14
PRAKTISCHE ANATOMIE EIN LEHR- UND HILFSBUCH DER ANATOMISCHEN GRUNDLAGEN ÄRZTLICHEN HANDELNS BEGRÜNDET VON T VON LANZ W.WACHSMUTH FORTGEFÜHRT UND HERAUSGEGEBEN VON J.LANG WWACHSMUTH ERSTER BAND TEILlA j © 2008 AGI-Information Management Consultants May be used for personal purporses only or by libraries associated to dandelon.com network.

BEGRÜNDET VON T VON LANZ W.WACHSMUTH FORTGEFÜHRT …

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

PRAKTISCHE

ANATOMIEEIN LEHR- UND HILFSBUCH DERANATOMISCHEN GRUNDLAGEN

ÄRZTLICHEN HANDELNS

BEGRÜNDET VON T VON LANZ W.WACHSMUTH

FORTGEFÜHRT UND HERAUSGEGEBEN VON

J.LANG WWACHSMUTH

ERSTER BAND TEILlAj

© 2008 AGI-Information Management Consultants

May be used for personal purporses only or by libraries associated to dandelon.com network.

Inhaltsverzeichnis

A. Formentwicklung des Kopfes

I. Neurocranium 3

1. Frühe Entwicklungsstadien 3a) Phylogenese 3b) Ontogenese 4

Chondrocranium, S. 4 - Knorpelige Ba-sis cranii, S. 4 - Fossae craniales, S. 4- Nerven- und Gefaßkanäle, S. 7

2. Entwicklung der Einzelknochen 8a) Os sphenoidale 8

Knochenkerne, S. 8 - Ossifikation, S. 8- Canalis pterygoideus, vorderer Teilund Vomer, S. 9 - Rostrum sphenoidale,S. 9 - Processus alaris und Lingula sphe-noidalis, S. 10 - Canalis craniopharyn-geus lateralis und Canalis pterygoideushinterer Teil, S. 10 - Fossa hypophysia-lis, S. 10 - Canalis craniopharyngeus(medialis), S. 10 - Synchondrosis intras-phenoidalis, S. 11 - Concha sphenoidalis(Ossicula Bertini) und Sinus sphenoida-lis, S. 12 - Canalis opticus, S. 12 - Fora-men ophthalmicum, S. 13

b) Os temporale 13Pars petrosa, S. 13 - Pars hyoidea, S. 15- Pars squamosa, S. 15 - Pars tympa-nica, S. 16 - Auris media, S. 16

c) Os occipitale 19Foramen magnum, S. 19 - Squama occi-pitalis, S. 20 - Condylus occipitalis, S. 20

d) Os frontale 21e) Os parietale 21

3. Postnatales Schädelwachstum 22a) Anthropologische Meßpunkte, Linien

und Ebenen 22b) Allgemeines zum Wachstum des

Schädels 24c) Basis cranii 24

Entwicklungsperioden, S. 24 - Längen-wachstum, S. 24

d) Fossae craniales 25Wachstumsverschiebungen, S. 25 -Fossa cranialis anterior, S. 25 - Fossacranialis media, S. 27 - Fossa cranialisposterior, S. 28 J

e) Basis cranii 3f) Calvaria 3g) Schädelhöhle 3

4. Schädelformen 3Schädelformen und geographische Regio-nen, S. 33 - Grundtypen, S. 34 - Rassen-unterschiede, S. 35 - Körperbau und Kopf-form, S. 36 - Schädeldeformationen, S. 36

5. Verschluß der Gehirnkapsel 3a) Entwicklung der Schädelkalotte . . . 3b) Fonticuli des Neugeborenen 3

Fonticulus anterior (major), S. 37 - Fon-ticulus posterior (minor, occipitalis),S. 37 - Fonticulus sphenoidalis (antero-lateralis), S. 37 - Fonticulus mastoideus(posterolateralis, Warzenbeinfontanelle,Fonticulus Gasseri), S. 37 - Fontaneilametopica (mediofrontalis), S. 38 - Ver-schluß der Fonticuli, S. 38

c) Suturen 3Entstehung, S. 38 - Bedeutung, S. 38

d) Kalottenwachstum 3e) Synostosierung 4f) Synchondrosen, Verknöcherung . . . 4

Synchondroses intrasphenoidales, S. 41- Synchondrosis sphenopetrosa, S. 41 -Synchondrosis petrosphenobasilaris,S. 41 - Synchondrosis spheno-occipitalis,S. 41 - Synchondrosis intra-occipitalis,S. 41

6. Fehlbildungen 4a) Entstehung 4b) Weichteildefekte 4c) Angeborene Knochendefekte . . . . 4

Fenestrae parietales-Foramina parietaliapermagna, S. 42 - Lückenschädel, Wa-benschädel, Leistenschädel oder Relief-schädel, S. 42 - Weichschädel oder Kup-penweiche, S. 42 - Kraniostenosen, S. 42- Schädelskoliose, S. 47 - Bathrokranie,S. 47 - Synostosis lambdoidea, S. 47 -Mikrokranie, S. 47 - Kranio-mandibulo-faziales-dysmorphie-Syndrom, S. 48 -Platybasie, S. 48 - Basale Impressionen- Basiläre Impression, S. 48

XII Inhaltsverzeichnis

II. Entwicklung des Viscerocranium 491. Maxilla und Premaxilla 492. Os zygomaticum 503. Os ethmoidale und Nasenhöhle mit ihren

Skeletteilen 50a) Conchae nasales 51b) Septum nasi 52c) Sinus paranasales 53

Sinus maxillaris, S. 53 - Sinus sphenoi-dalis, S. 54 - Sinus frontalis, S. 54 - Cel-lulae ethmoidales, S. 55

4. Kiemenbogenmaterial und Skeletteile . . 551. Kiemenbogen, S. 55 - 2. Kiemenbogen(Hyoidbogen), S. 55 - 3. Kiemenbogen undfolgende Abkömmlinge, S. 56

5. Mandibula 56a) Entwicklung 56

Gefäßversorgung während der Entwick-lung, S. 58 - Entwicklungsgeschicht-licher Defekt der Mandibula, S. 58

b) Kinnbildung 58c) Gonionwinkel und Kieferform . . . . 58

6. Biomorphose 587. Auftreten der primären Ossifikationszentren

am Schädel 59

III. Nasen-Mund-Region 601. Normale Entwicklung . ,. 60

a) Mundspalte 60b) Nasenhöhle und Lippen 60c) Gaumen 61

2. Mißbildungen 62a) Gesichtsmißbildungen und Spaltbildun-

gen 62Allgemeines, S. 62 - Hasenscharte, Chei-loschisis - Schistocheila, S. 63 - Doggen-nase, S. 64 - Quere Gesichtsspalte, S. 65- Schräge Gesichtsspalte - Meloschisis,S. 65

b) Gaumenmißbildungen 65Palatoschisis und kombinierte Gaumenmiß-bildungen, S. 65 - Okkulte submuköse Gau-menspalten, S. 66 - Cheilognathopalato-schisis, S. 66

