bonum est1

, ut ab

illa Chananaea discimus : quoniam quod Apostolis rogan-

tibus Christusnon concessit,ipsa perfecit, et sua lolerantia

ad opus perduxit. Nam pro noslris delictis, a nobis potius,

qui rei sumus, quam ab aliis pro nobis, vult rogari. Ho-

minibusenim cum supplicamus2 ,etpecuniarum expensis,

et servili adulatione , multoque circuitu et advocalione

opus habemus. Saepe enim non conlinuo beneficium con-

ferre domini solent, aut colloqui ; sed necesse est, prius

ministroset rei familiaris dispensatores , ac procuralores

ipsorum, pecuniis et verbis, omnique ratione demereri,

ut deinde per illos petita quis accipere valeat. Apud Deum

vero non ita res habet : neque enim mediatoribus indiget

cum rogatur, nec ita cum per alios rogatur ad beneficen-

tiam proclivis est, quam si per nos ipsos rogetur. Multa

enim Deus vult ut ab ipso postulemuss

; et magnam pro

hac re habet gratiam. Solus enim iste debitor, cum ab eo

aliquid exigitur; gratiam habet, et quae mutuo non dedi-

mus, praestat. Et siquidem vehementer urgere videat exi-

gentem, etiam quae a nobis non accepit, solvit:si vero

scniter, etiam ipsemet cunctalur; non idcirco quidein

quod dare nolit, sed quod gratum ei sit a nobis postulari.

Neque enim odio quodam, aut nos aversans, dare petita

differt; sed cunctanter dando nos apud se assidue retinere

volens. Quemadmodum etiam patres filios suos tenere

amantes, faciunt : illi siquidem filiorum segniorum assidui-

tatem ipsa donationis procrastinatione velut arte quadam

moliuntur. Exauditus es? Propter hoc gratias age, quod

exauditus sis. Non es exauditus? persevera ut exaudiaris.

Nihil tibi opus inlercessoribus , nec magno circuitu, nec

ut blandimentis alios libi concilies; sed quamvis desertus

« Ex comm. in Evang. secundum Mallu. •— * Ex eodem. — J Ex homil.

in illud , Sive oecasione, etc.



ECLOGA DE OB.ATIONE , BQM. II, 4*5

sis, quamvis sine palrono, si ipsemet Deum prccatus fnc-

ris, omnino impetrabis. Si cnim inter homines, ficet in-

finilies offenderimus, si tamcii sub anroram, et media die

et vesperi in illorum conspectum veniamus qui nobis of-

fensi snnt, ipsa assidnitate et perpetno aspeclns occursu

facile illorum odium dissolvimus, multo magis apud Deum

id fieri poterit. Nofl enim ila annnere consuevit1

, cum ab

aliis pro nobis rogatnr, quam si nos ipsi oremus, licet in-

numeris malis referti simus. Audiant qui segniter orant,

quique tarditatem in dando graviter ferunt. Cum enim

dico, precare Deum, ora eum, supplica illi; aitrrogavi

semel, ilerum, tertio, decimo, vigesimo, etnecdum accepi,

Me desistas, donec acceperis : imo ne tunc quidem, sed

eliam tum persevera. Et si nondum acceperis, pete ut

accipias : cum vero acceperis, gratias agito, quod accepe-

ris. Multi in Ecclesiam ingrediuntur , innumeros orando

absolvunt versus ; et egrediuntur, et nesciunt quid dixe-

rint. Labia moventur, auditus vero non percipit. Tu non

audis orationem tuam, et Deum vis illam exaudire? Ge-

nua, inquis, flexi, at mens tua extra volilabat, corpus in-

tra erat, et animus tuns exlra. Os tuum preces recitabat,

et mens tua numerabat frenora, commercia, commutatio-

nes, possessiones , amicorum congressns. Diabolus enim

cum nequam sit, et noverit quod orationis tempore res

magnas conficiamus, tunc nos aggreditur; saepe enim in

lecto supini jacemus et nihil cogitamus; venimus ad oran-

dum, et mox infinilae cogitationes sese ingerunt; ut nos

fructu illius vacuos, et pcnitns in irritum laborantes red-

dat: Ac non raro absoluta oratione discessimus tanquam

qui nec auditu pcrceperimus, quse dixerimus2

. Cum igitur

hoc animadverterimus , confestim ipsam resumamus:ac

si hoc ipsum denuo nobis conlingat, etiam tertio et quarto

1 lix liom. in exôs. hist. Chananaeae. — » Ex hom. in statuas.



4l6 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

eam recitemus , ncc prins ab oralionc desistamus, donec

integram ipsam sobria mcule cl allcnta cogilalionc coram

Deo effnndanius. Quod si diabolus senliat, non anle nos

cessare quam studiose cl vigilanlc animo ipsam dixerimus,

cessabit nobis ullra insidias slrucre, scicns, nihil amplius

exinsidiiseniolumenli se habiturum, quam ut nos eamdcm

oralionem frequcnler rcpclere compellal. Si cnim homi-

nein adeunlcs tanUnn adhibcamus sludium', ut perssepo

ne prope quidcm aslanles conspicianms, sed mcnlem

noslram conlendamus, solum illum , quem accedimus,

ima°"ineinur ; multo magis nos coram Deo hoc facere opor-

fet, precibusque esse inlentos, nec huc atque illuc cogila-

tioncm circumduccntes. Si enim lingua quidcm vcrba pro-

ferat, mens vero foris circumvagelur, res domesticas cir-

cnmspectans, anlforcnsia negolia sibicogitalionc formans,

nidla nobis in rcliquo crit ulilitas, sed major condemnalio.

Si enim hominibus quidem tanlo assislimus tempore2

,

mililantes et aerumnas fcrenles, servilia mnnia obeunles,

et saepe circa finem ipsa spe excidcnles; Domino noslro a

quo omnino rcmuncrationem longe laboribus majorem est

accipere, debita cum solliciludine assislere non sustine-

bimus? Et qoanta haec punilione digua? Eliamsi enim

nihil acccpturi essemus, numquid non ipsum assidue cum

ipso colloqui, innumerorum bonorum instar est ? Enimvrro

magnum bonum est oralio3

, et per ipsam cum Deo collo-

qui. Si enim virlute praedilum hominem quis alloquens,

non exiguam inde percipiat utilitatem; quantis illc bonis

fruetur, qui Deum alloqui dignus habitus est? Quomodo

igilur non absurdum fuerit'', servos jubere, ut loto tem

pore nobis scrviant, nos vero minimum olii Deo tribuere ?

Non nosli tu utilia, homo? frcquenter perniciosa et peri-

• Et romm. in hexaemer.— a Ex eomm. in Evang. Joan.— ' Ex comm.

in hexaemer. — * Ex comm. in E?ang. S. Joan,



ECLOGA DE ORATIONE , IIOU. II. 4*7

culosa pctis:sed ille inogis curam gcrcns luaa salulis, non

ad tuam petilioncmrespicit, scd anlerjuam pctas, quid libi

conducat, pro\idel. INam si patres caruales1

, non prorsus

quac filii pelunt, conccdunl; non quod pclenles asper-

nenlur, sed quoniam coruni majorem curam gcrunt : mullo

magis Dcus id facit, qui et plus diligit, et cxaclius oir.ni-

bus [quid] nobis prosil perspcclum habet. Cum crgo de-

fatigalus orando fueriss,et non accepcris , cogila lccum

quolics audiveris paupercm te invocanlem, ct r.on exau-

divcris:ct ille indignatus non est:nec le contumcliis affc-

cit. Ac tu quidem cx crudclilale hoc fncis, Deus vero ex

benignilate. Si crgo tu conservum propler crudelitalem

non audiens, te accusalione dignum non censes; Dominum

proplcr benignilatem scrvum non audienlcm accusas? Si

ersro beatus David3

, cum rcx esseLet innumeris immcrsus

curis, ct undique distractus , septies in dic Dcuin invo-

cabat : quae nobisexcusalio et vcnia esse possit, qui lantum

babcmus otii, nec assidue ipsi supplicamus; atque hacc,

cum tantum lucrum perccpturi sinius? fiuri enim non

potest, non inqnam ficri potcsl, homincm co, quo par

cst , sludio orantem, et conlinue Dco supplicantem, ali-

quando peccare. Qui cnim mcnlcm snam accendit, ani-

mumquc erexit, atque in ccelum se ipsum translulil; ct

ila dominum suum invocavit, suorumquc peccilorum rc-

cordatus, de ipsorum remissionc ci loculus cst, ct propi-

tium ac mitem fieri rogavil, ab ij;sa in his scrmonibus

mora, omnem deponit saecularcm curam, spe elevatur, ct

humauis perturbalionibus superior eflicitur. Non cnim ila

fontes aquarum hortos florenliores rcddunt, sicut plantam

orationis fonles lacrymarum irrigantcs ad maximam cxtol-

lunt allitudinem, et orantem coram Domino sistunt:hinc

' Ek hom. 5 in S. Aposl. P.tulum. — « Ex conim. in f[>i-t. i a.l Ttiess.

- } Ex hom. 5 in Pi-opb.

Annam.XCIII. 07



4l8 S. JO. CHRYSOSTOMI AnCIUIiPISCOPI C. P.

enim maximc etiam fit ut exaudiatur1

. Quoniam si cor-

pore in lerra prostrato, et ere incassum nuganlc, mens

lolam domum ct fortim pervagetur, qnomodu lalis diccre

polcrit, se in conspcctu Dei orasse? In conspeclu eniui

Dominioral, qui totam animamsuam colligit, clnihilhabet

cum lcrra ccmmune, sed in ipsum sc transfert crelttm,

alriue omncm ex animo expeliit humanam cogilalionem2

.

Sic enim orantcm oportct orare, nt tolam suam nientem

colligens et conlcndcns, animo dolente Octim invocet, et

nequc prolixos extendat scrmones, nequc in longuui ora-

lionem producat, scd pauca et simpiicia vcrba dicat. Non

enim in verborum mullitudinc, scd rnentis sobrielate posi-

tum cst, ut quis exaudiatur. Alquo hoc ex precibus Annac

matris Samuelis viderc est. Iila quippc dicit, « Adonai Do-

»inine, Dcus Sabaoth, si respiciens respexeris ad humili-

» tatcm ancillae luae, et dedcris ancillae tuae semcn viri

» dabo ipsum iu conspeclu tuo dicalum, usquc ad dicm

»morlis ipsius, ct vinum et siceram non bibct, ct fcrrum

»nonascendet supercaput ipsius3

. » Qualis hacc verborum

mulliludo? Nihilomiuus ,quoniam cum allenlione ct so-

briclale hanc oralionem fecit, omnia quic voluit perfecit,

et defieienlem naturam correxit, et matriccm conclusamapcruit, el in mullam sc ipsam induxit fiduciam, ex sterili

pclraabuudanlem segetem mctens. Oportetigilur oranlem

nec longos cxlendcre sermoncs, el assidue orarc. Breves

enitn ct frcqucnles orationes cmitti et Christus ct Paulus

proeceperunt, parvis ex inlervaliis. Nam si scrmonem in

longum exlenderisjiu negligenliam frequenler lapsus,

mullam diabolo subrependi , supplantandi et cogitalioncm

abducendi facullalem dedcris, ab iis qua3 dicunlur. Si vero

continuas cl crebras oraliones cmillas, lolum tcmpus fre-

> Ev hom. 3 iu Projiliel. Annam. — » Ex hom. a in Piophet. Annam.

-Ji Res.i, u.



£CLOGA Dli ORATiOREj HOM. II. 4'9

qucnlia inlerpolans, facilc modesliam exhibcre poleris, ct

ipsas oraliones cum mulla perages vigilantia. ^ is oralionis

vigilanliam discere, soicrliam et assiduitatcm? abeas ad

Annam, disce quid illa feccrit. « Surrexcrunl, inquit, om-

» ncs a mcnsa, »ei illa slatim non ad somnum conversa

est, non ad requlem 1. Unde mihi ctiam ad mcnsam sedens

sobria fuisse, nec ullis cibis onerata vidclur : nec enim lot

emitterel lacrvmas. Si enirn nos cuui sobrii sumus et je-

juni, vix ila oramus, imovcro nunquam ita oramus rmullo

magisilla post mcnsam ita non orasset, nisicliam in mensa

jejunanlibus similis fuisset. ReVereaoaur viri , mulierem;

rcvcreamur, inquam,qui pro rcgno supplicantcs oscila-

rans, pro filio precanlcm et lacrymas fiindenlem. Et hic

quoque mihi pielalem mulieris considera : Vox, inquit,

ejus non andiebalur, labia vero ipsius movebantur. Sic qui

obtinere aliquid vult, ad Denm accedat, non ignavus, non

oscilans, non deficien», neque se scabens aut negligenler

arguens. Annon ciiam anlc orationeui desiderium mulicris

noveral? Sed si anle petilionem dedisset, non apparuis-

sct mulieris studium , non virtus fuisset manifcsla , non

tanlum inde praimium acquisivisset. Sed et ipsius sapicn-

tiam videamus :postquam enim eam Heli saccrdos cbriam

existimavit, vidc quid ad ipsum dicat : « Ne des ancillam

»luam in filiam pestis; quoniam ex mulliludine medila-

» tionis sermones meos extendi usque nunc2

. » Hoc verc

conlriti cordis est, ciun injuria nos allieientibus offeusi

non sumus, ncc indignamur; sed eliam nos excusamus.

ISihil enim ita cor sapiens facit sicut tribulalio, et secun-

dum Deum Iuctus. Opus esl itaquc nos, ct mensam auspi-

cantes et finientes, Deo grjtias ogere. Qui enim ad hoc

paralus est3

, nunquam in ebrielatem incidet aut vinolen-

• E\ comm. in ejiist 1 ad Ephes. — • i Reg. i, 16. — } Ex hom. a in

Prophel. Annam.

27.



420 S. J0. CHRVSOSTOMI ARCfllKPISCOPI C. P.

liam : nunquam crapula disrumpetur: sed oralionis expec-

tationem pro freno sensibus impositam habens, cura debita

modeslia ex omnibus apposilis sumct; et multa quidem

animam, mulla vero corpus benediclionc implebit. Mensa

namque ab oralione sumens initium, ct in oralionem de-

sinens, nunquam deficiet; sed fonte largius, omnia nobis

bona adleret. Ne lantum ilaque praetermitlamus enulu-

mentum. Absurdum enim cst1

, scrvos quidem noslros, si

aliquando partem aliquam apposilorum a nobis accipiant,

ct gratias nobis agere, ct cum benediclione recedere

nos autcm tot bonis perfruenles, nec tanlum honoris Deo

rependere. Propterea enim multa tam in communibus,

quam in privalis rebus praeler sentenliam nobis eveniunt,

quoniam non circa spiritualia primum, lum vero circa

saecularia negolia studium exhibemus. Nonne scis, quod si

venicns Deum adoraveris, ct praesenlis hic occupalionis

sis particeps, magis tibi illa, quae in manibus habentur,

facilia reddanlur.

Sed saeculares habes curas? Proptcr has saltem huc

occurre, ut allccla per hanc exercilalionem Dei benevo-

lentia, ita tutus prodeas; ut ipsum habeas auxiliatorem,

utsuperna juvanle manu, daemonibus inexpugnabilis fias.

Nam si preccs consequaris spirituales, si communis ora-

tionis particeps fias , si Dei compares auxilium , si ipsius

armis munitus ila progrediaris; jam neque diabolus ipse

contra te respicere poterit, ncdum homines improbi, qui

injuria te afficerc ct calumniari sludcnt. Quod si e domo

in forum egrcssus , et hujusmodi armis nudus invenlus

fueris , omnibus insidiantibus expugnabilis eris. Nequc

mihi quispramdicat2

, ficri non posse, ut homo saecularis,

foro affixus, continucper dicm oret,ct ad Ecclesiam ex-

* Es liom. >n illud dictum : Sicsurierti inlmicus titus. — • E^ hom. 5 in

Proph.-t. Annaiu.



ICCLOGA DK OKATIOXK , IIOM. II. l\1\

ctirrat : potcst enim, et quam facillime. Nam licet in Ec-

clesiam currere facile non sit, pro foribus illic conslilulus,

et forojudiciali affixus orare polest. Et hoc multi fecere

frcquenler; cl clamanlc inlus magistratu, comminante,

contendenlc, furenlc, pro foribus slanles signo munili,

et pauca verba menle oranles, ingressi mutaverunt eum

atque miligavcrunt, ct mansuetum ex fero redtlidere, ni-

hilque aut a loco, aut a lemporc, aut a silcntio ad oralio-

nem islam impediti sunt. Ncc cnim tam voce opus esl

quam cogitalione: ncquomanuumcxlcnsione, quam animi

intentione : neque figura , sed inlelleclu. Quoniam et

Samuelis mater Anna, non quia claram et magnam cdidit

voccm, propler hoc audiebatur ; sed quia intus in corde

multum clamabat : «Voxejus non audicbatur, inquit, et

» exaudivit cam Deus. » Ne igilur nos cxcusemus dicen-

tes, non es.se facilc quempiam orare saecularibus negotiis

implicitum, et prope se oraloriam domum non invcnien-

tcm. Nam ubicumque sis, poies altarc lunm constituere.

Nihil cniin locusprohibet, necitnpedit lempus. Scdcliamsi

gcnua non flcclas, etiamsi pectus non percutias,nec manus

in ccclum extendas, si mentem solum fervcnlem exhibeas,

orationem perfeclam consummaveris. Licet enim , et fo-

rum pelentem , etsoluin ambulantem,prolixas oraliones

facere. Licetet in officina sedenlem, et pellcs consuenlem,

animam Domino consecrare. Licet t-tiam servo et ementi,

et ascendenli, ct descendenli , et culin;e aslanti, cum ad

Ecclesiam irc non polerit, oralionem faccre prolixam et

fervenlem.Non

enim locum Deus verelur, sed

unumso-

lum exquirit, lervidam mentem et contincntem animam.

Nam ct Paulus non in oratorio , scd supinus in carcere

jacens, neque ereclus stans, neque genua flectens : non

cnim sinebat lignum, quo pedibus vinctis lenebatur :

quoniam jaccns studiose oravit , carcerem concussit, et



422 S. 30. CHttYSOSTOMI AI\CHIF,PISCOPI C. P. /

cominovit fundamcnta , carccrisque custodem ligavit, el

post haec ad sacram inilialionem deduxit. Et Ezechias

haud reclus slans, neque gcnua flcclens, sed supinns prop-

ter aegritudinem in leclulo jaccns, cum ad parielem se

ipsum convertisset,quoniam Deum fervenler et casio

animo invocavit; prolatam rcvocavit sentcnliam, et ma-

gnam sibi conciliavit henevolenliam , atquc ad prislinam

rediit sanitalcm. Etlalro in crucc distentus, paucis verhis

caclesle regnum asscculus est : et Jcrcmias in cceno et in

lacu, in lacu ferisque Daniel , ct Jonas in ipso ccti vcntrc

Dcum dcpreeati , immincntia mala univcrsa dissolvcrnnt,

clcceleslem gratiam sibi conciliaverunt. Qnid igilur orans

dicerc debcsP Quod Chanannca1

. Sicut cnirn illa dicebat

«Miserere mei, filia mea male a damonio vexalur;» ita

ct tu dicito : Miserere mci, anima mca ma!c a dsemonio

vexatur; magnus siquidcm daemon,pcccatum : dacmo-

nium hahens, misericordiam invenit; peccans odio hahc-

tur. Misercrc mei , brevc vcrbum , et clcmenliac pelagus

conlinet; obi enim miscricordia , ibi sunt omnia hona.

Eliamsi cxlra Ecclesiam sis, clama, et dic : Misererc mci

etsi non movens labia, sed mentc clamans : nam ct lacen-

tcs Dcuscxaudit. Non quncritur locus, sed loci principium.

Jeremias in cccno crat, et Deum cxoravit 2 : et Job crat in

slerquilinio3

, et Deum reddidit propitium : Jonas etiam fn

vcntrc ceii, Deum sibi obsequenlcm habnit. Etiamsi in

balnco sis , ora, ubicumque sis, ora. Templum es, ne lo-

cum quncras. Marc crat ante Judacos, ct post terga /Egyplii

ct medius Moyses, nihil loquens : mulla enim in orationc

angustia; et dicit ei Deus:

«Quid clamas ad me4

? Et lu

igitur, cum tihi advenerit tcntatio, ad Deum confugc,

Dominum invoca. Numquid cnim homo est, ut locum pc-

• Ex hom. in exjtir. hist, Ch nonêae. — » Jerem. xxxvm, — ' Job. n.

— 4 Isiii'. xiv.



ECI.OGA DE OftATIONE , HOM. II. 4'2 %

1as? Dcns scmpor prope est. «Adhuc lcquenle te dicam :

»Eccc adsum. » Nondum orationem feeisti ; et ipse medi-

cinam pracbet. Si enim menlcm puram ab impuris aflec-

tionibus habeas, licct in foro sis, sive in via, sive in Judi-

cio conslitutus, sivc in divcrsorio, sive in oflicina slans,

sivc ubicumque landem sis, Deo potcris invocato pclitio-

ncm oblinerc. Quid cnim manuum in orationc vult cxten-

sio ? HaBmuitisscelcribusminislerium exhibent2

: elidcirco

jubemur cas extoilcre, ut orationis ministerium sit eis

vinculum ncquitiac; et a m alilia abduclio : ut cum raplu-

rus es, aut altcrum oppressurus vel percussurus, recordc-

ris, ic iias ut patronas ad Deum cmissurum , cl pcr has

spiritnale illud sacrificium oblaturum esse : ncque ipsas

confundere , vel actionis pravac ministcrio fiducia privare

dcbere. Eas igitur emunda per clcemosynam , per clcmen-

tiam, pcr indigenlium tutelam,ct ita cas ad oralionem

oiTer. Si enim illolis illis ad oralionem uti non velis, multo

minus in pcccatis eas cxtendens fueris juslus. Si, quod

minus est, illolis manibus orarc limes, mullo magis quod

gravius est , cxpavcscc. Iliotis cnim manibus orare non

adeo absurdum est : cas aulem innumeris criminibus con-

taminatas habcrc , hoc multam indignationem affert et

cxitiuin. Vis discere quanla sit oraticnis in Ecclcsia factae

potentias

? Vinclus aliquando fuitPctrus, multisque cir-

cumdatus crat catenis :«oratio autem fiebat sine inter-

»missione ab Ecclesia pro eo,» etstatim eum a carccre

libcravit. Quid igitur hac oratione polcntius fuerit,qnae

columnam ct turrim Ecclesiac adjuvil? Et calcchumenis

qnidem permissum hoc nondum est, quoniam necdnm

ad hanc pervenere fiduciam : vobis autcm el pro lcrrarum

orbe, et pro Ecclesia, quas usque ad lerminos terrae exten-

1 Llexaein. — > Ei eiplicalione PsaV.i i4o. — J Ex liom. de non

maledicendo.



424 S. JC. CHRYS03TOMI ARCHIEPISCOri C. P.

dilur, et pro gubernanlibus ipsam et prasidenlibus ora-

lioncs cmillere praecipilur. Cum animi igitur alacrilale

ohcdite, opere lestanles mognam vim esse oralionis 111

Ecclesia a populo concorditcr oblatjc. Naincum intcr ho-

mines 1

,populo sontes viros, cum ad morlcm trahuntur,

pelenle, Ilex mulliludine motus, sentenliam deponat;

multo magis Rcx ccclcslis a vobis placalus pctita prajsla-

bit. Non audistis, ila Petrum de carcere ercplum csse,

quoniatn oralio fundebalur sine intcrmissione pro eo ?

Quanto majus esse nostra credilis exiguitatc, ad Dcum

pro tanlo accedere populo et supplicarc? Nam si pro meipso precari fiduciam non habeo , multo minus pro aliis :

probatorum cnim hoc est. Cum igitur ctiam ipse oflen-

derim, quomodo pro alio dcprccabor? Quod enim unus

pro mullis oret , res magnae cst fiduciae , mullaeque indi-

gens lihertatis : mullos autem simul congregalos pro uno

supplicalioncm(

faccre , nil gravc videbilur. Oralio qui-

dem domi cliam fieri polest; sic autem, ut inEcclcsia,

non polest2

; ubi lanta patrum multitudo, ubi clamor ad

Deum unanimiter emiltitur. Non ita Dominum per te so-

lum orans audiris, sicut cum fratribus tuis. Hic enim ma-

jus quid est, unarsimilas videlicet ct consonantia, carita-

tisquc vinculum , et sacerdotum oraliones. Propterea

namque sacerdolcs praepositi sunt, ut mullitudinis oralio-

ncs, cum sint infirmiores, horum velut polenliorum prc-

cibus se conj.mgentes, pariler cum illis in coelum ascen-

dant. Si namque Petruui Ecclcsiae adjuvit oralio, et illam

ex carccre columnam cduxit, quomodo lu, quaeso, ipsius

potcnliam conlemnis? Quemadmounm enim charilatis

virlus intervallo non arcctur3

, ila ncc orationis efficacia :

scd sicut illa inter se distanlos conjungit, ita ct hsec procul

Ex expos. cjiist. 2 n.l Thess. — > E\ liorn. 5 de incomp. Dci nalurae.

— 5 Ex orat. conlra novilunioium obscrvat.





4*6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI r. p.

» que preccris pro populo isto, quoniam te non cxaudiam ?»

Quid Saiili profuit Samuel, ad ultimum usque diem orans,

et pro eo lugens ? Quid aulem ct Israelitis profuil? nonno

diccbat, Absit autem a mc hoc peccalum in Domino, ut

cesscm orare pro vobis ? nonne cuncli pcricrunt? Nam

Deum audi diccnlem per Prophelam : « Si steterint Noe,

» Job, et Daniel, non libcrabunt filios suos et filias, quo-

»niam nimium invaluit illorum malitia*. » Quid crgo?

nihil prosunt orationes? Prosunt ct qnam plurimum : sed

cum nos quoque cooperamur. Et si scirc cupis quanlum

contulcrint, cogita mihi Cornelium et Tabitham : audi

qnoquc Deum dicenlcm : «Protegam civitatcm istam prop-

» ter me, et propler David puerum mcum 2.» Sedquando?

tempore Ezechiae jnsti. Aiioqui si malorum quoque vale-

bant preces, quarc non ctiam cum Nabuchodonosor veni-

ret, Dcus hoc dixit, sed civilatem tradidit ? quoniam magis

invalucrat peccalum. Et hic ipse rursum Samuel pro

Israclitis oravit, ct obtinuit : sed quo temporc? cum ct

ipsi Deo grati fuerunt, tunc hostes in fugam convcrlit. Et

quid mihi opus est, diccl aliquis, aliorum oralione, cum

ego Deo placeo? Quid ais, homo ? Paulus non dixit,quid

mihi opus eslorationc? nec Pctrus dixit, quorsum mihi

oralio? licet orantes co digni non cssent, imo nec pores :

ct lu dicis, quid mihi opus est orationc ? Petrus non dixit,

quid mihi opus est oralionc? «Oratio, inquit, ficbat sine

wintermissione ab Ecclesia ad Deum pro eo3

;» ct statim

liberavil cnm cx vinculis : et tu dicis, qnid mihi opusest

orationc? Propter hoc indiges, quoniam le indigcre non

credis. Nam si Deus noslrum in orationibus lorporem ct

ncgiigcntiam exquirat4

, ct quod in ipsius conspcclu positi

et oranles ipsum, nequc tantum ei cxhibemus honorem,

> Ezech. xiv, \.{. — • 4 IU>g. Xix , 33. — s Act. xn , 5. — < Ex hom.

in slatuas.



ECL0.1A DE ORATIONK , HOM. II. 427

quantumdominis scrvi, quantumducibusmiiites. quantum

amicis amici : amicum enim alloquens hoc cum allcnlione

facis :

Deo aulem pro peccatis occurrcns, pro tot crimi-nibns veniam pelcns, et remissionem rogans tibi fieri, tor-

pes ; et genibus lnis humi positis, circa forum et domum

mentem luam vagari frcquenter pcrmittis , ore tuo frustra

nugante et incassum : nec hoc semel el bis, vcrum et fre-

qucntcr palimur. Si hoc lantum exquirere Deus voluerit,

an veniam habebimus? an excusalionem asscqui poteri-

mur ? iSon, arbilror ego. Si vcro curiosos aspeclus nostros

Deus cxaminet, et pravas concupisccntias quas in menle

habemus. turpcs et impuras cogiiationes admitlenles ex

incanta oculorum vagalione : si dclraclioncs, quibus per

singulos dies alter alterm» vituperat, in medium produ-

cal; et inlempcstiva judicia quibus proximum condemna-

mus, nullum habenles ncgolium , dolosque quos a!ter in

altcrum suimus, nunc quidem pr.Tsenlem laudantes fra-

trem , et tanquam amicum alloquentcs, absentem vero

criminnntes : numqnid pro his raiiones reddere poteri-

mus? quid vero loquar invidiam, per quam bene sc geren-

tibus frequenter invidemos, non inimicis tantum, verum

eliam amicis, et aliis mala patientibus, lactamur, et pro-

priae ajrunanoe pulamus consolalionem alienas calamitales ?

JNarn si saccubiribus el prncsentrbus abslinere jubemur 1

:

quomodo miscri non sumus ct infelices, hacc aDeo poscen-

tcs, qure praccepit eliam habentcs abjicere? Si vero non

pro fidclibus tnntum2

, sed eliam pro infidelibus orare ju-

bemur, cogila quantum mali sit contra fralres imprccari:

Quid agis, homo? Ad Deum accedis, ut propitium reddas,

ct imprecaris alteri? Nisi dimillas nec tibi dimiltetur : et

tu non solum ipsc non dimillis , sedct Deum , nc dimittat,

' E\ comm. in Evang. secundom Joan. — > Ex comm. in ojiist. 1 ad

Tiin.



4^8 8. JO. CIMYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

exposeis? Si non dimitlenli non dimittitur, eliam Domi-

nuiu, ne dimillal, oranti,qnomodo dimittelur? Si enim

inimicos habcre dedecus est, ipsis imprecari cogita quan-

tum sit malum. Cum enim le pnrgare dcbcas, quod ini-

niicos habeas, lu ipsos etiam accusas1

? Et quani vcniam

consequeris, eliam inalediccns , ac tali in temporc, quo

non mediocri tibi opus sit misericordia ? Nam ct pro luis

oraturus peccatis accessisti. Noli igitur alicnorum recor-

dari, nc propria commemorcs. Si enim dixeris, percnte

inimicum, os tuum obstruxisli , ct linguae jam abslulisti

libertalcm. Primum quidcm, quoniam judicem slalim ab

exordiis irritasli : deindc, quoniam contraria petis, ctora-

tionis formae repugnantia. Nam si pro rcmissione peccato-

rum accedis, quomodo de punilione verba facis ? Contra-

rium enim faccre oportcbat et pro advcrsantibus suppli-

care, ut cum fiducia pro nobis quoquc possemus orare. Si

igitur anima imprecanle nihil scclestius , nec lingua lalia

loquente quidquam impurius, cur omnla non expedis , ut

orans nihil dicas,quod lunm irritet Dominum ? llomo es,

fera ne fias. Proplerca libi factum csl os, non ut mordeas,

sed ut medearis. Recordare quid le monuerim, inquit

Deus ; ut parcas ct rcmillas : tu vcro etiam me rogans

meorum ficri mandatorumcversionis parlicipem, et devo-

ras fralrem , ct linguam crucntas , sicuti furentes cx j>ro-

priis artubus dcntes. Quomodo dialioium laetari credis at-

que riderc, cum talem audicrit oralionem? quomodo irri-

tari Dcum ct averli simul et odisse, cum talia rogavcris?

Considera, ad qucm accedas , homo, conlra inimicos

tuos. Numquidcnim ad aliuin accedis Deuin ? lilum adis,

qui dixit,* «Orate pro inimicis veslris2

. » Quomodo igitur

adversus eos clamas? Quomodo Detim rogas , ut propriam

dissolval legem ? Nonest ista supplicis forma, Nemo rogat

1 E<c comin. ii) epist. aJ Gor. — • Maltli. v, 44«



ECLOGA DE POENITENTI A, IIOM. III. 4 2 9

ut alius pereat, sed ut ipse saivetur. Quid igitur supplicis

quidmi habitum induis, vcrba aulem habes accusaloris?

Et cum pro nobis quidem oramus, scaipimus nos ct osci-

tamus : cum vcro advcrsus inimicos, vigilariles hoc ngi-

mus. Quoniam cnim diabolus novit, quod in nos ipsos

cnsem agimus, tunc nos non circumfert, neque dislrahit,

ut magis nobis noceat. Sed injuriam, inquis, passussum,

ct affiigor. Ilaquc contra diabolum ora, qui nos supcr

omnes aflicit injuria; hic cniai et inimicos parit. Sin au-

tem adversus inimicos oraveris, orationcm quam ille qua>

rit, orabis : sicut contra si pro inimicis, adversus islum.

Hic enim est implacatus hoslis : athomo, qinecumque

faciat, amicus cst et fratcr. Quid igitnr vcre inimicum

omiltens, membra propria mordes? Ilaec ergo scienlcs ,

dilectissimi, sludeamussccundum mandata et voluntateui

Domini conversari , ut ccclorum quoque regnum conse-

quamur , in Chrislo Jesu Domino nostro : cui gloria et

imperium cum Palre et sanclo Spiritu, nunc ct semper

el in sa^cula s.TCulorum. Amen.

HOMILIA 111.

De panilentia.

Propterea de Pcenitcnlia continue sermonem movco 1

,

ut ncque peccans desperct , neque recle vivens allum sa-

pi;t. Justus es? nc deficias : cs peccalor? ne desperes :

ac si quolidie pecces, quotidie pcenitenliaui agas : id quod

in antiquis domibus faccre solctnus, cutn velustate quas-

sala: fuerinl, quassata subducimus, et nova supponimus,

nec unquam ab assidua cura desistiinus. Si anliqualus

' E\ hom. in illud: Elsi heslerna die.



43o S. 30. CHRYSOSjCOMI ARCHlIiPISCOPI C. P.

fuerisapeccalo

,pcr pcenitcnliam te rcnova. Non possum,

inquies , resipisccns salvus csse ? Et maxinle potcs. Totam

vilam in peccaiis Consnmpsi , ct si pcunitentiam egero sal-

vabor? et maximc. Unde constal? Ex Domini clementia.

iNe lna3 confidas pccnileniias : non cnim lua pccnilentia

lanla valet pcccata ahslergere. Si sol.i forct pomilcnlia ,

jurc timercs : sed quoniam cuin poenilenlia, commiscetur

Dei benignilas, confide cjuoniam tuaoi vincit nequiliam.

Mullum namque misericors cst Dcus, alque adeo clc-

mens , ut neque unigenifo parceret, ut ingratos servos

redimerel. iNcc mihi dicas , multa et magna crimina com-

misi , et quomodo possum salvari? Tu non potcs, Domi-

nus luus potest, ct ila delct peccata, ut nec eorum vesti-

gium remaneal. In cornoribus quidcm hoc non licet : sed

quamvis millies elahoret mcdicus, et vulneri remedia

adhiheat, vulnus quidem loliit, cicatrix vero permanet,vulneris circumferens argumcntum aspectus delbrmita-

tem. Et licet in infinilum medicus contendat, non tamen

cicatriccm ohducere potest. Ipsi namque naturae imhecil-

litas obsislit, et arlis impolcnlia, vilitasque mcdicainen-

torum. Deus autem cum delel peccata, ncque cicatricem

rclinqnit, neque vestigium remanere permiltit, sed

cumsanitale pulchriludinem quoque largilur : cum libcratione

a pccna etiam justiliam dat , ct prrevaricalum non praeva-

ricato similem reddit. Si cnim vel innumcra homo aliquis

vulncrahabens, po3nilentiam egerit, et boni quidpiam fece-

rit, ila Deus ea delct, ut neque cicalrix, neque vesliginm,

neqnc indicium appareat pcccatorum. Sicut igilur in cor-

pore vulnerasunt el mcdicamenla; ilidem in anima sunt

pcccala ct pcenilenlia. Elanimadverte, quiddieam : vulnns

et medicina; peccalum ct pumitenlia : vulnus quidcm est

peccalum , medicina vero pxnitenlia: vulnus pulrcdinem

hahel, medicamentum pulrcdinis purgationem obtinel.



ECLOGA. DE POENITENTIA, IIOiU. III. 4» *

Numquid est putrcdo in medicamento?numquid in vulnere

curalio?i\onneproprinmhoec, ctproprium iliahabcntordi-

nem ? Numquidpotesthocin illud.autilludinhoc transmu-

lari? nequaquam. Veniamus et ad animae vilia. Peccalum

confusioucm habct : pcenilenlia fiduciam possidet. Sciens

ilaquc Salanas,quod pcccalum quidem confusionem ha-

bcat, rem scilicet, quae pcccanlem satis repellere queat

pfcnitcntia vcro fiduciam conlincat, rcm idoneam, cjuae

pcenitcntem alliciat; permutavit ordinein, ct confusio-

nem pcenilcntias, fiduciam autem pcccalo addidit. Et in

peccalo quidem hominem erubescere non sinil; novit

enim.quod, si erubescerct, peccaium fugcrct : in pceni-

lcntia vcro facit ut crubescat ; novit cnim quod erubes-

cens pcenitfuliam non agat. Quem enim pcenilet malorum

qnie gcssit

1

, licet peccalis coudignam non cxhib. al pu-nitcnliam, hujus tamen ipsius habilurus esl rcmunera-

tionem. Qui igilur a vitio nondum occupali sunt2

, hos

admoneo, nc capianlur : facilius cnim est casum evitare,

quam lapsos resurgere. Detenlis aulem alque confractis,

si sc continuo pcenilenliac tradere velint, magnam salutis

spcm polliceor. Etenim lam bona quam mala, cum diu-

tius nobis adhaeserint,potentiora fiunt. Et planta quidcm

nuper lerrae insila, facile revellitur : multo vcro tempore

radicibus firmata, non itidcm. /Edificium quoque recens

fundatum , haud difliculter ab infeslantibus subverlilur :

bene vero firmatum, multa diruere conantibus exhibet

negotia. Fera eliam, quibus in locis multo tcmporc cum

delectione est commorata , difliculter indc cxpellitur. Et

quemadmodum febris ab inilio aggressa , laborantes non

vehemenler sili cxurit; cum vero invaluerit et flammam

extulerit, jam sitim excitat insanabilem ; ac si quis ipsis

concesserit, ut aflatini polu scsc impleaut, non extinguit,

J Ex cpi.'t. 2 ad Thtod. lupsum. — ' Es comm. in epist. ad Cor.



432 8. JO. CIIRVSOSTOMI AHCllIli PISCOIU C. V.

sed accendit fornaccin : sic et vitioso affeclui conlingit.

Hnnc nisi circa inilium in animam nostram se inferentcm

prohibuerunus , ct forcs occluseriinns, ingressus insana-

bilcm suscipientibus aflert lnorbum. litigitur animo degc

ncr ct segnis1

, licct mullum ad prcnilcntiam lcmpus acci-

piat, magni nihil efllcict, ncc , ob lorporcm , sibi Deum

reconciliabil : ila cxcilalus et animi alacrilatc fcrvens,

mulloque cum studio poenilenliam oslcndens, brevi cliam

tcmporis momenlo , mulli temporis peccala dclerc pote-

rit. Et qua ratione, audi. Nonnc tcr Pclrus negavil?

Nonnc vilis ancillac vcrba vcrilus? Qnid ergo? mullum-ne

lemporis ad po:nitenliam ci ncccssarium fuit? Nequa-

quam : scd eadem noctc ct lapsus est, ct rcsurrcxit. Post

illum namquc gravem casum; ncgalioni enim nullum

malum est aequale; rursus eum ad priorem reduxit bono-

rem pocnilenlia, et Ecclesiae praesidentiam ci pcr tolum

orbcm lerrarum tradidit; et quod omnibus majus est,

ipsum majorem omnibus Aposlolis in Dominum charila-

tcm haberc nobis monstravit. Quid vcro INinivitac? Vcnit

nd ipsos propheta , sentcntiam apuerit veluli regalem

quamdam epistolam, supplicium conlincnlem , ct clama-

bat diccns : « Adhuc trcs dies, et Ninive subvertelur2

. •>

Audicrunt illa lalia, et non increduli fuerunt, ncquc

conlempserunt, sed conlinuo omnium fit ad jejunium

concursus, virorum , mulierum, puerorum; ncque bru-

torum natura a lali immunis fuit ministerio. Ubiquc

saccus , ubiquc cinis, ubiqne luclus et lamentationcs. Et-

enim ct ipse llcx diadcmatc coronatus ,. e rcgali solio des-

ccndit, saccuin sibi substravil, ct cincre se conspcrsit :

et crat rcm cerncrc terribilcm alque inusitatam, obscu-

ratam sub sacco purpuram. Quod enim purpurea veslis

non valuit, hoc poluit saccus : quod diadema non expe-

1 Ex hom. in Jonam el Dan. el tres pueros, — 2 Jon. m.



ECLOGA DE POENITENTIA, UOM. III. 4.3 3

divit, hoc felicitcr perfecit cinis. Cogitemus igitur quot

quilibet nostrum habeat onera peccatorum 1

, et aequiva-

lentes exhibeamus misericordias:

imovero et longe plures,

ut non modo peccata deleantur, sed ut etiam in justitiam

nobis elcemosynae computentur. Nisi enim lot fuerint

bona, ut et crimina exuant, et ex rclictis aliquid in justi-

tiam nobis repulelur, nemo nos a supplicio liberabit2. Gum

enim hominem irritas, amicos rogas et vicinos et janito-

rcs, et pecunias impendis, multosquc dies consumis ac-

cedens et supplicans. Etiamsi semel, aut bis , aut millies

le irritalus rejiciat, omnino lamen animum non despon-

des, scd magis contendere pergens majorem adhibes

supplicalioncm. Cum vero Deus universorum provocalur,

nos oscitamus, et supini jacemus et deliciis vacamus : et

quando tandem rcconciliare ipsum poterimus ? quomodo

vero eum hoc ipso non magis irritamus? Ad majorern

enim indignationem et iram commovetur, cum peccantcs

non dolent,quam cutn peccata admitlunt. Neque dicas,

nimium peccavi , ct Dcum indignantem invocare non

possum. iNam si judicem iilum, qui neque Deum timebat,

neque homines verebalur, vidua fleclere poluil, multo

magis bonum conciliabit assidua deprecatio. Itaque licet

amicus non sis , licet indebita poscas, licet paterna bona

devoravcris et absumpseris, longoque tempore ab aspectu

abfueris, etiamsi succensenlem et indignantem adieris,

modo redire velis, et universa recipies , iramque et con-

dcmnationem slalim extingucs. Propositum enim Deo

est1

, fralres, patienle ac leni in peccatores animo esse.

Dupliciter ad salulcm misericors est; tum ex pceuitenlia ipsis

salutem comparans,etipsorumposterisinvirtuteprofectum

facturis beneficium reservans. Etuldenuosermonem resu-

1 Ek comm. epist. ad Ephcs. — a E\ comm. Evang. Mallh. — 'Et

hom. quac incipit, Semper quidem divinus Apost,

XCIII.

