(1)

ผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษา

ดวยยาและระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคมโรค

ความดนโลหตสงไมได

Effect of Behavioral Modification Program on Medical Adherence and

Blood Pressure for Muslim Elderly with Uncontrolled Hypertension

นนทกานต หวงจ

Nanthikarn Wangji

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

AThesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science in Community Nurse Practitioner

Prince of Songkla University

2558

ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

และระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสง

ไมได

ผเขยน นางนนทกานต หวงจ

สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก

...........................................................

(ผชวยศาสตราจารย ดร.อมาพร ปญญโสพรรณ)

คณะกรรมการสอบ

..................................................ประธานกรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย ดร.แสงอรณ อสระมาลย)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

................................................................กรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย ดร.อมาพร ปญญโสพรรณ)

...........................................................

(รองศาสตราจารยไหมไทย ศรแกว)

................................................................กรรมการ

(รองศาสตราจารยไหมไทย ศรแกว)

................................................................กรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ)

................................................................กรรมการ

(ดร.ปยะนาถ รกษาพราหมณ)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวน

หนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวช

ปฏบตชมชน

..............................................................................

(รองศาสตราจารย ดร. ธระพล ศรชนะ)

คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานนเปนผลมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณ

บคคลทมสวนชวยเหลอ

ลงชอ............................................

(ผชวยศาสตราจารย ดร.อมาพร ปญญโสพรรณ)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ลงชอ..........................................

(นางนนทกานต หวงจ)

นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และ

ไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ.................................................

(นางนนทกานต หวงจ)

นกศกษา

(5)

วทยานพนธ ผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวย

ยาและระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดน

โลหตสงไมได

ชอผเขยน นางนนทกานต หวงจ

สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน

ปการศกษา 2557

บทคดยอ

งานวจยกงทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคม

โรคความดนโลหตสงไมได กลมตวอยางคอ ผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

จานวน 30 ราย ระยะเวลาในการศกษามทงหมด 8 สปดาห แบงเปน 2 ระยะคอ ระยะควบคม เรมตน

จากสปดาหท 1 จนถงสนสดสปดาหท 4 และระยะทดลอง เรมตนจากสนสดสปดาหท 4 จนถงสปดาห

ท 8 โดยในชวงระยะการทดลอง ผสงอายมสลมจะไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม ทไดรบ

พฒนาโดยใชแบบจาลองขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม หลกความเชอของศาสนาอสลามและ

หลกฐานเชงประจกษ โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมประกอบดวย (1) แนวทางการใชโปรแกรม

(2) แผนการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา และ (3) ปฏทนการรบประทานยา โปรแกรม

นไดรบการตรวจสอบจากผทรงคณวฒจานวน 3 ทาน เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย

(1) แบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก (2) แบบบนทกระดบความดนโลหต

และ (3) แบบการนบเมดยาทเหลอ คาความเทยงแบบทดสอบซ าของแบบประเมนความรวมมอใน

การรกษาดวยยาของมอรสกมคาเทากบ 0.9 ขอมลพนฐานของผปวยไดรบการวเคราะหโดยใชสถต

เชงพรรณนา และสมมตฐานการทดลองไดรบทดสอบโดยวธของฟรดแมน (Friedman test) และ

แบบเนเมนย (Nemenyi test)

ผลการวจยพบวา คะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในสปดาหท 8 เพมขน

เมอเปรยบเทยบกบคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในสปดาหท 1 (p < .05) และเมอสนสด

สปดาหท 4 อยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) ในขณะทระดบความดนโลหตในสปดาหท 8 ลดลง

เมอเปรยบเทยบกบระดบความดนโลหตในสปดาหท 1 (p < .05) และเมอสนสดสปดาหท 4 อยางม

นยสาคญทางสถต (p < .05) ผลการวจยครงนแสดงใหเหนวาโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมทใช

(6)

เวลานาน 8 สปดาหสามารถทาใหความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมขนไดและยงสามารถลด

ระดบความดนโลหตในกลมผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมไดอกดวย

(7)

Thesis Effect of Behavioral Modification Program on Medical Adherence and

Blood Pressure for Muslim Elderly with Uncontrolled Hypertension

Author Mrs. Nanthikarn Wangji

Major Community Nurse Practitioner

Academic 2014

ABSTRACT

The purpose of this quasi-experimental research was to study the effects of a

behavioral modification program on medical adherence and blood pressure. The sample

comprised 30 Muslim elderly with uncontrolled hypertension. The 8-week study consisted of two

periods. The control period was from the 1stweek until the end of 4th week, and the experimental

period was from the end of the 4th week until the end of the 8th week. During the experimental

period, Muslim elderly received the behavioral modification program, which was developed

based on the stage of change model, Islamic faith concept, and empirical evidence. The

behavioral modification program consisted of (1) program guideline, (2) plan for modification of

medication-taking behavior, and (3) the medication-taking calendar. Three experts validated the

program. The research instruments were (1) the Morisky’s medical adherence scale, (2) blood

pressure record, and (3) pill count sheet. Test-retest reliability of Morisky’s medical adherence

scale was 0.9. Descriptive statistics were employed to analyze the demographic data. Friedman

and Nemenyi tests were used to test the study hypothesis.

The findings showed that at the 8th week, medical adherence score increased as

compared to the score at the 1st week (p < .05) and that at the end of 4th week (p < .05), whereas

blood pressure level decreased as compared to blood pressure at the 1st week (p< .05) and that

measured at the end of 4th week (p < .05). The results suggest that the 8-weeks stage-based

behavioral modification program can be used to enhanced medical adherence and decrease blood

pressure level among Muslim elderly with uncontrolled hypertension.

(8)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงลงไดดวยความกรณา และความชวยเหลออยางดยง

จากอาจารยทปรกษาวทยานพนธทง 2 ทาน คอ ผชวยศาสตราจารย ดร. อมาพร ปญญโสพรรณ และ

รองศาสตราจารย ไหมไทย ศรแกว ทกรณาสละเวลาใหคาปรกษา ขอเสนอแนะ รวมถงขอคดเหนท

เปนประโยชน ตลอดจนตรวจสอบและแกไขขอบกพรองตางๆ ดวยความเอาใจใสมาโดยตลอด

รวมถงคอยใหการสนบสนนและเปนกาลงใจทดเสมอมา ผวจยรสกประทบใจและซาบซงในความ

กรณาเปนอยางยงจงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน

ขอขอบพระคณ คณะกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธ คณะกรรมการสอบ

วทยานพนธ ผทรงคณวฒทง 3 ทาน รองศาสตราจารย ดร.สงวน ลอเกยรตบณฑต ผชวยศาสตราจารย

ดร. ทพมาส ชณวงศ และแพทยหญงสกาวรตน เบญดอราแม ทไดเสยสละเวลาในการตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหาของเครองมอ ความเปนไปได และความเหมาะสมในการนาโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมมาใชโดยไดใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนอยางยง ทาใหวทยานพนธม

ความถกตองสมบรณมากขน

ขอขอบพระคณ ผอานวยการโรงพยาบาลโคกโพธ ทใหโอกาสศกษาตอในครงน

รวมถงเพอนรวมงานทศนยการจดการโรคเรอรง ทเสยสละเวลาและใหความรวมมอจดทาโปรแกรม

และขอขอบคณ หวหนาเวชกรรมสงคมโรงพยาบาลโคกโพธ ทใหกาลงใจ และเขาใจในบรบทของการ

เปนนกศกษาในการใหเวลาจดทาวทยานพนธทสามารถสาเรจลลวงไปไดดวยดในครงน

ขอขอบคณกลมตวอยางทง 30 ราย ทใหความรวมมออยางดตลอดจนการศกษาใน

ครงน เพอใหไดผลการศกษาทสามารถนามาใชในกลมผสงอายมสลมทวไป

ทายสดนผวจยขอขอบคณพระผเปนเจาทผวจยนบถอ ทไดใหขาพเจาไดเกดเปน

บตรของคณพอ และคณแมของขาพเจา ททานยอมเหนอย สละเวลาในการอบรมเพอใหบตรคนน

ไดศกษาเลาเรยน อยในหลกการดาเนนชวตตามหลกศาสนาอสลาม และใหกระทาคณความด ดแล

ผปวยทอยในความรบผดชอบใหดทสด จงทาใหขาพเจามแรงบนดาลใจในการศกษาครงน และท

สาคญทสดทตอง ขอบคณ คอ คณสาม ทคอยชวยเหลอทางดานการเงน กาลงใจ แรงจงใจ และชวย

ในการเลยงดบตรทง 2 คน เปนอยางด และขอขอบคณบตรทง 2 คน ถงแมอายยงนอยทง 2 คน

ในชวงทแมกาลงศกษาลกทง 2 คนเปนเดกด และเปนลกทดของแมเสมอมา สามารถเปนแรง

บนดาลใจในจบการศกษาในครงนไปไดดวยด

นนทกานต หวงจ

(9)

สารบญ

หนา

บทคดยอ............................................................................................................................. .. (5)

ABSTRACT......................................................................................................................... (7)

กตตกรรมประกาศ................................................................................................................ (8)

สารบญ................................................................................................................................. (9)

รายการตาราง........................................................................................................................ (12)

รายการภาพประกอบ............................................................................................................ (14)

บทท 1 บทนา....................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา.................................................................. 1

วตถประสงคการวจย............................................................................................... 4

คาถามการวจย......................................................................................................... 5

กรอบแนวคดการวจย.............................................................................................. 5

สมมตฐานการวจย................................................................................................ 9

นยามศพท..................................................................................................... 9

ขอบเขตการวจย....................................................................................................... 10

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ...................................................................................... 10

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ................................................................................................. 12

โรคความดนโลหตสงและการควบคมโรคในผสงอาย............................................ 13

โรคความดนโลหตสงในผสงอาย.................................................................. 13

แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงตามมาตรฐานโรคไมตดตอเรอรงคณภาพ

(Non communicable diseases: NCD) ....................................................................

14

ความลมเหลวในการควบคมโรคความดนโลหตสงในผสงอาย..................... 17

ความรวมมอในการรกษาดวยยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง....................... 18

แนวคดความรวมมอในการรกษาดวยยา........................................................ 18

ปจจยทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา............................................ 21

หลกอสลามทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาของผสงอายโรค

ความดนโลหตสง..........................................................................................

25

หลกฐานเชงประจกษทเกยวกบการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยา.. 27

(10)

สารบญ (ตอ)

หนา

การปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได 29

ทฤษฏขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม...................................................... 29

การประยกตใชทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลม

ทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได...........................................................

32

หลกการปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดน

โลหตสงไมได…….......................................................................................

34

สรปผลการทบทวนงานวจยและเอกสารทเกยวของ................................................ 36

บทท 3 วธดาเนนการวจย..................................................................................................... 37

ประชากรและกลมตวอยาง...................................................................................... 37

ประชากร...................................................................................................... 37

กลมตวอยาง.................................................................................................. 38

เกณฑการคดออก.......................................................................................... 39

ขนาดกลมตวอยาง......................................................................................... 39

เครองมอทใชในการวจย.......................................................................................... 39

เครองมอทใชในการทดลอง......................................................................... 40

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล....................................................... 44

เกณฑการใหคะแนน..................................................................................... 45

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ........................................................................ 46

การตรวจสอบความตรงตามเนอหา............................................................... 46

การหาความเทยงของเครองมอ...................................................................... 46

การพทกษสทธกลมตวอยาง.................................................................................... 46

การเกบรวบรวมขอมล............................................................................................. 47

ขนดาเนนการทดลอง............................................................................................... 47

การวเคราะหขอมล.................................................................................................. 51

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล...................................................................................... 52

ผลการวจย............................................................................................................... 53

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง.......................................................... 53

สวนท 2 ขอมลสขภาพและความเจบปวย...................................................... 54

สวนท 3 ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย................................................... 56

อภปรายผลการวจย.................................................................................................. 61

ลกษณะของกลมตวอยาง............................................................................... 62

ผลการศกษาตามสมมตฐาน........................................................................... 63

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ............................................................................ 68

การวเคราะหขอมล.................................................................................................. 68

สรปผลการวจย........................................................................................................ 69

ขอจากดในการวจย.................................................................................................. 69

ขอเสนอแนะ............................................................................................................ 70

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช......................................................... 70

เอกสารอางอง....................................................................................................................... 72

ภาคผนวก............................................................................................................................. . 79

ก การพทกษสทธของผเขารวมวจย......................................................................... 80

ข การคานวณขนาดอทธพล..................................................................................... 82

ค เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล............................................................... 84

ง เครองมอทใชในการทดลอง................................................................................. 89

จ การทดสอบขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมลทางสถต.............................. 131

ฉ สตรคานวณเปรยบเทยบพหคณ........................................................................... 134

ช ลขสทธการใชแบบประเมนของมอรสก.............................................................. 135

ซ ตารางคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา.................................................... 137

ฌ รายนามผทรงคณวฒ............................................................................................ 138

ประวตผเขยน........................................................................................................................ 139

(12)

รายการตาราง

ตาราง หนา

1 สตรคานวณ รอยละความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา ในสปดาห

ท 1 ถงสนสดสปดาหท 4.........................................................................................

45

2 จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยาง จาแนกตาม

ขอมลทวไป.............................................................................................................

53

3 จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลดานสขภาพของกลม

ตวอยาง.......................................................................................................

54

4 ความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก ในแตละชวงสปดาห ดวยสถต

Friedman’s test........................................................................................................

57

5 เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา

ของมอรสก ในแตละชวงสปดาห โดยใชการทดสอบ เนเมนย (Nemenyi test) ......

58

6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการเปรยบเทยบรายค คะแนนความรวมมอ

ในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา ในแตละชวงสปดาห ดวยสถต Friedman’s

Test..........................................................................................................................

58

7 เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา

โดยการนบเมดยา ในแตละชวงโดยใชการทดสอบ เนเมนย (Nemenyi test) .........

59

8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการเปรยบเทยบรายค คาเฉลยระดบความดน

โลหตซสโตลกในแตละชวงสปดาห ดวยสถต Friedman’s test...............................

60

9 เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก

ในแตละชวงสปดาหโดยใชการทดสอบ เนเมนย (Nemenyi test)............................

60

10 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการเปรยบเทยบรายค คาเฉลยระดบความดน

โลหตไดแอสโตลกในแตละชวงสปดาห ดวยสถต Friedman’s test........................

61

11 เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคาเฉลยระดบความดนโลหตไดแอสโต

ลก ในแตละชวงสปดาห โดยใชการทดสอบ เนเมนย (Nemenyitest)......................

61

จ 1 แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาของ

มอรสก.....................................................................................................................

131

(13)

รายการตาราง (ตอ)

ตาราง หนา

จ 2 แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาโดย

การนบเมดยา...........................................................................................................

131

จ 3 แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก........................ 132

จ 4 แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยระดบความดนโลหตไดแอสโตลก.................. 132

จ 5 แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวย

ยาของมอรสก..........................................................................................................

132

จ 6 แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวย

ยาโดยการนบเมดยา.................................................................................................

133

จ 7 แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก............... 133

จ 8 แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยระดบความดนโลหตไดแอสโตลก........ 133

(14)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา

1 โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบ

ความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได...................

8

2 รปแบบการวจย...................................................................................................... 37

3 ขนตอนการดาเนนการทดลองในกลมทดลองและกลมควบคม............................. 50

1

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

องคการอนามยโลก รายงานวา ทวโลกมผทเปนความดนโลหตสงมากถงพนลาน

คน ซงสองในสามของจานวนนอยในประเทศกาลงพฒนา โดยพบประชากรวยผใหญ 1 คน ใน 3 คน

มภาวะความดนโลหตสง (World Health Organization, 2012 [WHO], 2012) จากสถตการปวยดวย

โรคความดนโลหตสงในโลกมความสอดคลองกบสถานการณของประเทศไทยในปจจบนทม

รายงานอตราการเขาพกรกษาในโรงพยาบาล เพมจานวนมากขนในแตละป จาก 10,902 ในป 2553

เพมเปน 11,622 ในป 2554 และในป 2555 เพมเปน 12,682 ตอแสนประชากร และพบวาจะมจานวน

มากในกลมทมอายเพมขน ซงจากสถตสาธารณสข ป 2551 - 2555 ของจงหวดปตตาน (สถตผปวย

โรคเรอรง จงหวดปตตาน, 2556) พบความชกของการเกดโรคความดนโลหตสงในผสงอายดงน

กลมอาย 60-69 ป พบรอยละ 44 อาย 70-79 ป พบรอยละ 51.7 และอายมากกวาหรอเทากบ 80 ป

รอยละ 55.9 ตามลาดบ ซงมความสอดคลองกบสถตการปวยดวยโรคความดนโลหตสงในจงหวด

ภาคใตตอนลาง ทรายงานวาผสงอายมอตราการปวยดวยโรคความดนโลหตสงมากทสด คดเปน

รอยละ 64

โรคความดนโลหตสงเปนโรคทมความสมพนธกบระบบไหลเวยนโลหตในรางกาย

ซงคาระดบความดนโลหตซสโตลก และระดบความดนโลหตไดแอสโตลก คอคาแรงดนเลอด

มการสบฉดเลอดทกระทาตอพนผวบนหลอดเลอด บคคลในวยสงอายจะมการเสอมสภาพรางกาย

ทางดานตางๆ ทสงผลตอระดบความดนโลหต คอ หลอดเลอดมความยดหยนลดลงและมการแขงตว

บรเวณหลอดเลอดเพมมากขน จากพยาธสภาพของหลอดเลอดดงกลาวมาขางตน หากผสงอายไม

สามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑตามเปาหมายของระดบความดนโลหตได สงผล

ตอการเกดโรคแทรกซอนอมพฤกษ อมพาตไดมากกวาวยอน ซงมความสอดคลองกบสถตสานก

โรคไมตดตอกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข (2556) พบวาอตราการตายดวยโรคอมพฤกษ

อมพาต ตอแสนประชากรในกลมผสงอายมจานวนเพมมากขนในแตละป จาก 2,071 ราย ในป 2553

เพมเปน 2,281 ราย และ 2,448 ราย ในป 2554 และ 2555 ตามลาดบ ซงโรคแทรกซอนทเกดขนจาก

โรคความดนโลหตสงสามารถควบคมไดถาผสงอายมระดบความดนโลหตตามเปาหมายทวางไว

(สมาคมโรคความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2555)

2

สาหรบในปจจบนมการจดทากจกรรมตามคลนก NCD คณภาพ (non-communicable

disease) หรอคลนกโรคไมตดตอเรอรงคณภาพ เพอปองกนและเฝาระวงการเกดภาวะแทรกซอนใน

กลมผปวยโรคเรอรง โดยมระบบการดแลเฝาระวงพฤตกรรมเสยงตางๆ เพอจดกจกรรม การออกกาลง

กาย การรบประทานอาหาร การผอนคลายความเครยดซงมการจดคลนกตางๆ เชน คลนกลดพง คลนก

โรคไต คลนกใหคาปรกษาเกยวกบการใชยา และมระบบการเฝาระวงภาวะแทรกซอนจากโรค

ความดนโลหตสงคอ การเฝาระวงโรคหลอดเลอดหวใจและโรคหลอดเลอดสมอง (สานกโรคไมตดตอ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2556) ซงจากการประเมนภาวะแทรกซอนในผสงอายทปวย

เปนโรคความดนโลหตสงพบวามความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนสง เนองจากไมสามารถ

ควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได ซงสาเหตสาคญเกดจากการไมมความรวมมอ

ในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ ซงผปวยกลมน คอกลมทมความเสยงสง และสงมาก

ตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและหลอดเลอดสมอง (พสนธ, 2556) ดงนนผสงอายทกรายทไดรบ

การรกษาดวยยา จาเปนตองมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ ซงใน

คลนกโรคไมตดตอเรอรงคณภาพไดมการจดกจกรรมกลมโดยการใหความรเกยวกบโรค และ

ความรเกยวกบการใชยาและมการตดตามผลลพธของการจดกจกรรมอยางตอเนอง พบวา ผสงอาย

สวนใหญมความรวมมอในการรกษาดวยยานอย ซงบคคลทสาคญทสามารถสงเสรมความรวมมอ

ในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอคอ ครอบครวและบคลากรสาธารณสข (สมาคม

ความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2555)

ความรวมมอในการรกษาดวยยา (medical adherence) หมายถง การรบประทานยาตาม

แผนการรกษาทผปวย มความเตมใจและยนดทจะปฏบตตามแผนการรกษาของแพทย ในเรองการ

รบประทานยาเพอใหเกดผลดตอสขภาพของตนเอง (ฐาณชญาณ, 2553) จากการทบทวนวรรณกรรม

พบวาผปวยโรคความดนโลหตสง ไมมความรวมมอในการรกษาดวยยา คดเปนรอยละ 50 (Conn et al.,

2009) เนองจากปจจยหลายๆ ดานทสงผลตอการไมมความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอาย เชน

การเสอมสภาพทางดานรางกาย สายตามการมองเหนทไมชด (ปยนช, 2549) การหลงลม (Conn et al., 2009)

บางระยะของโรคทไมแสดงอาการ ทาใหผปวยหยดยาเอง การไดรบผลขางเคยงจากการรบประทานยา

จานวนมอยา และจานวนเมดยาทมปรมาณมาก (Krousel-Wood & Frohlich, 2010; Lau et al., 2010;

&Muntner et al., 2011) ซงทกปจจยมความสาคญตอความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอ จากงานวจยทศกษาในกลมตวอยางผสงอายมสลม ยงมปจจยทนอกเหนอจากปจจยทได

กลาวมาขางตน เชน ปจจยทางดานสงแวดลอมและความเชอทยดถอปฏบต มสวนสาคญตอการสงเสรม

พฤตกรรมสขภาพ ซงทพยวด (2552) ไดกลาววาผสงอายมสลมจะใหความสาคญกบหลกศาสนาอยาง

เครงครดการสงเสรมสขภาพผสงอายมสลมตองใชหลกศาสนาอสลามมาใชตามหลกความเชอและวถ

การดาเนนชวต เพอใหผสงอายมสลมเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

3

จากการปฏบตงานในพนทไดมการเกบขอมลเกยวกบความรวมมอในการรกษา

ดวยยาในผสงอายมสลม พบวามความรวมมอในการรกษาดวยยาคดเปนรอยละ 42 (รายงานผปวย

โรคเรอรง โรงพยาบาลโคกโพธ, 2556) สงผลตอการเกดภาวะแทรกซอนจากโรคความดนโลหตสง

เพมมากขนในแตละป (โปรแกรมคดกรองความเสยงโรคเรอรงโรงพยาบาลโคกโพธ, 2556) ซงจาก

การสมภาษณเกยวกบพฤตกรรมการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดนโลหตสง พบวาปจจยท

สาคญทผสงอายมสลมมความรวมมอในการรกษาดวยยานอยเนองจาก ผสงอายใหความหมายและ

ความสาคญของการรกษาจากอทธพลของหลกคาสอนทางศาสนาบางขอจงทาใหมอานาจในการ

ควบคมโรคได ตอการรกษาในผสงอายมสลม ทกลาววา “ทกสงทกอยางเกดขนจากความประสงค

ของพระผเปนเจา พระผเปนเจาเทานนทจะทาใหหาย หรอไมหายจากการเปนโรค” ซงบทบญญตม

ความตอเนองอกหลายวรรคและ หลายขนตอนมาใชในการดแลสขภาพแตผสงอายมสลมมการนา

บทบญญตในการดแลสขภาพมาใชไมครบถวน ซงพระผเปนเจาไดเขยนบทบญญตตางๆ เกยวกบ

การดแลสขภาพในอลกรอานอยางชดเจน วาการดแลรกษาตนเองเปนสงจาเปน (วาญบ) เพอเปน

การทดสอบถงความศรทธาจากพระผเปนเจา โดยใหรบบาบด รกษาเมอเจบปวย (อสมาอลลตฟ,

2556) ซงมความสอดคลองกบการศกษาของ คณะทางานวชาการและวจย สมาคมจนทรเสยว

การแพทยและสาธารณสข (2552) ไดกลาววาการหายหรอไมหายจากการปวย เกดจากพระประสงค

ของพระผเปนเจา แตเรามหนาทคอตองดแลตนเองใหดทสดเพอสามารถผานการทดสอบจาก

พระผเปนเจา และสามารถทจะปฏบตศาสนกจทพระผเปนเจาใหปฏบตไดอยางครบถวนและ

ตอเนอง และจากปจจยอนๆ ทไดกลาวมาขางตน เชน มการหลงลม ตาพรามว ไมมผดแลจดยา

เนองจากไมรจกยาทรบประทานประจาและไมสามารถอานฉลากยาได จงทาใหไมมความรวมมอ

ในการรกษาดวยยา และจากการเกบรวบรวมขอมลจากฐานขอมลการใชยาฝายเภสชกรรม

โรงพยาบาลโคกโพธ (2556) พบวาผปวยสงอายมสลมเมอเกดอาการขางเคยงจากการรบประทานยา

เชน เทาบวม อาการไอ เพลย ไมไดรายงานอาการกบเจาหนาท สวนใหญจะพงการรกษาโดยทางอน

เชน รบประทานยาสมนไพร ไปหาหมอบาน เมออาการทเลาลงกจะกลบมารกษาทางการแพทย เมอ

ลมรบประทานยากจะหยดยามอนนทนท หรอบางครงจะรบประทานยาซ ากน จงทาใหเกดผล

ขางเคยงจากการรกษาดวยยาเพมมากขน

การปรบเปลยนพฤตกรรมเพอสงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและลดระดบ

ความดนโลหตเพอปองกนการเกดโรคแทรกซอนอมพฤกษ อมพาต ไดใชแนวคดในการปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพ 3 แนวคดดงน คอ 1) แนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมของโปรชาสกา นาครอส

และดคลเมน (Prochasca, Nacross, & Diclimen, 1994) ซงกลาววาบคคลมความพรอมในการปรบเปลยน

พฤตกรรมทแตกตางกนการจดกจกรรมทจาเพาะกบบคคลในแตละระยะสงผลตอการปรบเปลยน

4

พฤตกรรมได ดงนนการจดกจกรรมเพอสงเสรมการปรบเปลยนพฤตกรรมตองออกแบบใหสอดคลอง

ตามระยะพฤตกรรม 2) หลกศาสนาอสลามกบหลกการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยา ดงน

จากหลกความเชอของผสงอายมสลมทมความเชอในบทบญญตทางศาสนาในบางขอทสงผลตอ

ความรวมมอในการรกษาดวยยา เชน ศรทธาตอบทบญญตศาสนาอสลาม และศรทธาตอสภาวการณ

ทพระผเปนเจาใหมาโดยนามาใชในการจดกจกรรมตามระยะพฤตกรรมของผสงอายดงน ผสงอายทอย

ในระยะท 3 ใชหลกการทาพนธะสญญาโดยไดนาบทบญญตทางศาสนามาใชในการทาพนธะสญญา

3) ใชหลกการครอบครวกระตนเตอนชวยเหลอในการรบประทานยา ในผสงอายในระยะท 3 และระยะ

ท 4 โดยมการจดทาแนวคาถามและคาตอบเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสงเพอใหผสงอาย

มสลมและครอบครวเกดการเรยนรและสามารถจดการกบภาวะสขภาพของตนเองได ใชหลกการเพม

ปจจยสนบสนนโดยการจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช เพอปองกนการลม

รบประทานยาและเพอใหผสงอายมสลมเกดสมรรถนะในการดแลตนเองได ซงในปฏทนการ

รบประทานยาแตละหนวยการใชจะมการตดหลกคาสอนของศาสนาอสลามเพอใหครอบครวอาน

กระตนเตอนใหผสงอายมสลมมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอตามหลก

ของศาสนาอสลาม

วตถประสงคการวจย

1. เพอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอาย

มสลมความดนโลหตสงในระยะทดลองกอนและหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม

2. เพอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหต

สงในระยะทดลองกอนและหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม

3. เพอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอาย

มสลมความดนโลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมและผสงอายมสลมความดน

โลหตสงกอนไดรบการพยาบาลตามปกต

4. เพอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสง

หลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมและผสงอายมสลมความดนโลหตสงทกอนไดรบ

การพยาบาลตามปกต

5

คาถามการวจย

1. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดน

โลหตสงในระยะทดลองหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวากอนไดรบโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมอยางมนยทางสถต (p < .05) หรอไม

2. คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงในระยะ

ทดลองหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมต ากวากอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมอยางมนยทางสถต (p < .05) หรอไม

3. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดน

โลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวาผสงอายมสลมความดนโลหตสงกอน

ไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05) หรอไม

4. คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงหลงไดรบ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตากวาผสงอายมสลมความดนโลหตสงกอนไดรบการพยาบาล

ตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05) หรอไม

กรอบแนวคดการวจย

กรอบแนวคดการวจย ประกอบดวย 3 แนวคด ดงน

1) แนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม (Transtheoretical Model–TTM) ของ

โปรชาสกาและคณะ (Prochaska et al., 1994) มความเชอวา บคคลมความพรอมในการปรบเปลยน

พฤตกรรมแตกตางกนการจดกจกรรมทเหมาะสมในแตละระยะพฤตกรรมสามารถสงเสรมการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมได กระบวนการทสาคญทจะทาใหบคคลมการปรบเปลยนพฤตกรรมม

2 กระบวนการ คอ 1) กระบวนการปรบความรสกนกคด และ 2) กระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรม ผาน

กจกรรมขนพนฐาน 10 ประการ ตามระยะพฤตกรรม เพอใหบคคลปรบความรสกนกคด และสามารถ

ปรบเปลยนพฤตกรรมได ซงบคคลจะมการปรบเปลยนพฤตกรรมไดตองอาศยกระบวนการรบร

สมรรถนะในการดแลตนเองเพอใหเกดความมนใจในการดแลตนเอง จากการศกษาในครงนม

จดมงหมายเพอปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายมสลมทอยในระยะท 3 และระยะ

ท 4 เนองจากบคคลกลมนมความตองการในการชวยเหลอดานตางๆ เพอสงเสรมความรวมมอในการ

รกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวาการใชแนวคด

ขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมตางๆ ได เชน จากผลการศกษา

ประสทธผลของการประยกตทฤษฎ การปรบเปลยนพฤตกรรมในประชากรกลมเสยงเบาหวาน ชนดท 2

6

ของณชาพฒน, ปาหนน, และสณย (2556) ประสทธผลของการประยกตทฤษฎการปรบเปลยนพฤตกรรม

ในการเลกบหรของเจาหนาทรกษาความปลอดภยของ เบญจมาศ, วนเพญ, สรนธร, และนนทวช (2555)

และผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกบกลมประคบประคองตอพฤตกรรมดาน

โภชนาการของผปวยโรคหวใจขาดเลอด ของดวงตา (2552) พบวา ภายหลงการทดลองการปรบเปลยน

พฤตกรรมของกลมทไดรบโปรแกรมสงกวากลมทไมไดรบโปรแกรมอยางมนยสาคญทางสถต

2) แนวคดหลกศรทธาในศาสนาอสลาม มสลมทกคนจะตองมการยดถอหลกศรทธา

ในการดาเนนชวตประจาวนอยางเครงครด และหลกศรทธาเปนแนวทางการดาเนนชวตประจาวนโดยม

ทงหมด 6 ขอ คอ ตองศรทธาวาพระผเปนเจามอยจรง ศรทธาบทบญญตในคมภร ศรทธาในบรรดา

ศาสนทต ศรทธาในทานนบ ศรทธาในวนสนโลก และสดทายตองศรทธาตองสภาวการณทเกดขน

(อสมาอลลตฟ, 2556) ทางผวจยไดใชหลกศรทธาในบทบญญตของคมภรตางๆ ทพระผเปนเจาไดมการ

เขยนไวอยางชดเจนเกยวกบการดแลสขภาพโดยใหผสงอายมความเชอทถกตองเกยวกบการดแล

สขภาพของตนเองตามบทบญญตทไดเขยนไวเพอสามารถทจะผานบททดสอบ จากพระผเปนเจาไดให

สภาวการณโรคความดนโลหตสง เพอทดสอบถงความศรทธาโดยไดนาศาสตรทางการแพทยมา

เชอมโยงกบหลกในการดแลตนเองตามบทบญญตของศาสนาอสลาม จากการทบทวนวรรณกรรมทม

การใชหลกศรทธาเพอสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของ รงนภา (2555) ทมการศกษาเกยวกบการจดการ

ภาวะซดในหญงตงครรภมสลม พบวาสามารถปรบพฤตกรรมลดการเกดภาวะซดไดอยางมนยสาคญ

ทางสถต ซงมความสอดคลองกบการศกษาของนรซน (2557) ทมการจดทาโปรแกรมเพอลดการสบ

บหรในผสงอายโรคปอดอดกนเรอรง ซงมการใชหลกศรทธาในการจดโปรแกรม พบวาหลงไดรบ

โปรแกรมผสงอายสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมลดการสบบหรไดอยางมนยสาคญทางสถต

3) แนวคดการสงเสรมความรวมมอการรกษาดวยยาจากการทบทวนวรรณกรรม

พบวาการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาตองมการกระตนเตอนการรบประทานยาดวย

วธการตางๆ เชนการจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช (Con et al., 2009; Dalem,

Krass, &Aslani, 2012 ) การตดตามทางโทรศพท (นรรตน, ชดชนก, และอญชล, 2549; Lau et al.,

2010) การใชแรงสนบสนนทางสงคมเชงชวยเหลอ โดยครอบครวมสวนรวมในการสงเสรมความ

รวมมอในการรกษาดวยยา (ชลการ, 2557; Feng, 2009; &Grant, 2013) ภายหลงการทดลองพบวา

กลมตวอยางมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางมนยสาคญทางสถต และการใชแรงสนบสนน

โดยเจาหนาทสขภาพ โดยการจดทาคาถามและคาตอบ ในการจดการดแลตนเองเบองตน (Neafsey et al.,

2009; & Rose et al., 2010) ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสามารถจดการตนเองไดอยางมนยสาคญ

ทางสถต

จากแนวคดตางๆ ทไดกลาวมาขางตน ผวจยไดนามาใชบรณาการรวมกนในการดแล

ผสงอายโรคความดนโลหตสงมสลมผานกระบวนการพยาบาล 4 ขนตอน เพอสงเสรมความรวมมอ

7

ในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ ลดการเกดภาวะแทรกซอนจากโรคความดนโลหต

สงในผสงอายมสลมโดยไดนาแนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมคดเลอกกลมตวอยางใน

ระยะท 3 และระยะท 4 เนองจากกลมตวอยางในระยะท 3 และระยะท 4 เปนกลมทมความตองการ

ในการชวยเหลอทางดานพยาบาลเพอสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาและไดมการจด

กจกรรมตางๆ ตามระยะพฤตกรรมตามทฤษฎมาบรณาการกบหลกศาสนาอสลามและการสงเสรม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาโดย กลมตวอยางในระยะท 3 จดกจกรรมทาพนธะสญญาโดยการ

พดคยเกยวกบความสาคญของหลกศาสนาในการดแลตนเองและนาหลกศาสนามา ตดคาสาคญตาม

หลกศาสนาเพอกระตนเตอนการรบประทานยา ตดแนวคาถามและคาตอบเกยวกบการรบประทาน

ยาโรคความดนโลหตสงเพอใหครอบครวและผสงอายสามารถจดการดแลตนเองเบองตนและมการ

ตดตามทางโทรศพทเพอตดตามปญหาและอปสรรคจากการรบประทานยาสงเสรมใหกาลงใจ

ชมเชย การรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอเพอใหผสงอายมสลมมสมรรถนะในการดแล

ตนเอง สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอ ซงสามารถสรปเปนกรอบแนวคดการวจยดงภาพ 1 ดงน

8

มความรวมมอ

ในการรกษา

ดวยยา

ระดบความดน

โลหตนอยกวา

150/90 mmHg

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม

1.การประเมนระยะพฤตกรรมและจดกจกรรมใหสอดคลองตามระยะพฤตกรรม

ขนประเมนสภาพ ประเมนระยะพฤตกรรม ระยะท 3 และระยะท 4

ขนเตรยมความพรอม เพอสรางสงแวดลอมกอนเขาสข นตอนการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม โดยการนาเสนอภาพนงเกยวกบความรเรองโรค

และการใชยาและชมวดโอบคคลตนแบบทอยในระยะท 5

ขนปฏบตการพยาบาลจดกจกรรมตางๆตามระยะพฤตกรรมดงน

กจกรรมท 1 “ญาญ สญญาใจ” (ใชกบผปวยระยะท 3) ทาพนธะสญญา

กจกรรมท 2 “รวมทา สราง เนยะมต” (ใชกบผปวยระยะท 3 และระยะท 4) จด

ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช

กจกรรมท 3 “รวมดวยชวยกน วาญบทตองกนยาความดน” (ใชกบผปวยระยะท3

และระยะท 4) .ใชแรงสนบสนนทางสงคมเชงชวยเหลอ

กจกรรมท 4 “องะ โทรศพท ชาร” (ใชกบผปวยระยะท 3 และระยะท 4)

2. ใชหลกศรทธา คอศรทธาในบทบญญตตางๆ และศรทธาตอสภาวการณทพระผ

เปนเจาใหโรคมาเพอการทดสอบ

3. ใชการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาจากการทบทวนวรรณกรรม

- การมสงกระตนเตอนในการรบประทานยา (ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวย

การใช, การใชโทรศพทตดตาม)

- การใชแรงสนบสนนทางสงคมเชงชวยเหลอ (ครอบครวมสวนรวม, เจาหนาทให

แรงสนบสนนดานตางๆ)

ขนประเมนผล

1. ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา

2. ประเมนระดบความดนโลหต

ภาพ 1 โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบ

ความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

9

สมมตฐานการวจย

1. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดน

โลหตสงในระยะทดลองหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวากอนไดรบโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมอยางมนยทางสถต (p < .05)

2. คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงในระยะ

ทดลองหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมต ากวากอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมอยางมนยทางสถต (p < .05)

3. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดน

โลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวาผสงอายมสลมความดนโลหตสงกอน

ไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05)

4. คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงมสลมหลง

ไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตากวาผสงอายมสลมความดนโลหตสงมสลมกอนไดรบการ

พยาบาลตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05)

นยามศพท

1. โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม หมายถง ชดกจกรรมททาใหผสงอายมสลมม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสม าเสมอเปนระยะเวลา 8 สปดาห โดยม

องคประกอบในชดกจกรรมคอ 1) แนวทางการใชโปรแกรม 2) แผนการปรบเปลยนพฤตกรรมการ

รบประทานยาแตละหนวยการใชและ 3) ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช โดยนาแนวคด

ทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมของโปรชาสกา และคณะ (Prochaska et al., 1994) หลก

ศรทธาของศาสนาอสลาม และหลกฐานเชงประจกษมาเปนแนวทางในการพฒนาโปรแกรม คอ

แนวคดทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมใชในการคดเลอกกลมตวอยางในแตละระยะ

พฤตกรรมโดยมการจดกจกรรมใหสอดคลองในแตละระยะพฤตกรรม แนวคดหลกศรทธาในผปวย

มสลมทมความเชอถอและยดถอเปนแนวปฏบตอยางเครงครด โดยใชหลกศรทธาตอบทบญญต

ตางๆ ในคมภร และหลกศรทธาตอสภาวการณตางๆ ทพระผเปนเจาใหมา และหลกฐานเชง

ประจกษจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาดวย

วธการตางๆ โดยมการใชการพยาบาลตามคลนกโรคไมตดตอเรอรงคณภาพ (NCD คณภาพ) มาใช

ในการจดกจกรรมและตดตามผลลพธรวมดวย

10

2. ความรวมมอในการรกษาดวยยา หมายถง พฤตกรรมของผปวยในการปฏบตตาม

คาแนะนาในการรบประทานยาอยางถกตอง ตอเนองและสมาเสมอตามแผนการรกษาของแพทยและ

เปนไปดวยความสมครใจของผ ปวยเองมการการประเมนผลโดยใชเครองมอแบบสมภาษณ

ความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก (Morisky, 2008) ใชวธการนบเมดยา ซงเมอผสงอายม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอสงผลตอระดบความดนโลหตนอยกวา

150/90 มลลเมตรปรอท (JNC 8, 2014)

3. การพยาบาลตามปกต ตามคลนกโรคไมตดตอเรอรงคณภาพ (NCD คณภาพ)

หมายถง กจกรรมทดาเนนการเชอมโยงในการบรหารจดการ และดาเนนการทางคลนกใหเกด

กระบวนการ ปองกน ควบคมและดแลจดการโรคเรอรง แกบคคลทเขามารบการวนจฉยโรค กลมเสยง

สงมาก และกลมปวยเพอการดแล ลดปจจยเสยง/โอกาสเสยง รกษา ควบคมความรนแรงของโรค

เพมความสามารถการจดการตนเอง โดยมการจดทากจกรรม สอนสขศกษารายบคคล สงพบแพทย

และสงพบเภสชกรเมอมปญหาการใชยา และจาหนายกลบบานโดยมการนดตามระดบความรนแรง

ของความดนโลหตทมาแตละครง เชน ถาระดบความดนโลหตนอยกวา 140/90 มลลเมตรปรอท นด

ทก 2 เดอน ระดบความดนโลหตมากกวา 150 มลลเมตรปรอทนดทก 1 เดอนและถาระดบความดน

โลหตมากกวา 160/90 มลลเมตรปรอท นดมาทก 2 อาทตย ซงเกณฑและผลลพธของการรกษาดแล

ผปวย คลนก NCD คณภาพ คอ การตดตามผลการปองกน และการจดการดแลทงโดยการใชยาและ

ไมใชยา ในการลดเสยง ลดโรคและภาวะแทรกซอนจากโรคความดนโลหตสง

ขอบเขตการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง มจดมงหมายเพอศกษาผลของโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบความดนโลหต ในผสงอาย

มสลม ทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได ทเขารบบรการทศนยการจดการโรคเรอรง ณ

โรงพยาบาลแหงหนง ตงแตเดอนตลาคม 2556 ถงเดอนกนยายน พ.ศ.2557 และเรมเกบขอมลใน

เดอนตลาคมถงธนวาคม พ.ศ.2557

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

เพอชวยเหลอผสงอายมสลมความดนโลหตสงทมความรวมมอในการรกษาดวยยา

ไมตอเนองและสมาเสมอ อยางมประสทธภาพ มความตอเนอง โดยมความสอดคลองกบหลก

ความเชอ วฒนธรรมและวถการดาเนนชวตทปฏบตกนมาเพอใหผสงอายมสลมมความรวมมอใน

11

การรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอสามารถควบคมโรคได ระดบความดนโลหตนอยกวา

150/90 มลลเมตรปรอท ลดการเกดภาวะแทรกซอนอมพฤกษ อมพาต และผสงอายมคณภาพชวตทด

12

บทท 2

วรรณคดทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมตอ

ความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดน

โลหตสงไมได ผวจยไดศกษาคนควาแนวคดจากตารา เอกสาร วารสาร บทความและงานวจยท

เกยวของตางๆ เพอนามาเปนแนวทางในการศกษา ดงน

1. โรคความดนโลหตสงและการควบคมโรคในผสงอาย

1.1 โรคความดนโลหตสงในผสงอาย

1.2 แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงตามมาตรฐาน NCD คณภาพ

1.3 ความลมเหลวในการควบคมโรคความดนโลหตสงในผสงอาย

2. ความรวมมอในการรกษาดวยยาของผสงอายมสลมโรคความดนโลหตสง

2.1 แนวคดความรวมมอในการรกษาดวยยา

2.2 ปจจยทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

2.3 หลกศาสนาอสลามทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาของผสงอาย

โรคความดนโลหตสง

2.4 หลกฐานเชงประจกษทเกยวกบการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยา

3. การปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสง

ไมได

3.1 ทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม

3.2 การประยกตใชทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลม

ความดนโลหตสง

3.3 การปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสง

ไมได

13

โรคความดนโลหตสงและการควบคมโรคในผสงอาย

โรคความดนโลหตสงในผสงอาย

โรคความดนโลหตสงเปนโรคทไมแสดงอาการอยางชดเจน สวนใหญผปวยจะมา

ดวยโรคอยางอนและตรวจพบวาเปนโรคความดนโลหตสง โดยจะมเกณฑ การประเมนระดบ

ความดนโลหตตามสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (2555) ผสงอายซงเปนวยทมการ

เสอมสภาพของรางกายคอ หลอดเลอดมการแขงตวและมการยดหยนลดลง เมอหลอดเลอดมการ

เสอมสภาพตามอายทมากขน ถาผสงอายไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตตามเปาหมายทวางไว

กจะสงผลตอการเกดภาวะแทรกซอนทเกดกบอวยวะตางๆ ของรางกายไดแก หวใจและหลอดเลอด

เมอมภาวะความดนโลหตสงเปนเวลานานจะสงผลใหหวใจตองมการบบตวตอตานตอภาวะ

ความดนโลหตสง ผลตามมา คอ จะทาใหกลามเนอหวใจปรบตวใหมความหนามากขน มผลทาให

หวใจหองลางซายโต เมอหวใจหองลางซายมความหนา และโตมากขน ประสทธภาพการทางานของ

หวใจหองลางซายในการบบเลอดเขาสสวนตางๆ ของรางกายลดลงจะสงผลตอการเตนของหวใจ

เสยงการเกดภาวะกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนได (ผองพรรณ, 2552) เนอสมองจะไดรบอาหารและ

ออกซเจนจากเลอด ถามระดบความดนโลหตสงเปนเวลานานจะทาใหหลอดเลอดสมองเกดการตบ

แคบและอดตน เมอขาดเลอดทาใหขาดออกซเจนมาเลยงทาใหสมองตาย ซงทาใหผปวยมการสญเสย

การทางานของอวยวะทควบคมดวยสมองสวนตางๆ และถาเกดภาวะความดนโลหตสงมากๆ

กจะทาใหหลอดเลอดในสมองแตกซงสงผลตอชวตผปวยไดดวย (ประสาร, 2551) ไต ความดนโลหตท

สงอยนานจะทาใหไตเสอม เมอไตเสอมจะทาใหเลอดไปเลยงไตนอยลงซงจะกระตนใหไตสราง

ฮอรโมนบางชนด ทาใหความดนโลหตสงขนไปอก ทาใหหลอดเลอดเสอมทวรางกายขณะเดยวกนไต

มหนาทสรางฮอรโมนชนดหนงทกระตนไขกระดกในการสรางเมดเลอดแดง หากไตเสอมจะทาให

การสรางฮอรโมนนลดลง ทาใหผปวยมอาการซด เหนอยงายขาบวมและเกดภาวะไตวายไดในทสด

ตา ทาใหตาบอดหรอการมองเหนลดลงกวาเดม เนองจากหลอดเลอดแดงบรเวณเรตนา มการตบตวลง

ทาใหมการหดเกรง ทาใหการมองเหนสญเสยไปได (ศรอร และพเชต, 2556)

สมาคมความรวมมอดแลโรคความดนโลหตสง ครงท 8 (Joint National Committee 8

[JNC 8], 2014) เสนอเกณฑ เปาหมายในการควบคมระดบความดนโลหตโดยแบงตามอาย และโรค

แทรกซอน โดยในกลมผสงอายใชเกณฑและเปาหมายในการควบคมโรค 2 ประเภทคอไมมโรคไตหรอ

โรคเบาหวานรวม เปาหมายของระดบความดนโลหตคอนอยกวา 150/90 มลลเมตรปรอท และผสงอาย

ทมโรคไตหรอโรคเบาหวานรวมคอ ระดบความดนโลหตนอยกวา 140/90 มลลเมตรปรอทแตจาก

การศกษางานวจยมการใชแนวทางตามมาตรฐานโรคไมตดตอเรอรง คณภาพ

14

แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงตามมาตรฐานโรคไมตดตอเรอรงคณภาพ (Non communicable

disease: NCD)

เปาหมายในการดแลรกษาโรคความดนโลหตสงในผสงอาย คอ การควบคมระดบ

ความดนโลหตใหนอยกวา 140/90 มลลเมตรปรอท เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนของโรค

ซงมวธการรกษาดวยกน 2 วธ คอ การปรบเปลยนพฤตกรรมในชวตประจาวน และการไดรบการ

รกษาดวยวธการใชยาตาม ดงน

1. การรกษาโดยการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพโดยไมใชยา (nonpharma-cologic-

treatment) มหลายวธดวยกน ซงเปนพฤตกรรมสขภาพของผปวยและสามารถลดระดบความดนโลหต

ซสโตลก (systolic blood pressure) ทแตกตางกน ซงการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทสามารถลด

ระดบความดนโลหตซสโตลก มากทสด คอ การลดน าหนก การควบคมดชนมวลกาย (body mass

index, BMI) 18.5-24.9 kg/m2 สามารถลดลดความดนโลหตซสโตลก 20-50 มลลเมตรปรอท/นาหนก

ตวทลด 10 กโลกรม การควบคมรบประทานอาหาร (Dietary Approaches to Stop Hypertension,

DASH) คอ พยายามรบประทานผก ผลไม และผลตภณฑนมทมไขมนตาและลดไขมนรวมและไขมน

อมตวสามารถลดความดนโลหตซสโตลก 8-14 มลลเมตรปรอท การออกกาลงกายแบบแอโรบคอยาง

สมาเสมอ เชน เดนเรวๆ อยางนอยวนละ 30 นาท สปดาหละ 5-6 วนขนไป สามารถลด ความดนโลหต

ซสโตลก 4-9 มลลเมตรปรอทปรอท การลดเกลอโซเดยมทรบประทานไมใหเกนวนละ 100 มลลโมล

(โซเดยม 2.4 กรม หรอโซเดยมคลอไรด 6 กรม) สามารถลด ความดนโลหตซสโตลก 2-8 มลลเมตร

ปรอท และการดมเครองดมแอลกอฮอลพอประมาณมวธการ คอ ในผชายไมควรดมแอลกอฮอล เกน

วนละ 30 มลลลตร และไมควรดมเบยรวนละ 720 มลลลตร ไมควรดมไวนเกนวนละ 90 มลลลตร

สามารถลด ความดนโลหตซสโตลก 2.5-4 มลลเมตรปรอท ซงจากขอมลขางตน สามารถสรปไดวา

ถาผปวยโรคความดนโลหตสงสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพไดทงหมดดงทไดกลาวมา

ขางตน สามารถลดระดบความดนโลหตไดประมาณ 50 มลลเมตรปรอท แตพบวาผปวย สวนใหญ

ไมสามารถควบคมพฤตกรรมสขภาพดงทไดกลาวมาขางตนไดซง ถาระดบความดนโลหตสงมากท

เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และหลอดเลอดหวใจ ผปวยโรคความดนโลหตสงมความ

จาเปนทตองไดรบการรกษาโดยการใชยารวมดวย (ศลพร, 2553)

2. การรกษาโดยวธการใชยา (pharmacologic treatment) ผปวยทเปนโรคความดน

โลหตสง จะไมไดรบการรกษาดวยยาทกราย ผปวยจะไดรบการควบคมพฤตกรรมสขภาพดงทได

กลาวมาขางตน เมอไดรบการควบคมพฤตกรรมสขภาพแลว ผปวยโรคความดนโลหตสง ยงมระดบ

ความดนโลหตมากกวา 150/90 มลลเมตรปรอท จะไดรบการประเมนความเสยงของการเกดโรค

หลอดเลอดสมองและหลอดเลอดหวใจ ถามความเสยงสงหรอสงมากตอการเกดโรคหลอดเลอด

สมองและหลอดเลอดหวใจผปวยจะไดรบการรกษาดวยยาทกราย ซงระดบความดนโลหตสงขน

15

วกฤต (hypertensive crisis) แบงออกเปน 2 ประเภท คอ ถาระดบความดนโลหต มากกวาหรอเทากบ

180/110 มลลเมตรปรอท เปนผปวยทมความดนเลอดสงขนเรงรบ (hypertensive urgency) โดยยงไมม

อาการแสดงความผดปกตของอวยวะเปาหมาย (target organ damage, TOD) ผปวยเหลานสวนใหญจะ

เปนผปวยโรคความดนโลหตสงรายเกาทเกดจากการรบประทานยาไมตอเนองควรจะใหการรกษาโดย

วธการปรบยาเพอใหระดบความดนลดลงตามเปาหมายทวางไวอยางเหมาะสม และตดตามผลการรกษา

ใน 1 สปดาห โดยไมจาเปนตองเรงการรกษาเพอใหระดบความดนโลหตลดลงอยางรวดเรว เพราะการ

ลดความดนอยางเรงรบจะสงผลใหเกดอนตรายรายแรงกบผปวยได เชน กลามเนอหวใจตาย สมองขาด

เลอดเฉยบพลน และถาผปวยมระดบความดนโลหตสงมากกวาหรอเทากบ 180/120 มลลเมตรปรอท

เปนระดบความดนโลหตขนฉกเฉน (hypertensive emergency) มความจาเปนตองลดระดบความดน

โลหตอยางเรงดวนเพอปองกนไมใหอวยวะเปาหมายถกทาลายมากขน แตไมจาเปนตองลดระดบความ

ดนโลหตลงอยางเรงดวนเชนกน เพราะจะสงผลตอการเกดอนตรายมากขน โดยทผปวยเหลานควรจะ

ไดรบการฉดยาลดระดบความดนโลหต และมเกณฑในการลดระดบความดนโลหตลงไมเกนรอยละ 25

ภายในเวลาเปนนาทถง 1 ชวโมง แลวคอยๆ ลดความดนลงไปสเปาหมายท 160/100-110 มลลเมตร

ปรอท (JNC 8, 2014) การพจารณาใหการรกษาผปวยความดนโลหตสงขนกบปจจยหลายอยางเชน อาย

ระดบความดนโลหต โรคตางๆ ทพบรวมกบปจจยเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ (cardiovascular

disease, CVD) ใน 10 ปขางหนาซงยาโรคความดนโลหตสงจะสงผลตอการรกษา โดยการลดความดน

โลหตมผลปองกนโรคหวใจ อมพฤกษ อมพาต (พสนธ, 2556)

จากการศกษา JNC 8 (2014) ไดกลาวถงระดบความดนเลอดทควรใหการรกษาดวย

ยาและเปาหมายในการรกษา ดงนคอผทมอายมากกวา 55 ป ขนท 1 (step 1) ควรเรมใหการรกษาดวยยา

ปดกลนการไหลเขาของเกลอแคลเซยม (calcium-channel blocker, แคลเซยม ชนเนล บลอกเกอร)

หากผปวยมอาการของหวใจวาย หรอมความเสยงสงตอภาวะหวใจวาย ใหใชยาขบปสสาวะ (thiazide,

ไทอะไซด) แทน ขนท 2 (step 2) เพมยาตวยบย ง แองจโอเทนซน-คอนเวอรตง เอนไซม (ACEI

Inhibitor, เอ ซ อ ไอ) เชน ยา อนาลาพรล (enalapril) หรอใหใชยาแอนจโอเทนซน ท รเซบเตอร แอนจ

โอเทนซน หรอ เอ อาร บ (Angiotensin II receptor angiotensin, ARB) แทนถาไมสามารถใช เอซอไอ

(ACEI) ได ขนท 3 (step 3) เพมยาขบปสสาวะเชน thiazide และขนท 4 (step 4) (resistant hypertension)

ควรรบปรกษาแพทยผเชยวชาญโดย ใหใชวธการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพรวมกบการรกษาดวย

ยาโดยมการปรบเพมยาตามระดบความดนโลหต ดงน คอ

1. ใหเรมตนการใชยาดวยยาขนานแรกดวยปรมาณขนาดยาทตาๆ กอน ตามระดบ

กลมอายและโรครวมเสมอ เมอใหการรกษาแลวระดบความดนโลหตยงไมผานเกณฑทกาหนด ให

เพมขนาดยาสงทสดของยาขนานแรก เมอเพมขนาดยาสงสดแลวระดบความดนโลหตยงไมผาน

เปาหมายพจารณาการใชยาขนานท 2 รวมกน

16

2. เพมยาขนานท 2 กอนถงขนาดยาสงสดของยาขนานแรกปรบขนาดยาตามระดบ

ความดนโลหตถายงไมผานเปาหมายใหเพมขนาดปรมาณยาทสงทสดเมอเพมขนาดยาสงสดแลว

ระดบความดนโลหตยงไมผานเปาหมายพจารณาการใชยาขนานท 3 รวมกน

3. เรมการรกษาดวยยาทง 2 ขนานพรอมๆ กน

จากขอมลขางตน พบวาการรกษาดวยยาโรคความดนโลหตสงจะมการรกษาดวยยา

เปนลาดบขนตอนตามระดบความรนแรงของระดบความดนโลหตเพอประสทธภาพสงสดในการ

รกษาดวยยา ซงการใชยาโรคความดนโลหตสงมเปาหมายสาคญ คอ เพอลดระดบความดนโลหตและ

ปองกนการเกดโรคแทรกซอนคอโรคหวใจและอมพฤกษ อมพาต ซงประโยชนทางเภสชศาสตร

ในการใชยามดงน (พสนธ, 2556)

1. ยาขบปสสาวะ (thiazide-type diuretics) ยาทนยมใช ไดแก Hctz และ Diuretic

ยากลมนมฤทธในการดดซมกลบโซเดยมและคลอไรด โดยการลดปรมาณเลอดและเกลอแรใน

รางกาย ทาใหมการขบนาออกจากรางกายมาก ซงอาจจะทาใหมการสญเสยโปแตสเซยมในรางกาย

มาก สวนใหญจะไมใหในชวงเยนเนองจากจะทาใหมการรบกวนแบบแผนการนอนหลบได

ผลขางเคยงทพบไดบอย (1-10%) ประกอบดวย ความดนเลอดตกเมอยนขน ภาวะไวแสง ระดบ

โปแตสเซยมตาในเลอด เบออาหาร อดอดบรเวณใตลนปและอาการแพอนๆ เชน ผนผวหนงชนด

ตางๆ หามใชยาน ในผปวยทเปนโรคเกาท

2. ยาปดกนกลมแคลเซยม (calcium channel blocker, CCBs) ยาทนยมใช ไดแก

Amlodine ยากลมนสงผลใหหลอดเลอดแดงโคโรนาร และหลอดเลอดแดงอนของรางกายขยายตว

ทาใหมเลอดมาเลยงกลามเนอหวใจมากขน รวมกบสงผลใหลดการบบตวทาใหลดความตองการ

ออกซเจนของกลามเนอหวใจ (ใชในการรกษาอาการปวดเคนหวใจ-angina) ใชในการรกษาความดน

เลอดสงและ angina ผลขางเคยงทสาคญมอาการบวมบรเวณ ขอเทา อาการหนาแดง ปวดศรษะ

3. ยาตวยบย ง แองจโอเทนซน-คอนเวอรตง เอนไซม (angiotensin converting

enzyme inhibitors, ACEIs) ยาในกลมน ไดแก enalapril captopril ชวยลดแรงตานหลอดเลอดสวน

ปลาย และชวยให cardiac output เพมขน ลดการดดกลบของเกลอโซเดยม ทาใหความดนลงผลขางเคยง

ทสาคญ อาจมผลตอไตถาใชในระยะเวลานาน รวมถงอาจทาใหเกดมอาการไอแหงๆ มกเกดขนภายใน

ไมกเดอน หลงการรกษา การใชยาแกไอมกไมชวยบรรเทาอาการไอใหกบผปวยการหยดยาชวคราว

เปนการยนยนผลขางเคยงน หลงหยดยาอาการไอมกหายไปภายใน 1-4 สปดาห

4. ยากลมปดกนตวรบสารแอนจโอเทนซน 2 (angiotensin II receptor blocker, ARBs)

ยาในกลม ARB drugs ไดแก Lorsatan ยากลมนมกลไกการออกฤทธทเหมอนกบเอซอไอ (ACEI) แต

ทาใหเกดอาการไอแหงๆ ไดนอยกวากลม ACEI ดงนนยากลมนจงเปนยาแทนทด เมอผปวยไม

สามารถทนอาการไอจาก ACEI ผลขางเคยงของยากลมนมกไมรนแรง อาจพบอาการทเกดจากความ

ดนเลอดตา เชน อาการวงเวยนศรษะ

17

เนองจากโรคความดนโลหตสงเปนโรคทมอาการไมเดนชดและไมสามารถรสกถง

ผลทดขนของการรกษาได นอกจากการใชเครองมอวดความดนจงจะทราบระดบความดนโลหต

จงสงผลใหผสงอายทปวยเปนโรคความดนโลหตสงไมเกดความตระหนกทจะปรบเปลยน

พฤตกรรมและไมมารบการรกษาดวยยาอยางตอเนอง

ความลมเหลวในการควบคมโรคความดนโลหตสงในผสงอาย

โรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทรกษาไมหายขาด ไมแสดงอาการอยาง

ชดเจนสวนใหญจะเกดกบผสงอายมากกวาวยอน เนองจากผสงอายมการเสอมสภาพตามรางกาย

จากการรายงานสานกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค (2556) พบวาผปวยโรคความดนโลหตสง

สามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได เพยง 11.22 % อก 88.77 % เปนกลม

ผปวยทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตไดและจากการประเมนขอมล

ประชากรในจงหวดภาคใตตอนลาง พบวาผปวยกลมโรคความดนโลหตสง เปนผปวยทนบถอ

ศาสนาอสลามมากวาศาสนาอน คดเปนรอยละ 64 และเกดในผสงอายมากกวากลมวยอนคดเปน

รอยละ 50 (สถตผปวยโรคเรอรงปตตาน, 2556) ผปวยกลมนสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอย

ในเกณฑปกตไดคดเปนรอยละ 44 และไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได

คดเปนรอยละ 56 (กรมควบคมโรค, 2556) จากขอมลขางตนพบวาผสงอายโรคความดนโลหตสงมสลม

ในจงหวดภาคใตตอนลาง มความรนแรงของการเกดโรคแทรกซอนอมพฤกษ อมพาตเพมมากขน

ในแตละป เนองจากไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได ซงมความ

สอดคลองกบการศกษาของมนเตอรและคณะ (Muntner et al., 2011) กลาววา ผสงอายถาไมมความ

รวมมอในการรกษาดวยยาจะสงผลใหไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต

ได เนองจากบคคลวยนมความเสอมสภาพของหลอดเลอดตามอายทสงขน จงทาใหมความเสยงตอ

การเกดโรคหลอดเลอดสมองอมพฤกษ อมพาตมากกวาวยอนคดเปนรอยละ 50

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาผสงอายมความรวมมอในการรกษาดวยยาคด

เปนรอยละ 50 (Hacihasanoglu & Gozum, 2011) วเคราะหปจจยตางๆ ทสงผลตอความรวมมอใน

การรกษาดวยยา ในผสงอายมสลมพบวา ลมรบประทาน, อปสรรคตางๆ จากการรบประทานยาเชน

การเดนทาง ผดแล (ปยนช, 2549) ซงถงแมวามนโยบายการจดการดาเนนกจกรรมตามคลนกโรคไม

ตดตอเรอรงคณภาพ (NCD คณภาพ) ในการจดกจกรรมเพอสงเสรมและปองกนการเกดโรคแทรกซอน

ตางๆ แตในบรบทของผสงอายมสลมใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต ยงพบภาวะแทรกซอนเกดขนและ

ไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตไดเนองดวยบรบทของผสงอายมสลม

การสงเสรมสขภาพตองใชหลกศาสนาอสลามมาบรณาการเนองจากผสงอายมสลมมหลกความเชอ

อยางเครงครดและจะยดถอปฏบตในการดาเนนชวต (ทพยวด, 2552) ซงในบทบญญตไดเขยนไววา

18

“โรคทเกดขนเกดจากพระประสงคของพระผเปนเจา จะหายหรอไมหายจากการเปนโรค เกดจาก

ความประสงคของพระผเปนเจาเชนกน” (อสมาอลลตฟ, 2556) ซงจากหลกคาสอนขางตนสงผลให

ผสงอายมสลมมการยดหลก นามาใชในการดแลสขภาพ และยงพบปจจยดานตางๆ อก เชนการลม

การไมสามารถอานฉลากยาภาษาไทยได และ เมอพบวามอาการขางเคยงจากการรกษาดวยยาเชนม

อาการเทาบวม ไอ ผสงอายมสลมไมไดรายงานอาการกบเจาหนาทจะพงการรกษาดวยวธอนและจะ

หยดรบประทานยาเมอมอาการดขน จงสงผลตอความลมเหลวในการรกษาดวยยาเพมมากขน ผวจย

จงไดนาหลกขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมมาบรณาการในหลกศาสนาอสลามและแนวคดการ

สงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาจากการทบทวนวรรณกรรมเพอสงเสรมความรวมมอใน

การรกษาดวยยา

ความรวมมอในการรกษาดวยยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง

แนวคดความรวมมอในการรกษาดวยยา

ความรวมมอในการรกษาดวยยา (medical adherence) หมายถง ขอบเขตพฤตกรรม

ของผปวยในการปฏบตตามคาแนะนาในการรกษาดวยยาอยางถกตอง ตอเนองและสมาเสมอตาม

แผนการรกษาของแพทย และเปนไปดวยความสมครใจของผปวยเอง จากการศกษางานวจยของคอน

และคณะ (Conn et al., 2009) พบวาผปวยสวนใหญไมใหความรวมมอในการรกษาดวยยา คดเปน

รอยละ 50 ซงมความสอดคลองกบการศกษาของมนเตอรและคณะ (Muntner et al., 2011) พบวา

ลกษณะความไมรวมมอในการรกษาดวยยาม ดงน

1. การใชยานอยกวาทกาหนด (underdose) คอ ใชยานอยกวาแผนการรกษาของ

แพทย เชน หยดใชยากอนกาหนด ไมใชยาทแพทยสงใช หรอไมไปรบยาเพมหลงจากยาหมด ซง

การใชยานอยกวาทกาหนด สาเหตสาคญทพบ คอ การลมรบประทานยา ผลขางเคยงของยา ไมม

ผดแลในการรบประทานยา จงทาใหหยดยา

2. การใชยามากกวาทกาหนด (overdose) คอ การใชยาเกนขนาดทกาหนดไว เชน

พบในผปวยทลมการรบประทานยา ทาใหรบประทานยาซ าซอน สบสนในเรองยาทตองใชหรอเกด

จากการขาดความรความเขาใจในเรองการใชยาเพอการรกษา

3. การใชยาอนนอกเหนอจากทแพทยสง เชน การรบประทานยาสมนไพร การไป

รบการบรการหลายสถานททาใหไดรบการรกษาทซ าซอน และการซอยามารบประทานเองจงทาให

ผปวยขาดการรบประทานยาอยางตอเนอง

4. การใชยาในเวลาทไมเหมาะสม คอ การใชยาแตละครงไมเหมาะสม ยากอน

อาหารรบประทานหลงอาหาร

19

การประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาการประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา

ดวยยาหลากหลายวธ ดงน

1. วธการวดโดยตรง (direct method) มรปแบบการวด ดงน

1.1 วธวดระดบยาในเลอด (blood level monitpring) เปนการวดระดบความ

เขมขนของยา หรอเมตาบอไลทของยาในเลอดหรอพลาสมา ซงจะบงบอกถงขนาดของยาทผปวย

ไดรบเขาไปเมอถงระดบยาคงทในเลอด

1.2 การวดปรมาณของยาในปสสาวะและการวดปรมาณยาในน าลาย อจจาระ

และลมหายใจขอด ใหผลนาเชอถอ ทาใหทราบระดบยาในเลอดหรอสงทขบออกมาสงหรอตากวา

ระดบการรกษาแตมขอเสย คอ การวเคราะหหาระดบยาทาไดยงยาก เพราะตองใชวธทเจาะจงในยา

แตละตวและเสยคาใชจายสง

2. วธวดโดยออม (indirect method) มดงน

2.1 การวดทผปวยหรอผดแลรายงานดวยตนเอง โดยทบคลากรทางสขภาพใช

คาถาม หรอการใชแบบสอบถาม (interview or questionnaire) โดยวธนมขอด คอ คาใชจายนอยทา

ไดงายและสะดวก สามารถทราบผลทนทแตขอเสยของวธน คอ การรายงานดวยตนเองเปนความ

เฉพาะบคคล อาจตอบเพอเอาใจพยาบาลหรอผประเมนใหมความพงพอใจ มขอจากดในดานของ

คาถามทใช เพราะอาจทาใหผปวยไมยอมตอบคาถามไดเนองจากเกรงวาคาตอบทตอบไปจะสงผล

ตอตนเองและพยาบาล

2.2 วธนบเมดยา หรอชงน าหนกยา (pill count and canister weight) เปนการ

นบเมดยาทเหลอและคานวณวายาทหายไปตรงกบจานวนทแพทยสงใหใชหรอไมมขอด คอ

สามารถคานวณเมดยาทหายไปตรงกบจานวนทแพทยสงใหใช แตขอเสย คอ ผปวยสามารถเอายา

ออกจากภาชนะเพอใหไดตามปรมาณทสงใชได ไมสามารถบอกไดวายาทใชไปนนมการใชทถกวธ

ถกเวลาหรอไม

2.3 วดผลทางดานคลนก (clinical judgment) ขอด คอ สามารถวดผลการรกษา

ไดโดยดจากคาพารามเตอรตางๆ ทเกยวของ เชน ดระดบความดนโลหตบนเครองวดความดนโลหต

แตขอเสย คอ ผลทไดนนอาจไดคาทไมเปนจรงจากสภาพเครองมอ และความถกตองของผทวด

ความดนโลหตและอาจเกดจากผปวยใชยาชนดอนรวมดวย โดยทผปวยไมไดแจงใหแพทยทราบ

2.4 การตดตามทางอเลคทรอนกส (electronic monitoring) โดยใชอปกรณทาง

คอมพวเตอรชวยตดตาม เชนการควบคมการรบประทานยาดวยระบบ (Medication event monitoring

system, MEMS) บรเวณฝาของภาชนะบรรจยาจะมแผนบนทก (microprocessor) เพอบนทกวนและ

เวลาทผปวยรบประทานยาโดยขอมลจะถกกสงจากแผนบนทกไปยงคอมพวเตอร ขอด สามารถ

20

ประเมนไดวายาในขวดออกไปเทาไหร แตมขอเสยอปกรณแพง ไมสามารถบอกไดวาการเปดฝา

ภาชนะบรรจทกครงผปวยอาจจะไมไดใชยาเสมอไป

2.5 อตราการมารบยาตามนด (medical-refill rate) เปนการวดพฤตกรรมการ

มารบยาตามนด จากประวตการมารบบรการขอเสย ไมสามารถพสจนไดวาผปวยทมารบยาตามนด

จะมการใชยาครบตามแพทยสงใช

2.6 การประเมนการจดการยาโดยใชเครองมอแบบสมภาษณ และการสงเกต

ขอด คอ คาใชจายนอย ทาไดงายและสะดวก สามารถทราบผลไดทนทและสามารถทราบทกษะใน

การใชยาแตขอเสย การรายงานดวยตนเองเปนความเฉพาะบคคล อาจตอบเพอเอาใจพยาบาลหรอ

ผประเมนมความพงพอใจ, มความจากดในดานของคาถามทใช เพราะอาจทาใหผปวยไมยอมตอบ

คาถามได

จากการทบทวนวรรณกรรมเชงอภมาน ของดาเลมและคณะ (Dalem et al., 2012)

ทศกษาเกยวกบวธการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาในผปวยโรคหลอดเลอด พบวามการ

ใชเครองมอ การนบเมดยามากทสด รองลงมา มการใชการประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา

ของมอรสก (Morisky, 2008) ใชเครองมอควบคมการรบประทานยาดวยระบบ และใชบนทกความ

รวมมอในการรกษาดวยยาตามลาดบ จากการทบทวนวรรณกรรมขางตน พบวาการประเมนความ

รวมมอในการรกษาดวยยามหลายวธดวยกน แตละวธมขอดและขอเสยแตกตางกนไป การเลอก

วธการประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา ขนอยกบลกษณะงานทตองการซงตองมการ

พจารณาหลายๆ องคประกอบดวยกน เพอนาไปพจารณาการกาหนดวธการประเมนความรวมมอใน

การรกษาดวยยา จากการศกษาในครงน ทางผวจยจงเลอกใชการประเมนการจดการยาโดยใชแบบ

ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก การนบจานวนเมดยา และการวดผลทางดาน

คลนก เปนเครองมอในโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายมสลมทเปน

โรคความดนโลหตสง โดยมการใชแบบประเมน ดงน

1. แบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก (Morisky, 2008) มขอ

คาถามทงหมด 8 ขอคาถาม มการนาแบบประเมนนไปใชกบผปวยกลมโรคตางๆ เชน โรคเบาหวาน

นงลกษณ (2553) และโรคความดนโลหตสง (ศลพร, 2553) และฮาซานอกกลและโกสม (Hacihasanoglu

& Gozum, 2011) ซงเครองมอแบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาผวจยไดขอลขสทธการนา

เครองมอมาใชจากผเชยวชาญ ศาสตราจารย ดร.อโดนล มอรสก ฉบบภาษาไทยทไดรบการแปลโดย

สถาบนการแปลมาตรฐานในประเทศฝรงเศส (ภาคผนวกท ช)

2. แบบประเมนการนบซองยาโดยผวจยไดจดทาขนเองจากกการทบทวนวรรณกรรม

ของนรรตน และคณะ (2549) ไดมการศกษาเกยวกบการจดโปรแกรมตดตามทางโทรศพทในผปวย

ความดนโลหตสง หลงการทดลองพบวา กลมตวอยางมความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบ

ความดนโลหตลดลงอยางมนยสาคญทางสถต ซงมความสอดคลองกบการศกษาในกลมโรคเอดสของ

21

จฑาภรณ, ธนนรรจ, อรอนงค, และเบญจพร (2556) มการจดทาเกยวกบคณภาพบรการดแลรกษาผปวย

ตดเชอเอชไอวและโรคเอดส: กรณศกษาในโรงพยาบาลชมชน จงหวดรอยเอดผลการศกษา พบวาการ

เขาถงยาตานไวรสภายใน 2 สปดาหหลงตรวจ CD4 มแนวโนมเพมสงขน

ปจจยทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบปจจยทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวย

ยา พบวามหลายปจจย ดงน

1. ปจจยดานระบบบรการสขภาพ มดงน

1.1 สมพนธภาพระหวางผปวยและบคลากรทางระบบสขภาพ เชน มการ

สอสารทด ใหความสนใจเกยวกบภาวะสขภาพของผปวยมแนวปฏบตในการดแลผปวยและมการ

วางแผนดแลโดยทมสหวชาชพอยางตอเนอง ไดรบการดแลรกษาอยางมประสทธภาพและมการให

คาปรกษาตดตามอาการอยางตอเนองทาใหผปวยเกดความไววางใจในการรกษา ซงมความ

สอดคลองกบการศกษาของลอและคณะ (Lau et al., 2010) พบวาการดแลผปวยโดยทมสหวชาชพท

ใหความสนใจเกยวกบปญหาของผปวย มการพดคยสงตอปญหาในการดแลผปวย ทาใหผปวยเกด

ความพงพอใจในการใหบรการ สงผลใหผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน

1.2 ระยะเวลาในการใหบรการ การใหบรการทรวดเรวเจาหนาทมความสนใจ

เกยวกบอาการและมเวลาในการพดคยกบผสงอายมากขน สงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

ซงมความสอดคลองกบการศกษาของศลพร (2553) พบวาระยะเวลาทรวดเรวสงผลตอความรวมมอ

ในการรกษาดวยยาในผสงอาย

1.3 สถานทพยาบาล มระยะทางทใกลกบบาน เนองจากขอจากดทางดานสงวย

ในการเดนทาง สถานทพยาบาลจงสงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา (Conn et al., 2009)

2. ปจจยดานบคคล มดงน

2.1 อาย มผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา เนองจากพบวาผปวยทมอาย

มาก มการเสอมสภาพทางดานรางกาย เชน สายตามองไมชดในการอานฉลากยาไมสามารถอาน

ฉลากยาได ขอเขาเสอมตองมการอาศยพงพาบตรหลานในการไปรบการรกษาทโรงพยาบาล ซงม

ความสอดคลองกบการศกษาของ รกษชนก (2555) พบวาอายมความสมพนธกบการรกษาดวยยา

อยางตอเนองและสมาเสมอ เนองจากสภาพรางกายทแกชราและมการเสอมสภาพทางดานรางกาย

สงผลใหมอปสรรคในการรกษาดวยยาเพมมากขน

2.2 ความเชอทางดานสขภาพ พบวาผปวยทมความเชอดานสขภาพลดลงทาให

มความรวมมอในการรกษาดวยยาลดลง จากการศกษาของ ศรลกษณ (2557) พบวาปจจยทบคลากร

ทางดานสขภาพมสวนรวมเกยวกบการใหความรจะสงผลตอการจดการดแลตนเองได และทสาคญ

22

ความเชอทางสขภาพจะมความสมพนธกนกบหลกความเชอ วถการดาเนนชวตซงถาบคคลมความเชอ

ทไมถกตอง ในเรองการดแลสขภาพกจะสงผลตอพฤตกรรมสขภาพได (Bagwell, 2013) ศาสนาอสลาม

มหลกคาสอนและการดาเนนชวตในแนวทางของพระผเปนเจาอยางเครงครด (จนจรา, 2554) มสลมม

หลกความเชอวาทกสงทกอยางทเกดขนมาเนองจากเปนความประสงคของพระผเปนเจา เชนเดยวกน

กบโรคทเกดขนกเกดจากพระผเปนเจา ใหโรคมาจะหายหรอไมหายจากโรคกเปนพระประสงคของ

พระผเปนเจา ซงนบวาเปนความเชอทมความเขาใจผดไปในหลกศาสนา เนองจากพระผเปนเจาทรง

ใหเกดทกสงทกอยางจรงแตพระผเปนเจาใหโรคมาเพอเปนบททดสอบถงความศรทธาตอพระผเปน

เจาเชนกน ในหลกคาสอนในคมภรอลกรอานไดกลาววา ใหเรารบบาบดรกษาเมอมการเจบปวย

เพราะพระผเปนเจาไมไดใหโรคมาเพยงอยางเดยวทานใหยารกษาโรคมาพรอมกบโรคดวย บคคล

ใดทไมรบบาบดรกษาเมอเจบปวยแนนอนบคคลนนไมเปนผทศรทธาตอพระผเปนเจาและแนแท

เคาเหลานนจะไดรบโทษอยางแนนอนในโลกหนา (อสมาอลลตฟ, 2556)

2.3 เพศ สถานะ พบวาเพศหญงมความรวมมอในการรกษาดวยยามากกวา

เพศชายและการมสถานะคจะมความรวมมอในการรกษาดวยยามากกวา สถานะเดยวเนองจาก

สามารถเปนแรงสนบสนนกระตนเตอนการรบประทานยาได (Allaire, 2011)

3. ปจจยทเกยวของกบการรกษา ไดแก จานวนครงของการรบประทานยา ปรมาณยา

ผลขางเคยงจากการไดรบยา ซงพบวาผปวยจานวนมากหยดรบประทานยา เนองจากผลขางเคยงของยา

และบางรายเบอหนายกบการรบประทานยาเนองจากไดรบยาในปรมาณมากซงมความสอดคลองกบ

งานวจยของคอนและคณะ (Conn et al., 2009) พบวาผปวยสวนใหญไมมความรวมมอในการรกษาดวย

ยาเนองจากผลขางเคยงของยาและเบอหนายกบปรมาณยาทมากเกนไป

4. ปจจยแรงสนบสนนทางสงคม เปนปจจยทเปนแรงเสรมทางบวกตอการให

ความรวมมอในการรกษาดวยยามากทสด เนองจาก ครอบครวเปนระบบทเลกทสดทมความสมพนธ

กน มบทบาทและหนาทในการดแลรวมกน (อษณย, 2549) สามารถสงเสรมความรวมมอในการรกษา

ดวยยาในผสงอายได ซงจากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวา ปจจยแรงสนบสนนทางสงคมท

สงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาแบงเปน 2 ประเภทดวยกน คอ ไดรบแรงสนบสนนจาก

ครอบครว และ ไดรบแรงสนบสนนจากเจาหนาทสาธารณสข ดงงานวจยของชลการ (2557) ได

จดทาโปรแกรมการจดการดแลตนเองตอพฤตกรรมสขภาพในผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยใช

การมสวนรวมของครอบครว พบวา การดแลสขภาพในผสงอายไทยควรจะไดรบการสนบสนนจาก

ครอบครว เนองจากผสงอายเปนบคคลทมการเสอมสภาพตางๆ ทางดานรางกาย การดงครอบครว

มาใชสนบสนนในการดแลสขภาพสามารถสงเสรมใหผสงอายมพฤตกรรมสขภาพไดอยางม

นยสาคญทางสถต ซงมความสอดคลองกบการศกษาของ ศรลกษณ (2557) มการศกษาเกยวกบ

โปรแกรมสนบสนนการจดการตนเองในผปวยโรคเบาหวานเพอชะลอไตเสอม โดยในโปรแกรม

ใหครอบครวสนบสนนการกระตนเตอนการจดการตนเองผลการศกษาพบวา การใหครอบครวม

23

สวนรวมในการดแลในดานการกระตนใหเกดพฤตกรรมจะสามารถสงเสรมใหผปวยสามารถ

จดการดแลตนเองได ซงผลการศกษาไมแตกตางกบ เฟงและแกรนท (Feng, 2009; Grant, 2013) ม

การจดโปรแกรมสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาในผปวยโรคความดนโลหตสงโดยใช

ครอบครวสนบสนนกระตนเตอนการรบประทานยา พบวา กลมตวอยางมความรวมมอในการรกษา

ดวยยาอยางมนยสาคญทางสถต และมการใชแรงสนบสนนจากเจาหนาทสาธารณสขในการสงเสรม

ความรวมมอในการรกษาดวยยา ซงเจาหนาทสาธารณสขเปนบคคลทมความรเกยวกบการดแล

ตนเองและการรกษาโรค เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนตางๆ ซงจากผลการศกษาทผานมา

พบวาการไดรบสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาจากเจาหนาทสาธารณสขดวยวธการตางๆ

สงผลตอการจดการดแลตนเอง และมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมสงขน เชนจากการศกษาของ

เนฟซ (Neafsey et al., 2009) มการจดทาแนวคาถามและคาตอบทางเวปไซต ในผสงอาย เกยวกบการ

ดแลตนเองเพอสงเสรมการจดการตนเอง ผลการศกษาพบวา ผสงอายสามารถจดการดแลตนเองได

อยางมนยสาคญทางสถต ซงมความสอดคลองกบการศกษาโรส (Rose et al., 2010) มการจดทา

โปรแกรมบนเวปไซต เกยวกบการคดกรอง การดมสราและจดการดแลตนเองเบองตนเกยวกบการ

เลกสรา โดยใชแนวคาถามและคาตอบ และใหคาปรกษาบนเวบไซต ผลการศกษาพบวา กลม

ตวอยางสามารถจดการตนเองเลกการดมเหลาไดอยางมนยสาคญทางสถต

5. ปจจยดานสงแวดลอม พบวาความเครยดมผลตอความรวมมอในการรกษาดวย

ยา เนองจากผปวยทมความเครยดทาใหไมมกาลงใจ แรงจงในในการรกษาดวยยาซงมความ

สอดคลองกบการศกษาของครสเซล-วด และฟอลช (Krousel-wood &Frohlich, 2010) พบวาการลด

ปจจยสงแวดลอมเพอปองกนการเกดภาวะเครยดสงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

6. การรบรภาวะสขภาพ ซงมความเกยวของกบความรความเขาใจเกยวกบโรค

ความดนโลหตสง ความรนแรง ประโยชนของการรกษา กจะสงผลตอประสทธภาพในการดแล

ตนเองไดอยางมประสทธภาพซงทาใหผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน (Grant,

2013)

7. การมสงเตอนความจาหรอกระตนเตอนในการรบประทานยาสงเสรมตอการม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการมสงกระตน

เตอนในการรบประทานยา คอ การจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช (Armstrong,

2010; Conn et al., 2009) และการโทรศพทตดตาม (นรรตน และคณะ, 2549; &Lau et al., 2010) ซง

รายละเอยดในการมสงกระตนเตอนการรบประทานยาดงน

7.1 การจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช จะใชลกษณะการ

จดยาในแตละวนซงมวธการทแตกตางกน เชนจดยาใสในกลองยา และจดยาทาเปนแผนปฏทนยา

ซงสวนใหญจะมการจดในผสงอาย เนองจากผสงอายมการเสอมสภาพทางดานรางกายตางๆ เชน

สายตา ความจา ซงเปนอปสรรคตอความรวมมอในการรกษาดวยยามากทสด นอกจากนผปวยทไม

24

สามารถอานหนงสอเกยวกบวธการรบประทานยาตางๆ กจะสงผลตอความรวมมอในการรกษาดวย

ยาเพมมากขน ซงมหลายการศกษาดวยกนทมการจดทาสญลกษณตางๆ เกยวกบวธการรบประทาน

ยาและเวลาในการรบประทานยาเพอเปนชองทางสอสารเกยวกบการรบประทานยาได ซงจาก

การศกษาของบวรรตนและสงวน (2557) ทมการศกษาการใชสญลกษณ เกยวกบเวลาและมออาหาร

ในผปวยทไมสามารถอานหนงสอได โดยมการใชสญลกษณ พระอาทตยขนพรอมไกขน เปน

สญลกษณมอเชา พระอาทตยตกเยนเปนสญลกษณมอเยน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทไมร

หนงสอสามารถเขาใจเกยวกบสญลกษณตางๆ และมความรวมมอในการรกษาดวยยา ซงมความ

สอดคลองกบการศกษาของอารมสตรอง (Armstrong, 2010) และคอนและคณะ (Conn et al., 2009)

ไดกลาววาการจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใชทาใหผปวยมความรวมมอในการ

รกษาดวยยาเพมมากขน เนองจากการทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใชสงเสรมให

ผปวยมความสามารถในการดแลตนเอง เมอบคคลมความสามารถในการดแลตนเองกจะทาให

บคคลมความเชอมนในการดแลตนเองเพมมากขนจงทาใหสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการ

รบประทานยาได

7.2 การตดตามทางโทรศพท เปนการกระตนเตอนทาใหเกดความรวมมอใน

การรกษาดวยยาเพมมากขน ซงการทบทวนวรรณกรรมตดตามทางโทรศพท ของนรรตน และคณะ

(2549) พบวาหลงการตดตามผปวยโรคความดนโลหตสงมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางม

นยสาคญทางสถต

จากการทบทวนวรรณกรรมดงทกลาวมาขางตน พบวามหลายปจจยดวยกนทมผลตอ

ความรวมมอในการรกษาดวยยา และพบวาปจจยทสาคญทสดทสามารถสงเสรมความรวมมอในการ

รกษาดวยยา คอ การสงเสรมใหผปวยสามารถดแลตนเองได ซงวธการทสาคญทสดทจะทาใหผปวยม

ความสามารถจดการดแลตนเองเกยวกบการรบประทานยาใหตอเนองและสมาเสมอในผสงอาย คอ

การมสงกระตนเตอนความจาในการรบประทานยาโดยการจดทาปฏทนการรบประทานยาเนองจาก

ปจจยทสาคญทสดททาใหผสงอายไมมความรวมมอในการรกษาดวยยา เนองจากการหลงลม จาก

การศกษาของอารสตรอง (Armstrong, 2010) พบวาการใชสงกระตนเตอนการรบประทานยา โดยการ

จดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใชจะมความสมพนธกนในการปรบเปลยนพฤตกรรม

การรบประทานยาทาใหผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน เนองจากการทาปฏทน

การรบประทานยาแตละหนวยการใชสงเสรมใหผปวยมความสามารถในการดแลตนเอง

เมอบคคลมความสามารถในการดแลตนเองประสบความสาเรจหลายครงกจะทา

ใหบคคลมความเชอมนในการดแลตนเองเพมมากขนและทาใหผปวยสามารถทากจกรรมตามความ

คาดหวงเปาหมายทวางไวไดมความสอดคลองกบการศกษา ของลลตา (2554) พบวาสมรรถนะใน

การดแลตนเองสงผลตอความเชอมน มนใจในการดแลตนเองและสามารถทาตามความคาดหวงตาม

เปาหมายทวางไว สงผลใหปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยาได ซงมความสอดคลองกบ

25

ทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม ทกลาววาบคคลจะมการปรบเปลยนพฤตกกรรมไดจะตอง

มความสามารถในการดแลตนเอง (self-efficiency) สงผลใหสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมได

มความสอดคลองกบงานวจยของแบคเวล (Bacwell, 2013) เปนการศกษาเชงอภมานเกยวกบประสทธผล

ความสามารถในการดแลตนเองโดยใชปฏทนการรบประทานยา พบวาการจดทาปฏทนการ

รบประทานยา ทาใหบคคลมความสามารถในการจดการดแลตนเอง และสามารถทจะปรบเปลยน

พฤตกรรมการรบประทานยามความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอได และ

เมอมการศกษาเพมเตมเกยวกบวธการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยา โดยมการศกษาเชง

อภมาน ของเชงและคณะ (Cheng et al., 2012) และคอนและคณะ (Conn et al., 2009) พบวาควรจะ

มการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาหลายๆ ปจจยดวยกนดงทไดกลาวมาขางตน

หลกอสลามทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง

ผ สงอายทนบถอศาสนาอสลามมวถและวฒนธรรมในการดาเนนชวตตาม

บทบญญตของศาสนาอสลามอยางเครงครด ซงจะมการใชหลกศรทธาในการยดถอและเปนแนว

ปฏบตดงน (อสมาอลลตฟ, 2556) ตองศรทธาตอพระผเปนเจาวามอยจรง ตองศรทธาในบรรดามลา

อกต หรอศาสนทต ตองศรทธาตอทาน นบทกพระองค ตองศรทธาตอบทบญญตตางๆ ทพระเจาได

เขยนไวในคมภรอยางเครงครด ตองศรทธาตอสภาวการณตางๆ ทพระผเปนเจาใหมา ตองศรทธา

และเชอมนวาวนสนโลกมอยจรง การศกษานใชหลกศรทธาตอบทบญญตตางๆ ทพระผเปนเจาได

เขยนไวในอลกรอานอยางเครงครด ซงจากปญหาทพบในบรบทของผสงอายมสลมทเปนปจจย

สาคญตอการมความรวมมอในการรกษาดวยยาคอ มความเชอวา “โรคความดนโลหตเกดขน

เนองจากพระประสงคของพระผเปนเจา จะหายหรอไมหายจากโรคกอยทพระผเปนเจา” ซงจาก

หลกความเชอเปนบทบญญตทอยในอลกรอาน แตยงมอกหลายวรรคและอกหลายขนตอนใน

บทบญญต ทมการสอนเกยวกบการดแลสขภาพของตนเองแตผสงอายมสลมมการนามาใชไม

ครบถวน ในบทบญญตไดเขยนไวชดเจนวา “ตองมการศรทธาตอสภาวการณตางๆทพระผเปนเจา

ใหมา ซงจากโรคความดนโลหตสงทพระผเปนเจาใหมาเนองจากเปนบททดสอบของพระผเปนเจา

เพอทดสอบถงการศรทธา” ผสงอายมสลมมหนาทตองดแลตนเองใหดทสด เพอสามารถผานบท

ทดสอบจากพระผเปนเจาได จากหลกศรทธาทไดกลาวมาขางตน ผวจยจงไดใชแนวคดหลกศรทธา

ทมความตอเนองในการดแลรกษาตนเองตามบทบญญตของศาสนาอสลาม มาใชในการปรบเปลยน

พฤตกรรมในผสงอายเพอสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนอง

ศาสนาอสลามมหลกคาสอนเพอใชปฏบตตนในการดาเนนชวตทบญญตไวในคมภร

อลกรอาน ไวเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจนในทกๆ ดาน ซงถอเปนเครองยดเหนยวจตใจมแนวคด

วาชวตประกอบดวยสวนทเปนวตถและจตวญญาณ ศาสนาอสลามตองการใหองคประกอบของชวต

26

ทงสองสวนดารงอยดวยกนอยางมดลยภาพ จงมหลกคาสอนทไมใชเพยงแตความเชอทางศาสนา

เทาน นแตเปนหลกปฏบตเพอใหมนษยสามารถมชวตไดอยางสมดลใหมสลมมความศรทธาตอ

กาหนดสภาวการณทพระผเปนเจาไดกาหนดไว เพราะสงทเกดขนเปนความประสงคของพระผเปนเจา

เพอเปนบททดสอบในหลกความเชอตางๆ ทมตอพระเจา อสลามถอวาการดแลรกษาสขภาวะนนเปน

หนาท (วายบ) สาหรบมนษย (อสมาอลลตฟ, 2556) ในเมอมมมองของอสลาม ถอวาสขภาวะอนสมบรณ

เปนสดยอดแหงความโปรดปราน (เนยะมต) ทมนษยพงไดรบจากอลลอฮ จงเปนหนาทซงมนษย

จะตองมความสานกในคณคาและตองแสดงถงความกตญ�ตออลลอฮ ดวยการดารงรกษาความโปรด

ปราณนนไวอยางทสด (คณะทางานวชาการและวจย สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข,

2552) ซงจากหลกคาสอนของศาสนาอสลามเกยวกบการดแลสขภาพสามารถนามาใชไดในการดแล

ผปวยโรคความดนโลหตสง ทเปนโรคเรอรงตองมการรกษาอยางตอเนอง หากผปวยมสลมโรคความ

ดนโลหตสงมสงยดเหนยวจตใจ และมเปาหมายในชวตยอมรบในคณคาของตนเองจะชวยใหม

กาลงใจในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพใหเหมาะสมกบโรคได (ลลตา, 2554)

จากการทบทวนวรรณกรรมของนรซน (2557) ไดมการศกษาโปรแกรมสนบสนน

การเลกบหรตอพฤตกรรมการเลกสบบหรในผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง โดยใชหลก

ศรทธาในศาสนาอสลาม มาบรณาการ ในโปรแกรมคอการสรางสมพนธภาพโดยกลาวอสลามอาลย

กม กระตนผดแลมสวนรวมในการชวยเหลอผสงอายตามหลกศาสนาอสลามคอ กระตนใหผสงอาย

มสลมขอดอาอ ซเกรหลงละหมาดและยามวาง ใหผดแลรวมกนละหมาดชวงหวคารวมกนทกวน

เพอขอดอาอ ใหสามารถเลกบหร และผดแลกระตนใหกลมตวอยางราลกถงคาดอาอ ทชวยช

แนวทางทถกตองใหมจตใจทเขมแขง มนคงตอความมนใจในการเลกสบบหร พบวา ภายหลงการ

ทดลองการปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมทไดรบโปรแกรมสงกวากลมทไมไดรบโปรแกรม

มความสอดคลองกบการศกษาของรงนภา (2555) มการศกษาสงเสรมการจดการ

ตนเองในหญงตงครรภมสลมเพอลดภาวะซด โดยใชหลกศรทธาในหญงตงครรภมสลมในการดแล

ตนเองคอ การต งเปาหมาย ในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองโดยการทาอามานะฮ

(สญญาใจ) รวมกนกบผวจยและมการตดตามทางโทรศพทใหความรเพมเตมเพอใหสตรตงครรภ

สามารถจดการตนเองไปสเปาหมายไดสาเรจ และมการเสรมแรงภายนอกโดยการกลาวชมเชย และ

กลาวกบหญงตงครรภมสลมผทยดมนศรทธาในศาสนาและปฏบตตามคาสอน เปาหมายคอความ

ศรทธาตอพระผเปนเจา ผศรทธาจะไดรบการมสขภาพรางกายแขงแรง และเปนของขวญล าคา

สาหรบมนษยโดยเรมทาตงแตวนน หลงการทดลอง หญงตงครรภทไดรบโปรแกรมมภาวะซด

ลดลงอยางมนยสาคญทางสถต

จากการศกษาในกลมผปวยมสลมขางตนพบวา การใชหลกศรทธาในศาสนา

อสลามเชนการวางเปาหมายในการดแลตนเองเพอบรรลตามวตถประสงคในหลกศาสนา เปนผทม

ความศรทธาในพระผเปนเจาอยางแทจรงสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพได และการใช

27

ครอบครวกระตนเตอนตามหลกศาสนาเพอเปนแรงเสรมในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอให

ดาเนนในแนวทางของพระผเปนเจาสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพได ผวจยจงไดใชการทา

พนธะสญญาตามหลกศาสนาอสลามเพอใหผสงอายมสลมมสงยดเหนยว มเปาหมายตามหลก

ศาสนาในการปรบเปลยนพฤตกรรม และไดมการตดหลกสาคญทางศาสนาเกยวกบการรบประทาน

ยาเพอใหครอบครว กระตนเตอนเปนแรงเสรมในการรบประทานยาดวยยาอยางตอเนองตอไปตาม

บทบญญตของศาสนาอสลาม

หลกฐานเชงประจกษทเกยวกบการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยา

จากการศกษาทบทวนวรรณกรรมตางๆ เชนจากงานวจย และการศกษาเชงอภมาน

ทมการศกษาเกยวกบวธการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยา มดงน

1. การใหขอมลและความรเกยวกบโรคและการใชยา (disease and medication

education) จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบปจจยตางๆ ทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

ขางตน พบวาปจจยดานความเชอและความรมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา ดงนนควรทจะ

ใหผปวยโรคความดนโลหตสง มความเขาใจเกยวกบความรนแรงของโรค ประโยชนของการรกษา

และความรเกยวกบการรบประทานยาดานตางๆ ซงมความสอดคลองกบงานวจยของสภารตน (2552)

คอนและคณะ (Conn et al., 2009) ฮาซฮาซานอกลและโกสม (Hacihasanoglu & Gozum, 2011) พบวา

การสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาควรใหความรเกยวกบโรค และใหความรเกยวกบ

พฤตกรรมการใชยาตางๆ เพอใหผปวยมความรความเขาใจเกยวกบโรค และความรเกยวกบการใชยา

ผลขางเคยงของยาเพอใหผปวยเกดความตระหนกในการดแลตนเองมความรวมมอในการรกษาดวยยา

เพมมากขน

2. การเขยนขอมลเกยวกบยา คอ การเขยนชอยา ดวยภาษาทอานไดงาย ชดเจน

ตวใหญๆ เวลาในการรบประทานยาอาจจะเขยนเปนสญลกษณ ในผปวยทไมสามารถอานหนงสอ

ได จะชวยในการลดอปสรรคในการรบประทานยาได (Allaire et al., 2011)

3. การใหคาปรกษาแบบสรางแรงจงใจและสนบสนนความเชอมนในความสามารถ

ของตนเอง โดยการใหความเขาใจและใหกาลงใจกบความสามารถของผปวยเพอใหผปวยเกดความ

เชอมนในการดแลตนเองและกาลงใจมากขน (Rose et al., 2010) ซงมความสอดคลองกบการศกษาของ

ฮาซฮาซานอกลและโกสม (Hacihasanoglu & Gozum, 2011) พบวาการตดตามใหกาลงใจทางโทรศพท

โดยการสอบถามขอมลอาการและอาการแสดง ผลขางเคยงจากการรบประทานยาสามารถสงเสรม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาได

28

4. การควบคมการจดการตนเอง จากการทบทวนงานวจยของดาเลม และคณะ

(Dalem et al., 2012) พบวาการทใหผปวยสงเกตอาการและอาการแสดงจดบนทกการรบประทานยา

ดวยตนเอง มความสมพนธกบการรบประทานยาสามารถเพมความรวมมอในการรกษาดวยยาได

5. แรงสนบสนนทางสงคม คอ การไดรบความชวยเหลอจากบคคลทมความสมพนธ

กน เชน ครอบครว ในการกระตนเตอนการรบประทานยา ดแลเกยวกบการรบประทานยา สามารถทา

ใหผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน ซงมความสอดคลองกบงานวจยของลอและ

คณะ (Lau et al., 2010) และ งานวจยของโรสและคณะ (Rose et al., 2010) พบวาการใชแรงสนบสนน

ทางสงคมดวยวธการตางๆ เชน การตดตามทางโทรศพท สงขอความ การบนทกผลและรายงานผลการ

ดดวยตนเอง มผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน

6. การใชวธจดทาภาชนะการจดยาในแตละหนวยการใช สามารถชวยปองกนการ

หลงลมในการรบประทานยาไดและผปวยทไมสามารถอานฉลากยา กสามารถชวยในการสงเสรม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาไดซงมความสอดคลองกบงานวจยของ คอนและคณะ (Conn et al.,

2009) แบกเวล (Bagwell, 2013) และดาเลมและคณะ (Dalem et al., 2012) พบวาการจดทาภาชนะการ

รบประทานยา สามารถสงเสรมใหผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน

7. การเขยนบนทกการรบประทานยาบนปฏทนของซารา (Sarah, 2013) พบวาการ

ใชวธการจดบนทกการรบประทานยาบนปฏทนการรบประทานยา โดยใหครอบครวมสวนรวมใน

การดแลมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาโรคความดนโลหตสงเพมมากขน

จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาของ

คอนและคณะ (Conn et al., 2009) ฮาซฮาซานอกลและโกสม (Hacihasanoglu & Gozum, 2011) ลอและ

คณะ (Lau et al., 2010) พบวาการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาควรจะมการใชหลายๆ วธ

ดวยกนขนอยกบบรบท สงแวดลอมและตองมความสอดคลองกบแบบแผนการดาเนนชวตของผปวย

รวมดวย จากการทบทวนแนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม พบวาบคคลอยในระยะขนตอน

การปรบเปลยนพฤตกรรมทแตกตางกนไปตามระยะขนตอน ทง 5 ระยะ และควรมการจดกจกรรม

ใหมความสอดคลองในแตละระยะของผปวย ควรมการประเมนซ าระยะพฤตกรรมของผปวยทก

ครง เพราะผปวยสามารถทจะปรบเปลยนระยะพฤตกรรมไดตลอดเวลาจากการศกษาในครงน ผวจย

มการศกษาในกลมผปวยทเรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา คอ ผปวยทอยใน

ระยะท 3 และผปวยทมความรวมมอในการรกษาดวยยาแลว แตยงไมครบ 6 เดอน เนองจากผปวย

กลมนมความตองการทจะตองใหความชวยเหลอดวยวธการตางๆ ใหมความรวมมอในการรกษา

ดวยยาโดยใชกระบวนการพยาบาล 4 ขนตอน ตงแตการประเมนสภาพ การคนหาวธการใหความ

ชวยเหลอ การใหความชวยเหลอและการประเมนผลการพยาบาล เพอใหผปวยโรคความดนโลหตสง

ในระยะท 3 และระยะท 4 ไดรบการชวยเหลอในการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาตาม

กระบวนการพยาบาลและมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ

29

การปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

ทฤษฏขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม

ในแบบจาลองขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมของโปรชาสกาและคณะ

(Prochasca et al., 1994) ไดอธบายบคคลจะมการปรบเปลยนพฤตกรรม จะตองมความตระหนกใน

การปรบเปลยนพฤตกรรม (awareness) รบรความสามารถของตนเอง (self - efficacy) ซงเปนความ

เชอมนของบคคลวา สามารถทาพฤตกรรมนนได โดยผานกระบวนการ การปรบความรสกนกคด

(cognitive or experiential process) และกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรม (behavioral process)

โดยอาศยกระบวนการพนฐาน 10 ประการ (อมาพร, 2555) คอ

1. กระบวนการปรบความรสกนกคด (cognitive or experiential process) ประกอบดวย

1.1 การปลกจตสานก (concious raising) โดยการใหขอมลความร ความเขาใจท

ถกตองเกยวกบพฤตกรรมเสยงทจะนาไปสอนตรายตอตนเอง เกยวกบความรนแรงภาวะแทรกซอน

ของโรคความดนโลหตสง ความรเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสงเพอใหผปวยมความรความ

เขาใจเกยวกบประโยชนของการใชยา ผลขางเคยงจากการใชยา ซงจากการทบทวนวรรณกรรมของ

ฮาซกฮาซานอกกลและโกสม (Hacihasanoglu & Gozum, 2011) พบวาการสงเสรมความรวมมอในการ

รกษาดวยยาควรใหความรเกยวกบโรค และใหความรเกยวกบพฤตกรรมการใชยาตางๆ เพอใหผปวยม

ความรความเขาใจเกยวกบโรค และความรเกยวกบการใชยา ผลขางเคยงของยาเพอสงเสรมใหผปวย

เกดความตระหนกในการดแลตนเองมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน

1.2 การเราอารมณและความรสก (catharsis/dramatic relief) สวนใหญมกแสดง

ออกในรปของอารมณ ความรสก ของประสบการณทมความสมพนธกบพฤตกรรมปญหาเดมของ

ผปวย เชน การนาบคคลตวอยางมาพดคย ททาใหเกดภาวะแทรกซอน การดวดโอ การแสดงบทบาท

สมมตเพอใหเกดความตระหนกในการปรบเปลยนพฤตกรรมซงจากการทบทวนวรรณกรรม ของ

เบญจมาศ และคณะ (2555) ทศกษาเกยวกบประสทธผลของการประยกตทฤษฎการปรบเปลยน

พฤตกรรมในการเลกบหรของเจาหนาทรกษาความปลอดภย โดยใชวธการใหบคคลทเคยสบบหร

และเกดภาวะแทรกซอนจากการสบบหรตองใสทอเจาะบรเวณคอ มาพดคยและเปนบคคลตวอยาง

ทาใหผปวยเกดความกลว ตระหนกในการดแลตนเองเพมมากขน

1.3 การประเมนพฤตกรรมเดมของตนเอง (self-reevaluation) การจดกจกรรมให

บคคลไดสะทอน ขอด ขอเสยของปญหา อปสรรคของพฤตกรรมเสยงนนทจะสงผลกระทบตอตนเอง

และบคคลใกลชด ซงจากการทบทวนวรรณกรรมของณชาพฒน และคณะ (2556) ทมการศกษาเกยวกบ

ประสทธผลของการประยกตทฤษฏการปรบเปลยนพฤตกรรมในประชากรกลมเสยงเบาหวานท 2 ใช

วธการประเมนตนเองในการรบประทานอาหารทมรสหวานเสยงตอการเปนโรคเบาหวานตองมารบการ

30

รกษาและดแลตนเองอยางตอเนองสงผลกระทบตอแบบแผนการดาเนนชวตได ทาใหผปวยสามารถ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารลดการเกดภาวะแทรกซอนของเบาหวานได

1.4 การประเมนผลพฤตกรรมเดมทมตอสงแวดลอมและบคคล (environmental

re-evaluation) เปนการประเมนความร และความรสกของบคคลตอผลของพฤตกรรมตอสงแวดลอม

หรอบคคลรอบขาง วธการนจะทาใหบคคลรบรวาตนเองเปนไดทงแบบทด และไมดแกบคคลอน

1.5 การรบรสงแวดลอมทสนบสนนพฤตกรรมสขภาพ (social liberation) เปน

การประเมนสงแวดลอมทมาเออตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

2. กระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรม (behavioral process)

2.1 การหาแรงสนบสนนทางสงคมความสมพนธแบบชวยเหลอ (helping

relationships) คอการจดกจกรรมมความสมพนธในเชงชวยเหลอ สนบสนนใหกาลงใจ เปนการเออ

ใหพฤตกรรมใหมเกดงายขน เปนวธการจดระบบสนบสนนทางสงคมใหสงเสรมการสราง

พฤตกรรมใหม ซงจากการทบทวนวรรณกรรมในปจจบนพบวาการสงเสรมความรวมมอในการ

รกษาดวยยามการใชแรงสนบสนนทางสงคมดวยรปแบบตางๆ เชน การตดตามทางโทรศพท การ

สงขอความ การใหความรถามตอบทางโปรแกรมในคอมพวเตอร และการใหครอบครวมสวนรวม

ในการดแลกระตนเตอนการรบประทานยาสามารถสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาได

(Lau et al., 2010; Neafsey et al., 2009; Rose et al., 2010; &Sarah, 2013) และการใหแรงสนบสนน

ทางสงคมโดยครอบครว (ชลการ, 2557; ศรลกษณ, 2557; & Feng, 2009)

2.2 การลดอปสรรคและเพมปจจยสนบสนนการสรางพฤตกรรมใหม

(stimulus control) เปนกจกรรมทเกยวของกบการเปลยนแปลงสงแวดลอม ลดโอกาสของการถก

กระตนใหเกดพฤตกรรมเสยงนน

2.3 การใหแรงเสรม (reinforcement management) ทาไดทงการเสรมแรง

ทางบวก และการเสรมแรงทางลบ การใหแรงเสรมทางบวก เชน การใหคาชมเชย ใหกาลงใจ ซงจาก

การศกษาทบทวนวรรณกรรมของสวาสตารดและคณะ (Svarstad et al., 2009) พบวาการใหกาลงใจ

ชมเชย ในการใหความรวมมอในการรกษาดวยยา ทาใหผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยา

อยางตอเนอง

2.4 การทดแทนดวยสงอน (counter conditioning) เปนการปรบเปลยนพฤตกรรม

การรบประทานยาทไมถกตองมาเปนการรบประทานยาทถกตองโดยมการใชวธการตางๆ

2.5 การตงเปาหมายและทาพนธะสญญาตอตนเอง (goal setting & self-liberation)

เปนการกาหนดแนวทางเลอกทสอดคลองกบความตองการของตนเอง วางเปาหมายในการปรบเปลยน

พฤตกรรมการรบประทานยารวมกน ซงจากการทบทวนวรรณกรรมของรงนภา (2555) ทศกษาเกยวกบ

ผลของโปรแกรมการประยกตการจดการตนเองตอพฤตกรรมการดแลสขภาพเพอลดภาวะโลหตจาง

ในสตรตงครรภมสลม โดยใชวธการตงเปาหมายและทาพนธะสญญารวมกนในการดแลตนเอง

31

พบวาผปวยมสลมสามารถจดการดแลตนเองในการลดภาวะโลหตจางไดและไดมการศกษาเพมเตม

ของทศนย (2555) ทมการศกษาเกยวกบผลของโปรแกรมสนบสนนการจดการตนเอง ตอพฤตกรรม

การจดการตนเองและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานชนดท 2 ทใชอนซลนโดยไดมการจด

กจกรรมการตงเปาหมายในการดแลตนเอง ผลการศกษาพบวาผปวยสามารถจดการตนเองลดระดบ

นาตาลในเลอดได

จากทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยารวม

ไปถงการสรางพฤตกรรมใหมทมความเหมาะสมนน จะตองมการกระทาเปนกระบวนการและมการ

จดกจกรรมใหเหมาะกบแตละระยะ เพราะผปวยมสลมทเปนโรคความดนโลหตสงอยในระยะทม

ความพรอมตอการปรบเปลยนพฤตกรรมทแตกตางกน คอ ในระยะไมสนใจ (precontemplation) เปน

ระยะทผปวยมสลมทมภาวะความดนโลหตสงยงไมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา

จาเปนตองสรางความตระหนกโดยใชวธกระตนใหเกดความตนตว มการเราอารมณและประเมนผล

ของพฤตกรรมเดมทมตอสงแวดลอมและบคคลอน โดยการใหความรทวไปเกยวกบโรคความดน

โลหตสง เปนรายบคคลหรอรายกลมโดยแจกเอกสาร แผนพบ ใหสขศกษารณรงคใหเกดความ

ตระหนกเพอใหเกดความคดทปรบเปลยนพฤตกรรมสระยะลงเลใจ (contemplation) เรมมองเหนขอด

ของการเปลยนพฤตกรรมแตยงคงกงวลกบขอเสยทจะตามมา จากการเปลยนพฤตกรรมดวย ในขนน

ควรมกจกรรมจงใจ กระตน ใหการวางแผนปรบเปลยนพฤตกรรมทเฉพาะเจาะจง เชน การพดคยถง

ขอด-ขอเสยของพฤตกรรมเกาและใหม เปดโอกาสใหไดชงน าหนกและอาจมการใหขอมลทถกตอง

นาไปสระยะเตรยมตวเรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรม (preparation) ซงในระยะนจะมการทาพนธะ

สญญากบตนเอง หาแรงสนบสนนทางสงคมกาหนดและตกลงเปาหมายรวมกนในการปรบเปลยน

พฤตกรรมการรบประทานยา เมอผปวยเขาสระยะลงมอปฏบต (action) และระยะคงไวซงพฤตกรรม

ใหม (maintenance) การใหแรงเสรม การหาแรงสนบสนนทางสงคม การทดแทนดวยสงอน การลด

อปสรรคและเพมปจจยสนบสนนพฤตกรรมการรบประทานยาตามแผนการรกษา โดยการใหคายกยอง

หรอชมเชย สนบสนนใหเปนแบบอยางแกเพอนในคลนกเพอใหมความรวมมอในการรกษาดวยยา

อยางตอเนองและย งยน

จากการทบทวนวรรณกรรมทมการใช ทฤษฎการปรบเปลยนพฤตกรรมของ

โปรชาสกา และคณะในกลมโรคตางๆ สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมตางๆ ไดเชน จากผล

การศกษาประสทธผลของการประยกตทฤษฎ การปรบเปลยนพฤตกรรมในประชากรกลมเสยง

เบาหวาน ชนดท 2 ของ ณชาพฒน และคณะ (2556) ประสทธผลของการประยกตทฤษฎการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมในการเลกบหรของเจาหนาทรกษาความปลอดภยของ เบญจมาศ และคณะ

(2555) และผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมรวม กบกลมประคบประคองตอพฤตกรรม

ดานโภชนาการของผปวยโรคหวใจขาดเลอด ของดวงตา (2552) โดยมการคดเลอกกลมตวอยาง

กอนใหกจกรรมกบกลมตวอยางและมการจดกจกรรมใหสอดคลองตามระยะพฤตกรรม ผวจยจงได

32

นาแนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมมาใชในกลมตวอยางในการคดเลอกกลมตวอยางระยะ

ท 3 และระยะท 4 เนองจากผสงอายกลมนมความตองการในการชวยเหลอการพยาบาลเพอสงเสรม

ความรวมมอในการรกษาดวยยา และมการจดทากจกรรมตางๆ ตามระยะพฤตกรรม เชนในระยะท

3 จดทากจกรรมทาพนธะสญญาโดยใชหลกศาสนาอสลามมาใชในการทาพนธะสญญา และมการ

จดกจกรรมในระยะท 3 และระยะท 4 คอ การใชแรงสนบสนนทางสงคมเชงชวยเหลอดานตางๆ

เชนครอบครว เจาหนาท ในการจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช การจดทาแนว

คาถามและคาตอบเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสง การตดตามทางโทรศพท เพอใหผสงอาย

มสลมมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ ถกตองตามหลกความเชอและ

วฒนธรรมทปฏบตกนมา

การประยกตใชทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมในผ สงอายมสลมทควบคมโรค

ความดนโลหตสงไมได

พฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายมสลมทมภาวะความดนโลหตสงอาจจะ

กลบไปกลบมาระหวางระยะท 1-5 ได ดงนน ในการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยาเพอให

เกดความย งยนในการรกษาดวยยาตองอาศยกระบวนการพนฐาน 10 ประการไดแกกระบวนการปรบ

ความรสกนกคด และกระบวนการเปลยนพฤตกรรม (อมาพร, 2555) โดยมการจดกจกรรมใหสอดคลอง

ตามระยะพฤตกรรมตางๆ ของผสงอายมสลมทมภาวะความดนโลหตสง ตงแตระยะเตรยมตว ซงใน

ระยะนเปนระยะทผสงอายมสลมทมภาวะความดนโลหตสงเตรยมตว รวมมอในการรกษาดวยยา และ

ระยะเรมมความรวมมอในการรกษาดวยยาซงมพฤตกรรมไมครบ 6 เดอน ซงกจกรรมในการสงเสรม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาทสาคญในกลมระยะเตรยมตว ปรบเปลยนพฤตกรรมการ

รบประทานยา คอ การตงเปาหมายและทาพนธะสญญา และในกลมทมความรวมมอในการรกษา

ดวยยาแลวแตยงไมครบ 6 เดอน คอ ความสมพนธเชงชวยเหลอและสนบสนนใหเกดพฤตกรรม

ดงน

1. การต งเปาหมายและการทาพนธะสญญา การต งเปาหมาย คอ การต งสงท

คาดหวงทจะทาใหไดในสงใดสงหนง สามารถตงไดโดยบคคลเองหรอตงรวม กบบคคลอน เพอให

ไดในสงทคาดหวงไวโดยมการทาพนธะสญญาวาจะทา เพอใหบรรลเปาหมายทวางไว ซงการจะ

บรรลในเปาหมายทวางไวจะตองมการใช แรงสนบสนนทางสงคม การจงใจ ใหกาลงใจ หลายๆ

ดานประกอบกน เชน จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการตงเปาหมายและทาพนธะสญญา

รวมกนของรงนภา (2555) ทศกษาผลของโปรแกรมการประยกตการจดการตนเองตอพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพเพอลดภาวะโลหตจางในสตรตงครรภมสลม โดยใชวธการตงเปาหมายทาสญญาใจ

(อามานะฮ) เกยวกบการใชหลกศาสนาอสลามในการดแลสขภาพหญงตงครรภ เพอใหเกดความมงมน

33

ทจะปฏบต เพอนา ไปสความสาเรจในเปาหมาย พบวา 1) สตรตงครรภมสลมทมภาวะโลหตจางท

ไดรบโปรแกรมการประยกต การจดการตนเองหลงเขารวมโปรแกรม มคะแนนเฉลยพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพเพอลดภาวะโลหตจาง สงกวากอนไดรบโปรแกรม อยางมนยสาคญทางสถต p < .001 และ

2) สตรตงครรภมสลมทไดรบโปรแกรมการประยกตการจดการตนเองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการ

ดแลสขภาพเพอลดภาวะโลหตจาง สงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต p<.001 และจากการศกษา

เพมเตมของทศนย (2555) มการศกษาเกยวกบผลของโปรแกรมสนบสนนการจดการตนเองตอ

พฤตกรรมการจดการตนเองและระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ทใชอนซลนทมการ

ใชกระบวนการตงเปาหมายในการจดการตนเองพบวาภายหลงทไดรบโปรแกรมสนบสนนการจดการ

ตนเองสามารถลดระดบน าตาลในเลอดไดอยางมนยสาคญทางสถต p<.001 ดงนน ผวจยจงไดใช

กระบวนการตงเปาหมายและทาพนธะสญญามาประยกตใชในโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการ

รบประทานยา ซงมความสอดคลองกบแนวคดทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม ทไดกลาววา

ผปวยทอยในระยะท 3 เรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยาจะตองมการจดกจกรรมท

สาคญคอการตงเปาหมายและการทาพนธะสญญา

2. ความสมพนธเชงชวยเหลอและสนบสนนใหเกดพฤตกรรม คอ การจดกจกรรม

มความสมพนธในเชงชวยเหลอ สนบสนนใหกาลงใจ เปนการเออใหพฤตกรรมใหมเกดงายขน เปน

วธการจดระบบสนบสนนทางสงคมใหสงเสรมการสรางพฤตกรรมใหม ซงจากการทบทวน

วรรณกรรมพบหลายงานวจยดวยกนทมการใชแรงสนบสนนทางสงคมดานตางๆ เพอสงเสรมความ

รวมมอในการรกษาดวยยาโดยไดแบงเปน 2 ประเภทดงน

2.1 แรงสนบสนนทางสงคมจากครอบครว ครอบครวเปนหนวยทเลกทสด ท

มความสมพนธใกลชดกบผสงอายมากทสด ตางกมบทบาทและหนาทในการดแลครอบครวรวมกน

ซงจากการทบทวนวรรณกรรมทใชแรงสนบสนนทางครอบครวกบการศกษาของ คอน และคณะ

(Conn et al., 2009) และลอและคณะ (Lau et al., 2010) พบวา การจดทาปฏทนการรบประทานยาแต

ละหนวยการใช โดยใหครอบครวมสวนรวมในการจดทาปฏทนการรบประทานยาสงผลตอความ

รวมมอในการรกษาดวยยาอยางมนยสาคญทางสถต ซงมความสอดคลองกบการศกษาของชลการ

(2557) ทมการนาครอบครวมาใชเปนแรงสนบสนนการจดการตนเองในผสงอายโรคความดนโลหตสง

พบวาหลงการทดลองผสงอายมพฤตกรรมสขภาพสงกวากอนทดลองอยางมนยสาคญทางสถต

นอกจากนแนะนาใหครอบครวดแลสงเกตอาการจากการไดรบผลขางเคยงของยา โดย

จดทาแนวคาถามและคาตอบเกยวกบยาเพอใหครอบครวและญาตสามารถจดการกบอาการไดเบองตน

ซงจากการทบทวนดวยการใหแรงสนบสนนวธการตางๆ ของซารา (Sarah, 2013) ทมการศกษาการ

ประเมนผลการใชกลองขอความในการดแลผปวยวณโรค ในอาเจนตนา โดยมการจดกจกรรม คอ

การใชกลองคาถาม และมใหตอบเกยวกบการดแลตนเอง พบวากลมทไดรบการจดกจกรรมมความ

รวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขนสงผลใหตรวจผลเสมหะเปนลบ การศกษาของโรสและคณะ

34

(Rose et al., 2010) มการศกษาเกยวกบการใหคาปรกษาโดยมการใชเทคโนโลย เพอการดแลและ

เฝาระวงการใชแอลกอฮอลโดยมการจดกจกรรม คอ การประเมนสภาพปญหา แนะนาการปฏบต

ตนเพอการปรบเปลยนพฤตกรรม และตดตามอาการโดยตดตอทางเวปไซตหลงการทดลองพบวา

ผปวยสามารถเลกพฤตกรรมการดมเหลาไดอยางมนยสาคญทางสถต

2.2 การใชแรงสนบสนนทางสงคมจากเจาหนาทสาธารณสข เจาหนาทสาธารณสข

เปนบคคลทมความรเกยวกบวธการรกษาและความรเกยวกบโรคมากทสด การไดรบแรงสนบสนนจาก

เจาหนาสขภาพทางดานตางๆ จะสงผลตอการมความรวมมอในการรกษาดวยยาได การใชโทรศพทตดตอ

อยางตอเนองเพอพดคยใหคาปรกษา ทางโทรศพทเพอสงเสรมใหมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยาง

ตอเนองและสมาเสมอซงมความสอดคลองกบการศกษาของ นรรตน และคณะ (2549) ไดมการจดทา

โปรแกรมตดตามทางโทรศพทเพอกระตนเตอนการรบประทานยา ผลการศกษาพบวา หลงการตดตาม

ทางโทรศพทผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองอยางมนยสาคญทางสถต

จากการศกษาในครงนผวจยไดใชการจดกจกรรมทหลากหลายเพอสงเสรมความ

รวมมอในการรกษาดวยยาซงจากการทบทวนวรรณกรรมของดาเลม และคณะ (Dalem et al., 2012) พบวา

การใชวธการทหลากหลายในการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาสงผลตอความรวมมอในการ

รกษาดวยยาไดอยางมนยสาคญทางสถต ซงมความสอดคลองกบการศกษาของ คอนและคณะ (Conn et al.,

2009) ไดมการศกษางานวจยเชงอภมาน พบวาการใชวธการทหลากหลายจะสงผลตอการมความรวมมอ

ในการรกษาดวยยาอยางมนยสาคญทางสถต

หลกการปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

จากการทบทวนวรรณคดทผานมาพบวามการศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมในกลมผปวยโรคเรอรงตางๆ แตยงไมพบการศกษาเกยวกบการสงเสรมความรวมมอ

การรกษาดวยยา และพบวางานวจยดงกลาวมรปแบบในการจดกจกรรมทคลายคลงกนเชนผลของ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกบกลมประคบประคองตอพฤตกรรมโภชนาการของผปวย

โรคหวใจขาดเลอดของดวงตา (2552) ซงใชกลมตวอยาง 2 กลม คอกลมควบคมและกลมทดลอง

ซงมระยะเวลาในการจดทาโปรแกรมในกลมทดลอง 4 สปดาห คลายคลงกน โดยมการประชมกลม

4 ครง หางกนครงละ 1 สปดาห และมการดาเนนการกลม เปน 3 ระยะ โดยมการจดกจกรรมตาม

ระยะขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมคอ 1) ระยะสรางสมพนธภาพใชเทคนคการเราอารมณ การ

ประเมนพฤตกรรมเดม การใหความรเกยวกบโรค การกระตนใหเกดผลด/ผลเสยของการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม การสรางแรงจงใจ/สนบสนนเพมความมนใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม

การตงเปาหมายและการทาพนธะสญญา 2) ระยะดาเนนการ ใชเทคนคหาแหลงใหความชวยเหลอ

เพมปจจยสนบสนนและลดอปสรรคการปฏบตพฤตกรรม เสนอทางเลอกปรบเปลยนพฤตกรรม ให

35

ความรเกยวกบอาหารสาหรบผปวยโรคหวใจขาดเลอด และ3) ระยะสนสดการดาเนนการใชเทคนค

เพมความมนใจในการคงไวซงพฤตกรรม หาแหลงใหความชวยเหลอ และการปฏบตพฤตกรรม

ใหม พบวาผปวยโรคหวใจขาดเลอดทเขารวมโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม คะแนนเฉลย

พฤตกรรมดานโภชนาการภายหลงการเขารวมโปรแกรมสงกวากอนเขารวมโปรแกรมและภายหลง

กลมทไดรบโปรแกรมมคะแนนเฉลยพฤตกรรมดานโภชนาการสงกวากลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกตอยางมนยสาคญทางสถต

จากการศกษาของเบญจมาสและคณะ (2555) มการศกษาทคลายคลงศกษาเกยวกบ

ประสทธภาพของการประยกตทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม ในการเลกบหรของเจาหนาท

รกษาความปลอดภย โรงพยาบาลศรราช มการทดลองใน 2 กลมคอกลมทดลอง และกลมควบคม

กลมละ 30 ราย และมการจดกจกรรมตามทฤษขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม สปดาหละ 1 ครง เปน

เวลา 4 สปดาห ในกลมทดลอง โดยมการจดกจกรรมคอ ประเมนระยะพฤตกรรม และมการจดกจกรรม

ในกลมผปวยระยะท 1 คอการใหความรเกยวกบอนตรายของสารพษในบหร การดวดโอ และการด

ตนแบบจากชมรมกลองไรเสยง เพอเปนการเราอารมณและเกดความตระหนกในการเลกบหร จด

กจกรรมกบกลมปวยในระยะท 2 การวเคราะหผลดผลเสยตอการปรบเปลยนพฤตกรรม การเสนอ

ตนแบบโดยเพอนรวมงานทเลกสบบหรไดเพอเกดสมรรถนะในการสรางพฤตกรรม ในสปดาหท 3 ม

การจดกจกรรม กระตนในการอภปรายแสดงความคดเหนตอวธการเลกสบบหร และมการกาหนด

เปาหมายในการทาพนธะสญญาเพอเลกบหร และในสปดาหท 4 ดาเนนกจกรรมกบกลมในระยะท 4

และการใชตวแบบภายในกลมทสามารถเลกสบบหรไดโดยการใหแรงเสรม ใหกาลงใจและปฏบตอยาง

ตอเนอง ผลการศกษาพบวา ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมคะแนนเฉลย ความสมดลของการ

ตดสนใจเลกบหร การรบรความสามารถของตนเองในการเลกสบบหร และพฤตกรรมการเลกสบบหรด

ขนกวากอนทดลอง และดกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต และพฤตกรรมการเลกบหรดขน

กวากอนทดลอง

จากการศกษาขางตน มความสอดคลองกบการศกษาของณชาพฒน และคณะ (2556)

ศกษาประสทธผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหาร โดยประยกตทฤษฎ

ขนตอนการเปลยนแปลงในประชากรกลมเสยงโรคเบาหวาน ชนดท 2 มการทดลองใน 2 กลม คอ

ระยะทดลอง และระยะควบคม ใชระยะเวลา 8 สปดาห มการจดกจกรรมตามทฤษฎขนตอนการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมโดยการประเมนระยะพฤตกรรม และในระยะทดลอง ในสปดาหท 1 มการ

จดกจกรรมกบกลมระยะท 1 และระยะท 2 โดยการใหวเคราะหพฤตกรรมของตนเอง สรปประเดน

ปญหาทปฏบตไมถกตอง และใหดบคคลตวอยางเพอสรางความตระหนกและกระตนการตนตว ใน

สปดาหท 3 จดกจกรรมกบกลมตวอยางทอยในระยะท 3 โดยมการจดทากจกรรม จะไดรบการฝก

ทกษะเพอสรางความมนใจ สาธตอาหารแลกเปลยน และฝกบนทกปรมาณอาหาร ในสปดาหท 5

จดกจกรรมกบกลมตวอยางในระยะท 4 จดกจกรรมใหกลมตวอยางมการซกถามแนวทางการ

36

ปรบเปลยนพฤตกรรมของตวแบบ สรปปญหาและอปสรรคและกลาวคาชมเชย ผลการศกษาพบวา

กลมทดลองมคะแนนเฉลยความตระหนกในการรบประทานอาหาร ความสมดลในการตดสนใจ การ

รบรความสามารถของตนเอง และพฤตกรรมการรบประทานอาหารเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต

จากการศกษาขางตนจะเหนไดวาผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงผลตอ

ประโยชนพฤตกรรมสขภาพของผปวยหลายดาน เชน การปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทาน

อาหาร การปรบเปลยนพฤตกรรมการเลกสบบหร และการปรบเปลยนพฤตกรรมในกลมเสยง

เบาหวาน ทาใหผปวยเกดสมรรถนะในการดแลตนเองโดยผานกระบวนการขนตอนในการปรบเปลยน

พฤตกรรมตามระยะพฤตกรรม มการจดกจกรรมทคลายคลงกนในแตละระยะพฤตกรรม เชน ในระยะ

ท 1 และระยะท 2 ใหกจกรรมการกระตนเราอารมณและใหเกดความตระหนกในการดแลตนเอง

กจกรรมในระยะท 3 ใหกจกรรมการตงเปาหมายและการทาพนธะสญญา และกจกรรมในระยะท 4 คอ

การใชแรงสนบสนนทางสงคม เชนการพดคยกบตวแบบทมพฤตกรรม การใหกาลงใจ ชมเชย กบ

บคคลทมพฤตกรรมเพอใหมพฤตกรรมอยางตอเนองตอไป

สรปผลการทบทวนงานวจยและเอกสารทเกยวของ

ความรนแรงของการเกดโรคแทรกซอนในผสงอาย ทควบคมโรคความดนโลหต

สงไมได มจานวนเพมมากขน เนองจากกลมวยนมการเสอมสภาพตางๆ ดานรางกาย และจากบรบท

การศกษาในกลมตวอยางผสงอายมสลม พบวามความรวมมอในการรกษาดวยยานอย เนองจากผล

ของอานาจหลกคาสอนทางศาสนาในบางขอทาใหกลมผสงอายมสลมมการปฏบตตามหลกศาสนา

ไมครบถวนตามความประสงคของพระผเปนเจา ผวจยจงไดจดโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการ

รบประทานยาโดย มองคประกอบในโปรแกรมคอ แนวทางการใชโปรแกรม แผนการปรบเปลยน

พฤตกรรมการรบประทานยา และปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช นามาใชในแนวคด

ขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมตามกระบวนการพยาบาล 4 ขนตอน ขนตอนท 1 การประเมนสภาพ

คดเลอกกลมตวอยางตามระยะพฤตกรรม ขนตอนท 2 การวางแผนเตรยมความพรอมโดยการให

ความรเกยวกบโรค การใชยาโรคความดนโลหตสง และชมวดโอบคคลตวอยางทมพฤตกรรม เพอ

สรางสงแวดลอมกอนเขาสระยะพฤตกรรม และขนตอนท 3 คอจดกจกรรมตางๆ ในโปรแกรมตาม

ระยะพฤตกรรมตางๆ โดยบรณาการ แนวคดหลกศาสนาอสลาม ศรทธาตอบทบญญตตางๆ ทได

เขยนไวในอลกรอานและศรทธา ตอสภาวการณตางๆ ทเกดขน และแนวคดความรวมมอในการ

รกษาดวยยาจากการทบทวนวรรณกรรม ดวยวธการตางๆ เชนการจดทาปฏทนการรบประทานยา

แตละหนวยการใช การจดทาแนวคาถามและคาตอบเกยวกบการรบประทานยา จากการทบทวน

วรรณกรรมในการใชแนวคดหลก 3 แนวคด ทผานมาในกลมโรคตางๆ พบวาสามารถปรบเปลยน

พฤตกรรมดานตางๆได สงผลใหผปวยมพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมและสามารถควบคมโรคได

37

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi–experimental research design) แบบ

หนงกลม วดกอนและหลงการทดลอง (single-subject time-series design) มวตถประสงค เพอศกษาผล

ของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม ตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบความดนโลหต

ในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได มารบบรการทโรงพยาบาลชมชนแหงหนง

ดงแผนภมการทดลองตอไปน

XC XT

O1 O2 O3

ภาพ 2 รปแบบการวจย

O1 หมายถง การวด ครงท 1 ของชวงควบคมในสปดาหแรก

O2 หมายถง การวดครงท 1 ของชวงทดลองในสปดาหท 5 และเปนการวดครงท 2

ของชวงควบคมในสนสดสปดาหท 4

O3 หมายถง การวดครงท 2 ของชวงทดลองในสนสดสปดาหท 8

XT หมายถง โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมความดนโลหตสง ท

ควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

XC หมายถง โปรแกรมการดแลตามปกต

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร

ประชากรทศกษา คอ ผสงอายมสลมทเปนความดนโลหตสง ทงเพศชายและเพศ

หญงอายตงแต 60 ปขนไป ทมารบการรกษาทศนยการจดการโรคเรอรง โรงพยาบาลชมชนแหงหนงใน

ภาคใตตอนลาง

38

กลมตวอยาง

กลมตวอยางทศกษา คอ ผสงอายมสลมความดนโลหตสง ทงเพศชายและเพศหญง

อายตงแต 60 ปขนไป ทมารบการรกษาตงแตเดอนตลาคม 2556-กนยายน 2557 ทศนยการจดการ

โรคเรอรงทโรงพยาบาลชมชนแหงหนง จานวน 30 ราย ใชกลมตวอยางกลมเดยวกนเปนทงกลม

ควบคมและกลมทดลองโดยทาการศกษาและวดผลคนละชวงเวลา การเลอกกลมตวอยางเปนแบบ

เฉพาะเจาะจง (purposive sampling) โดยมคณสมบตตามเกณฑทกาหนดไวดงตอไปน

1. อาย 60 ปขนไป

2. เปนผทไดรบการวนจฉยวาเปนความดนโลหตสง และมารบบรการตรวจรกษา

ทศนยการจดการโรคเรอรงโรงพยาบาลแหงหนง ในชวงเดอนตลาคม 2556-กนยายน 2557

3. เปนผทไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตสงใหเปนไปตามเปาหมายของ

การรกษา ได คอ ระดบความดนโลหตซสโตลค อยในชวง 150-179 มลลเมตรปรอท และระดบได

แอสโตลคอยในชวง 90-109 มลลเมตรปรอท ตดตอกน 3 ครง และตองมารบการรกษาในเดอน

ลาสดกอนไดรบการทดลองซงประเมนจากจานวนครงทมารบบรการทผานมายอนหลง 3 ครง

4. มประวตรกษาดวยยาไมตอเนองและสมาเสมอและมพฤตกรรมทเรมคดทจะ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา (ประเมนจากแบบสอบถามขนตอนการปรบเปลยน

พฤตกรรม)

5. มประวตรกษาดวยยาตอเนองและสมาเสมอแลวแตยงไมครบ 6 เดอน (ประเมน

จากแบบสอบถามขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม)

6. ไมมภาวะแทรกซอนทางไต คาอตราการกรองของไต (glomerular filtration rate,

GFR ) มากกวาหรอเทากบ 60 ml/min ยกเวน ถาอายมากวาหรอเทากบ 70 คาอตราการกรองของไต

นอยกวา 60 ml/min หรอมากกวาหรอเทากบ 60 แตคาตรวจโปรตนในปสสาวะ (microalbumin) ตองม

คานอยกวาหรอเทากบ 30 mg/L

7. ไมมโรครวมทมผลตอระบบหวใจและหลอดเลอด เชน โรคเบาหวาน โรคหวใจ

โรคหลอดเลอดในสมอง

8. มสตสมปชญญะด สามารถตดตอสอสารภาษาไทยและภาษามลายได

9. ไมมปญหาทางการไดยน

10. สามารถตดตอทางโทรศพทได

39

เกณฑการคดออก

1. เขารวมกจกรรมตามโปรแกรมไมครบ

2. มการปรบเปลยนยาในระหวางทไดรบการทดลอง

3. ตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลขณะทไดรบการทดลอง

4. ระหวางการทดลองตรวจสขภาพประจาปพบมภาวะแทรกซอนของโรค เชน

ประเมน คาอตราการกรองของไตนอยกวาหรอเทากบ 60 ml/min ในผสงอาย 60-69 ปและใน

ผสงอาย 70 ปขนไป มคาอตราการกรองของไตนอยกวาหรอเทากบ 60 ml/min และคาโปรตนใน

ปสสาวะมากกวาหรอเทากบ 30 mg/L รวมดวย

5. มโรครวมทตรวจพบระหวางไดรบการทดลอง เชน โรคเบาหวาน โรคหวใจ

โรคไตและโรคหลอดเลอดสมอง

ขนาดกลมตวอยาง

การศกษาครงน ไดกาหนดขนาดของกลมตวอยาง โดยวธการเปดตารางอานาจ การ

ทดสอบ (power analysis) ของโคเฮน (Cohen, 1988) กาหนดระดบความมนยสาคญ (alpha) ท .05

อานาจการทดสอบ (power) เทากบ .80 ขนาดอทธพลความแตกตาง เทากบ .80 (effect size) เนองจาก

พบวางานวจยในอดตกบการศกษาในครงนมความคลายคลงกน คอ การศกษาของนงลกษณ (2553)

เกยวกบประสทธผลของโปรแกรมสงเสรมความสามารถในการแกไขปญหาตอความสมาเสมอใน

การรบประทานยาในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ไดขนาดกลมตวอยาง 25 คน ปองกนกลมตวอยาง

อาจออกระหวางการศกษา รอยละ 30 ไดขนาดกลมตวอยางจานวน 30 ราย โดยใชวธการสมกลม

ตวอยางอยางงายแบบจบฉลากไมใสคน เพอใหไดจานวนกลมตวอยาง 30 ราย จากเกณฑการคดเขา

ของกลมตวอยางทงหมด โดยกาหนดระยะเวลาในการทาวจยเปน 2 ระยะ คอ ระยะกอนไดรบ

โปรแกรมและระยะไดรบโปรแกรม ซงในระยะกอนไดรบโปรแกรม คอ (สปดาหท 1-4) และใน

ระยะไดรบโปรแกรม คอ (สปดาหท 5-8)

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย เครองมอทใชในการทดลองและ

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ดงรายละเอยดตอไปน

40

1. เครองมอทใชในการทดลอง

1.1 เครองมอทใชในการทดลอง

เครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวย โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม โดยม

1) แนวทางการใชโปรแกรม 2) แผนการปรบเปลยนพฤตกรรม 3) ปฏทนการรบประทานยาแตละ

หนวยการใช

1.1.1 แนวทางการใชโปรแกรม มทงหมด 3 สวน ดงน คอ

1) สวนท 1 คอ คาชแจงในการใชโปรแกรม โดยมองคประกอบ คอ ชอโปรแกรม

บทนา วตถประสงค กลมเปาหมาย ผทใชโปรแกรม สวนประกอบของโปรแกรม ระยะ เวลาในการ

จดทาโปรแกรมและ สถานทจดกจกรรม

2) สวนท 2 รายละเอยดขนตอนของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมโดยมองค

ประกอบ คอ ขนเตรยมการ และรายละเอยดในการจดทากจกรรมโดยใชกระบวนการพยาบาล 4 ขนตอน

ขนประเมนสภาพ ขนเตรยมความพรอม และขนปรบเปลยนพฤตกรรมมกจกรรมทงหมด 4 กจกรรม

คอ 1) กจกรรม “ญาญ สญญาใจ” 2) กจกรรม “ รวมทา สราง เนยะมต” 3) กจกรรม “รวมดวยชวยกน

วาญบทตองกนยาความดน” และ4) กจกรรม “องะ โทรศพท ชาร”

3) สวนท 3 แผนภมการใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายความดน

โลหตสงมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

1.1.2 แผนการปรบเปลยนพฤตกรรม ตามกระบวนการพยาบาล 4 ขนตอน ซงใน

แตละขนตอนมวตถประสงค สถานทจดกจกรรม กลมเปาหมาย โดยมองคประกอบในการจดทา

แผนการปรบเปลยนพฤตกรรม ดงน

1) วตถประสงคเชงพฤตกรรม

2) เนอหาในการจดทากจกรรม

3) กจกรรมของเจาหนาท

4) กจกรรมของผสงอายความดนโลหตสงมสลม

5) อปกรณทใช

6) ระยะเวลาในการจดทากจกรรม

7) การประเมนผล

1.1.3 ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช โดยในปฏทนการรบประทาน

ยา มองคประกอบ ดงน

1) ยาแตละหนวยการใช โดยมการตดสญลกษณเวลาในการรบประทานยาแตละ

เวลา คอ เวลารบประทานยาชวงเชา สญลกษณพระอาทตยและไกขน สญลกษณยาทรบประทานยา

41

ชวงเยน คอ พระอาทตยตกเยน และสญลกษณรบประทานยากอนนอน คอ รปผหญงนอนโดย

สญลกษณทนามาใชเปนสญลกษณทพฒนาจากงานวจยของบวรรตนและสงวน (2557) ศกษาเกยวกบ

การพฒนาฉลากภาพสาหรบผปวยทไมรหนงสอ ตอนท 1 วธการรบประทานยาผลการทดสอบฉลาก

ภาพผปวยนอกทไมรหนงสอพบวา กลมตวอยางมากกวารอยละ 85 มความเขาใจเกยวกบฉลากภาพ

ในการรบประทานยาเพมมากขน จงไดนาฉลากภาพมาประยกตใชในงานวจยทศกษา

2) คาสาคญทางศาสนาเพอกระตนเตอนการรบประทานยาตามหลก ศาสนา

อสลาม โดยดานหนาสดของปฏทนยาตดคา “ยา เปนศาสตรทางแพทยทอลลอฮ ทรงประทานมา

เพอบาบดโรค อลลอฮ กาลงทดสอบความศรทธาของทานตอพระองค โดยการใหโรคมากบทาน

ทานกาลงอยในบททดสอบของอลลอฮในการดแลรกษาตนเอง เพอใหพนภยจากโรคแทรกซอน”

และตดคาสาคญท 2 ทดานบนสดของปฏทนการรบประทานยาโดยมการตดคา “อลลอฮทรงใหโรค

มากบทาน อลลอฮกทรงใหยาเพอบาบดโรคใหทานเชนกน” วนนทาน กนยารยง?

3) ตด “การจดการตนเองเบองตนเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสง”

เพอใหผสงอายความดนโลหตสงมสลมหรอญาต สามารถประเมนและมการดแลตนเองเบองตนได

ซงจะมการตดในปฏทนการรบประทานยาแผนดานลางตอจากยาแตละหนวยการใช

4) เครองมอในการวดระดบความดนโลหต คอ เครองวดระดบความดนโลหต

รนอตโนมต ยหอ ออมรอนใชเครองเดมทกครงตลอดการศกษา โดยมรายละเอยดเกยวกบ

โปรแกรม ดงน

5) โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม

ภายใตกรอบแนวคด ขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม ของโปรชาสกาและ

คณะ (Prochaska et al., 1994) มกระบวนการในการปรบเปลยนพฤตกรรมทสาคญ คอ 1) กระบวนการ

ในการปรบความรสกนกคด 2) กระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรม โดยมการจดกจกรรมใหสอดคลอง

ตามระยะพฤตกรรมในแตละระยะ ซงจากกลมตวอยางทศกษา คอ

1) กลมผปวยทยงไมมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอและเรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรม ในระยะท 3

2) กลม ทมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอแลว แต

ยงไมครบ 6 เดอน ในระยะท 4 โดยมการประยกตใชหลกศรทธาในศาสนาอสลามรวมกบหลกฐาน

เชงประจกษ ทไดจากการทบทวนวรรณกรรม เพอใหผปวยมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยาง

ตอเนองและสมาเสมอโดยดาเนนการเปนรายกลม กลมละ 5 คน ในระยะเรมคดปรบเปลยนพฤตกรรม

และกลมละ 5 คน ในผปวยระยะทมพฤตกรรมอยแลวแตยงไมครบ 6 เดอน ใชระยะเวลา 8 สปดาห

แนวคดหลกศรทธา ในศาสนาอสลามใชหลกศรทธาตอบทบญญตตางๆ ใน

คมภรอลกรอาน และศรทธาตอสภาวการณตางๆ ทพระผเปนเจาใหมา

42

แนวคดการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาจากการทบทวนวรรณกรรม

ตางๆ เชน การจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช ใหความรเกยวกบโรคและการใช

ยา การใชครอบครวและเจาหนาทกระตนเตอนการรบประทานยา ซงจากแนวคดตางๆ ทไดกลาวมา

ขางตนมาบรณาการจดกจกรรมสอดคลองตามระยะพฤตกรรม ผานกระบวนการพยาบาล 4 ขนตอน

ดงน

ขนตอนท 1 การประเมนสภาพ ประเมนระยะพฤตกรรม ประเมนระดบความดน

โลหต ผปวยประเมนระดบความดนโลหตของตนเองตามโทนสปงปอง และคดเลอกผปวยทมระดบ

ความดนโลหต 150/90 มลลเมตรปรอท - 179/109 มลลเมตรปรอท ตดตอกน 3 ครงโดยประเมนจาก

การมารบยายอนหลงไป 3 ครง

ขนตอนท 2 ขนเตรยมความพรอม เจาหนาทใหความรเพมเตมเกยวกบโรค

และยาโรคความดนโลหตสงเพอเตรยมความพรอมกอนไดรบโปรแกรมและชมวดโอบคคลตวอยาง

ทมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอทอยในระยะท 5 พดคยเกยวกบการ

ดแลตนเองเพอสรางสงแวดลอมในการดแลตนเองกระตนสงเสรมการรบประทานยาอยางตอเนอง

และสมาเสมอ

ขนตอนท 3 จดทาโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตามกรอบแนวคดของโป

รชาสกาและคณะ ตามกระบวนการปรบความรสกนกคด และกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรม

เพอใหสอดคลองในระยะท 3 และระยะท 4 ดงน

1) จดทาในผปวยเรมคดปรบเปลยนพฤตกรรม ในระยะท 3 โดยมการจดกจกรรม

ดงน

1.1) กจกรรม “ญาญ สญญาใจ” โดยมการจดกจกรรม คอ

1.1.1) เจาหนาทพดคยแลกเปลยนการดแลตนเองตามหลกสาสนา

อสลามและใหความรเพมเตมเกยวกบความสาคญในการรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอ

ตามหลกศาสนาอสลาม

1.1.2) ดแลใหผปวยในระยะท 3 มการทาพนธะสญญารวมกนตาม

หวขอกนทาพนธะสญญา 4 หวขอและลงชอเปนลายลกษณอกษร ดงน คอ

1) พระผเปนเจาใหโรคความดนโลหตสงกบฉนหรอผทฉนดแล

เพอเปนบททดสอบถงความศรทธาตอพระผเปนเจา

2) พระผเปนเจากไดคดศาสตรทางการแพทยมาเพอใชในการ

ทดสอบวาฉนจะใชตามความประสงคของพระผเปนเจาหรอไม

3) ฉนไดทาพนธะสญญากบเจาหนาทพยาบาลในโรงพยาบาลทจะ

ดแลรวมกนเพอความประสงคของพระผเปนเจา

43

4) ฉนขอสญญาวาฉนจะดแลตนเองโดยการรกษาดวยยาอยาง

ตอเนองและสมาเสมอเพอพนภยจากโรคแทรกซอนและเปนบาวทดของอลลอฮ ทงโลกนและโลก

หนา โดยจะมการปฏบตตนเกยวกบการจดการตนเอง

2) จดทากจกรรมในผปวยทเรมคดปรบเปลยนพฤตกรรมในระยะ ท 3 และใน

กลมทมพฤตกรรมการรบประทานยาอยแลวแตยงไมครบ 6 เดอน ในระยะท 4 โดยมการจดกจกรรม

ดงน

2.1) กจกรรม “รวมทา สราง เนยะมต” โดยมการจดทากจกรรม คอ

2.1.1) จดทาปฏทนยาแตละหนวยการใชรวมกนระหวางผปวยและญาต

เพอ การใชแรงสนบสนนเชงชวยเหลอ

2.1.2) เจาหนาทมการอธบายสงเกตสญลกษณตางๆ เชน สญลกษณ

พระอาทตยขนเกยวกบเวลาในการรบประทานยาชวงเชา สญลกษณพระอาทตยตกเยน คอ สญลกษณ

การรบประทานยาในชวงเยน และสญลกษณรปนอน คอ เวลาการรบประทานยากอนนอน เพอลด

อปสรรคและเพมปจจยสนบสนนในการรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอ

2.2) กจกรรม “รวมดวยชวยกน วาญบทตองรบประทานยาความดน”

2.2.1) ใชเทคนคแรงสนบสนนเชงชวยเหลอมการจดทากจกรรม ดงน

1) แนะนาญาตกระตนเตอนการรบประทานยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอทบาน

2) เจาหนาทตดตามทางโทรศพท เกยวกบปญหาและอปสรรคการ

รบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอ พดคยใหกาลงใจและชมเชย

3) ตดคาสาคญเกยวกบความสาคญในการดแลสขภาพตามหลก

ศาสนาอสลาม คอ คา “ยา เปนศาสตรทางแพทยทอลลอฮ ทรงประทานมาเพอบาบด โรค อลลอฮ

กาลงทดสอบความศรทธาของทานตอพระองค โดยการใหโรคมากบทาน ทานกาลงอยในบททดสอบ

ของอลลอฮในการดแลรกษาตนเอง เพอใหพนภยจากโรคแทรกซอน” และตดคาสาคญท 2 ทดาน

บนสดของปฏทนการรบประทานยาโดยมการตดคา “อลลอฮทรงใหโรคมากบทาน อลลอฮกทรงใหยา

เพอบาบดโรคใหทานเชนกน วนนทาน กนยารยง?”

4) ตด “การทาพนธะสญญาและการดแลสงเกตการจดการอาการ

ตนเองเกยวกบการรบประทานยาเบองตน”

2.2.2) ใชเทคนคการใหแรงเสรม โดยมการจดกจกรรม

1) การพดคย ใหกาลงใจ กลาวชมเชย ปรบมอ เมอผปวยสามารถ

จดการดแลตนเองเกยวกบการรบประทานยาไดอยางตอเนองและสมาเสมอ

2.3) กจกรรม “องะ โทรศพท ชาร” โดยมกจกรรม ดงน

44

1) พดคยกลาวทกทายแบบมสลม

2) ซกถามเกยวกบปญหาและอปสรรค เกยวกบการรบประทานยา

3) กลาวชมเชย และใหกาลงใจ

ขนตอนท 4 ประเมนผลความรวมมอในการรกษาดวยยา ประเมนระดบความดน

โลหต และประเมนระยะพฤตกรรม

2) โปรแกรมการดแลตามปกต

เปนกจกรรมทสถานบรการไดจดทาขนเพอการดแลผปวยโรคเรอรง โดยม

กจกรรม ดงน 1) วดความดนโลหตเพอประเมนระดบความดนโลหต 2) ประเมนสภาพผปวย โดยการ

ซกประวต อาการสาคญ ความตอเนองในการรกษาดวย และใหความรเปนรายบคคล 3) สงพบแพทย

เพอตรวจรกษา และสงพบเภสชเมอมปญหาเกยวกบพฤตกรรมการรบประทานยา 4) นด ตดตามอาการ

ตามระดบความดนโลหตตามแนวปฏบตโรคความดนโลหตสง (2555)

3) เครองวดความดนโลหตยหอ ออมรอน มคาวดระดบความดนโลหตตาม

แรงดนเลอดบนผนงหลอดเลอดโดยมการตรวจสอบคณภาพของเครองมอทก 6 เดอน ตามเกณฑ

2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงน ประกอบดวย แบบสอบถามขอมล

สวนบคคล แบบประเมนระยะพฤตกรรมและแบบสอบถามความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก

(Morisky, 2008) ดงน

2.1 แบบสอบถามขอมลทวไป มทงหมด 14 ขอ เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบ

การศกษาอาศยอยกบ ระยะเวลาทเปนโรคความดนโลหต ระดบความดนโลหตตดตอกน 3 ครง ความ

สมาเสมอในการรกษา โรคประจาตว ชนดยาและจานวนยาทใชในการรกษา ระยะเวลาทแพทยนดใน

แตละครง การมองเหน ผทชวยจดยา โดยทผวจ ยไดจดทาขนเองจากการทบทวนวรรณกรรมท

เกยวของ

2.2 แบบประเมนระยะพฤตกรรม ซงทางผวจยไดจดทาขน ตามทฤษฎขนตอนการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม ของโปรชาสกาและคณะ

2.3 แบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา ของมอรสก แปลโดยสานกแปล

MAPI ประเทศฝรงเศสและไดรบลขสทธการใชเครองมอจาก ศาสตราจารย ดร.อโดนล มอรสก ฉบบ

แปลภาษาไทย โดยมการตรวจสอบความเทยงของเครองมอกบกลมตวอยางทคลายคลงกน จานวน 25

ราย ไดคาความเทยง 0.90 ประกอบดวย ขอคาถามเกยวกบความรวมมอในรกษาดวยยามจานวนคาถาม

8 ขอ เปนขอคาถามทางบวก 1 ขอ คอขอ 5 เปนขอคาถามดานลบ 6 ขอ คอ ขอ 1, 2, 3, 4, 6, 7 โดย

45

คาถามทางบวก ไมใชเทากบ 0 ใชเทากบ 1 คาถามทางลบไมใชเทากบ 1 ใชเทากบ 0 และขอคาถาม

แบบเลอกตอบ 1 ขอม 5 ตวเลอก ใหผปวยพจารณาวาตรงกบการปฏบตของตนเองหรอไมโดยเกณฑ

การใหคะแนนม ดงน

ไมเคยเลยเทากบ 1 คะแนน

นานๆ ครงเทากบ 0.75 คะแนน

บางครงเทากบ 0.5 คะแนน

เปนประจาเทากบ 0.25 คะแนน

ตลอดเวลาเทากบ 0 คะแนน

เกณฑการใหคะแนน

8 คะแนนแสดงวา ผสงอายใหความรวมมอในการรกษาดวยยาในระดบมาก

6 – (<8) คะแนนแสดงวา ผสงอายใหความรวมมอในการรกษาดวยยาในระดบ

ปานกลาง

นอยกวา 6 คะแนนแสดงวา ผสงอายใหความรวมมอในการรกษาดวยยาใน

ระดบตา

2.4 แบบบนทกการนบจานวนเมดยาและระดบความดนโลหตมาใช เปนแบบ

ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยผวจยมการจดทาขนเองจากการทบทวนวรรณกรรม

ตาราง 1

สตรคานวณ รอยละความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา ในสปดาหท 1 ถงสนสด

สปดาหท 4

รอยละความรวมมอในการใชยา =

(จานวนเมดยาทจายไปทงหมด-จานวนเมดยาทจายเหลอ) -

(จานวนเมดยาทเหลอทงหมด-จานวนเมดยาทจายเหลอ)

(จานวนเมดยาทผปวยควรจะรบประทานใน 1 วน X

จานวนวนทมารบยา)

การแปลผล ระดบความรวมมอในการรกษาดวยยา

รอยละ 100 มความรวมมอในการรกษาดวยยา ดมาก

รอยละ 80 -99 มความรวมมอในการรกษาดวยยา ปานกลาง

นอยกวารอยละ 79 มความรวมมอในการรกษาดวยยา ตา

46

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content validity)

ผวจ ยไดนาเครองมอทใชในการทดลอง คอ แนวทางการใชโปรแกรม แผนการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช สอนาเสนอภาพนงเกยวกบโรค

และการใชยาความดนโลหตสง การจดการตนเองเกยวกบการรบประทานยาโรคความดนโลหตสง วดโอ

บคคลตวอยางในระยะท 5 ทมความรวมมอในการรกษาดวยยา และปงปองชวต จราจร 7 ส และเครองมอ

ทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบประเมนระยะพฤตกรรม แบบบนทกระดบความดนโลหต

และแบบบนทกความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยาไปตรวจสอบความตรงของเนอหา

โดยผทรงคณวฒจานวน 3 ทาน ประกอบดวย 1) เภสชกรผเชยวชาญการดแลรกษาเรองยาโรคความดน

โลหตสง 1 ทาน 2) แพทยทมความร ทางดานการดแลผปวยโรคหลอดเลอดและมความรความเขาใจ

เกยวกบหลกศาสนาอสลาม 1 ทาน 3) อาจารยพยาบาลทมความเชยวชาญเกยวกบโรคความดนโลหตสง

จานวน 1 ทาน ตรวจสอบความเหมาะสมความชดเจนของเนอหา จากนนนามาปรบปรง แกไข

เครองมอตามความคดเหนและขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ

การหาความเทยงของเครองมอ (reliability)

ผวจยนาแบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา นาไปทดลองใชกบผปวยทม

คณสมบตใกลเคยงกบกลมตวอยาง จานวน 25 ราย เพอนาแบบสอบถามมาคานวณหาความเทยงของ

เครองมอ โดยการประเมนแบบ test-retest ระยะหางการเกบขอมล 2 อาทตย ของ Pearson’s correlation

ไดคาความเทยงของเครองมอ 0.90

การพทกษสทธกลมตวอยาง

ผวจยไดคานงถงจรรยาบรรณของนกวจย โดยหลงจากโครงรางงานวจยผานการพจารณา

จากคณะกรรมการประเมนงานวจย ดานจรยธรรม ของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลา-

นครนทร และโรงพยาบาลทใชเปนสถานทวจย แลวผวจยไดทาการพทกษสทธกลมตวอยาง ดงน

47

1. ผวจยแนะนาตว พรอมกบใหขอมลเกยวกบการวจยอยางเพยงพอและครบถวน

ในเรองวตถประสงค ประโยชน ขนตอนการวจย และระยะเวลาทใชในกรวจย และเปดโอกาสใหกลม

ตวอยางซกถามปญหาหรอขอสงสยตางๆ กอนใหผปวยตดสนใจทจะเขารวม หรอไมเขารวมวจย

2. ในระหวางเขารวมวจยกลมตวอยาง มสทธทจะถอนตวออกจากการวจยครงนได

ตลอดเวลา ตามความตองการโดยไมมผลกระทบใดๆ ตอการรกษา

3. ในการบนทกขอมลจะตองไดรบอนญาตจากกลมตวอยางกอน และขอมลทได

ผวจยจะนาเสนอในภาพรวม โดยไมเจาะจงผใด

4. ตลอดระยะเวลาของการวจย กลมตวอยางสามารถซกถามขอมลเกยวกบการวจย

และตรวจสอบขอมลของตนองทไดรบจากการวจย

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจ ยดาเนนการเกบขอมลแบบสอบถามทวไป แบบประเมนความรวมมอใน

การรกษาดวยยา แบบประเมนระยะพฤตกรรมและแบบบนทกระดบความดนโลหต จานวน 3 ครง

ระยะเวลาทงหมด 8 สปดาห กลมตวอยางพบผวจยทงหมด 3 ครง ครงท 1 กอนไดรบการพยาบาล

ตามปกตในสปดาหท 1 และเกบขอมลครงท 2 หลงไดรบการพยาบาลตามปกต และเปนการเกบขอมล

กอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมรวมดวย และพบกลมตวอยางครงท 3 หลงไดรบโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรม เมอสนสดสปดาหท 8 โดยผวจยทาการเกบขอมลดวยตนเอง มการดาเนนตาม

ดาเนนการทดลองดงน

ขนดาเนนการทดลอง

ผวจ ยรวบรวมรายชอผปวยมสลมทเปนโรคความดนโลหตสงตามคณสมบตท

กาหนดโดยทาการจดบนทกรายชอและโทรศพทนดผปวย 10 รายตอวน คอ วนจนทร วนพธและวน

ศกร เขาระยะควบคมโดยทจดชอกลมตวอยางไว ไมบอกกบกลมตวอยางดาเนนการในระยะควบคม

โดยการใหโปรแกรมตามปกตและนดมารบยาอก 4 สปดาห คอ ในระยะทดลองโดยนดกลมตวอยาง

วนละ 10 ราย ตามวนทมการใหบรการโรคความดนโลหตสง อาทตยละ 3 วน คอ วนจนทร วนพธ

และวนศกร แบงกลมตวอยางในแตละวนออกเปน 2 กลม คอ กลมทเรมคดจะปรบเปลยนพฤตกรรม

การรบประทานยาในระยะท 3 กลมละ 5 ราย และกลมทมพฤตกรรมการรบประทานยาแลวแตยงไม

ครบ 6 เดอน คอ กลมทอยในระยะท 4 กลมละ 5 ราย โดยมการดาเนนการทดลอง ดงน

48

1. ผวจยแนะนาตนเอง สรางสมพนธภาพกบกลมตวอยาง โดยการพดคยซกถาม

อาการทวไป

2. ชแจงวตถประสงคการวจย ขนตอนการวจย ประโยชนทผปวยจะไดรบ

3. ชแจงการพทกษสทธกลมตวอยาง ขอความรวมมอในการเขารวมวจย เกบ

รวบรวมขอมลการวจยในครงนแกกลมตวอยาง

4. หลงจากกลมตวอยางเซนยนยอมเขารวมวจยในใบพทกษสทธกลมตวอยาง โดย

ปฐมนเทศกลมตวอยาง ดงน

1) ชแจงกบผปวยจะ ไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม เปนระยะเวลา

4 สปดาห ผวจยดาเนนการกบผสงอายมสลมความดนโลหตสง ดงรายละเอยดตอไปน

พยาบาลคนท 1

1. จดบนทกระดบความดนโลหตของผปวยทมการวดระดบความดนโลหตดวย

ตนเองโดยเครองวดระดบความดนโลหตอตโนมต และใหผปวยประเมนระดบความดนโลหตดวย

ตนเองตามโทนสปงปอง คดเลอกกลมตวอยางในระยะท 3 จานวน 5 ราย และกลมตวอยางในระยะท 4

จานวน 5 ราย

2. ซกประวต และซกถามเกยวกบระดบความดนโลหตตามโทนสปงปอง และให

ความรเพมเตมในการดแลตนเองตามระดบโทนสปงปองในผปวยระยะท 3 และระยะท 4

3. ดแลใหความรเกยวกบโรค และยาโรคความดนโลหตสงทมใชในโรงพยาบาลชมชน

แหงหนงเพอเตรยมความพรอมในการจดทาโปรแกรมในผปวยระยะท 3 และระยะท 4

4. ดแลใหชมวดโอบคคลตวอยางในระยะท 5 ทมความรวมมอในการรกษาดวยยา

อยางตอเนองและสมาเสมอเพอสรางสงแวดลอมกอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการ

รบประทานยา

5. ดแลคดเลอกผปวยในระยะท 4 พบพยาบาลคนท 2

6. ดแลจดกจกรรม “ญาญ สญญาใจ”กบกลมตวอยาง 5 ราย ทอยในระยะเรมคดจะ

ปรบเปลยนพฤตกรรมในระยะท 3

7. ดแลใหกลมตวอยางในระยะท 3 พบแพทยและใหไปพบทจดทาปฏทนยารวมกน

หลงจากพบแพทยและเมอไดรบยาเสรจแลว

8. ดแลจดกจกรรม “รวมทา สราง เนยะมต” โดยมการจดทากจกรรม คอ

8.1 จดทาปฏทนยาแตละหนวยการใชรวมกนระหวางผปวยและญาต

8.2 แนะนาการตดเมดยาออกจากแผงยา

8.3 แนะนาการใชสญลกษณเวลาทรบประทานยาในแตละเวลา

49

9. ดแลจดกจกรรม “รวมดวยชวยกน วาญบทตองรบประทานยาความดน” โดยมการ

จดกจกรรม คอ

9.1 แนะนาญาตกระตนเตอนการรบประทานยาทบาน

9.2 แนะนาการดแลตนเองเบองตนเกยวกบการรบประทานยาและทวนการทา

พนธะสญญาทเขยนไวเปนลายลกษณอกษรรวมกน

9.3 แจงกลมตวอยางและญาต อก 2 สปดาห จะมการโทรศพทตดตามจากเจาหนาท

พยาบาลเพอกระตนเตอนการรบประทานยา สอบถามปญหาและอปสรรคจากการรบประทานยา

9.4 นดตดตามการมารบยาในอก 4 สปดาห โดยใหนายาเดมกลบมาทโรงพยาบาล

10 ดแลจดกจกรรม “องะ โทรศพท ชาร” โดยมการจดกจกรรม คอ

10.1 กลาวทกทาย

10.2 พดคยซกถามปญหาและอปสรรคเกยวกบการรบประทานยา

10.3 กลาวชนชมใหกาลงใจ

พยาบาลคนท 2

1. ดแลกลมตวอยางในระยะท 4 แนะนาการตดแผงยา และชวยผวจยในการจด

กจกรรมตางๆ รวมกนกบผวจยดงน

1.1 ดแลจดกจกรรม “รวมทา สรางเนยะมต” โดยมการจดทากจกรรม คอ

1) จดทาปฏทนยาแตละหนวยการใชรวมกนระหวางผปวยและญาต

2) แนะนาการตดเมดยาออกจากแผงยา

3) แนะนาการใชสญลกษณเวลาทรบประทานยาในแตละเวลา

1.2 ดแลจดกจกรรม “รวมดวยชวยกน วาญบทตองรบประทานยาความดน” โดย

มการจดกจกรรม คอ

1) แนะนาญาตกระตนเตอนการรบประทานยาทบาน

2) แนะนาการดแลตนเองเบองตนเกยวกบการรบประทานยาและทวนการ

ทาพนธะสญญาทเขยนไวเปนลายลกษณอกษรรวมกน

3) แจงกลมตวอยางและญาต อก 2 สปดาห จะมการโทรศพทตดตามจาก

เจาหนาทพยาบาลเพอกระตนเตอนการรบประทานยา สอบถามปญหาและอปสรรคจากการ

รบประทานยา

4) นดตดตามการมารบยาในอก 4 สปดาห โดยใหนายาเดมกลบ มาทโรงพยาบาล

1.3 ดแลจดกจกรรม “องะ โทรศพท ชาร” โดยมการจดกจกรรม คอ

1) กลาวทกทาย

2) พดคยซกถามปญหาและอปสรรคเกยวกบการรบประทานยา

3) กลาวชนชมใหกาลงใจ โดยมแผนภมและขนตอนการดาเนนโปรแกรม

50

ใหการพยาบาลพยาบาลตามปกตโดย

1. นดมารบยาอก 4 สปดาหลงสมดนด

2. นบจานวนเมดยาทไดรบไปทง หมด

พรอมบนทกในใบการนบเมดยา

รวบรวมรายชอผปวยความดนโลหตสงจากขอมลในเวชระเบยนและเลอกกลมตวอยางตาม

คณสมบตทกาหนด จานวน 30 ราย

ระยะควบคม

พบครง ท 1 ในวนแรกของ

สปดาหท 1

มกจกรรมดงน

1.ประเมนระดบความดนโลหต ตามเกณฑการคด

เขา

2. ประเมนระยะพฤตกรรมการรบประทานยาและ

คดเลอกผปวยในระยะท 3 และระยะท 4 จานวน

10 รายในแตละครงทมารบบรการ โดยแบง

คดเลอกผปวยในระยะท 3 จานวน 5 รายและ

คดเลอกผปวยในระยะท 4 จานวน 5 รายโดยใช

วธการสมอยางงายแบบจบฉลากไมใสคน

3.ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาในกลม

ระยะท 3 และในกลมระยะท 4 จากกลมตวอยางท

ไดรบการคดเลอก

4. คดเลอกกลมตวอยางจนครบ 30 ราย ตาม

จานวนครงทคดเลอกกลมตวอยาง

ระยะทดลอง

พบครง ท 2 ในสปดาหท 5 ม

กจกรรมดงน

พบครง ท 3 ในวนสดทายสปดาหท 8 มกจกรรมดงน

1. ประเมนระดบความดนโลหต

2.ประเมนจานวนซองยาทเหลอ

3.ประเมนความรวมมอในการรกษาดวย

ยา

4 สปดาห

สปดาหท 5- สปดาหท 8

สปดาห ท 5-สปดาหท 8

สปดาหท 1- สปดาหท 4

จดกจกรรมในกลมระยะท 3 และระยะท 4 ดงน

1. ดแลจดกจกรรรม “รวมทา สราง เนยะมต”

2. ดแลจดกจกรรม “รวมดวยชวยกน วาญบทตอง

รบประทานยาความดน”

3. นดการมารบยาครงตอไปอก 4 สปดาหลงสมดนด

4. นบจานวนซองยาทไดรบทงหมดลงบนทกในใบ

การนบซองยา

5. จดกจกรรมท 4 “องะ โทรศพท มาร”

ภาพ 3 ขนตอนการดาเนนการทดลองในกลมทดลองและกลมควบคม

- ผปวยวดระดบความดนโลหตดวยตนเองประเมนระดบความ

ดนโลหตตามปายจราจรชวต ปงปอง 7 ส

พยาบาลคนท 1

1. ใหความรเกยวกบโทนสปงปองกบผปวย ในระยะท 3

และระยะท 4

2. ใหความรเกยวกบโรคและการใชยาในกลมระยะท 3

และระยะท 4 และคดกลมตวอยางในระยะท 4 พบ

พยาบาลคนท 2 และมการจดกจกรรมในกลมระยะท 3

ดงน

- ซกประวต จดบนทกจานวนเมดยาและบนทกระดบความ

ดนโลหต, จดกจกรรม “ญาญ สญญาใจ” ดแลกลมตวอยางพบ

แพทยและรบยาและนากลมตวอยางในระยะท 3 รวมกนกบกลม

ตวอยางในระยะท 4

พยาบาลคนท 2

1. ซกประวตจดบนทกจานวนยาทเหลอในใบบนทกการ

นบ เมดยาและบนทกระดบความดนโลหตผปวยในระยะท 4

2. ดแลพบแพทย รบยาดแลพบแพทย รบยา

51

การวเคราะหขอมล

ผวจยตรวจสอบความถกตองของขอมลทได และนามาประมวลผล โดยใชโปรแกรม

คอมพวเตอรสาเรจรป และใชสถตในการวเคราะหขอมลดงตอไปน

1. ขอมลสวนบคคล วเคราะหโดยการแจกแจงความถ หาคารอยละ คาเฉลยและสวน

เบยงเบนมาตรฐาน

2. ทดสอบความแตกตางของคาเฉลยความดนโลหต และคาเฉลยความรวมมอใน

การรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดนโลหตสง ในระยะควบคมกอนใหโปรแกรมในสปดาหท 1

กบสนสดสปดาหท 4 และในระยะทดลองในสปดาหท 5 กบภายหลงการใหโปรแกรมเมอสนสด

สปดาหท 8 โดยใชสถตวเคราะหความแปรปรวนทางเดยวแบบวดซ า (repeated-measures analysis of

variance: RANOVA) มการตรวจสอบสถตเบองตนดงน

2.1 การกระจายของขอมลเปนแบบโคงปกต (ภาคผนวก จ)

2.2 ความแปรปรวนภายในกลม (การวดซ าแตละครง) ไมแตกตางกน (compound

symmetry) (ภาคผนวก จ)

จากการทดสอบความแปรปรวนของขอมล พบวาความแปรปรวนของขอมลมความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) (ภาคผนวก จ) ไมสามารถใชสถตความแปรปรวน

ทางเดยวแบบวดซ าได จงใชสถตทไมใชพารามเตอร (nonparametric) ชนด ฟรดแมน (Friedman)

แทน และทดสอบความแตกตางรายค ดวยเนเมนย (Nemenyi test)

52

บทท 4

ผลการวจยและอภปรายผล

ผลการวจย

การศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม ตอความรวมมอในการรกษา

ดวยยาและระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได ครงน เปน

การวจยเชงกงทดลอง (quasi-experimental study) แบบหนงกลม วดกอนและหลงการทดลอง

(single-subject time-series design) ระยะเวลาในการศกษารวม 8 สปดาห แบงออกเปน 2 ระยะคอ

ระยะควบคมและระยะทดลอง ระยะควบคมเรมตงแตสปดาหท 1 ถงสนสดสปดาหท 4 กลม

ตวอยางจะไดรบโปรแกรมการพยาบาลตามปกต และระยะทดลองตงแตสนสดสปดาหท 4 จนถง

สนสดสปดาหท 8 กลมตวอยางจะไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม กลมตวอยางทง 30 รายได

รบการประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา ระดบความดนโลหตซสโตลกและไดแอสโตลก

ท งกอนและหลงไดรบการพยาบาลตามปกตและกอนและหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรม ผลการศกษานาเสนอโดยใชรปแบบการบรรยายและตาราง แบงเปน 3 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

สวนท 2 ขอมลสขภาพและความเจบปวยของกลมตวอยาง

สวนท 3 ผลการทดสอบสมมตฐาน

1. สมมตฐานขอท 1 คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอาย

มสลมความดนโลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวากอนไดรบโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมอยางมนยทางสถต (p < .05)

2. สมมตฐานขอท 2 คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหต

สงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตากวากอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม

อยางมนยทางสถต (p < .05)

3. สมมตฐานขอท 3 คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอาย

มสลมความดนโลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวาผสงอายมสลมความดน

โลหตสงกอนไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05)

53

4. สมมตฐานขอท 4 คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสง

หลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตากวาผสงอายมสลมความดนโลหตสงกอนไดรบการ

พยาบาลตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05)

ผลการวจย

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน เปนผสงอายมสลมโรคความดนโลหตสงทไม

สามารถควบคมโรคความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได จานวน 30 ราย กลมตวอยางกลมเดยว

ทาการศกษา 2 ระยะ คอ ระยะควบคม และระยะทดลอง จากการศกษาพบวากลมตวอยางสวนใหญเปน

เพศหญง รอยละ 60 มอายเฉลย 65.53 ป (SD = 5.26) ไมไดเรยนหนงสอ (รอยละ 100) อาศยอยกบ

บตร/หลาน (รอยละ 50) ตามตาราง 2

ตาราง 2

จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน จาแนกตามขอมลทวไป (N=30)

ลกษณะของกลมตวอยาง จานวน รอยละ

เพศ

ชาย 12 40

หญง 18 60

อาย (ป) Mean = 65.53 , SD = 5.26

60-69 25 83.3

70-79 4 13.3

80 -82 1 3.3

สถานภาพสมรส

โสด - -

ค 16 53.3

หมาย 13 43.3

หยาราง 1 3.3

ระดบการศกษา

การศกษาภาคบงคบศาสนาอสลาม

30 100

54

ตาราง 2 (ตอ)

ลกษณะของกลมตวอยาง จานวน รอยละ

ผรวมอาศย

คนเดยว 4 13.3

สาม/ภรรยา 11 36.67

บตร/หลานและสามภรรยา

15 50

สวนท 2 ขอมลสขภาพและความเจบปวย

จากขอมลสขภาพ พบวากลมตวอยางมระยะเวลาเปนโรคความดนโลหตสงเฉลย

7.13 ป (SD= 4.34) ระดบความดนโลหตซสโตลกเฉลย 165.83 มลลเมตรปรอท (SD = 7.43) และระดบ

ความดนไดแอสโตลกเฉลย 92.73 มลลเมตรปรอท (SD = 11.83) มโรคประจาตวคอ ความดนโลหตสง

รวมกบภาวะไขมนสง รอยละ 73.33 สวนใหญรอยละ 80 ไดรบยารกษาโรคความดนโลหตสง 2 ชนด

โดยไดรบยาตวย บย ง แองจโอเทนซน-คอนเวอรตง เอนไซมและยาปดก นกลมแคลเซยม

(Angiotensin converting enzyme inhibitors, ACEIs + Calcium channel blocker, CCBs) มากทสด

รอยละ 63.33 ไดรบยาจานวน 3 มอมากทสด รอยละ 73.33 ซงจานวนเมดยาทไดรบในแตละวนคาเฉลย

5.35 เมด (SD = 1.13) ดานการมองเหนพบวาสวนใหญมองไมคอยชด รอยละ 83.33 สวนใหญบคคลอนๆ

เปนคนจดยาให รอยละ 83.33ตามขอมลตาราง 3

ตาราง 3

จานวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ขอมลดานสขภาพของกลมตวอยาง

ขอมลสขภาพ จานวน รอยละ

ระยะเวลาทเปนความดนโลหตสง (ป)(M= 7.13, SD =4.34, Min=2,Max= 15)

2-4

5-10

11-15

13

9

8

43.3

30

26.7

55

ตาราง 3 (ตอ)

ขอมลสขภาพ จานวน รอยละ

ไดแอสโตลก (มลลเมตรปรอท) (M= 92.73, SD=11.83, Min= 64, Max= 109)

64-90

91-110

12

18

40

60

ซสโตลก (มลลเมตรปรอท) (M= 165.83, SD=7.43, Min= 154, Max= 179)

154 – 160

161 – 170

171- 179

10

12

8

33.3

40

26.7

การรกษาทไดรบ

1 ชนด

Calcium channel blocker ( CCBs)

Thiazide

2 ชนด

Thiazide+Calcium chanel blocker

ACEI+ Calcium channel blocker ( CCBs)

3 ชนด

ACEI+ Calcium channel blocker ( CCBs)+Thiazide

1

1

5

19

4

3.33

3.33

16.67

63.33

13.33

จานวนมอยา/วน

1

2

3

2

6

22

6.66

20

73.33

จานวนเมดยา/วน (M= 5.35, SD= 1.13, Min= 2, Max= 7)

2

3-4

5-7

1

5

25

3.33

16.66

83.33

56

ตาราง 3 (ตอ)

ขอมลสขภาพ จานวน รอยละ

การมาตรวจระดบความดนโลหต และรบยาตามแพทยนด

สมาเสมอ

ไมสมาเสมอ

21

9

70

30

โรคประจาตวอนๆ

ไขมนในเลอดสง

ไมม

22

8

73.33

26.66

การมองเหน

ชดเจน (VA ซาย และ VA ขวา= 6/6)

ไมชดเจน (VA ขวา 5/60 , VA ขวา 4/6)

5

25

16.66

83.33

การจดยา

จดยาเอง

สมาชกในครอบครว

5

25

16.66

83.33

สวนท 3 ผลการทดสอบสมมตฐานการวจย

คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบความดนโลหต ของกลม

ตวอยาง 3 ครง ไดแก ครงท 1 กอนไดรบการพยาบาลตามปกตในสปดาหท 1 ครงท 2 หลงไดรบการ

พยาบาลตามปกต เมอสนสดสปดาหท 4 ซงจะใชเปนการประเมนกอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมรวมดวย และครงท 3 หลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมในสปดาหท 8 การ

วเคราะหเปรยบเทยบคาแตกตางคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบความดน

โลหต ในแตละชวงเวลา ใชสถตความแปรปรวนแบบวดซ า (One-way repeated measure ANOVA) และ

ทดสอบความแตกตางรายคตามชวงเวลาดวยวธบอนเฟอโรน (Bonferroni) กอนทดสอบความแปรปรวน

แบบวดซ า และไดทาการทดสอบขอตกลงเบองตน พบวา คาความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบ

ความดนโลหต ไมเปนไปตามขอตกลงเบองตน ความแปรปรวนของขอมลทง 4 ชนด มความแตกตาง

กนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) (ตามภาคผนวก จ5 - จ8) ทาใหไมสามารถใชสถตความแปรปรวน

แบบวดซ าได ผวจยจงไดเลอกสถตไรพาราเมตรก (Non parametric) ทมความคลายคลงกบการใชสถต

ความแปรปรวนแบบวดซ า แตไมตองคานงถงความแปรปรวน และระดบของตวแปรโดยมการนาสถต

57

ของฟรดแมน (Friedman’s test) และเปรยบเทยบความแตกตางเปนรายค โดยการทดสอบเนเมนย

(Nemenyi test)

สมมตฐานขอท 1 และขอท 3 คะแนนเฉลยความรวมมอในการรกษาดวยยา ใน

ผสงอายมสลมความดนโลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม สงกวากอนไดรบ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม และ หลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวากอนไดรบ

การพยาบาลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) เปนไปตามสมมตฐานขอท 1 และขอท 3

การศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

ตามแบบประเมนของมอรสก เมอเปรยบเทยบความแปรปรวนจากขอมลในแตละสปดาห ทงกอนและ

หลงไดรบโปรแกรม และกอนและหลง ไดรบการพยาบาลตามปกตโดยใชสถตของฟรดแมนพบวา ม

ความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตอยางนอย 1 ค (p < .05) ท คาไคสแควร = 34.11, df = 2, p < .05

โดย คาเฉลยอนดบความรวมมอในการรกษาดวยยาในสปดาหท 8 (Mean rank = 2.58) มากกวา คาเฉลย

อนดบความรวมมอในการรกษาดวยยาในสปดาหท 5 (Mean rank = 1.73) และมากกวา คามธยฐานความ

รวมมอในการรกษาดวยยาในสปดาหท 1 (Mean rank= 1.68) ดงตาราง 4

ตาราง 4

ความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก ในแตละชวงสปดาห ดวยสถต Friedman’s test

(N=30)

สปดาหท คาเฉลย SD Mean rank Chi-square df p (Asym sig)

สปดาหท 1 5.375 2.75 1.68 34.11 2 .00*

สปดาหท 4 5.38 2.76 1.73

สปดาหท 8 7.98 0.06 2.58

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา

ของมอรสก ในแตละชวงสปดาห แบบเนเมนย พบวาหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมกบ

กอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05)

และหลงไดรบโปรแกรมปรบเลยนพฤตกรรมกบกอนไดรบการพยาบาลตามปกตมความแตกตาง

กนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) ซงผลการวเคราะหเปนไปตามสมมตฐานขอท 1 และขอท 3

ดงตารางท 5

58

ตาราง 5

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก ในแตละ

ชวงสปดาห แบบเนเมนย (Nemenyi test) (N=30)

เปรยบเทยบแตละชวงสปดาห q p แปลผล

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 4 0.27 > .05 ไมแตกตางกน

สปดาหท 5 กบสนสดสปดาหท 8 4.66 < .05 แตกตางกน

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 8 4.92 < .05 แตกตางกน

*q.05,87,3 = 3.39 Level of significance α = 0.05

การศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยา

โดยการนบเมดยา เมอเปรยบเทยบความแปรปรวนจากขอมลในแตละสปดาห ทงกอนและหลงไดรบ

โปรแกรม และกอนและหลง ไดรบการพยาบาลตามปกตโดยใชสถตของฟรดแมนพบวา มความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตอยางนอย 1 ค (p < .05) ท คาไคสแควร = 37.23, df = 2, p < .05

โดย คาเฉลยอนดบความรวมมอในการรกษาดวยยาในสปดาหท 8 (Mean rank= 2.73) มากกวาคาเฉลย

อนดบความรวมมอในการรกษาดวยยาในสปดาหท 5 และสปดาหท 1 (Mean rank= 1.63) ดงตาราง 6

ตาราง 6

คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการเปรยบเทยบรายค คะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา

โดยการนบเมดยา ในแตละชวงสปดาห ดวยสถต Friedman’s test (N=30)

สปดาหท คาเฉลย SD Mean rank Chi-square df p (Asym sig)

สปดาหท 1 87.4 11.08 1.63 37.23 2 .00*

สปดาหท 4 87.13 11.08 1.63

สปดาหท 8 100 0 2.73

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา

โดยการนบเมดยา ในแตละชวงสปดาห แบบเนเมนย พบวาหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมกบกอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทาง

สถต (p < .05) และหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมกบกอนไดรบการพยาบาลตามปกต

59

มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) ซงผลการวเคราะหเปนไปตามสมมตฐานขอ

ท 1 และขอท 3 ดงตาราง 7

ตาราง 7

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา

ในแตละชวงสปดาห แบบเนเมนย (Nemenyi test) (N=30)

เปรยบเทยบแตละชวงสปดาห q p แปลผล

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 4 0 > .05 ไมแตกตางกน

สปดาหท 5 กบสนสดสปดาหท 8 6.02 < .05 แตกตางกน

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 8 6.02 < .05 แตกตางกน

*q.05,87,3 = 3.39 Level of significance α = 0.05

สมมตฐานขอท 2 และขอท 4 พบวา คาเฉลยระดบความดนโลหตผสงอายมสลม

ความดนโลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมต ากวากอนไดรบโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรม และคาเฉลยระดบความดนโลหตหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม

ตากวากอนไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05)

ระดบความดนโลหตซสโตลก เมอเปรยบเทยบความแปรปรวนจากขอมลในแตละ

สปดาห ทงกอนและหลงไดรบโปรแกรม และกอนและหลง ไดรบการพยาบาลตามปกตโดยใชสถต

ของฟรดแมนพบวา มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตอยางนอย 1 ค (p < .05) ท คาไคสแควร

= 54.72, df = 2, p < .05 โดย คาเฉลยอนดบระดบความดนโลหตซสโตลกในสปดาหท 8 (Mean rank =

1.0) นอยกวา คาเฉลยอนดบในสปดาหท 4 (Mean rank = 2.6) และนอยกวาสปดาหท 1 (Mean rank = 2.4)

ตามลาดบ ดงตาราง 8

60

ตาราง 8

คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการเปรยบเทยบรายค คาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก

ในแตละชวงสปดาห ดวยสถต Friedman’s test (N=30)

สปดาหท คาเฉลย SD Mean rank Chi-square df p (Asym sig)

สปดาหท 1 159.83 5.51 2.40 54.72 2 .00*

สปดาหท 4 160.3 5.49 2.60

สปดาหท 8 144.73 3.49 1.00

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของระดบความดนโลหตซสโตลก ในแตละ

ชวงสปดาห แบบเนเมนย พบวาหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมกบกอนไดรบโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) และหลงไดรบ

โปรแกรมปรบเลยนพฤตกรรมกบกอนไดรบการพยาบาลตามปกต มความแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถต (p < .05) ซงผลการวเคราะหเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 และขอท 4 ดงตาราง 9

ตาราง 9

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก ในแตละชวง

สปดาห แบบเนเมนย (Nemenyi test) (N=30)

เปรยบเทยบแตละชวงสปดาห q p แปลผล

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 4 1.1 > .05 ไมแตกตางกน

สปดาหท 5 กบสนสดสปดาหท 8 14.05 < .05 แตกตางกน

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 8 12.95 < .05 แตกตางกน

*q.05,87,3 = 3.39 Level of significance α = 0.05

ระดบความดนโลหตไดแอสโตลก เมอเปรยบเทยบความแปรปรวนจากขอมลใน

แตละสปดาห ทงกอนและหลงไดรบโปรแกรม และกอนและหลง ไดรบการพยาบาลตามปกตโดย

ใชสถตของฟรดแมนพบวา มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตอยางนอย 1 ค (p < .05) ท

คาไคสแควร = 52.62, df= 2, p < .01 โดยคาเฉลยอนดบระดบความดนโลหตไดแอสโตลกในสปดาห

ท 8 (Mean rank) เทากบ 1.0 นอยกวาคาเฉลยอนดบในสปดาหท 4 (Mean rank= 2.6) และนอยกวา

สปดาหท 1 (Mean rank= 2.4) ตามลาดบ ดงตาราง 10

61

ตาราง 10

คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการเปรยบเทยบรายค คาเฉลยระดบความดนโลหตไดแอสโตลก

ในแตละชวงสปดาห ดวยสถต Friedman’s test (N=30)

สปดาหท คาเฉลย SD Mean rank Chi-square df p (Asym sig)

สปดาหท 1 98.8 3.34 2.40 52.62 2 .00*

สปดาหท 4 99.06 3.32 2.60

สปดาหท 8 85.4 3.42 1.00

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของระดบความดนโลหตไดแอสโตลก ในแตละ

ชวงสปดาห แบบเนเมนย พบวาหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมกบกอนไดรบโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p < .05) และหลงไดรบโปรแกรม

ปรบเลยนพฤตกรรมกบกอนไดรบการพยาบาลตามปกตมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

(p < .05) ซงผลการวเคราะหเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 และขอท 4 ดงตาราง 11

ตาราง 11

เปรยบเทยบความแตกตางในแตละคของคาเฉลยระดบความดนโลหตไดแอสโตลก ในแตละชวง

สปดาห แบบเนเมนย (Nemenyi test) (N=30)

เปรยบเทยบแตละชวงสปดาห q p แปลผล

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 4 1.1 > .05 ไมแตกตางกน

สปดาหท 5 กบสนสดสปดาหท 8 14.05 < .05 แตกตางกน

สปดาหท 1 กบสนสดสปดาหท 8 12.95 < .05 แตกตางกน

*q.05,87,3 = 3.39 Level of significance α = 0.05

อภปรายผลการวจย

การศกษาครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอ

ในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได มการศกษากลมตวอยาง

กลมเดยวกนแตมการศกษาตางระยะเวลาโดยทระยะควบคมไดรบการพยาบาลตามปกตและระยะ

ทดลองไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมโดยทผวจยมการอภปรายผล ดงน

62

1. ลกษณะของกลมตวอยาง

2. ผลการทดสอบสมมตฐาน

ลกษณะของกลมตวอยาง

1.1 ขอมลทวไปของผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

การศกษาในครงนพบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงมากทสด รอยละ60

ซงสอดคลองตามโครงสรางของประชากรจากขอมลการสารวจสขภาพของประชาชนคนไทยโดยการ

ตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 (กระทรวงสาธารณสข, 2552) ทพบวาความชกของการเกด

โรคความดนโลหตสงในเพศหญงมากกวาเพศชาย และพบในกลมผสงอายตอนตนอาย 60-69 ป

สถานภาพคเปนสวนใหญคดเปนรอยละ 53.33 เนองจากกลมวยนเปนวยทยงมสขภาพรางกายทยงไม

เสอมสภาพทางรางกายเหมอนกบผสงอายวยอน (พรรณธร, 2555) ยงมบทบาทและหนาทหลกคอการ

ทาหนาทภายในครอบครวจงสงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาได ซงมความสอดคลองกบ

การศกษาของศรลกษณ (2557) พบวาผสงอายตอนตนสวนใหญเปนเพศหญง มบทบาทและภาระใน

หนาทภายในครอบครวจงสงผลตอความตอเนองในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ สวน

ใหญกลมนจะศกษาภาคบงคบศาสนาเพยงอยางเดยว เนองจากบรบทในพนทในอดตจะมความ

เครงครดในศาสนาและการศกษาภาคบงคบยงมนอย ซงมความสอดคลองกบการศกษาของทพยวด

(2552) พบวาผสงอายสวนใหญไมไดรบการศกษาภาคบงคบ จะมการศกษาทางศาสนาเพยงอยางเดยว

จงไมสามารถอานภาษาไทยได

1.2 ขอมลดานสขภาพ

จากการศกษาพบวา กลมตวอยาง 30 ราย มลกษณะทคลายกบผปวยความดนโลหตสง

ทไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตสงได เชนการศกษาของชลการ (2557); รกษชนก (2555) ท

พบวา คาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก 165.83 มลลเมตรปรอท และคาเฉลยระดบความดน

โลหตไดแอสโตลกมากกวา 92.73 มลลเมตรปรอท และจะพบโรครวมคอโรคไขมนในหลอดเลอด

รวมดวย เนองจากบรบทของผสงอายมสลมในพนทชอบรบประทานอาหารทมสวนผสมของไขมน

ซงมความสอดคลองกบการศกษาของณฐยา (2553) พบวาผสงอายมสลมในอาเภอหนองจก

มพฤตกรรมการบรโภคอาหารประเภทไขมนเปนสวนใหญ จงทาใหผสงอายมสลมไมสามารถ

ควบคมโรคความดนโลหตสงใหอยในเกณฑปกตได ภาวะไขมนในหลอดเลอดจะไปเกาะตดทผนง

หลอดเลอด เกดการตบของหลอดเลอดแดง สงผลทาใหหวใจมการบบตวและสบฉดเพอสงเลอดไป

เลยงสวนตางๆ ของรางกายทาใหความดนโลหตเพมสงมากขน (ศรอร และพเชต, 2556)

จากลกษณะทไดกลาวมาขางตนจงมความสมพนธกบจานวนเมดยา และจานวนมอยา

ทไดรบในแตละวน ผปวยกลมนสวนใหญไดรบยาจานวน 3 มอ เฉลย 5 เมดตอวน มากทสด ไดรบการ

63

รกษาดวยยา 2 ชนดคอกลมยายบย ง แองจโอเทนซน-คอนเวอรตง เอนไซม (ACEI Inhibitor, เอ ซ อ ไอ)

และกลมยา ปดกลนการไหลเขาของเกลอแคลเซยม (calcium-channel blocker, แคลเซยม ชนเนล

บลอกเกอร) รวมกนมากทสด เนองจากการรกษาดวยยาในผสงอาย จะเรมตนใหการรกษาดวยยาปดกน

การไหลเขาของเกลอแคลเซยม (calcium-channel blocker) หากผปวยมอาการของหวใจวาย หรอมความ

เสยงสงตอภาวะหวใจวาย ใหใชยาขบปสสาวะ และถาไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตสงไดจะ

เพมยาชนดท 2 คอยาตวยบย ง แองจโอเทนซน-คอนเวอรตง เอนไซม (ACEI Inhibitor) (พสนธ, 2556)

ซงการศกษาครงนพบวาเมอไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม สงผลใหผสงอายมสลมมความ

รวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน อาจเนองจากมความพงพอใจในการใหบรการซงผลการศกษาไม

แตกตางกนกบศลพร (2553) ทพบวาความพงพอใจในการรบบรการสงผลตอความรวมมอในการรกษา

ดวยยาของผสงอาย ซงในโปรแกรมมการจดทาปฏทนการรบประทานยาโดยมสญลกษณตดเวลาในการ

รบประทานยาในแตละมอ ทาใหผสงอายมสลมสามารถจดการดแลตนเองเกยวกบการรบประทานยาได

สงผลทาใหเกดสมรรถนะในการดแลตนเองเพมมากขน และเนองจาก การจดกจกรรมในโปรแกรมม

การบรณาการหลกศาสนาอสลามรวมกบการใชกระบวนการมาปรบเปลยนพฤตกรรม โดยสามารถแยก

ประเดนของการมความรวมมอในการรกษาดวยยาไดดงน

ผลการศกษาตามสมมตฐาน

การทดลองนมการควบคมตวแปรตางๆ เพอลดการเกดตวแปรแทรกซอน คอ การ

คดเลอกกลมตวอยางกลมเดยวกน เพอใหกลมตวอยางมความเปนเอกพนธมากทสด และมการคดเลอก

กลมตวอยางตามเกณฑการคดเขา และเกณฑการคดออก เชน ลกษณะตามเกณฑอาย โรครวมตางๆ

ระดบความดนโลหต และการไดรบยาเพมในระหวางการทดลอง และไดมการเปรยบเทยบซ าในระยะ

ทดลองทงกอนและหลงการทดลอง เพอทดสอบการเกดวฒภาวะจากการไดรบการทดสอบหลายครง

และมการควบคมตวแปรแทรกซอนซ าจากการใชกลมเดยว คอ การนาแบบประเมนการนบเมดยามาใช

ในการประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาซ า รวมกนกบแบบประเมนของมอรสก ซงผล

การศกษา พบวาความรวมมอในการรกษาดวยยาในระยะควบคมไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

แตผลการศกษาพบวาในระยะทดลองสนสดสปดาหท 4 จนถงสนสดสปดาหท 8 มความแตกตางกนอยาง

มนยสาคญทางสถต (p < .05) เนองจากตงแตสนสดสปดาหท 4 มการจดทาโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมโดยใชกระบวนการตางๆ จากการทบทวนวรรณกรรมเพอสงเสรมความรวมมอในการรกษา

ดวยยา ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 1 และขอท 3 สามารถอภปรายไดดงน

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม มผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยาเนองจาก

ชดกจกรรมในโปรแกรมไดพฒนาจากแนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม ของโปรชาสกา

และคณะ (Prochasca et al., 1994) ซงการจดกจกรรมใหเหมาะสมตามระยะพฤตกรรม โดยผาน

64

กระบวนการปรบความรสกนกคด (cognitive or experiential process) และกระบวนการปรบเปลยน

พฤตกรรม (behavioral process) ซงสามารถสงเสรมการปรบเปลยนพฤตกรรมได (อมาพร, 2555)

การใชวธการต งเปาหมาย (goal-setting) และการทาพนธะสญญาโดยการจด

กจกรรม “ญาญ สญญาใจ” ใชหลกศรทธา และการแลกเปลยนเรยนรเกยวกบหลกศาสนาทถกตอง

ในการดแลตนเองโดยใหผสงอายมสลมยกมอขอดอาอจากพระเจาพรอมกนโดยกาหนดเปาหมาย

ของตนเองและทาพนธะสญญาในการดแลตนเองตามหลกความประสงคของพระผเปนเจา เพอให

ตนเองสามารถปฏบตตามเปาทวางไว และไดลงลายมอชอ พรอมกน ซงจากกจกรรมดงกลาวตาม

หลกศาสนาแลวถาการขอวงวอนตอพระผเปนเจาและไดสญญากบพระผเปนเจาแลวผปฏบตจะตอง

ปฏบตอยางเครงครด (จนจรา, 2554) ดงนน จงสงผลใหผปวยมสลมมสมรรถนะแหงตนในการดแล

ตนเองเพมมากขน มความรสกเชอมน และมนใจในการดแลตนเองเพอการจดการกบภาวะสขภาพ

ของตนเองใหบรรลตามเปาหมายทกาหนดไว ตามความประสงคของพระผเปนเจาทไดสญญาไว

ซงมความสอดคลองกบการศกษาของณฐยา (2554)กลาววา การทาพนธะสญญา คอการกาหนด

แนวทางทมความสอดคลองกบความตองการของตนเอง การทาพนธะสญญาเปนสวนหนงของ

กระบวนการคด เปนตวเชอมระหวางความรและการกระทา และจะนาไปสการประเมน

ความสามารถของตนเอง (รงนภา, 2555)

การใชความสมพนธเชงชวยเหลอและสนบสนนใหเกดพฤตกรรม (อมาพร, 2555)

เปนการเออใหพฤตกรรมใหมเกดงายขน โดยมการชวยเหลอดานตางๆ เชน การตดตามทางโทรศพท

เจาหนาทและครอบครวใหกาลงใจและกระตนเตอน ซงการศกษาในครงนไดมการจดกจกรรม “รวมทา

สรางเนยะมต” และกจกรรม“รวมดวยชวยกน วาญบทตองกนยาความดน” กบกลมตวอยางในระยะท 3

และระยะท 4 ซงเปนกจกรรมทใหครอบครวมสวนรวมในการจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละ

หนวยการใช และกระตนเตอนการรบประทานยาสงเกตอาการผดปกตตางๆ ทอาจจะเกดขนจาก

ผลขางเคยงจากการรกษาดวยยาได ซงครอบครวเปนบคคลทอยใกลชดกบผสงอายมากทสดและเปน

บคคลทมความสาคญตอการดาเนนชวตของผสงอาย (อษณย, 2549) จากการศกษาพบวาในระหวางท

ญาตผดแลไดใหความสนใจเกยวกบการจดยาใหผสงอายไดกลาวกบญาตวา “แมตองการใหลกสนใจ

แมแบบนแตแมกเขาใจวาลกไมมเวลา ตอไปถามแผงยาใชทบานแมสามารถชวยเหลอตนเองได ใน

การกนยาเอง ไมตองพงลกอกตอไป” และจากการโทรศพทตดตามการรบประทานยาทบานทงกบญาต

และผสงอาย พบวาผสงอายดใจ ทเจาหนาทใหความสนใจตดตามอาการเกยวกบการรบประทานยา

อยางตอเนอง มความตองการใหเจาหนาทโทรศพทตดตามบอยๆ และในระหวางการจดกจกรรม

ผสงอายไดโทรศพทตดตอสอบถามอาการเกยวกบการรบประทานยากบเจาหนาทพยาบาลเอง ซงการ

พดคย ใหกาลงใจใหความสนใจเรองราวผสงอาย สงผลใหผสงอายมความรสกอบอนซงมความ

สอดคลองกบการศกษาของชลการ (2557) พบวาการใหกาลงใจ ใหความสนใจเอาใจใสในผสงอาย

จะสงผลใหผสงอายรสกมคณคาในตนเอง จากกจกรรมความสมพนธเชงชวยเหลอทางสงคมดวย

65

วธการตางๆ ทไดกลาวมาขางตน ทาใหผสงอายมความรสกมคณคาในตนเอง มกาลงใจ จงสงผล

การสงเสรมสมรรถนะในการปรบเปลยนพฤตกรรมได

จากการทากจกรรมขางตนทใชทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมของ

โปรชาสกาและคณะ พบวาสามารถสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอได สอดคลองกบผลการทบทวนวรรณกรรมทมการใช ทฤษฎการปรบเปลยนพฤตกรรม

ของโปรชาสกา และคณะ ในกลมโรคตางๆ สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมตางๆ ได เชนจากผล

การศกษาประสทธผลของการประยกตทฤษฎ การปรบเปลยนพฤตกรรมในประชากรกลมเสยง

เบาหวาน ชนดท 2 ของณชาพฒน และคณะ (2556) ประสทธผลของการประยกตทฤษฎการปรบเปลยน

พฤตกรรม ในการเลกบหรของเจาหนาทรกษาความปลอดภยของ เบญจมาศ และคณะ (2555) และผล

ของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกบกลมประคบประคอง ตอพฤตกรรมดานโภชนาการ

ของผปวยโรคหวใจขาดเลอดของดวงตา (2552) และไดมการศกษาเพมเตมผลของการใชโปรแกรม

สนบสนนการเลกบหรตอพฤตกรรมการเลกสบบหรในผสงอายมสลม ทเปนโรคปอดอดกนเรอรง

ของนรซน (2557) โดยใชหลกศรทธาในศาสนาอสลามาบรณาการในโปรแกรม พบวา ภายหลงการ

ทดลองการปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมทไดรบโปรแกรมสงกวากลมทไมไดรบโปรแกรม

นอกจากการใชทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมแลว ผวจยไดใชวธการ

ตางๆ ทเปนขอสรปจากการทบทวนหลกฐานเชงประจกษมาสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยา

ซงจากการทบทวนวรรณกรรมเชงอภมาณของคอนและคณะ (Conn et al., 2009) พบวาการใช

วธการทหลากหลาย เชน การใหความรเกยวกบอาการและอาการแสดง การดแลรกษา และยารกษา

โรคความดนโลหตสง จะชวยใหผปวยเกดการรบร และมความเชอทถกตองเกยวกบโรค การให

ครอบครว และเจาหนาทกระตนเตอน และการมปฏทนการรบประทานยาแตละครง สามารถ

สงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาได ซงจากการศกษาของแบกเวล (Bagwell, 2013) พบวา

ความเชอทางสขภาพจะมความสมพนธกนกบหลกความเชอ วถการดาเนนชวต ถาบคคลมความเชอ

ทไมถกตองในเรองการดแลสขภาพจะสงผลตอพฤตกรรมสขภาพและมความสอดคลองกบ

การศกษาของ คอนและคณะ (Conn et al., 2009) และ ฮาซฮาซานอกลและโกสม (Hasihasanoglu &

Gozum, 2011) พบวา ความเชอดานสขภาพสงผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา การลดอปสรรค

ของความรวมมอในการรกษาดวยยา โดยการจดทาปฏทนการรบประทานยาแตละหนวย ดวยภาษาท

อานไดงาย ชดเจน ระบเวลาในการรบประทานยาซงสอดคลองกบการศกษาของอารมสตรอง

(Armstrong, 2010) ทพบวาการใชสงกระตนเตอนการรบประทานยามความสมพนธกบความรวมมอ

ในการรกษาดวยยา การใชภาพแทนสญลกษณการรบประทานยาในแตละมอสาหรบผปวยทไมร

หนงสอ เพอใหผปวยสามารถบอกเวลาในการรบประทานยาในแตละมอได (บวรรตน และสงวน,

2557)

66

นอกจากนการจดทาแนวทางการจดการดแลตนเองเบองตนเกยวกบการใชยาโรค

ความดนโลหตสง เพอใหครอบครวผดแลไดใหขอมล และกระตนเตอนอานใหผปวยฟง สงผลให

ผปวยโรคความดนโลหตสงมสมรรถนะในการดแลตนเองเพมมากขน (Bagwell, 2013) และในปฏทน

การรบประทานยามการจดทาการกระตนเตอนการรบประทานยาตามบทบญญตของศาสนาอสลาม ซง

ผปวยมสลมจะมหลกการดาเนนชวตอยในหลกการของศาสนาอสลามอยางเครงครด (ทพยวด, 2552)

จงเปนแรงกระตนทาใหเกดพฤตกรรมการรบประทานยาเพมมากขน มความสอดคลองกบการศกษา

ของอารรตน (2557) พบวาการใหขอมลขาวสารโดยครอบครวคอยกระตนเตอนในการดแลจดการ

สขภาพ รวมกนกบผปวยโรคความดนโลหตสง และจากการศกษาเพมเตมของฮาซกฮาซานอกลและ

โกสม (Hacihasanoglu & Gozum, 2011) พบวาการตดตามใหกาลงใจทางโทรศพทโดยการสอบถาม

ขอมลอาการและอาการแสดง ผลขางเคยงจากการรบประทานยาสามารถสงเสรมความรวมมอในการ

รกษาดวยยาได ซงมความสอดคลองกบการศกษาของนรรตนและคณะ (2549) พบวา การตดตามทาง

โทรศพทมผลตอความรวมมอในการรกษาดวยยา ภายในโปรแกรมผวจยไดโทรศพทตดตามการกลาว

ทกทายแบบมสลม เพอใหผปวยเกดความไววางใจ การซกถามปญหา และอปสรรคเกยวกบการ

รบประทานยา และการใหกาลงใจแรงเสรมเกยวกบการดแลตนเองตามพนธะสญญาทวางไว และให

คาปรกษา กลาวชมเชยใหกาลงใจทกครง เพอใหกลมตวอยางมความรสกมคณคาในตนเองและเกด

ความเชอมนในความสามารถในการดแลตนเองเพมมากขน

ผลการศกษา พบวา ผสงอายความดนโลหตสงมสลมในกลมทดลองมคาเฉลย

ระดบความดนโลหตตากวากอนเขารวมโปรแกรม และตากวาระยะควบคมอยางมนยสาคญทาง

สถต (p < .05) ซงเปนไปตามสมมตฐานทวาผสงอายความดนโลหตสงมสลมหลงเขารวมโปรแกรม

ปรบเปลยนพฤตกรรมมคาเฉลยระดบความดนโลหตตากวากอนเขารวมโปรแกรมและตากวากลม

ควบคมตามสมมตฐานขอท 2 และขอท 4 อธบายไดวา

การสงเสรมใหผสงอายมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอ โดยใหเขารวมกจกรรมตางๆ ในโปรแกรมสงผลตอการลดลงของระดบความดนโลหต

ซสโตลก และระดบความดนโลหตไดแอสโตลก เนองจากกลไกการออกฤทธของยาเมดโรค

ความดนโลหตสง ผสงอายสวนใหญไดรบยาแองจโอเทนซน-คอนเวอรตง เอนไซม (ACEI

Inhibitor) จะถกดดซมไดเรวจากทางเดนอาหาร (ณฐวธ, 2553) เรมออกฤทธภายใน 2 ชวโมง และ

สามารถออกฤทธไดนาน 6-9 ชวโมง การใชยาชนดนสามารถประเมนระดบความดนโลหตเพอปรบ

ขนาดของยาเตมทหลงจากการใชยา 3-6 สปดาห (คณาจารยภาคเภสชวทยา, 2545) ยาปดกนการ

ไหลเขาของเกลอแคลเซยม (calcium-channel blocker) ยาจะดดซมไดสมบรณหลงจากรบประทาน

ออกฤทธภายใน 30-60 นาท สามารถอยไดนาน 1-64 ชวโมง เมอใหยาตดตอกนจะทาใหฤทธของยา

อยไดนานมากยงขน ซงการรกษาทตอเนองและสมาเสมอจะสงผลตอการลดระดบความดนโลหต

มากทสด และควรประเมนผลของการรกษาทก 1 เดอนเพอปรบขนาดยาตามระดบความดนโลหต

67

(แนวปฏบตโรคความดนโลหตสง, 2555) เมอผสงอายมสลมมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยาง

ตอเนองและสมาเสมอจะสงผลตอระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมลดลงอยางมนยสาคญทาง

สถตและจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสงของลอและคณะ

(Lau et al., 2010); มนเตอรและคณะ (Muntner et al., 2011) ทพบวาระยะการทดลองประสทธผลของ

ยาทไดผลมากทสดคอ ระยะเวลา 8 สปดาห เพราะมความสอดคลองกบกลไกการออกฤทธของยาโรค

ความดนโลหตสงซงสวนใหญจะออกฤทธหลงการใชยาประมาณ 3-6 สปดาห ซงเมอผสงอายมสลม

มการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ ในสปดาหท 8 สงผลตอระดบความดนโลหตลดลงอยาง

มนยสาคญทางสถต (p < .05) ตามสมมตฐานขอท 2 และขอท 4

68

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลองแบบหนงกลมใชระยะเวลาในการศกษา

ทงหมด 8 สปดาห โดยวดผล 2 ระยะ คอ ระยะควบคมสปดาหท 1 จนถงสนสดสปดาหท 4 และ

ระยะทดลอง ในสนสดสปดาหท 4 จนถงสนสดสปดาหท 8 มวตถประสงคเพอศกษาผลของ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม ตอความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบความดนโลหตใน

ผสงอายมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได กลมตวอยางทศกษาเปนผสงอายมสลมทมารบ

การรกษาทศนยการจดการโรคเรอรงในโรงพยาบาลชมชนภาคใตตอนลางแหงหนง จานวน 30 ราย

คดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทกาหนด และดาเนนการเกบขอมล ระหวางเดอนตลาคม 2557-

ธนวาคม 2557

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย 2 สวน คอ 1. เครองมอทใชในการ

ทดลอง คอ โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม โดยมสวนประกอบของเครองมอ ดงน คอ 1) แนวทาง

การใชโปรแกรม 2) แผนการปรบเปลยนพฤตกรรมและ 3) ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการ

ใช 4) เครองวดความดนยหอออมรอน 2. เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล คอ 1) แบบสอบถามขอมล

ทวไป 2) แบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา 3) แบบบนทกระดบความดนโลหต

ตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทานและหาความเทยงของแบบสอบถามความ

รวมมอในการรกษาดวยยาไดระดบความเชอมน 0.9

การเกบรวบรวมขอมล เมอคดเลอกกลมตวอยางไดตามเกณฑการคดเขา ผวจ ย

อธบายดาเนนการเกบรวบรวมขอมลในระยะควบคมในสปดาหท 1 จนถงสนสดสปดาหท 4 โดย

ไมไดแจงใหกลมตวอยางรบทราบ เพอปองกนการสงผลในระยะทดลอง เมอนดมาพบในระยะทดลอง

ผวจยชแจงวตถประสงคการวจย ขนตอนและวธการดาเนนการทดลอง และการพทกษสทธกลม

ตวอยางสามารถเขารวมและถอนตวออกจากวจย ไดทาการทดลองในสนสดสปดาหท 4-สปดาหท 8

และนาผลการวจยมาวเคราะหความแตกตาง

การวเคราะหขอมล

1. วเคราะหขอมลทวไปของกลมตวอยาง โดยใชการแจกแจงความถ รอยละ

สวนเบยงเบนมาตรฐาน

69

2. เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยความรวมมอในการรกษาดวยยาและ

ระดบความดนโลหตในระยะควบคมและระยะทดลองโดยใชสถตฟรดแมน (Friedman test) และ

เปรยบเทยบเปนรายคโดยใชทดสอบแบบ เนเมนย (Nemenyi test)

สรปผลการวจย

1. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดน

โลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวากอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมอยางมนยทางสถต (p < .05)

2. คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงหลงไดรบ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตากวากอนไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมอยางมนยทาง

สถต (p < .05)

3. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมความดน

โลหตสงหลงไดรบโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมสงกวาผสงอายมสลมความดนโลหตสงกอน

ไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05)

4. คาเฉลยระดบความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงหลงไดรบ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตากวาผสงอายมสลมความดนโลหตสงกอนไดรบการพยาบาล

ตามปกตอยางมนยทางสถต (p < .05)

ขอจากดในการวจย

1. โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมมการตดตามทางโทรศพทซงสาหรบบางพนท

ทสญญาณโทรศพทไมเอออานวยตอการตดตอทาใหไมสามารถตดตอทางโทรศพทไดในกลม

ตวอยางบางคน ซงทาใหตดตอทางโทรศพทกบกลมตวอยางบางคนลาชา

2. ในขนดาเนนการทดลอง ผวจยเปนผประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา

ของมอรสก ทงกอนและหลงการทดลอง แตไดมการควบคมตวแปรแทรกซอนทอาจจะเกดความ

ลาเอยงจากผวจย โดยการบนทกขอมลการนบเมดยาทเหลอและไดรบในแตละครงโดยมผชวยวจย

ดาเนนการเกบขอมลและผวจยนามาคานวณความรวมมอในการรกษาดวยยา

70

ขอเสนอแนะ

จากผลการใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมมผลตอความ

รวมมอในการรกษาสงขนสงผลตอระดบความดนโลหตลดลง มขอเสนอแนะในการนาผล การวจย

ไปใช และขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป ดงรายละเอยดตอไปน

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

ดานปฏบตการพยาบาล

1. พยาบาลทแผนกดแลผปวยโรคความดนโลหตสง สามารถศกษาขนตอนตางๆ ใน

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม ในครงนและนาไปใชกบผสงอายมสลมความดนโลหตสงทไม

สามารถควบคมโรคความดนโลหตได เนองจากโปรแกรมมขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมทจดทา

ตามระยะพฤตกรรมและนามาบรณาการกบหลกศรทธาในศาสนาอสลาม เนนใหผสงอายมสลมม

ความเขาใจในหลกศาสนาทถกตองเกยวกบการดแลรกษาตนเอง ซงเปนหลกความเชอและยดถออยาง

เครงครดในผสงอายมสลม และสงผลตอการสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนอง

และสมาเสมอ

2. พยาบาลและเจาหนาททดแลผสงอายมสลมโรคความดนโลหตสงทไมสามารถ

ควบคมโรคความดนโลหตได สามารถนารปแบบปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใชไดตาม

รปแบบปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช เนองจากใชงาย สะดวก เหนไดชดเหมาะกบ

ผสงอายมสลม แตสาหรบบรบทบางพนท ทมขอจากดในการจดหาซออปกรณในการจดทาปฏทนการ

รบประทานยาแตละหนวยการใช สามารถปรบวสดอปกรณใหเหมาะสมในแตละพนทได แตลกษณะ

สาคญทตองมในปฏทนคอสามารถใสซองยาครบ 30 วน และควรใชลกษณะสญลกษณซองยาท

เหมอนกบการศกษาในครงนเนองจากเปนสญลกษณทผานการทดสอบมาแลววาผปวยทไมรหนงสอ

สามารถเขาใจในได และสามารถสงผลความรวมมอในการรกษาดวยยาไดอยางตอเนองและสมาเสมอ

สงผลตอระดบความดนโลหตลดลง

ดานบรหาร

1. ผบรหารควรสงเสรมในการใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมโดยมการ

ประสานงานกบหนวยงาน องคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมในการปรบเปลยนพฤตกรรม

ของผปวยในชมชน โดยใชงบสนบสนนการจดทาปฏทนการรบประทานยากบหนวยงานองคกร

ปกครองสวนทองถน เพอใหชมชนมสวนรวมในการดแลผสงอายรวมกน

71

ดานการวจยทางการพยาบาล

1. การศกษางานวจยในครงนมการศกษาในกลมผสงอายมสลมโรคความดนโลหตสง

ทไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตไดโดยกลมตวอยางสามารถสอสารภาษาไทยได ซงยงพบวา

ในบางพนท ผสงอายมสลมทไมสามารถสอสารภาษาไทยไดมเปนจานวนมาก จงควรมการศกษาทง

กลมทไมสามารถสอสารภาษาไทยไดรวมดวย

2. ควรนาแนวคดการปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยาไป

ศกษาในผปวยเรอรงอนๆ เชน เบาหวาน โรคหวใจ และโรคเอดส เนองจากโรคเรอรงทกโรคม

ความจาเปนทตองมความรวมมอในการรกษาดวยยาเพอปองกนและลดภาวะแทรกซอนทอาจจะ

เกดขนได

72

เอกสารอางอง

กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. (2556). ระบบการเฝาระวง

พฤตกรรมสขภาพเพอปรบเปลยนพฤตกรรมเสยง (3 อ. 2ส.) ของกลมปกต/เสยง/ปวย

โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ในประเทศไทย: นโยบายสการปฏบตสาหรบสถาน

บรการสขภาพระดบปฐมภม (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร.

คณะทางานวชาการและวจย สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข. (2552). การบรณาการ

องคความรบทบญญตศาสนาอสลามกบการสรางเสรมสขภาพ: โรคเรอรง (หวใจและ

หลอดเลอด โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง). สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

คณาจารย ภาควชาเภสชวทยา. (2545). เภสชวทยา (ฉบบปรบปรงใหม). กรงเทพมหานคร:โรงพมพ

เทกซแอนดเจอรนล.

จฑาภรณ กญญาคา, ธนนรรจ รตนโชตพานช, อรอนงค วลขจรเลศและเบญจพร ศลารกษ.

(2012). คณภาพบรการดแลรกษาผปวยตดเชอเอชไอวและโรคเอดส: กรณศกษาใน

โรงพยาบาลชมชน จงหวดรอยเอด. การประชมวชาการและนาเสนอผลงานระดบชาต ณ

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน,11-12(2), 61-71.

จนจรา ทรงเตะ. (2554). พฤตกรรมสขภาพทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจของชาวไทย

มสลมในชมชนมสวรรณ 3. การคนควาอสระสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการจด

การสรางเสรมสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพมหานคร.

ชลการ ชายกล. (2557). ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการตนเองและการมสวนรวมของ

ครอบครวตอพฤตกรรมสขภาพและความดนโลหตของผ สงอายโรคความดนโลหตสง.

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ฐาณชญาณ หาญนรงค. (2553). ผลของโปรแกรมสงเสรมการจดการตนเองตอความสมาเสมอใน

การรบประทานยาตานไวรสเอดสของผ ตดเชอเอชไอว/ผ ปวยเอดส. วทยานพนธพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลา

นครนทร, สงขลา.

ดวงตา สวรรณรตน. (2552). ผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกบกลมประคบ ประคอง

ตอพฤตกรรมดานโภชนาการของผ ปวยโรคหวใจขาดเลอด. วทยานพนธพยาบาลศาสตร

73

มหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร,

สงขลา.

ณฐยา มกดารตน. (2553). แนวปฏบตการพยาบาลเพอปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของ

ผปวยมสลมทมภาวะความดนโลหตสง. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการ

พยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ณฐวธ สบหม. (2553). เภสชวทยา: เนอหาสาคญและแบบฝกหด (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร:

บรษท โฮลสตก พบลชชง จากด.

ณชาพฒน เรองสรวฒก, ปาหนน พชยภญโญ, และสณย ละกาปน. (2556). ประสทธผลของ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหาร โดยประยกตทฤษฎขนตอนการ

เปลยนแปลง ในประชากรกลมเสยงโรคเบาหวาน ชนดท 2. วารสารพยาบาลสาธารณสข,

27(1), 74-87.

ทรงฤทธ ทองมขวญ. (2552). ความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการปองกนภาวะแทรกซอนของ

ผปวยโรคความดนโลหตสงทประกอบอาชพกรดยาง. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ทศนย ขนทอง. (2555). ผลของโปรแกรมสนบสนนการจดการตนเอง ตอพฤตกรรมการจดการตนเอง

และระดบนาตาลในเลอด ในผ ปวยเบาหวานชนดท 2 ทใชอนซลน. วทยานพนธนพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ทพยวด พนธภาค. (2552). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายมสลมโรค

ความดนโลหตสง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

นรซน กะรยอ. (2557). ผลของการใชโปรแกรมสนบสนนการเลกบหรตอพฤตกรรมการเลกสบ

บหรในผสงอายมสลมทเปนโรคปอดอดกนเรอรง. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย สงขลานครนทร,

สงขลา.

นงลกษณ องคมณ. (2553). ประสทธผลของโปรแกรมสงเสรมความสามารถในการแกไขปญหาตอ

ความสมาเสมอในการรบประทานยาในผ ปวยเบาหวาน ชนดท 2. วทยานพนธพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล,

กรงเทพมหานคร.

74

นรรตน สมเพชร, ชดชนก เรอนกอน, และอญชล เพมสวรรณ. (2549). ผลการเตอนทางโทรศพท

ตอความรวมมอในการใชยาลดความดนโลหตของผปวยนอก. สงขลานครนทรเวชสาร,

25(2), 89-97.

เบญจมาส บณยะวน, วนเพญ แกวปาน, สรนธร กลมพากร, และนนทวช สทธรกษ. (2555).

ประสทธผลของการประยกตทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการเลกสบบหร

ของเจาหนาทรกษาความปลอดภย โรงพยาบาลศรราช.วารสารเกอการณย, 19(2), 88-102.

บวรรตน องศวฒนากลและสงวน ลอเกยรตบณฑต. (2557). การพฒนาฉลากภาพสาหรบผปวย

ทไมรหนงสอ ตอนท 1: วธการรบประทานยาเมด. วารสารเภสชกรรมไทย, 6(1), 41-60

ปารชาต โรจนพลากรและยวด ฤาชา. (2549). สถต สาหรบงานวจยทางการพยาบาล และการใช

โปรแกรม SPSS for Windows. กรงเทพมหานคร: บรษท จดทอง จากด.

ปยนช เสาวภาคย. (2549). ปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายโรคความ

ดนโลหตสง. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลผใหญ คณะ

พยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ประสาร เปรมะสกล. (2551). ลดความดนเลอด ดวยตนเอง (พมพครงท 9). กรงเทพมหานคร: หจก.

อรณการพมพ.

โปรแกรมคดกรองความเสยงโรคเรอรงโรงพยาบาลโคกโพธ. (2556). [online]. คนหาเมอ 3

พฤษภาคม 2556.

ผองพรรณ อรณแสง. (2552). การพยาบาลผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด (พมพครงท 6). ขอนแกน:

หจก.โรงพมพคลงนานาวทยา.

พสนธ จงตระกล. (2556). การใชยาอยางสมเหตผลเพอการจดการโรคเบาหวาน ความดนเลอดสง.

กรงเทพมหานคร: วฒนาการพมพ.

เพญนภา มะหะหมด. (2555). การพฒนาโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารและ

กจกรรมทางกายสาหรบสตรมสลมทมภาวะเมตาบอลกซมโดรม. สารนพนธพยาบาลศาสตร

มหาบณฑตสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลา

นครนทร, สงขลา.

ไพเราะ ประทมพร. (2555). การพฒนาโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนโดยใชกระบวนการ

กล มในการปรบพฤตกรรมการควบคมอาหารสาหรบผ ปวยโรคความดนโลหตสง .

สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาล

ศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

75

พรรณธร เจรญกล. (2555). การดแลผสงอาย: การสรางเสรมสขภาพ การปองกน การดแลและการ

ฟนฟสขภาพในผสงอาย (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: บรษท รงแสงการพมพ จากด.

รงนภา ลมลขต. (2555). ผลของโปรแกรมการประยกตการจดการตนเองตอพฤตกรรมการดแล

สขภาพเพอลดภาวะโลหตจางในสตรตงครรภมสลม. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหา

บณฑตสาขาการผดงครรภขนสง คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร,

สงขลา.

รกษชนก ทองศลป. (2555). ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกสาหรบการสงเสรมความ

รวมมอในการรกษาดวยยาของผ ปวยโรคความดนโลหตสงโรงพยาบาลปาเปา จงหวด

เชยงราย. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ลลตา ยะฝา. (2554). ความสมพนธระหวางการรบรสมรรถนะแหงตนและการปฏบตตวดาน

สขภาพของผ ปวยมสลมโรคความดนโลหตสง. สารนพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร,

สงขลา.

ศรลกษณ ถงทอง. (2557). ผลของโปรแกรมสนบสนนการจดการตนเองเพอชะลอไตเสอมจาก

เบาหวานตอพฤตกรรมการจดการตนเองและผลลพธทางคลนกในผปวยเบาหวานชนดท 2

ทไมสามารถควบคมระดบนาตาลในเลอดได. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขา

การพยาบาล ผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ศรอร สนธและพเชตวงรอด. (2556). การจดการรายกรณผ ปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสง.

กรงเทพมหานคร: วฒนาการพมพ.

ศลพร สรอยแกว. (2553). การพฒนาแนวปฏบตทางคลนกสาหรบการสงเสรมความรวมมอในการ

รกษาดวยยาของผสงอายโรคความดนโลหตสงโรงพยาบาลแมสาย จงหวดเชยงราย. การคนควา

แบบอสระพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

สถตสาธารณสข ป 2541 - 55 สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวงสาธารณสข.

คนหาเมอ 20 กรกฎาคม 2556. at http://bps.ops.moph.go.th/index.php? Mod=bps&doc= 5

สถตผปวยโรคเรอรง จงหวด ปตตาน. (2556). คนหาเมอ 3 พฤษภาคม 2556 at http://www.chronic.

sasukpattani.com/.

สมาคมโรคความดนโลหตสงแหงประเทศไทย. (2555). แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงใน

เวชปฏบตทวไป. กรงเทพมหานคร: มปป.

76

สภารตน คลนแกว. (2552). ผลของโปรแกรมใหความรดานสขภาพตอความรเรองโรคและการใชยา

ในผ สงอายทเปนโรคความดนโลหตสง. รายงานการศกษาอสระปรญญาพยาบาลศาสตร

มหาบณฑต สาขาการพยาบาลผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

สานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย. (2552). การสารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชน

ไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2552. กรงเทพมหานคร: กระทรวง

สาธารณสข.

สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2556). รายงานประจาป 2555.

กรงเทพมหานคร: องคการสงเคราะห ทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

อารรตน คมสวน. (2557). ผลของโปรแกรมการสงเสรมสมรรถนะแหงตนและการสนบสนนทาง

สงคมตอพฤตกรรมการควบคมอาหารและระดบความดนโลหตในผ ปวยโรคความดน

โลหตสงทควบคมระดบความดนโลหตไมได. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย สงขลานครนทร, สงขลา.

อมาพร ปญญโสพรรณ. (2555). แนวคดระยะการเปลยนแปลง. ใน ศรพร ขมภลขต และจฬาลกษณ

บารม (บรรณาธการ), คมอการสอนการสรางเสรมสขภาพในหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต.

แผนงานพฒนาเครอขายพยาบาลศาสตร เพอการสรางเสรมสขภาพ.

อษณย เพชรรชตะชาต. (2549). การสรางเสรมสขภาพครอบครวไทย. สงขลา: ลมบราเดอร การพมพ.

อสมาอลลตฟ จะปะกยา. (2556). คมอผปวยและการจดการตามหลกศาสนาอสลาม (พมพครงท 2).

ปตตาน: สานกเลขานการ มหาวทยาลยอสลามยะลา.

Allaire, B .T., Trogdon, J .G., Egan, B. M., Lackland, D .T., Masters, .D & Park, .T. (2011).

Measuring the IMPACT OF Continuing Medical Education Program on Patient Blood

Pressure. Hypertension, 13(7), 22-45.

Armstrong, A .K. (2010). The relationship of personal characteristic, behavioral capability,

environmental factors, and hypertension medication adherence in African American

adults with metabolic syndrome: University Georgia state.

Bagwell, D .K. (2013). The effect of self-efficiency on compliance with medical regimens: a meta-

analysis: College D'Youville.

Breaux-shropshire, T. (2010). Self-Blood Pressure Monitoring, Stage of Change, Medication Adherence,

self-Efficacy And Blood Pressure Control in Hypertensive workers: University Albama at

Birmingham.

77

Cheng, E. M., Cunningham, W.E., Towfighi, A., Sanossian, N., Bryg, R. J., Anderson, L., Guterman,

J. J., Gross-Schulman, S. G., Beanes, S., Jones, A. S., Liu, H.H.,Ettner, S. L., Saver, J. L., &

Vickrey, B. G. (2012). Randomized Controlled Trial of an Intervention to Enable Stroke

Survivors Throughout the Los Angeles County Safety Net to“Stay With the Guidelines”.

CircCardiovasc Qual Outcomes manuscript available in (PMC), March 1, 4(2), 229–234.

Conn, V.S., Hafdahl, R.A., Cooper, S. P., Ruppar, M. T., Mehr, R. D., & Russell, L. C. (2009).

Intervention to improve medication adherence among older adult: Meta-analysis of adherence

outcomes among randomized controlled trial. The Gerontologist, 49(4), 447-462.

Dalem, J. V., Krass, I. & Aslani, P. (2012). Interventions promoting adherence to cardiovascular

medicines: Review article. (Int J Clin Pharm), 34, 295–311.

Feng, C. C. (2009). Influence of Health Beliefs, Gender, Income, and Family/Social Support on

Compliance with Hypertensive Therapeutic Regimens Among Chinese Immigrants in the

United States. MD: The university catholic of America.

Glopal, K. K. (2006). 100 Statistic test (Third edition Publish). SAGE publications Ltd, : London

Grant, A. M. (2013). Hypertension knowledge, expectation of care, social support and adherence

to prescribed medications of African Americans with hypertension framed by the Roy

adaptation model. MD: The university city of New York.

Hacihasanoglu, R. & Gozum, S. (2011). The effect of patient education and home monitoring on

medication compliance, hypertension management, healthy lifestyle behaviors and B

MIina primary health care setting. (Journal of Clinical Nursing), 20, 692-705.

Jone, D. (2005). Phamaceutical Statistic (2nd ed). Published by the Pharmaceutical Press: Great

Britian.

Joint National Committee VIII. (2014). Evidence-base guideline for the management of high

blood pressure in adults report from the panel members appointed to the Eight Joint

National Committee Retrived from:http://www.jama.jamanetwork.com.

Justin, S. (2013). Pilot Study of a Somatosensory Intervention to Improve Medical Adherence in

Patients with Uncontrolled Hypertension. University Yale.

Krousel-Wood M. A. , & Frohlich, E D. (2010). Hypertension and Depression: Coexisting Barriers to

Medication Adherence. The Journal of Clinical Hypertension, 12(17), 481-486.

78

Lau, R., Stewart, K., McNamara, K. P., Jackson, S. L., Hughes, J. D., Peterson, G. M., Bortoletto, D.

A., McDowell, J., Bailey, M. J., Hsueh, A., & George, J. (2010). Evaluation of a community

pharmacy-based intervention for improving patient adherencetoanti hypertensives: a

randomised controlled trial. Lau et al. (BMC ). Health Services Research, 10(34), 2-7.

Muntner, P., Halanych, J.H., Reynolds, K., Durant, R., Vupputuri, S., Sung, V. WMeschia, J.F.,

Howard, V.J. Safford, M. M. & Krousel-Wood, M. (2011). Low Medication Adherence

and the Incidence of Stroke Symptoms among Individuals With Hypertension: The

REGARDS Study. The Journal of Clinical Hypertension, 13(7), 479-486.

National Stroke Association. (2010). Retrieved from http://www.stroke.org

Neafsey, P. J. Anderson, E., Coleman, C., Lin, C. A., M’lan, C. E., &Walsh, S. (2009). Reducing

adverse self-medication behaviors in older adults with the Next Generation Personal

Education Program (PEP-NG): Design and methodology. This article has been cited by other

articles in (PMC), August 25.

Prochaska, J.O., Norcross,J. C., & DiClemente, C. C. (1994). Changing For Good: A Revolutionary

Six-state Program For Overcoming Bad Habits and Moving Your Life Positivly Forward.

New York: Avon Books.

Rose, G. L., MacLean, C. D., Skelly, J., Badger, G. J., Ferraro, T. A. & Helzer, J. E. (2010).

Interactive Voice Response Technology Can Deliver Alcohol Screening and Brief

Intervention in Primary Care. (J Gen Intern Med), 25(4), 340–344.

Sarah, I. (2013). Evaluation of a text messaging intervention for patients with tuberculosis in

Argentina. The university of Utah.

Svarstad, B. L., Kotchen, J. M., Shireman, T. I., Crawford, S. Y., Palmer, P. A., Vivian, E. M. & Brown,

R. I. (2009). The team Education and adherence Monitoring World Health Organization.

(2012). New data highlight increases in hypertension, Diabetesincidence.Retrieved from

http://www.who.int/mediacentre/ news/releases/2012/world_health_statistics_20120516/en/.

79

ภาคผนวก

80

ภาคผนวก ก

การพทกษสทธของผเขารวมวจย

(สาหรบกลมควบคมและกลมทดลอง)

สวสดคะ ดฉนนางนนทกานต หวงจ เปนนกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาล

เวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร กาลงทาศกษาวจย เรอง ผล

ของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบความดนโลหต

ในผสงอายมสลมความดนโลหตสง ทควบคมโรคความดนโลหตไมได เพอนาขอมลทไดศกษาใน

ครงนเปนแนวทางในการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา อยางตอเนองและสมาเสมอ

เพอใหระดบความดนโลหตอยในเกณฑปกต

ทานเปนผทมคณสมบตและไดรบเลอกใหเปนตวแทนในการเขารวมการวจยครงน

จงใครขอความรวมมอจากทานในการเขารวมวจย โดยทานมอสระในการตดสนใจใหขอมลในการ

เขารวมการวจย สามารถยกเลกหรออกจากการวจยครงนเมอใดกได โดยไมมผลกระทบใดๆ ตอการ

รกษาและการดแลททานจะไดรบจากโรงพยาบาล หากทานยนดเขารวมการวจยทานจะไดรบการ

ประเมนตอบแบบสอบถามขอมลทวไป แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาดวยยา วดความดน

โลหต จานวน 3 ครง คอ ครงท 1 กอนไดรบโปรแกรมใน สปดาหท 1 และครงท 2 เมอสนสด

สปดาหท 4 โดย 4สปดาหแรกทานจะไดรบคาแนะนาและการรกษาพยาบาลตามปกตจากโรงพยาบาล

และครงท 3 ในสปดาหท 8 ซงสนสดสปดาหท 4 จนถงสนสดสปดาหท 8 ทานจะไดรบโปรแกรม

การปรบเปลยนพฤตกรรม ในระหวางการเกบขอมลหากทานเกดขอสงสยประการใด ทานสามารถ

สอบถามจากผวจยไดตลอดเวลา สาหรบขอมลทไดจากการวจยครงนผวจยจะเกบไวเปนความลบ

และจะนาเสนอในภาพรวมเทานน ซงงานวจยครงนจะเปนประโยชนตอผปวยโรคความดนโลหต

สงในการมพฤตกรรมสขภาพเกยวการรบประทานยาอยางตอเนอง หากทานยนดใหความรวมมอใน

การเขารวมการทาวจย ทานสามารถลงนามไวเปนหลกฐานหรอไมประสงคลงนามแตสมครใจเขารวม

การวจย ดฉนขอขอบพระคณมากคะททานใหความรวมมอในการวจยครงน

ทานสามารถสอบถามขอสงสยในการเขารวมการศกษาวจยไดทกครงทพบกบ

ผวจย หรอตดตอกบผวจย คอ นางนนทกานต หวงจ ไดทโรงพยาบาลโคกโพธ อาเภอโคกโพธ จงหวด

ปตตาน หมายเลขโทรศพท 089-4672334

81

ขาพเจาเขาใจการพทกษสทธของขาพเจาตามรายละเอยดขางตนเปนอยางดและ

ยนดเขารวมการวจยครงน

ลงชอ…………………………………………………………………….

(……………………………………………………………)

ผเขารวมวจย

วนท………….เดอน…………………….พ.ศ……………

82

ภาคผนวก ข

การคานวณขนาดอทธพล

การคานวณขนาดอทธพล (Effect size)

Effect size = 𝑥�𝐶−𝑥�𝐸

�𝑆𝐷𝐶2+𝑆𝐷𝐸

2

2

XC คอ คาเฉลยในระยะควบคม

XE คอ คาเฉลยในระยะทดลอง

SDC คอ สวนเบยงเบนมาตรฐานในระยะควบคม

SDE คอ สวนเบยงเบนมาตรฐานในระยะทดลอง

การคานวณขนาดของกลมตวอยาง โดยใชวธเปดตารางอานาจการทดสอบ (Power

analysis) ของโพลทและเบค (Polit & Beck, 2008) และคานวณหาคาขนาดอทธพล (effect size) จาก

งานวจยทผานมาของนงลกษณและคณะ (2553) เกยวกบประสทธผลของโปรแกรมสงเสรม

ความสามารถในการแกไขปญหาตอความสมาเสมอในการรบประทานยาในผปวยเบาหวานชนดท 2

จากนนเปดตารางอานาจการทดสอบ (power analysis) ของโคเฮน (Cohen, 1988

cite in Polit & Beck, 2008)

Effect size = 8.00−6.38

�1.202−0.002

= 1.62

�1.202

= 0.95

จากการคานวณ effect size ไดขนาด 0.95 ซงมคาอทธพลขนาดทสง (large effect

size) เนองจากเปนงานวจยทใหความรรายบคคล รายกลม การฝกทกษะการแกไขปญหาในการ

รบประทานยา การแลกเปลยนประสบการณแกไขปญหาในการรบประทานยาและวธการแกไข

ปญหาทพบในชวตประจาวนไดรบคมอการแกไขปญหาและแบบบนทกการรบประทานยาขณะอยท

บาน แตการศกษาครงนมตวแปร ทศกษาแตกตางกน คอ การใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม ซง

ผวจยใชวธการโดยการใชปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช และใชสอนาเสนอภาพนง

83

เกยวกบโรคและการใชยาความดนโลหตสง วดโอบคคลตวอยางในระยะท 5 ทมความรวมมอในการ

รกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอมากกวา 6 เดอน พดคยเกยวกบประสบการณและการปฏบต

ตนเกยวกบการรบประทานยา ผวจยจงลดขนาดอทธพลเทากบ 0.8 เพอเพมขนาดกลมตวอยาง เมอ

เปดตารางของ โคเฮน (Cohen, 1988) ไดขนาดกลมตวอยาง เทากบ 25 ราย ผวจยปองกนการสญหาย

ของกลมตวอยางจงเพมกลมตวอยางเปน 30 ราย

84

ภาคผนวก ค

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

คาชแจง เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลแบงออกเปน 3 สวน

แบบสอบถามการใชยาของผปวยความดนโลหตสง

สวนท 1 คาถามแบงระยะพฤตกรรม

สวนท 2 แบบสอบถามขอมลทวไป

สวนท 3 แบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา ของ Morisky score

สวนท 4 แบบบนทกระดบความดนโลหตและบนทกจานวนเมดยา

เลขทแบบสอบถาม………….

สวนท 1 คาชแจง: กรณาใสเครองหมาย ดานหนาขอทมความตรงกบพฤตกรรมการรบประทาน

ยาของทานมากทสด

ทานไดปฏบตตวเกยวกบการรบประทานยาโรคความดนโลหตสงอยางไร

1. ............ ทานยงไมคดทจะรบประทานยาอยางตอเนอง เพราะคดวายาไมไดมความสาคญมากใน

การรกษา

2. ............ ทานยงรบประทานยาไมตอเนองและคดวาจะเรมรบประทานยาใหครบและตอเนองใน

6 เดอนขางหนา

3. ............ ทานเรมคดจะรบประทานยาตอเนองตามแผนการรกษาของแพทย ภายในเรวๆ น ไม

เกน 1 เดอน

4. ............ ทานไดลงมอปฏบตรบประทานยาตอเนองแลวแตยงไมถง 6 เดอน

5. ............ ไดปฏบตอยางจรงจงนานกวา 6 เดอนแลว

85

สวนท 2 คาชแจง: กรณาเตมคาลงในชองวาง หรอใสเครองหมาย ลงใน □ และเตมคาลงในชองวาง

ใหตรงกบขอมลของผตอบแบบสอบถาม

1. เพศ

□ หญง □ ชาย

2. ปจจบนทานมอาย.........................ป

3. สถานภาพสมรส

□ โสด □ ค

□ หมาย □ หยา/แยก

4. ระดบการศกษา

□ ไมไดเรยน □ ประถมศกษา

□ มธยมศกษา □ ประกาศนยบตร/อนปรญญา

□ ปรญญาตร □ สงกวาปรญญาตร □ การศกษาภาคบงคบศาสนาอสลาม

5. ปจจบนอาศยอยกบ

□ อยคนเดยว

□ สาม/ภรรยา

□ บตร/หลาน

6. ระยะเวลาทรกษาโรคความดนโลหตสง...............................ป

7. ระดบความดนโลหต 3 ครงตดตอกน คอ ครงท 1...............ครงท 2..............ครงท 3...............

มลลเมตรปรอท (ประเมนใน OPD card กอนมารบการรกษาในครงน ตดตอกน 3 ครง)

8. ทานมาตรวจระดบความดนโลหต และรบยาตามแพทยนดอยางไร

□ มาสมาเสมอ □ มาไมสมาเสมอ □ อนๆ………………………

9. โรคประจาตวอนๆ □ ไมม

□ ม เชน □ โรคไต คา GFR 60 □ เบาหวาน □ โรคหวใจ

□ อนๆ ระบ………………

10. ยาทใชรกษาความดนโลหตสงและโรครวมอนๆ ทตองรบประทานยาอยางตอเนอง ระบจานวน

ชอยาขนาดยาเวลาและวธใชยา (ประเมนจากประวตการมารบยาครงลาสด)

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

86

11. จานวนครงและระยะเวลาทแพทยนดทานมาตรวจระดบความดนโลหตและรบยารกษาความดน

โลหตสงโปรดระบจานวน....................................ครง/ใน 3 เดอน (ใน 3 เดอนมากครง)

12. ความพงพอใจของสถานบรการในการมารบบรการแตละครง

□ พงพอใจ □ ไมพงพอใจ (ระบ)……………………………………………

13. การมองเหน □ ชดเจน □ ไมชดเจน

14. ใครเปนผจดยาให □ จดเอง □ คนอน (ระบ)………………………..

87

สวนท 3 แบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยามจานวนขอคาถาม 7 ขอ

โปรดทาเครองหมาย ในชองวางหลงขอความทตรงกบการปฏบตของทานมากทสด

8. บอยแคไหนททานมความลาบากในการจดจาการกนยาทงหมดของทาน

กรณาทาเครองหมายถกในชองทถกตอง

ไมเคย/แทบไมเคย (1)

นานๆ ครง (0.75)

บางครง (0.5)

เปนประจา (0.25)

ตลอดเวลา (0)

แบบประเมนความสมาเสมอในการกนยาของมอรสก (MMAS-8-ITEM)

ทานไดบอกวาทานกาลงกนยาเพอรกษาโรคความดนโลหตสงของทาน บคคลตางๆ ทกนยา กลาวถง

หลายปญหาในสวนทเกยวกบพฤตกรรมการกนยาของพวกเขา เราจงสนใจในประสบการณการกน

ยาของทาน ไมมคาตอบทผดหรอถก โปรดตอบคาถามแตละขอโดยองกบประสบการณสวนตวของ

ทานในการกนยารกษาโรคความดนโลหตสง

กรณาทาเครองหมายถกในชองทอยใตคาวา ‘ใช’ หรอ ‘ไมใช’ ของแตละคาถาม

ไมใช ใช

1. บางครงทานลมกนยาเมดสาหรบรกษาโรคความดนโลหตสงของทานใช

หรอไม

2. สวนใหญการลมกนยาเปนเรองปกต ทานนกทบทวนดในชวงสองสปดาหท

ผานมา มบางวนททาน ไมไดกนยาของทานใชหรอไม

3. เมอทานกนยา แตทานรสกวามอาการแยลง ทานเคยลดขนาดยาหรอหยดกนยา

ของทาน โดยไมไดแจงใหแพทยของทานทราบใชหรอไม

4. เมอทานเดนทางหรอออกจากบาน บางครงทานลมนายาของทานไปดวยใช

หรอไม

5. เมอวานนทานไดกนยาของทานใชหรอไม

6. เมอทานรสกเหมอนโรคของทานอยภายใตการควบคม บางครงทานหยดกนยา

รกษาโรคของทานใชหรอไม

7. สาหรบบางคน การกนยาทกวนเปนสงทไมสะดวกอยางยง ทานเคยรสกวา

การปฏบตตวตามแผนการรกษาโรคของทานมความยงยากใชหรอไม

88

การแปลผลคะแนน

เกณฑการใหคะแนน ใหรวมทง 2 สวน

8 คะแนน แสดงวาผสงอายใหความรวมมอในการรกษาดวยยาในระดบมาก

6 - (<8) คะแนน แสดงวาผสงอายใหความรวมมอในการรกษาดวยยาในระดบปานกลาง

นอยกวา 6 คะแนน แสดงวาผสงอายใหความรวมมอในการรกษาดวยยาในระดบตา

สวนท 4 แบบบนทกระดบความดนโลหตและบนทกจานวนเมดยา

ครงท 1, สปดาหท 1 ครงท 2, สปดาหท 4 ครงท 3, สปดาหท 8

BP = BP = BP =

มาครงท 1 ยาคงเหลอทงหมด

.......................tab

ยาสญหาย………………..tab

ตกหลน……………….….tab

มาครงท 2 ยาคงเหลอทงหมด

.......................tab

ยาสญหาย……………….…..tab

ตกหลน………………….….tab

ยาคงเหลอทงหมด

.......................................ซอง

1. ยาเชาเหลอ…....….....ซอง

2. ยาเยนเหลอ....……….ซอง

3. ยากอนนอนเหลอ........ซอง

ยาสญหาย………….......ซอง

ยาตกหลน……………...ซอง

รายการยา HT ทไดรบ

ทงหมด/tab

1…………………...……./tab

2……………………...…./tab

3………………………..../tab

4……………………...…./tab

5……………………...…./tab

6…………………………/tab

7…………………………/tab

รวมเมดยาทงหมดทไดรบ

..........................................tab

ยาทจดเหลอ…………..….tab

รายการยา HT ทไดรบทงหมด/ซอง

1. ยาเชา………………….…./ซอง

2. ยาเยน………………..…../ซอง

3. ยากอนนอน………..……./ซอง

รวมซองยาทงหมดทไดรบ

...............................................ซอง

89

ภาคผนวก ง

เครองมอทใชในการทดลอง

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย เครองมอทใชในการทดลองและเครองมอทใชในการเกบ

รวบรวมขอมล ดงรายละเอยดตอไปน

1. แนวทางการใชโปรแกรม

2. แผนการปรบเปลยนพฤตกรรม

3. ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช

90

1. แนวทางการใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบ

ความดนโลหตของผสงอายมสลมความดนโลหตสงมสลมทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

คาชแจงการใชโปรแกรม

ชอโปรแกรม โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบความ

ดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

บทนา

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมของผสงอายมสลมความดนโลหตสงทควบคม

โรคความดนโลหตสงไมได เปนชดกจกรรมทจดทาขน เพอเปนแนวทางสาหรบบคลากรทาง

สาธารณสข ในการดแลผปวยโรคความดนโลหตสงทไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตสงใหอยใน

เกณฑปกตได โดยในโปรแกรมมการนาแนวคด ทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมของ

โปรชาสกาและคณะ มาใชในการจดกจกรรมรวมกบบรณาการหลกคาสอนทางศาสนาอสลาม

มาประกอบการใชในโปรแกรมเพอใหมความสอดคลองตามหลกความเชอ ทางศาสนาและ

วฒนธรรม โดยมการเลอกกลมผสงอายมสลมทเรมคดจะปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา

หรอผปวยทอยในระยะท 3 และผปวยทมพฤตกรรมการรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอ

แลว แตยงไมครบ 6 เดอนหรอผปวยทอยในระยะท 4 เนองจากผปวยกลมนเปนผปวยทมความ

ตองการในการชวยเหลอทางการพยาบาลเกยวกบความรวมมอในการรกษาดวยยา เพอใหสามารถ

จดการดแลตนเองไดอยางตอเนองและสมาเสมอ เนองจากทฤษฎขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม

ของโปรชาสกาและคณะ กลาววา บคคลมความพรอมในการเปลยนแปลงพฤตกรรมแตกตางกน ซง

กระบวนการทสาคญทจะทาใหบคคลมการปรบเปลยนพฤตกรรมม 2 กระบวนการ คอ 1) กระบวนการ

ปรบความรสกนกคด และ 2) กระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรม โปรชาสกาและคณะ มความเชอวา

บคคลมระยะพฤตกรรมทแตกตางกนและควรจดกจกรรมใหเหมาะสม ในแตละระยะพฤตกรรมและ

ปจจยทมความสาคญทสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดคอการสงเสรมสมรรถนะแหงตน จาก

การศกษาในครงนมจดมงหมายเพอปรบเปลยนพฤตกรรมของผสงมสลมความดนโลหตสงทยงไม

มความรวมมอในการรกษาดวยยา และเรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรมในระยะท 3 และผสงอาย

มสลมทมความรวมมอในการรกษาดวยยาแลว แตยงไมครบ 6 เดอน ในระยะท 4 และไดนาแนวคด

หลกศรทธาในผปวยมสลม และแนวคดจากการทบทวนวรรณกรรม มาประยกตใชกบแนวคด

ขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม ในการจดกจกรรม เนองจากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาท

91

ไดนาแนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม มาใชในการปรบเปลยนพฤตกรรม พบวาสามารถ

ปรบเปลยนพฤตกรรมตางๆ ได ทางผวจยจงนากรอบแนวคดขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม มา

ใชในการทาวจยในครงน เพอเปนแนวทางในการเลอกปฏบต และเปนแรงเสรมใหเกดความรวมมอ

ในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ โดยในโปรแกรมมการประยกตทฤษฎตางๆ มาใช

ตามกระบวนการพยาบาล 4 ขนตอน ดงน คอ กจกรรมประเมนสภาพผปวย การใหความรเกยวกบ

โรค ความรเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสง การทาพนธะสญญารวมกนโดยบรณการหลก

คาสอนในศาสนาอสลาม เพอใหผสงอายมสลมเกดความเชอทถกตอง มพฤตกรรมสขภาพทด และ

มการจดกจกรรมการชวยเหลอทางสงคม (helping relationships) ในผปวยกลมนเนองจากผปวย

กลมนเปนบคคลทเรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรม และมความรวมมอในการรกษาดวยยาแลว

กจกรรมทสาคญสาหรบบคคลกลมนคอการใชแรงสนบสนนในทกๆ ดานเพอใหบคคลกลมนม

ความรวมมอในการรกษาดวยยาเพมมากขน และมพฤตกรรมทตอเนอง โดยมการจดทาปฏทนการ

รบประทานยาแตละหนวยการใช ใหครอบครวมสวนรวมในการจดทาปฏทนยารวมกน มการจดทา

คาถามและคาตอบเกยวกบการรบประทานยา การทาพนธะสญญาและการจดการดแลตนเอง

เบองตนเกยวกบโรคความดนโลหตสง และทสาคญมการประยกตใชบรณาการหลกคาสอนใน

ศาสนาอสลามโดยการกระตนเตอน วธการ คอ ตดคาสาคญในการดแลสขภาพตามหลกศาสนา

อสลามในปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช และมการตดตามทางโทรศพท เพอตดตาม

ปญหาและอปสรรคการรบประทานยา ใหกาลงใจ และพดเนนย าเกยวกบเปาหมายทไดวางไว

รวมกนเพอดแลสขภาพตามหลกศาสนาอสลาม ตามความประสงคของพระผเปนเจาโดยม

วตถประสงคดงน

วตถประสงค

1. เพอใชเปนแนวทางสาหรบบคลากรทางสาธารณสขในการดแลผสงอายมสลมท

ควบคมโรคความดนโลหตสงไมได ใหมความสอดคลองตามหลกความเชอและวฒนธรรม

2. เพอสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาในผสงอายมสลมโรคความดน

โลหตสงทไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตสงใหอยในเกณฑปกตได

3. เพอปองกนและลดอตราการเกดภาวะแทรกซอนจากโรคหลอดเลอดสมอง

อมพฤกษ อมพาต

92

กลมเปาหมาย

ผสงอายมสลมโรคความดนโลหตสงทมารบบรการในบรการปฐมภม และ

โรงพยาบาลทวไปแหงหนงในภาคใตตอนลางทมคณสมบต ดงน

1. อาย 60 ปขนไป

2. เปนผทไดรบการวนจฉยวาเปนความดนโลหตสง และมารบบรการตรวจรกษาท

ศนยการจดการโรคเรอรงโรงพยาบาลแหงหนง ในชวงเดอนตลาคม 2556-กนยายน 2557

3. เปนผทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหเปนไปตามเปาหมายของการ

รกษา ได คอ ระดบความดนโลหตซสโตลค อยในชวง 150-179 มลลเมตรปรอท และระดบได

แอสโตลคอยในชวง 90-109 มลลเมตรปรอท ตดตอกน 3 ครง ซงประเมนจากจานวนครงทมารบ

บรการทผานมายอนหลง 3 ครง

4. เปนผทมารบบรการอยางตอเนองจนถงเดอนลาสดกอนไดรบการทดลอง

5. มประวตรกษาดวยยาไมตอเนองและสมาเสมอและมพฤตกรรมทเรมคดทจะ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา (ประเมนจากแบบสอบถามขนตอนการปรบเปลยน

พฤตกรรม)

6. มประวตรกษาดวยยาตอเนองและสมาเสมอแลวแตยงไมครบ 6 เดอน (ประเมน

จากแบบสอบถามขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม)

7. ไมมภาวะแทรกซอนทางไต คาอตราการกรองของไต (glomerular filtration rate,

GFR) มากกวาหรอเทากบ 60 ยกเวน ถาอายมากวาหรอเทากบ 70 คาอตราการกรองของไตนอยกวา

60 หรอมากกวาหรอเทากบ 60 แตคาตรวจโปรตนในปสสาวะ (microalbumin) ตองมคานอยกวา

หรอเทากบ 30

8. ไมมโรครวมทมผลตอระบบหวใจและหลอดเลอด เชน โรคเบาหวาน โรคหวใจ

โรคหลอดเลอดในสมอง

9. มสตสมปชญญะด สามารถตดตอสอสารภาษาไทยและภาษามลายได

10. ไมมปญหาทางการไดยน

11. สามารถตดตอทางโทรศพทได

ผใชโปรแกรม

พยาบาลวชาชพหรอเจาหนาทสาธารณสขทรบผดชอบในการดแลผปวยโรค

ความดนโลหตสงในโรงพยาบาลหรอหนวยบรการปฐมภม

93

สวนประกอบของโปรแกรม

ประกอบดวย 3 สวน คอ

1. แนวทางการใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม เปนแนวทางในการจดกจกรรม

ตงแตวธการ ขนตอนในการจดทาโปรแกรม แผนภมการใชโปรแกรม เครองมอและอปกรณ พรอม

การนดผปวยเขารวมกจกรรมกลมแตละครง

2. แผนการปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมความดนโลหตสง ทไม

สามารถควบคมโรคความดนโลหตสงได ในผสงอายระยะท 3 และระยะท 4 โดยมการจดกจกรรม

ตามขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมในระยะท 3 และระยะท 4

3. ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช โดยในปฏทนการรบประทานยา

มการสงเสรมการดแลตนเองเกยวกบความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยม

3.1 ยาแตละหนวยการใชในแตละมอและแตละวน จานวนมอมการตด

สญลกษณเพอใหผสงอายมสลมทไมสามารถอานหนงสอ หรอจาเกยวกบเวลาในการรบประทานยา

ไดสามารถหยบยาจดการดแลดวยตนเองไดโดยในแตละซองจะมยาทรบประทานชวงเชาทงหมด

มกชนด ตามแตละวนจะมการตดสญลกษณพระอาทตยขน ยาชวงเยนจะมการตดสญลกษณพระ

อาทตยตกเยนและยากอนนอนจะมการตดสญลกษณรปนอน โดยทจะตดตามวนทครบทงเดอนเพอ

การจดการตนเอง และเพอการกระตนเตอนในการรบประทานยา

3.2 มการตดความสาคญในการดแลตนเองตามหลกศาสนาอสลามเพอให

ผปวยมเปาหมายในการดแลตนเองเกยวกบการรบประทานยา เนองจากหลกคาสอนในศาสนาเปน

สงยดเหนยวทางจตใจ ทผปวยมสลมตองมการปฏบตตามอยางเครงครด

3.3 พนธะสญญารวมกนและวธการจดการกบตนเองเบองตนเกยวกบการ

รบประทานยาโรคความดนโลหตสง เพอใหผปวยและญาตมการปฏบตตนอยางถกตอง ใชวธการ

ตงคาถามและคาตอบ ในการจดการกบตนเองและประเมนอาการของตนเองเบองตน จนกระทงมา

รบการรกษาทโรงพยาบาล

ระยะเวลาในการจดทาโปรแกรม

จดกจกรรมในชวงเชาเวลา 8.00 น.- 12.00 น. กอนผปวยพบแพทย และหลงจาก

ผปวยพบแพทย

94

สถานทจดกจกรรม

ศนยการจดการผปวยโรคเรอรงในโรงพยาบาลแหงหนง ในจงหวดภาคใตตอนลาง

สวนท 2 รายละเอยดขนตอนของโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรม

1. ขนเตรยมการ

1.1 เตรยมเจาหนาทโดยเตรยมพยาบาลคนท 1 และพยาบาลคนท 2 ในการจด

โปรแกรมแตละระยะพฤตกรรมดงน

1.1.1 เตรยมพยาบาลคนท 1 (ผวจย) ในการจดทากจกรรมแตละขนตอน

วามอะไรบางโดย

พยาบาลคนท 1 ทาหนาทในการประเมนสภาพผปวยในระยะท 3 และระยะท

4 ใหความรเกยวกบโทนสปงปองและใหความรเกยวกบโรคและการใชยาโรคความดนโลหตสงใน

การดแลตนเองกบผปวยระยะท 3 และระยะท 4 ใหชมวดโอบคคลตวอยางทมความรวมมอในการ

รกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอพดคยเกยวกบการดแลตนเองและคดเลอกผปวยในระยะท 4

ใหกบพยาบาลคนท 2 ซงพยาบาลคนท 1 จะใหการพยาบาลผปวยในระยะท 3 ในกจกรรมท 1 คอ

กจกรรม “ญาญ สญญาใจ” และใหผปวยไปรบยา มารวมกนกบผปวยในระยะท 4และทากจกรรม

รวมกนทงผปวยในระยะท 3 และผปวยในระยะท 4 คอ กจกรรมท 2 “รวมทา สราง เนยะมต”และ

กจกรรมท 3 “รวมดวยชวยกน วาญบทตองรบประทานยาความดน”โดยมพยาบาลคนท 2 ชวยใน

การทาวจยรวมกนกบผวจย

1.1.2 เตรยมพยาบาลคนท 2 โดยทพยาบาลคนท 2 จะใหการดแลผปวยใน

ระยะท 4 ในระหวางทรอผปวยในระยะท 3 คอการใหญาตและผปวยตดแผงยาแตละเมด

1.1.3 พยาบาลคนท 1 เปนบคคลททากจกรรมท 4 คอ “องะ โทรศพท ชาร”

1.2 เตรยมตวผปวยโรคความดนโลหตสง โดยคดเลอกผปวยทมระดบ

ความดนโลหต 150/90-179/109 มลลเมตรปรอท ตดตอกน 3 ครง โดยประเมนจากจานวนครงทมา

รบบรการในแตละครง ประเมนระยะพฤตกรรมอยในระยะเรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรม ใน

ระยะท 3 และผปวยทมพฤตกรรมการรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอแลวแตยงไมครบ

6 เดอน ในระยะท 4 จดบนทกในแบบประเมนระดบความดนโลหต การนบเมดยา แบบประเมน

ความรวมมอในการรกษาดวยยา

1.2.1 นดผปวยในการมาทากจกรรมครงตอไป อก 4 สปดาหตามวนนด

ครงตอไปของผปวยแตละคน

95

1.3 การเตรยมสอและอปกรณทใชในการจดกจกรรม ไดแก

1.3.1 แนวทางการใชโปรแกรม

1.3.2 แผนการปรบเปลยนพฤตกรรม

1.3 3 ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช ประกอบดวย ดงน

1.3.3.1 เตรยมปฏทนยาทมการตดแผนโฟมยางสสนชดเจนพรอมกบ

มชองเสยบยา เตรยมซองยาพรอมกบตดสญลกษณแตละหนวยการใช

1.3.3.2 กรรไกรเพอตดแผงยาเปนแตละเมด

1.3.3.3 การทาพนธะสญญาและการดแลตนเองเบองตนเกยวกบการ

รบประทานยาโรคความดนโลหตสง

1.3.3.4 ตดคาสาคญเกยวกบหลกศาสนาในการดแลตนเอง เพอเสรม

ความตระหนกในการดแลตนเองไดอยางตอเนองโดยตดคาสาคญท 1 “ยา เปนศาสตรทางแพทย

ทอลลอฮ ทรงประทานมาเพอบาบดโรค อลลอฮ กาลงทดสอบความศรทธาของทานตอพระองค

โดยการใหโรคมากบทาน ทานกาลงอยในบททดสอบของอลลอฮในการดแลรกษาตนเอง เพอให

พนภยจากโรคแทรกซอน” และตดคาสาคญท 2 ทดานบนสดของปฏทนการรบประทานยาโดยม

การตดคา “อลลอฮทรงใหโรคมากบทาน อลลอฮกทรงใหยาเพอบาบดโรคใหทานเชนกน วนนทาน

กนยารยง?”

1.3 4 แบบประเมนระยะพฤตกรรม

1.3 5 แบบประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาของ มอรสก (2008)

1.3.6 แบบประเมนระดบความดนโลหตและแบบประเมนการนบเมดยา

2. ขนตอนดาเนนการใชโปรแกรม

2.1 พยาบาลเปนผนากลม ใชแผนการปรบเปลยนพฤตกรรม และปฏทนการ

รบประทานยาแตละหนวยการใช ปฏบตรวมกนกบผปวยและญาตโดยมผชวยวจยชวยในการจดทา

ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใชรวมดวย

2.2 มสมาชกในการจดทาโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานยา

กลมละ 10 คน แบงเปนระยะท 3จานวน 5 คน และระยะท 4 จานวน 5 คน

2.3 การจดกจกรรมในขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม ประกอบดวย

3 กจกรรม ตามระยะและขนตอนการปรบเปลยนพฤตกรรมใช ระยะเวลาในการจดทากจกรรมตาม

ขนตอนการจด กจกรรม ดงน ขนประเมนสภาพใชระยะเวลา 5 นาท ขนเตรยมความพรอม ใช

ระยะเวลา 10 นาท และขนปรบเปลยนพฤตกรรมตามการจดกจกรรมดงน “ญาญ สญญาใจ” ใช

96

ระยะเวลา 15 นาท กจกรรมท 2 “รวมทา สราง เนยะมต” ใชระยะเวลา 15 นาท และกจกรรมท 3 “รวม

ดวยชวยกน วาญบทตองรบประทานยาความดน” ใชระยะเวลา 10 นาท

รายละเอยดการจดกจกรรม

ขนประเมนปญหา

วตถประสงค

1. เพอใหเจาหนาทสามารถประเมนระดบความดนโลหตของผปวยแตละรายได

2. เพอใหผปวยเกดการรบรในภาวะสขภาพของตนเองเพอสงเสรมความสามารถ

ในการดแลตนเองดานการรบประทานยาอยางตอเนอง และสมาเสมอได

3. เพอใหผปวยสามารถประเมนภาวะสขภาพของตนเองได

การดาเนนการ

1. ใหผปวยวดระดบความดนโลหตดวยตนเองดวยเครองวดความดนโลหตแบบ

อตโนมต ผปวย และญาตประเมนระดบความดนโลหตตามโทนสปงปองตามปายทตดไว และ

เจาหนาทใหความร เพมเตมเกยวกบโทนสปงปองแตละสและการปฏบตตนแตละโทนสวาควรปฏบต

อยางไรบาง เพอใหผปวยมความรความเขาใจเกยวกบการดแลตนเอง เกดการรบรในการดแลตนเอง

2. คดเลอกผปวยทมระดบความดนโลหต 150/90 มลลเมตรปรอท – 179/109

มลลเมตร ปรอท ตดตอกน 3 ครงโดยประเมนจากการมารบยายอนหลงไป 3 ครงรวมกบครงลาสด

ทมาในวนน

ขนเตรยมความพรอม

วตถประสงค

1. เพอประเมนปญหาและการดแลตนเองของผปวย

2. เพอประเมนระยะพฤตกรรมของผปวยในการเตรยมความพรอมปรบเปลยน

พฤตกรรมการรบประทานยา

3. เพอใหผปวยมความรความเขาใจเกยวกบโรคความดนโลหตสงและยาทใชรกษา

โรคความดนโลหตสง เพอใหผปวยเกดสมรรถนะในการดแลตนเองเพมมากขน

4. เปดวดโอบคคลตวอยางในระยะท 5 ทมการดแลรบประทานยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอมาเสนอเกยวกบการดแลตนเองเพอสรางสงแวดลอมกอนไดรบโปรแกรม และเพอให

97

กลมตวอยางเกดสมรรถนะในการดแลตนเองดานการดจากประสบการณกลมตวอยางทมพฤตกรรม

คลายคลงกน

วธดาเนนการ

1. ประเมนระยะพฤตกรรมในผปวยกลมทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหต

ใหอยในเกณฑปกตได

2. ใหความรเกยวกบโรคความดนโลหตสง ความรเกยวกบยาโรคความดนโลหตสง

และเปดวดโอบคคลตวอยางในระยะท 5 ทมการดแลรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอมา

เสนอเกยวกบการดแลตนเองเพอสรางสงแวดลอมกอนไดรบโปรแกรมและเพอใหกลมตวอยางเกด

สมรรถนะในการดแลตนเองดานการดจากประสบการณกลมตวอยางทมพฤตกรรมคลายคลงกน

3. เลอกผปวยทอยในระยะท 3 และระยะท 4 ในการจดทาโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมการรบประทานยา ซงเมอประเมนระยะพฤตกรรมผปวยในระยะท 3 และระยะท 4 แลว

ใหผปวยในระยะท 4 พบแพทยและใหไปรอทจดปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใชโดยม

ผชวยวจยใหผปวยและญาตรวมกนตดเมดยาทอยในฟลอยยาเปนเมดๆ เพอเตรยมความพรอมใน

การจดทาปฏทนยากอน

ขนปรบเปลยนพฤตกรรม

วตถประสงค

1. เพอใหบคคลในระยะท 3 สามารถตงพนธะสญญาในการดแลตนเองตามหลก

ความเชอทยดถอปฏบตกนมา

การดาเนนการ

กจกรรมท 1 “ญาญ สญญาใจ ” ใหกบผปวยทอยในระยะท 3 ดงน คอ

1. เจาหนาทแลกเปลยนการเรยนรเกยวกบหลกศาสนาอสลามในการดแลตนเอง

และใหความรเพมเตมเกยวกบความสาคญในการดแลตนเอง โดยบรณาการหลกคาสอนของศาสนา

อสลาม

2. ใหผปวยในระยะท 3 ตงพนธะสญญาในการดแลตนเองรวมกนตามหลกศาสนา

อสลามลงลายมอชอการทาพนธะสญญาในใบพนธะสญญารวมกน

3. ดแลใหผปวยระยะท 3 ไดรบการตรวจ รกษากบแพทยและไดรบยาไปรบประทาน

ยาอยางตอเนอง

98

4. ดแลใหผปวยระยะท 3 ทากจกรรมท 2 และกจกรรมท 3

กจกรรมท 2 “รวมทา สราง เนยะมต” ใชกบผปวยในระยะท 3 และระยะท 4

วตถประสงค

1. เพอใหผปวยและครอบครวมสวนรวมในการจดทาปฏทนรวมกน

2. เพอใหผปวยและญาตรจกยาทรบประทานประจาวามชนดใดบางและรบประทาน

เวลาใด

3. เพอใหผปวยและญาตสามารถจดการดแลตนเองเกยวกบการรบประทานยาได

อยางตอเนองและสมาเสมอ

วธดาเนนการ

1. จดทาปฏทนยาแตละหนวยการใชรวมกนกลมละประมาณ 10 คน

2. แนะนาผปวยและญาตใหตดยาทอยในแผงยาเปนเมดและวางเปนจดเดยว กน

หามปะปนกบยาตวอน

3. แนะนาการสงเกตสญลกษณทซองยา ซงจะมตวเลขดานบน ซงตวเลข หมายถง

วนทในแตละวน สญลกษณรป คอ พระอาทตยขนมรปไกขนคอสญลกษณใหใสยามอเชา พระ

อาทตยตกดนคอสญลกษณใหใสยามอเยน และสญลกษณรปนอนเปนสญลกษณยาทรบประทานมอ

กอนนอนซแนะนาใหผปวยใสตามวนท ถาวนนคอวนท 10 ใหใสในซองทเปนเลข 10 ซงบางคน

อาจจะมซองยาไมครบทง 3 ซองเนองจากอาจจะไมมยามอใดมอหนงกได และใหจดเรยงใสยาตาม

วนทตอไป คอ วนท 10, 11, 12 ตามลาดบจนครบตามจานวนยา 1 เดอนทไดรบไป

4. นาซองยาแตละหนวยการใชทมการตดสญลกษณ รปตางๆ เชน รปพระอาทตย

ขน ใสยาทรบประทานมอเชาท งหมด ซองยาทตดพระอาทตยตกเยนใสยาทรบประทานมอเยน

ทงหมด และซองยาทเปนรปนอน ใสยาทรบประทานมอกอนนอนทงหมด

5. แนะนาใหผปวยและญาตวางเรยงซอนจานวนมอในแตละวนโดยทใหยาท

รบประทานมอเชา มอเยน มอกอนนอน เรยงจากดานหนาไปดานหลง

6. แนะนาผปวยและญาตใหหยบการใชยาตามแตละมอทรบประทานเชน เมอ

รบประทานยามอเชาใหหยบยาดานบนสด ซงยาซองดานลางจะเปนยามอถดไปเพอใหสามารถกระตน

เตอนเหนไดชดวายามอตอไปยงอยทปฏทนยา และเมอรบประทานยาในแตละมอและแตละวนหมด

ใหเกบซองยาไวเพอนามาใชในเดอนถดไป

7. เจาหนาทนบจานวนซองยาทผปวยไดรบทงหมดจดบนทกในแบบประเมน

99

กจกรรมท 3 “รวมดวยชวยกน วาญบทตองกนยาความดนโลหตสง” ใชกบผปวย

ในระยะท 3 และระยะท 4

วตถประสงค

1. เพอใหครอบครวมสวนรวมในการกระตนเตอนการรบประทานยาทบานอยาง

ตอเนอง

2. เพอใหผปวยและญาตสามารถประเมนอาการขางเคยงจาการรบประทานยาได

ดวยตนเอง

3. เพอใหผปวยและญาตมความตระหนกถงเปาหมายสาคญในการรบประทานยา

4. เพอกระตนเตอนการทาพนธะสญญารวมกน

วธดาเนนการ

1. ตดคาสาคญเกยวกบความสาคญในการดแลสขภาพตามหลกศาสนาอสลาม คอ

คา “อลลอฮทรงใหโรคมากบทาน อลลอฮกทรงใหยามาบาบดโรคกบทานดวยเชนกน วนนทานกน

ยาหรอยง” ดานบนปฏทนยาตดคา คอ “ยา เปนศาสตรทางแพทยทอลลอฮ ทรงประทานมาเพอบาบด

โรค อลลอฮ กาลงทดสอบความศรทธาของทานตอพระองค โดยการใหโรคมากบทาน ทานกาลงอย

ในบททดสอบของอลลอฮในการดแลรกษาตนเอง เพอใหพนภยจากโรคแทรกซอน”

2. ตดการทาพนธะสญญาและการจดการกบตนเองเบองตนเกยวกบการใชยาโรคความ

ดนโลหตสงดานลางสดเพอใหผปวยและญาตสามารถประเมนและพจารณาอาการของตนเองและ

จดการเบองตนได

3. แนะนาการใชปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใชและการจดการกบตนเอง

เบองตนเกยวกบผลขางเคยงของยาโรคความดนโลหตสงเพอสงเสรมการจดการดแลตนเอง

4. แนะนาผปวยและญาตเจาหนาทจะมการตดตามโทรศพททบานในชวงเวลาททาน

สะดวก วาง โดยใหเขยนเบอรโทรศพทตดตอของผปวยและญาตทสามารถตดตอไดสะดวก ผปวย

จะตองมารบบรการทโรงพยาบาลอก 4 อาทตยถดไปจากวนน ผปวยและญาตจะไดรบการตดตอทาง

โทรศพท 1 ครง

5. แนะนาผปวยและญาตนดมาครงตอไปอก 4 อาทตย ใหนาปฏทนยาแตละหนวย

การใชมาทโรงพยาบาลรวมดวย

100

กจกรรมท 4 “องะ โทรศพท ชาร”

วตถประสงค

1. เพอเสรมแรงการรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอ

2. เพอรบทราบผลของกจกรรมการรบประทานยาอยางตอเนองและใหคาแนะนา

เพมเตม

3. เพอกระตนใหมพฤตกรรมอยางตอเนองสาเรจตามเปาหมายทวางไว

วธดาเนนการ

1. กลาวทกทาย สวสด

2. ทผานมาหลงจากไดรบปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช ทานมการ

รบประทานอยางตอเนองหรอไม

3. ทานมปญหาและอปสรรคจากการใชยาอะไรบาง

4. หากทานมปญหาและอปสรรคในการรบประทานยาใหทานประเมนอาการตนเอง

ตามพนธะสญญาและการจดการตนเองเบองตนเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสงทตดไวบน

ปฏทนการรบประทานยาเบองตนกอนหากอาการไมทเลามารบการรกษาทโรงพยาบาล

5. กลาวชมเชยและใหกาลงใจในการรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอ โดย

เนนย าเปาหมายรวมกนทไดตงไว คอ 1) พระผเปนเจาใหโรคความดนโลหตสงกบทานเพอเปนบท

ทดสอบถงความศรทธาตอพระผเปนเจา 2) พระผเปนเจากไดคดศาสตรทางการแพทยมาเพอใชในการ

ทดสอบวาทานจะใชตามความประสงคของทานหรอไม โดยผานทางขาพเจาและเจาหนาทใน

โรงพยาบาลทกคนทมความเกยวของในการดแลรกษาทาน 3) ชวตของขาพเจากเปนสงทพระเจาใหมา

และพระเจากไดใหความรศาสตรทางการแพทยกบขาพเจามาเพอประสานเชอมโยงใหทานและ

ขาพเจาไดปฏบตหนาทของมสลมตามหลกศรทธารวมกน 5) ขาพเจาและทานจะตงเปาหมายและทา

พนธะสญญารวมกนโดยขาพเจาจะใชความรความสามารถทพระเจาใหมา มาใชประกอบในการดแล

ทานและทานกจะปฏบตตามความร ทพระเจาสงมาผานทางขาพเจารวมกน เพอใหบรรลตามความ

ประสงคของพระผเปนเจาเราจะไดเปนมสลมทดรบใชพระเจาในโลกนอยางเครงครด เพอความสขใน

โลกหนาทพระเจาจะตอบแทนเรากลบมาพรอมกบยกมาขอดอาอ ใหพระเจาทรงประทานความคดให

ปฏบตอยางตอเนองโดยมการเนนย าและพดทกครงเมอโทรศพทตดตอกบผปวย

101

ขนประเมนผล

วตถประสงค

1. เพอประเมนระดบความดนโลหต ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา

ประเมนระยะพฤตกรรม หลงจากไดรบโปรแกรมปรบปรบเปลยนพฤตกรรม

2. เพอกลาวขอบคณผปวยและญาต และสนสดการทาโปรแกรม

วธดาเนนการ

1. ใหผปวยวดระดบความดนโลหตดวยตนเองเหมอนทกครงทมารบบรการ

2. เจาหนาทกลาวทกทาย ซกถามปญหาและอปสรรคเกยวการการดแลตนเอง ให

กาลงใจ กลาวชมเชยการปฏบตอยางตอเนองตอไป

3. เจาหนาทจดบนทกระดบความดนโลหต

4. เจาหนาทประเมนระยะพฤตกรรม ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา

5. กลาวขอบคณ และดแลใหการพยาบาลตาม

102

สวนท 3 แผนภมการใชโปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมความดนโลหตสงท

ควบคมโรคความดนโลหตสงไมได

รวบรวมรายชอผปวยความดนโลหตสงจากขอมลในเวชระเบยนและเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตท

กาหนด จานวน 30 ราย

ระยะควบคม

พบครง ท 1 ในวนแรก

ของสปดาหท 1

มกจกรรมดงน

1. ประเมนระดบความดนโลหต ตามเกณฑการ

คดเขา

2. ประเมนระยะพฤตกรรมการรบประทานยา

และคดเลอกผปวยในระยะท 3 และระยะท 4

จานวน 10 รายในแตละครงทมารบบรการ

โดยแบงคดเลอกผปวยในระยะท 3 จานวน 5

รายและคดเลอกผปวยในระยะท 4 จานวน 5

รายโดยใชวธการสมอยางงายแบบจบฉลากไม

ใสคน

3. ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยาใน

กลมระยะท 3 และในกลมระยะท 4 จากกลม

ตวอยางทไดรบการคดเลอก

ใหการพยาบาลพยาบาลตามปกตโดย

1. นดมารบยาอก 4 สปดาหลงสมดนด

2. นบจานวนเมดยาทไดรบไปทงหมด

พรอมบนทกในใบการนบเมดยา

ระยะทดลอง พบครง ท 2 ในสปดาหท 4 มกจกรรม ดงน

1. สรางสมพนธภาพ 2. ประเมนระดบความ

ดนโลหตพรอมบนทก 3. ซกประวตประเมน

จานวนซองยาทเหลอ 4. ประเมนระยะ

พฤตกรรม 5.ประเมนความรวมมอในการ

รกษาดวยยา 6.สนสดการทาโปรแกรม

จดกจกรรมในกลมระยะท 3 และระยะท 4 ดงน

1. ดแลจดกจกรรรม “ รวมทา สราง เนยะมต”

2. ดแลจดกจกรรม “รวมดวยชวยกน วาญบทตองรบประทานยา

ความดน”

3. นดการมารบยาครงตอไปอก 4 สปดาหลงสมดนด

4. นบจานวนซองยาทไดรบทงหมดลงบนทกในใบการนบซองยา

5. จดกจกรรมท 4 “องะ โทรศพท มาร”

พบครง ท 3 ในวนสดทายสปดาหท 8 ม

กจกรรมดงน

- ผปวยวดระดบความดนโลหตดวยตนเองประเมนระดบ ความดน

โลหตตามปายจราจรชวต ปงปอง 7 ส

พยาบาลคนท 1

1. ซกประวต จดบนทกจานวนเมดยาและบนทกระดบความดนโลหตใน

ระยะท 3 และระยะท 4

2. ใหความรเกยวกบโทนสปงปองกบผปวยในระยะท 3 และระยะท 4

3. ใหความรเกยวกบโรคและการใชยาในกลมระยะท 3 และระยะท 4

3. ชมวดโอบคคลตวอยางในระยะท 5

และคดกลมตวอยางในระยะท 4 พบแพทย และพยาบาลคนท 2

และมการจดกจกรรมในกลมระยะท 3 ดงน

- จดกจกรรม “ญาญ สญญาใจ” ดแลกลมตวอยางพบแพทยและรบ

ยาและนากลมตวอยางในระยะท 3 รวมกนกบกลมตวอยางในระยะ

ท 4

พยาบาลคนท 2

1. ชวยกลมตวอยางในระยะท 4 ตดแผงยา

สปดาหท 1-

สปดาหท 4

สปดาห ท 4-

สปดาหท 8

4 สปดาห

4 สปดาห

103

2. แผนการปรบเปลยนพฤตกรรมในผสงอายมสลมความดนโลหตสงทควบคมโรคความดนโลหต

สงไมได

โปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยาและระดบ

ความดนโลหตในผสงอายมสลมความดนโลหตสงทควบคมโรคความดนโลหตไมได ประกอบดวย

4 ชดกจกรรมตามกระบวนการพยาบาล ไดแก 1. ขนประเมนสภาพ 2. ขนเตรยมความพรอม 3. ขน

ปรบเปลยนพฤตกรรมม 3 กจกรรม ดงน คอ กจกรรมท 1 “ญาญ สญญาใจ” กจกรรมท 2 “รวมทา

สราง เนยะมต” กจกรรมท 3 คอ “รวมดวยชวยกน วาญบทตองกนยาความดนโลหตสง”และ

กจกรรมท 4 “องะ โทรศพท ชาร” 4. ขนประเมนผล โดยมการประยกตใชทฤษฎขนตอนการปรบ

เปลยนพฤตกรรมของโปรชาสกาและคณะ ดงน

ขนประเมนสภาพ

วตถประสงค

1. เพอประเมนระดบความดนโลหตของผปวย

2. เพอสรางสมพนธภาพระหวางเจาหนาทกบผปวยและระหวางผปวยกบผปวย

3. เพอใหผปวยเกดการรบรภาวะสขภาพของตนเองเพอสามารถจดการดแลตนเองได

สถานทจดกจกรรม ศนยการจดการโรคเรอรงในโรงพยาบาลชมชน

กลมเปาหมาย ผสงอายมสลมทปวยเปนโรคความดนโลหตสง

104

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เจาหนาทสามารถ

ประเมนระดบความดน

โลหตของผปวยแตละราย

2. เพอใหผปวยเกดการรบร

ในภาวะสขภาพของตนเอง

สงเสรมความสามารถใน

การดแลตนเองได

1. สรางสมพนธภาพกบผปวยโดย

การทกทายแบบมสลมกลาวอส

ลามอาลยกม พรอมกบจบมอ

สลามและใหผปวยไดรจกกนโดย

การจบมอ สลามรวมกน

2. แนะนาผปวยใหวดความดน

โลหตดวยตนเองดวยเครองว ด

ระดบความดนโลหตแบบอตโนมต

3. แนะนาใหผปวยประเมนระดบ

ความดนโลหตของตนเองและ

เปรยบเทยบระดบความดนโลหต

ตาม แผนปาย จราจรชวต ปงปอง

7 ส วาตนเองอยสอะไร ตอง

ป ฏ บ ต ต น เ อ ง อ ย า ง ไ ร ต า ม

คาแนะนาของแผนปาย

1. พ ด ค ย ก ล า ว

ทกทาย

2. อธบายโทนส

ตางๆ ตามจราจร

ชวตปงปอง 7 ส

1. ก ล า ว ท ก ท า ย

สลามเจาหนาทและ

สลามผปวยดวยกน

2. วดระดบความดน

โลหตดวยตนเอง

3. ป ร ะ เ ม น ร ะ ด บ

ความดนโลหตดวย

ตนเองตามแผนปาย

โทนสปงปอง

4. รบฟงและสอบถาม

ในหวขอทสงสย

1. เครองวดระดบ

ความดนโลหต

2. แผนปายจราจร

ชวต ปงปอง 7 ส

5 นาท - ผปวยรบฟง ให

ความรวมมอใน

การดแลตนเอง

รวมกน

105

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

4. เจาหนาทอธบายเกยวกบโทนส

ตามปงปอง จราจรชวต 7 ส เพอให

ผปวยเกดการรบรเกยวกบโทนส

ระดบความดนโลหตและบอก

วธการดแลตนเองตามโทนสตางๆ

5. ปรบมอ และใหกาลงใจผปวย

เพอปฏบตดแลตนเองใหอยใน

โทนสเขยวและสเหลอง

106

ขนเตรยมความพรอม

วตถประสงค

1. เพอเตรยมความพรอมใหผปวยสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองดานการรบประทานยาอยางตอเนอง และสมาเสมอ

2. เพอสรางสงแวดลอมในการปรบเปลยนพฤตกรรม

สถานทจดกจกรรม ศนยการจดการโรคเรอรงในโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใตตอนลาง

กลมเปาหมาย ผสงอายมสลมทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตได

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เพอเตรยมความพรอม

ใ น ก า ร จ ด ก จ ก ร ร ม

ป รบ เป ล ย นพ ฤ ตก รรม

สรางสงแวดลอมในการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม

2. เพอใหบคคลในระยะท

3ไดชมบคคลตวอยางทม

ความรวมมอในการรกษา

ดวยยาอยางตอเนองและ

สมาเสมอ

1. นาเสนอภาพนงความรเกยวกบ

โรคความดนโลหตสงเ กยวกบ

อาการและอาการแสดง การดแล

รกษาและความรเกยวกบยาโรค

ความดนโลหตสง

2. เ จา ห นา ท เ ป ด ว ด โอ บ ค ค ล

ตวอยางทอยในระยะท 5 ท

ส า ม า ร ถ ด แ ล ต น เ อ ง ไ ดอ ย า ง

ตอเนองและสม า เสมอแลวมา

พดคยเ กยวกบการดแลตนเอง

1. นา เสนอ

ภาพนงบรรยาย

เ ก ย ว ก บ โ ร ค

ควา ม ดนโล หต

สงและเกยวกบยา

โ ร ค ค ว า ม ด น

โลหตสง

2. ต อ บ ค า ถ า ม

กลมตวอยางใน

หวขอทสงสย

1. มการแลกเปลยน

ก า ร เ ร ย น ร ใ น ก า ร

ดแลตนเองรวมกน

2. รวมรบฟงเนอหา

ความรเกยวกบโรค

และความรเกยวกบ

ย า โ ร ค ค ว า ม ด น

โลหตสง

3. สอบถามหวขอท

สงสย

1. นาเสนอภาพนง

ความรเกยวกบโรค

ความดนโลหตสง

และความรเกยวกบ

ย า โ ร ค ค ว า ม ด น

โลหตสง

5 นาท - ผปวยรวมรบฟง

สามารถแลกเปลยน

สะทอนการเรยนร

จากการรบฟงได

107

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

เกยวกบการรบประทานยาอยาง

ตอเนอง และสมาเสมอเพอสราง

ส ง แ ว ด ล อ ม แ ล ะ ก า ร เ ก ด

สมรรถนะในการดแลตนเองจาก

บคคลตวอยาง

3. ดแลใหกลมตวอยางในระยะท

3และระยะท 4 ซกถามในหวขอท

สงสย

4. กลาวชมเชย ชนชม ผปวยทให

ความรวมมอในการรบฟงการให

ค ว า ม ร เ ก ย ว ก บ โ ร ค แ ล ะ ก า ร

รบประทานยาโรคความดนโลหตสง

5. ดแลคดเลอกผปวยทอยในระยะ

ท 4 พบแพทยและพยาบาลคนท 2

และผปวยทอยในระยะท 3 อยท

เดม พบพยาบาลคนเดม

108

ขนปรบเปลยนพฤตกรรม

กจกรรมท 1 “ญาญ สญญาใจ” (ใชกบผปวยทอยในระยะท 3)

วตถประสงค

1. เพอใหบคคลในระยะท 3 มการตงพนธะสญญาในการดแลตนเอง

สถานทจดกจกรรม ศนยการจดการโรคเรอรงในโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใตตอนลาง

กลมเปาหมาย ผสงอายมสลมทไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตสงและเรมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรม ระยะท 3

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เพอใหผปวยในระยะท 3

มการแลกเปลยนการเรยนร

เกยวกบหลกศาสนาในการ

ดแลตนเองรวมกนและ

เพอใหผปวยในระยะท 3 ม

ความรความเขาใจเกยวกบ

หลกศาสนาในการดแล

ตนเองอยางถกตอง

1. เจาหนาทใหความรเพมเตม

เชอมโยงหลกสาคญของศาสนาใน

การดแลสขภาพรวมกนกบผปวย

โดยซกถามผปวยดงน

2.1 ทานคดวาหลกศาสนาอสลาม

มหลกคาสอนในการดแลตนเอง

อยางไร และเพออะไร

2.2 ปจจบนทานไดทาตามหลกคา

1. แ ล ก เ ป ล ย น

ก า ร เ ร ย น ร

รวมกนเกยวกบ

การดแลตนเอง

ตามหลกศาสนา

อส ล า ม รวม กบ

ผปวย

2. กลาวสรป ชก

1. รบฟงแลกเปลยน

ก า ร ด แ ล ต น เ อ ง

ร ว ม ก บ บ ค ค ล ใ น

ระยะท 4

2. ร บ ฟ ง แ ล ะ

แลกเปลยนความร

เ ก ย ว ก บ ก า ร ด แ ล

ส ข ภ า พ ต า ม ห ล ก

- 10 นาท - ผปวยในระยะท

3 มการทาพนธะ

สญญากบตนเอง

ใ น ก า ร ด แ ล

สขภาพรวมกน

โดยม เ ปาหมาย

คอดแลสขภา พ

ตามหลกศาสนา

109

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

2. เพอใหบคคลในระยะท

3 สามารถตงพนธะสญญา

ในก ารดแลตนเอง ตา ม

ห ลก ค ว า ม เ ช อ ท ย ด ถ อ

ปฏบตกนมาและลง ชอ

เปนลายลกษณอกษร

สอนใน การดแลตนเองตามหลก

ศาสนาหรอยง

2.3 ทานคดวาจะทาอยางไรเพอ

ด แ ล ส ข ภ า พ ต น เ อ ง ต า ม ห ลก

ศาสนาอสลาม

3. ผวจยกลาวสรปความสาคญของ

หลกศาสนาในการดแลตนเองและ

ชกจงผปวยใหเหน ความสาคญของ

หลกศาสนาในการดแลสขภาพ โดย

บรณาการกบหลกทางการแพทยใน

การดแลตนเอง ดงน

3.1 พระผเปนเจาใหโรคความดน

โ ล ห ต ส ง กบ ท า น เ พ อ เ ป น บ ท

ทดสอบถงความศรทธาตอพระ

ผเปนเจา

3.2 พระผ เปนเจากไดคดศาสตร

จงการดแลตนเอง

ต า ม บ ท บญ ญต

ศาสนาอสลามใน

การดแลสขภาพ

3. ยกมอขอดอาอ

รวมกนกบผปวย

ใ น ก า ร ด แ ล

สขภาพ

ศาสนาอสลาม

3. ทาพนธะสญญา

ในการดแลตนเอง

รวมกน

4. ย ก ม อ ข อ ด อ า อ

รวมกนในการดแล

สขภาพ

อสลามเพอเปนผ

ทศรทธาตอพระ

ผเปนเจา

110

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

ทางการแพทยมาเพอใชในการ

ทดสอบวาทานจะใชตามความ

ประสงคของพระผเปนเจาหรอไม

โดยผานทางขาพเจาและเจาหนาท

ในโรงพยาบาลทกคนทมความ

เกยวของในการดแลรกษาทาน

3.3 ชวตของขาพเจากเปนสงทพระ

เจาใหมาและพระเจากไดใหความร

ศาสตรทางการแพทยกบขาพเจามา

เพอประสานเชอมโยงใหทานและ

ขาพเจาไดปฏบตหนาทของมสลม

ตามหลกศรทธารวมกน

3.4 ขาพเจาและทานจะตงเปาหมาย

และทาพนธะสญญารวมกนโดย

ขาพเจาจะใชความรความสามารถท

พระเจาใหมาใชประกอบในการ

111

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

ดแลทานและทานกจะปฏบตตาม

ความร ทพระเจาสงมาผานทาง

ขาพเจารวมกนเพอใหบรรลตาม

ความประสงคของพระผเปนเจาเรา

จะไดเปนมสลมทดรบใชพระเจา

ใ น โ ล ก น อ ย า ง เค ร ง ค ร ด เ พ อ

ความสขในโลกหนาทพระเจาจะ

ตอบแทนเรากลบมาพรอมกบยกมา

ขอดอาอใหพระเจาทรงประทาน

ความคดใหปฏบตอยางตอเนอง

3.5 ดแลใหผปวยในระยะท 3 ลง

ชอเปนลายลกษณอกษรในการทา

พนธะสญญารวมกน ดานลางของ

คาพนธะสญญา

112

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

3.6 นาใบพนธะสญญาทลงลายมอ

ช อ ช ด เ จ น ต ด ท ป ฏ ท น ก า ร

รบประทานยาแตละหนวยการใช

พรอมกบวธการจดการดแลตนเอง

เบองตนเกยวกบการรบประทานยา

113

กจกรรมท 2 “รวมทา สราง เนยะมต” (ใชกบผปวยในระยะท 3 และระยะท 4)

วตถประสงค

1. เพอใหผปวยและครอบครวมสวนรวมในการจดทาปฏทนรวมกน

2. เพอใหผสงอายมสลมมอปกรณในการชวยเหลอการรบประทานยาใหตอเนองและสมาเสมอ

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เพอใหผ ปวยและ

ครอบครวมสวนรวมใน

การจดทาปฏทนยารวมกน

2. เพอใหผปวยและญาต

ร จ ก ย า ท ร บ ป ร ะ ท า น

ประจาวา มชนดใดบาง

และรบประทานเวลาใด

3. เพอใหผปวยและญาต

สามารถจดการดแลตนเอง

เกยวกบการรบประทานยา

ไ ด อ ย า ง ต อ เ น อ ง แ ล ะ

1.แนะนาผปวยและญาตตดยาแต

ละชนดทอยในแผงยาในแตละเมด

วางไวรวมกนหามปะปนกน

2. แจกปฏทนยาใหผปวยแตละคน

โดยลกษณะปฏทนยา ใชอปกรณท

สามารถนากลบมาใชใหมได โดย

มพนตดกบแผนโฟมยาง

3. แจกซองยาแตละหนวยการใช

พรอมกบตดสญลกษณในการ

รบประทานยาในแตละมอ คอมอ

เชาตดสญลกษณพระอาทตยขน

1. แจกปฏทนยา

ใหกบผปวยและ

ญาต

2. แจกซองยาแต

ละหนวยการใช

และแจกเขมหมด

3. แจกก รรไก ร

เพอตดแผงยาแต

ละเมด

4. แนะนาวธการ

จดป ฏ ท นย าแต

1. ผ ป ว ย แ ล ะ

ครอบครวตดเมดยา

ทตด แผงยารวมกน

2. ผ ป ว ย แ ล ะ

ครอบครวซกถามใน

สวนทสงสยเกยวกบ

การจดทาปฏทนยา

แตละหนวยการใช

3. ผ ป ว ย แ ล ะ

ครอบครวสามารถ

จ ด ท า ป ฏ ท น ก า ร

1. ปฏทนยา

2. ซ อ ง ย า แ ต ล ะ

หนวยการใช

3. เขมหมด

4. กรรไกร

15 นาท - ผปวยและญาต

ส า ม า ร ถ จด ทา

ป ฏ ท น แ ต ล ะ

หนวยการใชได

114

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

สมาเสมอ

พรอมกบรปไกขน ตอนเยนตด

สญลกษณพระอาทตยตก และยา

กอนนอนตดสญลกษณรปนอน

พรอมกบวนทในแตละวน

3. แนะนาวธการจดยาแตละหนวย

การใชในซองยาแตละมอ เชน

1) ใหหยบซองยาใหตรงกบวนท

ถาวนนเปนวนท 10 ใหหยบซอง

ยาทมเลข 10 ซงซองยาทมเลข 10

มท งหมด 3 ซอง คอซองตด

สตกเกอรรปพระอาทตยขนใสยา

มอเชาท งหมด ซองตดสตกเกอร

ร ป พ ร ะ อ า ท ต ยต ก ด น ใ ส ย า ท

รบประทานมอเยนท งหมด และ

ซ อ ง ใ ส ย า ร ป น อ น ใ ห ใ ส ย า ท

รบประทานกอนนอนเชนยาลด

ละหนวยการใช

รบประทานยาแตละ

หนวยการใชได

115

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

ไขมน ซงบางทานอาจจะมไมครบ

3 ซอง เพราะอาจจะไมมยาท

รบประทานชวงเยนหรออาจจะไมม

ยาทรบประทานกอนนอน

2) จากนนใหเรยงซองยาของแตละ

ว นท โดยยาท รบประทานเวลา

ห ลง ส ด อ ย ด า น ห ลง แ ล ะ ย า ท

รบประทานกอนอยดานหนาวาง

เรยงซอนกนกนแตละมอ และเรยง

ตามวนทเพอสะดวกในการหยบใช

3) แนะนาวธการใชยาในแตละวน

ค อ ห ย บ ย า ด า น บ น ส ด ท

รบประทานยาในแตละมอ ยาสวน

ทเหลอ เมอถงมอตอไปทานสามารถ

ดไดวายาแตละมอทานรบประทาน

หรอย ง แล ะ เ ม อท านม ก า ร ล ม

116

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

รบประทานยาในแตละมอและแต

ละวนใหทานเปดอานแนวทางการ

จดการยาดวยตนเอง ทจะมการตด

ไวดานลางของปฏทน ยา

กจกรรมท 3 “รวมดวยชวยกน วาญบทตองกนยาความดนโลหตสง” (ใชกบผปวยในระยะท 3 และระยะท 4)

วตถประสงค

1. เพอใหครอบครว เจาหนาท มสวนรวมในการกระตนเตอนการรบประทานยาทบานอยางตอเนอง

2. เพอใหผปวยและญาตสามารถประเมนอาการขางเคยงจาการรบประทานยาไดดวยตนเอง

3. เพอใหผปวยและญาตมความตระหนกถงความสาคญในการรบประทานยา

4. เพอใหผปวยมวธการดแลและจดการตนเองไดถกตองเกยวกบการรบประทานยา

สถานทจดกจกรรม ศนยการจดการโรคเรอรงในโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใตตอนลาง

กลมเปาหมาย ผสงอายมสลมทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตไดในระยะท 3 และระยะท 4

117

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เพอใหผปวยและญาตม

ส ว น ร ว ม ใ น ก า ร ด แ ล

ตนเองรวมกน

2. เพอใหผปวยและญาต

สามารถรบรอาการและ

จดการดแลตนเองเบองตน

เกยวกบการรบประทานยา

ได

3. เพอใหผปวยและญาตม

ความตระหนกในการดแล

ตนเองตามเปาหมายและ

พนธะสญญาทวางไวอยาง

ตอเนองและสมาเสมอ

1. เจาหนาทแนะนาประโยชนของ

การจดทาปฏทนการรบประทานยา

แตละหนวยการใช เพอใหผ ปวย

สามารถจดการดแลการรบประทาน

ย า ด ว ย ต น เ อ ง แ ล ะ ส า ม า ร ถ

รบประทานยาไดครบตามหลก คอ

รบประทานยาถกตองตามชนดของ

ยา ถกตองในแตละเวลา แตละครง

ถกทาง ทาใหผปวยมความรวมมอใน

การรกษาดวยยาสงผลใหระดบความ

ดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได

2. เจาหนาทแนะนาครอบครวม

สวนรวมในการรบประทานยาโดย

การกระตนเตอนการรบประทานยา

ทบาน

3. ต ด ห ลก ส า คญ ใ น ก า ร ด แ ล

1. แ น ะ น า

ป ร ะ โ ย ช น แ ล ะ

แนวทางการใช

ป ฏ ท น ก า ร

รบประทานยาแต

ละหนวยการใช

1. รบฟงและซกถาม

ในสวนทไม เขาใจ

เ ก ย ว ก บ ก า ร ใ ช

ป ฏ ท น ก า ร

รบประทานยาแตละ

หนวยการใชและการ

จดการตนเอง

1. แนวทางการใช

ยาแตละหนวยการ

ใชและการจดการ

ตนเอง ตดทปฏทน

ก า ร ใ ช ย า แ ต ล ะ

ห น ว ย ก า ร ใ ช

ดานลาง

2. ตดคาสาคญใน

การดแลตนเองตาม

หลกศาสนาอสลาม

3.ตดเปาหมายและ

พนธะสญญาทได

วางไวรวมกน

10 นาท - ผ ป ว ย แ ล ะ

ครอบครวมการ

ร บ ร ใ น ก า ร ใ ช

ปฏ ท นยา แตล ะ

หนวยการใชและ

สามารถจดการ

ด แ ล ต น เ อ ง

เบองตนได

118

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

สขภาพตามหลกศาสนาอสลาม

เพ อกระตน เ ตอนให เ กดความ

ตระหนกในการดแลตนเองอยาง

ตอเนองโดยตดคา

“ย า เ ป น ศ า ส ต ร ท า ง แ พ ท ย

ทอลลอฮ ทรงประทานมาเพอ

บาบดโรค อลลอฮ กาลงทดสอบ

ความศรทธาของทานตอพระองค

โดยการใหโรคมากบทาน ทาน

กาลงอยในบททดสอบของอลลอฮ

ในการดแลรกษาตนเอง เพอใหพน

ภยจากโรคแทรกซอน” และตดคา

สาคญท 2 ทดานบนสดของปฏทน

การรบประทานยาโดยมการตดคา

“อลลอฮทรงใหโรคมากบทาน

อลลอฮกทรงใหยาเพอบาบดโรค

119

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

ใหทานเชนกน วนนทาน กนยาร

ยง?”

4. ตดคาพนธะสญญาในการดแล

ตนเองรวมกนพรอมกบคาแนะนา

ในการดแลจดการตนเองเบองตน

เกยวกบการรบประทานยาโรค

ความดนโลหตสง

กจกรรมท 4 “องะ โทรศพท ชาร” (ใชกบผปวยในระยะท 3 และระยะท 4)

วตถประสงค

1. เพอสงเสรมความรวมมอในการรกษาดวยยาอยางตอเนองและสมาเสมอ

2. เพอรบทราบปญหาและอปสรรคเกยวการรบประทานยา

3. เพอกระตนการรบประทานยาอยางตอเนองและสมาเสมอ

สถานทจดกจกรรม ศนยการจดการโรคเรอรงในโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใตตอนลาง

กลมเปาหมาย ผสงอายมสลมทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตไดในระยะท 3 และระยะท 4

120

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เพอกระตนการรบประทาน

ยาอยางตอเนองและสม า

เสมอ

2. เพอรบทราบปญหาเกยว

กบการใชยาโรคความดน

โลหตสง

1. กลาวทกทาย สวสด

2. ทผานมาหลงจากไดรบปฏทน

การรบประทานยาแตละหนวยการ

ใช ทานมการรบ ประทานอยาง

ตอเนองหรอไม

3. ทานมปญหาและอปสรรคจาก

การใชยาอะไรบาง

4. หากทานมปญหาและอปสรรค

ในก า ร รบ ป ระ ท า นย า ใ หท า น

ประเมนอาการตนเองตามพนธะ

ส ญ ญา แ ล ะ ก า ร จด ก า ร ต นเ อ ง

เบองตนเ กยวกบการใชยาโรค

ค ว า ม ดน โล หต ส ง ท ต ดไ วบ น

ปฏทนการรบประทานยาเบองตน

กอนหากอาการไมทเลามารบการ

รกษาทโรงพยาบาล

1. พดคยซกถาม

อาการ

1. พดคยโตตอบ และ

ทองพนธะสญญาท

ทารวมกน

- 5 นาท - ผปวยให

ความรวมมอใน

การซกถามเปน

อยางด

121

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

5. กลาวชมเชยและใหกาลงใจใน

การรบประทานยาอยางตอเนอง

และสมาเสมอ โดยเนนย าเปาหมาย

รวมกนทไดตงไว คอ

5.1 พระผเปนเจาใหโรคความดน

โล ห ต ส ง ก บ ท า น เ พ อ เ ป น บ ท

ทดสอบถงความศรทธาตอพระผ

เปนเจา

5.2 พระผเปนเจากไดคดศาสตร

ทางการแพทยมาเพอใชในการ

ทดสอบวาทานจะใชตามความ

ประสงคของทานหรอไม โดยผาน

ท า ง ขา พ เจา แ ล ะ เ จา หนา ท ใ น

โ ร ง พ ย า บ า ล ท ก ค น ท ม ค ว า ม

เกยวของในการดแลรกษาทาน

5.3 ชวตของขาพเจากเปนสงทพระ

122

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

เ จา ใ ห ม า แ ล ะ พ ร ะ เจา ก ไ ดใ ห

ความรศาสตรทางการแพทยกบ

ขาพเจามาเพอประสานเชอมโยง

ใหท า นแล ะ ขาพ เจา ไ ดป ฏ บต

หนาทของมสลมตามหลกศรทธา

รวมกน

5.4 ขาพเจาและทานจะขอ

ตงเปาหมายและทาพนธะสญญา

รวมกนโดยขาพเจาจะใชความร

ความสามารถทพระเจาใหมา มา

ใชประกอบในการดแลทานและ

ทานกจะปฏบตตามความร ทพระ

เจาสงมาผานทางขาพเจารวมกน

เพอใหบรรลตามความประสงค

ของพระผ เ ปนเจา เราจะไดเปน

มสลมทดรบใชพระเจาในโลกน

123

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

อยางเครงครด เพอความสขใน

โลกหนาทพระเจาจะตอบแทนเรา

กลบมาพรอมกบยกมาขอดอาอ ให

พระเจาทรงประทานความคดให

ปฏบตอยางตอเนองโดยมการเนน

ย าและพดทกครงเมอโทรศพท

ตดตอกบผปวย

ขนประเมนผล

วตถประสงค

1. เพอประเมนระดบความดนโลหต ประเมนความรวมมอในการรกษาดวยยา ประเมนระยะพฤตกรรม หลงจากไดรบโปรแกรมปรบปรบเปลยน

พฤตกรรม

2. เพอกลาวขอบคณผปวยและญาต และสนสดการทาโปรแกรม

สถานทจดกจกรรม ศนยการจดการโรคเรอรงในโรงพยาบาลชมชนแหงหนงในภาคใตตอนลาง

กลมเปาหมาย ผสงอายมสลมทไมสามารถควบคมโรคความดนโลหตสงในระยะท 3 และระยะท 4

124

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

1. เพอประเมนระดบความ

ดนโลหต ประเมนความ

รวมมอในการรกษาดวยยา

ประเมนระยะพฤตกรรม

และประเมนซองยาโดย

ก า ร น บ ซ อ ง ย า ท เ ห ล อ

ท ง ห ม ด จ า ก ป ฏ ท น ย า

หลงจากไดรบโปรแกรม

ปรบปรบเปลยนพฤตกรรม

2. เพอกลาวขอบคณผปวย

และญาต และสนสดการ

ทาโปรแกรม

1. ใหผปวยวดความดนโลหต

ดวยตนเอง ดวยเครองว ดระดบ

ความดนโลหตอตโนมตเครองเดม

ทวดทกครง

2. เจาหนาทกลาวสวสด ทกทาย

แบบมสลม

3. เจาหนา ทซกถามปญหาและ

อปสรรคเกยวกบความรวมมอใน

การรกษาดวยยา กลาวชมเชยและ

ใ ห ก า ล ง ใ จ ใ น ก า ร ป ฏ บ ต ต น

รบประทานยาอยางตอเนอง และ

สมาเสมอตอไป

4. เจาหนาทจดบนทกระดบความ

ดนโลหต

5. เจาหนาทประเมนความรวมมอ

ใ น ก า ร ร ก ษ า ดว ย ย า ต า ม แ บ บ

1. พ ด ค ย ก ล า ว

ทกทาย

2. จดระดบความ

ดนโลหต

3. ประเมนระยะ

พฤตกรรม

4. ประเมนความ

ร ว ม ม อ ใ น ก า ร

รกษาดวยยา

5. ประเมนซองยา

ท เหลอโดยการ

นบเมดยา

1. วดระดบความดน

โลหตดวยตนเอง

2. ใหความรวมมอ

ใ น ก า ร ต อ บ แ บ บ

ประเมน

3. นาปฏทนยามาให

เจาหนา ทประ เ มน

การรบประทานยา

1. แ บ บ ป ร ะ เ ม น

ร ะ ด บ ค ว า ม ด น

โลหต

2. แบบประเมน

ค ว า ม ร ว ม ม อ ใ น

กา รรก ษา ดวย ย า

ของมอรสก

3. ปฏทนยาแตละ

หนวยการใช

15 นาท - ผปวยและญาต

ใหความรวมมอ

ในการประเมน

ความรวมมอใน

การรกษาดวยยา

เปนอยางด

125

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม เนอหา

กจกรรมของ

เจาหนาท

กจกรรมของผสงอาย

มสลมโรคความดน

โลหตสง

อปกรณ ระยะเวลา การประเมนผล

ประเมนความรวมมอในการรกษา

ดวยยาของ มอรสก

6. เจาหนาทประเมนซองยาโดย

นบจานวนซองยาทเหลอทงหมด

บนทกในแบบประเมน

7. เจาหนาทกลาวขอบคณปรบมอ

ผ ปวยและครอบครวทใหความ

รวมมอในการจดทาโปรแกรม

126

3. ปฏทนการรบประทานยาแตละหนวยการใช

127

4. สอนาเสนอภาพนง ความรโรคความดนโลหตสงและยา

128

5. การจดการตนเองเกยวกบการใชยาโรคความดนโลหตสง

129

130

สอจราจรชวต ปงปอง 7 ส

131

ภาคผนวก จ

การทดสอบขอตกลงเบองตนในการวเคราะหขอมลทางสถต

การทดสอบขอมลตามขอตกลงเบองตนของการวเคราะหความแปรปรวน

1. การทดสอบการกระจายของขอมลของคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษา

ดวยยาของมอรสก ความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา ระดบความดนโลหตซส

โตลกและระดบความดนโลหตไดแอสโตลก ในกลมตวอยาง 30 ราย โดยใชสถต Kolmogorov-

Smirnov Test พบวาคาเฉลยขอมลทง 4 ชนดขางตน ทง 3 ชวงระยะเวลามคา p>.05 แสดงวามการ

กระจายของขอมลเปนโคงปกต ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ในตาราง จ1, จ2, จ3

และ จ4 ตามลาดบ

ตาราง จ 1

แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก (N=30)

สปดาหท 1 สปดาหท 4 สปดาหท 8

Normal Parameters Mean 5.3750 5.3833 7.9833

Std. Deviation 2.75098 2.75879 .06343

Kolmogorov-Smirnov Z 1.676 1.668 2.941

ตาราง จ 2

แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา

(N=30)

สปดาหท 1 สปดาหท 4 สปดาหท 8

Normal Parametersa,b Mean 87.4000 87.1333 99.7000

Std. Deviation 11.08774 11.51231 .98786

Kolmogorov-Smirnov Z 1.653 1.568 2.662

132

ตาราง จ 3

แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก (N=30)

สปดาหท 1 สปดาหท 4 สปดาหท 8

Normal Parameters Mean 159.8333 160.3000 144.7333

Std. Deviation 5.51539 5.49074 3.49318

Kolmogorov-Smirnov Z 1.148 .977 1.051

ตาราง จ 4

แสดงการกระจายของขอมลคาเฉลยระดบความดนโลหตไดแอสโตลก (N=30)

สปดาหท 1 สปดาหท 4 สปดาหท 8

Normal Parameters Mean 98.8000 99.0667 85.4000

Std. Deviation 3.34664 3.32113 3.42002

Kolmogorov-Smirnov Z 1.424 1.585 1.169

2. การทดสอบความแปรปรวนของคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวย

ยาของมอรสก ความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา ระดบความดนโลหตซสโตลก

และระดบความดนโลหตไดแอสโตลก ทง 3 ชวงระยะเวลาตงแตสปดาหท 1 สปดาหท 4 และ

สนสดสปดาหท 8 โดยใช Mauchly's Test of Sphericity เนองจากกลมตวอยางเปนกลมเดยวกน แต

วดคนละระยะ เวลาพบวาความแปรปรวนของขอมลมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทาสถต

(p<.05) ดงแสดงในตาราง จ5, จ6, จ7 และ จ8 ตามลาดบ

ตาราง จ 5

แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาของมอรสก

(N=30)

ความแปรปรวนภายในกลมเดยวกน 3 ชวงเวลา Mauchly's test df Sig.

ความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมดยา .001 2 .000

133

ตาราง จ 6

แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมด

ยา (N=30)

ความแปรปรวนภายในกลมเดยวกน 3 ชวงเวลา Mauchly’s test df Sig.

ความรวมมอในการรกษาดวยยาโดยการนบเมด

ยา .107 2 .000

ตาราง จ 7

แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยระดบความดนโลหตซสโตลก(N=30)

ความแปรปรวนภายในกลมเดยวกน 3 ชวงเวลา Mauchly's test df Sig.

ระดบความดนโลหตซสโตลก .225 2 .000

ตาราง จ 8

แสดงการทดสอบความแปรปรวนคาเฉลยระดบความดนโลหตไดแอสโตลก (N=30)

ความแปรปรวนภายในกลมเดยวกน 3 ชวงเวลา Mauchly's test df Sig.

ระดบความดนโลหตไดแอสโตลก .124 2 .000

134

ภาคผนวก ฉ

สตรคานวณเปรยบเทยบพหคณ

ทดสอบดวย เนเมนย (Nemenyi test)

i jT Tq

SE−

=

( )( 1)12

n nk nkSE +=

n หมายถง จานวนกลมตวอยาง

k หมายถง จานวนกลมศกษา

, , ,q α γ κ หมายถง คาทไดจากการเปดตาราง

γ หมายถง คาองศาแหงความอสระ

135

ภาคผนวก ช

ลขสทธการใชแบบประเมนของมอรสก

136

137

ภาคผนวก ซ

ตารางคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยา

8. บอยแคไหนททานมความลาบากในการจดจาการกนยาทงหมดของทาน

กรณาทาเครองหมายถกในชองทถกตอง

ไมเคย/แทบไมเคย จานวน 0 ราย

นานๆ ครง จานวน 1 ราย

บางครง จานวน 5 ราย

เปนประจา จานวน 24 ราย

ตลอดเวลา จานวน 0 ราย

จานวน

1. บางครงทานลมกนยาเมดสาหรบรกษาโรคความดนโลหตสงของทานใชหรอไม 30

2. สวนใหญการลมกนยาเปนเรองปกต ทานนกทบทวนดในชวงสองสปดาหทผาน

มา มบางวนททาน ไมไดกนยาของทานใชหรอไม 28

3. เมอทานกนยา แตทานรสกวามอาการแยลง ทานเคยลดขนาดยาหรอหยดกนยา

ของทาน โดยไมไดแจงใหแพทยของทานทราบใชหรอไม 29

4. เมอทานเดนทางหรอออกจากบาน บางครงทานลมนายาของทานไปดวยใช

หรอไม 25

5. เมอวานนทานไดกนยาของทานใชหรอไม 30

6. เมอทานรสกเหมอนโรคของทานอยภายใตการควบคม บางครงทานหยดกนยา

รกษาโรคของทานใชหรอไม 29

7. สาหรบบางคน การกนยาทกวนเปนสงทไมสะดวกอยางยง ทานเคยรสกวา

การปฏบตตวตามแผนการรกษาโรคของทานมความยงยากใชหรอไม 28

138

ภาคผนวก ฌ

รายนามผทรงคณวฒ

1. รองศาสตราจารย ดร.สงวน ลอเกยรตบณฑต

อาจารยภาควชาบรหารเภสชศาสตร

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2. ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ

อาจารยภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

3. แพทยหญงสกาวรตน เบญดอราแม

แพทยผเชยวชาญทางดานอายรกรรม

โรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร

139

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางนนทกานต หวงจ

รหสประจาตวนกศกษา 5510421031

วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทสาเรจการศกษา

พยาบาลศาสตร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นราธวาส 2548

ตาแหนงและสถานททางาน

พยาบาลวชาชพชานาญการ ฝายเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลโคกโพธ จงหวดปตตาน

การตพมพเผยแพรผลงาน

นนทกานต หวงจ, อมาพร ปญญโสพรรณ, และไหมไทย ศรแกว. (2558). ผลของโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมตอความรวมมอในการรกษาดวยยา และระดบความดนโลหตในผสงอายมสลม

ทควบคมโรคความดนโลหตสงไมได ในงานประชมวชาการเสนอผลงานวจยระดบ

บณฑตศกษาแหงชาต ครงท 34 วนท 27 มนาคม 2558 ณ หองประชมดนแดง ชน 1 อาคาร

เรยนรวม คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.