IV. Kopfform und -große als Ganzes 671. Kopfform bei Feten und Frühgeborenen 672. Kopf- und Gesichtsform bei Neugeborenen 67

a) Weichteildecke 67b) Gesichtsform 67

Nasenregion, S. 68 - Augenregion, S. 69- Stirn-Nasen-Winkel, S. 69

c) Kopfmaße des Neugeborenen . . . . 693. Postnatale Waonstumsvorgänge 69

a) Formveränderungen des Kopfes . .Breiten- und Höhenwachstum, S. 69Nasenrückenprofil, S. 70 - Unter§sichtsproiil, S. 70 - Gesichtsform uiProportionen, S. 70 - Sulcus labiomentlis (Kinn-Lippen-Furche), S. 70 - KinS. 71 - Kopfumfang, S. 71 - Mikroevlution, S. 71

b) RelationenKörpergröße und Kopfumfang, S. 71Kopfumfang und Schädelumfang bei Iwachsenen, S. 71 - Schädellänge, S.- Kopfform und Indices, S. 71

4. Asymmetriena) Höhenunterschiede

Porion zu Basion-Spina nasalis posrior-Linie, S. 72 - Orbitale, S. 73 - Frctaler Orbitaeingangswinkel, S. 73 - Framina ethmoidalia, HöhenunterschiecS. 73

b) SeitenunterschiedeAllgemeines, S. 73 - Abstandsdifferezen des Meatus acusticus externus-Vcderrandes zu rostralen MeßpunktenGebiet der Orbita, S. 74 - Abstandsdifrenzen des Porus acusticus externus ziOpisthocranion, S. 74 - OhrmuscheS. 74

c) Asymmetrie der Schädelkalotte . .d) Asymmetrie der Fossae craniales . .e) Asymmetrie im Viscerocranium . .f) Gesichtsasymmetrieng) Korrelationen

5. Geschlechtsdimorphismus

B. Neurocranium

I. SchädelhöhleSchädelkapazität, S. 83 - Innere SchädellänS. 83 - Kopflänge, S. 83 - DickenwachstuS. 83

II. Fossae craniales1. Fossa cranialis anterior

Hypophysenregion, S. 862. Fossa cranialis media (ossea)

Innere Schädelbreite, S. 87 - SeitenwmlS. 88 - Bucht für Polus temporalis, S. 81Volumen der Knochenwanne, S. 90 - L;des Bodens, S. 92 - Tiefste Bodenzone, S.- Dickste und dünnste Bodenzone, S. 9.Basale Pforten, S. 95 - Foramen laceruS. 95 - Modellierung der Wände, S. 96

Inhaltsverzeichnis X]

3. Fossa cranialis posterior 97Dickste Bodenzone, S. 97 - Modellierung,S. 97 - Terrassierung der Basis cranii in-terna, S. 99

III. Ossa cranii 1001. Os sphenoidale (Keilbein) 100

a) Corpus ossis sphenoidalis 100b) Sella turcica . . . ' 101

Flächenprofil, S. 102 - Form typen imseitlichen Röntgenbild, S. 102 - Tuber-culum sellae, S. 102 - Schrägeinstellungdes Sellabodens, S. 102 - Fossa hypo-physialis, S. 102 - Dorsum sellae, S. 102- Lingula sphenoidalis, S. 103 - Sulcusprechiasmatis, S. 103

c) Sinus sphenoidalis 104Septum, S. 104 - Apertura sinus sphe-noidalis, S. 104 - Canalis craniopharyn-geus medianus, S. 105 - Canalis cranio-pharyngeus lateralis, S. 105

d) Alaminor 105e) Ala major 105

Basale Pforten - Canalis rotundus (Fora-men rotundum), S. 106 - Foramen ve-nosum (Vesalii), S. 106 - Foramen ovale,S. 106 - Canaliculus innominatus (AR-NOLD), S. 106 - Foramen spinosum,S. 106 - Canalis spinosus, S. 107 - Aper-turae intra- et extracraniales foraminisspinosi, S. 108 - Facies orbitalis, S. 108- Spina m. recti lateralis, S. 108 - Faciestemporalis, S. 108 - Crista infratempora-lis, S. 108

f) Processus pterygoideus 109Lamina lateralis und Foramina, S. 110- Foramen pterygosphenoideum, S. 111- Foramen crotaphiticum, S. 111 - La-mina medialis processus pterygoidei,S. 112 - Fossa scaphoidea, S. 112 - Ha-mulus pterygoideus, S. 112 - Canalis pte-rygoideus, S. 112 - Canalis vomerovagi-nalis, S. 112 - Canalis palatovaginalis,S. 113 - Fissura sphenomaxillaris, S. 113

2. Os temporale (Schläfenbein) 113a) Pars petrosa 114

Länge, S. 114 - Winkel, S. 114 - Faciesanterior partis petrosae, Impressio trige-mini, S. 115 - Eminentia arcuata, S. 116- Tegmen tympani, S. 116 - Facies po-sterior partis petrosae, S. 117 - Rimasacci endolymphatici, S. 117 - Fossa su-barcuata, S. 117 - Poms acusticus inter-nus, S. 118 - Fundus meatus acustici in-

terni, S. 118 - Apertura externa canali-culi cochleae vestibuli, S. 118 - Processusintrajugularis partis petrosae, S. 118 -Facies inferior partis petrosae, S. 118 -Processus styloideus, S. 118 - BasalePforten des Pars petrosa, Foramen stylo-mastoideum, S. 119 - Fossa jugularis,S. 119 - Incisura jugularis ossis tempora-lis, S. 119 - Canaliculus mastoideus,S. 119 - Apertura externa des Canalis ca-roticus, S. 119 - Apertura externa canali-culi cochleae, S. 120 - Fossula petrosa,S. 120 - Tuberositas m. levatoris veli pa-latini, S. 120 - Canalis musculotubarius,S. 120 - Paries labyrinthicus, S. 120 -Kanäle der Pars petrosa, Canalis caroti-cus, S. 120 - Canaliculi caroticotympa-nici, S. 121 - Canalis facialis (Fallopi),S. 121 - Canaliculi chordae tympani po-sterior et anterior, S. 121 - Canaliculustympanicus, S. 122

b) Pars squamosa 122Processus zygomaticus, S. 122 - Cristasupramastoidea, S. 123 - Spina supra-meatica, S. 123 - Facies articularis,S. 123 - Processus retro-articularis,Tuberculum retromandibulare, S. 125 -Discus articularis, S. 126

c) Pars tympanica 126Porus acusticus externus, S. 126

d) Cavum tympani 127Paries labyrinthicus, S. 127 - Aditus adantrum, S. 128 - Sinus tympani poste-rior, S. 128 - Cellulae paralabyrinthicae,S. 128 - Antrum mastoideum, S. 128

e) Pars mastoidea 129Processus mastoideus, S. 130

3. Os occipitale (Hinterhauptbein) 131a) Pars basilaris 131

Tuberculum jugulare, S. 132b) Foramen jugulare 132

Processus hamatus, S. 132 - Form,S. 133 - Processus intrajugularis, S. 133- Einstellung des Foramen jugulare,S. 133 - Canalis glossopharyngei et sinuspetrosi inferioris, S. 135

c) Pars lateralis 135Canalis hypoglossalis, S. 135 - Canaliscondylaris, S. 136

4. Os parietale (Scheitelbein) 137Processus asteriacus, S. 137 - Tuber pa-rietale, S. 137 - Foramina parietalia,S. 137

5. Os frontale (Stirnbein) 138Glabella, S. 139 - Arcus superciliaris,S. 139 - Tuber frontale, S. 140 - Margo

A1V Inhaltsverzeichnis

supra-orbitalis, S. 140 - Pars nasalis(Nasion), S. 140 - Supra-orbitale Fora-mina und Inzisuren, S. 140 - Foramencaecum, S. 140