28



434 *• JO * CHRVSOSTOMI A RCHIEPISCOPI C. P.

mam; Deus ]ongaminitaleutitiir,utetpeccanspo?nilentiam

agat, etneexeo genitis salutem prsecludat. Quamvis enim

pcccator sinepaenitenlia delinquere pergat, parcit froqucn-

terradici.ut fruclusconservel, frequenter tamenetiam ip-

sorum expectans salulem, Etquomodo, audi. Thare pater

Abraliamiidolorum fuitet cultoret lactor : sed in hacvita

impielatis pcenas non dcdit : et merito. Nam si Deus anle-

verlens, radiccm praecidisset, unde tantus fidei fructus

exortus fuisscl? Quid Esaii malignius? Quid illa nequitia

impudentius? Nonne fornicator erat , ct iminundus , ut

inquitPaulus? Nonne matricida et parricida? Nonne fra-

tricida, quantum in ipsius fuit proposito? Nonne a Deo

fuit odio habitus, ut scriptura. teslatur, dicens : Jacob

dilexi Esaii vero odio habui ? Si ergo fuit fornicator,

et fratricida ct immundus, et odio habitus,quare non e

medio tollitur? quare non exciditur? quare non illico de-

bitum palilur supplicium? Quare? Vere bonum est , fra-

tres causam dicere. Si succisus fuisset, maximum justi-

tiae fruclum mondus amisisset : et qualem audi : Esaii

o-enuit Raguel , Raguel Zara , Zara Job.

Vides quantus tolcrantia; flos pcrditus fuisset, si prne-

veniens Deus a radice pcenas exegissel? JNnllus igilur in

vitio ppsitus desperet': in virtute dormitet

nemo. Nequehic conlidat; nam frequenter ipsuui etiam merelrix anle-

vertit : neque ille dcspercl; polerit enim eliam primos

anteire. Ciuin enimin vehementemDeicharilalemredieri-

mus, priorum non meminit, non eslDeus ut houio. Non

enim exprobrat praiterita ,nequedicit, quare tanlo lem-

pore dcfecisli? cum pcEnilentiam agimus : sed gratos

habet, quandocuuque acccsserimus , dummodo , sicut

decet, accedamus. Quid enim Manasse pejus? Quid vero

beatius Salomone? Allamen illc quidem Deum reconci-

E\ couim. in Malli.



ECLOGA I)K POENITKNTI.t, HOiM. 111. 4^5

liare potuil : hic aulem, quia dormitavit, lapsus est.

Propterea eliauri Esaii veniam consecutus non esl', quia

pcenitentiam ,

utoportebat, nnn egit. Lacrymac enim nonex pcenitentia erant , sed ex cffensione et ira. Eliam

Judas poenitentiam egit : nam se ipsum strangulavit. £i

vero perfectam pcenitenliam videre velis, audi Pelri pce-

nitentiam post ncgationem. Quoniam enim vcrisimile erat

ipsum allum sapere , ut qui sihi conscius cssel, quod plus

quam alii Christum diligerel, idcirco foras egressus flevit

amare. Nec hoc solum , veruin el innumeris se post haec

immisil periculis. Poeniientiam ogit el David , ita dicens t

« Lavabo per singulas nocles lectum meum , lacrymis

» meis stratum mcum rigabo2

: » et jam olim commissum

peccatum,post tot annos, post lot generationes, quasi

nuper accidisset, lngebat. Pcenitenlem enim non oporlct

irasci , nec efferari , sed quasi judicalum conleri, quasi

non habenlem fiduciam,quasi jam condcmnatum, tan-

quam qui ex sola misericordia salutem consequi debcat,

ut visum in benefactorcm ingratum , et reprobum, et in-

numeris dignum suppliciis. Ne igitur scenicus desperet3

,

neque pravsumat Ecclesiasticus. iNiiin ad hunc quidem ait

Deus : « Qui videlur stare, videal ne cadat : » ad illum

autem , «INumquid qui cadit , non resurget?» Ule enim

quod habet, custodire debet ; hic vcro , fieri, quod non

est : ille sanitatem conservare, hic aba?griludineliberari

laborat enim. Ad illum ilaque dicit , « Ecce sanus factus

» cs, jam noli pcccare, ne delerius tibi aliquid contingal" :»

ad hunc vcro , « \ is sanus fieri, lolle grabalum luum et

» abi domum tuam5

. «Licet enim oclo et triginla annos ha-

beas, sicut paralylicus ille, si inodo sanus fieri studeas,

qui prohibeat nemo c*t : laulum. resurgere velis. Iogre-

1 Ex comm. Epist. ad Hebr. — » Psal. vi, j. — » Ex. comm. in Evang.

Joan. — * Joan. v, i4- — 5 Ibid. 8.

»8.



43G S. JO. CURYSOSTOMI «RCIUhPISCOn c. r.

diaris uiodo viam eo tendenlem , el velocilcr progredieris.

iNe fores occludas , ne obslruss ingressnm. Breveest prac-

scns tempus , exiguus labor : qui eliamsi multus foret,

neque ita tamen deficcre oporlerel. Si enim hunc pul-

cherrimum pcenitentiae laborem non subeas, omnino in

illo mundo laborabis, et alio.modo asrnmnas patieris. Si

vero et hic et illic labor, quare non hunc eligimus,qni

copiosum affert fructum , magnamquc rctribulionem ?

Nam si nos qui indigui sumus 1

, beneficiis Dcus afticit, et

crga eos , qui peccaverunt, benignus e\st; si deserta ma-lilia virlulem fuerimus sectati, qunc non assequemur ?

quibus non fruemur bonis ? Menlis cnim compoles benefi-

cia potius, quam pcena , ad obedicndum mandatis altra-

hunl. Siigiturcliamprivisquambonumaliquodexhibeamus,

imo cum jam ullione digna feccrimus , tanla nos benc-

ficentia Deus dignatus est : si grali simus , el pro

jam acceplis beneficiis gratiarum aclioncm exhibea-

mus , el in melius faciamus mutationem,quanta rursus

nos sua munificentia non dignabilur? Nam sinos2

,oficn-

dentes servos , si mcliores sc forc promiserinl, et accep-

lanius, et prislino resliluimus honori , frequenler autem

ipsis majorcm impertimur libertatem : muito magis Dcus

in nobis hoc faciel, si aequalem peccatis pcenitentiam

exhiheamus. Et hoc cx iis qiue circa bealum Davidem

eonligerunt, manifestum est. Quoniam enim supplanlalus

eecidit , in adulterium et casdem lapsus , non mansit

uYinceps in ruina jacens : sed et denuo surrexit, et conlra

hoslem cum Deo sc opposuit : quem et tam generose de-

vicit, ut eliam defunctus ex seprogenitos lueretur. Salo-

rponi enim grandem illam iniquita'em auso, milleque

(Signo morlibus iaclo,propter Davidem Deus ait, se

regnum permillere integrum : ila diccns o Disrumpens

i Ex Hesaemero. — * E\ episl. 2 al Theod, lapsum.



EC-L0GA D-B POEMTENTIA, iiOM. III. ^W«scindam regnum de mann tna, et dabo ipsum servo tuo :

» vcrumlamen in diebus tuis haec non faciam, proptcr Da-

» vidpalrem luum ; Dc manu filii lui lollam illud'. » Et

vero Ezechiac de supremis pcriclitaturo'2

, licet justus

esset, rursus propler bealnm illum se succurrcre dixit :

« Prolegam , inquit , civitalem lianc propler David pue-

» rum meurn 5

. » Sicut igitur in iis qui suum ostcndunt

gratum animum 4

,propter cougrucntem sibi bonitatem

senlcnlias a se lalas Deus revocat, et pcenilenliam agcntes

admiltit, ct ab immincnle liberatpcena : ita rursum, cum

aut bona aliqua daturum se promillit, aut praefinilum

pcenitentiae tcmpus; indignos aulem iactos cernit, ct tunc

sua revocat promissa. Non enim tam malum est peccarc

quam in peccatis pcrmanere. Idcirco etiam Dcus praeve-

niens, beneficia in nos confert, et rursum praevaricalcs

venia dignos eflicit , et pcenas stalim non infert; ut per

omnia nos ad pcenilenliam atlrahat, et per qtue beneficia

praeslat, et per quae longanimilatem suam oslendit : ire-

qucnlcr vero etiani per qtue quosdam castigat, ut pcr

omnia correcli, pceiuc ciiugiant periculum. Rlultum pec-

casli5

P jam desiste, contraria via revertere, Deo persolve

gratias^ quod te non in mediis sustulerit peccalis; noli et

alium quaererc terminum , ut malc opercris. Ne dicas :

erit tcmpus, quando converli oporleat. Mulli dum aliena

rapucrunt, abreptisunl, ct ad certum abierunt suppli-

cium : timc et tu nc idcm libi accidat. At mullis, inquies,

Deus tempus dedit, ut in extrema senectute confiterentur.

Quid ergo , numquid et libi dabit? Ibrte dabit, inquis.

Quare dicis forle, el aliquando , et frequenter? Considera

quod dc anima consilium agites : conlrarium quoque po-

nas, el cogitcs, alque dicas : quid vero si non det? Quid

1 3 Reg. xi , 11. — • Ek comm in Genes. — } 4 R eg« * ,xi53. — 4 $\.

Htxaeinero. — * Ex eocim. in epist. a ad Cor.



4^8 9. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

vero, inqnis, si det ? Dedit quidem ipse ? verum hoc illo

securiu*. est el utilius. Si enim jam inceperis, lolum lu-

cralus es, sive accipias lempus, sivenon accipias : si vero

semper mancas, propter hoc ipsum non accipies. Tu vero ad

bellum quidem egressus , non dicis, nil optis est de rcbus

meis disponere ; forte rcdibo : neque cum de conjugio deli-

beras, inquis ; ducam nxorem pauperem ; mulli enim etiam

sic praeter opinionemdivites evaserunt : neque cum domi-

cilium extruis, pomim fundamenlacariosa ; mullae ita do-

musconsliteruut : deanima veroconsiliumcapiens imbecil-

liora capessis, ponens illud Forte et Aliquando et Saupe,

incertisque te ipsum rebus committis? Non incerto, in-

quis , sed Dei clemcnlise; Deus enim clemens esl ; scio et

ego : sed hic idcm misericors etiamillos, quosdixi, abri-

puit. Vis cognoscere1

, quam benignus sil Dominus nosler?

Ascendit publicanus innumeris plenus vitiis, et uno hocdicto , «Propitius esto mihi

2

, » dcscendit justificatus. Et

per prophetam vero inquit Deus, « Propler peccatum

»conlristavi illum : el vidi quod conlristatus sit, et mces-

d tus incesserit, el sanavi vias ipsius. » Quid cum ista cle-

menlia couCerendum? ut solum tristaretur, peccata dimi-

sit. Mos vero nec ipsum hoc facimus : proptcr quod etiam

maxime Deum irritamus. Qui enim ob exigua quaedam

propilius factus est , si nec ista assequatur, graviter et in-

digne fert, extremasque de nobis pcenas sumit : enormis

siquidem hoc conlemptus est. Quis ob peccata aliquando

saltem contristatus fuit? quis ingeuiuil? quis peclus suum

percussit? Nullum esse existimo : sed plurimis quidem

diebus bomines lamentantur propler defunctos domesti-

cos , propler pecuniarum jacluram ; ctun vero singulis

diebus anitnam perditum imus, minime ad animuin redu-

cimus. Qua igitur ratione Deum placare poteris, quando

' Ex Serni. iii epist. 1 h<1 Cor. — » Isai. l«ii, »7.



ECLOGA DE POEMTENTIA, HOM. III. 4^9

te peccasse nc quidem cognoscis? Certe, inquis, peccavi.

Certe mihi lingua dicis : dic menle, ct siinul cum vcrbo

ingemisce, nt conlinue gaudio perfundaris. Eienim si

propler dclicta indoleremus , si ingemisceremus ob ioi-

quitates, nihil praeterea nos conlrisiaret , dolore isto om-

nem animi segritudinem depellente. Quemadmodum igitur

passerem laqueo comprehcnsum nihil jttvant alae1

,sed

frnstra ct incassum alas concutit : ila nec tibi quidquam

cogitaliones proderunt, si a maia cupidilale captus fueris.

Quod si in hac vita nc in uno quidem dedccus pali nolu-

mus 2

, in tot millihus quid ibi facicmus? Non enim a pris-

tinis malis tanlum desistere3

, scd etiani meliora ostendere

bona, pcenilentia dicitur. Inquit enim : « Declina a malo,

»et fac bonum 4. » Nec enim nobis ad saniiateoi satis est,

sagittam lanlum extraxisse, sed ctiam medicamenta vul-

neri adhibenda sunt. Contingit autem aliquem pcenitentia

dnctum 5

, inulta et magna bonafacere; iulerea vero cri-

mcn iliis recte factis aequale dcnuo coininiltere. Et hoc

mnxime in desperationem conjiciat; tanquam iis quae ex-

trucla fuerunt, subversis, frustraque ab ipso clabora-

tis. Illud vero considerare oporlet, et hanc expellerecogilalioneui : quod nisi praevenienles recte factorum

mcnsuram aequalem peccatis posthaec commissis reposuis-

semus, nihil nos vehementer et fundilus submergi pro-

hibuisset. Nunc vero quasi fortis quidam thorax, acutam

et amaram sagitlam effectum suum habcre non permisit

sed ipse divisus inagnum a corpore periculum avertit.

Non igitur tam grave est pugnantem vulnernri , sed post

acccptam plagam desperare , vulnusque ncgligere. Nullus

mcicalor scmcl naufragium passus et mercibus amissis,

1 Ex l\om. in slatuas. — a Ex ej>!«-t. i ad Cor. — ' Rx romm. in

Evang. secanchim Itlatth. — * Psal. x\\\i, »;. — « E\ pjiisl. 2 atl Theod.

lapsum.



44« S. JO. CHRYSOSTO.M A.RCHIEPISCOPI C. P.

oavigarc de^lilit : sed mare ac profunda freta denuo pcr-

meal, prislinasque recuperat divilias. Frequenter alhlelas

conspicimus post mullos lapsus , coronalos. Jam vero

miles quoque no.i raro, postquam fugit, slrenunm scsc

exliibuit, hostesque devicit. Mulli cliani qui christum ob

tormentorum uiclum abuegaruot, denuo ccrlamen inie-

runt, et marlyrii corona rcdimili abierunt. Quod si islo-

rmn quilibet cx primo vulnere desperasset, nequaquam

sequentibus bonis politi fuissent : quoe adipisci omni-

bus nobis cootiogat, gralia ct beoigoitate Oomiui noslri

efesu Chrisli, cui gloria et impcrium inssecula sseculoruoi.

Amcn.

HOMILIA IV.

De Jejunio et Temperantia.

Vis intelligere quanlum hominibus ornamentum sit je-

junium1

,quanla munitio, quanlum praosidium P Considera

mihi beatum iliud et admirandum genus Monachorum.

Hi enim vitac hujus tumultus fngieoles,

sursum ad mon-tium cacumina festinanles , composilisqne in traoquilla

solitudine, velut in tuto portu, luguriis, jejunium tanquam

totius vilae comilem etconsorlem, assumpserunt. Idcirco

ipsos ex hominihus Angelos effccit : ncc illos solum , sed

quoscumquein urbibus suicupidosinvenerit , ad idem phi-

losophiae culmen exallat. lllud nos ad patcrnam domum rc-

duxit. Illudctiam quiaulchac desidiosi ct molles crant, sub

matcrnasmanushodicreduxit. Quodsi lanlum in vobisstu-

dium excitavit , dum expcctalur, quantam invobispietalem

eflicict, ubi advencrit? Si huic voci Adamus obedivissel,

' E\ Sjp.ij. in Joan. tt Dutt, el Ires [«ueros,



non illam secundam audivisset dicenlem , oTerra es et iii

» lcrram reverteris. » Sed quoniam huic obsequi noluii,

hinc mors, Irislitia , sollicitndines, vitaque omni morlegravior exislit. Et quemadmodum per injuriam contempta

niorlcm contemptori attulit : ita vicissim cum honorc cx-

cepta, pro morte vitam revocavit. 3Jagnam enim iilam ct

admirandam Ninivitarum urbem, quae humi proslrata, et

inclinalo ad baralhrum capite jaccbat, et jamjam desuper

imminentcm acccpluraerat

plagam, veluli coclilus

adven-tans quaedain virtus, ex ipsis lortoris manibus erlpuit,

vitceque restiluk. Videamus itaque quomodo INinivitaj

jejunaverinl1

,et qua rationc a divina ira liberali sint. IIo-

mincs, inquit, ct jnmenla , oves et boves ne pascanl.ur.

Quid,qua?so , dicis? Eliani brula animantia jejunanl, et

cqui et muli sacco induuntur? Plane, inquit. Quemad-

inodum enim divitc aliquo hominc mortuo , non famulos

dunlaxat et famulas, sed equoseliamsacco indulos cognali

ad sepulcrum sequi jubent; quo videlicet calamitatis ma-

gnitudinem indicent, ct ad commiscralioncm omnes pcr-

moveant : cadem ratione, cum urbs illa interitura csset

animalia rationis experlia sacco cooperiunl, et incdiac jugo

gravant. Brulae, inquit , animanles ratione cognosccrc

iram Dei nequeunt; per famem igilur cam discant. Ad

quas cnim punitionis aliqua pars perventura est, easdein

jcjunii qucque participes fieri oportet. Quodsi fortealiqui

cx hoc caetu2

, corporis iml)eciliitate prohibeantur, quomi-

nus jejuni moneant; illos ego moneo, ut et infirmitati

corporis solatium quaerant, et disciplina hac spiriluali

se ipsos non privent, scd tanto majus studium et sollicilu-

dinem ostendant. Eaenim de causa a cibis Deus abslinero

jubct, ut videlicet carnis lasciviam refrenantes, ad man-

datorum Dei perfectam observationem domitam ipsam

' Ex honi, iu slatuas, — » Ex hexaera.



44 a S« JO. CURYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

reddamus. Si vero nullum ex jcjunio adjumentum nobis

ipsis allaluri simus, ob corporis imbecillilatem ; et insu-

per majorcm socordiam oslensuri, maximis utique detri-

mentis afliciemur. i\'am cum nibil prosil jejunium , si

interim facicnda omiltamus; mullo tnagis damnuni patie-

mur, si jcjunii remedio non valenles nti, segniores nos

ad itnplcnda mandala Dei exbibcamus. Ac si illi, qui ste-

cularia tractant negotia, nunquam munus aliquod capes-

sunt , niM proveniens ex eo lucrum prospexerint : rnulto

Diagis conveniens est, ut nos idipsum faclitemus; nec jc-

junii hebdomadas leviter practereamus, sed suarn quisque

conscientiam perscrutemur, et ralionem cxamincinus,

videamtisqne, qtiid hac quidem hebdomade emendatum

sit, et quid illa : fpiid augnicnli in insequentem concepe-

rimus, et quanliim in nostris allectibus correxerimus. Nisi

enim res boc motlo nostras instiluerimus,et tanlam

pro-

priarum anim.irum curam egerimus, nihilprorsus emolu-

menti ex jejunio alque abstinenlia,quain suslinemus,

conscquemur, Quainobrem si ob corporis debilitalem je-

junus totam diem permanere nequeas1

, nemo vere prudens

tc ob id accusare potcrit. Milem eniin ac benignuin babe-

mus Dominnm , et qui nihil, quod vires noslras supcret,

a nobis rcquirit. JNeque enim sinipliciter ciborum absli-

nenliam ac jejunium a nobis exigit fieri ; neque ob id, ut

impasli maneamus solum ; sed iit nos ipsos a mundanis

negotiis averlentes, oinne otium spiritualibus rebus im-

pendamus. Quod si sobrio animo vitam nostram perage-

remus, atque erga rcs spiriluales omnein soilicitndinem

ostenderemus ; ad cibum quoque capiendum non nisi ut

satisfaceremus necessitati, accedcremus, et in bonis ope-

ribus omnem vitam consumeremus , non magnopere je-

junii adjumento nobis opus forel. Sed quoniam mollis at-

Ex he\apm.



ECLOGA DE JEJUNIO ET TEMPERANTIA , HOM. IV. 44^

que ignava est huoiana nalura1

, ct voluptati ac dissolutioni

polius dedita ; idcirco velut amanlissimus quidaui parcns,

jejuuii remedium benignus Domiuus nobis excogitavit,

quo videlicel et voluplatiun illecebrae in nobis excidercn-

tur, et curain,quam pro rebus sa^cularibus gerimus , ad

spirilualium operum exercitationem transfcrremus. Sed

inveniunlur multi homines, qui contra jejunium ceu bes-

tias pugnaturi, ita helluatione sese armanl ; ac se ipsos

discerpentes, sibique caliginem oiiundentes, magna cumdementia jejunii placido ac sereno aspeclui occurrunl.

Ac si quidem interrogavero ,quam ob cansam hodie ad

balneum curris ? respondes, ul mundo corpore jejunium

suscipiam. Etsirursus quaesiero, quare te inebriasPiterum

respondcs : quoniam jejunium jam ingressurus sum. Quo-

modo vero non absurdum est, puro quidem corpore , im-

puro autem ac temulento animo pulchcrrimuin jejunium

excipere? Assuefaciamus igilur nos tanlum comodere2

,

quantum ad vitae conservationcrn necessarium est; non

autem escis distendamur et graveinur. Nec enim ideo lacli

sumus aut vivimus , ut comedamus etbibamus, scd ut

vivere possimus, manducamus. Non enim vita propler ali-

menluui % sed alimentum propler vitam aprincipio iactum

est : ad necessitatem , fratres, non ad voluptatem vitae

sumplus comparatus esl. Abjeclo igitur eo ,quod naturaj

superfluum est, necessarium duntaxat amplectamur. Quid

enim mensa illa sanctius esse possit, ubi temulentia qui-

dem et edacitas, omnisque luxuria submota exulat , et

loco illius admiranda q*uaedam de divinorum mandatorum

custodia contentio inlroducla est? et vir quidem uxorem

obscrval, ne in perjurii baralhrum incidat : cuslodit autem

' Ex hom. in Prophet. Jonam , el Dau. el tres pueios. — * E«

hom. i in Divitem et Lnzarum. — 3 E\ hom. in illuit. Sirnile est regnum

coelorum homini patrifamilia?.



44-f 8'; JO. CllRYSOSTOMl AllCHlElUSCOPI C. P.

virum uxor : et mulcla gravissima trausgressori conslilui-

lur : ubi pralerea ucc herum a 'amulis reprehendi pudel;

nec domiuum domeslicos corrigere pigel ? Ejusmodi do-

mum si quis Ecclesiam diccret , nihil a vero aberraret.

[jbi enim tanla sobrielas viget', ut pro divinis legibus in

lempore sollicili siut, alquo omnes pracêntes de hocinter

secerlcnlctcontendant; ibiomnem diaboli maliguampoles-

talem propulsaram, Christum vero in tam praeclarasuorum

servorum contenlione praesentem adesse, manifestum est.

Sed magna, inquit, peccalo conjuncta est voluptas; vir-

tuti autem labor et sudor non exiguus. Et quae tibi, quaeso,

gratia habebitur, aul unde merccdem accipies, si res cum

labore conjuncla non tuerit? Elenim non paucos oslendcre

possum, qui feminis commisceri naluraliler horrenl : hos

igilurcastosappellabimus, aut coronisdignos censebimus?

JNcutiquam.Castilas cnim conlinenlia quaedam est

2

, et

cum impugnanles voluplates superamus. Saepe enim per-

lurbationum fluclus, marinis .eslibus immanioros, incn-

tem nostram obruunt, atquc ingenlem ei inferunl confu-

sionem. Scd qui ignavus csl et negiigens, conlinuo in-

grucnte lcmpeslate tumultuatur, conslernatur, lurbatur,

submcrsam ab aiTeclionibus animam et naufragium patien-

tem circumspectal : forlis aulcm et animosus lanquam

rcctore navis in gubernaculis, ita ratione supra aircctioncs

conslituta, non ante omnia lenlare desislit,quam navicu-

lam ad tranquillum philosophiae porlum direxcrit. INcc

porrofeminarumconversationibus robur noslrummolliri",

nervosque infringi paliamur : grandis enim ex ca re, et

ineffabilis in noslros animos irrcpit malitia. Et quid quod

amore ebrii eam non animadvertamus? Etenini vel hoc

' E* cornm. in Evang. secundum Jonn. — • Ex serm. quam sit utile

Frophetias de Ghrislo et genlihus, el Judreorum ruina obscuras esse, —

3 E\ sertn. de inlroductis *irginibus,



ECLOGA Dli JEJUNIO ET TEMPER ANTIA , HOM. IV. 445

ipsum omnium est gravissimum,quod ne intelligamus

quidcm , nos adeo enervari el cera ipsa molliores evadere.

Ouemadmodum enim aliquis leonem superbum et terribi-

lem comprehensum,pilis ipsius detonsis , dentilms evul-

sis, et unguibus rescissis , turpem et detidiculum reddit,

et pueris superatu facilem, qui anlc ibrmidabilis atque in-

tolerabilis erat, soloque rugilu omnia concutiebat ; eadem

ralionc cliam feminae , quoscumque ceperint, diabolo

obsequcntes et caplu faciles reddunt; moHiorcs, may;is

praecipites, impudcntes, vesanos, iracundos, temerarios,

importunos, ignavos, crudcles, scrvili ingenio, illiberales,

improbos, garrulos : el , ut summatim dicam, quoslibct

mnliebres et pravos affectus ipsorum mcnlibus impri-

munt. Fieri igilur non polest, ejusmodi cum lanta affec-

lionum simililudine feminis cohabilantom, et in caruin

conversatione viventcm , non circulatorem aliquem aut

iVililcm hominem esse. Si enim loculus aliquid fuerit, to-

lum de tela ct lana erit, lingua jam simili muliebrium ser-

monum colore infecla. Si vero quidagat, plane scrvili

modo id facit, longe a Ghristiana libcrtate se ipsum abdu-

cens, atque ad res magnas gerendas factus inutilis. Si igi-

lur planum nobis facerc velis 1, quod scnrrilia ioqui mi-

nime gaudeas; cadcm audirc eliam ne sustineas. Jani

vero quando landem labores pro conlinenlia ferre potr-

ris, si risu vcrbisque obscccnis paulatim diilluas? Bene

cnim nobiscum agi putandum est, si pura ab omnibus islis

anima , religiosa sit ct casla. Ncc mihi quisquam dicat :

Salvari non possum, nisi dimillam uxorem1

, nisi dimitlam

liberos, nisi dinlittam occupationes. Numquid enim con-

jugium libi impedimento est? Adjutrixtibi dalaeslmulier.

Numquid matrimonium inimicum aut malum? At polius

malum quoddam est ibrnicatio. Ego meo periculo spon-

1 E.\ comm. in Matlli. — * E* hom. in Oziura,



44^> P<J0 - CIIIIYSOSTOMI \nClllEi'ISCOi>l C. P.

deo libi salutem. Quod si improba sit uxor, nc hoc in ex-

cusationem adducas : siquidem et ipsins Job uxor maligna

erat et perversa , cique ut Deum blasphcmarct , suadebat.

Quid igiturPnum turrim illam concussit? num adamantemillum subegit? pelram-ne illam superavit? Ncquaquam;

scd illa quidem incussit , turris autem firmior facla est :

iructus quidem deccrplus est, sed arbor non concussa :

folia decidcrunt , et radix immota pcrmansit. Quemad-

modum ergo rector navis, qui in portu naufragium face-

retl ,nullam veniam consequeretur : ila eliam homo qui ex

conjugio cautclam obtinuit, si aliena violet malrimonia,

aut aliam quamlibet feiniuam curiose aspiciat, neque

apud homines, neque apud Deumullam haberepotcrit ve-

niam, eliamsi millies nalurae cupidilalem praelendat. Quae

euim ex ejusmodi libidine voluptas oriri posiit, si limor

adsil, si sollicitudo el periculum, si carcerum et supplicio-

rum mctus, si judicis ira et gladius . et infernus et exitium

cogiletur? Enimvero homo talis eliam umbras et parie-

les, ipsosque lapides lanquam vocem cmitlcnles , ita sus-

poclos habel el veretur; omnia, inqiiam, linietet formidat,

tantorumque malorum expectatione iu animo mordetur.

Non igilur impedimenluin est conjugium, sed custodia

potius est conlinenliae. Ejusmodi cnim res esl virginitas2

,

tantoque opus habet labore, ut cum e ccelo Christus ex

hominibus Angelos faclurus vcnisset , ut hic supernam

civitatem planlarct, ne lunc quidem eam praecipere sit

ausus , aut inter lecv^ refcrre ; sed mortem quidem

;qua

quid gravius esse possit? pro se oppetere, cruccm quoque

continue ferre , ct inimicis benefacere jussit:

virginilatem

aulem servarc nequaquam Iegesancivit , scd in auditorum

libera volunlate manere reliquit, dicens : «Qni potest ca-

» pere, capiat5

. «Eniui vero magna hujusrei cst dignitas,

E» hom. 3 in Ozinm. — • Ex epist. 2 ad Olymp. — J Matth. xix, la.



ECLOGA DK JEJUNIO ET TJiMPKRANTI A , HO\I. IV. ^47

et adinodum occultns isle virtutis ager. Atque hoc etiam

illi manifeslum faciunt, qui in veteri testamenlo multa

alioqui praeclara gessernnt. Magnus enim ille

Moyses ca-pnt illnd prophctarum , familiaris Deo amicus, qni tanta

usus est dicendi iiberlate , ut sexaginla hominum millia,

qui culpabiles erant, punitioni ct divinitus immissae plagae

subtraheret; illetalis tantusque vir, mari quidem praece-

pit, et pelagus divisit, et saxa dirupit ct aerem mutavit;

qui Nili aquas in sanguinem convertit, et oiunem creatu-

ram transformavit , aliaque dccem milha admiranda, et

multa virlutis opera monstravit : ad haec vero certamina

ne oculos quidem intendere potuit, sed conjugio ejusque

pra;sidio opus habuit : nec ausus est in virginili.tis pelagus

sese dare, ejusdem fluctus reverilus. Et palriarcha, ille

filii sacerdos, crudelissimum illum iu naturam allcctum

superare valuit, filiumque occidere potuit, ct puerum

Isaac in ipso aelatis flore , in ipso adolescentiae vigore,

unigenilum, legilimum, et praetcr omnem expectalionem

sibi dalum, eumque in montein educerc potuit, gladium

arripuit, ct pcr jugulum adegit el cruenlavit : scd lamen

qui tale et tantum facinus perficere poluit, ut naturae ex-

ccderet limiles, ad virgiuilatis certamina se accingere nonest ausus; sod et ipse isthaec cerlamina limuit, ct connu-

bii solamen amplcxus est. Jobetiam vir justus1

,qui diaboli

faciem contndit, qui dum feritur, nou ferit : qui omnia

tenlalionum gcncra suslinuit, et harum singuia cum qua-

dam exuperantia;qurccumque enim acerba essc videntur

et sunt, ea omnia in

unumipsius corpus clfusa, alque in

ejusdem animam iusperâ snnt; illc igitur cuin talis et

lanltis vir cssct,qui lot naturae lormenta proculcavit,

illcidein inquam non e*l ausus in hanc pngnain sesedimit-

tere : sed et conjuge ususest. el tot liberorum factus pa-

1 In illud, Sive oceasione, elr.



/|',8 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIi.PlSCOPI C. P.

rcns. Ncquaquam enimceelibatum lcge jussit Dcus :Quem

deeel gloria et honor, etadoratio, nunc et sempcr, et in

s;ecnki sceculorum. Amen.

HOMILIA V

Dc prosperitalc cl de adversilate.

Vulgus hominum, cum diviliis abundant', cum celc-

bres suul, cum pro volo omnia ipsis aflluunt, cum hostcs

sibi subjecerunt, tum Deum ipsorum mcminisse arbilran-

lur; ideoque ignoranl quando Deus ipsorum obliviscilur.

Qui enim memorias signum non noverunt, oblivionis quo-

que signum nesciunl. Memoriain quippe nihil ita apud

Detim parit, ut virtutis sludium; sicut e converso oblivio-

nein nihil ita altrahit, ul in peccatis esse. Et lu ergo,

homo , cum in calamilatibus versaris , ne dixeris , Deus

oblilus cst mci; sed tunc magis cum in peccalis versaris,

omnia libi prospere succedunt. Anima qtippe sobria el

vigilans 5, non solum quando res prospere succedunt;

verumcliam cum conlraria qmedam rcrum vicissitudo

accklit, parem gratiarum aclionem exhibot, nec per rerum

mulationcm vel moliior vcl remissior enicitur. Sicut eniin

abundantium aquarum cursus, ubi aliluenlcm aquam sus-

ccperit, bultas exchat, quarnm nliaj simul alque cnalte

sunt, rumpuntur; aliao vcro plus inlumescenles, poslea et

ipsrc evancscunt; ita et hujus vilae pelagus aiios lanlillum

iiisurgcnles obruit; alios vero diutius supcrslitcs, landcm

submergit. Et qnid turbaris3

, inquit , si hic cjeclus, illc

« Kx interp. Psal. 12. — * E\ Hoâtmrro. -'E\ Epist, 1 a<l 0'ymri,



ECLOGA DE PROSPERITATE ET ADVERSITATE, IIOM. V./J ^

inlroductus cst ? Christus crucifigcbatur1

, et Barrabas latro

expetebalur,praeferebalurque homicida Servatori. Cuin

cnitn in dcterius res aliquando mutanlur, tunc adulalorum

larvac mulanlur; tunc simulantium chorus deprehenditur,

et rei simulatio. Omnium ora aperiuntur dicentium, exe-

crande, improbe, pervcrsissime : nonne hesterna die adu-

labaris ? nonne manus ejus osculabaris? Larvac crant illa :

venit lcrnpus, et larvam abjcci, mentemque aperui. Mulli

eliam improspere agentibus condolent amicis2

; bene rem

agentibus non collaclantur5. Illudcnim, Gaudere cum gau-

denlibus, non modicum est recte factum; imo multo

majus est quam flere cum flcnlibus, et palrocinari iis qui

in pcriculis sunt. Multi cnim cum periclitantibus pericu-

lum subiere, sed cum benc rcm agentibus non collaetati

sunt; imo eliam acgre lulcrunt : atque ita cum graviora

sustinuissent, in levioribus defecerunt. Nihilenim ila ini-

quos insanosquc homines rcddit'1

, ut cum ad multorum

gloriam inhiant; et nihil ita claros et adamantinos eflicit,

u t cum illam dcspiciunt. Quamobrem admodum virili ct

forti opus est animo , ut tanlo venti impetui resistatur.

Nam cum prospcrc agit, scse aliis omnibus praefert; cum

autcm conlraria patilur, sese defodere optat, ita ncmpe a

moerore submergitur. Attres pueri in fornacem conjecti,

ncquc sic pietatis oblili sunt, Idcoque ignis inslar muri

faclus cst illis, et flamma quasi vcstis, ct quasi fons ipsa

fornax : qua3 poslquam vinclos suscepcrat, solulos reddi-

dit. Acccpit morlalia corpora , ct quasi ab immorlalibus

abslinuit. Naturam non novit, sed pietatem reverita est.

Ligavit pcdes lyrannus, ligarunt ipsi pedes, nempe vim

ignis. O novum et inauditum miraculum ! Vinclos solvit

flarama, ac deinceps ipsa a vinctis ligata est. Mulavit enim

1 Es eadem. — • Ex Int. ep. i ad Cor. — * E\ eodcm. — < E\ lnt. in

Evang. Mallh. — * Ex orat. ia statuas

xciii. 29



45o s. iu. cihiysostomi AncmiiPiscopi c. P.

rcrum naturam adolcscenliuin pietas ; imovero non natu-

ram mulavit; scd, quod longe mirabilius erat , manenle

natura , vim cohibuit. Non enim ignem extinxit . sed ar-

denlem sinc cffeclu rcddidit. Et cjuod plane mirum incx-

pectalumque est, non corporibus sanctorum lantum, sed

etiam vcstibus pcpercit. Ac sicut Pauli ct Aposlolorum

veslcs, morbos daemonesque pellebant, et umbra Pctri

mortem fugabat; ita et bic puerorum calcei vim ignis

extinxere. Quomodo haec verbis cflcram nescio : miracu-

lum enim vcrba omnia exuperat ? Nain vis ignis extingue-

batur et non cxtinguebalur : nam cum corpora sanclorum

altingebat, extingucbatur; et cum vincula rumpcrco por-

tebat, non extinguebatur. Vincula ergo dirupit, ei talos

non altigil. Vides-ne quanla vicinia ? nec deceptus est

ignis, ncque ulterius quam vincula grassari ausus est. Cur

aulem vinxit illos in fornacem injeclurus? Ut majus mi-

raculum fieret ; ut signum splendidius esset ; ut ne puta-

res, oculorum illusionem csse ea quae videbantur. Si enim

ignis ille non fuisset ignis, non vincula absumpsisset, non

foris scdentes corripuisset. Jam vero in iis qui foris erant

vim suam ostendit; iis vero ciui intus erant obsequium

suum monslravil. Et ut vidit tyrannus pucros nihil esse

passos, audi quomodo mutatusfucrit. « Servi Dei Altissimi,

» inquit, egrediuiini, adcsse1

. «Nonncpaulo anle dicebat:

« Et quis est Dcus, qui de manibus mcis vos possit eri-

» pere2? » Quid faclum est ; unde isla mutalio ? Foris enec-

tos cernis, et cos, qui intra sunt, evocas? Undc induclus

esut talia pbilosopheris. Vides-ne quanlopere rex immu-

talus sit ? Idco Deus omnia evenire permisil, qune lyran-

nus voluit, ut ostenderct, neminem eos kedere posse, quos

ipse cuslodiat. Elenim in Job quoque id ipsum praGslilit.

Permisit diabolo ut lotam suam poteslalem ostenderet.

t Dan. iii, ^3. — ' IbiJ. i5.



ECLOGA DE PROSPEIUTATE ET ADVERSITATE, IIOM. V. 45

Et postqnam omnia lela sua exhauserat, nequc illins insi-

diarum modus relictus fuerat, lum e certaminc alhlelam

eduxit, ut splendida ct indubitata victoria essct. Scd etiam

bealus Paulus, qui lotum orhem illuminavit, in lcmpore

vocationis suae excaecatus est ; sed excsecatio ejus, orbis

illuminalio fuit. Quia enim male viderat, benc excaccavit

illum Deus, quo utilitcr visum reciperet. Et quia admodum

persequebatur Ecclcsiam, et ita vchemens inaccessusque

crat, validius frenum recipit; ut 113 impetu iffectus illius

abduclus, diclis non obsequens esset; utque disceret con-

tra quem bellum gereret, quem ncc punienlem modo,

nequc etiam beneficiis afficientem ferre possct. INeque

enim lenebrae ipsum cxcaxarunl1

; scd lucis supcrabun-

dantia ipsum obiencbravit. Quid vero Petrus? Ingressus2

,

inquit, Jesus in unam navicularum Simonis, rogavit eum

paulum a terra discedcre. \ides-ne quomodo intret in

naviculam is qui navicula opus non habebal, ut naviculae

dominum lucraretur. Cur enim Simoncm rogat Dominus?

Cur Simon cum pcr lotam noclem laborassct ac nihil ce-

pisset5

, rc infccla manebat? Sedaegre fercbat, vacuis ma-

nibus, lavansrelia et laborem labori addens; et cum nihil

proficere posset, mocstus erat. Ideo Dominus, videns illum

.Tgre fercnlem, dixit illi : Ad brevc tempus mihi commoda

naviculam tuam, o naula , ut ingressus, doceam turbam

illam, quam vides, me sequentem! Simon aulem adhuc

in mcestitia demersus, ut votum non asseculus, dicit Do-

mino : Unde venis, o homo? cur mihi molestus es ? Aliam

circumspice naviculam, si velis in slagno versari. Vides

me lugentem, quod panis mihi non suppetat, et verbum

Dci te suppeditaturum polliceris? Non video unde per.u-

niam muluo sumam, ut socrum et uxorem alam, ct libi

' E\ serm. in slagnuin Gentsaret, et in Pelrum. — « Luc. v, 3. —* Gmcuti wtgm,

20.



4J2 S. JO. CURYSOSTOMI ARCMEPISCOPI C. P.

naviculam substernam , ut inlerdiu perinde alque noclu

frustra laborem? Si nauluni affers , intra in naviculam

meam; si non affers, absccde, rogorme namque donum,

non verbum, alet. Dominus infit : Ne a?gre feras, Simon,

verc ut naula loqueris, ne damno tibi fore adventum

meum pules; sed abundantiam polius, quam indigenliam

allalurum. His audilis Simon , el spe mcrcedis tanlillum

vultu exhilaralus, in naviculam Dominum rccipit. Jesus

autem sedens, inquit, ex navicula doccbat turbas. Id au-

diens Simon, obmurmurare cccpit, et inlra se dicere, an

ab hoc me mcrcedem accepturum spcrem ? in nociurnum

damnum incidi, ct quis mihi occurrit bodie? Ilic de pau-

perlate loquitur, dicit neminem debere aliquid possiderc :

num vult ut naviculam meam vendam , ut prctium pau-

peribus dislribuam ? an ab hoc merccdem cxpcctcm?

Deinde ad Dominum accedens dixit : verba tua pulcbra

sunt, vox tua suavis, doctrina honoranda ; allamen quod

conslilutum est imple. Tunc Dominus ad Simonem : Mer-

cedem a me accipere qureris; adduc in altum , et laxate

relia ad capluram. Respondet Simon : l\ursum-nc pisca-

bor, laxabo rclia , laboremquc suscipiam? Utinam nec

noclem vacuis manibus atligissem. An lu peritior in hac

navicularj arle cs? an aliquid possides in profnndo maris?

Potcs esse doclor; num eliam piscium captor es? Exi a

me:video enim te ninil aflerrc. Cur tcmpus tcram? An-

non haec initio libi leslificatus sum ? Tunc Dominus Si-

moni:Ne me ut egenum inlucaris, Simon:ne manus et

sinum meum consideres:

non in manibus, sedin ore

mcomercedem fero. Adduc in altum, el laxale retia vcstra in

capluram. Ille vero reponit : Prajceplor, per tolam noclcm

laborantes, nihil cepimus : in vcrbo autem tuo laxabo retia.

Et cum hoc fecissent, concluserunlmagnam piscium mul-

titudinem : rumpebantur autem retia ipsornm. res stu-



ECLOGA DK PROSPERITATF. ET ADVERSITATE, HOM. V. ^5

pendas ! Non deest Pelro sollicitudo. Rumpebatur rete,

Cliristum conlemplabatur,pisces cogitabat, et miracu-

lumperpendebaf.

Nonpolerat

pondusextrahcre,

et ad-julores evocavit. Concurrentes enim, inquit, qui in alia

navicula erant, ubi erant Jacobus et Joannes , cceperunt

pisces colligere , et quantum colligcbant, tanlum multi-

plicabanlur. Feslinabaut enim pisccs , quis prior Domini

praecepto ministraret. Parvimagnispraesiliebant, qui mediae

magnitudinis crant majorcs pnevcniebant, majores allius

quam parvi saltabant. Non cxpectabant piscatorum ma-

nus; sedseipsos innaviculam conjiciebant. Fundum stagni

evacuabalur. Nullus piscis in ima partc manere sustine-

bat. Sed ruptis retibus, alii in naviculam se conjiciebant,

alii extra rclia manebant biantes ut caperenlur, el procul

istis manere non sustinebant. Quid ergo Simon? Qui in

duo negotia inciderat, qui pcr noclem laboraverat cl nihil

ceperat, qui inlerdiu in verbo Jesu omnia ceperat ; ut

haec vidil, procubuit ante Dominum dicens , Abscede a

me , Domine, quia vir peccator sum. Novi demum qui-

nam sis. Nunquam lantam vidi piscium capturam. Solent

enim, Domine, pisces inlra sagenam includi; conlrarium

nunc vidco palratum miraculum : foris pisccs sagenam te-

nent. Rcprime demum divinum mandatum tuum. Relin-

que stagno sallem pisces duos ad propagationem. Abscede

a me, Domine : non te dcpello, sed me ipsum miserum

praedico; abscede a me, quia vir peccator sum. Quid ergo

Jcsus? Nc timeas, Pelrc, ab hinc homines eris capiens.

Domini virlutem! O Pelri prudentiam!

Solum audivit, et

stalim obedivit. Non pisces vendidit, non uxori commisit

sed navicula in lerr;un ducta, reliclis omnibus seculus est

eum. Ideo quoqne Lazarum 1

,qui in sinu Abrahae crat,

videbat dives; ut sicut illi graviorem id elTicicbat crucia-

' Ex serm. in divi.em el Lazarum.



45/f S. JO. CHRYSOSTOMI ARCMEPISCOPI C. P.

tnm, qnod in atrio divitis scderel, et aliena viderct bona;

itact divili id gravius lpsa gehennaparit supplicium, quod

Lazari voluptalem videat; ut non solum ex crucialuum

nalura, scd ctiani cx comparatione honoris illius, intole-

rahiiiori supplicio plectcretur. Et sicut ex paradiso Ada-

mum ejiciens Deus , e rcgione paradisi illum collocavit,

ut frequens aspeclus affeclum renovans, majorem ainis-

sorum bonorum pareret sensum; ita eliam hunc ex ad-

vcrso Lazari conslituit, ut cognoscerct quibus bonis sc

ipsum privasset. El quarc non ad Lazarum, sed ad Abra-

hamum dives prcces fudit ? Pudebat nempe illum et eru-

bescebat, et ut ille affici solebat ila illum aestimans, pu-

tabat illum essc omnino ipjuriae memorem. Si enim ego,

inquiebat, qui tanta fruebar rcrum copia, nulla affectus

injuria, despiciebam hominem tot malis obrutum, nec mi-

cas ipsi impcrtiebam ;quanto uiagis il.le ita contemptus , a

gralia mihi conferonda alienus eril. Et Abrahamum vo-c

cavit, qucm illa ignorare putabat, nescius quod Patriarcha

ea qua3 dicebat non ex se proferret; scd leges ipsi divinas

legeret. Et digitum requirebat illum, quem linguis canum

frequenter objici passus erat. Scd vide Abrahami benigni-

tatem. Non dixit : Inhumanc, crudelis, sceleste, cum in

tantis malis reliqueris homincm, humanitatem nunc et

misericordiam et veniam memoras ? non te pudet, non eru-

bescis? Nihil horum dixit; scd quid? Fili, recepisli bona

tua. Animam eniin humiliatarn ne amplius conlurbes1

, in-

quit:sufficit illi hoc supplicium, ne insnltcmus ejus cala-

mitatibus : quod in mea est potcslale, inquit, hoc tibi do :

hinc vero istucmigrare non est noslrum. Audiamus quid

dicat divcs Abrabamo :«Pater Abraham 2

, miscrere mei,

» ct mille Lazarum, ul inlingat extremum digili sui in

» aquam, ct rcfrigercl linguam meam, quia crucior in hac

1 Luc. xvi, 25. — » Ex Serm, in slaluas.



ECI.OGA DE DOCTIUNA ET CORREPTIONK, HOM. VI. 4*>3

» flamma1

. » Cur crgo preces non emittit ad Lazarum, sed

ad Patriarcham ? jure certe. Neque enim paupcrem illum

vcl rcspicere quidem audebat; inhumanitatcm enimet

feritalem erga illum suam in menlem revocans, suspica-

batur ipsum ne respousione quidem se dignaturum esse;

ideo non illi, sed Palriarchae supplicat. Atlamcn neque ita

quid amplius lucratus est. \ ides-nc quanto illc fruatur

honore ct dignitate2

,qui ad ostium sedcbat, despectus,

pauper, cum fame perpetuo pugnans, ulccribus obsessus,

canibus objectus? Libenter cnim ea frequenter vcrso, ut

nemo eorum qui in egcstate, in morbis, in famc vcrsantur,

se ipsum nt miserum despicial : sed cum paticntia et gra-

tiarum actione omnia fcrens, jam bona spc alatur, ineffa-

bilcs illas expectans relributioncs, laborumquc merccdes,

quas nos omnes assequi contingat, gralia et benignitate

Domini nostri Jesu Christi, quem dccet gloria, imperium,

honor et adoratio cum Patre et sanclo Spiritu nunc et

semper, et in saecula sneculorum. Amen.

HOMILIA VI.

De doclrina el correplionc

Nuper qnidem contra eos agebamus 3

,qui oratione de-

serta, per illud lempusextra Ecclesiam versantur. Jam vero

cum iis exposlulalurus sum, qui in Ecclesia snntjnon

quia inlra eam manent, scd quia manentes nihilo molius

sese habent, quam qui foris commoranlur; dum nimirum

tremendo illo lempore inler se confabulantes, divinos

1 Luc. xvi, 24. — ' Ex iisdem, — 3 Ex hom. 4 de incomprcheiijib.

*- / fJlAHCMM ,T§ \

v"



456 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCMEPISCOPI C. P.

sermones conlemnunt. Qnid facis, o homo? vides-ne tot

de fratribus tuis captivos hic prope astanles? scelesta

enim et immanis catena est dsomonum exagitatio, omni-

que ferro gravior; et tu de rebus inconvcnientibus inle-

rim colloquia misces? Annon aspeclus solus sufficiebat ,

ut te timore percelleret, alquc ad condolendum aliis per-

moveret?En fralcr tuus in carcere est, et lu in socordia.

Quam tandem, obsccro te, vcniam habcbis, qui adeo sine

affectu es, adeo inhumanus, adeo crudelis : fratri tuo con-

dolere non vis ? at libi ipsi saltem meluas et exurgas. Non

times, ne forle dnm aliis colloqueris, dum otio et desidia

langues, dum securus agis, daemon aliquis indc prosiliens,

anima tua otiosa et scopis purgala inventa, magna cum

securitale domum tuam sine oslio reperlam invadat?

Nonne universos homincs in communi fontes lacrymarum

illo temporc cmillere oportebat, ac madidos vultus, om-niumque fletum apparere, et gcmitus fieri circa Eccle-

siam universam? Post participalioncm mysteriorum, post

usum lavacri, post conjunclionem cum Chrislo faclaui,

lupus ille ex grege agnos rapere, et in sua polcstate reti-

nere poluit; ac tu tam grande malum ccrnens non lacry-

maris? quomodo ista excusalione sunt digna? Si vicini

tui aedes incendio correptas videres1

, ctiamsi omnium mor-

talium libiinfestissimusesset, dic, quoeso, annon adincen-

dium restingucndum accurreres, meluens ne paulalim

progressa flamma, eliam tua veslibula apprchcndat ? Idcm

ergo tuis quoque fratribus miserc a da?monibus exagilatis

facito. Rogus enim quidom est et immane incendium dae-

monum vis. Ohserva porro animam luam, ne dasmon

progredicns eamoccupet ; ac si proesenlemcernas, magno

studio ad Dominum confugito, ut daemon videns arden-

tem et excitalum animum luum, inaccessam sibi deinceps

E\ eadem.



ECLOGA. DE DOCTRINA. ET CORREPTIONE, HO.VI. VI. 45/

mentem tuam existimet. Si enim oscitantcm et otio dif-

fluentem, ac veluti desertum hospitium conspiciat, subilo

invadet. Si vero paratum le, alacrem et velut e ccelis

pendentem videat , ne intueri quidcm te in posterum au-

debit. Quamvis igilur fratres tuos despicias, at tibi saltem

parcas, ct improbo diemoni accessum ad animam tuam

obstruas. JNihil enim viam ad nos inlercludere illi solet,

sicut oratio et prolixa precatio. Si vero intelligere velis1

,

quanlum bonum sit, una cum propria salute etiam alios

homines Deo lucrifacere posse, audi Prophclam in per-

sonaDei dicenlem: « Qui separat, inquit, preliosum a vili,

«lanquam os meum erit2

. » Quod aulem dicit, hnnc sen-

sum habet : Qui ab crrore ad vcritatcm proxiraum velut

manu ducit; aut a peccato ad virtulem, quantum homo

valct, viam ei monstrat, ille me imitalur. Si enim ipse ,

cum Dcus esset et ineflabilis illius cssentiac parliceps, cru-

cem sibi amplcxus , et alia omnia humana propler nos et

salutcm nostram sustinucrit ; quid nos non lenemur

praeslare iis, qui camdem nobiscum naturam habent,

ct mcmbra noslra sunt, quo cosdem e faucibus diaboli

cripere, et ad virtutis iter traducerevaleamusPSi enim in

sensilibus epulis ita rcs habeat3

, ut homines familiaribus

suis et amicis aliquid asscrvantcs, maximum id charilatis

indicium exhibeant: mullo magis eximiam nobis laudem

pariet, si in spirilualibus id praeslemus. Etenim si quis

proximum suum docere studeat, non lam benigne illum

aflicit, quam ampliorem sibi relribulioncm procurat, et

duplex lucrum consequitur : quia vidclicet majorcm a

Deo remunerationem oblinet, et praclereaconando erudirc

fralrem, a se dictorum rcminiscilur, mcmoriamque reno-

vat. Si enim quis posita filii aut amici aul cognati inanimi

Ex comm. in hcxai m, — • Jerem. xv, 19. — 3 Es hom. in statuas.



458 i. 30. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

statua1

,praesenlem esse pulet, nc per morlnam illam effi-

giem sibi imnginetur eum, qui jam pridem abiit : mullo

magis nos per divinas scripturas Sanctorum pracsenlia

fruimur, habentcs, non corporr.m qnidem, sed animorumipsorum imagines expressas : siquidem dicta ipsorum ima-

gines quaedam sunt corumdcm aniinorum. Qitemadmo-

dum igitur medici inP.rmos lcclulis afTixos non cosuut

domnm suam apporlari2

, sed ipsimet, ut illorum morbis

medcautur, ad illos currunt; ita lu quoquc pro viribus la-

bora, atque omnem diligentiam etcuram adhibe, ut fra-

tres animo aegrolanles liberare possis, memor, admodum

brevem esse hanc praesenlem vitam. Quod si ista lucra

non consectemur, nulla in allero sneculo nobis spcranda

restat salus. Saepe una anima lucrifacta innumerorum

acervumpeccatorum tollerc valet, et inillodic novnm csse

piaculnm. Si enim Tabitha iila quae viduas veslivit', ea-

rumque inopiam sublevavit, a morte ad vitam denuo re-

diit, earumquc quibus ipsa misericordiam impcrlivcrat

lacrymac, animam defunctie ad corpus reduxerunt, cum

morluorumrcsurreclio nondum apparuisset* : quid homi-

num opera lua conservatorum lacrymae cfficcre non pos-

sint? Sicut enim istam viduac circumsistantes a morte ad

vitam revocarunt : ila te quoquc circumsistentes qui hic

servati fucrint, efficient, ut magnam cxpcriaris humani-

tatem, leque ab inferni flammis eripient. Nam si pro pc-

cuniarum sumptibus et largilionibus tot coronoo , tanta

merces , tanta fiat retribulio : quomodo non plurima

bona pro allato animabus anxilio, nobis reddcnlur? Nerco

recle suum commodum qunerere polest, absque proximi

sui salute. Siqutdem Paulus, inquit, Nemo quod suum

est, quaerat, sed singuli quae sunt alterius ; probe scicns,

• E\ liom. in statuas. — * Ex hom. 6 conlra Judaeos. — 3 Act. ix, 39.

— < E\ hom. 5 cmitra Judceos,



BCLOGA DE DOCTIUNA ET f.ORIlEPTIONE, KOM. VI. 4^9

quod proprium cujusque emolumentum in proximi ulilitate

conlinealur. Sicut enim qui injuriam aliis inferunt , et

aliena diripiunt; ubi istuc abiverint, ct eosqui lalia

suntpassi, conspexerint ; omnino enim videbunt eos, ut ex

hislcriadedivite et Lazaro manifeslum cst; nec osaperire,

nec verbulum effeire et scse defendcre poterunt, sed in-

genti pudore el dcsperalionc pleni cx iilorum conspectu

ad supplicia abibunl: sic qui alios erudiuntet admonent,

ubi illos viderint, qui illorum opera servati sunt, sibi in

allero saeculo patronos esse, magna fiducia rcplebuntur.

Nec mihi quisquamdicat; quidmibi cum illo estnegotii1?

peregrinus est et ignotus. Quamdiu enim fidelis fuerit, et

eorumdem lecum mysteriorum particeps, atque ad eam-

dem tecumEcclesiam convencrit, omnibus etfratribus et

cognatis tibi conjunclior est. Lt enim non qui furantur

solum, scd cliam qui, cum possint, non impediunt, eas-

dem ptenas dant: ila etiam non solum impii, sed etiam

qui ab impietale cos abducere possunt, id lamen facere

rcnuunt, idcm omnino cum ipsis supplicium lucnt. Qui-

libet igiturex vobis unum aliquem fralrem rccuperet, di-

ligenler adlaboret, anxius ct sollicitus sit, ut ad crasti-

nam congregationem magna cum fiducia , munera Deoofierentes conveniamus, munera, inquam, omnibus pretio-

siora, animas nimirmn eorum reducentes, qui in errore

versali sunt. Etiamsi injuriam ferre oporleat, etiamsi vul-

nera accipere, etiamsi aliud quidlibet sustinere necessc

sit, omnia lamen faciamus, ut recuperarc landem illos

possimus. Nam cliam illi qui advcrsa valeludinc afllictan-

lur, non raro calcilrarc ct contumclias dicere solent: sus-

tinemus nihilominus isla, nec ejusmodi conviciis move-

mur, unum dunlaxat in oplalis habentes, ut nimirum ho-

minis ita indecore se gerentis sanitatem videamus. Quo-

« Ex hom, a contra Judaeos.



46o ». JO. CIMYSOSTOMl ARCniEPISCOH C. P.

modo igilur non absurdum fucrit, eos qui corporis incolu-

mitali prospiciunt, lanlum adhibere studium ct diligen-

tiam: tot vcro animabus miscre pereunlibus, ignavum

esse; ct nihil gravius nobis conlingere cxislimarc, dum

mcmbra noslra compulrescunt ? Quid agis1

, o homo? Vi-

dcs-ne, dic mihi, fralrem tuum ad pra;cipilium ferri, suaj-

que curam abjccisse salutis, et quid facicndum sit non

inlelligcre, ei tamen manum non porrigis? non incusas,

non arguis, sed mavis ipsum non offendere aut molestus

videri, quam salulem ejusdem procurare? Et quam apud

Deum vcniam aut excusationem es habiturus? Non audi-

visti, quid olim Judauis praeccpcrit Dcus? ut jumenla vi-

delicet inimicorum suornm crranlia non negligercnt; nec

si cecidissent, praelerircnt. Ergo-ne Jnda3is quidem praeci-

piturnc inimicorumutjumenla negligant; nos verofratrum

animns quotidie supplantatas despiciemus? Et quomodonon extrcmoe crudelilatis et feritalis fucrit, ne tantam

quidem curam nos impendcre hominibus, quanlam illi

bcsliis? nimirum una hnec rcs omnia everlit, hasc vitam

noslram perlurbavit, quod ncquc cum corripimur, forti-

ter feramus, ncque corripere ipsi alios velimus. Idcirco,

et molesli aliis sumus, cum rcprehcndimus ; quoniamcum ab illis reprehendimur, exaspcramur. Si namque vi-

disset fralcr luus se a le laudari, cum le reprehenderet

ipse quoquc eamdem tibi pro rcprchcnsione graliam re-

fcrret. Fralrcmcorrigere dcsidcras2? lacrymas profunde,

preccs dco offer, seorsim illum acceptum admone, consi-

lium da, obsecra, charitatcm luam erga lapsum oslende :

persuadeas illi, te non oslentondi ct insultandi libidine,

scd cura quadam ct sollicitudine commolmn de errorc

ipsum commonclacere: ainplectere pedcs ipsius; ne eru-

' Ex Serm, qnod ulilc sit ferre repreliens. — a Ex hom. in

staluas.



ECLOGA D£ DOCTIUNA ET COUREPTIONE, IIOM. VI. 4^1

bescas, si quidcm rcvera ipsi mcdicinam afterrevelis. Ilaec

enim eliam medici frcquenter faciunt, dum aegrotos mo-

rosos deosculanlur, et rogantes cis persuadere conanlur,ne salularem medicinam repudient. Quamvismorlcmsub-

ire pro correclionc fratris necesse essct; nihil tamen re-

formides : martyrium libi hoc est: siquidem et Joannes

martyrerat; et quidem ncc sacrificare idolis, nec eadem

adorare jussus est, sed pro sacris legibus, quas violari cer-

nebat, caput suum deposuil. Tu igilur similiter usquc ad

morlem proveritate decerta, et Dominus pro te pugnabit.

Suflicit homo unus zelo inflammatus, ad universum po-

pulum corrigendum. Et ne mihi aliquis dicat, Nihil mihi

cum fralre commercii est; cum solo diabolo nihil com-

mercii habemus, cum hominibus vcro mulla liabe-

mus communia. Nam ejusdem nobiscum naturae sunt

participes , eamdem lerram incolunt , iisdcm alimen-

tis nutriuntur, eumdcm habent Dominum, easdcm leges

acccpcrunt. Ne igitur isla dixerimus, scd quam par est,

pro fralribus nostris solliciludinem oslendamus. Quo-

modo enim non absurdum est, nos quidcm, si pugnam

forle in platca orlam videamus, accedere et pugnantcs

inter se reconciliare ; ct quid dico pugnam ? si vcl asinum

lapsum conspiciaiuus, cuncli manus porrigimus, eumquc

elevare conlendimus : fratrum vcro pcreuntium nullam

rationem haberc, quomodo id non nefarium est? Noli igi-

tur dcsisterc , fralrcm, quem ad exitium ruere cernis

cohortari1

; etiamsiconvicia in te jaciat, ctiamsi contumc-

liis lc afliciat, etiamsi inimicum sc fore tibi comminetur ,

eliamsi quidvis aliud intcnlet ; omnia conslanli animo

perferas, quosalulem ipsius lucrifacias.Si hic tibi inimicus

fiat, Deusamicus tuus erit, et amplis in illadic bonistere-

munerabitur. Magnum quidem bonum cst, inopia presso-

' Ex hom. a conlra Judaeos,



4(j2 5. JO. CflRYSOSTO.Ul ARCHIIiPISCOPI C. P.

rum misereri, sed niliil lale tamen, quale est ab errore

alios avocare : Ninil enim cum anima confercndum, ne

mundus quideni uhivcrsus. Quamvis igilur immensam pe-

cuniaj vim pauperibus elargiaris, nihil tamen talc pra^sta-

bis, quale si vel unam animam converlas. Qui enim islud

facit, Paulum imitatur ct Petrum,non pcricula qnidem,

sicut illi, subenndo, famem item ct peslcm alque alia in-

commoda perfercndo ; lcmpus cnim jam pacis est ,• sed

alacris ad omnia ct prompti animi signa ostendendo. Et

quid dico Pctrum el Paulum? Os Christi crit1

; qui enini

separat pretiosum a vili, inqnit, tanquam os meum erit.

Licct igilur cliam domi sedcniibus islum piscatum exer-

cere : si quis amicum aut cognalum aul familiarem habeat,

haec faciat, et similis erit Pctro et Paulo. Et quamvis nec

hodie persuascris, ncc ullo lempore, ut oblemperet, in^

duxeris, tu tamen perfectam mercedom consequeris : et

si non omnibus, e mullis tamen aliquibus persuadere po-

teris. Quoniam et ipsi apostoli, etsi non omnibus persua-

serint ;quia tamen ad omncs scrmonem habuerunt

,

mercedem quoquc pro omnibus recepcrunt. Noli igilur,

cum mullosdoccre non potes, eliam pauculosconlcmnere:

noli majoradesiderando a minoribus tc ipsum abstrahere.

Si cenlum converlcre non possis, deccm conare, et si de-

cem ncqueas, ne quinque conlempseris: ac si nec islos

convertere valeas, unum negligere ne velis2

. Non cnim ab

emendatorum numero, sed ab emendantium mente Deus

coronas definire consucvit. Enimvero non idco culpabiles

sumus,si

audituribus, quoc proponimus, non pcrsuadca-mus, sed si illos moncrc negligamus : hortari cnim solum

nostrarum partium cst; illorum vcro obtcmperarc. Et ut

nobis non admonentibus, illisquc inlerim innumera recte

« Es comm. iu rpist. ad Corinlb. — • Ex Serm. i in divitem et

Laz.



UCLOGl DE DCCTRIXA. ET CORREPTIOXE, HOM. VI. ^(jS

gcicntibus, tota merccs ipsis solis reponctur, nobis vcro

nihil emolumenti inde accedel; ita si vicissimnobisadhor-

tantibus ipsi non pareant, omnis poena eosdem compre-

hcndet; nobis vero culpa non erit; scd amplum a Deo

prcemium tribuetur. Qui euim sibidiccnti faciles altentos-

que habet auditores1

, facile iliorum obedienlia dicendi

laborem solatur : si vcro quisassidue verba faciens non au-

diatur, ncc a dicendo dcsistat, is ulique majore honore

dignus fuerit, eo quod Dco ita videatur, et quod nemine

etiam obsequenle, omnes sui muncrispartcs impleat. Sed

quamvis lamen nobis major cx vestra inobcdientia mer-

cesexistat; eain nihilominusimminui poliusdesideramus,

salulemque vestram augeri, quod magni prsemii loco glo-

riam vestram ducamus. Si ergo qucmpiamsive animae sive

corporis medcia indigenlem conspicias2

, ne apud te dixeris,

quam ob causam isle vel isle hunc non curavit? aut ego

saccularis sum, uxorem et libcros habeo : Sacerdotum ista

sunt, Monachorum sunt. Dic mihi, obsecro, si aurum ali-

cubi positum invenias, dicis-nc apud lc ipsum, quare isle

aut isle hoc aurum non suslulit? Minimc vcro : sed aliis

omnibus illud praeriperestudes. Idem igitur libi animus sit,

si quando lapscs errorcfralres videris; curameorum veluti

thesaurum inventum repules: qui cnim scparat preliosum

a vili, inquit, tanquam os meum crit. Et quidnam cum

ista re conferri potcrit? Quod enim neque jejunium, ne-

que humi dormilio, neque aliud quidquam praestare nobis

potest, hoc procurala fralris salus efficere polest. Nec

ego isla enuntio, ipsemet Deus hoc asseruit, inquiens :

quod si vel unum aliqucm liberaveris, tanquam os meum,

erit os tuum. Ne igitur pnelcreuntes dicamus, quaenam

commiserint, sed studium diligentiamque adhibeamus, ut

ipsos corrigamus: nec illud consideremus, utruua magnus

» Ex comm. in Evang. Joan. — » Ex Seim. 3 contra Jud.



46'4 8 « J0 - CIIhYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

sit perversoram numerus, scd potius cogitcmus, qua ra-

tionc eos ab crrore abducamus. Et cnim ante pcccalum

fralrcs obfirmarc nc labantur, non exiguam nobis salulem

comparat: ergavcro errorc jam lapsos magnam ostenderesollicitudinem, et ipsum non mediocrem laudem parit. Ac

mediciquidem, ipsis quoque rectc valenlibus ea indicant,

quae sanitalem conservare, omnemquc depellere languo-

rcm valeant: illos aulem, qui rebus bis negleclis in adver-

sam valetudincm inciderunt, minimc negligunt, sed tunc

maxime curam suam demonstrant, ut eos a morbis libe

rcnt. Et tu igitur1

,si quando fratrem corrigerc necessc

sit, eliamsi vilam profunderc oporlcat, ne recuses. Domi-

nus noslcr propler nos morlem subiit; et tu ne verbum

quidem emitteres? Et quam babebis vcniam, quam-vead-

feres cxcusalionem? Quomodo anle tribnnal Christi cum

fiducia consislcs, quaeso, qni jam lot animarum interitum

nihil pensi habes? Ulinam mihi novisse illos liccat : ves-

tram ulique non expelercm operam, scd ipsc quam ci-

tissimc cmendarcm. Agc porro2

, si justa senlcnlia ali-

quem condemnatum ad supplicia duci vidercs, eumque c

carnificis manibus cripere valercs, nonnc quidvis faceres,

ut a supplicio cum liberares? Fralrcm igilur cum con-

spicias, non a carnifice, seda diaboload baralhrum perdi-

lionis trahi, ne consilium quidcm adferre dignaris, ut ip-

sum ab immani illa bellua eripias ? Et quam veniam

tandcm impelrabis? Scd fortior le est ac polenlior? Mihi

illum manifeslum ob oculos statue: caput mihi polius

auferri paliar, quam permilterc, ut sacra vcstibula ingre-

diatur. Quomodocnim non absurdum esl

3

,

puerosquidemcum vexalione ac molcstia ad negotia principio inducere,

quoe exordia quidem habcnt laboriosa, fincm vero utilem

* Ex hom. a conlra Jud. — ' Ex hom. i contra Jud. — } Ex explic,

epist. i ad Corinth.



ECLOGA DE DOCTMNA ET CORREPTIONE, HOM. VI. 4^5

nc bonum; nos *ero conlrario inodoin spiritualibus rcbns

affcclos cssc ? Enimvero siquis cxlraneus aliundc ad nos

vcnircl' ,ci tum rcligionisdisciplina^queChrislianiencgolia,

tuni po!ili;c noslrac confusioncm probe inlelligerct, ncscio

quosnam alios mngis, quam nos ipsos, hosles Chrisli judi-

caturus cssct. Ila cnim vilac noslrne ralionem insliluimus,

pcrinde ac si dc induslria viam mandalis ipsius contra-

riam ambularc docrcvisscmus. Cum cnim, quae faccrc

nobis proecipit, volcntibus levia sint ac facilia : quae vero

prohibet, aspera diificiliaquc existant: et nos quac prohi

bila sunt, faciamus; quae vero praecepta, nogligamus;

nonne nos ei obnitentes, ut hosles istacommitlerediccnt?

Scd sicut bonis in morc positumest2

, ea proximis suis

suadere, pcr quae ipsi probi evasernnt : ila improbi illa-

rum rerum proximis aucloresesse consueverunt, per qu3s

ipsi facli sunt perversi. Unum namque et idem improbi-

talis illorum genus est : et loco consolalionis pcenac suae

pulant aliorum pcrniciem.

Quis noslrum ,quacso, cum domi fuil

5

, Chrislianum

aliquem libclltim in manus sumpsit, ct quae in eo conti-

nenlur, ovolvit, scripluramquc scrulalus

estPNcmo facile

ropericlur, qui haec dicerc possit. Calculos quidem ct

tcsscras apud proximos repcricmus , libros vero aut nus-

quam, aut apud paucos : ct hi quidem non habenlibus

nihilo sunt meliores;quod eos colligatos ct in scriniis

reposilos perpeluo servanl, quoclque omnc ipsorum stu-

dium sit, ut subtilis sit membrana, cleganter eflormalae

lillcrae; nullurn autcm , ut legant. ISon enim propler uti-

lilalcm ct usum sibi libros compararunt; sed ut opulen-

tiam cl ambilionem suam oslcndanl, tantum in illis slu-

dium posucrunt. Tanla cst haec vanissima jaclantia.

• E<c epist. ad Demelr, — » E\ S.^rm. 5 in Oziam. — ' E* interp.

Evang. secundum Joan.

xciii, 3o



466 S. JO. CHRYSOSTOM! AHCITIEPISCOPI 6. P.

Neniinem namque ambitiosum dicere audio, quod ea,

quae in libris continentur, calleat, sed quod aureis litteris

sint perscripli.

Eunuchusille

barbarus et innumcriscuris

implicatus currui insidens legebat*. licet non intelligeret,

quae legebat. Si vero taulum eliam in via legendi studium

ostenderit , cogita quantum domi ogens impenderit : si

tempus quo iter faciebat, sine lectione aoire non patieba-

tur; quanto magis, dum domi sederet? Si , cum nihil

intelligeret , numquam a lectione cessavit; quanto magis

postquam doclrina inibutus luil? Quemadinodum enim

famem sentire bonae valeludiuis corporis indicium est2

: ita

divinos sermones studiose audire, sanitatis animae maxi-

mum argumentum merilo quis fecerit3

. Cur enim vobis

tam frequenter quaestiones proponimus, earum vero so-

lutionem non afferimus? Ut vos assuefaciamus , non sem-

per praemansum cibum capere, sed ut subinde eliam

responsionem ad propositam sentenliam inferatis. Atque

hac in re columbas imitamur, quae pullos suos,quamdiu

quidem in nido manent,proprio ore nutriunt : cum vero

ipsos ex nido jam exigere possunt , alasque firmatas

conspiciunt, non amplius id faciunt, sed granum quidem

in ore portantes, pullis ostendunt : quibus avide expec-

tantibus et accedentibus , matres escam in pavimenlum

demittenles , ipsos per se colligere monent. Eodem igilur

modo et nos facimus , spirituale videlicet nutriinentum

ore lenenles et convocantes, ut vobis pro consuetudine

solutionem indicemus : quando vero jam accessistis4

, et

vos accepturos speratis,

vcrba omittimus, ut ipsi per vos

sensum percipiatis. Et sicuti citharcedi digitos discipulo-

rum suorum accipientes, eos vocibus formandis sensim

1 Ex Serm. in divitem et Lazarum. — • Ex Hexaemero. — ' Ex Serm.

in illud, Sautus adhuc spirans. — < E\ homil. in illud. Simile est regnum

ccelorum liomini palri fanulias.



ECLOGA DE D0CTRINA. ET CORREPTIONE, HOM. VI. 4^7

aptant , et ad perite tangendum instruunt , ut ex mulis

tum digitis tum fidibus eos qualibet voce suaviorem et

dulciorem sonum eflicere doceant : ita nos quoque faci-

mus. Nam quemadmodum in cilhara, fides ipsas quidem

tum artifex pulsat , lum imperitus : et hic quidem moles-

tia afficit auditorem , ille vero demulcet et obleclat : et

iidem quidem digiii eaedemque fides sunt , sed non eadem

peritia ; ita in divinis quoque scripturis res sese habet;

mulli siqnidem divina eloquia seu oracula aggrediuntur,

sed non omnes tamen lucrum inde reportant, nec omnes

fructum percipiunt. Causa vero est ,quoniam ea quae

dicta sunt . nec inlellectu penetrant, nec arte instructi

citharam capessunt : qnod enim in citharae pulsu ars est

id in divinis legibus est operum demonstratio. Et quem-

admodum adversa valeludine laborantibus non oporlet

brevem et opere subitario paratam mensam apponere',

sed prseparare studiose cibos necesse est ; ut si aeger hoc

nolit, aliud sumat ; et si illud non admittat, aliud capiat;

et si hoc rejiciat, aliud acceptet; atque hac ratione, di-

versilate ciborum , molestiam vincamus, varieque in-

structa mensa animi morositalem deliniamus : eodem

modoin spirituali epulo agendum est , cum imbecilles su-

mus;quo scilicet ex multis variisque exemplis facilior

vobisulilium electiofiat. Ne igitur graviter adhortationem

meam feratis2

; si enim quid indigne ferendum alicui erat,

mihi maxime erat, qui toties verba ad vos faciens non

audior; nequaquam autem vobis, qui semper quidem

auditis , nunquam tamen obtemperatis. An nescitis5

,

quod divinam disciplinam negligentes, propter contemp-

tum et humanae naturae dignitatem perdiderint, et tanta

nobilitate exciderint? Altissima voce propheta Isaias, in

• Serm. Je ob&curiiate Prophet.— » Ex couim. in Evang. Joan,— ' Es

Serm. in Saulus adliuc spirans.

3o.



468 S. JO. CHRYS0STOMI ARCUIKPISCOPI C. P.

civititcm Judacormn melropolim , Jcrosolymam dico

hominibus frcquenlcm, ingressus, in mcdiis plalcis slans,

univcrsopopulocircumsistcnlcclnmabal ; volcnsoslendere

cum,qui divinaoracula non auscullarel, hominemnonessc;

« Vcnict non crat homo : vocavi,clnon crat,qui audirct. ->

Cuin igitur vcnisscl, clncmocssclqni audirct, adclemcnla

scrmonem converlit, el ail : « Andi calum , et ausculla

» torra ; » cgo namque, inquit, ad homincs missus sum, ad

hoinines , inquam, mcnte praedilos : quoniam vero neque

ralionem neque sensum habent, ideo ad elemenla sensu

cavcntia verba facio, in eorum accusalionem qui intelli-

gcntia prai

dili sunl, dignilate vcro ista non utunlur. Et

Jcremias in media Judaeorum tnrba stans1

,in ipsa urbe

tanquam nullo praesrnlc, ila chunabat : « Cui loquar, et

» quom contcslabor? » Quid dicis ? Tanlam hominum mul-

tiludinem vidos , ct adluic quacris, cui loquar? Ulique,

inquit ; haec enim lurba mulliludo est corporum audilu

carentium. Incircumcisoe enim aures eorum , et audire

non possunt. Si igitur Prophetae eos homines, qui praj-

senles quidem adsunt, non lamen sludiosc iis quaedicun-

tur, auscultant, homines esse negent; quid nos de illis

dicemus, qui non solum non audiunt, scd ne quideminlrare haec sacra limina volunt ? Non enim si quis corporc

humano et voce praeditus sit, ille homo est ; scd si quis

animum hominis el affectum habcat. Scio quod non pauci

illibcnlcr sermonem de correplione audianl2

: scd quid

prodcst , si taceamus? Eliamsi cnim siluero, noc qnic-

quam verbis movcro, fieri

tamcn non polcst,ulrjusmodi

silentio vos a pcenis libcrem : sed conlrarium omnino inde

evenit, auget snpplicium lalis lacilurnilas ; ncc vobis tLin-

taxat, sed etiam mihi pocnam acccrsil. Quid porro boni

nobis verba conforunt , cum ad opera nihil prosunt etju-

• Jerem. vi. — ' Ex comm. in Malth.



ECL0GA DE DOCTIUNA EY COttREPTIONE, IIOYI. VI. 4**9

vant, imo cliam obsunt ct rclardant? Quid prodcst scr-

nione aliquem cxliilarare ct operc conlrislare ? dcleclaro

audilum, etpomisaificcre animam ?Inhacigilur vila trisli-

tiam inlerre necesse cst, nc cxlremum in allera luamus

supplieium, et inlolerabilcm sustineamus poenam. Noii

igitur molesle gravilerque fcrre dicla oportet, sed susci-

pere et laudare, Si vero aliqui forte infirmiores sint1

, ct

hanc noslram dcfensionem non aequo animo ferant, illis

ergo rcsponderim , menon leges proprias vobis exponere,

sed ccelitusdelapsaspraelegere litlcras, atquc omnino esse

necesse illi , cui tale ministcrium credituin est, out omnia

illis lilteris contenta libere dicere; si modo utilitatcm au-

ditorum , et non delcctationcm ubique exquirat; aut au-

ditorum inimicitias suspicando, et propriam ct aliornrft

salulem per ineplam istam bcnevolentiam proderc. Quod

enim de divinis aliquid mandatis celare, tum diccnti,

ttnn audiloribns admodum pcriculosum sit : ct magistri,

nisi omnia Dei praecepta citra prasvaricalionem exponant,

homicidii rei judicentur, Paulum rursus teslem vobis

conslituo. Idcirco autem prne omnibus semper ad sanc-

tam illam animam me confero,quoniam Pauli verba ora-

cula qu.Tdam sunt et divinae leges, cum non Paulus sft

qui loquilur sed Chrislusqui animam illiusmonct, atque

per enm omnia loquatnr, qua? ille dixit. Quid igitur, in-

quit ? « Mundus cgo sum a sanguine omnium 2. » Quare?

« i\on cnim sublerfugi,quominus annunliarcm vobis

nomne consilium Dci. » Si crgo subterfugisset,quominus

annuntiaret , non fuissel mundus a sanguine, sed veluti

homicida judicatus ftiissct. Et mcrito rane ; homicida

cnitn soluui corpus inlerimit el praesenti morti tradit :

qui vero ad graliam concionalur, ct segniorcs rcddit au-

ditores, ille auimas pcrdit, easque ad sempilernas pccna»

' ln illud quod periculosum ad graliara concionari. — • Act. xx, 1;.



470 8. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ac cruciatus transmittit. Quis igitur adeo crndelis et in-

humanus 1

,quis adeo rigidus esl, et afleclmim expers, ut

assidue de ira Dei dicentem et disserenlem accusare au-

£eat, cum is, si taceat, talem pcenain toleralurus sit?

Equidem si ego tacens peccata silentio occultare possem,

merito quilibet indigne ferret, et juste conqneretur, qnod

non tacerem. Jam vero, cum nobis tacentibus omnino

necesse sit ibi manifesta fieri delicta, quidnam emolu-

menti silentium meum afFerre possit? Qui ad audilorum

commodum respicit, etiamsi se ipsum laudibus eflerat,

non solum reprehendendus non est, sed corona eliam

dignus : ac si quidem tacât, vitio illi vertendum est. Et-

enim si David de Goliath tacnisset , minime ipsum ad

pugnam exire permisissent, neque illustre illud statuere

tropteum. Idcirco ctiam ad vos jam frequenler sermonem

habui2

, et jam pnedico, non amplius exhortans, 6ed prae-

cipiens et denuncians : qui vult , audiat, qui vero non

vult , negligat; quod si in his quae a vobis perpetrantur,

sceleribus perseveretis , non patiar, neque admittam vos,

neque vos luec limina transire concedam. Ad cjuid enim

morbo laborantium multitudine indigeo? Duodccim erant

discipuli, et audi quid ad illos Chrislus dicît : Yullis et

vos abire? Si enim scmper assentemur, quando landetn

amissa reparabimus , quando proderimus? Scd muilae,

inquit, sunt aliae secta3, et ad alias sentenlias transeunt.

At frigida et haec ratio : melior enim est unus, qui facit

volunlatem Domini, qnam decem millia iniquorum. Et tu

vero , dic mihi, utrum malles decem millia habereservo-

ruin fugitivorum, et furum, an unum bonum et benevo-

lum? Qui vult, exiliat; non tolero quemquain. Ilasc verba

omnia everlerunt ; ut abeat, inquiet aliquis , et ad diver-

sam sectaui sese transferat : imbecillis est, animum non-

' Es interpret. epist. a ad Cor. — * Ex interpret. epist. ad Goloss.



ECLOGA DE DOCTRINA. ET CORREPTIONE, HOM. VI. ^"]l

nihil inflecte. Atquousque? quamdiu? semel, iterum , et

tertio? an perpetuo ? En spondeo et contestor secundum

beatumPaulum, quoniam, si iterum veniam, non parcam.

Etenim, quando ego coram tribunali Christi judicabor,

vos quoque procul stabitis , et gralia apud vos parta , me

ralionem reddente. Praestat igilur dolore verborum delin-

queittcs pungi , ut a rerum turpitudine liberentur. Non

iguoro', omnes nos reprehcnsione aliquo modo dignos

esse, quodque nemo nostrum gloriari possit, se cor

mundum habcre : sed non istud adeo malum est

quod mundum cor non habeamus; sed quod non- ha-

bentes , ad eum nos non conferamus,qui ipsum mun-

dum efficere potest. Novi quod vcrba ista mordeant :

sed quid faciam ? Si non acerba medicamenta adhi-

beamus, vulnera non tollentur : sin adhibeamus, dolo-

rem non sustinetis. « Angustiae mihi sunt undique. » Sedmanum paulisper cohibere necessarinm est : sufliciunt

enim dicta , ad oblemperantium correclionem. Quod

si inemendabiles perseveremus , in ipsas Judicis manus

trademur. Quam vero hoiribile sit incidere in manus Dei

viventis , salis cognilum vobis est. Et quidem qui nihil

prorsus recte gessit2

, omnino torpet, ac deses cito ani-

mum despondet : qui vero conscius sibi est, quod vel

unum aliquod praeceptum impleverit , is concepta ex eo

bona spe, majore iterum studio ad reliqua procedit : ad-

diloque deinde alio , ad aliud progredietur. Si enim in di-

vitiis ita se res habet, ut quo quis plures accumulaverit,

tanto plures semper concupiscat , multo magis in spiritua-

libus id contingere, quis animadverterit. Quocirca vos

oro atque obtestor, ut horum meorum verborum , non

isto solum praesenti die memineritis , sed etiam domi ves-

trae, et in platea, et ubicumque tandem versemini. Uti-

1 Ex hom. in Seraphira. — » Ex hom. in statuas.



4?2 5. .70. CimYSOSTOMI ARClIUEMSCOM C. P.

nam vcro mihi vobis scmpcr pricsctilcm essc liccat : ncc

prolixa isla rcprehensionc quidquam opus forct. Quoniam

vcro id ficri non potcst, vcrha mea loco mci memorioc

vobis inhocrcant : ct cum mensne assidclis ,

mc nd vos in-

gredi arbitremini, vobisque aslantem ca quoc modo hic

dico, inculcare. Lbicumquc dc mc apud vos scrmo habc-

bilur, anle omnia liujus proccepli meminerilis , atquc has,

pro mca erga vos dileclionc, mihi vices rcpenditc. Alquc

hoc quidcm non solum iis, qui malcdiclis alios locessunt,

sed iis eliam,qui alios dissercntcs audiunt , suadeo, ut

aures suas diligcntcr muniant, ac Prophetam imilenlur,

dicentcm : « Delrahenlcm secreto proximo suo, hunc

t> perscquebar*. » Et dic ad delalorcm ; siqnidein laudarc

aliquem et commeiidarc libi animuslorel , apcrirem aures

meas, sermonemque tuum libcns amplectcrer : si vcro

vitnperarc velis, dictis luis adilum pnecludo, non enim

slercus et sordes suscipere possurh. Quod cnim mihi

emolumentum fuerit, audire hunc aut illum improbum

esse? Quin gravissimum potius damnum ct summa cala-

mitas inde nascitur. Quam cnim habituri sumus excusalio-

nem aut veniam , si rcs nostras minime considcrantes,

tam anxie inquiramus c! cnriosc scrutcmur alicnas?

pracstat uliquc bcnc igncraro2

, qnam male discere. Qni

enim causam planc ncscit, ciiius ad vcrisimilcm causam

pertingere polcst : alius vero,qnoniam veram caiisam non

novit , duni sibi aliam fingit,qunc non csl, houd focilc

veram capcre polerit; scd majore laborc ac sudorc indi-

get, ut priorem ex animo tollal. Si forle aliqucm videas

sacra vasa pra}paranlcm, aut alium Ecclcsioc circa paric-

teset pavimentum ornatum ; noli id, quod propc jam para-

tum cst, vendi aut dcslrui jubere, nc mancam ac muli-

lam rcddas animi ipsius promplitudincm. Si vero quis

' Psal. c, 5. — • Ex comm. in Mattb.



ECLOGA DE DOCTRI.NA ET COr.HEPTIONE, now. vi. 4-7.3

lc inlerrogcl prinsquara paravcrit; paupcribus ut erogct,

moncas. Despicias atilem viue litijus dcleclanicnta, lan-

qnam non permanentia: et similiter tristia, tanquam qiue

niliil nobis obsinl. Ltcnim qui in aliena regionc commo-ranlur, omnia faciunt ct moliuntur, ut fclicem in palriam

rcditum parent,ctin diessollicilantur, utpalriam videanl:

ita qui futura bona amore complectilur, neque praesentis

vitae molcsliis deprimclur, ncque commodis extolletur,

scd ulraque instar iler facicntis transcurret. Sic igitur et

nos affeclos csse oporlet : et quamvis paucos annos hic

vivcre conlingat, mulli tamcn, ob fulurorum desiderium,

nobis ii videri debent. Haec aulcm dico , non quod prse-

scnlcm hanc vilam incusem ; absit ; nam et haec ipsa Dci

quoddam opus est : vcrum ut ad fulurorum vos amorem

incitem, ne nimio afleclu prajscntibus inhaereatis ; aul

corporibus affixi, inslar illiberalis vulgi aflecli silis,qui

si, vcl infinilos annos vivant,paucos tamen esse dicunl.

Quibus quid vesnnius csse possit ? siquidcm ccelo postpo-

sito ac ccelestibus bonis, quoe nec oculus vidit, nec auris

audivit , umbris inhianl; et dum assiduis fluctibus, tem-

peslalibus ac naufragiis cxcrccntur, transmitteretauien

Euripum hujus pracsenlis vilae nolunt. Vcruin non iia

bcalus Panlus : scd is fcstinabat ct conlcndebat : atque

unica lanlum res ipsuin reliiwbal, hominum scilicet salus,

cl nc regno Dci cxcidcrenl. Quod nobis omnibus adipisci

conlingal gratia ct bcni^nit:ilc Domini noslri Jcsu Christi,

pui gloria in saecula sacculortim. Amen.



474 8 - 30 - CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

HOMILTA VII.

De IJurnilitatc Animi.

Cum peccatutn cum animi humilitate coiverit1

, ita

expedite currit, ut justitiam, quae cum arrogantia est, su-

peret et antevcrtat. Si vero cum justitia eam copulaveris,

quo non evadet? Apud ipsum plane Dei tribunal consistet,

in medio Angelorum, magna cum Piducia. Si enim propria

confitentes delicta, tantam sibi fiduciam conciliant, quas

non adipiscentur coronas ii , qui cum multorum sibi bo-

nornm conscii sint. animum tamen suum humilianl?

Quamvis igitnr innumera desuper construxeris, eleemosy-

nam , sive orationes, sive jejnnia, sive omnem virtutem;

nisi hanc pro fnndumenlo jeceris, iVnslra et abs re super-

slruentur. Nihil e»t enim, nihilin noslris rocle faclis, quod

absque ea consislere possit : sed sive lemperanliam dixe-

ris, sive virginitatem, sive pecnniarum contemptum, sive

quidvis landem, omnia impnra, dctestanda et execranda

sunt, si animi humilitas desil. Idcirco enim duabus ex sub-

slantiis Deus nos coniposuit2

, ut cum snperbia qnidein

cl.itns fucris, reprimal te carnis vilitasrcum honore divi-

nilns lil>i dato iniligimm qUid et liberali animo versave-

ris , animi nobilitas ad c.vl^stium virtulnm jemnlationem

te snblevet. Magnnm eni n bomimesl, cognationem snam

considerare, et nosse nndc conslilerimus. Etenini suffi-

ciens ea doctrina est, nnturae scilicet conlemplalio ;quippe

quae omnes perturbationes reprimere, et tranquillitatem

» In illud , Sivt occasione, etc. — » Ex Serm. de non obtrectando.



ECLOGA DE HUMILITATE ANIMI, HOM. VII. 4^5

in animo efficere possit. Reputa tecutn naturam tuam et

fabricam , et sufficit tibi istud , ut perpetuo te in officio

contineas. Formatus est e terra Adam

1

, sed ignorabatquomodo formatus esset : non enim oportebat ipsum adesse

testem eorum, quae fiebant, ut ne contra Deum sese ef-

ferret. Si enim tanta humilitate circumdatus sese erigit,

et ignorat conditorem, eumque a quo formatus est, asper-

natur; quis immensam ipsius caperet superbiam, si quod

supra naturam est, accepisset? Propterea Deus, cum ho-

minem forniasset, et virtutes magnas figmento indidit, et

humilitates multas; ut propter inditam quidem virtutem,

opificis gratia admirationi esset; propter humilitatem vero

humanus fastus reprimeretur. Dedit ei linguam Ioquentem,

Deum laudantem, divina decantantem , explicantem pul-

chritudines creaturae. Disserit de ccelo et terra, parva

caruncula lingua , ne duorum quidem digitorum habens

mensuram. Et quid dico digitorum? ne extremi quidem

unguis? sed extremum illud parvum loquitur de ccelo et

terra. Et ne magnnm quid se esse pulet, ac supra natu-

ram suam sese extollat, sae.pe el tumores ipsi implicantur

cl vulnera, ut discat quod mortalis ipsa de immortalibus

loquatur : debelque agnoscere, quaenam virtus sit ejus,

quem praedicat, quaeque imbeciUitas praedicantis. Dedit

illi oculum, exiguum illud granum, quo univorsam crea

turam perspicit. At ne visu crealuram omnein compre-

hendens sese erigat, frequenter et oculorum aegritudines,

et lippitudo et lacrymae, quaeque alia visum turbant, ipsi

innascuntur: ut ex imbecillitale quidem se ipsum agnos-

cat, ex opificio vero artificem divinis laudibus celebret.

Si igilur talem imbecillitatem homo circumferens, ita vi-

lilatis suae obliviscilur , ut etiam adversus opificem inso-

lescat : quis eum tulisset efferentem sese, si ea imbecillitate

1 Ex Serm. de lege naturae.



4y6 ?. jo. cnnvsosToMi \ricniEPiscopi c. p.

omnino earnisset ? Cogila, homo, cum quo consocicris1

,

cum infiaris ct arroganlia lc cxlollis, ct cum te hospitcm

curarc pudct. At quoniam id modo fierct, inquil? Si cnim

quis claro sit genere nalus, et illustris, ct splcndidus ac

insignis, ipsr-ne hospilis lavabit pcdes? Et qnomodo non

tnrpe id forel? Imo non lavare, magis lurpe cst. Quamvis

cnim dccies millics suam nobilitalcm cxlollat, ct clarita-

tcm et splcndorem, cjusdcni lamcn parliccps nalurae est

cum co qui lavatur, et conservus ejus est qucm curat,

ejusdemque condilionis. Considcra quisnam discipulorum

lavcrit pedes, efc cessa dc nobilit;ile disscrcrc. Ob divilias

animonon effcrri2

, non ad fnturasolum, sed ctiam ad prse-

sontia ulile cst. iNihil adeo invidiae obnoxium est, quam

divitiis pollens :si vcro etiam arrogantia huic insit, duplex

orilur pi\Tcipilium. Qui veio modcslc de se loquitur, hu-

militatc animi vim tnvidiae snccitlit, ct securc quae habet

possidet : tanla cst hujus polenlia. Nec cnim ad futura

duntaxat nobis pro lest , scd jam in hac quoquc vita dat

praemia. Ne igilur in diviliis animos tollamus, imo ncc ulla

alia in rc. Si enim qui in spirilualibus altum sapit, cva-

nescit et perit, multo magis qui in carrialibus. Cogitemus

naluram nostram, rcpulemiis peccata, discamus qui sioms,

et satis nobis cst ad tolius huiriililatis malcfiam. Ilic enim

maximc sc novit, qui nihil sc essc pulat. !\ihil enirii Dco

tam carum est, quam in extrcmis sc ipsum numerarc. Yc-

nile cnim, « Discilc a mc,quia milis surn , ct huniUis

»corde\ »Nisi cniui milis csscm*, cum sim Rcgis filius,

servam ne malrcm clegissem? Nisi mitis esscm , an prnc-

scpis paupertalcm susccpisscm, qiii univcrsae crealurne di-

vilias oblineo: Nisi milis cssein, dorsum-ne meum flagris

' Ex Serm. in 'lliul : Vidua eligalur. — • E\ Senn. in statuas.

— ' Matlh. xi. — *Ex hoin. in illud ,Discite a mc, quia milis sum, el

fiumilis, etc.



ECLOGA DE DUMILlTATfi 4NIMI, HOM. VII. 4~?

pro captivis praebuisscm ? Quid? id quo majus est, non

dico:ni>i mitis esseni, cum alii pali deberent, ego-ne cpii

nihil dcbebam, morlis dcbilum pro ipsis cxsolvissem ? lla

sum mitis, ul cum lu peccaveris, ego flagellis CcTsus sim.

Ila sum humilis, ut me servis meis suppiicarc non pudcat

sod malo obsecrare, ut ne puuire cogat. Cum igitur in

hanc cogilalionem devcncris1

, ut ob animi humililatcm

teipsumadmireris, cogila Dominnm luum, quo descende-

rit, ct jam lc ipse non admirabcris, nec laudubis :imo le

eliam deridebis, lanquam qui nihil feceris. Humilis es, et

omnium hominum humillimus? ne ob idmagnificc de tc

senlias, neque aliis exprobres, el perdes gloriam. rroplerea

te humilias, ut superbiam cfFugias, Si igtiir per humili-

talcm in superbiam incidas, melius fucrit non humiiiare

tcmctipsum. Ouod si qnis dicat, mclius esse recle viven-

les efferri2

,quam lapsos scse humiliare, adinodum is et

superbiie ignorat damnum cl luimilitalis cmolumentum.

Certo cnim scias quod homo cum supcrbia reclc vivens,

siquidem hoc sit rcclc vivcre, subilo in exlrcmam perni-

ciem casurus sit. Et quidem qui labi pcrmissus est, mo-

dcsteque de se loqui ex suo casu didicit, is ct cilius rcsur-

get, et se ipsum, si modo velit, rccuperabit celerius. Qui

vcro bene felicilerque agcre videlur, cum supcrbia, niliil

inlcrim mali suslinens, is ne scnsuin quidem unquam pcr-

cipiet pracvaricationis suae, sed et malnm augebit, el im-

prudens ab iis, qiue hinc existunt, vacuus disccdct. Crelc-

rum quid causac cst, inquit aliquis, quod quiautc tenta-

liones rccta gradicbanlur,

post lcnlalioncs ficquenlcr

prolapsi sint? Quis igitur est, qui reclc ambulantcs exaclc

novciit, prscler illum, qui solus corda noslra formavil, et

adomnia opera noslra animadverlil? Mulli enim frcquen-

tcr, qui nobis boni cssc videnlur, omnibus sunt nequiores.

» Ex inlerp. epist, ad Philemon. — • E» S?rm. ad Slngiritem.



47^ 8. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Ut vero omissis istis, ad eos, qui omnino recte vivunt,

sermoue progrediamur, quis novit, si alia quidem recte ab

ipsis facta sint, caput vero bonorum, humilitas sit neglecta ?

alque ob id Deus ipsos reliquerit, ut discant quod non pro-

pria virtute, sed gratia Dei recte illa gesserint? Modestia

enim dicitur, non quando quis a potentibus injuria aflec-

tus, lert placide : sed quando etiam ab iis, qui inferiores

videntur esse, laesus cedit. Vide enim Dei benignitatcm1

,

et cujusmodi curam erga servos suos ostendat. Gum enimIsaac a rege Gerarorum et ab indigenis injuste suis labori-

busarceretur, nonindignatus est2

, nec pusillanimem sese

oslendit, neque intra se vociferatus est, neque dixit: aunon

fruendi puteis jus habeo?an destitutus sum ope snperna?

an providentia Domini orbatus sum? Nihil hujuscemodi

neque cogitavit, neque ratiocinatus est; sed uioderate

omnia ferebat : eoque plus honoris et auxilii desuper est

consecutus. Apparuit enim ei Dominus nocte illa et dixit

oEgo sum Deus Abraham palris tui ; ne timeas, ego enim

»tecum sum et benedicam tibi3

. » Volens enim jusluni

refocillare, et confidentiam addere, apparet ipsi, dicilque:

Ego sum Deus qui palrem tuum ceiebrem feci, et in tanla

claiilate constitui, et peregiinum indigenis splendidiorem

reddidi : ego suin ille, qui illum eousque crescere curavi.

INe igitur timeas; tecum enim sum ; et multiplicabo semen

tuum, propler Abraham patrem tuum : multa enim illi obe-

dientiie erga me praemia debeo. Hasc ubi audivit juslus ille,

bono deinceps fit animo. Oui enim dixit, tecum sum, et

benedicam tibi, et multiplicabo semen luum; hic etsplen-

dorem donavit. Vide quanta sit vis humilitatis : qui enim

prius ipsum exagilaverant, nunc venientes ad justum illum,

non modo de iis quae jam fecerant, sese excusant, et ve-

niam pelunt, sed etiam laudibus celebrant. Quis enim

1 Es comm. in Hexaem. — » Gen. xjlvi. — » Ibid. a4-



ECLOGA~DE HUMILITATE ANIMI, HOM. VII. ^79

esset eo fortior,qui Deum secum habebat? Cernentes

enim, iuquit, vidimus, quod Doininus tecum sit. Videamusaulem quomodo el hujus filius Jacob percgrinalionem fa-

ciat, dum perseculionem patitur : nequc enim parvum indc

quoque fructum decerpemus. Proficiscente enim ipso in

llaran, occidebat solj et sumpsit de lapidibus loci illius,

et posuil ad caput suum et dormivit. Vides ineffabilem

philosophiam ? Vides quomodo antiquiperegrinabantur?

Vir domi magna cura indulgentiaque nutritus, acceptum

lapidem posuit subtcr caput suum. Vide pueri virilem ani-

mum : lapide pro cervicali ulebatur , et bumi dormiebat

et ob id etiam Domini aspeclu diguus habetur. Et inquit:

« Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac patris tui. » Ego

et illum principem generis et hunc patrem tuum ad tan-

tam claritatem cvexi. Ne igitur timeas, sed crede, quia

egosum,qui et illispromissapraestiti, et te mea providentia

dignabor. Sed et jam tecum sum, custodiens te in via,

quocumque profeclus fueris. Ne existimes, ait, solum te

iter facere:me habebis comitem, me habebis custodem

in omni itinere : tecum enim sum. Si igitur magna facere

velis tua recte facta1

, ne putes ea magna esse, sed fatearis

te gratia salvari, quo tibi ipsi Deum debilorem constituas,

non recte factorum duntaxat, sed etiam ejuscemodi grati

animi. Cum enim recte agimus, bonorum tantum operum

debilorem habemus : cum vero nihil boni nos fecisse ar-

bitramur, timc etiam pro eo,quod ita aftecli simus, et

multo magis quam pro illis. Si ergo humilis esse velis, ne

verbis nec habitu solum2

, sed et re et voce hanc virtutem

ostendito; et ne sis erga islum humilis, adversus illum

vero insolens , sed erga omnes humilis, sive amicus sit,

sive inimicus : sive magnus sit, sive parvus. Haec enim est

humilitas animi. Contingit enim humilem aliquem esse,

• Ex comni. in Matth. —» Ex conim. 1 epist. ad Ephes.



48u S. JO. CHRYSOSTOMl ARCUIEPISCOPl C. P.

ct inlcrim cl facilc irritabilcm ct iracundum ; sed nullo

oporac pretio : ssepe cniin ira corrcptus omnia pcrdidit.

Veram cnimhumililalem auimi liinc

maximcdisccre licet

aniinum advcrtcnlibus. Cum vcnissct Jcsus in Capcr-

baum' , accesseruntqnididrachma acci|>icbanl , ad Pclrum,

dixerunlque :Praeceplor veslcr non solvit didrachma2? ct

\idc:ad ipsum quidem Chrislum adirc ausi non st-ml; sed

ad Pctrum. Ac ncc ad bunc quidein inagna cum vehcmen-

tia, scd modeslius. Non enim cxpostulanlcs, sed inlerro-

gaules dicebant : Pracceplor vesler non solvil didracbma?

INccdum enim convenicnlem dc co habebant opinionem,

sed quasi dc bominc scntiebant : rcvcrenliain porro aliquam

Pt lionorem cxhibebant, propler praecedcnlia signa, Quid

igitur Pelras? Etiam, inquit:Et his quidem solvere eum,

ipsi vcro non dixit; iortassc quod puderet eurn, de his

ipsum compcllare. Quid igitur, qui omnia exacle novit,

Dciis? Anlcvertens eum inquit : Quid libi videtur Simon?

Reges terrae a quibus accipiunt tribulum vel censum? a

filiis suis, an ab alienis? Ab alienis, inquit. Dicil ei Jcsus:

ErgO liberi sunt filii. Ne enim exislimarct Pelrus, quod

quia ab illis audivisset, haec dicerct, anleverlit ipsum, cnm

hoc ipsnm aperiens ,

lum fiduciam ei addens ambigenti

prius dc his diccre. Quod aulein dicit, hujusmodi est.

Immunis quidem ego sum a dando ccnsu : si cnim reges

tcrrae a filiis suis non accipiunt, sed a subdilis; mulio

magis me immunem cssc oporlet ab bac exaclione, cum

non sim lerrcni Fiogis , sed caelcslis filius ct Ticx. Et hacc

ubi dixisscl, inquit: Llautcm non scandali/cmus eos, vade

nd inarc, inille hamum, cl pisccm qui primus ascendcrit,

tolie, ct invenics in ore cjus slalcrem; illum sumens, da

cis pro mc cl le. Vidc quomodo non dclicclat tribiilum,

ncc simpliciler dare jubet:sed cuin primo ostcndissct,

> Ex comm. in Malth. — » Mailh. xvn.



ECLOGA DE ANIMA , HOM. VIII. 4^1

non debere se, lum demum dat : illud quidem faciens, ne

illi offenderentur; hoc vero, ne hi. Nequc enim quasi qui

deberet, dat, sed ut infirmitatem illorum corrigeus. Sed

quare non exreposilis dare jubct? Ut in hoc eliam se uni-

versorum Deum oslendat, et quod mari dominetur. Neque

enim parvum erat prredicere, fore ut ex illis profundis

primus piscis incideret,qui trihutum penderet; et jussu

ipsius, tanquam reti quodam in illud profundum immisso,

educere eum, qui staterem ferrct; el facere, ut ita maredona ferret, atqueundique suam suhjeclionem ostenderet.

Si igitur ostendere velis tuum recte factum, ne magnifice

de te sentias , et tunc majus hoc effecisti. Nam si, cum

peccatores sumus, et hoc nos esse putamus, quod sumus,

justi efficimur, sicut publicanus; quanto magis cum justi

sumus, ct peccatores nos esse arhitramur? Nam si te ipsum

probum dixeris, factus es inutilis, etiamsi probus fueris*:

si vero inutilem te nominaveris , faclus es utilis, etiamsi

improbus fueris. Ut enim superbis novit Deus resistere,

ita dare graliam humilihus ; quia ipsum decet gloria, ct

imperium, in saecula sseculorum. Amen.

HOMILIA VIII.

De Anima.

Qui bonis operibus ornati sunt, fidem vero in Dcum

ignorant, similes esse videntur mortuorum reliquiis, quae

pulchre quidem vestitae sunt, sed sensum pulchrorum

nullum habent. Nam quid prodest homini, mortuam, et

honis operibus vestitam habere animam ? Opera spe prae-

xcui. 3i



482 8. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPI9COPI C. P.

mii fiunt et coronarum. Quod si prcTsidem certaminis

ignoras, qna dc rc certas? siculi enim hominibusprins est,

ut vivant, deinde ut nnlriantur : ita viiara noslram spes

in Christum antecedere oportet, nutriri vero insuper

etiam bonis operibus debet. Saepe enim fteri potest, ut is

qui non nulrilur, vivat : qtii vero non vivit, is nutriri ne-

quaquam potest. Et sine fide quidem opcra justitiae facien-

tem vixisse, nullum adducere poteris : absque operibus

autem fidelem ostendere possum et vixisse , ei regno di-

gnum esse habilum. I\emo sine fide vixit : latro vero cum

tantum credidisset, jusius factus est. Ne enim mihi dixe-

ris, quod tempus vitae instituenda3 accommodatum non

habuerit. Nam si fidei superstes fuisset, operaquc ne-

glexisset , salute excidisset. Habuerat et Cornelius de elce-

mosynis et precibus leslimonium, sed Chrislum ignora-

bat. Et quoniam cernebat veritatis oculus, magnus ipse

judex, pnlchra quidem essc opera; mortua vero fidem non

habenlia, mittit praemium paranlcm operibus angelum,

ut praeclare certantem fide coronaret : qui ait ad ipsum :

«Corneli, oraliones tuae et eleemosynae tuae ascenderunt

»in memoriam coram Deo\ » Si igilur exaudilsD sunt pre-

ces, et eleemosynae suscepUe, quid mihi reliquum est ad

justiliam ? «Sed mitte, inquit, in Joppen et accerse Simo-

»nem cognomento Pelrum, quicum venerit, loquetur tibi

»verba, in quibus salvus fies tu, et universa domus tua.

Si igilur ex iis, quae dicit Petrus, salvus fit ipse domusque

ipsius, nequaquam adhuc saltem ex operibus habebat,

quoad fides operibus ipsius praemium paravit2

. Fertur

etiam extcrorum philosophorum quispiam, splendidam

domum , multo quidem auro fulgentem, mulloque mar-

morum et colnmnarum ornatu coruscanlem ingressus :

cum pavimentum ubique tapetibus stratum cerncret, in

» Act. x, 4. — a Ex interp. epist. ad Rom,



ECLOGA DE ANIMA, HOM. VIII. 4$

faciem domini domus inspuisse : deinde vero cum incusa-

relur, dixisse, ideo se faciem illius contumelia affecisse,

quod nusquam alibi in domo idfacere liceret. Vides quam

sit ridiculus, qui exteriora sollicite nimis exornat,et apud

omnes,qui mentis compotes sunt, contemptibilis? Et

merito sane. Nam cum parietes quidem et solum aliaque

omnia accurate exornes, animam vero velut pannis obsj-

tam, squalentem, esurientem, plenara vulneribus , ab in-

numcrabilibus canibus laceratam negligas, quodnam sup~

plicium non sustinebis ? Pecuniam enim si perdideris,

dare poteris pecuniam1

,' et si domum, si mancipia, si quid-

vis aliud eorum quae possides : animam vero si perdas,

aliam reddere animam non poteris : sed licet vel uni-

versum mundum habeas, etiamsi rex sis orbis terrarum,

licet universa qune sunt in orbe terrarum, una cum ipso

orbe terrarum dependas , non poteris emerennam ani-

mam. Si enim in corporc, quamvis infinitis coronis re-

dimitus sis, corpus interim habeas natura morbidum et

insanabile, etiamsi reguum totum impenderis, ut etiam

innuinerabilia corpora et urbes et pecunias adiicias , non

polcris corpus corrigere : quanto id magis in anima ?

Omnia duplicia dedit Deus naturae : duo^s oculos , duas

aures , duas manus , duos pedes : ut si alterum horum

lassum sit ,per alterum indigentiam relevemus. Ani-

mam vero unam nobis dedit2

: hanc si perdiderimus,

quonam vivemus? Anima enim seniel avaritia capta, non

facile neque expedite recusabit et facere et dicere aliquid

eorum qiiae Deum irritant : quippe qiKe alterius domini

serva facta sit, et omnia contra ac Deus, imperantis.

Anima cum semel salutem suam desperaverit5

, nusquam

ab insania desistit, sed habenis salutis suae remissis, stul-

> E* interp. Erang. secundum Matth. — » Ex comm. in Evang. Joan,

— 3 Ex serm, in Oziam,

3i.



484 s. jo. crmYsosm\ii archiepiscopi c. p.

tis cupiditalibus quoquovcrsum rapitur, ct occurrenlibus

intolerabilis est, suLterfugientibus omnibus, ac ncmine

auclenlc relincre : sed oinnia vilii loca percurrit, donec ad

cxlrema profunda dclata suam ipsius salutem del in prae-

ceps. Anima quando omnino cum pcccalo fcedus iniit et

doloris expers facta est, magnum prcebet tnorbo augmen-

tum. Nam sicut sus ia luto sese volutans deleclalur1

, ita

et anima a prava consueludine obruta, ne sentit quidem

peccalorum foctorem : ct ut terra quae non irrigatur , licet

infinita quis semina jaciat, non polest spicas producere :

ila ct anima, nisi divinis scripturisprius illustretur, eliamsi

innumera quis verba eflundat , non valet fructum ullum

exhibere. Et sicuti terra, nisi seminetur et plantetur, her-

bam tanlum profert; ila et anima, ubi quid necessaria-

rum rcrum,quod agat, non habct, quoniam otiosa csse

non polest , omnino agendi cnpida, pravis se ipsam nego-

tiis tradit. Quemadmodum enim in corporibus inflam-

malio2

, ita se habet ia anima socordia : deinde ex socordia

cupiditas rerum indecenlium consequi solet. Et sicut in

corporibus ii, qui vulnera negligunt , febrcs et pulredines

et morlem sibi pariunt; ita et in animis, qui ad parva

peccala connivent, niajora inducunt. Proplerea nobis e

terra corpus deditDcus 3, ut ipsum ctiam ad cacium edu-

camus, non ut per id etiam animam in terram delrahere-

mns. O rcm mirandrm ! quomodo omnes pracsenlibus

rebtis inhiant, et fulurarum intelligenliam nuuquam acci-

piunt : sed ad corporeas quidem voluptates jttgiter ferun-

tur, animas vero fame contabesccre sinunt. Et cum innu-

mcra quolidie accipiant vulnera , nunquam senliunt mala

Jn quibus versantur ; sed corpus quidem arte et diligenlia

singulari curant, animam vero ncgligunt, et squalentem

> E\ comm. in liexaemen. — • Ex inlcrp. epist. ad Galat, — 3 Ex int.

epist. ad Tim.



ECLOGA DE ANIMA, HOM. VIII. ^85

et sordentem, et innumerabilibus vexatam malis : et quod

gravius est, quod post multos sudores et labores, necmorlalc hoc corpus morte superius efficiunt; sed et im-

mortalem illam cum mortalihocaeternis subjiciunt pcenis.

Quocirca magnopere deplorans circnmfusam hominum

animis demcntiam 1

, densamque ipsis incumbenlem caiigi-

nem, invenirevellcm speculamaliquam cxcelsam, qurcom-

nia mihi genera hominum cernenda subjicerel : vellem au-

tem ct vocem adipisci, quaeper omnes terminosresonaret,

et omnibusqui in terra sunt, sufficeret stareque et vocife-

rari, ac Davidica illa voce exclamare : «Filii hominum us-

»qucquo gravi corde2?» Quomodo enim non absurdum

est, in corpore, si id qualiscumque etiam morbus invase-

rit, et medicos vocare, et pecunias expendere, et toleran-

liam ostendcre, nec prius desislcrc ornnia facere , quous-

que id quod nos infestat, amoverimus : cum vero anima

in singulos dies stimulatur, praecipitatur, atque omni modo

se ipsam perdit, ne brevem quidem habere sermonem?

Non enim eum qui pulrescens ulcus tantumhabet3

, lamcn-

tari oporlet, sed eum qui habct et temere jacet, nec me-

dicas nanciscitur manus. Qui vero secatur et uritur, hunc

maxime ad sanitatem tendere dixerimus, non dolorem

qui exseclione orilur, aspicientes, sed eam quoe ex dolore

sequitur, sanitatem. Ita, quod ad animam allinet , affecti

esse debemus : non eos qui pcenas da*nt, lugere et deflere

oportct; ad sanitatem enim hitrahuntur; sed eos qui im-

pune delinquunt'. Qui enim bona in speest, etde futuris

confidit, abhinc jam regnum degustavit. Nihil cnim ita

animam rccreare et prtestantiorem reddere solet, sicut

bona de futuris concepta spes. Nam qui omne studium in

ornatum suarum sedium cxhauriunt, cum in exterioribus

' Ex orat. ad Demet. monacb. — • Psal. m, 4. — 5 Ex inlerp. Ps. 7,

—*

Ex hom.in statuas.



486 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P. '

divites sint, interiora negligunt , animamque suam desola-

tam, squalenlem et aranearum telis plenam despiciunt.

Quod si exlerioribus negleclis mentisuse omnem diligen-

tiam iihpendcrent, undequaque ipsam accurale exornan-

tes, Chrislo hospilium ejusmodi hominum anima foret.

Quid autem eo, qui Christum incolam habet, bcalius esse

possil? Quam igitur defensionem habebimus, aut quam

veniam, cum corporis iegrotantis, ubiclargentum expen-

dendum est, et medici accersendi, el dolor magnus per-

ferendus , tantam habeainus curam ; animam vero negli-

gamiisj praesertuf) neque argentum expensuri , neque

liegolium aliis exhibiluri, neque dolores subituri : sed

absque his*omnibus, eleclione et voluntate sola, omnino

corrigerc nos ipsi valentes ? et exacte scientes, quod nisi

id fecerimus, exlremum luituri simus supplicium, et irre-

cusabiles pcenas et cruciatus. Et quemadmodum qui car-

cerem inhabitant4

, sempCr quidcm in anxietate ac dolori-

bus sunt, sed maxime eo die, quo educendi sunt, et ad

ipsas Judicis fores ducendi; et ante cancellos stantes , vo-

cemque jildicanlis inlus audientes , metu obrigescunt, et

nihilo meliore sunt specie quam mortui:

sic et anima,ipso quidem etiam praevaricalionis tempore maxime aflli-

gitur et premitur, sed multo magisquando hinc avulsa ad

rationes illic reddendas, et ad terribile illud judicium ab-

ducenda esl. Propterea sa?pe refugit et intro recedit, me-

tuit et Cxhorrescit , cum a carne discessura est. Tunc

enim sive quis rapuerit , sive aliena invaserit, sive alios

infestaverit , sive injuste alicujus inimicus fuerit, sive

aliud quodlibet malum designaverit , universus pecca-

torum chorus renOvatur, et oculis sese offert, statque

acerbus cohsciertliae accusator. Tdeoque et animam nacti

suuius immortalem2

: et corpus vero immortalc futu*

1 Ek hotn, in Lazarum» —- » Excomm, iuErang, Joau.



ECLOGA. DE NON CONTEMN. ECCL. DEI, HOM. IX. 4§7

rnm est, ut infinitis perfruamur bonis. Quod si terrae af-

fixus fueris, cum cajlestiaproponantur, cogila quanta

hincconlumelia ifa donantem oriatur; cum ille quidem ccelestia

tibi pbrrigat , tu vero non magnam eorum rationem du~

cens, terram commutes ccelestibus. Quae utinam omnes

adipiscamur gratia et benignitate Domini nostri Jesu-

Christi, cui gloria et imperium in saecula saeculorum.

Amen.

VV* *^v»VV* »

HOMILIA IX.

De non contemnenda Ecclesia Del et sanctis mysteriis.

Perpauci nobis hodieadsunt1

. Quidnam hoc causae est?

Martyrum memoriam peragimus, et nemo ad nos accurrit,

sed prolixius viae spatium iu socordiam ipsosconjecit : imo-

vero non viae spatium, sedsegnitiaeos impedivit. Quemad-

modum enim studiosum et arrecto animo praeditum, pro-

hibere nihil polest; ila socordem et languidum retardare

omnia possunl. Martyres sanguinem suum pro veritate

profuderunt, et lu ne brevis quidem viae spatium pro nihilo

ducere potes? Illi caput posuerunt propter Christum : tu

vero nec exiguum spatium vis accurrere propter Domi-

num? Dominus lua causa mortuus est, et lu causa ipsius

cunctaris. Memoria martyrum fit, et lu scgnis et supinus

jaces ? /Equum est ut adsis et videas diabolum vinci, mar-

tyremque vincere,Dcumglorificari,etEcclesiam coronari.

Alqui peccator sum, dicct aliquis, et non possum accur-

rere. Quandoquidem peccator es, accurre, ut justus fias.

<

Ex Serm,in

Petruua et Eliara.




Quis vero hominum absque peccato est, dic mihi ? An nes-

cis quod et ipsi qui allari assident, peccatis aflixi sunt?

Carne enim amicti, et corpori implicati sunt : quin et nos

ipsi, qui in solio sedemus, ac docemus, peccatis implicati

sumus : sed non desperamus de divina benignitate , neque

immanitatemipsiaffingimus.Propterea namqueipsoseliam

Sacerdotes affeclionibus servirc curavit Deus, ut ex iis

quae ipsi patiuntur, aliis etiam ignoscere discant. Quantte

igitur amenliae et absurditatis non fuerit1

, quod, cum nos

quidcm citharcedus aut sallator, aut alius aliquis ejusmodi

hominum vocavcrit, studiose omncs currimus, ct gratiam

ei, quod nos vocaverit, habemus, et inlegri diei mediam

partem consumimus, illi soli attendenles; Deo vero per

Prophetas et Apostolos nobiscum loquente, oscitamus,

scalpimus nos , et haesitamus? Ac in circo quidem, nullo

tecto, quod pluviam suslineat, superposito , complures,

largis imbribus decidentibus, et vento aquam in ora suf-

flante, stantinsani, frigusque et pluviam ac viae prolixita-

tem parvipendunt, neque quidquam ipsos vel domi conli-

net, vel illuc transire vetat : ad Ecclesiam vero quominus

eamus, pluvia nobis atque lutnm impedimentum est. Ac

si

quidcm intcrrogentur ,

quisnamsit

Amos aut Abdias,

sive quis sit numerus Prophetarum aut Apostolorum, ne

hiscere quidempossunt : pro equis vero et aurigis, si quis

defensiones componat, et sophistas ct oratores superat.

Et quonam pacto, quaeso,ha3ctolerabilia sunt2? Admonui

saepenurnero , in theatrum non esse ascendendum. Audi-

visti , nec obsecutus es : ascendisti in theatrum, non pa-

ruisti oralioni meae : ne le pudeat rursus ingrediet audire.

Audivi, nec tamen servavi, inquis; quomodo possum in-

gredi et audire? Interim hoc ipsum intelligis, te non ser-

1 Ex comm. in Evang. Joan. — • Ex Serm. de Pcenitentia cujus

init. c! xoei ^Ges Vfiiov cW.



ECLOGA DE NON CONTEMN. ECCL. DEI, HOM. IX. 4§9

vasse, intcrim le pndet, interim erubescis, interim nemine

arguente frenum adhibes, interim oralionem meam certam

ac infixam retincs, interim me non comparenle, doctrina

mea le dejicit. Non servasti ? magis ingrcdere, ut cum

rursus audieris, observes. Mcdicamentum si libi adhibca-

tur, nec tamen te purget, nonne altera die rursus id ipsum

adhibes? Sit quispiam lignarius faber, o homo, velitque

quercum incidcre : accipit asciam, deinde radicem incidit :

si det unumiclum, et arbor non concidat, nonne addit et

alterum iclum? non quartum ? non quinlum? non deci-

mum? itidem tu quoque facilo. Haec dico , non ut segnio-

res reddam, sed ut diligenliores efficiam. lngressus es in

Ecclesiam1

, o homo, dignus habitus es Christi consorlio :

ne exeas, nisi dimitlaris; namsi anle dimissionem exicris,

tanquam fugitivus rationem reposceris. Totum diem in

rebus quae ad corpus spectant, consumis; et duas horas

spiritualibus non vacas? Ad thealrum saepe abis, neque

inde discedis donec dimiltaris : et in Ecclesiam ingressus,

priusquam divina mysteria pcragantur, egredcris ? Time

eum qui dixit : Qui conlemnit rem, contemnclur ab ea

Ac Regi quidemcum astas, ne ridere quidem omnino au

des : omnium vero Domino cum astas , non stas cum ti

more et tremore, sed rides ipso soepe irascentc? Non co

gilas, quod hoc facto multo magis, quam peccatis ipsis

eum irritas? Neque enim usque adco peccanles sicut cos

qui post peccatum animum non demittunt etconlrahunt

Deus avcrsari solct. Quid agis, o homo, in Ecclesia slans?

formas mulierum curiose contemplaris , ct non perhor-

rescis tanta injuria tempium Dei afliciens? Luponar tibi

esse vidctur Ecclesia Dei, et foro despicabilior? Nam in

foro quidem metuis et erubescis videri mulierem curiose

conlemplari : in templo vero Dci, ipso tecum loquenle ,

? Ex Serm. in stagnum Gennesareth, —» Ex comm. in Mattb»



4gO S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

et pro his comminante, talia audes eo ipso tempore, quo

audis haecfacicnda

nonesse, et non

perhorrescis,

nequemente commovtris, cor et oculos oflicinam iniquitalis l'a-

ciensP Praeslaret hujuscemodi esse caecus, quam ad isla

oculis suis usos fuisse. Cogita1

, prope quem adstes, in

sacro illo tremendoque sacrificio, cum quibus sis iuvoca-

turus Deum : cum Cherubim, cum Seraphim, et cum aliis

virtutibus coelestibus. Reputa, quos tecum Deum conce-

lebrantes habeas. Sufficit hoc libi ad sobrielatem, cum

perpenderis, quod corpore circumseptus et carni impli-

calus, cum incorporeis virtutibus communem omnium

Dominum collaudare dignussishabilus. Neigilur dissoluto

animo sacris et laudibus illis arcanis communices; ne soe-

culares cogitationes per illud tempus habeas : verum om-

nibus terrenis rebus ex mente ejectis, et ad coelum totus

translatus,perinde ac si prope ipsius solium gloriae asta-

res , et cum Seraphim volares. ita Deo sanctam per omnia

laudem afler. Propterea enim honcste lempore divini sa-

crificii stare jubemur2

, ut humi repenles cogitaliones eri-

gamus : utlanguore, qui ex vitae hujus negotiis oritur,

excusso, reclum coram Deo animum exsuscilare possimus.

Non enim de manibus et genibus corporis dicit; neque

enim cum cursoribus aut pancraliastis loquilur; sed inte-

riorum cogitalionum vires a tentationibus prostralas,

exsuscitare his verbis hortatur. Divinae enim communio-

nis tempore5

, fralres, non homines solum horrendum illum

clamorem vociferantur, sed et Angeli procumbunt Do-

mino, et Archangeli orant : nacti enim sunt tempus oppor-

tunum, et oblationem auxiliantem. Et quemadmodum ho-

mines ramos olearum recisos Regibus protendunt ,per

slirpein iilaui , misericordiae et humanilatis ipsos admo-

nentes : ita scilicet et Angeii lunc pro ramis olearum,

» Ex. serm, 3 de Incomprehensibili. — ' Ex eodem, — ' Ibid.



ECLOGA DE NON CONTEMN. ECCL, DEI, HOM. IX. 4q1

corpus Domini protendentes , Dominum pro natura hu-

mana precantnr, tantum non dicentes : Pro his rogamus,

quos tu prior ita diligere dignatus es, ut tuam ipsius ani -

mam traderes : pro his supplices preces profundimus,

pro quibus ipse sanguinem fudisti : pro his oramus,

pro quibus corpus hoc hostiam oblulisli. Unnsquisque

igilur secum reputet, quemnam defectum emendaverit1

,

quod bonum opus insuper acquisierit, quod peccatumabslerserit, iu quo melior sit factus. Ac si quidem aug-

menti aliquid ex jejunio sibi accessisse depreheudat ad

praeclaram hanc mercaluram, sibique conscius sit mullam

se vulneribus curam adhibuisse , accedat : si vero sine

cura manserit, solum quidem jejunium ostendere habens,

in aliis vero nihil profecerit, forismaneat; et tunc ingre-

dialur, ubi omnia delicta expurgaverit. Eum enim,qui

corporis imbecillitatem praelendens2

, non jejunat, veniam

obtinere consentaneum est : qui vero errores suos non

correxcril, hunc excusationem invenire, fieri non potest.

Quid enim facluri sumus, si ignaviae in conventibus Deus

rationes exposcat? Certe enim noslis, quod frequenler

ipso pcr Prophetam nobis colloquente, multos et prolixos

cum proximis sermones, de rebus nihil ad nos pertinenti-

bus, habeamus. Si igitur omnibus aliis praetermissis, hu-

jus delicli a nobis poenas poscere voluerit, quaenam salu-

tis spes nobis futura est? Nec vero exiguum hoc peccalum

exislimare debes, sed si ejus magnitudinem cernere velis,

in hominibus hoc ipsum perpendilo, et lum absurditatis

magnitudinem videbis. Audeas, Principe, imo etiam paulo

honestiore aliquo amico tibi loquente , ipso deserto, cum

lamulo tuo sermonem jungere : et tunc videbis quantum

facinus audeas, coram Deo hoc faciens. Si enim ille ex

illustrioribus aliquis sit, etiam a te pcenas ob illatam con-

i Ex Serm, in slatuas,— » Ex, hom, aa in statuas



4^2 S. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tumoliam sumere potest : Deus autem, qui tot et his

mullopluribusinjuriis in singulos dies afficilur, idque non

ab uno aut duobus aut tribus hominibus, sed fere ab om-nibusnobis.suslinetelpalienlerfert.Accumlerreniquidem

Rogis iram placare vullis1

, omnes cum liberis etuxoribus

concurrilis, frequcnterque judicio condemnatum Regis irae

eri|>ilis : caelestem vero Regem propitium reddituri, ct ab

ipsius ira non unum, aut duos, aut tres, anl ccntum , sed

omnes in orbe terrarumpeccatoresliberaluri foris conside-

tis, nec in communi omnes concuiritis, ut Deus vestram

concordiam reveritus , ct illis poenam remitlat, et vobis

dct vcniam deliclorum? Sive enim in foro, illo tempore

verseris, sive domi, sive in negoliis inevitabilibus, nonne

quovis leone vehementius, omnibus vinculis diruptis , ad

communem supplicalionem profugies? et quam habcbis

spem salutis? Quid cnim Dei Ecclesia potenlius esse po-

test2

? Ne mihi moenia et arma dicas : Mcenia lempore ve-

terascunt; Ecclesia vero nunquam senescit. Mcenia bar-

bari dcslruunt : Ecciesiam vero ne dacmones quidem

supcranl. Et quod non ad inanem specicm haec dicantur,

res ipsae testantur. Quam mulii oppugnarunt Ecclesiam :

atque ipsi quidem oppugnalores pcrierunt, ipsa vero supra

ccelum asccndit? Tanta magnitudinc praedita estEcclesia :

cum oppugnalur, vincit : cum appelitur insidiis, superat :

cum injuria afficilur, splendidior efficitur. Scilis diem

illnm, quo contra nos movebanlur arma, et furor militaris

incendio saevior, et nos ad regia palatia abducebamur, et

speclaculum fiebamus orbi terrartim? sed per divinam

graliam nihil nos illoium attonilos et consternatos rcddit.

Quid ila? Quia nullum in rebus praesentibus est malum.

Quod enim malum est? an mors ? at haec malum nullum

est : conlinuo enim ad portum proficiscimur. An bono-

' Ex hom. de incomprehensibili Dei natura. — • In Serni. de Eutropio.



ECLOGA »E NON CONTEMN. ECCL. DEI, nOM. IX. 4°/3

rum publicalio ? Nudus egressus sum, nudns quoque abibo.

An exilium? Domini est terra et plenittido cjus. An ea-

lumnia? Gaudete cum dixerint omne malum vcrbum ad-

vcrsum vos,quia mcrces vestra copiosa est in coelis. Elsi

enim abducebar, ea tamen res mihi probro non fuit : so-

lum euim peccalum probrum est; licet totus terrarum

orbis le infamaverit, tu vero le ipsum non infamaveris,

non es infamatus. Sola proditio est, conscientias : ne le

prodat conscientia, et nullus te prodet. Reduccbar, vidc-bamque opcra, imo vero verba mea opera fieri ; et quod

verbis vobiscum egcram, in foro operibus pnedicari.

Vellem igitur scire1

, ubi agant ii, qui communionem

neglexerunt, quique hac sacra mensa sese abstinent. Imo-

vero probe scio: aut enim de absurdis et ridiculis rebus

colloquunlur, aut vila^hujus afllxi sunt curis : utrorumquc

verosludium veniacaret,extremamquc mercturanimadver-

sioncm. Ac de priore. quidem neque vcrbis opus cst, ne-

que dcmonstralione. Quod aulem neque ii, qui rem fami-

liarem et intolerabilcm inde necessilalem oricntem nobis

pnclcndunt, veniam consequi possint, eo quod non pluris

faciant spiritualia quam terrcna, cuivis manifestum est.

Quis enim famulus, qiueso, rei suae domesticae cnram un -

quam gercl, priusquam herile ininislerium implevcril?

Quomodo igilur absurdum non est, inter homines qui-

dcui, ubi nudum nomen est dominatio, lantam dominis

exbibcre revercnliam et obedienliam; eum vero, qui non

modo nosler, sed et supcrnarum Virtutum dominus cst,

ne eo quidern ipso, quo conscrvos nostros dignamur,

cultu dignari? Ltinam ficri posset2

, ut illorum animum

oculis veslris oslendcrcm, ct viderilis sordcscentem, squa-

lentem, profligaluin, dcjectum alquc diilidcntcm. Siculi

E x hom. quse est increpatio contra eos, qui absunl : et in prsf, epist. ad

Cor. — * Ex inlerp. Psal. 1 1 vel 1 2.



494 S« 30 * CHRY809TOMI ARCHIEH8C0PI C. P.

cnim corpora, quibns balnea non adhibentur, nmlto squa;-

lore et sordibus plena sunt, sic anima quoque, quaj spiri-

tuali non fruitur doclrina, multas peccatorum sibi cir-

cumposilas habet maculas. Utinam fieri posset, ut cordaeorum, qui se a communione abstinent, aperiremus :

utinam possetis in conscientiam ipsorum penetrare, tunc

sane viderelis, quam mullis vulneribus referti sint, quam

multas spinas habeant. Nam quemadmodum terra, nisi

aTicolarum manibus colalur, horrescit et silvescit : sic

animus quoque spirituali doclrina destitutus, spinas ac

tribulos producit. i\am. si nos, qui quolidie Prophetarum

et Aposlolorum auscullationis participes sumus, et assidua

carminaexsacrisscripturisalfectionibusnostris occinimus,

vix tamen excandescentem animum cohibemus, vix iram

frenamus, vix invidire tabem ejicimus, vix sedamus con-

cupiscentiam , vix impudentes feras coercemus : quam

spem salulis habebunt illi, qui hanc medicinam non adi-

piscuntur, neque divina doctrina fruuntur? Quemadmo-

dum enim qui e portu egressus est, ubique errat, et qui

lumine caret, in multa impingit : ita eliam, qui in obli-

vionem incidit limorisDei, sollicitudinibuset curis ac do-

loribus continue tradilur. Et sicut quando Deus nos pro-

togit et nobiscum est, tristia e medio lollunlur; ita ipso

recedente, nosque oblivioni tradente et anima discinditur,

et cor dolore crucialur ; et contristantes insultant; ut

segniores, dum ab omnibus mordentur, inajore studio

redeant, unde exciderunt. « Corripiet enim te aversio

»tua, inquit, ct malitia lua arguet te*. * Divinae igitur

etiamprovidentiae species est derelictio.

Cumenim pro-

videns atque prospiciens contemnitur, dimittit aliquantu-

lum et derelinquit, quo deinde profligata socordia, qui ne-

gligentes erant, diligentiores evadant. Multos ex iis qui

• Jerem. u, 19.



ecloga. »e non contemn. eccl. dei, hom. ix. 495

pridem no9 deseruerunt , et ad spectacula iniquilatis

transfugemnt.hodiepraesentes esse arbilror1

: et pptarem

me islos certo cognosccre, ut eos sacris ljminibus eiice-

rcroj non ut conlinue ibris maneant, sed ut correcli de-

nuo revertantur. Quoniam et patres, suos fdios, si offen-

dant, domo ejiciunt, et a mensa arcent : non quidem, ut

semper hisce priventur, sed ut meliores etiamisla correc-

tione facti, cum debito honore ad patcrnam haereditafem

revertantur. IIoc porro etiam pastores facere solent. Oves

eninn scabie plenas a sanis arcent, ut a morbo liberalaB

secure denuo ad sanas redeanl, et ne morbidae universum

gregem illo vitio repleant. Hanc ob rem nos quoque islos

scire cuperemus. At quamvis eos discernere oculis ne-

queamus, omnino tamen sermo ipsos dcprehendet, et ubi

conscienliae ipsorum inhaeserit , lacile persuadebit , ut

sponte seipsos subducant: docens, illumsolum intusesse,qui dignam praesenti conversatione mentem ostendit

j

siculi qui perverso vilie instilulo, hujus sacri castus est

particeps, licet corpus huc adducat, ejcctus tamen est,

magisque, quam qui foris exclusi sunt, nec sacra mensa

participare possunt, expulsus. IUi siquidem secundum

Dei leges ejecli et extra manentes, bonam interim spem

habent; ac si errala corrigere velint, por Ecclesiam, qua

expulsi sunt, pura conscienlia denuo redire poterunt: qui

ver.o se ipsos contaminaverunt, et monili ne prius ingre-

di;:ntur , donec a macula peccatorum sint expurgali,

deinde impudenter sc gerunt, gravius suum vulnus red-

dunt. Nonenim tam grave est peccatum, quam posl pec-

catum impudentia. Mulli semel in anno mystcriorum

fiunt participes2

; alii bis, alii vero crebro. Quos igitur ex

istis probabimus? eos qui semel? an qui crebro ? an qui

• Ex hom. de Davide et Saule, •— * Es Serm. votuntarie enitn peccantU

f>us.



4f)6 S. 36. CHfcYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

rarius ? Neque qui semcl, nequc qui crebro, neque qui

raro : vcrum eos, qui cum pura conscicntia, qui cum puro

corde, qui cum irreprehensibili vila. Hujusmodi scmpcr

acccdant. Qui vero ejusmodi non sunt, ne semel quidem:

judiciumenim sibi accipiunt alquedamnalionem. Ul cnim

alimenlum nalura alendi vim habcns, si in eum, qui slo-

machi vilio cibum fastidit, incidat, omnia deslruit et

corrumpit, fitque morbi occasio, ila sane et tremenda illa

mvsteria. Mcnsa spirituali frueris, mensa regia, ct corpus

iterum cccno inquinas? unguenlo id ungis, et rursusfce-

tore replcs? Pulas tibi sufficere ad pcccatorum universi

tcmporis cxpurgationem , si annoArlenle communione

parlicipas.et rursus, exacta scplimana, teprioribus tradis?

Age, dic mihi, si, cum a diulurno morbo ad quadraginta

dics convaluisses, ad illas res, quae morbum tibi concilia-

vcrant, te rursuui referres, nonne et priorem laborem

perdcres? Quod si mulantur naturalia1

, mullo magis quae

eleclionis et arbilrii sunt. Ac si os oleat, ne communibus

quidem cibis vesceris: tanla vero graveolenlia in animo

cum sit, mystcriis, qu.-cso, parlicipare audes? Et quam

veniam consequeris ? Ait cnim divinus Apostolus : « Qui

«manducat etbibit calicem Domini indigne, judiciumsibi

»manducal et bibit 2: » hoc est, eamdem pcenam dabit ,

quod supplicium suslinebunt illi, qui Christum cruci affi-

xerunt? Quemadmodum cnim illi jiigulalores rei facli

sunt corporis, ita et hi qui indigne mysteriis participant.

Sicut enim, sive quis disrumpat regiam purpuram, sive

luto contaminet, ex oequo coutumelia Rcgem, qui eam in-

duit, affcccrit : ita hic quoque, et qui peremerunt corpus

Dominicum, et qui impura mente id acceperunt, perinde

ludibrio habent, atque is qui rcgium indumcnlum. Judasi

Ex j ad Corinth. — » Ex seini. quod periculosum ad gratiam concio*

nari.



ECLOGA DE NON CONTEMN. ECCL. DEI, fiOM* IX. 4q7

quidem cruce id diruperunt; qui vero impuro ipsum animo

accipit, contarninat. Quocirca, licet diversa peccatasint,

at aequalis tamen contumelia. Hoc multos pupugit, hoc

multos perturbavit, momordit audientium conscientiam :

imovero non audientium modo , sed et meam ipsius di-

ccntis, priusquam veslram. Communis enim haec doctrina,

communia vulnera : quocirca etiam communia medica-

menta appono. Hoc divinae benignitatis opus extitit, ut

et qui dicit, et qui audit, iisdcm legibus subjaceanl; ea-

dem natura participent : ex aequo obnoxius sit, quisquis

transgreditur. Quid ita? ut moderate increpet: ut pronus

sit ad ignoscendumpeccantibus; ut memor propriae infir-

mitatis, non iniolerabiliter corripiat. Si igitur aliquem ex

iis1

, qui tecum congregantur, scortantem, et ad mysteria

accedentem videris, dic eorum dispensatori : iste indignus

estmysleriis, prohibe profanum sacris. Nam si talisdignus

non est, qui jusla Dei facta enarret, cogita quousque au-

gcscet illi supplicium, si sacram etiam meusam atlingat

neque vero ipsi tantum, sed et tibi occulenti. Non enim

dixit, et adullerium patrabas; sed, « Cum adulteris por-

»

lioncm tuam ponebas

2.

» Papae, quantum malum est oc-cultare aliorum pulredines ? Socium enim te esse dicit

supplicii, quod illi delicto debetur. Et merito. Ille enim

affectionem dicere habet, tametsi hic praetextus veniam

non meretur. Quam igitur ob causam, cum voluptate non

fruaris, pcenie te facis socium et participem ? j\ec enim

mihi vcrbum illud, multa stoliditate plenum dicas : Quid

mihi curae est? ego resmeas curo. Tunc enim maximeres

tuas curabis, si eas in proximi commodo quaeras : prout

enim Paulus dixit, Nemo quoe sua sunt, quaerat; ut quod

suum est inveniat. Cum enim qui peccavit, viderit, quod

omnes ipsum aversentur, grande quid et scelestum se

« Ex Interp. Psal. 4a. — • Psal. xux, i$»

xciu, 3a



498 S. JO. CHRYSOSTOMI A.RCHIEMSCOPI C. P.

commisisse existimabit : Si vcro non modo non indignari

alios, aat improbare conspexerit, sed eliam placide fcrre

et adjuvare, lum conscientine quoque corrumpil judicinm,

mullorum suflYagio corruptne ipsius menli opilulante.

Multi non ferenles gravcs in vos reprehensiones, post re-

ditum accedenlcs indignati sunt, et conquesli; abducis

nos, dicenles, a sacra mensa, et a communionc repellis ?

Idco vero hnec dicere coactus sum, quia non abduco, sed

potius congrcgo : neque repcllo aut arceo , sed polius re-

prchensionibus allicio. Mclus enim supplicii in dclinquen-

tium conscicnliam 1

, velut ignis ia ccram, incidcns, des-

truit ac consumit peccata, continue insidcns; ac inlcrim

purum et nilidum rcddens animum, majorem nobis addit

fiduciam. Et sicut qui acerbas mcdicinas cibos faslidienli-

bus porrigit et pravos humores expurgat , appctitum

prostratum excilat, eflicilque ut majore cupiditale con-

suetum cibum sumat; ita scilicet quiasperis verbis ulitur,

ct pravas animicogitationes expiat, et gravcm peccatorum

sarcinam tollit, conscienliam respirare curat, et ad corpus

Dominicum magna cum voluptate dcguslaudum praeparat.

Merito igilur bealus Paulus dixit2

: « Obedite prneposilis

» vestris, et subjacete eis; ipsi enim pervigilant quasi ra-

» lioncm reddituri pro animabus vcslris3

. » Tu quidem,

quae tua sunt, curas : ac si haec bene constituta sint, nul-

lam jam caelerorum ralionem habcs : sacerdos autem, li-

cet vitam suam bene instituat, tuae vero non diligcntem

curam habeat, cum improbis in gehennam abibit. Et

frcquenter a suis deliclis non proditus, propter aliena pc-

rit. Sed quoniam acrius eos%qui indignc divinis niyslcriis

parlicipant, pupugimns, operac prclium ol, ut ad vos quo-

quc, qui ministralis, sermoncm deinccps convcrtamus, ut

' Ex Serm. Non esse ud gratiam concionandum. — » Ex laterp» Evang.

S, Joan, —•J Hebr. xui, 17. — 4 Ex comm, ia Matth,



BCLOGA. DE PROVIDENTIA, HOM. X. 499

multa cnoi diligentia ha?c dona dispensetis. Neque enim

parva vobis pcena itnpendet. Nam siscienles aliquem esse

improbnm, hac mensa parlicipare enm permittatis, san-

guisejus e manibns veslris exquiretur. Sive is dux exer-

citus, sive praefectus sit, sive ille ipse, qui diademate

circumdalus est, si indignus aecedat, prohibe : majorem

ipso polestatem habes : cave ne irritcs Dominum, non

expurgans corpus hnjus. Ne gladium loco alimenti porri-

gas : vernm, etiamsi iileob infirmitatatem veniat, ut acci-

piat, prohibere ne metuas. Melue Dominum Deum, non

hominem. Si homincm metueris, etab ipso irrideberis, et

Dominum irritabis : sin Deum , et hominibus venerabilis

eris, ctipsi charus. Quod si ipsenon audes, ad me addue;

non paliar eum haec audere : anima deficiar prius, quam

sanguinem Dominicum prwier dignitatem porrigam ; et

mcum ipsius sanguinem profundam prius, quam sanguinem

tremendum, tamsecus quam convenit, porrigam. Melius

enim est multo, vila privari propterDeum, quam propter

vilam, ipsoDeo, quem decet gloria, imperium nunc et in

ssecula saeculorum. Amen.

HOMILIA X.

De Providentia.

Quam ob causam non ab initio Deus inimicum1

, post-

quam decepisset, delevit: Si vi dominaretur, haberet ra-

tionem aliquam haec quaestio: si vero haec facultas ipsi

ablata est, tantumque suadet, ac non parere, innostraest

» Ex orat. ad Stagiriuni,

32.




potestate; quare lauclis occasionem nobis adimis, ct Coro-

narum cxculis matcriam ? Ilem aliler, si reliquit eum,

sciens ipsum omncs supcraturum, ncc sic res est digna

cur vocelur in dubium. Nam quodille vincil, a nobis cst,

qui volenles inclinamur, non cogimur. Quod si multi

fuerunt jam superiores, mulli vero eliam deinceps erunt,

quid futuros in exislimatione, tanto privas honore? Scd

non omnes erunl illo superiores. Generosos tamen multo

juslius estoccasiones accipere, in quibus inslitulum pro-

bent eos vero, qui tales non sunt, a propria socordia pu-

niri, quam proptcr hos, illos damno affici. Malus eniin

enim ct si palitur injuriam, nnn tamen ab adversario, sed

a sna segnilie : quod mulliludo vincentinm declarat. Ve-

rum tunc boni insidiis appcliti essent a malis, si non ha-

bcrent ubi fortiludinem exercerent. Sic autem oris eliam

et oculorumformationem accusare poterunt. Ilisenim ap-

pelunt mulli, quic non oporlet, etin adullcrium incidunt:

illo autem conviciantur, et perniciosa dccrctaeffcrunt alii.

Numquid igilur sinelingua et oculis homines faclos opor-

tebat? Ergo et manus et pedcs amputabimus? nam illae

sunt plenae sangninis, hi vero ad malitiam currunt. Ad

ha3C vero, aures quoque, quod vanum auditum recipiant,

et doctrinarum depravalionem in animum transmillant ?

Quod si haec, cliam esculenta et poculenta, et cnelum et

terram et marc, lunam etiam ct stcllarum chorum. Ubi

enim hrec crunt uliiia, si is, propter quem factasunt, lam

miscrabililer sit concisus? Vidcs risum et absurdilatcm,

in quam oralionem perduci necesse cst ? Diabolus sibi

malus est, non nobis. Nos enim si velimus, etiam bona

mulla, per enm, veluti fruclus , conscquemur : invilo

quidem ipso et nolente : miraculum vero in hoc majus

erit, ac benignitas Dei uberior. Quod enfta. homines me-



SCLOGA DE PROVIDENTIA, HOM. X. 5oi

liores evadant, ipsum quidem mordet ctiam per se, ac do-

lore afficit. Quando autcm etiam per ipsum hoc nobis

concilialur, nec ferre polest contumeliam. Nisi Deus, di-

cunt qnidam, concessisset, non potuisset adoriri diabolus,

nec dccipere hominem ab initio. Quid igilur ad hacc di-

cemus? nimirum, si hoc factum non esset, scire non po-

tuisse Adamum, quantum bonum habuerit; ncc unquam

ab illa arrogantia recedere. Is cnim cum tanli se faceret,

ut eliam

Deumse futurum speraret, quid non luisset

au-sus non compressus modcralionc? Ponamus vcro diabo-

lum nec consilium dedisse ; an propterea, hoc non faclo,

peccare non potuisset? Non est hoc diccnllum : qui enim

tam facile fuit a muliere pcrsuasus, hic eliam, si- diabolus

non fuisset, cito per se in peccatum incidisset. Qui enim tam

facile deceplionem admittebat ab alio, is cliam antcquam

deciperetur, segniterac molliter aficctuserat : nequcenim

tanlum ille poluisset, si sobrio ac vigilanli animo collocu-

tus fuisset. Etqua de causa Deus tale praeceplum Adamo

dedit, cum eum peccaturum sciret? Quod etiam praecep-

tum dare, est majoris curae quam non dare. Habeat enim

Adamus proposilum ita languidum, ut eum habuisse finis

docuil; ac nullum praeceptum accipiat, sed pergat deli-

catc vivere: an infirmilas et socordia ex isla remissionead

pejus, an admeliuspromovisset? sedomnibus manifestum

est, quod sine cura vivens, in extremam maliliam inci-

disset. Cum enim is, qui nondum sperare immortalitalem

polerat, scd sublimcm adhuc istam spcm esse noverat, ad

lantam insolentiam el arrogantiam elatus sit, ut deum se

foresperaverit, idque cum nusquam fidelem eum esse con-

spiceret, qui haec promitlcbat; quo arroganliae progressus

non fuisset, si firuiam habuisset immorialitatem? Quare

aulem non peccasset ? quando Deo paruisset? Nam qui post

acceptum man4atum tantopere eum contempsit, quiman-




datuui Ipsi dederal, si nihil omnino ab eo audivisset, for-

tassis eliam ignorasset se dominum habere. Si nemo im-

proborum hic punirelur, neque probus honoreafficeretur,

multi ex iis* qui resurrectionis doclrinam non crednnt ,

virtutem quidem lanquam causam malorum fugerent: vi-

tium aulem veluti bonorum conciliatorem seclarentur. Si

rursus hicomnes secundum nieritum recipcrent, supcrflua

putassent ac falsa, quae de judicio dicuntur. Ne igilur vel

sic diffiderelis, neque multitudo vilioris populi dcterior

fieret contemnendojmultos peccanliumetiam hic ulcisci-

tur, et quibusdam recte facientibus dat praemia : eo qui-

dem, quod noiromnibus hoc facit, doclrinam de judicio

confirmans : quod autem aliquos eliam ante judicium pu-

nit, profundo somno demersos excitans. Ex eo cnim» quod

mali puniuntur, fit,ut multi exurgant, timentes ne eadem

patianlur:

eo autem quod non omnes hic pro merilo ac-

cipiant, cogunlur cogilare,quod hoc in aliud opportunum

tempus reservetur. Quapropter cum Cain peccasset,Deus

non stalim eum sustulit, ut omnes deinde per eum casli-

garenlur, nleliorcsque fierent per ipsius reprehensionem.

Ncc enim aequale est audire, quod Cain aliquis, occiso

fratre, mortuus sit, et eum> qui occidit, pcenas luenlem

viderei Etiamsi enim tunCj quod dicebatur, ob nimium

odium non crederetur, jam tamen in conspectu posilus et

praesensj et multos in longnm tempus supplicii sui tesles

faciens, manifestum ac credibile faclum redderet, et iis

qui tum erant, et qui deinccps futuri erant. Praterea, si

ipsum quidem Deus statim interemisset, non dedisset illi

tempus poenitentiae ac emendalionis. Tunc vero in tre-

more et metu vitam agens, nisi admodum stolidus fuisset,

et bestia potius quam hOmo, magna ex ista vita referre

potuisset emolumenta. PraHer haec vero, minus futurum

supplicium ipsi per hanc pcenam reddebat. Quae enim ia



ECLOGA DE PROVIDENTIA, HOM. X. 5o3

prscsenti vita a Dco trislia aut supplicia nobis immittun-

tnr, ea non modieam fulurorum suppliciorum partem

tollunt. Itlcirco Deus non omnes simul punire consuevit,

qui iisdem sunt pcenis digni, ut reliqui illorum periculis

fiant meliorcs. Sa-pe lamenetium omnes simul punit, sicut

in diluvio, ut illi quidern longius in malitia progredi pro-

hibeanlur,

posteri vero ipsorum.plus illis lucrentur;

fermento, ut ila dixerim, et materia vitiorum e medio

sublala una cum iis, qui ea perpetrarunt: et ne tot impro-

bilatis magislros habeant. Cum enim etiam absque exem-

plo homines facile invenire mala possint, quid facturi

fuissent multis exislentibus, qui eos ad pravas acliones

cohortarentur ? Hoc ergo unum persuasum nobis esse de-

bet, omnia nobis utiliter a Deo adminislrari : modum au-

tem nou amplius esse quferendum; neque ignorantibus

molesle fcrendum, aut animum demitlendum. Nec enim

possibile est haecscire, nequoutile : allerum quia mortales

sumus: allerum, quia cito in dementiam rapimur. Vult

enim Deus etiain eos, qui ipsi non crcdunt, mulatione

servari : sicut ct ipse dicit, « Non veni vocare juslos, srd

» peccalorcs ad peenilcnliam1

. » Et si tantam curam nacti

meliores fieri nolint, et veriiatem aguoscere ; ne sic qui-

dem ipsos deserit: sed poslquam se ipsos crelesti vila vo-

lentes privarunt, prseserili sallem vitae necessaria ipsis

largitur oriri faciens solem super malos et bonos , et pro

pluens super juslos ot injuslos; alquealia omnia prasstans,

qufc ad hujus Vilffi stalum perlinent. Quod si inimicorum

tanlam habet curam, quomodo illos, qui ei credunt, et proviribus ipsum colunt, negligel? Etquare non e medio sub-

latus est diabolus2? Sit unus adversarius, sint et pugiles

duo cum illo certaturi : et horum duorum athletarum

alter quidem ingluvie corruptus, neglectus, infirmatus,

' Matth. ix. — Ex Serm. cur non de medio sublatus sit diabolus.



5o4 S. JO. CORYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

enervatus : aller vero aliquid agat honeste, bono sit habitu

corporis; versetur in luctis, in multis exercitalionibus,

atquc omne studium in certando ostendat. Si igilur ad-

versarium tollas; utri ex illis nocuisti? An ignavo et ne-

gligenti; an diligenti et qui lanta fccit laborando? Paiet

quod diligenti et acri nocueris. Hic enitn propter igna-

vum affectus est injuria, sublato adversario : sed ignavus

hoc relicto, nequaquam proptcr diligentem, laesus est:

ex propria namqueignavia prolapsus est. Infirmus igitur

instituloet neglectus et ignavus, eliamsi nullus diabolus

sit, cito cadit, ac in multa barathra vitiositatis se ipsum

praecipitat. Si etiam ad nostra membra vcniamus, easdem

quoque perditionis causas inveniemus, ubi non advigila-

mus. Perpende autem: oculus est datus, ut tidens quod

est conditum, conditorem praedices el dominum : si au-

tem non honesteoculo fueris usus, adullerii tibi fit conci-

liator. Lingua data est, ut laudes cantes, et conditori be-

nedicas : verum si non recle advertis, maledicentiae tibi

et turpiloquii fit causa. Manus dalae sunt, ut eas ad ora-

tiones extendas : at si non sis sobrius, ad avaritiam eas

exlendis. Pedes dati sunt, ut ad bona opera curras : sedsi

negligas, malas per eas habebis actiones. Vides, quod

omnia laedant infirmum, atque ipsa etiam salutaria reme-

dia in mortem protrudant ?non tamen ex propria natura,

sed ex illius imbecillilale. Solus divinus aspectus ad per-

dendum malos satis est*. Nam si doemonum robur infir-

mat Sanctorum praesenlia, mullo magis Dei. Quando

videmus rerum dissipationem et perturbalionem2

, ne

Deum accusemus, ne putemus improvisa esse praesenlia:

non enim rerum cursus est vere dissipatio et perlurbatio,

sed in hunc modum affecta cogitalio; quae licet decies

millibus ordinibus ulatur quousque dissipationem,quae

• Ex interp. Psal. n3. ~ Ex i Serm. de ProTidentia,



ECLOGA DE PROVIDENTIA, HOM. X. 5o5

in ipsa est, et perturbationem correxerit ; nihil ei ordo

in rebus prodest: scd quemadrnodum oculus cum aogro-

tat, in meridie clarissima vitlebit tenebras, et alia pro

aliis, ac nihilo radioium plus ci erit; bcne autem va-

Jens et (irmus, ad vcsperum ctiam secure corpus ducere

polerit: sic et menlis nostrae oculus, donec firmus erit,

etiamsi cernat quce confusa videri possint, tanquam pul-

chra intuebitur: si autem fuerit corruptus, etiamsi in

ipsum crelum eum induxeris, ca quae ibi sunt, magnac

dissipalionis et perturbationis condemnabit. Idcirco Deus

nec ab omnibus pcenas in hac vita sumit1

, ne condemnes

resurrectionem, nec judicium despercs, quasi omnes hic

ralioncm rcddant: ncc sinit omnes impune abire, ut ne

pules omnia carere providcntia. Si quis non credil esse

resurreclionem, cogitct quam multaex iis quae non sunt,

feceritDeus, et necessariam etiam de illa recipiat proba-

tionem. Et enim terram sumptam miscuit et fccit homi-

nem, lerram, inquam ,quae antca non crat. Quomodo

igitur lerra facta est homo ? El quomodo ipsa, qua3 non

crat, adduccbatnr ? Quod vero fulcrum habet ? Et quid

post lerram est? Et quid rursus post illud? Quomodo

vero ex ipsa producta sunt omnia ralione carenlium infi-

nita genera, el seminum et stirpium? IIoc enim cst resur-

rectione incertius. Non enim est aequale, iterum accen-

dere lucernam extinctam, et ostendere ic;nem omnino non

apparentem: nec domum collapsam reparare, ac produ-

cere quie non sit omnino. Illic enim, si aliud nihil, mate-

ria tamen adfuit: hic autem nec substantia visa est.

Propterea, quod nobis difficilius videtur, prius fecit, ut ex

eo proponcret exemplum illius quod est facilius. In orlu

eliam nostro, nonne parum seminis rudis et indistincti

injicitur in uterum ipsum suscipientem? Unde ergo est

1 Ex cornm. in epist. ad Corinth.



5o6 S. 30, CHRYS09T0MI ARCIHEPISCOpI C. P.

tanta animanlis cfTormalio? Qoid vero frumentum* ? non-

nc grannm nndnm in terram injicilnr ? nonne postquam

injeclnm esl, pnlrescil ? I nde spicae ct arislae, cnlmi et

alia omnia ? Nonne fici parvnm granum sn?pe in tcrram

illapsnin, radicem tnlit, et ramos ct fructnm ? Ergo-ne

hornm quodlibet accipis, nec ea curiose scrularis, a Deo

auteni solnm ralionem poscis in formando nostro corpore?

Et quomodo merenlur haec veniam ? CujriS aulem rei

causa diabolum, qui lam pravus est, nt nos supplanlet,

rcliquit Deus ? ut dum metu compelleremur, et hoslis

aggressionem expectanles, mnltas vigilias et continuam

sobriclatem ostendcremus. Et qnid mirum tibi, si diabo*

lum propler hoc rcliquit? iNam cum curam gercrct nos-

trae salutis, noslramque socordiam exiilaret, ac maleriam

coronarum praepararet, ipsam idco paravit gehennam, ut

supplicii melus et pcenae gravitas ad regnum nos compel-lerct. Si crgo boni aliqnid feccris

2

, et mcrcedem cjns hic

non acccperis, noli lurbari : cum augmenlo in fuluro

tempore, horum relribulio le manet. Ac si mali quid cge-

ris, nec psnaui dederis, ne confidas : nam ibi te pocna

expcctat, si non mutatus et melior factus fucris. Tumul-

tuaris et impalienter fers3

, atque omnia perturbatione

comples, cum vides multos in pravitate vivcntcs et bene

feliciterqne habere, et frui praesentibus; dolesque de pa-

tienlia Dei. Quid facis ? dic mihi. Quot insident et infestas

faciunt vias ? Qnot parietes pcrfodiunt? quod mortiferis

venenis multos perdiderunl? Num igilur judicem de his

accusamus? ncquaquam. Si enim hos comprehensos ccn-

suroe subiiceret, et injuria quidem affectnm puniret, eum

vero qui fecisset, honoraret et coronalum dimitteret, ac-

cusatione revera dignus esset, et extremis criminationibus

E\ comm. in Hexaem. — • Ex inteip. Evang. Matth. — J Ex hom. a

de Fato.



ECLOGA DE PROVTDENTIA, HOM. X. &OJ

cum autem nonduin sint judicio traditi, actionem ipse in-

tentas et praeveniendo condemnas? Cogita acliones vila3

tuae, homo,in

conscienliam tuamingredere; et non

modonon laudabis calculum tuum, scd senlenliam etiam mu-

tabis ; et mansuetudinem amplecteris tam benigni Domini,

gratiamque habebis pro palienlia, injuriarum tolerantiam

in ipso admiratus. Nam si unusquisque pcnsurus esset

peccalorum poenam, statim cum snnt commissa , non

possct fieri, quin jam olim nostrum genus sublalum essel.

]Ne igilur fralres, labamur. Non enim tam salulcm nos-

tram nos curamus 1

,quamis qui nos fecit: nec tam nobis

curae est, ut nihil adversi patiamur, quam est ei, qui no-

bis animam est largitus, Deo. Nec enim in calamitalibus

sempcr homines relinquit Deus 2, ut non succumbant

nec in quiete, ut non segniores fiant : sed vicissiludinibus

salutem ipsorum variat. Nam si navigium absque rectore

non consislil', sed facile demergilur : quomodo mundus

tamdiu conslitissct, si nemo ipsum gubernarel? Et ne

quid nimium dicam, finge navim esse mundum, vclut ca-

rinam subjacere terram, velum ejus ccelum, bomines

conscensores; mare subjcctam profunditatem : Quomodo

igilur pcr tam longa tempora non factum est naufragium?

Relinque naviin igilur unum diem sine reclore ac naulis,

et stalim videbis cam demcrgi. Sed mundus nihil tale

passus cst, cum duraverit quinquies mille, et mullo plu-

res annos. El cur dico de navigio ? parvum quis tugurium

inter viles construxit, et postea co]lecto fruclu, illud de-

seruit, ac saepe nec duos dies pcrdurat, sed dissolvitur et

ciloprosternitur. Ergo-ne tugurium slare non poterit, nisi

sit qui ei prospiciat; et tantum opus, tam pulchrum et

tam admirandum, quomodo sine alicujus providentia in

tempus tam longum stabile manebit ? Considera mihi pul-

» Ex hom. in statuas. — » Ex interp. Ps. ia3. — 3 Es hom, in statuas.



5o8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

chritudinem cceli, quanto tempore duraverit, et non sit

obscurala. Considera mihi vim terrae, quomodo venter

ipsius tanto jam tempore pariens, nondefecerit. Considera

mihi fontes, quomodo scaturiant, ct non defccerint, ex

quo sunt condili. Considera mihi mare, quotfluvios reci-

picns, modum suum non transierit. Jure dc illorum quae

dicla sunt, unoquoque dicitur: « Quam magnificata sunt

» opcra tua Domine ! omnia in sapientia fecisli'. » Quo-

modo cnim absurdum non est, fabro quidem assidere, et

lignuui dividentem ac dissecanlem videre2 , nec rationem

pelcre aut reprehendcre; in medicum item, qui carnem

uritet secat, etin caveam includit, fameque aflligitmorbo

laborantem, non inquirere, sed quiescereet tacerc ; inefla-

bilem vero sapientiam et immensam benignilalem curiose

scrutari, et anxio nimioque labore inquirere? Et auxiliari

quidem pecuniasque profundere pro injuriam palienlibus

non facile volent: examinant vero omnino quare hic pau-

per; cur ille mcndicus, ille vero dives sil. Non deorsum

vullum demitlis, et tc ipsumcondemnas, acfrenum linguoe

imponens, animum cohibes; abjectaquc nimia istarum

rerum inquisitione, curiositatem hanc ad propriam tuam

vilam converlis? Inspice ea quac a le sunt gesta; in pela-

gus peccatorum luorum ; ac si curiosus es et negoliosus in

alienis, a tc ipso exige rationes diclorum et factorum,

quae male protulisli, quse turpiler fecisti. Nunc vero te

ipsum quidem inexcussum relinquis, sedens vero Deo jus

dicis, et peccalis tuis addis peccata. Et quomodo haec

non suntdigna punitione? quam ulinam omnes nos eflu-

giamus, gratia et benignitate Domini nostri Jesu Christi,

cui sit gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

' Psal. cm, 24. — » Ex inlerp. Psahn. 33.



ECLOGA DE DIVITIIS ET PAUPERTATE, HOM. XI. 5oo,

HOMILU XI.

De diviliis et pauperiate.

MATTILEO CROMERO INTERPRETE.

Cum praeter meritum quempiam divitem esse videris1

,

ne bealum judiccs, ne dignum aemulalione censeas, ne

condemnos Dei providenliam, ne arbitrere casu ac tcmere

ferri pracsenlia. Recordare Lazari et divitis, quomodo hic

quidem ad summum opulenliae ac luxuriae progressus cst,

cum esset crudelis, immitis, inhumanus et quibusvis ca-

nibus efFeralior. Siquidem hi pauperem miserabanlur et

curabant, non refugientes lingua allingere ulccra, quae

totum corpus opplcverant : hic vcro nec micas ipsi porri-

gebal. Pauper vero ille, revera dives, revcra copiosus, in

extremam pauperiatem decidit, ipso eliam necessario ali-

mento deficienle, et cum morbo ac fame continue lucta-

batur. Ac ille quidem plura, quam usus postularet, habe-

bat ; hic vero ne modicis quidem poliebalur. Scd tamen

non gravate tulit, non incusavit Deum, non conqueslus

est de providentia. Quomodo igitur absurdum non sit, eos

quidem qui malo afliciuntur, ita de omnibus gralias Deo

agere; te vero exlra certamina positum de his Deum con-

viciis incessere, quae alii gralis animis perferunl? Nam is

quidem , cui adversi quid accidit, si qnod verbum odio-

sum ct grave dixerit, eisi non tantam quanlam alius, sed

tamen minorem veniam conscquilur. At qui cxtra res ad-

1 Ex houi. 4 de Fato.



5lO S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C, P,

versas posilns, ipse aliormn causa perditum it animaul

suain, quanamvenia dignus fuerit, si de iis Deo convicietur,

pro quibus is, qui malo afficilur, gralias agit, nec unquam

cessat eum laudibus extollere ? Quam enim ob rem 1

, o

homo, eiusmodi tibi diviliae videnlur, quas oportetmagno

studio consectari? Propler voluptatem scilicet eam, quoe

ex mcnsis percipilur ? An propler honorem, propter satel-

litium eorum, qui per talia le colunt? An, ut eos qui mo-

lesli sint, ulcisci, atque omnibus formidabiiis esse possis ?

Nequeenim alias causas habes dicere, praster voluplalem,

adulationem, et mctum et ullionem. Non enim sapienlio-

rcm , neque tempcrantiorem diviliae reddere solent.non

commodum, non humanum, non ullam aliam virtutis par-

tcm iu animam inducere et inserere. Nec dicere potes, te

propler horum aliquid eas conscctari ac desiderare. Nonsolnm enim non norunt quidpiam horum bonorum inse-

rere aut excolere : sed etiam cum reposita inveniunt, vi-

tiant et obturbant : qiu-edam vero etiam revellunt, et his

conlraria inducunt. Scd de his non dicam:natn qui hoc

morbo capti sunt, non sustinent audire accusari se et ar-

gui : toti voluptatibus addicti, et ob id ipsum servi facti.

Propter hoc igitur, dic mihi, diviliae vobis desiderabiles ac

certamine dignae esse videntur, quod gravissimas in nobis

perturbationes alunt, iram ad opus excitanles et insani

gloriae studii ampullas majorem in modum attollentes, et

ad superbiam exsuscitantes? Quin ob hoc maxime obsti-

nate eas fugere oportet, quod feras quasdam immanes et

moleslas in animum nostrum inducunt, per quas eo qui-

dem honore, qui ah omnibus defertur, privant : illi vero

adversum coloribus illius illinunl, atque ita deceptis of-

ierflnt persuadentque, hunc illo majorem esse, cum non

sit natura , sed in speciem potius esse videatur. Ut enim

« Ex hom, quod nemo lsedatur nisi a se ipso.



ECLOGA DE DIVITIIS ET PAUPERTATE, HOM. XI. 5ll

merelricantium muliernm formne friclionibus et fucis

composiUe, pulchriludinc quideni ipsa carent, turpcm

vero ac delormem iaciem pulchram ac formosam seductis

ostentanl; ila diviliae quoque infainiam loco honoris exhi-

bent. Ne mihi cnim eas acclamaliones, qtue in propatulo

propter melum et assenlaUonem fiunt, inlueare, scd con-

scientiaui cujusque cx iis qui sic adulanlur, cxplica , et

videbis intus innumerabiles accusalores, qui contra te

vociferanlur, teque uiagis, qtiam qtii maxime tibi iniinici

hoslesquc sunt, avcrsanlur et oderunt. Quocl si aliquando

pcrsonam ex melu compositam rcrum commulalio super-

vcniens e conspeclu subduxerit et redarguerit, ut facies

illas sol radio calidiori iuunisso dclcît, sic tunc prebe

cerncs, te superiori lempore in exlremo fuisse contemptu,

aj)tid eos qui te colcbant : honorem vero libi haberi pu-

tasjre ab iis, qui le in primis oderant, et in extremis cala-

mitatibus le vidcre cupiebant. Ut cnim homo est animal

vilc, debile, exiguo lemporc durans1

; lale quid et ipsac

diviliae sunt : imovero non tale, sed el infirmius quid. iNcc

enim uua cum homine, sed etiam ante hoiniucm frequen-

ter extinguunlur. Et noslis omnes quain innumera hic

exempla iinmaturarum divitiarum animadverlerilis. Et

possessor quideni vivit, possessio vero periit:et utinam

ipsa sola periisset, nec possessorem simul perdidisset.

Quare non erraverit quispiam , si divitias improbum ser-

vum vocaveril, servum sanguivorum et homicidam, ser-

vumctede

Dominogratiam referentcm :

et quod graviusest, non tunc cum ipsiim reliquerit, in pericuia conjicit,

sed et priusquam reliquerit, tumullus ipsi ac lurbas ciel.

Eniinvcro, quis Entropio sublimior2

? nonnc univcrsum

orbem terrarum diutiis anleibal? nonue ad ipsa honorum

• Ex Serm, in Ne timueris cum dives , etc, - > Ex Serm. in ûtro-

pium.



5l2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

fastigia evaserat? nonne omnes eum tremebunt et formi-

dabant? Ecce aulcm ipsis vinclis in carcere factus cst mi-

serior, et servis miserabilior, et fame tabcsccnlibus men-dicis indigentior, quolidic gladios exacutos cernens, et

baralhrum, et carnifices, et abduclionera ad necem; nec

novit quidem, an unquam in illa voluptate fuerit, nec illius

vel radium sentitrsed in meridie, quasi densissima nocte

circumdalus, ita visu orbatus est. Quin si maxime conten-

damus, non polerimus, sermone declarare dolorsm, quan*tum eum consenlaneum est sustinere, in singulas horas,

ut capite plectalur, expectantem. Buxeum enimejusvul-

lum video , nihiloque melius affectum , quam qui semel

jam nunc emorluus sit:sonitus vero et crepilus denlium,

ac tremor ipsi tolius corporis adest, et vox inlerrupta, et

lingua solula, habilusque talis,qualem lapidcam illam

animam habcre par est. TS'on continue tibi dicebam , fu-

<mivas esse divilias, et tu illa non sustinebas? Non dice-

bam divilias improbum servum esse, ac tu nolcbas cre-

dere? Ecce in rcbus ipsis expcrienlia monslravil, non

solum fugitivas et improbas esse, verumetiam homicidas.

Haj namque le nunc tremere et formidare fecerunt. Non

dicebam tibi, cum assidue me vera diccntem incrcpares,

quod cgo te plus adulatoribus diligam? ego arguens obse-

quenlibus magis curem ? Non addebam his verbis, fiJc-

liora esse vulnera amicornm ,quam involunlaria oscula

inimicorum? Si mea vulnera pertulisscs, oscula illorum

mortem istam tibi non peperissent. Mea namque vulnera

sanilatem praeslanl:iiloruni vero oscula insanabilcm mor-

bum ellecerunt. Undenam hoc? Ex eo, quod humanarum

rcrum mulationes non cogitabas. Si enim mctuisses mu-

tationem, non snbiisses mulalionem. Sed quoniam ncque

per te ipse, neque ab aliis melior fiebas, ideo experimentum

eorum quae verbis dicebantur, reipsa sustinuisti. Semper



ECLOtiA DE DIVITIIS ET PAUPERTATE, HOM. XI. 5 1

dico1

,quod divitia: eos, qui male ipsis uluntur, produnt,

el venit lempus rc ipsa id vcrum esse ostendens. Quid eas

relines, qnne in lenlalione tibi nihil prosunt? Si vircs

habeut, adsint libi, cum in necessilatem incideris : si vero

tunc fugiunt, quid opus habes ipsis? Haec dico, neque di-

cere desinam : quamvis multi nobiscum expostulcnt. Sem-

per dicit, inhneret divilibus. Enimvero et illi semper intue-

rcnt pauperibus. Ego vero inharco divitibus, imo non di-

vilibus, verum iis, qui diviliis male uluntur. Semper dico,

non divilem traducens, scd raplorem. Aliud dives, aliud

raptor : distinguc res ; ne confundas qure impermixta sunt.

Dives es ? non vclo. Raptor cs ? accuso. Habes tua ? fruere.

Anfers alicna ? non laceo. Vis me ]apidare? paratus sum

ctsanguinem profunderc; modo ut peccatum tuum pro-

hibeam, non est mihi cura: odium, nec curas cst bellum.

Inum mihi cura: est, ut proficiant audientes. Et pauperes

mei filii, et divites mei filii sunt : idem uterus utrosque

parlurivit :e?etlem parluriliones utrosque pepererunt. La-

pidet qui vult, oderit qui vult; pignora coronarum sunt

mihi insidia*, et numcrus pra?miorum, vulnera. Non meluo

insidias : unum tanlum meluo, peccalum. Modo ne quis

me peccanlem arguat, vcl orbis lerrarum bellum adver-

sum me gerat. Videtis rerum humanarum vilitatem? Vi-

detis imbecillitatem potenlia^? Videtis divilias, quas sem-

per fugilivas appellabam, non solum fugilivas, sed eliam

homicidas? Ncque enim habentes se deserunt, sed jugulant

ctiam suos possessorcs. Cum quis eas colit, tum maxime

eum produnt. Quare colis divitias, quae nusquam retincri

possunt? Vis cas retinere? ne defodias ipsas, sed da in

manus pauperum. Fcrte sunt diviliae, si detineanlur, fu-

giunt : si spargantur. manent. Dislribue, utmaneantme

defoderis ut ne fugiant. Lbi sunt divitiae ? libenter eos qui

• Sfim. de Eutropio.

xcm. 33



5l4 *• 30 ' CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C P.

decesserunt, rogarem : ubi divitiae? Hnec vero dico, non

exprobrans, ncque refricans tilcera, sed ex aliorum nau-

fragiis, vobis portum parans. Etenim qui hodic dives cst1

,

cras paupcr fuerit. Eoque saepenumero risi lestamenla

legcns, dicentia : Dominium quidcm agrorum vel domus

ille habeto, usum vero alius : omnes enim usum habe-

mus; dominium nemo. Quamvis enim toto vitre nostrae

tempore penes nos maneant diviliaj, nullam mulalioncm

admitlenles, volentes nolentes moriendo eas aliis conce-

demus : usu quidem earum deccrpto, eoque solo, non eliam

dominio : sed nudi vacuique ad illam vilam demigrabimus.

Unde planum fit, illos dominium habere, qui et usum

earum contempserinl, et fruilionem deriserint. Qui enim

facultates abjccerit et pauperibus eas dederit, ille, ut opor-

tet, rebus suis usus est, et domininm earum habens de-

cessit. Si quis igitur earum et possessionem et usum ac

dominium habere velit, facultates suas omucs dimitlat:

nam qui hoc non facit, moriendo quidem omnibus illis

cedet ; frequenter vcro eliam ante morlem cum innumeris

malis et periculis eas abjiciet. Nec hoc solum tam grave

est, quod mutatio fiat, et repente, sed quod insuper dives

ad sustinendam p?upertatcm immutabililer proficiscatur.

Quanam igitur de causa divitias appctendas essc putas2

,

eosque qui eas possident, beatos judicasetsemularis? Quo-

nam diilert dives a paupere? ISonne unum corpus veslit?

non unum vcnlrem alit? Gur vero eliam multos servos

habes? Nam ut in veslimentis usum solum consectari

oportet, et in mensa, sic ct in servis. Etenim uno solo

servo unum Dominum uli oporlebat:imovcro eliam duos

aut tres dominos uno servo. Quod si grave hoc est, cogila

eos qui nullum habenl, et expediliori cullura fruunlur.

Proplerea uamque Deus manus nobis dedit et pedes, ut

> Ev hom. instatuas. — » Ex Serm. 3 in divitem et Lai.



J2CL0GA DE DIVITIIS HT PAUPEKTATB, HOM. XI. 5 1 5

ne servis indigeamus. Neque enim necessitatis causa scr-

vorum genus inductum est:quoniam cum Adam etiam

servus formatus fuisset:sed peccati et inobedientiae pcena

hsec est alque coercilio. Quod si maxime necessarium sit

servum habere, at unicum, aut alterum dunlaxal. Nam

quid libi vult mulliludo servorum, et insolenter incedere

in foro? An inter feras ambulas, quod obvios abigis? Ne

metuas : ncmo mordet eorum qui accedunt, et prope te

ambulant. At enim contumeliam ducis, pariter cum omni-

bus incedere? Quantae vero hoc dementiae est, equum

prope sequentem, contumeliam afferre non putare, ho-

minem vero, nisi decem millibus stadiorum abigatur, de-

dccori esse exislimare? Quid ista stultitia pejus, homines

abigere ct propellere, ut jumentum spatiose transeat?

Tanta enim nobis inler nos usus mutui necessitas a Deosolerti providentia conslituta est

1

, ut si etiam quis om-

nium hominum sit ditissimus, ne ita quidem hac conjunc-

tione solutus sit, et ut tenuiore opus non habeat. Neque

enim divitibus tanlum pauperes indigent, sed et divites

pauperibus, et isli magis illis, quam illi istis. Atque ut hoc

manifestius videas, faciamus, si videtur, duas civitates,

alteram divitum tantum, alteram pauperum; at neque in

ea, quae divitum erit, quisquam sit pauper, neque in ca,

quae pauperum vir quispiam dives sit : videamusque utra

magis se ipsa contenta esse possit. Igilur in illa quae co-

piosorum est, nullus erit opifex, non structor, non calcea-

rius, non pislor, non agricola , non faber asrarius,

nonreslio, non aliud ejuscemodi aliquid. Nam quis dives exer-

cere haec unquam vok»t? quando et ii qui haec tractant,

cum ditati fuerint, aerumnam horum laborum non ferunt.

Quonam igitur modo civitas haec nobis stabit? Dato, in-

quit, argento ement haec divites a pauperibus. Quonam

1 Ex interp. epist. ad Corinth.

33.



5l6\ 5. JO. CURYSOSTOMI ARCHIEPiSCOPl C. P.

vero pacto domos aedificabunt? an et hoc ement? At na-

tura id ficri non polest. Quarc neccsse erit arlifices illuc

accerscre, legemquc abrogare, quam inilio sanximus, cumcivitalem conderemus. \ideamus ergo

,paupcrum civila-

lem aedificanles, an ct insa minus suflicicnler conslitualur,

divitibus privala; si prius divilias, vclut aurum, argen-

tum, lapides pretiosos, ct vcstimcnta serica, et purpuraui,

auroque intexla, oralione amputaverimus, caqne inde

cjecerimus. Quid igilur ob hiec slalus civitatis hnjus re-

quiret, dic mihi? Nihil penitus. Nam sive aedificare opor-

tet , sive ferrum cuderc, sive veslimcntum lexere, non

auro, nequc argenlo, neque unionibus opus est, sed arle

ac manibus. Quid vero si agrum colere, lerraaiquefodere

oporleat, divilibns-ne an pauperibus opus est? Cuivis cla-

rum cst, quod paupcribus. Lbi ergo landem divitibus in-

digebimus, nisi si dcmoliri civitalem hanc oporleal* ? Quo-

lies igitur videris queinniam vcstimcnlis et numeroso

salellitio foris splendentem, cxplica conscicntiam ipsius,

et multum cujni repcrics. Cogita Paulum, Pclrum : cogita

Joannem , Heliam , imovero ipsum Dei Filium, non ha-

bentcm ubi caput reclinaret. lllius et scrvorum ejus aemu-

lator esto, horumque inellabiles divilias conlemplare.

Quod si cum paululum prospexeris , ex hoc rursus lene-

bris involvaris, pcrinde ac in naufragio superveniente pro-

cella, audi sentcntiam Christi diccntem; fieri non possc,

ut dives in regnum coelorum introeat. Et ad hanc senten-

tiam confer monlcs et terram et mare, omniaque si vis,

oratione fac aurum csse, cl nihil videbis par dclrimento,quod tibi inde exislet. Nain si quilibet cx vobis divilibus

univcrsum mundum occuparet, et quilibet tot haberet

homines, quot jam sunt ubique tcrrarum et in mari et in

orbe toto; quilibct etiam terram, et mare, et quse ubique

> E\ comm. in Evang. Mallh.



ECLOGA DE DIVITIIS ET PAUPERTATE, HOM. XI. 5lJ

sunt aedificia, et urhes et gcnles possidcrel; undequaque

eliam loco aqtue et fonlium ipsi aurum afllucret; non ego

trium obolorum esse dixerim ejusmodi divites, si regno

exciderint. Si enim jam, qui opes pcreuntes concupiscunt,

cum iis non potiunlur, torqucntur, quid tandem ad eos

consolandum sufliciet , ubi illorum bonorum gustum per-

ceperint1

? Jam vero, dic mihi, si quis te in Regiam intro-

duccret, et ut Rex coram omnibus scrmonem lecum ha-

bcret, procuraret, conviclorcmque et contubernalem libi

ipsnm faceret, nonne omnium bealissimum te esse dice-

res ? Cum autem (ulurum sit, ut in ccelum ascendas, juxta

Regem universorum aslcs, et Angelis ex advcrso resplen-

deas, et inaccessibili illa gloria fruare, dubitas an oportcat

pccuniam profundere ? cum oporleret si vilam quoquc

ipsam exuere nccessc sit, cxullare et gestirc, et quasi

alalum ficri, pra) voluptalc. Tu vero, ut praefecturaui ac-

cipias, furlorum libi occasioncs praebentem; nec enim ego

ejusmodi rem lucrum appello; eliam facullates profundis;

et cnm ab aliis fceneratus es, si vel ipsam uxorem et libe-

ros pignori dare oporleat, nil cunctaris : regno autem

ccelorum, quod succcssorem poleslatis non habet, propo

sito, refugis et detrectas, opibusque intentus es?

Sed, heu magnum stuporem ! quod, cum hujusmodi

bona expectentur , adhuc praescntibus inhiamus , et non

adverlimus dolum malum diaboli, qui parvorum objectu

magna nobis adimit : lutum dal, ut ccelum rapias : um-

bram oslcndit , ut veritate excludat : in somniis imagines

objicit, hoc enini sunt pracsentes divitine, ut advenienlc

die, pauperrimos omniumoslendat. Quis cnim ita assiduus

et insatiabilis hostis est, sicut diviti.c2? Viventibus quidem

nobis, animam perdunt; mortuis autem, corpus conlu-

melia afilciunt; quippe quae ne in terra quidem occultari

' Ex hom. de perfecta cbaritate. — • Ex comm. in epist. ad Corintli.



5lS *. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI G. P.

illud sinunt, quod tamen communc etiam judicio damna-

tis est. Illos siquidem, poslquam mortis poenam eis irro-

garunt legislatores, non ullra curiose scrutantur. At divi-

tiae possessores suos, etiam post mortem acerbissimo

supplicio afficiunt, nudos et insepultos exponentes : spec-

taculum horribile et miserabile. Enimvero graviora hi pa-

tiuntur, quam qui ex sententia et ira Judicis ea ferunt.

Hi siquidem primo et secundo die inhumati manentes,

terrae mandantur : illi vero cum traditi sunt humo, tunc

a sepulchrorum effossoribus denudantur et contumeliis

afliciuntur. Quod si non etiam loculum abstulerint et

abierint, non jam diviliis , sed paupertati,quae tibi est

acceptum ferendum : adeo ut, si hunc quoque divitiis con-

credamus, et ex lapide parare omittentes, ex auro eum

fabricemur, et hunc facile pcrdituri simus. Quid igitur

miseriusdivite fuerit, quando neque mors ipsi securitatem

praebet, sed miserum illius corpus ne vita quidem defunc-

tum, a malishujus vitce liberatum est, latrocinium et di-

reptionem patiens ob avaritiae amorem, a scelestis homi-

pibus et sepulchrorum cfFossoribus, qui pulveri et cineri

bellum conantur inferre : idquc longe gravius, quam dum

viveret? Tunc enim in conclave ingredienles, cistas eliam

evacuabant, a corpore tamen abstinebant ; nec tam multa

auferre poterant, ut et corpus nudarent. Jam vero neque

ab hoc se continent, sed ipsum movent, atque omnem in

partem vertunt, magnaquecrudelitatc insultant. Postquam

enim terrae mandatum est, ipsi hoc nudnm ab eo, quem

illinc habebat, amictu, et a veslibus, facienles, ita pro-

jectura relinquunt in multa solitudine. Ac natura quidem

etiam hostes tunc temporis ipsi reconciliat : divitiae vero

eos quoque qui nihil quod objicerent hfbebant, hostes

efficiunt, sicque inhumanorum insaniam contra morluum

et immotum efferantet concitant, ut ne carnibus quidem



ECLOGA DE DIVITIIS ET PAUPERTATE, HOM. XI. 5ig

abstinerent sicabi ipsis etiaai illa membra esscnt usui fu-

lura. Ne igitur magnum bonum divitias esse arbitremur 1.

Magnum enim bonum est,non possidere divitias, sed pos-

sidere timorem Dei. Ecce enim, si quis justus esset, et

multam fiduciam in Deo fixam haberet, etiamsi omnium

forel pauperrinius, satis essct ad dissolvendum prsesentia

mala : sufficeret enim simanus tantum in coelutn proten-

deret, Deumque invocaret, et statim nubes haec praeter-

iret. Tantum vero auri reponitur, et quovis luto est inuti-

lius, ad solutionem malorum prementium. Neque vero in

hoc solo periculo; verum eliam si morbus occupet, si

mors, sive quid aliud cjusmodi, redarguitur divitiarum

vis, nullum levamen iis quoe accidunt, a se habens oslen-

derc. Ubi nunc sunt divites, qui usuras numerant2

, et

usuras usurarum, qui omnium bona accipiunt et nunquam

satiantur? Audivistis Peiri vocem, ostendcntem pauper-tatcm divitiarum malrem ? quoe nihil habet, et iis qui dia-

demate circumdanlur, locupletior est ? Haec enim est, quae

nihil habens mortuos excitabat, et claudos reclos faciebat,

et dnemones ejiciebat, et talia largiebatur, quae purpura

amicti, et magnorum terribiliumque exercituum ductores

nunquam valuerunt. Quid igitur dicit? Argentum et au-

rum non habeo. Quid hac voce gravius? quid beatius at-

que opulenlius? Alii siquidem in conlrariis gloriantur

diccnles : Habeo tot et lot auri talcnta , et jugera terrae

infinila, et domos et mancipia : hic vero in eo, quod om-

nium sit pauper.*itnus, et non confundilur ob paupertatem,

ncc pudore afficitur, scd in ea sibi placet. Sic nimirum

qui nihil habet, omnia possidcre, sic omnium bona sibi

comparare valet. Si vero omnium bona possidemus, om-

nibus privati sumus. Qui igilur facullatessuas velut com-

munes reputat, et non tanquam proprias, is non suis dun-

» Ex hom. in statuas. — * Ex comm. in epist. a ad Corinth.



D20 9. JO. CHRVSOSTOMt ARCHIEMSCOF-I C. V.

taxat , sed etiatn iis quae aliorum sunt, siculi propriis

utetur. Qui vero se disjungit et suorum bonorum tanlurn

dominum facit, is nechorum quidem dominus crit : ncmo

enim possidenli aliquid dabit : ct lalronum , ct furum ,ct

calumniatorum , et vicissiludinis rcrum, et omnium po-

tius, quam illius, erunt, quae sunl illius. Et si vis, ipsum

qui ha?c dixit et egil , tabcrnaculorum illum faclorem,

Cilicem , de cujus patria non conslat, in medium addu-

cam. Hic igilur totum pcrcurrit orbom terrarum1

, in fame

et siti et nuditatc ; nihil omnino apporlans, non ad amicum

vadens, non ad familiarcs : elcniin in principio communis

adversarius erat : sed tamcn omnia habcbat, ubi ingressus

esset. At vero Ananias et Sapphira, ti t modicnm quid de

propriis possiderenl, omnibus cxcidcrunt, ac simul ipsam

vitam perdiderunt. Deseras igitur lua , ut alicnis , vclut

propriis, ularis. Qucmadmodum cniin qui male sibi con-

scius est, ctiamsi omnium opes obtinuerit, omnium cst

miserrimus : ita qui purgatam habet conscicnliam, eliamsi

dctrilis pannis amictus sit, et cum fame luclelur, asquiore

est animo, quam qui luxu valde ailluunt. Idcirco habcs

pecunias2

, ut pauperlalcm sublcves , non ut panpertate

molestus sis. Tu vero prnclextu levaminis majorem misc-

riam eflicis ;

bcnignilalem vcndis pccunia. Vcnê, nonprohibco, sed rcgni coelorum prelio. Ne parvum tanti

oflicii pretium accepcris, nempe usuram ccnlesimam, sed

vilam illam aeternam. Cur mendicus cs et pauper, et an-

gusti animi, parvo, hoc est pecunia percnnte, magna vcn-

dens? Cur Deo reliclo humana lucraris? Cur divilcm prac-

tercurrens, non habcnlimolcstuses; ct graliam rcfcrcnlcm

deserens, ad ingralum le ingcris? Ille cupit referrc gra-

tiam; iste vero gravate etiam refcrt. Iste vix ccnlesimam

reddit, ille vero ccntuplum, et vitam sclcrnaui. Isle cum

• Ex intcrp. epist. ad Rom. — • Ex comm. in Mallh.



ECLOGA &E DIVITIIS ET PAUPERTATE, HOM. XI. D2 (

contumeliis et conviciis, ille cum laudibus et cum appro-

balione. Isleinvidiain libi snscitat1

, illevcro coronas eliam

concinnat. Isle vix hic , illc vero et illic et hic. Nonne

igitur exlremac hoc demcntiac est, nescire lucrari? Pecu-

niam possidere oportnit uli dominos, non uti servos : ila

ut ea in polestale nostra, non ut nos in ipsius simus. Prop-

terca namque ^prâra dicnntur pccuniae, ut ad necessaria

minisleria iis ulamnr, non ut in custodiam deponamus.

Scrvi enim cst asservare :

cxpendere vero domini, et ma-gnam potcslatem habenlis. Quocirca nihil insipientius

servo pccunioe. Tcncre sibi vidclur, cum ipse teneatur2

:

videlnr sibi dominus, cum sit servus : et cum ipse sibi

vincula circumdedcrit, qnasi in omnes impcrium habens,

geslit : et asperiorem in sc feram eiTiciens loetatur, ct sal-

lat

dnmfit caplivus : et videns

cancmrabie percilum ct

insilienlem animae suae , cum ligare et fame maccrare eum

debercl, affluentem ipsi cibtim pracbct, ut mogis assiliat,

el formidabilior sit. ISe igllur ex eo, qnod multa libi com-

pares, voluptatis aliquid tibi accedcrc putes , sed si dites-

cerc non ctipias3

. Si enim dives fieri dcsidercs , nunquam

slimulari ccssabis : infinilus cnim hic cst amor; ct quo

longiorcm viam progrcssus fueris, tanto longius a finc

aberis : et quo plura, qnne aliorum sunt , concnpiveris,

tanlo gravior fit cruciatus. Nam silienlcs tunc nos rccrca-

mns, cum quantum volumus, bibimus : quamdiu vcro

silimus, ut omnes fonles exbauriamns, majus lamcn nobis

tormenlum fit. Et quemadmodum vinctum cum cernis,

et in lergo et in manibus'', saepe vcro eliam in pcdibus

fcrro velut obductum , ob hoc maxime miserum dicis :

ila divilein quoque cum conspexeris innumeris rcbus cir-

cumdatum, ne ob id divilem , sed propterea vel maxime

» Ex interp. Evang. S. Joan. — » Ex inlerp. Evang. S. Maltb. —•' Es

inlerp. epist, ad Rom, — i Ex interp. Evang. S. Malth.



52 2 8. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

miserum esse existima. Nam cum hisce vinculis etiam

molestum carceris habet custodem, peeuniae scilicet amo*

rem, qui carcerem hunc transcendere non permiltit, sed

innumeras ipsi parat pedicas et custodias, et januas, ac

vectes. Et ubi in interiorem custodiam ipsum conjecerit,

persuadetetiam, ut his vinculis delectetur, ut nullam libe-

rationis spem prementium malorum inveniat. Non cnim

tanlopere desiderat pauper necessaria, quam superflua

dives : nec rursus tantum habet virium ad improbitatem

exercendam , quantam facultatem iste habet. Si igitur et

magis velitet possit, perspicuum est. quod etiam magis et

plura sit operaturus. Divitem le fecit Deus, ut opituleris

indigentibus1

, ut peccata tua per aliorum salutem diluas.

Pecuniam tibi dedit, non utconcludas in luam perniciem,

sed ut profundas in salulem tuam. Ob hoc etiam possessio-

nem ipsius incerlam fecil et minime stabilem,

ut et in

hoc relaxet insani circa ipsam amoris contenlionem. Si

enim pecuniae possessores jam, cum de ea confidere non

valeant, sed multas ex ea re nasci videant iusidias , adeo

illius desiderio exardescant; cui tandem parcerent, a quo

seseabstinerent , si etiam hoc divitiae haberent, ut firmae

ac stabiles cssent? Quisenim, quaeso,Heliapauperiorfuit2?

verum ob idomnesdivites vincebal, quoniam pauper crat;

et ipsam paupertalem divite animo eligebat, omnesque

pecuniae divitias inferiores animi sui magnitudine pulabat

esse, nec dignasphilosophia sua. Nam si magna hacc prae-

sentia duxisset, nequaquam solam melolen possedisset.

Ita enim praesentem vanilatern damnavit, ut velut lutum

projectum ipsum aurum intuerelur. Propterea el Rex il-

lius pauperis indigebat, et ad os ipsius, nihil praeter ovi-

nam vestem habentis, hiscebat, tantum auri possidens. Ita

> Ex hom. in statuas. — • E* iisdem.



ECLOGA DE DIVITIIS ET PAUPEBTATE, HOM. XI. 5a3

sane purpura splendidior erat ovilla vestis, et regiis pala-

tiis spelunca justi. Ideoque in coelum ascendens, nihil

aliud quam ovillam illam vestem discipulo reliquit. Cumhac, inquit, adversus diabolum luctatus sum : hac accepta

tu quoque contra illum tc arma. Firma enim sunt arma

inopia, et invictum proesidium. Et accepit oviliam vestem

perinde ac maximam haereditatem Elisaeus. Enimvero

maxima dubio procul erat haereditas, et omni auro pretio-

sior. Et crat duplcx Helias ille, eratque supra Helias, et

infra Helias. Novi quod beatum judicetis justum illum ,

velitque quisque vestrum Helias esse. Quid jgitur si vobis

demonstrabo, aliud quiddam multo majus illo nos omnes

accepisse? Nam Helias quidem vestem ovilem dimisit dis-

cipulo : fllius vero hominis ascendens, suam ipsius carnem

nobisreliquit. Quotiesergopecuniaejacturam audierimus1

,

ne pcrturbemur, sed dicamus, Benedictus Deus, et multo

majores divilias reperiemus. Neque enim tam uberem

fructum percipies si divitias in indigentes expendas, et

circumeas paupercs conquirens, el facultates tuas spargas

esurienlibus, quantum hoc verbo lucrifeceris. Quando et

ipsum Job non tam admiror aperientem domum indi-

gentibus, quam stupeo ct laudibus extollo, rapinam bono-

rum cum gratiarum actione ferenlem. Nam qui ejusmodi

est, si possit scdatis naturae fluctibus illud Job dicere : Do-

minus dedit2

,Dominus abslulit; cum Abrahamo ipso sta-

bit, et cum Jobo laudibus extolletur, ex hoc solo verbo.

Cum igitur tibi aurum abstulerit diabolus3

, vel per prsedo-

nes, vel per aliam quampiam occasionem, laudibus cele-

bra Dominum, et plus lucratus fueris , dupliceinque plagam

dederis inimico, tum quod graviter non tulisti, tum quod

gratias etiam egisti. Nam si animadverterit, dejici te pecu-

> Ex interp. epist. a ad Corinth. — » Job. xlii, 7. — s Ex hom. 4 de

incompreheruibili.



53$ S. JO. CHRYSOSTOMI AftCniEPISCOPI C. P.

niae detrimento, et nt Domino succenscas adduci, nuir-

quara hoc agere dosinet. Si vero conspexerit, tenon modo

non conviciari Dco, qui te fecit, scd magis eliam ipsi gra-

tias agere, qunccumque res gravior acciderit : desinit len-

taliones admovere , sciens, quod gratiarum actionis libi

praebeat occasionem adversilas, splendidioresque coronas

libi faciat : id quod in Job quoque usu venit. Nam cum

pccuniam ipsi abslulissct , jamque videret magis ad gratias

agendas eum incilari, ullra accedere non est ausus , sed

turpilcr et omnino victus abiit, splendidiorcm Dei athle-

tuin cum effecisset. Ac Job quidem posleaquam coronis

palientise et forliludinis omnibus exornatus est, duplicia

qu;e amiserat recepit oirnia. Tu vero non duplicia ac

triplicia , scd centuplicia accipies omnia, si gcnerose tule-

ris; et vitoe oeternne haercditalem adibis : quam utinam nos

omnos adipiscamur,gratia et bcnignitate Domini nostri

Jesu Christi, cui gloriaet impcrium in soecula sicculorum.

Amen.

HOMILIA XII.

De Ingluvfe el Ebriettile.

MATTnÊO CROMERO INTERPRETE.

Vultis videamus 1

, quam volnptatcm quemque hono-

rem habeant diviliae ? Mcnsas divilum alque pauperum

expendamus, rogemusquc eos qui cpulanlur, quinam siul

maxime, qui pura ct germana voluplateperfruantur : ii-ne

qui ab dimidiatum diem in stragulis accubanles, ccenas

* Ex Serm. rjuod nemo laeditur nisi a se ipso



ECLOGA DE INGLCVIE ET EBRIETATE, HOM. XII. O20

prandiis conjungunt, et ventrem disrumpunt, et sensusob-

tundunt, et immodico eduliorum pondere navigiuni de-

primunt, navemque, ila ut exhauriri non possit, obruunt,

et quasi in naufragio corporis eam demcrgunt, et pcdicas,

et manuum linguaeque vincula excogilant , totumque

corpus aslringunt vinculis, ferrea catena gravioribus ,

ebrietalis inquam etluxurice ; et neque verum acsinccruin

somnum capiunt, neque a tcrribilibus insomniis liberi

sunt, insanienlibus miseriores, et ullro daemonem animae

suas asciscunt, el in risum thealro servorum proposili

neminem eorum, qui adsunt, cognoscunt; et neque loqui,

nequc audire queunt : sed inter manus a slragulis in lec-

tum deferuntur? aut qui sobrii sunt et vigilantes, et qui

modum necessitalc finiunt, maximumque condimentum

famem et sitiin habcnl?ftihil enim adeo voluptalem et

sanitatem facit, ut si quis cum esuril ct sitit, tum dcmum

ea quae proponunlur, allingat, satielatemque sola nccessi-

tale metiatur, neque majus viribus onus corpori imponat.

Ouod si sermoni meo fidem non habes, conlemplare utro-

rumque corpora et singulorum animam. Nonne moderate

quidem edentium corpora robusta sunt, sensusque expe-

dilc admodum munus suum explent ? Illorum\eroflaccida,

etquavis cera molliora, etmorborum examinibus obsessa?

Etenim pedum dolores celeriter in eos involant, tremor-

que intempeslivus, el immaturum senium, et capitis do-

lores et distensiones, et stomachorum repleliones, et ap-

pctiluum exlinctiones, assiduisque medicis, et continuis

medicinis, quotidianaquecuralioneindigsnt. Hoec-neigitur

voluptatis sunt, dic mihi? Quisnam hoc dixerit eorum,

qui, quid sit voluptas, norunt? Tunc enim voluptas fit,

quando praecedente concupiscentia, est fruitio. Etenim si

fiuilioquidem sit, concupiscentia veronusquam appareat,

perit voluptas omnis et evanescit. Et quemadmodum na-



5a6 8. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P.

vis1

,quae majorem quam pro niodo suo, mercium vim

receperit, oneris magnitudine depressa submergitur ; ila

ct animus et corporis nostri nalura, si plusalimenli, quam

provirtute sua.acceperit, obruitur; et pondus sibi imposi-

lorum non sustinens, in profundum perditionis demergitur,

nautasque et gubernatorem, et prorelam , et veclores, et

ipsum deniquc onus cum omnibus perdit. Quemadmodum

igilur in navibus, quae ita dispositae sunt, non maris tran-

quillitas, non scientia gubernatoris, non multitudo nau-

tarum, non instrumentorum apparatus, non tempus anni

commodum, non aliud quidquam ita flucluanti navi pro-

dest ; ita et iis qui luxu afiluunt, usu venit; non doctrina,

non exhorlalio, non institutio et consilium, non metus fu-

turorum, non pudor, non eorum qui adsunt reprehensio,

non aliud quidquam denique servare animum ita fluc-

tuantem potest. Verum et ad hanc praesentem vitam

inutilis fit is qui talis est, et ad omne opus bonum re-

probus. Hinc, et non aliunde, gravibus et insanabilibus

morbis capiuntur ii, qui in perpetua luxuria vivunt

atque ob id in hanc vitam se productos arbitrantur, ut

cum luxuriae indulserint, ventrcmque disruperint, ita sa-

ginato corpore decedant, lauliore mensa e suis carnibusvermi inslructa. Etenim tremoribus, et paralysi et tabi et

gravedinibus el pedum doloribus, aliisque compluribus ,

quoe medici memorant, fiunt obnoxii. Venenatis enim

medicamentis nihilo melius constituentur mensae hujus-

modi; imo, sl verum dicerc oportet, multo deterius. ISTam

illa quidem subito eum, a quo sunt accepta, sustulerunt

mortemque sine sensu adduxerunt; ut ne per hoc ipsum

quidem molestia morientem affecerint : istaj vero vitam

innumeris mortibus graviorem afferunt iis, qui eas magni

faciunt. Atque alii quidem morbi multos habent condo-

> Ex hom. 4 de Fato.



ECLOGA D£ INGLUVIE ET EBRIETATE, HOM. XII. §2^

lentes : qui vero e luxuria et ebrietale nali sunt, non pa-

tiuntur intuenles , ne si velint quidem, his qui iis deti-

nentur, condolcre; sed mali quidem exuperantia flectit

ad misericordiam, morbi vero causa, scientem exacerbat.

Neque enim a naiura, quemadmodum illi, laesi sunt, ne-

que ab hominibus insidiis appetiti : sed ipsi sibi horum

morborum opifices extilerunt, ultro se in praecipiliuui

malorum projicientes. Non ita scorpius aut serpens in

visceribus cujusquam insidens quoquo versus inficit, ut

luxuriae concupiscentia omnia pervertit atque perdit. Feris

euim illis ad corpus duntaxat procedunt insidiae : ista vero

cum insederit, cum corpore animam item perdit. Quando

igitur onmium pernicies hocest, resque omnino ridicula,

ipsi vestri corporis sanitali parcite. Non dico, ut victus

asperitali vos delis, si ipsi noluerilis : quod superfluum est

lollamus; quod extra necessitatem amputemus. Quam

enim veniam meremur, si alii ne necessariis quidem,cum

possint, fruanlur, nos vero ullra necessitatem luxuriose

vivamus? Quem enim laulius vivere dicemus 1

, illum-ne

qui olcribus vescitur et sanus est, nihilque injucundum

habct; an vero illum qui Sybariticam apponit mensam,

alque innumeris plenus est morbis? Pcrspicuum est quod

illum. Nihil igitur ultra necessitatem quaeramus, sed qui

leguminibus quidem contentus esse potest, etrectc valere,

nihil praeterea quaerat. Qui vero imbecillior est, olerum-

que ministerio iudiget, non prohibeatur. Si vero aliquis

infirmior sit, et moderato carnium adjumento indigeat

neque istum prohibebimus. Non cnim ut occidamus ho-

mines et perdamus, ista suademus; sed ut superflua am-

putemus. Superfluum vero est, quod ultra necessilatem

est. Quod si absque islo sanam honestamque vitam agere

possimus, plane superfluum illud est, quod adjicitur. Non

» Ex Interp. epist. a ad Corinth.



02b s. jo. cniwsosTOMi A.nciiiEPiscoPi c. p.

vidclis cum quibus nobis lucla esl1

? curn incorporeis po-

testalibus. Quonam igilur paclo, caro cum simus, eos su-

perabimus? Nam si, qui cum hominibus luclalur, tempc-

ranler edat necesse esl, longe rnagis qui cum dacmonibua.

(ium aulcm et saginae et diviliis simus aslricli , unde

vinccmus adversarios? Sicut cnim in cilhara2

, si soni

fuerint molles ac rcmissi, ncc bcnc intcnti, arlis quoque

prtestanlia succiditur, ncrvorumque vilioservire cogilur :

ila in corpore, cum id mnltam curalioncm a nobis indcp-

tum fucrit, acerbam servitutem animus perfert. Ne igilur

saginemus corpus.ncque incrs id alquelaxum luxuria rcd-

diiinus. INon dico, ut nos exhauriamus aut duriter nimis

tractemus; sed ut tanlum cibi sumamus, quanlum et vo-

luplatem habeat, veram, inquam, voluptalem, et alere

corpus , et obsequens nobis aplumque ad functioncs

animiexhibere possit, bene compactum et coagmentalum.

Cum enim luxuria redundans fuerit, ipsos clavos, ut ila

dixerim, et compagcs coalitas, ob inundalionem, relincre

ncquit. Inundalio enim ubi invaserit, univcrsum di>solvit

el confundit. Per se namque satis est emolnmentum, vo-

Juptas et sanitas: quod autcm plus est, pcrnicies ct fasti-

dium et morbus : quodqne his est gravius, quia ipsam

quoque animam una cum corpore perdit. Et siculi (erra

valde humida vermesproducit, sic insilaquoque cupiditas,

quando luxu perfunditur, voluplales parit: cumque cor-

pus factum est mollius, necesse est animam simul perni-

cicm capcre. Si enim qui defrecatum vinum bibunl5

, re-

prehensione non carent, quid dicemus ad eos , qui

pcregrinationes transmarinas vinicausa suscipiunt, quique

omnia movent, ne qnod vilis gcnus ipsos laleal? quasi ra-

tiones reposcendi sint, nisi omni vini gcnerc scse ingurgi-

« Ex interp. epist. 1 ad Corinlli. — • Ex comm. in epist. ad Jlebroeos.—1 Ex iiom. de Fato.



IiCLOd.V DE INGLUVIK JiT LliHn.TATt', IIOM. Xll. .)2<)

taverint. Rcvera nihil ita amicum est dicraoni, ut luxuria

et cdacitas1

. Quid enim non niali facit luxuria ? Porcos

facitcx hominibus, ac porcis etiam deleriores. Nam porcus

quidem in luto volutatur, et stcrcorc pascitur: istc vero

abominabiliore, quam illa cst, mensa vescitiir, illicitos

concubitus cxcogitans et exleges amores. Talis homo nihil

a d;emoniaco differt. Ac daemoniacum quidcm saltem

miseramur; islum vero avcrsamur et odimus. Quare ?

quoniam uilroneam sibi insaniam attrahit, el os, oculos,

nares, et omnia prorsus membra peccati cloacas cfficit.

Quod si interiora quoquc inspicias, videas et animum ip-

sum tanquam in lempestate ct frigore gelalum alque tor-

pentem, ila ut nc scapham quidem propter tempestatis

magnitudinem servare possit. Nam qui ebrictali et inglu-

vici mancipali sunt2

, neque somnum vcrum ct sincerum.

capiunt, ncquc a tcrribilibus insomniis liberi sunt. Quo-

nam igitur modo absurdum non esl5

, cxpcrles quidem

ralionis animanles nihil ullra necessitatcm quaercre : ho-

mines vero prasdilos ralionc ct imagine Dei cohoncslatos,

illis etiam minus compotes ralionis fieri, mcdiocrilalis

fincs practergredienlcs ? Quanlo cnim melior hujnsmodi

hominibus asinus eslPquanlo melior canis ? Nam Jii qui-

dcm, sivc cdendum est, sivc bibendum, fincm norunt, id

quod satis est, nequc ultra ncccssitalem progrcdiuntur :

eliamsi innumerabiles saepe cogant, non suslinebunt mo-

dum excedere. Isti vcro his etiam despicabiliores se esse

judicarunt. Etbcstias quidcm ultra modum cibum capere

non cogunt: ac si quis inlcrroget, quamobrem? nc nocea-

mus, dicunt: sibi vcro ipsis hanc providenliam non

adhibcnt: adeo ctiam illis viliores sese cxistimant, dum-

quc assidne tempestale vcxanlur, negligunt. Ncc illa die

' Es comm. in Mailh. — » E* comm. in Joan. —- * E\ comm. ia

Mallh.

XClII. 34



530 S. JO. CIir.YSOSTOMI ARCIIIEHSCOPI C. I'.

solum, qua ebrii sunt, daninum quod ex cbrietate orilur,

sustinent, sed eliam posl illum diem. El siculi poslquam

febris transiit, noxa, quae est ex febri, remanet : ita quo-

que cum ebrietas recessit, cbrielalis procclla in animo et

in corpore versalur: ac miserum quidem corpus jacct re-

solutum siculi navis a naufragio : anima vero corpore

aerumnosior, cliam cum hoc dissolutum est, lempeslalcm

suscitat, ac cupiditatem accendit vehementius. Quam

igilur multa ab ebrictate hominibus mala accidant, pudet

medicere : sed ipsorum relinquo conscicnliae, ut quaj

exactius ca cognila habeat. Quid enim turpius ebrio et

temere vagantc, et grave illud naufragium perferente, ac

Dei dona slullorum conviciis exponenle? Multos enim,

cum has affectiones acciderint, dicere audio: Utinam ne

sit vinum. ampntiam ! o stuporem ! aliis peccantibus

Dcidona accusas? An enim vinum, o homo, malum illud

fccit? non vinum, sed intemperantia male utentium. Dic

igitur ; ulinam ne sit ebrictas, ne sit luxuria. Quod dicis ,

ne sit vinum, dices scnsim progrcdiens, ne sit ferrum,

propter homicidas : ne sitnox, propler fures: ne sit lux,

propler calumnialores : non sit mulier, propter scortatio-

nes : ct omnes res denique subvertes. Ne igilur vinum in-

simules, sed cbrielatem, et eum qui bono malc usus est

et ipsum si sapiat adiens, dcscribc illi cunctam ipsius tur-

pitudinem, ct dic ipsi : Vinumdalum c£t, ut cxhilaremur,

non ut indecenter ac indccore nos gcramus ; ut rideamus,

non ut rideamur : ut sani simus, non ut aegrotemus: ut

corporis imbecillilatem corrigomus, non ut aiiimi vires

dejiciamus. Uonoravit tc Dcus lioc dono, cur te ipse

contumclia per inlemperanliam aflicis ? Si enim sanclus

ilie Timolheus, eliam cum morbo lenerelur, et continuas

infirmitales suslineret, vino non est usus, donec magister

permisit, quam nos excusationcm habere possumus, in



ECLOGA DE INGLUVIE ET EBRIETATE, HOM. XII. 53 £

sanilale nos incbriantes? llli enim dixit, «Vino lnodico

» nlere, propter slomachum luum, et frecjucnles tuas in-

«firmitates1

: » nostrum verounicuique dicit, Vino modico

uterc, propter lbrnicationcs, et iVequenlia tua lurpiiocjuia,

aliasque pravas cupiditates, quas ebrietas parcre consue-

vit. Vinum ad laetiliam datum esl : incjuit enim, « Vinum

» laetificat cor hominis2

: vos autem hanc ipsius virtutem

labefactalis. Quce enim laelilia est, menlis compolem non

esse, et innumerabilcs habere dolores, et omnia videre

circumagi, et horribili caligine occupari, et sicuti febrici-

tanles quidam opus haberc, ut oleo caput perfundalur ? ex

diebus item noctes faccre, et ex luce tenebras? oculis

etiam apertis ea, qua? antc pedes sunt, non videre, ac tot

lantisque malis se ipsos undique transfigcre? Nam qui in

ebrietate et intemperanlia vivunt

3

, iis in noclis tenebras

dies convcrtitur; non quod sol cxlingualur, sed quod

mens illorum tcmulentia obscurelur. Qui se ebrietali de-

dunt'1

, quanto magis sibi merum infudcrint, tanto magis

sili inardescunt, semperquc haustio, silis fit fomes : et vo-

luplas quidem ad cxtremum evanescit, sitis vero facta in-

desinens, in ipsum ebrietalis praccipilium deducit eos ,

quos caplivos agit. Hinc vel maximc quis obstupescat

amentiam eorum', qui ebrietati addicti sunt, quod nc

tantum quidem isli sibi parccre volunt, quantum aliipar-

cunt ulribus. Nam hos quidem vini vendilores non paliun-

lur plusaequo capere, nc disrumpantur : isli vero miserum

ventrem ne hac quidern provisione dignantur,* sed cum

eum impleverint et disruperint, usque ad aures, usque ad

nares, usque ad fauces ipsas replenl omnia; peranguslum

meatum spirilui, qure vis aniinal gubernat, inde compa-

rantes. An ob hoc fauces tibi datae sunt, ut cas uscjue ad ex-

' 2 Tim. v, i3. — ^ psa i, C |,,;

i3, — 3E\ comin. in Joan. — 4 E\

Hexacmero. — 5 Ex interp. Evang. Malth.

34.



§3'2 6. JO. ClMVSOSTOMI ARCIlIEPlSCOPl C. P.

trcmum oris pulrido vino , aliaque pernicie expleas ?

Non ob hoc: sed ut sacrasprcccssursum ad Deummittas,

et divinas lcgcs legas, proximisquc ulilia suadcas. Neque

enim ila vis rapidorum iluminum ripas excedere et sub-

ruere solet1

, ut luxuria delieineque omnes sanitalis noslraj

munitiones facilc subvcrtunt. Etcnim cum avidilate escis

inhiarc, ct corporis vires incidit , ct animi forlitudinem

delrahit et relaxat. Neque hoc solum luxuriose viventi

gravc accidit, quod distringilur ct venlrem proprium dis-

rumpit, etcorporis pariter atquc animi sanitatemsuccidit

sed etiam illud, quod celerius prneterfluit ct transcurrit,

elnc unum quidem diem,idquod ingrstumest, conlinere

potcst: sed co digcsto, alia rursus injiccrc cogilur. Non

igitur ipsum edcre malum cst2

, absit: verum edacitas, et

nllra neccssitalcm sese implcrc, vcntremque disrumpere.

Qucmadmodum neque moderalo vino uti malum est ,

scd ebrietati scse dederc, ct judicium rationis pcr inlem-

pcranliam cvcrtcre. Ejusmodi cnim corpori nos implica-

vit Dominus, quod aliter ncquit consistere, nisi sit ali-

menti particcps : modo intcmpcranlia recidatur. Hoc

cnim nobis ad sanitatcm cjus ct bonam habitudincm plu-

rimum conducit. Annon quolidicvidclis,

cxlaulis mcnsi?,ct immodcrala cdacitalc innumcros conscqui morbos ?

Undc pcdum dolorcs ? undc capilis gravcdincs ? undc cor-

ruplorum humorum redundantia ? unde alii morbi? nonnc

ex intemperantia, cx vino plus quam oportcat hausto?

Sicut cnim navis cum aquac tanlum cepit, ut cxhauriri

ncqucat, cito deprimitur ct submergitur: ila etiam homo

cum nimine vorandi cupiditati ct cbrielali se tradit, ad

praccipilium abxt, ct ut ratio submergatur, cfficit; ac

deindc veluti moriuus jacet animalus; ac mala quidcm

socpc operari valcns, ad bona vcro omnia, nihilo mclius

' Ex comm, in Joan. — a E\ Inl.erp, Ilexacm,





534 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHlEriSCOPI C. P.

enim eratetpura, ejusmodi vulnera habens. Nam quis ita

ajgrolavit nnquam? quis lantam plagam accepit, aut al-

lerum accepisse vidit? Non est qnisquam, non est. Pau-

lalim corpusipsi consumebatur, et vermium fons undique

ex membris ei scatebat, eratque perennis hic aftluxus, et

multus undequaquefcelor, etcorpuspaulatim dividebalur;

talique Jiquescens putredine, insuaves cibos reddebat: et

erat ipsi fames peregrina et inaudila. Neque cnim oblatis

alimentis vcsci polerat: Nam venli sonilum, inquit, vidco

cibos meos. At enim salis, inquit, istc solalii et levaminis

habuit, quod sciret Deum hacc sibi inferre. Imo hoc

maxime eum perturbabat et commovebat, quod justum

Deum quiquc omni modo a se cultus esset, sibi infcstum

esse pularet, neque ullam probabilem causam eorum, quae

ficbant, invenire posset. Quod si hoc sufficere ad solalium

putas, poleris sane et ipse hocce levamen habcre. Quam-

vis enim non propter Dcum adversi quidquam patiaris,

sed cx horninum vexatione, gralias inlerim agas, et non

convicieris ei, qui potest quidem prohibere, sedpermiltit

tamen, probationis tuae gratia: quemadmodum quipropter

Deum passi sunt, coronantur, ita et tu eadem pra:mia

conscqueris, quod ab hominibus oblata incommoda gene-

rose tu]isti,el ei quipoterat quidem, sednoluit prohibere,

gralias egisti. Neque enim bonus quispiam sine peccalo

est1

, neque malus quispiam sine justitia: utrisque autem

compensalio est, et rcmuneratio. Si quis sil justus, et

mali quid cgerit, ct aegrolaverit, efsupplicio addiclus sit,

ne turberis, sed dic : Ilic juslus paulum quid mali fecit

aliquando, et recipit hic, ut ne illie punialur. Rursum, si

videas peccatorem rapientem, avare agentem, jucunde

viverc, cum innumerabiliamala faciat, ne ita quidem tur-

beris, sed dic : Hic peccalorqui innumera mala perpetrat,

' E.\ hom. in lerne molum, in divilem ac Lazarum.






illuddeducal : ac si quidem convicianlem tevidcrit, facile

dolorem auget, majoremque facit, ut cum pungcris,

itcrum slomacheris ct segre feras. Sin fortiter ferentem

animadverterit, ct quo magis morbusintcnditur, co magis

gralias agcntcm Deo confeslim abstinet, vclut temere et

frustra deinceps insidias tcnsurus. Quam cnim ob rera

indignaris', o homo, et maledicis, si in quidpiam quod

displiceal, unquam incideris? An si maledicta jactcs, lc-

viorem morbum facis? Imovcro inlcndis ipsum tt mullo

graviorcm dolorem reddis. At non potcs tacere, cum

a dolore pungeris? Verum lu pro convicio gralias age,

lauda, glorifica Dcum. Nam si convicieris, lum Dei auxi-

lium propulsasti, tum diabolum acriorem contra tc efle-

cisti. Si vcro gratias agas, ct improbi dacmonis insidias

repnlisli, et Dei rectoris curam tibi adjunxisti. At consue-

ludine lingua sacpe ferlur, ut improbum illud vcrbum

proloqualur ! Verum lu, ubi impelu ferclur, priusquam

verbum profcrat, mordieus cam dcntibus undique vche-

menler preme. Melius est ut nunc sanguine pcrfluat

quam ut illa dic gullain appelcns, levamen consequi non

possit, ut in divile conligit. Pracstat, ut temporalem dolo-

rcm perferat, quam ut lunc perpetuo et in aelernum fri-

galur. Cum igilur in gravem morbum incideris2

, et mulli

adfuerint qui cogant, alii quidem incanlationibus, alii

amulctis, alii porro aliis rcbus lcvare malum : lu vero

propler Dei timorcm gcneroso ct infraclo animo morbi

molesliam luleris, et omnia pali malueris, quam ut ejus-

modi quid facere suslincas, hoc libi martyrii coronara

affert. Et ne dubita. Quemadmodum cnim ille tormento-

rum cruciatus fert fortiter, ut ne adorct simulacrum : ila

et tu morbi dolorem perfers, ut ne ullius rei ab iilo indi-

gcas, neque facias ea quaehnperat. Atenim vehementiorcs

> Ex hom. in divilem et Lazarum. — » E\ expos. in 1 epist. ad Thess,



ECI.OGA DE ADVERSA VALET. ET MEDICIS, HOM. XIII. 53*

j 12 i sunt? Verum hi dititurniores : quocirca par cxilus;

nonnunquam etiam acerbior. Nam cumfebris ardor inlus

molestus est et urit, lu vero aliis horlantibus incanlatio-

uem rcjicis, nonne marlyrii coronam induisti ? Cum enim

incantatores magna cum contumelia domo cjeccris1

, om-

nes qui audierint, laudabunt et admirabunlur, dicentque

ad se muluo, Hic segrotaas, cum innumerabilia horlaren-

tur quidam, ct moncrent, ct consnlerent magicis quibus-

dam incantalionibus uti, non admisit, sed dixit: Praestat

sic mori, quam proderc pietatem. Quod si hic tantae lau-

dcs sunt, cogita quantas i!!ic coronas sis acccplurus, cum

praesenlibus Angclis et Archangelis Christus transiens, et

manu te apprehensum in mcdium thealrum illud produccl,

et omnibus audicnlibus dicct : Ilic homo febri corrcplus

aliquando, cum innumcri cum hortarcnlur, ut c febri

evaderet, propter nomen meum, et timorcm erga mc, ut

nulla in re oflcnderet, repulit ac despcxit eos, qui se illo

modo curaturos rccipicbant: maluilquc morbo emori,

quam benevolcntiam crga i»e prodcrc. Nam si eos, qui

sibi potum et cibum pracbuerunt, et se veslicrunt, in mc-

dium producit, mullo magis eos, qui proptcr se fcbressuslinerc in animum induxerunt. Nequecnim par esl, darc

pancm ct vestimentum, et morbum diulurnum sustinere;

scd longe hoc illomajus est: atque ita corona ctiam erit

splcndidior. Isla eliam sani dicamus, et inter nos meditc-

mur. Memineris bcali Timothei, quia nunquam ab infir-

mitatc respiravil, scd haec assiduc cum corpore nutrie-

batur. Quod si juslus et sanctus ille, quique orbis lcrra-

rum curam sibi croditam habebat, et morluos suscitabat,

ct dasmones ejiciebat, alquc innumeros in a!iis morbos

sanabat, tam mulla passus cst mala; quam tu habiturus

cs excusationem, qui in lcmporariis morbis lumulluaris

i Ex liom, 6 conlra JuJiXos.



538 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIF.PISCOPI C. P

et mocres? Ac filii quidemfrcquenter1

, cumparenlesipsos

eliam immcrilo puniunt, id suslinere monenlur: tu vero

non sustincbis Deum, qni tc cnstigat, quiquc magis

quam ipsi patres, le diligit, alque omnia ad commodum

tuum molitur? Scd licet exiguus aliquis sit morbus, con-

tinuo c dominatu ipsius exilis et ad dacmones curris? Et

quam habebis veniam ? quomodo apud Christum te excu-

sabis ? quomodo in precibus euin invocabis ! qua conscicn-

tia deinceps in Ecclesiam ingredicris?

Quibus oculis

aspicics saccrdolem? Qua manu sacram mensam contin-

ges ? Quibus auribus, quae ibi Icgnntur, scriptnras audies,

ejusmodi conlra te ipsum faciens iniquitates ? Quomodo

iterum Deum invocare poteris ? Imovero neque alius,

licet Moysis habeat Iibcrtatem, pro te orare poterit.

Annon audis quid de Judacis dicat ad Jercmiam: « Noli

» orare pro populo isto : quia si sletcrit Moyses et Samuel,

»non exaudiam ipsos2

. » Et sicut plagiarii placcnlas et

bellaria3

, atquc alia quaedam ejusmodi saepe parvispropo-

nunt pueris, eosque incscantes et libertate et vita ipsa

privant: ita sane incantatores, membri promiltentescura-

tionem, totam animae salulem submergunt. Multi vero ex

iis qui in extremam dementiam decidcrunt'1

, non modo

divitias etpotentiam, et quaecumquc ejusmodi sunt, a do-

mino universorum petunt^ sed et inimicis maledicunt, el

ut supplicium aliquod ipsis iuferatur, suppliccs orant: et

quem sibimitem esse ac clemcntem optant, huncinimicis

immitem fieri atque inclementem volunt. Et rectorcm

quidemnavis non jubent naviganles lalimodo gubernacula

tenere, et navem lirigere; sed in foris sedenles artem

illius sustinent, non modo cum navis secundo vento pro-

vehitur, sed cum etiam extrcma pericula miuatur : Deo

« Ex serm. 5 conlra Judaeos. — » Jcrem. xv, 1. — 3 Ex serm. 1 contra

Judseos. — < Ex hom. in Paler nestcr.



ECLOGA DE ADVERSA VALET. ET MEDICIS, IIOM. XIII. 53p

vero soli, commoda nostra diligenter procnranti, cedere

nolunt; similes aegrolo, quimedicum sibi dare rogat, non

qua3 morbum tolJant, sed quoe materiam veluli malrem

morbialant. At non suslinebit medicus a?grotantis preces:

sed quamvis lacrymanlem videat et plorantem, artis ta-

men suae legem polius sequilur, quam ut hujus lacrymis

fleclatur; alquehancconlumaciara, non crudelitatem, sed

humanitatem appellamus. Si enim aegrolanti obsequatur,et quae ei voluplati sunt, concedat, hosliliter se in ipsum

gerit: obnilens autem et illius cupiditali repugnans, mi-

sericordia ulitur alque benignilate. Sed et parenle? libe-

rorum suorum amanles suis intantibus cullros aut ignis

carbones petentibus, nequaquam eosdaresustinent: probe

enim norunt, perniciosam ipsis esse horum concessionem.

Eodem modo Deus quoque iis, qui noxia lanquam ulilia

petnnt, non sustinet dare, cognoscens ipsis haec damno

fulura. Exislimo etiam anliquos medicos non lemere et

sine causa lege sanxisse, ut publicc diversorum generum

inslrumenta demonstrarentur : sed ideo id factum,ut eos,

qui sani essent, cautos redderent, dum ipsis oslendcrent

quot opushabituri essent, siinordinate viverent. Christum

igiturmagisquam gehennam timerenosoportet1

; magisque

quam regnum desiderare. Ac si morbo laboraverimus,

melius est in infirmitate mancre, qnam per liberalionem

ab imbeciilitate in impietatem delabi. Elsi enim medea-

tur maleficus, plus tamen nocuit quam profuit. Profuit

enim saepc corpori, quocl paulo post omnino mori et pu-

trefieri debet, nocuit vero animoe, quae immortalis est.

Eum enim, qui medicus non est, pra^stat medicamenta

non haberc. Nam qui non habet, nec sanat, nec perdit,

ignorans quomodo utatur: quoniam non in medicinarum

tanlum nalura salus esl, sed et in artc afferentis. Non igi-

'

Ex Serm. 1 conlra Judieos.



£40 S. JO. CHHYSOSTOMI AftCHIEPISCOH C. P.

tur medici nomen habere*, est medicum csse. Audivisll

quae de Lazaro dicta sunt; quornodo cum fame et morbo

et soliludine, pcr omne tempus suum luclatus cst; ita ut

ct vitam ipsam in vcstibulo divitis finiret, ueglectus, esu-

ricns, canibus esca exposilns?Adeo namque corpus ipsius

dcbilitalum erat, ut ne abigere quidem posset canesinva-

deules, et vulncra lambentcs: sed tamen non qucesivit

incantalorem, non applicavit folia, nonmagica movit, non

pracstigiatores ad se vocavit, non quidquam illud vctitum

fecit : scd maluit immori malis illis, quam exiguam prodere

pietalisparlem. Quce igitur venia nobis dabitur, tantasad-

versitales paliente illo, ct tolerante forliter; si propler fe-

brem aut vulncra, veneficos, praestigialoresque, in domos

noslras accersamus ? Multi enrm snepenumero aegrotanl2

,

sednecessario alimento non egent. Alii in exlrema pau-

perlate vivunt, scd bona valcludine fruunlur. Lazarus vero

ila debililatus erat, ut ne canes quidcm posset abigcre,

sed mortuus spirans jacebat, invadentes quidem eos cer-

ncns, sed arcere non valens. Ita ipsi membra debilitata

erant, ila tabescebant advcrsa valeludine, ila consuincba-

tur tcntalione. Quod si per se horum quidvis intolerabile

et acerbum est; quando simul conjuncla sunt, quomodo

non adamas quispiam crat, qui ea suslinebal? Nam si in

soliludine et inhabilabili posilus hrec passus esset, et ne-

glectus fuisset, non ita doluisset: hoc ipsum enim quod

nemo adesset, ctiain invitum adduxisset, utfcrrel ca, qunc

accidcrent. Et vero, qui in mcdio jacchat horum, quibus

res crant sccundae, nulla, ne vulgari quidem, cura dignuni

haberi, accrbiorem dolorum sensum faciebat. Cogita

quonam modo affici cum par erat, cernentem parasitos,

adulalorcs , descendentes, ascendentes, excuntcs, in-

troeunlcs, tumulluanles, temulentos. Nos quidem cerlc

Et Serm. 5 contra Judacos.— J E.\ Senn. posl Kalendas.



ECL0GA DE ADVERSA VALKT. ET MKDICTS, IIOM. XIII. 54

ctiamsi innumeras adversitales patiamur , habemus ta-

men intuentes in illum, unJe affaliin solatium accipiamus.

Nam socios rcperire suornm malorum, muilum afferl do-

lcntibus solatii. Ille vero nemincm alium vidcre poluit

qui eadem illa, quae ipse paticbatur, passus esset: quin

etiam praesente hac vila, res praesentcs concludi putabat.

Erat enim ex iis, qui eranl ante gratiam. Quod si nunc

nostris lcmporibus posl tantam Dci cognitionem, ctbonas

spcs rcsurrcctionis, et praeparata iis, qui recte agunt,

bona, tam pusillo quidam sunt animo, ut ne his quidem

expeclalionibus corriganlur; quonam modo illum parfuit

affici? Imitemur Lazarum et divitcs et pauperes1

. Non

enim unum, aut duo, aut tria duntaxat, sed multo plura

virtutis ccrlamina subivit : paupertalcm, solitudinem opi-

tulatorum, advcrâm valeludincm: quod non duos trcsve

dies, verum omncm vitam, et se in his, et divilcm in con-

trariis videbat : quod alium Lazarumintueri non habcbat:

quod nihil de resurrectionc philosophari polerat : quod

cum praedictis malis, malam etiam suspicioncm apud vul-

gus hominum cx illis calamitatibus sibi collcgerat. Quam

igilur defcnsioncm habcbimus, si cum hic omnia simul

adversa tam forlitcr lulcrit, nos nc dimidium quidem fc-

ramusPNon cnim polcs,non potesoslcndcie, ncquc diccre

alium qucmpiam, qni tot ct lalia passus sitmala. Propterca

namquc ipsum Chrislusin mcdiuin proj)osuit, ut in quod-

cumque advcrsitalis gcnus incidcrihius , cxuberantiam

ultra id vidcnlcs, luculentum cx ipsius philosophia sola-

tium, et lcvamen accipiamus. Communis cnim lotius or-

bis tcrrarum magistcr proposilus cst iis, quicumquc ad-

versiquid paliuntur, omnibus inlucndum scse exhibens

ct omnes vincens malorum suorum cxubcrantia. Etenim

sapientes medici putrida mcmbra sccluri2

, aut Iapidcs

' Luc. \vi, — » Ex liom, in Ozium,



54'-* S. JO. CHRYSOSTOMl ARCIIIEPISCOPI C. P.

mcatibus inhaerescentcs cxlracluri, aut aliud quodpiam

nuturae peccatum correctnri, non in angnlnm abducto

aegroto id faciunt: scd cum in medio ioro eum propo-

sucrint, ct theatrum ex praelereunlibus conslituerint, ila

dcmuin seclionem adhibent. Atque id faciunt, non quod

velinihumanismiseriis insultare, sed ut eos qui aspiciunt,

in alienis corporibus doceant, multam sanilalissuajgcrerc

providentiam. Cum igitur videris justum premi et vexari',

in adversa valetudiae et innumeris aliis adversitalibus

praesentem vitam finire, dic ad tc ipsum, Nisi esset resur-

reclio et judicium, nequaquam Deus tanla mala passum,

nullo bono fruitum sineret hinc demigrare. Unde planum

est, quod aliam ipsis vitam paravit, praesente hac suavio-

rem,et multo tolerabiliorem. Enimvero quanam id rationc

consisterct, quod improbos mullos prasentem hanc vilam

in deliciis vivere permisit, juslos vcro multosin

innume-rabilibus relinquit malis; cum sit et appellelnr justus

,

noveritquc jusle cuiquc pro meritis graliam referre ?

Qucm dccct gloria, imperium, honor ct adoratio, nuncet

sempcr, ct in seecula sieculorum. Amen.

IIOxMILIA XIV.

De mulicribus ct pulchritudine.

Qui uxores ducturi sunt2

,primo leges a Paulo de nup-

tiis slatutas legant, indeque discant quid facicndum sit,

quando improba , convicialrix , insania , aut vitio quovis

alio ailectd fuerit mulier. Cum igitur videris Aposlolum,

si aliquo hujusmodi vitio affccta dcprehendatur, potesta-

i Ex orat in statuas. — « Ex Senn. qualei deljeanl duei uxores.



ECLOGA DE MULIEIUBUS ET PULCIIRITUD. , HOM. XIV. 543

tem libi dare illam ejiciendi et alleram ducendi; quasi ab

omni pcriculo liber confide. Sin non id ille permiltat

sed jubcat illam , etiam qucvis alio vilio ,

excepla forni-

catione, plenam servare; ila teipsumconfirmes,utomncm

ejus improbitatem dcinceps tolcrnturum. Si autem hoc

grave tibi videtur et moleslum ; nihil non agas et expe-

riaris, ut bonatn, modeslam et obsequenlem uxorem du-

cas. Nam si cum vcl domos vel mancipia empluri sumus 1

,

curioso scrutamur alque inquirimus, tum a vendenlibus,

tum ab iis qui illa anlc possederunt , et de domorum

struclura, et de mancipiorum conditione , sccundum ha-

bitum et corporis ct animi; mullo magis uxores ducturi

eamdcm curam ct mnllo majorem adhiberc debemus.

Domum enim si ruinosa sit reddere licet; scrvum item si

ineptus vel pravus sit, vendenti restituere fas est; uxorem

vero qui accepcrit , ncn polcst illam dantibus reslituere.

Grave certe est pauperem ducere uxorem, grave eliam

ducere opulentam. lllud enim facultalibus nocet; hoc au-

tem uxorem in arrogantiam extollit , et viri libertati no-

cet.***

Multi cx iis qui merelricibus adhaerent, non modo

aelcrnam mortcm inde subierunt; sed et hic mali naale

perierunt, aerumnas a meretricibus perpessi? Cum enim

conlenderent illae, ut adhaerentem sibi amore sui penitus

astringerent, magicas arles exercuerunt, amatoria adhi-

buerunt mullasque proesligias consarcinarunt. Deinde in

gravem acgritudinem conjeclum , el lui tabique lenlce

traditum, millcque malis circumvenlum , ex hac vila sus-

tulerunt. Si ergo, o homo,

gehennam non metuis, at

praestigias earum lime. Cum enim per hanc lasciviam Dei

auxilio le privaveris , et supcrnam opem tibi praecideris ,

te suscipiens, excluso omni metu, meretrix, cum daemo-

nas suos invocarit, et folia scripserit, et insidias struxe-

> Ex Serm. quales debeant duci uxores.



t>44 S. '6. f;IIf,YS0STOMl ARClilEPisCOPI C. P.

rit, facillimc salulcm tuam pessumdat, probrum le ac

liidibrium coucivibus omnibiis conslituens. Si igitur le

oblcctarc velis, ne tbealra adeas, sccl viridaria, manan-

les amncs , lacus, liortos : audi cicadas canlillanles,

frequenta Martyrum monumenla ; ubi corporis sanitas

est, aniini cmolumenlum , ct datnnum nullum. Iiabes

uxorem? habes filios ? quid huic voluplali par? habes do-

mum ? habes amicos ? II;ec valde jucunda sunt, el cnm tem-

perantialucrum pariunt. Quideniin,queeso, liberisdulcius?

Quid suavius uxore ei qui temperans essc velil. Ferunlur

Barbari quondam verbum sapientia plenum dixisse. Cum

enim dc iheatris hiscc improbis, ct de inlempestiva oblcc-

talionc audirent; Romani , inquiebant, ac si liberos ct

uxorcs non habcant ; ita hujusmodi voluplalcs cxcogila-

runl. Cum igitur venustam mulierem conspexeris , fulgi-

duin habenlem oculum , vultu hilari coruscantem , cxi-

mium quemdam decorem prae se ferenlem, urenlem

animum tuum et concupisccnliam augcntem ; cogita lcr-

ram esse id quod miraris, cinerem esse id quod le urit,

et quicscct furcns animus. Deloge culcm vultus ipsius, ct

tunc vidcbis omncm venuslatis vilitatcm. IVe subsistas in

superficic; sed inlerius pcnclra cogitalionc; ct nihil aliud

invenies, quam ossa, ncrvos , vcnas. Verum hnec non suf-

ficiunt? Cogita illam mwlalam , scnescentem , infirman-

lem , subsidenlcs oculos, cxcavalas gcnas, florcm illum

totum deflaentcm? cogila quid admireris, et te pudcat

judicii tui. Lntum miraris et cincrem,pulvis te exurit.

Pulchriludinis cnim cjus1

,quam aspicis, substanlia

nihil aliud est, quam pituila, fluxus, sanguis, ct mansi

alimenti succns. Ilis enim et oculi et genac et cactcra om-

nia rigantur. Quod si non quotidic rigalionem illam acci-

piant, ab aivo et jecore prodcuntem, subsidentc plus

> ]L\ Scim. 2 od Theod. lapsum,



ECLOGA DE MULIERIBUS ET PULCORITUD. , HOM. XIV. 545

aequo cute, et oculis in cavum cedentibus, continuo om-

nis decor aspectus avolat. Itaque si tecum reputes, t[uid-

nam intra pulchros illos oculos subsit, quid intra rectuni

nasum, quid intra os et genas, nihil aliud dices esse ve-

nustalem corporis , quam sepulcrum calce illitum. Tantis

intus sordibusplenaest. Ergo-nesi pannum videas aliquid

hujusmodi habentem, nempe pituitam vel mucum, ne

extremis quidem digitis attingere sustineas, sed neque

conspicere velis, et ad horum cellas et horrea inhias ? Is

igitur qui corporis est amator et ad venustam puellam

obstupescit, si velit sermone discere deformitatem sub-

stantiae, eam ex ipso aspectu cognoscet. Etenim multae

paris aetalis illi quam amas, saepe etiam venustiores, de-

functse, post unum vel alterum diem, foetorem, saniem,

vermiumque putredinem exhibuerunt. Cogita ergo qualempulchriludinem ames , ad qualem venustatem obstupes-

cas. Quae est enim oculorum virtus? An quod humidi

sint, et volubiles, et rotundi, et cyanei ; an quod aculi

et perspicaces ? Et quaenam est lucernae virtus ? Ut Iuceat

et totam domum illustret; an ut pulchre concinnata sit.

Nequeenim a figura, sed a moribus ethonestate

pulchri-tudo vera noscitur. Ideo Christus mulierem impudicis

oculis aspicientem castigavit , ut a majori pcena nos exi-

meret. Neque enim tantus est labor formosas non aspicere

feminas, quantus est continere si aspicias. Qui enim non

videt formosum vultum, etiam a cupiditate, quae inde

oritur, liber erit : qui autem videre desideravit, poslquam

prius mentem prostravit, et sexcenties illam inquinavit,

tunc demum maculam concupiscentice ejicit, si tamen

illam cjiciat. Cum igitur et labor ille intemperantibus mi-

norsit, etlucrum majus, quarc in mare innumerabilium

malorum illabi contendimus? Cum ergo pulchram videris

mulierem, et erga eam affectus fueris, nc amplius eam

xcm. 35




inluearis et liberaberis. Et quoniodo , inquics, potero

non*amplius videre, a concupiscenlia allectus? Si cogita-

veris nihil aliucl esse id quod intueris,quam pituitam,

sanguinem et aliroenti pulrefacti succum. Sed spleudidus

est, inquies, flos vultus. At nihil in terra est floribus

splendidius;verum hi putrefiunt et marcescunt. Ne igitur

ad hunc florem attende, sed mente interius penetra, et

pelle illa pulchra per cogitationem avulsa, diligentius

quae sub ea latent scrutare. Nam et hydropisi laborantium

corpus clare lucet, nec quidquam superficies mali prae se

fert : at cum cogitatione intus residentis humoris percel-

limur, tales amare non possumns. Cum autem vir voluerit

uxorem ejicere1

, aut uxor virum relinquere ; hoc dictum

in memoriam revocet, et Paulum existimet esse praesen-

tem, illamque persequi clamanlem ac dicentem, « Mulier

» alligata est legi, quanto tempore vir ejus vivit 2

, » Hoc

ergo declarans, non adjicit, quod si mortnus fnerit vir

ejus, libera est; sed, quod si dormierit, ac »i consoletur

eam, quae in viduitate est, et suadeat manere cum primo,

neque secundum sponsum inducere. Non mortuns est

inquit, vir tuus, sed dormit. Quaenam vero dormientem

non expectet? Gum autem dicit liberam illain esse post

rnortem viri sui3

, oslendit illam vivente viro servam

fuisse. Cum autem serva sit et subdita legi , etiamsi sex-

centies libcllum repudii acceperit, secundum externorum

leges, adultera esse deprehenditur. Neque enim secun-

dum leges illas te judicaturus est Deus in illo die , sed se-

cundum illas quas ipse posuit. Externae autem leges nonsimpliciter id posucre , scd etiam ipsae rem puniunt, et

implacabiles suntcirca pcccatumillud. Lindecumque enim

faerit obtentus solutionis, multafacultatnm puniunt; nu-

dum etpecuniis vacuumhunc ejicienles. Dicitur quis vete-

' ExSerm. in Mulieralligata est (egi. — » i Gor. vir, 29.— s Ex eodem.



RCLOGA Dli MUMERIBUS F.T PULCURITUD. , IIOM. XIV. 5^7

rum philosophoruuij cUm uxoremhaberetperversam.gar-

rulamelebriosam,interrogantibuscurtalemferreluxorem,dixisse: Utgymnasiumetpalsestramdomihabeam.Eronam-

que reliquismitior, inquiebat, hac quotidiedisciplina insti-

tutus.Dicilur autem hic philosophus ideoimprobam uxorem

non repudiasse; quidam vcro narrant ideo illam duxisse.

Cum ergo Graeci plus quam nos philosophi sint, quam

nos habebimus defensionem, cum illam contumeliaaffi-

cimus, propler quam Dcus parentes relinquerc jussit.

Quis scrmo talem lurpitudinem explicare poterit *

quando ululatus et gemilus in quadriviis feruntur, et con-

cursus vicinorum et praetereuntium in domumejus, qui

talem turpitudinem admisit, quique velut fera quae intus

sunt pessumdat ? Melius esset hiscere terram adversus

eum qui talia admitlit, quam ipsum deinceps in foro

conspicere. Obsequamur 2

,quaeso, legiDei, nec uxores

nostras ejiciamus, nec repudialas ab aliis accipiamus.

Quo enim oculo visurus es rcpudialae maritum ? quo ami-

cos illius et famulos? Nam si quis accepta defuncti cujus-

dam uxore ; defuncli illius imaginem videns vim patitur et

moleste ferl; qui vivenlem uxoris suae virum videt , quo-

modo vivet,quomodo in domum intrabit ? cum quo

animo , ct cum quibus oculis videbit illius uxorem, quaj

nunc sua est? imo neque illius neque suam jure quis esse

dixerit. Quve moechatur enim nullius est uxor. Nam pacta

cum illo conculcavit , et ad te cum congruentibus legibus

non venit. Qunc amentia non fuerit rem tot malis onustam

in domum inducere ? An tanta est mulierum rarilas, ut

in caput tuum tantam perniciem trahas. Mulier enim quas

satis haluiit priorem duxisse virum5

, ostendit , se neque

hunc initio ducturam fuisse , si rei experientiam prius et

1 Ex hom. 26 Epist. 1 ad Corinth. — • Ex Serm. in Mutier alligata est

legi. — 3 Es Serm. 2 ad viduam Juniorem.

35.



1)48 8. JO. CURYSOSTOMI ARCHIEPISCOPl C. P.

probe habuisset. Quoe vero secundum inducit sponsum iri

prioris lectum , sui erga mundum amoris et erga res ter-

renas affectus signum dedit non parvum. Et illa quidem

vivente viro, erga nullum alium affecta erat; haec vero

etiamsi vivente marito cum nullo alio peccatum admise-

rit , multi tamen alii erant erga quos plus quam erga ma-

ritum erat affecta. Et neqne primum, neque secundum

sicut propriam carnem habebat1

. Nam primus a secundo

expulsus est, et secundus ab illo. Ac neque primi recte

meminisse possit , cum alteri post illum attendat ; neque

tr.nc cum convenienti affcclu respiciet, cum animus

ejus cum illo qui discessit conformatus sit. Sicut enim in

iisdem rebus maxime insistere solemus2

, cum bona ex-

perli sumus inilia ; cum autem ab inilio, et ab ipsa , ut

dixeris, primalinea, gravia et difficilia sensimus, citoresi-

limus , cum volunlatis affeclus nobis extinctus sit; sic et

mnlieres ,qu;e in viduitatem intempcstivam inciderunt

merito a secundis nuptiis abstineant. Nam quae mullo

lempore in iisdem rebus versata , iisque probe repleta

fuit, ut eadem assecutura,paria rursum attinget; quae

vero initia ita gravia cxperta fuit, qua voluntate et spe

mota, ad molestarum rerum experimentum quomodo

rcdibit. Si enim eas quae a viris suis adhuc vivenlibus

abslinent, tamen et admiramuret approbamus; eas qua±

decedentibus viris parem affeclum et benevolentiam, quo-

modo non admirari et laudare oporteat? Non ergo secun-

das nuptias ejicimus; verum laudamus eos qui se conti-

nere possint , et primis nuptiis esse contenli. Namsecundae nuptiae snepe sunt pugnae et rixarum initium et

occasio. Soepe namque vir ad mensam sedens, primae

uxoris recordalus , ante secundam lacrimas fundit. Haec

vero exasperata, sicut fera insilit, ejus erga illam amo-

» Ex eodem. — Ibid.



ECLOGA DE MUL1ERII5US ET PULCHRITUD. , IIOM. XIV. 5.^9

ris poenas repetens. Si defunctam laudare vclit, laudes

illae belli et rixarum occasio sunt. Et hostibus quidem

nostris, qui decesscre libamus, et poslquam ipsi mortui

sunt.omnemerga illosinimicitiam deponimus. In uxoribus

veroomniaecontrario. Quam enim non vidit, nec audivit

haec , et a qua nihil mala passa est, illam odio habet et

aversatur, neque mors ipsa odium extinguil. Quis vidit

quis audivit zelotypiam in puherem, et bellum contra

cinerem ? At non hic malum sistilur : sed sive filii ex secunda

uxore nascantur, sivenon nascantur, rursus bellumetcon-

tentiones. Si non nascantur enim , majori afficiturdolore,

et prioris uxoris filios, quasi inimicos, qui se maxime lasdant

respicit.per illorumvitampropriaesterilitatisclariorem sen.

sum accipiens. Si vero filii nascantur, rursusnon minusest

malum. Yirenim ejus saepe erga defunctam bene affectus,

filiisejuspatrocinatur, illosqueamat atque utorphanosmi-

seratur. Illa vero ubique vult filiossuos anteferri. Audite,viri,

audite, uxores, conjugum affectum et dileclionem, quam

mutuo ad pericula usque exhibuerunt. Postquam enim

Abraham habitaverat in Geraris1

, de Sara uxore sua dixit,

Soror mea esl. Timuit enim dicere, Uxor mea est, ne forte

propter illam viri civitatis istius illum occiderent. Et mi-

sit Abimelec rex in Geraris, et accepit Saram. Cogita

mihi cogitationum tempestatem2

, quam subiit vir justus,

videns uxorem suam abduci, nec se ulcisci valens. Cum

silentio enim omnia tulit, gnarus Dominum, non se de-

specturum esse, sed cito in auxilium esse venturum. Et

Sarae mirabilis est magnus ille affectus, quem , ut justum

ex periculo eriperet, exhibuit. Licebat illi, revelato dra-

mate el fictione, mox futuram contumeliam vitare ; sed

omnia generose sustinuit, ut juslo salutem pareret. Et

impletum est dictum illud , « Erunt duo in carnem

> Gen. xix, i.— » Ex Serm. 4 5 '" Gen.




»unam\ » Nam ac si una caro cssent, sic alter alterius

saluli advigilabant , et tantum consensum exliibebant,

quantum si unum c.orpus etuna anima fuissent. Ilaec au-r

diant viri, audiant mulieres, ut et ipsae tantum erga viros

suos affeclum ostendant, et ipsi quoque mullamerga illas

benevolenliam; et sic omnia agant ac si unum corpus et

unam animarn haberent. Et ingressus est noctu Deus ad

Abimelecum dicens : Ecce morieris propter mulicrem

quam accepisti; haec autem est viro conjugala. Vide hc-

nignitatem Dei. Quia sciebat justum ob mortis metum 2,

subiatam ab se fuisse Saram gencrose fcrre , el regem

quasi justi sororem illam accepisse, suam dcmum provi-

dentiam ostendit : simulque justum clariorem efiicit,

Saram a contumelia liberat, et regem, ne rpm iniquam

palrct impediL Abimelec autem, inquit, non tetigit eam;

sed sese de lali ausu purgat , et ait :

Domine, gentemjustam el ignorantem perdes

3

? num sciens illius uxorcm

esse hoc feci? Num quod vellem peregrinum injuria affi-

cere , aut uxorem ei auferre ? Quasi sororem ducturus hoc

feci, putans me sic ilium honore afficere. Apnon ipse dixil

mihi , Soror mea est, et illa mibi quorjuc dixit, frater

meusest. Quid ergo benignus Domipus*? Et ego nove-

ram te id puro corde fecisse,quod illi hoc drama el iic-

tionem appararint, et te illorum diclis deceptum id per-

petrasse. Ideoque ne propter illorum fallaciam peccares,

peperci , ut ne in me pcccares. Ne utcumque quasi e

vulgo aliquem, hunc virum excipias; sed disce iilum ex

eorum numero esse ,qui mihi admodum curie sunt , el

qui mecum multam familiaritatem habent. Piedde igitur

uxorem honiini, quia Propheta est, et orabit pro te, et

vives . Illenamque timeps neate occideretur, hoc drama

finxit, ac pene id effecit , ut Sara contumelia aflicerclur.

Gen. u, 24. — » Id. xx, 3. — 3 Ibid. 4- — * Ibid. 6. — 5 Ibid. 7.



ECLOGA DE MULIERIBUS ET PULCIIRITUD. , UOM. XIV. 55 1

Scito autcm ejus preces vitam tibi conciliaturas esse. Si

vero non reddas, ccrtum habe te moriturum, et tua om-

nia perilura esse. Non modo enim tu inobscqucnliae

pcenas dabis, sed etiam omnia tua. Expergefactus autem

Abimelec vocavit pueros suos, ct hacc omnia ipsis natra-

vit. Deinde vocavit Abrahamum. Cogita mihi deinccps

cum quanta magnificentia ad regem introducatur justus,

qui paulo antea pro nihilo reputabatur, ct nihil horum

sciebat. Edidicit dcmum ab ipso rege, ea quae Deus prop-

ter ipsum feccrat. Dixit enim illi , Cur hoc nobis fccisti ?

Quid peccavimus in te, quia induxisti super mc et supcr

regnummeum peccatum grande? Nnm mihi soli, inquit,

pcena immiltenda erat? Totum regnum meurn fundilus

delendum erat , ex fallacia tua. Quo igitur rcspi-

ciens hoc fecisti? Qua de causa ? Quid cogilans? Quidcrgo Abraham ? Anxius , inquit , fui, ne forte, quia vos

adhuc in errore delinemini, nullam justitiae rationem ha-

beretis, ct discentcs illam uxorcm esse meam , ob ejus

concupiscentiam me occidere tentaretis. Ne igitur putetis

meetiam sic essc mentitum. Etenim illa soror mea est cx

palre1

, scd non ex matre : a me autem in uxorem ducla

cst. Ne itaque me condemnetis. Si enim timor mortis mc

in hnnc neccssitatem conslituit , ut timerem ne propter

illam me occideretis, illam autem servaretis : attamen

neque sic mendacium est id quod dixi. His dictis justus

et iram regis placavit, et virlutem suam ostendit, alque suf-

ficienlem ipsis piae religionis doclrinam induxit. Reverilus

itaque rex magnam justi aequitaiem , liberalitate sna Pa-

triarcham remuncravit. Accepit enim , inquit , Abimelec

mille didrachmata2

, et oves ct vitulos, et servos ct ancil-

las, et reddidit illi Saram uxorem suam. Vides-ne soler-

tem Dei sapientiam ? Nam qui mortcm timebat, et nihil

1 'jen. xv, 12. — • lbid. »4.




non agebat ut illam eftugeret; non solum illam vilavit,

sed etiam tanta loquendi libertate dignatus est, ct slalini

illustris evasit. Talia enim sunt Dei beneficia. Non solumeniui ab aerumnis liberat eos qui imminentibus periculis

obsistere generose curant; sed tantam in ipsis aerumnis

praebet laetit^m, ut in omnimodam eorum oblivionem

veniant, et in magna sint bonorum abundantia. llt et in

boc justo contigit. Non modo enim tot donis ipsum cobo-

nestat, sed etiam facultatem ipsi dat habitandi in terra

sua. Ecce enim, inquit, terra mea coram teest, ubicum-

qne tibi placuerit habita. Quia enim didicerat quod prop-

ter ipsum ejusque preces vita ipsi concessa fuisset, quasi

benefactorem demum et curatorem, peregrinum illum,

erronem et prorsus sibi ignotum colere festinat. Et factum

est cum ad extremam senectutem devenisset Abraham ,

cum vellet Isaacum a Chananaeorum affinitate sejungere,

ne inde duceret uxorem , advocans unum ex domesticis

lnagis benevolum et prudcntem hac de re mandata dat illi

et ait : Pone manum tuam super femur meum', et adjuro

te per Dominum Deum coeli et terrae, ne accipias uxorem

filio meo Isaac ex filiabus Chananaeorum,quibuscum ego

habito; sed in terram meam, ubi natus sum, perges , et

in tribum meam , et inde accipies uxorem fdio meo :

Vidisti-nemandatumPatriarchaeadfamulum2

. Cogitaquo-

modo antiquitus non pecuniarum copiam curarent, non

divitias multas, non mancipia, non tot et tot terrae ju-

gera : non formae venustalem requirebant, sed animre

pulchritudinem et morum nobilitatem. Sed Patriarcha

de animaj virtute sollicitus , et fugiens incolarum

nequitiam , ita se gerit. ISunc autem omnes non quid si-

milc cogitaverint : sed etiamsi mille malis plena puella

sit, unam solum requirunt pecuniarum copiam, caetera-

! Cien. xxiv, a. — Ex Serm. 48 io Gen.



ECLOGA DE MULIERIBUS ET PULCIIRITUD. , HOM. XIV. 0,53

que omnia postponenda pntantur. Nesclentes, quod si

aniraus corruptus sit, etiamsi icnmensae aflluant divitiae

cito in extremam paupertatem redibunt, ac nihil juva-

bunt facullates , cum non adsit anima quae id possit recte

adrainistrare. Acceptis igitur famulus camelis1

, et ex om-

nibus domini sui bonis , surgens in Mesopotamiam se

contulit, in civitatem Nachor fratris Abrahami , et re-

quiem camelis dedit extra civitatem ad puteum aquac : ct

dixit : Domine Deus domini mei Abraham, prosperam

fac viam meam ante te hodie, et fac misericordiam cum

domino meo Abraham. Et ecce ego sto adfontem aquas,

fdiae autem incolarnm egrediuntur ad hauriendam aquam :

et erit virgo, cui ego dixero, Inclina hydriam tuam ut

bibam; et illa mihi dixerit, Bibe , et camelis tuis potum

tribuam , donec cessent omnes bibere; hanc praeparasti

puero tuo Isaac : et in hoc cognoscam,quod feceris mi-

sericordiam cum domino meo Abraham. Vide famuli

prudentiam. Quia enim sciebat Patriarchae hospitalitalem,

et quod oporteret puellam, quae inde adducenda erat

justo viro moribus similem esse , nullum aliud signura

quaerit ; sed ex voluntate puellae , hospilalitatis ejus noti-

tiam vult sumere. Et dicebat : Si me petente ab illa

aquam, ipsa hydriam inclinaverit, neque postulalum

modo concesserit, sed et voluntatis suae servitutem osten-

deril, dicens , etiam camelis tuis potum tribuam , sic

aquam praebendo morum probitatem sufficienter demons-

traverit. Deinde quia Patriarchae precum efficaciam per

cpera significari vidit, et quam desiderabat puellam in-

venit, viditque ejns ingentem hospitalitatem2

; feslinavit

enim, et effudit hydriam in canalem, et cucurrit adhuc

ad puleum ad hauriendum , et camelis ejus omnibus po-

lum dedit , neque ab illo fugit tanquam a peregrino , ne-

"

Gen. xxiv, 10. —» Ibid. 20.



554 s - J0 « CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

que caslitalis oblentu pelenti abnuit. Edidicit demum

et accurate perquisivit ea quac ad illam speclabant , inter-

rogavitquc cujus filia esset, et num esset apud patremejus locus ad diversanduin. Et vide puellae responsionem.

Sciscitante namque famulo cujas esset filia, non patrem

solum indicat, sed et patris patrem, ct ait : « Filia sum

«Balhuelis, filii Melchae, quem peperit ipsi Nachor*. » Et

rursuui de loco , sciscitanle famulo an esset iocus ad di-

versandum, ait iila , non modo locus , sed palea2 et foeni

multum apud nos. Vides-ne in lali aetate2

, et castitatem

summam, et humiiitatem maximam , et hospitalitatem

immensam? Quantis divitiis pretiosiora,quanlis thesauris

exccllentiora h.TC non putelPIIoc maximum dotale munus

est : hoc innumera bona compleclitnr, hoc thesaurus est

nunquam absumptus. His auditis famulus, admirans lar-

gam hospitalitatcm , cum didicisset se non apud ignotos

advenisse ; sed in domum Nachoris, qui frater erat

Abrahami domini sui,gaudens de iis quae sibi a puella

dicta fuerant, adoravit Dominum, qui ob suam erga Pa-

triarcham benevolentiam , tantam ipsius curam exhibue-

rat , ut sic omnia sibi facilia et prospera parassel. Et

dixit : « BenedictusDominus Deus domini mci Abraham ,

»qui non abslulit justitiam et veritatem suam a domino

»meo Abraham5

. » Deindeque ipse quisnam sit puellae

indicat, et per gratiarum actionem Deo redditam ipsi de-

clarat, se non ex aliena domo advcnisse, sed eum qui se

miserat Nachoris esse fratrem. His auditis puella cum

gaudio multo currens, quse a famulo audierat parenlibus

suis nuntiavit. Et cucurrit Laban adhominem 4

, ad fon-

tem , et videns illum stantem cum camclis , dixit illi : Cur

stas foras? Veni , inlra : jam enim paravi domum, et lo-

cum camelis. Deinde ingresso illo, destravit camelos, et

» Gen. xxiv, 24. — * Ex eodem. — 5 Gen. xxiv, 37. — * lbid. »9.



ECLOGA. DE MULIERIBUS ET PULCIIRITUD. , IIOM. XIV. 555

dedit eis paleas et fcenum , et aquam ad abluendos pedes

ejus, etvirorum, qui cum illo erant : et apposuit cis pa-

nem ad manducandum. Sed hic mihi considera magnam

famuli prudentiam. Quid cnim ait? Non comedam 1

,

donec causam vos docuero, propter quam missus sum,

tantam viamemensurus, et cur ex Chanansea huc advene-

rim, et quomodo in domum vestram ductus sim, ut haec om-

nia discentes, sic et vosbenevolentiam vestram exhibeatis

erga dominum mcum. Et narrare incipiens ait : Servus

Abrahae sum : Dominus autem bcnedixit dominum meumvalde, et dedit illi oves et vitulos, aurum et argentum,

servos etancillas, camelos et asinos. Et peperit Sara uxor

domini mei filium unum domino meo, postquam ille se-

nuerat, et deditilli omnia quce sua erant, et adjuravitme

dominus meus dicens : IVon accipies uxorem fdio mcoIsaac , de fdiabus Chananaeorum , apud quos cgo habito

;

sed in domum patris mei ibis, et in tribum meam : et

inde sumes uxorem filio meo. Et ille quidem haec pracce-

pit. Ego vero difficultates cogitans , et arduam rem esse

mecum reputans > dominum inlerrogavi : Si non vrlil

mulier mecum venire? Et dixit mihi :

Dominusin

cujusconspectu placeo, ipse mittet Angelum suum tccum , et

prosperam faciet viam tuam , ct accipies uxorem fdio meo

ex tribu mea ct ex domo patris mei. Hacc cum jussissct,

et talibus mihi precibus viam parasset, misit ine. Quia

vero preces ejus exauditce sunt, cl sic omnia a Deo clare

sunt dispensata, ita ut ad vos advenerim ; jam vos quoque

quae vestra sunt exhibete : et si faciatis misericordiam

erga dominum meum, annuntiate mihi, ut sciam qtiid

mihi iaciendum sit; sin minus, ut alio viam suscipiam.

Et dicunt illi pater et frater puelke : A Domino exiit yer-

bum hoc2

; nonpoterimus tibicontravelbonum vel malum

« Gen. xxiv, 02. — * Ibid. 5o.




dicere : non enim possibile est ut hoc a nobis fiat. Ecce

habes puellam, illa accepta discede, et erit uxor filio domin?

tni , sicut locutus est Dominus. His a palre et a fralru.

auditis servus adoravit Dominum in terram procum-

bens, et educens vasa aurea et argentea et vestimen-

tum, dedit Rebeccoe , ac deinde cum fiducia ipsi famula-

tns est, ut jam verbis desponsatam Isaaco : donis etiam

cohonestavit et fratrem et matrem. Et cum vidit domini

mandatumad effectum esse deductum , ad rcquiem su-

mendam se converlit. Comcderunt enim, inquit, et bibe-

runt ipse et viri qui cum illo erant, et dormierunt. Et

mane surgens dixit : Dimitlile me, ut revertar ad domi-

num meum. Dixerunt autem fratres et mater : Maneat

virgo nobiscum per decem circiler dies , et poslea profi-

ciscemini. Ille vero reposuit : Gur differtis et procraslina-

tis , cum Deus lantam facilitatem in omnibus mihi pr.x-

buerit ? Illi vero dixerunt : Advocemus puellam , ct

interrogemus eam. Et advocarunt dixerunlque illi : Abi-

bis-ne cum hoc homine ? Illa vero dixit, Abibo. Et dimi-

seruntRebeccam et quae ipsius erant , ac servum Abrahoe

eosque qui cum illo erant. Et benedixerunt Rebeccae,

dixeruntque illi : Sis in millia millium , et possideat semen

luum portas inimicorum tuorum. Et surgens Rebecca et

puellae ipsius , ascenderunt in camelos, ac cum hominc

i!lo profectae sunt. Vides-ne quam ducat sponsam Patriar-

cha, aquam minislrantem , et hydriam humcris ferenlem,

in camelos ascendentem? Num muli erant, qui argento a

collo fulgerent? Num famulorum agmen , vel illa tanta

mollities quae nunc cernitur? Nequaquam. Sed tanta tunc

erat velerum mulierum virtus et fortitudo , ut in camelos

ascendcrentet viamcarperent. Vidistisex iisquae Abraham

fdii causa fecit, quomodo antiquitus curarent parenles

filiis suis uxores deligere? Quomodo anie pecunias animae



feCLOGA DE MULIEMBUS ET PULCHRITUD. , HOM. XIV. 55?

nobililatem requirerent ? Num rescripta ? num pacta et

alia ridicula, quae nunc fieri solent ? Nihil illis simile , sed

rnaximum rescriptum erant puelke mores. Et id scietis

cum puellam ad sponsum adductam videritis. Exierat

enim 1

, inquit, Isaac in agrum ad medilandum, et respi-

piciens, vidit camelos venientes, quibus insidebat Pve-

becca. Piebecca autem videns Isaacum , exiliit ex camclo

et dixit puero : Quis ille homo qui venit in agro in occur-

sum nobis? Et cum didicisset ipsum esse qui se ducturus

erat, operuit se pallio, inquit. Et adveniens puer enarra-

vit accurate ouinia Isaaco. Perpende quomodo nus-

quam superflua illa et inutilia visuntur ; nusquam

pompa diabolica2

, nusquam cymbala, tibiae et choreae,

et Satanica illa convivia; sed omnia gravitas, omnia sa-

pientia, omnia modeslia. Ingressus est, inquit, Isaac in

domum matris suae, et accepit Rebeccam, et fuit uxor

ejus, et dilexit eam. Hanc imitentur mulicres , hunc

oemulentur viri , et sic sponsas duci curent, ut sponsi

amor augeatur, et puellae castitas accrescat, et cum vo-

luptate vitam transigant, a Dei gratia conjuncti. Quod si

velis liberalitatem lucrum habentem in nuptiis exhibere ,

choros pauperum advoca. Sed te pudet et erubescis?

Ecquid hac amentia delerius? Gum diibolum in domum

attrahis, nihil te lurpe facere arbitraris; cum autem

Chrislum inducturus es , erubescis ? At nemo, inquies,

in urbe hoc fecit. Sed cura ut tu incipias, et princeps sis

hujus optimae consuetudinis, utqui postca futuri sunt, id

ad tereferant. Etsi quis amiuletur hoc opusatqueimitelur,

posteri et qui ex illis oricntur, sciscitantibus dicere pos-

sint, ille talis hac pulchram legem primus induxit; et

quod ab aliis recle peragetur, libi primo, qui plantasti,

fructuum illorum mercedem feret. Ac sicut illic mollibus

> Gen, xxiv, 63. — » Ihid, 6j,



558 S. .10. CHRYS0ST0MI ARCIIIEPISCOPl C. P.

viris et mimis choreas agentibus, diabolus in medio saltat;

sic pauperibus intrantibus, Chrislus advenit. Et a sumptu

quidem illo fructus nullus, sed magnumaffertur

dctri-

mentum; a sumptibus isliusmodi multum cilo accipies

fructum. Et quod hoc verum sit, a puella quae in Joppe

erat disce. Etenim illam olim morluam jacentem , cir-

cuujstantes illi pauperes, qui ab illa alimentum ceperant,

et lacrymantes illam suscitavere et ad vitam reduxere , in

Chrislo Jesu Domino nostro, cui gloria et imperium cum

Palre et Spirilu sanclo , nunc et semper et in srecula sae-

culorum. Amen.

FINIS TOMI NONAGESIMI TERTII.



ANNOTATIONES '.

ANNOTATIO (l) pag. 8.

Campidnctores ii erant qui exercitiis militaribus prae-

erant,quique tirones docebant , ut ait Vegetius L 1

cap. i3. Haec vox occurrit etiam apud Lampridium in

Severo. c. 53. Certe campidnctores vestri hanc vos do-

cuerunt contra Sarmatas, etc. Lbi restituendum putat

Salmasius , Campidoctores , sed vox Camp iductores hoc

Chrysostomi exemplo firinatur : tria item profert exem-

pla Cangius in Glossario Graeco ex Leonis Imp. Tacticis

ubi semper KaîziS^zwp legitur. Sic etiam Auimianus

Marcellinus 1. 19. Videtur Salinasius Campidoctorem

malle, quia Vegetius supra allato loco et in duobus aliis

Campidoctorem legit. \ erum monet Stevvechius ad sin-

gula loca Campiductorem legendum esse, et ad lib. 111

cap. 6. addit sic in membranis haberi. Attamen exempla

duo prajfert Grulerus in Thesauro, ubi Campidoctor legi-

lur.

ANNOTATIO (2) pag. 1 3.

Cyriacus diaconus ab Joanne nostro ad Innocentium

1 Nonnulli erfores typographici iri nunieros annolalionum irrepserunt

quos ita corrigas velim. Pag. 8. lign. 22 add. n. (1) qui deest. — P;ig. i3,

ligo. 7 deesl pariter n. (2) quem addas. — Pag. 17, lign. 6 praetermissum

pariter adjicias n. (4). — Pag. i36, lign. 10 n. (5) lege n. (8) bis.— Ciclera

bene currunt.



5(3o ANNOTATI0NES.

missus, cum hac epistola remissus fuisse creditur, quo

temporemissus remissus-ve in Vita ChrysostomiBenedic-

tina indagatur

ANNOTATIO (3) pag. l6.

Sacra , Vox frequens ad significanda diplomata et epis-

lolas Imperatorum : est vero quasi Sacra Epistola. Ha-

rum epistolarum usum videas apud Gangium in Glossario

Latino.

ANNOTATIO (4) pag. 1 7.

Ilic agit Honorius de violenta in Ecclesiam irruptionc

de qua Ghrysostomus supra in Epist. 1 ad Innocenlium

papam,

ANNOTATIO (5) pag. 5o.

Hic Locus Johi paulo aliter hahetur in Bibliis. Sed

Ghrysostomus hic, ut saspe alihi , memoriter loquitur.

ANNOTATIO (6) pag. I 1 6.

Locum hunc opinor in mente habuit Jereniiae 3. 2.

ln vlis sedisti sicut cornix desotala , vel certe quod est

Baruch. vi. 53. Sicut enim comiculm in medio cozli et

terrce.



ANNOTATIONES. 56 1

AKNOTATIO (7) pag. 12J.

Hanc Sabinianam diaconissam opinatur Tillemonlius

eam fuissc quac Sabiniana diaconissa vocatur aPalladio

in Ilist. Kosvcid. p. pGS.etquamdicit fuisse Joan nisnoslri

amitam. Quod si non cerlnm , vcrisimile utique est.

Constanlius infra mcmoralus, presbyter ille

est ad quemmillilur cpislola cctxi. infra.

ANNOTATIO (8) pag. 1 3o.

Ilunc Galalam pulamus fuisse Leonlium Archicpisco-

pum Ancyrae in Gtilatia, qui inler primipilares inimicorum

Cbrysostomi uumerabatur.

annotatio (8 Ois) pag. 1 36.

Cum ait Ghrysostomus cx initiis sibi vidcri istum aercin

non minus Orienlalcin esse quam Antiochenum , non de

positicne Cucusi qualis in tabulis Geographicis repraesen-

talur, agit: neque enim ignorare poterat Cucusum mullis

gradibus ad septcnlrionem magis accedere,quam Antio-

chiam ; sed loquitur, ut liquet, de loci temperie, qualis

ex situ pctebalur.

annotatio(9) pag. 161.

Polyarchium gcnus est unguenti, quod alibi memoralum

non occurrit mihi. iNardinum et musteuui olcum , un-

xciii. 3G



i)6i ANNOTATIONES.

guenla quac essent vidc in Antiquitate explanationc et

schcmalibus illuslrata. Tomo rii. pait. 2. Lib. 1. Cap. 3.

ANNOTATIO (io) pag. l65.

Erat archiutcr ct mcdicus sacri Palalii, undc, ut obser-

vatDucasus, in Codicc Thcodosiano titulus est de Comili-

bus et Archiatris sacri Palatii.

annotatio (io bis) pag. 1G7.

Pulat Fronlo Ducoeus verisimile cssc hunc Valcnlinum

fuisse praefectum Proclorio aut urbi Constantinopoli, quia

magnificcntiae honorifico vocabulo compcllatur. Vcrum

quoniam Reclores etiam provinciarum, et Patricii , ut

ipse faletur, magnificentioe litulo exornali occurrunt , res

in incerlo versatur.

annotatio (11) pag. 1 85.

In hanc formulam hacc oplime nolat Fronto Ducasus.

« Billius Duci; apud Ammianum Marcellinum socpe leges,

ex Ducc, ex Vicario, ex Magistro. Ct lib. 22. Artc-

mius cx Ducc /E^ypti , rd est qui fucrat Dux /Egypli.

Julius Capitolinus in Gordianis : Duo a Gallicano cx

Consulibus , cl Mtecenate ex Ducibus intcrempti sunt

et lib. G. Codicis Thcodosiani, lit. 25, lib. 1 : Inler eos qui

ex Ducibus sunt , essc prwcipimus in adoranda noslra

scrcnitatc. Procopius, lib. 1. ovn Pwpwwv q-panwTwv«.'X

wv>

&u; Aouxa;xa).oya(v : neque Homanorum mililum prccfcctus,

quos Duccsvocant. Duces cliam in posteriorum Impera-



ANNOTATIONES. 563

lorum Constitutionibus appellantur, tam qui mililibus,

quam qui provinciis et limilibus pracerant, ut in Codice

Theodosiano , Dux limilis Tripolitani , ct, Dux Rh&lici

Limitis apud Vopiscum. »

ANNOTATIO (12) pag. 187.

Hacc apposite nolat Fronto Ducaeus. « Billius inler-

pretatus erat, ConsuLari; atqui posteriorum Imperato-

rum aetate Consulares diccbantur non jam ut tempore

reipublicac Romanae , vel ante Julium Caesarem, qui

Consules fuerant , scd qui provincias quasdam regebant

et Ilaliae regiones , ut ex Codice Theodosiano et Notilia

imperii liquet, unde Consularis /Emilirc, Consularis Bae-

ticae, Pannoniae, et dpât KwrovXaptai, Novclla 8. et for-

mula Consularitatis apud Cassiodorum lib. G. Variarum

Ep. 2. Secures eis el fasces pnpfcrcbantur et carpenli

subvcctione decorabantur. Qui autem Consulcs fuerant

vocabantur Exconsules, vcl Exconsulihus , et qui funcli

erant Consularis magistratu Exconsularibus, vcl Excon-

sulares itidem appellabantur. Vide etiam CassiodorumJib. 3. c. 27. et lib. 5. cap. 9. Sic infra epist. 109 fit

menlio Consularis Syriae.

annotatio ( i 3) pag. 23g.

Hic Theodorus putatur esse Theodorus Mopsucstenus

ab adolesccntia Chrysostomo amicus et familiaris.

ANNOTATIO (l4) pag. 297.

Ilic Chromalius ad Joanncm Chrysostomum scripsit,

36.







56G ANNOTATfONES.

Palatinorum ad cnstodiam Imperatoris atque Palatii,

quorum frcquens mcnlio apud scrij)lores maximc Byzan-

tinos.Loca etiam inquibus vcrsabanturScholoehujusmodi,

Scholarum ct ipsa ncmine gaudebant. Erant ilem Scholoc

aliae militarcs quac persaepe occurrunt. In Ecclcsia Latina

Scholae cantorum memorantur, aliaeqtie itcm Schola3.

Fronto Ducaeus in notis putat hunc Philippum presbyte-

rum , et Euthymium ilem presbyterum, qui ex Schola

pulsus fuissc dicitur infra, vel capellanum fuisse Scholoe

cnjuspiara hujusmodi militaris, vel in Schola Ecclesias-

tica quapiam fuisse : Tillcmonlius autem opinari videlur

hos fuissc Scholarum poedagogos , ct cx hoc oflicio pul-

sos. Pics in incerlo vcrsalur. Apud Palladium de Vila

Ghrysostomi c. 20 Philippus vocatur Ascela, et presby-

ter Scholarum.

ANNOTATIO (23) pag. 354-

STcopTouXa. In hanc vocem haec erudite notat Fronlo

Ducoeus : « Yox est a Latina deflcxa : sporlulas enim vo-

canl Romani calathos vimincos , in quibus pccuniae condi

solebant, ut Asconius scribit : deinde prandium vel coena ,

quae in sportellas conjecla dabalur clientibus vice ccenae

recloc, sporlula est dicla; tum latius porrecta sportula-

rum appellatio ad salaria , congiaria , et honoraria quaevis.

Velus glossorium definit, ta h oirvpih StSont-ja ^'via, Xenia

quce in Caiatho dabantur. Inde honorarium decuriona-

lus, et ea quac decuriones dabant pro introitu, ct pecu-nioe quoe jndicibus vel executoribus litium ac negotiorum

pro salario dahanlur, sic appellanlur in til. de Sjiorlulis

Judicnm. Ilom diaria quoc saccrdotibus dabantur, Cypria-

nus epist. 54- Ut sportidis iisdem cum pvesbjleris ko-

norenlur, et divisioncs mmswrnas (rqualis quantitati-

















6; 4 ANN0TAT10NES.

quoque capila recenseamus : secundum Apollinariuui et

Apollinarislas, ut in hac epislola dicitur : post unliionem

non oportebat diccrc naturas duas. Dicebant eliam Apol-linarislae , Dominicum corpus no?i essc verum corpus

,

quia co/ivcrsum erat in dcitalem : passioncm divinitati

cxcogitabant. Diccbant quoque, Domiuum Jcsum carne

noslra amictum; sed inanimala. lli crant Apollinarii et

Apollinaristarum qui Synusiastae vocabantur, errores; ii

vero ex supra allato Apollinarii loco consequebanlur :

nam quia secundum Apollinarium per commixtionem di-

vinam Deus et caro unam perfrcicbaut naturam, hinc

sequebatur post unitionem non oportere duas dicere na-

turas; divinum corpus non csse verum corpus, quia con-

versum erat in deitatcm; divinam ipsam naluram seu divi-

nitalem passioni csse obnoxiam ; carneni Chrisli anima esse

humana vacuam, quia Deus et caro unam perfrciebant

naturam.

Hos cliam Apollinaristarum, seu Synusiastarum errores

commcmorant Athanasius , Gregorius Nazianzenus , et

Epiphanius, qui poslremus necnon et Joannes Damascenus

de Hacrcsibus p. <)4 Dinuxritas illos vocant. Hujus vero

appellationis causam apcril GregoriusNazianzenusinepist.

ad Mectar. alias, Orat. /\G , cum ait corpus et anirnam

esse in Chrislo tcrliam partem. Apollinaristae qnippe aie-

bant, in Chrislo partem unam hominis, scilicet menlem,

a Verbo suppleri , solumque Verbum junclum corpori

et aniinoe (ncmpe sensilivne , ut dictitabant illi ) tolum

constiluere Chrislum. Quamobrem cum ex Catholicorum

sentcnlia tribus conslaret Christus, Verbo scilicet, menle

humana, ct corpore animalo, qui unam cx illis deme-

rent parlem , mcnlem scilicct, a duabus aliis,quac supcr-

erant, oiuoty.rou audiebant : nam Siuoipo-; Graecis est duae

terlicc parlcs , cujus signifrcationis cxempla saepius ad-



ANAOTATIONliS. 5y5

vcrterc est in Analeclis benediclinis p. 3 19. et seqq.

Cum hac igilur epislola consonant ca,quae Alhanasius

in Epistola ad Epiclctum de Apollinaristis , tacito tamcn

nomine, dicit, quam epistolam Epiphanius Haeresi 77, ubi

contra Dimocrilas seu Apollinaristas agit,totam relulit.

Quis infernus eructavit, inquit Alhanasius, corpus ex

Maria genitum , essc Vcrbi divinilati consubslantialc?

hincaulcm Apoilinaristoc Synusiaslae audiebant, quod sub-

stantiam Verbi cum carne miscerent ct ulrumquc unumiacerent : Aut Fcrbum, pergit Alhanasius, in carnem,

ossa ct capillos, ct in totum corpus mulalum fuisse, ct

a natura dcscivisse suaPIIic habes illam mixlionem

divinam Apollinari,per quam Deus et caro unam effioie-

bant naturam. Quis autem , ait Alhanasius, in Ecclcsia

aut a Christianis unquam audivit ,

Liominum posilionenon natura, gestasse corpus? hacc explicantur per illud

quod in Epistola ad Grcsarium legitur : dicebant enim

Apollinaristae, inquit hic scriptor , Dominicum corpus

non esse verum corpus, quia convcrsum eratin deitatem.

Pergit Alhanasius : Aul quis co processit impielatis , ut

diccret sentiretquc ipsamdeitatcm, Patri consubstantla-

lcm, circumcisam , ct imperfectam ex perfccta factam

fuisse : ct quod cruc.i affixum erat, non fuisse oorpus

sed ipsam Sapientuv substantiam rerum opificcm? htec

ilerum consenliunt cum iisquocpauloanle dicebamus, Do-

minicum corpus secundum Apollinaristas non fuisse verum

corpus. Ex his ilem diclis probatur id quod in epi^lolanon

semel dicitur, ncmpe sccundum Apoiiinaristas ipsam deita-

tem esse passibilem, quod pluribusexplicat Gregorius j\a-

ziauzenusiacpist. ad Nect, alias orat. 4&> ubi ait sccundum

Apollinarium , unigenitum Dcura in propria sua divini-

tatc passum essc, atque in triduana illa corporis morte

divinitatem quoque simul cum corporc morluam iuisse,



5^6 AMNOTATJONES.

sicquc rursus Patris opera a morle ad vilam revocalam

luisse. Passibililatcm quoquo illam dcilatis secundum

Apollinaristas , commenior.it ct confutat Alhanasius in

libris conlra Apollinarium , vide p. 924. et paulo anle,

nempe p. 2 3. ait secundum Apollinarislas Verbum as-

sumpsisse corpus absquc mcnte : qui esl postremus crror

in Epislola ad C;csarium commemoratus, el haeceratquasi

tessera Apollinaristarum. Certum itaque puto inEpistola

ad Gtcsarium conlra librum Apoliinarii agi, illumque

ipsum libriun , utvidetur, quem de Incarnatione scripse*

rat, ab Eulogio supra commemoratum. Cfclcrum Apolli-

narislae non inler se conscntiebant, scd alii alios errores,

cx uno fonte manantes, propugnabanl, ut Yidere est in

Epistola Alhanasii ad Epictetum , et in ejusdem Alhanasii

libris conlra Apollinarium ; itemque apud Epiphanium

hreresi 77.

Neque lamen negari polest probabile omnino esse hunc

scriptorem qui saeculo Eutychiano vixisse et haeresi illi

infensus fuisse videtur, ut hanc epistolam ab se supposi-

tam Chrysoslomo ascribere posset, confinxisse se con-

tra Apollinarii librum agere, qui in mullis cum Eutyche

consenlicbat;

quoniam non poterat Chrysostomum con-tra Eutychis hieresin aperie loquentem inducere, qui diu

anle illam exortam obiisset. Quod aulem hic cum Apolli-

naristis Eutychianos maxime confutct, probant voces illae,

et modi loqucndi irequenles ,quos supra commemoravi-

Daas ,qui tempore Chrysostomi vix noti erant ; et lamen in

hacEpistola passim usurpantur eodem modo quo conlra

Eutychianos adhibili postea fuere.

Rcslat ut dc clausula illa agamus circa quam mullae

quaesliones agitatae sunt; illa vero est : Slcut enim anle-

qiiam sanetificctur panis,pancm nominamus ; divina

aulcm ilium sanclijicantc gratia, medianlc saccrdotc



A:s>;OTATiOM:s. 07}

Ubcralus csi quidem ab appellalione panis; {lignus au-

tcm hahllus Dominici corporis appellalione , ctiamsi

nalura panis in ipso permansit , ct non duo corpora,

sed unum corpus Filii prcedicamus', sic et Jiic divina

insidcnte covpori naiura , unum Filium, unam pcr-

sonam ulrumque constiiuit , cognitum sinc confu-

sionc, indivisibili ralionc , non in unasolum natura,

sed in duabus pcrfectis. Ilinc heterodoxi acerrimumconlra lidem Calholicam telum se mutuari posse rali

secundum hujus scriptoris mentem ahsque ulla mutationc

subslantiae panis , Eucharisliam confici pugnant : alii ul-

terius progressi, panem appellatione sola Dominici cor-

poris, non pra?senlis, dignatum essc contendunt. Illud

autem quasi ccrtum exploralumque habent, hanc episto-

lam vere Joannis Chysostomi esse. Sed cum abunde su-

pra probatum fuerit hanc epistolam non esse Chrysostomi,

ctiamsi quid cx ignoti scriptoris diclis in corum gratiam

emergeret, quod tamcn longe abest, nullam hinc mutuari

po^sent aucloritatem, cum nec quis ille scriptor fuerit,

nec an catholicus, heterodoxusve fuerit deprehendi pos-

sit; imovero cx iis qiux de deitatis passibilitate dixit, non-

nihil adversre nascatur suspicionis. Verum quisquis il!c

,sit, jam locum dispiciauius, excutiamusque primo qua

arlc locum cjusmodi ad praesenliam Christi in Eucharis-

tia negandam detcrque:>nf. Hic , inquiunt, panis dignus

habitus esse dicitur Dominici corporis appcllalionc : undc

scquitur, solo nomine panem in Euchariiia dominicum

appellari corpus : ad quid enim panem dignum habilum

dominici corporis appellatione dixerit, si verc adsit domi-

nicum corpus? Sed quorsum illaa circuiliones, quando

clare scrintor iste ait naluram panis cl dominicum corpus,

non duo corpora , sed unum corpus Filii piwdicari : an-

xciii. 3-



5; 8 ANNOTATJONES.

non hinc omnino consequilnr corpus Filii vere in Eucha-

ristia habcri ? Aunon illa comparalio unitatis nalurre

panis et corporis Dominici cum natura ilivina et humana

unum Filiuni et unain personam eiTicienlc, oiunino fulilis

erit, si corpus Ghristi non sit vcre in Eucharislia ? Aliud

telum contorquenl, graviusqne instant, ac transsubslan-

lialioncm hic aperte impeti pugnant. Nam, inquiunt, hic

luculcnterdicilur panem in Eucharislia post

sanciificalio-

ncm remanere, idque his verbis dcclaratur, etiamsi na-

tura panis in ipso permansit , et non duo corpova , scd

unum corpus Filii prcedicamus. Verum , ut mullis

exemplis probat Harduinus, nalura cujuspiam rei sacpe

apud Palres significat proprielates nalurales rei c)usdem ;

at hic proprictales omnes naturales panis permanent, et

quidquid in pane sensum movct, aspeclum scilicet, lac-

tum et gustum ; nam id so!um in nalura cujusque rei

sensilis percipimus ; ita ut nalura panis hiclola perspicia-

lur, licel ejus materia el subslanlia in corpus Chrisli mu-

tata fucrit. JNaturam certe panis sic intellexisse oportuit

hunc scriplorem, quisquis tandem ille fuerit : nam pa-

ncm in corpus Chrisli mutari tunc in Ecclesia Graeca

vulgo dicebatur, qua mulatione facta, lunc non amplius

substantia panis in Eucharistia erat. Sic autem explican-

dum hunc scriptorem esse probatur ex Joanne Da-

masceno ,qui hanc epistolam legebat , eamquc pro

Joannis Chrysostomi foelu habebat ,quique ejus parlem

non minimam relulit. Ipse quippe Joannes Damasccnus

de Orlhodoxa fide libro quarlo p. 270. sic habet : Quem-

admodum naluratiter panis per comcsiionem, vinum-

que et aqua per polionem , in corpus et sanguinem

comedentis et bibentis transmulantur, nec corpus fiunt

aliud a corpore ejus quod- prius extabat: sic panis qui

in prolhesi prwparatus fuit, vinum itcm et aquaper



Iw ( **• «lOHAW.*

OOU.BQC

^ lll

invocationcm ct adventum Spirilus sancti sup

liler mutantur in corpuset sanguidem Chrisli; nec tluo

su7it, scd unum ei idem. II.cc Joantvs Damascenus,qni

hnnc, qnodc quaestio csl, locum iu nicnte habuisse videlur

cnin h.ec scriberet. l\isi dixisset aulcm pancm et vinum

supcrnaluraliler mntari in corpus et sanguinem Christi

cx sequentibus nec duo sunt, sed unum ct idem , infer-

rent haud dubie helerodoxi ; Si panis ct vinum simul cum

corpore et sanguine Christi unum et idem sinl in Eucha-

ristia , ergo post sanctificalionem panis et vinum rema-

nent ; sed cum prius dixerit panem ct vinum mulari in

corpus et sanguinem Chrisli : quod subjungit poslea,

ncc duo sunt, sed utium et idem , non ila intelligendum

est, ut ipsa panis et vini substantia remaneat, et unumsit cum corpore Chrisli; alioquin cnim non mulata fuisset

in corpus et sanguinem Chrisli ; sed quod proprietales

iilae omnes quae solae in pane et vino sensu percipiuntur

rcmaneant, el cum corpore et sanguine Christi unum

sacramenlum efficiant : et sic explicandus est auclor epis-

tohe ad Caesarium, quem prae oculis tunc habuit JoannesDainascenus; quod enim dicit, etiamsi natura panis re-

mansit, de speciebus et proprietalibus tanlum panis in-

telligcndum est. iNeque cnim negarc voluit ille mulalio-

nem panis et vini in corpus et sanguinem Christi, quam

SS. Palres Graeci enuntiant. Gregorius quippe INyssenus

eam modo ,mutationem vocat , modo, iranselemcnta-

tionem: Chrysostomus, transformalionem ; CyrillusJe-

rosolymitanus,mulationem vel conversionem. Hanc

autem mulationem idco non expressit auclor epistolse ud

Caesariuin, quia cnm hac de re nulla lunc conlroversia

moveretur, non tanta opus esse cautela videbalur iu his

enuntiandis,

3;.



•WJ

IK *»JJOO /\;/

PrtetfiTlonem c.arissimi Kmerici Bsgotn quae Lutelne

suprcsafuit,

quamquepublicavit V. GI. Jacobus Basnage,

hic subjungendam duxi.

A.KNOTATlDMfiS.



JT.

BIBLIOTHECjE LATINtE CUM GALLICA.

BIBLIOTHKCA LATIjNA. BIBLIOTHEC* GALLICA.

Epistol-i ad episcoposet presbvleros Ejusdem fragmenla , tom. xv, p.

in carcere inclusos, p. 20. 5oa-5oS.

Epistolae ad Olyrapiadein, p. 23 el Earumdem fragmenta, tqm. xv, ]).

seqq. 48M9AEpistola ad Theodotum, p. 1S7. Ejusdcm fragmenla, to;n. xv

, p.

509.

Epistola^ ad Diversos, p. i46 it Earumdem fragmenta, lom, xv, p.

seqq. 4o9'5o2.





INDEXTOMl NONAGESIMI TERTII.

EPISTOLARUM

CLASSIS I.

EPISTOLÊ AD INNCCENTIUM PAPAM.

Pagi».

Epislola I. Innoeentio episcopo Romae. Domino meo Reverendissimo,

pientissimoqne Innocentio Joanne.s in D >mino salutem. 3

Epistola II. Innocenlio Episcopo Hon>ae Jo;mnes in Domino snlutem. 10

IiiDocentii ad Chrysoslomum Eptstola I. Dileclo frutri Joanni , Inno-

cenlius. i3

Innocenlii ad Chrvsostomum Epis'o'a II. Innorentius episcopus Pres-

byteris et Diiicouis universoque clt-io ac populo Ecclesiae Constan-

tinopolilanae, qui subdili sunt episcopo Joanni, dileclis fiatnbus,Salutem. i4

Exemplum Sacrae Honorii Augusti, missae ad principem Orienlis Arra-

dium. 16

Epistola Ad episcopos et Presbyteros ob pietaltm in carcere iuclu-

sos. »0

EPISTOLARUM

CLASSIS II.

EPISTOLjE AD OLYMPIADEM ET AD ALIOS.

Epistola I. Dominae tneae «ummopere venerandae, ac religiosissimae

Olympiadi, diaconis^-ac, Joannes episcopus salutem in Domino. aS

Epislola 11 Ad eam letn. 35

— III Ad e;imdem. Ca

— IV Ad eamdem. 91

— V Ad eamdtm. 101

— VI Ad eamdem. io5

— VII Ad eamdem. 110

— VIII Adeamlem. 119

— IX Ad eamdem. lai

— X Ad eamdem. laa

— XI Ad eamdcm. ia3





IKDEX. 58«)

Epislola Lll. Adoliae. 177

— LIII. Nicolao Piesbylero. 178

— LIV. Geronlio Preshvtero. 180

— LV. Symeoni et Maii pwsbyteris, atque in Apamiensi rc-

gione monaslicam viiam profitenlibus. 182

— LVI. Romulo et Byzo monacbis. 180

— LVII. Adoliae. i8i

— LVIII . Theodosio ex ducibus, i85

— LIX. Theodoto Diacor.o. 1S6

— LX. Chalcidiae et Asyncriliae. ibid

— LXI. Theodoto ex Consularibus. 187

— LXII. Casto. Valerio, DiophanUe. Cvriaco, Antiochiae Prcs-

byteris. 188

— LXIIL Tranquillino. 1S9

— LXIV. Cyeiaco Episcopo. 150

— LXV. Marciano et Marcellino. 191

— LXVI. Casto, Valerio, Diophanto, Cvriaco, Antiochiae Pres-

byleris. 192

— LXVII. Theodolo diacor.o. 190

— LXVIII. Eidem. 194

— LXIX. Nicolao presbvtero. iy5

— LXX. Aphlhonio, Theodoto, Chaereae, pre-sbvlerisae monn-

chis. iqC,

— LXXI. Malcho. 197

— LXXII. Alphio. 19S

— LXXIII. Agapelo. k)9

— LXXIV. Hesychio. ibid

— LXXV. Harmatio. 200

— LXXVI. Chalcidiae. 901

— LXXVII. Asyncritise. 202

— LXXVIII. Romano Presbvtero. 200

— LXXIX. GemelJo. 204

— LXXX. Firmino. ao5

— LXXXI. Hymnetio Archiatro. 206

— LXXXII. Cvthetb.- ihid

— LXXXIII. Leonlio. 207

— LXXXIV. Fauslino. 20S

— LXXW. Lucio epistopo. ao<j

— LXXX"\ I. Mari episcopo. 210

— LXXXVII. Eulogio cp :

scopo. 211

— LXXXVIII. Joanni episcopo Hierosolvmilano. 212

— LXXXIX. Theodosio Scythopolis episcopo. 31



586 INDEX.

Epistola XC. Moysi episcopo. a»4

— XCI. Romano presbylero. ibid

— XCII. Moysi presbytero. 21

— XCIII. Aphthonio, Theodoto, Chaereae, presbvleris et mo-

nachis universoque vevfro sodalitio. 216

— XCIV. Penladiae diaconissae. 218

— XCV. Faeanio. 221

— XCVl. Ampruclae diaconisss atque illis quae cum ipsa sunt. 222

— XCVII. Hypatio presbytero. 223

— XCVIII. Chalcidiae. 224

— XCIX. Asyncritiae. 225

— C. Marciano et Marcellino. ibid

— Cl. Severo presbytero. 226— CII. Iheodoto lectori. 227

— CIII. Ampruclae diaconissaa ipsiusque comitibus. 228

— CIV. Pcntadiae diaconissae. 229

— CV. Chalcidiae. 201

CVI. Asyncritia? ipsiusque sodalibus. 232

— CVIT. Casto, Valerio, Diophanto, et Cyriaco presbyteris. 233

— CVIII. Urbioio Episcopo. 236

— CIX. Rufino Episcopo. 237— CX. Dasso Episcopo. 238

— CXI. Anatolio episcopo Adanae. 239

— CXII. Theodoro episcopo. ibid

— CXIII. Palladio episcopo. 240

— CXIV. Elpidio episcopo. 24

— CXV. Theophilo presbytero. a43

— CXVI. Valenlino. 244

— CXVII. Theodorae. 345— CXVIII. Episcopis et presbyteris in carcere degentibus. 3^7

— CXIX. Theophilo presbytero. 348

— CXX. Theodorae. 249

— CXXI. Arabio. 25i

— CXX.I. Mar.iano. 252

— CXXIII. Pheniciae Presbyteris et Monachis, Gentiles in

Chrisliana relig one instituenlibus. a54

— CXXIV. Gemello. 256— CXXV. Cyriaco episcopo exulanti. 25S

— CXX VI. RuGno presbytero. 264

_ CXXVII. Polybio. a66

— CXXVIII. Mariniano. 268

— CXXIX. Marciano et Marcellino. »69







JNDliX. 089

lolaCCVlil. Aeacio presbytero. 347" — CCIX. Sjlvio

:

. ibid

— CCX. Theo lo 5_j.S

— CCXI. Timolheo presbylero. 349

— CCXII. Theophilo presbyteio. 55o

— CCXIII. Philippo preshytero. 35

— CCXIV. Sebastiano presbytero. ihid

— CCXV. Pelagio presbytero. 35a

— CCXVI. Musouio.'

353

— CCXVII. Valeotino. 354

— CCXVIII. Euthymio presbylero. 55>

— CCXIX. Severinae ct Romuloe. ibid

— CCXX. Picanio. 356

— CCXXI. Constnnlio presbytero. 357

— CCXXU. Casto, Valerio, Diophanlo, Cyriaco, presbyteris

Anliochenis. 55o

Epistola CCXXIIl. Hesychio. 36

— CCXXIV. Mareiano et Marcellino. ibid

— CCXXV. Conslanlio presbvtero. 36a

— CCXXVI. Mareiano et Marcellino. 363

~ CCXXVII Carterise. 364

— CCXXVIII. Theodoro medico. 365

— CCXXIX. Severae. 366

— CCXXX. Elpidio episcopo. ibid

— CCXXXI. Adolije. 067

— CCXXXII. Garleriao. 563

— CCXXXIII. Ad Episcopum Antiochenum. 070

— CCXXXIV. Brisoni. 37 i

— CCXX.XV. Porpbyrio Episcopo Rhosensi. 372

— CCXXXVI. Carterio praesidi. 573

— CCXXXVII. Tbeodoro Mopsuesleno. 074

— CCXXXVIII, Ad icnperatricem Emodiam, ibid

EPISTOLARLM

CLASSIS III.

EPISTOL/E SPURLE.

Epislola 1. Consluntii presbyteri ad matrcm, 377

— II. Ad sororem suam, 080



00,0 INDEX.

Epistola III. Ad Valerium e.l Diophanlum piesbytero^.

— IV. Ad Caslum presbyterura.

— V. Ad Cyriacum presbylerum.

— VI. Chalcidiae et Asyncritiae.

— Ad Cajsarium monachum Chrysostomo falso tribitta.

ECLOCE EX DIVEHSIS HOMILIIS.

Monilum Homiliae sequenlcs cxtracta» fuerunl ex variis locis

S. Chrysoslomi, ita ut ex diversis parlibus unum conflaretur argu-

menlum. Ulile anttin visum est, propter cos qui concionandi mi-

nistcrio sunt addicti , haec ibi cvulgaie, ut inde uno obtulu qmsque

possil videre queeci.mque ad eadem referunlur ohjecla. — Homi-

lia I. De Dilectione.

Homilia II. De oraliune.

— 111. De puenilenlia.

— IV. De Jijunio ct Temperantia.

— V. De prosperilale et de adversilalc.

.— VI. De dorlrina et correplione.

— VII, De Humililale Animi.

— VIII, De Anima.

— IX. De non contemnenda Ecclesia Dei et sanclis mysleriis.

— X. De Providentia.

— XI. De divitiis et paupeilale.

— XII. De Ingluvieet Ebrielate.

— XIII. De adversa valeludine et Medicis.

— XIV. De muiieiibu.o et pulchritudine.

Annotationes.

concordantia.

EXPLICIT IKDEX.







Documents

Caillau, Guillon. Joannes Chrysostomus. Opera Omnia. 1835. Volume 24