SCHOOL OF PHYSICS AND ELECTRONICS

Электроник: Tун хялбархан

Б. Бат-Отгон © 2010 Улаанбаатар

Түүх XVII зуун

Он Нээлт Ашигласан Он Нээлт Ашигласан зүйл

1600 William Gilbert: Үрэхэд цэнэгждэг, цэнэгждэггүй биетүүд байдгийг нээсэн

Хув, шил, өдцэнэгждэггүй биетүүд байдгийг нээсэн. Тэдгээрийг Electric, Non-electric гэжнэрлэжээ. (ήλεκτρον-электрон-хув)

1672 Guericke: Цахилгаанжсан биетэд татагдсан өд хүрэлцэнгүүтээ түлхэлцэж байгааг ажиглажээ.

Түүх XVIII зуун

Он Нээлт Ашигласан Он Нээлт Ашигласан зүйл

1729 Stephen Gray: Цахилгаан цэнэгийг алсад дамжуулах туршилт хийж Electric Non

Хув, шил, өд,олс гуульдамжуулах туршилт хийж Electric, Non-

electric гэсэн ойлголт буруу харин дамжуулагч, тусгаарлагч гэдэг ойлголт оруулж ирсэн 100 200м дамжуулав

олс, гууль

оруулж ирсэн. 100-200м дамжуулав.

1733 Charles Francois Dufay: Метал илүү дамжуулдаг гэдгийг нээсэн, Мөн алтан

й 2

Шил, Резин, Алтан ялтас

ялтсын тусламжтай татдаг түлхдэг 2 өөр цахилгаан цэнэг байдгийг нээжээ.

1746 Pieter van Musschenbroek: Анхны Шилэн сав, ус, 1746конденсатор буюу Leyden jar-ийг бүтээв. Энд маш их цэнэг хуримтлуулж хүмүү-сийг цэнэгээр цохиулан зугаацдаг байв.

метал дамжуу-лагчууд

Түүх XVIII зуун

Он Нээлт Ашигласан йзүйл

1751 Benjamin Franklin, Comte de Buffon: Цахилгаан цахилалтыг тайлбарлахыг

Цаасан шувуу, дамжуулагч Ц ц р

оролдон улмаар цахилгаан гүйдэл болохыг нь баталжээ.

д ууутас

1784 Charles-Augustin de Coulomb: Хамгийн1784 Charles Augustin de Coulomb: Хамгийн анх цэнэгүүдийн харилцан үйлчлэлийн хүчийг хэмжиж 1/r2 хамааралтаг олов.

211 qq2

21

04

1

rqqF

Түүх XIX зуун

Он Нээлт Ашигласан Он Нээлт Ашигласан зүйл

1800 Alessandro Volta. Анхны хүчдэл үүсгэгч батерейг зохион бүтээв

Зэс, цайр, даавуубатерейг зохион бүтээв. даавуу,далайн ус

Түүх XIX зуунОн Нээлт Ашигласан

зүйлү

1820 Hans Christian Oersted: Анх зайнд холбосон утас халахыг судалж байгаад компасын зүүнд нөлөөлдөг болохыг

Зай, метал утас, компас

компасын зүүнд нөлөөлдөг болохыг нээсэн. André-Marie Ampère: Цахилгаан гүйдэл гэдэг ойлголтыг гаргаж гүйдлийн хүчийггэдэг ойлголтыг гаргаж гүйдлийн хүчийг тодорхойлов.

QItQI

Түүх XIХ зуун

Он Нээлт Ашигласан Он Нээлт Ашигласан зүйл

1825 Georg Simon Ohm: Гүйдэл зөвхөн дамжуулагчид өгсөн хүчдэл түүний

Зай хураагуурууддамжуулагчид өгсөн хүчдэл, түүний

эсэргүүцлээс хамаарна гэж тодорхойлов.хураагуурууд, Ачаанууд,

VI R

I V

AR

Түүх XIХ зуун

Он Нээлт Ашигласан йзүйл

1830 Joseph Henry, Michael Faraday : Цахилгаан соронзон шинж чанарыг

Зай хураагуурууд,

судалж ороомог, цахилгаан соронзон реле бий болгов.