IV. Calvaria 142a) Bau der Schädelknochen 142b) Dicke der Calvaria 143

Hyperostosis frontalis interna, S. 143 - Vv.diploicae, S. 144 - Schädeldicke und spezifi-sches Knochengewicht, S. 144 - Schädel-dach und Gravidität, S. 144 - Altersumbaudes Schädels, S. 144

c) Suturen des Schädeldaches, Besonderheiten 145Sutura coronalis, S. 145 - Sutura sagittalis,S. 145 - Sutura interparietalis, S. 145 - Su-tura lambdoidea, S. 145 - Sutura mendosa,S. 145 - Suturae sphenofrontalis et spheno-parietalis, S. 146 - Sutura sphenosquamosa,S. 146 - Suturae parietomastoidea et occipi-tomastoidea, S. 146 - Sutura squamosa,S. 146 - Pterion, S. 146 - Sutura interfronta-lis (-metopica = Kreuzschädel), S. 147 -Supranasales Dreieck, S. 147

d) Ossa suturalia (Schaltknochen, Nahtkno-chen) 147Allgemeines, S. 147 - Os postfrontale,S. 148 - Os interparietale, S. 148 - Os para-mendosum, S. 148 - Os supramastoideum,S. 148 - Os bregmaticum, S. 148 - Os apicis,S. 148 - Os asteriacum, S. 148 - Os epipte-ricum, S. 148 - Os lambdoideum, S. 148 -Os incae, S. 149

V. Modellierung der Außenfläche 150a) Protuberantiae gyrorum 150

Protuberantia gyri frontalis inferioris, S. 150- Protuberantia gyri temporalis superioris,S. 150 - Protuberantia gyri temporalis me-dii, S. 150

b) Sulcus Sylvii (alaris) cranialis 151c) Lineae temporales 152

Planum temporale, S. 152 - Tubera fronta-lia, S. 152

d) Variationen 152Sagittalwulst, S. 152 - Bregmaaufwölbung,S. 153 - Lambdaabflachung, S. 153

VI. Modellierung der Innenseite 154Impressiones digitatae und Juga cerebralia,S. 154 - Foveolae granuläres und Lacunae late-rales, S. 155 - Sulc>'arteriosi et venosi, S. 155

VII. Festigkeit und ElastizitätAllgemeines, S. 157 - Schädelbasis und ¥chenpfeiler, S. 157 - Elastizität, S. 158

VIII. BruchlinienRingbrüche, S. 159 - Querdurchbrüche, S.- Expressionsfrakturen, S. 159 - Impressiifrakturen, S. 159 - Otobasale Frakturen, S.- Rhinobasisfrakturen, S. 159

C. SplanchnocraniumGrößen und Proportionen, S. 162

I. Os ethmoidale und Nasenskeletteile . . .1. Cavitas nasi2. Lamina cribrosa3. Conchae nasales

Entwicklung (histologisch), S. 166 - Connasalis inferior, S. 166 - Conchae nasalesperior et media, S. 167 - Concha nasalisprema, S. 168

4. Meatus nasi5. Recessus spheno-ethmoidalis und Apert

sinus sphenoidalis6. Ductus nasolacrimalis7. Labyrinthus ethmoidalis und Cellulae t

moidales

II. Vomer und Septum nasi1. Vomer

Postnatales Wachstum, S. 172-HypoplaS. 172

2. Organon vomeronasale (Jacobsonsches <gan)

3. Cartilago vomeronasalis (JacobsonsdKnorpel, Huschkescher Knorpel, Basknorpel)

4. Septum nasi5. Cavitas nasi: Boden und Suturen . . .

Suturen, S. 1746. Choana7. Ostium pharyngeum

III. Maxilla1. Corpus2. Facies orbitalis3. Facies malaris

Fossa canina, S. 179 - Foramen infra-oS. 179 - Canalis infra-orbitalis, Verlauf umS. 181 - Canalis infra-orbitalis bei K

Inhaltsverzeichnis XV

S. 181 - Apertura piriformis, S. 181 - Crista zy-gomatico-alveolaris, S. 182

4. Processus frontalis 1825. Processus alveolaris 182

Sulcus basio-alveolaris anterior, S. 182 -Sulcus basio-alveolaris posterior, S. 182 -Juga alveolaria, S. 183 - Zahnbogen, S. 183-Alveolen, S. 183

6. Canales alveolares 184Canales alveolares superiores posteriores,S. 184 - Canalis molaris, S. 185 - Canalisalveolaris superior medius, S. 185 - Canalisalveolaris superior anterior, S. 185

7. Os incisivum - Os Goethei 185Crista incisiva, S. 186

8. Processus palatinus 1869. Canalis incisivus 186

10. Processus zygomaticus 18811. Sinus maxillaris 18812. Facies infratemporalis 188

IV. Ospalatinum 1891. Lamina horizontalis 1892. Palatum durum 189

Maße, S. 189a) Orale - Staphylion 189b) Foramne incisivum - Staphylion . . . 1 8 9c) Foramen incisivum - Spina nasalis po-

sterior - Spitze 1903. Canalis palatinus major (Canalis pterygopa-

latinus) 190Form, S. 191 - Maße, S. 191 - Richtung,Biegungen und Winkel, S. 191

4. Foramen palatinum majus 191Kurzer Durchmesser, S. 192

5. Foramina palatina minora 192Anzahl, S. 192 - Durchmesser, S. 192 -Lage, S. 192 - Typen, S. 192

6. Lamina perpendicularis 193Processus orbitalis, S. 193 - Processus sphe-noidalis, S. 194 - Processus pyramidalis,S. 194 - Cristae conchales, S. 194 - Fossapterygopalatina, S. 194

7. Foramen sphenopalatinum 194

V. Os nasale 1951. Suturen 196

Ossa suturalia, S. 196 - Ossicula subnasalia,S. 196

2. Cartilagines nasi 196Cartilago septi nasi, S. 197 - Cartilago nasilateralis (triangularis), S. 197 - Cartilaginesvomeronasales, S. 197 - Cartilago alaris ma-jor, S. 197 - Cartilagines/alares minores,

S. 198 - Cartilagines nasales accessoriae,S. 198

3. Äußere Nase 198Radix nasi, S. 198 - Dorsum nasi, S. 198- Sella nasi, S. 198 - Keystone-Area, S. 198- Apex nasi, S. 198 - Weiches Dreieck,S. 199 - Lobulus nasi, S. 199 - Flügelfurche,S. 199 - Basis nasi, S. 199 - Nares, S. 199- Nasenformen, S. 199 - Nasen-Maße,S. 200 - Asymmetrie, S. 201

VI. Os zygomaticum 202Facies orbitalis, S. 202 - Facies temporalis,S. 202 - Processus temporalis, S. 202 - Suturazygomaticotemporalis, S. 202 - Sutura zygo-maticomaxillaris, S. 203 - Processus frontalis(frontosphenoidalis), S. 203 - Processus margi-nalis, S. 203 - Tuberculum orbitale, S. 203 -Foramina zygomatico-orbitale et -temporale,S. 203 - Os zygomaticum und Kaudruck,S. 203 - Os zygomaticum und Orbita, S. 203- Variationen, S. 203

VII. Orbita 205Form, S. 205 - Volumen, S. 205 - Breite, S. 205- Höhe, S. 206 - Eingangsfläche, S. 206 - Sagit-taler Neigungswinkel an der Orbitamitte,S. 2071. Orbitawände 207

Paries lateralis, S. 208 - Paries inferior,S. 208 - Paries medialis und Foramina eth-moidalia, S. 209 - Paries superior, S. 210

2. Canalis opticus 210Postnatale Entwicklung, S. 210 - Aperturaintracranialis canalis optici, S. 211

3. Fissurae orbitales . . . 211

VIII. Mandibula 2131. Ramus 213

Caput mandibulae, S. 214 - Foramen man-dibulae, S. 216

2. Corpus mandibulae 217Maße, S. 217 - Foramina lingualia, S. 217- Pars alveolaris und Alveoli, S. 217 - Arcuszygomaticus, Mandibula nach Zahnverlust,S. 218

3. Angulus mandibulae 2204. Modellierung der Außenseite 220

Kinn, S. 220 - Foramen mentale, S. 2215. Modellierung der Innenseite 2226. Knochenstruktur 223

Canalis mandibulae, S. 224

D. Systema nervorum - Das Nervensystem desKopfes

I. Gehirn 229a) Hirngewicht 229b) Bau und Funktion 230

Das Neuron, S. 230 - Transport, S. 231- Synapsen, S. 232 - Transmitter, S. 233- Erkrankungsformen der peripherenNervenfasern, S. 234 - Untergang von

' Nervenzellen, S. 236 - Regeneration,S. 236 - Gliazellen, S. 237

c) Entwicklung des Gehirns 239Allgemeine Frühentwicklung, S. 239 -Hirnbläschen, S. 239 - Gyrierung des Te-lencephalon, S. 243 - Capsula interna,Zwischen- und Endhirnkerne, S. 244 -Allocortex, Bulbi olfactorii und Palaeo-cortex, S. 245 - Nucleus caudatus, S. 248- Nucleus lentiformis und Striatum,S. 248 - Kommissuren, S. 248 - Septumpellucidum, S. 250 - Diencephalon undHypophyse, S. 252 - Corpus pineale,S. 254 - Ventriculus tertius, S. 255 -Mesencephalon, S. 255 - Rhombence-phalon, S. 256 - Cerebellum, S. 257 - Ve-triculus quartus und Aperturae, S. 260 -Synoptik der Entwicklungsvorgänge,S. 261 - Entwicklungsstörungen des Ge-hirns, S. 262 - Fehlbildungen, S. 267 -Frühkindliche Hirnschäden, S. 268

1. Cerebrum 269a) Lobi, Gyri, Sulci 269

a) Facies superolateralis 270Lobus frontalis, S. 270 - Lobus parie-talis, S. 272 - Lobus occipitalis,S. 273 -• Lobus temporalis, S. 273 -Insula, S. 274

ß) Facies inferior 275Sulcus collateralis, S. 276 - Gyrus oc-cipitotemporalis medialis, S. 276 -Gyrus occipitotemporalis lateralis,S. 276 - Sulcus temporalis inferior,S. 276 - Uncus gyri parahippocampa-lis, S. 276 - Facies inferior lobi fron-talis, S. 276 - Gyrus rectus, S. 276 -Gyri orbitales, weit nach dorsal rei-chendes Stirnhirn, S. 276 - Sulci orbi-tales, S. 276

y) Facies medialis 277Sulcus rostralis superior, S. 277 - Sul-cus rostralis inferior, S. 277 - Areaadolfactoria, S. 277 - Rostrum cor-poris callosi Unterfläche - VertikalerAbstand zur Hirnbasis (medialeKante des Gyrus rectus), S. 277 - Sul-J

cus und Gyrus cinguli,!precunei arcuatus - Sutalis, S. 278 - Sulcus ce- Sulci parieto-occipittnus, S. 278

b) Griseum, das Grau . . .a) Kortikale, plattenfönr

Großhirnrinde (CortS. 279 - Isocortex, S. 2tex, Palaeocortex undS. 296

ß) Subkortikale Grisea .Claustrum, S. 299 - Coiloideum, S. 300 - NiS. 300 - Striatum, S. 30Csales, S. 300 - Striatum,preoptica, S. 305

c) Album, weiße Substanz .a) Assoziationsfasern . .ß) Kommissuren . . . .

Commissura rostralisS. 307 - Corpus callosi)ken, S. 307 - SeptumS. 310 - Commissura foi- Fornix, DurchschneidiComissura epithalamicaS. 311 - Commissura h;S. 312 - Commissura supjprema, S. 312 - Commisoptica inferior, S. 312 - (supra-optica posterior, S.missura ansata, S. 312 - (tectalis anterior, S. 312 —nes, S. 312

y) Projektionsbahnen . .Kortikoafferente ProjekS. 312 - KortikoefferenS. 317

2. Riechhirna) Riechzellen

Sinneszellen (Cellula neurosfactoria, S. 324 - Stützzellen istentaculares), S. 325 - FilaS. 325

b) Bulbus olfactorius . . . .Bulboafferente Fasern, S. 326

c) Tractus olfactorius . . . .d) Stria olfactoria lateralis . .

Area olfactoria basalis . .e) Stria olfactoria medialis . .

Commissura rostralis und RitS. 329 - Primäre und sekundrinde, S. 329 - Corpus amygund Riechfunktion, S. 329

f) Tertiäre Riechbahnen . . .

mnttsrvwmoi

D. Systema nervorum - Das Nervensystem desKopfes

I. Gehirn 229a) Hirngewicht 229b) Bau und Funktion 230

Das Neuron, S. 230 - Transport, S. 231- Synapsen, S. 232 - Transmitter, S. 233- Erkrankungsformen der peripherenNervenfasern, S. 234 - Untergang vonNervenzellen, S. 236 - Regeneration,S. 236 - Gliazellen, S. 237

c) Entwicklung des Gehirns 239Allgemeine Frühentwicklung, S. 239 -Hirnbläschen, S. 239 - Gyrierung des Te-lencephalon, S. 243 - Capsula interna,Zwischen- und Endhirnkerne, S. 244 -Allocortex, Bulbi olfactorii und Palaeo-cortex, S. 245 - Nucleus caudatus, S. 248- Nucleus lentiformis und Striatum,S. 248 - Kommissuren, S. 248 - Septumpellucidum, S. 250 - Diencephalon undHypophyse, S. 252 - Corpus pineale,S. 254 - Ventriculus tertius, S. 255 -Mesencephalon, Sf. 255 - Rhombence-phalon, S. 256 - Cerebellum, S. 257 - Ve-triculus quartus und Aperturae, S. 260 -Synoptik der Entwicklungsvorgänge,S. 261 - Entwicklungsstörungen des Ge-hirns, S. 262 - Fehlbildungen, S. 267 -Frühkindliche Hirnschäden, S. 268

1. Cerebrum 269a) Lobi, Gyri, Sulci 269

a) Facies superolateralis 270Lobus frontalis, S. 270 - Lobus parie-talis, S. 272 - Lobus occipitalis,S. 273 - Lobus temporalis, S. 273 -Insula, S. 274

ß) Facies inferior 275Sulcus collateralis, S. 276 - Gyrus oc-cipitotemporalis medialis, S. 276 -Gyrus occipitotemporalis lateralis,S. 276 - Sulcus temporalis inferior,S. 276 - Uncus gyri parahippocampa-lis, S. 276 - Facies inferior lobi fron-talis, S. 276 - Gyrus rectus, S. 276 -Gyri orbitales, weit nach dorsal rei-chendes Stirnhirn, S. 276 - Sulci orbi-tales, S. 276

y) Facies medialis 277Sulcus rostralis superior, S. 277 - Sul-cus rostralis inferior, S. 277 - Areaadolfactoria, S. 277 - Rostrum cor-poris callosi Unterfläche - VertikalerAbstand zur Hirnbasis (medialeKante des Gyrus rectus), S. 277 - Sul-

J

cus und Gyrus cinguli, S. 277 - Sulcusprecunei arcuatus - Sulcus subparie-talis, S. 278 - Sulcus centralis, S. 278- Sulci parieto-occipitalis et calcari-nus, S. 278

b) Griseum, das Grau 2a) Kortikale, plattenförmige Grisea 2

Großhirnrinde (Cortex cerebri),S. 279 - Isocortex, S. 280 - Allocor-tex, Palaeocortex und Archicortex,S. 296

ß) Subkortikale Grisea lClaustrum, S. 299 - Corpus amygda-loideum, S. 300 - Nuclei basales,S. 300 - Striatum, S. 300 - Nuclei ba-sales, S. 300 - Striatum, S. 300 - Areapreoptica, S. 305

c) Album, weiße Substanz 31a) Assoziationsfasern 31ß) Kommissuren 3(

Commissura rostralis (anterior),S. 307 - Corpus callosum, der Bal-ken, S. 307 - Septum pellucidum,S. 310 - Commissura fornicis, S. 311- Fornix, Durchschneidung, S. 311 -Comissura epithalamica (posterior),S. 311 - Commissura habenularum,S. 312 - Commissura supra-optica su-prema, S. 312 - Commissura supra-optica inferior, S. 312 - Commissurasupra-optica posterior, S. 312 - Com-missura ansata, S. 312 - Commissuratectalis anterior, S. 312 - Decussatio-nes, S. 312

y) Projektionsbahnen 31Kortikoafferente Projektionsfasern,S. 312 - Kortikoefferente Bahnen,S. 317

2. Riechhirn 324a) Riechzellen 324

Sinneszellen (Cellula neurosensoria ol-factoria, S. 324 - Stützzellen (Cellula su-stentaculares), S. 325 - Fila olfactoria,S. 325

b) Bulbus olfactorius 32:Bulboafferente Fasern, S. 326

c) Tractus olfactorius 32id) Stria olfactoria lateralis 32i

Area olfactoria basalis 32e) Stria olfactoria medialis 32'

Commissura rostralis und Riechbahnen,S. 329 - Primäre und sekundäre Riech-rinde, S. 329 - Corpus amygdaloideumund Riechfunktion, S. 329

f) Tertiäre Riechbahnen 32

nüi i5 vci zeiwinis XVII

3. Limbisches System (Archicortex und seineBahnen) 330a) Gyrus cinguli 330b) Ärztliche Bedeutung 333

Amnestisches Syndrom, S. 333 - Korsa-kow-Syndrom, S. 333 - Temporallap-penepilepsie, S. 333

c) Hippocampusformation 334Gyrus dentatus, S. 336 - Regio entorhi-nalis, S. 337 - Subiculum, S. 337 - Am-monshornform&tion, Funktion, S. 337 -Ärztliche Bedeutung der Hippocampus-formation, S. 337

d) Größere Faserzüge . . , 338Fornix, S. 338 - Stria terminalis, S. 338- Hippocampoafferente Fasern, S. 339 -Hippocampoefferente Fasern, S. 339 -Tractus hippocampomamillaris, S. 340 -Tractus hippocampohabenularis, S. 340- Fibrae hippocamposeptales, S. 340 -Fibrae hippocampopreopticae, S. 340 -Fibrae hippocampotegmentales, S. 340

e) Kommissuren des limbischen Systems 340f) Corpus mamillare und Bahnen . . . . 340

Afferente Bahnsysteme, S. 340 - Effe-rente Bahnsysteme, S. 340 - Tractus ol-factomesencephalicus, S. 341

g) Corpus amygdaloideum und Bahnen 342Faserverbindungen, S. 342 - Fasciculiund Tractus am menschlichen Gehirn,S. 344

h) Nucleus habenulae und Bahnen . . . 344Afferente Faserzüge, S. 346 - EfferenteBahnsysteme, S. 346

i) Area septi und Bahnen 346

4. Extrapyramidal-motorisches System . . . 347a) Zentren und Bahnen 347

Hauptregelkreis, S. 349 - Primärer ak-zessorischer Striatumregelkreis: Stria-tum - Globus pallidus - Thalamus - Stria-tum, S. 349 - Sekundärer akzessorischerRegelkreis: Globus pallidus - Nucleussubthalamicus - Globus pallidus, S. 349- Tertiärer akzessorischer, striataler Re-gelkreis: Striatum - Substantia nigra -Striatum, S. 349 - Input-Systeme, S. 349- Output-Systeme, S. 350 - Verbindun-gen nach kaudal, S. 350 - Olivenkom-plex, S. 350 - Formatio reticularis, S. 351- Überblick, S. 352

b) Störungen . 352„Enthirnungsstarre", S. 352 - Apalli-sches Syndrom, S. 352 - Erkrankungender Basalganglien und deren Bahnver-bindungen, S. 353

J

5. Auge und Sehbahn 357a) Zentrifugale Fasern . 357

Chiasma, S. 357 - Tractus opticus,S. 357 - Corpus geniculatum laterale,S. 358 - Tractus geniculo-occipitalis ( =Radiatio optica), S. 359 - Klinische Be-deutung, S. 359

b) Kortikofugale optische Fasern . . . . 361Fibrae occipitogeniculatae, S. 361 - Fi-brae occipitotectales, S. 361 - Fibrae oc-cipitopontinae, S. 361

c) Kortikale Regulation der Augenbewe-gungen 361Cortex cerebri, S. 361 - Lobus frontalisund Augenmuskeln, S. 362 - KortikaleNystagmuszentren, S. 362 - Subkorti-kale Blickzentren, S. 362 - Hirnrindeund Augenbewegungen, S. 362

d) Optische Reflexbahnen 362Tractus geniculotectalis, S. 362 - Tractusretinotectalis, S. 362 - Tractus nucleotec-talis und Tractus spinotectalis, S. 362 -Fasciculus longitudinalis medialis, S. 363- Colliculus cranialis, S. 363

6. Diencephalon 364a) Thalamus 364

a) Gliederung 364ß) Kerngebiete 364

Nuclei anteriores, S. 366 - Nuclei me-diales, S. 366 - Nucleus paratenialis,S. 366 - Nuclei intralaminares, S. 367- Nuclei mediani thalami, S. 368 -Nuclei laterales thalami, S. 368 -Nuclei ventrolaterales, S. 368

y) Corpus pineale 370ö) Funktionen 370

Zentrale Schmerzbahn, S. 371 - Wei-tere Afferenzen und Efferenzen,S. 372

E) Ärztliche Bedeutung 373Halluzinationen, S. 373 - Hämorrha-gien, S. 374

b) Globus pallidus 374Ansa lenticularis, S. 374 - Globus palli-dus (und Cerebellum), Dyskinesie, S. 375

c) Hypothalamus 375Kerne, S. 376 - Zonen, S. 376 - Funktio-nelle Zuordnung, S. 377 - Neurosekre-tion, S. 378 - Hypophyse, S. 379 - Tem-peraturzentrum, S. 382 - Sexualzentren,S. 383 - Hypothalamus und autonomesNervensystem, S. 383 - Corpora mamil-laria, S. 384 - Nucleus subthalamicus,S. 384 - Zona incerta und MeynertschesBasalganglion, S. 385 - Eminentia medi-ana, S. 386 - Hypothalamus und limbi-

sehe Mittelhirnarea, S. 386 - ÄrztlicheBedeutung, S. 387

7. Mesencephalon 388a) Gliederung 388

Pedunculi cerebri, S. 388 - Tegmentummesencephali, S. 388 - Tectum mesence-phali, S. 390 - Praktisch-ärztliche Bedeu-tung, S. 390

b) Kerngebiete und Bahnen 390Fossa interpeduneularis, S. 390 - Nuc-

' leus interpeduneularis und Bahnen,S. 390 - Nuclei raphae und Bahnen,S. 391 - Nucleus commissuralis posterior(Nucleus Darkschewitsch) und Bahnen,S. 392 - Fasciculus longitudinalis dorsa-lis (Schütz), S. 392 - Fasiculus longitudi-nalis medialis, S. 392 - DopaminergeVerbindungen, S. 392 - Locus coeruleusund Substantia nigra, S. 393 - Substantianigra und Paralysis agitans, S. 393 -Nucleus ruber und absteigende Bahnen,S. 393 - Tegmentum mesencephali undCortex cerebri, S. 393 - Nucleus peripe-duncularis und Bahnen, S. 394 - Forma-tio reticularis, S. 394 - Formatio reticu-laris, Afferenzen, S. 394 - Formatio reti-cularis medialis, Efferenzen, S. 395 -Formatio reticularis lateralis, Efferen-zen, S. 395

8. Medulla oblongata und Pons 395a) Kerngebiete - Übersicht 395b) Medulla oblongata 396

Nucleus gigantocellularis formationis re-ticularis, S. 396 - Ärztliche Bedeutung,S. 396

c) Tubercula euneatum et gracile . . . . 396d) Nucleus intercalatus 397e) Lemniscus medialis 397f) Nuclei gracilis et euneatus und andere

Faserverbindungen 397g) Oliva superior 399h) Nucleus olivaris accessorius dorsalis 399i) Nucleus olivaris accessorius medialis 399j) Nucleus reticularis lateralis 400

9. Cerebellum 400a) Cortex cerebelli 400

Phylogenetische und somatotopischeGliederung, S. 400 - Funktion allgemein,S. 400 - Flächenwerte, S. 400 - Cortexcerebelli, Schichtenbau, S. 400 - Fasern,S. 402

b) Schädigungen 405Zerebellare Syndrome, S. 405

10. Liquorsystem 406a) Ventriculi laterales 407

Maße bei Erwachsenen, S. 409 - Wände,J

S. 409 - Foramen interv(Monroi), S. 411 - Septum fS. 411

b) Ventriculus tertius . . . .Pars telencephalica, S. 412 - Pphalica, S. 413 -Maße, S. 413S. 414 - Recessus, S. 415 - Acterthalamica und Commissuratica (Ganser), S. 416

c) Aqueductus mesencephali .Stenose - Ursachen und BeS. 417

d) Ventriculus quartus . . .Form, S. 417 - Höhe, S. 418S. 418 - Fastigium-ObexS. 418 -Recessus, S. 418

e) Ependym ,0 Zirkumventrikuläre Organe

Organon subfornicale, S. 420 -vasculosum laminae terminalisOrganon subcommissurale, S. •ganon paraventriculare, S. 42:postrema, S. 421- Organon rearalis ventriculi quarti, S. 421

g) Plexus choroideusForm und Gefäße des Plexus, S

II. Meningesa) Entwicklung der Gehirnhäute . .b) Subdurales Neurothelc) Cavitas subarachnoidealis und Liq

brospinalisd) Zisternen

Basale Zisternen, S. 428 - Cistenmini, S. 430 - Cavum trigeminale,Kleinhirnbrückenwinkelzisterne, 5Cisterna pontis lateralis, S. 431 -interpeduneularis, S. 431 - VordereBasalzisterne und Untergliederungea) Paarige Zisternen

Cisterna fossae lateralis cerebri,Cisterna valleculae, S. 432 -ambiens und Cisterna fissurae tsae, S. 432

ß) Dorsale unpaare ZisternenCisterna cerebellomedullaris, S. 4sterna triangularis, S. 433 - Ca\barachnoidealis: Verbindungen iLymphsystem, S. 433

e) Spatium subdurale, VerbindungeLymph- und Venensystem . . .Villi und Granulationes arachncS. 433 - Subdurale Hämatome, S. 4':

f) Dura materLaminae und Faserung, S. 436empfindung, S. 436 - Falx cerebri

Inhaltsverzeichnis

rium cerebelli, S. 436 - Diaphragma sellae,S. 440 - Flächen der Dura mater, S. 440 -Gefäße der Dura mater encephali, S. 440 -Übergang in die Dura mater spinalis, S. 440

g) Schädel-Hirn-Verletzungen 440Theorien, S. 440 - Epidurales Hämatom,S. 441 - Wachsende Schädelfraktur, S. 441

III. Nn. craniales . 442a) Entwicklung der Hirnnerven 442

Motorische Hirnnerven, S. 442 - Senso-rische und sensible Hirnnerven, S. 443

b) Aufbau 446Zentrale und periphere Markscheiden,S. 446 - Marklose Nervenfasern, s. 446

c) Übergangsstrecken 446Übergang von Oligodendroglia inSchwannsche Glia, S. 446 - Markschei-denentwicklung, S. 447 .

d) Erregungsleitung 448Faserdicke und Leitungsgeschwindig-keit, S. 448

e) Besonderheiten 448Pforten und Hirnnerven, S. 448 - Duraleund extrakranielle Strecken, S. 448

1. Nn. craniales und Bahnen 449a) Nn. olfactorii (I) 449

N. terminalis, S. 449 - Organon vomero-nasale und Nervus vomeronasalis, S. 449

b) N. opticus (II) 449c) N. oculomotorius (III) 449

Nuclei n. oculomotorii, S. 449 - Reprä-sentation der Augenmuskeln, S. 450 -Faserverbindungen, S. 450 - EfferenteFasern, S. 451 - Ganglienzellen, S. 451- Verlauf, S. 452 - Parasympathische Fa-sern, S. 452

d) N. trochlearis (IV) 456Kerngebiet, S. 456 - Faserverlauf, S. 456- Faserverbindungen, S. 456

e) N. trigeminus (V) 457a) Kerngebiete 457

Motorische Kerngebiete, S. 457 -Sensible Kerngebiete, S. 457

ß) N. ophtalmicus (Vx) 462Äste, S. 462

y) N. maxillaris (V2) 464Äste, S. 464 - Ganglion pterygopala-tinum, S. 466

8) N. mandibularis (V3) 467Zweige und Äste, S. 468 - Ganglionoticum, S. 471 - Ganglion submandi-bulare, S. 471 - Ganglion trigemi-nale, S. 472

e) Ärztliche Bedeutung , 472Trigeminusneuralgie,''S. 472

XIX

C) Überlappung der Versorgungsgebietedes N. trigeminus . . . . . . . . 473

f) N. abducens (VI) 474Nucleus n. abducentis, S. 474

g) N. facialis (VII) 475a) Kerngebiet 475

Nucleus n. facialis, S. 475 - Nuclei sa-livatorii, S. 476 - Sensibles Endkern-gebiet des N. facialis, S. 476 - Nuc-leus solitarius, S. 476

ß) Astfolge 477N. stapedius, S. 477 - N. auricularisposterior, S. 477 - R. communicanscum n. glossopharyngeo, S. 477 - Ple-xus parotideus, S. 477

y) Faserverbindungen 477(1) R. communicans cum plexo tym-panico, S. 477 - R. communicanscum r. auriculari n. vagi, S. 477 - R.communicans cum n. auriculotempo-rali, S. 477 - Plexus trigeminofacialis,S. 478 - Plexus maxillofacialis, S. 478- Plexus cervicofacialis, S. 478 - Ple-xus sympathicofacialis, S. 478

S) N. intermedius 478Parasympathische Fasern, S. 478 -Ganglion geniculi, S. 478 - N. petro-sus major, S. 479 - Ganglion pterygo-palatinum, S. 480 - Ganglion para-pterygopalatinum, S. 480 - Gangliaretro-orbitalia, S. 480 - Ärztliche Be-deutung, S. 480

e) Chorda tympani 4800 Ärztliche Bedeutung 480

Infranukleäre Fazialislähmung,S. 480 - Fazialiskontraktur, S. 481 -Spasmus hemifacialis, s. 481 - Loka-lisation der Läsion bei Fazialisläh-mungen, S. 482 - Zoster oticus,S. 482 - Verletzungen, S. 482 - Nu-kleare Fazialislähmungen, S. 483 -Supranukleäre Facialislähmungen,S. 483 - Fazialisdissoziation, S. 483

h) N. vestibulocochlearis (VIII) 483a) Pars vestibularis 483

N. cochleosaccularis, S. 483 - N. sac-cularis, S. 484 - Voitscher Nerv,S. 484 - Pars vestibularis, Verlauf,S. 484 - Kerngebiete, S. 485 - Experi-mentelle Läsionen der Pars vestibula-ris, S. 486 - Direkte sensorischeKleinhirnbahn, S. 486 - SekundäreVestibularisbahnen, S. 486 -Ärztliche Bedeutung, S. 489

ß) Pars cochlearis 489Tonotope Gliederung, S. 489 - Kern-gebiete, S. 490 - Radiatio acustica,Hörbahn, S. 490

i) N. glossopharyngeus (IX) 494Kerngebiete, S. 495 - Tractus solitarius,S. 495 - Ganglien, S. 496 - Austritts-zone, S. 496 - Extrakranieller Verlauf,S. 496a) Äste 496

N. tympanicus, S. 496 - Rr. sinus ca-rotici, S. 497 - Rr. pharyngei, S. 498- R. m. stylopharyngei, S. 498 - Rr.tonsillares, S. 498 - Rr. linguales,S. 498

ß) Anastomosen im Spatium parapha-ryngeum 498

y) Zentrale Geschmacksbahn . . . . 498ö) Ärztliche Bedeutung . . . . . . . 499

k) N. vagus (X) 500Kerngebiete, S. 499 - Ganglien, S. 500 -Verlauf, S. 500 - Äste, S. 502 - Halsäste,S. 502 - Ärztliche Bedeutung, S. 503

1) N. accessorius (XI) 504Kerngebiet, S. 505 - Verlauf, S. 505 -Äste, S. 505 - Variationen, S. 505

m) N. hypoglossus (XII) 505Kerngebiete, S. 506 - Verlauf, S. 506 -Faserverbindungen, S. 507 - Äste, S. 507- Ärztliche Bedeutung, S. 508

2. Syndrome der unteren Hirnnerven . . . . 509Nukleare Lähmungen der kaudalen Hirn-nerven bei intramedullären Prozessen undDurchblutungsstörungen, S. 509

E. Systema nervosum autonomicum

I. Allgemeines 513Bauplan, S. 513 - Ganglien, S. 513 - Einteilungdes vegetativen Nervensystems, S. 513 - Ent-wicklung der autonomen Ganglien, S. 514 - Ent-wicklung des Sympathikus, S. 514 - Zweige derGrenzstrangganglien, S. 516

II. Pars sympathica für Hals und Kopf 517Synapsen, S. 517

1. Ganglien 517Ganglion cervicale superius, S. 517 - Gan-glion cervicale medium, S. 517 - Ganglionvertebrale, S. 517 - Ganglion cervicothora-cicum (stellatum), S. 517

2. Rr. communicantes 518Rr. communicantes grisei, S. 518

J

3. Zweige des Ganglion cervicale superius .N. jugularis, S. 519 - N. carpticus internuS. 519 - Nn. carotici externi, S. 521 - Nvertebrales, S. 521 - Rr. viscerales, S. 521

4. Zweige der Ganglia cervicale medium, vertibrale und cervicothoracicum (stellatum)

5. Ärztliche BedeutungSchweißdrüseninnervation, S. 522 - Pupilenerweiterung, S. 523 - Hirngefäße unTruncus sympathicus, S. 523 - Aa. meniigeae und Truncus sympathicus, S. 523Sympathalgien, S. 523 - Hornerscher Symjtomenkomplex, S. 523 - Zentraler Sympathcus und zentrales Horner-Syndrom, S. 523

III. Parasympathikus des KopfesOkulomotoriusanteil, S. 525 - FazialisanteiS. 525 - Glossopharyngeusanteil, S. 525 - Gaiglion para-oticum, S. 525 - Vagusanteil, S. 52

F. Gefäße des Kopfes

I. Arterien1. Entwicklung der Kopfarterien . . . .

a) Allgemeinesb) Kiemenbogenarterien und Nervenc) Gehirnarteriend) Hirnkapillarene) Einzelarterien

A. ophthalmica, S. 531 - Ramus anastcmoticus cum a. lacrimali, S. 532 - A. cinalis pterygoidei, S. 532 - A. hyalis (supedialis), S. 532 - A. meningea media unA. stapedialis, S. 532 - A. maxillaris unÄste, S. 532 - A. vertebralis, S. 533 - /basilaris, S. 533 - Variationen, S. 533

f) Primitive HirnarterienA. primitiva trigemini, S. 533 - A. primitiva acustica (otica), S. 534 - A. primitiva hypoglossica, S. 534 - A. postoccipjtalis, S. 535 - A. primitiva olfactorkS. 535

2. Wandbau der KopfarterienEntwicklung, S. 536a) Arterien elastischen Typs (Aa. elastoty

picae)b) Arteriae mixtotypicaec) Übergangsstrecken zu „Hirngefäßen'd) Hirnarterien (Aa. myotypicae) . . .

Dünnwandige Hirnarterien: UrsacheS. 538 - Intimakissen, S. 539 - Muskellücken, S. 539 - Virchow-RobinschRäume, S. 539

Inhaltsverzeichnis XXI

3. Arterien des Kopfes 539a) A. carotis communis 539

Teilungsstelle, S. 539 - Lagebeziehun-gen, S. 541

b) A. carotis externa 541Äste 541A. thyroidea superior, S. 541 - A. pha-ryngea ascendens, S. 541 - A. lingualis,S. 542 - A. facialis, S. 543 - A. occipita-lis, S. 544 - A. auricularis posterior,S. 546 - A. temporalis superficialis,S. 546 - A. maxillaris, S. 548

c) A. carotis interna 551Pars subarachnoidealis, S. 553

d) A. vertebralis 555Pars cervicalis, S. 557 - Pars subarach-noidealis, S. 557 - A. basilaris, S. 557

e) Circulus arteriosus cerebri (Willisi) . . 560Hirnarterien und Schmerzempfindun-gen, S. 563

4. Gehirnkreislauf 563a) Hirnkreislauf und Kapillaren . . . . 563b) R. corticales et medullares und deren

Verzweigungen 564Piale Anastomosen, S. 565 - Intrazere-brale Anastomosen, S. 565 - IntervenöseAnastomosen, S. 566 - Arterielle Grenz-gebiete, S. 566 - Funktionelle Endarte-rien, S. 566

c) Angioarchitektonik 566d) Blutstrom im Gehirn 566e) Blut-Hirn-Schranke 567f) Virchow-Robinsche Räume 567g) Energielieferant 567h) Extrakranielle Anastomosen der Hirn-

und Kopfarterien 568i) Extrakranielle Stenosen und Gefäßver-

schlüsse 568Aortenbogen-Syndrom, S. 569 - Ent-zugseffekt beim Subclavian-Steal-Syn-drom, S. 569 - Arteriovenöse Fisteln,S. 569 - Verschluß der A. carotis com-munis, S. 570 - Verschluß der A. carotisinterna, S. 570 - Verschluß der A. verte-bralis, S. 571

k) Arterielle Versorgung des Hirnstammes 5711) Intrakranielle Stenosen und Gefäßver-

schlüsse 572A. cerebri anterior, S. 572 - A. cerebrimedia, S. 572 - A. cerebri posterior,S. 574

II. Venen und Sinus durales 5781. Entwicklung 578

a) Allgemeines . . . . - , ' 578b) Duraplexus 578

c) V. jugularis interna primitiva 580d) V. ophthalmica (superior) und V. maxil-

laris primitiva 580e) V. diencephalica ventralis, Vv. myel-

encephalicae und Vv. cerebri mediae 580Lagebeziehungen der Piavenen zu denArterien, S. 580

f) Vv. cerebri superiores 581g) Vv. cerebelli, Sinus petrosus superior

und V. petrosa 581h) Sinus pro-oticus und Sinus petrosus su-

perior 581i) Sinus tentorii und Sinus paracavernosi 581k) Sinus cavernosus 5821) Sinus marginalis (V. marginalis anterior

- von Markowski) und Sinus sagittalissuperior et inferior 582

m) Sinus rectus, Confluens sinuum und Si-nus transversus 582

n) V. cerebri interna und Zustrombahnen 583o) V. basalis (Rosenthali) und Zustromve-

nen 583p) Sinus petrosus inferior 584q) Vv. emissariae 584

Plexus venosus canalis hypoglossi, S. 584- V. emissaria condylaris, S. 584 - V.emissaria mastoidea, S. 584 - Plexus ve-nosus foraminis ovalis, S. 585 - Vene imForamen venosum (Vesalii), S. 585 - Si-nus ophthalmomenigeus - Sinus spheno-parietalis und Sinus meningeus, S. 585 -V. emissaria parietalis, S. 585 - Emissa-rium mastoideum, S. 585

r) Diploevenen 585s) V. vertebralis 585

2. Hirnvenen 586a) Intrazerebrale Venen 586

a) Vv. medullares hemispherii . . . . 586ß) Vv. intercerebrales anastomoticae 587

b) Vv. cerebri superficiales 587a) Vv. cerebri superiores 587ß) Subarachnoideale Strecken der Vv.

cerebri superficiales . . . . . . . 587y) Brückenvenen 589ö) V. cerebri media superficialis . . . 591e) Vv. anastomoticae 591

V. anastomotica superior, S. 591 - V.anastomotica inferior, S. 592

0 Vv. cerebri inferiores 593c) Vv. cerebri profundae 593

a) V. cerebri media profunda . . . . 593ß) V. basalis 595

Bildung und Verlauf, S. 595 - Vv.thalamostriatae inferiores, S. 599 -Mündungsorte und Vereinigung mitden Vv. cerebri internae, S. 600 - V.

XXII Inhaltsverzeichnis

basalis und R. choroideus posteriormedialis, S. 600

y) V. cerebri interna 600Vereinigungszone, Corpus pinealeund Recessus suprapinealis, S. 600 -Foramen interventriculare und Verei-nigungszone, S. 601

ö) Mediale subependymale Venen-gruppe 601V. septi pellucidi anterior, S. 601 - V.septi pellucidi posterior, S. 602 - V.atrii (ventriculi lateralis) medialis,S. 602 - V. ventricularis inferior,S. 603 - V. apicis cornus temporalis,S. 604 - V. soli cornus temporalis,S. 604 - V. thalamostriata superior,S. 604 - Vv. nuclei caudati, S. 605 -V. atrii lateralis, S. 605-Vv. thalami-cae, S. 607 - V. occipitalis interna,S. 607 - V. mesencephalica posterior,S. 608 - V. corporis callosi posterior,S. 609

e) V. cerebri magna (Galeni) . . . . 609d) Vv. cerebelli 610

Hauptstrombahnen, S. 610 - Rote Hirn-venen, S. 610

e) Album und Griseum, Blutabstrom . . 6 1 2Blutabstrom in die Sinus, S. 613

3. Sinus durae matris 613a) Hintere obere Sinusgruppe 614

Sinus sagittalis superior, S. 614 - Sinussagittalis inferior, S. 615 - Sinus rectus,S. 616 - Confluens sinuum, S. 617 - Si-nus transversus, S. 618 - Sinus sigmoi-deus, S. 619 - Sinus occipitalis, S. 620 -Sinus occipitalis obliquus, S. 621

b) Vordere untere Sinusgruppe 621Sinus cavernosus, S. 621 - Sinus interca-vernosi, S. 624 - Sinus sphenoparietalis(Breschet), S. 624 - Sinus petrosus supe-rior, S. 624 - Sinus petrosus inferior,S. 624 - Plexus basilaris, S. 626 - Vv. me-ningeae, S. 626 - Sinus ophthalmopetro-sus, S. 626 - Sinus paracavernosus,S. 626 - Sinus marginalis, S. 626

c) Hirnvenen und Sinus durales: Schmerz-empfindungen 627

4. Transbasale Venenverbindungen und Emis-sarien 627a) Vordere Schädelgrube 627

Foramen caecum, S. 627 - V. ophthal-mica inferior, S. 627 - V. ophthalmicasuperior, S. 627 - Vv. ethmoidales,S. 627 - Emissarium orbitofrontale,S. 627 - Emissarium frontale, S. 627 -

0

V. ophthalmomeningea, S. 628 -ploica frontalis, S. 628

b) Mittlere Schädelgrube . . . .Plexus venosus caroticus internus,- Rete venosum foraminis ovalis,- Plexus venosus foraminis laceri,- Plexus foraminis spinosi, S. 628venosum canalis rotundi, S. 628 -men venosum, S. 628

c) Hintere SchädelgrubeForamen jugulare, S. 628 - Plexiginalis, S. 628 - Plexus venosushypoglossalis, S. 628 - Emissariustoideum, S. 629 - V. emissaria oilis, S. 629 - V. emissaria con>S. 629

d) CalvariaVv. emissariae parietales, S. 629 -ploica temporalis anterior, S. 62diploica temporalis posterior, S. 6

5. Extrakranielle VenenEntwicklung, S. 629 - V. jugularis iS. 630 - Plexus pharyngeus, S. 630 -ryngea inferior, S. 630 - V. lingualis- Vv. profunda linguae et subliiS. 630 - V. facialis, S. 630 - V. facfunda, S. 631 - Vv. palatinae, S. 6[submentalis, S. 631 - Plexus venosugoideus und Zustrombahnen, S. 63temporalis media, S. 633 - V. retrom;laris, Zustrom, S. 633

III. LymphgefäßeEntwicklungRegio orbitalis

Lymphonodus sacci lacrimalis, SAuge, S. 636

Auris externaAußennaseRegio oris

Regio buccalis, S. 636 - Gingiva undS. 636 - Zunge, S. 638 - Glandulaesubmandibularis et sublingualis, STonsilla palatina, S. 638 - Pharynx,

Vasa lymphatica occipitalia . . . .Vasa lymphatica nuchaliaVasa lymphatica temporalia . . . .Vasa lymphatica parietalia . . . .Nodi lymphatici

Literatur

Sachverzeichnis