зүрхэвчтэй зүрхэвчгүй ороомгууд,

Түүх XIХ зуун

Он Нээлт Ашигласан йзүйл

1844 Samuel Morse: Цахилгаан соронзон ашиглан алс зайд мэдээ дамжуулах

Түлхүүр, цахилгаан

телеграфыг зохион бүтээж, Морзын код гаргажээ.

соронзон ороомгууд

Түүх XIХ зуун

Он Нээлт Ашигласан йзүйл

1873 James Clerk Maxwell: Цахилгаан соронзон орнуудын харилцан

Математик

үйлчлэлийг математик загварт оруулж, ЦС долгион байдгийг нээжээ.

Түүх XIХ зуун

Он Нээлт Ашигласан йзүйл

1876 Alexander Graham Bell: Анхны микрофон болон чанга яригчийг зохион бүтээснээр

Батарейны электродыг

телефон утасны эрин эхлэв. мембранаар

Түүх XIХ зуун

Он Нээлт Ашигласан йзүйл

1888 Heinrich Rudolf Hertz: Анх удаа ЦС долгион байдаг гэдгийг баталж

Зай, түлхүүр, трансформатор,

нэвтрүүлэгч, хүлээн авагч зохиосон. антен

Түүх XХ зуун

Аж үйлдвэрАж үйлдвэр Эрчим хүчЭрчим хүч Харилцаа холбооХарилцаа холбоо

БоловсролБоловсрол Эрүүл мэндЭрүүл мэнд Батлан хамгаалалтБатлан хамгаалалт

Түүх XХ зуун

Max Planck Albert Einstein Niels Bohr L i d B liMax Planck1858 - 1947

E=hω

Albert Einstein1879 - 1955

E=mc 2

Niels Bohr1885 - 1962

E2-E1=hω

Louis de Broglie1892 - 1987

λ=h/p

1900

NP-1918

1905

NP-1921

1913

NP-1922

1923

NP-1929

ХХ зууны Квант онолын анхдагчууд

"Anyone who is not shocked by Quantum Theory has not understood it." - NielsBohr

Түүх XХ зуун

Werner Heisenberg1901 - 1976

Erwin Schrödinger1887 - 1961

1927

ΔX· ΔP > h/4π1926

ĤΨ=ÊΨ

NP-1932 NP-1933

"I don't like it, and I'm sorry I ever had anything to do with it." - Erwin Schrödinger

Цахилгаан гүйдэл ба хүчдэл

e-

Lamp

Металл дотуурх электронуудын e

I+

Battery

нэг чигтэй хөдөлгөөн

t

QI

Q

WV

Хэлхээ ба гүйдлийн чиг

1.5Volt

1.5 Volt lamp 1.5

tQ

1.5 1.5 1 5 Volt

Volt

1.5V lt

1.5 Volt lamp

Volt Volt1.5 Volt lamp

Volt

Зай хураагуурын зэрэгцээ ба цуваа холболт AAA AA C D 9V

Цахилгаан гүйдэл ба хүчдэл

29 Протонтой цөм

N бүрхүүлийн бүрэн бус 1 электронS

+29

M бүрхүүлийн бүрэн 18 электрон

L бүрхүүлийн бүрэн 8 электронL

S

L бүрхүүлийн бүрэн 8 электрон

K бүрхүүлийн бүрэн 2 электронS

LR

Дамжуулагч материалын энергийн бүсэн загвар

Тусгаарлагч материалын энергийн бүсэн загвар

Ферми-Диракийн түгэлт

Цахилгаан гүйдэл ба хүчдэл

V

R R

VI

I

V

R

Q=9L

h

A+

B

Омын хууль, VIR гурвалжин

R R

V2V1

I1I3

R1 R2P1 P2R2R1

B1 B2

+ +

I1

I2 I4

I +I =I +I

I1 > I2

B1 B2I1+I2=I3+I4

V1+V2=VB1+VB2

Кирхгофын хуулиуд

P1 > P2 P V

Цахилгаан гүйдэл ба хүчдэл

Тогтмол хүчдэлийн үүсгүүрүүд

Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ.