Archive · 2008. 7. 14. · PRAEFATIO. hixtribusfontibusproveniiiiitepistolaepontificumE,omanorum, quaesequuntur,ineditae:primumexcodicibusbibliotiiecaenatio-nalisParisinaCjundeeas

C t ^\ ^- /

-/1 , :'l .f"'

University of Chicago LibraryGIVEN BY

Besides the matn ioftc this book also treats of

Subject No. On page

CARDS sVlADE

Subject No. On page

1' 'f ^ -^ V

-v/,V "> a-fi ^m:; tW-'

11

-.i

-*-*-

j^

\ 'ii» <- ^v*yi' ,' X ~

» c - ' *'i -!

- jV''j,''v.'«5-râ

fei

EPISTOLAE

PONTIFICUM ROMANGRUM

INEDITAE

?:V

EDIDIT

S. LOEWENFELD

::*

1:1

.;: t

^'0

c c '

OC.

c c c , o ^

000 o o f:'00

o o c °

o o o oo o

c c. c-

O O C C C)

^'..,cc-

c c c cc c c c r

C C [ f

G C

o c c ^ o c cc t c =

£ e £ cc c

c ( t^

c c c

'

c c'

t

C. C t ,1

a e y ^ri'

Typis Bletzger A Wittig Lipsiensiuiii.

57009

GUILELMO WATTENBACH

PIO GRATOQUE ANIMO

EDITOE

y

PRAEFATIO.

hix tribus fontibus proveniiiiit epistolae pontificum E,omanorum,

quae sequuntur, ineditae: primum ex codicibus bibliotiiecae natio-

nalis ParisinaCj unde eas, quae ad bistoriam paparum illustrandam

vel ad ius canonicum melius cognoscendum prodessent, aut ipse

descripsi aut ab aliis describendas curavi posteaque contuli; deinde

ex jjCoUectione Britannica", cuius apograpbum in scrinio Societatis

Monumentorum Germaniae asservatur. Ac si quid in edendis buius

collectionis epistolis babeo meriti, attribuas velim V. Cl. Edmundo

Bishop Londoniensi et Paulo Ewald Berolinensi, quorum ille codi-

cem in Museo Britannico invenit descripsitque ,bic eum ex parte

publici iuris fecit uberrimisque notis ornavit in Neues Arcbiv der

Gresellscbaft f. altere deutscbe G-escb. V. 275 sq. Neque vero omnes

in libro meo invenies coUectionis Britannicae epistolas, sed tantum-

modo eas, quarum Ewaldus nec in Neues Arcbiv nec in Regestorum

Pontificum E-omanorum nova editione textum praebuit integrum.

Tertius denique fons est codex coUegii S. Trinitatis Cantabrigiensis,

Alexandri III registri fragmentum contiDens. De quo codice quo-

niam in Neues Arcbiv X. 586 fusius disserui, satis est boc loco

meminisse, septuaginta in eo inesse epistolas excepta una nondum

notas (vide infra pagg. 129, 149—208).

VI Peaefatio.

Ineditas autem illas appellavi epistolas, quia sunt aut ineditae

aut certe ignotae ; quarum si unam vel alteram typis mandatam

iam esse inveneris, veniam mihi, benevole lector, noli denegare;

omnes enim sumus errori subiecti, ac testis est ep. 137, quam iam

in Analectis luris Pontificii X. 565 exstantem sero depreliendi.

lucundum restat officium, ut viris illis, qui facto consilioque

in perficiendo opere me iuverunt, ex intimo animo gratias agam.

Etenim Y. Exc. de GtOSslee, regis Borussici minister, qui rebus

sacris et litterariis praeest, septem menses Parisiis degendi facul-

tatem maxima liberalitate mihi concessit. Geoegius Waitz eiusque

socii in edendis Germaniae Monumentis apographum coUectionis

Britannicae benigne mihi permiserunt. R. Sinker roganti mihi,

ut codex Cantabrigiensis Berolinum mitteretur, libentissime obse-

cutus est. Numerum epistolarum auxerunt Leopoldus Delisle

Parisiensis et Margus Maueee Monacensis. In corrigendis vero

epistolis Heneicus Beesslau- et Iosephus Landsbergee, cum vale-

tudinis causa bibliotheca Berolinensi frui mihi non liceret, qua

sunt erga me amicitia, auxilium praestare non dubitaverunt.

INDEX.

pag.

Grelasii I ej)istolae 1-- 11

Pelagii I .„ 12— 20

Leonis IV „ 21— 22

Nicolai I „ 23

lohannisVIII „ -. . . 24— 34

Stephani V „ 35— 37

lohannis XI „ 37

lohannisXIX „

"

38

Alexandri II „ 38— 58

Gregorii VII „ 58

Urbani II „ 59— 66

Paschalis II „ 67— 78

Gelasii II „ 79

Calixti II „ 80— 81

Honorii II „ 81— 85

Innocentii II „ 85— 95

Lucii II „ 95— 96

Eugenii III „ 98—114Anastasii IV „ 115—119

Hadriani IV „ 119—130

Alexandrilll „ 131—207Lucii III „ 208—227

Urbani III „ 227—237Clementis III „ 237—243

Coelestini III „ 243—268

Initia epistolarum 269—273

Index rerum memorabilium 274—288

Corrigenda•

. 288

1. Gelasius I lohannis, Bassi et Alexandri episcopomni curae Antoni-

nam viduam commendat.'^

CoU. Brit. Gel. ep. 1, in cod. Mus. Brit. Addit. 8873 s. xii in. fol. 9.

Gelasiiis papa lolianni, Basso^ et Alexandro episcopis.^ Missis 493 ex.

presentibus litteris dilectioni vestrae instanter ininnginiiis, iit Anto- 494 Jaii

ninam^ maritali solatio destitntam qxianta potest dilectio vestra tui-

cione curaque defendat, et ab omnibus secura reddatur insidiis,

atque in proposito, quo fidem servare marito desiderat, solatiis con-

petentibus efficiat permanere; quia specialiter ad vestram tuitionem

eam permanere nbveritis, et nicliil magis convenit officio sacerdotis

quam viduae inferre subsidium.

2. Gelasius I lusto episcopo Larinati mandat, ut hasilicam a Priscil-

liano et Felicissimo fundatam consecret.^

Coll. Brit. Gel. ep. 2, 1. 1. fol. 9.

Grelasius lusto episcopo Larinati. Priscillianus et Felicissimus 493 ex.

viri devoti petitorii*^ nobis insinuatione suggesserunt, in re iDropria 494 Jai

que Mariana vocatur basilicam se pro sua devotione fimdasse, quam*^

in honore sancti arcbangeli Micabelis et nomine desiderant conse-

crari. Et ideo, frater karissime, suscepta primitus donatione, que

petitorio continetur, si ad tuam pertinet parroecbiam benedictionem

supra memorate basilicae solenni veneratione depende. Nichil sibi

tamen fundatores ex bac basilica preter processionis aditum nove-

rint vindicandum.

'^ Baso c.^ AnnonJnam c.

*^ sic iam in cod. aliena manu correctmn ex petorii.^*

que c.

"- Cf. Jaffe ed. sec. 629. ^ De Hs vide Ewald inNeues ArcHvV. 509 n. 2.

^Cf. Jaffe ed. sec. 630.

LoEWENFELD, Epist. Pont. Eom. 1

^ GeLASH I EPISTOLAE 3. 4

3. Gelasius I lusto et Probo episcopis mandat, ut Marcum jpresbyterum

monasterii in fundo Luciano, bonquestum se in die s. paschae ec-

clesia esse 2Julsu77i, ab iniuriis adversariorum defendant. Episcojjus

Lucerinus ne monasterio ddmnum inferatur curet.^

Col. Brit. Gel. ep. 3, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. sn in. fol. 9.

493 ex.— Grelasius lusto^ et Probo^ episcopis. Religioiiis probatur in-

494 Jan.iuria, si ea videantur admitti, que contra regulas et constituta vide-

antur antiqua. Marcus siquidem presbiter monasterii, quod in fundo

Luciano noscitur constitutum, petitorii nobis insinuatione deploravit,

E-omulum et Ticianum presbiteros multam adversus se vel adversus

aecclesiae contumeliam commisisse; quos asserit, adhibito sibi

Moderato, conductore domus regie, se ex ecclesia sacrosancto die

pasce, cum ad processionem venisset, fuisse depulsum, et, effracto

sacrario oratorii, ministeria supradicto conductori laico pptius com-

misisse servanda, eiusque presbiteros monasterium depredatos.''

Et ideo inter supra dictos presbiteros pmne, quod natum est, vestro

iuditio determinetur ambiguum, quatinus servatis regulis et aeccle-

siasticis constitutis nicMl permittatis audaciae, nicliil arbitrio licere;

sed que petitorio suggesta sunt universa rimantes, quod religioni

et iusticie convenit censeatis. Sciatque frater et coepiscopus noster

Lucerinus antistes, aut ita ad monasterium secundum consuetudinem

se esse venturum, ut nichil in eisdem locis dampnum clerici valeant

perpetrare, aut sibi a conventu eius loci noverit abstinendum.

4. Gelasius I Felici episcopo mandat, ut de personis quibusdam ob-

noxiis, ad clericatum promotis, cum Claudio eorum domino tractet.

Clericos, qui Hostilium comitem contra ecclesiam adiuverint, ommere

eomniunioneque privari iubet^

Coll. Brit. Gel. ep. 8, I. I. fol. 10.

494 ex. — Grelasius Felici episcopo.^ Vir spectabilis Claudius filius noster

495 in.i^jj-i suo junctas'' certa obnoxietate personas ad clericatum sue*^ ec-

clesie asserit esse susceptas, quas secundum legum et principum

'^ ilendum haec verha continere manifestum est; Eicald pro monasterium legendum

putat monasterii, Wenzloioslci pro eiusque ^Jom vult eosque, vide Thalhofer^s Biht. d. Kir-

chenvater Lief. 363. 364 p. 298 not.^

Iii indice collectionis hisce verhis notatur epi-

stola : VIII. De ijersonis obnoxiis sine manumissione ordinatis. '^ iumctas c.'^ Eioald

suspicatur tue.

^ Cf. Jaffe ed. sec. 631. ^ Larinati. Êpiscopus civitatis cuiusdam

in Apulia. Cf. Neues Arch. Y. 509. n. 6.* Cf. Jaffe ed. sec. 644.

GELASn I EPTSTOLAE 5. 6 3

constituta sibi petit sine intermissione restitui. Et ideo, frater 494 ex. —

karissime, si probabilis apucl sententiam tuam series petitionis^495 in.

agnoscitur, servato sanctionum^ tenore cum eorum domino<= te con-

venit universa definire, quatinus secundum gradus siii normam de

uno quoque que conpetunt explicetis. Eos etiam clericos, quos ad-

versus aecclesiam Hostilio comiti auxilium^ prebuisse constiterit, ab

ordine suo et communione suspende, ne malum factum impunitatis

remissione subcrescat.

5. Gelasius I lusto et Constantino episcqpis litem Anastasii, defensoris

S. Roni. ecclesiae, cttm Proha, eius cognata, terminandam- committit.

Fraecipit, ut si Proba iudicio se subtrahere temptaverit, eam a com-

munione suspendant.^

CoU. Brit. Gel. ep. 9, 1. 1. fol. 10.

Gelasius lusto^ et Constantino^ episcopis. Anastasius* Romane 494 ex. -

defensor ecclesiae adversus Probam cognatam suam, preceptione 495 in.

prefectorum petitorii, in suo noscitur elicuisse® negotio; quem^ di-

lectioni tue^ credidimus nostra commendatione prosequendum, ut in

quo usus exegerit aut in quo vestrum sibi dixerit prodesse solatium,

adbibere protinus iusticie contemplatione annitamini. IUud pariter

addentes, ut si se supra dicta eius adversaria a iudicio delegato sub-

trabere forte temptaverit, et id egerit, quominus per eius absentiam

causa terminum sortiatur, sciat, se tam diu a communione^ suspendi,

quamdiu a dictione cause se putaverit subtrabendam.

6, Gelasius I Victorem, S&renum et Meliorem episcopos inter Faustinum

archidiaconum et Stephanum diaconum iudices constituit.^


Gelasius Yictori, Sereno et Meliori episcopis.^ Si temporis 494 ex. -

pateretur asperitas et necessitas negotii vebementer exigeret,^ durum 495 m.

tamen et contra leges probatur admitti, ut ex tam longinqua civi-

tate ad urbem Romam causa traberetur, ne bec inpossibilitas alteri

'^

petionis c.^ santionum c.

'^ dominio e."^ auxilium recte adieeit Bishoiy.

^ vos excidisse jputem.^quam c. ^ mendum inesse videtur.

^ comunione c.

'

exigerit c.

^ Cf. Jaffe ed. sec, 645. -

probabiliter Larinati (Ewald).^prob. Capuano

(Ewald).* Vide infra n. 9.

^ Cf. JaflFe ed. sec. 646.^ De his vide

Ewald in Neues ArcHv V. 512 n. 3.

4 GeLASII I EPISTOLAE 7

494 ex. — parti preiudiciiiiii compararet. Ac cum animorum causas et solam495 in. intentionem petitoriis legamus esse verborum,^ supervacuum credi-

dimus ad sedem nostram vocare litigantes. Stephanus etenim dia-

conus adversus Faustinum archidiaconum suum de negata sibi pace

et de horrendis iniuriis deflebat inpactis, atque ad nostrum iudi-

cium ipsum supplicabat debere transferri. Archidiaconus vero, me-

diocritatis allegatione premissa sequentium,'' se dicit insolentiam non

durare, et, honore quo utitur penitus imminuto, gradus sui consue-

tudinem debitam commodorum sibi asserit abnegari. Et ideo, fra-

tres karissimi, utrorumque deplorationem certa*^ consideratione

cogitantes personam vestram credidimus eligendam; quibus audienti-

bus archidiaconus nec de fatigatione nec de gravibus queratur im-

jDensis, et Stephanus diaconus talibus sibi gaudeat cognitoribus fuisse

prospectum, ut ex parte nichil habeat iam querelae.

7. Gelasius I Geruntio episcopo Valvensi o.nandat, inquirat, nuin epis-

copus Potentinus sacratam patenam ahstulerit et in proptrios usus

converterit. Relationem postulat^

CoU. Brit. Gel. ep. 12, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 11.

494 ex.— Geruntio episcopo Valvensi.^ Exsecrabilis sacrilegii abomi-

495 in. nanda commissio ita nos petitorii insinuatione commoverat, ut nisi

longinquitatem cogitaremus itineris, ad sedem nostram tantam cau-

sam faceremus destinari. Sed quia asperitas temporis nos ab hac

intentione revocavit, idcirco sacratam patenam, quam actores ® Petri

spectabilis viri, filii nostri, a Potentine^^ urbis pontifice queruntur

ablatam, omni investigatione disquire. Et si aperta approbatione

constiterit, hanc de sanctuariis esse subtractam atque in propriis

utilitatibus ab antistite fuisse consumptam, relationem nobis ilico

destinabis; per quam factum aperta insinuatione noscamus, quatinus

iniuriam religionis et Deis digna possimus ultione compescere, Avo

defensore Romane ecclesie negotium quod decrevimus exequente.

Cuius clerico, ne quid pro tam sancta et necessaria prodicione a

suo j)atiatur antistite, a nobis deputata est tuitio.

a locus sine duhio corruptus.'*

senquentum cod.; addendum videtur graduum.° caerta c.

^sic recte con-exit Eicald pro Valensi cod. Gf. Neues Arcliiv V, 513.

'^ auctores c.^primitus Potentiane in cod., sed a paHim erasum posteaque suhterimnctum

est. s JZiena manus superscripsit fi, tit legatur fidei.

Ôf. JaflFe ed. sec. 648. - dioec. Acherontinae.

GeLASII I EPISTOLAE 8. 9 5

8. Gelasius I Bespeeto et Gerontio episcojjis mandat^ ut inter clerum et

episcopum Aufidanum diiudicent.^


Gelasius Eespecto* et Gerontio^ êpiscopis. Querelanim enor- 494 ex. -

mitate permoti, qua universa cleri turba contra episcopum Aufidiane ^^^ ^-

civitatis inexplicabili deploratione conquesta est, ad sedem hostram

tantorum molem negotiorum volueramus adducere. Sed quoniamet temporis asperitatem et multitudinis exhibendae sumptus'^ utiliore

consideratione cogitavimus et probationum difficultates, per quas

testibus forsitan necessariis unaqueque destitueretur assertio vos

potissimum iudices delegamus: ut relegentes petitoria,"^ singularum

genera causarum, presentatis omnibus quorum interest, sub omni

integritatis fide et iusticia trutinetis.

9. Gelasius I Teiae comiti scribit^ Eacharistum, cum in curia apostolica

fuisset non praesente accusatore, de novo evocatuon esse, ut crhninatio-

nibus sese purgaret. Quae comes obiecit, Faustum antea Eucharisto

familiarem fuisse cet., ea refutat. Hortatur, ne causis ecclesiasticis sese

intromittat.^


Teie :comiti G-elasius. Si conscientia secura est Eukaristi, aut494ex. —

solus huc ante venire non debuit, cum accusator eius egritudine495 Aug.

teneretur, aut, posteaquam accusator eius huc venit, hic potius

debuit permanere, donec in presenti, accusatore suo manifestissime

confutato, suam nobis innocentiam manifestissime conprobaret. Nos

tamen eius causa iusticiam reservantes, quamvis intelligamus, ter-

giversationibus eum suis audientiam declinare, in qua fallere omnino

nos^ posset, defensorem Anastasium cum preceptione direximus, ut,

si se confideret posse purgari, ad nostrum properaret exagmen, ubi

convenienter ab accusatoris obiectionibus expeditus liber apud nos

posset existere; quod si non fecisset, sciret de conscientia sua se

esse confessum.

Item. Quod dicis, non apud me Fausti debere verba proferri

accusantis Eukaristum, quia ipse eum ante laudaret, tanto magishuic credendum est, qui scelus eius ex ipsa verius potuit familiari-

^Bepecto c.

^Gepontio c.

"^

snptus c.^*

petitorio cod. ^ an non?

^Cf. Jaffe ed. sec. 649. -

probabiliter Valvensi. ^ cf Jaffe ed. sec. 650.

6 GeLASII I EPISTOLAE 10

494ex. — tate cognoscere. Quod iii tantum verum esse monstratur, ut ad496 Aug. Faustum convincendum nuUatenus venire presumat. Quod utique,

si conscientiam ab obiectionibus^ Fausti liberam se habere confi-

deret, etiam nuUo mandante facere debuisset.

Item. Dicit tua nobilitas, nescio quos, illic parentes Fausti

iam fuisse convictos; tanto magis^ fiducialius huc Eucaristus pro-

perare debuerat, ut et Faustum sicut proximos de mendatii con-

cinnatione, quod dictum est sepe, convinceret. Neque enim paren-

tes Fausti contra Eukaristum apud nos «^

querimoniam commoverunt,^

sed eum bic Faustus positus accusat. Non ergo ad nos pertinet,

si illos convicit,® qui eius apud nos° non fecerant mentionem, aut

mmc etiam ad accusandum Eucaristum venire dissimulant, nisi

Faustum, qui in eius accusatione persistit, in nostra examinatione

convincat. Quid autem visum fuerit nobilitati tue, ut micbi iniu-

riam faceretis, ignoro, dum putatis, quia de nostro iudicio causa

deberet auferri et ad episcopos intra provinciam positos pro Euca-

risti et sotiorum voluntate transferri, quod non poterit uUa omnino

racione fleri.

Item. Nobilitatem tuam cet. ut in Neues Arcldv V. 514.

10. Gelasius I Herculentio et Stephano episcppis de duohus servis, in-

sciente doniina ordinatis, se)"ihit. Addit de Septimo servo a Genitore

preshytero reddendo.^

Coll. Brit. Gel. ep. 17, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 12^

Herculentio - et Stepbano.^^

Frequens equidem cet. ut in Gra-

tiani decr. I. D. 54 c. 10, Thiel I. 388, cet.

494 ex.— Item. Reparatum quoque fratrem et coepiscopum nostrum exe-

495Aug. cutio deputata conveniet, ut ad iudicium vestrum G-enitorem pres-

biterum suum sine uUa excusatione transmittat, s ut ab eo Septimoservo qui repetitur presentato ,

si nicbil fuerit, quod de eius inge-

nuitate reUdatur, aut eum claruerit obnoxietati petendum'^ modis

omnibus iUigatum,^ cum pecuUo, sicut j)0stulant legum cauta, reddatur.

^ ob aliena manu supra linea additum est.^ ma superscriptum est.

'^

super-

sa-iptum est nos. ^ comoverunt. "^ convincit c.^

apiid Gh-atianum additur et lusto

episcopis.^ transmitat c.

^'sic aliena manu in cod. con-ectum ex petentum.

* verha

ita coniungenda videntur: aut eum, modis omnibus olonoxietati illigatum, petendum

claruerit.

^Cf. Jaffe ed. sec. 653. ^

probabiliter episcopo Potentino (Ewald).^Neapolitano? (Ewald).

GeLASII I EPISTOLAE 11. 12, 13"

11. Gelasius I Victori episcopo, deficientium voluntatem ab heredibus de-

vote ohservandam esse, smhit.^

Cbll. Brit. Gel. ep. 20, 1. 1. fol. 13.

Victori episcopo. Deficientiiim voluntas ita debet ab electis 494 ex. -

lieredibus enixa devotione servari, ut ex nuUa parte rem commis- 495 Aug.

sam* fidei sue quisque putet esse violendam. Non solum enim con-

scientiae sue probatur inimicus, verum etiam in vindictam legum,

que buiusmodi macMnantibus^^ testamentaria emolumenta subtra-

buntj evidenter incurrit.

12. Gelasius I Epii^hanio episcopo mmtiat, Tullinum preshyterum, a sese

consee)"atum, in eius paroeciaon redire, invito Mastallone, se iussisse.^

ColL Brit. Gel. ep. 21, 1. 1. fol. 13.

Epifanio episcopo.^ Filius noster vir illustris Mastallo comes 494 ex. —

sacrarum largitionum'^ magno oj)ere postulavit, ut Tullinus delegan- 495 Aug.

tibus nobis factus bic presbiter remaneret; qui etiam dilectionem

tuam boc voluisse non tacuit. Quem tamen eatenus consecratum

ad tue dilectionis redire fecimus parroechiam, ut sub tuo semperiure consistens tanquam a te semet noverit ordinatum; quoniam'^

sicut dilectionem tuam non sibi prereptum iudicare confidimus, quodnostra sit factum dispositione, sic tuo pontificio nicMl ducimus sub-

trabendum.

13. Gelasius I lusto episcopo mandat, ut Glyrium, nisi a vexandds rebus

ecclesiasticis desistat, mimere ac communione piîvet.^

CoU. Brit. Gel. ep. 25, 1. 1. fol. 131*.

lusto episcopo.5 Glyrius nisi ab ecclesiasticarum rerum vexa- 494 ex.—

tione cessarit, omni ecclesiastico ministerio officioque pontificum et 495 Aug.

sacra communione privetur, quoniam qui bumanis legibus et ]m-

blice discipline oboedire contendit,® et aecclesiasticis suffugiis^ contra

'^ comissam c.^ mtibus c. Bishop v. ill. ^proponit „mentibus?"; an nitentibtis

legendim est?"^

largitionum addidit Eicald, Neues Archiv V. 516 ti. 3. ^qui c.

'^ contendit cod. melius placet quam contemnit, (jyiod legi vult Bishop; humanae enim leges

opponmitur hic ecclesiasticis.^pro guo Bishop proponit suffragiis; sed vis verhorum haec

videtur esse: qui ecclesiast. suffugiis (utens), contra regulam (arcum) tendere non quiescit.

1 Cf. Jaffe ed. sec. 656.- Cf. Jaff^ ed.' sec. 657.

^ Beneventano.* Cf. Jaffe ed. sec 661. ^'

probabiliter Larinati (Ewald).

8 GeLASH I EPISTOLAE 14. 15

494 ex. -- regulam tendere^ non quiescit, eius munere probatur indignuSj cuius

495 Aug. reverentiam calcare contendit.

14. Gelasius I Bellatori episeopo seribit, Maromm, lieet industria eius

ab omnibus laudetur, Laurentio anteponi non posse, quia posteriorem

anteire anteriori eanones vetent.^

ColL Brit. Gel. ep. 26, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s.xii in. fol. 13^

494 ex. — Gelasius Bellatori episcopo.^ Non solum vetusti canones, ve-

495 Aug. rum etiam sinodalia decreta nuper^ constituta'' continent, quid de

ordinationibus diyersarum observari debeat personarum. Que ex-

cedere nulli penitus est licere permissum, quia semper constitucio

generat temerata vindictam. Et ideo, frater karissime,'' quem loco

anteire mandasti, quia non potest ei iDosterior ante poni, locis suis

eum stare precipimus. Maroni ergo, si ita tibi vel universis proba-

tur accomodus, ut efficax et ad^ omnem actum videatur strenuus,

ei quecumque sunt pro utilitatibus aecclesiasticis exequenda com-

mitte,® ut et Laurentio serves canones et Maronis babeas promptio-

rem, sicut ab omnibus insinuatur, industriam. Nec enim erit arcbi-

diacono de bac ordinatione causatio, cum nec sibi viderit bonorem

qui debeatur exemptum, et utiliori que sibi impossibilia^ videntur

iniuncta.

15. Gelasius I Valentino episcopo mandat, ut eeelesiam quandam, si in

eius dioecesi constructa sit, dedieet dominisqtce loei nonnisi „gratiam

processionis" reservet.^

Coll. Brit. Gel. ep. 29, 1. 1. fol. 14.

495 Sept.Valentino episcopo. Si ad tuam diocesim pertinet locus, in

—496Apr. quo facta constructio est, divinis eam sicut petitur dedicabis mini-

steriis; ita ut que illic oblata sunt i^rimitus donatione suscipias,

denuntiaturus, non illic quicquam dominis reservari, nisi gratiamtantummodo processions, que kristianis conpetit sine dubitacione

personis.

*sic iam in cod. correctimi ex cedere. ^ destituta c.

"^ fk c.^ ad aliena

manus superscripsit.^ commite c.

înposita cod. aliena manus correxit inposibilia.

^ Cf. Jaffe ed. sec. 662. Ôstiensi..

^ die 11 Mart. 494. Cf. Jaffe ed.

sec. p. 85. ^ Cf. Jaffe ed. sec. 704.

GeLASII I EPISTOLAE 16. 17. 18 9

16. Gelasius I Mercurio seribit, rem litigiosam ante latuni iudiciimi in

aliquam personam. transferri non posse.^

CoU. Brit. post Pelagii ep. 70. 71, 1. 1. fol. 38.

Merciirio. Qiiia, cum res sit* in litigio consituta, in aliquam 492—496.

transferri non^ possit nuUa ratione personam, donec legitime co-

gnicionis, cui potius debeatur, iudiciaria'' disceptatione possit agnosci,

nec ex eadem re quisquam sinatur exigere pensiones, sed in eodem

statu re eadem posita, in quo videtur sicut dictum est liodie con-

stituta, quisquis sibi putat quippiam posse competere, iuridico pul-

set exagimine.*^

17. Gelasius I Philippo et Geruntio ejjiscopis manclat, ut Gaudiosum

diaconum, si idoneum o-epererint, preshyterum in Glientensi vico or-

dinent^


PMlippo et Geruntio episcopis. Fratres karissimi, Graudiosum 495 Sept.

diaconum, quem conprelienditpeticio subter admixta,® si tamen vestra—496Apr.

discussio eum non esse repererit, qui iam a nobis ante^ cognoscitur

reprobatus, ne per subreptionem subiciatur, qui meruit iam repul-

sum,s et in buius persona qui nunc eligitur vite probitas et regu-

larum constat auctoritas, nec est, quo ei canonum precepta reni-

tantur, Clientensi^ vico ordinabitis nostra j)receptione presbiterum.*

18. Gelasius I Maximo et Eusebio episcopis de restituendo antiquo par-

oeciarum statu ecclesiae Camiscanae (?) et Anconitanae sc7'ibit. Alieni

iuris dioeeeswn invadi vetat.^

CoU. Brit. Gel. ep. 38, 1. 1. fol. 15^.

Maximo et Eusebio episcopis.^ Licet regulis cet. ut in Gratiani 496.

decr. C. XVI. qu. 3. c. 5, Thiel I. 492, cet.

Item. lustum est, ut unaqueque aecclesia parroechia sibi an-

tiqua dispositione deputata videatur* esse contenta, ut hac decisio-

^sic scribit BisJiop pro recessit cod. ^ non supersa-iptivm.

° iudicariac. âpucl

scriptores, cjuos vocant classicos: examine. ® adnixta c.*

eaclem(?) mamcs superscripsit

ante. ^ repulsam c.^ an Clieuensi? Vide. Thalhofer's Bibl. d. Kirchenviiter, Lief.

363. 364. p. 322 n. 2. ' videtur c^

Cf. Jaffe ed. sec. 691. Gelasio attribuendam esse epistolam hanc, probatEwald in Neues Archiv V. 596 in corrigendis ad p. 562. ^ Cf. Jaffe ed.

de eadem ep. eiusdem argumenti.°

Cf. Jaffe ed. sec. 705. * lisdem episcopis

sec. 712, re iam scripserat Gelasius, cf. Jaffe ed. sec. 663. °Cf. Jaffe ed.

sec. 713. ** Blerano et Fanensi (Ewald).

10 GELASn I EPISTOLAE 19. 20

496. nis continentia alieni iuris dyocesim nuUus audeat quolibet com-

mento, qualibet fraude pervadere.

19, Gelasius I locondo episcopo scrihit, se niandasse, ut Stephaniis, contra

regidani alibi factus diaconus, ad ecclesiam, in qua ordinatus fuisset,

rediret; cet.^

CoU. Brit. Gel. ep. 39, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 15^

496, locondo episcopo. Certe dixi, ut quia Stephanus contra regu-

las ecclesiae factus alibi diaconus ad alteram transire non posset

aecclesiam,^ nunc interim remearet, in qua fuerat ordinatus. Et si

hoc mallet, frater et coepiscopus meus Petrus^ eumdem a proprio

posceret^ sacerdote et per° scripturam sicut moris est sibimet im-

petrare debere concedat; atque ita proprie eius affectus nichil dein-

ceps temptaturus, quod veniret in culpam, pontifex, cui adquisitus

fuerat, sua sponsione confirmaret. Alioquin mox eum ab ecclesia

submoveret, si quicquam fecisset illicitum.

20. Gelasius I trihus episcopis mandat, examinent causam Festi queren-

tis, Urbanum quondam episcojnim Fiilginatem, dum viveret, ]pi-aedium

sihi ahstuUsse; compellant Alexandrum clericuon, ut quae de hac re

sciat patefaciat^

CoU. Brit. Gel. ep. 42, 1. 1. fol. 16^

496. Gelasius Cresconio,*^* lobanni^ (etMessalae)^ episcopis. Deces-

sorum statuta sicut legitima et iusta successorem custodire conve-

nit, ita debet etiam male facta corrigere,^ Festus siquidem peti-

torii oblatione conquestus est, quod liabetur in subditis: Urbanum,

religiose recordationis Fulginatis civitatis antistitem, predium sibi

perperam, cum adviveret, abstulisse, quem sicut asserit frequenti

conventione pulsavit, nec ad iudices ad dicendam causam voluit

commeare. Et ideo, fratres karissimi, causa sub omni examinatio-

nis integritate discussa, si cognoscitis, querelam petentis certe pro-

^ Sic iam in cod. aliena mamis corrmit ex aecclesiae. ^possceret c.

"^ ea quae

serjiamtur, non satis intellego.'^ Creconio c.

'^ et Messalae supplendum esse, patet

ex eo, quod Imius epistolae fragmentum, tribus illis episcopis inscriptae, legitur in Ch-atiani

decr. C. XXV. qu. 2 c. 19, et quod in Coll. Brit. cod. inter Cresconio et lohanni con-

mnctio deest.^ Vei-ha Decessorum — corrigere leguntur etiam in Ch-atiani decr. l. l., cet.

1 Cf. Jaffe ed. sec. 714. ^ Ravennas. ^ Cf. JafFe ed. sec. 717. * Tu-

dertino. "Spoletino.

GeLASII I EPISTOLAE 21. 22 11.

bationis assertione subsistere, legnm memores de redbibitione iudi- 496.

cate. Alexandrum quoque clericum ea, que in tempore acta meminit,

patefacere in yestra cognitione compellite, ut omniaj que constituenda

sunt, secundum iuris ordinem censeatis.

21. Gelasms I Siraaiisio episcopo mandat, conipellat heredes Zachaei

episcopi, ut 62 lihras argenti ecclesiae restituant; hereditas si nimis

exigua sit, integra ea ecclesiae assignetur.^


Siracusio episcopo. Heredes antistitis Zacbei ad^ redibitionem 496.

sexaginta et duarum librarum argenti, quas expendit, sine uUa inter-

missione sicut constitit conpelle, quatinus recuperatis ministeriis''

aecclesia ornamentis propriis indigere non possit. Quod si dampno-sam sibi liereditatem forte vel minus idoneam ad restituenda mini-

steria fuerint deprecati, repudiatis facultatibus omnibus, ab eorum

te convenit exaccione cessare, quas ecclesie pro reconpensatione

noveris adplicandas.

22. Oelasius I in synodo litem diiudicat inter Faustum, Rom. ecclesiae

defensorem, et Eucharistum, 63 solidos o-epetentem, quos ad petendum

episcopatum Volaterranum illi solverat.^


G-elasius in synodo dixit: Inter Eucaristum^ ante dampnatio- 496.

iiem, que ei merito videtur inpacta in nostra iudicio constituto,

et Faustum defensorem ecclesie Romanae negotium, quo vertebatur,

agnovimus. Siquidem Eucaristus sexaginta et tres solidos, quos<'

ei ad episcopatum* petendum veniens erogandos dederat, ubi sibi

vita sua et conversatio fuit ad impetrandum bonorem contraria,

repetebat, asserens: hos solidos a se supradicto faisse numeratos

cautione suscepta. Retulit Faustus : accepisse se quidem solidos, sed

et pro eius voluntate et delegatione, quibus ipse voluit, numerasse.

Quod*^ cum, facta sub nostri presentia ratione etiam cognoscente,

esse constaret, pluribusque etiam curialibus Volaterranis in presen-

tia constitutis, certa calculatio claruisset, constitit triginta et unum®

solidos et tremisses duos^ ad eius delegationem sine controversia

'^ ad addidit Bislwp.^ misteriis c.

°quod c.

'^

quos c.^

I. sivpra linea.

*" duo c.

1 Cf. Jaffe ed. sec. 718. "- Cf. Jaffe ed. sec. 496." Cf. supra ep. 9.

^ Volaterramim.

12 PELAGn I EPISTOLAE 23

496. niimeratos, viginti diios* et tremisses diios'' in curialium, qiios exhi-

buerat ad peticionem episcopatus, victum^ vel animalium pabulum,cum diu peticio ipsa traberetur, expensos;

— nec enim poterat ad

pontificatum vel tardo eligi, cuius tanta claruere commissa, ut et

parricida probaretur et, apertis indiciis,'' liac sua etiam confessione

falsarius;

— novem etiam solidos, qui residui esse videbantur, impensis

suis ad probandum falsum crimen, cum multo tempore servaretur,

erogatos. Et ideo, quia omnis erogatio, que per ipsum et pro ipso

facta est, eidem constat modis omnibus imputanda, ab bac erit

Faustus, defensor Romane aecclesie, peticione quantitatis immunis

et a nobis ac nostro iudicio"^ modis omnibus absolutus, cui causa-

tio® sua erit sine intermissione reddenda. Que tamen quamdiu erit

apud Eucbaristum, vacua et inanis erit et omnibus viribus effetata,

nec post boc iudicatum sedis nostrae aut profertur in iudicio aut

prolata vires aliquas repetitione^ assumet.

23. Pelagius I Constantino preshytero Narniensi praecipit, ut in ^ôi^-i-

monio ecclesiae gubernando clerieisque custodiendis lohannem episco-

pum adiuvet et res quoquo modo alienatas recuperet?-

CoH. Brit. Pel. ep. 3, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 21.

558Sept. Constantino^ Narniensi presbitero. lobannis fratris et coepi-

—560. scopi^ nostri oblata peticio, licet Deo placita et sacerdotalibus mo-

ribus congrua sit bumilitate plenissima, idoneae tamen veritatis

ratione suffulta, nostre quoque auctoritatis exigit preberi debere^

consensum, asserens ut, quia ingenitae mansuetudine simplicitatis

ecclesiasticum non valet patrimonium gubernare, vel diversis curia-

lium de exactione tributi vel aecclesiasticarum rerum\ detentatoribus

non j)ossit occupari molestiis, ad totius buiusmodi sollicitudinis

curam experientiae tuae vigilantia debeat adbiberi, cuius etiam

fidem sibi industriamque testificatur esse compertam; in qua re

etiam filiorum ecclesiae dicit vota concurrerre. Et ideo presenti

tibi auctoritate mandamus, ut tam in gubernando ecclesie patrimo-

nio quam in custodiendis imperandisque clero aecclesie Narniensis

omnibusque,'^ que vel divini cultus obedientia vel aecclesiastice uti-

'^ duo c.^ victu c.

" sic aliena manu con-exit iudicii cod. "^ iudio c.

*^ an cautio corrigendum ?^probata

—repetione c. ^

fortasse Constituto, cf. Eioald

in Neites Arcliiv V. 534 n. 3. ^ debere aliena manus superscripsit.' reruin aliena

manu superscriptum.^ omnibus c.

^Cf. Jaffe ed. sec. 975. - Narniensis.

PeLAGH I EPISTOLAE 24 13

litatis ratio postulat, necessariam* soUicitiidinem conpetenti mode- 558 Sept.

stia exhibere implereqne non differas. Sed et si que res aecclesia- —560.

sticae qiiorundam pervasione^ vel pravo aliter studio detinentur, in

earum repeticione seu vindicatione, quantum iusticia legesque per-

mittunt,^ invigilare non desinas, recuperaturus prefatae ecclesiae

iuri/^ que ratio suaserit aequitatis; predicto duntaxat episcopo tuo,

tam paternarum quam nostrae auctoritatis reverentia cogitata, im-

pensurus in omnibus obedientiam competentem.

24. Pelagius I lohannmi ejnscojncm Nolaniim reprehendit , quocl mini-

steria ecclesiae Sessulanae vendendi faeultatem a sese petat; quae si

tanta inqpia prematur, ut ^Mroecia esse non possit, „eam titulu/ni

ecclesiae Nolanae constitui" iiibet^-

Col. Brit. Pel. ep. 4, 1. 1. fol. 22.

lohanni Nolano episcopo. Dilectionis tue suggestione comperta, 558 Sept.

per quam repreliendenda valde fidutia ob necessitatem aecclesie —560.

Sessulane,® que Nolane aecclesiae esse videtur parroecliia, vendendi

sibi sacra ministeria^ concedi a nobis execrabili licentia postulasti,

mirati sumus, quod dum precedentibus karitatem vestram frequenter

duxerimus apicibus commonendam, ne aliquando incongrua et nostris

exosa moribus vel scribere vel poscere qualibet necessitate cogente

presumeres, non solum de preteritis dilectionem tuam minime cor-

rexisse conspicimus, verum etiams ad speranda paulo amplius de-

teriora procedere. Quis namque tam opinionis nostre quam tue

quoque estimationis inimicus apertissimus tibi credidit suadendum,ut nostris preceptionibus vendendorum ministeriorum^ tibi facultas

libera cederetur? Propter quod tibi presenti auctoritate mandamus,ut nuUa^ boc de qualibet re minima sacris dudum usibus dedicata

facere seu loqui presumas ulterius, sciens vel bonoris vel substantie

te periculum sequuturum, si quicquam tale fuerit adtemptatum.Sed si tanta est^ ecclesie Sessulane penuria, ut parrocbia esse non

possit, eam potius titulum Nolane ecclesie constitue, ut tali^ depo-

sitione babita nec de sacris quicquam ministeriis^ detrabatur et

'^

post necessariam verba util. rat. post. repettintim:^

prius in cod. persuasione,

sed s postea erasum. °permitunt c.

'^ iuri aliena manus sxiperso-vpsit.^ Sen-

sulane c.^ misteria c. ^ verum etiam bis in cod. ^ misteriorum c.

'sic

cod. ; inest vis vocis ,/nequaquam".^ aliena manus supersa-ipsit.

^ ni siipra linea

aliena manu.

1 Cf. Jaffe ed. sec. 976.

14 PELAGn I EPISTOLAE 25. 26

558Sept. conpetentia ibidem divini cultus per deputatos cardinales aecclesie

—560.presbiteros ministeria celebrentur. Et si quid est in cespite, per

aecclesie Nolane bomines, ut diligentius saltem fiscum solvere valeat,

excolatur.

25. Pelagius I Viventio episcopo Neapolitano mandat, iudicet inter Vul-

turnensem et Pariensem ecclesias. Constantinum, ecclesiae Rom. de-

fensm'em, statuta executu7'um esse, scrihit.^

CoU. Brit. Pel. ep. 9, iu cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 25.

558 Sept. Viventio^ Neapolitano episcopo. Dudum quidem in negotio,—560. quod in Vulturninam^ atque Pariensem ecclesiam vertebatur, audien-

tiam nos deputasse recolimus; qui ex preceptionis nostre paginaresidentes universa in questionem venientia cognoverunt, et tantum

que visa sunt verbo'' diffinire, non etiam ex scripto prolata sen-

tentia curaverunt; que res recidiva coegit, ex eadem causa suscitari

litigia, et nuUam liactenus rebus difinitis obedientiam commodari

permisit. Propter quod, denuo filii nostri gloriosi viri patricii Dul-

citii directis apicibus, ut tandem aliquando diuturne querelae con-

fusio valeat amputari, decernendum rursus iudicium legitur postu-

latum. Et ideo presentium decretorum tenore caritati vestre man-

damus, ut exequente Constantino, sedis nostre defensore, clerum

vel cives aecclesie Pariensis et e diverso ecclesie Vulturnine vel

vici Peniculensis ad vestrum faciatis convenire iudicium, et cognitis,

que deputatis pridem iudicibus inter eos statuta sunt,^ servandum

formetis ex scripto sententiam et coram patribus proferatis, ante-

dicto sedis nostre defensore modis omnibus exequente, ut que sta-

tuta fuerint eifectui mancipentur.

26. Pelagius I Cetego Patrioio de ordinatione episcopi SircLCUsani dilata

ac de episcopo Cataniensi sa)'ihit. Facturum se, ut Siraciisanus non

plus quam hinos solidos annuatim a paroeciis exigat.^

Col]. Brit. Pel. ep. 20, 1. 1. fol. 27.

558Sept. Pelagius® Cetego patricio. De Siracusanae cet. ut in Gh-atiani

—560. clea): I. D. 28 c. 18, sed post verha vel beredibus relicturus sequitur:

" Putentio cod. Huius epistolae exiguum fragmentum exstat ap. Deusdedit III. c. 112

ed. Martinucci p. 292 cum hac inscriptione: Pel. Viventio Neap., Gemino Puteolano et

Constantio Miseno episeopis.^ Vulturniam c.

'^sic aliena manus co)Texit morbo (?)

cod. '^ sunt aliena manus add. " Gelasius perperam cod., cf. Eioald in Neues

Archiv V. 343.

1Cf. Jafle ed. sec. 981. ^ Cf Jaffe ed. sec. 992.

PBLAOn I EPTSTOTÂE 27. 28 15

sed aliud eum cavere districte fecimus, nectim etiam et Catanien- 558Sept.

sem episcopum.—560.

Item. Faciemus ut non amplius de parrocMis suis quam binos

solidos annuos sub qualibet occasione presumat accipere.

27. Pelctgius I lohanni comiti satibit, sese ad p~eces eius schisniatico

cuidam, in ecclesiae catholicae unitatem redeunti, veniam prctebuisse.

Acldit de schismaticis trium capitulorum defensoribits.^

CoU. Brit. Pel. ep. 25, 1. 1. fol. 28^^.

lobanni comiti. Quamvis is% qui reducitur, errasse se bactenus 558Sept.

aliqua suscipiendi difficultate pro ecclesiastici censura vigoris intel- —560.

ligere debuisset, tamen quia ab illo reductus est, cui et pro -affectu

karitatis et pro excellentie bonore negare nichil possumus,^ expanso

karitatis sinu suscepimus revertentem, et quanto reditum eius par-

turierit aecclesiastice unitas pacis, ex ipsa venie effusione monstra-

mus. Nam et suscipi eum et catbolice fidei communioni iussimus

adunari; quia sicut docte veraciterque dixistis, nicbil in illo ma-

xime nisi solam a se divisionem dolebat ecclesia. Eadem siquidemfides in symbolis, eadem forma in baptismatis sacramento, eadem

in dominici corporis consecratione misteria. Quod si et ignorantia

faciente scismatbicorum errore° seducti in capitulorum trium defen-

sione contra fidem suam videntur insurgere, et ob boc ipsum nos

aliter aliquid de bis, que prediximus, vel in confessione vel in actu

suspicati sunt babuisse, nos tamen scientes eos non elimato iudicio,

sed errore, ut dictum est, ista sensisse, boc in eis magno opere,

quod nunc in isto correptum"^ est, culpavimus.

28. Pelagius I in episcojmm qitendam vehementer invehititr, qitod a sen-

tentiis Romctnae ecclesicte recesserit.'^

CoU. Brit. Pel. ep. 26, 1. 1. fol. 29.

lobanni comiti^ Pelagius. Adeone te in summo sacerdotii gradu 558 Sept.

positum catbolice fefellit veritas matris, ut non statim scismaticum —560.

te conspiceres, cum a sedibus apostolicis recessisses? Adeone po-

pulis ad predicandum positus^ non legeras super apostolorum jDrin-

'^

p7-iiis his; h erasum. ^posumus c.

"^ sic aliena vianus correxit more cod.

'^ an correctum? '^

Inscriptio haec sine dubio coirupta; foHasse lohanni episcopo aut

Paulino Aquileiensi legendum est (Bishop).*"

positis c.

1 Cf. Jafle ed. sec. 997. -Cf. Jafle ed. sec. 998.

16 PeLAGII I EPISTOLAE 29. 30

558Sept. cipem a Christo Deo nostro ecclesiam esse fundatam, et ita funda-—560.

mentum,^ ut porte adversus ipsam inferi preA^âlere non possuntPi

Quod si legeraSj ubinam preter ipsum esse credebas ecclesiam, in

quo uno omnes scilicet apostolice sedes'' sunt? Quibus pariter sicut

illi, qui claves acceperat, ligandi solvendique potestas indulta est?-

Sed idcirco uni primum quod daturus erat, etiam in° omnibus de-

dit, ut secundum beati Cipriani martyris, id ipsum exponentis, sen-

tentiam una esse monstretur ecclesia. Quo ergo tu, karissime iam

in Christo, ab ista divisus errabas, vel quam salutis tue tene-

bas spem?

29. Pelagius I Amabilis et Leontii episcoporum protectioni Andream et

loliannam, in eorum dioecesihus habitantes, commendat.^

CoU. Brit. Pel. ep. 27, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 29.

558 Sept. Amabili et Leontio episcopis.^ Andreas et lolianna porrecta®—560. nobis peticione, que babetur in* subditis, tuitionis se aecclesia-

stice, salva tamen iusticia, postulant^ auctoritate muniri, idque per

vestram fieri desiderant caritatem, in quorum se etiam diocesibus

habitare commemorant. Fraternitas igitur vestra, presenti auctori-

tate suscepta, tuicionem eis ecclesiasticam, salva in omnibus iusti-

cia, imj)endere non moretur, maxime quia de statu suo sibi nioveri

iniustam queruntur questionem; in quibus negotiis se ecclesiastice

misericordiae et solet et debet commendare presidium.

30. Pelagius I lohanni defensori praeci])it, ut Secundum, episcopum Tau-

rominitanum, ob apostoUcae et p-opricbe sedis incuriam, pcdlio uti vetet.

Post pasclia episcopum ad sese venire vidt.^


558Sept. Pelagius lohanni defensori. Quoniam Secundus^ Taurominitane

-560. civitatis episcopus non^^ actuum suorum ingnocentia confisus, sed

superbe magis contumatia mentis elisus, ecce iam transacto Deo

projDitio fere triennio, quod sedis apostolice etsi indigni, tamen lar-

giente et propiciante Deo suscepimus curam, iie dignatus quidem,

utrum viv^remus, addiscere, sed causis ac negotiis quibus sibi com-

"sic cod., melius videtiir fundatam. ^ sedis c.

'^ in supervacuum esse puto.^

episcopi c.^porecta c.

^ in bis in cod. ^postulat c.

'' nos c.

1 Matth. 16, 18.- Matth. 16, 19.

» Cf. Jaffe ed. sec. 999. * Cf.

Jaffe ed. sec. 1000. ^ De hoc vide Ewald in Neiies Archiv V. 548 n. 2.

PELAGn I EPISTOLAE 31. 32. 33 17

petit occupatus, remisso pudoris freno, vagari se« credit in tantuin, 558Sept.

ut in sua^ prope numquam inveniatur aecclesia;^ idcirco expe--560.

riencia tua pallium quidem ei ne utatur omnimodis interdicat; ipsum

etiam post diem sanctum pasce, ut nostris obtutibus presentetur

congrua executione conpellat, quatinus disciplinam, quam hucusque

despexit, non solum ad suam, verum etiam ad aliorum emendatio-

nem conpetenti censura cognoscat.

31. Pelagius I Opilioni defensori mandat, ut adveniente e][)iscopo Cati-

nensi Marum presbyterum in „eod&m'' monasterio abhatem faciat aut

Oresciturum diaconum ibidem restituat. Non licere monachis, pro suo

arhiirio abbates expellere aut ordinare, addit^

CoU. Brit. Pel. ep. 29, 1. 1. fol. 29^

Opilioni defensori. Experientie tuae presentibus mandamus 558 Sept.

affatibuSj ut veniente aecclesiae Catinensis episcopo aut eundem -560.

Marum presbiterum in eodem facias*^ monasterio senodocbyoque per

eos, quos Saturninus illustris memorie vobis presentibus presenta-

verit, abbatem fieri, aut Cresciturum diaconum ibidem reformari,

nuUam potestatem cet. ut in Gratiani decr. G. XVII qu. 2. c. 9.

32. Pelagius I Agnello, episcopo Bavennati, delinquentes mansuetudine

corrigendos esse scribit.^

Coll. Brit. Pel. ep. 35, 1. 1. fol. 30^

Agnello episcopo.3 Nosti enim, frequenter mansuetudine, corrigi 558 Sept.

etiam delinquentes et, ut deinceps peccare non libeat, beneficiis —560.

optineri. Sic etenim gubernatores animarum necesse est agere, ut

duplici benignitate et sanari perveniant et per affectum solidari.

Hi, quos in nostra manu regendos suscepimus, possint remittere^

etiam nobis penitentibus,^ quod, si nos cessaremus, sacerdotale te

facere compellebat officium.

33. Pelagius I Paulino episcopo iterum quaerenti, num in monasterio

S. luliani, remotis monachis schismaticis , presbyterum ordinare de-

beat, respondet.^CoU. Brit. Pel. ep. 55, 1. 1. fol. 34^.

Paulino episcopo. Preterito anno tibi credimus iniunxisse ea, 558 Sept.

-560." ^ addendum videtur posse.

° suam c.'^ aecelesiam c.

* facies c.® remi-

tere c.* locus sine duhio corruptus.

1 Cf. Jaff^ ed. sec. 1001. ^ qi jgff^ ^d. sec. 1007. Êavennati, cf.

Neues Arch. V. 547 n. 1.^" Cf Jaffe ed. sec. 1027.

LOBWENFELD, Epist. Pont. Rom. 2

18 PELAGn I EPISTOLAE 34. 35

558 Sept, qne nos nuper trausmissis litteris quasi noviter consnluisti, ut et

—560. in monasterio sancti luliani debeas ordinare presbiterum, remotis

his monacliis'*, qm ad perseminanda scandala ab ecclesiastica se

conmunione suspenderunt; et in tua nos dedisse recolimus potestate,

utrum in eo^ voluisses ordinare presbiterum, an certe tuum pecu-

liariter titulum reservare.*'

34. Pelagius I Basilio et Ocleatino defensorihus niandat, ut lolianni con-

suli, Paulinum ^jseudoepisco^nini capere iusso, assistant^-

CoU. Brit. Pel. ep. 56, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 35.

558Sept. Basilio et Ocleatino^ defensoribus.® lobanni viro glorioso ex-

—560. consuli^, filio nostro, talia scripta direximus, ut speraremus ab eo,

quatinus Paulinum pseudoepiscopum^ et detineri per suos homines

faciat, et ad nos usque transmittat.s Sed ne hoc sola militaris

manus sine ullo aecclesie adminiculo facere videatur, experientiam

tuam^ ad eamdem causam duximus destinandam.

35. Pelagius I lohannem magistrum militum iterum rogat, ut Paulinum

pseudo&piscopum et jyreshyteros quosdam et diaconos ad sese adduci

faciat; quo in exequendo defensores sedis a^wstolicae ei auxilium

porrecturos esse, addit.^

Coll. Brit. Pel. ep. 57, 1. 1. fol. 35.

558Sept lohanni magistro.^ Petimus, ut Paulinum talem pseudoepisco-

—560. pum,^ de quo vobis iam et ante hos dies scripsi, per glorie vestre

data homines opera teneri et ad nos abduci pio faciatis studio.

Item. Sed presbiteros et diacones, quos vobis presentium por-

titor, quem ad vos fiducialiter pro sanandis totius cause vulneribus

destinavimus, supplici subgestione insinuaverit teneri, vel eidem epi-

scopo subici vel, ut ad nos dirigi possint, vestra excellentia iubeat

providere. Ut autem hoc facilius possit impleri, etiam Basilium

atque Ocleatinum,^ sedis nostre defensores, deputavimus, qui eos

una cum hominibus glorie vestre ad nos debeant Deo propitiante

perducere.

* monachi c.^ meo- c.

'^sic scnpsi pi-o reservares cod. ^ Basilo et

Oclatino c."^ defesoribus c.

êt consuli c, cf. Eioald in Neues Arcliiv V. 557.

s transmitat c.^ Latinum cod., sed vide ep. praecedentem.

^ Cf. JaflK ed. sec. 1028. -

Forosemproniensem, cf. Jaffe ed. sec. 952.^ In sing., quia ad utrumque solum epistola data erat.

*Cf. Jaff^ ed. sec. 1029.

^militum, cf. Jaffe ed. sec. 952. "

Forosemproniensem.

PeLAGH I EPISTGLAE 36. 37 19

36. Pelagius I Eelpidio episcopo scrihit, sese litem inter eum et Anasta-

sium, praedecessoris filium, Leoni praetori terminandam commisisse,

ne ecclesia Catinensis „suspeeto iudicio lahoraret." Paulum diaco-

num aliosque clericos, in ordinatione ei contrarios, commendat^


Pelagiiis Helpidio episcopo.^ Quia post multos tuae decessio- 558 Sept.

nis* dies veniens sepe dictus Anastasius, decessoris tui filius, et -560.

preceptionis nostre formam seriemque cognoscens, deputatos a nobis

in eodem precepto iudices vel ceteros, quos asseruit conspiratos, se

reclamayit habere suspectos, et legalia cauta pretenderet,^ que su-

spectum permittunt declinari iudicium, provida nos cautela tractan-

tes, ne rursus ecclesia Catinensis suspecto iudicio laboraret, con-

gruum fore perspeximus, ut filio nostro magnificio^ viro Leoni ^ve-

tori^^, de cuius fide, de cuius integritate nicliil tabemus ambiguum,

residentibus cum eo propter iuris legumque noticiam, qui^ neutrae''*

parti baberentur suspecti,® cognicionis buius mandaremus officium.

Item. Illud quoque presentibus dilectionem tuam hortamur

affatibus, ut sive Paulum diaconum sive alios eiusdem ordinis vel

inferioris gradus clericos aliosque diversis officiis ad Catinensem

aecclesiam pertinentes, qui in ordinatione tua diversa habuisse no-

scuntur studia, quia non solum nova ista non sunt, verum frequenter

eveniunt,^ totius ex eadem causa ingratitudinis simultate deposita

in locis suis sacerdotali caritate recipias. Et sicut unumquemquecet. ut apud Deusdedit Coll. can. L. IIL e. 116.

37. Pelagius I Agnello episcopo mandat, ut schismaticos quosdam, nisi

intra deeem dies ad unitatem ecelesiae catholicae redierint, excommunicet.^

Col]. Brit. Pel. ep. 60, 1. 1. fol. Zb^.

Pelagius Agnello episcopo.^ Apostolicae auctoritatis cet. ut in 558 Sept.

Gratiani dea: C. XXIV qu. 3. e. 13.s -560.

Gremens etiam gravi cum fietu optat abscidi eos, qui conturbare

deprehenduntur aecclesiam, ita manifesteî ad Galathas' dicens:

Utinam et abscidantur, qui vos conturhant.^

'^ ce m cod. swperscriptum.' ^ sic cod. '^ sic recte seripsit Etoald in Neues

Arcliiv V. 558. n. 3 pro preceptori cod. "^

qxii superscriptum.^' haberetur suspe-

ctus cod. ^ eve in ramra positum. s uH male praebetur: Pelagius papa Angellio

ep.'' manifestae c.

^ Calatlias c.

^ Cf. Jaffe ed. sec. 1030. -Catinensi, cf. Deusdedit L. III. c. 116 ed.

Martinucci p. 293. ^Siciliae.

^ Gf. Jaffe ed. sec. 1032. = Eavennati.« Gal. 5, 12.

2*

20 PeLAGH I EPISTOLAE 38. 39

558Sept. Item. Si forte cor eorum, Deo* qai potens est miserante,—560. fuerit emoUitum, ad catholicam sine sui dampnatione^ ecclesiam

redire festinent. Si yero huiusce benignitatis providentiam*' perdu-

rantes^ in scismate abuti voluerint, perpetue etiam fraternitatis tuae

sententia^ ab ecclesia abscisionis pena multentur, omni post banc

et episcopalis honoris atque auctoritatis dignitate privati, ab eius

corporis communione vere seclusi, cuius se sacrificantes in scismate

unitatem professi sunt non tenere. Sed ne tempus, quod sustinere

debeas, postquam eis^ presens nostra iussio innotuerit, forte per-

quiras, decem dierum spatium, a beatae memorie Celestino Nesto-

storius, cuius istic dogmata et sotios tuentur accipere,s istis etiam

reservatum^ esse^ cognosce;^ intra quos si unitati se catholice red-

dere detrectaverint, supra scripta et apostolice sedis auctoritate,

sicut dictum est, a tuae fraternitatis^ multentur sine dubitacione

sententia.

38. Pelagius I Segetium de Secundi episcopi Taurominitani incuria erga

sedeni apostolicam certiorem reddit^

Coll. Brit. Pel. ep. 65, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 35^

558 Sept, Pelagius Segetio. De Secundo vero Taurominitane™ civitatis

—560. episcopo^ minime te dissimulare decuit supercilium contempnentis,

ut, inpleto cum Dei gratia a die ordinationis nostre ecce triennio,"

nuUo modo suam voluerit conspectui nostro adesse presentiam,

aut litteris aliquando vel certe verbo saltim, si venerimus," inquirere.

39, Pelagius I Severo episcopo Gamerino mandat, compellat Albinum

negotiatorem , nunc clericum, ut ecclesiae Turinati ministeria sacra,

a 2JfGsbyteris eius paucis solidis acquisita, restituat.^

CoU. Brit. Pel. ep. 70 (et 71), 1. 1. fol. 37 vo.

558 Sept. Pelagius Severo episcopo Camerino. locundusP presbiter Turi-

—560.* ^ deus c."damptione c.

° sic c.* aliena manus adiecit s in fine.

® sentia c.^

ei c. ^ Locus hic cei^ corruptus est.^ reversatum c.

^

supra

linea additwni. êognose c.

^pnmitus in cod. fraternitate, citi alia manus addidit s.

™ Tauromitane c." a triennio c.

"sio cod.; an viveremus? (Bisliop)

p lAcet

ea, guae sequuntur, in indice coU. Brit. duobushis titulis viemorenter: CXXXII de locundo

presbitero ; CXXXIII de rebus ecclesiae retinendis dato precio, et in textu iidem numeri

repetantur ,non ex duabus epistolis, sed ex una sola exsc7'ipta esse, et argumentum p^-ohat

et inscriptio nonnisi semel notata.

1 Cf. Jaffe ed. sec. 1037. ^Cf. supra ep. 30.

^ Cf Jaffd ed. sec. 966

ad a. 555—560. ^Quia ex iisdem registri voluminibus, a,c praecedentes Pe-

lagii epistolas, exscriptam eam esse, puto.

LeONIS IV EPISTOLAE 40 21

natisi ecclesiae, quem ad diocesim Spoletanam noscitur pertinere, 558Sept.

nobis porrecta peticione suggessit, a decessoribus suis, aecclesie cui —560.

nunc preest presbiteris, sacra ministeria,^ solidis paucis acceptis,

Albino cuidam negotiatori data esse'', qui nunc in ecclesia caritatis

tue in officio esse dicitur clericatus; et licet nec legum vel cano-

num ratio patiatur, aecclesiastica vasa privatis utilitatibus excepto"

captivorum redemptionibus usurpari vel quibuslibet oppignorari"^, se

tamen, qui debebantur solidi, reddere fuisse paratum, etillum^ pravo

spiritu minime ea, que aput^ se habebat, vasa restituere voluisse.

Presenti auctoritate decernimus, ut^, omni veritate quesita, abs-

que uUa dissimulatione, que in brevi ablata^ de ministeriis supra-

dictae aecclesie sepedicto clerico tuo quocumque modo data compe-

reris, recepto debito^ facias sine mora restitui. Sed et dilectionem

tuam tam suis querimoniis quam pontificis sui, fratris et episcopi

nostri Paulini, Spoletane civitatis antistitis, litteris frequenter admo-

nitam^ magis quam non credimus memorato detentatori studium

defensionis impendere^

40. Leo IV iudicem Sardiniae rogat, ut sihi Sardos pueros vel iuvenes

cum armis mittat. Petit, ut lanam marinam ad vestes pontiflcales

fdbricandas neeessariam emat. Presbyteris inordinate promotis mu-

nere sacerdotali fungi licere, addit.^

CoU. Brit. Leon. ep. 17, 1. 1. fol. 165.

Leo iudici' Sardinie. Celsitudinem vestram cet. ut in Ivonis decr. 851 in.

X. c. 86."^

Item. Si apud sublimitatem cet. ut in Neues Archiv V. 383.

Item. Missi vestri consuluerunt auctoritatem nostram, quid de

presbiteris et ceteris gradus alterius clericis, qui ab episcopo in-

ordinate sunt promoti, fieri debeat: utrum debeant omnino sacer-

dotalibus fungi officiis an non. Super quo respondemus, quoniama beatissimo predecessore nostro Anastasio papa^ sententia probata

est super bis, quos Achatius ordinavit, quod qui in sacris studiose

*inisteria c.

^ dedisse c.° idem ac „p)-aeterguam."

^ sic recte corrigit

Bishop opponi cod. îlle c.

^ in cod. apit, sed i puncto supposito deletum. s ut

aut c.^

sic alia manus correxit oblato m cod. ^ admonitum c.^

impenderis c.

Sequuntur in cod., transo-ibentis en-ore, verba: Presenti auctoritate deeemimus cet. ut

supra usque ad: ... mora restitui. Finis epistolae deest.^ iudicici c.

"*pro Ivonis

armatos codex Brit. redms praebet Sardos.

^ Hodie Todi. ^Cf. Jaffe ed. sec. 2611. ''

II. Cf. Jaffe ed. sec 744.

22 LeONIS IV EPISTOLAE 41. 42. 43

851 in. quesierit canonibus et decretalibus pontijS.CTini, evidenter inveniet.*

Huins apostolica sedes prolationem et nos ipsi suscipimus, venera-

mur atque confirmamus, eodem ipso Anasthasio papa dicente: Mali

bona ministrando sibi tantum non aliis nocent; et rursum: Sive a

fure sive ab adultero aliquis aurum vel margaritas accipiat, tamen

ad percipientem munus pervenit illibatum. Ille tantum, qui accipit,

de propriis videat conscientiis et existat securus.

41. Leo IV Petro (legato ?) de Griminibus Vernaldi episcopi smbit. Addit,

si ipse regulam canonicam infregerit, ceteros ecclesiae doctores peiora

committere non verituros esse.^

Coll. Brit. Leon. ep. 24, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 167.

853. L(eo) Petro 1 . . ."^ Perlectis litteris cet: ut in Neues Archiv

V. 387.

Item. Si nos, qui pre cunctis, licet inmeriti, orbis terre pre-

sulibus bonore et vice fungimur, quod iion optantes proferimus,

regulam auctoritatis° canonice frangimus etviolamus, caeteri doctores

aecclesie, nostro non congruo eruditi exemplo, peiora committere

non formidabunt.

42. Leo IV lohanni Garalitano j^j-aec*):)*^;, ut altare 8. Archatigeli, ab

heretico conseo-atum, funditus evertat iterumque constituat ac benedicat.^

CoU. Brit. Leon. ep. 32, 1. 1. fol. 168.

850—854. lolianni Caralitano episcopo. Vobis"^ respondere curavimus de

ecclesia sancti Arcangeli, que sita in predio^ Lustrensi a quodamArsenio arcbiepiscopo, beretico errore decepto, consecrata videtur;

cuius altare vos destruere funditus precipimus, novumque ibidem

a solo propriis manibus aliud constituere. Atque, ut mos est eccle-

siasticae regule, consecrare altare summopere^ procurate.

43. Leo IV Honoratum abbatem sub excommunicationis poena hortatur,

ut „in modulatione et lectione" ritum Gregorianum in ecclesia re-

ceptum sequatur.^

CoU. Brit. Leon. ep. 33, 1. 1. f. 168.

850—854. Honorato abbati. Ees una cet. ut in Neues Arcliiv V. 389.

^ eveniet c.^

hiblio;pega nihil nisi 1 reliqwit, qaod supplevit Ewald legato.° acto-

ritatis c.^

in margine j)ro Y(obis) additum est n. '^ ita in pdio c.^sumopere c.

^Cf. Jaffe. ed. sec. 2637. -

Cf. Jaffe ed. sec 2649. « Cf Jaffe ed. sec. 2651.

NlCOLAI I EPISTOLA 44 23

Desposco, ne ab hac, summo* religionis capite, ecclesia, a qiia 850—854.

nuUus exorbitare vult, vel a tantis prefatis ecclesiis dissentire^ pa-

ciamini, si ex toto pacem et concordiam universalis ecclesie habere

diligitis. Nam si, quod non credimus, in tantum doctrinam nostram

et tradicionem nostri sancti presulis exorrescitis, ut non per cuncta

in cantilenis et lectionibus ritum nostrum sequamini, scitote, quodvos a nostra communione repellemus ; quoniam convenit, vos ea sequi

salubriter, que Romana ecclesia, mater omnium et magistra vestra,

non spernit, sed appetit atque insolubiliter tenet. Idcirco sub ex-

conmunicationis interpositione precipimus, ut nequaquam aliter, quam-

et sanctus papa Gregorius tradidit et nos tenemus, in modulatione

et lectione in ecclesiis peragatis, totisque viribus perpetim excolatis

et decantetis. Nam si, quod minime credimus, in alteram vos tra-

dicionem preter hanc, quam vobis presentibus vel futuris peragen-

dam duximus, reducere- vel decKnare quocumque modo conatus quis

faerit, non solum a sacro corpore et sanguine Domini nostri lesu

Christi alienum'' eum fore precipimus^, verum in perpetuo anatbe-

mate mansurum ob suae presumptionis audatiam nostra immo et

omnium antecessorum nostrorum auctoritate sancimus.

44. Nicolaus I episcopum quendam vituperat, quod Gerlandum jyreshyte-

rum, inique axicusatum, titulo officioque privaverit, licet causa eius

haud canonice tractafa esset. Mandat, ut in integrum eum restituat

et, adhibitis quinque episcopis, quae obiiciantur, diligenter inquirat^

CoU. Brit. Varia II n. 131, 1. 1. fol. 210.

Noverit sanctitas tua, quia Mc presentium lator Gerelandus, 858—867.

presbiter dioceseos tuae, apostolatum nostrum adiens questus est,

quod quorundam vulgarium populorum iniquis faisset criminationi-

bus apud sanctitatem tuam impetitus, unde commotus^ ab eo titu-

lum, in quo canonice ordinatus fuerat, abstulisses, insuper a com-

munione officii sui illum suspendisses. Quod si ita est, non nobis

canonice actum fuisse, prorsus apparet: primum, quoniam non minus

quam a sex episcopis audiri in causa^ criminis presbiterum conve-

nit; deinde, cum accusatores crimen illi nullum probaverint, nec ipse

" sumo c.^ melius videtur dissentiri.

" alienuin addidit Bishop.^

prece-

pimiis c.^ comotus e.

^ in causa his in cod.

^ Cf. Jaffe ed. sec. 2855. Nicolaol Bisliop et Ewald ascripserunt epistolam

hanc, auctoris nondne destitutam, quia iuter alias eius epistolas apparet.

24 lOHANNIS Vin EPISTOLAE 45

858—867. id mimme proprio fuerit ore confessus, nec tituli nec officii debuit

ullam sustiuere iacturam. Nunc vero liac nostra apostolica aucto-

ritate tibi precipimus, ut cum hanc nostram epistolam susceperis,

mox, omnis tarditatis mora cessante, iam fato presentium portitori

et proprii officii communionem et titulum suum reddere incunctan-

ter procures, sicque demum iuncto* tibi integro numero coUega-

rum^, id est sex tecum episcoporum, causam illius diligenter in-

quiras, et si per idoneos" testes aliquo crimine convictus fuerit vel

si sua sponte id manifestus^ fuerit, poterit utique non tantummodo

•a titulo, sed et ab officio removeri proprio. Quod si de aliquo cri-

mine accusatus est et convictus a quadraginta quatuor testibus non

fuerit et ipse se boc perpetrasse^ negaverit,^ superest, ut bic pres-

biter, positis sacrosanctis^ euuangeliis, per ea solus iureiurando af-

firmet se coram sancto concilio^ ab ipso crimine, quod illi obici-

tur, esse prorsus immunem, sicque* de illa calumpnia sibi illata

cum sacerdotio et titulo suo maneat omnino securus. Agat igitur

de boc sanctitas tua, ut per boc apostolatus noster non amplius^

istius presbiteri denuo pulsetur querela et nostris diffinicionibus^

sicut decet, obedienter obtemperetis.

45. lohannes VIII Bertarem, abbatem Casinensem, vehementer itvyrepat,

quod in epistola sua de vita Hadriani II improbe ae temere iudicare

praesumpserit.^^

CoU. Brit. loh. ep. 1, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 120.

872 Dec— lobannes VIII Bertari'^ abbati.^ Epistola tue relligionis accepta873 Mai.

diligentique curiositate scrutata, quasi zeli reperiris obtentu longius

a tue professionis proposito recessisse, quin potius a cbristiane rel-

ligionis regula enormiter deviasse, dum scilicet improbe" vite de-

cessoris nostri^ derogare dinosceris, et ipsius quodammodo carnes

rodere conprobaris. Quid enim detrahentes faciunt, nisi, ut prover-

biator* innuit, carnes ad vescendum conferunt? Cum enim vitam

bominum vituperationis morsibus laniant, quid aliud agunt, nisi

" iucto c.^

collega c."^ ideoneos c.

^sic cod. ®

perpetsse c.^

sic

m cod. eadem manus correxit ex nequiverit.^ sacrosancti c.

^ haec veria ônenda

videntur ante affirmet. *si que c.

^ non amplius add. Bishop. Ultima folii pars

avulsa. ^ diffinicio codex hoc loco rtuctilus.™ In coll. Brit. indice litterae hae sic

notantur: CXVIII. De eo qui abrogat Eomane sedi, " In Ivonis decr. IV. c. 102:

Berrario, Bercari. ° cave hoc adverbium conjungas cum dativo .vitae.

1 Cf. Jaff^ ed. sec. 2954. ^ Casinensi. ^ Hadriani II.*

23, 20.

lOHANNIS Vin EPISTOLAE 46 25

carnes eorum canino more decerpunt? Quanto ergo prestantius esset, 872 Dec-

te carnes porcorum quam carnes hominum mandere, et ab istis '873 Mai.

potius quam ab illis perpetualiter abstinere? Et certe apostolus te

tuosque consimiles arguens dicit: Tu quis es, qui iudicas alienum ser-

mm ? Suo domino stat aut cadit^ Quod si super quolibet mortali

sentiendum est, tu quis es, qui tanto pontifice talia perbibere pre-

sumis et temere de eo, qui migravit ad Dominum, iudicare con-

tendis?

Item. Absit autem cet. ut in Ivonis decr. IV. c. 102.^

46. lohannes VIII Honoratum abbatem ?vgat, ut Sindulfum presbyterum

a regimine cellae Modiani solvat et in loco securiore in ministerio

fratrum constituat.^

Coll. Brit. loh. ep. 3, 1. 1. fol. 121.

lobannes^ Onorato*' abbati. Sindulfus presbiter et ministerialis 872 Dec-

celle Modiani*^ missa peticione nos adiit, ut interventu apostolico873 Mai.

de loco suspecti periculi per tuae largitatis benivolentiam commu-

tetur. Ergo quia inter infestos ac inimicissimos absque certo

animarum lucro servum Dei habitare non convenit, et tam bea-

tus apostolus gentium predicator, ne sine lucro moreretur, in

sporta per murum diffugit^^ quam etiam sanctus BenedictuSj mona-

cbice^ vestrae discipline repertor, mores suos cum aliquorum mori-

bus non convenire professus, locum dedisse racionabili prorsus inten-

cione videtur, ne scilicet diabolo locus daretur, religiositatem tuam

bis apostolicis litteris exbortamur, ut pro amore Dei nostroque pre-

fatum presbiterum, premissa duntaxat, si fortisan opus est, rerum

satisfactione, a regimine suspiciose illius ceUe sequestrans, ubi ra-

cionabilius ac securius provideris in ministerio fratrum constituatur;

quatinus in una eiusdemque hominis permutacione et huius securi-

tas procuretur^ et occasio sevientium perimatur^ et devocionis tue

obedientia circa sedem sanctam apostolicam, sicut nos credimus,

palam omnibus indicetur.

'^ Pro Ivonis Eomani culminis codex Mus. B)-it. praebet: tanti culmiiiis. ^ In

indice notatur : CXXII. De mutaoione monacM facienda. '^ H m margine additum per-

tinere videtur ad verhum Onoratum. ^ Gellemodiani codicis est in margine eadem manu

scriptum." monachie c.

^promutetur ;primitus c. ^ p'matur c.

1 Eom. 14, 4. 2 Q£ ja^^ ^^ geg. 2958. « Act. apost. 9, 25,

26 lOHANNlS Vin EPISTOLAE 47. 48

47. lohannes VIII Carolum regem momt, ut, ad deheatur, Ludovico im-

'peratwi regnum Lotharii reddat monitisque b. m. Hadriani II papae

tandem obediat. Quae antecessor suus inceperit, ea totis viribus ad

finem perducere sibi mentem esse, scribit.^

Coll. Brit. loh. ep. 6, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 121".

872 Dec— Karolo regi.^ Avidiiis et ardentius solito, que tua non fuerant,873 Mai.

surripuisti et tibimet inflectere voluisti, adeo ut regnum pie recor-

dationis Lotharii^ quondam cliristianissimi principiSj quod dilectis-

simofilio nostro piissimo imperatori Ludovico* ex patemo vel fraterno

iure debeatur, hactenus teneas et, quasi tocius consuanginee affec-

tionis oblitus, ius omne sibi conpetens non iure possideas

quasi* de re necessaria Nos, qui eius^ soUicitudinis,

di-

vina providentia, sicut sedis facti sumus heredes, te salubribus mo-

nendum affatibus ducimus, et a tanta iniusticia conpescendum opere

precium arbitramur. Debemus quippe^ in labore succedere, cui

profecto, licet meritis impares, successimus in honore.'' Neque enim

pium studium eius convenit in nobis deficere, qui scilicet pro pa-

tribus nati filii^ principatum aecclesie unum eumdemque cum illo per-

cepimus. Non solum autem principatum, sed et pondus auctoritatis

et tocius censuram iudicii atque digne factis animadversionis in-

ferendae consecuti sumus illis/ qui non obaudiunt, potestatem; in-

prontum scilicet babentes, secundum apostolum, omnem ulcisci pror-

sus inobedientiam.'^

Item. Si, quod non credimus pudoremque regium non decet,

presentia pontificii nostri monita, que paterno a nobis proferuntur

affectu, spernenda et non audienda iudicaveris, nos, auxiliante Do-

mino, que fatus dominus et decessor noster sanctae memorie Adria-

nus papa cepit, nec tamen propter continuas infirmitates suas per-

fecit, totis consummare viribus satagemus. Quin potius et si neces-

sitas imperarit, per nos accedentes, qui in spiritu lenitatis in-

struentes audiri despicimur, in virga, ut apostolice fateamur, venien-

tes^ auotore Deo supplebimus.

48. lokannes VIII Sophonestam feminam vitupej-at, quod contra spem

viri defuncti „alienigenas viros appetat". Hortatur sub excommuni-

^possideas non iure possidens quasi cet. Sic in cod. Becte iudicat Bishop, hoc loco

a lihrario mtiato, verha com/plura excidisse, in his nomen Hadrimd, ad quem seqiientia eius sol-

licitudinis sine dvhio referenda sunt. ^quipe c.

'^ honores c.^

illis add. Bishop.

1Cf. Jaffe ed. sec 2961. ^

II, Calvo. ^j,

i n. ^ 8^^. Ha-

driani H. 6 pgalm 44, 17.' 2 Cor. 10, 6.

«1 Cor. 4, 21.

loHAimis vni EPiSTOLAE 49 27

cationis poena, ut intra 20 dies aut legitimum matrimonium ineat^

aut sacrwn velamen assumat aut ad sedem apostolicam acceddt.^

CoU. Brit. loli. ep. 10, 1. 1. fol. 122^

loliannes Vlil Sophoneste feminae. Multoriim relatione didi- 872 Dec-

cimiis, te ad discidium patrie alienigenas viros appetere. Et cum 873 Mai.

debuisses, utpote post discessum benivoli tibi viri sub sacro vela-

mine castimoniam profiteri, tu contra tui nominis famam contraque^

fiduciam, quam in te vir tuus, qui te sibi beredem reliquit, dicitur

absolvisse, in eisdem domibus ac prediis alienarum diceris gentium

alienigenas co]3ulas anelare. Quapropter, quia te super bis iam

constat faisse apostolicis conventam epistolis, et non solum alieni-

genis nostratum copulas non permittimus^, quin potius, si que con-

tracte sunt, a domino serenissimo" imperatore karissimo filio nostro

continuo dissociandas*^ esse iure sancimus, auctoritate Dei omnipo-

tentis sanctorumque apostolorum principum et nostra precipimus,

ut, accepto viginti dierum spacio, aut ex nostratibus cum consensu

Orbinantium^ atque Callensium^ virum legitima federatione susci-

pias,® aut, si fidem defuncto viro tuo servare^ appetis, sub sacro

velamine castimoniam carnis promittas, aut certe cum Ms, quibus

te commisimus, in nostram presentiam venias, sciens, nisi intra pre-

latum placitum^ aut virum aut sacrum velamen aut ad nos veniendi

iter susceperis, te cum omnibus fautoribus tuis usque quo venias

omni communione suspensam.

49. lohannes VIII Ludovicum imperato7-em , in monasterio Casinensi

morantem, rogat, ut Adelpertum monachum ab iniuriis Bertarii ab-

batis tueatur.^

CoU. Brit. loh. ep. 24, 1. 1. fol. 126.

Ludovico imperatori.o Quidam sane se monacbus Dei servus 873

Adelpertus nomine de monasterio sancti Benedicti^ vobis com-a. Sept.

mendavit et^ pro defensionis gratia hoc nostre bumilitati inno-

tuit. Pro quo litteras ad abbatem eius Bertari studui destinare,

quatinus suum honorem pro Dei amore et vestro, sicut primo habuit,

*contramque contraque c.

*sio correxit Bisfiop permittere cod. ° Sic Bishojj

pro a do serenissimo"! cod. ^ dissociendas c."

suscipicias c.^ servasse c s an

prefatnm spatium comgendum?^

sic swpplevib Bishop conmen cod.

^ Cf. JafFe ed. sec. 2965. - Hodie Urbino. ^ Hodie CagU prope Urbi-

num. * Cf. Jaffe ed. sec. 2981. ^ II.^Casinensi.

28 lOHANNTS Vni EPISTOLAE 50. 51

873 reddere non pretermitteret*; sed oblitus Dei timoris et nostrum utro-

a. Sept. rumque, non solum quia^ Ms nostris moiiitis aurem accomodare con-

tempsit, yerum etiam eumdem Dei servum multis affecit contume-

liis. Quapropter animadvertat gloria vestra, si sic superbus et con-

tumax est, dum adliuc super eos estis, putas, quales erunt post

vestrum discessum. Queso tamen, ut eundem Adelpertum adiuvare

dignemini, ut merito gaudeant omnes, qui ad vestrum confugium

veniunt; quoniam ecce, iam cum per tres vices pro predicto episto-

las misissemus, nobis omnino obedire neglexit. Ideoque, nisi lioc

continuo emendaverit, extra aecclesiam eum extorrem faciemus.

50. lohannes VIII principes Sardinim Jiortatur, ut captivos paganis a

Ghâecis ereptos non servitutis itigo suhmitti, sed liheros ahire sinant^-

CoU. Brit. loh. ep. 26, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 127.

873 Principibus Sardinie. Filii dilectissimi, unum est, unde vos

c. Sept. modicum paterno more debeamus monere; quod nisi emendaveritis,

grande peccatum incurritis, et ob boc, sicut speratis, non lucra

sed magis vobis dampna augebitis. Igitur Grecorum studiis, sicut

didicimus, multi a paganis captivi sublati in vestris partibus venun-

dantur et a vestratibus empti sub iugo servitutis tenentur;cum con-

stet pium et sanctum esse, veluti Cbristianos decet, ut, cum eos

vestrates ab ipsis Grrecis emerint, pro amore Christi liberos esse

dimittant, et non ab bominibus sed ab ipso domino nostro lesu

Cbristo mercedem accipiant. Unde vos exhortamur et paterno amore

precipimus, ut, cum captivos aliquos ab ipsis redemeritis, pro salute

anime vestrae*' liberos eos abire sinatis.

51. lolvmnes VIII Populoniensi (?) episcopo scribit, archiepiscopum, qui

Gonstantinum episcopum sine licentia apostolica ordinaverit et de

ieiunia sabati quatuorque temporum celehratione a Bomana ecclesia

dissentiat, vehementer arguendum esse.^


873 Populoniensi^ episcopo. Prefatus archiepiscopus,^ qui eundem

c.Sept. Constantinum* episcopum temere ordinare, quia modica fuit civitas,

^pertermitteret c.

^quia vidstur superjluum.

'^ nostre c.^

sic legendum

esse putat JEwald ap. Jaffe ed. sec. 2984: pro Pleronensi codicis.

1 Cf. Jaffe ed. sec. 2983. ^ q^ jagg g^, gec. 2984. ^ Eavennas ? (Ewald.)^ Ferrariensem ? (Ewald.)

lOHANlJIS Vm EPISTOLAE 52. 53 29

nostra sine auctoritate presumpsit, non mediocriter arguendns est,^873

quare a capite, lioc est a sede sancti Petri dissentiat, et quare de ^- ^®P*-

ieiunio sabati vel de celebracione quatuor temporum pertinaciter

agat, cum et de ieiunio omnis sabati beatus papa Silvester G-recos

convicerit et apostoli sexta feria et sabato ieiunaverint et sanctus

papa* Innocentius super boc capitulum in suis decretalibus instituerit.

52. lohannes VIII ecelesiae G. euidam, languescente episcopo, commissae

discrimina dolet. Attamen alium inihi antistitem constitui non licere

sGtîhit, nisi episcopus aut a vita discesserit aut ante synodum, sese epi-

scopali munere ulterius fungi non posse, rationahili causa exposuerit.^

ColL Brit. loh. ep. 28, 1. 1. fol. 127.

G-(?) Litteras tuae dilectionis, quodam presbitero defe- 873

rente, suscepimus et, quanta ecclesia tibi ad regendum commissa c. Sept.

paciatur'' discrimina cognoscentes, nimium perdoluimus. Quippe que,

sicut asseveras, iam a multo tempore, episcopo, qui ei" preesse

dicitur, semivivo membris omnibus destituto ac sensu iacente, sine

episcopali ministerio extitit et sine christianitatis officio quasi vi-

duata consistit. Unde quia nos consulere decrevisti, quid te opor-

teat agere,'' nosse devotionem tuam volumus^, quia paternas tradi-

ciones inviolabiles conservare studentes aliud consilium interim non

invenimus, nisi ut tandiu sustineas, quamdiu aut ipse episcopus spi-

ritum exbalet extremum,

aut certe synodice profiteatur, se episco-

pale non posse peragere ministerium, racionabilem causam exponens.

Alias^ autem, ut uno vivente episcopo alius in eius loco subrogetur,

nec canonica auctoritas dictat nec consuetudo huius Eomane aeccle-

siae demonstrat nec ipsa nostra meminit aetas. Quocirca si divino

iudicio unum e duobus predictis acciderit, tunc rite Domino an-

nuente consecrari canonice poteris et apostolica auctoritate bene-

dictionibus episcopalibus decorari.

53. lohannes VIII elero Salernitano nuntiat, sententiam in Lupenandum

preshyterum cassatam esse, quia nemo ante audientiam iudicari de-

heret. Praecipit, ut ,,cum Salerni episcopus fuerit consecratus" causa

^pappa c.

^ cod. &erum praebet ecclesia."=

et e.*

agaere c.® volu-

mus recte addit Bishop.^

alia c.

1 Cf. Jaffe ed. sec. 2985.

30 lOHANNIS Vin EPISTOLAE 54

illius rite tractetur. Addit de presbyteris tempore Nicolai t exconi-

municatis.^

CoU. Brit. loli. ep. 32, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 128.

874 in. Clero Salernitano." (L)iipenandum presbiterum, quem, captata

auctoritate kanonica^, a suo tantum episcopo tel a compresbiteris

putatis esse depositum, tantum interim iudicamus ab in se data sen-

tentia esse immunem, quantum talis presumptio, nisi apostolica mi-

sericordia preveniret, non debuerat esse inulta; tamen, quia nemo

ante audientiam iudicari debet, adiunctis sex episcopis cum episcopo

proprio, aut a testibus convictus aut iudicari debet presbiter quod-

cunque confessus. Verumtamen contra sacros*' canones in eum, ut

diximus, illatam sentenciam cassatam esse, penitus sancientes, eum-

dem presbiterum proprio bonori et gradui restituimus et ei omneminterim ministrandi licenciam tribuimus. Sane si fuerit, quod illum

accuset, quia sicut eum iniuste dampnari nolumus, ita.et approba-cione criminis illum iustificare contempnimus, cum vobis episcopus

faerit consecratus, tunc adiuncto sibi certo numero coUegarum ipse

X^resbiter aut convictus dampnetur aut, si innocens^ repertus fuerit,

causa eius canonice terminetur, quia non statim qui accusatur reus

est, sed qui convincitur criminosus. Porro de illis cet. ut in Ivonis

deo: XIV. c. 35, cet.

54. lohannes VIII Berm,undo ao-chiepiscopo sei'ihit, Audgarium episcopmn

ad sese venisse, nidlum vero accusatorum eius. Episcopum in hono-

ribus et rebus stds penyianeo-e iuhet, donec utraque pars ad sedem

apostolicam accesserif. Preshyteros ei infestos coercendos esse.'^


874—875 lobannes VI(II) Bermun(do) arch.iep(iscopo).3 De prefato epi-

in. scopo* significasti, ut, qui iam apud nostram apostolicam sedem ut-

cumque est accusatus, nostre presentiae cum suis accusatoribus

audiendus presentaretur. Sed cum, eodem episcopo presentato,®

nuUum, qui eum accusaret, conspiceremus, quid aliud datur intelligi,

nisi ut, qui subterfagere nostram presentiam voluerint, ipsi sibi sunt

conscii,^ quod adversus iam dictum episcopum iustam querimoniam

°-

Inscriptionem hanc restituit Eôald in Neues Arcliiv V. 308 ex Ivonis decr. XIV.

c. 35. Cod.: cl . . . . arel .... ^ cod. iterum liabet auctoritate. "^ sacro c.'^

igno-

cens cod., sed dimidium literae g erasum. °praesatato c.

^ conscii add. BisJioj}, qui

hoc aut simile verhum excidisse recte iudicat.

"Cf. Jaffe ed. sec. 2992. ^

Cf. Jaffe ed. sec. 3001. ^ Ebredunensi.Âudgario, vide ep. sequentem.

IOHA]NNIS Vin EPISTOLAE 55 31

non iabueriint? Tamen nisi utraque pars nobis faerit presentata, 874—875

quid interim deliberemus super bac causa usque in finem minime "^-

patet.

Item. Interim tamen* iam dictus episcopus tam in bonoribus quamet in rebus sibi commissae ecclesiae existat illesus, quia cum nemo

ante audientiam iudicari debeat, multa dicuntur illi contra iusti-

ciam imponi incommoda, precipue cum ab infamis persone bomini-

bus accusari non possit et, postquam sedem apostolicam appellavit,

alienis iudiciis submitti non debeat. Quocirca volumus ut ex omni

parte lex et iusticia conservetur, quatinus nec iste a non idoneis

personis accusetur iudicandus, nec de obiecto crimine contra iusti-

ciam excusetur iustificandus. Potius autem iubemus, ut tam^ pres-

biterum, qui ei infestus Deo contempto prob dolor extitit, quamDanielem et alios presbiteros, qui contra eum accusaciones dicuntur,

quod non debent, ingerere, cum severitate convenias; et nisi resi-

puerint et a prava intentione recesserint, canonicis correctionibus

subactos non immerito sancta communione usque ad nostram pre-

sentiam prives.

j55. lohannes VIII Bosoni coniiti eadeni, quae superiore epistola, de Aud-

gario episcopo nuntiat hortaturque, ne in ministerio peragendo eum

invpediat ac possessiones ecclesiae ab Ariherto comite donatas retineat^

Coll. Brit. ep. 40, 1. 1. fol. 131^.

(Bos)oni^ comiti.2 Audgarius^ venerabilis episcopus olim apud 874—875

sedem apostolicam utcumque accusatus nostram presentiam adiens® ^-

de liis, que ab accusatoribus suis sibi obici dicebantur, se^ reddidit

innocentem; videlicet quia nec accusatores iUius iuxta sacros cano-

nes affuerunt, nec, si adessent, ab illis accusari posset, quod et ser-

vilis condicionis dicuntur obnoxii et infamiae notari possunt reatu.

Nos enim hunc ante audientiam dampnari non^ patimur, quia unam

partem sine altera iudicare non possumus nec debemus;sed interim

moleste accipimus audientes, tam in eum quam in res sibi commisse

ecclesiae multa inferri, precipue cum ignominiose tractetur et a

sibi subiectis diverso modo laceratus existat, adeo ut a vilibus ho-

minibus^ non solum persone sue parentur insidiae, verum et omnis

^ tam c. ^ tam add. Bishop."

. . . . oni comiti c. Iiiscriptione^n recte, tit

videtur, restituit Eioald in Neues Arch. V. 311. '^ A in margine est additum. ^ ad-

hens c.^

set c. s n. cod. ^ homibus c.

^Cf. Jatte ed. sec. 3002. ^ Provinciae. (Ewald.)

32 lOHAJTNIS Vin EPISTOLAE 56

874—875 episcopalis dignitas subtrahatur; qui et si iuste forsitan criminatur,'^^- non debet ante audienciam nec lionoribus nec rebus suis nudari,

donec, tam ipso accusato quam eius accusatoribus simul coram no-

bis aut, quia sedem nostram appellavit, coram missis nostris ex-

hibitis, legitimum* causa finem accipiat. Interim autem iubemus,

ut omni bonore et suorum dispositione^ sine impedimento utatur,

ut ecclesiasticam retinens potestatem nuUa in aliquo" sustineat

detrimenta; quia, cum nos nec eum de crimine excusare, nec de

innocentia condempnare velimus, si ante audientiam male tractatur,

tantum ne deinceps sit^ interdicimus, quantum libraminis lance

cuncta ponderare iubemur, non declinantes ad dexteram nec ad si-

nistram. Postremo diceris inter alia, ut non solum ipsi episcopo

ad suum ministerium peragendum impedias ,sed etiam ®, quas

sue aecclesiae Aribertus comes donaverat, occupatas retineas; quas

iubemus continuo ipsi aecclesie reddere, ne videaris quidem, non zelo

iusticie sed invidie et avaricie facibus accensus, episcopi velle inno-

centiam maculare.

56. lohannes VIII Ludovico (II) imperatori de quodam (principe Greco ?)

exGonimunicato scrihit, qui nova prioribus flagitiis addens legatos S.

Petri recipere recusaverit. De eius impudentia fore ut in synodo

iudicetur et Cpolitanus aliique patriarcJiae certiores reddantur.^

CoU. Brit. loh. ep. 43, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 132^,

374_875 Ludovico imperatori. Mortuus est, qui et prius nec dura sy-

in. nodalis excommunicationis verbera sensit et nunc apostolice sedis

vitae pocula, instar aspidis surdae et obturantis aures suas nec

exaudientis voces incantantium predicantium, recipere recusavit;^

quin potius nova excogitavit et nostris temporibus inaudita, dumscilicet beati Petri legationem respuit et indignam suis obtutibus

iudicavit, Micbaelem^ dumtaxat G-recorum imperatorem secutus, qui

similiter apostolice sedis missos Constantinopolim destinatos non

recipiendo etiam paganorum excessit tirannidem. Sed licet ipse tante

sedis suscipere parvipenderit viros, tamen sancte memorie Nicolaus ^

tunc papa predecessor noster ad eum iterato mittere distulit,^ nec

•^

legitimu c. ^disposione c.

"^

inliquo c.^

pi-o sit legendum esse puto

fiat.®

possessiones aut terras aut simile verbum hoc loco exddisse patet.^ Michahel

quondam Grecorum — trucidari permisit exstat etiam ap. Beusdedii Ooll. can. IV. c. 102.

ed. Martinucci p. 417. ^ non distulit legendivm putat Bishop.

'Cf. Jaffe ed. sec 3005. ^ De Devigili (Jaffg 2959) cogitat Ewald. ^

T.

lOHANNIS VTII EPISTOLAE 57. 58 33

divina vindicta tante sedis contemptum diutius inultum dimittere 874—875

pertulit; quem scilicet amara gladii morte ab emul(is) trucidari per-^-

misit. Quia igitur homo iste tam audax et temerarius predictum

imperatorem in tante novitatis presumptione sectatus est, debet pro-

fecto ei et in pena quoque etsi forte non corporalis saltem spiri-

talis mortis effici similis^, cuius videlicet est nequam imitatus exem-

plum. Non ergo differemus, non utique omittemus, condignam tante

inpudentiae inferre vindictam. Sed congruo tempore nec dilato,

sacro celebrato conventu, facile previdebimus, quod et quale tanto

vulneri resecando sit cauterium adbibendum, ut scilicet iuxta sancti

patris Augustini magisterium novis morborum generibus nova repe-

riantur et medicine remedia. Qui cum digna pro factis receperit

et aput nos tantus tirannus et violentus fuerit habitus, iustaque

percussione punitus, diffamabimus bunc apud Constantinopolitanum

et cetera patriarcMa et divulgabimus et, quam sit sevus et impius,

nunciabimus, ut scilicet post dampnacionem universalis aecclesie

toto orbe talis babeatur et teneatur, qualis apud ecclesiam nostram

liabetur et retinetur.

57. lohcmms VIII Andreae episcopo Morentino praecipit, ut Luponem

presbyterum , quem sedem apostolicam appellantem incluserit, e cu-

stodia emittat^


Andree episcopo Flore(ntino). Presbiterum autem Luponem 875in.

nomine, quem sanctam sedem apostolicam appellantem adprehendereet includere pervicaciter contra sacrum canonem presumpsisti, abire

liberum dimitte; sciens quia, si quis non^ obedierit<=, cogebitur"^ aspe-rioribus canonicis institutis.

58. lohannes VIII episcopo Venetensi respondet, sacerdotem, qui homi-

cidium fecerit, non posse in sacerdotio manere. Epistolam eius minus

reverenter scriptam esse addif praecipitque ut, qui de hac re rationem

reddant, sibi mittat.^


Venetensi^ episcopo.^ Miror-minus cet. ut in Ivonis decr. Fi. 875in.

c. 114, cet.

e^

aeffici simili c.^ m cod. supa-scnptum eadem manu. ° obediret c.

^sic c.

'^

Uenetesi c.

^Cf. Jaffe ed. sec. 3009. ^

Cf. Jaffe ed. sec 3010. » Cenmenoco.

LOEWENPELD, Epist. Pont. Rom. 3

34 lOHANNIS VIII EPISTOLAE 59

876 in. De cetero relegentes epistolae tiiae textum, solitam a predeces-

soribus tuis sedi apostolice, cui divina gratia presumus, exhibuisse

te reverentiam non invenimus, nec honorem debitum et ab omnibus

Christum colentibus beato Petro scriptis semper oblatum litteris

tuis te optulisse minime deprehendimus. Quapropter omnipotentis

Dei beatorumque apostolorum Petri et Pauli auctoritate tibi precipi-

mus, ut utiles ad nos tuos dirigas missos, qui de tanta presumptione

atque audacia idoneam valeant racionem reddere et dignam pro

te satisfactionem coram apostolatus nostri presentia demonstrare.

59. lohannes VIII episeoins Campaniae et Ajndiae .omntiat, Lanchdfum

Gapiianum, qui cum^ Sarracenis foedus inierit, exco^nmunicatum esse,

quia ter ad syjiodum vocatus venire contemjjserit. Nisi usque ad

diem 29 on. lunii de obiectis criminibus sese imrgaverit, ab officio

eum suspensum iri, minatur.^

Coll. Brit. loh. ep. 54, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 136.

875 lEpiscopis Campaniae et Apuliae.'* Sancti Niceni concilii^ sta-

antelun. tutum capitulis esse, vestra sanctitas novit, hos, qui abiciuntur, ab

aliis recipi non debere, et ideo dilectionem vestram nolumus igno-

rare, Landulfum venerabilem Capuanum episcopum a nobis ad syn-

odum pro diversis necessitatibus sancte Dei aecclesiae et maxime ut,

quod cum^nefandissimisSarracenis pepigit, monitis nostris dissolveret,

tertio per missos et epistolam nostram vocatum, quia venire con-

tempsit, a corpore et sanguine Domini nostri lesu Christi vel com-

munione ecclesiastica esse privatum, quousque videlicet coram nobis

veniens fedus cum eisdem Sarracenis habitum omnino dissolvat et

de sibi obiectis dignam satisfactionem exhibeat. Cui interim usquein natale apostolorum^ istius octave indictionis ^, quo et peragere

studeat, inducias dedimus, statuentes, ut si usque tunc causam suam

non peregerit, noverit, se ab omni sacerdotali ministerio sequestran-

dum et anathematis vinculis innodandum, ita ut nequaquam locum

satisfactionis aut spem futurae restitucionis inveniat. Idcirco mo-

nemus, ut nemo vestrum prefato^ episcopo communicare presumat,

ne cum eo pari excommunicatione teneamini coUigati, quemadmodumsacri canones statuunt.

Însci-iptionem restituit Eivald in Ncues Archiv V. 315. Bisliop legit Epi in (?)

ac et- ap^

coiicelii c."^ cum addidi. ''

])fato.

1. Cf. Jaffe ed. sec. 3016. ^ lun. 29.''

i. e. anni 875.

StEPHANI V EPISTOLAE 60. 61. 62 35

60. Stephanus V electo Salernitano, qui sit ejoiscopus ^mercennarius", sig-

nificat.'^

Coll. Brit. Steph. ep. 10, 1. 1. fol. 154^

(elec)to Salemitano.2 (M)erceniiariiis esse veraciter com- 886 ex. -

probatur, qui potius lacte nutriri'' et lanis vestiri appetit^, quam 887 in.

Cliristi gregis curam gerere, ut confracta alliget, debilia corroboret

et conservet pinguia. Et boc ideo negligit, quia mercennarius est

et non pertinet ad eum de ovibus.*

61. Stephanus V Girardo episcopo Laudensi scribit, quomodo sit inimicis

resistendtim, hortaturque, ut Dei fidelibus auxilium porrigat.^

Coll. Brit. Steph. ep. 12, 1. 1. fol. 154^.

Girardo Leodicensi, Oportet cet. lot in Ch-atiani deer. G.III. qu. 2. 886 ex. -

c. 3 usque ad verha: vos'' debemus opponere, habentes semper pre887 in.

oculis, ad quod divina providencia*^ suam vobis in terris vicem con-

tulit. Itaque qui vos de celo respicit suumque vobis conferf^ in

terris tipum gerere, id a vobis exquirit, ut suis consulatis omni nisu

fidelibus et, in quocumque posse tribuitur, manum porrigatis pacien-

tibus necessitudinem.

62. Stephanus V in Bamanum archiepiscopum invehitur , quod contra

canones successorem sibi eligere fecerit.^

Coll. Brit. Steph. ep. 16, 1. 1. fol. 155^

Stephanus E,omano arcbiepiscopo.' Quorundam relatu fidelium 887—888.

didicimus, quod, te superstite, contra statuta canonum successorem

tibi eligere feceris, et decretum super hoc fieri tuorumque quorun-dam^ sacerdotum ac laicorum manibus firmari enormiter consen-

seris, inmemor existens auctoritatis canonicae, que nuUum sibi ali-

quem successorem eligere debere omnibus modis prohibet.

Item. Nos statuta antecessorum nostrorum inviolabilia obser-

vare studentes, mandamus tibi et auctoritate apostolica modis omni-

bus interdicimus, ut, quod ex hac reprehensibili causa factum est.

quod sacris videtur canonibus contrarium et sapientibus viris odi-

bile, radicitus amputes et ita curiosius destruas^, ut de cetero ne^

^nutrini aut nutrirri c.

^sic in cod. Brit. pro nos Qfatiani.

'^

providen-ciam c.

^ confer c.^quorum c.

^ destrue cod. eadem (?) manu est coj-rectum

in destruas. s an nec corrigendum?

^ Cf Jaffe ed. sec. 3417. ^ pe^ro. ^ Ezech. 34, 3.* loh. 10, 13.

'Cf. Jam ed. sec. 3419. ^ Qf jaflg ed. sec. 3435. ' Eavennati.

3*

36 StEPHANI V EPISTOLAE 63. 64

887—888. quid inde iam fieri valeat, nec amplius in ecclesia tua dedecus cre-

scat, nec amodo ad aures nostras^* perveniat.

63. Stephanus V Georgium patricium inarepat, quod electum Tarentinum

expulerit alterumque ibi intrusum ah eeclesia Opolitana consecrari vo-

luerit. Mandat, ut qumi episcopum fecerit, eiiciat.^

CoU. Brit. Steph. ep. 17, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 155''.

887—888. Georgio patricio. (Q)ni sibi preesse in episcopum debuerat,

canonice Tarentini elegerunt et ad sedem apostolicam, ad quamecclesie illius pertinet consecratio, pro a nobis consecrando deferre

voluerunt. Sed sanctorum canonum inmemor, qui'*, de una in alte-

ram ecclesiam quemlibet eligi nuUo modo debere, omnino*' prohibent,

eumdem electum violenter eiciens, alterum alterius ecclesie contra

statuta canonica inibi eligi faciens, a Constantifiopolitana ecclesia

consecrari voluisti, licet bunc^ Constantinopoleos ecclesia sciens, a

sancta nostra, cui Deo auctore® presidemus, ecclesia consecrari de-

bere eum, distulerit ordinare.

Item. Cum prudentiam tuam scire credamus, quoniam qui nec

electus a plebe, nec a populo^ expetitus nuUo modo eUgi aut quo-

modocumque debeat consecrari, ut sacri promulgant canones, ne

descissio ecclesie fiat et oves Cbristi proprium non habentes pasto-

remincessanter diripiantur; quapropter nos, qui universalem per Dei

gratiam curam suscipimus, monemus et apostoUca auctoritate man-

damus, ut tale quid statim emendetur et tua vis tuaque potentia a

iure canonico eiusdem^ Tarentine ecclesie expeUatur, quatinus clero

et plebi buius ipsius ecclesie iamiamque, postquam Deus omnipo-

tens locum et tempus concessit, Uceat tuo sine impedimento, quemutilem et ad boc salubre opus regendum, divina favente clementia,

providerint idoneum, unanimiter eUgere.

64. Stephanus V principi Salernitano de Petro electo, ad sese venire

omittente, scribit.'^

Coll. Brit. Steph. ep. 21, 1. 1. fol. 156^.

887—888. (Prin)cipi^ Salernitano (W)amario. (S)i vester electus Petrus

^ tuas cod., sed eadem manus supra scripsit nostras. ^quod c.

'^ omino c.

^ hanc c.^ actorec. ^

aplo c °seqidtur in cod. vox tyrannide, qiMm eadem

inanus signo crucis delevit.^ Primae literae a bibliopega abscisae sunt.

^ C£ Jaffe ed. sec. 3436. - Cf Jaffe ed. sec. 3440.

StEPHANI V ET lOHANNIS XI EPISTOLAB 65. 66 37

moram fecerit et venire omiserit, liceat clero et plebi eiusdem ec- 887-888.

clesie, quem idoneum providerint, statim eligere ad. saedem aposto-

lic'am pro sacrando deferre.

65. Stephanus V in Petrimi eleetum Salemitanum invehitur, quod saepius

ad conseerationem vocatus venire reeusaverit. Quem cum plebe et

clero omni ad_ sese accedere, iubet^

CoU. Brit. Steph. ep. 22, 1. 1. fol. 156^.

(Pe)tro* electo.2 (S)anctorum canonum transgressor et aposto- 887—888.

licae censurae violator videris existere, cum sanctam Salernitanam

ecclesiam tot retroactis temporibus invasam retineas, et a nobis

sepius vocatus venire ad te consecrandum renueris''. Ecce pro tanta

temeritate proprio privari ministerio debueras, eo quod electus ve-

nire, ut consecrareris, nolueris, sed ut mecus^ ecclesiam illam reti-

nere non formidasti, et a nobis excommunicatus olim, ut venisses,

pariter venire neglexisti. Unde miramur, qua auctoritate quovetenore ecclesiam Domini invasam retines, nesciens quippe quodChristi ecclesia diu sine proprio pastore non debeat omnino existere.

Quapropter apostolica pacientia usi monemus te, et auctoritate omni-

potentis Dei et sanctorum canonum ac nostra hortamur, ut iamiam,omni amota excusatione, statim ad te consecrandum in nostram'

venire cum plebe atque clero omni matures presentiam.

66. lohannes XI Wigfrido archiepiscopo Coloniensi significat, sese ad

petitionem, Landsuid abbatissae, monasterii S. Mariae et 11000 vir-

ginum, ab Ilerimaoino archiepiscopo reparati, protectionem suscepisse.^

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 9285. cop. saec. x.

lobannes episcopus servus servorum dei reverentissimo confratri 931—936,nostro Wigfrido sancte Coloniensis aecclesiae arcbiepiscopo seu cuncto

clero et universo populo olim fatae sanctae Coloniensis aecclesiae, di-

lectis filiis nostris". Pastorali moderamini decet^ nos impertire®, ita-

que congruum nostro apostolico postulari suppliciter cernitur et

^ A hibliopega mutilatum. *" rennueris c.° In cod. inter nostris et pasto-

rali punctum posittmi est.-'^ docet cocl.

'^ locus valde coiTuptus.

^Cf. Jaffe ed. sec. 3441. ^ Salernitano.

î. e. moeclius, adulter.

'^ Haud constat, utrum lolianniX an lohanni XI ascribenda sit epistola haec. CfJaff6 ed. sec. 3594.

38 lOHANNIS XIX ET AlEXANDRI II EPISTOLAE 67. 68

931—936. omniii6 precibus eorum supplicantibus roborari. Idcirco quia sug-

gessit nostro apostolatui Landsuid bumillima abbatissa una cumceteris sororibus suis, qualiter nostra ajDostolica tuicione tutaretiir

monasterium virginum, quod est situm prope ciyitatem Coloniensem,

quod quidam Herimannus arcMepiscopus reparavit in bonore sanctae

Dei genitricis semperque virginis Mariae et undecim milia** virginum,

ut sub nostra apostolica tuicione omni permaneat tempore pro ho-

nore domni nostri Ibesu Cbristi et mercede animae nostrae, ut nullus

in iam fato sancto loco aliquid contrarium inferat, sed qualiter

Herimannus arcbiepiscopus eum constituit vel sua scripcione robo-

ravit, deinceps permaneat nostra apostolica proteccione. Amen.

67. lohcmnes XIX omnihus Christi fidelibus nuntiat, Guidonem de Turri

et Ingalsiaon, eius uxoreon, in comitatu Lemovicensi in pago Arnaco

monasterium condidisse ac honis ditasse^

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 4883 A. fol. 67. manu saec. xi^.

1028— lobannes episcopus servus servorum Dei. Notum sit omnibus

1083. sanctae dei aecclesiae filiis, presentibus et futuris, qualiter Gruido,

qui vocatur de Turri, et Ingalsia iugales, inspirante divina mise-

ricordia, construxerunt monasterium in comitatu Lemovicino, in

pago, qui° dicitur Arnaco, ad bonorem sanctae et individuae trini-

tatis, patris scilicet et filii et spiritus sancti, beatique confessoris

Cbristi Pardulfi, et de diversis eorum proprietatibus, mobilibus et

inmobilibus, ibidem non pauca dederunt ad sustentationem atque

usum et salarium omnium monacborum et servorum Dei, qui die

noctuque dominum et sanctorum merita exorare ibidem non cessant

pro eorum et omnium Cbristianorum delictis.

68. Alexander II episcopis Danorum scrihit, sine licentia sedis apostolicae

episGopum deponi non posse.

CoU. Brit. Alex. ep. 3, in cod. Mus. Brit. Addit. 8873 s. xn in. fol. 39.

c. 1061. Omnibus episcopis Danorum, Fraternitatem denique verstram

nuUo modo credimus latere, neminem arcbiepiscoporum neque pa-

^sic cod.

^Scriptor litteras huUarivni papalium loiigobardicas imitari conatus

est. Exstat huius epistolae copia ex eodem codice facta in Coll. Baluze 62 fol. 215, uhi

litterarum forma 7ion recte „Saxonica" didtur. °quae c.

^ lohanni XIX ascripsi epistolam, quia episcopum Lemovicensem a. 1028

dedicasse monast. Arnacense docet Gall. Chr. II. 514. Cf. Jaffe ed. sec. 4107.

Alexandki n epistolae 69. 70. 71 39

triarcharum episcopiim posse deponere canonice, nisi prius data*c»106l.

fuerit sententia sedis apostolice.

69. Alexander II ahhati Ahendunensi nuntiat, sese Alivetum vix retinere

vahdsse, licet utiles personas undeeumque eligere sihi Uceat.

Coll. Brit. Alex. ep. 5, 1. 1. fol. 40.

Alexander Orrico^ Abendunsi abbati. Licet nostre auctoritatis 1062.

sit, de canonica vel monasterio posse eligere, quemsanctae aposto-

lice sedi utilem et necessarium approbamus'' fore, tamen Alivetum

filium nostrum vix multipbaria retinere valuimus excusatione.

70. Alexander II Goffredo episcopo Constantiensi significat, sese viro cui-

dam, qtk filium in lecto suo iuxta se mortuum repererit, duos annos

poenitentiae iniunctae remisisse.


Alexander Groifrido Constantiei episcopo. Presentium portitor 1062.

litterarium litteras fraternitatis vestre ad nos deferens, manum mi-

sericordie lacrimabiliter a nobis petiit, dicens, se filium suum sine

baptismate in lectu suo noctu iuxta se mortuum reperisse, et ob

boc a vobis quinquennam penitentiam accepisse. Circa quem intuitu

pietatis et rogatu vestre devotionis viscera misericordie exbibentes,

duos annos penitentie super negligentia defuncti filii a vobis'^ in-

iuncte apostolica auctoritate remisimus.

71. Alexander II Petro episcopo Anieiensi nuntiat, Fulconem Gadurcen-

sem, simoniae accusatum, sese purgasse munerique suo restitutum esse.


Alexander II Petro Aniciensi^^ episcopo. Fulconem Cartur- 1062.

censem êpiscopum, symoniace heresis macula fallaci obiectione quo-

rundam invidia maculatum, districte super hoc expurgacionem facere

fecimus, eumque studiosissima investigatione examinavimus. Quemante altare sancti Petri et sacrosanctum corpus eius, tactis sanctis

^ in cod. additum est licentia, sed linea subterposita deletum est.^ melius Or-

derico. =aproj)robainus c.

^ nobis c.^

sic con-exit Eioald in Neues Archiv

V. 330 Alomensi cod.

^ In NormaBnia. ^ Hodie Le Puy.^ Hodie Cahors.

40 Alexakdri n epistolae 72. 73

1062. euuangeliis, ininunem ab huiusniodi criminis illata culpa evidentis-

sime^ reperientes, eum episcopali dignitati et honori restituimus.

72. Alexand&r II clero populoque Cadurcensi, Fulconem episcopum, crimine

simoniae diluto, in pristinum munus rediisse, nuntiat.

CoU. Brit. Alex. ep. 9, in cod. Mus. Brit. Addit, 8873 s. xn in. fol. 40.

1062. Clero et populo Caturcensi.'' Qualiter per apostolice sedis le-

gatum Hugonemj virga et anulo suo reddito, episcopali fuerit officio

privatus Fulco episcopus vester, vobis credimus non esse ignotum;

ideoque, qualiter nunc pristinae dignitati per humilitatem nostram

sit restitutus, utile nobis visum est vobis omnibus notificandum.

Tactis namque sacrosanctis euuangeliis coram coUegio nostrorum

fratrum nostraque presentia ante. corpus sancti Petri se purificavit,

quod neque per se neque per aliquam interpositam personam ante

ordinationem suam precium, se sciente, dederit vel promiserit pro

adipiscendo episcopatu; et sic apostolica auctoritate pontificali di-

gnati, gradui ac officio eum per anulum et virgam integriter resti-

tuimus.

73. Alexander II Dominico Gradensi patriarchae scribit de ecclesia S.

Mariae, a Michaele qiiodam vindicata, sed, lite pendente, a lohanne,

eius ammculo, Petro cuidam suhdiacono concessa.

Coll. Brit. Alex. ep. 10, 1. 1. fol. 40^^.

1062. Alexander Dominico patriarclie G-radensi. Retulit nobis Rain-

baldus, j)redecessoris nostri^ in bac causa legatus, per idoneos viros

se conperisse, et Michahelem super aecclesiae sancte Mariae here-

ditaria successione adversus avuncuhim suum lohannem conquestumfuisse et, huiusmodi inter eos manente controversia, eundem lohan-

nem cuidam Petro subdiacono prefatam ecclesiam concessisse; et

hoc idem utrumque, videlicetMichahelem" et Petrum, in vestra Grra-

densi sinodo testibus probasse. Proinde, si ita est, quia, velut claret

prudentie vestrae, canonibus et legibus cautum est rei, litigiose alie-

nationem fieri non posse, constat, Petrum litigiosam ecclesiam in-

iuste suscepisse ; quam sibi predecessorem nostrum Nicholaum per ante

dictum suum legatum eadem quoque de causa accepimus interdixisse.

^ verha illata culpa, lioc loco repetita, signo cnicis annihilata sunt.^ Sic correxit

iam Ed. Bishop v. cl. Catinensi cod.'^ Miclialem cod. Cf. supra ep. 2.

^ Nicolai II.

Alexandri n epistolae 74. 75. 76 41

74. Alexander II Tegrino episcopo Massano mandat, ut Hugoni comiti,

qui Dodonem episcopum Bosellanum triduum in captione retinvsrit,

divinis officiis interdicat.

CoU. Brit. Alex. ep. 12, 1. 1. fol. 41.

Alexander Tegrino Massano episcopo. Audivimus Hugonem, 1062.

Badulfi comitis filium, Dodonem Rosellanum episcopum cepisse, et

in captionem triduo, nuUa culpa promerente, retinuisse. Quod quamsit impium et liumanis ac divinis legibus interdictum, videlicet ma-

num in christum Domiai mitterei et pupillam oculi Domini tangere,^

fraternitatem tuam non credimus ignorare. Unde apostolica tibi

auctoritate precipimus, ut ipsum Hugonem ab omni divino officio

submoveas, sibique omnibusque suis ecclesiis, que in tua dyocesi

sunt, et** ecclesiasticum ministerium^ interdicas.

75. Alexander II Rumolfo episcopo de iudicio, quo tamquam homidicii

reus damnatus sit abhas quidam, scribit.

CoU. Brit. Alex. ep. 47, 1. 1. fol. 46".

B-umulfo episcopo.^ ludicium, quo tamquam bomicidii reus 1063

dampnatus est abbas"* iste, quia a sacris canonibus est alienum, c. pascha.

apostolice auctoritatis moderationi non est approbatum.

76. Alexander II Bavengero electo Aquileiensi, loallia nunc ob evitandam

simoniam nonnisi praesentibus dari, indicat.


Ravengero Aquileiensi^ electo. Licet antiquis temporibus pallia 1063absentibus metropolitanis aliquando concessa fuerint, quia promo- c. pascha.

tiones eorum per sancte Romane aecclesie responsales diligenti dis-

cussione ventilabantur, tamen antecessores nostri, postquam bec

auctoritas friguit, ad cautelam maxime simonice® bereseos, quam in

quibusdam nunc regionibus prevalere cognoscimus, ipsa solummodo

presentibus dari, salubri consilio statuerunt.

ânte et unum aut duo verba excidisse videntur.

"sic legit Bishop v. ill. rQistium

cod.; fortasse legendum est misterium. ° abas c.Âquilensi c.

*=

sic cod.

1 1 Eeg. 26, 9.^ Zach. 2, 8.

» Constantiensi? Ewald in NeuesArchiv V. 337, hoc fragmentum ad Alexandri ep. 55 CoU. Brit. (Jaflfe ed. princ.

3440) pertinere, putat.

42 Alexakdri II EPiSTOLAE 77. 78. 79. 80

77. Alexander II Bainaldo episcopo Gomensi, num diaconus, qui forni-

catus sit, ministrare debeat, quaerenti respondet.

CoU. Brit. Alex. ep. 52, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. sn in. fol. 47".

1063 Rainaldo Cumano episcopo. Diaconum, de quo religio tua man-c. pasoiia. âvit, si post decessorum nostrorum decreta fornicationis se crimine

maculaverit, nisi post longam et condignam penitentiam ministrare,

precipere non audemus.

78. Alexander II Dominicum duceni edocet, papae iudiciuni nec annidlari

nec immutari a quoquam posse,


1063 Dominico duci. Iniustum est, ut iudicium Romani pontificisc. pascha. clebeat'^ annullari vel a quoquam mortalium immutari, quandoqui-

dem sancte et apostolice sedis sententia firma debeat ab omnibus

et immutabilis observari.

79. Alexander II monachis et civibus (?) Perusinis, se Bonizoni abbati,

ut monasterii regimine liberaretur, roganti annuisse et Rainerium

successorem instituisse, significat.


1063 Alexander monacliis et civibus Perusinae urbis. Notum vobis

med. an.sit, quia Bonizo abbas vestri monasterii nos obnixe rogavit et im-

portunis nos precibus conpulit, ut buius sibi regiminis sarcinam

tolleremus et filium suumi Eainerium eius loco subrogaremus. Eius

itaque pie et sancte voluntati consensimus et predicto Rainerio, ut

ei succederet, iussimus.

80. Alexander II Philippo F)"ancorum regi scribit, apostolicae sedis de-

creta eodem loco cum canonibus habenda esse. Addit Leonis I sen-

tentiam de potestate papae.


1063 Alexander Philippo regi Francorum. Ignorant miseri cet. ut

med. an. in Ivonis decr. V. c. 31.

Item. Non parve vesanie est, ut ait Leo magnus, contra eum

aliquem mutire, qui clavigerum regni celestis babeat tutorem et

^ Litera t alia manu aliogue atramento superposita est.

^ Potius spiritualem quam carnalem fiUum Msce verbis significari, putem.


patronum, et in eo magis timeat, si hic multa verba tumentis spiri- 1063

tus relaxentur, ne forte Petri vindicta in futurum servetur. ^®*^- ^^-

81. Alexander II Hitgoni abbati Cluniacensi nuntiat, sese Eieherio Seno-

nensi pallium non concessisse, cum absentibus non daretur.


Hugoni abbati Cluniacensi. Frater noster Eiclierius Senonensis 1063 ex.

archiepiscopus misit ad nos, ut ei pallium concederemus. Quodnimirum leviter et absque maxima^ consideracione non oportuit nos

dare, presertim cum clarum sit, absenti persone illud mitti minime

debere.

82. Alexander II clero Vidturnensi nuntiat, sese oonnibus in Hispaniam

(contra Sarracenos) profecturis remissionem peccatorum indulgere.


Clero Yulturnensi. Eos, qui in Ispaniam proficisci destinarunt, 1063 ex.

paterna karitate bortamur, ut, que divinitus admoniti cogitaverunt

ad effectum perducere, summa cum soUicitudine procurent; qui^

iuxta qualitatem peccaminum suorum unusquisque suo episcopo vel

spirituali patri confiteatur, eisque, ne diabohis accusare de inpeni-

tentia possit, modus penitentiae imponatur. Nos vero auctoritate

sanctorum apostolorum Petri et Pauli et penitentiam eis levamus

et remissionem peccatorum facimus, oratione prosequentes.

83. Alexander II Wifredo Narbonensi scribit, omnes leges, sanguinem

humanum effundi, vetare, nisi de puniendis &-iminibus vel de Sarra-

cenis agatur. Laudat eum, quod ludaeos tuitus sit.

CoU. Brit. Alex. ep. 61, 1. 1. fol. 48^

Wifredo episcopo.*'^ Omnes leges tam ecclesiastice quam secu- 1063 ex.

lares effusionem humani sanguinis dampnant^, nisi forte conmissa

crimina aHquem iudicio puniant, vel forte, ut de Sarracenis, hostilis

exacerbatio incumbat. Consulte igitur et laudabiliter fecisti, quia

^prius in cod. ulla; swperscri-ptum est maxima eadem manu. "^

quia c."^ In

loonis dea-eto XIII. cap. 15 melius legitur: Wilfredo Narbonensi arehiepiscopo.* In

loonis decrreto l. l. est: Omnes leges—

sanguinis prohibent.^ Narbonensi.

44 Alexandei n epistolae 84. 85. 86

1063 ex. ludeos sine causa adgravari non adquievistis. Monemus etiam, ut

dehinc, si opus fuerit, simili modo faciatis.

84. AUxander II episcopis Corsicanis significat, ordinandum episcopum

electionem suam probare debere. Praeeipit, ut lohannem electum cum

testibus ae litteris ad sese mittant.

CoU. Brit. Alex. ep. 62, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii ia. fol. 48".

1063 ex. Episcopis Corsice. Ille, qui ordinandus est episcopus, electionem

suam presentia cleri et populi debet approbare ac in examinatione

sua decretum, in quo affirmationes clericorum contineantur, offerre.

Item. Si melioribus de clero et populo electio loliannis pres-

biteri placuerit, ipsum cum idoneis testibus videlicet cleri et populi

necnon litteris vestris, in quibus aecclesiae voluntas signifi.cetur,

dirigite, quatinus ordinationem illius iuste et canonice celebrare

valeamus.

85. Alexander II clero populoque Wapincensi, Ribertum invasorem ex-

communicatum totamque paroeciam interdictam esse, nuntiat.


1063 ex. Clero et populo Wapincensi. Sciatis, nos Ribertum, invasorem

ecclesiae vestre, vinculo excommunicationis innodasse et a commu-

nione sanctae aecclesiae separasse. Insuper etiam in tota paroe-

cbia vestra omne aecclesiasticum officium preter baptismum aposto-

lica auctoritate interdicimus, ita ut nec etiam mortuis officium ali-

quod inpendatur, donec de medio vestrum predictum iniquitatis

virum eieceritis et alterum dignum et idoneum "elegeritis.

86. Alexander II Baibaldum Arelatensem de Riberto ecclesiae Vapincensis

invasore excommunicato deque paroecia eius interdieta certiorem reddit.


1063 ex. Raibaldo Arelatensi archiepiscopo. Noveritis, nos Ribertum, a

predecessoribus nostris iuste depositum, a communione sancte eccle-

sie separasse et in tota parrobecbia* Vapincensi'^ omne ecclesiasticum

officium preter baptismum interdixisse, donec Ribertus expulsus

fuerit et alter dignus et idoneus eligatur.

'^sic cod.

^Vapiccnsi c.

Alexandbi n epistolae 87. 88. 89. 90 46

87. Alexander II, Ernolfum Santonensem, Landum Nueerinum ac Micha-

elem Pisaurensem episcopos in synodo deiectos esse, nuntiat.


Ex registro eiusdem.i Hernolfus Sanctonensis cet. ut ap. Mansi 1063 ex.

XIX. 978.

Item. Micliael Pensauriensis episcopus ^, quod res aecclesie sibi

commisse multimodis dilapidaverit, accusatus atque convictus, depo-

sitioni est sententia episcoporum addictus.

88. Alexander II Helinandum Laudunensem edocet, illegaliter spoliatum,

nisi p7'iiis ablata restituantur, ad iudieium cogi non posse.

Coll. Brit. Alex. ep. 68, 1. 1. fol. 49^

Helinando Lugdunensi^ episcopo. Claret intelligentie tue, inl063ex.

canonibus haberi, quod nuUus sine legali iudicio spoliatus, nisi prius

ea, que expoliatus est, sibi restituantur, iudicio cogatur representari.

89. Alexander II Heriherto Mutinensi scribit, renitente ecclesia, promotio-

nem episcopi fieri nullo modo posse.

CoU. Brit. Alex. ep. 23, 1. 1. foi. 42".

AlexanderHaribertoMutinensi episcopo.** Noscit fraternitas tua, 1064?

sanctis canonibus contineri, episcopi promotionem, renitente ecclesia,

nuUo modo posse iieri.

90. Alexander II Goffrido Narbonensi nuntiat, sese Froterio episcopatum

Nemausensem d. 4 Ap\ reddidisse, cum, infra legitimos annos ac,

quoad scivisset, sine simonia se eum adeptum esse, probasset.


Goifrido Narbonensi archiepiscopo. Presentium lator* Hugoni, 1064

predecessoris nostri paj)e Nicolai ^legato, episcopalis dignitatis in- P- ^P^- 4.

signia se confessus est sponte sua reddidisse, anulum videlicet et

virgam. Quem cum percunctati essemus, conscientiae suae nobis

penitus enucleare secretum, adeptum Nemosiensem episcopatum infra

^ Sic iam in cod. correctum ex arcliiepiscopo.

î. e. Alexandri II. ^ De hoc vide Greg. VII Eegistrum L. II. ep. 46.

î. e. Laudunensi, hodie Laon. * Froterius ep. Nemausensis. ^

II.

46 ALEXANDEI II EPISTOLAE 91. 92

1064 legitimos se protulit annos, extra suam conscientiam a patre pro

P- Apr- 4. eodem data pecimia. Quia vero Romane aecclesie, ut ipse multique

cum eo testabantur, sponte se accusans paruit nuntio, visum est

nobis, misericordia cogente, eius humilitati pie condescendere atque

pristine dignitati j)er nostram" reinvestiture confirmationem^ eun-

dem Froterium restituere. Reddidimus ergo sibi die palmarumanulum et episcopatus baculum.

91. Alexander II Mediolanensibus (canonicis ?) respondet de sacerdotihus,

a Widone archiepiscopo ah officio suspensis.

CoU. Brit. Alex. ep. 25, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 42''.

1064. Mediolanensis,'' Inquisitum est a quibusdam religiosis Medio-

lanensibus, quod sancte apostolice sedi videretur super illis sacer-

dotibus, quos venerabilis confrater noster Wido arcbiepiscopus ab

officio suspendit. Quibus nimirum merito consulentes'^ apostolica

auctoritate precipimus, ut sic ei obedire studeant, quemadmodumbeato Petro apostolorum principi, qui usque in finem seculi in suc-

cessoribus suis presidet, qualescumque fuerint, obedire studebit.

92. Alexander II Girardo episcopo mandat, ut preshyterum, qui cum uxore

patris fornicatiis sit, a sac)'is ordinihus 7'emoveat, sed in minorihus

gradihus permanere eum sinat.

Coll. Brit. Alex. ep. 26, I. 1. fol. 43.

1064. Grirardo episcopo.^ Presbiterum, quem apostolice sedis exa-

mini iudicandum fraternitas tua direxit, quia patris tborum, proh

dolor, nefanda fornicatione fedavit, prius a sacris ordinibus® deponi,

deinde vero iuxta* canonum scita penitentie censemus dominio man-

cipari; misericordia tamen flexi, jDcrmanere eum in minoribus non

probibemus gradibus, nec communione^ iubemus privari, ne in de-

sperationem omnino^ labatur sui. Semper enim reminisci debemus

fragilitatem in aliis^, qua traliimur, carnis.

^ nostre cod. aliena manus mzitavit in nostram. '^ eadem (?) maniis superscvipsit et,

•^

Insci-iptio, sine dubio mutila, supplenda videtur canonicis ecclesiae Med. '' meliusi

2)laeeret consulentibus. ° dnibus in ood. post rasuram. ' iusta c. s -[am in cod.

correctum ex commune. ^ omino c.^ in aliis aliena manu in margine est additum.

^ Tricastinensi simulque Arausicano, cf. Jaffe ed. princ. 3481, 3482. (Ewald.)

Alexajjdei n EPiSTOLAE 93. 94. 95 47

93. Al&xander II Heliseo episcopo, arohidiacono, suharcJiidiacono ecclesiae

Mantuanae eorumque successorihus usuon mitrae concedit.


Alexander Heliseo Mantuano episcopo. Anno, dilectissimus con- 1064

frater noster et archiepiscopus sancte Coloniensis^ ecclesie, seu Bea- c. lun. l.i

trix comitissa, dilecta filia nostra, nostram adierunt clementiam

postulantes et deprecantes, quatinus eorum j)eticione et dilectione

tibi tuisque successoribus sancti Petri fidelibus tuoque arcMdiacono

atque subarchidiacono illorumque successoribus, obedientibus sancte

B/omanae sedi, in precipuis festivitatibus ad officium scilicet missae

licentiam utendi mitra pro benedictione sancti Petri concedere di-

gnaremur. Unde iustis peticionibus eorum digne aquiescentes ac

benigne condescendentes, tibi tuoque arcMdiaco(no) et subarcbidia-

cono vestrisque successoribus,

nobis nostrisque successoribus obe-

dientibus, sanctorum apostolorum Petri et Pauli auctoritate et nostra

supradictam licentiam et benedictionem concedimus ac imperpetuumbabendam confirmamus.

94. Alexander II Rainaldum episcopum Comensem vituperat, quod contra

ammonitionem, in synodo Mantuana factam, in eius episcopatu an-

nualis pecunia pro chrismate exigatur.


RainaMo Cumano episcopo. Eelatum apostolice sedi, quod 1064 ex.

sine gravi merore non didicimus, de crismate, unde religio^ Cbri-

stiana confirmatur, contra statuta sanctorum patrum annualem pe-

cuniam exigi. Unde in Mantuana** sinodo^ te admonuimus, ut tam

detestabilem beresim in episcopatu tuo fieri ulterius non permitte-

res. Quod quia neglexisti, quid inde merearis, ipse perpende et per-

pendens ita diligenter corrige, ut et beresis venalitatis omnino^ non^

remaneat, teque precepto apostolice sedis obedientem extitisse

ostendas.

95. Alexander II factas ah Hugone Carnotensi ordinationes et dedicatio-

nes irritas denuntiat. Eius complices anathemati%,at.


Hugoni^ Carnotensi. Ordinationes et dedicationes et quicqmd 1063 —1065.

^Colonensis c.

^post religio vox nostra aut vestra erasa est.

° Mantua c.

omino c.® non recte addib Bisliop.

' an Hildegario ? cf. Jaffe, Beg. ed. pr. 3396.

^ De tempore vide Ewald in Neues Arch. V. 334 n. 1.- Mai. 31 et

lun. 1.

48 Alexandri n epistolae 96. (97)

1063— sub pretentu episcopalis officii fecisti, cassamus et apostolica aucto-1065.

ritate, omnino irrita esse, decernimus Eos vero, quorum nefando col-

legio et persuasione* substantie canonicorum ecclesie prede et di-

reptioni date sunt, vel qui aecclesiastica officia de manu tua post

interdictum nostrum receperunt, pari anatliemate plectimus, donec

omnia remittendo'' resipiscant.

96. Alexander II elero Mediolanensi significat, sese permisisse Lanfranco

(episeopo), ut simplid sacramento ohiectione eriminis se liheret.

CoU. Brit. Alex. ep. 45, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 46.

1063— Clero Mediolanensi. Nos de infamia fratris nostri Lanfranci

1065. non minus, ac si nostra esset, condoluimus; quem de obiecti crimi-

nis suspicione studiosissime inquirentes, nuUa sui professione, eum

tantum tamque execrabile conmisisse" flagicium, investigare valui-

mus. Ideoque certum et diffinitum buiusmodi incertitudini a nobis

non oportuit deliberari iudicium. Ubi enim culpa non est in pro-

fessione, inutile et inconsequens est preiudicare. Nos tamen aucto-

ritatem^ sancti Gregorii et sanctorum predecessorum nostrorum de

huiusmodi suspitione sequentes, a quorum auctoritate recedere non

audemus, eumdem ante presentiam nostram simplici® sacramento,

ut moris et auctoritatis est, ab buius criminis^ obiectione se defen-

surum remisimus.

97. Heribertus episcopus Mutinensis Alexandro II papae liiteras mittit Papii,

abbatis monasterii S. Bartholomaei, de loJianne clerico, qui morte immi-

nente' monaehica veste indutus sit, referentis.^

Coll. Brit. Alex. ep. 29, 1. 1. fol. 43''.

1064— Heribertus Mutiaensis episcopus Alexandro pape. 1

1065. Mutinensi antistiti Heriberto Papius abbas cenobii beati Bartbolomei.|

lubet per os legati sanctitas vestra, ut quo ordine^ lobannem clericum |

monacbum fieri^ iusserim, scripto prodente aperiam. XJnde scitote, me, |

fratribus ad eum ea causa directis, boc in preceptum dedisse, ut, si eum |

certissime morti non intuerentur affinem, babitum ab eis nuUatenus acci- 8

peret monacalem. Fratres vero euntes eumque morti proximum non in-|

tuentes, imperatis obtemperant eumque in priori habitu relinquentes re-|

. i^

persuassione c ^ remitendo c.'^ conmisse c.

^ auctoritate cod. i

"^

simpli c.^ crimine c. ^ ordinem c.

^feri c. |

Êpistolam hanc in coUectione epistolarum papalium recepi, tum quia in

|

registro exstabat, tum quia quasi commentarius est in responsionem , quae se-|

quitur, papae. |

Alexandm n EPiSTOLAE 98. 99 49

ditum properant. Postmodmn vero, monasterii commodo exigente, contigit 1064-

me absentem fore. Audito autem fratres, quod ei mors proxima immi- 1066.

neret, ad eum iterum iterumque revertuntur, tandemque, me nicMl liorum

sciente nichilque volente, nostri veste ordinis induunt. Ex egritudine

autem prememoratus frater convalescens miratur factum et contristatur

atque, lioc factum se nesciente, conqueritur, ac modo simili quemlibet gravi

somno'' oppressum ipsa eadem posse indui veste proloquitur. Ipse quoquefrater^, qui boc eum indumento vestivit, super hoc ei testimonium per-

hibet, quod tunc videlicet non ipsum integrae mentis conspexerit, sed dicit,

quod consilio astantum consentiens id effecerit; qui, quia non meo iussu,

me ignorante atque invito, est cucuUatus, nuUo a me monastico iugovidetur artandus.

98. Alexander II Heriherto Mutinensi respondet, ut deriaimi, qui instante

morte in monasterium S. Bartholomaei receptus sit, monachim/m ha-

hitum assumere permoneat; sed cogi eum vetat.


Alexander Heriberto Mutinensi episcopo. Prefatum clericumi 1064—

religio tua diligenter inquirat, eumque mundum relinquere Deoque 1065.

servire debita exL.ortacione" permoneas; ita tamen quod, si verum

esse, quod in litteris abbatis ^continetur, agnoveris, nulla sibi mona-

cbicum portandi baibtum violentia inferatur, sed proprie tantum-

modo voluntati relinquatur.

99. Alexander II Philippmn, regem Francorum, et comitem B. certiores

reddit, monasterii S. Dionysii lihertatem in concilio (6. Mai. 1065)

firmatam esse; quam ut defendant, hortatur.

1) In bibl. nat. Paris. Ohart. S. Dionysii s. xi., ms. lat. nov. acqu.

326, fol. 2^^; 2) in tabul. nat. Paris. Chart.\S. Dionysii s. xni.,

LL. 1156. fol. 77^ .

'

A(lexander) episcopus servus servorum dei karissimo filio Ph(ilippo) 1065

regi Francorum et nobilissimo comiti B. salutem et apostolicam (Mai).

benedictionem.

Nobilitati vestre notum fieri volumus, quod abbas monasterii

sancti Dyonisii martyris^ apud nostram audientiam super episcopo

Parisiacensi® semel et secundo faerit questus, videlicet quod ipse

* sonno c. Êpse q; cu fr c.

= exhortieione c.^ Christi martyris 2.

êp. Parisiensi 2.

^ lohannem. ^Papii abb. S. Bartholomaei; vide ep. praecedentem.

LoEWENPELD, Epist. Pont. Eora. 4

50 Alexandri n epistolae 100

1065 contra ius privilegiorum, a sanctis et apostolocis viris salubriter

(Mai.) eidem monasterio multotiens concessum, contraque Francorum re-

gum et episcoporum ipsius patrie constitutiones subripere sibique

vendicare iam dicti monasterii potestatem attemptaverit. Ad quaenimirum dirimenda ad sedem apostolicam utrumque venire invita-

vimus, ut ibi congregatis aecclesiarum iudicibus huius causam litigii

canonice finiremus. His igitur in sancto concilio representatis, post

longam discussionem, post varias utriusque partis oppositiones claruit,

iustitiam prefato monasterio favere. nec tot aut tantorum pontifi-

cum auctoritati absque horrendo anatbemate aliquem posse obviare.

Unde consilio totius sancti^ conventus, que a sanctis** predecesso-

ribus nostris^ sancte sunt instituta, firmavimus atque corroboravi-

mus. Rogamus itaque prudentiam vestram, ut secundum formam

et devotionem precedentium regum venerabilis loci libertatem ab

omni adversariorum impetu defendatis."

100. Alexander II Remensi et Senonensi archiepiscopis mandat, moneant,

interdicti poena proposita, regem prinovpesque Fh-ancorum, ut ecclesiae

Carnotensis invasorem eiiciant.

CoU. Brit. Alex. ep.S^, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 44.

1065. Gervassio"^ Remensi (et Rigero Senonensi).i Monemus frater-

nitatem tuam, ut regem^ et principes Francorum alloquaris, quati-

nus eorum potentia ab invasione sancte Carnotensis aecclesie epi-

scopus dictus^ separetur; quod si fortasse ad hoc exequendumminus exarserint, non solum episcopatus tui, verum etiam suffraga-

neorum^ tuorum episcoporum clericis cuiuscumque ordinis omne

divinum officium preter baptismum et consignationem pueroruminterdicere non differas.

* omisit 2. ^ sanctis viris addit 2. "= Benevalete addit 2. In 1 sequuntur

verba liaec: Alexander episcopus servus servorum dei karissimo fratri R(icherio) Seno-

nensi archiepiscopo hec eadem super hoc negotium. — Alexander ep. etc. M(aurilio)

Eothomagensi archiepiscopo hec eadem super hoc negotio."^

sic eod. ^sufiErage-

neorum c.

Êpistolam liaiic uiji soli arcliiepiscopo iascriptam fiiisse, patet ex verbis:

„fraternitatem tuam, episcopatus tui" cet; sed cum a paribus etiam Senonensi

scripta esset, is, qui coUectionem Britannicam composuit, more haud inusitato

duas epistolas coniunxit. Cf. Ewald in Neues Archiv V. 334 n. 5.^Philip-

pum.^Hildegarius.


101. Alexand&r II Dominico patriarchae Oradensi serihit de removendis

clericis, „qui muliereiilas non dbiecerint" . Sariptumj quo in civi-

iate Amurianensi sedem episcopalem institui permisit, eassat.


Alexander Dominico Grradensi patriarche. Erubescant cet. ut

ap. Mansi XIX. 977.^

Item. Nos omnino cassamus scriptum, quo dudum, suggestione 1065.

quorundam* circumventi, concessimus, Amurianensem ^plebem epi-

scopatum fieri debere, estimantes verum, quod nobis conmentaba-

tur, loci congrua et necessaria oportunitate et totius provincie suf-

fragatione digne et conpetenter fieri posse. Que, ut ipsi vidimus

et relatu tuo cognovimus, longe aliter se babent.

102. Alexander II Arnulfum archiepiscopum Gosentinum monasterium a

Eoberto duce in Galahria aedificatum conseerare iubet.

CoU. Brit. Alex. ep. 34, 1. 1. fol. U\

Arnulfo Cusentino arcMepiscopo. Litteris suis significavit E.o- 1065.

bertus^ dux, quod monasterium in Calabria^ construxerit ob faci-

norum suorum remissionem, precipiente sibi antecessore nostro piae

memoriae Nicbolao. Nos ergo remittimus tibi consecrandum**, eius

peticioni libenter assensum prebentes; ita tamen, ut cum diligentia

investigare studeas, utrum illi ecclesie vel episcopo, in cuius dio-

cesi situm est monasterium, violentiam aut dampniun, quod absit,

inferat. Indignum enim esse videtur et autenticum sanctorum ca-

nonum sanctione non^ comprobatur, ut nove ecclesie id iuris con-

cedatur, quod antiquae iniuste subtrabatur. Sic enim volumus

monasterium apostolica auctoritate firmari,ut nequaquam velimus,

pro eo episcopatum in aliquo minorari vel labefactari.

103. Alexander II A%%onem et Albertum canonicos, monasteriorum S. Gelsi

et S. Vincentii Mediolanensium invasores, deponit et abbatum no-

mine privai.CoU. Brit. Alex. ep. 37, 1. 1. fol. 45.

Clero Mediolanensi. ludicio sancti spiritus Aszonem et Alber- 1065.

u^ dam supersci'iptum est.

^ Calabriam c.° consecrandi c ^ non mper-

scriptum est.

^ In Gratiani decr. I. D. 32. c. 11 fi-agmentum hoc Urbano II perperamtribuitur. - Hodie Amurani in Graecia. (Ewald.)

^ Guiscardus.

4*

52 Alexandri n epistolae 104. 105. 106

1065. tum, monasteriorum vestrorum sancti Celsi sanctique Vincentii in-

vasores, et ambitione ex canonicis prius abbates dictos quam mo-

nacoSj ab omni administracione et regimine ipsorum monasteriorum

deponimus, et apostolica auctoritate abbatum nomine privamus, ut

in illis abatiis ulterius non sint abbates.i

104. Alexand&r II Engelherto Twrsaoie episcopo praecipit, ne diaconum

suum secularihus, sed canonicis legihus impetat

CoU. Brit. Alex. ep. 38, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 45.

1065. Engelberto Tursano episcopo. Non parum miramur, quod se-

cularibus legibus diaconem tuum pro crimine maleficii velis impe-tere. Unde apostolica auctoritate precipimus, ut, postpositis pari-

bilibus legibus, que servis potius quam ecclesiasticis debentur ordi-

nibus, canonicam ab eo purificationem recipias.

105. Aleocander II Landulfum p"ineipem Beneventanum hortatur, ne vio-

lentia ludaeos ad christianam fidem adducat.


1065. Landulfo principi Beneventano. Licet ex devotionis studio non

dubitamus procedere, quod nobilitas tua ludeos ad christianitatis

cultum disponit adducere, tamen quia id inordinato videris studio

agere, necessarium duximus, admonendo tibi literas nostras dirigere.

Dominus enim noster lesus Christus nuUum legitur ad sui servi-

tium violenter coegisse, sed bumili exhortacione, reservata unicui-

que proprii arbitrii libertate, quoscumque ad vitam predestinavit

aeternam non iudicando, sed proprium sanguinem fiindendo ab er-

rore revocasse.

Item. Beatus Gregorius, iie eadem gens ad fidem violentia

trahatur, in quadam sua epistola interdicit.

106. Alexander II Toreatorium iudicem docet, coniunctionem eius cmn

consaiiguinea in tertio gradu detestahilem esse filiosque, si inde fue-

rint, nee keredes nec episcopos vel iudices fieri posse.


1065. Torcatorio iudici. Crimen istud, quod consanguineae tuae in

tertio gradu coniunctus es, quam sit divinis et humanis legibus

^ Ad haec, ni fallor, referenda sunt ea, quae Arnulfus in Gestis archiep.

Mediolanensium in. c. 17, MG.SS. VIII. 22, narrat.

Alexandei n epistolae 107. 108 53

cletestabile', te ipsum oportet considerare, cum soboles ex tali con- 10*65.

iugio non potest subcrescere et, si filins inde fuerit, nec heredem

legitimum recipi, nec in episcopalem cathedram vel iudicis dignita-

tem debeat omnino promoveri.

107. Alexander II Adamo oonfesso, sese ebrium eeclesiam incendisse, poe-

nitentiam quinque annorum iniungit.

CoH, Brit. Alex. ep. 41, 1. 1. fol. 45.

Ade^ penitenti. Confessus es, te per ebrietatem ecclesiam cum 1065.

contiguis sibi domibus incendisse. XJnde penitentiam'' tibi, licef*

non iuxta modum culpae, sed moderamine benigne pietatis iniunxi-

mus. Cum enim ebrietatem pretendis, non argumentum excusa-

tionis sed exaggeratio est summae accusationis. Indicimus itaque.

tibi penitentiam quinque annorum boc modo: ab hoc die usquead festivitatem sancti Martini^ sexta feria ieiuna in pane et aqua,

abinde usque in natale^ tres dies in epdomada, ab epiphania^ us-

que in quadragesimam ieiuna diem unam, tota quadragesima dies

tres, a pentecosten usque ad sanctum Martinum diem unam; et

sic comple quinquennium. Hoc anno ecclesiam ne ingrediaris, ne-

que communices nisi pro necessitate mortis.

108. Alexander II Oervasio archiepiseopo Bemensi scribit de clerico, qui

omisso subdiaconatu ad diaconii et presbiterii konorem ascendit.

•

CoU. Brit. Alex. ep. 42, 1. 1. fol. 45».

Gervasio Remensi archiepiscopo. Consuluit parvitatem nostram 1065.

dilectio vestra super latorem presentium, qui in clericalibus officiis

educatus subdiaconii gradum suscipere, diabolo obcecante, neglexit,

et ad diaconii et presbiterii honorem cursu prepropero non ambi-

ciose sed neghgenter conscendit. In quo preceptum canonicum nos

invenisse, non meminimus; consilium autem ex prerogativa auctori-

tatis apostolice damus, sicut olim super eodem negotio Rumaldo

Gonstantiensi episcopo consuluimus.* Ab utrisque itaque, id est

sacerdotali et levite, quos inordinate suscepit, officio suspendatur,

donec congruo tempore intersit eis, qui ad subdiaconii benedicentur

^ Ane cod. Hasce littei-as ad mrum, non ad feminam, missas esse, paibet ex verbis

confessus es, ideoque scripsi: Ade. »per pen. c.

° Unde— licet in loco raso.

"- Nov. 11. 2 Dec. 25. ^ lan. 6.^

Jaffe Eeg. ed. pr. 3441.

54 Alexandki n epistolae 109. 110

1065. honorem, et cum eis subdiaconatus accipiat benedictionem; prius

tamen discutiendus'', si eius vita digna officio babeatur, et sic, si

vitae canones non obviaverint, in priori ordinatione diaconus et

presbiter teneatur. Legimus enim in actibus apostolorumi, ad sancti

Petri predicationem Cornelium pro vite merito ante baptismum re-

cepisse sancti spiritus donum. Divine igitur benignitatis clementia,

que Cornelio dignata est ante baptismum concedere, quod purifi-

catis fonte baptismatis specialiter'* solet infundere, neglecti ordinis

minime gratiam probibebit, ita ut ceteros, quos subiit, reservet, si

vita eius et scientia honori concordet.

109. Alexander II Bodulfo et Theobaldo presbiteris permittit, ut, episcopo

non prohibente, confitentibus poenitentiam imponant. Addit de barba

radenda et de missis celebrandis.

CoU. Brit. Alex. ep. 43, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fol. 46.

1065. Eodulfo et Theobaldo presbiteris. Super quibus nos voluistis

consulere, paucis devotioni vestre necessarium duximus scribere.

Penitentiam confitentibus vobis causa religionis iniungere, quando-

quidem vos igne divini amoris fervere non dubitamus, nisi episcopi,

in quorum parroechiis estis, prohibuerint, licentiam damus. De barba

vero radenda, nisi voto aliquo constringimini, cum ceteris nostri

ordinis idem servate. De missa in claustris vestris in locis vide-

licet non sacratis^ celebranda ^qui^ altare itinerarium^, nisi

necessitate itineris^ vel ecclesie conbuste, canonum sequentes docu-

menta, cuiquam non concedimus; in ipsis^ vero claustris construere

consulimus.

110. Aleocander II Autido episcopo mandat, ut Bernardum episcopum, ab

Hugone eardinali depositum, quia a simoniaco ordinatus sit, in

integrum restituat.

CoU. Brit. Alex. ep.'71, 1. 1. fol. 49^

1063 Autido episcopo. Conquestus est Bernardus episcopus, Hugo-aut nem cardinalem ob nullam culpam nisi quia a symoniaco ordinatus

1066.fêrat, eum* deposuisse. Unde apostolica auctoritate fraternitati tue

*sic cod. * aut spiritualiter, m cod. spalit~.

° secratis c.^

vei^ha com-

jplura hoc loco excidisse patet.**

Bishop v. cl. con-igi vult super.^

sic altinerarium c.

iam alieTM mxvnus correxit..

s itineri c.^

ipsi c.^ eum recte addit Bishop.

110, 44.

Alexandki n epistolae 111.112 55

mandamus, ut, congregatis conprovincialibus episcopis, causam dili- 1063

genter discutias, et si* ita inveneris, ut pro alia culpa depositus^^^*

non fuerit, eum loco suo et episcopatui nostra apostolica fultus

auctoritate restituas.

111. Alexander II monasterii S. Dionysii libertatem, petente Philippo

Francorum rege, confirmat.

In tabul. nat. Paris. Ohartul. S. Dionysii LL. 1156. s. xni fol. 78''.

Alexander episcopus servus sorvorum dei karissimo filio Ph(ilippo) 1066.

glorioso regi Francorum salutem et apostolicam benedictionem.

Quia devotionis tue studium erga matrem tuam sanctam B,o-

manam ecclesiam exuberare cognovimus, ulnis te paterne dilectionis

amplecti tuoque semper honori providere desideramus. Claret ergo,

Francorum reges pro reverentia et devotione, quam exibuerunt beato

Petro, gloria et bonore^ . .

inditiis representat, non solum de causis, quas nobis intimasti, sed

de quibuscumque salva iusticia possumus, libentissime peticioni tue

annuimus. Igitur monasterii sancti Dyonisii libertatem privilegiis

antecessorum nostrorum munitam, unde nos rogasti, sicut in prete-

rito anno auctoritatis** nostre scripto firmavimus^, ita firmam illi-

batamque deo adiutore ab omnibus inimicorum insidiis servabimus;

et quia venerabilis locus ille a primordio sue fundationis anteces-

sorum tuorum semper excrevit patrociniis ac muneribus, rogamuscaritatem tuam, ut nocentium sibi presumptionibus munimen defen-

sionis tue opponas sicque profectui eius provideas, quatinus non

solum apud Deum sed et apud bomines gratiam merearis et laudes.

112. Alexander II Stephano episcopo Alvernensi seribit, poenitentiam in

canonihus determinatam ohsermndam, misericordiam vero pie poeni-

tentibus non esse denegandam.

CoU. Brit. Alex. ep. 75, 1. 1. fol. 49''.

Stephano Alvernensi episcopo. Que in canonibus determinata 1606-

est, penitentia est omnino observanda. Sed misericordie gratia, que 1067.

nuUa lege concluditur, nullo temporis spatio cohercetur, non est pie

*si eadem (f) manus swperscripsit.

^sequitur lacuna quinque lineanvm. '^ aucto-

ritatem c.

1 Bulla data d. 6. Mai. 1065; cf. Jaffe Eeg. ed. princ. 3400.

56 Alexandei n epistolae 113. 114. 115

1066— penitentibus deneganda. Pastoralis itaqne discretionis est, unius-

1067.cuiusque contrictionem cordis et doloris affectum magis quam tem-

poris spatium attendere, et pro meritis operum fructuque peniten-

tiae misericordiae oleum adhibere.

113. Alexander II ordinationes, ab Eustacio Orientano episcopo in eccle-

sia Neapolitana factas, irritas denuntiat.

Coll. Brit. Alex, ep. 76, m cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 50.

1066— Clero Neapolitano. Ordinationes, ab Eustacio Orientano episcopo1067. non legaliter in ecclesia vestra factas, post restitucionem Leonis

episcopi vestri omnino irritas et vacuas haberi decernimus.

114. Alexander II Odolrico episcopo Paduano respondet super penitentia

Alhixonis preshyteri, qui mm matre sua fornicatus sit.

Col. Brit. Alex. ep. 77, 1. 1. fol. 50\

1066— Odobico episcopo.^ Eogabas, ut presbitero Albizoni presentium1067. latori misericordiam impedentes officium misse concederemus. Sig-

niiicasti enim, eum cum matre sua fornicatum fuisse et, ob hoc pe-

nitentia quindecim annorum accepta, septem iam annos explevisse,

octo quidem adhuc superesse. Ex quibus unum sibi causa miseri-

cordie tueque dilectionis precibus uidulsimus. Ceterum licet iuxta

canonum rigorem a sacerdotio" debeat omnino^ deponi vel, si quaei misericordia sit impendenda pro merito religiosae conversationis,

post peractam debeat penitentiam consequi, hoc tue discretionis

arbitrio, solo respectu misericordiae, apostolica auctoritate relinqui-

mus; presertim cum per te valeat clarius inquiri", quales penitentie

exhibeat fructus quantumque utilitati ecclesie sit necessarius.

115. Aleocander II Adelaisiae comitissae nuntiat, Widoneon Mediolanensem

in synodo depositum esse Astensemque electum, ab eo ordinatum,

inier episcopos nwmerari non posse.


1066— Adelaisie comitisse.2 Wido Mediolanensis et pro criminibus, que1067.

comisit, et pro superbia, quia se elevare contra apostolicam sedem

* serdotio c.^ omino c.

° sic iam in ms. conêctum ex iaquirere.

^ Paduaiio. ^ Taurinensi.

Alexandei n epistolae 116. 117 57

presumpsit,sancta sinodo id decernente, ab omni episcopali officio 1066—

snspensus est: et quemadmodum Astensis electus vel esse vel dici 1067,

possit episcopus, cum a non episcopo minime sit benedictus,sed

potius'' maledictus, invenire non possumus; aut enim, quod fieri

non potest, apostolicae sedis iusta et legitima auctoritas adnuUabi-

tur, aut ipse electus pro bac causa inter episcopos non numerabitur.

116. Alexander II Helinandum Laudunensem edocet, patriarcham Con-

stantinopolitanum b. Gregorii iudidum sustinuisse.

Coll, Brit. Alex, ep. 80, 1. 1, fol, 51.

Helinando Lugdunensi^ episcopo. Ut plenius in eius registro 1066-

cognoscere potes, duobus Constantinopolitanis clericis cum patriarca1067.

suo litem babentibus, licet patriarcha superbus fuerit, iudicium ta-

men beati Gregorii volens nolens sustinuit.^

117. Alexander II Altonanno episcopo Passaviensi scribitj Baimpuldum

monachum, subdiaconatus officio fungentem, dignam poenitentiam

egisse itaque ad ceteros ordines sublimari posse.


Altmanno^ Pataviensi episcopo. Presentium lator E,aimpuldus° 1066-

monacus ad nos veniens causam suam cum gemitibus et precibus 1067.

enarrare curavit. Dicit enim se, instigante diabolo, claustrum mo-

nasterii, ubi subdiaconatus fungebatur officio, deseruisse atque euuan-

gelium, cuius officium nondum susceperat, ad missas*^ per ignota

loca per aliqua tempora falsa ostentacione legisse. Sic tandem ad

monasterium rediens penitentiam accepit, duas iam carinas effecit

et lerosolimam causa orationis accessit. Quapropter, frater vene-

rande, quia inique presumptioni, quam gessit, debita vindicta, ut

dicit, ac digna penitentia successit, et quia limina apostolorum prin-

cipum curavit adire, debet etiam per eos misericordiam sentire.

Itaque si ita est, et si gravioribus criminibus eum non gravari et

officio vitam iUius noveris concordare, poterit nostro iudicio et per-

missione ad ceteros gradus a tua caritate sublimari.

*potius s^êrscriptum est.

^ Bemamio c."^

Baipaldus c.^ misas c.

^vel Laudunensi (Laon),

- Cf, Jaffe ed. sec. 1257.

58 Alexandri n et GEEGOEn vn epistolai; 118. 119. 120

118. Alexander II, Laneium Nucerinum, Landolfum Tortihulensem , Be-

nedictum Bicariensem, E (?) quendam, episcopos propter varia G)'i-

mina deiectos esse, nuntiat.

Coll. Brit. Alex. ep. 87, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xn in. fol. 52.

Ex registro emsdem.i Lantmm Nucermum cet. ut apud Mansi

XIX. 978.

1066- Landolfas* quoque Tortibulensis episcopus, quod, deposito mo-

nastico habitUj simoniace et per ambicionem ad episcopatum acces-

s.erat, accusatus atque cdnfessus ab episcopali regimine et officio

est absque spe restitutionis eiectus. Ibi quoque simUi modo desti-

tuit Benedictum Bicariensem episcopum, quod interdictum^ sibi a

Nicolao XDapa celebrare presumpsit officium. Quendam etiam post

hos E. episcopum*', qui, ab uno solum episcopo consecratus nuUiqueecclesie designatus, quia passim sede vagabatur incerta, eadem con-

dempnavit sententia.

119. Ghêgorius VII Alherto ahhati, devotione eius per litteras cognita, ad-

iutorium suum promittit.'^

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 275 ad calcem manu s. xi.

1073— XP. Grregorius papa servus servorum dei Alberto abbati salutem

1085. et apostolicam benedictionem. Devotionem vestram circa apostola-

tum nostrum litterae vestrae prodiderunt. Unde si vobis umquamquicquam nostri adiutorii fuerit necesse, sperate, nos libenter im-

pendere. Hlud vero, quod dixistis, relinquimus in vestra voluntate.

Valete.

120. Qregwius VII statuit de penitentia injungenda clerieis, qui arma

arripuerint ac homicidium perpetraverint.^

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 8922. fol. 173 manu s. xiex. vel xii in.

1073— Gregorii papae Vil.^ Si quis clericus contra patrum regulas

1085.(et )

ordines arma arripit et bomicidium perpetrat, huius-

^ Landofus c.^ interdictiis c.

° Quedam etiam phos eepm c. Bishop his

verbis episcojpum nomiiie Preiios signifieari putat; Eicald legit in Neues Archiv V. 344:

preter lios E. episeopum.^ PHmam huius decretalis jpartem edidi in Neues Archiv VII.

163. ^Verha, quae sequuntur, et epi . . . omanorum librarius eradere ohlitus esse videtur.

^1. e. Alexandri II. "^ Hae litterae, cum in codice manu s. XI exarato

inveniantur nec scribendi genus a Registri stilo alienum sit, Gregorio VII attri-

buendae videntur.

Uebani n EPiSTOLAE 121. 122 59

modi penitentiam sibi iniungentes carceri XL diebus. mancipandum 1073—

decrevimus; deinde ecclesie gremio inter laicos miserationis intnitii 1085.

sociamus; deinde penitentiam Xmi annorum imponimuSj sed II

accipimus ita, ut proximo quadrigenio a dominici corporis et san-

guinis et omnium carnium abstineat perceptione. Quartam et sex-

tam feriam in pane et aqua et crudis herbis ieiunet; quadragesimali

tempore secundam et quartam et sextam feriam eodem tenore ob-

servet; unam quadragesimam ante natalem domini annuatim per-

solvat. Ceterum si in regulari monasterio monachus effici voluerit

sive in regulari canonica esse maluerit, hec omnia in abbatis sui

vel decani potestate consistit, ita tamen, ut quicquid horum fuerit,

ipse ulterius ad gradum ecclesiastici ordinis non promoveatur nisi

per gratiam.

121. Urhanus II Petrum episcopum Terrminensem docet, multa non esse

mala, quia sine mala intentione -fiant.

CoU. Brit. Urb. ep. 4, 1. 1. fol. 142^

Petro Terraciuensi " Multa videntur mala, que mala 1088

non sunt, quia mala intencione non fiunt. Legimus in actibus apo- Apr.—lun.

stolorum, quod beatus Petrus^ post commime decretum non servan-

dae legis observatorem se ipsius dispensatorie tantum et ob solum

odium ludeorum tantum vitandum pro loco et tempore simulaverit;i

et Paulus apostolus oportunitatis causa discipulum circumciderit, et

se ipsum postmodum titnens, a ludeis occidi, ritu ludaico in templo

purificaverit.2

122. Urhanus II Medifolanensihus) scrihit, quam sit perimlosum, a Bo-

mmia ecelesia dissentire.

CoU. Brit. Urb. ep. 13, 1. 1. fol. 144.

Urbanus clero medi "(S)citis namque, quantum sit pe- 1088(IuL)

riculi, a Romana dissentire ecclesia, quante salutis exposito'^ eidem

ecclesie pacifice atque humiliter obedire; teste nimirum clarissimo

Christi candelabro, patre videlicet vestro sanctissimo Ambrosio, he-

reticum esse constat, qui a Romane fiierit ecclesie conpage seiunctus.

^ Aut episcopo aut electo mpplendum est.^ P cod. "

Sup^lendum videtur

in hunc modum: Clero et populo Mediolaaensi. "^ mendum certe contitiet. Carolvs

Sodenberg suspicatur: quantum saluti expediat.

^ Galat. 2, 12. ^ Act. apost. 16, 3 et 21, 26.

60 UeBANI II EPISTOLAE 123. 124

123. Urhanus- II clerum populumque S. lacobi reprehendit, quod loco

episcopi incarcerati Petrum invasorem sihi praeponi siverint. Addit

de interdicto dioecesi injuncto.

CoU.Brit..Urb. ep.l9, in cod.Mus.Brit.Add. 8873 s.xn in. fol. 145.

1088 Urbanus clero et populo s(ancti lacobi)." Auditum nostrum

(Uct. 15.) n^per ex partibus vestris rumor nefandissimus perculit, quod vide-

licet episcopo vestroi, capto et vinculis posito ac deposito, alium^

in loco eius vobis passi fueritis superponi; quod omni adversum

iusticiae pati nos minime credideritis, qui locum defendende iusticie

retinemus indigni. Tantum igitur facinus Deo canonibusque pror-

sus adversum ex Dei et canonum auctoritate coliibentes, vobis omni-

bus precipiendo precipimus, ne uUam ultra invasori illi obedientiam

deferatis. Preterea. omni iure ecclesie divina omnia officia inter-

dicimus preter baptismum et consignationes infantum et penitentias

et obsequia mortuorum; tandiu ab omnibus preter bec divinis mi-

steriis** abstinebitis,

donec eductus e vinculis episcopus dignitati

pristine restituatur, et sic coram nobis'' vindicandus et canonice

disquirendus adveniat.

124. Urhanus II Petrum invasorem ecclesiae S. lacohi deponit et ante

praesentiam suam evocat.


1088 Urbanus Petro invasori.^3 Pervenit ad aures nostras, quod(Oct. 15.) vebementi animum merore conplevit, te scilicet contra omne ius et

fas episcopatum sancti lacobi, episcopo* capto et in vincuHs posito

ac deposito, invasisse; quod, quia sanctis est canonibus omnino con-

trarium et omnino divine humaneque iusticie refragatur, inultum

pati omnino non possumus, Te itaque, tanti facinoris presumptorem,canonica adbuc, quam promereris, sententia suspendentes, ab omni

pontiiicali et sacerdotali officio prorsus vacare, apostolice potestatis

auctoritate precipimus, quoad nostre te presentie representes de

tanto coram nobis scelere responsurus.

^ In cod. s; cetera a bihliopega abscisa sunt. ^ mistiis c."^ vobis c.

^ cod.

inv, ceteras hihliopega delevit litteras.

^Didaco, cf. Jaff^ Eeg. ed. princ. 4022. ^ Petrum. ^ Ecclesiae

S. lacobi ComposteUanae.^ Didaco.

Ubbani n EPiSTOLAE 125. 126 61

125. TJrbanus II Bernardo abhati mandat, cum absentibus privilegia non

tribuantur, ut morbo impediente priorem mittat. De professione

priori S. Antonini exhibenda addit.


Bernardo ab monasterii." Quia consuetudo E,oinane aeccle- 1088 ex.

sie non est, ut personis absentibus privilegia formentur, id distuli-

mus exbibere. Si ergo tu, karissime fili, egritudine sicut dicitur

impediente, ipse nobis tuam non poteris exbibere presentiam, prio-

rem mitte et cum eo personas, quas ipse iudicaveris. De profes-

sione unde nos per legatum consuluistis, id vobis respondendo con-

sulimus^, ut prioris sancti Antonini, a quo ordinem accepistis,"

vos victuros regulariter promisistis, donec Deo adiuvante religioso-

rum virorum consilio de propria congregatione magistrum et prepo-

situm vobis eligere valeatis.

126. TJrbanus II Petro episcopo Pistoriensi scribit, subditorum esse, „du-

bitationis nodos patienti inquisitione dissolvere", non autem redar-

guere; de multis enim rebus a praelatis varie pro tempmê ac per-

sonarum qualitate iudicari. Se purgat, quod Daibertum diaconum,

ab archiepiscopo excommunicato ordinatum, episcopum Pisanum

consearaverit.


Urbanus Petro Pistoriensi'' episcopo.® Debent subditi secun- 1088 ex.

dum beati lob^ sententiam dicentis; Bmh, quam nesciebam, diligen-

tissime investigabam , dubitacionis sue nodos morosa et patienti in-

quisitione dissplvere, non autem in ea redargutionis aut culpationum

manum extendere.

Item. (M)ulta ecclesie principes pro tenore canonum districtius

iudicant, multa pro temporum necessitate patienter tolerant, multa

pro personarum qualitate moderanter dissimulant. Si enim semper

protracto nervo arcus extenditur, segnius ea, in quae ad tempusintendendus est, iaculatur. Per apostolos siquidem communi est

sententia lerosolimis confirmatum et per Paulum et Barnabam, fra-

^ Bhcald in Neues Jj-chiv V. 359 laeumam ita suppkvib: abbati Maioris monasterii.

^ consulumus c.° Veria quaedam hoc loco exicidisse patet.

^ Pistor c.^ In

aliis canonum codd. fragmenta huius epistolae sunt insa-ipta: Petro Pistor. ep. et E.ustico

abbati Vallis TJmbrosae, aut similiter.

\ 2% 16.

62 TjRBAiin n epistolae 127. 128

1088 ex. tribus per Asiam destinatum, ne qmsquam ad fidem veniens cir-

cumcisioni legis haberetur obnoxius.^ Ipse etiam Paulus ad Gala-

thas: Si eirmnicidimini, inquit, Christus vobis nil proderit'^

Item. (M)ulta etiam a sanctis patribus pro tempore immutata

scripturarum testimonio comprobantur, sicut sancte Romane eccle-

siae, cui Deo auctore deservimus, sanctus pontifex Leo neophitos

ad summi sacerdotii gradum permisit ascendere, quos Pauli apostoli

voce, palam est, ab eodem officio inhiberi.^ Sicut etiam Arrianos

legimus, postquam conversi sunt, in suis officiis manere permissos.

Item. Scripsistis nobis cet. ut. ap. Mansi XX. 644.^

127. TJrhanus II cuidam de sacriflciis scismaticorum scribit.

CoU. Brit. Urb. ep. 34, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xnin. fol. 148^

1089 in. . . . mlis .... tano". Eorum, qui in ecclesia ordinati sunt, sed

ab ecclesia per scismata discesserunt, sacrificium secundum patrumauctoritatem non exsufflamus.

128. Urhanus II clerum populumque Bergomatem, qui sint simoniaci

appellandi quoque modo arimen simoniae luatur, edocet.

Coll. Brit. Urb. ep. 39, 1. 1. fol. 150.

1089 IJrbanus clero et populo Pergamensi. Auctoritatis nostre sta-

Apr.-Iun. tuta noveritis, quia omnes symoniacos a prave acceptis ministeriis

et ab ecclesiarum potestate removemus. Eos autem symoniacos di-

cimuSj qui vel precio vel promissione vel precibus vel servicio eius

gratia intencionisîmpenso ordines vel honores ecclesiasticos emisse

noscuntur. Quos autem omnino ab emptis officiis removendos '^ ca-

nonica sanctione precipimus, neque eis in ecclesiis, quas emerunt,

potestatem habere aut ministrare facultas libera concedatur, sed, ut

perfecte peccatum suum defleant et divinam" sibi gratiam reconci-

lient, ad alias ecqlesias vel monasteria transeant et se sub disci-

pline regularis cohercione servientes*^ spiritualis milicie exerciciis

mancipare procurent.

Îtisa-iptionem a iihliopega mutilatam Eiaald ita supplevii in Neues Archiv V. 363:

Comiti Salernitano. Bishop vero non seripsit . . . mtis, sed: . . . mlis. ^ removendo c.

"^ divina c.^ sic sa-ijpsi pro servantes cod.

1 Act. apost. 15, 22 sq.^ Galat. 5, 2.

^'

lTimoth.3,6." Cf. Jaffd

Eeg. ed. princ. 4027.

Ubbani n EPiSTOLAE 129. 130. 131 63

129. TJrhanus II Willelmum regem Anglorum vitwperat, quod episcopum

Dunelmensem sede expulerit eumque iudicium papae postulantem

proMbuerit, quominus ad sese accederet Quem ut in integrum resti-

tuat, hortatur.


Urbanus Willelmo'* Anglorum (regi).'* AndiYimus, te Dunelmen- 1089

sis ecclesiae presulem ^,nullis iustis precedentibus causis, episcopatu Apr.—lun.

proprio expulissej et rebus suis expoliatum contra canonum scita

ad questionem iudicii coegisse, et Eomanam audientiam postulan-

tem multis modis, ne ad nos veniret, detinuisse. Quod nobis omnino

grave esse, ne dubitaveris, quia contra Dominum et contra sancto-

rum decreta patrum id omnino esse conspicimus. Tuam ergo di-

lectionem rogamus et apostolica auctoritate precipimus, ut Dunel-

mensem episcopum episcopatus sui ditione restituas, reinvestias et

post eum cum legitimis accusatoribus,

si qui sunt, ad nostram

audientiam venire permittas.

130. Urbanus II Sancium regem' Aragonensium laudat, quod regnumsuum Romanae ecclesiae tributarium fecerit. Hortatur, ne neptem

invitam cuidam in matrimonium det.

CoU. Brit. Urb. ep. 41, 1. 1. fol. \m'.

Sancio regi Araconum. Fili in Cbristo karissime, maxime gau- 1089 2

demus, quia te erga Romanam ecclesiam adeo devotum agnovimus, (lulil)

ut caput ipsum tuum et omnes, qui sub tua dicione continentur,

eidem ecclesie tributarios feceris. Quod profecto tibi regnoque tuo

maximo futurum emolumento,^ nuUo modo dubitaveris,

De neptis tue cet. ut in Gratiani dexfi\ C. XXXI. qu. 2. c. 3.^

131. Urbanus II episcopo cuidam respondet: decernat ipse, qui lapsoncm

clericorum in integrum restituendi sint.

CoU. Brit. Urb. ep. 42, 1. 1. fol. 150*^.

no** episcopo. Si quem lapsorum, presbiterorum videlicet, 1089diaconorum^ ac subdiaconorum pietatis et ecclesie utilitatis intuitu (lul.)*

^Syllaia mo et vox regi culpa Jyihliojpegae deletae sunt. ^ emolumentam c.

'^

Inscr-iptiomm \piblio;pega imtilamt. ^ diacorum e.

^ WiUelmuin. ^Tempus liquet ex buUa Urbanill, rogatu Sancii regis

die 1. lul. 1089 data, ap. Eamon de Huesca Iglesias de Aragon VII. 458. Cf.

Jaffe ed. sec. sub dato. ^ Cf. Jaffe ed. princ. 4113. ^ De tempore vide

epistolarum ordinem in secunda regestorum editione constitutum.

64 Ubbani n epistolae 132. 133. 134

1089 pro vite melioris evidenti probitate convemat in gradum sui ordinis

(lul.) reparari, tue potius prudentie intererit estimandum.

132. Urbanus II archiepiscopo Rotomagensi mandat, ut viris quihusdam,

qui unum poenitentiae annum in exilio peregerint, ceteros annos in

patria manere concedat.

Col. Brit. Urb. ep. 43, in cod. Mus. Brit. Add. 8873 s. xii in. fo]. 150".

1089(Willel)mo (Rotoma)gensi

**

arcMepiscopo. Mandamus fraterni-

^-"-^ ) tati tuae, ut filiis, nostrarum latoribus litterarum, ea misericordia

condescendas, quatinus, postquam unum indicte penitentie annumin exilio peregerint, ceteros eis in patria servare concedas, ita

tamen, ut^ eis pro exilio aliquid exiguum ad penitencias adicias;

quoniam quidem uxores et filii, mater etiam vidua eorum sustenta-

culo, prout ipsi apud nos lacrimabiliter subgesserunt, plurimum in-

digere noscuntur; si tamen, ut ipsi retulerunt, coniugii vingculis*'

astringuntur, ne forte eorum coniuges, quod ^bsit, fornicationis pre-

cipicio demergantur.

133. Urbanus II cle?'um Elenensem armis militarihus uti et heneficia

ecclesiastiea sine episcopi concessione retinere vetat.


1089 Clero Alano. Clericis igitur, qui in vobis sunt contra canoni-

luL—Sept. cam disciplinam arma militaria baiulantes et possessiones aut bo-

nores ecclesiasticos sine concessione antistitis^ retinentes, denuncia-

mus in nomine Domini lesu, quatinus ab huiusmodi flagiciis desi-

nant et sui antistitis precepta custodiant.

134. Urhanus II Turgiso episcopo Ahrincensi mandat, iudicet super villa

Gru£e inter fratres S. Michaelis et Harscoitum militem.

Bibl. publ. Abrincens. cod. 82 iu folio praefixo manu s. xii.''

1094 Urbanus episcopus servus servorum Dei dilecto fratri T(urgiso)

Oct. 13. Abrincensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Yenit

ad nos Harscoitus miles, super quo monacM sancti Micbaelis ^nuper

"Inscriptionem a hihlif>pega mutilatam restituit Bresslau in Neues Archiv V. 596 ad

p. 364. ^ ubi c.'^

sic cod.^ MiM misit Leop. Delisle V. III.

^ De tempore vide Jaffe Eeg. ed. sec.- Artaldi. ^ De periculo maris.

Ubbani n BPiSTOLAE 135 65

apud nos conquesti sunt, quod villam, que Crux dicitur, eis violen- -1094

ter abstulitj et cum eo tractayimuSj ut villam eamdem predictisOct. 13.

fratribus restitueret; tandem fide et juramento firmavit quod usque'»

ad pentecosten proximumi in curia tua tuo se conspectui presentaret

et curie tue judicio eisdem fratribus justiciam exbibiturus. Presen-

tium igitur litterarum auctoritate dilectioni tue precipimus, ut nulla

gratia, nuUo favore, nuUo^^timore dimittas, quin utriusque causam

plene discutiens justiciam inter eos Domino largiente perficias. Quodsi in curia tua causa hec diffiniri non poterit aut ad curiam E-o-

thomagensis aut Turonensis archiepiscoporum^prefatus miles eisdem

monachis justiciam facturus infra eundem terminum, sicut firmavit,

accedat. Dat. Pisis m Idus Octobris.

135. Urbanus II episcopo Argentinensi nuntiat, Adelheidam in synodo

Romana sanetis asG)'iptam esse. Memoriam eius duobus diebus, vide-

licet depositionis ae canonisationis, celebrari iubet.

Ex cod. Weissenburg., nunc Wirzeburgensi Th. F. 34 fol. 85 s. xn.^

Urbanus episcopus servus servorum Dei 0(ttoni) Argentinensi 1089—

episcopo et confratri nostro salutem et apostolicam benedictionem. 1099.

Ex Gonsideratione pastoralis cure, quam ex ministratione apostolice

sedis querimus, cui Deo auctore licet indigni deservimus, ecclesia-

rum, que usquam sunt, profectui invigilare ac fidelium postulationi-

bus equitatis assensum prebere necessario compellimur, nec carita-

tis viscera deserere, ne dominico gregi debite consolationis suffiragium

videamur subtrahere. ~ Unde visis litteris tuae dilectionis, prout

ipsa res poposcit, satis digne tue petitioni condescendentes, que

fraternitas tua a sede Eomana quesivit, hoc annuente Deo summostudio magnaque devotione ecclesia Romana concessit. Vere quia

dignum est, ut quos*' Deus veneratur in celis, eosdem sincera laude

homines venerentur in terris, Adelheidam,^'' cuius miracula per litteras

tue caritatis cognovimus, necnon multorum autenticorum hominum

testimoniis affirmata vera esse didicimus, dignis laudibus fratrum

nostrorum episcoporum ceterorumque freti auxilio in synodo Romana

intronizavimus, atque duos dies in honorem Domini nostri pro ejus

celebrare^ memoria Romana auctoritate iussimus, diem videKcet ejus

depositionis et diem, in quo Eomano concilio eam intronizare placuit.

"quousque c.

^Descnpsib Pli. Jaffi, in cuius schedis reperi.

"que c.

"^sic cod.

^ Mai. 13. ^ Wilhelmi et Eadulfi, împeratricis a. 999 defunctae,

cuius epitaphium ab Odilone compositum in eodem codice supra laudato ex-

stat; vide MG. SS. IV. 635.

LOEWENPELD, Epist. Pout. Rom. 5

66 Ukbani n epistolae 136. 137

136. Urhanus II Guacelinum abbatem a congregatione Standahnontensi

electum confirmat; indiilget eis, ut clericos a schismaticis vel ex-

communicatis episcopis venientes lihere suscipiant.

Bibl. nat. Paris. Cliartul. S. Petri de Monte scr. a. 1392., ms. lat.

12866 fol. 7.

1096— Urbanus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis canonicis

de Standalmont et familie eorum salutem et apostolicam benedictio-'

nem. Eeligionis vestre peticionem, quam nobis per confratres vestros

et concanonicos suggessistis paterne benignitatis affectu suscepimus.

Electionem igitur, quam de confratre vestro Guacelino unanimiter

vos fecisse significastis ,litterarum praesentium assertione firmavi-

mus. Neque enim de vestre religionis sinceritate diffidimus, quin

universa, que agiti.s, Dei zelo et oculo simplici faciatis. Ipsum ita-

que vobis in priorem ac magistrum preesse constituentes congrega-

tioni vestre et devote recipiendum et bumiliter audiendum cum pre-

sentibus gratie nostre indiciis remandamus. Per ipsum vos, filii

in Christo karissimi, tamquam presentes spiritu commonemus, ut

acceptam divinitus gratiam bonis semper operibus prosequamini,

et posteriora obliviscentes in ea, que ante sunt, plenis vos inten-

tionis passibus extendatis, scientes procul dubio, si quid largiente

Domino in suscepto proposito viriliter persistatis, nequaquam vobis

apostolice sedis protectionem et gratiam defuturam. A scismaticis

vel excommunicatis episcopis venientes clericos ut libere suscipiatis

sine quibuslibet episcoporum ipsorum scriptis, dilectioni vestre licen-

tiam per presentes apices indulgemus. De catholicorum vero epi-

scoporum clericis non aliud vobis concedimus aut negamus, nisi

quod per cetera canonicorum regularium loca fieri consuevit. Omni-

potens Dominus in suo vos amore custodiat et ad caminum suum,

qui in Iherusalem est, examinatos igne Syon pervenire concedat.

Datum XIIII Kal. Augusti.

137. Urhanus II litteris ad Ivonem Carnotensem et Ramnulfum Sanio-

nensem episcopos interdicit, ne quis in fratres Vindocinenses ali-

quam potestatem exerceat vel de rebus monasterii quicquam auferat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12780 fol. 262 manu s. xvn.

1099 (?) Urbanus^ ej)iscopus servus servorum Dei venerabilibus epi-

Mart. 14.gcopis I(voni) Carnotensi et E(amnulfo) Santonensi salutem et apo-

^

Tempus liquet ex JaiFe Reg. ed. pr. 4165. ^ An fida sit epistola liaec

haud scio; mirum sane est, quod et Urbanill bulla a. 1094 (Jaffe ed. pr. 4123)

Paschalis n epistolae 138 67

stolicam benedictionem. luxta sanctorum canonum sanciones non -1099 (?)

ignotum vobis credimus quid» ultionis maneat ecclesiastici ordinis -M-art. 14.

viris apostolice sedis praecepta spernentibus''. Ipsi enim Arvernensi

concilio^ affuistis, in qup, residentibus nobis, Gralliarum episcopis

dictum estj et praesentium litterarum auctoritate firmamus, ut epi-

scopi vel arcMepiscopi super quemlibet monacborum Yindocinensis

monasterii potestatem aliquam exercere sive de rebus eiusdem loci

quicquam distrabere non praesumant. Monasterium ipsum et res

ad monasterium pertinentes beato Petro et eius Romanae ecclesiae

in aUodium et patrimonium oblatae sunt, ut, quicquid sine licentia

Romani pontificis distractum sive diffinitum fuerit, irritum erit.

Praecipimus ergo, ut, quod dictum est, omnino teneatur nec quic-

quam illud agere praesumatis. Sane, quod vobis dicimus, ceteris

quoque episcopis praecipimus observandum. Si quis vero aliter

fecerit et satisdare" contempserit a sanctae ecclesiae liminibus ar-

ceatur et usque ad satisfactionem excommunicationi subiaceat.

Datum Eomae II Idus Martii.

138. Pasehalis II Cfaufrido episeopo Andegavensi offieium saeerdotale inter-

dieitj doneo Maiori-monasterio de 7'apinis in castello Calumna faetis

satisfeoerit. Praecipit, ut a clerieis suis praebendam S. Leonardi

Gdm.iliaeensem fratrihus restitui iuheat. •

Bibl. nat. Paris. 1) ms. lat. 12878 fol. 372, 2) ms. lat. 12880

fol. 20"^; duae copiae a Martenio factae.

Paschalis episcopus servus servorum Dei dilecto fratri Gau- c. 1100frido*^ Andegavensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Nov. 20.

Neque litteris praedecessoris nostri sanctae memoriae Ilrbani^

neque poUicitatione, quam coram eo fecisti, neque nostra praeceptione

motus es, ut Maioris-monasterii fratribus aut saHs pretium redderes

aut convenientem concordiam faceres. Tandem ergo tibi sacerdo-

tale officium interdicimus et casteUum iUud Calumnam, in quo saUs

rapina facta est et in quo eiusdem rapinae ministri habitant, a di-

vinis officiis sequestramus praeter puerorum baptisma et morien-

tium® poenitentias, donec aut pretium reddatur aut competens con-

^quod c. *•

spernentes c '^ enim dare c.'^ G 2.

"^ mortuorum 2.

et Pasclialis II privilegium a. 1100 (Jaffe 4352) pro monasterio Vindocinensi

uno eodemque loco et die (Eomae d. 14 Mart.) data sint ac Urbani epistola

nostra. Cf etiam Jaffe 4351.^ 1095 Nov. 18—28. ^ jj^

5*

68 Paschalis n eptstolae 3,39. 140

c. 1100 cordia comparetur. Praecipimus etiam iuxta Arvernensis decretaJNov. 20.

concilii,! ne pro altari, quod iidem fratres apud Dalmariacum possi-

dent, personam ulterius requiras, quia quod a praedecessore nostro

salubriter prohibitum est, tam tibi quam ceteris episcopis et episco-

porum ministris districtius probibemus, neque ulterius de altari illo

monacbis ipsis molestiam inferas, sicut in supradicto concilio de

tricenaria'* altarium possessione constitutum est.i Clericis etiam tuis

tam ex nostra quam ex tua parte interdicito, ne praebendam S.

Leonardi apud Camiliacum, quam contra eorum calumniam retinent,

ulterius retinere praesumant.^ Datum Romae XII Kal. Decembris.*^

139. Paschalis II Petro domino castri Camiliacensis mandat, ut fratri-

hus Maioris-monasterii de ecclesia S. Leonardi satisfaciat.

Bibl. nat. Paris. 1) ms. lat. 12878 fol. 372. 2) ms. lat. 12880

fol. 20^; duae copiae manu Martenii factae.

c. 1100. Pascalis episcopus servus servorum Dei P(etro) castri Cami-

liaci domino salutem et apostolicam benedictionem. Fratres Maio-

ris-monasterii de ecclesia sancti Leonardi apud Camiliacum non

parvam injuriam per violentiam tuam a te sustinuisse conquesti

sunt. Sed laetamur, quod te ipsum nunc id recognoscere et se

a te diHgi asserunt. Mandamus ergo strenuitati tuae, ut de eccle-

sia illa monachos revestias eo tenore, ut, si clerici ipsi contra

eosdem monacbos clamaverint, ante nos aut ante legatos nostros

tempore competenti respondeant. De cetero monemus, ut monachos

ipsos, sicut coepisti, diligas et veneratione debita complectaris, qua-

tenus Dei et nostra benedictione perfrui merearis. Vale.

140. Paschalis II Alfano drchiepiscopo Salernitano permittit, ut in par-

oeciis quihusdam, uhi propter Iwminum exiguitatem dignitas episco-

palis cessaverit, denuo episcopos instituat.

Bibl. nat. Florent. cod. II. IV. 495. s. xvi—xvii.

1102 Dec. Pascbalis episcopus servus servorum Dei venerabili fratri A(l-

fano) Salernitano arcbiepiscopo salutem et apostolicam benedictio-

nem. Quoniam infra terminos archiepiscopatus vestri quedam par-

'^

trigenaria 1. ^ addit cod. 1: Ex cartario Camiliacensi. " datum deest in 1.

^ 1095 JSTov. 18—28; canon de tricenaria altarium possessione legitur in

Gratiani decr. C. I. q. 3. c. 4 et in Moris et Blanc Cartul. de Lerins I. 307.

Pasghalis n epistolae 141 69

rochie esse noscimtur, in quibus peccatis accolarum exigentibns, 1102 Dec.

cessante populi multitudine; cessavit dignitas episcopalis, postulavit

dilectio vestra, ut, quia omnipotentis dei misericordia subveniente

replete sunt populo, sicut eo cessante cessavit et dignitas, ita eo

replete dignitatem reciperent, quam amiserant. Nos autem postu-

lationibus vestris annuentes, quia populi multitudinem tantam esse

audivimus, ut eis cura pastoralis sit necessaiia, vestre fraternitati

concedimus, ut ibi restituatis episcopos, ita quidem, ut canonica

auctoritate prevideatis ordinatos et ordinandos, ne ibi nomen episco-

patus vilescat.i

141. Paschalis II Gasae-dei et Anianensi abbatibus de cella Gordani-

censi litigantibus praecipit, ut d. 25. m. Maii Valentiani ad iudi-

dum episco]}(yrum guorundam accedant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 13816 s. xvn fol. 12^.

Paschalis episcopus servus servorum Dei venerabilibus filiis 1107 (?)

Casae Dei et Anianensis monasterii abbatibus salutem et apostoli-Febr. 1 0.

cam benedictionem. Querelam, quae inter vos agitur de cella de

Grordanico, fratribus et coepiscopis nostris Gu(idoni) Yiennensi,

A(rberto) Avinionensi, Eu(stacbio) Valentino, I(smioni) Diensi nove-

ritis esse commissam. Vobis igitur per praesentia scripta praeci-

pimus, ut octavo Kalendas lunii proximi, omni occasione seposita,

ad eorum iudicium Valentiam convenire curetis.^ Quod si forte

datorum" iudicum unum aliquem deesse contigerit, nolumus occa-

sione bac iudicium intermitti. Quod enim a tribus unanimiter iu-

dicatum fiierit, nos ratum habebimus. Omnino enim volumus ut

de (xordanico lis omnis inter vestra monasteria sopiatur et cui iure

competit cellae possessio confirmetur. Si qua vero pars subire iu-

dicium recusaverit, causae deinceps actionem amittat. Datum Albae^

Iin Idus Febr.

^ Vide in ep. d. 27. JSfov. 1114 data: quos vice nostra iudices dederamus.

Êpistolam Beneventi m. Dec 1102 datam esse, ex aiitographo docet

Pflugk-Harttung Iter Ital. p. 208.^ Ad hoc iudicium pertinere videtur in-

strumentum (1107 lul.) in Gall. Clirist. VI Instr. p. 297. ^ Videtur in Gallia

sita. In bnlla enim data d. 12. Apr. 1113 (Jaffe ed. pr. 4709) Paschalis II ita

loqnitur: „Eapropter opportnnum duximus, dum in Galliarum partibus mora-

remur, controversiam illam Arberto Aven., Eustachio Valent., Hismioni

Diensi episcopis discutieudam committere.

70 PASCHALIS II EPISTOLAE 142. 143

142. Paschalis II infra t&rminos monasterii S. Theofredi hominem capi

vel alias ioviurias perpetrarivetat, VuUiermo abbate et Pontio episcopo

Aniciensi petentihus.

Bibl. nat. Paris. Cartul. de 1'abbaye de Monestier-en-Velay s. xvn.

ms. lat. 5456 A fol. 12.

1107 Paschalis episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Vul-

lul. 20. liermo abbati et monachis sancti Theofredi salutem et apostolicam

benedictionem. Postulationi vestrae etiam confratris nostri Pontii

Aniciensis episcopi petitio sociata est, ut loca monasterio vestro

proxima^ nostrae confirmationis sententia muniremus. Sicut ergo

idem frater noster Pontius episcopus ex providentia episcopalis of-

ficii instituit, nosque observanda in perpetuum sanctione sancimus,

ut a rivulo Colentia usque ad rivulum Ausoniae et a villa Bonaria

usque ad villam Caprariae, inter quos terminos monasterium beati

Theofredi situm est, nemo aliquem hominem capere, depraedari, in-

silire aut disturbare praesumat, nemo ignem immittere aut rapinas

audeat exercere. Si quis autem huius nostrae'' constitutionis teme-

rarius violator extiterit, vinculo excommunicationis teneatur adstri-

ctus, donec omnipotenti Deo et eiusdem monasterii fratribus emen-

datione congrua satisfecerit. Datum XIII Kal. Augusti cum esset

in Gallia apud Valentiam.°

143. Paschalis II monachis Casalis S. Petri significat, Andream dbhatem

simoniae crimini non esse obnoxium, eosque monasterium derelin-

quere vetat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12744 s. xvn fol. 183.

1099— Paschalis episcopus servus servorum Dei monachis Casalis

sancti Petri salutem et apostolicam benedictionem. Audivimus ab-

batem vestrum cum canonicis S. Cyrici quoddam placitum contra-

xisse, quod quidam vestrum in simoniam convertere nituntur et hac

occasione monasterium exire deliberant; quae nimirum causa a priore

vestro coram fratribus nostris est posita. Visum est autem nobis,

idem placitum simoniaci flagitii nihil habere si, ut ab eodem fratre

relatum est, se rei veritas habet. Mandamus igitur vestrae dile-

ctioni, ut monasterium vestrum non deseratis, sed in eo, sicut pro-

misistis, stabiles maneatis in sancta religione domino devotius ser-

vientes. Data Laterani 11 Id. Octobris.

•* proximae c.^ naturae c.

° cum— Valentiam alia manu addita videntur.

Paschalis n epistolae 144. 145 71

144. Paschalis II Baimundo episcopo Uceticensi mandat, ut, cella Gorda-

nicensi monasterio Anianensi adjudicata, de ecclesia S. Martini de'

Plano, ad cellam pertinenti, fratribus monasterii iustiiiam exhiheat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 13816 s. xvii fol. 73.

Paschalis episcopus servus servorum Dei venerabili fratri E(ai-1113

mimdo) Uzeticensi episcopo saliitem et apostolicam benedictionem. (^P^-)

luxta confratrum nostrorum Ar(berti) Avinionensis, E(ustacbii)^ Ya-

lentini, His(mioms) Diensis episcoporum discussionem atque iudicium

nos cellam de Grordanico Anianensi monasterio coniirmavimus.i

Praecipimus ergo experientiae tuae, ut de ecclesia S. Martini de

Plano, quae ad praefatam cellam de Grordanico pertinere videtur,

Anianensis monasterii fiâtribus debitam iustitiam exequaris, ut omnis

deinceps querimonia sopiatur.

145. Paschalis II cellam Gordanicensem, monachis Casae-dei abiudicatam,

in possessione ac subiectione monasterii Anianensis permanere iubef.

Bibl. nat. Paris. 1) ms. lat. 13816 s. xvn fol. 72^ 2) CoU. Baluze 19

fol. 151 manu s. xvn.

Pasclialis episcopus servus servorum Dei dilecto filio Petro 1114

Anianensis monasterii abbati salutem et apostolicam benedictionem. ôv. 27.

Causam cellae de Gordanico nos ita firmaveramus, sicut ab episco-

pis definitam perceperamus , quos vice nostra iudices dederamus.

Ceterum neque sic Casae Dei monacbi quiescentes Anianensis mo-

nasterii monacbos falsitatis apud nos accusare ceperunt, quod lite-

ras ex episcoporum judicum nominibus non veras sed fictas attu-

lerunt, seque in ea re injuriam pati clamabant. Unde oportunum

duximus, eandem causam repetita tractatione discutere, ut omnemlitis fomitem ab utroque monasterio removeremus. Statuto igitur

tempore partes utraeque ante nostram praesentiam redierunt; lu-

dices iidem, videlicet Arbertus Avinionensis, Ismio Diensis, Eusta-

chius Valentinus episcopi suas ad nos literas remiserunt, sigillis

propriis nominibusque signatas, in quibus se pro praecepto nostro

Valentiam convenisse, causam inter monacbos Casae Dei atque Ania-

nenses discussisse, cellam de Gordanico, de qua lis erat, monachis

Anianensibus habendam ac perpetuo possidendam, dictante iustitia,

censuisse et inde eis cartam fecisse significabant, ubi manibus pro-

priis scripserunt et quam sigillorum suorum impressione signave-

* C. cod.

^ Cf. PaschaKs II buUam d. d. 12. Apr. 1113, Jaffe ed. pr. 4709.

72 PASCHALIS II EPISTOLAE 146

1114 runt. Cum has quoque literas Casae Dei monaclii falsas assererent,jNov. 27. Anianenses contra ad iustificandas iureiurando se paratos exhibue-

runt. Ceterum fratribus nostris, qui nobiscum in tempore aderant,

iiicongruum et plenum praeiudicio visum est, ut sigillis certis im-

pressae literae aliis debeant probationibus certificari, cum etiam

in pontificum decretis, transmarinos bomines in clericatum suscipi

•cum episGoporum cbirograpbis, permittatur. Sic igitur iterato iu-

dicio statutum est, ut Anianensi monasterio cella eadem de Grorda-

nico quieta semper et integra cum universis suis possessionibus con-

servetur; monacbis vero Casae Dei perpetuum super eodem negotio

silentium est indictum. Nos itaque, omni iam seposito velamine fal-

sitatis et manifeste per Dei gratiam iustitiae veritate aperta, tam

episcoporum, qui Valentiae negotium tractaverunt, quam fratrum

nostrorum episcoporum seu cardinalium, qui Lateranis causam re-

tractaverunt, iudicium confirmantes, nostrae auctoritatis assertione

corroboramus et sepedictam cellam de Grordanico tamquam priora-

tum in possessione ac subiectione Anianensis monasterii perpetuo

permanere sancimus, omni deinceps monacborum Casae Dei calumnia,

questione et contradictione seposita. Datum Laterani per manumlobannis S. R. E. diaconi cardinalis ac bibliotliecarii V Kalendas

Decembris, indictione VIII, incarnationis dominicae anno MCXIIII,

pontificatus autem domni Pasclialis secundi papae anno XVI.

146. Paschalis II Lamberto episccypo Atrebatensi veteris ac novi hurgi

divisionem iterum committit, ut controversia inter fratres S. Vedasti

et clericos Atrehatenses tandem terminetur.

Bibl. nat. Paris. Chart. Atrebat. s. xni. ms. lat. 9930 fol. 9!°.

1099— Pascbalis episcopus servus servorum Dei venerabili fratri L(am-1115.

berto) Atrebatensi episcoiDO salutem et apostolicam benedictionem.

Veteris ac novi burgi divisionem, sicut sollicitudini tuae commisimus ^,

ita etiam repetita praeceptione committimus. Abbati^ vero sancti

Vedasti praesentibus scriptis praecipimus, ut divisionem per te discus-

sam omnino suscipiat. Neque enim aliquatenus de tua sinceritate

diffidimus, quando terminos illos, quanta potueris veritate, perqui-

ras. Porro siquidem primitiarum, decimarum et solennium obla-

tionum, quae in carta iudicii determinatae sunt, quod" ab abbate

"quod addidi.

^Cf. Jaffe JReg. ed. princ. 4750. - Aut Aloldo aut Henrico.

PASCHAIilS n EPISTOLAE 147. 148 73

post iudicii nostri diffinitionem praesumptnm constat, clericis resti- 1099-

tuendum praecipimus. Rursum si clerici oblationes gratuitas : vel m^-elemosinas monasterio delegatas praeripuerint, monacliis cum pace

restituant. De cetero iudicium, sicut a fratribus nostris datum est,

omnino facias conservari. Decimas de burgo ita sano intellectu

sentimus, id est de terrae frugibus, de animalibus, sive de ceteris,

quae burgensium illorum laboribus comparantur. Si qua vero pars

his constitutis obedire contempserit, tua interest, eos exbibenda iu-

sticia** cobercere.

^147. Paschalis 11 Lamhertum episcopum Atrehatensem omnibus peccatis

liherat.

Bibl. nat. Paris. Ooll. Baluze 57 fol. 425 manu s. xvn.

1099-Pascbalis episcopus servus servorum Dei venerabili fratri L(am- ^ -« -i k

berto) Atrebatensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem.

Per merita beataeMariae semper virginis etorationes sanctorum ange-

lorum et beatorum apostolorum omniumque sanctorum omnipotens

Dominus te, carrissime frater Lamberte episcope, ab omnibus pec-

catis absolvat et secundum fidem tuam gratiae suae tibi munus

accumulet.

148, Pasckalis II Lamberto episcopo Atrehatensi indulget, ut in eius

„potestate iudidoque rerum ecclesiasticarum dispensatio maneat."

Bibl. nat. Paris. Ooll. Baluze 57 fol. 427 manu s. svn.1099-

Pascbalis episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Lam- 1115.

berto Atrebatensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem.

Cum ea, quae ecclesiae sunt, iudicio et potestate pontificis, cui

commissus est populus, dispensanda sint, miramur quandam in ec-

clesia tua consuetudinem bactenus conservari, ut videlicet in dispen-

sationibus praebendarum, clericorum sit potestatis, tertiam cui vo-

luerint sine iudicio praebendam tribuere. Quam nimirum consue-

tudinem, quia sacris est adversa canonibus, penitus interdicentes

praecipimus ,ut de cetero nuUatenus in Atrebatensi praesumatur

ecclesia, sed in tua, sicut sanctis canonibus statutum est, potestate

iudicioque rerum ecclesiasticarum dispensatio maneat.

* exhibendam iusticiam cod.

74 Paschalis n epistolae 149. 150

J.49. PaseJialis II frairihus Maiwis-monasierii asserii ecclesiam S. Mar-

tini de Valle, ab Ivone episcopo Garnotensi ad petitionem Adelae co-

mitissae eiusque filiorum pi-o anima Siephani comitis eis collaiam.


1099— Paschalis ej)iscopus servus servorum Dei fratribus Maioris1115. monasterii salutem et apostolicam benedictionem. Officii nostri nos

bortatur autboritas, pro ecclesiarum statu soUicitos esse et quaerecte statuta sunt stabilire. Frater siquidem noster ,Ivo Carnotensis

episcopus ecclesiam b. Martini de Valle vestro contulit monasterio,

rogantibus et conferentibus Adela comitissa et eius filiis Gruilelmo

et Tbeobaldo pro anima bonae memoriae comitis Stepbani; quamnimirum episcopi concessionem et eorum comitum oblationem, sicut

ab eodem fratre nostro Ivone Carnotensi episcopo rogati fuimus,

decreti praesentis pagina confirmamus, ut eadein beati Martini ec-

clesia semper cum omnibus rebus ad eam pertinentibus in posses-

sione monasterii vestri permaneat, abbati autem vestro cura sit,

salvo Carnotensis ejDiscopi iure canonico, disciplinae regularis stu-

dium fratribus illic babitantibus exhibere.

150. Paschalis II Ivoni episcopo Garnotensi mandai, ui Ursionem ei

jjatrem eius Nevelonem, monasierii Vindocinensis malefactores , ex-

communicet et in terris eorum divina interdicat, donec satisfecerint.


1102—15 Pascbalis episcopus servus servorum Dei Ivoni^ episcopo Car-Mart. 4. notensi. Dilectissimi filii nostri G(aufredi) Vindocinensis abbatis que-

relam accepimus super Ursione et Nevelone, patre ipsius, qui multa

damna monasterio intulere. Qua in re super levitate vestra pluri-

mum admiramur et admirantes afficimur, quod eorum rapinamnedum^ digna animadversione corripueritis. Ipsos enim et omnes

malefactores Vindocinenses a Romana ecclesia excommunicatos no-

veritis. Unde praesentibus litteris vobis praecipimus, ut, quod in

ipsos ab apostolica factum sede noscitur, indicetis primatibus terrae

vestrae et populis, et eos etiam ex vestra parte excommunicationi

subiicite et in terris eorum divina officia interdicite, loca etiam, ad

quaecumque venerint, quamdiu illic fuerint, a divinis officiis suspeur

dantur, donec ipsi digne satisfaciant et ablata restituant. Si vero

* lohanni c.' ^

fortasse con-igendwm est necdum vel nondum.

PASCHALIS II EPISTOLAE 151. 152 75

adversus abbatem causantur, quid iustitia dictante aequum fuerit, 1102—15

in praesentia vestra recipiant. Datum Laterani IV. Non. Martii. ^ârt. 4.

151. Paschalis II monasterio Vindocinensi asserit ecclesiam S. Sepulcri,

a Landrico de Balgentiaco, fundatore eius, donatam.


Pascbalis episcopus servus servorum Dei venerabili congre- 1102—15

gationi Yindocinensis monasterii salutem et apostolicam benedictio- Mart. 13.

nem. Veniente ad me carissimo filio nostro G(aufredo) vestro abbate,

didicimus, quod bonorabilis vir Landricus, qui et Lancelinus a Bal-

gentiaco dictus est, in ipso castro ad bonorem Dei et salvatoris nostri

lesu Cbristi et eius sanctissimi sepulcbri ecclesiam aedificavit et

beatae Trinitati eiusque monasterio Yindocinensi cum aliquantis

rebus suis donavit, quam quidem ecclesiam Eadulfus filius Lancelini

a probitate patris non degenerans dilexit et ornamentis ac posses-

sionibus augmentavit. Eorum devotionem laudantes predictam eccle-

siam sancti Sepulcbri et omnia, quae vestro coenobio praefati obtu-

lerunt, autboritate apostolica firmamus. Datum Laterani III. Id. Martii.

152. Paschalis II a fratribus Montis-maicnîs decimas de laboribus seu

animalibus exigi vetat.


P(ascbalis) episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Petro 1106—15abbati et monacbis monasterii Montis maioris salutem et apostoli- Dec. 9.

cam benedictionem. Decimas^ a populo sacerdotibus ac levitis esse

reddendas, divinae legis sanxit autboritas. Ceterum a monacbis sive

clericis communiter viventibus nuUa ratio sinit, ut milites aut epi-

scopi aut persona* quaelibet decimas de illorum laboribus propriis

nutrimentisve suscipiant. Eapropter praesenti decreto interdicimus,

ne milites, episcopi, aut personae ceterae a vobis de laboribus seu

animalibus vestris nec ab aliquibus monacbis sive clericis commu-

niter viventibus decimas de laboribus seu nutrimentis propriis ex-

torquere aut exigere debeant. Beatus quippe Gregorius, cum de

dividendis decimarum fructibus loqueretur, Augustinum Cantuario-

rum episcopum instruens sic ait^: Communi autem vita viventibus

^personae ap. Gh-atianum l. l.

^ Cf. fragmentum in Gratiani decr. C. XVI. qu. 1. c. 47.- Jaffe Eeg.

ed. sec. 1843.

76 Pasohalis n epistolae 153. 154

1106-15 iam de faciendis portionibus vel exhibenda hospitalitate et adim-Dec. 9.

plenda misericordia nobis quid erit loquendum, cum omne, quod

superest, in causis piis ac religiosis erogandum est, domino magistro

omnium dicente : Quod superest^ date eleemosynam et cetera omnia munda

sunt vohis.^ Datum Lateranis V Idus Decembris.^

153. Pasclialis II W. archidiaconum Parisiensem, censura proposita ec-

clesiastica, ab iniuriis in homines monasterii S. Dionysii dehortatur.

Tabul. nat. Paris. Chartul. S. Dionysii s. sm. LL 1156 fol. 81.

1100—16 Pascbalis episcopus servus servorum Dei W. Parisiensi arclii-

Mart. 23. cliacono salutem et apostolicam benedictionem. Sicut apud nos

S. Dionysii abbas conquestus est, eiusdem monasterii bomines''

adeo pertinaciter insequeris, ut S. Genovefae presbyterum ceperis,

in captionem posueris, redi(re non) feceris ac triennio iam in eodem

loco divinarum officium sit interdictum. (Adver)sus presbyterumS. E-emigii sept(ies?) excommunicationis dictasti,

villam quoque, quam nt, interdixisti. Quae (?) igitur

beati Dionysii rebus privilegiorum a (presum)psi-

sti, viribus c(arere) .... (praeci ?)pientes .... dimittas. Alioquin

adversus temeritatem tuam sancti spiritus iuditio beati Petri mucro

deseviet. Datum Lateranis X Kalendas Aprilis.

154. Paschalis II Radulfo archiepiseopo Beonensi interdicit, ne monaste-

rium S. Remigii cum abbate S. Nicasii litigans inquietet. Man-

dat, ut aut ipse controversiam abbatum dirimat aut eos usque ad

initia p^vximae quad?'agesimae ad sese mittat.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 46 fol. 259 manu s. xvn.

1113—17 Pasclialis episcopus servus servorum Dei venerabili fratri

Oct. 12.E(adulfo) Remensi arcbiepiscopo salutem et apostolicam benedictio-

nem. Adversus fraternitatem tuam congregatio S. Eemigii queritur,

quod abbatis S. Nicbasii causa per occasionem privilegii nostri eos

vebementius aggravaveris. Quod nos profecto non parum miramur,

quia et prudentiam tuam novimus et te utrique parti paternam ca-

ritatem debere sentimus. Sane si quid privilegio nostro per sub-

^Verba, quae sequuiitur, ]" Pasclialis papa II sme dubio ex bulla plumbea olim

2)endenti deprompta sunt.^

sic scrijjsi pro bona cod.

1 Luc. 11, 41.

Paschalis n epistolae 155 77

reptionem constat appositum, niliil per lioc praeiudicii volumns vel 1113—17

locis vel personis aliquibus irrogari. Praesentibus igitur litteris Oct. 12.

sollicitudini tuae praecipimus, quatinus aut confratrum tuorum epi-

scoporum abbatumque iudicio causam ipsam inter abbates et mona-

sterium utrumque definias aut abbates ipsos usque proximae quadra-

gesimae initia ad nostram praesentiam dirigas. Interim b. Remigiimonasterium in suae quietis tranquillitate permaneat. Datum Ana-

gniae IV Idus Octobris."

155. Paschalis II Badulfo arcJiiepiscopo Bemensi signifieat, sese abbates

8. Bemigii et S. Nicasii usque ad proxvmam Domini nativitatem

(Dec. 25) evocasse. Addit de p-ivilegio monasterio S. Remigii concesso.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 46 fol. 257^ manu s. xvii.

Paschalis episcopus servus servorum Dei E(adulfo) venerabili 1113-

fratri et coepiscopo Remensium salutem et apostolicam benedictio- 1117.

nem. Praternitatis tuae scripta suscepimus, in quibus magna di-

versitas videbatur, quoniam cum prius pacem inter abbates et mo-

nasteria ibi positam significabas, salva auctoritate privilegii nostri

et salvo iure monasteriorum, posterius a nobis litteras fieri postu-

labaSj ne in posterum inter eadem monasteria aliqua controversia

occasione privilegii nostri posset oboriri. Nos autem, cum fratribus

nostris pacis occasione ministrare optemus, scandali fomitem dare

abnuimus. Propter quam causam praecipimus, et S. Kemigii et.

S. Nicbasii abbates cum privilegio nostro et cum commonitione per

vos disposita usque ad proximam nativitatem Domini ad nostram

praesentiam convenire. Si quid enim in scripto per nos edito cor-

rigendum est, dignum profecto est, ut per nos potissimum corriga-

tur et, perspectis utriusque partis rationibus, firma pax et stabilis

per nos largiente Domino supradictis monasteriis confirmetur. Illud

autem privilegium, quod monacliis b. Remigii te praesente et'' con-

sentiente concessimus, illibatum volumus custodiri. Quam ob rem

sollicitudini tuae praecipimus, ut de ministris tuis, qui audacter

idem privilegium infregerunt, debitam monasterio iustitiam facias.

De cfeteris etiam querelis fratrum b. Remigii mandamus • et praeci-

pimus, ut iustitiam soUicitius facias. Decet enim vos tanti patris

filios devotius et efficacius in eius obsequio vigilare.''

Êpistolae Imic, ex archivo Jtemensis archiep. desumptae, haec verha proposita sunt

Delatum a Lamberto et Godefrido. ^ et addidi.° In capite huius epistolae, ex

archivo archiep. liemensis descriptae, haec verha a^jaosita sunt Delatum ab Odone et E.odgero.

78 PASCHALIS II EPISTOLAE 156. 157. 158*

156. Paschalis II lohanni episcopo Tervannensi de Bainaldo milite scri-

hit, qui pollicitus, sese filiam Eustachii in matrimonium ducturum-

esse, fide fracta aliam duxisse,

Bibl. publ. Abrinc. cod. 146 in fol. ultimo manu s. xn.

1113— Pascalis papa 11 lohanni Tervaniiensi episcopo. Latore pre-m'^- sentium referente cognovimus, quod EustacMus miles Eainaldum

militem de fide data impetit, quod suam esset filiam in tempore

accepturuSj et eam in suam de manu in manum suscepit. Ceterum

Eainaldus condicionaliter fidem dedisse et eam accepisse asserit.

Qua condicione cassata, videlicet accipiende pecunie, alteram duxit.

Igitur si per catholicos viros probare potuerit idem R(ainaldus)

fidei date condicionem intersitam, etsi duxit alteram, non tenetur.

Si lioc probare nequierit, de fide fracta penitentiam accipiat, sed

non propter hoc eiusdem E(ainaldi) coniugium solvatur.

157. Paschalis II Lamhertum ahhateon S. Bertini docet, clericum vel mo-

nachum ah episcopo vel abhate ad aliam ecclesiam traditum „]yi'o-

fessionis vinculo non teneriJ'

Bibl. publ. Abrinc. cod. 146 in ultimo folio manu s. xn.

1099- Idem papa^ Lamberto abbati S. Bertini. Postquam ab epi-1118.

scopo clericus vel ab abbate monachus de ecclesia ad ecclesiam, de

monasterio ad monasterium traditur, quantum ad loci stabilitatem

et abbatis obedientiam, professionis vinculo non tenetur.

158. Paschalis II Alfano archiepiscopo Salernitano Nolanam et Malvi-

tatiam ecclesias asserit.

Bibl. nat. Florent. cod. II. IV. 495 s. xvi—xvn.

1099— Paschalis episcopus servus servorum Dei Alfano Salernitano

1118. archiepiscopo salutem et apostoHcam benedictionem. Sedis aposto-

lice liberalitas fidelibus suis benigna solet munificentia respondere.

Quia ergo dilectionem tuam circa nos et Eomanam ecclesiam ex-

perti sumus, ideo, et te humiliter petente et quibusdam amicis tuis

fidelibus nostris nobis instantibus, nos tam tuis quam illorum pre-

cibus inclinati, Nolanam tibi ecclesiam, sicut in authenticis tue ec-

clesie privilegiis continetur, adicimus,'' salva Neapolitane querela

°- adiscimus cod.

^ Id est Pascbalis II, praecedit enim epistola 156.

GELAsn n EPisTOLAE 159. 160 79

ecclesie. Malvitanam quoque nostri iuris ecclesiani tibi, carissime 1099—

frater, propensiori affectione concedimus, sicut in eisdem ecclesie tue 1118-

privilegiiscontinere videtur, salvis de cetero, si qua habet, sedis

apostolice privilegiis.i

159. Gelasius II concordiam inter Pontium abhatem Cluniacensem et

Quidonem episcopum Lascurrensem super ecclesiis S. Fidis et S.

Andreae factam confirmat.

Bibl. nat. Paris. Chartul. prioratus S. Fidis s. xii. ms. lat. 10936

fol. 4".

G-elasius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Clunia- 1118

censis monasterii monachis salutem et apostolicam benedictionem. Iêc. 12.

Controversiam, que inter Lasourrenses episcopos et cenobii vestri

fratres, qui apud ecclesiam de Morlano conversantur, diutius agitata

est, noveritis in conspectu nostro tenore buiusmodi definitam: Si-

quidem jfrater noster Gruido Lascurrensis episcopus dimisit, dedit

et concessit confratri nostro Pontio abbati vestro et Cluniacensi

monasterio et monacbis ibidem Deo servientibus eorumque succes-

soribus ecclesias de Morlano, Sanctae Fidis sciKcet et'' Sancti Andree

de novo burgo, cum decimis et omnibus ad easdem pertinentibus,

quicquid ad Lascurrensis ecclesie ius pertinebat, hoc videlicet pacto,

ut Cluniacenses monacbi singulis annis viginti concas annone, cuius

annone tercia pars sit frumenti, tercia milii, tercia avene eidem

Gruidoni successoribusque illius Lascurrensibus episcopis persolvant.

Hanc concordiam, sicut apud Alestensem villam in nostra presentia

facta est,2 nos apostolice sedis auctoritate firmamus et ratam in

posterum praestante Domino permanere precipimus. Datum Utice

II Idus Decembris, indictione XI.

160. Oelasius II ecelesiam Atrehatensem ab Urhano II „in antiquum

episcopalis dignitatis statum reparatam" confirmat. (Roherti episcopi

eiusque successorum possessiones et privilegia instituit.)

Bibl. nat. Paris. Chartul. Atrebat. s. xni. ms. lat. 9930 fol. 50.

Gelasius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Roberto 1119Atrebatensi episcopo eiusque successoribus canonice instituendis in lan. 1.

'^ et addidi.

^ Cf. regestum ap. Pflugk-Harttung Iter Ital. p. 207 ad an. c. 1102.^ Exstat in chartul. fol. 5 et desinit in bis verbis: Haec autem concordia facta

80 Calixti n epistolae 161

1119 perpetuum. Certum apud nos constat, qui negotii intercessores et

lan. 1.participes fuimus, quod institutor et predecessor noster sancte me-

morie Urbanus papa, ad Remensis metropolis provinciam redinte-

grandam animum intendenSj Atrebatensem ecclesiam in antiquum

episcopalis dignitatis statum reparare curavit. Unde in ea felicis

memorie Lambertum episcopum religiosum ac venerabilem virum

unanimi cleri plebisque consensu Atrebatensis electum consecrans^

cum beato Vedasto et sanctis, qui in Atrebatensi urbe quondam

praesederant, pontificibus constituit successorem per autentici pri-

vilegii paginam statuens, ut Atrebatensis ecclesia deinceps cardi-

nalem semper episcopum sortiatur. Quicquid etiam praedictae ec-

clesiae beatus Remigius contulit eet^

Datum Valentiae per manum G-risogoni sancte Komane ecclesiae

diac. card., Kal. lan., indictione XII, dominicae incarnationis anno

MCXVIin, pontificatus autem domni Gelasii secundi papae anno

primo.

161. Galixtus II Turgiso episcopo Abrincensi praecipit, moneat Harcoi-!,

tum parochianum, ut fratrihus Montis S. Michaelis ahlatas villas :

reddat.

Bibl. publ. Abrincens. cod. 82 in folio praefixo manu s. xn.'^

1119 Calixtus episcopus servus servorum Dei venerabili firatri T(ur-Oct. 31.

giso) Abrincensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem.

Fratres monasterii sancti Micbaelis de periculo maris ad nos ve-

nientes conquesti sunt, quod quidam parrocManus vester, Harcoitus*'

nomine, tres villas ad eorum ecclesiam pertinentes, videlicetCrucem,i

Balevent et sanctum luUum eis violenter abstulerit. Eapropter fra-

ternitati tue precipimus, ut eum per officii tui debitum*^ moneas,

quatinus predictis fratribus ablatas villas restituat et quiete dimit-

tat, alioquin tanquam de sacrilego canonicam de eo justiciam facias.

Dat. Eemis II Kal. Novembris.

" Getera omisi, quia simplicem rertmi iurwnque confirmationem continent. ^ milii

misit Leopoldus Dellsle V. III. °suin-a ep. 134: legibur Harscoitus. ^ debito c.

est Alesti in territorio Nemausensi in presentia domni Gelasii pape secundi,

Girardi Engolismensis episcopi, apostolice sedis vicarii, Richardi Narbonnensis

arcMepiscopi, Bosonis cardinalis presbyteri, Grisogoni cardinalis diaconi, Petri

cardinalis diaconi, Durandi camerarii, Petri Cesaraugustani episcopi et aliarum

religiosarum personarum. Et ut bec eet.^ Cf. supra ep. 134.

Calixti n ET HoNoun n epistolae 162. 163. 164 81

162. Galixtus II excommunicationis sententiam a canonicis Tullensibus

in Theodericuon de Imbertcort aliosque prolatam confirmat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16991 fol. 222 manii s. xvii—xvin.

Calixtus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis TuUeiisis 1122-24

ecclesie canonicis salutem et apostolicam benedictionem. Sicut mater Nov. 15.

ecclesia devotos et obedientes filios ulnis purae caritatis amplecti-

tur, ita rebelles et contemptores debet secundum justitiae tramitem

cohercere. Sententiam^ igitur excommunicationis a vobis canonice

prolatam^ in Theodericum de Imbertcort*', Theodericum castellanum

et G-erardum filium eius, oppressores ecclesiae vestrae, nec non in

Grislebertum et complices eius usque ad condignam satisfactionem

de injuria Haimoni archidiacono et eius sociis, qui in quadragesima

capti fuerunt, illata nos auctoritate sedis apostolicae confirmamus.

Data Laterani XV Kal, Decembris.

163. Honorius II excommunicationis sententiam a clerieis Tulknsibics in

eos prolatam, qui bona ecclesiae dirijpuerant, confirmat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16991 fol. 230'' manu s. xvn—xvm.

Honorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Tullensis 1125

ecclesiae clericis salutem et apostolicam benedictionem. Sicut audi- Oct. 3,

vimus, vos super quosdam, qui bona TuUensis ecclesiae ausu sacri-

lego diripuerant, praedecessoris nostri felicis memoriae papae Calixti

praecepto anathematis sententiam protulistis. Nos vero, quod a

vobis canonice factum est, ratum habemus. Data Beneventi VNonas Octobris.

164. Honwius II Henrico episcopo Tullensi mandat, commoneat Theode-

ricum de Imberteort eiusque complices, ut canonicis Tidlensibus

ablata bona restituant; nisi usque ad d. 29. lunii fecerint, exconi-

municari eos jubet.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16991 fol. 230*^ manu s. xvn—xvm.

Honorius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Hen- 1126rico TuUensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Ad Mart. 28.

hoc episcopalem cathedram tibi credas a Deo fuisse commissam, ut

bonos et humiles paterna charitate diligas, pravos autem et rebel-

les iusta correctione satagas coercere. Quocirca fraternitati tuae

°- sententia c.^

prolata c <^ Unbertcort c.

LOEWENFELD, Epist. Pont. Eom. 6

82 HoNORn n epistolae 165. 166

1126 mandamus, ut Tlieodericum de Imbertcort, Tlieodericum castellanumMart. 28. q^ Gerardum filium eius, quatenus bona et possessiones TuUensis

ecclesiae, quas yiolenter auferuntj canonicis restituant, pastorali dis-

cretione studeas commonere. Ceterum nisi praenominati malefacto-

res usque ad proximam beatorum Petri et Pauli solemnitatem ^

satisfecerint, animadversionis canonicae in eos sententiam promul-

gabis.2 Data Laterani V Kal. Aprilis.

165. Honorius II Henrico episcopo Tullensi mandat, ut canonicis sicis

de Theoderico de hnhertcort aliisque ecclesiae nialefactorihus justi-

tiani exhibeat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16991 fol. 223'' manu s. xvn—xvin.

1126 Honorius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Tul-

Apr. 25. lensi episcopo^ salutem et apostolicam benedictionem. Pastores et

praelati in ecclesia Dei non, ut cartas tantum et munimina custo-

diant, instituti sunt, sed ut cuique suam conservent iustitiam et a

pravis hominibus ecclesiastica bona defendant. Quocirca fraterni-

tati tuae mandamus, ut ad recuperanda praedia et possessiones

TuUensis ecclesiae tamquam bonus pastor et providus elabores, et

canonicis TuUensibus de Tbeoderico de Imbertcort et de Theode-

rico de castello et filio ejus Gerardo, sicut per alia scripta tibi man-

davimus, plenariam iusticiam facias. Data Laterani YII Kal. Maii.

166. Honoi%us II Petro abhati Anianensi sarihit, statuisse se, ut pro

explendis damnis, cellae Gordanicensi illatis, ah ahhate Casae-dei

50 solidi Melgorienses dtiohus terminis ei 'persolvantur.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 13816 s. xvn. fol. 76.

1127 Honorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis P(etro)

Apr. 6. abbati et monachis Anianensibus salutem et apostolicam benedictio-

nem. Controversia, quae inter vos et abbatem* Casae Dei super

damnis ecclesiae S. Mariae de Grordanicis a monachis suis illatis

diutius agitata est, per manum filiorum nostrorum cardinalium est

terminata et postmodum authoritate nostra firmata, ita videlicet ut

pax et concordia firma inter vos et abbatem Casae Dei et mona-

chos futuris perpetuo temporibus observetur. Munimenta vero, quaea monachis Casae Dei super ecclesia de Gordanicis habentur, vobis

reddantur, similiter et reliquiae inde ab eis ablatae, si in mona-

sterio Casae Dei aut in eius obedientiis fuerint, restituantur. Pro

1 lun. 29.-

Cf. Jaffe ed. pr. 528S. => Henrico. "^

Stephanum.

HoNOnn n EPisTOLAE 167. 168 83

damnorum siquidem restauratione quingenti solidi Melgoriensis mo- 1127

netae, duobus scilicet terminis, ducenti quinquaginta proximis Ka- ^P^'- "•

lendis Augusti et totidem subsequenti S. Micliaelis festivitate/ vobis

a praenominato abbate Casae Dei solventur. Abbas praeterea Casae

Dei querelam, quam habebat adversum vos aut in ecclesia de Gror-

danicis, refutavit.

Datum Laterani VIII Idus Aprilis, incarnationis dominicae anno

MCXXVII, pontificatus autem domni Honorii secundi papae anno III.

167. Honorius II Stephamim abbatem Gasae-dei hortatur, ut cle injuriis,

quas Petrus Rotbaudi aliique monachi cellae Gordanicensi intule-

rint, fratribus Anianensibus satisfaciat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 13816 s. xvn. fol. 76.

Honorius episcopus servus servorum Dei dilecto filio St(epbano) 1127

abbati Casae Dei salutem et apostolicam benedictionem.. Gravamur, -^pi'- 26.

quoniam, sicut accepimus, apostolicis contemnis obedire mandatis.

Monachi namque tui, Petrus Rotbaudi, Raimundus de Mirabello,

Fulco et Amelius de Gatigis, cellam de Gordanicis'» Anianensi mo-

nasterio in Tolosano adjudicatam concilio violenter et per potestates

exteras invaserunt et bona eius saepe commoniti reddere neglexerunt.

Unde in eos a fratre nostro G(alterio) Magalonensi episcopo, tunc

apostolicae sedis legato, excommunicationis sententia data et a no-

bis est confirmata. Tu vero ipsis participans, quos ligamus, solvere

niteris et sic claves beati Petri, cui a Deo ligandi et solvendi pote-

stas est tradita,2 evacuare contendis. Ne igitur tanti reatus^ eorum

poenam in te conversam sustineas, quod a monacbis tuis commis-

sum est, facias emendari. In ecclesiis autem, in quibus praedicti

excommunicati habitant, divina non celebrentur officia. Datum La-

terani VI Kalendas Maii.

168. Ilonorius II archiepiscopum Senonensem et episcopos Meldensem et

Parisiensem parochianos quosdam ab infestationibus in monasterium

Latiniacense dehortari iubet^

Bibl. nat. Paris. Ohartul. S. Petri Latiniac. scr. a. 1513.

ms. lat. 9902. fol. ll^

Honorius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1125—29

Hen(rico) Senonensi archiepiscopo, B(urcardo) Meldensi et St(ephano)Mart. 14.

" Godarnieis cod., cf. &p. 166. '^ ndcle poenam.

J d. 29. Sept.- Matth. 16, 19.

•'

Cf. infra eiusdem argumenti ep. 174,

6*

84 HoisroEn n epistolae 169. 170

1125—29 Parisiensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. QuidamMart. 14.

parrocMani vestri, sicut accepimus, Latigniacense monasterium multis

exactionibus et importabili gravamine inquietant, vinumque sub oc-

casione concessionis et feodi ab ipsius loci abbate^ violenter conan-

tur^ exigere. Et quoniam'' ad vestrum'' spectat officium, ab af-

flictis adversa propellerej fraternitati vestrae mandamus, ut male-

factores ipsos a tanta rapacitate ammonendo'^ compescere satagatis.^

Quod si vestris salubribus exortationibus obedire contempserint,

animadversionis vestrae censuram incurrant. Datum Laterani II

Idus Marcii.

169. Honorius U canonieis S. Martini Turonensis nuntiat, confirmare se

Girardi episcopi MigoUsmensis sententiam, qua eis ecclesia Docia-

censis adjudicata sit.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 76 fol. 275 maau Steph. Baluzii.

1128-29 Honorius episcopus servus servorum Dei dilectis in domino filiis

Nov. 19. Oddoni decano, Gau. tbesaurario et canonicis sancti Martini Tu-

ronensis tam presentibus quam futuris in perpetuum, Sancta mater

et. apostolica Romana ecclesia caput et cardo omnium ecclesiarum

est ab ipso salvatore Ibesu Cbristo domino constituta. Si ergo,

que constituuntur a capite, a ceteris ecclesiis irrefragabiliter obser-

vantur, et si ea, que a membris rationabiliter disponuntur, a sede

apostolica roborantur, tunc universum corpus ecclesiae in unitate

spiritus et vinculo pacis regetur incolume. Hoc igitur rationis te-

nore perpenso, sententiam venerabilis fratris nostri G(irardi) Engo-lismensis episcopi, apostolicae sedis legati, super ecclesia de Dociaco

cum pertinentiis suis, quam vobis et ecclesie sancti Martini adiu-

dicavit, canonice promulgatam auctoritatis nostre robore communi-

mus, statuentes, ut nuUi omnino bominum fas sit, aliqua temeritatis

audacia predicte sententie contraire. Quod si quis hoc attemptare

presumpserit, animadversionis apostolice censuram se noverit in-

cursurum. Datum Laterani XIII Kal. Decembris.

170. Honorius II archiepiscojjo Senonensi seribit, relatum sibi esse db

Erberto abbate S. Petri vivi, etim intra tres continuos annos 200'}

"cognantur c.

'^ quam c.°

fortasse legevdum est nostrum ; vide infra in

ep. 174 quia...nobis ineumbit eiTata eorrigere."^ amraonando c.

^satagari c.

' Radulfo.

HONORII II ET iNNOCENTn H EPISTOLAE 171. 172 85

libras denari(n'um monasterio extorsisse. A talibus injuriis desistat,

jn-aecipit.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 46 fol. 384^ manu s. xvn.

Honorius episcopus servus servorumDei venerabili fratri He(n- 1125—30

rico) Senonensi arcMepiscopo salutem et apostolicam benedictio- i^^^- lÔ^

nem, Dilectus filius noster Erbertus abbas sancti Petri vivi Seno-

nensis conqueritur, quod tam ipsum quam monasterium sibi comis-

sum, ecclesias et ecclesiarum suarum presbyteros gravibus exactio-

nibus contra episcopaKs officii mansuetudinem inquietes. Unde

mandamus tibi, ut tam ipsum quam monasterium suum in debita

pace et quiete remittas, nicbilque praeter consuetudinem praedeces-

sorum tuorum ab eo vel ecclesiarum suarum presbyteris . exigere

aut extorquere praesumas. Sicut enim accepimus, infra tres conti-

nuos annos ducentas libras denariorum eidem monasterio abstulisti.

Et quoniam monasterium idem sub tutela nostra et defensione beati

Petri est, nos illico talibus de cetero non patiemur oppressionibus

praegravari.

171. Honorius II Eustorgio episcopo Lemovicensi mandat, ut a clericis

suis monasterio S. Petri Senmiensi ablatas ecclesias restitui faciat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 46 fol. 383 manu s. xvn.

Honorius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Eu- 1126—30

(storgio) Lemovicensium episcopo salutem et apostolicam benedictio- lan. 14.

nem. Filius noster Erbertus abbas sancti Petri Senonensis super

quibusdam tuis clericis conqueritur, quod ei ecclesias de Saorciaco

et de Aureoludo ad suum pertinentes monasterium abstulerunt.

Unde mandamus tibi, ut iniuste ablata facias ei restitui. Data La-

terani XVIIII Kal. Februarii.

172. Innocentius II Qumandam et Simianam, comitissas Foivalclierienses,

ac B. et R. hortatur, ne monasterium Montis-maioris super castro

Pertusio inquietent.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 13915 s. xvn fol. 142^.

Innocentius episcopus servus servorum Dei illustribus feminis 1130

comitissis Forcalcheriensibus Gumandae et Simianae et B. ef* R. Sept. 22.

nobilibus viris salutem et apostolicam benedictionem. Monasterium

"^ et addidi.

^Cf. litteras subsequentes.

86 iNNOCENTn 11 EPISTOLAE 173

1130 Montis maioris beati Petri iuris existit et ad sanctam RomanamSept. 22. ecclesiam specialiter noscitur pertinere. Antecessores siquidem vestri

locnm ipsum plurimum diligentes castrum Pertusium pro animarum

suarum salute praefato monasterio contulerunt. Guillelmus quoquecomes iDost longas infestationes eidem illatas iam dictum castrum

per manum fratris nostri L(augerii) Ayinionensis episcopi praedicto

monasterio in morte sua restituit. Ideoque nobilitati vestrae per

praesentia scripta mandamus, quatenus praenominatum castrum iam

dictum monasterium sine inquietatione possidere et sine molestia

permittatis et ab eius infestatione de cetero desistatis; alioquin

praefatum monasterium sua privari iustitia nullatenus patiemur.

Datum apud sanctum Aegidium X Kalendas Octobris.

173. Innocentius II narrat, sese in octava S. Martini (18. Nov.) fratri-

hus Montis-maioris ecclesiam S. Mariae Bocabrunensem, a fratribus

lArinensibus affectatam, adiudicasse.

Bibl, nat. Paris. ms. lat. 13915 s. xvn fol. 141.

1130 Innocentius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis P(etro)Iêc- 4. abbati et monacbis Montis maioris salutem et apostolicam bene-

dictionem. Cum apud sanctum Aegidium fuissemus,i super contro-

versia, quae inter vos et Lirinensem abbatem^ de ecclesia sanctae

Mariae de E,ocabruna agitabatur, vestram praesentiam nobis exbi-

buistis. Nos autem, quoniam tunc ad causam agendam imparati

eratis, terminum vobis et iUi praeteritas beati Martini octavas prae-

fiximus. Statuto itaque termino nostro vos conspectui praesentastis

et tam vestras quam abbatis Lirinensis aUegationes audivimus.

Asserebatis enim, praefatam ecclesiam a Bertranno, quondam Foro-

iuHensi episcopo, monasterio vestro faisse concessam, e contrario

vero Lirinensis abbas concessione successoris sui, Berengarii Foroiu-

Hensis episcopi, ad suum affirmabat monasterium pertinere. Cete-

rum vos instrumenta ipsius Berengarii ostendistis, quibus eamdemecclesiam vobis firmaverat atque concesserat. Postmodum vero duos

testes, Gruillelmum videUcet Bertranni et Augerium de Eocabruna,in medium produxistis, qui tactis sacrosanctis evangeUis firmaverunt,

se vidisse tempore praedicti Bertranni Foroiuliensis episcopi mona-

cbos Montis maioris praenominatam ecclesiam sanctae Mariae de

Rocabruna possedisse et annuatim de ea servitia suscepisse. Audi-

^ A die 11. ad d. 22. m. Septembris, iit apparebJt ex regestornm secunda

editione."^ Garinum.

iNIirOOENTII II EPISTOLAE 174. 175 87

tis igitur utriusque partis allegatioiiibus, praedictorum testium iura- 1130

menta recipimus et, communicato fratrum nostrorum arcMepiscopo-^^^- ^-

rum, episcoporum et cardinalium consilio, vobis ecclesiam S. Mariae

de Eocabruna adjudicavimus et illi perpetuum silentium imposui-

mus. Datum apud Clarummontem 11 Nonas Decembris.

174. Innocentms II Senonensi archiepiscopo ac Meldensi et Parisiensi

episcopis mandat, commoneant parochianos quosdam, ut ab iniuriis

in monasterium Latiniacense desistant.

Bibl. nat. Paris. Ch.artul. S. Petri Latiniac. scr. a. 1513.

ms. lat. 9902 fol. lO^.

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fra- 1131

tribus Hen(rico) Senonensi arcMepiscopo, B(urcardo) Meldensi et laîi- 27.

St(ephano) Parisiensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem.

Latigniacense monasterium a quibusdam parrocManis vestris variis

exactionibus et multis gravaminibus, prout accepimus, infestatur;

vinum siquidem occasione concessionis et feodi ab ipsius loci abbate ^

exigere per violenciam moliuntur. Quia ergo ex iniuncto* pastorali

officio nobis incumbit, errata corrigere, fraternitati vestre^ precipi-

mils, quatinus eosdem parrocManos vestros commoneatis, ut ad viam

racionis et iusticie redeant nec siiper boc prefatum monasterium

inquietent. Quod si vestris monitis parere contempserint post ter-

ciam commonicionem canonice factam, extunc infra quadraginta

dies, donec satisfecerint, in eos excommunicationis sententiam pro-

mulgetis. Datum Provim VI Kal. Februarii.

175. Innocentius II excommunicationem, ab Henrico episcopo Tidlensi in

Fridericfum comitem aliosque ecchsiae invascyres prolatam et a Ca-

lixto II ac Hono?-io II rohoi-atam, confirmat.

Bibl. nat. Paris, ms. lat. 16991 fol. 227^^ manu s. xvn—xvm,

Innocentius episcopus*' servus servorum Dei dilectis filiis decano 1132

et ceteris TuUensis ecclesiae fratribus salutem et apostolicam bene- Oct. 29.

dictionem. Venerabilis fratris nostri Henrici, episcopi vestri, rela-

tione accepimus, Fredericum comitem villas praebendarum vestrae

ecclesiae inquietare et, contra Eomanae ecclesiae privilegia, prout

asseritis, bospitalitatem, cum nullam de iure in illis contra vestram

dispositionem habeat, atque alias exactiones per violentiam exigere.

* inueto c.^ veBtre deest in cocl.

"episcopus omissum in cod.

1 Eadulfo.

88 Innocentii ii epistolae 176. 177

1113 Unde etiam idem frater noster episcopus tam in ipsum quam in

Oct. 29. Tlieodericiim de Sorceio et G-erardum, filium Theoderici castellani,

pro eo, quod fundum de Commarceio ecclesiae vestrae auferunt, ex-

communicationis sententiam se asserit promulgasse, quae nimirum

a praedecessoribus nostris Calixto et Honorio,^ Eomanis pontificibus,

noscitur roborota. Nqs igitur eorum praedecessorum nostrorum ve-

stigiis inhaerentes, quod ab eodem fratre nostro tam de Frederico

quam de aliis praenominatis factum est, auctoritate apostolica fir-

mamus. Data Remis IV Kal. Novembris.

176. Innocentius II abbati S. lohannis Pratensi seribit, sese eius liteyn

cum abbate S. Petri vivi Senonensi terminandam Eduensi et Altis-

siodorensi episeopis commisisse. Praeoipit, ut evocatus ad eos adeat.


1132 Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio abbati

Febr. 10. sancti loannis de Prato salutem et apostolicam benedictionem.

Controversiam, quae inter te et filium nostrum H(erbertum) abbatem

sancti Petri vivi agitur, venerabilibus fi-atribus nostris Ste(phano)

Eduensi et Hugo(ni) Altissiodorensi episcopis et dilecto filio nostro

H(ugoni) abbati Pontiniacensi commisimus terminandam. Mandamus

igitur tibi atque praecipimus, quatinus loco et tempore, quo ab eis

vocatus fueris, eorum praesentiam adeas et, quod ab eis super eadem

causa statutum fuerit, exequaris. Data Cluniaci IIII Idus Febr.

177. Innocentius II fratribus S. Beriini Sithimsibus praecipit, ut Petro

abbati Cluniacensi, de ewum abbatia investito, obediant.

Bibl. nat. Paris. OoU. Baluze 86 fol. 166.

1132 Innocentius episcopus serviis servorum Dei dilectis fihis mo-Mart. 30. nachis sancti Bertini salutem et apostolicam benedictionem. Magna

nuper instantia in praesentia fratrum nostrorum archiepiscoporum,

episcoporum et aliorum religiosorum virorum, qui Kemis convene-

rant, dilectus filius noster P(etrus) abbas et fratres Cluniacenses, ut

abbatiam sancti Bertini, eis a predecessoribus nostris pontificibus

Eomanis commissam et suis privilegiis roboratam, Cluniacensi resti-

tueremus monasterio, postularunt. Ceterum nos, ne quid festinan-

tius debito facere videremur, ex deliberato eorundem archiepisco-

porum et episcoporum consilio preterita epiphaniae soUempnitate^

vobis inducias dedimus, quo videlicet termino ad nostram veniretis

' Vide supra epp. 162—165. ^ die 6. lan.

iNNOCENTn n EPISTOLAE 178. 179 89

praesentiam praefato abbati et fratribus de sua querimonia respon- 1132

dere parati. Vos vero non venistis nec direxistis responsales, sed ^^^- ^^-

duo monacbi ex parte venerabilium fratrum nostrorum R(ainaldi)

Remensis arcliiepiscopi et M(ilonis) Tervanensis episcopi ac dilecti

filii nostri T(beoderici) Flandrensium comitis, ut eis longiores dare-

mus inducias, suppliciter nos rogarunt. Quorum nimirum desideriis

annuentes, mediam praeteritam quadragesimami vobis terminum con-

stituimus. Sed quoniam in vestra contumacia perdurantes obedire

nostris iussionibus contempsistis, nos, qui licet indigni loco b. Petri

apostoli residemus et suam cuique debemus iustitiam conservare,

Cluniacense monasterium de abbatia S. Bertini predecessorum nostro-

rum inberentes vestigiis investivimus.^ Per apostolica igitur scripta

universitati vestre mandantes precipimus, quatinus prefato filio nostro

P(etro) abbati bumiliter pareatis et iuxta eius dispositionem atque

consilium gravem et idoneam personam vobis in abbatem, invocata

spiritus sancti gratia, eligere maturetis. Datum apud Vapingumm Kal. Aprilis.

178. Innocentius II archiepiscopo Vesontionensi signiflcat, dbbatem Bal-

mensem ter evocatum, ut de quibusdam' x>6ssessionihus canonicis

Augustodunensihus responderet, ad sese venire contempsisse.

Bibl. publ. Augustodun. cod. 9 s. xi—xii. fol. penultimo manu s. xn."^

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1130-

A(nserico) Bisuntino archiepiscopo salutem et apostolicam benedic- 1134.

tionem. Balmensem abbatem^ tertio per litteras evocavimus, ut de

ecclesiis et terris de Poliniaco Eduensibus canonicis responderet;

et quoniam ipse ad nos venire contempnens de sua contumacia et

absentia lucrari non debet, per apostolica tibi scripta precipimus,

quatinus, acceptis his litteris, Eduenses canonicos eisdem ecclesiis

et terris salvo jure proprio^

179. Innocentius II monasterii S. Romani Blaviensis possessiones con-

firmat. Petrum ahhatem, emergente schismate in obedientia Romanae

ecclesiae persistentem, laudat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12773 fol. 66 apogr. anni c. 1680.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio Petro 1135

abbati ecclesiae S. Romani de Blavia eiusque successoribus regu- Mart. 30.

^ Miki dedit Ilenr. Omont Parisiens-is.^ cetera desunt, infmiore folii parte deleta,

1 diem 17 m. Mart. '^ Cf. Jaffe ed. pr. 5413. ^ Albericum.

90 InNOCENTII II EPISTOLAE 180

1135 lariter substituenclis in perpetuum. Quotiens illud a nobis petitur^Mart. 30.

quod rationi et h.onestati convenire cognoscitur, animo nos decet

libenti concedere, et petentium desideriis congruum impertiri suf-

fragium, ut fidelium devotio celerem consequatur effectum. Quia

ergo, dilecte in Domino fili Petre abbas, emergente in ecclesia Dei

schismate, tamquam vir catbolicus in beati Petri obedientia fir-

miter perstitisti, gratum babemus et interventu venerabilium fi^-atrum

nostrorum, Hugonis Turonensis arcbiepiscopi, Willelmi Xanctonensis

episcopi et magistri Gaufiêdi de Laureolo, honestorum siquidem et

prudentium virorum, tuis postulationibus clementer annuimus et ec-

clesiam b. Romani, cui Deo autore praeesse dinosceris, apostolicae

sedis robore communimus cet^ Ut autem liberius et vitia corrigere

et bonos, cooperante Domino, melius valeas sustentare, deferendi

baculum inter fratres tuos, quod utique pastoralis officii signum

est, ex benignitate S. Romanae ecclesiae tibi licentiam imperti-

mur, cet

Data Pisis per manus Aymerici S. B,. E. diaconi cardinalis et

cancellarii III Kal. Aprilis, ind. XII, incarnationis dominicae aimo

MCXXXY, pontificatus domni limocentii papae 11 anno VI.

180. Imiocentius II archiepiscopis quibusdani emûinqvs suffraganeis, ah-

batibus cet significat, sese Bugonem archiepiscopimi Rotomagensemde latere suo onisisse, ut Alfonsum comitem Tolosanum et Guigo-

nem Delphinum, quorum alter in monasterium S. Aegidii, alter in

ecclesiam Bomanensem saevierit, coereeat Praecipit, ut, si evocati

fuerint, conveniant eique in mandatis exequendis auxilium porrigant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 56 fol. 159; ibidem 279 fol. ^l^'' et

fol. 221, (hanc copiam fecit Andreas Duchesne.)

1135 Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri-

Aug. 31. ]3iis P(etro) Lugdunensi, St(ephano) Yiennensi, A(rnaldo) Narbonensi,

B(ernardo)Arelatensi, P(ontio)Aquensi, Gr(uilielmo)^ Ebredunensi archi-

episcopis eorumque suffraganeis episcopis et dilectis filiis abbatibus,

clero, principibus et populo, per eorum parrochias constitutis, salutem

et apostolicam benedictionem. Ubi maiora sanctae Dei ecclesiae emer-

gunt negocia, ibi profecto religiosarum et sapientium personarum,

praesentium hoc tempore, sunt adhibenda consilia. Huius rei gratia

venerabilem fratrem nostrum Hugonem, Eothomagensem archiepisco-

*Qiiae aeqidtur in eodice, eiiumerationem hononmj privilegiorum, testium omisi. '^ E c.

InNOOENTII II EPISTOLAE 181 91

pum, cuius iitiqiie prudentia, discretio et honestas et*,

1135

laboribus nostris multotiens ipsius studio et experientia levigatis, -^^S- ^^-

in eius mora atque praesentia grata solatia obtinuimus. Verum,

sicut pleniter noyit fraternitas vestra, nobiles viri A(lfonsus) Tholo-

sanus comes et G(uigo) Dalfinus, alter in monasterium beati Egidii,

alter in Eomanensem ecclesiam multa gravia et borrenda, prout

accepimus, commiserunt; et quia'' ipsa in beatum Petrum et sedem

apostolorum redundare noscuntur, opportunum duximus, eorundem

excessuum magnitudinem per sapientem personam et ad hoc idoneam,

adhibito vestro consilio", castigare. Ut igitur tantis malis, auxiliante

Domino, finis debitus imponatur, praefatum fratrem nostrum H(ugonem)

archiepiscopum Rothomagensem ad partes illas de latere nostro trans-

mittendum et ei pariter supradictarum causarum et aliorum nego-

ciorum, si quae iam in partibus illis orta sunt vel interim orientur,

decisionem iniunximus. Mandamus itaque universitati vestrae et

apostolica auctoritate praecipimus, quatenus eundem legatum no-

strum honorifice et benigne suscipiatis, et loco ac tempore, quo .

ab

eo vocati faeritis, ad ipsum unanimiter convenire curetis, atque in

his, quae ad eadem negocia dirimenda necessaria fuerint, ei vice

nostra opem et consilium pro reverentia sedis apostolicae impen-datis. Hlud etiam summopere curae vobis sit, ut ad ulciscendam

iniuriam beato Petro et nobis illatam ab his, qui, contemptis nostris

iussionibus, servare datam a nobis sententiam neglexerunt, pro de-

bito vestri officii operam detis, ut videlicet iuxta praedicti fi:atris

nostri deliberationem hi, qui sanctam matrem suam Romanam con-

tempserunt ecclesiam et beati Petri claves evacuare temptarunt,

dignis animadversionibus feriantur. Ipsum sane ob amorem et re-

verentiam eiusdem apostolorum principis honeste ac fraterna cari-

tate suscipite et suis praeceptionibus obedite. Data Pisis 11 Kal.

Septembris.

181. Innocentms II Hugoni episcopo AUissiodorensi et Hugoni abhati

Pontiniacensi mandat, ut inter abhates S. Petri vivi et S. lohannis

Senonenses et S. lohannis Pratensem d. 4. AuAjusti iudicent; quod

si fieri nequierit, ahhates proximis Idihus Martii ad sese accedere iuhet.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 46 fol. 390'' manu s. xvii.

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fra- 1134—36tribus Hugoni Altissiodorensi episcopo et Hugoni Pontiniacensi ab- lun. 12.

*Quamquam in codd. lacUna non est, deesse tamen hoc loco quaedam verha patet.

^ sic scripsi pro ea cod. '^ nostro c.

92 iNNocENTn n epistolae 182

1134—36 bati salutem et apostolicain benedictionem. Inter clilectum filium

iun. 12. nostrum Herbertum sancti Petri vivi, Eaimundum sancti lobannis

Senonensis et E.* sancti lobannis de Prato abbates super quibus-

dam capitulis controversia agitatur, quam profecto prudentiae ve-

strae duximus committendam, ut videlicet pridie Nonas proximi

Augusti eosdem faciatis ante vestram praesentiam convenire et,

auditis hinc inde rationibus, quod iustitia dictaverit, decernatis.

Quod si inter praefatos abbates per iustitiam vel concordiam com-

poni non poterit, proximis Martii Idibus nostro se conspectui re-

praesentent, quod iustitia dictaverit, exequi praeparati. Praefatum

autem sancti Petri vivi abbatem^, qui de vestra*' benignitate erga se

nobis bona plurima nunciavit et de vobis valde confidit, pro nostra

reverentia babeatis attentius commendatum. Data Pisis II Idus lunii.

182. Innocmtius II archi&piscopo Bemensi et ejnscopis quihiisdam man-

dat, ut excommunicationis sententiam, in Hugonem Gholet et Ger-

mundum, generum eius, in synodo Pisana promulgatam , observari

faciant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Moreau 56 fol. 135 manu s. xvm.

1136 Iimocentius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri-

lun. 19.jj^g R(ainaldo) Remensi arcbiepiscopo, lo(sleno) Suessionensi, B(ar-

tbolomaeo) Laudunensi et G(aufrido) Catalaunensi episcopis salutem

et apostolicam benedictionem. In sede iustitie disponente Domino

constituti, quod universis per orbem ecclesiis exbibere debemus, in-

dignum non est, si ecclesiis ad sedem apostolicam specialiter perti-

nentibus impendamus. Hoc nimirum intuitu pro eo, quod Hugo Cbolet

potestatem, que Ruminiacum vocatur et de iure Compendiensis ec-

clesie specialiter beati Petri filia esse cognoscitur, talliis et aliis

consuetudinibus et iniustis atque pravis exactionibus sepe vexaverat

et a sua nequitia desistere noluit, nos, dum adbuc essemus in Francia,i

eum anatbematis vinculo innodavimus, et tam in ipsum quam in

Gruermundum generum eius, in sua malitia successorem, in plenaria

synodo, quam Pisis Deo gratias celebravimus,^ excommunicationis

sententia soUemniter innovata, utrosque excommunicavimus et in

tota terra eorum, donec resipiscant, preter infantium baptisma et

morientium penitentias divina prohibemus officia celebrari. Eaprop-

" an G.? vide ep. 18'd ^ abbatem addidi. "^ nostra c.

1 A mense Sept. 1130 ad m. Mart. 1132, vide Jaflfe ed. pr. p. 562 et 568.

2 1135 Mai. 30— lun. 6.

iNNOCENTn 11 EPISTOLAE 183. 184 93

ter dilectioni vestre maiidamus et apostolica auctoritate precipi- 1136

mus, ut, omni tepiditate submota, eandem sententiam firmiter obser- ^^- ^^-

vetis eamque in vestris ecclesiis renovantes inrefragabiliter obser-

vari per vestras parrocliias faciatis. Data Pisis XIII Kalendas lulii.

183. Innocentius II abbati S. lohannis Pmtensi p-aecipit, quia tam

Hugonis episcopi Altissiodorensis iudieiwm subire quam ad sese ac-

cedere neglexerit, ut ecelesiam cum mlla Riciaei abbati S. Petri-vivi

Senonensi restituat.


Imiocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio G.* 1135-

abbati S. lobannis de Pratis salutem et apostolicam benedictionem. 1137.

Debet propriae ruinae dolore prosterni, quisquis apostolicis contemp-

nit parere praeceptis. Nos siquidem per apostolica tibi scripta

mandavimus, ut aut dilecto filio nostro Her(berto) abbati S. Petri

vivi in praesentia venerabilium fratrum nostrorum, H(ugonis) Altis-

siodorensis episcopi et H(ugonis) Pontiniacensis abbatis, de ecclesia

in villa Riciaci convenires aut Idibus Martii eidem responsurus nostro

te conspectui praesentares.i Quod minime est effectui mancipatum.

Ideoque per apostolica tibi scripta mandamus atque praecipimus,

quatenus eandem ecclesiam cum villa praedicto abbati restituas.

Et quia rebellis et inobediens nobis extitisti, quousque nobis con-

grue satisfacias, interdicimus tibi sedem abbatis.

184. Innocentius II canonicis ecclesiae Tornacensis praecipit, ut episcopicm

eligant electumque ab arehiepiscopo_ Bemensi conse&rari curent. Ah

obedientia episcopi Noviomensis eos solvit.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 87 manu Martenii,

Innocentius episcopos servus servorum Dei dilectis filiis E. et 1138-42E,. archidiaconis

,T.^ praeposito ceterisque canonicis Tornacensis Dec. 30.

ecclesiae, abbatibus et ceteris ecclesiarum praelatis, clero et populo,

per eundem episcopatum constitutis, salutem et apostolicam bene-

dictionem. Certum est, Tornacensem ecclesiam ex antiquo episco-

palem sedem extitisse et pastorem proprium babuisse, cuius curam

et amministrationem quamvis Noviomensis episcopus longo tempore

»• an E.f vide ep. 181.

'Cf. supra ep. 181, die 12. Junii 1134—1136 datam. - Theoderico.

94 iNNOCENTn n epistolae 185

1138—42 habuerit, non tamen Noviomensi ecclesiae subiecta aiit unita fuisse

Dec. 30.legitur. In qua, sicut multorum veridica relatione comperimus, mul-

tituclo hominum tanta* succrevit, ut necessariopropriumclebeatbabere

antistitem, etiamsi non antiquitus babuisset. Eaedem quoque eccle-

siae tanta locorum inter ^ ab invicem seiunctae sunt, quod. ab

uno pastore sine gravi animarum periculo regi vel gubernari non pos-

sunt. Igitur et sanctorum canonum constitutionibus et praedecesso-

rum nostrorum sanctae memoriae Urbani et Pascalis, E-omanorum pon-

tificum, qui boc ipsum deliberaverant, studio et provisione incitamur,

ecclesiae vestrae pastorem proprium providere. Vestram itaque uni-

versitatem litteris praesentibus commonemus et apostolica auctori-

tate praecipimus, ut, communicato religiosorum et discretorum viro-

rum consilio, idoneam et discretam personam, remotis dilationibus,

vobis in episcopum eligatis, per cuius prudentiam et soUicitudinem

ipsius ecclesiae honor et dignitas restauretur, et vestra devotio sub

ipsius regimine gratum Domino famulatum impendere mereatur.

Electum autem Remensi archiepiscopo^ tamquam metropolitano vestro

consecrandum praesentetis. Quod si forte ipse perficere noluerit,

cum eodem electo ad nostram praesentiam veniatis;nos autem, quod

faciendum fuerit, auctore Domino faciemus. Si vero obedientes nobis

fueritis et congruum vobis pastorem, sicut supradictum est, elege-

ritis, a fidelitate et obedientia Noviomensis episcopi vos omnino

absolvimus. Datum Lateranis III Kalendas lanuarii.

185. Innocentius II Henrico episcopo Batisponeoisi mcmdat, ut decimas

a laicis detentas ecclesiae suae recuperet.

Bibl. reg. Monacens. cod. lat. 7804 s. xii fol. 142 vo.''

1132— Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri

1143.H(enrico) Katisponensi episcopo salutem et apostolicam benedictio-

nem. Sacrilegum esse et contra canones non ambigitur, si quisquamlaicorum decimas et alia divinis usibus mancipata possidere presu-

mat. Ideoque fraternitati tuae mandamus, ut sicut bonus pastor

super commissum tibi gregem diligenter invigiles et decimas, quein tua parrocbia a laicis detinentur, ad ius et dominium Eatispo-

nensis ecclesie studeas revocare et de eorum manibus prorsus eripere.

^ sic cod. ^sivppUndum videtur aut intervallo aut intercessione. °

Descripsit

Ph. Jqfe, in cuius schedis servatur.

^ Samsoni anno 1140 electo, postquam sedes Eemensis per duos annos

vacavit.

iNNooENTn n ET Luon n epistolae 186. 187 95

186. Innocentius II episcopo Tolosano mandat, commoneat fratres Chrm-

disilvae, ut ad obedientiam monasterii Cadunensis redeant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 65 manu s. xvn—xvm.

Imiocentms episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1138—48

Tolosano^ episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Cum Mai20.

omnium virtutum stabilitas et fundamentum sit obedientia, patet

profectOj quod^ quasi ariolandi peccatum est repugnare et velut sce-

lus idolatriae repugnare et nolle acquiescere,^ Adversus abbatem

et fratres de G-randisilva ^gravem querelam accepimus, quod Cadu-

nensi* ecclesiae subiectionem et debitam subtrahant obedientiam.

Quod si verum est, per apostolica tibi scripta mandamus atque

praecipimus, quatenus ipsos ad obedientiam praefatae ecclesiae re-

dire districte commoneas. Si vero te audire noluerint, de ipsis tam-

quam inobedientibus plenam iustitiam facias. Datum Laterani de-

cimo tertio Kalendas lunii.

187. Lucius II ecclesiae Tarragonensis e^nscopis suffraganeis, sese metro-

poli eorum Qregorium archiepiscopum, praefecisse, nuntiat. Cui ut

obediant, hortatur.


Lucius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1144

sufeaganeis episcopis Tarracbonensis ecclesiae salutem et apostoli-^^Lart. 25.

cam benedictionem. Metropolis vestra Tarrachonensis ecclesia pro-

prio pastore iam diu caruisse demostratur. Cuius nos destitutioni

paterno affectu providere volentes, venerabilem fratrem nostrum

G-(regorium) propriis tamquam b. Petri manibus, spiritus sancti gra-

tia invocata, in ea archiepiscopum consecravimus; ipsum itaque cum

gratia -sedis .apostolicae et litterarum nostrarum prosecutione ad

ipsam destinantes, per praesentia vobis scripta mandamus, quatenus

debitam ei obedientiam et reverentiam humiliter exhibeatis, popu-

lum vobis a Deo commissum diligenter commoneatis atque in pec-

catorum suorum remissionem iniungatis, ut ad reedificationem ipsius

ecclesiae suas helemosinas tribuant et in defensione christianitatis

et aliis suis oportunitatibus tam vos quam ipsi opem ac consilium''

efficaciter tribuatis. Datum^ Laterani YIII Kal. Aprilis.

"quoniam c. ^ concilium c.

•= datis c.

1 Aut Amelio aut Eaimundo. - 1 Eeg. 15, 23.'^' Grandisilva mon.

ord. Cisterc. dioec. Tolos. "* Cadunum mon. ord. Cist. dioec. Sarlatensis.

96 Lucn n epistolae 188. 189. 190

188. Lueius II episcopo Vivariensi scrihit de iniuriis a parochianis eius

monasterio S. Theofredi illatis.

Bibl. nat. Paris. Cartul. de Fabbaye de Monestier-en-Velay s. xvn.

ms. lat. 5456 A. fol. 95. (Copia s. xvin in Coll. Moreau 86, fbl. 74.^)

1144 Lucius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri G(auce-Mart. 29,

ranclo)'* Vivariensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem.

Perlatus est clamor ad aures nostras, quod uxor quondam Guilbermi

lordaniSj Gerento de Mezenco et quidam alii parrocbiani tui bona

beati Tbeofredi^, quae in commisso tibi episcopatu sita sunt, violenter

diripiant et graves in eis exactiones faciant. Quia igitur tui officii

est, eosdem religiosos et bona eorum a perversorum infestationibus

defensare, per praesentia tibi scripta mandamus,^ quatenus tam de

supradictis quam de aliis parrocbianis tuis, de quibus tibi conquesti

fuerint, debitam eis iustitiam facias. Datum Laterani IIII Kalend.

Aprilis.

189. Lucius II episcopo Aniciensi negotium dat, ut abhati S. Theofredi

de parochianis quihusdam, qui „Desiderii" vocantur, satisfaciat.

Bibl. nat. Paris. Cartul. 1. 1. fol. 96 (CoU. Moreau 1. 1. fol. 76).

1144 Lucius episcopus servus servorum Dei IIu(mberto) venerabili fratri

Mart. 29.^piscopi Aniciensi salutem et apostolicam benedictionem. Ad tuum

sj)ectat officium, religiosos viros et eorum loca, j^raecipue quae in

commisso tibi episcopatu sita sunt, diligere et fovere et a perver-

sorum incursibus defensare. Quocirca per praesentia tibi sit mani-

festum vel mandatum, quatenus dilectum filium nostrum B(eraldum)abbatem S. Tbeofredi et fratres suos iuves et manuteneas et de

parrocbianis tuis, qui Desiderii vocantur, et aliis, de quibus tibi con-

questi fuerint, canonicam eis iustitiam facias. Dat. Laterani IIII

Kal. Aprilis.

190. Lucius II universo clero populoque Baiocensi commendat Philippum

episcopum, qui limAna apostoloruni visitaverat. Ilortatur, ut in ho-

nis ecclesiae recuperandis eum adjuvent.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. nov. acqu. 1406. s. xix.°

1144 Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbatibus,

Mail6. prioribus, clero et populo Baiocensis ecclesiae salutem et apostolicam

^ S. cod. ^ TI. S. M. codd. '^ oums folia nondum signata sunt.

' ubi perperam epistola Lucio III ascripta est.'

Hodie: St.-ChafFre.

Lucn II EPISTOLAE 190 97

benedictionem. Venerabilis frater noster PMippus, episcojDus yester, 1144

iuxta morem noviter intromissatorum, apostolorum limina et nostram JÎail6.

praesentiam visitavit; quem nos debita benignitate suscepimus et, ut

bona Baiocensis ecclesiae, quae iam diu peccatis'' exigentibus illicite

distracta et alienata sunt, recuperet et pravas consuetudines, quae

in Baiocensi episcopatu pastoris incuria et negligentia pullularunt,

exstirpet, viva voce sibi iniunximus. Ipsum itaque cum gratia sedis

apostolicae et litterarum nostrarum prosecutione ad sedem propriamremittentes universitatem vestram rogamus, monemus et per apo-

stolica scripta vobis iniungimus, quatenus ipsum benigne recipiatis,

affectione praecipua diligatis et bonoretis eique tamquam proprio

pastori et animarum vestrarum episcopo 6bedientiam ac reverentiam

bumiliter exhibeatis. Ees vero ecclesiasticas et iura ejpiscoiDalia,

quae in ecclesiis et personis ecclesiasticis occupastis et contra Deumet animarum vestrarum salutem illicite detinetis sibi quiete et pa-

cifice dimittatis, et tam in bis quam in aliis ipsum tanquam Cbristi

ministrum audire, excessus quoque vestros et enormitates iuxta

commonitionem ipsius corrigere studeatis. Verum quoniam quidamvestrum jus suum eidem episcopo auferre contendunt, auctoritate

apostolica probibemus, ut nuUus monacbus, clericus sive laicus pla-

cita episcopalia nisi in ipsius vel vicarii sui praesentia tractare vel

diffinire vel in parocbialibus ecclesiis absque ipsius assensu sacer-

dotes ponere vel amovere presumat, qui'' statutis temporibus ad

synodum suam'' universaliter conveniant et praecepta synodalia, quae

populo sibi commisso annuntiabit*^, attente percipiant atque episco-

pales redditus antiquitus canonice constitutos eidem episcopo cum

integritate persolvant. Praeterea scire vos volumus, quia, sicut ex

scripto praedecessoris nostri felicis memoriae jDapae Urbani intelle-

ximus,! quoniam Baiocensis ecclesia bonorum suorum plurimam tunc

temporis partem perdidit, cum Odo ipsius civitatis episcopus a ger-

mano suo G-uillelmo Anglorum rege captus est,^ quae tamen bona

idem episcopus sua XDOstmodum industria recuperavit, scripti sui

auctoritate firmavit, ut Baiocensis ecclesiae bona ita semper incon-

cussa debeant stabilitate servari, sicut captionis illius tempore fuisse

p.oscuntur; quia igitur nostri officii est, ecclesiarum quieti paterna

sollicitudine providere, eiusdem praedecessoris nostri vestigiis inbe-

rentes eandem constitutionem apostolicae sedis auctoritate firmavi-

^sic sai-ipsi ])ro praelatis c.

^ an con: sed? ° suum c.* annuntiens c.

^ lam non exstat epistola haec. - Cf. Jaffe Bibl. II. 518. 570.

LOEWENFELD, Epist. Pont. Eom, 7

98 EUGENH m EPISTOLAE 191. 192

1144 mus atque donationes,

venditiones seu quaslibet alienationes deMail6. jjonis vel de possessionibus Baiocensis ecclesiae per episcopos, qui

post ipsum Odonem in eadem ecclesia praefuisse noscuntur, factas,

quoniam sicut accepimus dilapidatores bonorum ecclesiae Baiocensis

extiterunt et tam thesaurum quam possessiones fere ad niliilum

redegerunt, evacuamus et irritas esse censemus. Unde per aposto-

lica vobis scripta mandamus, ut vos, qui eiusdem ecclesiae posses-

siones et bona qualibet concessione eorundem episcoporum detine-

tis, eidem episcopo cum integritate reddatis, sicut per legitimos

testes iuramento probari fecerit, Baiocensem ecclesiam tenuisse tem-

pore Oddonis episcopi in dominicatura vel in feodo; alioquin ex-

communicationis vel interdicti sententiam, quam iuxta dicti prae-

decessoris nostri Urbani institutionem in vos canonice promulgave-

rit, nos auctore Domino ratam babebimus. Datum Laterani decimo

septimo Kalendas lunii.

191. Eugenius III Arnidfo episcopo Lexoviensi praecipit, ne monasterium

Beccense inquietet vel ab aliquo inquietari patiatur.

Bibl. nat. Paris. 1) Coll. Baluze 120 fol. 65 mami Steph. Baluzii,

2) ms. lat. 16992 fol. 114 manu s. xvii—xvm.

1145 Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Ar-

Mai8. nulfo Lexoviensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem.

Non ignorat tua fraternitas, quod venerabilia loca cum bonis et

possessionibus suis nullis debent gravaminibus concuti, nuUis mo-

lestiis agitari. Ideoque per apostolica tibi scripta mandamus atque

praecipimus, quatinus Beccense monasterium super bis quae in tuo

episcopatu canonice adquisita* praedecessorum tuorum temporeiuste possedit, in nuUo possessionem ejus inquietes nec ab aUquo

inquietari permittas. Si quis etiam de subditis tuis eidem mona-

sterio aliquid de iure suo offerre voluerit, non probibeas neque aU-

quod ei exinde impedimentum facias. DataViterbi^ VIII Idus Maii.

192. Eugenius III canonicis 8. Stephani Vesontionensibus onandat, ut

privilegium, quo pascua quaedam ad monasterium Bellae-vallis per-

tinentia confirmaverit ,sibi reportent et de subreptione respondeant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Moreau 870 fol. 138 manu s. xvni.

1145—46 Eugenius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis cano-

Nov. 28. nicis sancti Stephani Bisuntini salutem et apostolicam benedictio-

âdquisltis cod. '^ Viterbii 2.

EuGENn m EPiSTOLAE 193 99

nem. Quanto amplius beati Stephani ecclesiam et personas vestras 1145—46-

diligimus, tanta magis miramur et gravius ferimus, si quid a vobis ô"^- 28.

vel per vos contra bonestatem vestram factum esse cognoscimus.

Significatum nobis est, quod in privilegio, quod per venerabilem

fratrem A(medeum) Lugdunensem archiepiscopum nobis transmis-

sum* vobis fecimus innovari, pascua de Yaleriaco, quae reKgiosi

fratres nostri Speciosae vallisi possident, confirmari fecistis. Quod

quantum sit rationi contrarium et vobis inhonestum, prudentiamvestram non debuit latuisse. Quia igitur nostri officii est male acta

corrigere, eandem confirmationem et inscriptionem auctoritate apo-

stolica evacuamus et irritam esse censemus, per apostolica vobis

scripta praecipientes , quatinus privilegium ipsum proximis octavis

paschae^ nobis reportetis et de surreptione^ respondeatis. DatumViterbii IIII Kalendas Decembris.

193. Eugenius III moneichis Exiensibus sahitationem denegat, quia cum

B. monacho MoissioGensi, ah Alherico Ostiensi excommunicato, com-

municaverint Hortatur, ut abbatem eligant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Doat 128 fol. 229^ manu s. xvn.

Eugenius episcopus servus servorum Dei monacMs Exiensibus. 1146

Quod vos^ de beati Petri et nostra gratia minime salutamus, ne- Mart. 6.

quaquam nostrae severitati sed praesumptioni vestrae potius depu-

tetis. Sicut enim venerabilis fratris nostri A(lberici) Ostiensis epi-

scopi attestatione et fratrum Moisiacensis monasterii relatione co-

gnovimus, Exiensis ecclesia ex dono et concessione Romanorum pon-

tificum regimini et ordinationi Cluniacensis monasterii subdita est,

nec absque Cluniacensis abbatis providentia et consilio abbas ibi-

dem est eligendus; quo contra, sicut eorundem fratrum querimonia

didicimus, monacbus quidam B. nomine, professus Moysiacensis mo-

nasterii, per quorundam insipientium electionem nomen abbatis sub-

nititur'^ usurpare et Exiensem ecclesiam a subiectione Cluniacensis

monasterii et Moysiacensis omnino subtrabere. Unde ®

contemnunt^ ab eodem fratre nostro Ostiensi episcopo et abbatibus

. suis, Cluniacensi videlicet et Moysiacensi, excommunicationis est vin-

culo innodatus. Yos autem eidem excommunicato, prout nobis si-

gnificatum est, communicare praesumitis atque ipsius excommunica-

^ transmisso c.^ surrectione c.

° nos c.'^ subnituntur c.

^ lacuna

in cod.^

sic scripsi pro contemnent cod.

1 seu Bellae-vallis, cf. G-. Chr. XV. 239. ^ aut 7. Apr. 1146 aut 27. Apr. 1147.

100 EuGENn ni epistolae 194

1146 tionis et nequitiae yos ipsos constituitis.* Quia.igitur nostri officii

Mart. 6.gst, male acta corrigere et fratrum nostrorum bene gesta firmare,

eandem excommunicationem in ipsum B. et complices suos cano-

nice promulgatam sedis apostolicae auctoritate firmamus et ratam

manere censemus. Vobis autem praecipiendo mandamus, ut infra

diem, quem Cluniacensis abbas seu Moysiacensis Yobis praefixerint,

iuxta antiquam consuetudinem et privilegiorum sedis apostolicae

tenorem de Moisiacensi conventu vobis abbatem concorditer eligatis.

Datum Transtiberim secundo Nonas Martii.

194. Eugenius III suffraganeos ecchsiae Remensis hortatur, iit Anselmum

Tornacensem tamquam fintrem- ei coejnscojnim diligant neve a Si-

mone episcopo Noviomensi inquietari eum sinant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 88^' inanu Martenii.

1146 Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus

Mai't. 15. Bemensis ecclesiae suffraganeis salutem et apostolicam benedictio-

nem. Praedecessor noster felicis memoriae papa Innocentius/ quot

animarum et corporum damna et pericula in proprii pastoris ab-

sentia Tornacensis populus incurreret, per religiosos viros cogno-

scens, tot malis occurrere decrevit et canonicam electionem fieri in

ecclesia Tornacensi praecepit. Sed quia, diversis causis intervenien-

tibus, tantum bonum tempore suo consummari non potuit, nos vi-

rorum religiosorum et discretorum precibus et crebris exhortationi-

bus incitati, quod ab ipso inceptum est Domino auctore complevi-

mus atque dilectum filium nostrum A(nselmum) abbatem S. Vincentii

LaudunensiSj spiritus sancti gratia invocata, in Tornacensem episco-

pum consecravimus.2 Quia igitur particeps mercedis existit/ qui bo-

norum operum se adjutorem praebet, per apostolica scripta univer-

sitatem vestram rogamus, monemus et monendo praecipimus, qua-

tenus ipsum tamquam fratrem et coepiscopum vestrum diligatis et

bonoretis et in suis oportunitatibus opem ei et consilium praebeatis.

Si vero frater noster S(imon) Noviomensis episcopus eum vel suos

per se sive per summissam personam vexare vel inquietare prae-

sumpserit, una cum venerabili fratre nostro S(amsoni) Remensi ar-

chiepiscopo ipsum a tanta praesumptione districte desistere cogatis.

Data trans Tyberim Idibus Martii.

^ socios aut participes aut simile verbuni excidisse patet.

1 II. 2 die 10. Mart., vide Hist. Tornac. L. IV. c. 6 in MG. SS. XIV.

345, ubi perperam dies 25. Mart. annusque 1145 notatur.

EuGENn ni EPisTOLAE 195. 196 101

195. Eugenius III canonicos Tornacenses hm^tatur, ut Anselmo episcopo

a sese consearato ohediant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 85 manu Martenii.

Eugenius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis canonicis 1146

Tornacensis ecclesiae salutem et apostolicam benedictionem. SoUi- Mart. 15.

cite considerare vos convenit, ut, quia per Dei gratiam et sanctae

Romanae ecclesiae sollicitudinem et providentiam pastorem proprium

obtinetis, sic ipsius liberalitati respondere et, quod a nobis super

lioc factum est, in sua firmitate manutenere curetis, ut eadem mater

vestra sancta Eomana ecclesia de vestrae devotionis studiis gratu-

letur atque bonor Dei et ecclesiae suae in hoc facto, sicut speravi-

mus, augeatur. Quocirca per apostolica* universitatem vestram ro-

gamus, monemus atque praecipimus, quatinus venerabilem fratrem

nostrum A(nselmum), quem, spiritus sancti gratia invocata, vobis in

episcopum consecravimus, tamquam boni filii sincero affectu diliga-

tis et lionoretis et debitum ei bonorem et reverentiam humiliter

exbibeatis; in suis quoque necessitatibus sic ei providere et tales

erga eum in omnibus vos ipsos exbibere studeatis, ut Deus exinde

honoretur et eadem ecclesia mater vestra sub ipsius regimine et

providentia, vestro annuente studio, tam spiritaliter quam corpora-

liter gratum Domino suscipiat incrementum. Quidquid enim bonoris

et reverentiae sibi exbibitum fuerit, nobis ascribemus^, et si quid

injuriae vel molestiae, quod non credimus, irrogatum nobis imputa-bimus. Data Transtyberim Idibus Martii.

196. Eugenius III episcopis ecclesiae Bituricensis suffraganeis pmedpit,

ut Petro archiepiscopo obediant et ad concilia eius, his in anno

celehranda, accedant.

Bibl. nat. Paris. Ohart. Bituric. s. xni. ms. lat. nov. acqu. 1274 fol. 20''.

Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fi^-atri- 1146

bus episcopis Bituricensis ecclesiae suffraganeis salutem et aposto-^^^*^- 26.

licam benedictionem. Equum et rationabile est, ut, qui multis lae-

tatur praeesse subditis, suis nullatenus erubescat subesse praelatis.

Obedientia namque sola est, quae fidei meritum possidet, sine quainfidelis quis esse convincitur, etiamsi fidelis existere videatur.

Quocirca per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus,

^ addendum videtur scripta.^

sic sa-ipsi pro ascribimus cod.

102 EuGEira m epistolae 197.. 198

1146 quatimis venerabili fratri nostro P(etro) Bitnricensi archiepiscopoMart. 26. tamquam proprio metropolitano obedientiam ac reverentiam Immi-

liter exhibeatis et* ad vocationem ipsius pro conciliis iuxta statuta

canonum celebrandis bis in anno conveniatis. Datum Sutrii VII

Kalendas ApriKs.

197. Eugenius III Magalonensem et Biterrensem episcopos hortatur, ne

monasterium Anianense indebiiis exaetionibus aggravent.

Bibl. nat. Paris. 1) ms. lat. 12760 s. xvn. fol. 326; 2) fragm. in

ms. lat. 13816 s. xvn. fol. 78.

1146 Eugenius episcopus servus . servorum Dei venerabilibus fratri-

Nov. 11. bus R(aimundo) Magalonensi et B(ermundo) Biterrensi episcopis sa-

lutem et apostolicam benedictionem. Perlatus est clamor ad aures

nostras, quod ecclesias Anianensis monasterii iniuste gravatis et

earum ministris indebitas exactiones imponitis atque ab ipsis mo-

nacbis fideiussores exigitis. Idcirco** per praesentia vobis scripta

praecipiendo mandamus, quatinus a gravaminibus et exactionibus in-

debitis omnino desistatis et ab ipsis monacMs, quamdiu exequi

iustitiam voluerint, fideiussores vel pignora nuUatenus exigatis.

Nichilominus quoque praecipimus vobis, ut parrocbianos vestros,

qui bona eiusdem monasterii sub nomine feudi detinent, districte

commoneatis, ut abbati et monachis debitum impendant obsequium;

alioquin sciant, se sacrilegium committere et periculum aeternae

damnationis incurrere, Vos igitur pro vestri officii debito usque ad

condignam satisfactionem de ipsis iustitiam faciatis. Datum Yiterbii

III Id. Novembris.

198. Eiigenius III Raimundum episeopum et archidiaconos Magalonenses

hortatur, ne abbatem Anianensem in meliorandis monasterii posses-

sionibus apud 8. Arieium sitis prohibeant vel ab aliis prohiberi sinant.

Bibl. nat. Paris. 1) ms. lat. 12760 s. xvn. fol. 325; 2) fragm. in

ms. lat. 13816 s. xvn. fol. 78.

1146 Eugenius episcopus sei^vus servorum Dei venerabili fratri R(ai-

Nov. 11. mundo) episcopo et arcbidiaconis Magalonensis ecclesiae salutem et

apostolicam benedictionem. Filius noster G(uilelmus) abbas Anianensis

monasterii cum quibusdam fratribus suis venit ad nostram praesen-

tiam et sedis apostolicae patrocinium a praedecessoribus nostris

Anianensi monasterio iam diu concessum a nobis suppliciter impe-

travit. Inter cetera vero ecclesiae suae negotia significavit nobis,

* et addidi. ^Quocirca 2.

ETJGENn m EPISTOIiAE 199 103

quod in quadam possessione sui monasterii, quae apud S. Aricium 1146

sita est, coelificia facere et ea ad utilitatem ipsius monasterii me- ^^'^- •''••

liorare intendit, sed a quibusdam illius terrae hominibus prohibe-

tur. Ideoque per apostolica Yobis scripta praecipiendo inandamus,

quatenus possessionem ipsam ad commodum ipsius monasterii legi-

time meliorare nec ipsi prohibeatis nec ab aliis prohiberi vel impe-

diri permittatis. Si quis autem hoc temere impedire praesumpserit,

debitam de ipso iustitiam faciatis. Datum Viterbii m Id. Novembris.

199. Eugenius III locelino episcqpo Sarisheriensi malefactorum ecclesiae

puniendorum facultatem dat. Scribit >de preshytero, cuius manus

a praedone mutilata sit. Glericos laicorum ministros fieri vetat.

Addit de eis, quos Stephanus Anglorum rex seu adversarii eius,

occasione helli pro regno gesti, exheredavernut.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 115. Scripsit Martene.

Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabili fratrijlocêlino) 1146

Sarisberiensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Lit- Nov. 26.

teras fraternitatis tuae et nuncium communem videlicet fiKum no-

strum Robertum presbyterum debita benignitate suscepimus et op-

pressione ecclesiae tibi a Deo commissae, quam ex eis intelleximus,

aifectione paterna compassi sumus. Ideoque paci ut tranquillitati

eius intendere cupientes, malefactores tuos animadversione debita

coerceri praecipimus eosque severiori vindictae, nisi resipiscant et

a sua pravitate desistant, pro debito officii nostri subiicere parati

erimus. Ad boc scientes, quod per omnes provincias de apostolico

fonte petentibus responsa semper emanant, tuae sollicitudims vigi-

lantiae et consultis respondere duximus, ut inde regulam sumas et

certitudinem in rebus dubiis, ubi caput est et initium ecclesiasticae

institutionis. Presbyterum itaque, cuius duos digitos cum medietate

palmae a praedone abscissos esse significasti, missam celebrare non

permittimus, quia nec secure propter debilitatem nec sine scandalo

propter membri deformitatem haec fieri posse confidimus. Ipsumautem in ceteris officio sacerdotali ftingi, minime probibemus^ iuxta

illud Gelasii:^ Praecepta canonum, quibus ecclesiastica regitur di-

sciplina, sicut ad sacerdotium venire non patiuntur debiles corpore,

ita et, si quis faerit in eo constitutus ac tum fuerit sauciatus, amit-

tere non potest, quod tempore suae sinceritatis accepit. Et ex Ni-

^„Presbyterum — proMbemus" leguntur etiam in Decr. Greg. L. III. t. 6

c. 2.2 jagg ed. sec. 706.

104 Etjgenii ni epistolae 200

1146 caeno concilioi: Si quis a medicis per langiiorem defectus est aut

JSTov. 26. a barbaris abscissns, Mc in clero permaneat. Praeterea^ clerici, qui,

relicto liabitu suo et officio, intonsi et tamquam laici conversantur,

si in criminibus comprehensi teneantur, per ecclesiasticam liberari

iustitiam non praecipimus ;tales enim inter apostatas numerandos

esse, sanctorum patrum** statuta declarant. Sacerdotibus ^ autem et

clericis tuis publico denuncies, ne ministri laicorum fiant nec in

rebus eorum procuratores existant; quod si postmodum fieri prae-

sumpserint et occasione ipsius administrationis propter pecuniariamcausam a laicis capiantur, indignum est, eis ab ecclesia subveniri,

per quos constat in ecclesia Dei scandalum generari. Nemo autem

militans Deo implicat se secularibus negotiis.* Nam et sacris cano-

nibus et bumanis etiam legibus cautum est, ne clerici laicis mini-

sterium praestent nec conductores agrorum nec procuratores eorum

uUatenus esse praesumant. Pro bis autem quos dilectus filius noster

S(tepbanus) illustris rex Anglorum sive adversarii eius ante crucis susce-

ptionem occasione guerrae ]Dro regno babitae exberedarunt, eccle-

siasticam nolumus iustitiam exbiberi. Postremo vero nostrum con-

suluistis apostolatum super possessionibus, quas domini earum occa-

sione guerrae in partibus illis iam amissas et ab aliis occupatas

tamquam devotionis intuitu monasteriis sive aliis piis locis tribuunt;

sed qui eas occupant, eidem locis nuUatenus in pace dimittunt. Quain re nuUa eos volumus ecclesiastica districitionis censura coerceri;

rem enim Utigiosam ecclesiis sive aUis piis locis non Ucet recipere

nec Ms, qui eam amisisse videantur, quod iam non babent, aUquotitulo aUenare. Tu vero, dilecte frater, in Domino confortatus viriUter

agas et ita in Ms, quae ad episcopale officium pertinent,. temet ipsumlaudabiUter exerceas, ut Deus exinde bonoretur et ecclesia a Deo

tibi commissa sub tuo regimine tam spirituaUter quam temporaUter^

praestante Domino augeatur. Datum Viterbii YI Kal. Decembris.

200. Eugenius III clero et populo Tornaeensi Anselmuni episcopum a

sese redeuntem commendat praecipitque, ut in honis ecclesiae recu-

perandis eum adjuvent.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 88^ manu Martenii.

1147 Eugenius episcopus servus servorum Dei dilectis fiUis clero et

lun. 13. populo Tornacensi salutem et apostoUcam benedictionem. Memo-* fratram c.

^temporaliter adclidi; cf. infra ep. 207.

^ Canon I ap. Mansi II. 667, Hefele I. 376. -

„Praeterea — non prae-

cipimus liberari" iegimtur etiam in Decr. Greg. L. V. t. 9. c. 1.^„Sacer-

dotibus— generari" leguntur in Decr. Greg. L. III. t. 50. c. 2.^ 2 Tim. 2, 4.

EUGENIIin EPISTOLAE 201 105

riter retinere vos credinms, quia nos animarum vestrarum saluti 1147

et paci vestrae providere volentes dignitatem episcopalem, quam a^^^-l^-

longis retro temporibus perdiderat, ecclesiae vestrae restituimus

atque venerabilem fratrem nostrum A(nselmum) vobis in episcopum

Domino auctore consecravimus ^; quem ad nostram praesentiam ve-

nientem paterna caritate recepimus et cum gloria sedis apostolicae

et litterarum nostrarum prosecutione ad ecclesiam suam remittimus.

Ideoque per apostolica scripta universitati vestrae mandamus atque

praecipimus, quatenus ipsum benigne recipiatis, diligatis et bonore-

tis eique tamquam proprio pastori et animarum vestrarum episcopo

obedientiam et reverentiam bumiliter deferatis. In recuperandis

quoque et restituendis bonis Tornacensis ecclesiae matris vestrae,

quae a longo tempore injuste alienata sunt et illicite detinentur,

sic eum viriliter adjuvetis, ne liberalitatis vel benignitatis sedis

apostolicae vobis exbibitae immemores vel ingrati appareatis. Data

Meldis^* Idibus Iimii.

201. Eugenms III Hugoni archiejJiscopo Eotomagensi mandat, moneat

Ricardum et Henricum, milites templi, ut villam „Reimberti ulmus"

a Willelmo comite Pontivorum acceptam fratrihus Troarnensihus

reddant aut cum eis transigant aut denique ad sese accedant.

Praecipit, ut a Willelmo de Mauretania famulum monaste7'ii injuste

captum dimitti curet.

Bibl. nat. Paris. Chartul. Troarnense saec. xni ex. vel xiv in.

ms. lat. 10086 foi. 113.

Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1147.

H(ugoni) Rotomagensi arcbiepiscopo salutem et apostolicam* bene-

dictionem. Ricardi Troarnensis abbatis et fratrum suorum ad nos

querela pervenit, quod Willelmus comes Pontivorum villam, que di-

citur Eeimberti ulmus, que iuris ecclesie sue sicut asserit esse di-

noscitur, sibi violenter abstulerit, quam per manum ipsius milites

templi Ricardus et Henricus, eis reclamantibus et contradicentibus,

receperunt^; praeterea de Willelmo de Mauritania gravem et dete-

stabilem iniuriam sibi et ecclesie sue nicbilominus intulisse que-

runtur. Famulum siquidem eiusdem ecclesie, sicut in eorum asser-

tione consistit, monastici ordinis reverencia et Domini timore con-

* Meldi cod.

/ Die 10 Mart. Cf. supra epistolam 194. "^ De liac controversia vide

documenta, quae edidi in Archives de FOrient latin II. 251 sq.

106 EUGENU m EPISTOLAE 202

1147. temptOj sua violencia cepit et, ut se ipsum redimat, corporis distric-

tione compellit. Quia igitur nostra intencio est, ecclesiarum quieti

ac defensioni intuitu caritatis intendere, fraternitati tue per aposto-

lica scripta mandamus, quatinus, si eorum querimonia veritate fal-

citur, praefatos milites templi ab illa usurpatione desistere destricte

commoneas aut inter eos ita componere studeas, ne ad aures nostras

de cetero super lioc querela perveniat. Si autem neutrum valebis

efficere, ipsos ad nostram presentiam cum tuis litteris, cognita ple-

nius veritate, transmittas. Praedictum vero Willelmum, qui famu-

lum in captione tenere praesumit et illorum, in quorum terra ut

se redimat detinent,^ nisi tua commonicione dimiserint, ecclesiastica

eos censura coerceas.

202. Ekigenius III iudicium inter Guilelmum abbatem Aniamnsem et

fratres S. Sepulchri super eeelesia S. Salvatoris de Ruho latum ap-

probat.Bibl. nat. Paris. ms. lat. 13816 s. xvii fol. 78^.

1148 Eugenius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Guil-

Apr. 12. lelmo abbati S. Salvatoris Anianensis monasterii eiusque fratribus

salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam ad nostrum spectat

officium pro universis ecclesiis soUicitudinem gerere, oportet nos

earum paci et tranquillitati modis quibus possumus providere. Ea-

propter, dilecti" in Domino filii, controversiae, quae inter vos et ca-

nonicos S. Sepulchri super ecclesia S. Salvatoris de B,ubo longo

fuit tempore agitata, finem imponere cupientes, causam ipsam di-

lectis filiis nostris lulio presbytero^ et lacinto diacono^ cardinali-

bus audiendam terminandamque commissimus. Qui rationes utrius-

que partis diligentius ex scripto, quod venerabilis frater noster

E,(aimundus) Arelatensis arcbiepiscopus nobis direxerat, qui eandem

causam ex mandato nostro discusserat, cognoverunt, quod tres testes

in praesentia eiusdem arcMepiscopi a vobis producti, adversa parte

praesente nec negante, iureiurando monstrarunt, abbatem Anianen-

sem de praefatae ecclesiae possessione violenter expulsum fuisse.

Alii quoque duo in praesentia eiusdem arcbiepiscopi iuraverunt,

monasterium Anianense per quadraginta annos et eo amplius ante

expulsionem inconcusse praefatam ecclesiam possedisse. ffis itaque

^ verba illorum iiscjue ad detinent lihrani culpa coiTupta mnt. ^ dilecti deest

in cod.

^ Cardinali tit. S. Marcelli.*

S. Mariae in Cosmidin.

EUGENII m EPISTOLAE 203 107

rationibus et aliis pluribus ex utraque parte inspectis, iam dictam 1148

S. Salvatoris ecclesiam cum omnibus ad eam pertinentibus vobis ^P^- -^^-

et vestro monasterio adiudicarunt et praedictis canonicis super

eadem causa perpetuum silentium indixerunt. Nos autem, quibusa Deo est concessa potestas, male acta corrigere et bene acta fir-

mare, iudicium ipsum datum a praedictis filiis nostris cardinalibus

confirmamus et in perpetuum absque refragatione ratum manere

decrevimus. Si quis autem huius nostrae confirmationis paginamsciens etc."

(In cod. additum est.) De hac re s&rihit etiam episcopo Magalonensi

et mandat, ut Anianenses in possessionem inducantur et conserventur.

Datum Eemis II Idus Aprilis.

203. Eugenius III confirmat suhiectionem eremitarum quorundam- apudFontem Oehardi viventium, qui se suaque bona, assensu Willelmi

episcopi Cenomanensis, Maiori-monasterio tradiderint.


Eugenius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Guar- 1148

nerio abbati Maioris monasterii eiusque fratribus salutem et apo- Apr. 16.

stolicam benedictionem. Quemadmodum apostolicae sedis aucto-

ritas babet male^ acta corrigere, ita eiusdem est bene acta firmare.

Ex litteris siquidem venerabilis fratris nostri W(iUelmi) episcopi

Cenomannensis inspeximus, quod quidam bomines apud Fontem Ge-

bardi habitantes, nomine beremitae, sed nuUa ecclesiastica vel pa-

trum institutione vivebant, quibus tandem divinitus inspiratis pla-

cuit, ut sub potestate fratrum Maioris monasterii regulariter et

ordinate Domino deservirent et tam se quam sua eorum arbitrio

et dispositioni committerent. Eorum itaque proposito et voluntati

praefatus Cenomanensis episcopus praebuit assensum et iuxta votum

eorum, quod fecerant, scriptorum suorum memoria confirmavit.

Nomina vero eorum, quae praefato monasterio contulerunt, prae-

senti pagina duximus annotanda: Fons Gebardi, Mons Guidonis,

Linee, Hemenart, Sapientia, sancta Trinitas de Palea, S. Martinus

de Sezeio, Boscus Eoberti, Mexgirard, Lahaia de Ingrandia, Elee-

mosyna de Pomario, quam Odo de Eaderaria dedit, duo loca in

Andera, scilicet S. Gregorius de Stagno, Doit Parfund. Haec igi-

tur, quemadmodum a praedictis hominibus vobis concessa sunt et

^sic cod. Vide -finem, sequentis epistolae.

^ mala cod.

108 EUGENII ni EPISTOLAE 204. 205

1146 scripto praefati episcopi confirmata, nos quoqne apostolicae sedis

Apr. 16. Yobis auctoritate firmamus et praesentis scripti munimine robora-

mus. Si quis autem contra huius nostrae confirmationis paginamsciens temere venire tentayerit, omnipotentis Dei et beatorum Petri

et Pauli apostolorum eius indignationem incurrat. Datum Remis

XVI Kal. Madii.i

204. Eugenius III episcopis quibusdam p-aeeipit, ut 2^'&sbyteros a fratri-

hus S. Genovefae electos in ecclesiis eorum ad curam animarimi

admittant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baliize 55 fol. 161*" manu s. xvn.

1149 Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri-

Febr. 25. bus T(lieobaldo)'' Parisiensi, I(ocelino)- Suessionensi, M(anassi) Mel-

densi, P(etro) Silvanectensi episcopis salutem et apostolicam bene-

dictionem. Ecclesia S. Grenovefae Parisiensis, sicut accepimus, quas-

dam capeUas in vestris episcopatibus babet, in quibus presbiteros

iuxta canonum sanctiones eligere debent. Ideoque per praesentia

vobis scripta mandamus, quatinus fratribus eorum, quos ipsi vobis

praesentaverint in eisdem ecclesiis statuendos, nisi aliquid obviet,

quod sacris canonibus contradicat, curam animarum absque diffi-

cultate committatis eosque pro b. Petri et nostra reverentia manu-

tenere curetis. Datum Viterbii V Kalendas Martii.

205. Eugenius III Bernardo Clarevallensi mandat, efficiat apud Baldui-

nwn episcopum Noviomensem, ut fratrihus S. Martini de Campis

pro altari ahlato congruam 7'ecompensationem provideat.

Bibl. nat. Paris. Chartul. S. Mart. de Campis s. xii.

ms. lat. 10977 fol. 94.

1152 Eugenius episcopus^ serviis servorum Dei B(ernardo) Clareval-

lan. 9. lensi abbati.*' Dilectorum filiorum nostrorum prioris^ et fratrum

Sancti Maftini de Campis^ conquestionem accepimus, quia'^ de quo-dam altari, quod a venerabili fratre nostro B(alduino) Noviomensi

episcopo ipsis aufferri permisimus, gravem iacturam sustineant, et®

^ S. cod. *episcopus deest in cod. °

Integra msa-iptio sine dzibio haec erat:

carissimo in Christo filio B. C. a. salutem et ap. bened. '^

quia addidi. ^ et addidi.

^ Non parvi momenti liaec epistola est ad illustrandam Fontis Gehardi

Mstoriam, cujus exordia adhuc incerta esse docet Gallia Christiana XIV. 441.^ Simonis. ^

apud Parisios.

EuGEsrn lii epistolae 206 109

iit eis siiper lioc paterne providereinus, nos suppliciter exorarunt. 1152

Quorum necessitatibus ac detrimentis benigno compatientes affectu,I^^- ^-

(dilectioni tuae)** per praesentia scripta mandamus, quatinus apudeundem fratrem Noviomensem episcopum

êfficias, ut

praedictis fratribus congruam recompensationem ffaterna caritate

jDrovideat, quatinus fratres ipsi et iacture sue consolationem inve-

niant et a murmuratione conquiescere debeant, alioquin j)ro sua

iustitia conquerantur'', et nos post desperationem misericordie in

suo eis iure deesse non poterimus. Datum Signie V Idus lanuarias.

206. Engenius III Bichardo episcojjo Ahriticensi praecipit, ut Richardum

electum S. Michaelis albatem, timore ducis Normanniae postposito,

henedicat, intrusum vero, nisi infra octo dies locum dimiserit, ex-

communicet.

1) Bibl. publ. Abrinc. cod. 82 in folio praefixo man. s. xn''; 2) Bibl.

nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 110. Scripsit Martene.

Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri nostro 1152

E(icliardo) Abrincensi episcopo salutem et apostolicam benedictio- lul. 7.

nem. Et*^ venientium ad nos quorundam ex fratribus de Monte

S. Micbaelis relatione et litterarum tuarum attestatione cognovimus,

quaHter nobilis vir H(enricus) Normanniae dux ipsius loci ordina-

tionem pro sue voluntatis arbitrio impedivit et, fugato communi filio

nostro E,(icliardo), quem libera convenientia® monachorum sibi se-

cundum Deum eligisse dicitur in abbatem, alium illuc contra Deumet canonicas sanctiones intrusit. Sane cum dominus et magister

noster Christus lesus timendos eos^ inbibeat, qui corpus tantum

possunt occidere, animae vero non habent quid faciant, plurimum

ammiramur, quod propter metum iHius in.praefatum electum adim-

plere, quod tuum fuerat, omisisti. Quoniam igitur nuUius^ violentie

metus pontificis animum debet ab his, que recta sunt, prepedire,

per presentia scripta fraternitati tue mandamus, quatenus, si res

ita se habeat, sicut tuis nobis litteris indicasti, cum venerabilis

fratris nostri Ilu(gonis) Rothomagensis archiepiscopi praeceptuminde susceperis, omni humano terrore postposito, electum ipsum in

abbatem auctore Domino benedicas. Si vero praecipere noluerit,

tu ei, sicut tuum est, benedictionis gratiam non differas exhibere.

^171 cod. lacuna. ^

sic cod. ^ Mihi misit Leopoldus Delisle V. I.^ ex 2.

®coniventia 2.

^ vos 2. ^ nuUe 1.

110 EUGENII III EPISTOLAE 207

1152 Porro ille,* qui per potentiam supradicti duois dicitur in ecclesiam

lul. 7.ipsam intrusus, nisi infra octo dies post commonitionem tuam usur-

patum locum sine reluctatione^ dimiserit, nos excommunicationi sub-

icimus et, donec resipuerit, sicut excommunicatum praecipimus evi-

tari''. Datum Signiae Nonis lulii.

207. Migenius III fratres S. Benedicti super Ligerim (Floriacenses) hor-

tatur, ut abbati obediant eumque in reformanda disciplina et pos-

sessionibus recuperandis adjuvent.


1145— Eugenius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis monacMs1153. S. Benedicti super Ligerim salutem et apostolicam benedictionem.

Quanto b. Benedicti monasterium ad ius et defensionem sedis apo-

stolicae specialiter pertinere noscitur, tanto magis gravamur, quoda longis retro temporibus pastoris incuria et negligentia et in re-

ligione dissolutum est et tam in temporalibus quam in spiritualibus

imminutum; quod praedecessor noster felicis memoriae papa Luciusi

intelligens, religiosorum et discretorum virorum consilio dilectum filium

nostrum M(acarium) ibidem substituit eique litteris suis praecipiendo

mandavit, ut ad reformationem religionis et possessionum recupe-

rationem, quae illicite distractae sunt, cum omni soUicitudine la-

boraret.2 Quod cum vellet effectui mancipare, quidam ex vobis, non

recte intelligentes et discij)linae monasticae coUa subdere metuentes,

tantum bonum perturbare nisi sunt et contra regulam et professio-

nem suam sedem appellarunt apostolicam. Nos itaque causam ipsam

diligentius inquirentes, rei veritate cognita, eidem abbati viva voce

injunximus, quatenus de religioso monasterio Cluniacensis ordinis

bonestas et religiosas personas ibidem substituat, per quorum stu-

dium Domino auxiliante religio reformetur et locus ipse tam spiri-

tualiter quam temporaliter augeatur. Vobis itaque per apostolica

scripta praecipiendo mandamus, quatenus eidem abbati tam in his

quam in aliis secundum Deum tamquam patri et pastori vestro

bumiliter obediatis et ad recuperandas possessiones ac*^ bona, quaeillicite distracta sunt, opem ei et auxilium praebeatis. Alioquin

scire vos volumus, quia ipsius offensas proprias deputabimus et sen-

tentiam, quam in rebelles et contumaces secundum regulam promul-

* an illum? ^ retractatione 2. '^ haberi 2."^ ac deest in cod.

ÎI.

^ Hae litterae iam non exstant.

EUGENH m EPISTOLAE 208. 209 111

gaverit, nos auctore Domiiio ratam habebimus. Hoc quoque duxi- 1154-

mus adnectendum, quia, quamvis in ipso monasterio per fratres H^S-

Cluniacenses religionem iusserimus reformari, ipsum tamen b. Bene-

dicti monasterium nuUo nisi Eomano pontifici volumus subdi.

208. Eugmius III Uticmsi et Nemausensi episcopis mandat, moneant B.

de Montemirato et fratres eius, ne decimas et primitias ecclesiae de

lunaz auferantBibl. nat. Paris. ms. lat. 13816 s. xvn. fol. 78.

Eugeriius episcopus servorum Dei venerabilibus fratribus Uti- 1146—53

censi^ et A(delberto) Nemausensi episcopis salutem et apostolicam lan. 17.

benedictionem. Ex parte dilecti filii nostri Anianensis abbatis^ ad-

versus B(ertrandum) de Montemirato et fratres eius clamores accepi-

mus, quod decimas et primicias ecclesiae suae delunaz violenter et

contra iustitiam auferunt. Quia ergo in sua iustitia omnibus et maxime

his, qui ad apostolicae sedis protectionem specialiter pertinent,**

debitores existimus, per praesentia vobis scripta mandamus, quate-

nus eundem B. et fratres eius districtius moneatis, ut decimas et

primitias praedictae ecclesiae sine difficultate dimittant etc.'^ DatumLaterani XVI Kalendas Februarii.

209. Eugenius III Trevirensi archiepiscoqo et Metensi ac Virdunensi epi-

scopis mandat, moneant iterum Mathaeum duceni, ut munitionem

prope Tidhim aedificatam destruat. Nisi fecerit, excommunicationis

sententiam in eum innovari iubet.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16991 fol. 231 manu s. xvii—xvni.

Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1150

I(llino) Trevirensi archiepiscopo, S(tepbano) Metensi et A(lberoni) Vir- aufc

dunensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Veniens ad 1153

limina apostolorum et nostram praesentiam venerabilis ft-ater noster^^'

Henricus TuUensis episcopus adversus ducem Math(aeum) antiquam

nobisquerimoniaminnovavit; qui nimirum pro munitione, quam contra

catholicorum imperatorum privilegia in iactura TuUensis ecclesiae

prope ipsam civitatem praesumpsit construere, sententia excommunica-

tionis tam diu implicitus fuit et terra ipsius a divinis officiis inter-

^pertinent addidi. ^

sic desinit epistola in cod.

^ Aut Evrardo aut Eaimundo. ^ Willelmi. ^Lotliaringiae superioris.

112 EUGENII in EPISTOLAE 210. 211

1150. dicta. Sed cum de Ms nondum aliquam satisfactionem exliibere

^^^curaverit, licet pro alia causa fuerit absolutus, pro hac tamen of-

1153 • •

,'

fensa excommunicatus debuit adbuc teneri. Eaproj^ter per prae-

sentia Yobis scripta mandamus, quatenus praedictum ducem districte

commoneatis, ut munitionem ipsam destruat et ab ipsius aedifica-

tione omnino abstineat; quod si monitis vestris obtem]3erare .negle-

xerit, in personam eius* excommunicationis et interdicti sententiam

publice innovetis et, donec digne satisfecerit, sententiam ipsam per

vestras parocbias observari firmiter faciatis. Data Laterani IXKal. Februarii.i

210, JEugenius III Richarclum ejnsco^nim Abrincensem acl sese evocat, ut

de electione abbatis S. Michaelis in Periculo maris veritatem cognosccU.

1) Bibl. publ. Abrinc. cod. 82 in folio praefixo man. s. xn'^;

2) Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 110 vo. Scripsit Martene.

1153 Eugenius episcopus servus servorumDei venerabili fratriR(ichardo)Febr. 17. Abrincensi^ episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Ad id,

quod fecimus de filio nostro E(ichardo) abbate S. Michaelis in pe-

riculo maris, tua maxime suggestio nos induxit. Quia vero, diversis

diversa nostris auribus suggerentibus, multo aliter ad nos plurimo-

rum relatione pervenit, quam tuis nobis litteris fuerit intimatum,

nostre voluntatis est, ut quam citius potes, nisi forte gravior causa

te detinet, nostro te conspectui representes, quatinus rei veritatem

ex ore tuo^ audire plenius valeamus. Datum B-ome apudS. Petrum

Xni Kalendas Martii.

211. Eugenius III Richarclo abhati S. Michaelis de Periculo maris pi'ae-

ciôit, ut una cum episcopo Abi"incensi de electione sua rationem

redditurus ad sese veniat.

1) Bibl. publ. Abrinc. cod. 82 in foKo praefixo man. s. xn^;

2) Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 111. Scripsit Martene.

\\r^^ Eugenius episcopus servus servorum dei dilecto filio E(ichardo)

Febr. 17. abbati S. Michaelis in periculo maris salutem et apostolicam bene-

" eius sup;plevi.^ mihi dedit L. Delisle V. I.

^ Abrincatensi 2.^ ex ore

tuo rei veritatem 2.^ mihi dedit Leop. Delisle V. L

^Scripta est liaec epistola post d. 30. lunii 1148, cf. JaiFe Eeg. ed. princ. 6441.

ETJGENn m EPISTOLAE 212 113

clictionem. Quoniam de tua electione diversorum ore diversa nostris 1 1 5.3

auribus ingeruntur, ut rei veritas nobis plenius elucescat, te ac êbr. 17.

venerabilem fratrem nostrum R(icbardum) Abrincensem episcopumad apostolice sedis presentiam decrevimus evocandos. Presentium

itaque tibi significatione mandamus, quatinus una cum ipso fratre

nostro apostolice sedi presentiam tuam non differas exbibere, ut,

quod inde rei veritas habet, pleniter cognoscere valeamus, et quodad salutem ecclesie pertinet, sufficientius pertractare. Datum Rome

apud S. Petrum XIII Kalendas Martii.

212. Eugenius III Hugoni archiepiseopo Senonensi et Alano episcopo

Autissiodorensi mandat, moneant Adam de Marchia, ne infra ter-

minos monasterii de Caritate castellum extruat.


Eugenius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1153

Hu(goni) Senonensi arcbiepiscopo et A(lano) Autissiodorensi episcopoJ^îlS.

salutem et apostolicam benedictionem. Rerum exitus discretus sa-

piensque metitus, longe ante venturis malis nititur obviare, Salo-

monis instructus verbo, qui ait: Sapiens videns malum declinat,

stultus autem transilit confidenter.i Dilectorum filiorum nostrorum,

Gr. prioris et fratrum de Charitate, transmissa nuper ad nos sug-

gestione pervenit, quod Adam de Marchia in burgo ipso infra ter-

minos a sanctae recordationis Paschali praedecessore nostro statu-

tos grandem munitionem contra voluntatem ipsorum construere ni-

titur, de qua ipsi monasterio maximum damnum potest processu

temporis provenire. Quoniam igitur, cum ad ius monasterii locus

ille pertineat, aequitatis rigor* suspectam ibi munitionem ab aliquo

construi invitis'' fratribus non permittit et, quod ad damnum eccle-

siae Dei et superbiam vitae pertinere videtur, pontificali debetur

studio inhiberi, per praesentia vobis scripta mandamus, quatenus

quam citius in unum convenientes ad locum ipsum pariter accedatis

et antedictum A., ne munitionem aut castellum ibi faciat, districtius

moneatis. Si summo superbiae vento inflatus aut aliqua, quam forte

i;i animo suo concipit, malitia instigatus in suo coepto duxerit per-

sistendum, ita eum censura ecclesiastica compescatis, ut saltem in-

vitus ab eo quod molitur abstinere cogatur. Datum Romae apudS. Petrum Idibus Maii.

*sic cocl.; an vigor legendum est?

^ con'exi ex ipsis, guod praeiet cod.

1 Proverb. 14,. 16.

LOEWENFELD, Epist. Pont. Rom. O

114 EuGENn ni epistolae 213

213. Eugenius III Nemausensem et Vivariensem episcopos eonstituit iu-

dices i7iter Baimmidum episcopum Uceticensem et Bertrandum jyio-

rem Gordanicensem..


1153 Eugenius episcopus servus servorumDei venerabilibus fratribus

lun. 28.A(lberto) Nemausensi et G(uillelmo) Vivariensi episcopis salutem et

apostolicam benedictionem. Fraternitatis^ vestrae literaSj quas no-

bis super causa, quae inter venerabilem fratrem nostrum E(vrardum)Ûzeticensem episcopum et dilectum filium nostrum B(ertrandum)

Grordanicensem priorem nobis delegantibus coram vobis" delegataest,

transmisistis, diligenter attendimus. Ceterum quod in causa ipsa

vestra fraternitas, prout rationis ordo suggerebat, procedere distulitj

nisi quia sedi apostolicae reverentiam exbibere in eius privilegiis

bumilitate debita voluistis, nobis plurimum displicet. Privilegia

enim non semper ius, quod non habetur, conferunt, sed babitum

conservant. Ea propter diutius expensis ac laboribus utriusque par-

tis paterna benignitate parcere cupientes, ad examen vestrum ean-

dem controversiam remittere dignum duximus fine debito terminan-

dam. Per praesentia scripta itaque vobis mandamus, quatenus pro

ipsis privilegiis, quae vobis super discussione ipsius controversiae

ostensa sunt, nuUatenus dimittatis, quin seposita omni appellatione

in eadem causa secundum iustitiam procedatis. Quod autem prae-

dictus frater noster Uzeticensis episcopus autenticas literas felicis

memoriae papae Innocentii opposuit, in quibus sicut accepimus con-

tinetur, donationes, concessiones, inbeneficiationes a E,aim(undo) Uze-

ticensi episcopo inutiliter factas, irritas esse, censemus, non debet*^

vos movere, si vobis est legitime probatum, quod in praesentia ipsius

papae ab eodem Raimundo episcopo restitutio ac donatio XV eccle-

siarum Grordanicensi priori facta fuerit et postmodum eiusdem prae-

decessoris nostri privilegio confirmata. Non enim quod suum erat

illicite donavit, sed quod alienum cognovit restituit. Praeterea de

uno privilegiorum antedicti fratris nostri nobis suggestum est, quod

post motam controversiam a nobis fuerit impetratum. Quod si

verum est, adversae partis iustitiam non debet imminuere seu retar-

dare. Datum Romae apud Sanctum Petrum IV Kalendas lulii.

^ Fraternitati c.^ C cod.

'^ nobis c."^

con-igendum videtur: censemus,

lioc non debere vos movere vel quod non debet vos movere.

ANASTASn IV EPISTOLAB 214 115

214. Anastasius IV Henrico duci Normanniae suh interdicti poena pâe-

cipit, ut Bichardo electo abbati S. Michaelis de periculo maris in

monasterium redire et regulariter ordinari permittat.

1) Bibl. publ. Abrin. cod. 82 in folio praefixo m. s. xn; mihi dedit

L. Delisle; 2) Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 111; descripsit

Martene ex ms. S. Mich. in peric. maris.

Anastasiiis episcopus servus servorum Dei dilecto in Cliristo 1153

iilio, nobili viro He(nrico) Normannie duci salutem et apostolicam lul. 31.

benedictionem. Quia omnis potestas a Domino Deo est, ab ipso

esse banc^, que tibi tradita est, bumiliter recognoscere debes.

Eecognoscere^ dicimus non ad elationem, sed ad bumilitatem, nec

contempnendo eius precepta, sed adimplendo." Hoc enim si fe-

ceris, et que nunc possides, retinebis et que adbuc a te longe sunt,

tue subiicientur ditioni. Sed quod rite*^ omnipotenti Deo penitus®

displicuisse te cognoscimus, nobis omnino displicere non dubites,

scilicet quod dilectum filium nostrum R(icbardum) abbatem S. Mi-

chaelis in periculo maris, qui a fratribus eiusdem loci concorditer

electus fuerat, ab ipso monasterio pro tua potentia expulisti et

.alium in loco eius intrudere praesumpsisti. Sane patrocinium et^

tutela ecclesiarum ad boc potestatibus secularibus commissa sunt^,

ut per eos^ ecclesie ab omni perturbatione et infestatione mundana

tueantur et defendantur, quatinus earum cultores quiete ac devote

regi celesti valeant militare. Tu autem te ipsum bostium^ effecisti

contra eius voluntatem, qui vere est bostium^, per quem nimirum,

qui non ingreditur, fur et latro procul dubio esse convincitur. Ne

igitur, dilecte in Domino^ fili, pro tanto excessu anime tue peri-

culum dampnationis et apostolice sedis indignationem incurras, per

presentia scripta nobilitati tue mandamus et paterne monemus^ ut

predictum filium nostrum E(icbardum), quem predecessor noster

sancte memorie papa Eugenius cognita veritate in abbatem, bene-

dici precepit et nos eiusdem sanctissimi patris nostri vestigia imi-

tando benedictionem ipsam ratam babuimus et ad suum monaste-

rium, in quo secundum Deum electus fuit, in pace redire et ipsum

regulariter ordinare permittas et nullam ei de cetero perturbatio-

nem vel molestiam inferas vel a tids bominibus inferri permittas."^

^ sane c. 2. ^recognoscere aiitem c. 2.

°impleiida c. 2. '^

omisit c. 2.

®plenitus c. 2.

^ ac c. 2. ^ est c. 2.^ lioc c. 2.

^ ostiiun e. 2.^ omi-

sit c. 2.^ et pat. mon. omisit c. 2.

"^ et ntillam — permittas omisit c. 2.

^ loh. 10, 1.

8*

116 AnASTASII IV EPISTOLAE 215

1153 Quod si nos, immo in nobis beatum Petrum exaudire nolueris, diu-

lul. 31. î^g pg^^j j^Qjj poterimus, quin super te et snper terram tuam ipsius

apostolorum principis gladium auctore Domino exeramus. DatumLateranis 11 Kalendas Aiigusti.

215, Anastasius IV Alienotxm ducissam Normannorum hortatur, moneat

virum, ut ab iniuriis in Riehardum electum S. Micliaelis in pe-

riculo maris abbatem desistat.

1) Bibl. publ. Abrinc. cod. 82 in fol. praefixo, man. s. xn»; 2) Bibl.

nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 112. Descripsit Martene ex ms.

S. Mich. de perie. maris.

1158 Anastasius episcopus servus servorum Dei dilecte in Christo

Iiil. 31. fiiie Alienor Normannorum ducisse^ salutem et apostolicam bene-

dictionem. Dilectus filius noster R(icliardus) abbas S. Michaelis in

periculo maris ad apostolice sedis clementiam veniens violenciam

et injuriam, quam a viro tuo Normannorum duce^ iam diu passus

est, et predecessori nostro sancte memorie pape Eugenio et nobis,

qui in locum eius disponente Domino subrogati sumus, plenius de-

monstravit. Cognoscentes itaque" ipsius causam iustitia et racione

fulciri, eum in abbatem predicti monasterii Deo auctore confirma-

vimus et illum'^, qui in locum eius per potentiam viri tui intrusus

fuerat, prestito iuramento, quod nostro deberet stare mandato, a

vinculo excommunicationis absolvimus et, ut ipsum abbatem de ce-

tero nuUatenus inquietare praesumat, ei sub debito ipsius iuramenti

precepimus. Quia ergo particeps mercedis existit, qui se bonorum

operuni exhibet adiutorem, per presentia scripta nobilitati tue manda-

mus, monemus et exhortamur in Domino, ut memorato viro tuo duci

diligenter et efficaciter suggerere studeas, quatenus abbatem ipsumad monasterium suum in pace redire et ipsum regulariter ordinare®

permittat et nuUam ei de cetero molestiam inferat vel a suis bo-

minibus inferri permittat. Quod si non fecerit, et nos iustitie

ipsius abbatis deesse non poterimus et antedicto duci timendum

erit, ne gravem propter hoc in se b. Petri sentiat ultionem. Datum

Lateranis II Kalendas Augusti.

^ mihi dedit Leop. Delisle V. III.^ duci c. 1.

'^

igitur c. 2.

^ ordinari c. 2.

^ Henrico.

As-ASTASn IV EPISTOLAE 216. 217. 218 117

216. Anastasius IV M. matri Henrici ducis Normanniae eadeon quae

sivperiore epistola scribit.

1) Bibl. publ. Abrinc. cod. 82 in folio praefixo, man. s. xn^;

2) Bibl. nat.Paris. ms. lat. 16992 fol. 112vo. Descripsit Martene

ex cod. S. Mich. de per. maris.

Anastasius episcopiis servus servorum Dei dilectae in Cliristo 1153

iiliae M, matri nobilis viri He(nrici) .Normannorum ducis salutem 1^1- ^l-

et apostolicam benedictionem. Dilectus filius noster K(ichardus) ab-

bas S. Michaelis in periculo maris cet. ut in praecedenti epistola.^

217. Anastasius IV Engebaldum archiepiscopum Turonensem iudicem

inter fratres S. Michaelis de perimlo maris et sorores S. Iidiani

de Prato constituit.

Bibl. publ. Abrinc. cod. 82 in fol. praefixo man. s. xn.'^

Anastasius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1154

H(engebaldo) Turonensi arcMepiscopo salutem et apostolicam bene- Apr. 8.

dictionem. Adversus moniales Sancti luliani de Prato dilectorum

filiorum nostrorum fratrum monasterii sancti Micbaelis de periculo

maris et B. presbiteri querelam nuper accepimus, quod de quibus-

dam oscbis, que sunt in feudo ipsarum, quarumdam decimarum me-

dietatem ipsis contra justiciam auferant. Nos igitur quoniam pati

nec possumus nec debemus, quod predicti filii nostri sua justicia

defraudentur, jper presentia tibi scripta mandamus, quatinus congruo

loco et tempore utramque partem tuo facias conspectui represen-

tari, rationibus undiqiie auditis et cognitis causam ipsam ita stu-

deas mediante iusticia terminare, ut jpredicti filii nostri pro defectu

iusticie iuste non debeant amplius murmurare, immo sub tuo exa-

mine suam se gaudeant justiciam recepisse. Dat. Laterani VI

IdusAprilis.

.218. Anastasius IV Burdegalensi et Turonensi archiepiscopis mandat, ut

ecclesiam S. Florentii Salmurensem et altare nuper constructum

dedicent ossaque S. Florentii in capsa argentea coUocent.

Bibl. nat. Paris. Coll. Anjou et Touraine 5 n. 1761 manu s. xvin.

Anastasius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fii-atri- 1154

bus G(aufi:edo) Burdegalensi et E(ngelberto) Turonensi arcbiepisco-^^^ ^.

* mihi dedit Leop. Delisle V. III. (lU"'' disei-epat hisee lectionibus : lin. 5

quam a praedicto filio tuo iam diu; lin. 10 filii; lin. 15 operum omissum est; lin. 16

memorato filio.^ mihi dedit Leop. Delisle V. III.

118 AnASTASII IV EPISTOLAE 219

1154 pis saliitem et apostolicam benedictionem. Monasterium Sancti Flo-

Mai 8.rentii, cujus corpus in ipso coenobio creditur esse reconditum, dile-

ctis filiis nostris, ipsius loci fratribus, nos suppliciter exorantibus,

facultatem tribuimus dedicandi et ipsius confessoris corpus in argen-

tea capsa, quae parata est, bonestius collocandi. Quocirca per prae-

sentia vobis scripta rogando mandamus. quatinus, cum ab ipsis fra-

tribus super boc fueritis requisiti, ad locum ipsum pariter accedatis

et tam ecclesiae quam etiam altaris noviter constructi dedicationem

soUempniter faciatis atque ossa praedicti confessoris veneratione de-

bita transmutetis, quatinus exspectantium de ipsa consecratione

devotio per vos maxime valeat Deo auxiliante compleri. DatumLaterani VIII Idus Maii.

219. Anastasius IV B. et B. archidiaconos Lauclunmses vitujperat, quod

post mortem episcopi hona et redditus episcopales in piropîos usus-

Gonverterint et expensas pro nova electione fccctas restituere reousent.

Bibl. nat. Paris. ColL Grenier 267 fol. 45 mami s, xvni.

1154 Anastasius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis R. et

Mail5. B. arcbidiaconis Laudunensis ecclesiae salutem et apostolicam bene-

dictionem. Ex Calcedonensi concilio cautum esse demonstratur, ut

episcoporum aliquo decedente de bonis ecclesiasticis nibil jênitus

imminuatur, sed omnia futuro antistiti reserventur.i De vobis autem

nuper, unde miramur, accepimus, quod, bonae memoriae Y.(?)2 quon-dam episcopo vestro viam universae carnis ingresso, bona et redi-

tus episGopales accipientes, sub obtentu nescimus cuius novae con-

suetudinis, ea vestris usibus nitimini applicare et expensas, quas

canonici vestri veniendo pro electione ad apostolicam sedem fecisse

noscuntur, de redditibus iUis eis restituere, sicut dicitur, recusatis.

Quod factum si veritate subsistit, quanto a sacris est canonibus

alienum, tanto requirendum est attentius et districtius emendandum.

Quocirca per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, qua-.

tenus restitutis concanonicis vestris expensis, quas ad sedem apo-

stolicam veniendo fecerunt, quidquid residuum fuerit tam de pla-

citis ac synodalibus quam de aUis redditibus ad episcopum perti-

nentibus, futuro antistiti reservetur, ne si aUter forte feceritis tam-

quam violatores sacrorum canonum et raptores bonorum episcopalium

debeatis, quod avertat^ Deus, condemnari. Datum Laterani Idibus Maii.

^ advertat c.

"- Can. XXII ap. Mansi VII. 367. '^

Hugo 1112—13, Barthol. 1113—51.

AlfASTASII IV ET HaDRIANI IV EPISTOLAE 220. 221 119

220. Anastasius IV Peiro archiepiscopo Narhonensi mandat, cogat fratres

Gordanicenses , ut compositionem ab ipso inter eos et monachos

Anianenses factam observent.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 19 fol, 173 manu s. xvn.

Anastasius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1154

P(etro) Narbonensi arcliiepiscopo saliitem et apostolicam benedictio- ^^^- 28.

nem. Post discessum C. et L.*^ canonicorum Valliscrosae, qui ad no-

stram praesentiam venerantj dilecti filii nostri B. Grordanicensis et

P. de Aspirano priores ad nostram praesentiam venientes contra eos

questi sunt nobis, quod diffinitionem, quam venerabilis frater E(ai-

mundus) episcopus et A. arcbidiaconus 'Magalonensis, Gruillelmus de

Montepessulano inter Anianense monasterium etP. E-aimundi eorum''

antecessorem utriusque partis consensu fecerunt et scripto firmarunt,

observare nuUatenus velint. Praeterea buUatas litteras praedeces-

soris nostri sanctae memoriae papae Eugenii in eadem causa tibi

transmissas nobis monstrarunt, in quibus fraternitati*' tuae manda-

tum est, ut diffinitionem ipsam firmiter faceres observari. Quiavero praedicti canonici conventionem ipsam nobis celarunt et me-

morati praedecessoris nostri mandatum nos convenit subsequi per''

praesentia tibi scripta mandamus, ut ad conventionem ipsam tenen-

dam eosdem canonicos pro® tui officii debito cogas. Datum Late-

rani IIII Calendas Decembris.^

221. Hadrianus IV. Bernardo archiepiscopo Tarraconensi et episcopis

quibusdam praecipit, ne fratribus RiinpuUensibus sacramenta dene-

gent eorumque monasterium a malefactoribus molestari patiantur.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 107 fol. 195'' manu s. xvn.

Adrianus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri- 1154

bus B(ernardo) Tarracbonensi archiepiscopo , Ausonensi^^ Elnensi^j Dec..23.

Gerundensi*, Barcbinonensi ^, Urgellensi ^, Ilerdensi'^ et Tortosensi êpi-

scopis salutem et apostolicam benedictionem. Praedecessores nostri

Eomani pontifices antiquis temporibus monasteriis, in quibus secundum

b. Benedicti regulam fratres digne Domino militabant, libertates

plurimas concesserunt et apostolicae sedis privilegio studuerunt eis-

dem monasteriis confirmare; de quorum numero EivipuUense mo-

"Jj nondistinctelegitur; &t addidi. ^ sic cod. °

firinitati c.'^ in c.

'^

per c.

^ Annus liquet ex privilegio maiore die 17 Nov. 1154 fratribus Anianen-

sibus dato, cf. novam Eegestorum editionem.^ Petro. ^ Artaldo. ^ Be-

rengario.= Guilelmo. "^ Bernardo. ' Guilelmo. ^ Gaufredo.

120 Hadriani IV EPiSTOLAE 222. 223

1154 nasterium dinoscitur extitisse. Et ideo per apostolica vobis scriptaDec. 23. mandamus, quatenus ecclesiastica sacramenta monacliis eiusdem

monasterii nuUatenus denegetis, cum eis liceat a quocumque epi-

scopo voluerint illa expetere et recipere sine aliqua pravitate. Prae-

terea niMlominus vobis mandamus, quatenus praefatum monaste-

rium a perversorum studeatis molestiis defensare, et fratribus in eo

commorantibus grata subsidia volumus ministretis. Datum B,omae

apud S. Petrum X Kalendas lanuarii.

222, Hadrianus IV episcopum Elenensem iudicem constiiuit inter fratres

Anianenses et ejnscojnim Biterrensem, super ecclesia de Valeliis liti-

gantes.Bibl. nat. Paris. ms. at. 13816 s. xvii fol. 80.

1155 Adrianiis episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Ele-

lau. 19. nensi episcopoi salutem et apostolicam benedictionem. Querelamdilectorum filiorum nostrorum Anianensis monasterii nuper accepi-

mus. Conquesti sunt siquidem nobis, quod venerabilis frater noster

Biterrensis episcopus- ecclesiam de Valeliis ipsis contra iustitiam

auferat. Sane nos eandem causam discretioni tuae duximus com-

mittendam, per praesentia tibi scripta mandantes, quatenus utram-

que partem congruo loco et tempore ante tuam praesentiam evoces

et, rationibus hinc inde diligenter auditis et cognitis, cui parti prae-

dicta ecclesia debeat iuste competere, aequitate media studeas dif-

finire. Datum Eomae apud S. Petrum XIV Kal. Febr.

Eadem de re scribit episcopo Biterrensi.

223. Hadrianus IV Magalomnsi, Agathensi, Lutevensi episcopis mandat,

ut inter canonicos S. Mariae Vallis-arosae et fratres Anianenses pacem

faciant.

Bibl. nat. Paris. 1) ms. lat. 12761 fol. 535 s.xvn; 2) Coll. Baluze

19 fol. 171; 3) ibid. 19 fol. 169.

1155 Adrianus episcopus servus servorum Dei venerabilibus ffatri-

lan. 23. bus Magalonensi ^, Agatbensi*, Lutevensi^ episcopis salutem et apo-

stolicam benedictionem. Venientes ad apostolicam sedem" duo

canonici ecclesiae S. Mariae de Vallecrosa, quorum alter naturae

iura in urbe persolvit, adversus monachos Anianenses querelamin nostris et nostrorum auribus^ innovarunt. Aiebant siquidem,

^ ad apostolicae sedis clementiam 3.^ nostras — aiiresl.

^ Artaldo. - Guillelmus. ^ Eaimundo. * Ademaro. ^ Petro.

HaDRIANI IV EPTSTOLAE 224 121

quod praedicti monaclii, ne plus quam septem fratres in con- 1155

ventu et ultra centum oves et capras in posito'' loco habeant, eis"

de voluntatis suae plenitudine interdicant; modis etiam aliis qui-

bus possunt eos infestare non desinunt et, quoniam emergentia

scandala de medio toUere volumus vobis, de quorum discre-

tione confidimus, controversiam ipsam discutiendam et debito fine

terminandam commisimus. Ideoque per praesentia vobis scripta

mandamus, quatenus infra'' unius mensis spatium, postquam prae-

sentia scripta receperitis'', utraque parte ante vestram praesentiam

evocata et rationibus hinc inde diligenter auditis et cognitis, ita

inter eos competenti moderamiiie studeatis pacifice convenire, ut

et isti possint libere Domino deservire'^ et praedictum monasterium

Anianense propter boc pati non debeat detrimentum. Quod si forte

clerici praedictae ecclesiae de Vallecrosa vocati a vobis vestro con-

spectui praesentare aut iam facta vel facienda a vobis compositione

stare noluerint, licet sint a nobis a suspensionis sententia absoluti,

extunc tamen eadem eos sententia religamus et tam diu senten-

tiam ipsam praecipimus inviolabiliter observari, donec alterum de

liis quae supra diximus adimplere cogantur.^ Praeterea nihilomi-

nus vobis mandamus, quatenus si aliquo interveniente occasione ali-

quis vestrum huic causae interesse non potuerit, duo ex vobis pro-

pter hoc nequaquam dimittant, quin^ nostrum mandatum sicut

supradiximus studeant adimplere. Datum Eomae ap. S. Petrum

X Kalendas Februarii.

224. Hadrianus IV fratrum Virsionensmm electionem de p"iore S. Ma-

ximini factam cassat. Praecipit, ut ex congregatione Gluniacensi seu

ex Maiori-monasterio aliuon sihi abhatem eligant.

- Bibl. nat. Paris. 1) Cartul. Virsion. ms. lat. 9865 s. xiifol. 2^;

2) ms. lat. 12691 fol. 103^. manu s. xvn.

Adrianus episcopus servus servorum Dei universo capitulo Vir- 1155

sionensis ecclesiae salutem et apostolicam benedictionem. Venien- '^^^- ^^-

tes ad nos quidam fratres vestri electionem, quam de priore sancti

Maximini feceratis, praesentibus nuntiis venerabilis fratris nostri

Bituricensis archiepiscopi,^ in nostro auditorio explicarunt. Super

împosito codd. ^ intra 2.

"^ve7'ia intra— receperitis desunt in cod. 3.

^ servire 3.®

cogantur. Dat. E. ap. S. Petrum 3., cetera desunt.^cod. 2 menda

lioc loco continet.

^Petri.

122 Habbiani rv epistolae 225

1155 qua CTim cliutius fuisset tractatum et eam invenissemus minus quamlan. 29. esset necessarium continere et extra formam a sanctis patribus

praefixam faisse utique celebratam, illam penitus infirmantes decre-

vimus omnino cassandam. Verum quoniam in pastoris absentia

plura enormia consueverunt ecclesiis provenire, per praesentia vobis

scripta mandamus, quatenus de Cluniacensi congregatione seu de

Maiori monasterio secundum beati Benedicti regulam studeatis vo-

bis de persona bonesta et in ordine monastico ac litterarum scien-

tia erudita patrem eligere et praeficere in abbatem, scientes quo-

niam non lioc ideo dicimus, quod liberam vobis velimus ulterius

electionem aufferre vel quominus processu temporis de vestro vel

alio claustro libere possitis eligere et secundum beati Benedicti

regulam vestrum monasterium ordinare. Data Romae apud S. Pe-

trum TV. Kalendas Februarii.^.

225. Hadrianus IV Eeoîensi ac Senonensi arcliiepiscopis mandat, ut Hen-

ricum comitem Trecensem ah iniuriis in monasterium Latiniacense

dehortentur.

Bibl. nat. Paris. Cartul. S. Petri Latiniac. scr. a. 1513. ms. lat.

9902 fol. ll^.

1155 Adrianus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus

Oct. 17. g.i Remensi arcbiepiscopo , apostolice sedis legato, et Senonensi^

archiepiscopo salutem et apostolicam benedictionem. Ad apostolice

sedis audienciam vestra noverit fraternitas pervenisse, quod dilectus

filius noster nobilis vir comes Henricus^ Latigniacensem ecclesiam

multimodis infestare presumit et ei non cessat^ plures injurias et

gravaniina irrogare. Redditus quoque ipsius ecclesie militibus in

beneficia dare disponit, unde contingit*', ut ecclesie Dei laicali vio-

lentia opprimantur et secularibus debeant subiacere^ pressuris.

Sicut etiam non^ debemus ita nec possumus mansuetudine susti-

nere ^ fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus,

quatenus, nisi praedictus comes iuxta commonicionem vestram ab

liuiusmodi duxerit praesumptione cessandum, in tota terra ipsius

auctoritate nostra divina proMbeatis officia celebrari. Datum Feren-

tini XVI Kal. Novemb.

* Febroarii 1. ^ cessas c.'^

sic scripsi jiro qm cod. ^ subacere c."^ non

addidi. ^ versus unus videtur lioc loco excidisse.

^ Samsoni. -

Hugoni.^Trecensis.

Hadrtani IV EPiSTOLAE 226. 227 123

226. Hadrianus IV episcopis Alemanniae, Siciliae (9) et Angliae de eis

scrihit, qui ecclesias vel ecclesiastica benefida a laicis accipiant.

Alia addit.

BM. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 123. Scripsit Martene.

Adrianus papa quartus. Omnibus episcopis per Alemanniam, 1156Siciliam et Angliam constitutis salutem et apostolicam benedictio- Febr. 5,

nem. In eminenti sedis apostolicae specula licet indigni disponente^

Domino residentes ad universum corpus ecclesiae nostrae mentis

aciem debemus extendere^ et quae ibi contra rationis ordinem com-

mittuntur, oportet nos ad statum rectitudinis revocare. Unde quo-niam in partibus vestris quosdam vitiorum sentos excrescere et

plura semina pravitatis cognovimus puUulare, praesentium vobis

insinuatione iubemus, quod eos, qui absque sui episcopi auctoritate

per manus laicas ecclesias et ecclesiastica beneficia ingredi non for-

midant, eos etiam, qui ad evitandam correctionem ad saeculi con-

fugiunt potestates et adversus ecclesiarum praelatos indignationemnituntur potentium provocare, nisi ab bis malignitatibus iuxta com-

monitionem'' nostram duxerint omnino abstinendum, anatbematis

nexibus, omni excusatione deposita, innodetis et ipsos tamquam ex-

communicatos et a Christi corpore, quod simoniaca baeresi quantumin ...." est poluisse noscuntur, pro tanta impietate praecisos tam-

diu faciatis ab omnibus evitari, quousque de tot excessibus petituri

suam studeant nobis praesentiam exbibere. Ad baec adiicientes

sub anatbematis interminatione statuimus, ne in toto regno benedi-

catur aliquis in abbatem aut in episcopum consecretur, nisi a fra-

tribus in ecclesia libere et absque denominatione laicae sit pote-

statis electus et electio ipsa examinata canonice sit et rationabiliter

approbata. Datum Beneventi Nonis Februarii. •

227. Hadrianus IV Hillino arcliiepiscopo Trevirensi aliisque episcopis

niandat, hortentur suh excommunicationis poena comitem Barensem,

ut injuriis in monasterium S. Michaelis desistat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 67 fol. 90.


bus H(illino) Treverensi arcbiepiscopo, apostolice sedis legato, S(te-Mart. 3.

pbano) Metensi, H(enrico) Tullensi et A(lberoni) Virdunensi episco-

^disponendo c.

^ communionem c.°

ille aut iste cim eorrectura; legen-

dum opinor ipsis.

124 HaDEIANI IV EPISTOLAE 228

1156 pis salutem et apostolicam benedictionem. Sicut filiorum nostro-

Mart. 3. ^^^j^ M(anegaudi) abbatis et monacliorum aecclesiae sancti Michaelis

transmissa nuper ad nos conquestione pervenit, nobilis vir Kainal-

dus comes de Bar, timore Dei postposito et reverentia sacrae reli-

gionis abiecta, ita eos persequitur et infestat, ut vix iam eis prae

illius et quorumdam aliorum persecutione supersit, unde simplex

ipsis valeat alimonia pervenire. Bona siquidem eorum tam per

se quam per advocatos et ministros suos diripere et bomines ipso-

rum indebitis exactionibus et angariis non desinit agravare, et

cum felicis memorie papa Eugenius predecessor noster quibusdamvestrum de illius redargutione scripta sua transmiserit, multo plura

et graviora mala eis postmodum, ut dicitur, irrogavit. In quo facto

vobis, qui regiminis locum in populo Dei tenetis, providendum una-

nimiter attentius et timendum, ne, si forte inpune ille tirannidem

suam super ecclesiam Dei diutius exercuerit, in periculum anima-

rum vestrarum debeat, quod avertat Dominus, redundare. Eapropterfraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatinus, dili-

gentia pontificali adbibita omnique remissione ac tepiditate cessante,

prefatum comitem districtius moneatis, ut supra dicto monasterio

inique ablata restituat, irrogata damna resarciat, ab eius mole-

stiis et depredatione desistat et bomines ipsius indebitis exactioni-

bus et servitiis aggravare de cetero non presumat. Si vero ammo-

nitioni vestre super bis decreverit obviandum, excommunicationis

eum vinculo innodetis et ad quemcumque locum devenerit, donec

presens fuerit, divina ibi probibeatis officia celebrari. Dat. Bene-

venti V. Non. Mart.

228. Hadrianus IV capitulo Andegavensi sGi-ihit, sese eonsuetudinem eius

in eligendis episcojns ohservatani penitus damnavisse.


1156 Adrianus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universo

Apr. 25. capitulo Andegavensi salutem et apostolicam benedictionem. Causa

super controversia de electione pontificis per appellationem karis-

simi in Cbristo filiii nostri regis Anglorumi ad presentiam nostram

delata et quibusdam de fratribus vestris pro eodem negotio ex

vestra parte directis, venerabilibus quoque fratribus nostris R(otrodo)

Ebroicensi et G(uilelmo) Cenomanensi episcopis et dilectis filiis

nostris E(oberto) abbate S.- Albini et Gr. decano S. Laudi ab

^ Henrici.

HaDRIANI IV EPISTOLAE 229 125

eodem rege transmissis in nostra presentia constitutis, ntrinsque 1156

partis allegationes audivimus et causam ipsam curavimus fine paci- ^P^- 25.

fico terminare. Quia vero eorundem nuntiorum aperta relatione

cognovimus, quod in ecclesia vestra talis consuetudo ab antiquis

temporibus inolevit, quod decedente in ecclesia vestra pastore tres

solebant pariter nominari, quorum unus per principem terre iuxta

eius beneplacitum consuevit assumi, cum buiusmodi consuetudo

rationi probetur modis omnibus esse contraria et a forma iuris pe-

nitus aliena, eam sub anathematis interminatione de communi fra-

trum nostrorum consilio apostolicae sedis auctoritate damnamus et

ipsam nullas vires obtinere in perpetuum proMbemus. Si quis vero

taliter fuerit contra decretum nostre probibitionis electus, omni modointerdicimus

,ut nuUus arcbiepiscopus seu episcopus ei presumat

manum imponere vel ipsum audeat in episcopum consecrare. Quodsi aliqua fuerit temeritate presumptum, consecratorem et consecra-

tum ab omni pontificali officio decernimus perpetuo deponendum;

qui vero ei tamquam episcopo presumpserit obedire, ipsum excom-

municationis vinculo statuimus innodandum. NuUi ergo bominum

liceat hanc paginam nostre institutionis infringere vel ei aliquate-

nus contraire. Si quis autem boc attentare presumpserit, indigna-

tionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum

eius se noverit incursurum. Datum Beneventi VII Kal. Maii.

229. Hadrianus IV episcopis quibusdam mandat, ut reliquiis S. Flwentii

in eapsa nova recondendis assistant et fidelihus ibi convenientihus

peccatorum remissionem indulgeant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Anjou et Touraine 5 n. 1761^ et 1792

manu s. xvin.


bus 'W(illelino) Cenomannensi, B(ernardo) Namnetensi, M(attbaeo)

êbr. 6.

Andegavensi et S(tephano) Redonensi salutem et apostolicam bene-

dictionem. Dilecti filii nostri Philippus abbas et monachi Salmu-

renses corpus B. Florentii, quod in eorum requiescit ecclesia, in cap-

sam novam studiosius praeparatam debita desiderant veneratione

transferri. Quocirca per apostolica vobis scripta mandamus, qua-

tinus, cum ab eisdem fratribus fueritis invitati, ad eorum ecclesiam

accedatis et praedicti Sancti reliquias in loco novo devotione con-

grua iuxta pium ipsorum fratrum desiderium recondentes convenien-

tibus ibi devotionis intuitu fidelibus christianis peccatorum suorum


1157 remissionem,

sicut convenire videritis, faciatis. Datum LateraniFebr.6. Ym i^^^ êbr.

230. Hadrianus IVMaUhaeum ducem Lothariiigiaegraviter reprehendit, quod

monasterium Bomaricense infestare non desinat^-

Autogr. mutilum in Bibl. nat. Paris. Fonds Eemiremont n. 26.

1157 Adrianus episcopus servus servorumDei dUecto filio nobili viro

lun. 3.M(attliaeo) Lotbaringie duci salutem et apostolicam benedictionem.

Quanto sac(rosancta) Eomana. ecclesia tibi contulit ampliora,

quanto magis se propitiam tibi ex]iibu(it et) clementem, tanto am-

plius ei deberes in omni bumilitate substerni nec deceret te adver-

sus eam vel membra ipsius calcaneum e(rigere et?) inferre iiiiu(riam

et) in eius dispendium prosilire. Si enim vicem gereres devoti filii

et fidelis, quo mater tua Eomana ecclesia (diu?)tius tecum agere

comprobatur et in quo negotia tua clementiori oculo intuetur, eo

curares attentius, eam modis omnibus b et eccle-

sias, que ad ipsius ius pertinere noscuntur, infestare nuUatenus at-

temptares. Meminisse siquidem'* qualiter pro

eo quod Romaricensi monasterio ad ius beati Petri specialiter per-

tinenti plura g(ravamina) excommunicationis olim

faisti vinculo innodatus. Sed nos quorundam precibus inclinati et

tibi tamquam filio et ei, de quo aliter quam acciderit cre-

debamus, deferre volentes, etiam in absentia tua ipsam sententiam

duximus relaxandam, confidentes utique, quod nostra abuti patientia

non deberes et beneficium tibi de apostolice sedis benignitate col-

latum occasionem se (et) materiam (mali)gnandi deberet

demere, non augere. Nunc autem sicut accepimus in contrarium

versum est quod c(redere)mus,, et secus accidit quam hactenus spe-

raremus. Prefatum enim monasterium infestare non desinis et eius

possessiones aufers (ta)ntaque ei et rebus suis gravamina ingeris,

perturbationes atque molestias (irro)gas, quod et tediosum audire et

l(amenta)b(ile est) referre. Ne igitur indignationem beati Petri et

nostram gravissime sentire debeas, nobilitati tue per apostolica

scripta precipiendo mandamus, quatinus de cetero ab eius infesta-

tione prorsus abstineas et advocatos eiusdem ecclesie abstinere com-

pellas nullaque (ip)s(i) vel rebus suis gravamina, nuUam inferas le-

^quatuor aut quinque verba hoc loco excideriifit ; inter alia supplendum videtur te vo-

l,uinus.

^ Vid. buUam eodem die datam ap. Jaffe Eeg. Pont. Eom. 6980.

Hadriani rv epistolae 231. 232 127

sionenij ita quod ulterius ad aures nostras repetita non valeat super 1157

h.oc querimonia pervenire. Alioquin timendum tibi pro certo erit,^™- ^/

ne in eandem anatliematis sententiam reducaris. Datum Laterani

TTT Nonas lunii.

231. Hadrianus IV archiepiscopis octo smhit, ut excommunicationis sen-

tentiam p'olatam. in eos, qui hona monasterii S. Diottysii invase-

7'int, ratam Jmheant fadantque observari.

Tabul. nat. Paris. Chartul. S. Dionysii s. xin., LL. 1156 fol. 98.

Adrianus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri- 1157—58

bus Bituricensi 1, Kemensi^, Senonensi^; Eothomagensi^, Burdega- Mai27,

lensi^, Cantuariensi^, Maguntino'^, Treverensi^ arcbiepiscopis salu-

tem et apostolicam benedictionem. In loco apostolorum principis

residentes omnibus ecclesiis et precipue locis religiosis attentius

providere debemus et bona eorum pro nostri officii debito ab ini-

quorum invasionibus studiosius defensare. Huius itaque considera-

tionis intuitu monasterium S. Dionysii, quod satis nominatum babe-

tur et celebre, propensiori cura in suis iusticiis fovere volentes,

fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus qui-

cunque in parocbiis vestris pro rebus ad idem monasterium perti-

nentibus ablatis vel pro iniuriis et dampnis illatis fuerint ab eis

rationabiliter excommunicati, excommunicationem ipsam vos ratam

babentes faciatis eam per vestras dyoceses inviolabiliter observari,

et si eos interim mori contigerit, donec que abstulerint reddantur,

eos cbristianorum sepulturam habere nuUatenus permittatis. DatumLaterani VI Kal. lunii.

232. Hadrianus IV episcopo Engolismensi mandat, iit priorem Bondnia-

censem de ecclesia Fontis Cohronae, Ar. de 0^'adu ahjudicata, in-

vestiat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 1231 fol. 72 manu s. xvn vel xvm.^

Adrianus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Engo- 1155-58

lismensi episcopo^ salutem et apostolicam benedictionem. Contro- Sept, 11.

^ In margine: PiSce extraite du ms. 687 de la bibl. Ottobonienne ; quo ex codice

regestum praebet FflugTc-Harttung,Iter italioum p. 254.

^ Petro. ^ Samsoni. ^Hugoni.

*Hugoni.

^ Godefrido. ^ Theo-.

baldo. ' Arnoldo. ^ Hillino. ^Hugoni.


1156—58 versiam, quae inter dilectum filium nostrum priorem de Eonciniaco

Sept. 11. qi ^ ^Q Q-radu super ecclesia de Fonte Coberone retroactis tem-

poribus vertebatur, venerabili fratri nostro Lemovicensi episcopo^

et abbati SoUemniacensi 2 commisimus audiendam et appellatione re-

mota fine debito terminandam. TJtraque vero parte in eorum prae-

sentia constituta, cum in ipsius examinatione negocii prior testes

vellet idoneos et sufficientes producere, memoratus Ar. ad nostram

audientiam appellavit. Sed iam dicti iudices, utriusque partis ratio-

nibus auditis et cognitis, testibus quoque sicut ex litteris eorundem

judicum manifeste comperimus diligenter examinatis et cum iura-

mento susceptis, praedicto priori ecclesiae investituram adiudica-

runt; ceterumque idem prior nondum est de ipsa ecclesia investi-

tus. Fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenusinfra viginti post susceptionem praesentium litterarum ipsum prio-

rem de praefata ecclesia postposita omni occasione investias. Si

vero presbiter, qui in eadem est ecclesia constitutus, duxerit contu-

maciter reluctandum, eum ab officio sacerdotali suspendas et in ipsa

ecclesia divina officia interdicas. Datum Viterbii III Idus Septembris.*

233. Hadrianus IV episcopo Engolismensi nuntiat, fratres Rominiacenses

in d. 18. Nov. ad sedem apostolicam appellasse. Episcopum aut re-

sponsalem eius ad se venire iubet.

Bibl. nat. Paris. Coll. Moreau 1231 fol. 71 manu s. xvn vel xvni.'^

1157—58 Adrianus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Engo-

Aug. 12. lismensi episcopo* salutem et apostolicam benedictionem. Sicut ex

relatione latoris praesentium manifeste cognovimus, priorem et mo-

nacbos de Ruciniaco pro controversia, quae super quadam ecclesia^

quae dicitur Fons Cobrona, et super gravaminibus , quae sibi irra-

tionabiliter inferantur, inter te et eos noscitur agitari, in proximis

octavis S. Martini ad sedem apostolicam appellasse. Nos autem, quia

iura sua in nuUo sibi minui volumus vel auferri, praesentium aucto-

ritate statuimus, ut res in eo statu, in quo antequam appeUatumesset permansisse dinoscitur, perseveret. Interim vero, si praedictos

adversarios tuos aut eorum nuncios ad nos venire contigerit, nul-

* In margine appositum est: Piece extraite du ms. 687 de la bibl. Ottobonienne ;

cf. Pflugh-Harttung, Iter ital. p. 25i.

^ Geraldo. ^ Geraldo. ^Pflugk-Harttung Iter p. 254 a. 1155 episto-

lara ascribit.*Hugoni.

HaDBIANI IV EPISTOLAE 234 129

lum a nobis responsum ante praedictum terminum reportabunt. 1157—58

Tua ergo intererit in constituto ipsorum super eadem causa per -^'^S- 1^-

te vel per responsalem tuum, recepturum et exbibiturum iustitiam,

nostro te conspectui presentare. Datum Viterbii 11 Idus Augusti.i

234. Hadrianus IV capiiulum Meldense vacantem praehendam cuilibet as-

signare vetat, antequam dimidiae praehendae integratae sinf.

Eeg. Alex. fragm. ep. 12 in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. K. 9. 17.

saec. xn fol. 111.'

Adrianus^ episcopus servus servorum Dei dilectis filiis uniyerso 1154—59.

capitulo Meldensis aecclesiae salutem et apostolicam benedictionem.

Ex suscepte dispensationis officio et cura compellimur et pastorali

sollicitudine provocamur, ad universum corpus ecclesie ita oculum

apostolice considerationis extendere'', ut ea, que in domo Dei irre-

gulariter sunt et minus rationabiliter instituta, corrigere debeamus

et ad statum rectitudinis revocare. Pervenit autem ad audientiam

nostram, quosdam in Meldensi ecclesia canonicos esse, quibus di-

midie prebende tantum sunt assignate, unde non eis suJEficienter

possunt necessaria corporis et vite subsidia ministrari. Nos vero,

quoniam universis Christi fidelibus et presprtim viris ecclesiasticis

in suis oportunitatibus ex iniuncto nobis officio compellimur provi-

dere, et que in aecclesia Dei minus rationabiliter ordinata sunt, nos

convenit ordinare, presentium auctoritate precipimus, ut prebende,

que de cetero in ecclesia ipsa vacaverint, ipsis canonicis, qui dimi-

dias tantum prebendas, sicut diximus, habere noscuntur, sine inter-

ruptione in integrum assignentur et inter eos equaliter dividantur,

quousque omnes prebendas contigerit integrari. Prohibemus autem,

ut nec vos nec eiusdem loci episcopus, quousque ipse prebende fue-

rint integrate, vacantem aliquam prebendam cuilibet concedere

presumatis. Quod si factum fuerit, vos assensum nullatenus pre-

beatis.

* exstendere c.

^ Haec epistola post eam, quae praecedit, scripta videtur. Pflugk-Harttungeam a. 1155 ascribit.

Êpistola haec quasi initium est controversiae super

praebenda Hervei canonici ortae, quae in 15 epistolis Alexandri HI, infra epp. 311,

312, 313,314, cet. vehementer agitatur; non est mirum igitur, eam in Eegistri

Alexandrini fragmento exstare.

LoEWENFELD, Epist. Pont. Rom. 9

130 HADBIAJSn IV EPISTOLAE 235. 236

235. Hadrianus IV episcopo et canomcis Parisiensibus jpraecvpit, ut archi-

diaconi eorum, si .necesse sit, ad monasterium Latiniacense causa

saaramentorum vel iudicii aceedant. Alia statuit.

Bibl. nat. Paris. Chart. S. Petri Latin. scr. a. 1513. ms. lat. 9902 fol. 11.

1167—59 Adrianus episcopus servus servorum Dei episqopo Parisiensii

Mart. 15. et canonicis eiusdem ecclesie salutem et apostolicam benedictionem.

Latigniacensis ecclesie homines gravem se queruntur molestiam

sustinere, quod sub alia seculari potestate positi pro cliristianitatis

misteriis seu iudiciis ad vestram, que sub diversa seculari potestate

est, ecclesiam venire coguntur, unde et nonnumquam personarumseu rerum suarum pericula incurrisse narrantur. Cum igitur que-

rela eorum iusta racione nitatur, equum nobis visum est, huius-

modi ab eis iniuriam submovere. Qua de re dilectionem vestram

scriptis presentibus ammonemus atque precipimus, ut arcbidiaconi

deinceps, quibus iter tucius est, per semet ipsos ad eandem villam

accedant et super eos, quodcunque soliti sunt, libere et canonice

exerceant, ne idem bomines occasione bac hostium periculis expo-

nantur. Illud etiam nos statuisse noveritis, ut quam diu ecclesia

vestra antistite caruerit vel cum episcopus praesens fuerit, secun-

dum decreti nostri tenorem, si ecclesiastica sacramenta pravitate

aliqua abbati Latigniacensi et fratribus denegaverit, a quolibet epi-

scopo maluerint eadem sacramenta debeant suscipere; neque enim

equum est, ut Dei servis ecclesiastica misteria subtrahantur. Preci-

pimus etiam, ut ecclesiae Latigniacensis monasterii, que sunt in

Parisiensi diocesi, libere sint et immunes a citrada et synodo ex-

ceptis parochiis videlicet de Cucuisna, de Monte Eunni et de Chis-

siaco. Datum Laterani Idus Martii.

236. Hadrianus IV clericis et laicis cet. et universis „in Argentia in

agricultura lahorantibus" scribit de decimis Raymundo archiepiscqpo

Arelatensi persolvendis.

Bibl. nat. Paris. 1) CoU. Baluze 88 fol. 26 maaii s. xvn; 2) ms.

lat. 12772 fol. 33 man. s. xvn.

1157—59 Adrianus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis tam cle-

Mail4. ricis quam laicis, monachis, hospitalariis, templariis et universis

in Argentia in agricultura laborantibus salutem et apostoKcam bene-

dictionem. Ex iniuncto nobis a Deo summi pontificatus officio fra-

1 Theobaldo.

Alexandbi in epistolae 237 131

tribus nostris episcopis in sua iustitia existimus debitores et eis 1157—59

cogimur iura sua illibata et integra conservare. Inde utique est^^^l^-

quod universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo m.an-

damus et mandando praecipimus, quatenus decimam, quam in tota

Argentia de fandis novarum terrarum praesentialiter laboratarum

aut imposterum laborandarum* venerabilis frater noster EaymundusArelatensis archiepiscopus in transactione, quam fecit cum Ildepbonso

Tholosano comite, sicut in scripto exinde facto^ contineturi, sibi"

retinuit, ei omni occasione et excusatione postposita persolvatis et

nuUa ratione eandem decimam vobis invito archiepiscopo retinere

aut aliquibus personis exsolvere praesumatis. Datum Laterani 11

Idus Maii.

237. Alexander III Catalaunensis ejpiscopi studium erga se et Romanam

ecclesiam laudat. De appellationibus in causis civilibus respondet.

B. canonici ex ecclesia Omnium Sanctorum eiecti causam ei de-

mandat.

Bibl. facultatis medicinae Montispessulanae ms. 315 s. xii fol 108 vo.'^

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1160

B(osoni) Catalaonensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. '-^^- ^-

Constitutus in presentia nostra E.. lator presentium sua nobis rela-

tione exposuit, quod, cum ad sedem apostolicam cum tuis literis

properaret, in quibus non modicum leticie de promotione nostra di-

ceris denotasse et nos, quod de appellationibus sit tenendum, consu-

luisse, per pravorum violentiam eedem littere fuerunt ei ablate;unde

nos super devotione ac fidei sinceritate, quam circa matrem tuam

Romanam ecclesiam et personam nostram habere dinosceris, in Do-

mino exultamus rogantes et monentes attentius, quatinus in unitate

ac fidelitate Eomane ecclesie ac nostra immobili firmitate consistas.

Nos enim personam tuam sincera in Domino caritate diligere volu-

mus et in tuis justis peticionibus exaudire. Super appellationibus

autem illarum causarum, que inter laicas personas vertuntur, frater-

nitatem tuam in hunc modum duximus instruendam, videlicet ut

non liceat civilibus personis in causa civili ante pronuntiacionemsentencie in vocem appellationis prorumpere. A qua scilicet sententia

vel postquam si forte infra X dies fuerit appellatum et infra unius

* dc recte 1 ; personaliter laboratarum aut laborandarum 2.^ sic 2 ; in scrip-

tis snis 1."^ sicut perperam in 1.

^ Mihi misib L. Delisle vir ill.

^ Instrumentum vide in Gall. Christ. I. Instr. 97.

9*

132 Alexandk.1 iit epistolae 238.. 239

1160 anni curricnlum, nisi evidens et manifesta necessitas impediveritjlan. 2.

appellans suam appellationem non fuerit prosecutus de cetero sen-

tentia ipsa juste prolata firmitatis robur obtineat. Preterea quo-

niam prefatus E. canonicus ecclesie Omnium Sanctorum se conqueritur

ab ecclesia ipsa violenter et absque rationabili causa ejectum fiiisse,

fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus abbatem

ejusdem ecclesie diligenter commoneas, ut illum, etiam si forte in

aliquo deliquisset, disciplina secundum beati Augustini regulam et

consuetudinem ordinis prescripte ecclesie servata, in sepe dictam

ecclesiam recipiat. lUos vero, quos istum verberasse constiterit,

nisi forte de mandato prelati sui boc fecerint, tam diu publice

denunties anatbematis vinculo innodatos, donec de tanto satisfacturi

excessu cum tuis litteris nostro se conspectui representent. Dat.

Anagnie IIII Nonas lanuarii.

238. Alexander III eremitarum quorundaon apud Foniem Qehardi viven-

tium subjectionem Maiori monasterio exhibitam confirmat.


1162 Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Roberto

Oct. 10. abbati Maioris monasterii eiusque fratribus salutem et apostolicam

benedictionem. Quemadmodum apostolicae sedis auctoritas babet

male acta corrigere, ita eiusdem est bene acta firmare. Pervenit

siquidem ad nos, quod quidam bomines de Fonte Gebardi in Ceno-

mannensi episcopatu babitantes, nomine Heremitae, sed nuUa eccle-

siastica etc. ut in epistola Evgenii III d. Bemis d. 16 Ap\ 1148, supra

n. 203. Datum Turonis VI Idus Octobris.

239. Alexander III compositionem inter episcopum Parisiensem et abba-

tem Golumbensem a Milone archipresbytero Mediolanensi et Osmundo

canonico Parisimsi factam confirmat.

Bibl. nat. Paris. Coll. Moreau 69 fol. 233 manu s. xvin,

1163 Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio Eogerio

Apr. 20. abbati Columbensis monasterii salutem et apostolicam benedictionem.

lustis petentium desideriis facilem nos convenit impertiri consensum

et vota, quae a rationis tramite non discordant, effectu sunt prose-

quente complenda. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis iustis

postulationibus grato concurrentes assensu compositionem, quae inter

Alexaisdri m epistolae 240 133

te et Mauricium Parisiensem episcopum super ecclesiam S. Grer- 1163

mani in Laia et capellam S. Aegidii cum parochia sua et omnibus Apr. 20.

ad praedictam ecclesiam sancti Germani pertinentihus, dilectis filiis

nostris Milone Mediolanensis ecclesiae arcHpresbytero et Osmundo

Parisiensi canonico mediantibus, rationabiliter facta est, sicut in auten-

tico scripto exinde facto ^ noscitur contineri, tibi et per te ecclesiae

tuae auctoritate apostolica firmamus et praesentis scripti patrocinio

communimus statuentes, ut nuUi omnino bominum liceat hanc pa-

ginam nostrae confirmationis infringere vel ei aliquatenus obviare.

Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, omnipotentis Dei in-

dignationem et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se nove-

rit incursurum. Datum Parisius XII Kalendas Maii.

240. Alexander III universis regni Francorimi fidelihus, qui ad ecclesiam

8. Germanide Pratis a sese consecratam a die 21 m. Apr. usque ad

d. 19 Maii accesserint, indidgentiam promittit Addit de anniversario

dedicationis die.

Autogr. in tabul. nat. Paris. L. 230 n. 18.

Alexander episcopus servus servorum Dei universis Dei fideli- 1163

bus per regnum Francorum constitutis salutem et apostolicam bene- Apr. 22.

dictionem. Certum est et multarum scripturarum testimonio com-

probatum, qualiter beato Petro celorum regni clavigero dominus et

redemptor noster Christus Ihesus ligandi atque solvendi plenamtribuit potestatem illis precipue verbis, quibus locutus est dicens:

„Tu es Petrus et super hanc petram hedificabo ecclesiam meam, et

quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in celis, et quod-

cumque solveris super terram, erit solutum et in ceHs."^ Hanc ean-

dem potestatem cunctis successoribus eius ab eodem Redemptorenostro fuisse coUatam, a nuUo, qui sacrarum habeat inteUigentiam

scripturarum, credimus ignorari. Ex ea itaque potestate nobis, qui

in beati Petri cathedra licet indigni successimus, a domino Ihesu

Christo concessa, cum ecclesia S. Grermani Parisiensis, que proprie

•ad ius sacrosancte Romane ecclesie pertinet, munus dedicationis im-

pendimus ^, de communi fratrum nostrorum episcoporum et cardi-

nalium consilio unum annum de iniuncta penitentia cunctis dei fide-

libus a die dedicationis usque ad octavas pentecostes illuc causa

1 Vide GaU. Christ. VIII Instr. p 338. ^ Matth. 16, 18 et 19. ^ Die

21 Apr., vid. Jaffe Eeg. Pont. Eom. p. 691.

134 Alexandri ni epistolae 241. 242

1163 devotionis euntibus relaxavimus et his, qni in anniversario ipsius de-

Apr. 22. dicationis die et tribus diebus sequentibus illuc accesserint, viginti

dies iniuncte penitentie nichilominus indulgemus, universitatem ve-

stram monentes et exbortantes in Domino, quatinus ita corde con-

trito et humiliato ad eundem locum annis singulis accedatis, ut non

alia quam sola devotionis causa illuc accedere videamini et ab

omnipotente Domino vestrorum mereamini indulgentiam delictorum.

Datum Parisius X Kal. Maii.

241. Alexander III Anibmnensi episcopo et deeano mandat, inducant fra-

tres Maioris-monasterii in possessionem deeimae de Millemrt, Petro

abbati S. Richarii abiudicatae.

Bibl. nat. Paris, Coll. Moreau 72 fol. 56^ manu s. xvm.

1163 Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri

Nov. 2,T(heoderico) episcopo et dilecto filio E(adulfo) decano Ambianensi

salutem et apostolicam benedictionem. Cum causa, quae inter di-

lectos filios nostros abbatem i et fratres Maioris monasterii et ab-

batem^ S. Richarii super duabus partibus tertiae partis decimae

de Millecurt vertebatur, legitime fuisset sub vestro examine venti-

lata, vos auditis hinc inde rationibus et plenius intellectis, posses-

sionem duarum illarum partium salva quaestione proprietatis prae-

dictis Maioris monasterii fratribus adiudicavimus. Ideoque discre-

tioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatinus eos aucto-

ritate nostra in possessionem inducere minime differatis et faciatis

eos partes illas quiete et pacifice possidere. Datum Senonis IIII

Nonas Novembris.^

242. Alexander III fratribus Latiniacensibus significat, nec se nec suc-

cessores suos auri unciam ab eis exacturos esse, quani semndum

libros apostolicos annuatim solvere debuerint.

Bibl. nat. Paris. Chart. S. Petri Latiniac. scr. a. 1513. ms. lat. 9902

fol. 12.

1163-64 Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Hu(goni)Oct. 11. abbati et fratribus Latigniacensis monasterii** salutem et apostoli-

^ monasterii addidi.

^ Eobertum. ^ Petrum. ^ Tabula haec iastrumento Theoderici

a. 1163 inserta est.

Alexandei ni epistolae. 243 135

cam benedictionem. InYento in quodam scripto librorum nostrorum, 1163—64

qnod Lateranensi palacio ecclesia vestra singulis annis unciam de- ^^^- 11-

beret anri persolvere, ab universitate vestra censum ipsum exegi-

mus. Sed tamen nobis respondistis, nec in vestra memoria esse nec

aliqua vos inde scripta habere, quod idem census ab ecclesia vestra

Eomane ecclesie consueverit ex condicione persolvi. Unde cum

venerabilis frater noster B(ernardus) Portuensis episcopus et dilectus

filius noster Henricus SS. Nerei et Achillei presbyter cardinalis per

monasterium vestrum nuper transirent, quidam de maturioribus et

antiquioribus fratribus in presencia eorum hoc ipsum parati fuerunt

jurare. Quia igitur Romana ecclesia numquam consuevit exigere sed

potius rogare, ut alias ecclesias sibi faceret censuales, vos et eccle-

siam vestram ab huiusmodi exactione absolvimus et, ut neque nobis

aut successoribus nostris, nisi forte de propria voluntate et bene-

placito vestro procederet, hunc censum de cetero ab ecclesia vestra

exigere liceat, presenti scripto censemus. Datum Senonis V Idus

Octobris.

243. Alexander III fratribus Gemundensibus praecipit, ut in monasterio

altare &rigant ad memoriam sepultorum in ecclesia S. Petri a Wil-

lelmo Ernaudi occasione comersionis Axemarii fratris coneessa.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12773 fol. 159, cop. c. a. 1681.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati 1163—64

et fratribus Gemundensibus salutem et apostolicam benedictionem. ^^^- ^-

Quoniam sicut accepimus Willelmus Ernaudi, qui in conversione

Azemarii fratris sui ius, quod habebat in ecclesia S. Petri de Ma-

zeris, cum eo pariter monasterio vestro concessit, votum et deside-

rium gerit, ut pro altari iUius ecclesiae, quod ibi destitutum relin-

quitur, in eodem monasterio vestro altare aliquod construatur, in

quo memoria eorum, qui in cemeterio praedictae ecclesiae conqui-

escunt, per succedentia tempora celebretur, monemus attentius uni-

versitatem vestram atque mandamus, quatenus eius laudabili voto

in hac parte studiosius annuentes pro altari illo aliud altare in

praedicto monasterio vestro studeatis erigere, in quo memoria illo-

rum, qui illic requiescunt, specialiter debeatis in posterum celebrare.

Datum Senonis IV Non Decembris.

136 AlEXANDRI III EPISTOLAE 244. 245

244. Alexander III episeopo et capitulo Aurelianensi significat, Gilonem

militem duas ecelesias in m,anibus suis refutasse et ecclesiae eorum

dimisisse.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 78 fol. 14. Descripsit Steph. Baluzius

anno 1667.'^

1164 Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri epi-

lul. 20. scopoi et dilectis filiis universo capitulo ecclesiae sanctae Crucis

Aurelianensis salutem et apostolicam benedictionem. Quociens ali-

qua digna memoria ad apostolicae sedis praesentiam perferuntur,

iustum est et rationi conveniens, quod ea literarum fidei commen-

dentur, ut babeat secutura posteritas, quid de gestarum rerum te-

neat veritate. Inde est quod universitati vestrae praesentium signi-

ficatione volumus innotescat, quod dilectis filiis nostris Herberto

ecclesiae vestrae arcbidiacono,

Guarino arcMpresbytero et Grilone

milite de Loriaco in nostra praesentia constitutis post multam com-

monitionem nostram idem Grilo de Arebracliio et de Loriaco eccle-

sias, quas ex prava et antiqua illa consuetudine iure bereditario

possidebat, libere et absolute in nostris manibus refutavit et uni-

verso iuri, quod in eis se habere dicebat, penitus abrenuncians

ipsas tactis coram nobis sacrosanctis evangeliis abiuravit et liberas

in posterum ecclesiae vestrae reliquit. Datum Senonis XIII Kal.

Augusti.

245. Alexander III clero et populo Compendiensi p"aecipit, ut res mona-

sterii alienatas reddant aut, quos habere eas cognoverint, ahhati in-

dicare studeant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 72 fol. 3. Scripsit Dom Grenier.

1163.65. Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universo

Apr. 11. clero et populo Compendiensibus salutem et apostolicam benedic-

tionem. Pastoralis soUicitudo, quam ex divinae dispositionis arbitrio

gerimus, monet nos multipliciter et bortatur ita de statu univer-

sarum ecclesiarum satagere, quod sub provisione nostra nuUam

possint iacturam in rebus suis vel detrimentum aliquod sustinere.

Nostris siquidem auribus noveritis intimatum, quod quidam vestrum

casulas, libros, privilegia et alia pretiosa ornamenta Compendiensis

ecclesiae abbati et fratribus ipsius ecclesiae subcelare non dubitant

* „Ex chartulario vetere ecclesiae Aurelianensis, uM epistola num. XXYIII

signata erat."

^ Manassae.

ALEXANDKI III EPISTOLAE 246. 247 137

et ab eadem ecclesia alienare. Unde qiiomam quanto praefata ec- 1163. 65.

clesia ad ius et proprietatem beati Petri et proyisionem nostram -^P^- H--

specialius spectat, tanto attentius nobis providendum imminet et

soUicite cogitandum, ne bona sua distrabantur,universitati vestrae

per apostolica scripta mandamus, quatinus omni occasione et excu-

satione cessante, quicumque vestrum de praedictae ecclesiae tbe-

sauro aliqua babent, reddere non postponant et illos, quos babere

cognoverunt abbati et fratribus praefatae ecclesiae studeant plenius

iudicare, alioquin noverint se, quicumque babuerint et reddere recu-

saverint, auctoritate apostolica excommunicationis vinculo innodatos.

Datum Parisiis III Idus Aprilis.

246. Alexander III episcopo Parisiensi mandat, moneat canonicos suos,.

ut in eligendo decano tandem conveniant.

Autogr. in tabul. nat. Paris. L. 230 n. 28*.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1165

M(auritio) Parisiensi episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Apr. 21.

Ex relatione tua iam plerumque et etiam cum in terra presentes

essemus agnovimus, quod canonici ecclesie beati Marcelli, que de-

cano vacare dinoscitur, non possunt in aliquem convenire, quemsibi debeant in decanum preficere. Unde nos utilitati eiusdem ec-

clesie ex officii nostri debito providere volentes, fraternitati tue

per apostolica scripta mandamus, quatenus eosdem canonicos cumomni diligentia studeas convenire, ut in aliquam personam litteratam,

idoneam et bonestam pari voluntate coriveniant. Quod si efficere

forte noluerint, electionem, quam maior et sanior pars capituli de

aliqua persona idonea bonesta et litterata fecerint,tu omni appel-

latione cessante ratam babeas et eam studeas confirmare. Quodenim tu exinde feceris, nos auctore Domino ratum et firmum babe-

bimus. Dat. Stampis XI Kal. Maii.

247. Alexander III archiejnscopo Narhonensi et episcopo Mccgalonensi man-

dat, ut quosdam fratrum Vallis-magnae, qui claustro relicto uxores

duxerint, in mx)nasteriitm redire iubeant:

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12770 s. xvn. fol. 138

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri- 1165

bus Narbonensi arcbiepiscopoi et Magalonensi episcopo^ salutem Aug. 2.

et apostolicam benedictionem. Ex transmissa relatione dilectorum

^ Pontio. ^ lohanni.

138 AliEXAJjTDEI in EPISTOLAE 248

1165 filiorum nostrorum abbatis^ et fratrum monasterii de Valle magnaÂug. 2. ]2obis est insinuatum, quod quidam parrochianorum vestrorum, post-

quam eorum sunt religionem professi, retro respicientes iterum ad

seculum redierint et uxores acceperint. Unde quoniam regni coe-

lestis aptitudinem meretur^ amittere, qui tamquam canis ad vomi-

tum rediens^ anteriora post terga noscitur reiecisse, fraternitati

vestrae per apostolica seripta mandamus, quatinus omnes parro-

chianos vestros, quos supradictorum fratrum babitum suscepisse

constiterit et in eodem monasterio professionem'' fecisse, ad eos relicto

seculo postposita dilatione redire commoneatis et districtius com-

pellatis. Quos si monitis vestris obtemperare contempserint, eos

excommunicationis sententia feriatis. Datum apud Montempessula-num im Non. Augusti.

248. Alexander III arehiepiscopo Narhonensi eitisque suffraganeis man-

dat, ne a parochianis suis homines feria quadam in villa Ania-

nensi convenientes iniuriis afflci patiantur.


1165 Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri-

Aug. 6. bus Narbonensi* archiepiscopo et universis eius suffiraganeis salu-

tem et apostolicam benedictionem. Ex commisso nobis officio curare

debemus et soUicitudinem gerere, ut res ecclesiasticae et eorum

iura in sua integritate serventur nec qualibet faciente malitia uUa-

tenus minuantur. Dilecti autem filii nostri abbas^ et firatres Ania-

nensis monasterii quandam feriam in villa Anianae solent annuatim

habere, ad quam multi de diversis partibus tempore constituto con-

veniant. Unde nos eorundem abbatis et fratrum devotione pariter

et postulatione inducti et ipsius monasterii ampliationi et indemni-

tati ferventius intendere cupientes, fraternitati vestrae per aposto-

lica scripta mandamus, quatenus universis parochianis . vestris sub

districtione anathematis generaliter inhibeatis, ne quoslibet eorum

ad praescriptas ferias*' venientes in eundo vel redeundo impediant

aut aliquam inuriam vel molestiam audeant irrogare. Quod si quis

eorum attemptare praesumpserit, malefactorem ipsum, nisi a vobis

commonitus ablata omnia cum integritate restituat, de iniuriis et

damnis illatis debite satisfaciat et personas liberas absolutasque

^ merentur cod. ^sic saîpsi ^ro petitioneia eod. '^

sic cod.

Êrniengaxidi.

* hodie VaUemagne, ord. Cist. naon. dioec. Agathensis.^ Cf. Proverb. 26, 11. * Pontio. ^ Eaimnndus.

Alexandbi m epistolae 249. 250 139

dimittat, anatliematis vinculo innodetis et sententiam illam usque 1165

ad dignam satisfactionem firmiter observetis. Si vero alicuius castri -^^S- ^-

dominus in rebus euntium et redeuntium rapinam commiserit et a

vobis vinculo anathematis innodatus non resipuerit, castrum ipsum,

ad quod rapina devenit, usque ad plenariam satisfactionem inter-

dicto subiicere nuUatenus diiferatis. Datum apud Montempessu-lanum VIII Id. Augusti.

24:9. Alexander III concordiam inter capitulum Aurelianense et Bainal-

dum^ de Craciaco factam con-firmat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 78 fol. 15. Descripsit Baluzius a. 1667."

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis capitulo1167—69

ecclesiae sanctae Crucis Aurelianensis salutem et apostolicam bene- ^^^- ^^-

dictionem. Iniunctae nobis amministrationis officio et pontificalis

sollicitudinis debito commonemur, ut ea, quae compositione vel iu-

dicio sunt terminata, apostolicae tuitionis munimine roboremus et

perpetuae firmitatis robore fulciamus. Eapropter vestris iustis po-

stulationibus gratum impertientes assensum compositionemj quaeinter vos et Rainaldum de Craciaco super quibusdam consuetudi-

nibus, quas idem E,. in terra ecclesiae vestrae de Maziaco require-

bat, mediante venerabili fiâtre nostro P(etro) Bituricensi archiepi-

scopo de beneplacito et assensu utriusque partis facta est et data,

hinc inde fide firmata, sicut in autenticis scriptis exinde factis con-

tinetur^, auctoritate apostolica confirmamus et, ut futuris tempori-

bus inviolabiliter observetur, eam praesentis scripti patrocinio com-

munimus, statuentes, ut nuUi omnino hominum liceat, hac paginamnostrae constitutionis inMngere vel ei aliquatenus contraire. Si

quis autem hoc attemptare praesumpserit, indignationem omnipo-tentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit

incursurum. Datum Beneventi XVIIII Kal. lanuarii.

250. Alexander III episcopo Meldensi mandat, ut Hu. et Simonem mili-

tem ab injuriis in monasterium Latiniacense dehmietur.

Bibl. nat. Paris. Chart. S. Petri Latiniac. scr. a. 1513. ms. lat.

9902 fol. 13.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Mel- 1168—69

densi episcopo^ salutem et apostolicam benedictionem. Dilectus Apr. 1.

*„Ex chartul. vetere eccl. Aurelian., ubi epistola num. XXX. signata erat."

^ Vide instrmn. in Coll. Baluze 78 fol. 94.^Stephano.

140 Alexandei in epistolae 251

1168—69 filius noster Latigniacensis abbasi transmissis nobis litteris intima-

Apr. 1.yit, quod Hu. de Valleogrinosa ei quandam yillam perturbat, Simon

vero miles medietatem reddituum, quam debet babere in domibus

suis in nundinis iam dicto abbati et ecclesie illicite subtrabere non

veretur. Quia igitur in eo sumus officio providente Domino consti-

tuti, ut sacris Dei ecclesiis iura sua illibata et integra conservemus,fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus prefatos

viros commoneas et districte compellas, ut abbati et ecclesie sue

villam et redditus libere et quiete dimittant et nuUam deinceps

super bis molestiam vel gravamen infligant vel in presentia tua,

quid iuris se in bis babere confidunt, plenam exinde iusticiam ex-

bibeant. Quod si mqnitis tuis obtemperare noluerint, eos absque

appellacionis remedio ecclesiastica censura percellas. Preterea nobis

insinuatum est, quod Disol miles lobanni de Bambicio nemus quod-

dam, quod ad** censum quinque solidorum ab ecclesia Latigniacensi

tenebat, irracionabiliter abstulit et ecclesiam Latiniacensem debito

censu fraudavit. Ideoque discretioni tue presencium auctoritate in-

jungimus^, ut predictum militem*' ad nemus Latigniacensis ecclesie

prefato lobanni reddendum vel ad iusticiam exbibendam instanter

moneas et omni districtione^ compellas. Alioquin si neutrum ad-

implerenoluerit^ eum remoto appellationis remedio vinculo excom-

municationis astringas. Datum Beneventi Kal. Aprilis.

251. Alexahder III monasterii Qiiadragintensis a baseulis et hrdbantio-

nibus vehementer attriti possessiones quolihet titulo alienari vetat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Doat 58 fol. 134. cop. a. 1668,

1168—69 Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis P(etro)

Apr. 5. abbati et fratribus monasterii sanctae Mariae de Quaranta salutem

et apostolicam benedictionem. Cura et soUicitudo universaUs eccle-

siae, quam disponente Domino gerimus^ nos admonet propensius

et bortatur paci et utiUtati ecclesiarum diUgenti studio intendere

et earum indemnitati propensiori dUigentia providere. Quia igi-

tur propter gravissimam persecutionem basculorum et braban-

tionum res monasterii vestri plurimum dissipatae sunt et vebe-

menter attritae, nos eius damnis et aerumnis manu soUicitudinis

subvenire volentes autoritate apostoUca sub interminatione anatbe-

'^ a cocl.îDJungemus c.

" miles c."^ constrictione c.

" noluerint e.

^Hugo.

Alexandri m epistolae 252 141

matis prohibeinus, ne quis bona vel possessiones praedicti mona- 1168—69

sterii pignori supponere vel quolibet titulo alienare nisi causa me- -^P^- ^-

liorandi praesumat. Hi autem, qui possessiones ipsius monasterii

in pignore accipere aut emere praesumpserint, eadem poena plec-

tantur et ipsa emptio vel alienatio, si facta fuerit, irrita penitus

habeatur. Praeterea salvitatem monasterii infra certos terminos et

antiquos constitutam et ab antiquis retro temporibus usque ad baec

ipsa observatam apostolici scripti munimine roboramus. Ecclesias

quoque et possessiones, quas monasterium vestrum in praesentiarum

legitime possidet aut in futurum justis modis Deo parante poterit

adipisci, vobis et eidem monasterio nihilominus confirmamus, sta-

tuentes, ut nuUi omnino bominum liceat banc paginam nostrae con-

firmationis infringere vel ei aliquatenus contraire. Si quis autem

boc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et bea-

torum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.

Datum Beneventi Nonas Aprilis.

252. Alexander III capituli Aurelianensis statutum confirmat, ut nullus

canonicorum, nisi fuerit in servitio assiduus, ultra 25 solidos de

henefidis annuatim recipiat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze t. 78 fol. 13^. Descripsit Steph. Balu-

zius a. 1667.'^

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis decano 1168-69

et capitulo Aurelianensi salutem et apostolicam benedictionem. Pro l^'^- ^^-

ecclesiarum incremento pariter et augmento soUicite debemus sat-

agere et eorum rationabiles constitutiones et consuetudines conser-

vare. Suggestum est siquidem nobis, quod in ecclesia vestra com-

muniter est statutum, ut nuUus canonicorum vestrorum de beneficiis

ecclesiae ultra XX et V solidos annuatim recipiat, nisi qui fuerit

in eiusdem ecclesiae servitio assiduus. Quam utique constitutionem

salvis praebendis, quas in eadem ecclesia Cluniacense monasterium

aut alia religiosa domus antiquitus habuit, ratam et firmam haben-

tes, eam auctoritate apostolica confirmamus et robur de cetero per-

•petuae firmitatis tenere sancimus, statuentes, ut nulli omnino ho-

minum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel

ei aliquatenus contraire. Si quis autem hoc attemptare praesum-

pserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli

apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Beneventi 11 Kal. lulii.

*„Ex chartular. vetere eccl. Aurelianens., ubi epistola num. XXVII signata erat."

142 Alexandki m epistolae 253

253. Alexander III episcopo et canomds Lemovicensibus praecipit, ut

populum episcopatus non solum ecclesiam cathedralem sed etiam

monasterium S. Martialis annuatim visitare cogant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12746 fol. 398 s. xvu.

1171—72 Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri epi-

Itin. 20. scopo^ et dilectis filiis canonicis Lemovicensibus salutem et aposto-

licam benedictionem. Conquerentibus nobis dilectis filiis nostris

abbate^ et fratribus sancti Martialis Lemovicensis accepimus, quodcum populus vestri episcopatus ex institutione beati Martialis usquead tempora tua, frater episcope, ecclesiam vestram et monasterium

praedictorum fratrum consueverit annis singulis visitare, tu institu-

tione illa non sine detrimento monasterii iamdicti mutata praedicto

abbati et multis aliis contradicentibus, statuisti, ut in singulis eccle-

siis eiusdem episcopatus earum parrochiani semel in anno conve-

niant et quisque domus annis singulis" tibi denarium solvat. Si

quis autem denarium taliter tibi solvere contradixerit, usque ad

eius solutionem anatbematis sententia coercetur. Quoniam ergo

praescriptum monasterium ex mutatione illius institutionis se con-

queritur oblatione spoliatum, nos iuri et indemnitati ipsius mona-

sterii providere volentes authoritate vobis apostolica prohibemus, ne

de cetero populum ipsius episcopatus in singulis ecclesiis congre-

gari faciatis, sed secundum institutionem sancti Martialis et

consuetudinem Gallicanae ecclesiae eundem populum ecclesiam ve-

stram et idem monasterium occasione et appellatione cessante an-

nuatim visitare cogatis, sicut usque ad tempora tua, frater episcope,

eandem ecclesiam et monasterium visitare solebat. Si vero prae-

ceptum nostrum in his contempseritis adimplere, noveritis nos vene-

rabili fratri S.^ archiepiscopo Bituricensi in mandatis dedisse, ut

institutionem, quam tu, frater episcope, de novo fecisti, nostra et sua

authoritate rescindat et institutionem antiquam per episcopatumvestrum appellatione remota suscipi faciat et inviolabiliter obser-

vari, universo populo sub anathematis interminatione praecipiens,

ut secundum antiquam institutionem vestram et praetaxatum mona-

sterium studeant de cetero sine contradictione qualibet visitare.

Porro si vos impetus quoslibet^ praestiteritis, quominus antiqua in-

stitutio in his recipiatur et observetur, sive archiepiscopus Bituri-

censis aut presbyteri vel alii clerici in suis ecclesiis praesumpserint

*singulis addidi. *

impetui • quodlibet c.

^ Geraldo. * Petro.^Stephano, a. 1173 mortuo.

ALEXAlirDIM m EPISTOLAE 254. 255 143

de cetero contra eandem cons.uetudinem populum congfegare, in vos 1171—72

et in ipsos propter lioc authoritas apostolica dure et aspere . . .^™- ^^-

proponat** animadvertere. Datum Tusculani XII Kalendas lulii.

254. Alexander III consuetudines , quas Teudo de Mrmitate in villa

„MarisiaGus" habuerit et monasierio S. Genovefae remiserit, a quo-

quam exerceri vetat.


Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Hugoni 1173—74

abbati et fratribus sancte G-enovefe salutem et apostolicam bene- l^- 2°-

dictionem. Contiaetur in scripto quodam, quod bone memorie Hen-

(ricus) quondam Francorum rex fecisse dinoscitur, quod Teudo de

Firmitate, que appellatur Urcba, coram eodem rege pravas consue-

tudines, quas in villa apostolorum Petri et Pauli et sancte Geno-

vefe, que Marisiacus nominatur, babebat, ecclesie vestre remisit.

Inde est quod nos precibus vestris inducti et officii nostri debito

provocati, quod super Hs coram prefato rege factum est, ratum

habemus et firmum et id auctoritate apostolica confirmamus, sub

interminatione anathematis artius inhibentes, ne quis in predicta

villa consuetudines illas, quas scriptum prefati regis eundem Teu-

donem vobis continet remisisse, audeat exercere. NuUi ergo omnino

hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis seu constitu-

tionis infringere vel ei aliquatenus contraire. Si quis autem hoc

attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beato-

rum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum

Anagnie V Kalendas Augusti.

255. Alexander III fratribus Cluniacensibus plausum dat, quod priorem

de Caritate magistrum et abbatem elegerint. Cui ut obediant, hor-

tatur.

Autograph.um in bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 152.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis . . pri- 1174ori et fratribus Cluniacensibus tam in capite quam in menbris con- lan. 24.

sistentibus salutem et apostolicam benedictionem. Gratum nobis

^textus hoc loco corruptus est.

144 Alexandei in epistolae 256

1174 est et acceptum et providentiam vestram digne in Domino commen-lan. 24.

(Jamus, quod vos fratres de capite Cluniacensis monasterii in dilec-

tum filium nostrum, fratrem vestrum, priorem^ quondam de Cari-

tate, virum utique nobilem, religiosum, providum et lionestum et

nobis carum ad modum et acceptum unanimiter cbnvenistis eum-

que vobis elegistis in magistrum pariter et abbatem. Inde est uti-

que, quod nos electionem vestram ratam babentes et firmam eamqueauctoritate apostolica confirmantes discretioni vestre per aposto-

lica scripta mandamus atque precipimus, quatinus ei sicuti abbati

vestro debitam in omnibus obedientiam et reverentiam impendatis

eiusque monitis et mandatis bumiliter et devote parentes ad cultum

religionis et observantiam ordinis ferventer et unanimiter intendatis

scituri pro certo, quod, si qui vestrum ei contumaces fuerint vel

rebelles, sententiam, quam idem abbas in eos propter boc canonice

dederit, nos auctore Domino ratam et firmam habebimus et eam

faciemus inviolabiliter observari. Datum Anagniae Vmi Kal.

Februarii.

256. AUxander III fratrihus Vallis-magnae indulget, ut clericum semla-

rem instituant oeconomum, qui in civilibus causis iuramentum pro

eis p-aestet.


1175 Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati

Febr. 9, g^ conventui capituli Vallis magnae salutem et apostolicam bene-

dictionem. Attendentes quam sit indignum et inconveniens religio-

sis viris et his maxime, qui sunt ordinem Cisterciensem professi,

praestare pro qualibet causa quatumcumque gravi corporaliter iu-

ramentum, vobis in boc ad exemplar praedecessorum nostrorum

prompta voluntate deferimus et quod cum Deo possumus remedium

adbibemus. TJnde quia a vobis in causis civilibus, non solum

ab ecclesiasticis sed etiam a secularibus viris, sicut asseritis,

calumniae iuramentum exigitur, nos vobis ob reverentiam ordinis

vestri, sicut a praedecessoribus nostris statutum est, praesentibus

litteris indulgemus, ut liceat vobis aliquem clericum secularem yco-

nomum instituere, per quem in civilibus causis praestetis calumpniae

iuramentum. Datum Ferentini V Idus Februarii.

^ Eodulfum.

Alexandri ni epistolae 257. 258 145

257. AUxander III archiepiseopum Eothomagensem eiusque suffraganeos

hortatur, moneant parochianos quosdam, ut fratribus S. Mariae

Pratensibus ablata reddant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 9973 s. xm fol. 130'^.

Alexander episcopus servus servormn Dei venerabilibus fratri- 1175

biis Eothomagensi archiepiscopo^ et snffraganeis eius salutem etJ^8,il4.

apostolicam benedictionem. Decet nos viros ecclesiasticos in iusti-

tiis suis manutenere propensius et fovere ac malefactores eorum

digna animadversione punire. Inde est quod dilectos filios nostros

abbatem et fratres S. Mariae de Prato affectioni vestrae propen-sius commendamus, fraternitatem vestram per apostolica scripta

rogantes attentius et mandanteSj quatinus praedictos abbatem et

fratres et monasterium eorum divini amoris intuitu et pro reverentia

beati Petri et nostra, consideratione quoque suae religionis et ho-

nestatis diligatis et honoretis et in suis iustitiis fovere ac manu-

tenere curetis et, si quando de parocbianis vestris apud vos quere-

lam deposuerint, eos moneatis et, si necesse fuerit, appellatione re-

mota districtione ecclesiastica compellatis, ut eisdem abbati et fra-

tribus ablata universa restituant, dampna data^ resarciant aut in

praesentia vestra faciant iustitiae complementum. Porro si memo-

rati parrocbiani in aliquem praedictorum fratrum violentas manus

iniecerint et ad vos exinde querela pervenerit, malefactores ipsos

accensis candelis publice appellatione cessante excommunicatos de-

nuntietis et sicut excommunicatos faciatis ab omnibus cautius evi-

tari, donec passo iniuriam congrue satisfaciant et cum litteris ve-

stris apostolico se conspectui repraesentent. Datum Ferentini pridie

Idus Maii.

258. Alexander III episeopo Petragoricensi et dbbati Coronensi mandat,

ut a Senebruno de Sparra monasterio S. Crucis Burdigalensi ab-

lata restitui faciant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12751 s. xvii fol. 226.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Pe- 1175

tragoricensi episcopo^ et dilecto filio abbati de Corona^ salutem Itih. 25.

et apostolicam benedictionem. Dilecti filii nostri abbas* et fratres

sanctae Crucis Burdegalensis transmissa nobis conquestione mon-

^fortasse con-u^tum ex illata.

^ Eotroco. - Petro. ^ Geraldo. ^ Geraldus.

LoEWENPELD , Epist. Pont. Kom. - 10

146 Alexandki in epistolae 259

1175 strarunt, quod cum ipsi villam de SolacOj servos et ancillas, prata,l-on. 25.

siiyas, piscationes et quaedam alia de dono Willelmi comitis fuis-

sent adepti, Senebrunus de Sparra multa ex his occupare praesum-

psit, quae contra rectum et iustitiam detinet occupata. Quoniam

igitur ecclesiarum iura a violentiis malignorum apostolica nos decet

authoritate defendere, discretioni vestrae per apostolica scripta prae-

cipiendo mandamus, quatinus praefatum virum monere curetis et

diligenter inducatis, ut praedictis fratribus ablata omnia ex integri-

tate restituat et in pace dimittat aut ipsis exinde ^ vobis

iustitiae non differat plenitudinem exhibere. Si vero neutrum horum

fecerit, in terra eius contradictione et appellatione cessante divina

proMbeatis officia celebrari et, si nec sic resipuerit, personam ipsius

vinculo anatbematis astringatis. Porro si uterque vestrum bis exe-

quendis non potuerit adesse, alter adhibitis sibi viris prudentibus

et honestis nihilominus exequatur. Datum Ferentini VII Kal. lulii.

259. Alexander III &piscqpo Noviomensi et decano S. Quintini mandat,

ne A. quendam ah abbate Rihomontensi usuram requirere patiantur.

In tabu]. nat. Paris. cartul. Ribomontensi s. xin. LL. 1015 fol. 18^.

1160—76 Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri . .

lun. 5. Noviomensi episcopo et dilecto filio . . decano S. Quintini salutem

et apostolicam benedictionem. Ex parte abbatis sancti Nicholai

de Pratis accepimus, quod, cum A. ei quondam certam summam

pecunie mutuasset, abbas illi pro usura decem modios avene dare

convenit. Tandem autem cum contigisset, eundem A. graviter in-

firmari, ipse penitentia ductus usure, quam statuerat, renuntiavit,

cumque ab infirmitate convaluisset, immemor facte renuntiationis

prelibatam usuram improbe requisivit. Ceterum quoniam rei veri-

tas nobis non constat, discretioni vestre per apostolica scripta pre-

cipiendo mandamus, quatinus rem ipsam diligenter et soUicite in-

quiratis et, si ita esse inveneritis, cum mortale sit et iniquum usu-

ras exigere, prefato A. sub interminatione anathematis prohibeatis,

ne a predicto abbate prescriptam usuram ulterius requirat aut ex-

inde aliquam sibi molestiam faciat. Quod si prohibitionem vestram

observare noluerit, ipsum remoto appellationis obstaculo censura

ecclesiastica percellatis. Datum Anagniae Non. lunii.

^ lacuna voce praesentibus vel coram mpplenda mdetur.

Alexandri rn epistolae 260. 261 147

260. Alexander III archiepiscopo Twronensi eiusque suffraganeis abbatem

fratresque Maioris monasterii commendat.

Bibl. nat. Paris, ms. lat. 12879 fol. 150^. Scripsit Martene.

Alexander episcopus servus servorura Dei venerabilibus fratri- 1173—76

bus Turonensi arcbiepiscopo ^, apostolicae sedis legato, et suffraga-Iîa- 21.

neis eius salutem et apostolicam benedictionem. Decet nos reli-

giosa loca et eos, qui in eis Domino famulantur, diligere et honorare

et ab injuriis malignantium defendere pariter et tueri. Inde est

quod dilectos filios nostros abbatem et fratres Maioris monasterii

fraternitati vestrae propensius commendamus per apostblica scripta

rogantes attentius et mandantes, quatenus abbatem et fratres prae-

scripti monasterii divini amoris intuitu et pro reverentia b. Petri

et nostra ac^ consideratione religionis et honestatis eorum diligatis

et honoretis et ab injuriis malignantium protegatis pariter et defen-

datis, ita quod soUicitudo vestra debeat exinde commendabilis ap-

parere. Propterea si quando de parrocbianis vestris apud vos que-

relam deposuerint, eos ad ablatorum restitutionem et damnorum

restaurationem vel exMbitionem iustitiae sollicite moneatis et, si

necesse fuerit, occasione cessante districtione ecclesiastica compel-

latis. Datum Anagniae XI Calendas lulii.

261. Alexander III Willelmo archiepiscojyo Senonensi eiusque suffraganeis

de ca^ypellanis quibusdam scribit, qui parochianos in monasterio

loiacensi absque eorum licentia recipi non patiantur.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 158. Martene descripsit „excartario loyaci".

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri- 1174—76

bus W(illelmo) Senonensi arcbiepiscopo, apostolicae sedis legato, et lan. 17.

suifraganeis salutem et apostolicam benedictionem. Ees ad nos om-

nino detestabilis et sanctorum patrum institutis inimica pervenit,

quod quidam capellani in partibus vestris constituti in contumeliam

religionis et contemtum monastici ordinis parocbianos suos in loya-

censi monasterio, quod est de ordine Cisterciensi, habitum sanctae

conversationis absque licentia sua recipere prohibent, quam ab eis

non possunt nisi prius oblato precio aliquatenus obtinere. Quod

utique grave gerimus et molestum et adversus eos plurimum moveri

* ac ipse addidi.

^ Bartbolomaeo has litteras directas esse, docentverba: „apost. sed. legato."

10*

148 Alexandhi ni epistolab 262

1174—76 compellimur, cum ex officio suo gregem dominicum sibi commissumlan. 17. Q^^ servitium ommpotentis Dei et amorem coelestis patriae deberent

assidua exhortatione inducere et eisdem viam salutis aeternae verbo

et exemplo monstrare. XJnde illud evangelicum ipsis recte videtur

congruere: Vae vobis scribae et 2^harisaei, qui tulistis davem sdentiae

nec vos intratis nec alios intrare permittitis.'^ Quoniam igitur negotia-

tionis est Iloc et turpis, tueri commodum, et ab ecclesiastica consue-

tudine penitus alienum, fraternitati vestrae per apostolica scripta

mandamus, quatinus in sjniodis publicis conventibus vestris praefa-

tos capellanos sollicite moneatis, ne amplius parochianos suos libe-

ros et absolutos ad praedictum ordinem transire prohibeant nec

ab eis sub bac occasione pecuniam exigant. Verum si mandatis

vestris adquiescere noluerint, vos eos apostolica freti auctoritate

ita corrigatis et castigetis, ut talia de cetero nec audeant attentare

et ceteri metu poenae illorum a similitudinibus et similibus valeant

coberceri.^ Congruum est enim et ordo postulat caritatis, ut libe-

rum sit iam dictis parrocbianis fugientibus Aegyptum ad terram

promissionis ire, volentibus totodesiderio conditori nostro acceptum

obsequium et devotum impendere. Datum Anagniae XVI Calendas

Februarii.

262. Alexander 111 fratribus S. Salvii indulget, ne cui parochianorum,

etiamsi literatus sit, alias ecclesias in quotidianis officiis vel eccle-

siasticis sacramentis frequentare liceat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 69 fol. 238 cop. a. 1775.

1176 Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis A(imoni)

Apr. 26. priori et fratribus ecclesiae sancti Salvii salutem et apostolicam

benedictionem. Significatum est nobis ex parte vestra, quod multi

diversorum officiorum bomines in parocbiis vestris manentes, quia

litterati et, licet nullum ordinem habeant, audiendi'' divina et

percipiendi alia ecclesiastica sacramenta, ubi et a quibus volue-

rint, libertatem sicut clerici volunt babere. Unde quoniam, quod

generali consuetudini obviare dignoscitur, nemo sibi debet aliquate-

nus detrahere**, auctoritate apostolica prohibemus, ne cui liceat de

hominibus in parochia vestra manentibus, nisi clericalem habitum et

ordinem habuerit, alias ecclesias in cotidianis officiis vel in aliis

'^ exherceri c.^ audienda c.

° detrahi c.

^ Matth. 23, 13.

ALEXAiroiii m EPiSTOLAE 263. 264 149

ecclesiasticis sacramentis occasione illa, qnia litteras noverunt, 1176

contra generalem terrae consuetudinem frequentare, sed ecclesiisj ^P^- 26.

in quarum parocMis habitant, parochialia iura persolvant nec ipsi

nec scliolares alibi nisi salva iustitia ipsarum ecclesiarum in parte

testamenti sepeliantur. Datum Anagnie VI Kal. Maii.

263. Alexander III ecclesiae Hadmerslebensis tutelam suscipit eiusque se-

pulturam liheram esse decernit

Registri Alexandrini fragm. ep. 36, in cod. Collegii Trinitat. Canta-

brig. E. 9. 17. s. xiifol.^

121.

Preposito et fratribus Harmerslavensis ecclesie. Apostolice 1177?

sedis auctoritate inducimur et caritatis debito nichilominus provo-

camur, religiosa loca quadam caritatis prerogativa diligere eisque

contra iniurias malignantium apostolice tuicionis patrocinium non

negare. Hac itaque ratione inducti et vestris postulationibus be-

nignius inclinati ecclesiam vestram cum omnibus, que in presentia-

rum canonice possidet aut in futurum iustis modis prestante Domino

j)oterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus etc.

Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus etc. Nulli

ergo omnino hominum liceat prescriptam ecclesiam temere pertur-

bare, possessiones eius'» auferre vel ablata retinere seu hanc pagi-

nam nostre protectionis et constitutionis etc.

264. Alexander III T. de Pilio ob studium e^-ga se et Romanaon eccle-

siam gratias agit hortaturque, ut in eo perseveret. :

''

Eeg. Alex. fragm. ep. 37, 1. 1. fol. 121''.

T. de Pilio. Grratum nobis est plurimum et acceptum et ex- 1177?

inde ad amorem tuum magis ac magis accendimur, quod circa ob-

sequium nostrum et ecclesie vigilem te exhibes et soUicitum et de-

votionem, quam circa nos et ecclesiam geris, per operis exhibitio-

nem ostendis. Super quo nobilitati tue uberes gratias exhibentes

rogamus attentius et mandamus, quatinus ,

sicut de te confidimus

et laudabiliter nosceris incepisse, obsequio nostro ferventer intendas

et fidem tuam, sicut fecisti hactenus, operibus manifestes,ita quod

te propter hoc uberiori caritate diligere et commodis tuis et pro-

fectibus debeamus amplius imminere.

êis cod.

150 Alexandei ni epistolae 265. 266

265. Alexander III dominos Cavenses ad bellum hominihus de Boiata,

Bomanae ecdesiae inimicis, inferendum adducit

Reg. Alex. fragm. ep. 38, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn fol. 12P.

1177 ex.— Nobilibus viris domiiiis Cavensibus. *Quanto nobis et ecclesie

1178 m.magis tenemini fideles existere, tanto offensas nostras studiosius vin-

dicare et bostes nostros et ecclesie debetis ampliusîmpugnare. Inde

est quod, cum bominibus de Roiata*', ne sapientes sibi videantur,

velimus secundum suam stulticiam responderei, universitati vestre

per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatinus, sicut de

vobis confidimus, predictis bominibus vivam guerram facientes eos

sicut bostes nostros, ubicumque poteritis, viriliter impugnetis et ad

persequendum eos soUicite praecingamini, ita quod devotionem ve-

stram possimus non inmerito commendare et preces vestras liben-

tius exaudire.2

266. Alexander III Coloniensi et Magdeburgensi archiepiscopis aliisque

nuntiat, T. medicum ^pi-o omni suspicione de medio tollenda" ad

Fridericum imperatm'em missum esse; quem ut ad pnômissa ex-

solvenda pacemque observandam commoneant, hortatur.

Reg. Alex. fragm. ep. 56, 1. 1. fol. 125''.«

1178 in. ' Coloniensi^ et Madeburgensi* arcbiepiscopis et dilecto filio

Warmatiensi electo° et Wrtwino^ imperialis aule prothonotario.

A memoria nostra non excidit nec a vestra credimus excidisse, cum

. quanta soUicitudine vestra et instantia pax sit inter nos et karis-

simum in Cbristo fiUum nostrum F(ridericum) iUustrem Romanorum

imperatorem volente Domino reformata. Expedit autem plurimum,ut qui in reformatione soUiciti extiterunt, in consummatione et con-

servatione existere non debeant negUgentes. Huius rei gratia di-

lectum fiUum nostrum T. presentium latorem nobis devotissimum,

imperatori fidelissimum, medicum utriusque, pro suspitione omni

toUenda de medio et detractionis materia, ad eiusdem imperatoris

^ Caven c.^ Eoiat c.

° alias Woftwino.

^ Proverb. 26, 5.'

* In bulla, die 30 lan. 1179 data abbati Sublacensi,

papa ita loquitur: „Nobis autem de partibus Venetiae ad Urbem rede-

uutibus, exercitu congregato, praescriptum castrum (sc. Roiatam) et

Eoccam Siccam capi fecimus ipsaque ad manus nostras duximus revocanda."

Liverani Spicil. Liberianum p. 650. ^PMlippo.

* Wichmanno. ^ Con-

rado.

ALEXAI5rDB.I III EPISTOLAE 267. 268 151

presentiam duximiis transmittendum;

dilectionem vestram per apo- 1178 in.

stolica scripta rogamus, monemus attentius et mandamus, quatinus^

convenientes in unum eundem imperatorem ad complenda promissa

et pacem nostram et suam firmiter observandam, quam ei, filio

suo, tibi^ sicut venerabili fratri et omnibus, de quibus specialiter

actum est, et aliis etiam, sicut desideranter recepimus, servare sem-

per volumus et optamus, sicut de vobis confidimus et utrique ex-

pedire cognoscitis, inducatis, eidem firmiter exponentes, quod honori

ipsiiis et imperii pro nostri officii debito, quantum Deus dederit, in-

tendemus. Ipse autem, sicut eius excellentiam decet, honorem ec-

clesie diligat et profectum, nec detractoribds acquiescat, qui ani-

mum eius turbantes pacem nostram et suam quod absit subvertere

moliuntur.

267. Alexander III universis ecclesiarimi praelatis T. medicum ad Mide-

ricuni imperatoreni destinatum commendat.

Eeg. Alex. fragm. ep. 57, 1. 1. fol. 126.

Arcbiepiscopis, episcopis et dilectis filiis abbatibus et aliis ec- 1178 in.

clesiarum praelatis, ad quos literae iste pervenerint. Dilectum filium

T. medicum nostrum presentium latorem, quem ad karissimum in

Cbristo filium F(ridericum) illustrem Romanorum imperatorem trans-

mittimus, universitati vestre attentius commendamus per apostolica

scripta monentes propensius et mandantes, quatinus eum pro reve-

rentia beati Petri et nostra benigne recipere ipsique curetis in se-

curo conductu et aliis necessitatibus providere, ita quod devotionem

vestram propter hoc non inmerito commendemus et peticiones liben-

tius et efficatius admittamus.

268. Alexander III Friderico imperatori scribit, quae de suo erga Lom-

ha7'dos et Graecos studio nuntientur, a pads hostibus ementita esse.

Causam suam a T. medico expositum iri. Contra Graecos, S. Petri

patrimo^nium invadentes, sese ad Rogerium et Tancredum saripta

destinasse. Addit, cwm esset Venetiis, Marchiam indigno cuidani

^ in cod. notatur d(ilectionem aut disaetionem) v. p. a. s. ro. mo. at. et m. q.^

nescio qui en'or Mc lateat; epistolam enim a paribus non esse scriptam, docet numerus

pluralis plus semel adhibitus.

152 Alexandri ni epistolae 268

Jiomini assigiiatam esse. Imperatorem hortatur, ut quae promiserit

eompleat pacemque observet.

Reg. Alex. fragm. ep. 63, in cod. Coll. Trinitat. Oantabrig. R. 9. 17.

s. xn fol. 127.

1178 in. F(riderico) illustri Eomanorum imperatori. Imperatoriam ex-

cellerLtiam vellemus frequenter litteris et nunciis visitare et statum

nostrum illi exponentes de suo sepe existere certiores; verum etsi

non ut vellemus, sicut tamen possumus visitantes latorem presen-

tium nobis devotissimum, tibi fidelissimum T. nostri et tui etiam

corporis medicum ad tuam duximus presentiam destinandum, quae-

dam per eundem intimantes, que litteris non fuerant committenda.

Credimus enim et ex parte cognoscimus, quod susurrones et detrac-

tores quidam de te nobis et alii tibi de nobis interdum sinistra

proponunt asserentes, quod erga te in facto Lombardorum et Gre-

corum ambulemus aliter quam deceret. Yerum quidem fatemur,

quod Lombardos, qui utiles nobis extiterunt admodum et devoti,

non possumus non amare; veriim tamen dicimus et indubitanter

tenere te volumus, quod eos contra bonorem tuum vel imperii nec

diligimus nec fovemus, potius eos ad treugam servandam et com-

plenda, que desunt, et pacem tuam devote pariter et bumiliter re-

quirendam per nuncios nostros et suos et scripta apostolica invi-

tavimus. Quod autem impedire dicatur, per latorem presentium

plenius intimamus. Nec in mentem veniat, sicut nec venire debet,

quod Grreci, qui fines imperii et ex parte b. Petri patrimonium in-

vaserunt, id voluntate nostra praesumpserint vel assensu, cum etiam

ut accepimus illos, quos ad suam voluntatem inflectunt, iurare fa-

ciant, se illum babituros pro papa, quem idem Grreci apostolicum

reputaverint. Potius intellecto eorum proposito confestim ad di-

lectos filios nostros, nobiles viros R(ogerium) comitem Andriae et

comitem Tancredum, regium consobrinum i, magistros iusticiarios

et magnos comestabulos Apulie et Terre Laboris contra eosdem

Grecos scripta direximus. Qui statim, ut nobis suis litteris rescri-

pserunt, universos, qui de terra karissimi in Cbristo filii nostri

Wîllelmi) illustris Sicilie regis ad solidum illorum perrexerant, sub

pena personarum et rerum omnium suarum ab eorundem Grrecorum

auxilio revocarunt. Omittere autem non possumus, quod Marcbiam,

que ex parte ad imperium et ex maxima j)arte ad ecclesiam spec-

tat, dum eramus Venetiis praesentes quasi sub oculis nostris nobis

^ Comitem Licii, post regem Siciliae.

AlEXANDEI III EPISTOLAE 269 153

penitus inconsultis liomini, cni placuit, non cui decuit, assignasti.i 1178in,

De generali quidem institutione ecclesiae excommunicationis sen-

tentie subiacebat, quia non solum in clericos violentas manus in-

iecerat, verum etiam episcopos et abbates multe religionis et aucto-

ritatis capiens mancipaverat custodie carcerali; quorum unus in

eius captivitate defunctus est, per quem Deus ut audivimus mira-

cula sepius operatur. Pro Ms tamen non cessavimus, quin prefa-

tis Grecis, sicut nostro et tuo bonori vidimus expedire, curaverimus

obviare et impedimentum amplius pertulissent, nisi tu ipse nobis

subtraxisses vires, sicut per iam dictum T. plenius recognosces.

Eogamus itaque serenitatem tuam attentius commonentes et modis

quibus possumus exbortantes, quatinus omnem materiam detractio-

nis et suspitionis, quantum in te est, studeas amovere, paci ecclesie

et imperii, quae necessaria est admodum, non uni tantum set utri-

que ferventer intendas, quatinus nos, sicut desideranter recepimus,

ita etiam tibi, filio tuo, principibus omnibus tam ecclesiasticis quammundanis servare semper volumus et optamus et advocatis per-

sonis, per quas pax est inter nos auctore Domino reformata, et aliis,

si videris advocandos, que promissa sunt compleas et quo completasunt inviolabiliter non negligas observare. Nos enim magnitudinemtuam nolumus dubitare, quod bonori tuo et imperii semper, quantumDeus dederit, iuxta nostri officii debitum intendemus, licet pater

communis ex officio omnium litteras et nuntios recipere debeamus

et iiixta qualitatem mittentis et missi eos, qui ad nostram accedunt

praesentiam, pertractare.

269. Alexander III a fratribus Maioris monasterii laicos decimas extor-

quere vetat.

'

Bibl. nat. Paris. 1) ms. lat. 12776 s. xvn fol. 208; 2) ms. lat. 12879

fol. 150. Descripsit Martene ex autographo.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati^ 1178

et capitulo Maioris monasterii salutem et apostolicam benedictionem. Apr. 22.

Cum omnino sit indecens et contrarium rationi, ut laici debeant ab

aliquibus nedum a viris religiosis reoipere decimas, providendumnobis est, ne vos, qui sub religionis babitu gratum exbibetis Domino

famulatum, exactione decimarum possitis a laicis fatigari. Eapro-•

pter, dilecti in Domino filii, vestris iiistis postulationibus gratum

^ Conrado de Luetzelhard, cf. Ficker, Forsch. z. ital. Eeichs- und Eechtsg.II. 253. ^ Hervaeo.

154 Alexandei ni epistolae 270. 271

1178 impertientes assensum praesenti scripto sub interminatione anathe-

Apr. 22. matis prohibemus, ne quis laicus a vobis decimas exigere vel extor-

quere praesumat. Si quis autem contra banc^ probibitionem no-

stram venire praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et bea-

torum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.

Datum Laterani X Calend. Maii.i

270. Ahxander III archiepiscopis et episcopis, in quorum dioecesibus-

Maius-monasteriuon possessiones hahet, mandat, ne parochianos a

fratribus monasterii decimas exigere patiantur.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12879 fol. 150. Descripsit Martene ex

autograplio.


Apr. 29. bus arcliiepiscopis et episcopisj in quorum episcopatibus dilecti filii

nostri abbas et fratres Maioris monasterii ecclesias vel possessiones

habere noscuntur, salutem et apostolicam benedictionem. Minus

diligenter injunctum vobis officium exsequimini, si praedictos fratres

vel alios ecclesiasticos viros a laicis decimarum exactione patimini

fatigari, cum omnis prohibeat ratio et censura canonum detestetur,

laicis a quibuslibet nedum a religiosis viris decimas exhiberi. Man-

damus itaque fraternitati vestrae atque praecipimus, quatinus uni-

versis laicis parochianis vestris sub excommunicationis intermina-

tione prohibere curetis, ne a firatribus Maioris monasterii decimas

exigere vel extorquere praesumant. Si qui autem contra inhibitio-

nem vestram venire praesumpserint, eos contradictione aut appella-

tione cessante excommunicationis sententiae supponatis et eam fa-

ciatis usque ad dignam satisfactionem inviolabiliter observari. Da-

tum Romae apud S. Petrum m Calendas Maii.

271. Alexander III omnes archiepiscopatus Salzburgensis praelatos ad

concilium Lateranense invitat. Gregorium suhdiaconum suum com-

mendat.

Bibl. reg. Monac. cod. lat. 19411 (olim Tegerns. 1411) s. xn.''

1178 A(lexander) episcopus'' servus servorum Dei venerabilibus fra-

MaiSO. tribus C(onrado) Salzûrgensi archiepiscopo, apostolicae sedis legato,

^ hanc deest in 2. ^ 3Iihi misit Ilarcus Maurer Monac. °episcopus deest-

in cod.

^ Die 26 m. Apr. 1178 Alexander III monasterio privilegium dat. Vide

ms. lat. Paris. bibl. nat. 12879 fol. 165.

Alexandei in epistolae 271 155

et suffiraganeis eius et dilectis filiis abbatibus, praepositis et deca- 1178

nis per eorum episcopatus constitutis salutem et apostolicam bene- ^^^^ ^^'

dictionem. •

Quoniam in agro Domini, qui est ecclesia, tanquam

spinae ac tribuli nascuntur cotidie et pullulant germina yiciorum,

tum videlicet quia proni sunt sensus hominis ad malum ab adole-

scentia sua, tum quia inimicus homo de malicia sua zizania super-

seminare non cessat et germen bonum nititur suffocarOj necesse

est, diligenciam adesse cultorum, et nunc evellere et amputare iam

nata, nunc etiam nascituris nocivis graminibus proficiendi aditum

obserare, subsequenter autem et inserere fructiferum germen et se-

minare semen bonum, quod tricesimum, aexagesimum et centesi-

mum fructum fecundante Deo possit afferre. Nam et boc verba

illa dominica sonare videntur, quibus leremiam propbetam et in

eo evangelicum sacerdotem instruxit dicens: Ecce dedi verha mea in

ore Uio, ecce constitui te siuper gentes et regna, ut evellas et destruas et

disperdas et dissipes et edifices et plantes.^ Id autem licet universis

rectoribus ecclesiarum incumbat, multo tamen fortius imminet B,o-

manae urbis antistiti, quia a Domino lesu Christo, ut caput esset

aecclesiae, in beato Petro accepit, et de pascendis dominicis ovibus

et fratribus confirmandis expressum ac speciale noscitur habuisse

mandatum. Inde siquidem est, quod nos licet insufficientes meritis

ad providentiam apostolicae sedis et ministerium universalis eccle-

siae, Deo prout ipsi placuit disponente, vocati, quia in ecclesia Dei

correctione videmus quam plurima indigere, tam ad emendanda,

que digna emendatione videntur, quam ad promulganda, que saluti

fidelium visa fiierint expedire, de diversis mundi partibus personas

ecclesiasticas decrevimus evocandas, quarum praesentia et consilio,

que fuerint salubria, statuantur, et quod bonum'', secundum consue-

tudinem antiquorum patrum provideatur et confirmetur a multis;

quod si particulariter fieret, non facile posset plenum robur habere.

Quocirca per apostolica vobis scripta mandamus, quatinus huic

dispositioni nostrae plenis desideriis cooperari curetis et prima do-

minica proxime quadragesime^ ad urbem Romam ducente Domino

veniatis, ut cooperante sancti spiritus gratia tam in corrigendis

enormitatibus, quam in statuendis, que grata Deo fuerint, communi

studio, quod fuerit agendum , agatur et uno humero sublevemus

arcam Domini atque uno ore honorificemus Deum et patrem do-

mini nostri lesu Christi. Ad hoc commendamus vobis attentius

^quod bonum addidi ex eddtionihus, vide mt. 1 paginae sequentis.

1Jer. 1, 10.

2 Die 18 Febr. 1179.

156 Alexandri rn epistolae 272. 273

1178 clilectum filium Gregorium subdiaconum* nostrum, virum utiqueMai 30. providum, industrium et discretum et inter alios clericos sui ordi-

nis carum nobis admodum et acceptum, cui, cum sit de mensa nostra,

confidenter pro sua probitate, fide ac prudentia vocationis buius

soUicitudinem duximus imponendam, et universitatem vestram mo-

nemus propensius et mandamus, ut ita benigne recipiatis ipsum et

boneste tractetis, quo et devotio vestra erga Romanam ecclesiam

incunctanter appareat et ipse, cum ad nos Domino donante redierit,

de reverentia, quam erga beatum Petrum et nos ipsos babetis,

possit nobis grata referre.i Data Lateraui III Kal. lunii.

272, Aleocander III (fratribus Bellae-vallis) caiyus Petri archiepiscojn

Tarantasieyisis,

in eorum monasterio defuncti et sepulti, unquaon

auferri vetat.

Bibl. nat. Paris. Coll. Moreau 870 fol. 171 manu s. xvin.

1178 Alexander episcopus etc^ Ad audientiam apostolatus nostri

lul. 12.pervenit, quod, cum recolendae memoriae Petrus quondam Taren-

tasiensis episcopus^ per executionem mandati apostolici, quod pro

nobis acceperat, ad vestrum monasterium accessisset, infirmatus sta-

tuit, ut in loco sacrato vfestro, si) eum mori contingeret, eius cor-

pori hospitium praestaretur. Apud vos igitur constitutus migravit

ad Dominum et in monasterio vestro sicut monachus et pater ordi-

nis vestri honore, quo decuit, sepulturam accepit. Ne igitur in po-

sterum super eiusdem archiepiscopi corpore domui vestrae molestia

inferatur, autoritate duximus apostolica prohibendum, ut idem cor-

pus monasterio vestro nuUo umquam tempore subtrahatur. Nulli

ergo omnino hominum etc. Quis autem hoc etc. ut supra. DatumLaterani IIII Idus lulii.

273. Alexander III (canonicos Tarantasienses) hortatur, ne a fratrihus

Bellae-vallis corpus Petri archiejnscojn repetere . praesumant.Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 870 fol. 172 manu s. xvni.

1178 Alexander episcopus etc.<' Significantibus nobis dilectis filiis

lul. lo. nostris abbate et firatribus Bellae vallis ad audientiam apostolatus

'^ suddiaconum c.^-

Insa-iptio ita supplenda videtur: servus servorum Dei di-

lectis filiis abbati et fratribus monasterii Bellae vallis salutem et apost. benedictionem.

*^ In hunc modum sapplendum videtur: servus servorum Dei dilectis filiis canonicis Ta-

rentasiensibus salutem et apostolicam benedictionem.

^ Eadem epistola, mutatis nimirum mutandis, ad archiepiscopum Bituri-

censem eiusque suffraganeos directa legitur ap. Duchesne H. Fr. SS. IV. 559,

Jaffe Eeg. 8603, cf. etiam 8601, 8602. ^ ^^-^^ n^î deftmctus.

Alexandri in epistolae 274 157

nostri pervenit, quod, cum recolendae memoriae Petrus quondam 1178

Tarentasiensis arcMepiscopus per executionem mandati nostri ad ^^^- ^^-

eorum monasterium accessisset, agens in extremis disposuit, ut dum-

modo locus sacer esset, ibi sepeliretur, v cursum huius vitae

finiret. Eo igitur vocato ad Dominum corpus eius* iuxta disposi-

tionem suam in eodem monasterio lionore, quo decuit, sepulturam

accepit. Unde quoniam^ dignum est, ut domus tantae religionis tanti

patroni iugiter praesentia gratuletur et a tali coUegio exequiae illi

debitae impendatur, universitatem vestram per ^.postolica scripta

monemus attentius et mandamus, quatinus praescriptam domum divini

amoris intuitu et ob memoriam eiusdem archiepiscopi babeatis spe-

cialiter commendatam nec super repetitionem praescripti corporis eam

aliquando fatigetis vel ab'' aliis, quantum in vobis est, permittatis"^

aliquatenus fatigari, scituri, quod injustum est, ut eius dispositio

infiingatur, qui apud praescriptum monasterium bospitium sibi sta-

tuit praeparandum, cum nichil sit, quod amplius hominibus debea-

tur, quam ut supremae voluntatis liber sit stilus, et licitum, quodiustum arbitrium non redibit. Datum Laterani III Idus lulii.

274. Alexander III AlbeHo quondam archiepiscoxjo Salzbitrgensi, ap. sedis

legato, virum quendam commendat, cui iniunctam ob excessus poe-

nam pi"o vitae eius merito relaxari cupit.

Eeg. Alexi fragm. ep. 39, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. R. 9. 17-.

s. XII fol. 121".

Alberto quondam Salzburgensi archiepiscopo, apostolicae sedis 1178.

legato.i Pro varietate personarlim delinquentium et fervore peni-

tendi', satisfactionem temperari et intendi etiam canones voluerunt.

Recte etenim sicut scriptum est valent pastores ecclesie mitigare

illi penam, quam meruit, qui non erubuit confiteri quod fecit. Inde

est quod latorem presentium veraciter sicut credimus penitentemcaritati tue committimus, per apostolica scripta mandantes, quati-

nus secundum quod iustum videris et saluti eius noveris expedire,

satisfactionem pro excessibus suis iniunctam temperes vice nostra,

quantum conscientia tua et conversatio eius suaserit temperari.

* et c.^

sic soipsi p-o quum cod.'^ ab cleest in cod. "^

permutatis c.

^ De hoc confer Jaffe ,Eeg. 8524 et Eeuter Gesch. Alexanders III,

T. III. 315.

158 Alexandri III EPiSTOLAE 275. 276. 277

275. Alexander III episcopum Urhevetanum a clero populoque clecenter

receptum esse gaudet.

Eeg. Alex. fragm. ep. 40, in cod. CoU. Trinitat. Oantabrig. E. 9. 17.

s. xn fol. 122.

1178. TJrbevetano episcopo.^ Nuntios et litteras tuas ea, qua decuit,

benignitate recepimus, ex quarum tenore perpendimus, quod clerus

et populus civitatis tue personam tuam prout decuit receperunt;

super quo gaudemus plurimum, sicut possumus de ratione gaudere.

Monemus autem fraternitatem tuam attentius et hortamur, quatinus

sicut vir prudens et officii tui non inmemor ad profectum ecclesie

tue circa spiritualia et temporalia cum auxilio celestis gratie stu-

dium adhibeas et operam efficacem et subditos tuos exemplo et

verbo studeas edocere, ita quod exinde possis et debeas apud Deumet liomines commendabilis apparere.

276. Alexander III Tebaldum sacerdotem plebem iniuste detentam in ma-

nus episcopi Urhevetani resignare eique obedientiam exhihere iubet.


1178. Tebaldo sacerdoti. Ad nostram noveris audientiam pervenisse,

quod plebem quandam et decimationes ipsius, ad venerabilem fra-

trem nostrum R(ic]iardum) Urbevetanum episcopum pertinentes, xjre-

sumis irrationabiliter detinere proponens, quod antecessor ipsius

eas tibi in ultima voluntate reliquerit. Expensas quoque de mensa

prefati episcopi tibi, sicut dicitur, iniuste postulas exbiberi. Quo-niam igitiu' prefato episcopo ad profectum ecclesie sue consilium

volumus et opem impendere, dilectioni'* tue per apostolica scripta

precipiendo mandamus, quatinus, si ita est, prescriptam plebem cum

omnibus ad eam pertinentibus in manum prefati episcopi non dif-

feras resignare et ei sicut patri et episcopo tuo promptam studeas

obedientiam et reverentiam impendere,' ita quod ipse de te amplius

merito non queratur et nos scribere propter boc denuo non cogamur.

277, Alexander III Tomacensem episcopum ad preces Friderici imperato-

ris rogat, ut B. clerico primam, quae vacaverit, praehendam in ec-

clesia . sua assignet.


1178. Tornacensi episcopo.^ Summi pontificatus auctoritas, cui quam-

âttt discretioni: in codice enim d. t. praebetui:

^ Eichardo. - Everardo.

Alexandei m epistolae 278. 279 159

quam inmeriti superne dispositionis beneficio presiclemus, invitat 1178.

nos propensins et Lortatur, ut clericorum commodis et profectibus

paterna soUicitudine intendamus et eis nostre provisionis beneficium

non negemus. Inde est quod pro dilecto filio nostro B. clerico,

pro quo karissimus in Christo filius noster F(ridericus) illustris

Bomanorum* imperator nos ferventer rogavit, preces tibi soUicitas

et affectuosas porrigimus per apostolica scripta rogantes attentius

et mandantes, quatinus ei pro reverentia beati Petri et nostra pri-

mam vacantem prebendam post eas, quas ad interventum nostrum

promisisti, liberaliter conferas et assignes et in recognitionem, donec

vacaverit, ita ei studeas in aliquo providere, quod preces nostre in

bac parte optatum sortiantur effectum et nos propter hoc devotio-

nem tuam multipliciter non inmerito commendemus.

278. Alexander III Ghristiano archiejpiseopo Moguntino praecipit, ut quae

homines eius Romanis dbstulerint, bona restitui faciat confestimque

„a loco discedat."

Eeg. Alex. ftagm.-ep. 43, 1. 1. 122^.

C.^^ Maguntino archiepiscopo. Non credidimus hactenus, quod 1178

spiritum alium gereres nisi devotionis. Nunc autem contrarium Aug.?

cogimur arbitrari, dum nos Urbem et Orbem compellis exire. Man-

damus itaque tibi et in virtute obedientie precipimus, quatinus

universa bona Romanorum, que tui nuper eis ausu temerario ab-

stulerunt, facias dilatione cessante restitui et confestim a loco dis-

cedas, sicut tibi dilecti filii nostri nobiles viri R. de Bello monte

et socii eius proponent. Alioquin si quid tuis sinistri acciderit,

sibi ascribant.

279. Alexander III Willelmum regem Siciliae vituperat, quod vacantis

ecclesiae Catacensis redditus, qui futtiro episcopo servari deberent,

archidiacono cuidam Cusentino concesserit; mandat, moneat cano-

nieos Catacenses, ut episcopum eligant.

Eeg. Alex. fragm. ep. 44, 1. 1. fol. l^^''.

Willelmo illustri Sicilie regi. Quanto te sicut regem catholi- 1178.

cum ferventiori caritate diligimus, tanto turbamur amplius et dole-

* E.oman' cod.* Bubricator pro C, quod erat in margiTie appositum, falso ;pinxit 'Fa.

^ Christiano.

160 ALEXANDRI III EPISTOLAE 280

1178. mus, si quando ad nostram audientiam perferuntur, in quibus sa-

luti regie non mediocriter derogatur. Ex relatione siquidem mul-

torum accepimus, quod redditus ecclesie Cathacensisi Phi. archi-

diacono Cusentino nuper concesseris; in quo celsitudini tue pluri-

mum detraxisti cum redditus yacantis aecclesiae, que ultra tres

menses vacare non debet, futuro antistiti studiosius debeant con-

servari. Quocirca serenitatem regiam monemus attentius et hor-

tamur, quatinus divini amoris intuitu et proprie salutis obtentu

factum tuum non differas in melius emendare nec prescriptam ec-

clesiam patiaris carere diutius provisore, sed canonicos ipsius stu-

diosius moneas, ut dilatione postposita virum litteratum, honestum

et honori^ episcopali idoneum in episcopum eligant et pastorem.

280. Alexander III fratres de Orato7"io rogat, ut G. monaGhum, qui

monachica veste ter ahieeta per seculum evagatus sit, sed redire in

onoîasteriwn desideret, aut ipsi recipiant aut in domo de Balteseio

redpi faciant.

Eeg. Alex. fragm. ep. 46, in cod. ColL Trinitat. Cantabrig. R. 9. 17.

s. XII fol. 123.

1178. Abbati^ et fratribus de Oratorio.^ Retulit nobis Gr. quondammonachus vester, quod monasterium de Balteseio* de mandato ante-

cessoris tui, fili abbas, ingressus bis, dia,bolo suggerente, exire pre-

sumpsit et semel monasterium de Caloceio ^dereliquit. Yerum quo-

niam ad se reversus ad mandatum vestrum redire desiderat et de

suis excessibus satisfacere, nos attendentes, quomodo sit fratribus

penitentibus remittendum iuxta vocem dominicam: non dico, inquit,

tibi usque septies, sed usque septuagies septies^, universitatem vestram

per apostolica scripta monemus attentius et mandamus, quatinus

eundem G. divini amoris intuitu et nostre commonitionis obtentu

recipientes in fratrem salva Cisterciensis ordinis disciplina fraterna

caritate tractetis vel in prescripta domo de Balzeseio^ recipi facia-

tis, ne diutius per seculum evagatus discrimen incurrat, quod sub

magisterio constitutus cum auxilio celestis gratie poterit evitare.

^ Sic so-ipsi pro honeri {i. e. oneri) codicis.^Supra legibur Balteseio.

^ Hodie Catanzaro. - Gervasio. ^ monasterio ord. Cist. dioec. Andeg.,

hodie Le Loroux. ^Nescio, an idem sit ac Baugeseium (Baugerais) dioec.

Turon. ° Caloceium seu Chaloceium ord. Cist. dioec. Andeg., hodie Chaloche.« Matth. 18, 22.

Alesandb,! in EPiSTOi-AE 281. 282 161

281. Alexander 111 Nepesinis significat, prohihiturum se esse, quominus

pro auxilio Viterhiensibus , praestiio a Conrado de Monteferrato mole-

stiis affhiantur.


Episcopo^ et dilectis filiis consulibus et populo Nepesinis. 1178.

Receptis vestre devotionis litteris, ex earum tenore perpendimuSj

quod, quia fidelibus nostris Viterbiensibus ad mandatum nostrum

sicut decuit astitistis, filius marcMonis^ se molestias vobis minatur

et gravamina illaturum. Verum quia non decet nos in patientia

sustinere, ut vos et alii fideles nostri pro oacasione nostre fidelitatis

ab aliis molestentur, universitati vestre presentium significatione

mandamus, quod praefato marcbioni districte curabimus proMbere,

ne quam vobis molestiam inferat vel gravamen, et si contra proM-

bitionem nostram, quod non credimus, venire temptaverit, eum a

suo proposito taliter auctore Domino retrahemus, quod a vexatione

vestra desistet et alios fideles nostros non praesumet ulterius molestare.

282. Alexander 111 Christiano Moguntino mandat, ut hominihus suis,

qui nohilem ex familia Henrici de S. Eustachio inhoneste traeta-

verint, condignam poenam irroget.

Eeg. Alex. fragm. ep. 48, 1. 1. fol. 123i>.

Maguntino^ arcbiepiscopo.^ Fraternitatem tuam credimus non 1178.

latere, quante dilecti filii nostri nobiles viri filii et nepotes Hen-

(rici) de sancto Eustacbio sunt nobilitatis in Urbe et quantum in

temptationibus nostris et ecclesie devoti extiterint et fideles. Acce-

pimus autem, quod quidam de tuis devotos ecclesiae filios sic trac-

tent, tanquam vellent — quod non erit — inter nos et te discor-

diam seminare. Sane dum unus predictorum nobilium in castro

suo consisteret, quidam bominum tuorum, ut audivimus, ipsum de-

ponentes de equo inboneste tractarunt palliumque ipsius, quod non

decuit, laniarunt et armis suis pro sue voluntatis arbitrio spolia-

runt; quod tanto molestius reputamus, quanto predictos viros sue

devotionis et nobilitatis obtentu sincerioris caritatis bracbiis ample-

^Magunnfi c.

^ Martino. ^Conradus, filius Willelmi marcliionis de Monteferrato. De

hoc et de rebus Viterbiensibus confer Eomualdi Salern. Annales 1178 in MGr.

SS. XIX. 459. ^Christiano.

LOEWENPELD, Epist. Pont. Eom. H

162 ALEXANDRI III BPISTOLAE 283

1178, xamur. Inde est quod fraternitati tue per apostolica scripta man-

damus, quatinus eidem viro, qui iniuriam pertulit, ablata facias

universa sine dilatione restitui et illum, qui talia perpetrare non

timuit, taliter studeas castigare, quod amodo talia non attemptetet alii audientes saltem metu pene discant a similibus abstinendum.

283. Alexander III Willehno archiepiscqpo Bemensi eiusque suffraganeis

mandat, curent ne compositio, inter monasterium S. lohannis Lau-

dunensis et Ingilrannwn de Cohis faeta, a filio eius Eadulfo in-

fringatur.

Bibl. nat. Paris. Coll. Moreau 80 fol. 187. Scripsit Dom Grenier.


Oct. 28. bus Willelmo Remensi arcbiepiscopo , apostolicae sedis legato, et

suffraganeis eius salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit

ad nos ex transmissa conquestione abbatis et fratrum S. lohannis

Laudunensis, quod, cum Ingelrannus de Colci i iam pridem de man-

dato piae recordationis praedecessoris nostri Innocentii papae pro-

pter quaedam iura praedictae ecclesiae, quae illicite tenebat, vin-

culo fuisset excommunicationis astrictus et in terra eius interdicti

sententia lata, tandem bone memoriae Renaldus praedecessor tuus

et Bartbolomeus quondam Laudunensis episcopus super hiis, quaeidem Ingelrannus tenebat, amicabilem compositionem fecerunt. Ve-

rum quoniam Eadulfus filius praedicti Ingelranni a compositione

illa resilire contendit, fraternitati vestrae per apostolica scrij)ta man-

damus, quatinus eundem Radulfum studiose moneatis et compella-

tis, ut praescriptam compositionem, sicut facta est coram praedeces-

sore tuo et praedicto episcopo Laudunensi-et ipsius Ingelranni scripto

autentico roborata, firmam et illibatam observet nec contra eam in

aliquo venire praesumat. Si vero ipse vel successores sui contra

eandem compositionem venire praesumpserint, appellatione remota

vinculo excommunicationis astringatis et in terra eorum divina pro-

hibeatis officia celebrari. Datum Tusculani Y Calendas Novembris.^

1 Hodie Coucy.-

Epistola aut 1178 aut 1180 data est; priorem vero

annum elegi, quia in epistolis post concil. Lateranense (1179, vid. Jaffe Eegesta

ad Mart. 7?) scriptis nomini Willelmi Eemensis apponi solent verba haec: „tit.

S. Sabinae presbytero cardinali."

Alexandri m epistolae 284 285. 286 163

284. Alexander III abhati Beccensi de archidiaconis scribit, qui in nio-

nasterium venientes in fratres propter frivolas causas sententiam

excommunicationis pronuntient. (Fragmentum.)


V

Alexander R(ogero) abbati.i Pervenit autem ad nos, quod cum 1178

archidiaconi et decani ad domos vestras hospitandi frequentius oc- ^^*- ^^-

casione divertunt et* non secundum voluntatem suam superflua et

delicata fercula eis fiierint praeparata, statim in monachos eiusdem

loci excommunicationis sententiam vel interdicti promulgant, quam,donec eis pecunia vel alia modo satisfactum fuerit, non permittunt

aliquatenus relaxari. Quia igitur praelati vel alii, quos ad carita-

tem in vestris domibus recipitis edentes et bibentes, qu . . apudvos sunt, si obedientes fuerint veritati, his tantum debent esse con-

tenti, auctoritate vobis apostolica duximus indulgendum, quod, si

quando memorati archidiaconi vel decaui ad domos vestras causa

declinaverint hospitandi, ultra quam fuerit iustum et honestum a

vobis non debeant aliquid extorquere. Et si contra iuris ordinem,

quamdiu in praesentia episcopi sui cis super hoc ordine iu-

diciario volueritis experiri, sententiam in vos tulerit, illam decer-

minus firmitate carere. Dat. Tusculani IV Kal. Novembris.^

285. Alexander III Bertramno Coronelli eeclesiam de Neriaco asserit.

Eeg. Alex. fragm. ep. 49, in cod. Coll. Trinitat. Cantabrig. R. 9. 17.

s. xn fol. 123^.

Bertramno'^ Coronelli diacono. lustis petentium etc.;ecclesiam 1178?

de Neriaco cum pertinentiis suis, sicut eam canonice possidet et

quiete, devotioni tue etc.

286. Alexander III N. arehidiaconi Meldensis pvtectionem suscipit eique

privilegia quaedam indulget.'

Keg. Alex. fragm. ep. 51, 1. 1. fol. 124.

Sacrosancta" Eomana ecclesia devotos et humiles filios ex as- 1178.

suete pietatis officio propensius diligere consuevit et, ne pravo-

* et addidi. * Ertramno c, nibncator litteram B addere ohlitus est." Zdte-

ram S in extremo margine appositam ruhricator pingere ohlitus est.

^ Beccensi. ^ Anno 1178 attribui propter biillam d. 25 Oct. 1178

datam, bibl. nat. Paris. ms. lat. 13905 fol. 2^.

11*

164 Alexand'ri ui epistolae 287

1178. rum liomiiium molestiis agitentur, eos sue protectionis munimine

tamquam pia mater est solita confovere. Ea propter, dilecte in

Domino fili N.*, sinceritatem devotionis, quam erga beatum Petrum

et nos ipsos liabere dinosceris, attendentes personam tuam sub beati

Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti patrocinio

Gommunimus statuenteSj ut non» liceat Meldensi episcopo personamtuam suspendere vel excommunicare nec aliquid de bonis, que huc-

usque possedisti, subtrahere absque manifesta et rationabili causa

et Senonensis archiepiscopi vel Romani pontificis conscientia. Sta-

tuimus etiam, ut archidiaconatum, quem habes in Meldensi ecclesia

in ea de cetero libertate et integritate possideas, in qua temporebone memorie Stepbani quondam Meldensis episcopi et dilecti filii

P(etri) tituli sancti Grrisogoni presbyteri cardinalis, apostolice sedis

legati, olim Meldensis electi, nosceris habuisse. Sententias quoque,

quas in clericos vel laicos tui archidiaconatus tuleris, non sit lici-

tum predicto episcopo relaxare, donec utrum iuste vel iniuste pro-

mulgate sint cognoscatur. Decernimus ergo, ut nuUi omnino homi-

num liceat hanc paginam nostre protectionis et constitutionis in-

fringere vel ei aliquatenus contraire. Si quis autem hoc attemptare

presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et

Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.

287. Alexander III universis prielatis Antiochenae ecclesiae suhiectis prae-

cipit, ne a Boemundo princvpe occasione affinitatis, quae contracta

sit inter eum et Manuelem imperatorem, ecclesiam Antiochenam

suhniitti Constantinopolitanae patiaîtur. De castro Oitrsurio addit.

Eeg. Alex. fragm. ep. 52, in cod. GoU. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn fol. 12#.

1178. Archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus et^ aliis

ecclesiarum praelatis ecclesie Antiochene*' subiectis. Si matri tene-

mur carnali deferre iuxta illud: Honora patrem tuum et matrem tuam^,

et cetera, spiritualem tanto debemus propensius honorare, quanto

amplius terrennis celestia et carnalibus spiritualia preferuntur. Cum

igitur Antiochenam ecclesiam vestre dignitatis matrem et magistramesse vobis post Romanam ecclesiam discipline ecclesiastice nulla-

tenus ignoretis, ad dignitatem ipsius servandam pariter et augen-

^ Litera haec ub-um sit N aoi H, Tion satis comtat. ^ abbatibus et ipse addidi;

ef. etiam supra ep. 271. "^ Anthicen. c.

1 Exodus 20, 12.

Alexandri m epistolae 288 165

dam toto debetis studio laborare, quia et apud Deum culpabiles 1178.

multum et apud homines essetis valde reprehensibileSj si, quantumad bunc articulum pertinet, de negligentia possetis aliquatenus re-

prehendi. Accepimus autem, unde miramur admodum, si verum

est, et turbamur, quod nobilis vir princeps Antiocbenus^ occasione

propinquitatis, quae contracta est inter eum et karissimum in Christo

filium nostrum M(anuelem) illustrem Constantinopolitanum impera-

torem^, Antiochenam ecclesiam Constantinopolitane velit subdere

j)otestati; quod quidem, si fieri posset, quantum dignitati Antiochene

et auctoritati Epmane ecclesie et tocius Orientis statui derogaret,

nemine ostendente** per vos ipsos plenius videretis. Quoniam igitur

id est rationi omnino contrarium et-plurimum saluti eiusdem prin-

cipis inimicum, universitatem vestram per apostolica scripta mone-

mus hortamur, mandamus atque praecipimus, quatinus'', si res ita se

habet, ad revocandum eundem principem a suo proposito studio

tocius sollicitudinis intendatis. Quod si fieri forte nequierit, ei pro

vestri officii debito viriliter obsistentes, venerabili fratri nostro pa-

triarche vestro^ ad resistendum illius proposito favorem omnem,

quem poteritis, et auxilium impendatis, eidem patriarche nichilomi-

nus resistentes, si ad hoc ipsum, quod non credimus, aliquando

flecteretur. Ad haec quoniam castrum quoddam, quod Cursarium*

dicitur, Antiochene ecclesie utilissimum esse audivimus, presentium

vobis auctoritate precipiendo mandamus", ut omnem curam et soUi-

citudinem adhibere curetis, ne iam dicte ecclesie valeat utilitatibus

aliquando deperire, quia, si id, quod avertat^ Dominus, de negligen-

tia vestra^ contingeret, et temporalem penam non mediocrem senti-

retis et de contemptu mandati nostri a sede apostolica spiritualem

animadversionem possetis non inmerito gravissimam expectare.

288. Ahxander III Hiimano episcopo manclat, ut parrochianos suos, ec-

clesiae Papiensis invasores, anatliemate proposito coerceat.

Eeg, Alex. fragm. ep. 53, 1. 1. fol. 124^.

Humano episcopo.^ Significante nobis fratre nostro Papiensi 1178.

episcopo^ ad nostram® noveris audientiam pervenisse, quod parro-

^ offendente c.^ in cocl. u. u. p. a. s. mo. hor. m. atque p. q.

"^ in cod.

p. ma. ; an praecipimus mandando? '^ advertat c.^ vram c.

^ Boamundus III. ^ cuius neptim, nomine Theodoram, in matrimonium

duxerat, cf. Willelmi Tyrensis Lib. XXII. c. 6.^ Aimerico. * Hodie El-

Kosseir apud Antiochiam. ^ Jordano. ^ Petro.

166 Alexaitdiii ni epistolae 289

1178. chiani tui possessiones ecclesie sue contra iusticiam invadere non

formidant, quia nobilis vir marcliio Montis ferratii pecuniam eis

debitam non persolvit. Unde quoniam gravamen prefati episcopi

clausis nolumus oculis pertransire, quem sue religionis et devotionis

obtentu sincera in Domino caritate diligimus, fraternitati tue per

apostolica scripta mandamus, quatinus parrocliianos tuos moneas

diligentius et inducas, ut possessiones prefati episcopi ex tali causa

invasas restituant et alias de cetero non usurj)ent. Ceterum si

monitis tuis acquiescere forte contempserint, eos omni gratia et ti-

more postposito, contradictione quoque et appellatione remota vin-

culo excommunicationis astringas attentius provisurus, quod excom-

municationis sententiam absque satisfactione congrua non relaxes.

289. Alexander III fratres Padilironenses de iniuriis, quas a consulihus

Mantuanis patiantur, consolatur. Opeon pollicetur. Addit de litteris

suis ad episcopum, Mantuanuni et rectores Lonibardiae, Marchiae

et Bomaniae missis.

Eeg. Alex. fragm. ep. 54, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. K. 9. 17.

s. xn fol. 125.

1178. Abbati^, priori et capitulo sancti Benedicti super Padum.

Super tribulationibus et adversis, que a consulibus Mantuanis'* et

aliis persecutoribus sustinetis, paterno vobis affectu compatimur et

ad manutenendum iusticias vestras, quantum cum Deo poterimus,

auxilium vobis praestabimus et favorem. Mandamus autem univer-

sitati vestre attentius et hortamur, ne in tribulationibus ipsis deficia-

tis, sed digne ambuletis vocatione, qua vocati estis, cum omni humi-

litate et mansuetudine subportantes invicem in caritate, scientes,

quod tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio

spem, que non confundit; si tamen caritas Dei diffusa est in cordi-

bus vestris per spiritum sanctum, qui datus est vobis, memores

estote verbi propbetici : Propter verha lahiorum tuorum, inquit^, ego cu-

stodivi vias duras.^ Tractate nobiscum de tribulatione utilitatem

duplicem procedentem.*' Dantur enim flagella ad virtutum custo-

diam et merita per patientiam augmentantur. Accessistis ad servi-

tutem Dei et in babitu monastico elegistis Domino militandum.

State itaque in iusticia et timore ad temptationes animas vestras

^ Mantuanu c.^

inquid c.*= locus sioie duhio con-upius est.

^ Willelmus. ^ Eainerio. ^ Psalm. 16, 4.

Alexandri in epistolae 290. 291 167

adtentius praeparantes. Confortamini in Domino et in potentia vir- 1178.

tutis eius, quia fidelis est nec patietur vos temptari supra id, quod

potestis, sed cum temptatione faciet etiam proventum, ut possitis

melius sustinere. Omnem itaque sollicitudinem vestram proiciatis

in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. De cetero noveritis, quodnuntios et literas vestras ea qua decuit benignitate recepimus et

peticiones curavimus exaudire sicut illorum, quos praeter commune

debitum sincera in Domino caritate diligimus et quorum iusticiis

semper auctore Domino pro nostri officii debito intendemus. Qua-liter autem venerabili fratri nostro Ma(ntuano?) episcopo^ et dilec-

tis filiis rectoribus Lombardie, Marcbie et B-omanie et aliis scri-

psimus, ex rescriptis litterarum plenius cognoscetis.

290. Alexander III Rainerio ahhati Padilironensi decimas ao privilegia

quaedam eonfirmat.

Reg. Alex. fragm. ep. 55, 1. 1. fol. 125^.

Abbati^ sancti Benedicti super Padum. lustis postulationibus 1178.

religiosorum virorum facilem nos convenit assensum prebere et

eorum vota, que rationi conveniunt et consonant bonestati, effectu

prosequente complere. Hac itaque ratione inducti et precibus tuis

benignius inclinati tres partes tocius decime loci, qui vocatur Costa,

et decimam tocius tui dominicatus* illius loci, quas bone memorie

Vitalis quondam Adriensis episcopus bone memorie Gr. antecessori

tuo et A. priori S. Cipriani de Venetiis nomine ecclesie sancti lo-

bannis baptiste in loco eodem constructe donavit, et baptismum

populi eiusdem terre a prefato episcopo ecclesie supradicte conces-

sum et correctionem monachi vel professi in eadem ecclesia consi-

stentis, sicut predicta omnia in scripto autentico, quod exinde fac-

tum est, continentur, rata babentes auctoritate apostolica confir-

mamus etc, statuentes etc.

291. Alexander III Hewicum Remensem thesaurarium rogat, ut, quo B.

eancellarius Carnotensis a sese investitus sit, archidiaconatum Atire-

lianenseni pacifice ei possidendum relinquat.


Henrico Hemensi tbesaurario. Ex litteris Aurelianensis epi- 1178.

scopi^ et aliorum multorum et dilecti filii nostri Petri tituli sancti

^ donicatus c.

^ Garsendonio. - Rainerio. ^ Manassis.

168 Alexandki iii epistolae 292

1187. Grrisogoni^ presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, auribns

nostris insonuit, quod idem episcopus post resignationem Herberti

quondam Aurelianensis arcbidiaconi eundem arcbidiaconatum vacan-

tem tibi contulit, priusquam dilectus filius noster B. Carnotensis

cancellarius nostras • ei litteras presentasset. Verum quia idem can-

cellarius ante nuntiorum tuorum adventum diutius expectaverat et

praefatus episcopus ei frequenter illuserat, ne ipsius tergiversatio-

nibus ulterius posset indebite fatigari, eum de communi fratrum

nostrorum consilio de prescripto arcliidiaconatu per anulum aureum

investivimus. Ipse quidem constanter asseruit nec in presentia

nuntiorum tuorum verbum mutavit, quod, cum praefato episcopo

litteras nostras exliibuit et semper donec vixit idem Herbertus, se

ut arcbidiaconum gessit; nec unquam in exhibitione litterarum no-

strarum aliquid fuit de tua investitura propositum. Quoniam igi-

• tur nobis esset admodum verecundum, si factum nostrum caliditate

cuiuslibet solveretur, et tibi expedit plurimum, nobis in bac parte

deferre, cum promotioni tue consideratione karissimi in Christo filii

nostri L(udovici) illustris Francorum regis et tui ipsius, quem sin-

cere diligimus, velimus intendere diligenter, discretionem tuam,sicut unquam possumus, rogamus monentes attentius et bortamur,

quatinus bonorem ipsum, precum nostrarum intuitu et quia tibi

dubium est subire iudicium, jDraedicto cancellario relinquas paci-

fice possidendum.

292. Alexander III a Ludovico Francorwn rege expetit, Henricmn Re-

mensem thesaurariwn inducat, ut B. cancellario Oarnotensi arcM-

diaconatum Aurelianensem dimittat.

Reg. Alex. fragm. ep. 2, in cod. Coll. Trinitat. Cantabrig. R, 9. 17.

s. xn fol. 108.

1178, L(udovico) illustri Francorum regi; Ea nobis est de tue devo-

tionis sinceritate fiducia, quod secure tue magnitudini preces porri-

gimus, quas exaudiri volumus- et optamus, quia et nos, quantum-

cunque cum Deo possumus, peticiones regias animo promptissimo

exaudimus, Quocirca excellentie regie preces affectuosas porrigi-

mus, rogamus, monemus attentius et bortamur^, quatinus dilectum

filium nostrum Henriciim Eemensem tbesaurarium, nepotem tuum,

intuitu nostrarum precum inducas, ut archidiaconatum Aurelianen-

^Grisogonen cod. ^ sic mpplevi ro. mo. attentius et hor. q. codicis.

^ Manassis.

Alexandri III EPiSTOLAE 293. 294 169

sem, de quo ante adventum nuntiorum suorum dilectum filium no- 1178.

strum B. cancellarium Carnotensem de communi fratrum nostrorum

consilio investivimus, eidem relinquat. Sicut enim post nuntios

ipsius non processissemus in facto,

sicut fecimus,

ita verecundum

nobis esset% si factum nostrum quomodolibet immutetur; nec illi

forte fructuosum existet, cum res sit in iudicio'' iposita et dubium,

an debeat optinere. Nos autem eidem thesaurario, quem conside-

ratione regia et sui ipsius contemplatione sincera caritate diligi-

mus, taliter deferemus, quod gaudere poterit plurimum, se precibus

apostolicis detulisse. Arcbidiaconatum predictum prefato cancellario

nostrarum precum intuitu benigne dimittat sciturus, quod, si nobis

in bac jparte detulerit, gratum nobis erit admodum et acceptum et

id etiam per operis exhibitionem auctore Domino evidentius osten-

demus.

293. Alexa7ider III monaehis S. Cosmae Turomnsibus mandat, ut I.

diaconum in fratrum numerum recipiant.

Eeg. Alex. fragm. ep. 3, 1. 1. fol. 108"^.

Priori et capitulo sancti Cosme Turonensi. Cum I. diaconus, 1178.

abnegatis carnalibus desideriis, Domino desideret, sicut asserit, sub

religionis babitu deservire, desiderium eius in hac parte benigno

favore prosequimur eique ad boc exsequendum suffragium, prout

convenit, impertimur. Quodcirca universitatem vestram per apo-

stolica scripta monemus attentius et mandamus, quatinus eum di-

vini amoris intuitu et nostre commonitionis optentu in fratrem re-

cipere et fraterna curetis caritate tractare, ita quod de conversa-

tione vestra profectum spiritualem assumat et vobis de iUius salute

maioris glorie premium debeatur.

294. Alexander III domum hospitalem de Oroden. tuendam suscipit eius-

que possessiones ae iura quaedam confirmat.

Eeg. Alex. fragm. ep. 4, 1. 1. foL 108'^.

Infirmis domus bospitalis de Crodeni communem vitam ducen- 1178.

tibus. Offitio pietatis inducimur, universis Dei fidelibus patema

provisione consulere, sed de ipsorum pace propensius cogitare, quos

* e cocJ.^ iudico cod.

^ Videtur esse Croydon in comitatu Surrey, ut me docet F. Liebermann.

170 Alexandbi ni epistolae 295

1178. manus Domini incurabili lepre inorbo percutiens gravius flagellavit,

ut contra iniurias malignantium, qui per se non sufficiunt, protec-

tionis apostolice clipeo muniantur. Hac itaque ratione inducti et

vestris iustis postulationibus inclinati, prescriptam domum cum

omnibus, que in presentiarum etc. usque communimus. Specialiter

autem quecumque ab M. domino prescripti castri et burgensi-

bus vobis rationabiliter sunt concessa et in presentiarum habetis,

vobis et eidem domui etc. usque confirmamus, statuentes, ut iuxta

tenorem decreti nostri cimiterium et presbyterum per diocesani ap-

probationem semper episcopi babeatis. Nulli ergo omnino bominumliceat prescriptam domum etc.

295. Alexcmder III fratribus Maioris monasterii interdieit, -ne eui eccle--

siam, antequam vacaverit, concedant vel prondttant.


1160—79 Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati

Oct. 30. qi fratribus Maioris monasterii salutem et apostolicam benedictio-

nem. Quanto monasterium vestrum in observantia sacrae religio-

nis celebrius esse dignoscitur, tanto ab liis, quae scandalum faciunt

inter bonos et ad dispendium pertinent animarum, propensius vos

convenit abstinere. Accepimus autem, quod ex aliquorum instantia

sive propriae voluntatis arbitrio ecclesias vestras, in quibus ad

vos repraesentatio pertinet sacerdotis, antequam vacent, saepenumero

promittatis et quasi bomicidas faciatis eos, quos in expectatione

mortis ponitis alienae, In quo quia non solum illorum, qui pro-

missiones vel concessiones tales accipiunt, sed vestrarum quoqueiacet periculum animarum, universitati vestrae sub interminatione

divini iudicii et animadversionis apostolicae^ proMbemus, ne pro-

missionem sive concessionem alicuius -ecclesiae, nisi prius vacaverit,

cuilibet faciatis. Nec ex eo velitis excusationem babere, quod a

multis videtis talia perpetrari, cum auctoritas et multitudo peccan-

tium in die iudicii nihil excusationis sequentibus possit afferre.

Nos enim cum soliti essemus scribere ecclesiarum praelatis, ut ec-

clesiam vel beneficium aliud ecclesiasticum concederent, quod prius

vacaretj correximus postea et mutavimus, ita quod modo non man-

damus, ut beneficium, nisi vacet vel cum vacaverit, alicui conferatur.

Datum Anagniae III Calendas Novembris.

"apostoliea c.

AIjExandei m epistolae 296. 297 171

296. Alexander III in parthmone Montis-martyrum Parisiensi plus quam60 sorores admitti vetat.

Autograplium in tabul. nat. Paris. L. 230 n. 4.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis in Christo 1166—79

filiabus . . abbatisse et monialibus ecclesie Montis martirum salu- -^P^- ^.

tem et apostolicam benedictionem. Vigili cura nos convenit exequi

que ad conversationein religionis pertinent et ad virtutum prove-

niat incrementum, quia non modicam sue dignitatis partem eva-

cuant, qui iuxta gradum suum ad propagandam religionem diligen-

tius non laborant. Ne autem in multitudine recipiendarum soro-

rum monasterium admodum aggravetur .et religionis dissolutio

proveniat, si sorores pro necessariorum penuria coacte faerint clau-

strum exire et regularis observantie statuta negligere, auctoritate

apostolica statuimus, ut redacto ad sexagenarium numero sororum

vestrarum in ecclesia vestra ultra sexaginta nullas ulterius recipere

debeatis, presentibus vobis litteris prohibemus. Datum Laterani II

Non. Aprilis.

297. Alexander III eapitulo Gatalaunensi praedpit, ut aut W. clerico

heneficium in ecclesia assignare ulterius non reeusent aut litteras

hullatas, quas in excusatiomm suam proferant, archiepiscopo Be-

mensi ostendant.

Eeg. Alex. fragm. ep. 5, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. R. 9. 17.

s. xn fol. 109.

Episcopo^ et dilectis filiis'' decano^ et capitulo Catbalaunensis 1178—79

ecclesie. Super labore dilecti filii nostri W. clerici, nepotis bone a. Mart.

memorie R.^, quondam archidiaconi vestri, qui iam tercio ad no-

strain presentiam laboravit, paterno affectu compatimur et niove-

mur, sicut de ratione possumus et debemus. Olim siquidem, ut

bene recolimus, vobis pro eo preces soUicitas porreximus et atten-

tas, et vos, sicut decuit, ei promisistis interventu nostro et consi-

deratione iam dicti archidiaconi provisuros. Vacante tamen post-

modum prebenda eiusdem archidiaconi, precum nostrarum obliti

dictis facta nullatenus compensastis. Cumque postmodum super

eadem praebenda litteras habuisset, quibus vobis precepimus, ut

^ in codice seqwiiur et.'

^ Guidoni. ^ lacobo. .^ videtur esse Bainerius arcMdiaconus , qui

apparet in tabula anni 1140 ap. Gall. Christ. X. Instr. 171.

172 Alexandbi ni epistolae c

1178—79 eandem illi praebendam occasione et appellatione postposita con-

a. Mart.ferretis, preceptum nostrum minime adimplestis, sed in excnsatio-

nem vestram asseyerastis, quod, cum pro nepote dilecti filii, fratris

F. camerarii nostri, preces porreximus, in litteris eisdem promisi-

mus, quod, si nos exaudiretis in eius receptione, vos super preben-

dis conferendis minime ulterius cogeremus. Quoniam igitur imper-

fectum relinqui nolumus, quod pro eodem W. duximus inchoandum,

presertim cum eum et literature et conversationis sue obtentu ad

prescriptum beneficium obtinendum satis idoneuni estimemus nec

contra promissum liostrum duximus levitate qualibet veniendum,

discretioni vestre per apostolica scripta precipiendo mandamus, qua-

tinus** prefatum W. contradictione et appellatione cessante recipia-

tis in fratrem, prescriptam ei prebendam dilatione postposita con-

ferentes, vel litteras buUatas, quas in excusationem vestram obten-

ditis, venerabili fratri nostro Remensi archiepiscopo ^, apostolice

sedis legato, cum ab eo fiieritis requisiti, sine contradictione qua-

libet ostendatis eique, si prescripte littere buius receptioni non ob-

viant, bumiliter pareatis, ita quod contemptum mandati apostolici

tociens factum a vobis requirere districtius non cogamur.

298. Alexander III midam arcMdiaconatum Coventrensem ac p-ivilegia

quaedam asserit.


s. xn fol. 109^.

1178—79. Sacrosancta etc. Specialiter autem archidiaconatum Coventren-

sem cum omni integritate sua a venerabili fratre nostro Coventrensi

episcopo^ tibi collatum, sicut eundem antecessores sui unquam inte-

grius et liberius possederint, devotioni etc. confirmamus. Preterea

libere tibi liceat, sedem apostolicam super omni gravamine appel-

lare. Insuper auctoritate apostolica censemus, ne cui liceat, tibi

vel clericis tuis exactiones imponere, que canonicis obvient statu-

tis, neque in te vel clericos tuos absque manifesta et rationabili

causa sententiam ecclesiasticam promulgare.

"•sic supplevi eodicis: d. v. p. a. s. p. m. q.

^Willelmo, ciii inde a die 7?Mart. 1179 titulus „presbyteri cardinalis

S. Sabinae" addi solet. Cf. supra p. 162 not. 2. ^ Kichardo.

Alexandbi nr epistolae 299. 300 173

299. Alexander III episcopo Claromontensi mandat, compellat milites de

Alzone, ut ipsius castri ecclesiam S. Laurentii fratribus Casae-dei

reddant.


Alexander episcopus servus serYorum Dei venerabili fratri Cla- 1179

romontensi episcopo^ salutem et apostolicam benedictionem. Que-l^'^- ^-

relam dilectorum filiorum abbatis et fratrum Casae Dei recipimus,

quod milites de Alzone ecclesiam sancti Laurentii in praedicto

castro sitam ei per violentiam abstulerunt et bereditario iure deti-

nere contendunt. Quod quia* indignum est et rationi obnoxium, ut

quilibet laici et seculares ecclesias hereditario iure possideant, fra-

ternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si ita est,

praedictos milites diligentius moneas et inducas, ut memoratam

ecclesiam praedictis abbati et fratribus sine contradictione qualibet

resignent et ipsos eandem pacifice possidere permittant.*» Quod si

monitis tuis obedire noluerint, terra meorum interdicto supponas, si

vero non acquieverint, eos omni appellatione remota excommunica-

tioni subiicias et tam diu praecipias ab omnibus cautius evitari,

donec praedictam ecclesiam memoratis abbati et fratribus relin-

quant pacifice possidendam. Datum Tusculani lY Nonas lanuarii.^

300. Alexander III abhati Latiniacensi mandat, ut inter M. militem de

Villa meri et Adam olim viceeomitissam et moniales de Colonan-

tiis iudicet.


Abbati^ Latiniacensi. Causam, que inter M. militem de Villa 1179

meri et nobilem mulierem Adam olim vicecomitissam et moniales Mart.

de Colonantiis super furno quodam vertitur, experientie tue com-

mittimus terminandam j)er apostolica scripta mandantes, quatinus,

cum propter boc fueris requisitus, partes ante praesentiam tuam

convoces et rationibus hinc inde plenius intellectis eandem causam,

contradictione et appellatione cessante, iusticia mediante decidas.*

*quia addidi. ^ dimittant e.

^ Pontio. ^ Anno 1179 adscripsi propter bullam eodem die locoque da-

tam, vid. Mem. de Tacad. de Clermont-Ferrand XIX. 299, Monum. pont. Ar-

vern. p. 307. ^ loscelino. * Annus mensisque ex eo apparent, quod maius

privilegium monasterio Latiniacensi die 20 Mart. 1179 datum invenitur in tabu-

lario nat. Parisino L. 231 n. 27; annus praeterea liquet ex Eegistri Alexan-

drini nostri ordine.

174 Alexandei m epistolae 301. 302

301. Alexander III monasterio S. loJmnnis de Vineis Suessionensis eccle-

siain Saeoniacensem- a Dieto preshytero affectatam adiudicat.

Eeg. Alex. fragm. ep. 7, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. E.. 9. 17.

s. xn fol. 109^.

1179 Abbatii et canonicis sancti loliannis Suessionensis de Yineis.

^P^'" Cnm procurator vester et Dietus presbyter cum auctoritate reci-

piendi sententiam in causa, que super ecclesia de Saconiaco^ inter

vos et prefatuni presbyterum vertebatur, in presentia nostra consi-

sterent, rationibus hinc inde auditis diligenter et cognitis, attesta-

tionibus quoque in auditorio nostro sepe relectis, possessionem pre-

scripte ecclesie de communi fratrum nostrorum consilio vobis et

ecclesie vestre, salva questione proprietatis ,restituendam per sen-

tentiam iudicavimus, venerabili fratri nostro W(illelmo) Eemensi

arcMepiscopo, sancte Sabine cardinali, apostolice sedis legato, man-

dantes, ut vos in. possessionem ecclesie supradicte, nuUius appella-

tione obstante, auctoritate apostolica fretus inducat. Vestra itaque

intererit, apud prefatum arcbiepiscopum ,ut sententiam nostram

executioni mandet, instare.*

302. Alexander III Willelmo archiepiscopo Bemensi mandat, ut fratres

S. lohannis Suessionensis in possessionem ecclesiae Saeoniacensis

inducat.

Eeg. Alex. fragm. ep. 9, 1. 1. fol. IIC^.

1179 Remensis arcbiepiscopo, tituli sancte Sabine cardinali, aposto-

^P^- lice sedis legato. Cum inter abbatem sancti lohannis Suessionensis

de Vineis et Dietum presbyterum super ecclesia de Saconiaco in

auditorio nostro controversia fuisset diutius ventilata, auditis ratio-

nibus utriusque partis, possessionem iam dicte aecclesiae aecclesiae

sancti lohannis salva questione proprietatis per sententiam iudica-

vimus esse reddendam. Verum quoniam, que a sede apostolica

per sententiam statuuntur, nuUa debent levitate dissolvi, fraterni-

* Suessionen. c.

^Hugoni.

' Êpistolam hanc post d. 7 m. Martii a. 1179 scriptam esse,

docet nomen WiUelmi arcMepiscopi ,S. Sabinae cardinalis; sed mensis

Aprilis probabilis est propterea quod maius privilegium die 28. Apr. fratribus

S. lohannis Suessionensis concessum legitur in bibl. nat. Paris. ms. lat. 11004

fol. 9;cf novam Eegestorum editionem. ^ De bac vide in nova Eegestorum

editione bullam d. 19. Sept. 1177 datam. ^ Vide epistolam subsequentem.^ Willelmo.

ALEXAlfDEI m EPISTOLAE 303 175

tati tue per apostolica scripta mandaimis, quatinus prescriptam 1179 Apr.

sententiam facias, contradictione et appellatione cessante, exsecutioni

mandari; fructus quoque post sententiam perceptos facias ecclesie

supradicte conferri.

303. AUxander III in Henrimm episGopum Silvaneetensem invehitur,

quod mandatum apostolicum de praehenda lohanni poeiae assignanda

iterum vilipenderit; praecipit, ut ei Hugonis de Oratorio nuper mor-

tui benefieium assignet.


Silvanectensi episcopo.^ Quam parum sit de illius obedientia 1179

presumendum, qui in eo durus et rebellis existit, ad quod per se -^^^- ^^-

ipsum deberet nemine commonente induci, facile potest quisque

sani capitis intueri. Inde est quod ad memoriam reducentes, quo-

tiens pro dilecto filio nostro I(olianne) poeta, olim bone memorie

O(ddonis) Tusculanensis*, nunc rero clerico venerabilis fratris nostri

B(erneredi) Prenestini episcopi^ inutiliter scripsimus, contra duri-

tiam et inobedientiam tuam tanto movemur amplius et turbamur,

quanto celerius debuisses, quod tam districte precepimus, adimplere.

Sane iam secundo tibi in virtute obedientie iniunximus, ut ei pre-

bendam, cum primo in ecclesia tua vacare contingeret, occasione

et appeUatione remota conferres, provisurus attentius, ne cuiquam

prebendam integram vel dimidiam, donec ipse baberet integram^,

assignares. Donationem quoque tuam, si quam facere contra pro-

hibitionem nostram presumeres, auctoritate apostolica irritam decre-

vimus et inanem. Ceterum precepto contempto dimidiam preben-

dam cuidam ad preces karissimi in Christo filii nostri L(udovici)

illustris Francorum regis, ut preceptum nostrum eluderes, assignasti

et, quod nequius est, eidem I(obanni) per prefatum regem fecisti

interdictum de migrando proponi, si a sua noUet peticione cessare,

Quantum autem sedem apostoHcam offenderis et tue derogaveris

honestati adversus viros aecclesiasticos principem concitando, quem

provocatum placare attentius debuisses, discretionem tuam credimus

non latere; sed nos excessum tuum et iniuriam aecclesiae punire

distuHmus magnitudini regie deferentes et putantes, per patientiam

nostram te ad penitentiam celerius adducendum. Quia igitur pre-

* Tusculanefi c.^ vel— integram m margine addita sunt eadem manu.

^ Henrico. ^qui usque ad a. 1179 abbas S. CrispiBi Suessionensis ftiit.

176 Alexandki ni epistolae 304

1179 benda Hugonis de Oratorio, eo viam nniYerse carnis ingresso, nuperMai. lun, dicitur vacavisse, volentes ipsius I(o]iannis) laboribus finem debitum

imponere, pro quo non sine rubore totiens nos** meminimus iam

scripsisse, per presentia tibi scripta mandamus et in obedientie vir-

tute precipimus, quatinus prescriptam prebendam, non obstante

concessione vel donatione cuiquam facta, dilatione, contradictione

et appellatione cessante, conferas^ et assignes, ita quod prioris

contemptus oblivisci possimus et ipse ad instantiam nostram locum

se gaudeat et beneficium invenisse. Inhonestum enim nobis exi-

steret et nobis admodum indecorum, si occasione donationis, apo-

stolice probibitioni contrarie, istius diutius provisio differretur. Cete-

rum si preceptum nostrum exsequi forte nolueris, W(illelmo) B,e-

mensi arcbiepiscopo, sancte Sabine cardinali, apostolice sedis legato,

dedimus in mandatis, ut concessionem vel donationem, si qua de

prescripta prebenda facta est, appellatione remota, irritam denun-

tiet et te auctoritate nostra et sua a prebendarum donatione sus-

pendat, donec in istius provisione mandatum apostolicum impleatur.

304, Alexander III Willehnum Remensem archiejpisGopum cle sujJeriore

acl Henricum Silvcmectensem epistola certiorem reddit mandatque, ut

eum a praebendanmi donatione suspendat, donec lohanni poetae

beneficium assignatum sit.

Reg. Alex. fragm. ep. 58, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn fol. 126.

1179 Remensi arcMepiscopo ^, sancte Sabine cardinali, apostolice se-

Mai. Imi. ^{^ legato. Non sine ammiratione et commotione referimus, quod

pro dilecto filio nostro lobanne poeta, olim bone memorie O(ddoiiis)

Tusculanensis", nunc vero clerico yenerabilis fratris nostri B(erne-

redi) Prenestini episcopi, SUvanectensi episcopo^ scripsimus, in vir-

tute obedientie iniungentes, ut ei prebendam, cum pi-imo in ecclesia

Silvanectensi vacaret, contradictione et appellatione remota confer-

ret attentius provisurus, ne contra preceptum nostrum cuiquam ante

ipsum prebendam integram vel dimidiam assignaret. Donationem

(|uoque ipsius vel concessionem, si quam contra probibitionem no-

stram facere attemptaret, auctoritate decrevimus apostolica non te-

nere; prefatus tamen episcopus oblitus obedientie, quam impendere

" vos cod. 'êi vel tale verhim excidisse videtuv.

' Tusculan c.

^ WUlelmo. - Henrico.

ALEXAlSrDEI m BPISTOLAE 305 177

apostolice sedi tenetur, dimidiam, que vacavit, cuidam ad interven- 1179

tum regium assignavit; cuius factum licet de iure potuerimus revo- âi.Iun.

care, consideratione regie magnitudinis sustinuimus incorrectum,

credentes eundem episcopum ad liuius provisionem celerius per no-

stram mansuetudinem provocandum. Quia igitur nuper in iam dicta

ecclesia prebendam Hugonis de Oratorio accepimus vacavisse, nos

attendentes, quod prefatus I(ohannes), pro quo totiens et tam di-

stricte scripsimus, sine iniuria sedis apostolice fraudari non possit

diutius stipendiis militie clericalis, fi-aternitati tue per apostolica

scripta mandamus atque precipimus, quatinus iam dicto episcopo

ex parte nostra et tua in obedientie virtute precipias ,ut ei pre-

scriptam prebendam non obstante concessione vel donatione, si quafacta est, sublato appellationis diffugio conferat et assignet. Quodsi facere forte noluerit, tu concessionem vel donationem de ipsa

factam, appellatione remota, irritam denunties et episcopum a do-

natione prebendarum nostra et tua fretus auctoritate facias manere

suspensum, donec de provisione istius mandatum apostolicum implea-

tur; nuUis litteris obstantibus, si que sunt vel fuerint Ms contrarie

veritate tacita in posterum impetrate. Ad haec presentium tibi

auctoritate iniungimus, ut compositionem inter ipsum Io(b.annem) et

P. de Monte per venerabilem fratrem nostrum P(etrum) Tuscula-

num episcopum, tunc tituli sancti Grisogoni presbyterum cardina-

lem, apostolice sedis legatum, factam et fide hinc inde interposita

confirmatam, scripti etiam nostri munimine roboratam facias iuxta

ipsius compositionis tenorem sublato appellationis diffugio inviola-

biliter observari et contra eam subtractos eidem Io(hanni) fructus

contradictione et appellatione cessante cum integritate restitui.

305. Alexander III capitulo Silvaneetensi de sivperioribus ad Willehnum

Remensem et Henricum Silvanectensem epistolis s&i"ihit. Prohibet,

ne quem in^ canonicum recipiant, donec lohanni poetae po-aebenda'

integra collata sit.

Eeg. Alex, fragm. ep. 59, 1. 1. fol. 126''.

Decanoi et capitulo Silvanectensi. Per alias litteras nos me- 1179

minimus vobis in virtute obedientie precepisse ,ut nullum in cano- Mai. lun.

nicum, donec dilectus filius noster I(ohannes) poeta, clericus vene-

rabilis fratris nostri Prenestini episcopi^ haberet in ecclesia vestra

^Stephano.

^ Berneredi.

LoEWENFELD, Epist. Pont. Eom. 12

178 AlEXANDRI III EPISTOLAE 306

1179 prebendam integram, recipere aliqiiatenus temptaretis. AccepimTisMai. lun.

autem, prebendam Hugonis de Oratorio niiper vacavisse, quam ei

precepimus per episcoj)um vestrumi, non obstante concessione vel

donatione alicui facta, conferri. Yerecondum quidem nobis admo-

dum et molestum existit, ut mandatum apostolicum tam rectum

debito ulterius privetur effectu. Ideoque prefato episcopo in obe-

dientie virtute precipimus, ut ei prescriptam prebendam, occasione

contradictione et appellatione remota, conferat et assignet. Ipsum

quoque per venerabilem fratrem nostrum Remensem archiepisco-

pum^, sancte Sabine cardinalem, apostolice sedis legatum, si apo-

stolicum exequi mandatum omiserit, a donatione prebendarum sus-

pendi iubemus, donec idem Io(hannes) prebendam fuerit, quamdiximus, assecutus. Vobis autem in virtute obedientie prohibemus,

ne quemquam, antequam mandatum apostolicum impleatur, recipere

in canonicum vel donationi alicuius prebende assentire sub occa-

sione aliqua presumatis. Tibi quoque, fili decane'*, sub pena hono-

ris et officii interdicimus, ne cuiquam staUum in choro tanquamcanonico per te audeas vel alium assignare. Nos enim donationem

vel receptionem, si qua est vel fuerit contra preceptum apostolicum

attemptata, auctoritate, qua fungimur, decernimus non tenere.

306. Alexander III abbati Becmnsi et decano Botomagensi negotium dat,

investigent, utrum canonicis Baiocensibus an monachis Alnetensibus

nemus quoddam adiudicandum sit.

Reg. Alex. fi'agm. ep. 60, in cod. Coll. Trinitat. Cantabrig. R. 9. 17.

s. xn fol. 127.

1179. Dilectis filiis abbati^ Beccensi et E(oberto) decano Eothoma-

gensi. E,ecepimus querelam diLecti filii nostri B. Baiocensis cano-

nici, quod, cum ecclesia Baiocensis nemus, quod in'partem prebende

,ipsius B. cedere debuisset, centum annis continuis in pace posse-

derit, abbas* et monachi de Alneto idem per mamim laicam occu-

pantes memorate ecclesie reddere contradicunt. Quoniam igitur in-

honestum est monachis aliena detinere iniuste, qui propria relique-

runt, discretioni'' vestre j)er apostolica scripta mandamus, quatinus

partibus in vestram presentiam convocatis, si vobis ita constiterit,

^ Si scfipd pro cantor cod, '' aut dilectioni, in cocl. enim est d. v.

^ Henricum. - Willelmum. Êogerio.

^ Ckristianus? Yide Gall.

Ckrist. XI. 443.

AlEXANDRI III EPISTOLAE 307. 308 179

prescriptuinneraus memorate ecclesie, dilatione et appellatione re- 1179.

mota, restitui faciatis. Restitutione autem facta, si monaclii ordine

iudiciario voluerint experiri, causam diligentius audientes fine cu-

retis congruo terminare.

307. Alexander III abbatem Beccensem et decanum Rotomagensem con-

stituit iudices inter G. canonicum Rotomagensem et fratres S. lo-

liannis de Monteforti.


Dilectis filiis abbati^ Beccensi. et 'E(oberto) decano Eotboma- 1179.

gensi. Querela dilecti filii nostri Gr. Eotjbomagensis canonici ad

nos transmissa pervenit, quod abbas et canonici sancti lobannis de

Monte forti^ fundum quendam eundem Gr. et fratrem suum iure

bereditario contingentem iniuste detinent et in eo cimiterium et

oratorium non sine dispendio matricis ecclesie, in qua prefatus Gr.

persona esse dinoscitur, ipso reclamante, de novo construere pre-

sumpserunt; parrochialia quoque iura matricis ecclesie minuere

multipliciter et turbare contra iuris ordinem non verentur. Quo-niam igitur ex apostolatus nostri officio iura omnium illesa et illi-

bata tenemur servare, discretioni** vestre per apostolica scripta man-

damus, quatinus partibus ante vestram presentiam convocatis cau-

sam ipsam sublato appellationis obstaculo fine canonico decidatis.

308. Alexander III, petente Maria comitissa, Henrici Trecensis terram

abhinc usque ,

ad eius reditum ex partibus Hierosolymitanis prote-

gendam suscipit.

Eeg. Alex. firagm. ep. 35, 1. 1. fol. 121.

Dilecte in Christo filie, nobili mulieri comitisse Trecensi.^ 1179,

Licet omnibus simus ex suscepti officii ministerio debitores, propen-

sius tamen eorum debemus iura tueri, qui nobis et ecclesie devo-

tionem exbibent puriorem et pro defensione Obristiani nominis pere-

grinari in transmarinis partibus non recusant. Hac itaque ratione

inducti et tuis postulationibus inclinati terram dilecti filii nostri,

nobilis viri H(enrici) comitis Trecensis, viri tui, et tuam cum omni-

bus ad vos pertinentibus usque ad ipsius reditum sub beati Petri

^ awf dilectioni legendum est, in codice enim non nisi d. v. praehetu}-,

Êogerio.

^ Monasterium hoc videtur in Normannia situm. ^Mariae, .

filiae Ludovici Francorum regis.

12*

180 Alexaj^tdri in epistolae 309. 310

1179. et nostra protectione suscipimus et presentis scripti patrocinio com-

munimus statuentes, ut nulli omnino hominum liceat lianc paginamnostre protectionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si

quis autem lioc attemptare presumpserit, indignationem omnipoten-tis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit in-

cursurum.i

309. Alexander III Severico arcliidictcono No^^hamtonensi aere alieno op-

presso indulget, ut, si mori eum contingat, redditus eius per annum

Greditorihus persolvantur.^

Eeg. Alex. fragm. ep. 10, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn fol. IIO^.

1179. Severico archidiacono ^ de Norliamtone.'' In his, que ad salu-

tem respiciunt et ab lionesta consuetudine non dissentiunt, tanto

te libentius exaudimus quanto sinceriori caritate diligimus et de

tuis volumus profectibus attentius cogitare. Inde est quod, cum in

immensum sis ere alieno gravatus, nos saluti tue et indempnitati

creditorum providere volentes auctoritate apostolica constituimus,

ut, si antequam debita ipsa soluta fiierint, humanitus aliquid tibi

contigerit, redditus tui per annum creditoribus persolvantur, ita

quidem ut per manus venerabilis fratris nostri Batoniensis episcopi,

si superstes fuerit, solutio sortiatur effectum. NuUi ergo omnino

hominum liceat. hanc paginam nostre constitutionis etc.

310. Alexander III aoxliiepiscopo Burdigalensi et canonicis S. Severini

P. diaconum commendat, quem in presmpta ecclesia canonicum in-

stitui cupit.


1179. Alexander episcopus Burdegalensi archiepiscopo^ et dilectis

filiis B. decano et canonicis sancti Severini* salutem et apostolicam

benedictionem. Viris ecclesiasticis et his precipue, quos litterarum

^ Norhatou c.

^ In Chron. S. Petri vivi 1179 sic notatur: „ et in ipso anno Henri-

cus comes Trecensis cum Petro de Curtinaco et aliis multis lerosolymam per-

egre profectus est."^ De Severico seu Savarico, postea ep. Bathoniensi, qui

fuit consanguineus Henrici VI imperatoris, vide in Chron. Eogeri de Hoveden,

MG. SS. XXVII. 164, notam asterisco signatam ;cf. etiam Annal. "Waverleiens.

1192. ibid. p. 459 (Liebermann).^ Willelmo. ^ De hac abbatia vide Gal-

liam Cbr. II. 857.

Alexandei ni epistolae 311. 312 181

scientia et bonis moribus credimus adornatos, paterna tenemur pro- 1179.

visione consulere et in conpetentibus beneficiis providere. Inde

est, quod dilectum filium nostrum P. diaconum, latorem presen-

tium, affectioni vestre propensius commendamus, per apostolica

scripta rogantes attentius et mandantes, quatinus eidem P. pro re-

verentia beati Petrr et nostra et consideratione sui ipsius canoni-

cum in prescripta aecclesia instituatis, ita quod liberalitatem et

providentiam vestram in bac j)arte dignis in Domino laudibus com-

mendemus et preces et peticiones vestras, cum se oportunitas optu-

lerit, libentius et efficacius admittamus.

311. Alexander III episcopo Meldensi mandat, uiHervei canonid dimi-

diam praebendam integrare non differat.

Eeg. Alex. fragm. ep. 13, 1. 1. fol. 111"^.

Alexander episcoj)US servus servorum Dei venerabili firatri Mel- 1179

densi episcopo^ salutem et apostolicam benedictionem. Officio nostro M- 1-

congruit et nos zelus caritatis ad idem inducit, ut viris ecclesiasticis

pastorali debeamus consideratione adesse et eorum necessitatibus

paterna soUicitudine commodius providere. Sane dilectus filius

noster Her(veus)2 lator presentium, canonicus ecclesie tue, bumili

nobis relatione monstravit, quod in eadem ecclesia nondum nisi

dimidiam prebendam potuit ojDtinere. Quia vero, sicut discretio tua

non ignorat, spiritualia non sustinent sectiones, fi-aternitati tue per

apostolica scripta mandamus firmiterque precipimus, quatinus pre-

bendam eiusdem Her(vei) pro reverentia beati Petri et nostra, con-

sideratione quoque sui ipsius de prima dimidia prebenda sive de

integra secunda, que in ecclesia tua vacaverit, integrare ipsumqueexinde investire, omni occasione, excusatione et appellatione ces-

sante, non differas, litteris nostris non obstantibus, si que sunt vel

fuerint, barum tenore tacito, in posterum impetrate, ita quod provi-

dentiam tuam exinde merito commendemus. Dat, Laterani Kal. lulii.

312. Alexander III decanum et canonicos Meldenses de superiore epistola

certiores reddit hortaturque, ut episcopum ad Hervei dimidiam p)'ae-

bendam integrandam adducant.

Eeg. Alex. fragm. ep. 14, 1. 1. fol. 111'',

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis decano^ 1179

et capitulo Meldensi salutem et apostolicam benedictionem. Audito lul. 1 .

1 Simoni. ^ Vide infra ep. 330.^ Michaeli.

182 Alexakdri ni epistolab 313

1197 qiiod dilectus filiiis noster Her(veTis) lator presentiiim, canonicus

Iiil. 1. ecclesie yestre, nondiim in eadem ecclesia nisi dimidiam prebendam

potiierit obtinere, venerabili fratri nostro, episcopo vestro, dedimus

in mandatis, ut prebendam eiusdem Her(vei) de prima dimidia sive

integra secunda, que in ecclesia vestra vacaverit, non differat aK-

quatenus integrare. Quapropter universitati vestre per apostolica

scripta precipiendo mandamus, quatinus^ diligentibus monitis apud

episcopum studeatis efficere, ut prebendam prefati Her(vei) de primadimidia sive de integra secunda^ vacante curet maturius integrare.

Quod si facere forte noluerit, vobis in virtute obedientie districtius

inhibemus, ne aliquem nisi ad primam vacantem in canonicum re-

cipere presumatis, donec prebenda memorati Her(vei) primitus inte-

gretur, nuUis litteris huic mandato nostro preiudicium facientibus,

si que sunt vel fuerint, harum tenore tacito, a sede apostolica

impetrate. Dat. Laterani Kal. lulii.

313. Alexander III Simoni episcopo Meldmsi itenmi praecipit, ut Hervei

canonici dimidiam praehe7idam integret; quod nisi fecerit, Willel-

mum Bemensem mandatum apostolicimn executurum esse se>'ibit.


s. XII fol. 112.

1179 Qx. Meldensi episcopo.i Cum fraternitati tue pro dilecto filio nostro

H(erveo) canonico tuo, venerabilis fratris nostri*' Prenestini episcopi

clerico, porrexerimus preces*^ et preceptum^, ut prebendam ipsius

pro reverentia beati Petri et nostra integrares, non solum quodmandavimus noluisti efficere, verum etiam non satis plenum et mi-

nus sufficiens diceris dedisse responsum. In quo utique dignitati

et honori sedis apostolice non modicum detraxisti, cui omnimodam

teneris reverentiam exhibere et beato Petro in nobis devote et hu-

militer obedire. Grave quippe nimis et periculosum tibi potest exi-

stere, si presumpseris contra Romanam ecclesiam spiritum contu-

matie et rebellionis ostendere et eius contempseris preceptioni

parere. Non enim debes estimare beati Petri maniis adeo esse

contractas, quiii possimus his, qui nostram voluntatem sequuntur,

retributionis premium reddere, et qui se duros et inobedientes ex-

hibent, rependere vicem et pro meritis respondere. Volentes autem

* sic supplevi codicis u. v. p. a. s. p. m. q.^ secunda addidi. '^ vestri c.

'^

preces ijjse addidi.

^ Simoni. -

supra ep. 311.

ALEXANDRI III EPISTOLAE 314 183

clevotionem et obedientiam tiiam in liac parte j)leniiis. experiri, per 1179 ex.

iterata tibi scripta precipiendo mandamus et in virtute obedientie

iniungimus, quatiuus nuUam alii prebendam quoquomodo vacantem

integram vel dimidiam, donec prefatus H{erveus) prebendam inte-

gram babeat, assignare j)resumas. Quod si presumpseris, presump-tionem tuam noveris durius puniendam et nos factum tuum aucto-

ritate apostolica irritum penitus decernimus et inane. Quod si non

occurrente dimidia integram ei prebendam contuleris, volumus ut,

cum de integra per se vel per interpositam personam, si absens

fuerit, in fratrem et canonicum a cajDitulo receptus fuerit, de dimi-

dia, quam ipse babet, eo etiam absente, nostra fretus auctoritate

disponas. Si quam autem prebendam integram vel dimidiam, post-

quam idem H(erveus) arripuit iter ad nos veniendi, alicui alii as-

signasti, omni occasione et appellatione cessante, donationem ipsamin irritum revocare et eidem H(erveo) vel cui mandaverit non dif-

feras assignare, litteris nostris non obstantibus, si que sunt vel etc."

Nolumus enim, quod constitutio, quam in concilio fecimiis, impe-

diat, quod a nobis ante concilium fuisse dinoscitur incboatum.

Quod si precepti nostri, quod non credimus, contemptor fueris aut

negligens exauditor venerabili fratri nostro W(illelmo) Remensi ar-

cbiepiscopo,. sancte Sabine cardinali, apostolice sedis legato, dedi-

mus in mandatis, ut mandatum nostrum sublato appellationis reme-

dio auctoritate fretus apostolica plenius exequatur.

314. Alexander III decano et capihdo Meldensi mandat, curent, ne eorimi

episcopus dimidiam Hervei praebendam integrare idterius recuset.

Eeg. Alex. fragm. ep. 16, 1. 1. fol. 112''.

Decano^ et capitulo Meldensi. Maioribus ecclesie redditibus in 1179 ex.

sua integritate permanentibus, indignum est valde, ut minores pre-

bende recipiant sectionem. Audito siquidem, quod dilectus filius

noster H(erveus) in ecclesia vestra aliquandiu curiose servierit et

non nisi dimidiam prebendam potuerit obtinere, fratri nostro Mel-

densi episcopo dedimus in mandatis, quatenus eam prefato H(erveo)

curaret misericorditer integrare. Yerum quia quidam, quod de

misericordia facimus, violentiam interpretantur, universitati vestre

per apostolica scripta mandamus, quatenus predictum episcopum

'^

cf. supra epp. 311 et 312 in fine,

1 MichaeK.

184 Alexandri in epistolae 315. 316

1179 ex. diligentibus monitis ad id efficiendum inducatis. Quod si ad delu-

sionem mandati nostri aliter facere presumpserit; vobis presentium

significatione mandamus, ut nuUum alium in cboro vel in capitulo

canonicum admittatis, nuUo appeUationis obstaculo, nuUis Htteris

obstantibus vel preiudicium facientibus, si que faerint in contrarium,

barum tenore tacito, impetrate. Eius antem inobedientiam et con-

tumaciam loco et tempore competenti duximus puniendam.

315. Alexander III ecclesiae S. Martini de Las translationem, in villam

de Criptis a Petro quondam archiepiscopo Bituricensi factam, con-

flrm,at.

Bibl. nat. Paris. Ohartul. Bituric. ms. lat. nouv. acqu. 1274.

s. XHL fol. 16.

1171—80 Alexander etc.'* decano et capitulo Bituricensi.* Ea, quae in

Atig. 27.profectum redundant et commodum ecclesiarum, studiosius debemus

et diligentius exequi et, ne quorumUbet valeant temeritate turbari,

apostoUci roboris praesidio communire. Inde est quod nos vestris

votis et desideriis benigno animo annuentes et in biis, quae ad

vestrum pertinent commodum et profectum, promptam cupientes di-

ligentiam adbibere, translationem ecclesiae S. Martini de Las in

viUa de Criptis a bonae memoriae P(etro) quondam arcbiepiscopo

vestro inspecta necessitate et utiUtate factam et scripti sui muni-

mine roboratam auctoritate apostoUca confirmamus et praesentis

scripti patrocinio communimus, Statuentes etc.** Datum Tusculani

VI Kalendas Septembris.

316. Alexander III episcopum et canonicos Meldenses tertio hortatur, ut

Hervei canonici dimidiam praebendaoî integrent nullumque, donec

factum sit, in canonicorum numerum recipiant.


s. xn. fol. 128.

1179 ex.— Episcopo^ et capitulo Meldensi. Rediens ad nos dilectus filius

1180 in. noster H(erveus) canonicus ecclesie vestre bumUi nobis relatione

monstravit, quod, cum tu, fiâter episcope, super integratione prebendesue mandatum nostrum iterato susceperis et preceptum, nuUumtamen adbuc est petitionis sue consecutus effectum. Sane quoniam

indignum est et iniquum, ut aUquis in spe et fiducia Eomane ec-

^ Sic cod.

^ Simoni.

Alexai^dri iii epistolae 317 185

clesie, quae omnibus et maxime viris ecclesiasticis in suis tenetur 1179 ex.-

necessitatibiis subvenire, laboribus et expensis inutiliter fatigetur,1180 in.

qnod pro eodem H(erveo) incepimus, nolentes relinquere imper-

fectum, presertim cum de eo viri graves nobis perMbuerint testi-

monium, et in eadem voluntate manentes propositum nostrum circa

eius provisionem nolumus aliquatemis immutare. Cum igitur idem

H(erveus) nuUum babeat beneficium nisi dimidiam tantum preben-

dam nec ex ea possit commode sustentari, necessitati ipsius paterno

compatientes affectu et precibus fratrum nostrorum benignius incli-

nati, nunc tercia vice tibi, frater episcope, mandamus et districte

precipimus, quatinus, donec prefato H(eryeo) suam integraveris, nul-

lam alii prebendam conferas vel assignes, litteris nostris non ob-

stantibus, si que sunt vel fuerint, harum tenore tacito, impetrate.

Quod si non occurrente dimidia integram ei prebendam contuleris,

volumus ut, cum de integra per se vel per interpositam personam,si absens fuerit, in fratrem et canonicum a capitulo receptus fiierit,

de dimidia, quam ipse babet, eo etiam absente, nostra fretus aucto-

ritate disponas. Vobis autem, filii decane et canonici, sicut iam

secundo inbibuimus, tertio quoque inbibemus, ne aliquem in fratrem

aut canonicum aliquarum litterarum obtentu recij)ere presumatis,

donec prebenda memorati H(ervei) primitus integretur. Alioquin,

si quid contra buius mandati nostri tenorem fuerit attemptatum,

nos auctoritate apostolica irritum decernimus et inane.

317. Alexander III archiepiscojjo Bituricensi mandat, moneat parochianos

quosdam, ut canonicis BitwiGensihus ahlatam decimam de Croptis

reddant.

Bibl. nat. Paris. Cliartul. Bituric. ms. lat. nouv. acqu. 1274.

s. xm. fol. 20''.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Bitu- 1180

ricensi arcbiepiscopo^ salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit laî- 25.

ad nos ex conquestione dilectorum filiorum nostrorum decani et cano-

nicorum ecclesiae tuae, quod quidaHi laici parocbiani tui E. vide-

licet Capacalida et M. de Luis decimam de Croptis, quae ad ipsos

pertinet, in suae salutis periculum detinere contendunt. Quoniam

igitur non debes in patientia sustinere, ut laici decimas teneant,

fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatinus prae-

dictos laicos studiose moneas et inducas, ut praescriptam decimam

^ Guarino.

186 Alesandri in epistolae 318. 319

1180 memoratis canonicis, qnorum est, dilatione et appellatione cessante,lan. 25. restituant et in pace dimittant. Si vero monitis tuis acquiescere

forte noluerint, eos sublato appellationis obstaculo vinculo excom-

municationis astringas et usque ad dignam satisfactionem sicut ex-

communicatos facias evitari. Datum Velletri YIII Kalendas Februarii.

318. Alexander III fratrihus S. Germani de Pratis indulget, si archi-

episcopus Senonensis in procurationihus exigendis numerum equita-

turarum et hominum statutum excedat, non teneantur eas praestare.

Autograph. in tabul. nat. Paris. L. 231 n. 36.

1180 Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis iiliis . . ab-

Febr. 15. iâ.tii et conventui sancti Germani Parisiensis salutem et apostoli-

cam benedictionem. Quanto specialius monasterium vestrum beati

Petri iuris existit, tanto minus gravamen eius debemus incorrectum

relinquere, sed de libertate servanda in capite et in membris, quan-tum cum iustitia possumus, volumus efficaciter cogitare. Eapropterauctoritate apostolica constituimus, ut si venerabilis frater noster..

Senonensis ârcbiejDiscopus in procurationibus, quas debent illi quedam

ecclesiarum vestrarum, numerum equitaturarum vel bominum in vestro

privilegio diffinitum excedere forte voluerit, liberum sit vobis quod

petitur denegare. Si autem propter boc aliquam in ecclesias ipsas,

monacbos vel clericos sententiam promulgaverit, eam auctoritate

apostolica decernimus non tenere. Datum Yelletri XY Kalendas

Martii.

319. Alexander III Trecensi exnscopo nuntiat, Simonem Meldensem, licet

iuxta mandatum apostolicum Hervei caoionici praehendam integrare

dehuisset, dimidiam vacantem filio nohilis viri G. de Cheureuse

assignasse. Quod irritum esse vult.


s. XII. fol. 113.

1180 in. Trecensi episcopo.^ Estimabamus,, quod frater noster Melden-

sis episcopus^ dilectum filium* nostrum Her(veum) concanonicum

suum, nunc clericum venerabilis fratris nostri B(erneredi) Prenestini

episcopi* facile deberet ad mandatum apostolicum integrare; sed

ipse contra preceptum nostrum dimidiam prebendam, que fuit Con-

stancii succentoris, cuidam puero, filio nobilis viri Gr. de Cbeureuse,

^Hugoni.

^Hugoni.

^ Matthaeo. * Simon. ° Berneredus

usque ad a. 1179 abbas S. Crispini Suessionensis ftiit.

Alexandei ni epistolae 320 187

qiii alibi liabere maiores redditus perhibetur, pro suo dicitur arbi- 1180 in.

trio concessisse. In quo utique, si Yerum est, apostolicam sedem

offendit, mandatum nostrum contempnens. Quia igitur sustinere

liolumus sicut nec debemus, ut integratio ipsius H(ervei) ulterius

differatur, cum per conyersationem et litteraturam dignus etiam

maiori beneficio reputetur, prescriptam donationem, quia presumptaest contra preceptum nostrum, auctoritate apostolica irritandam

iubentes, episcopo memorato precipimus, ut, si res ita se babet, iam

dictam dimidiam prebendam nomine ipsius H(ervei) dilectis filiis

nostris Rorico arcbidiacono et Guidoni nepoti decani, canonico Mel-

densi, vel eorum alteri, dilatione contradictione et appellatione re-

mota, concedat. Quocirca fraternitati tue per apostolica scripta

mandamus atque precij)imus, quatinus eundem eiDiscopum ad man-

datum nostrum implendum moneas attentius et iuducas. Ceterum

si monitis tuis minime adquieverit, prefato arcbidiacono et G(ui-

doni) nepoti decani vel eorum alteri prescriptam dimidiam ipsius

Her(vei)• nomine assignando, eum auctoritate nostra, sublato appel-

lationis diffugio, non differas integrare, decano et capitulo ex parte

nostra precipiens, ut, quod auctoritate apostolica feceris, ratum babeant

et, nuUius contradictione vel appellatione obstante, observent. Nolu-

mus autem, quod aliquarum litterarum obentu, si que sunt vel

fuerint contrarie, barum tenore tacito, impetrate, prescripti man-

dati executio differatur.

320. Alexander III Simoneni episcopum Meldensem graviter in&êpat,

quod mandata ajjostolica cotztemnens vacantem suceentoris p~aeben-

dam, qua Hervei canonici dimidiam integrare dehuisset, filio nohi-

lis viri G. de Cheureuse donaverit; quam donationem irritam de-

nuntiat. Praeseriptam dimidiam nomine Hervei ahsentis Borico et

Guidoni vel eorum alteri assignari iuhet.

Reg. Alex. fragm. ep. 18, 1. 1. fol. 112,^.

Meldensi episcopo,^ Ex bis, que de te in minori officio dice- 1180 in.

bantur, credibile videbatur, quod, si ad maiora conscenderes, taliter

te haberes, ut et aliis prestares virtutis exemplum et in extremo

examine posses gloriam expectare. Vocatus autem ad episcopatumita te, quod dolentes dicimus, geris, ut, que prius feceras, videan-

tur non de virtute, sed de simulatione potius processisse. In his

sane, que per te ipsum libenter deberes efficere, durus existis et

^ Simoni.

188 Alexaitdri in epistolae 321

1180 in. gravis et, axôstolico mandato contempto, clericos honestos et litte-

ratos omittisj minus utiles eis et pueros anteponens. Pro dilecto

siquidem filio nostro Her(Yeo) canonico tuo, nunc clerico venerabilis

fL-atris B(erneredi) Prenestini episcopi sepius fraternitati tue scripta

direximus, nuUum tamen fructum est hactenus, unde miramur et

movemur plurimum, assecutus. Post preceptum etenim nostrum^,

in quo si bene meminimus iusseramus, ut eius prebendam de primadimidia vel integra secunda, quam vacare contingeret, integrares,

dimidiam vacantem Constantii succentoris ecclesie tue cuidam puerofilio nobilis viri Gr. de Cheureuse, qui alibi babere maiores reddi-

tus perbibetur, ut commodius mandatum nostrum posses eludere

et prefati Her(vei) bonestam peticionem protrabere, pro tuo diceris

arbitrio concessisse. Quoniam igitur tolerare in patientia non debe-

mus, ut integratio prebende ipsius Her(vei) ulterius differatur, cumad maius etiam beneficium optinendum scientia sua moribusqueiuvetur et certum sit, eum predictum puerum in ordinationem ** aec-

clesiae precessisse, -peT presentia tibi scripta mandamus et districte

precipimus, quatinus predictam dimidiam, dilatione contradictione

et appellatione cessante, nomine ipsius Her(vei) dilectis filiis nostris,

Rorico arcbidiacono et G(uidoni) nepoti decani, canonico aecclesiae

tuae, vel eorum alteri conferas quantocius et assignes, ita quod ad

instantiam nostram suum gaudeat beneficium integratum, et nos

contemptus possimus, quem in ea pertulisse noscimur, oblivisci.

Prefatam autem donationem, quia contra preceptum nostrum pre-

sum]Dta est, duximus irritandam, Iniquum equidem videretur, ut

in^ integratione precederet, qui in ordinatione secutus est, jpresertim

cum prior et indigere amplius et magis idoneus dinoscatur. Sane

nolumus, quod aliquarum litterarum obtentu etc. usque prescripti

mandati executio differatur.'^

321. Alexander III capitulum Meldense de superioribus ad Treeensem et

Meldensem epistolis certius reddit. Prolvihet, n& quem ante prae-

hejidam Hervei integrafam in fratrum numerum reeipiant.

Reg. Alex. firagm. ep. 19, in cod. Ooll. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn. fol. 114.

1180 in. M(icbaeli) decano et capitulo Meldensi. Pro integratione pre-

bende dilecti filii nostri Her(vei) concanonici vestri, nunc clerici vene-

^sic cod. ^ in addidi. '^

cf. epistolae praecedentis fiiiem.

1 Cf. supra epp. 311 et 313.

AlEXANDRI III EPISTOLAE 321 189

rabilis fratris nostri B(eriieredi) Prenestini episcopi, iam pridem ve- 1180 iti.

nerabili fratri nostro, S(imoni) episcopo yestro scripta direximus

credentes, eum ad mandatum apostolicum celeriter impleturum, quodtacentibus nobis per se ipsum efficere tenebatur. Eius est enim

predictus Her(veus) conversationis et scientie, sicut vos ipsi plenius

nostis, quod maiori etiam beneficio dignus esset. Ceterum prefa-

tus episcopus mandatum nostrum contempnens et ipsius necessita-

tem et probitatem dissimulans, ut preceptum nostrum commodius

posset, quod non licet, eludere, alios ei preponere, quem solum

precepimus in Meldensi ecclesia integrari, et in penam litteras no-

stras, quas ad commodum indulsimus, retorquere, vacantem pre-

bendam dimidiam Constantii succentoris'

cuidam puero, filio nobilis

viri Gr. de Cbeureuse, qui alibi babere maiores redditus perbibetur,

contra prohibitionem nostram dicitur, unde miramur et movemur

plurimum, concessisse. Quia igitur verecundum nobis est** admo-

dum et molestum, ut x^refatus H(erveus), quem integrum beneficium

habere volumus, tardius integretur, prefato episcopo districte preci-

pimus, ut, non obstante concessione facta predicto puero, eidem

H(erveo) prescriptam dimidiam conferat quantotius et assignet.

Venerabili quoque fratri nostro episcopo Trecensii mandamus, ut

si prefatus Meldensis requisitus mandatum apostolicum exequi re-

cusaverit, ipsum nuUius appellatione obstante auctoritate apostolica

fretus non differat effectui mancipare. Quocirca universitati vestre

per apostolica scripta mandamus atque precipimus, quatinus, quodidem Trecensis auctoritate nostra fecerit, firmiter observetis. Adbec auctoritate apostolica inbibemus, ne, antequam prefati H(ervei)

beneficium integretur, aliquarum litterarum obtentu, si que etc.'',

quemquam recipiatis in fratrem vel integrari aliquem, quantum in

vobis est, uUatenus permittatis. Tibi autem, fili decane, specialiter

interdicimus, ne ante prescriptam integrationem qtiemquam de inte-

gra vel dimidia temptes per te vel alium quomodolibet investire.

Alioquin si quid contra banc probibitionem nostram fuerit a quo-

quam presumptum, auctoritate apostolica decernimus non valere.

va" In eod. sic est: Quia igitur sustinere in patientia non debemus, ut ab episco-

pis, qui tenentur alios ad observantiam decretorum nostrorum inducere, statuta sedis

cat

apostolice violentur, verecundum nobis est; vocem va-cat eadem manus supersci-ipsit.

^Cf. swpra ep. 319. .

^ Matthaeo.

190 Alexandri III EPisTOLAE 322. 323

322. Alexander III ejnscopo Trecensi mandat, moneat episcopum Melden-

sem, ut vacantium praehendarum unam Herveo canonico assignare

aut dimidiam eius integrare ulterius non differat; qui nisi fecerit,

ipse mandatum apostolicum exequatur.


s. xn. fol. 11#.

llSOmed. Trecensi episcopo.^ Non sine iniuria apostolice sedis et sue

fame dispendio frater noster Meldensis episcopns^ dilectum filiiim

nostriim H(erveum), canonicum suum, clericum venerabilis fratris

nostri B(erneredi) Prenestini episcopi, liactenus integrare omisit,

quem licet nobis tacentibus integrare debuerit, contra prohibitionem

nostram dimidium facit usque hodie remanere, preferens illi pue-

rum^, quem scientia et temporis ordinatione precedit. In quo mani-

feste datur intelligi, quod in dispensatione sibi credita non eam

tenet diligentiam, quam deberet. Quia igitur plures sicut accepi-

mus prebende in iam dicta ecclesia vacant, nos attendentes, quod

tempus prescripte integrationis advenit, fraternitati tue per aposto-

lica scripta mandamus atque precipimus, quatinus prefatum episco-

pum ex parte nostra commoneas, ut unam predictarum prebenda-rum prefato H(erveo) vel cui ipse mandaverit nomine ipsius assignet

vel eius dimidiam non differat de una ipsarum dimidia integrare.

Ceterum si idem commonitus acquiescere forte noluerit, tu manda-

tum aj)ostolicum, non obstante concessione vel donatione contra

prohibitionem nostram cuiquam facta, auctoritate apostolica fretus,

sublato appellationis obstaculo, exequaris, decano et capitulo ex

parte nostra precipiens, ut, quod auctoritate apostolica feceris, ba-

beant ratum et, nuUius contradictione vel appellatione impediante,

observent. Sane nolumus, quod aliquarum litterarum obtentu, si

que sunt vel fuerint, barum tenore tacito, impetrate, aut occasione

nuntii iam dicti episcopi, qui apud nos moratur, mandati buius

executio postponatur.

323. Alexander III episcopo Ileldensi iterum iterumque mandat, ut Her-

veo cctnonico integram Sugonis de Oratorio Jiuper defimcti praeben-

dani assignet vel dimidiam eius tandem integret; alioquin episco-

pum Trecensem mandatum suum invpletu7-um esse, saiibit.


1180 med. Meldensi episcopo.* Verecundum nobis est admodum et mole-

^ Matthaeo. - Simon. ^ filium nobilis viri Gr. de Cheureuse, vide

supra ep. 319 sq.•* Simoni.

Alexandei ni epistolae 323 191

stum et tue plurimum contrarium lionestati, quod preceptum apo- 1180 med.

stolicum super integratione dilecti filii nostri H(ervei), clerici vene-

xabilis fratris nostri B(erneredi) Prenestini ej)iscopi, sepius replica-

catum surdis videris hactenus auribus pertransisse. Illud autem

molestius reputamus, quod—unde verecundari deberes pariter et do-

lere—diceris gloriari iactans te nuUum beneficium ad litteras apo-

stolicas cuiquam tradidisse, et de patientia nostra presumens asse-

ris, de facili mandatum, quod pro iam dicto clerico dedimus, im-

mutandum. Sed quis non erubescat presertim in pontificatus officio

constitutus, de vitio inobedientie gloriari et prestare aliis ipsius

presumptionis exemplum. Sane sicut recolimus, tibi post concilium

dedimus in mandatis, ut nuUam alicui ptebendam conferres, donec

suam H(erveo), nullis litteris obstantibus, contradictione et appella-

tione postposita integrasses; sed licet due integre postea vacaverint

et una dimidia, mandatum tamen apostolicum• non implesti, sed

dimidiam Constantii, succentoris ecclesie tue, cuidam puero^ contra

probibitionem apostolicam tribuisti, ipsum ei in prebende integra-

tione preponens, cui noscitur ordinatione ac scientia preferendum.

Quoniam igitur quanto amplius ad integrationem prebende sue

scientia moribusque iuvatur, tanto minus sustinere volumus, ut pre-

ceptum nostrum remaneat imperfectum, fraternitati tue per aposto-

lica scripta mandamus et in obedientie* virtute j)reci]3imus, quati-

nus prebendam, que fuit Hugonis de Oratorio, quem nuper viam

accepimus universe carnis ingressum, eidem H(erveo) vel cui man-

daverit nomine ipsius, contradictione et appellatione cessante, as-

signes vel de ipsa eius dimidiam non differas integrare, sciturus,

quod, si preceptum nostrum exequi forte nolueris, venerabili fratri

nostro Trecensi episcopo^ dedimus in marldatis, ut de prebenda

ipsius Hugonis iamdicti H(ervei) prebendam integrans dilectis filiis

nostris R(orico)3 arcbidiacono et Guidoni canonico ecclesie tue vel

cui mandaverit prebendam ipsam vel eius medietatem nomine ipsius

assignet, nuUis litteris obstantibus, si que sunt vel fuerint contra-

rie, barum tenore tacito, impetrate. Nos autem concessionem seu

donationem, si qua inde a te vel a capitulo contra probibitionem

nostram facta est, auctoritate apostolica irritam decernimus et

inanem.

^ inobedientie cod.

^cf. supra ep. 319 sq.

^ Matthaeo. ^cf. supra ep. 320.

192 AlEXAXDBI III EPISTOLAE 324

324. Alexander III capitulo Meldensi praeeipit, moneat episeopum Mel-

denseni, ut Herveo cnnonico integram Hugonis de Ch-atorio nuper

defuncti praebendam assignet vel dimidiam eius tandem integret.

De negotio Trecensi episcopo dato addit.


s. xn. fol. 115".

1180 rned. Dilectis filiis decanoi et capitulo Meldensi. Andientes a plu-

ribus, quibus etiam in maioribus fides potest merito adhiberi, quoddilectus filius noster H(erveus) concanonicus vester, nunc clericus

venerabilis fratris nostri B(erneredi) Prenestini episcopi, ad maius

etiam beneficium optinendum quam sit integra prebenda Meldensis

ecclesie idoneus babeatur, fratri nostro episcopo vestro^ sepius scri-

psimus iniungentes, ut ipsius H(ervei) prebendam dimidiam inte-

graret; sed ipse, quod non sine admiratione et commotione referi-

mus, apostolicum mandatum postponens dimidiam Constantii suc-

centoris cuidam puero^ contra prohibitionem nostram sicut accepi-

mus assignavit, ut de litteris, quas dedpramus ad commodum, penam

portaret et audientes metuerent, contra eum in suis necessitatibus

sedis apostolice patrocinium implorare. Quoniam igitur, cum pre-

benda Hugonis de Oratorio vacet, sicut audimus, sustinere nolumus,ut dimidius remaneat ulterius, quem tociens precepimus integrari,

universitati vestre per apostolica scripta mandamus atque precipi-

miis, quatinus prefatum episcopum soUicitis monitis et exhortatio-

nibus inducatis,ut ei prescriptam prebendam conferat vel de illa

eius non differat dimidiam integrare. Ceterum si mandatum nostrum

exequi forte noluerit, venerabili fratri nostro M(atthaeo) Trecensi epi-

scopo dedimus in mandatis^, ut ipsum nuUius appellatione obstante

auctoritate fretus apostolica exequatur. Vos itaque, quod idem Tre-

censis fecerit et auctoritate nostra iusserit, observandum suscipiatis

liumiliter et inviolabiliter observetis. Ad bec sicut per alias litte-

ras ° auctoritate presentium proliibemus,- ne ante integrationem ipsius

H(ervei) quemquam recipiatis in fratrem vel integrari aliquatenus

permittatis. Tibi quoque, fili decane, specialiter interdicimus, ne

ante etc. ut supra.^ Nolumus autem litteris presentibus derogari

obtentu aliquarum si que etc^ .

^ vide supra in Jine ep. 321. "cf. epistolae 322 finem. »

^ Michaeli. ^ Simoni. ^filio nobilis viri G. de Cheureuse, vide supra

ep. 319 sq,* vide ep. 322. "

i. e. epistola 321, supra p. 189.

Alexandbi in EPiSTOLAE 325. 326 193

325. Alexander III comitissam Trecensem hortatur, ut ah iniuriis in L.

clericimi desistat ablataque ei 7'eddat.

Eeg. Alex. fragm, ep. 50, 1. 1. fol. 124.

Alexander episcopus servus servorum Dei clilecte in CJhristo 1180

filie nobili miilieri comitisse Trecensi^ salutem et apostolicam bene- lun. 17.

dictionem. Magnitudinis tue literas ea^ qua decuit, benignitate re-

cepimus sicut eius, quam consideratione paterne devocionis et no-

bilis viri comitis Henrici viri tui speciali caritate diligimus et vo-

lumus, in quibus salva conscientia possumus, exaudire. Ceterum

quantumcunque tue velimus nobilitati deferre, L. clerico, qui in-

dignatione tua sine causa rationabili gravissimas se asserit iniurias

pertulisse, deesse in iusticia non valemus, nec causam ab eis pos-

sumus sine impedimento canonico revocare, quibus eam iam pridemcommisimus terminandam. Non ergo minori affectioni deputes,

quod tue non satisfacimus voluntati; sed divini amoris intuitu et

proprie salutis obtentu ab ipsius clerici persecutione quiescas et

restituas, que pravorum consilio mota iniuste fecisti auferri aut sub

examine delegatorum iudicum, quod iusticia dictaverit, exequaris.

Dat. Tusculani XV Kal. lulii.

326. Alexander 111 (archiepiscoioo Bisuntino eiusque suffraganeis) man-

dat, ut quidquid ab Herherto quondam intruso vel aliis schismati-

cis contra fratres Oistercienses statutum sit, in irritimi revocent.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 870. fol. 145''. manu s. xvni.

Alexander episcopus etc^ Cura^ commissae nobis soUicitudinis 1180

nos bortatur ]3rofectibus ecclesiarum regulariter intendere et, ne lun. 25.

quid in earum praeiudicium fiat, attenta soUicitudine providere.

Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque

praecipimus, quatinus, quidquid a dampnatae memoriae Herb(erto)

quondam Bisuntino intruso vel ab aliis scismaticis contra fratres

Cisterciensis ordinis vel alios catbolicos viros statutum esse dino-

scitur, in irritum appellatione proposita revocetis statuentes, ne ex

hoc iustitia'' eorum uUo possit tempore praepediri^; nos enim eum

^ Hic locus ita suppUndus videtur: servus servorum Dei venerabilibus fratribus

Bisuntino arcMepiseopo eiusque suffraganeis salutem et aj)ostolicam benedietionem.

^ cum coA. ° iustitiam cod. ^

'în cod. perpendiri conêctum ex imperpendiri ;

legendum videtur praepediri vel impedivi.

^Mariae, cf. supra ep. 308.

LoEWENFEXD , Epist. Pont. Rom. 13

194 Alexandiii ni epistolae 327

1180 assensu cliarissinii in Cliristo filii nostri et illustrissimi Eomanorumlun. 25.

imperatoris 1, arcliiepiscoporum et episcoporum, qui praesentes erant,

omnes concessiones,

donationes et quaslibet alias alienationes a

scismaticis* de rebus ecclesiasticis factas irritas esse decernimus

viribusque cavere. Datum Tusculani YII Kal. lulii.

327. Alexander III ejjiscopuni Meldensem vituperat, quod in Matthaeum

Treeensem, mandatum apostolicum de integranda Hervei piâebetida

exeeutum, Pliilvppmn regem Francorum instigaverit. Ut a talibus

iniuriis desistat, hortatur.

Eeg. Alex. fragm, ep. 26, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn. fol. 117.

1180.^ Meldensi episcopo.^ Super inobedientia tua et contemptu mi-

rari cogimur admodum et moveri, quia non solum preceptis apo-

stolicis non obedis, sed adversus eos, qiii obediunt, commoveris

graviter et commovere principes non formidas. Que utique pre-

sumptio quanta debeat severitate retundi, nuUus vel modicum dis-

cretus ignorat. Accepimus autem, quod, cum venerabilis frater

noster Trecensis episcopus* in integratione dilecti filii nostri H(ervei)

canonici tui preceptum fuisset apostolicum executus, adversus eumkarissimum in Christo filium nostrum PbUippum illustrem iuniorem

Francorum regem^ irrationabiliter concitasti, asserens per ipsum

episcopum puero prebendam auferri, cui te dedisse ad interventum

regium proponebas. Quoniam igitur ad penam iam dicte presump-

tionis, nisi destiteris, tanto fortius auctore Domino excitabimur,

quanto amplius nosceris meruisse, patientia apostolice sedis abutens,

per presentia tibi scripta mandamus, quatinus prefatum regem vel

alios principes seculares adversus iam dictum episcopum vel alios

viros ecclesiasticos commovere omnino desistas, attentius provisu-

rus, ne de indignatione tua prefatus Her(veus) uUum iuris sui dis-

pendium patiatur, sed ita potius eum pro reverentia beati Petri

et nostra et consideratione venerabilis fratris nostri Prenestini epi-

scopi^ babeas commendatum, quod caritati tue multiplices propter

boc debeamus gratias agere et ipse tibi siciit patri deferre et ob-

sequi fideliter teneatur.

^ cismaticis cod.

^ Friderici.- Simoni. ^

Nota, Berneredum Praenestimim, cuius snc-

cessor menselanuarioa. 1181 inter bullarum testes apparet, adhuc in vivis fuisse.

* Mattbaeus. ^qui die 1 Nov. 1179 diademate regio ornatus est.

^ Berneredi.

Alexa]s"dei ni epistolae 328. 329 195

328. Alexander III Bemensi arcMepiscopo significat, Simonem Meldensem

in Matthaeiim Ih'ecensem et Herveum canonicum, cuius praebenda

ah eo integrata sit, Philippum Finncorum regem instigasse; quemut ah indignatione adversus illos revocet, mandat.

Eeg. Alex. fragm. ep. 27, 1. 1. fol. llvi^,

Eemensi archiepiscopo ^, sancte Sabine carclinali, apostolice 1180.

sedis legato. Cum frater noster Meldensis episcopus^ litteras, qiias

l^ro dilecto filio nostro H(erveo) Meldensi canonico, clerico venera-

bilis fratris nostri Prenestini episcopi^, integrando sepius misera-

mus, surdis auribus transivisset, videntes nos nicliil proficere, quan-

tumcunque cogentes litteras mitteremus, tandem venerabili fratri

nostro Trecensi episcopo* dedimus in mandatis, ut beneficium ^xe-

fati H(ervei) de dimidia, que fuerat Constantii succentoris, dilatione

et appellatione remota^ integraret. Cumque mandatum apostolicum

vellet executioni mandare, prefatus Meldensis contra eum karissi-

mum in Christo filium nostrum Philippum illustrem iuniorem Fran-

corum regem iniqua suggestione commovit asserens, quod puero

prebendam auferret, cui fiierat ad regium interventum donata.

Potuisset autem de duabus, que vacabant preter illam, regie satis-

facere voluntati, sed estimavit sic mandatum apostolicum commo-

dius eludendum. Quia igitur non sunt primitie iste de regiis ope-

ribus offerende, cum viros ecclesiasticos ob reverentiam eius, cuius

ministeria tractant, honorare debeat propensius et amare, fraterni-

tati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus prefatum regemmoneas attentius et inducas, ut indignationem, si quam adversus

prefatum Trecensem vel H(erveum), qui non est dignus cesaris ira,

concepit, benigne pro reverentia beati Petri et nostra remittat. Sic

autem partes tuas soUicite interponas, quod studium tuum clareat

in effectu et nos in te rectitudinis zelum possimus multipliciter com-

mendare.

329. Alexander III episcopo Trecensi gratias agii, qiiod Hervei canonici

praehendam, episcopo Meldensi hoc facere differente, integraverit.

^ di et ap. cod.; remota ijjse adclidi.*

^ Willelmo. - Simon. ^ Berneredi. *Matthaeo, cf. supra ep. 322.

13*

196 Alexastdbi ni epistolae 329

liandat, curet, ut Herveus in possessionem praehendae corporalem

inducatur neque duorum annorum redditibus defraudetur.

Keg. Alex. fragm. ep. 23, in cod. GoU. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn. fol. 116.

1180 Trecensi episcopo^ et dilecto filio abbati^ sancti Victoris Pa-

postlnl. risiensi.'' Cuni pro integranda prebenda dilecti filii nostri H(ervei)

Meldensis canonici, clerici quondani bone memorie B(erneredi) Pre-

nestini episcopi, episcopo sno* sepius scripsissemus, quia mandatum

nostrum noluit effectui manciiDare, predictam integrationem tibi,

firater episcope, commisimus adimplendam. Tu vero, quod gratumnobis admodum et acceptum existit, constanter mandatum aposto-

licum executus^ prebendam eius de dimidia, qne fuerat Constantii

succentoris integrasti et nomine ipsius dilectos filios nostros E(ori-

cum)5 arcMdiaconum et G(uidonem)5 canonicum Meldensis ecclesie

inyestisti, sicut ad audientiam nostram iam pridem te significante

pervenit. Unde quoniam incertus existit, an procuratores sui per

dilectum filium nostrum M(ic]iaelem) decanum Meldensem fuerint

in possessionem inducti, nos attendentes, non esse conveniens vel

bonestum, ut remissi circa provisionem eius quomodolibet videamur,

cui fortius propter devotum obsequium, quod prefato Prenestino us-

que in obitus sui diem fideliter et prudenter impendit, adesse de-

bemus, discretioni vestre per apostolica scripta mandamus atque

precipimus, quatenus prefato decano auctoritate nostra firmiter in-

iungatis, ut eum in possessionem corjDoralem prescripte dimidie,

dilatione et appellatione cessante, inducat. Si vero decanus man-

dato vestro, immo nostro, parere, quod non credimus, forte distu-

lerit, vos ipsum, contradictione et appellatione postposita, nuUis

litteris obstantibus, impleatis. Nolumus autem, ut pro eo, quodcanonici Cagienses^ de consuetudine habent, fructus prebendarumMeldensium vacantium primo anno"

, predictus H(erveus) fructu

prescripte dimidie biennio defraudetur, quia non est dicenda vacasse,

cum ei nobis mandantibus est ablata, cui fuerat contra probibitio-

nem apostolicam assignata. Ceterum si ambo etc^

'^ Parisien c.'"

exequtus c."percipere aut sibi vindicare atit tale verhum

excidisse hoc loco xmtet."^

cf. epjj. 375. 387 in fine.

^ Matthaeo. - Guarino. ^

propter Berneredum Praenestinum, qui di-

citur „bonae memoriae episcopus".* Simoni. " Vide supra ep. 823.

"Cagia seu Chagia seu S. Maria in Cavea, abbatia ord. S. Aug. dioec. Meldensis.

AlexajStdei in epistolae 330. 331 197

330. Ahxanchr III Herveo canonico Meldensi imiebendam ah episcojoo

T)~ecensi integratam confirmat ac privilegia quaedam' asserit.

Eeg. Alex. fragm. ep. 24, 1. 1. fol. 116^.

Herveo Meldensi canonico. Sacrosancta etc. usque commnni- 1180

mus.** Specialiter autem prebendam, quam liabes in Meldensi ec- Posi-iul.

clesia de dimidia, que fuit Constantii succentoris, per venerabilem

fratrem nostrum Matlieum Trecensem ej)iscoj)um de mandato apo-

stolico integratam devotioni tue etc; statuentes, ut sine manifesta

et rationabili causa nuUus in personam tuam sententiam excommu-

nicationis vel suspeusionis promulget. Preterea si te in aliquo gra-

vari presenseris, libere tibi liceat sedem apostolicam ajDpellare. Nulli

ergo omnino bominum fas sit etc.

331. Alexander III capituh Mekhnsi Herveum eanonicum commendat,

cuius p'aehendam nuper a Matthaeo episcopo Trecensi integratam

esse nuntiat.

Eeg. Alex. fragm. ep. 25, 1. 1. fol. 116^.

Decano et capitulo Meldensis aecclesiae. Quanto sincerius di- 1180

lectum filium nostrum H(erveum) concanonicum vestrum consideratione post lul.

venerabilis fratris nostri B(erneredi) Prenestini episcopi, cui boneste

satis noscitur deservire, et sue probitatis intuitu diligimus, tanto

libentius commodis eius intendimus et gratius reputabimus, quodei fuerit precum nostrarum obtentu coUatum. Inde est, quod eumuniversitati vestre soUicite commendantes per apostoUca scripta ro-

gamus attentius et moiiemus^, quatinus ^^ro reverentia beati Petri

et nostra et consideratione sui ipsius erga ipsum vos taliter babea-

tis, quod nostram sibi commendationem sentiat fructuosam et nos

vestram devotionem experti vestris commodis et profectibus liben-

tius et efficacius intendamus. Probibemus autem, ne diminutionem

aUquam prebende sue vel dimidie, quam prius babebat, aut eius,

quam nuiDer de apostoUco mandato per venerabilem fratrem nostrum

Matheum Trecensem episcopum obtinuit, sustinere contra antiquamet rationabilem consuetudinem aecclesiae permittatis. Sane nolu-

mus, ut pro eo quod canonici Cagienses etc.° Ad^ bec, fiU decane,

presentium tibi auctoritate iniungimus, ut prefatum H(erveum) de

Întegra huiusmodi formula exstat in ep. 286. ^ an mandamus? in cod. enim

sic est: p. a. s. ro. at. et m. q.'^

cf. ej). 329. ^ Littera A jyer errorem a nibri-

catore ruiro colore incta est, quia epistolam novam ibi inciêre putahat.

198 ALEXA2fDEi rn epistolae 332. 333

1180 sepedicta dimidia succeiitoris, sicut ad tuum spectat officium, con-

postltil. tradictione et appellatione remota non differas investire.

332. Alexander III sorores lotrenses rogat, ut Giloni cWico praebendam

in ecclesia sua assignent.

Eeg. Alex. fragm. ep. 28, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. K. 9. 17.

s. xn. fol. 117".

1180. Abbatisse^ et conventui lotrensis monasterii. De provisione

illorum, qui litteratura sunt et honestis moribus prediti, tanto no-

bis est attentius cogitandum, quanto de maiori possemus negligentia

reprebendi, si eos clausis oculis transiremus, quos benigniori debe-

mus oculo intueri. Inde est, quod dilectum filium nostrum Gilonem

clericum litteratum, ut accepimus, et lionestis moribus preditumuniversitati vestre soUicite commendantes per apostolica scripta

rogamus affectuosius et mandamus, quatenus ei pro reverentia pre-

cum et mandati nostri et sue probitatis intuitu ]3rebendam in ec-

clesia vestra misericorditer conferatis, itaque ad interventum no-

strum stipendiis se gaudeat milicie clericalis ascriptum et nos rmi-

versitatem vestram merito jDOSsimus de obedientia commendare.

Pro certo quidem noveritis, quod sicut gratum reputabimus et ac-

ceptum, si preces apostolicas reverenter fueritis, ut credimus, exe-

cuti, ita molestum nobis existet, si ad id necessarium fuerit vos

compelli, quod prompta debetis efficere voluntate.

333. Alexander III aivhiejnscojncni et canonieos Turonenses rogat, ut

magistro Theohaldo domum quandam vacantem concedant.


1180. Arcbiepiscopo -, apostolice sedis legato, et dilectis filiis capi-

tulo Turonensis ecclesie. Cum dilectus'filius noster magister Teo-

baldus concanonicus vester domum sicut audivimus non babeat, in

quam se possit recipere, necessitati eius in bac parte tanto soUi-

citius volumus providere, quanto indecentius reputamus, quod vir

tante probitatis et nominis et qui est ecclesie vestre usque adeo

necessarius, videtur mansione carere. Inde est, quod discretionem

vestram rogamus, monemus atque mandamus'', quatenus memorato

^ Sic suiijplevi codicis d. v. ro. mo. atque ma.

Ascelinae. '^ Bartholomaeo.

AlEXAIJDRI m EPISTOLAE 334 199

T(eobald.o) domum, si qua in clanstro ecclesie vestre iiuiic vacat 1180.

vel cum primo vacaverit, pro . reverentia beati Petri et nostra et

sue litterature ac probitatis intuitu, sicut de vobis confidimus, con-

cedatis et liberaliter assignetis et ita- preces et mandatum nostrum

super boc effi.caciter admittatis, quod nos providentiam et devotio-

nem vestram non inmerito commendare possimus et multiplici gra-

tiarum prosequi actione, quia gratum nobis erit admodum et ac-

ceptum, si mancipatum fuerit effectui, quod mandamus, sicut per

vos auctore Deo facile credimus effectui mancipandum.

334. Alexancler III canonicos Tu7-onenses iam saepius admonitos, ut

magistro Theohaldo domiim quandam conferant, mandatum aposto-

liGimi adhuG cmitempsisse miratur; quod ut exequantur, districtius

adhortatur.

Eeg. Alex. fragm. ep. 30, 1. 1. fol. llSi^.

Decano^ et capitulo Turonensi. Attendentes merita dilecti filii 1180?

nostri magistri Tbe(obaldi) concanonici vestri, proxDter quei sine in-

terventu nostro deberet a vobis propensius bonorari, miramur plu-

rimum et turbamur, quod, cum a nobis sepius acceperitis in manda-

tis, ut ei domum, si qua vacaret vel cum primo vacare contingeret,

conferretis, mandatum exequi apostolicum neglexistis. Sperabamus

autem, quod, si rem grandem diceremus, facere deberetis;bec contra

sjDem priorem cogimur estimare, dum in eo mandatum nostrum

negligitur, quod sine mandato libenter deberet ac celeriter adim-

pleri. Quia igitur in executione precum nostrarum, necdum precepti,

non decet vos remissos existere, ne in mensura, qua* mensi fueri-

tis, remetiatur et vobis^, cum a sede apostolica duxeritis aliquid

postulandum, universitatem vestram per presentia scrijDta monemus,mandamus et^ districte praecipimus, quatinus domum quondam Tre-

censis episcopi, quam vacare accepimus curo. orto adiacenti prefato

Tbe(obaldo) pro reverentia precepti nostri et consideratione sui

ipsius, cuius sponte debetis commodis j)rovidere, contradictione, di-

latione et appellatione postposita, conferatis, provisuri attentius, ut

ita mandatum apostolicum benignius exequamini, quod littere nostre

vel nunc debitum sortiantur effectum et nos contemptus priorumobliti preces vestras propter boc non debeamus difficilius exaudire.

Quia vero duritiam quorundam in propria vexatione expertus pre-

^qua iis in cod. ^ et addidi.

^Hugoni, germano Bartholomaei arcMepiscopi.

- Lucas 6, 38.

200 ALEXANDRI III EPISTOLAE 335. 336

1180? cepti nostri efficatiam et siie peticionis eventiiin in scolis expectare

potius qiiam reverti ad presens proposnit, auctoritate apostolica in-

liibemiis, ne fructibus prebende sue interim aliqiiatenus defraude-

tur, litteris nostris non obstantibus, si que contra barum tenorem

malignitate quorumlibet apparuerint impetrate.

335. Alexander III (a canonicis Tiironensihus ?) praebendam per hiennium

rogat pro magistro Theohaldo, qui, ut in scholis theologiae docendae

causa remaneret, ultra facultates pecuniam mutuari dehuerit. -

Eeg. Alex. fragm. ep. 31, in cod. CoU. Trinitat. Cantabrig. R. 9. 17.

s. xn. fol. 118^^

1180? Iiistis peticionibiis grato nos convenit favore concurrere et eas

tanto benigniiis, qiianto bonestius porrigiintiir, effectui mancipare.

Dilectiis autem filiiis noster magister Tbe(obaldus) supplici relatione

suum nobis exposuit commorandi in scolis desideriiim illius scientie

gratia jôtissimiim, qiie ecclesie Dei non minus necessaria qiiam

iitilis existit, adiciens se ad boc pene iiltra vires facultatis siie cer-

tam pecimie siimmam miituo accepisse. Inde est, quod universita-

tem vestram affectiiose rogantes monemiis, quateniis eidem tam-

quam fratri et canonico vestro, presertim de quo in Domino spes

iiberioris scientie presiimitur in scolis, prebendam per bienniiim

dumtaxat pro reverentia Romane ecclesie et preciim nostrarum con-

sideratione concedatis; ita iit et ipse vobis devotior existere tenea-

tiir et nos exinde tam^ vestris quam ecclesie vestre'' iitilitatibus

promptius et soUicitius*' aspirare debeamus.

336. Alexander III archiepiscopum Uhoracensem hortatur, ut fratres Gise-

burnenses redditihus ecclesiae Burnensis ea, qua adhuc consueve-

rint, lihertate frui sinat.


1180? Eboracensi arcbiepiscopo ^, apostolice sedis legato. Significan-

tibiis nobis dilectis filiis nostris priore et fratribiis de Giseburne'^^

auribiis nostris insoniiit, qiiod ciim temporibus bone memorie T(ur-

stani), Henr(ici), W(illebni) antecessoriim tiioriim et tui ipsius iisqiie

^ in cod. tanquam, cui suj)erscriptum est vestris. ^ nre cod. '^ sollicixis c.

•^ Giseburn c.

Êogero.

Alexaistdei ni epistolab 337 201

ad moderna tempora beneiicia ecclesie de Biirne'* soliti faerint cum 1180?

integritate percipere, de mandato nostro personam tibi ad eam, ut

ridebatur, idoneam presentarunt, XV marcarum pensionem eidem

in annuis redditibus assignantes; quam sicut asserunt ad eorum

presentationem benigne, sicut visum est, recepisti, sed illis ignoran-

tibus coram familiaribus tuis in tota ecclesia pro tue voluntatis ar-

bitrio statuisti, in quo idem j)rior et fratres gravem domui sue

iacturam conqueruntur inferri. Quoniam igitur non decet te viros

religiosos in suo iure gravare, quos ex debito pastoralis officii et

legatione apostolice sedis, qua fungeris, in sua teneris iusticia con-

fovere, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus

fructus prescrijDte ecclesie et aliarum ecclesiarum suarum permittas

memoratos fratres in ea libertate percipere, in qua temporibus pre-

decessorum tuorum et tui ipsius usque ad moderna tempora et

presentationem eiusdem persone habuisse noscuntur. Ad bec cari-

tatem tuam rogamus attentius et bortamur, ut memoratam domumdivini amoris intuitu et nostrarum precum obtentu babeas specia-

liter commendatam et, a gravamine predictorum fratrum desistens,

motum, si quem in eos conceperas, post iram misericordie recor-

datus indulgeas, ita quod a Deo premium indeficiens et a nobis

competentes valeas gratias expectare atque nos in tuis peticionibus

admittendis facUiores debeas in subsequentibus invenire.

337. Alexander III fratres Gisehtmenses excomniuniGari vel eortmi ecole-

siam interdici vetat; cet.

Eeg. Alex. fragm. ep. 34, 1. 1. fol. 120^^.

Priori et fratribus de Griseburne.^ lustis postulacionibus reli- 1180?

giosorum virorum assensum nos convenit facilem indulgere, ut tanto

citius eorum preces optatum° sortiantur effectum, quanto per eos

Domino gracius obsequium exliibetur. Hac itaque ratione inducti

et vestris iustis postulationibus inclinati auctoritate aiôstolica pro-

bibemus, ut nuUi omnino liceat in vos vel ecclesiam vestram abs-

que manifesta et rationabili causa excommunicationis vel interdicti

sententiam promulgare. Ad hec auctoritate vobis apostolica indul-

gemus, ut in causis ecclesie vestre fratres eiusdem domus, si cano-

- nica eis non obviaverint instituta, ad testimonium sine contradictione

qualibet admittantur, NuUi ergo omnino Jhominum liceat banc pa-

ginam nostre prohibitionis .et constitutionis infringere, etc.

^ Burfi c.^ GiseburS. c.

^' obtatum c.

202 Alexakdei m epistolae 338. 339

338. Alexcmder III magistro Odcloni Biturioensi Gcmeellariam asserii pro-

hibetque, ne quis in villa Biturieensi doctoris officiimn audeat exer-

cere, nisi prius ab ipso licentiam expetierit.

Bibl. nat. Paris. Chartul. Bituric. s. xni. ms. lat. nouv. acqu. 1274.

fol. 17.

1159-81. Alexander etc^ dilecto filio magistro Od(oni) cancellario Bitu-

ricensi saliitem etc.'* lustis petentium desideriis dignum est nos

facilem praebere consensum et vota, quae a rationis tramite non

discordant, effectu prosequente complere, Eapropter, dilecte in Do-

mino iili; tuis iustis jiostulationibus grato concurrentes assensu can-

cellariam Bituricensem, sicut eam iuste et pacifice possides, in ea

libertate, in qua ipsam antecessores tui babuisse noscuntur, devo-

tioni tue auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti

patrocinio communimus. Ad bec auctoritate praesentium inliibemus,

ne quis doctoris officium in villa Bituricensi, nisi a te ]Drius licentia

fuerit expetita, qualibet levitate audeat exercere,

ita tameii ut ab

liis, qui docere vel legere voluerint, nuUum omnino precium exiga-

tur. Hoc quidem modo volumus provideri, ut nec idoneis licentia

denegetur nec indoctis et incompositis fas sit ad docendos alios

aspirare. NuUi ergo omnino bominum liceat etc^

339. Alexander III prohibet, ne scholae Biturioenses vemlantur neve quis

sine licentia Odonis ctrehischoli in urbe vel suburbiis ^legere" aucleat.

Bibl. nat. Paris. Ciiartul. Bituric. s. xni. ms. lat. nouv. acqu. 1274.

fol. 18.

1159—81. Alexander etc.° Odoni arcliiscolo'^ Bituricensi. Si quando po-

stulatur a nobis, quod rationi conveniat et consonet bonestati, pe-

tentium desideriis clementius nos convenit condescendere et eoruni

vota effectu prosequente complere. Tuis itaque iDctitionibus an-

nuentes et prosequentes officii nostri debitum, auctoritate aposto-

lica probibemus, ne tu vel quilibet alius scolas Bituricenses audeat

vendere nec alicui liceat sine licentia tua vel successorum tuorum,

dummodo scole non vendantur, in urbe vel suburbiis legere, nisi

forte aliquis canonicorum alicuius ecclesiae Bituricensis concanonicis

suis aut clericis de cboro ipsius ecclesiae tantum legere voluerit.

NuUi ergo bominum liceat, hanc paginam etc''

^sic cod. ^ sic cocl,- cetera desunt. °

sic cod. '^ archicole c.

AlexAjStdri m epistolae 340. 341 203

340. Alexanchr III transactionem a lohanne Cumin inter fratres I/irenses

et canonicos Wibernenses factam eonfirmat.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 63 fol. 3, manu Baluzii.

Alesander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati 1159—81.

et fratribus Lirensis monasterii salutem et apostolicam benedictio-

nem. Ea, quae nostri auctoritate mandati iudicio vel concordia

finiuntur et pro bono pacis et concordiae rationabiliter statuuntur,

firma debent et inconyulsa consistere et, ne in irritum deducantur,

ea convenit auctoritate apostolica communiri. Eapropter, dilecti in

Domino filii, petitioni vestrae annueutes, transactionem inter vos et

ecclesiam de Wiberna super decimis de Sapewic et de Hingest ini-

tam, sicut de conniventia clericorum eiusdem ecclesiae mediante

lobanne Cumini, ipsius ecclesiae persona, facta est, devotioni vestrae

auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio

communimiis. Statuentes ut niiUi omnino bominum etc»

341. Alexander III fratres Bellae-vallis deeimas solvere non teneri vult,

nisi litterae a sede apostolica impetratae mentionem ordinis Cister-

eiensis faciant.

Bibl. nat. Paris. Goll. Moreau 870 fol. 146^. manu s. svin.

Alexander episcopus etc^ Cum ordinem Cisterciensem pro- ll7i_81fessi eo privilegio q[uo fratres alii gaudeatis inter vos et clericos Mai25.

seculares praepositosque C[uosdam regulares super decimis quoquesuborta tacitaque litis Cisterciensis ordinis" contra vos velut mona-

cbos alterius ordinis litteras a sede apostolica impetrantes domos

vestras litigiis, sicut significantibus vobis accepimus, et expensis dif-

ficilibus inquietant; volentes igitur soUicite providere, ne contra te-

norem privilegiorum nostrorum possitis qualibet temeritate vexari,

auctoritate vobis apostolica indulgemus, ut si contra vos super de-

cimis vel aliis, quae ordini vestro apostolica sedes indulsit, non facta

mentione Cisterciensis ordinis litterae fuerint a sede aiDOstolica im-

petratae, eis minime teneamini respondere. Datum Tusculani VmKal. lunii.

^sic desinit in cod. - ^^

Supplendum videtur: servus servorum Dei dilectis filiis

abbati et fratribus monasterii Bellae-vallis salutem et apost. benedictionem. ° Ini-

tium epistolae minmi in modum con-uptitm est.

^Qui anno 1182 arcMepiscopus Dublinensis factus est.

204 Alexandbi ni epistolae 342. 343

342. Alexander III fratrihus quihusdam interdieit, ne iuxta grangias

monasterii Bellae-vallis gratigias vel mansiones ita e vicino eon-

struant, ut fratrmn religio turhari possit.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 870. fol. 146^, manu s. xvin.

1171—81 Alexander episco]Diis etc.'' Quanto dilecti filii nostri abbas et

Mai31. fiâtres Bellevallis altius divinis snnt obseqiiiis mancipati, tanto stn-

diosius ab ipsorum debetis iniuriis et molestiis abstinere. RejDre-

hensibile^ quidem vobis est, qui religionem estis Domino inspirante

professi, religiosos alios infestare, quos debetis sicut fratres Cbristi

visceribus amplexari. Accepimus autem, quod infra dimidiam leu-

gam a grangiis eorum grangias construxistiSj de quibiis eis grava-

mina inferuntur et inter vos et ipsos frequentes lites emergunt.

Quia igitur illius evangelii memores debetis semper existere, quod

tibi non vis aliis ne feceris'^, ut factores sitis verbi et non auditores

tantum, ne viro consideranti Yultum nativitatis suae in speculo

comparemini, universitati vestrae auctoritate apostolica prohibemus,ne ita e vicino grangiis eorum grangias vel mansiones alias

, qui-

bus^ ipsorum religio turbari valeat, ulterius construatis, scientes''

quod, si prohibitioni nostrae praesumpseritis'^, quod non credimus,

contravenire, praedictorum fratrum gravamen incorrectum® auctore

Domino minime relinquemus.^ Datum Tusculani II Kal. lunii.

343. Alexander III archiepiseopis et episcopis, in quorum dioecesihus

Maiits-monasterium ecclesias possideat, praecipit, td personas a fra-

tribus j^î^ttssentatas in eorum eoclesiis instituere non differant.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12879. fol. 150''. Descripsit Martene

ex autograph.0.

1171—81 Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri-

lun. 3. bus, in quorum dioecesibus Maioris monasterii fratres ecclesias ha-

bere noscuntur, salutem et apostolicam benedictionem. Si profes-

sionem officii vestri et locum, cuius ministerium geritis, attendatis,

ab his propensius abstinere debetis, quibus Deum offendere et ho-

nestati vestrae videmini derogare. Significantibus namque dilectis

filiis nostris abbate^ et fratribus Maioris monasterii ad audientiam

apostolatus nostri pervenit, quod, cum ecclesias ipsorum vacare con-

^reprehensibilis c.

^ unius e.*=

scitis c.'^

j)raesumpsitis c.<^ cor-

rectum c.^relinquimus c.

^ lacob. 22, 55.- Hervaeo.

ALEXAjSrDKI ni EPISTOLAE 344 205

tingitj personas, qiias iidem fratres ad easdem vobis praesentant, 1171—81

causam nullam rationabilem ojDponentes ,retardatis admittere, ut -'•™- ^-

ipsarum proventus in usus proprios convertatis. Unde quoniam, si

verum est quod asseritur, vobis expedit huiusmodi lucrum refugere,

quod de radice videtur avaritiae provenire, universitatem vestram

per apostolica scripta monemus attentius et mandamus, quatenus

personas, quas praenominati fratres ad praelibatas ecclesias prae-

sentaverint, nisi aliquid in eis fuerit, quod canonicae obviet bone-

stati^, recipere nuUatenus omittatis. Quod si forte malitiose distu-

leritis, volumus et mandamus, ut proventus earundem, salvis neces-

sariis expensis, a personis^ fratrum consilio positis instituen-

dorum presbyterorum usibus reserventui:. Datum Tusculani III

Nonas lunii.

344. Alexcmder III Smonensi archiepiseopo mandat, curet, ut archidia-

cono Meldensi de illatis iniuriis iusticia exhibeatttr, cet.

Eeg. Alex. fragm. ep. 65, in cod. Coll. Trinitat. Cantabrig. E. 9. 17.

s. xn. fol. 128^.

Senonensi arcbiepiscopo.^ Quoniam dilectus filius noster E. 1178—81.

Meldensis arcbidiaconus adversus venerabilem fratrem nostrum Mel-

densem episcopum^, cantorem, fratrem eius Teobaldum, militem de

Crispeio, multas querelas proponit, de quibus sibi a nobis petiit

iusticiam exiberi, nos eidem arcbidiacono nolentes in suo iure

deesse, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus atque pre-

cipimus, quatenus prefatas personas memorato arcbidiacono illata

dampna resarcire et de illatis iniuriis congrue satisfacere vel coram

te iusticiam exibere dilatione et appellatione cessante compellas.

Eos autem, quos tibi idem arcbidiaconus nominaverit, moneas pro-

pensius et inducas, ut amore iusticie coram te perbibeant testimo-

nium veritati. Si autem pro favore vel amore veritatem dicere

noluerint, ipsos ad eam j)roferendam moneas et auctoritate nostra,

appellatione remota, districte compellas. Ad bec ex assertione ipsius

arcbidiaooni accepimus, quod memoratus episcopus sepe fatum mi-

litem ab excommunicatione et terram suam interdicto post appella-

tionem ad nos factam absolvit. Quia vero rei veritas nobis non

constat et officio nostro convenit, ea, que inordinate fiunt, provida

maturitate corrigere, nibilominus tibi presentium auctoritate iniun-

^ honestatis c.^ lacuiia trimn wl quatuor verborum.

^ Guldoni. ^ Simonem.

206 Alexandei m epistolae 345

1178—81. gimiis, iit rei veritate jDlenius inquisita, si ita esse inyeneris, et

memoratum militem in sententiam redticas priorem et . predictum

episcopum pro tanto excessu punias et castiges et nobis rei signi-

fices veritatemj ut nos ipsum, prout dignum fueritj punire possimus.

345. Alexander III Turmiensi archiepiscopo et Cenomanensi ejnseojJo scribit,

sese litteras, confra G. magistrum a laico quodam falsa sitggestione

impetratas, irritas denuntiare. — Mandat, ut sententiam ah ipsis

latam firmiter observari faciant.

Eeg. Alex. fragm. ep. 66. 67, in cod. ColL Trinitat. Cantabrig. E.

9. 17. s. xn. fol. 128^^.

1178—81. Turonensi archiepiscopo ^, apostolice sedis legato, et Cenoman-

nensi episcoj)0.2 Significatum est nobis, quod, cum magister G.'

sen-

tentiam a vobis de mandato nostro latam auctoritate peteret apo-

stolica confirmari, quidam laicus se nuntium partis adverse propo-

nens confirmationem ipsam studuit impedire. Cum autem dilecti

filii nostri M(atliaeus) tituli sancti Marcelli presbyter et G(ratianus)

sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardinales de mandato nostro

utramque partem audissent, prefatus laicus, presente et ignorante

magistro G., super eodem negotio falsa suggestione litteras impe-

travit, cum quibus, adversario suo apud nos remanente, dicitur ad

propria remeasse. Quia igitur nuUi debet ex fraude sua utilitas

provenire, fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus, qua-

tinus, si vobis vel aliis litteras nostras nisi' communiter impetratas

predictus laicus . aut alius pro adversa parte super eodem negotio

presentaverit, auctoritate apostolica decernatis *effectu carere nec

per illas partem . . .^ patiamini aliquatenus fatigari.

Quia^ ea volumus inconcussa manere, que de nostra commis-

sione concordia vel iudicio terminantur, fraternitati vestre ^&c apo-

stolica scrijDta mandamus", quatinus sententiam, quam*^, sicut ratio-

nabiliter lata est, ratam et firmam babemus, faciatis firmiter obser-

vari. Si enim acta iterum agerentur, nunquam esset litium finis,

sed inter fideles Christi assidue contentiones extinguerent caritatem.

^sigla hoc loco posita est, quam non intellego; interpretanda videtur adversam vcl

tali modo. ^ Quia— caritatem ex aliis litteris de eadein re ad eosdem ])ra£latos desti-

natis sumpta esse arbitror. ° mandamus addidi. '^

quam addidi.

^ Bartlioloniaeo."- Willelmo.

Alexastdei m epistolae 346. 347. 348 207

346, Alexander III Cenomanensi episeopo negotium daf, moneat Matthaewn

de Belveir, ut Mariae, quondam uxmî lohannis Boiyon, debitam

'pemniam exsolvat.


Cenomaimeiisi episcopo.^ Querela Andree cle Viano et Marie 1178—81.

nxoris eius ad nos transmissa pervenit, quod Matheus de Belveir

quadraginta libras de elemosina loliannis Borgon, viri quondam pre-

dicte Marie, contra iusticiam detinet, cum ad earum solutionem

interpositione fidei teneatur. Unde quoniam periculosum est, cui-

quam fidem mentiri, fraternitati tue per apostolica scripta manda-

mus, quatinus, si res ita se habet, prefatum M(at]ieum) et fide-

iussores ipsius ad solvendam pecuniam pretaxatam non diiferas distric-

tius commonere. Ceterum si monitis tuis acquiescere forte nolue-

rint, eos sublato appellationis obstaculo ecclesiastica censura per-

cellas, quam usque ad satisfactionem congruam facias inviolabiliter

observari.

347. Alexander III Cantuariensi arehiepisGopo mandat, %it Herherto de

Boseham, theologiae instruendae vacare euinenti, redditus triennio

in scholis conferri faeiat.


Cantuariensi arcbiepiscopo ^, apostolice sedis legato. Cum di^ 1178-81.

lectus filius noster magister H(erbertus) deBosebam de suo et alio-

rum profectu soUicitus vacare desideret auditoribus in tbeologie

scientia instruendis, dignum est, ut propositum eius benigno prose-

quamur affectu et ad ipsum implendum favorem et auxilium im-

pendamus. Inde est, quod fraternitati tue ]Der apostolica scripta

mandamus, quatinus ei redditus suos triennio in scolis pro reveren-

tia mandati nostri et consideratione sui ipsius facias contradictione

et ap]3ellatione remota cum integritate conferri, ita quod litteras

nostras sibi profuisse letetur et nos caritatem tuam merito possi-

mus, cum audierimus, commendare.

348. Alexander III episcopo Wigorniensi et abbati Eveshamensi mandat,

ut clerieos quosdam deeano de JSf. possessiones iniuste detentas

^ Willelmo. ^ Eiccardo.

208 _ Alexandei in et Lucn ni epistolae 348. 349

restitioere iuheant. Qui si appellaverint , utramque partem acl sese

accedere vult.

Eeg. Alex. fragm. ep. 70, m cod. OoU. Trinitat. Oantabrig. E. 9. 17,

s. XII. fol. 129^.

1178—81, Vigorniensi episcopo^ et dilecto filio abbati^ de Evesiiam. Si-

gnificavit nobis dilectus filius noster W. de Luci, decanus de N.,

quod cum villa de Ludelega et terra W. de Fonte et quedam pos-

sessiones alie ad decanatum suum tanquam partes pertineant, in

evidens damj)num et detrimentum eiusdem decanatus sine assensu

cajîtuli sui distracte sunt, quarum quasdam, videlicet villam de

Ludelega .et terram W. de Fonte W. clericus et alias possessiones

Hel(ias) clericus contra voluntatem prefati decani detinere presu-

munt.* Inde est, quod dilectioni^ vestre per apostolica scripta man-

damus, quatinus prefatos clericos moneatis attentius et apostolica

auctoritate cogatis, ut supradicto decano prescriptas possessiones

cum fructibus ex ipsis ]percej)tis sine difficultate restituant et in

pace dimittant aut ei super bis sub examine vestro iusticie non

differant plenitudinem exibere. Si qua vero partium duxerit appel-

landum, vos rationes et allegationes nihilominus audiatis, testes

appellatione cessante recijDientes ,eorum attestationes redigatis in

scriptis et prefigatis utrique jDarti terminum competentem, quo cuni

ipsis attestationibus et allegationibus apostolico se conspectui re-

presentent.

349. Lueius III ^capitulo Meldensi significat, nuntiatum sihi esse, Hervei

canonici integratimi bemficiiim non esse sufficiens, ut eeclesiae suae

decenter servire possit.


1181? Decano* et capitulo Meldensi. Quanto specialius dilectum

filium uostrum Her(veum) ooncanonicum vestrum, olim clericum fe-

licis memorie B(erneredi) Prenestini episcopi, ob recordationem ipsius

et sue probitatis obtentu diligimus, tanto attentius commodis eius

debemus et volumus providere. Cum enim ad instantiam sancte

memorie A(lexandri) pape predecessoris nostri eius fuit beneficium

"praesumit c.

'^ cmt discretioni, in cod. enim est d. v.

1Eogerio 1164—1179 sive Balduino 1179—1184. ^ Adamo. ^

Epi-stolam hanc, licet in Alexandrini Eegistri fragmento nobis asservata sit, a

Lucio III auctore profectam esse, argumentum affatim probat. In margine

Eegestorum Alexandri III originalium eam aliis epistolis de causa Meldensi

agentibns (epp. 311 sq.) appositam esse arbitror. * Michaeli,

Lucn ni epistolae 350. 351 209

integratum, verecundum nobis et molestum existit, quocl sicut acce- 1181?

pimus nondum habet, ubi caput reclinet et ecclesie impendat debi-

tum famulatum. Inde est, quod universitatem vestram per aposto-

lica scripta rogamus attentius et monemus, quatenus eidem Her(veo),

quam primo valebitis, j)ro reverentia precum et mandati nostri et

consideratione sui ipsius, contradictione et appellatione postposita,

hilariter assignetis, solliciter jDrovisuri, ut ita preces apostolicas ad-

mittatis, quod nos vestram in hac parte devotionem experti peti-

ciones, quas duxeritis porrigendas, celerius propter boc et utilius

admittamus.

350. LuGius III in fundo eoclesiae S. Mariae Magdalenae Yesontionensis

domum hospitalem construi permittit, in qua Romam aut Hiero-

solymam peregrinantes recipiantur.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 876. fol. 20. s. xvm.

Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis canonicis 1182

sanctae Mariae Magdalenae Bisuntinae salutem et apostolicam bene- ^lî 5iO.

dictionem. Cum ecclesia vestra magnam sicut accepimus in publica

strata parocliiam habeat, nec in ea sit ad quod transeuntes diver-

tere valeant liospitale, domum quandam ad receptionem transeun-

tium facere decrevistis, ut in ea bii, qui Eomam veniunt aut ad

lerosolimitanas partes accedunt, grata subsidia recipiant caritatis.

Unde quia super boc auctoritatem nostram requiritis et assensum,

nos vobis tanto libentius sicut debemus annuimus, quanto proposi-

tum vestrum utpote pium satis et commendabile soUicitius conve-

nit promoveri. Vestris itaque postulationibus annuentes praesen-

tibus vobis litteris indulgemus, ut infra parocbiam in proprio fundo

ecclesiae vestrae bosiDitalem domum, sicut dictum est, construendi,

nullius contradictione vel appellatione obstante, babeatis auctoritate

nostra liberam facultatem. Datum Yelletri 13 Kal. lunii.

351. Lueius III ahhates ordinis Cisterciensis apud Cistercium congrega-

tos ad ohservandam disciplinaon adhoi^tatu?: Rogat, orent pro se

ipso „per manum h. Bernardi ahhatis Glaraevallensis in eorum fra-

« ternitate reeepto/'

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992. fol. 213. manu s. xvii.

Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Cisterciensi 1182

et aliis abbatibus eiusdem ordinis apud Cistercium congregatis sa- M. 15.

LoEWENPELD, Epist. Pont. Eom. 14

210 LUCII in EPISTOLAE 351

1182 lutem et apostolicam benedictionem. Non immerito gaiidii pleni-M. 15. i^^^Q nobis exnberat, quoniam illud eyangelicum granum frumenti,

quod mortuum cadens in terram multum fructum attulit^, in vobis

ita fructificat, quod ab Oriente in Occidentem per venerabilia vestri

ordinis instituta sacra religio proj)agatur et per mortificationem cor-

porum quanto maior, tanto Deo acceptior fructus provenit anima-

rum. lUe siquidem vos elegit de mundo, ipso mundo iam in ma-

ligna prolapso, et*, iustitia deficiente in aliis, sacrum ordinem, quoad comprebendendum aeternae beatitudinis bravium, caducis et

transitoriis rebus, ut vestrae devotionis intentio per nuUum offen-

diculum valeat impediri, reiectis, currere et servire Domino statui-

stis, ad commune remedium suscitavit, quia, dum in fame, siti, fii-

gore ac nuditate carnales concupiscentias et antiquum bumani ge-

neris inimicum debeUare contenditis, non solum vestris animabus

requiem x^raeparatis, sed aliis etiam ad tenendam viam vitae prae-

paratis exempla, ut homines opera vestra bona videntes glorificent

patrem vestrum, qui in coelis est, et de vestrae perfectionis pleni-

tudine et reUgionis fonte bibentes terrena despiciant et toUentes

crucem suam per vestigia vestra Dominum in carnis mortificatione

sequantur. Licet autem suavi vestri reUgionis odore referti, vos

et totum ordinem oUm etiam, dum in minori essemus officio, fuimus

amplexati, hoc tamen tempore, quanto ad boc ex maiori officio

sumus adstricti, maiori universitatem vestram affectione complecti-

mur et ei, qui corda vestra visitationis suae gratia illustravit, in

magna cordis exultatione gratias exbibentes totius cordis affeotibus'

exoramus, ut congregatio vestra spiritu sancto cooperante coUecta

bostiU nullatenus incursione turbetur. Sed ipse, qui vos tamquamelectos operarios ad suam vocavit vineam excolendam, actiones ve-

stras adspirando praeveniat, et quod in vobis dignatus est operari,

uberiori benedictione confirmet et vos ea sola velle ac perficere

sine intermissione concedat, per quae et venustas ordinis inconta-

minata servetur et vos secure possitis aeternae beatitudinis dena-

rium exspectare. Quamvis igitur sine dubitatione credamus, quod

iUe, qui dixit: „Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem

saecuU"^, corda vestra possideat, et vos suorum

delectationibus mandatorum, quia tamen aura flante ferventior ignis

efficitur, universitatem vestram per apostoUca scripta monemus at-

tentius et exbortamur in. Domino, quatenus digne ambulare curetis

1 Cf. lohanii. 12, 24.^ Matth. 28, 20.

LUCn III EPISTOLAE 352 211

Yocationej qiia vocati estis, et prae oculis semper habeatis, quod 1182

scriptum esti; „Qiii perseveraverit usque in finem, Mc salvus erit",^^^'- ^^-

bonum operantes non deficiatis, sed de virtute in virtutem totius

constantiae spiritu adscendentes ad ordinis observantiam fortius

intendatis et considerantes, quod non sunt condignae passiones liuius

temporis ad futuram gioriam, quae revelabitur in nobis, in spe coronae,

quam exspectabat apostolus dicens: „Bonum certamen certavi, cur-

sum consummavi, fidem servavi, de reliquo reposita est mihi corona

iustitiae." 2Asperitatem ordinis, sicut laudabiliter incoepistis , per

brevis et transitoriae vitae spatium patienter et sine murmuratione

portetis, medici more per amarum poculum ad dulcedinem salutis

aeternae auxiliante Domino perventuri. Nos autem ad profectumordinis et temjDorales molestias amovend(as), quantum Dominus do-

nare dignabitur, tota cura paternae soUicitudinis volumus semperadesse. Ad baec caritatem vestram rogamus attentius et quanta

possumus instantia commonemus, ut in orationibus vestris, quaeDei auribus dignae et acceptae creduntur existere, nostri sine inter-

missione memoriam faciatis, ut ille, qui nos^ licet indig(nos) ad offi-

cium a]30stolatus elegit, commissum nobis officium ad nostram et alio-

rum salutem fidelium convenienter implere et coelestis beatitudinis

faciat nos'' esse consortes. Cum enim iam pridem per manum beati

Bernardi, Claraevallensis abbatis, in vestra fuerimus fraternitate

recepti et tantum nobis quantum uni de fratribus fuerit tam in

vita quam in morte concessum, confidimus et sjDcramus, quod prae-

ter commune debitum, quo nobis estis adstricti ratione officii, post-

quam nos audieritis vocante Domino de praesenti vita migrasse,

ampliora vestrarum orationum beneficia sentiemus. Dat." Velletri'^

Id. lulii.

352. Lucius III Compostellano arehiepisGopo ao Legionensi et Burgensi

episco])is onandat, eogant liomines quosclam de Maiorea, ut fratri-

bics Bolhonensibus de illatis iniuriis satisfaeiant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Doat 83. fol. 135. cop. a. 1669.

Lucius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fiâtribus 1182

P(etro) ComposteUanensi arcbiepiscopo, Legionensi^j Burgensi* epi- Nov. 7.

'^ nos addidi. ^ nos addidi."^ Dat. i;pse addidi. "^ Vellem c.

^ Matth. 10, 22. ^ 2 Timoth. 4, 7.^ Manrico. * Martino.

14*

212 Ltrcn ni epistolae 352

1182 scopis salutem. et apostolicam benedictionem. Qiiotiens peccatisJNov. 7.

exigentibus iniquorum bominum insolentia in tantum praesumit,

quod loca divino cultui deputata destruere vel incendio concremare

minime pertimescit, sacerdotalis auctoritas debet adesse et in eos

est vigor canonum exercendus, ut damnanda temeritas reprimaturet ecclesiarum status valeat conservari. Ad audientiam siquidem

apostolatus nostri dilectus filius noster abbas Bolboniae ordinis Ci-

sterciensis lacrimabilem et miserandam querimoniam destinavit,

quod homines de Maiorca in regno et potestate carissimi in Cbristo

filii nostri illustris regis Hispaniae^ consistentes abbatiam S. Lau-

rentii, in qua praedicti ordinis quam plures j)ersonae, monacbi sci-

licet et conventus, si suum Domino devote studebant iugiter impen-dere famulatum, instinctu diabolico pro suae voluntatis arbitrio

destruere praesumpserunt. Tempore namque, quo sacratissimae

passionis domini nostri Ibesu Christi memoria celebratur, praedicti

malefactores exeuntes de villa superius memorata unam grangiamiam dicti monasterii combusserunt, pessimae malitiae, quam concepe-

rant'', initium dampnabile tribuentes; cum vero praedicti monasterii

monachi audissent grangiam praefatam esse combustam, in omni bu-

militate orationibus insistentes, sacris etiam vestibus induti obviam

iam dictis malefactoribus j)rocesserunt, qui ad evertendam funditus

abbatiam crudeliter festinabant. Verum iam dicti malefactores nec

dominum'' nec bominem reverentes cum ad monasterium jDervenis-

sent, tamquam furibundi ecclesiam intraverunt et usque adeo se

inbumaniter habuerunt, quod certum est, eos atrocitatem infidelium

excesisse. Quoniam^ igitur laicorum temeritas, quae in bona eccle-

siarum tam pertinaciter debachatur, censura est ecclesiastica pu-

nienda, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo man-

damus et districte praecipimus, quatinus, si res ita se habet, omni

gratia et timore postposito praefatos malefactores de tam gravibus

et iniquis excessibus Deo primum et abbati et monachis supradicti

monasterii satisfactionem congruam exhibere et de^ cetero ab ipsius

loci molestatione desistere diligentius moneatis et studiosius indu-

catis, alioquin eos canonica severitate percellere minime desistatis,

nec sententiam nisi, congrue satisfecerint, relaxetis. Datum Velletri®

septimo Idus Novembris.

^ Sic sci-ibit Bresslau iiro combustam pessimae malitiae, quo eonceperat, cod.

^cod. domum cum correctura ° Quam c,

^ de deest in cod.* Velleti c.

'

Alphonsi VIII.

Lucn III EPiSTOLAE 353. 354 213

353. Lucius III fratribus Bellae-vallis permittit, ut dominos de Rodha,

6 gente fundatorum monasierii, nisi forte excommunicati sint, in

monasterio sepeliant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 870. fol. 150. manu s. xvm.

Lucius episcopus etc.^^ Eelationis vestrae tenore comperimus, 1182

quod nobiles viri domini de Rocha de genere illorum, qui ve- ôv. 26.

strum pia intentione monasterium fundaverunt, pro sua et eorun-

•dem antecessbrum suorum devotione ac religione vestra apud vos

desiderant sepeliri. Yolentes ergo devotionem ijpsorum apostolicae

auctoritatis favore iuvare et iustis jDostulationibus vestris benignum

praebere consensum, praesentibus vobis litteris indulgemus, ut, si

praefati viri viventes apud vos elegerint sepulturam, nuUus eorum

voluntati obsistat et eos^ ijDSOS, sive vivi sive mortui deferantur, nisi

excommunicati aut interdicti fuerint, cristianae possitis sine contra-

dictione tradere sepulturae, salva tamen canonica iustitia illarum

ecclesiarum, quarum parocbiani extitisse noscuntur. Datum Velletri

YI Kal. Decembris.

354. Lueius III Rogero ejjisoopo Laudunensi permittit, ut septem prae-

bendis, a b. mem. Bartholomaeo institutis, quinque adiungat.

Autogr. in tab. nat. Paris. L. 232 n. 6.

Lucius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Eogero 1182—83

Laudunensi eiDiscopo salutem et apostoKcam benedictionem. Eela- Mart. 19.

tum est nobis ex parte tua, quod bone memorie Bartbolomeus pre-

decessor tuus attendens, quod canonici ecclesie tue non possent sine

magna difficultate ad sacerdotium recipiendum induci, septem pre-

bendas in eadem ecclesia statuit sacerdotibus semper et non aliis

assignandas. Tu autem salubribus vestigiis eius inberens deside-

ras adbuc quinque adicere, ut sint duodecim in ecclesia ipsa x^re-

bendae, que semper sacerdotibus et non'

aliis conferantur. Nos ita-

que considerantes, quod, cum plus quam octoginta sint ecclesie

eiusdem canonici, non est magnum, si semper duodecim fuerint ad

sacriiicandum Domino bostiam laudis in sacerdotali ordine consti-

tuti, predecessoris tiii factum auctoritate apostolica confirmamus et,

ut proj)Ositum timm nuUiiis contradictione vel appeUatione obstante

adimpleas, Hberam tibi concedimus auctoritate apostolica facultatem.

Datum VeUetri XIIII Kalend. ApriUs.

"sic cod. ^ Yos c'

^ Litterae monacbis Bellae-vallis, dioec. Vesont., directae videntur.

214 Lucii ni EPiSTOLAE 355. 356

355. LthGius III proliihet, ne in ecclesiis monasterii de Blanca Larida

filii sacerdotum post patres proximo ministrent.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 58 fol. 210. manu s. xvn.

1182—83 Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Petro et

Mart. 28. conventui S. Nicolai de Blanca Landa salutem et apostolicam bene-

dictionem. Ad audientiam apostolatus nostri quorundam' relatione

pervenit, quod, cum de prava consuetudine patriae sint pene omnes

presbyteri uxorati et filios habeant, bi, qui vestris ecclesiis serviunt^

si filios ecclesias, in quibus patres ministrant, post eos quasi iure

hereditario non permittitis possidere, cum arcbidiaconis vel aliis

personis secularibus coUudium ineunt aut per laicalem potentiam

eas obtinere contendunt et vos fraudare iniquis macbinationibus

moliuntur. Quoniam igitur in ecclesiis successionem aut beneficiis

ecclesiasticis constitutio canonica detestatur, sub interminatione ana-

tbematis probibemus, filios sacerdotum in ecclesiis vestris post pa-

tres proximo ministrare, nisi forte aliquis fuerit, circa quem pro-

pter scientiam vel vitae praerogativam dispensandum merito videa-

tur. NuUi ergo omnino bominum liceat, hanc paginam nostrae

probibitionis infringere vel ausu ei temerario contraire. Si quis

autem lioc attemptare praesumpserit , indignationem omnipotentis

Dei et bb. Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.

Datum Velletri V Kl. April.

356. Lucius III abbati Meslagileburiensi et priori de Kelxei mandat, ut

ahbatem de Wartria deponant, nisi probaverit, sese non scienter

falsis litteris a^JOstolicis itsum esse.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992 fol. 219^. Scripsit Martene.

1182—83 Lucius papg, III abbati de Meslagileburii et priori de Kelzei.

Maill. Dilectorum filiorum nostrorum de Vechiis et de Tornot abbatum

et prioris'* de Tornesberi litteras, in quibus eorum sigilla jDende-

bant, accepimus, ex quarum tenore nobis innotuit, quod cum ipsi

litterarum obtentu, quas sub nomine Alexandri j^raedecessoris nostri

receperant, inter canonicos de Wartriia et canonicos de Gisebume

super cella de Libes voluissent de causa cognoscere ,tandem abbas

ecclesie de Giddewrte, habita copia litterarum, eas redarguit falsi-

tatis et, quod eas sub examine sedis apostolicae falsas ostenderet,

ad** mandatum eorum sufficientem j^raestitit cautionem. Abbate

^prioribus c.

^ sic emendat Bresslau eas cod.

Lucn m epistolae 357 215

vero cle Waltria, quia siiper defensione litterarum illarnm cautio- 1182—83

nem praestare nolebat, ad sedem apostolicam appellante, tandem JVlaill.

iitraque pars per mmcios suos cum litteris praedictorum abbatum

et prioris et cum litteris, quae sub nomine praedecessoris nostri

fuerant exbibitae, apostolico conspectui se representavit. Nos autem

litteris ipsis auditis eas falsitatas'» comperimus et de consiKo fra-

trum nostrorum redarguimus falsitatis. Mandamus itaque discre-

tioni vestrae atque praecipimus, quatenus qui litteras ipsas exbibuit,

si convenire potueritis, auctoi-itate nostra ab officio deponentes,

contradictione et appellatione cessante, in aliquo monasterio sicut

falsarium retrudatis et ulterius^ ibi faciatis paenitentiam agere de

commissis. Praedictum vero abbatem de Wartria, nisi coram vo-

bis purgationem cum quinta manu praestiterit, quod scienter illis

falsis non fuerit litteris usus, sublata appellatione ab administra-

tione monasterii suspendatis et, donec veniam apud Romanam eccle-

siam consequatur, suspensum faciatis baberi; postmodum autem

canonicos utriusque ecclesiae super iam dicta cella °vos, quorum

iudicium nuncii partium postulaverunt, causam diligentius audiatis

et sine frustratoria dilatione et personarum acceptione mediante

iustitia terminetis. Si quis vero appellaverit, vos nihilominus ap-

pellatione cessante recipiatis testes, et qui vobis fuerint idonei

praesentati, eorum iuratorum depositiones studiosius conscribentes

praefigatis partibus terminum competentem, quo cum ipsis attesta-

tionibus vestris sigillis signatis apostolico conspectui se repraesen-

tent, nullis litteris obstantibus, si quae, tacita commissione ista,

ab apostolica sede ftierint impetratae. Ceterum si liis omnibus ex-

sequendis nequiveritis interesse, duo vestrum nihilominus ea exe-

quantur. Datum Velletri^ V Idus Maii.

357. Lucms III fratres S. Wcdarici hortatur, ut Petri quonclam episcopi

TusGulani anniversariimi diem celebrent. Viginti marcas ab eo le-

gatas testamenti executores eis assignaturos esse scrihit.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 1) 12704. fol. 161; 2) 12701. fol. 171.

manibus s. xvn.

Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati et 1183

conventui Sancti Walarici salutem et apostolicam benedictionem. lul 24.

Cum bonae memoriae P(etrus) quondam Tusculanensis episcopus

^falsitatis c.

^ altius c.^ Versus umts excidisse mdetur. '^

"Wellentr. c.

216 Lucii in EPisTOLAE 358

1183 satis coUegmm vestrum dilexisset, in finem quoqne dilexit et, ut

lul. 24.perpetua ipsius apud vos posset esse memoria, viginti marcas ar-

genti ad emendos reditus vobis in ultima voluntate legavit, de qui-

bus vobis annis singulis in sui obitus anniversario die refectio de-

beat preparari. Quoniam igitur vestrae religioni creditur eo officio

convenire, ut ei dignam memorationibus pro tanta devotione vicis-

situdinem rependatis, universitatem vestram per apostolica scripta

monemus atque mandamus, quatenus iuxta desiderium et ordina-

tionem ipsius anniversarium diem obitus ea solemnitate, qua decet,

annis singulis celebretis, ut, si quae maculae de terrenis ei conta-

giis adbeserint, per vestrarum orationum merita deleantur et vos

dignam vestrorum videamini memoriam benefactorum babere. Sane

dilecti iilii nostri magister Hugo, loannes, Nicolaus, Hildebertus

atque Bernardus, quos sui exequutores instituit testamenti, vel ali-

quis eorum cum consilio dilectorum filiorum nostrorum Cisterciensis,

Maioris monasterii et sancti Victoris abbatum praescriptam vobis

pecuniam assignabunt. Datum Signiae IX Kal. Aug.'*

358. Lucius III miratur, Uldricum caoicellarium comitis Blesensis ma-

gisterium scholarum S. Martini de Valle locare. F>'atres Maioris-

monasterii regimen scholarum gratis idoneis personis assignare juhet.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12776. s. xvn. fol. 254.

1183 Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis HerveoDec. 1. abbati Maioris monasterii, priori Sancti Martini de Valle salutem

et apostolicam benedictionem. Relatum est nobis ex parte vestra,

quod, cum magisterium scbolarum sancti Martini de Valle ad dona-

tionem tuam, fili prior, pertineat, Uldricus cancellarius dilecti filii

nostri Theobaldi Blesensis comitis ad preces ipsius supradictum

magisterium est adeptus. Ceterum ipsum locat, ut dicitur, annua-

tim, temporale commodum j)raeferens bonestati. Nos itaque provi-

dere volentes, ne similia ultra contingant, auctoritate apostolica pro-

hibemus, ne scholam illam vel alias ad donationem vestram spec-

tantes, cum eas vacare contingit, taliter alicui concedatis, sed sine

aliqua pravitate illis^, quos digne videritis, gratis scholarum vestra-

rum regimen assignetis, ij)si autem sine aliqua pactione vel pretio,

cum necesse fuerit, aKos idoneos potuerint*' deputare. Nulli ergo

hominum liceat, hanc paginam' nostrae prohibitionis infringere vel

^Copiae valde depravatae sunt.

^ illos c.°

potuerit c.

Lucn m EPiSTOiiAE- 359. 360 217

ei ausTi temerario contraire. Si quis autem hoc attentare prae- 11 83

sumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et ^^^- ^-

Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum AnagniaeCalendis Decembris.

359. Lueius III fratribus Latiniaeensibus indulget, ne cui nisi metro-

politano vel dioecesano vel legato ajJOstoUco episcopo eos exconionu-

nicare vel earum ecclesias interdicere liceat.

Bibl. nat, Paris. Chartul. S. Petri Latiniac. scr. a. 1513,

ms. lat. 9902. fol. 4^.

Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati^ et 1184

conventui Latigniacensi salutem et apostolicam benedictionem. In- Apr. 25.

debite molestationis importuna gravamina ab Ms precipue nos con-

venit amovere, qui sub discipline regularis ordine constituti, ut di-

vinis cultibus devotius famulentur, apostolico benignitatis munimine

sunt fovendi. Hinc est, quod iustis postulacionibus vestris grato

concurrentes assensu apostolica vobis auctoritate concedimus et per

praesentes litteras indulgemus, ut absque speciali mandato B,omane

ecclesie nuUi penitus nisi metropolitano et diocesano episcopo vestro

seu legato a latere Romani pontificis destinato ecclesias vel perso-

nas vestras interdicto supponere liceat vel excommunicationis in

vos sententiam promulgare. Si quis autem preter eos, quos ex-

cepimus ,ecclesiasticam sententiam in vos duxerit proferendum, nul-

lam obtineat contra tenorem presentis indulgencie firmitatem. Da-

tum Verulis YII Kal. Maii.

360. Lucius III capitulo Magdunensi permittit, ut C. decano S. Aniani

Aurelianensi de fructibus p7'aebendaruni non plus 30 solidos reser-

vet, quos foranei canonici percipere debeant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 78. fol. 166. manu s. xvu.

Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis capitulo 1184

Magdunensis ecclesiae salutem et apostolicam benedictionem. Per- I^- 24.

venit ad nos, quod, licet in ecclesia vestra- statutum fiierit ab anti-

quo, ut canonici, qui per se ipsos eidem ecclesiae non servirent, de

fructibus praebendarum suarum nonnisi triginta solidos percipe-

rent annuatim, C. decanus S. Aniani Aurelianensis fructus dua-

rum praebendarum, quas habet in praescripta ecclesia integre nihi-

lominus percepit, cum eidem ecclesiae aliquod servitium non im-

^ loscelino.

218 Lucii m EPisTOLAE 361

1184 pendat nec de alteriiis praebendae fructibus reparationi librorumiun. 24.

ei; aliis usibus ecclesiae faciat, sicut statutum fuerat, provideri.

Unde quia providere nos convenit, ne praescripta ecclesia in divinis

obsequiis vel in aliis sustineat detrimentum, vestris postulationibus

annuentes praesentibus vobis litteris indulgemus, ut, si^ praedictus

decanus secundum antiquam consuetudinem et constitutionem eccle-

siae vestrae bactenus in aliis canonicis observatam eidem ecclesiae

deservire noluerit, eum fructibus praebendarum illarum apjDellatione

postposita spoliandi, reservatis ei dumtaxat solidis, quos foranei

de suis praebendis debent percipere, de auctoritate nostra faculta-

tem liberam babeatis, ita quidem ut fructus alterius praebendae per

manus vestras in illos usus ecclesiae fideliter expendantur, quibus

deputati sunt ab antiquo. Nulli ergo bominum liceat, banc pagi-

nam nostrae constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire.

Si quis autem boc attentare praesumpserit, indignationem omnipo-tentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit

incursurum. Datum Arimini VIII Kal. lulii.

361. Lueius III ahhati Vallis-Dei et decano Cicestrensi manclat, iudieent

inter Hamonem olerieum et W. fllium sacerdotis, de eGclesiis qui-

husdam litigantes.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992. fol. 220^^. Scripsit Martene.

1181—85. Lucius j^^pa III abbati de Valle Dei et decano Seicestriae.

Cum ex divinae dispensationis gratia summum in ecclesia Dei licet

immeriti locum obtineamus, circa id considerationis nostrae acies

versari debet, ut singulis suam iustitiam conservemus et ne in ec-

clesiarum ordinibus quicquam, quod aut^ sacris canonibus aut sanc-

torum patrum institutionibus possit contraire, vigilanti studio nos

convenit pastorali soUicitudine providere. Ex parte autem Hamo-nis clerici ad nostras aures pervenit querela, quod, cum ecclesia

de Bleselei et ecclesia de Haltechnie ad eum iure pertineant, W.filius sacerdotis, qui proxime in eisdem ministravit, in ipsis vica-

rium praetextu cuiusdam concessionis ab eodem H. factae vendi-

care sibi praesumit. Quoniani igitur ea, quae minus rationabiliter

fuerint, ad rectitudinis tramitem revocare debemus, discretioni ve-

strae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si vobis constite-

rit, quod jDater jDraedicti W. in eisdem ecclesiis proxime ministra-

^si addidi, ^ a cod.

Lucn ni epistolae 362. 363 219

vit, eimdem W. praenominatae vicariae iure omnibns modis privetis 1181—85„

et memoratnm Ha. ecclesias easdem, si ad enm iure pertinere no-

scantur, cum omni integritate j)Ossidere faciatis nec ipsum a quo-

quam exinde citra formam iuris molestari permittatis. Porro si iis

exsequendis etc.''

362. LuGms III T(heobaldum) episcopum Amhianensem et magistrum

B. Polet iudices eonstituit inter ecolesiain Atrehatensem et episcopum

Morinensem.

Bibl. nat. Paris. Chartul. Atrebat. s. xttt. ms. lat. 9930. fol. 7.

Lucius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri T(heo- 1181—85.

baldo) Ambianensi episcopo et^ dilecto filio magistro R. Polet sa-

lutem et apostolicam benedictionem. Ex parte venerabilis fratris

nostri episcopi^ et dilectorum filiorum canonicorum Atrebatensium

querelam accepimus, quod, cum monasterium de Zocbes infra ter-

minos eorum diocesis positum ad ipsos et Atrebatensem ecclesiam

spectet, venerabilis frater noster Morinensis episcojDUS^, cenobium

dicens illud ad se pertinere, post appellationem ad nos factam ipsumcontra voluntatem eorum dedicare praesumpsit. Nos itaque iuri

utriusque partis providere volentes, ne episcopatuum fines propter

dissensiones et altercationes buiusmodi confimdantur, discretioni ve-

strae per apostolica scripta mandamus, quatinus ad iam dictum

locum pariter accedentes, quae vobis ab utraque parte proposita

fuerint, diligentius audiatis et inter eos, quod iustum fuerit, iudicetis

et praecipiatis, quod iudicatum fuerit, ab utraque parte appella-

tione remota servari.

363. Lucius III .episcopo Bathoniensi. et ahbati Ahhendonensi scrihit de

R. clerico a fratrihus de Evesham dioecesano episcopo praesentato.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992. fol. 221. Scripsit Martene.

Lucius papa ni Batboniensi episcopo^ et abbati de Habendune. 1181—8Ex conquestione R. clerici nobis innotuit, quod, cum dilecti filii

nostri abbates et monachi de Evesbam, ad quos ius praesentationis

ecclesiae de Modintune asseritur pertinere, eum diocoesano epi-

scopo praesentassent, B.*' dictus, filius ipsius Gr. sacerdotis, qui in

eadem ecclesia proxime ministravit, eam detinere praesumit et prae-

'"'

sic desinit in cod. ' ^ et addidi. °E.. cod., an Benedictus legendwn estf

^ Frumoldi t 1183 sive Petri.- Desiderius. ^

Eeginaldo.

r.

220 Lucn in epistolae 364. 365

1181—85. dicti E,." institutionem impediens in vocem appellationis prorupit

nec cessavit eam per se nec per aliquem prosequi responsalem.

Quoniam igitur ea, quae sunt contra ecclesiae disciplinam, ratio

postulat emendari, discretioni vestrae per apostolica scripta manda-

mus, quatenus, si quod asseritur noveritis veritate subniti, praefa-

tum E,. a praedicta ecclesia sublata appellatione faciatis amoveri

et eam praedicto B., si idoneus fuerit, assignari, non obstantibus lit-

teris nostris pendente appellatione a sede apostolica impetratis. Si

autem iam dictus K. rationabile impedimentum non ostenderit,

qua re non sit appellationem interpositam consequutus, eum in ex-

pensas necessarias, appellatione remota, alteri parti condemnetis;

quod si liis exequendis omnes interesse nequiveritis ,duo vestrum

nibiiominus exequantur.

364. Lucius III episcopo Meldensi scrihit, p^'icn'issam Colonantinam quae-

sivisse, si iuvenem quendam conversum, genitalihus destitutum, pres-

hyterum ordinare posset. Mandat investiget, quonam modo mutila-

tus sit.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16992. fol. 224»^. Scripsit Martene.

1181—86, Lucius papa III Meldensi^ episcopo. Dilectae in Christo filiae

nostrae priorissa et conventus de Colonantia a sede apostolica

quaesierunt, si iuvenis quidam, conversus earum, genitalibus desti-

tutus in presbyterum possit de permissione canonum ordinari. Nos

itaque in boc articulo distinctionem volentes canonicam observari,

fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus inqui-

ras diligentius veritatem, si ab bostibus sectus fuerit vel a medicis

aut nesciens carnis vitio reluctari ipse sibi manum iniecerit. Prio-

res enim admittunt canones, si alias idoneus fuerit, tertium velut

bomicidam sui statuunt puniendum.

365. Lucius III ejnsGopo Wigorniensi praecijnt, compellat R. clericum, ut

G. clerieum iuramento, quod ab ipso extorserit, solvat.

Bibl. nat. Paris. ras. lat. 16992. fol. 219. Scripsit Martene.

1181-85. Lucius papa III Wigorniensi episcopo.^ Ex conquestione Gr.

clerici auribus nostris innotuit, quod, cum ipse ecclesiam de Suer-

tigrive sub annuo censu unius marcae argenti longo tempore tenuis-

* G. cod.

^ Simoni. - Balduino:

Lucn ni epistolae 366 221

set, E. clericus, qui plures liabet ecclesias, ab eo per multas im- 1181—85.

pensiones et gravamina iuramentum de solutione maioris census

extorsit. Igitur cum sit probibitum in concilio Lateranensi, ne

novi census imponantur ecclesiis vel veteres augmententur ,susti-

nere non possumus incorrectum, quod tanta. fuerit temeritate prae-

sumtum; fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quate-

nus inquisita a partibus veritate, si ita esse constiterit, praescri-

ptum censum'' ad solitum auctoritate nostra, contradictione et

appellatione cessante, reducas et memoratum E,. ecclesiastica di-

strictione compellas, ut praedictum Gr. a iuramento, quod ab ipso

recepit, absolvat et de cetero consueto censu contentus existat, eum

quoque de tanta praesumtione punias taliter sub appellatione re-

mota, quod saltem poena docente'

cognoscat periculum cunctis exi-

stere, constitutis apostolicis obviare.i

366. Luoms III universis eoolesiarum praelatis mandat, ne fratres hospi-

talis Hierosolymitani sii/per honis testamentarie legatis ullo modo in-

quietent.

Autogr. in bibl. nat. Paris. ms. lat. 8998. fol. 1.

Lucius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1184—85

arcbiepiscopis , episcopis, et dilectis filiis abbatibus, prioribus et Itil. 29.

universis ecclesiarum praelatis, ad quos litterae iste pervenerint, sa-

lutem et apostolicam benedictionem. Dilecti iilii nostri fratres bo-

spitalis lerosolymitani gravem contra vos deposuerunt in auditorio

nostro querelam, quod tertiam partem eorum, que ilUs in testa-

mento legantur, pro vestre voluntatis arbitrio extorquetis, et alia

gravamina multimodo irrogantes pro litteris nostris nuUam eis cu-

ratis iustitiam exbibere. Quoniam igitur sic vobis adesse volumus,ut memoratis fratribus in sua deesse iustitia minime videamur,

universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque preci-

pimus, quatinus de his, que memoratis fratribus dantur ab aliqui-

bus in sanitate vel iniirmitate, si postea convaluerint aut apudalios tumulati faerint, portionem aliquam non queratis. De aliis

vero parocbianis vestris, qui laborantes in extremis apud predictos

fratres eligunt sepeliri, quarta sitis testamenti parte contenti nec

aliquid ab eis amplius exigatis. Sed nec sepulturam, quam per

^ sensum c.

^ Hanc et eas, quae "praecedunt, epistolas Martene ex canonnm coUectione

adliuc incognita descripsisse videtur.

222 Lucii in epistolae 367. 368

1184—85 indulgentiam apostolicae sedis habere noscuntur, occasione ista quis-lul. 29.

qijain vestrum impedire contendat. Taliter autem ab ipsorum mo-

lestiis et vos abstinere et parrocbianos vestros compescere studea-

tis, ut nec ipsi pro defectu iustitiae ad praesentiam nostram labo-

rent nec vos de negligentia pontificalis officii vel contemptu possitis

mandati apostolici reprebendi. Nos enim, cum universis Dei fideli-

bus ex iniuncto simus officio debitores, praedictis fratribus tanto

fortius tenemur adesse quanto ea, quae ijDsis beneficia confe-

runtur, ad maiorem Cbristi pauperum sustentationem non' est

dubium pervenire. Nec parum potest divinum formidare iuditium,

quivis eos immo Cbristum in eis fuerit persecutus ,cum dicturus

Dominus in fine legatur: „Quod uni ex minimis meis fecistis, micbi

fecistis."! Datum Veronae quarto Kal. Augusti.

367. LuGius III abhati S. Genovefae et cleeano 8. Germani Autissiodo-

rensi (ap. Parisios) mandat, cogant Ranaldtcon quendam, ut mona-

sterio S. Dionysii ablatam deoimam reddat.

Aijtograpli. in tabul. nat. Paris. L. 232 n. 17.

1184—85 Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis . . abbati^

Aug. 3. sancte Genovefe et P(etro) decano sancti Germani Autisiodorensi

salutem et apostolicam benedictionem. Pervenit ad nos ex con-

questione dilectorum filiorum nostrorum . . abbatis^ et monacborum

sancti Dionisii, quod Ranaldus decimam quandam eorum elemosine

deputatam illicite detinere contendit. Quia igitur eius saluti non

convenit ad aliena iura manus extendere et predicti monasterii in-

iuriam non debemus sub dissimulatione transire, discretioni vestre

per apostolica scripta mandamus, quatinus eundem R. ad restitu-

tionem illius decime vel exbibendam in presentia vestra iusticiam

per severitatem canonicam appellatione postposita compellatis. Da-

tum Yerone III Nonas Augusti.

368. Lucius III universis praelatis provinciae Narbonensis jy^^cieeipit, ut

loca, ad quae ^^'''ttedones monasterii Vallis-magnae pervenerint, inter-

dicto subiiciant.

Bibl. nat. .Paris.-:ms. lat. 12770. s. xvn. fol. 135.

1184—85 Lucius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus

Sept. 10. Narbonensi arcbiepiscopo* et suffraganeis eius episcoiîs et dilectis

1 Matth. 25, 40.-

Stephano.^ GuiUelmi. ^ Bernardo.

Lucn ni epistolae 369 223

filiis prioribus et presbyteris in«provincia Narbonensi constitutis, 1184—85

ad quos litterae istae pervenerint, salutem et apostolicam bene- ^^P^- ^^-

dictioiiem. Conquesti sunt nobis dilecti filii nostri abbas et fratres

Vallis magnae et alii fratres eiusdem ordinis in vestris ej)iscopati-

bus constituti, quod, cum saepe pravorum bominum molestiis agi-

tentul", coguntur interdum j)ro defectu iustitiae ad recuperandas

res ablatas inaniter laborare. Nos igitur et laboribus et damnis

eorum volentes congruum adbibere remedium universitati vestrae

]Der ajDostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatinus loca,

ad quae praedictorum fi:atrum praedo devenerit, quam diu ibi res,

quae illis in furto ablatae sunt, detinentur, interdicti sententiae

subponatis nec permittatis in eis uUa divina officia praeter baptismaet poenitentias celebrari. Eos vero, quos in aliquos de fi-atribus

ipsis violentas manus injecisse constiterit, tam diu excommunicatos

publice nuntietis, donec et iniuriam passis congrue satisfaciant et

cum vestrarum testimonio litterarum ad sedem apostolicam veniant

absolvendi. Probibemus insuper, ut monachos vel conversos eorum,

qui post factam professionem a monasteriis suis exierint, in eccle-

siis vestris recipi non sinatis nec uUum praestetis apostatantibus

a reUgione favorem, quo vel monastica discipUna dispendium pa-

tiatur vel ipsi iidem de conniventia vestra in suarum periculo re-

maneant animarum. Datum Veronae IV Id. Septembris.

369. Lucius III in monasterio Gimimclensi Glericos vel laicos ad con-

versionem recipi permittit.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12773. fol. 159.c<-j.'.

c. a. 1681.

Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis fiUis abbati et 1184—85

fratribus de Gemondo salutem et apostoUcam benedictionem. Hone- Sept. 24.

statem ac reUgionem domus vestrae, quae' sub Cistercii continetur

institutis, piae benignitatis ocuUs intuentes, petitionibus vestris cle-

menter annuimus et eas,

in quantum iustitiae rectitudine fiilciun-

tur, ad utile et complementum bilatiter promovemus. Ea propter,

dilecti in Domino fiUi, per praesentes vobis litteras indulgemus, ut

liceat vobis clericos vel laicos e saeculo fugientes Uberos et abso-

lutos ad 'Conversionem accipere et receptos »sine contradictione aU-

qua retinere. Si quis autem de Ms, qui se domui vestrae reddi-

derint, confessus fuerit, se per violentam manuum iniectionem vel

pro igne apposito generaUs sententiae canonem incurrisse, Uberam

^ Amedeiis.

224 Lucii m epistolae 370. 371'

1184—85 vobis damus absolvendi cum autoritate apostolica facultatem. NuUi

Sept. 24.Qj.gQ omnino hominum etc^ Datum Veronae YIII Kal. Octobris.

370. Lucius III arGhiepisGopo Narbonensi jpermittit, ut B. primxm cle

Rivo, non obstante paucorum contradictione, in canonicortMn nume-

rmn recipiat.

Bibl. nat. Paris. GoU. Doat 55. fol. 249. cop. a. 1668.

1184—85 Lucius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Narbo-

Sept. 26. nensi archiepiscopo^ salutem et apostolicam benedictionem. Ad

audientiam apostolatus nostri pervenit, quod, cum canonici tuae ec-

clesiae tecum in canonicandum dilectum filium nostrum R. prioremde Rivo sponte convenerint, pauci non tam de ratione quam de

auctoritate propria contradicunt. Quia igitur in antiquis et moder-

nis canonibus est exj)ressum, ut in buiusmodi casibus obtineat sen-

tentia plurimorum, fraternitati tuae auctoritate apostolica indulge-

mus, ut paucorum contradictione irrationabili non obstante cum

maiori et saniori parte capituli de iam dicto priore, quod tibi et

eis placuit, exequaris. Constituimus etiam, ut nuUus eorum, qui

consenserunt de cetero, si maUtiose fortasse dissenserit, audiatur.

Datum Yeronae VI Kalendas Octobris.

371. Lucius III episGopo Andegavensi aliisque mandat, ut inter monaclios

S. Florentii Salmuretises et fratres S. Melanii Redonenses, de eli-

gendo abhate litigantes, iudicium faeiant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Anjou et Turaine 5 n. 1947.

1184—85 Lucius episcopus servus servorum Dei venerabiUbus fratribus

Nov. 8. Andegavensi episcopo^ et dilectis fiUis Gr. archidiacono et I. archi-

presbytero Turonensis .ecclesiae^ salutem et apostoUcam benedictio-

nem. Quanto monasterium Sancti Florentii Salmurensis speciaUus

nostri et beati Petri iuris existit, tanto nobis debet esse molestius,

cum iura ipsius per aUcuius imminui temeritatem audimus. Pro-

positum siquidem noviter est" auribus nostris, quod, cum coenobium

S. Melanii Redonensis ita spectet ad monasterium Salmurense, quodunius monachi sint fratres alterius et non debeat in eo abbas in-

^sic cod. ^ ecclesiae deest in cod.

° esse c.

^ Bernardo. * Eadulfo.

Lucn III EPiSTOLAE 372 225

stitui nisi de convenientia Salmurensis abbatis et de cenobiorum 1184—85

ipsorum altero eligatur, quidam per potentiam nobilis viri G(odefridi)^^'^- ^-

Britanniae comitis in iam dictum Sancti Melanii monasterium ali-

unde adductus, praedicto abbate Salmurensi et fratribus reclaman-

tibus, est intrusus et in illorum dispendium monasteriiim ipsumdetinere contendit. Quia igitur qiiod nequiter actum est in eodem

coenobio ad rectitudinis convenit tramitem revocari, discretioni ve-

strae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatinus utram-

que partem ad vestram audientiam convocantes audiatis rationes

et allegationes hinc inde propositas et causam ipsam mediante iu-

stitia terminetis. . Datum Veronae YI Idus Novembris.

372. Liicius III burgensibus castri novi Turonensis eonceclit, ne aut ipsi

aut pôcuratores ipsorum acl locmn non securum extra clioecesim

Turonensem in causam trahantur, cet.

Bibl. nat. Paris. Coll. Anjou et Touraine V. n. 1950.

Lucius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis burgensi- 1184—85

bus castri novi Turonensis salutem et apostolicam benedictionem. ôv. 12.

Ad boc ex dispositione divina curam omnium et magisterium susce-

pimus singulorum, ut apostolica sollicitudo, quam gerimus, cunctis

in commune prospiciat et pacem simul ac iusticiam subditorum

foveat incessabiliter et defendat. Ne igitur status vester secularis

malignitatis astutia perturbetur aut vobis ex aliena pravitate con-

tingat, quod tranquillitatis vestrae statum casu periculi a parte

qualibet emergentis evertat, presentibus vobis litteris indulgemus,ut universitas vestra nec per se extra civitatem nec procuratores

ipsius aut aliquis ex ipsa ad locum non securum extra Turonen-

sem dioecesim trabatur in causam; nec alicui liceat, si illuc ci-

tati non accesseritis, occasione buius absentiae, excusatione praemissa,

quod ad locum non securum accedere non possitis, aliquam in vos

sententiam promulgare; si vero promulgata fiierit, nos eam auctori-

tate apostolica vacuantes decernimus non tenere; adicientes quoque

statuimus, ut, cum a sententia, qua vos dilecti filii nostri canonici

b. Martini Turonensis innodasse dicuntur, ex mandato nostro fueri-

tis absoluti, nemini liceat, quamdiu coram ordinario iudice vel'

alio

quolibet a sede apostolica delegato parati fueritis stare judicio, ec-

clesiasticam in vos sententiam pr&mulgare, nisi forsitan coniura-

tionis, de qua ecclesia b, Martini conqueritur, infamia laboretis, a

LoEWENFELD, Epist. Pont. Kom. 15

226 Lucn ni epistolae 373. 374

1184—85 qua vos purgare a praefatis canonicis commoniti non velitis, nuUisjSov. 12. litteris obstantibus harum tenore tacito a sede apostolica impe-

tratis. NuUi ergo omnino hominum etc. Datum Yeronae H Idus

Novembris.

373. Luaius III statuit, iit in eGclesiis Flandriae canonici haud residen-

tes idtra 20 solidos singuli de sua iwaehenda non pereipiant; vica-

riis vero em'mn centum solidi assignentur.

Bibl. nat. Paris. Chart. Atrebat. s. xm. ms. lat. 9930. fol. 7.

1184—85. Lucius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Petro

episcopo et dilectis filiis canonicis Atrebatensibus salutem et apo-

stolicam benedictionem. Quanto magis babundante malitia caritas

refrigescit, tanto nos oxDortet cautius providere, ne in sacris eccle-

siis divinae servitutis cultura depereat, maxime in quibus uberior

copia terrenae sustenstationis babundat et maior est populi multitudo,

quae pro defectu divini servitii gravi posset scandalo perturbari.

Quoniam igitur in plerisque ecclesiis Flandriae, cum praebendae sint

plurimaCj pauci simt canonici residentes, ita ut pro eorum xâuci-

tate frequenter videatur divinorum officiorum sollempnitas deperire,

pro eo maxime quod, cum absentes non minora fere percipiant

quam praesenteSj raro tamen ibidem officia divina frequententj ne

processu temporis in ecclesia vestra simile quid contingat, praesen-

tium auctoritate statuimus et sub interminatione anatbematis futu-

ris temporibus observari censemus, ut in praedicta ecclesia vestra

absentes canonici, qui fuerint in posterum assumendi, nichil peni-

tus ultra viginti solidos singuli de sua praebenda percipiant, sed

loco eorum cum consilio episcopi, qui pro tempore fuerit, idonei

vicarii per capitulum statuantur, quibus centum solidi de praeben-dis absentium assignentur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc

paginam nostrae constitutionis infringere vel ei ausu temerario con-

traire. Si quis autem attemptare praesumpserit, indignationem

omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se

noverit incursurum."

374. Lucius III universos fideles per Bituricensem, Bemensejn, Senonen-

sem et Turonenseon provindas eonstitutos, remissione pecGotorum

^ In margine manus jjostei-ior adscri]}sit vacat.

LiTCii in ET Uebani in epistolae 374. 375 227

p'(yposita, hortatur, ut ad reparandam S. Martini ecelesiam de bonis

sitis conferant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 76 fol. 342, manu s. xvn.

LTicius episcopus servus servorum Dei universis Dei fidelibus 1185

per.Bituricensem, Remensem, Senonensem et Turonensem provinciasJâil.

constitutis salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam, ut ait

apostolusi, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi, prout

gessimus in corpore, sive bonum sive malum, oportet nos diem mis-

sionis* extreme misericordie operibus prevenire et eternorum intuitu

seminare in terris, que reddente Domino cum multiplici fructu re-

coUigere debeamus in celis, firmam spem fiduciamcLue tenentes, quo-

niam qui parce seminat parce et metet, et qui seminat in benedictio-

nibus de benedictionibus et metet vitam eternam.^ Unde quoniamecclesia sancti Martini Turonensis nequit absque fidelium eleemo-

sjna restaurari, universitatem vestram monemus attentius et in

remissionem vobis peccatorum iniungimus, quatinus ad reparandamfabricam ecclesie, in qua corpus pretiosissimi confessoris quiescit,

divini amoris intuitu et proprie salutis obtentu oportuna de facul-

tatibus vestris auxilia conferatis, ita quod adiuvantibus vobis con-

smnmationem accipiat et vos per hec et alia bona, queDomino inspirante feceritis, ad eterne felicitatis gaudia mereamini

pervenire. Datum Verone Kal. Maii.

375. Urhanus III Legionensi et Asturicensi episcopis mandat, ut fratres

de Villafranca ah injuriis populi ipsius villae tueantur.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 283. fol. 160. copia a. 1780.

Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1185—86

Legionensi^ et Astoricensi^ *episcopis salutem et apostolicam bene- Dec. 15.

dictionem. Pervenit ad nos ex conquestione prioris et fratrum coe-

iiobii de Villafi:anca, quod populus ipsius villae, qui eis est ex par-

rocbiali iure subiectus, decimas et alia iura eis in animae suae

periculum subtrabere non verentur. Praeterea saepius propriis ec-

clesiis ac sacerdotibus derelictis in praeiudicium iuris eorum ab

extraneis presbiteris divina temere percipiunt sacramenta. Volentes

igitur eisdem priori et fi:atribus in suo iure adesse, fiâternitati

* an iussionis? Bresslau. ^Legionensis et Astoricensis c.

1 Eom. 14, 10.^ 2 Cor. 9, 6.

^ Manrico. * Ferdinando.

15*

228 URBAIiri III EPISTOLAE 376

1185—86 vestrae per apostolica scripta precipiendo mandamus, quatenus pre-Dec. 15.

scriptum populum monere attentius ac inducere procuretis, ut de-

cimas et alia iura priori et fratribus illis, sicut de iure tenentur,

exsolvant et ecclesiis et sacerdotibus suis reverentiam exMbeant

et bonorem et ab eorum molestatione desistant. Ministris etiam

ecclesiarum et monasteriorum circumstantium districtius inhibere

curetis, ne falcem de cetero in alienam messem immittant^ aut

praescriptis priori et fratribus iniuriam inferant vel gravamen. Quodsi vobis^ non acquieverint, tam populum illum quam presbiteros,

qui eum in dispendium iuris illorum recipere ad divina praesumuntet sacramenta ecclesiastica impertiri, auctoritate nostra sine appel-

lationis obstaculo censura canonica percellatis. Quod si ambo bis

exequendis nequiveritis interesse, alter vestrum ea nichilominus exe-

quatur. Datum Veronae XVIII Kalendas lanuarii.

376, Urbanus III tmiversos fideles Gonfraternitatis Sacri-pmius hortatur,

ut elemosinas^ quas pro revelatione monasterii ad quinquennium

annuatim se soluturos esse promiserint, fratrihus persolvant.

Bibl. nat. Paris. Chart. Sacri Portus s. xvn. ms. lat. 5466. fol. 12.

1186 Urbanus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis

lul. 1. Dei fidelibus confraternitatis Sacri Portus, ad quos litterae istae

pervenerint, salutem et apostolicam benedictionem. Ad audientiam

nostram noveritis pervenisse, quod vos", divino amore succensi, in

vestrarum remedio animarum ad commonitionem karissimi in Christo

filii nostri Philippi illustris Francorum regis pro revelatione mona-

sterii Sacri Portus certas elemosinas fratribus eiusdem loci libera-

liter promiseritis usque ad quinquennium annis singulis persolven-

das. Unde nos, vobis in bonis operibus congaudentes ,universita-

tem vestram monemus, attentius rogamus vobisque in remissionem

peccatorum injungimus, quatinus elemosinas ipsas supradictis fra-

tribus iuxta promissum vestrum hilariter^ sine diminutione vel re-

tentione qualibet conferatis et ita, quod a vobis est laudabiliter in-

ehoatum, adimplere curetis, quod et fratrum necessitati vestra sub-

ventione utiliter consulatur et praemia retributionis aeternae ab

omnipotenti Domino valeatis securius exoptare. Datum Veronae

Kal. lulii.i

'^ immittatur c.^ nobis c.

*^ nos c.* illariter c.

^ Exstat privilegium eidem monasterio datum d. 28. lun. 1186 in cartu-

lario supra citato fol. 1.

Ukbani iii epistolae 377. 378 229

377. Tlrbanus III Narhonensem arGhiepiscopwn ao Tolosanum ef Ca7'cas-

sonensem episcopos hortatur, ut fratribus Bolhonensihus de mona-

sterii malefactorihus iusticiam exhibeant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Doat. 83. fol. 165. cop. a. 1669.

Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1186

Narbonensii arcMepiscopo, Tbolosano^j Carcassonensi êpiscopis et Oct. 18.

dilectis filiis arcMdiaconis et decams in eorum diocesibus constitu-

tis salutem et apostolicam benedictionem. Sicut dilectorum filio-

rum nostrorum abbatis et fratrum coenobii Bolboniensis nobis con-

questio patefecit, quidam malitiosi homines in vestris diocesibus

commorantes saepius in bona eorum rapinas exercent et alia multa

gravamina Dei timore postposito eis irrogare praesumunt. Volentes

igitur indempnitati eorum paterna soUicitudine providere discretioni

vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatinus,

cum a praedictis fratribus super buiusmodi rapinis et gravamini-

bus aliis frierit vobis querela proposita, unusquisque vestrum in

diocesi sua malefactores eorum, nisi commoniti restituerint res

ablatas et de dampnis illatis et injuriis satisfecerint competenteret ab eorum molestatione cessaverint, ecclesiastica censura nullius

appellatione obstante percellat, quae absque satisfactione congruaminime relaxetur. Datum Veronae'' decimo quinto Kalendas No-

vembris.

378. Urhanus III consulibus et populo Arelatensi praecipit, ui decimas

ecelesiis suhtractas exsolvant. Alioquin se excommunicationis sen-

tentiam ah Henrico Albanensi, ap. sed. legato, promulgatam con-

firmaturum esse, scribit.

Autogr. in Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 380 n. 21.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis consuli- 1186

bus et populo Arelatensi salutem et apostolicam benedictionem. ^^'^- 27.

Omnipotentis Dei benignitatis ita bumano generi ad usum vite

cuncta dignata est elargiri, ut partem sibi decimam reservaret;

quam qui ei subtraMt, sacrilegii reatum incurrit et dampnationemsibi comparat sempiternam. Unde quia ad audientiam apostolatus

nostri pervenit, quod quidam vestrum contra salutem propriam ec-

clesie Dei decimas subtrabunt et contra salutem propriam'' detinere

contendunt, universitatem vestram hortamur in Domino et aposto-

* Veroniae c.^ contra sal. prop. sk iterum in autographo.

^ Bernardo. ^ Fulchrando. ^ Ottoni.

230 UB.BANI m EPISTOLAE 379

1186 lica auctoritate mandamus, quatinus unusquisque yestrum suorumjNov. 27.

proventuum decimas ecclesiis, ad quas pertinent, et earum prelatis,

sicut tenetur, exolvat. Alioquin sententiam, quam venerabilis frater

noster . . Albanensis episcopusi, tunc apostolice sedis legatus, in

illicitos detentores propter boc canonice promulgavit, nos ratam

esse decernimus et precipimus observari. Datum Verone Y Kalen-

das Decembris.

379. Urhanus III universis praelatis per provinGiaon A?-elatensem consti-

tutis praeoi^nt, ut Petro archiepiscopo obediant. Homines ab eo

exGommuniGatos, anteqiiam ahsolutionem adepti sint, sepeliri vetat.

Bibl.' nat, Paris. Coll. Baluze 88. fol. 50. manu s. xvn.

1186 Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus

Nov. 27. episcopis et dilectis filiis abbatibus, jDiîoribus et aliis ecclesiarum

praelatis per Arelatensem provinciam constitutis salutem et aposto-

licam benedictionem. Quanta sit obedientiae virtus et quae poenainobedientibus debeatur, rerum experientia neminem fidelium pati-

tur ignorare. Ea siquidem est, sine qua impossibile est aliquem

placere Deo et quae divinis sacrificiis antefertur. Quam licet uni-

versi Cbristi fideles totis debeant viribus observare, vos tamen tanto

propensius eam tenemini vita pariter et exemplo preferre, quantointer ceteros locum babere noscimini digniorem. Sane ad audien-

tiam apostolatus nostri pervenit, quod quidam vestrum baec nequa-

quam, sicut convenit, attendentes venerabili fratri nostro Arelatensi

arcbiepiscopo -, metropolitano vestro, reverentiam debitam non im-

pendunt. Unde dum eius subterfugiunt disciplinam, et bonestas

ecclesiastica patitur detrimentum et cura fidelium non ea, qua con-

venit, sollicitudine procuratur, quod quia sustinere non possumusnec debemus, universitatem vestram bortamur in Domino et preci-

piendo mandamus, quatenus iam dicto arcbiepiscopo sicut j)astori

et metropolitano vestro obedientiam et reverentiam debitam impen-datis et ad praesentiam eius, cum vocati fueritis, accedentes, quaecanonice ad bonorem Dei et fidelium salutem statuerit, suscipiatis

bumiliter et servetis scituri, quod, si quis ei contra salutem pro-

priam inobediens exstiterit et rebellis, sententiam, quam in eum

propter boc canonice tulerit, autore Domino ratam babebimus et

faciemus inviolabiliter observari. Ad boc vobis autoritate praesen-

tium inbibemus, ne aliquis vestrum excommunicatos et nominatim

^ Henricus. ^ Petro.

Ukbani ni EPisTOLAE 380. 381 231

interdictos eiiis ad sepulturam ante absoliitionem recipiat; alioqiiin 1186

nos ei interdicendi ecclesiam, in qna lioc praesumptum fuerit, do- ^^'^- ^ '

nec fuerit cadaver eiectum, liberam concessimus autoritate apo-

stolica facultatem. Datum Veronae" quinto Kalendas Decembris.

380. Urhanus III archiepisGopo Arelatensi permittit, ut exGommuniGatio-

nis sententiam ah HenriGO episeopo Alhanensi in clecimarum cleten-

tores prolatam ohservari faeiat.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 86. fol. 52. manu s. xvn.

Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Are- 1186

latensii arcMepiscopo salutem et apostolicam benedictionem. Quanto Dec. 12.

in ecclesia Dei locum obtines digniorem, tanto libentius petitioni-

bus tuis annuimus et ad procurandam salutem subditorum tuorum

fidelium favorem tibi apostolicum impertimur. Unde quia ad audien-

tiam apostolatus nostri j)ervenit, quod sententia, quam venerabilis

frater noster H(enricus)'' Albanensis episcopus, tunc apostolicae se-

dis legatuSj in decimarum illicitos detentores tuae provinciae cano-

nice promulgavit, non ea, qua convenit, diligentia observatur, volen-

tes ipsorum detentorum saluti et ecclesiastico iuri prospicere, fra-

ternitati tuae praesentium autoritate iniungimus firmiterque man-

damus, quatenus sententiam ipsam, sicut canonice lata est, per tuam

provinciam servandam denunties et facias autoritate nostra ab

omnibus observari. Ad haec quia nonnuUi ecclesiarum rectores

interdictos et excommunicatos tuos in suo praesumunt cimiterio

tumulare, nihilominus interdicendi ecclesiam illam, in qua lioc prae-

sumptum fuerit, donec excommunicati vel nominatim interdicti ca-

daver ad mandatum tuum a cimiterio extrabatur, liberam babeas

autoritate apostolica facultatem. Datum Veronae'' secundo Idiis

Decembris.

381. Urhanus III Grucem in suhsiclium Terrae sanctae praeclicantibus

venicom peccatorum indulget.

Bibl. nat. Paris. Eec. des lettres de Eicliard de Bury, eveque de

Durham, ms. lat. nouv. acqu. 1266.^ s. xix. fol. 256.

Urbanus^ episcopus servus servorum Dei dilectis filiis praedi- 1185-87.

^ Veroniae c.^Hugo c, in autogi-apho aut lacunam aut litteram H., a librario

male sujppletam, fiiisse arhitror.'^ Veroniae c.

Âpograplium est codieis, cuius

mentionem fecit Liebermann in Neues Archiv IV. 620.

^ Petro. Êpistola haec in dictaminum fictorum numerum releganda est.

232 UeBANI III EPISTOLAE 382

1185-87. catoribus iiiiiversis verbi crucis pro Terrae sanctae siibsidio ac exe-

cutoribus negocii eiusdem crucis salutem et apostolicam benedictio-

nem. Volentes labores vestros, quos pro Terrae sanctae subsidio

prompta voluntate subitis, spiritualibus praemiis comiDensare, vobis

universis et singulis propter boc laborantibus illam vestrorum, de

quibus corde contrito et ore confessi fueritis'', concedimus veniam

peccatorum, illoque volumus privilegio eaque immunitate gaudere, quaedictae Terrae sanctae succurrentibus in generali concilio sunt con-

cessa. NuUi ergo omnino bominum liceat, hanc paginam nostrae

concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis

autem boc attemptare praesumpserit, indignationem omnipotentis

Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incur-

surum. Dat. etc.

382. Urbanus III Henrieo ardhiepiscopo Bituricensi Goncedit, ut, cum

eanonici de vacdnte praebenda non convenerint, ipse idoneam iêr-

sonam in ea instituat.

Bibl. nat. Paris. Ooll. Baluze 79. fol. 181. manu s. xvn.

1186-87 Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Hen-

Mart. 4. rico Bituricensi archiepiscopo, Aquitaniae primati, salutem et apo-

stolicam benedictionem. Pro statu ecclesiarum pastorali nos con-

venit cura satagere et, ne inordinatae remaneant vel debitis obse-

quiis defraudentur diligentem, soUicitudinem adbibere, Accepimus

autem, quod, cum in ecclesia tua xDraebendam vacare contingit, in

ordinandis canonicis plerumque canonici eiusdem ecclesiae discordes

existunt nec voluerunt in personas idoneas unanimiter convenire.

Ne autem occasione ista ecclesia tibi commissa uUum possit de

cetero incommodum vel detrimentum incurrere aut maUgnari volen-

tibus praestetur audacia, volentes tibi in quibus salva bonestate

possumus prompta benignitate deferre, autoritate tibi apostoUca

indulgemus, ut, cum praebenda vacaverit, si de ipsa danda cano-

nici non convenerint, personam idoneam tibi liceat nulUus appeUa-

tione obstante canonicum ipsius ecclesiae sine specie ]prava statuere,

in quam'' maiorem et saniorem partem noveris convenire. Datum

Veronae quarto Nonas Madii.

^fueritis addidi. ^

scilicet personam.

Urbani ni EPisTOLAE 383. 384 233

383. Urbanus III universos provimiae Burdegalensis p'aelatos hortatur,

ut Henrieum Biturioensem , si jprimatiam visitare eum contigerit,

reverenter exeipiant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 79. fol. 251. manu s. xvn.

Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus 1186—87

Burdegalensi archiepiscopo^ et suffraganeis eius et dilectis filiis

ârt. 4.

abbatibus et aliis ecclesiarum praelatis in Burdegalensi provincia

constitutis salutem et apostolicam benedictionem. Significante ve-

nerabili fratre nostro Henrico Bituricensi arcbiepiscopo, nobis inno-

tuit, quod, cum pro pace inter venerabilem fratrem nostrum Picta-

vensem episcopum^ et nobilem virum R. comitem Pictavensem re-

formanda venisset, a praedecessore tuo, frater arcbiepiscope ,et a

vobis, fratres episcopi et abbates atque praelati, bonorifice fuit et

devote receptus eique omnem reverentiam et bonorem primati de-

bitum curavistis bumiliter exbibere. Proinde universitatem vestram

de virtute obedientiae commendantes per apostolica scripta mone-

mus attentius et mandamus, quatinus, sicut bene incepistis, et in

arcbiepiscopi et ecclesiae Bituricensis devotionB et obedientia con-

sistatis et, cum illum trabentibus negotiis ecclesiasticis primatiamvisitare contigerit, ei tam in procurationibus quam in aliis bono-

rem tamquam primati vestro et reverentiam debitam impendatis,

ita quod de vestra devotione certior fiat et in necessitatibus vestris

libentius et efficacius debeat vobis favorem suum atque patrocinium

impertiri. Datum Veronae IIII Nonas Martii.

384. Urhanus III fratrihus Maioris-monasterii so)'ihit de praelatis, ma-

iorem, quam in Gonoilio Lateranensi statutum sit, nume7'um ho-

minum et equitaturarum ad eorum eGclesias adducentibus.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12879. fol. 192. Descripsit Martene ex

autograpbo.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati^ 1186—87et fratribus Maioris monasterii in obedientiis et prioratibus ipsius Apr. 9.

monasterii constitutis salutem et apostolicam benedictionem. Cumfelicis memoriae Alexander praedecessor noster episcopos et aHos

ecclesiarum praelatos audisset saepius ecclesias bominum et equi-

taturarum numero immoderato gravare, cum easdem ecclesias visi-

tabant, certum modum episcopis et aliis praelatis in concilio Late-

^ GuUielmo. ^ Guilielmo. ^ Hervaeo.

234 Urbaot in epistolae 385

1186—87 ranensi praefixit, secundum quem in ecclesiis recipi debeant et

Apr. 9.procurationem habere. Ne igitur contra constitutionem illam in

concilio factam ecclesiae vestrae possint sumtibus onerari, praesen-

tibus vobis litteris indulgemus, ut, si archiepiscopi, episcopi, arclii-

diaconi vel decani ad ecclesias vestras in maiori numero, quamstatutum sit in concilio memorato, duxerint accedendum, ad eos

recipiendos et procurandos non possitis ecclesiastica districtione

compelli. Sententiam vero, si qua in vos vel ecclesias propter boc

forte protulerint, decernimus irritandam. Datum Veronae V Idus

A]3rilis.

385. Urbanus III Henrico arcMepiscopo BituriGensi per totani provin-

ciam, exeepto monasterio Dolensi, viees suas eommittit.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 79. fol. 182. manu s. xvn.

1186—87 Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Hen-

Apr. 13. rico archiepiscopo ^, Aquitaniae primati, apostolicae sedis legato,

salutem et apostolicam benedictionem. Quanto beneficia graciora,

dum essemus in minori officio, ab ecclesia tibi commissa nos acce-

pisse recolimus et uberiorem ab eo gratiam assecutos, tanto am-

plius nos ei recognoscimus debitores et libentius ipsam praeroga-

tiva nostrae dilectionis et gratia decoramus. IUud etiam ad exe-

quendum nostrae voluntatis propositum attentius nos inducit, quod,

cum sis* non solum generis sed etiam morum nobilitate perspicuus,

tuae sincerae devotionis affectum circa nos et Romanam ecclesiam

usque adeo manifesta rerum exhibitione declaras, ut ab apostolica

sede non immerito diHgi debeas et^ propensius honorari. Sane

cum per nos exequi non possimus, quae nobis ex susceptae mini-

sterio servitutis imminent exequenda, illos in partem soUicitudinis

advocare tenemur, de quorum prudentia et honestate confidimus

et per quos vitiis exstirpatis virtutum autore Deo credimus germina

propaganda. Eapropter, venerabilis in Christo frater archiepiscope,

in te probitatem, elegantiam morumet sincerae devotionis constan-

tiam attendentes, per totam provinciam tuam, excepto monasterio

Dolensi, de consilio fratrum nostrorum apostolicae tibi legationis

officium committimus exequendum, ut in ea vice nostra, quae cor-

rigenda sunt corrigas, eveUas quae fuerint eveUenda, et plantes

*si c.

^ et deest in cod.

^ Bituricensi.

URBAJsri m EPisTOLAE 386. 387 235

qiiae noveris esse plantanda. Attende itaqiie, carissime frater, qiiid 1186—87

tibi sollicitudinis ex indulgentia apostolicae sedis immineat, et sic -^P^- 1^-

iniiinctae tibi legationis officium cum aiixilio gratiae celestis exe-

quere, iit in manii tiia ecclesiastica negotia dirigantiir et ecclesia-

riim statiis per proyidentiam tuam in meliiis et fidelium iiniversi-

tas autore Deo proficiat ad salutem. Datum Veronae Id. Aprilis.

386. Urhanus III Maioris-monasterii fratribus decimas a laieis resigna-

tas in p'oprios usits convertere permittit.


autographo.

Urbaniis episcopiis serviis servoriim Dei dilectis filiis abbati^ et 1186—87

monackis Maioris monasterii saliitem et apostolicam benedictionem. •'-^^- ^^-

Quanto coenobiiim vestriim specialiiis ad nos et Romanam eccle-

siam pertinet, tanto iiiri et commodo eiiis debemiis diligentius im-

minere. Ea propter, dilecti in Domino filii, vestris iiistis postiilatio-

nibiis grato conciirrentes assensii'', praesentis vobis scripti pagina

diiximus indulgendiim, iit decimas, quas laici possederunt in par-

rocMis ecclesiarum vestrariim et vestris manibiis resignariint vel

in posteriim diixerint resignandas, ad opus vestriim et ecclesiarum

vestrarum, in qiiariim siint parochiis constitiitae, nullius contra-

dictione vel appellatione obstante recipere liceat et tenere. Niilli

ergo omnino bominum liceat, banc paginam nostrae concessionis

infringere vel ei aiisii temerario contraire. Si quis aiitem boc at-

tentare praesiimpserit, indignationem omnipotentis Dei et bb. Petri

et Paiili apostolorum eiiis se noverit inciirsuriim. Datiim Veronae

Idibus lunii.

387. Urbanus III archiepiseopo Compostellano aliisque mandat, corri-

gant episcopum Asturicensem , qui ecclesiam quandam dedicaverit,

antequam controversia de ea inter priwem de monte Feberro et

monoGhos de Villafranca terminata esset.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 283. fol. 161. cop. a. 1780.

Urbanus episcopus serviis servoriim Dei venerabilibiis fratribus 1186—87

Compostellano archiepiscopo ^,, episcopo^ et dilecto filio B. arcbi- M- 30.

diacono Auriensi saliitem et apostoHcam benedictionem. Dilecti

* In codice con-ectum est in consensu.

^ Hervaeo. ^ Petro. ^ Alfonso.

236 URBABri III EPISTOLAE 387

1186—87 filii nostri prior et monacM de Villafranca suam ad nos querimo-lul. 30. niam transmiserunt, quod, cum inter ij)SOs et priorem de monte

Feberro* de quadam ecclesia, quam idem prior iuxta^ terminos

parrochiae monacliorum ipsorum contra privilegia monasterii Clu-

niacensis, ad quod eadem ecclesia spectat, indulta construxisse di-

catur*^, super ecclesia quoque de Perex et aliis pluribus capitulis

controversia verteretur, venerabilis frater noster Astoricensis epi-

scopusi in verbo veritatis et in osculo pacis praefato priori de

Villafranca promisit, quod ipsam ecclesiam minime dedicaret, donec

questio mota finem debitum ordine iudiciario sortiretur. Verumidem episcopus suae postmodum promissionis oblitus, eandem ec-

clesiam non sine derogatione suae dignitatis et nominis, iam*^ dicto

priore de Villafranca invito et ad sedem apostolicam appellante,

nocturno tempore dedicavit et corpus cuiusdam defLincti in eius ci-

miterio sepelivit, ut ex boc ius parrocMale sibi certius posset in

posterum vendicare. Licet autem de buius enormitate facti plu-

rium personarum litteras receperimus, quibus fides est in maio-

ribus adhibenda, quia tamen plene nobis de veritate non constat,

cognitionem et correctionem buius rei vestrae discretioni committi-

mus per ajDostolica scripta mandantes, quatenus inquisita praesen-

tibus partibus veritate, si rem ita se habere constiterit, campanas,

quae in ipsa ecclesia dicuntur de novo suspensae, faciatis auctori-

tate nostra in terram deponi et effodi corpus illius, qui apud ipsamecclesiam fuit traditus sepulture, et in eadem ecclesia usque ad

decisionem causae omnia divina prohibeatis officia celebrari et

eundem episcopum de transgressione suae promissionis et fidei et

pro eo, quod appellationi non detulit, corrigatis, sicut eum de insti-

tutione canonica videritis corrigendum. Aimardum® quoque et alios,

qui post excommunicationis sententiam a diocesano episcopo inter-

positam divina scienter celebrasse in eadem ecclesia perhibentur^

ecclesiastica sententia percellatis. Si qui autem vobis restiterint°,

quominus mandatum nostrum libere adimplere possitis, in eos aucto-

ritate nostra ecclesiasticam sententiam j)roferatis, quam faciatis

usque ad dignam satisfactionem inviolabiliter observari, et haec

omnia contradictione et appellatione cessante effectui mancipare

'^ Lambertus de Bm-ive,, qui hanc ejiistolam desa-ijpsit, annotat: Dans beaucoup d'autres

titres : Zebruario, le mont de Zebre. ^ iusta c." dicuntur c.

'^ tam c.^ Aimar-

dus c.^

sic sine dubio legendum est jiro prohibentur c. ^ restiterint inter uncos

a^ôsitum est.

^ Ferdinando.

I

Urbani III ET Clementis ni EPiSTOLAE 388. 389 237

curetis. Ceterum si omnes'' liis exequendis nequiveritis interesse, 1186—87

duo Yestrum ea nicliilominus exequantur litteris nequaquam obstan- ^^^- ^^*

tibus istarum non liabita mentione a sede apostolica impetratis.

Datum Veronae^ m Kalendas Augusti.

388J Urhanus III fratribus S., Germani de Pratis (Paris.) indulget, ne

in causis cum arehiepiscopo Senonensi examini aliquorum ei suh-

ditorum se suhiicere eogantur.

Autograph. mutilum in tabul. nat. Paris. L. 233 n. 2.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis F(ulconi) 1187

abbati et capitulo sancti Germani dePratis salutem et apostolicamêbr. 11.

benedictionem. Cum monasterium v(estrum ad) nos et Ro(manam)ecclesiam nuUo (median)te pertinet, dign(um) est et consonum ra-

tioni, ut contra indebite (molestat)ionis gravamina apostolice pro-

tectionis favorem in vestris oportunitatibus sentiatis. Ne igitur

venerabilis frater noster . . (Senone)nsis archiepiscopus ^, qui vobis

et monasterio vestro gravis sepius et molestus existit, in causis, queinter vos et ipsum emergunt, vobis possit per suos subditos grava-

men inferre, auctoritate vobis presentium ind(ulg)emus, ut sub (exa-

mine aliqu)orum sue provincie, qui ei tamen subiecti existant, in

causis, quas vos adversus ipsum vel ipse adversus vos habuerit, ne-

quaquam cogamini litigare. Datum Yerone m Idus Februarii.?

389. Clemens III abhati et fratribus Chmiacensibus scribit de coonposi^

tione inter monasterium S. Stephani Nivernense et P. comitem facta

atque a Philippo Francorum rege firmata.


Clemens episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Hugoni ii88abbati et conventui Cluniacensi salutem et apostolicam benedictionem. Febr. 20,

Quanto specialius coenobium vestrum b. Petri iuris existit, et ad

nostram provisionem nuUo mediante pertinet et tutelam, et vos et

praedecessores vestri in eo coelesti magisterio subditi disciplinae

per infusionem sancti spiritus odorem bonestatis et religionis in

vestro bactenus ordine observare latius expandistis, tanto ad con-

^ coirexi ex omnibus (s.^ Veronnae c.

^ Guido. - Idem iisdem verbis confirmat Clemens III buUa data d,

16 m. April 1189, cuius autogr. in tabul. nat. Paris. L. 234 n. 6 servatur.

238 Clementis ni epistolae 390

1188 servandam vitam vestram illaesam* et iustas devotionis vestrae pe-Febr. 20. titiones benignius admittendas tenemur existere promtiores. Per-

venit autem ad nos, quod, cum nobilis vir P(etrus) Nivemensis

comes monasterio vestro S. Stepliani Nivernensis multa damna et

iniurias intulisset, tandem litterarum nostrarum auctoritate commo-

nitus a suo facto resipuit et libertatem burgi praedicti S. Stepbani

Nivernensis, prout debuit, recognovit et eam se promisit iuramento

praestito servaturum. Compositionem quoque ab eodem comite et

Agnete uxore eius cum fratribus vestris praedicti S. Stepbani ami-

cabiliter factam ad memoriam futurorum scriptis autlienticis robo-

rarunt, quam benignus in Christo filius noster Pbilippus illustris

Francorum rex ratam babuit et nibilominus sui scripti munimine

confirmavit. Nos igitur vestris postulationibus. annuentes composi-

tionem illam, quae inter praefatos fratres vestros et iam dictum co-

mitem et uxorem eius de assensu partium facta est ,et non solum

eorum sed etiam ipsius regis scriptis^ roborata, ratam babemus

eamque faturis temporibus manere decrevimus illibatam. Ad haec''

compositio, quae facta est inter Albanum dominum Castri novi et

fratres vestros de Amberta super multis damnis et gravaminibus,

quae eis irrogaverat, ne processu temporis rescindatur, ad peti-

tionem vestram similiter ratam babemus in perpetuum et aposto-

lico praesentis scripti patrocinio communimus statuentes, ut nulli

omnino liominum liceat, banc paginam nostrae comfirmationis in-

fringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem lioo at-

temptare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et SS. Petri

et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Latera-

nis X Cal. Martii, pontifioatus nostri anno V.i

390. Cleniens III Valcellensi, S. Septoleri et S. Autberti abbatibus man-

dat, ne patiantur Beatricem de Boussu in capella, a marito eius

constructa, sine licentia abhatis S. Oisleni divina officia celebrari

facere.Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12674. fol. 210. s. xvn.

1188 Clemens episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Valcel-

Febr. 28. lensi^, sancti Sepulcliris et sancti Autberti* abbatibus salutem et

^ conservandiim vita vestra illaesa c.^

scripti c.° Adhuc c.

^ Eiusdem argumenti litteras Clemens III priori et monachis S. Steph.

Nivernensis dat, vide ibid. fol. 240^. - Godescalco. ^ Gerardo. ^ Huberto.

Clbmentis ni epistolae 391 239

apostolicam benedictionem. Dilecti filii nostri abbas^ et fratres S. 1188

GrMsleni transmissa nobis conquestione monstravenmt, quod, cum lêbr. 28.

ecclesia eorum ex largitione imperatorum et regum precinctum loci

cuiusdam a flumine Wamii usque ad fluviolum, qui Haneton dici-

tur, in giro usque ad aquam, quae Haina vocatur, sicut tam in se-

dis apostolicae quam in imperatoriis privilegiis continetur, diu

possederunt inconcusse, nobilis mulier B(eatrix) de Boussu contra

privilegia ipsa veniens quaedam in praescripto loco sibi contra iu-

stitiam vendicare praesumit. Ad baec cum G. quondam vir eius

in curte sua, quae in parocbia praedictorum fratrum consistit, aedi-

ficasset capellam et assensu abbatis et fratrum ipsorum per bonae

memoriae Samsonem Remensem quondam arcbiepiscopum fiiisset

ei cappellanus concessus, conditione tali adiecta, videlicet quod con-

tra probibitionem. praedicti abbatis divina in ea non deberet officia

celebrare, mulier praefata contra boc venire non dubitans in ca-

pella ipsa probibente abbate divina facit officia celebrari. Cum ita-

que sedis apostolicae privilegia perpetuam tenere debeant firmita-

tem, volentes abbatem ipsum et fratres in sua iusticia confovere,

discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus prae-

fatam muKerem ab indebita abbatis et fratrum super biis, quae

praediximus, et aliis vexatione desistere, per districtionem ecclesia-

sticam sublato appellationis diffugio compellatis, nullis litteris ob-

stantibus, si quae apparuerint biis tacitis a sede apostolica impe-tratae. Quod si omnes biis exequendis nequiveritis interesse, duo

vestrum ea nibilominus exequantur. Datum Laterani m Calendas

Martii, pontificatus nostri anno primo.

391. Clemens III inter monastermm S. Gisleni et Beatricem de Boitssu

aetum a delegatis apostolicis super possessionibus quihusdam arhi-

trium prohat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12674. fol. 211''. manu s. xvn.

Clemens episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati^ 1188et conventui Sancti Grbisleni salutem et apostolicam benedictionem. lun. 15.

Ea, quae a nobis ratione praevia expetuntur, animo nos decet libenti

concedere et effectu prosequente complere. Cum itaque causa, quaeinter ecclesiam vestram et nobilem mulierem B(eatricem) de Boussu

super quibusdam terris, redditibus, bominibus et aquis bactenus

vertebatur, per delegatos iudices ex delegatione sedis apostolicae

^ Lambertus. - Lamberto.

240 Clementis in epistolae 392

1188 cliffinitiva sententia rationabiliter sit decisa, nos sententiam ipsamlun.lo. j;atam habentes, sicnt rationabiliter lata est nec postea legitimae

appellationis obiectione suspensa, aiitoritate apostolica confirma-

mus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo ho-

minum liceat, banc paginam nostrae confirmationis infringere yel ei*

ausu temerario contraire, Si quis autem boc attentare praesumjDse-

rit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apo-

stolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani XVII Ka-

lendas lulii, pontificatus nostri anno primo.

392. Cleviens III E. comitem Arvernensem rogat, ne ordini Ch'andimon-

tensi per diversas fratrum maehinationes vehementer afflicto favo-

rem solitum subtrahat.


1188 lun. Clemens episcopus servus servorum Dei dilecto filio nobili viro

comiti E(oberto) de Alvernia salutem et apostolicam benedictio-

nem, Non est in liac bumane morta(litatis) miseria quicunque a

callidi temptatoris macliinatione securus; non est, qui ab eius pos-

sit subtilibus insidiis facile precavere. Expugnat enim for(tissimos)

quosque, ac providos fraudulenta et improvisa circumventione sedu-

cit, studia diversarum suggestionum multiplicat, pia desideria pesti-

fera sepius corrumpit. Quod etiam David ille manu

fortis sibi accidisse dolebat, qui cum in die serenitatis et victorie

. dixisset: „Non movebor in eternum quia voluntate tua prestitisti

decori meo virtutem." ^ Postmodum a concupiscentia superatus aie-

bat: „Avertisti faciem tuam a me et factus sum contur(batus?)."2

(Cum) bostis ille bumani generis adversus seculares iacula tempta-

tionum inmittat, contra viros tamen religiosi propositi tanto acrius

vi(ribus) universis insurgit, quanto per • arctiores observantias eos

invenit securius sacre conversationis munitione vallatos. Non est

igitur ammi(randum, quod temporibus?) preteritis in ordine G-randi-

montensi seditionis spiritum excitavit, qui multociens Dei etiam

sanctuarium legitur expugnasse, qui ab (sorbet fluvium, ?) nec miratur,

sed habet fiduciam, quod influat lordanis in os eius.^ Yerum licet

dura fuerit ordo jDredictus per diversa fratrum studia con(triti)one

percussus, nunc tamen, quia nos de communi fi:atrum consilio paci

eius duximus providendum, ipsius in suo statu regulam confirman-

êi addidi.

1Cf. Psalm. 29, 7.

- Psalm. 29, 8.'' lob. 40, 18.

'

Clementis ni epistolae 393 241

tes, ordo ipse ut creditur miserante Domino respirabit et tranquil- 1188 lun.

lior erit et clarior in eo de turbatione serenitas,cum velut igne

tribulationis excoctus luci(diore clarit)ate fulgebit factus fortior

post ruinam. Malorum namque experimentis et duris rerum even-

tibus mens bumana docetur futuris periculis (ob)vi(are). Te itaque,

dilecte in Cbristo fili, monemus, rogamus attentius et in remissio-

nem iiiiungimus peccatorum, quatinus propter buiusmodi casum

solitam (praedicti o)rdinis fratribus gratiam non elonges, nec eis

favorem tuum aut elemosinas caritatis subtrahas consuete. Quostanto bumano bene(ficio duximus dig)niores, quanto, graviori tribu-

latione concussi, eo amplius indigere noscuntur. Nam afflictis non

est uUatenus af(fli)ctio ingerenda vel multiplicanda calamitas, immo

potius est auxilium et bumanitatis consolatio tribuenda. DatumLaterani . . . Kalendas lulii, pontificatus nostri anno primo.

In dorso litterarum clausarmn eadem manu scriptum est: Nobili

viro comiti E. de Alvernia pro fratribus Grandimontis.

393. Clemens III Henrico Biturioensi de puniendis canonicis scrihit,

qui excommunicati vel interdicti divina officia celebrant.

Bibl. nat. Paris. ColL Baluze 79. fol. 183. s. xvn.

Clemens episcopus servus servorum Dei venerabiU fratri Hen- 1188

rico arcbiepiscopo 1, Aquitaniae primati', salutem et apostolicam lul. 12.

benedictionem. Significatum est nobis, quod clerici tuae diocesis

post latam in se interdicti vel excommunicationis sententiam offi-

cia divina Dei timore neglecto et obedientiae virtute postposita

celebrare praesumunt. Quoniam ergo tantae praesumptionis auda-

ciam non nobis in mansuetudine olei sed in austeritate vini vide-

tur agendum, praesentibus tibi litteris indulgemus, ut personas eo-

rum, qui post sententiam canonice latam boc attentare praesumpse-

rint, ad reprimendum inobedientiae vitium sine laesione ac periculo

diligenti** custodiae mancipandi vel in monasteria retrudendi libe-

ram babeas autoritate apostolica facultatem, ut ipsi saltein inviti

trabi debeant ad salutem et alii exemplo eorum impune sibi licere

non credant inobedientes praelatis existere aut ecclesiasticae sen-

tentiae contraire. Datum Laterani quarto Idus lulii, pontificatus

nostri anno primo.

^diligentis c.

^ Bituricensi. >

'

LOEWENFELD, Epist. Pont. Kom. 16

242 Olementis in epistolae 394. 395

394. Clemens III Maiwis-monasterii constitutionem , qiia hospifibus non

carnes sed pisces aliaeqiie res proponantw% confirmat.


antograph.0.

1189 Clemens episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati^ et

Mart. 14. capitulo Maioris monasterii salutem et apostolicam benedictionem.

Ea, quae ad propositum sanctae religionis adiiciuntur, quanto de

maioris mediocritatis et honestatis amore emanare videntur, tanto

lubentius amplectimur et iuxta postulantium desiderium eifectu volu-

mus subsecutivo complere. Ea propter, dilecti in Domino filii, vestris

iustis postulationibus grato concurrentes assensu, constitutionem,

quam ad bonestatem et mediocritatem servandam praesente olim

in capitulo vestro bonae memoriae H(enrico) Albanensi episcopo

provida discretione fecistis, scilicet quod infra septa monasterii ve-

stri de cetero carnes bospitibus non apponantur, sed piscium vel

aliarum rerum, quas vobis fidelibus suis Deus concesserit vel facul-

tas monasterii ministraverit, esu quilibet sit contentus auctoritate

apostolica confirmamus, iuxta praefatum statutum carnium epulas

in vestro manasterio districtius proMbens. Nulli ergo omnino bo-

minum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel

ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesum-

serit, indignationem omnipotentis Dei et bb. Petri et Pauli aposto-

lorum eius se noverit incursurum. Datum Lateranis II Idus Mar-

tii, pontificatus nostri anno secundo.

395. Clemens III episcopo Biterrensi mandat, moneat fratres S. Hono-

rati, ne hominibus db archiepiseopo Arelatensi eoccommunicatis ec-

clesiastica sacramenta imjpendant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baluze 88. fol. 46. manu s. xvn. .

1189 Clemens episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Biter-

lul. 30. rensi^ episcopo salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte

venerabilis firatris nostri Arelatensis^ archiepiscopi gravis fuit in

audientia nostra querela proposita,'

quod prior et monachi sancti

Honorati* eius interdictos recipiunt et excommunicatis ipsius chri-

stianam exhibent sepulturam. Nolentes igitur tantae praesumptio-nis audatiam relinquere incorrectam, fraternitati tuae per apostolica

scripta mandamus, quatenus praescriptum priorem et monachos, ut

^ Geoffrido.- Godefredo. ^

Petri. "^

Lerinensis.

Clementis ni et CoELESTmi m epistolae 396. 397 243

excommunicatis et interdictis memorati arcliiepiscopi sepulturam 1189

aut alia sacramenta ecclesiastica non impendant, moneas et auto- ^^^- ^^-

ritate apostolica firmiter interdicas. Si vero commonitionis et inter-

dicti tui transgressores extiterint, eos a praesumptione sua per cen-

suram ecclesiasticam cessante appellatione compescas. DatumLaterani tertio Kalendas Augusti, pontificatus nostri anno secundo.

396. Glemens III tres dbhates iuh&t sanctimoniales Burhurgenses db in-

iuriis abbatis Corbeiensis defendere.

Bibl. nat. Paris. Chart. mon. Broburg. s. xv. ms. lat. 9921. libr. ni.

fol. 19'>.

Clemens episcopus servus servorum Dei dilectis filiis de Dunis, 1189

de Claromarisco et de Thosan abbatibus salutem et apostolicam Nov. 25.

benedictionem. Insinuarunt nobis abbatissa^ et moniales de Bro-

bourc, quod, cum quandam decimationem infra Isaram et extra per

quinquaginta annos et ultra in pace possederint, abbas Corbeiensis^

deoimationem ipsam eis aufferre et eas iniuste fatigare contendit.

Quia vero ad nos specialiter pertinet cura debilium personarum,

discretioni vestrae per apostoHca scripta mandamus, quatinus ab-

batissam et moniales ipsas indebita praedicti abbatis non sinatis

vexatione gravare, sed earum iura illabata faciatis nostra freti

auctoritate, appellatione cessante, servari, nuUis litteris veritati et

iustitie preiudicium facientibus, si que apparuerint a sede aposto-

lica impetrate. Quod si omnes biis exequendis nequiveritis inter-

esse, duo vestrum ea nicliilominus exequantur. Datum Laterani

Vn Kal. Decembris, pontificatus nostri anno secundo.

397. Goelestinus III universos ecclesiarum praelatos hortatur, ut a par-

ochianis suis iniusfe defenta fratribus militiae Templi restitui fa-

eiant. Addit de Templariorum privilegiis quibusdam.


Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabilibus j&'atri- HQibus, arcMepiscopis, episcopis et dilectis filiis abbatibus et aliis ec- lun. 15.

clesiarum prelatis, ad quos Httere iste pervenerint, salutem et apo-

stolicam benedictionem. Cum dilecti filii nostri fratres domus mi-

litie Templi pro defensione fidei Christiane labores continuos et ex-

trema pericula subeant et inimicos crucis Christi non sine multis

^ MatMldis. ^ dioec. Ambianensis, Nicolaus.

16*

244 COELESTINI in EPISTOLAE 398

1191 sudoribus potenter impugneiit, nobis imminet ex officio eorum iura.

lun. 15. quadam speciali sollicitudine conservare et violentiam aliorum ab

ipsorum indebitis gravaminibus cohercere. Inde est, quod universi-

tati vestre per apostolica scripta precipiendo mandamus, quatenuS;.

si quando eisdem fratribus de Ms, que ipsis pia et rationabili con-

sideratione legantur, a quolibet irrationabiliter subtractum fuerit vel

detentum, is vestrum, in cuius parrochia id evenerit, cognita veri-

tate, prout iustum fuerit, ablata taliter et detenta sine dilatione et

appellatione restitu:i faciat et in pace dimitti. Vobis quoque nicbilo-

minus interdicimus, ne quis vestrum j)arrocManos suos apud ecclesias

eorundem fratrum, qui ad ordinem eorum se conferre voluerint,.

sepeliri probibeat vel a subditis suis probiberi permittat, si apud

ipsas ecclesias devotionis intuitu in ultima voluntate elegerint se-

pulturam, nisi forte nominatim interdicti fuerint vel excommunica-

tionis vinculo teneantur astricti. Homines autem eorundem fi:atrum

pro suis excessibus pecuniaria pena nuUatenus puniatis, sed eis

iuxta modum culpe imponatis satisfactionem congruam, que ipsis

proficiat ad salutem, cum pro emendatione criminum non sint pre-

mia requirenda. Datum Rome apud sanctum Petrum XVII Kal.

lulii, pontificatus nostri anno primo.

398. Coelestinus III miiversis provinGiae Arelatensis praelatis praeci}3it,

ut Imherto archiejnscojjo a sese Gonse&xoto obediant.

Bibl. nat. Paris. Coll. Baliize 88. fol. 58, manu s. svn.

1191 Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri-

j!ôv. 6. bus, universis episcopis et dilectis filiis abbatibus, praepositis et aliis

ecclesiarum prelatis per Arelatensem provinciam constitutis salutem

et apostolicam benedictionem. Ad hoc in ecclesia Dei gradus ec-

clesiasticarum personarum distincti esse noscuntur, ut minores suis

maioribus reverentiam deferant et eorum mandatis et monitis obse-

cundent. Cum autem venerabilis in Christo frater noster Imbertus

archiepiscopus vester nuper ad praesentiam nostram accesserit, eumsicut virum providum et discretum et tanto officio congruentem benigne

recepimus et ipsum in archiepiscopum manibus propriis consecra-

vimus, pallium sibi, scilicet pontificalis officii plenitudinem, sumptumde beati Petri corpore conferentes. Eum igitur cum gratia sedis

apostolicae ad propria remittentes universitati vestrae per aposto-

lica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus eum benigne

recipiatis eique tamquam archiepiscopo vestro et animarum vestra-

COELESTINI m EPISTOLAE 399. 400 245

rum pastori reverenter et humiliter deferentes debitam ei obedientiam 1191

impendatis, monita ipsius salubria et mandata recipiatis humiliter et ^^^- "•

sine refragatione servetis et, cum vos statutis temporibus ad concilium

yel sinodum duxerit evocandos, sine tarditate qualibet accedatis et,

si quos pro suis excessibus interdicto vel excommunicationi sub-

iecerit, ipsius sententiam inviolabiliter servare curetis. Ad baec

vobis auctoritate praesentium inhibemus, ne aliquis vestrum excom-

municatos vel nominatim interdictos eius ad sepulturam ante ab-

solutionem recipiat, alioquin nos ei interdicendi ecclesiam, in quahoc praesumptum fuerit, donec fuerit cadaver eiectum, liberam con-

cessimus autoritate apostolica facultatem. Datum Laterani octavo

Idus Novembris, pontificatus nostri anno primo.

399. Coelestinus III Umberto arcMejnsGopo Arelatensi coneedit, qui eocle-

sias seu campanilia invaserint, tit eos anathematixet.

Autogr. in bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 380 n. 23.

Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Um- 1191

berto Arelatensi archiepiscopo salutem et apostolicam benedictio- Nov, 6.

nem. Intelleximus, quod, cum in civitate tua frequenter seditionum

scandala suscitentur, sepe contingit, ut nonnuUi ecclesias et campa-nilia tam in ipsa civitate quam burgo ad sui tuitionem et defen-

sionem invadant et ipsis tamquam secularibus domibus propria te-

meritate utantur. Quia igitur id obvium rationi dinoscitur et ipsis

invasoribus pernitiosum existit, fraternitati tue presentium aucto-

ritate concedimus, ut ad bec corrigenda manum debite severitatis

apponens, si qni de cetero ecclesias ipsas seu campanilia invadere

forte presumpserint, nisi quamtocius ad mandatum tuum redierint,

tam in ipsa civitate quam burgo divina interdicendi et illos vin-

culo anatbematis innodandi appellatione remota liberam babeas

facultatem. Datum Laterani VIII Idus Novembris, pontificatus

nostri anno primo.

400. Coelestinus III decano et duobus canonicis Remensibus negotium

dat, ut controversiam inter monasterium S. Oisleni et Beatricem

de Boussu diu agitatam determinent.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12674. fol. 213". manu s. xvn.

Celestinus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis decano 1192

et magistris Stepbano et Poncardo canonicis Remensibus salutem lan. 20.

246 COELESTINI ni EPISTOLAE 401

1192 et apostolicam benedictionem. Significante nobis dilecto filio nostro

lan. 20. abbate S. Grliislenii accepimus, quod", cum B(eatrix) mulier nobilis

pro causa, quae inter eos agitari dinoscitur, a delegatis per apo-

stolicam sedem iudicibus,

videlicet bonae memoriae E(ogero) olim

Cameracensi episcopo et dilecto filio nostro abbate Walcellensi^^^

vinculo esset excommunicationis astricta/ yos eam de apostolica

auctoritate mandati postmodum absolvistis. Ne igitur ius ipsius

abbatis bac occasione valeat deperire, discretioni vestrae per apo-

stolica scripta mandamus, quatinus partibus convocatis audiatis

hinc inde proposita et quod iustum fuerit, appellatione postposita,

iudicetis et faciatis quod decreveritis observari. Quod si omnes

hiis exequendis nequiveritis interesse, duo vestrum ea nihilominus

prosequantur. Datum Romae apud S. Petrum XIII Calendas Fe-

bruarii, pontificatus nostri anno primo.

401. Goelestinus III episeopo^ deeano et cantori Metensibus soribit de con-

troversia inter dbhatissam S. Glodesindis et Aelidim eiusque filiam

agitatam. Addit, filiam, quamquam excommunieata esset, viro eui-

dam nubere praesumpsisse. Mandat, ut querimonias investigent.

Bibl. nat. Paris. Chart. S. Glodesindis Metensis a. 1292 script.,

ms. lat. 10024. fol. 39.

1192 Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabili fi:atri . .

Mail2. episcopo^ et dilectis filiis . . decano et cantori° Metensibus* salu-

tem et apostolicam benedictionem. Querelam dilectae in Christo

filie nostre . . abbatissae* sancte Grlodesindis Metensis accepimus,

quod, cum controversia®, quae inter ipsam et Aelidim mulierem ac

filiam eius et coadiutores earum^ super quibusdam decimis, quaseedem mulieres in villa S. Aniani . . abbatissae dicebantur auferre,

aliquandiu fuerat agitata, venerabili fratri nostro . . Treverensi

archiepiscopo^ de apostolico fiiisset mandato commissa, idem archi-

episcopus venerabili fi:atri nostro Virdunensi episcopo^per sua scripta

mandavit, ut mulieres ipsas et coadiutores suos districte compelle-

ret ad iusticiam super hiis . . abbatissae exhibendam. Verum quia

eedem mulieres et adiutores sui iuri parere pertinaciter contempse-

runt, idem episcopus contra ipsos excommunicationis sententiam

*quod addidi. ^ de Walcellensi c.

" circatori c.^ mt c.

® cuntro-

versia c.^ eorum c.

^ Goswino. ^ lohanne. ^ Bertramno. ^ Havidi aut Vodae. ^ lo-

hanni. ^ Alberto.

COELESTINI m EPISTOLAE 402 247

promulgavit. Sed filia praescripte Aledis, absolutione nequaquam 1192

obtenta, cuidam viro nicliilominus nubere propria temeritate prae-^^^^ -'^^-

sumpsit. De vestra igitur prudentia confidentes, querimonias me-

moratas vestro duximus examini committendas, discretioni vestrae

per apostolica scripta mandantes, quatinus, vocatis ad praesentiamvestram qui faerint evocandi, audiatis binc inde proposita et quodiustum fiierit, appellatione postposita, iudicetis et faciatis quod de-

creveritis per censuram ecclesiaticam inviolabiliter observari. Quodsi omnes biis exequendis nequiveritis interesse, duo vestrum ea ni-

cbilominus exequantur. Datum Laterani iiii Id. Maii, pontificatus

nostri anno secundo.

402. Coelestinus III universis eGclesiarum praelatis manclat, ut populum

indulgentia ^Jroposita ad ooUectas in usum Templario7'iom insfituen-

das adhortentur, cet.


Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratri- 1192

bus arcMepiscopis , episcopis et dilectis filiis abbatibus, prioribusIul. 6.

et aliis ecclesiarum prelatis, ad quos littere iste pervenerint, salu-

tem et apostolicam benedictionem. Non absque dolore cordis et

plurima turbatione didicimus, quod ita in plerisque partibus eccle-

siastica censura dissolvit et canonice sententie . severitas enervatur,

ut viri religiosi et Mi maxime, qui per sedis apostolice privile-

gia maiori donati sunt libertate, passim a malefactoribus suis in-

iuriam sustineant et gravamen, dum vix invenitur, qui congrua illis

protectione subveniat et pro fovenda pauperum innocentia murumdefensionis opponat. Cum autem dilecti filii nostri fratres militie

Templi nuper permittente Domino ab inimicis CMistiani nominis gra-

viter sint oppressi et vebementer, sicut vos nosse credimus, barbara

sevitia paganorum illos in personis et rebus exhauserit et etiam

pro terra sancta de illorum spurcitia liberanda sumptus pertulerint

et labores et pro ipso bumani generis salvatore animas ponere ac

pro fratribus extrema subire pericula non formident, ad benefacien-

dum ipsis etiam sine soUicitatione nostra merito possetis induci et

ad boc vestros subditos propensius invitare. Cum autem predicti

fratres, sicut universitatem vestram latere non credimus, laudabiliter

et assidue pro salvatoris iniuria vindicanda decertent et vix ad

tante militie sustentationem proventus eorum sufficere dinoscantur,

pro tanto cbristiamtatis commodo non solum mobilium sed etiam

248 CoELESTEsri in epistolae 403

1192 immobilmin partem distrahere et in totius cliristianitatis commo-lul. 6.

(j^jji convertere compelluntur. Hac itaque consideratione inducti

et illorum maximis necessitatibus provocati, universitatem vestram

presentibus litteris exbortamur, quatinus, unde eorum suppleatur

inopia, populum vobis a Deo commissum coUectas facere moneatis.

Quicunque vero de facultatibus sibi a Deo collatis eis subvenerit

et in tam sancta fraternitate se coUegam statuerit eique beneficia

persolverit, annuatim septimam ei partem iniuncte penitentie confisi

de beatorum Petri et Pauli apostolorum meritis indulgemus. Si

vero excommunicatus non fuerit vel nominatim interdictus et eum

mori contigerit, ei cum aliis cbristianis sepultura ecclesiastica non

negetur. Cum autem fratres ipsius Templi, qui ad coUectam susci-

piendam destinati fuerint, in civitatem, casteUum vel vicum advene-

rint, si forte locus ipse interdictus sit, in iocundo eorum adventu

semel in anno aperiantur ecclesie et exclusis excommunicatis divina

in eis officia celebrentur. Que vero de non excommunicatis eorun-

dem mUitum fratribus ecclesiastice sepulture tradendis et ecclesiis

in eorum adventu, excommunicatis exclusis, se(mel) aperiendis a no-

bis statuta sunt, vobis archiepiscopis, episcopis, mandando precipi-

mus, ut per vestras parrocbias faciatis inrefragabiliter observari.

Preterea fraternitati vestre rogando mandamus, quatinus personas

eorum et bona pro caritate beati Petri et nostra manuteneatis et

nuUam eis irrogari lesionem vel iniuriam permittatis. Datum La-

terani II Non. luUi, pontificatus nostri anno secundo.

403. Goelestinus III arGhiepisGOjw Senonmsi et abbati S. Columbae maoi-

dat, induoant Gomitem Nivernensem vel eius servienteon, ut, reeepta

pecunia debita, domum de Golonges prioratui de Caritate restituere

non reouset.

Bibl. nat. Paris. ms. lat, 12680. fol. 23''. manu s. xvii—xvm.

1192 Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabiU fratri . .

Aug. 6. Senonensi arcbiepiscopo^ et dUecto fiUo . . abbati^ S. Columbae iii

diocesi Senonensi constituto sakitem et apostoUcam benedictionem.

Ex insinuatione dilectorum fiUorum abbatis^ et conventus Clunia-

censis nos accepisse noveritis, quod, cum prioratus eorum de Cari-

tate tempore, quo carissimus in Christo fiUus noster PhiUppus, iUu-

stris Francorum rex, Hierosolymam profectus est, Dei praevidentia

^ Guidoni. - Eadulfo. ^Hugonis.


et peccatis habitantium exigentibus ,nimio fuisset debitormn onere 1192

aggravatus et Petrus de Corzon, serviens nobilis viri comitis Niver- "^ô- ^-

nensis ^, nimium ipsum affligeret et gravaret, prior et fratres eiusdem

loci domum de Goulongiis ad ipsum prioratum spectantem pro tre-

decim mille solidorum Nivernensium ipsi P(etro) venditioni exponeresunt coacti; unde prioratus de Caritate damnificatus est plurimumet gravatus et, licet ipse P(etrus) ad instantiam predicti Cluniacen-

sis abbatis postmodum in praesentia vener^-bilis fratris nostri W(il-

lelmi) Remensis archiepiscopi, S. Sabinae cardinali, apostolicae se-

dis legati, tunc curam et soUicitudinem regni Francie simul cum

carissima in Cbristo filia nostra, illustri regina Francorum, matre

regis ipsius, gerentis, tactis sacrosanctis evangeliis firmaverit, quod

priori et fratribus de Caritate recepta pecunia sua domum pretaxatamcum omnibus pertinentiis redderet pacifice possidendam, numquamI)Ostmodum, quamvis ipsi j&-atres, ut dicitur, pecuniam illam ei vel-

lent restituere, illud, quod iuraverat, noluit adimplere. Cum igitur

cura et soUicitudo omnium ecclesiarum sit nobis commissa, volen-

tes indemnitati ipsius prioratus de Caritate, prout debemus, paterno

affectu solKcite providere, discretioni vestre per apostoHca scripta

mandamus firmiter iniungentes, quatenus supradictum comitem

Nivernensem qui eandem domum de Colonges servientis nomine,sicut dicitur, occupavit et in proprios usus convertit, vel ipsum ser-

vientem, si praedicta domus ei fuerit restituta, auctoritate nostra

monere et inducere efficaciter laboretis, ut domum ipsam prioratui

supradicto, recepta ab ipsis pecunia praetaxata, sine difficultate qua-libet restituere non omittant etc* Quod si ambo bis'' exequendis ne-

quiveritis interesse, tu, frater arcbiepiscope, ea nibilominus exequaris.

Datum Laterani Ylli Idus Augusti, pontificatus nostri anno secundo.

4:04:.'

Goelestinus III archiepiseopo et eqpitulo Goloniensi mcmdat, oogant

canonieos Leodienses ad solvendam peGuniam, a merGatorihus Dua-

censihus A. quondam eorum episGojpo, tune electo, Greditam.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 1231, fol. 82. manu s. xvin.'=

Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri 1193

arcbiepiscopo1 et dilectis filiis capitulo Coloniensi salutem et apo-

Mai8.

stolicam benedictionem. Cum bonae memoriae A(lbertus) quondam

*sic cod. ^

liis addidi. ^ „Ex inemhr. in Arch. Arcis S. Angeli."

1 Petri.

250 COELESTINI m EPISTOLAE 405

1193 episcopus, tunc electus, Leodiensis ad apostolicam sedem accessisset

^^^ ^- et lohanne Langueseciis mercatoribus Duacensi-

bus* ducentas quadraginta marcas boni argenti, tredecim sol(idis)

quatuor denariis legalium sterlingorum computatis per marcam^mutuo pro negociis suis accepit, pro quibus yenerabiles fratres

nostri lohannes Penestrinus^ et lobannes Tuscanensis episcopi, tituli

sancti Olementis cardinalis, se fideiussores, sicut apparet ex instru-

mento pubUco, statuerunt. Unde quoniam praefati mercatores non-

dum ex integro creditam pecuniam receperunt, nos indignum peni-

tus estimantes, ut idem fratres nostri vel mercatores ipsi ex eo

iacturam sustineant, u^nde videntur potius gratiam meruisse, dilectis

filiis nostris capitulo et canonicis Leodiensibus per apostolica scripta

mandamus et sub officii beneficiique pena nec non excommunica-

tionis in personas ipsorum et generalis interdicti per totam Leo-

diensem diocesim districte praecipimus, ut praefatum debitum infra

viginti dies post susceptionem litterarum nostrarum de redditibus

episcopalibus iam dictis mercatoribus vel alteri eorum iam dictam

pecuniam et pro laboribus et expensis, pro singulis decem marcis

unam, apud Duacum sine aliqua dilatione persolvant. Et si forte

illi redditus sufficientes nequaquam extiterunt, coUectas per totius

episcopatus abbatias, prioratus, capeUas et ceteras conventuales

quam nonconventuales ecclesias faciant et debitum ipsum in prae-

dicto loco, sicut idem Leodiensis fa(cere iuramento prae)stito tene-

batur, persolvant. Mandamus itaque vobis et in obedientiae virtute

praecipimus, quatinus praedictos capituhim et canonicos Leodienses

ad faciendum quod scribimus poena praedicta districte sublato ap-

peUationis obstaculo cogere minime postponatis, nuUis Utteris ob-

stantibus, si quae sunt vel fuerint a sede apostoUca impetratae.

Datum Laterani YIII Idus Maii, pontificatus nostri anno tertio.

405. Coelestinus III sororibus de Favarces concedit, ut fesium S. Catha-

rinae duodeeim leotionibus celebrent.


1193 Celestinus episcopus servus servorum Dei dilectis in Christo

Mail4. fiUabus moniaUbus de Fauarces salutem et apostolicam benedictio-

nem. Preces, que nostro apostolatui porriguntur, cum veritatem et

iustitiam comites noscuntur babere, Ubenter admittimus et precipi-

^ Locum hunc depravatwm emendare ausus non sum. ^sic cod.

COELESTINI ni EPISTOLAE 406. 407 251

imis auctoritate apostolica effectui mancipari. Eapropter, dilecte in 1193

Cliristo filie, vestris iustis precibus annuentes, devotioni vestre pre-^^ ^^-

senti pagina duximus indulgendum, ut festivitatem beate Caterine

virginis et martiris vobis liceat in duodecim lectionibus celebrare.

Decernimus ergo, ut nuUi omnino bominum liceat, hanc paginamnostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si

"quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem oninipoten-

tis Dei et beatorum Petri et Pauli, apostolorum eius, se noverit

incursurum. Datum Laterani II Idus Maii, pontificatus nostri anno

tertio.

406. Goelestinus III Radulfo abbati Mscanensi permittit, moneat j?«ro-

chianos suos, ut antiquam consuetudinem in ecclesia cathedrali die-

bus penteoostes visitanda vel denario uno persolvendo observent.

Bibl. nat. Paris. CoU. Moreau 341. fol. 95. manu s. xvin.

Celestinus episcopus servus servorum Dei dilecto filio E,adulfo 1193

Fiscanensi abbati salutem et apostolicam benedictionem. Sicut ex Mai 22.

tua est nobis parte propositum, cum per totam fere Normanniam

quedam consuetudo ab antiquis temporibus generaliter consueverit

observari, Tit in diebus pentecostes de unaquaque domo unus par-

rocbianus suam catbedralem ecclesiam teneatur processionaliter vi-

sitare vel unum denarium usualis monete per proprium destinare

presbiterum, quidam parrocbiani sub monasterii tui iurisdictione

manentes hanc non curant consuetudinem observare. Dt igitur

idem vicinis suis in bonis moribus conformentur, exhortandi eos ad

hec, que supra posuimus, et piis ac efficacibus commonitionibus in-

ducendi liberam tibi tribuimus auctoritate apostolica facultatem.

Datum Laterani XI Kal. lunii, pontificatus nostri anno tertio.

407. Coelestinus III Augustensium canonioorum uUimam voluntatem ob-

servari et eorum, qui intestati mortui fuerint, res aut ecclesiae aut

heredibus legitimis assignari iubet.

Bibl. reg. Monacens. cod. lat. 2. fol. 111. manu s. xm."

Celestinus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis cano- 1194

nicis Augustensibus salutem et apostolicam benedictionem. Ex ve- Mai 3.

stra fuit nobis parte propositum, quod, cum aliquem ex vobis testa-

^ Ex schedis h. m. Philippi Jaffe.

252 COELESTINI III EPISTOLAE 408

1194 tum sive ab intestato, Deo vocante, contingit decedere, episcopus,Mai d. q^ ^^(3 presidet, res defuncti, vobis inconsultis^, occupat violenter

et in usus proprios convertit pro sue arbitrio voluntatis, ita quodnec etiam exequie eius quandocunque commode possunt et prout

condecet celebrari. Cum igitur boc rationi sit contrarium et sacris

videatur canonibus obviare, auctoritate presentium firmiter inbibe-

mus et sub anatbemate interdicimus, ne episcopus vel aliquis alius

rebus decedentis canonici, testati videlicet, manum violentam appo-nere audeat, sed ultima ejus voluntas consentanea canonibus ob-

servetur. Si quem vero intestatum mori contigerit, res eius eccle-

sie vestre cedant utilitati vel illis, quibus eedem de iure fuerint de-

volvende. Datum Kome apud sanctum Petrum V Nonas Maii, pon-tificatus nostri anno quarto.

408. Coelestinus III fratres hospitalis S. Thomae Arelatensis hwtatur,

ne sententias ab archiepiscopo latas parvipendant.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 88. fol. 56. manu s. xvii.

1194 Celestinus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis prioriMai9. et fratribus bospitalis ecclesiae S. Thomae Arelatensis salutem et

apostolicam benedictionem. Mirari cogimur plurimum et moveri,

quod vos privilegiis et immunitatibus, quae vestrae religioni circa

suae primordia novitatis favor apostolicae benignitatis indulsit, in

communis iuris iniuriam abutentes confraternitatum occasione ve-

strarum, cum contingit pro gravi excessu civitatem vel burgumArelatensem a suo archiepiscopo

^ interdicto supponi, interdictos et

excommunicatos quandoque ad divina recipitis et sub eadem sen-

tentia decedentes ecclesiasticae traditis, reclamantibus vicinis eccle-

siis, sepulturae, omnes illos reputando confratres, a quibus aliquid

recipitis annuatim, licet non sint de familia vestra nec etiam ca-

ractere religionis vestrae signentur; et sic, ecclesiastica enervata

sententia, dum praetio excommunicatos et interdictos vobis minus

prudenter attrahitis et divina eis impenditis, iustitiam oppressorum

contingit saepissime deperire. Ne igitur per abusionem concessio-

num vobis a sede apostolica indultarum concessa vobis merito sub-

trahantur et ecclesia Romana, quae hactenus vestrum ordinem

paternis affectibus ampliavit, ad crebras conquerentium voces ali-

quid novum statuere compellatur^, per quod ecclesiae rigor . a vestra

^ ineonsultius c.^

compellatis c.

^ Imberto.

COELESTINI ni EPISTOLAE 409 253

sit perturbatione indempnis, universitatem vestram rogamus, mone- 1194

mus attentius et per apostolica scripta praecipiendo mandamiis,Mai9.

quatenus ab ecclesiarum vicinarum iniuriis de cetero cautius ab-

stinentes sententias ab arcbiepiscopo vel aliis praelatis rationabi-

liter latas firmiter observetis, ne, si ulterius ex iusta causa contra

vos moti fiierint et sedi apostolicae quaerimoniam iterare coacti,

>dum manus illicite ad ius alienum extenditis, vestrum speciale for-

sitan amittatis. Nos autem venerabili fratri nostro Arelatensi arcM-

episcopo dedimus in mandatis^, ut vos et alios, qui sententias eius

temere violare praesumpserint, per censuram ecclesiasticam appel-

latione remota a sua temeritate desistere et satisfactionem con-

gruam exhibere, nostra ftdtus autoritate compellat. Datum Eomae

apud S. Petrum septimo Idus Maii, pontificatus nostri anno quarto.

409. Coelestinus III arGhiepisoopo Viennensi eiusque suffraganeis man-

dat, ut monasterium Montis-maioris ah iniuriis Pontii prioris et

W. monaehi tueantur.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 13915. fol. 166. s. xvn.


bus . . Viennensi arcbiepiscopo^ et suffraganeis suis salutem et^^îl^.

apostolicam benedictionem. Dilecti filii nostri . . abbas^ et mo-

nacbi monasterii Montis maioris transmissa nobis insinuatione mon-

strarunt, quod quidam eorum monachus, Pontius nomine, quemdammonasterii in comitatu Folcalcberiensi detinens prioratum, eiusdem

comitis nequitiam imitatus, ascitis secum eius satellitibus et mini-

stris castrum de Pertus et domum Cambiae, quae monasterio et

fratribus ibidem Deo servientibus magna parte anni victualia mini-

strabat, per violentiam est ingressus et eiecto inde priore, qui ibi

autoritate abbatis sui et capituli praesidebat», quemdam excom-

municatum, quem habebat in tanta iniquitate participem, W. nomine,

et motu et voluntate propria subrogavit, qui etiam castrum prae-

dictum per aliquot dies in manu sua tenuit, bona loci diripuit et

*praevidebat c; foHasse providebat con-igendum est.

^ Vide epistolam d. 9. m. Maii 1194 datam in bibl. nat. Paris. Coll. Baluze

88 fol. 54, manu s. xvri: Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabili

fratri (Imberto) Arelatensi arcHepiscopo salutem et apostolicam benedictionem.

Mirari cogimur plurimum etc. usque ad: nostra fultus autoritate compeUas.Datum Eomae apud S. Petrum septimo Idus Maii, pontificatus nostri anno

quarto.^ Eoberto. ^ Fulco.

254 CoELESTiiJn in epistolae 410

1194 vastavit, suique pernicioso exemplo plerosque ipsius monasteriiMail2. monaclios in consimilem errorem induxit suscitans in eis rebellio-

nis et contumaciae spiritum et materiam resistendi et contra obe-

dientiae iugum cervices damnabiliter erigendi. Unde cum iam di-

ctus abbas vellet eos sub disciplina monacbalis ordinis coercere,

quidam eorum contra eum dicuntur proditorie coniurasse. Quia

igitur quod in laicis puniretur acerrime, non debet impunitum in

monacMs praetermitti, fraternitati vestrae per apostolica scripta

mandamus atque praecipimus, quatinus veritate horum compertamemoratos monachos, si in vestra provincia poterunt inveniri, per

suspensionis et excommunicationis sententiam ad devotionem et obe-

dientiam abbatis sui cum omni bumilitate redire, appellatione re-

mota, nostra freti autoritate studiosius compellatis, ut in claustro

suo iuxta ipsius abbatis arbitrium secundum ordinis disciplinam de

praemissis excessibus corrigantur. Praedictas vero sententias tam-

diu faciatis per ecclesias vestras singulis dominicis et festivis die-

bus denunciari solemniter et praecipiatis firmiter observari, donec

fuerint, quae praemisimus, devotione debita prosecuti. Praeterea

universitatem vestram monemus attentius et per apostolica vobis

scripta mandamus, ut monasterium ipsum et iura sua speciali de-

fensione tuentes a pravorum incursibus nostra et vestra pariter

efficiatis auctoritate securum, ipsum et prioratus eius, in vestris

parocbiis constitutos, babentes ad precum nostrarum instantiam spe-

cialiter in Domino commendatum^; et si qui praedicti monasterii

monacborum ab obedientia et dovotione abbatis sui temeritate ali-

qua resilirent et disciplinae subesse monasticae detrectarent, eos

ad claustrum redire et abbatis sui correctioni parere, cum ab eodem

abbate requisiti fueritis, appellatione remota per censuram ecclesia-

sticam compellatis. Datum Eomae apud sanctum Petrum iili Idus

Maii, pontificatus nostri anno quarto.

410, Coelestinus III universis fidelibm, ad festum S. Peiri quondam

arehiepisGopi Tarantasiensis in monasterio Bellae-vaUis convenien-

tibus et ad eeelesiam in eius eommemorationem eonstruendam suh-

sidia porrigentibus, viginti dies injunctae poenitentiae relaxat.

Bibl. nat. Paris. Coll. Moreau 870. fol. 176". manu s. xvm.

1194 Celestinus episcopus servus servorum Dei^ universis Christi

lun. 2. fidelibus ad festum sancti Petri quondam Tarentasiensis archi-

*comgendum videtur commendatos. ^ Celestinus etc. c.


episcopi ex deYotione convenieiitibus et ad ecclesiam in eius com- 1194

memorationem construendam de suis bonis praestantibus salutem -'-^- ^-

et apostolicam benedictionem.» Dum recolimus illius sancti viri

merita, quibus omnipotenti Deo laboravit in boc seculo complacere,

et diligenter attendimus, qualiter ipsum de fratrum nostrorum con-

silio propter opera sanctitatis, quibus studuit exercere, in sanctorum

cathalogo duximus numerandum, operam libenter impendimus, ut

ad bonorem Dei illiusque commemorationem ecclesia cum decenti

structura debeat fabricari. Et quoniam dilecti filii nostri fratres

BellevaUis eam non sine magnis sumptibus intendunt erigere nec

ipsam possent propriis sumptibus consummare, credentes vobis et

animabus vestris fructuosum existere, si manum illis porrexeritis

largitatis, rogamus universitatem vestram, monemus et exbortamur

in Domino vobisque in remissionem iniungimus peccatorum, quati-

nus eisdem fratribus et eorum nunciis de bonis vobis a Deo prae-

stitis congrua subsidia misericorditer erogetis itaque per subven-

tionem vestram praescriptum opus ad laudem Dei valeat autore

Domino consummari. Nos autem de lesu Christi misericordia et

beatorum Petri et Pauli apostolorum meritis confisi, omnibus, qui

ad festum supradicti sancti accesserint eique de bonis propriis ipsi

operi contulerint subsidia opportuna, de iniunctis sibi penitentiis

viginti dies misericorditer relaxamus. Datum Romae apud sanctum

Petrum^ im nonas lunii, pontificatus nostri anno quarto.

4:11. Coelestinus III Tirasonensi, Oseensi et Oxomensi episcqpis scri-

bit, herediiatem ewum, qui Berengarium et Hugonem arehiepisGopos

interfeoerint, eoclesiae Tarraconensi assignandam esse.

Bibl. nat. Paris. CoU. Baluze 107. fol. 100. manu s. xvn.


bus Tirasonensii, Oacensi^ et Oxomensi^ episcopis salutem et apo- lun. 20.

stolicam benedictionem. Districti iuris consideratio persuadet et

cogit, ut pessimus ille W(iUelmus) Eaimundi, qui in B(erengarium)

quondam Terraconensem archiepiscopum manus occisionis iniecit,

tam in persona quam in facultate multetur. Unde fraternitati

vestre per apostoUca scripta mandamus et in virtute obedientie

districte precipimus, quatenus omnem hereditatem ipsius W. et

* salutem etc c.^ Petrum addidi.

^ lohanni. ^ Eichardo. ^ Martino.

256 CoELESTiKi rn epistolae 412

1194 universoruin complicmin suorum, omni appellatione et occasione re-

Ixm. 20.motaj Deum solum habentes prae oculis et nullum liominum formi-

danteSj ecclesiae Terraconensi nostra freti auctoritate adiudicare

et consignare curetis, ut ecclesia ipsa, quae eundem homicidam

sibi persensit infestum, saltem aliquod solatium in habendo res et

hereditatem eiusdem valeat experiri. Praeterea volumus et iube-

mus, ut illustrem regem Aragonumi moneatis diligenter et effica-

citer inducatis, quod itidem faciat de rebus et hereditatibus illius

alterius, qui Hugonem quoque, praedictae ecclesiae antistitem ab

isto tertium, interfecit. Ad ultimum vero, quia fratres hospitalarii

in quodam manso et aliis eidem Terraconensi ecclesiae plurimuminiuriosi existunt, annectimus in praeceptis, ut eos ad exhibendam

super his plenitudinem iustitiae per censuram ecclesiasticam,non

obstante apjDellatione, cogatis. Quod si omnes his exequendis ne-

quiveritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exequantur. DatumRomae apud S. Petrum XII Calendas lulii, pontificatus nostri anno

quarto.

412. Coelestinus III archiepiseopo Vesontionensi eiusque suffragamis seri-

bit de erigendo b. Petri quondam arcliiepisGopi Tarantasiensis cor-

pore in monasterio Bellae-vallis sepidto.

Bibl. nat. Paris, Coll. Moreau 870. fol, 178. manu s. xvni,

1195 Celestinus episcopus servus servorum Dei^ venerabilibus fratri-

Febr, 19. jbus Bisuntino archiepiscopo^ et suffiraganeis eius salutem et apo-

stolicam benedictionem.'' Quoniam sicut fialae aureae odoramento-

rum plenae sancti'^ orationibus suis in conspectu altissimi ad abi-

ciendam nostrorum criminum corruptelam odorem suavitatis emit-

tunt, ita saluti nostrae credimus j)lurima exjDcdire, si eorum in

terris celebrare non^ laxamus mempriam, ipsorum merita solempni-

bus recolendo preconiis, quorum in coelis^ speramus intercessioni-

bus assiduis adiuvari. Sane postulaverunt a nobis dilecti filii abbas^

et conventus Bellevallis, ut quod de sancta conversatione,

vita et

meritis beati Petri quondam Tarentasiensis archiepiscopi, cuius ve-

nerabile corpus in eorum monasterio requiescit, pkirima^ certa in-

dicia coram nobis et fratribus nostris quondam fuerunt relata et

nos auditis virtutibus eius et miraculorum insigniis de fratrum

^ Celestinus etc, c.* salutem etc. c.

" sancti addidi, hoc enim vel simile

oerhum excidisse patet.^ non addidi. ^

sic sa-ipsi jpro terris cod. ^plurimo c.

Âlphonsum II,

^Stephano aut Amadeo. ^ Herbertus.

COELESTINI in EPISTOLAE 413 257

nostroruni consilio sanctorum cathalogo censiiimus adscribendum, in 1195

octavis apostolorum Philippi etlacobi^ eius corpus ab eo loco, quoFebr. 19.

jDOsitum fuerat, sicut decet* sanctum, solempniter erigi faceremus et

eius festum eodem die annis singulis statueremus specialiter exco-

lendum. Cum igitur lucerna eius sic arserit bactenus in hoc modo,

quod per Dei gratiam iam non sub modio sed super candelabrum

meruerit coUocari in se ardens, per opera caritatis lucens aliis per

exemplum^, universitatem vestram monemus et hortamur inDomino

per apostolica scripta mandantes, quatenus cum a praedicto abbate

et fratribus fueritis requisiti ad iam dictum monasterium pariter

accedatis et cum honore et reverentia, qiiam in talibus adhiberi

oportet, corpus sancti viri ab eo loco, in quo positum fuerat, sicut

decet sanctum, solempniter erigentes devotionem fidelium ad vene-

rationem ipsius salubriter excitetis ipsumque festivitate solempni

pronuncietis constituta die annis singulis specialiter excolendum.

Datum Laterani XI Kal. Martii, pontificatus nostri anno quinto.

413. Goelestinus III in partlienone Lo7igip'atensi ah Eleonora comitissa

S. Quintini fundato numerum sexaginta sororum excecli vetat.


Celestinus episcopus servus servorum Dei dilecte in Christo 1196

filie . . priorisse Longiprati salutem et apostolicam benedictionem. lan. 29.

Licet ad omnes curam oporteat apostolice provisionis extendi, per-

sonas tamen illas, que divinis sunt obsequiis deputate et propter

fragilitatem sexus a perversorum se non possunt molestatione tueri,

quadam specialitate patrocinio volumus apostolico confovere, iie

rerum inquietatio mundanarum aut eos a proposito revocet vel ro-

bur, quod absit, sacre religionis infringat. Sane ex tua significatione

ad audientiam apostolatus nostri pervenit, quod in cenobio tuo,

quod dilecta in Christo filia nostra, nobilis mulier Elionor, comi-

tissa sancti Quintini, in proprio fundo suis construxit expensis et

possessionibus ampliavit, monastice religionis ordo iuxta institutio-

nem (monasterii sancte'') Marie Fontis Eboraldi sit et observan-

tiam institutus; ne sexagesimum numerum moniales in eo servien-

tes excedant, dilectis in Christo filiabus . . abbatissa et conventu

Fontis Eboraldi suum in hac parte assensum impendentibus et

^ decenter c.'^ Haec verha in autograplio pene evanuenmt.

i Die 8 m. Maii. -Cf. Matth. 5, 15 et Marc. 4, 21.

LOEWENPELD, Epist. Pont. Eom. 17

258 CoELESTijsn m eptstolae 414

1196 favorem, provicla noscitur deliberatione statiitum. Nos autem tuis

lan. 29. i^stis postulationibus grato concurrentes assensu institutionem ipsam,

sicut provide ac sine x^ravitate facta est, ratam babentes, eam aucto-

ritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio com-

munimus. NuUi ergo omnino bominum liceat, hanc nostre paginamconfirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis

autem lioc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis

Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incur-

surum. Datum Laterani im Kal. Febr., pontificatus nostri anno

quinto.

414. Coelestinus III Bainaldum eleetum a oajntulo S. MarGeUi deGanum

Gonfirmat et magistro Philip2?o canoniGO Parisiensi, eleGtioni illius

contrario, silentium imjjonit.

Autogr. in tabul. nat. Paris. L. 235 n. 14^'^

1196 Celestinus episcoxms servus servorum Dei venerabilibus fratri-

Apr. 1. bus . . Senonensi arcbiepiscopo^ et . . episcopo Parisiensi^ salutem

et apostolicam benedictionem. Cum dilectus filius magister Egidius

Parisiensis nostro se conspectui j)resentasset, vestras et dilectorum

filiorum canonicorum ecclesie beati MarceUi Parisiensis nobis litte-

ras assignavit, ex quarum tenore didicimus, quod cum eadem ec-

clesia decano fuisset diutius viduata, ipsi canonici dilectum filium

Eainaldum, cui satis laudabile testimonium perhibetur, in suum

decanum concorditer elegerunt, cumque eundem tibi, frater episcope,

presentassent, a te fuit in sede pacifice coUocatus et postmodumeum curasti (ad cumu)lum dignitatis ij)sius in presbiterum ordinare.

Nos igitur, quod per te et predictos canonicos de ipso factum

est, ratum habentes, decanatum ipsum eidem R(ainaldo) auctoritate

apostolica duximus confirmandtim. Quoniam autem magister rhilippus

canonicus Parisiensis huius facti aliquando extitit contrarius'', pre-

sentium vobis auctoritate mandamus, quatenus ei de cetero super

hoc silentium imponatis, si quid inter ipsum capitulum et eundem

Philippum superfuerit questionis , (compon)atis que

componenda et causam ipsam appellatione remota fine canonico

terminetis facientes per censuram ecclesiasticam appel-

latione postposita firmiter observari, nuUis litteris obstantibus, hac (?)

^ In autographo pene evanuit.

^ Michaeli. ^ Mauritio.

COELESTINI ni EPISTOLAE 415. 416 259

veritate tacitaj a sede apostolica impetratis. Quod si ambo liiis 1196

exequendis nequiveritis interesse, tu, frater archiepiscope, ea niclii- ^P^- 1-

lominus exequaris. Datum Laterani Kal. Aprilis, pontificatus nostri

anno quinto.^

415. Goelestinus III Eoberto ahbati S. Oermani de Pratis scribif de

ecGlesiis non vacantibus, ad instantiam nohilium quorundam olerieis

nonnullis eoncessis.


Celestinus episcopus servus servorum Dei dilecto filio Eoberto 1196

abbati S. Grermani de Pratis salutem et apostolicam benedictionem. Mai 4.

Ea, que contra sanctorum patrum institutiones attemptata noscun-

tur, festinata convenit provisione corrigere, ne, si ea clausis oculis

transeamus, prava in consuetudinem reducere videamur. Sane sicut

ex parte tua nostre fuit audientie declaratum, cum tu et predeces-

sor tuus quasdam non vacantes ecclesias ad instantiam quorundamnobilium quibusdam clericis concesseritis contra Lateranensis in-

stituta concilii propter pensiones, quas ecclesia S. Grermani eisdem

clericis annis singulis tenetur exolvere, iacturam sustinet non mo-

dicam et gravamen. Cum igitur id sacris noscatur canonibus ini-

micum, nos easdem concessiones in irritum revocantes a solvendis

pensionibus te et ecclesiam tuam de cetero duximus absolvendum.

NuUi ergo omnino bominiim liceat, banc paginam nostre constitu-

tionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem

boc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et

beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.

Datum Rome apud sanctum Petrum IIII Non. Maii, pontificatus

nostri anno sexto.

416. Coelestinus III Roherto ahhati S. Germani de Pratis smbif de

monasterii officiis in feudum concessis ae de caducis bonis, quae

monasterio de immobilihus acciderint.


Celestinus episcopus servus servorum Dei dilecto filio Roberto 1196

abbati sancti Germani de Pratis salutem et apostolicam benedictio- Mail8.

nem. Tuarum nobis exposuit continentia litterarum, quod, cum pre-

decessores tui plures bomines, ut tue ecclesie deservirent, de officiis

*Sci'iptura adkibitis liquoribus in nonnullis locis legi iam iiequit.

17*

260 COELESTIKI III EKSTOLAE 417

1196 infeodarint, icl in maximum dicitur ecclesie dispendinm redundare.

Mail8. Solet enim multociens sicut dicitur evenire, ut, cum aliquem de

predictis feodatis mori contingit, quidam laici prepotentes, quibus

maiora petentibus licet invitos adquiescere vos oportet, aliquemhominum suorum in illius officio substitui cum importunitate depo-

scunt. TJnde multi taliter instituti eandem institutionem non eccle-

sie, cui tenentur, sed suis dominis ascribentes bona ecclesie servitio

deputata diripiunt et eisdem bonis tanquam improvidi abutentes

dominis suis potius eligunt quam ecclesie deservire. Ut igitur per-

verse consuetudines in ecclesiarum dispendium redundantes aposto-

lico moderamine reprimantur, cum de statu ecclesiarum teneamur

propensius cogitare, auctoritate presentium firmiter inliibemus, ne

ad receptionem talium in eisdem officiis tu vel successores tui de

cetero prestare velitis assensum. Ad bec nicbilominus interdicimus,

ne tu vel successores tui caduca bominum vestrorum, que vobis de

inmobilibus acciderint, aliis quam Mis, quos monasterii vestri bo-

mines esse constabit, deinceps vendere aliquatenus vel concedere

presumatis. Sententiam autem, quam te nobis significasti super

lioc in capitulo protulisse, ratam habemus et eam volumus firmi-

tatem debitam obtinere. Decernimus ergo, ut nulli omnino liomi-

num licitum sit, banc nostre paginam inbibitionis infringere vel ei

ausu temerario contraire. Si quis autem lioc attemptare presum-

pserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli

apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani XV Kal.

lunii, pontificatus nostri anno sexto.

417. Goelestinus III Henrico quondam episco^yo Virdunensi, ahhati S.

Eucharii et decano Tremrensi mandat, ut ecclesiam de Aureio a

Simone quodam monasterio S. Petri de Monte restitui faeiant.

Bibl. nat. Paris. Ohart. S. Petri de Monte scr. a. 1392.

ms. lat. 12866. fol. 7.

1196 Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri H(en-Mai22.

rico) de Castris, quondam Virdunensi episcoxDo, et dilectis filiis ab-

bati Sancti Eucbariii et decano Treverensi"^ salutem et apostolicam

benedictionem. Dilecti filii, conventus sancti Petri de Monte sua

nobis insinuatione monstravit, quod, cum ecclesia de Aureio vacans

a bone memorie Stephano quondam Metensi episcopo canonice ipsis

^ Treuen e.

^ Godefrido. - Guillelmiis.

COELESTIN"! m EPISTOLAE 418 261

coUata fuisset et etiam auctoritate ajDostolica confirmata dilectiis filius 1196

abbas^, qni nunc eidem monasterio praeest, ad petitionem ipsorumâi22.

fratrum fructus ecclesie praedicte ad eorum usus proprios deputa-

vit et, ne donum illud posset uUatenus irritari, super lioc iuratoriam,

sicut dicitur, praestitit cautionem. Postmodum vero pravo ductus

consilio, contra iusiurandum venire non metuens, in anime sue pe-

riculum quendam clericum, Symonem nomine, in ecclesie ipsius

230ssessionem violenter intrusit. Volentes igitur, sicut et debemus,

praedictorum fratrum iuri adesse-, discretioni vestre per apostolica

scripta mandamus, quatinus, si praemissis veritas suffragatur, amoto

a praedicta ecclesia quolibet illicito detentore, ipsam conquerenti-

bus, sublato appellationis obstaculo, cum fructibus inde perceptis

restitui, sicut iustum fuerit, faciatis, nuUis litteris veritati et iusticie

praeiudicium facientibus a sede apostolica impetratis. Quod si

omnes biis exequendis nequiveritis interesse, duo vestrum ea niclii-

lominus exequantur. Datum Laterani XI Kal. lunii, pontificatus

nostri anno sexto.

418. Coelestinus III omnibus ecclesiam 8. Germani de Pratis (Paris.)

cliebus quihusdaon visitantihus coneessam ab Alexandro III indul-

gentiam viginti dierum confirmat.^

Autogr. in Tabul. nat, Paris. L. 235 n. 16'"',

Celestinus episcopus servus servorum Dei universis Christi fide- 1196

libus per regnum Francorum constitutis salutem et apostolicam ^lai 28.

benedictionem. Certum est et multarum scripturarum testimonio

comprobatum, qualiter beato Petro celorum regni clavigero domi-

nus ac redemptor* noster Ihesus Christus ligandi atque solvendi

plenam tribuit potestatem illis precipue verbis, quibus locutus est

dicens: Tu es Petrus et super hanc Petram edificaho ecclesiam meam, et

quodeumque Ugaveris super terram, erit (ligatum e)t in eelis, et quodcum-

que solveris sivper terram, erit solutum et in celis.^ Hanc eandem po-

testatem cunctis successoribus eius ab eodem redemptore domino

nostro fuisse coUatam a nuUo, qui "sacrarum babeat intelHgentiam

scripturarum, credimus ignorari. Ex eademque potestate nobis, qui

in beati Petri cathedra licet indigni accessimus, a domno Ihesu

Christo concessa, cum ecclesie sancti Germani Parisiensi, que pro-

prie ad ius sacrosancte Romane ecclesie pertinet, felicis recorda-

^redeptor autogr.

1 Petrus. 2 Qi g^pj.^ gp_ 240.^ Matth. 16, 18 et 19.

262 CoELESTisn III epistolae 419

1196 tionis Alexander papa, predecessor noster, munus dedicationis im-Mai28.

penderit et de communi fratrum episcoporum ac cardinalium con-

silio unum annum de iniuncta penitentia cunctis Dei fidelibus a

die dedicationis usque ad octavas pentecostes illuc causa devotionis

euntibus relaxaverit et liiis, qui in anniversario ipsius dedicationis

die et tribus diebus sequentibus illuc accesserint, viginti dies in-

iuncte penitentie statuerit indulgendos, nos de beatorum Petri et

Pauli meritis confidentes indulgentiam ipsam viginti dierum, sicut

a memorato predecessore nostro statuta est in quolibet anni cir-

culo permansura, ratam babemus et ipsam in perpetua firmitate

manere statuimus. Universitatem itaque vestram monemus et ex-

bortamur in Domino, quatinus ita corde contrito et bumiliato ad

eundem locum annis singulis accedatis, ut non alia quam sola de-

votionis causa illuc accedere videamini et ab omnipotente Domino

vestrorum mereamini indulgentiam delictorum. Datum Laterani VKal. lunii, pontificatus nostri anno sexto.

419. Coelestimis III episcopo Virdtmensi et ahhatihus Belli-loGi et Si

Vitoni mandat, iudicent inter fratres S. Petri de Monte et Frede-

ricum militem, redditus allodii ciliusdam monasterio debitos solvere

recusantem.

Bibl. nat. Paris. Chart. S. Petri de Monte scr. a. 1392.

ms. lat. 12866. fol. 8.

1196 Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Vir-

lun. 3. dunensi episcopo^ et dilectis filiis Belli loci^ et sancti Yitoni^ ab-

batibus in Virdunensi dyocesi constitutis salutem et apostolicam bene-

dictionem. Ex parte dilectorum filiorum . . abbatis* et conventus sancti

Petri de Monte fuit in audientia nostra propositum, quod, cum bone

memorie nobilis mulier Laureta quondam comitissa de Brieio un-

decim libras et dimidiam Catbalaunensis monete, quas annuatim

babebat in alodio suo de Marsal, ipsis in elemosinam solo devotio-

nis intuitu in ultima voluntate legasset, super quo littere confir-

mationis faerunt ab apostolica sede obtente,Fredericus miles Tul-

lensis dyocesis, ad quem praedictum allodium successionis est or-

dine devolutum, eamdem elemosinam illicite occupavit et eam pro

sexaginta marcMs et amplius Henrico* de duobus pontibus nomine

pignoris obligavit. Volentes igitur, ut elemosinarum largitiones in

^ Hanrico c.

1 Alberto. - Theoderico? ^Hugoni.

* Petri.

CoelestijSti m epistolae 420. 421 263

debita tranqiiillitate permaneant, quae non possimt . absque anima- 1196

rum periculo ab aliquibus occupari, cliscretioni vestre per apostolica•'™- ^-

scripta mandamus, quatinus partibus convocatis audiatis binc inde

proposita et causam inter eos appellatione remota mediante iustitia

terminetis. Quod si omnes hiis exequendis nequiveritis^ interesse,

duo vestrum ea nicbilominus exequantur. Datum Lateranim Non,

lun., pontificatus nostri anno sexto.

420. Coelestinits III fratribus S. OruGis Burdegalensihus indulget, ne in

monasterium reoipiant nisi eos, qui litterarum scientia vel mo7'um

ho7iestate commendantur.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 12771. fol. 223. s. xvn.

Coelestinus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis abbati^ 1196

et conventui sanctae Crucis Burdegalensis salutem et apostolicam Sept. 12.

benedictionem. Cum a nobis petitur, quod a iustitiae tramite non

discordat et aliquid continet bonestatis, ex iniuncto nobis apostola-

tus officio et omni diligentia illud tenemur susciiDcre et nostrum

praebere assensum pariter et favorem. Ex insinuatione siquidem

vestra, dilecti in Domino filii, nostris fuit auribus declaratum, quod

quidam idiotae et non legitime nati occasione litterarum a sede

apostolica impetratarum fraternitatem vestram non sine magno ec-

clesiae vestrae dispendio sunt ade^Dti. Nolentes igitur, ut exinde

abbatia vestra ulterius patiatur dispendium et gravamen, devotioni

vestrae autoritate apostolica duximus indulgendum, ne aliquos in

consortium vestrum de cetero recipiatis, nisi quos litteralis scientia

vel morum bonestas vel proborum virorum opinio babuerit commen-

datos. Datum Laterani II Id. Sept., pontificatus nostri anno sexto.

421. Coelestinus III Henricum invperatorem ohsecrat, ut fame Roniae

orta frumentum transmittat.^


Epistola Coelestini papae III ad Henricum^ V^ imperatorem.°

Coelestis altitudo consilii alta et ineffabili pietate universa dis- 1196.

ponens rerum vicissitudines non sine dispositione certae rationis

^nequeritis c.

^ Verha Coelestini et Henricum mperscripta sunt; p-ius enim

posita erant verba: Urbani et Fridericum. °Seqidtur in codice lemma hoc: E.ogat ut

^ Arnoldo. Êpistola haec nimis scholam redolet. ^ nobis VI.

264 COELESTINI m EPISTOLAE 421

1196. alternat, nunc. egentes faciens abundare, nunc abundantes egere,

ut humana conditio per alternationem liuiusmodi saeculi sui status

instabilitatem agnoscat et alteri sibi compatienti subveniens impleat

legem Christi, qua iubemur proximos nostros diligere et alterum

alterius onera supportare. Ecce quia famem vocasse videturDomi-

nus super TJrbem et in ea fomentum panis graviter decrevisse, non-

nuUi tamen ipsius Urbis, quo abundare nuUi dubium est, malitiose

suam abundantiam occultantes nequaquam illud maledictum adver-

tunt: j,Maledictus homo, qui frumentum abscundit'' in populo^^, non

curantes illam benedictionem accipere, de qua continue subinfertur:

„Benedictio autem super caput vendentium" ^, nec denique attenden-

tesj quod necessitas huiusmodi abundanti tribuit magnam materiam

diminuendi peccata et divinam gratiam ulterius promerendi. TJrgente

igitur necessariorum inopia, confluunt ad nos populi multitudo, quos

sine lacrj^mis audire non possumus, alimenta deposcens et nec ali-

ter, quam si lapides convertere possimus in panem aut in farinam

terrae pulverem commutare. In huiusmodi ergo necessitatis arti-

culo ad te, fili, duximuS fiducialiter recurrendum, recognoscentes,

quod felicis recordationis Alexander et Lucius, Komani pontifices,

praedecessores nostri, ad reges Siciliae praedecessores tuos in casu

simili habuere recursum et eos liberales, prout regalem magnificen-

tiam decuit, invenerunt; quod de tua liberalitate non indigne prae-

sumitur, cum non minores habeamus ad te caritatis affectum, quamad ipsos habuerunt pontifices antedicti, nec minorem, quam fuerit

eorundem regum ad illos, tuam^ ad nos benivolentiam existimemus.''

Imperialem itaque liberalitatem omni, qua possumus, affectione de-

poscimus, . quatenus prudenter attendens gratiam ]3romerendi divi-

nam poiûlumque Romanum ad dilectionem potius gratiam sibi de-

super tibi datam hilariter amplectendo vero losep^, qui pari neces-

sitate patrem pavit et fratres, ipsi populo, qui tamquam ad patremexuriens ad nos clamat, debeas largitatis tuae dextram aperire, ut

huiusmodi articuli angustias per auxilium tuum evadere valeamus

et generatio haec opera tua laudet et hanc tuae memoriam largi-

tatis, preces nostras ita hilariter et efficaciter aiiditurus^, quod ab

omnium largitore bonorum tuam agnoscere abundantiam comprobe-ris

,ne frustra videaris praeceptum dominicum habuisse

;nam si

mittat frumentum inUrbem tempore famis. In margine apposita verba sunt Anno 1196.

Ex ms. Colbertino.

"sic c.

^quam tuam c.

'^ extimemus c.^

textus hoc loco depravatus est.

^Cf. Proverb. 11, 26.

CoELESTrsri in epistolae 422 265

videres, nos haiic necessitatem habere, nobis contra spem nostram 1196.

tua viscera clauseris pietatis, quod absit, yidearis nobis auferri de

tua liberalitate fiduciam, si passi fuerimus in tam favorabili causa

piam petitionem** repulsam.

422. Coelestinus III episoopo Valaniensi coneedit, ut suocessoribits eius

nullum praeiudicium generetur eo, quod signimi crucis iuxta con-

suetudinem fratrum hospitalis Hierosolymitani in vestihus portare

promiserit. Alia addit.


Celestinus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri . . 1197

Valaniensii episcopo salutem et apostolicam benedictionem. CumMaiS.eius vicem gerimus in terris

, qui pacem, quam natus per angelos

bone voluntatis hominibus nunciavit, resurgens postmodum evange-

lizavit discipulis per se ipsum, non debet aliquibus ammirationem

aliquam generare, si pro bono ]3acis ea concedamus aliquando, quenon essent aliter concedenda. *In tantum etenim ecclesia Romanadissensionis vitium detestatur et concordie amplectitur unitatem, ut,

ad toUendam iurgiorum materiam et inter ecclesie filios pacis fe-

dera reformanda quedam fieri dispensative concedat, que alias for-

sitan probiberet. TJnde si quid pro bono pacis preter iuris rigorem

de licencia sedis apostolice aliquando statuitur, non debet a poste-

ris in argumentum assumi, ut quasi tractum ad consequentiam ali-

quibus possit in suo iure preiudicium generare. Sane cum olim

ad sedem apostolicam accessisses et varie inter te ac dilectos filios

nostros fratres lerusolimitani bospitalis proposite fuissent in nostra

et fratrum nostrorum audiencia questiones, tandem, ut omnis questio

sopiretur, signum crucis iuxta consuetudinem eorundem fratrum,

de quorum consortio in episcopum fuisti Domino disponente voca-

tus, portare in vestibus promisisti et de indempnitate bospitalis

super castro Margati de licencia nostra eos reddidisti tuo iuramento

securos. Quia vero dubitas, ne successores tui exemplo simili cru-

cem deferre et idem sacramentum dictis fratribus prestare cogan-

tur, petitionibus tuis grato concurrentes assensu presentium aucto-

ritate statuimus, ut per boc nuUum eis preiudicium generetur, nisi

predecessores tuos dominis Margati illud constiterit prestitisse. Adbec libertates et immunitates Valaniensis ecclesie et consuetudines

'^

pia petitione c.

^ Series episcoporum Valaniensium adhuc inexplorata est.

266 COELESTINI ni EPISTOLAE 423. 424

1197 approbatas, sicut tempore predecessorum tuorum servate noscuntur,Mai 8. ratas haberi decernimus et inviolabiliter observari, salvis privilegiis

et omni iure eiusdem et lerosoKmitani bospitalis. NuUi ergo omnino

liominum liceat, ba.nc statuti nostri paginam infringere vel ei ausu

temerario contraire. Si quis autem boc attemptare praesumpserit,

indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli aposto-

lorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani VIII Idus Maii,

pontificatus nostri anno septimo.

423. Coelestimcs III ah ahhate Ribomontensi henedicendo palafredum seu

cappam serieam seu aliquod aliud exigi >vetat.

Tabul. nat. Paris. Chart. Eibomont. s. xm. LL. 1015 1) fol. 55 et 2) 79'^.

1197 Celestinus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis conven-

Dec. 6. tui sancti Nicbolai dePratis^ salutem et apostolicam benedictionem.

Cum a nobis petitur, quod iustum est et bonestum, tam vigor equi-

tatis quam ordo exigit rationis, ut id per soUicitudinem officii nostri

ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecti inDomino filii,

vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu auctoritate

apostolica sub excommunicationis pena districtius inbibemus, ne

quis ab electo vestro, qui pro tempore fuerit, pro benedictione ipsius

vel pro deducendo seu locando eum in sede sub obtentu alicuius

consuetudinis palefridum^ seu capam sericam seu aliquid aliud,

cum simoniacam sapiat pravitatem, exigere audeat vel extorquere

presumat. NuUi ergo omnino bominum Ucitum sit, banc nostre

paginam inbibitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si

quis autem boc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis

Dei et beatorum Petri et PauU apostolorum eius se noverit incur-

surum. Dat. Laterani VIII Id. Decembris, pontificatus nostri anno

septimo.

424. Coelestinus III Lineolnensi ae Londonensi et ahhati de Br. mandat,

ut episGopum Dunelmensem a iurisdiotione Ehoracensis eximant;

arehiepiscopiim intra ootavam h. Martini ad sese mitti juhet.


1191—98. Coelestinus papa III Lincobiiensi^ et Londonensi^ episcopis et

abbati de Br. Cum ea de fratribus et coepiscopis nostris'^ ad aures

^palafridum 2.

^ Si scripsi pro corporis nostri cod.

^ vel Kibomontensi. -Hugoni.

^ Ricliardo.

COELESTINI ni EPISTOLAE 424 267

aj)Ostolatus nostri perveniunt, quae non solum'' contra pontificalis 1191—98.

ordinis gravitatem sed et in praeiudicium et militiae clericalis infamiam

committuntur, gravi quamvis moerore conficimur et, quantum ea

mente volvimus, intensior cordi nostro dolor cumulatur. Cum itaque

venerabili fratri nostro Eboracensium^ arcldepiscopo gratiam istam

communi fratrum nostrorum consilio et deliberatione fecerimus, quodvenerabilem fratrem nostrum Dunelmensem^ episcopum dudum per

felicis memoriae praedecessores nostros a sua iurisdictione exem-

tum in eius plenariam potestatem sicut metropolitani proprii rede-

gerimus, et ipsum a legatione fi:atris nostri Eliensis^ episcopi eman-

cipavimus, sperantes eius opera maturiori deinceps providentia et

gravitate ^; ex insperato accepimus, propter sententiam

suspensionis ab omni episcopali et sacerdotali officio et excommu-

nicationis in ipsum et suos et quosdam alios temere iaculatam,

quam post multas detractiones ab utriusque partis procuratoribus

celebratas irritam denunciavimus et manere, ipsum iterum excom-

municationis sententia in festo purificationis S. Mariae^ praedictum

episcopum et clericos suos et omnes ei communicantes innoda-

vit"^, per episcopatum suum eamdem fecit sententiam publicari

sub anatbematis interminatione prohibens, ne per episcopatum Ebo-

racensem eidem episcopo a quoquam exbiberetur bospitium vel

quaelibet victualia venderentur; quodque crudelissimum et auditu

est borribile, altare de Boustant pro eo, quod praefatus episcopus

in eo celebravit nec alium celebrantem audivit, contra omnem po-

testatem et reverentiam lesu Christi subverti fecit. Nolentes igi-

tur, quod tam graves et enormes excessus occasione benevolentiae

nostrae ac potestatis eidem arcMepiscopo gravitate affectionis spe-

ciali contra patrum ac praedecessorum nostrorum statuta indultae

impuniti remaneant et aliis perpetrandi simile detur exemplum, di-

scretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et diserte prae-

cipimus, ut, si quae praediximus vera esse noveritis, dictas senten-

tias auctoritate nostra omnino cassantes et per ecclesias vestras

irritas esse denuntiantes, Dunelmensem episcopum et ecclesiam

suam cum omnibus suis clericis et ecclesiis suis, donec idem episcopus

vixerit, ab Eboracensium^ arcMepiscoporum iurisdictione auctoritate

nostra, cessante appellatione, penitus eximatis, sicut eum tempore^

* non solum addidi. ^ Eberorum vel Ebororum c..

° lacunain cod.

'^ innodatis c.® Ebororum c.

^ eum tempore sa-ipsi jpro ipse cod.

^Hugonem f 1195 aut Philippum.

- Guilielmi f 1197 aut Eustacliii.^ die 2. Febr.

268 CoELESTiNi in epistolae 424

1191—98. felicis memoriae praedecessoris nostri fuisse constiterit exemtum et

ipsum archiepiscopum, cessante appellatione, intra octavam b. Mar-

tinii ad praesentiam apostolicam transmittatis, salvo suo etEborum

ecclesiae iure, postquam Dunelmensis episcopus de medio fuerit

divina narratione'' sublatus. Dignum est enim, ut, quia idem arcM-

episcopus permissa sibi abusus est potestate, indulti sibi privilegii

beneficio alienus existat, ut, in quo peccavit, in hoc de censura se-

dis apostolicae puniatur.

^con'igendum videtur disj)Ositioiie seu vocatione.

1d. 11—18. Nov.

INITIA EPISTOLARUMCOBIPOSUIT

I. F.

num. ep.

A memoria nostra non . . . . 266

Absit autem 45Ad apostolice sedis 225Ad aiidientiam apostolatus nostri

pervenit, quod, cum canonici . 370Ad audientiam apostolatus nostri

pervenit, quod cum recolendae 272Ad audientiam apostolatus nostri

quorundam 355Ad audientiam nostram noveiitis 376Ad lioc episcopalem 164Ad hoc ex dispositione .... 372Ad hoc in ecclesia Dei .... 398Ad id, quod fecimus .... 210Ad nostram noveris 276Ad tuum sj)ectat 189Adeone te in 28Adversus fraternitatem . . . . 154Adversus moniales 217

Aequum et rationabile . . . . 196Anastasius Eomane ..... 5

Andreas et lohanna 29Anno dilectissimus ..... 93

Apostolicae auctoritatis .... 37

Apostolice sedis auctoritate . . 263Attendentes merita 334Attendentes quam sit indignum . 256Auctoritatis nostre 128

Audgarius venerabilis .... 55Audientes a pluribus .... 324Audito quod dilectus .... 312Auditum nostrum . . . . . . 123

Audivimus abbatem 143

Audivimus Hugonem .... 74

num. ep.

Audivimus, te 129Avidius et ardentius 47

Bahnensem abbatem . . . . 178

Causa super controversia . . . 228

Causam cella 145

Causam, que inter 300Celsitndinem vestram .... 40Certe dixi, ut 19Certum apud nos 160Certum est et multarum . 240 418Certum est, Tornacensem . , . 184Claret intelligentie tue .... 88Clericis igitur, qui 133Coelestis altitudo 421Confessus es, te per 107

Conquerentibus nobis dilectis . 253

Conquesti sunt nobis .... 368

Conquestus est Bernardus . , . 110Constitutus in presentia . . . 237Consuluit parvitatem . . . . 108Continetur in scripto quodam . 254

Controversia, quae inter . . . 166

Controversiam, quae inter 159 176 232Crimen istud, quod 106Cum a nobis petitur, quod a iu-

stitiae 420Cum a nobis petitur, quod iustum 423Cum apud sanctum 173Cu.m bonae memoriae A(lbertus) 404Cnm bonae memoriae Petrus . . 357Cum causa, quae inter .... 241Cum commissae nobis . . , . 326

270

num. ep.

Ciim dilecti filii nostri .... 397Cum dilectus filius magister Egi-

dius 414.Cum dileetus filiusnosterjnagister

•

Herbertus 347Cum.dilectus filius noster magisterTeobaldus 333

Cum ea de fratribus .... 424Cum ea, quae 148Cum ecclesia vestra magnam . . 350Cum eius vicem gerimus . . . 422Cum ex divinae dispensationis . 361Cum felicis memoriae Alexander 384Cum frater noster Meldensis .. . 328Cum fraternitati tue 313Cum I. diacomxs 293Ctim inter abbatem 302Cum monasterium vestrum ad

nos et . 388Cum omnino sit indecens . . . 269Cum omnium virtutum . . . . 186Cum ordinem Cisterciensem . . 341Cum pro integranda 329Cum procurator vester . . . .301Cum prudentiam tuam .... 63Cvira commissae nobis .... 326Cm-a et sollicitudo universalis . 251

De prefato episcopis .... 54De provisione illorum .... 332De Secundo vero 38De Siracusanae 26Debent subditi 126Debet propriae ruinae . . . . 183Decessorum statuta 20Decet nos religiosa 260Decet nos viros ecclesiasticos . . 257Decimas a populo . . . . . 152Deficientium voluntas .... 11

Desposco ne ab liac 43Devotionem vestram . . , . . 119

Diaconum, de quo 77Dilectae in Christo filiae , . . 364Dilecti filii conventus .... 417Dilecti filii nostri abbas et fratres

S. Crucis 258Dilecti filii nostri abbas et fratres

S. Grhisleni ...;... 390Dilecti filii nostri abbas et monacM 409Dilecti filii nostri fratres . . . 366Dileeti filii nostri Philippus . . 229Dilecti filii nostri prior et monachi

de Villafranca "387Dilectionis tue suggestione . . 24Dilectissimi filii nostri . . . . 150Dilectorum filiorum nostrorum de

Vechiis 356Dilectorum filiorum nostrorum

prioris 205

num. ep.

Dilectum filium T. medicum . . 267Dilectus filius noster Erbertus . 170Dilectus filius nosterLatigniacensis 250Dilectus filius noster E(ichar-

diis) 215 216Districti iuris consideratio . . . 411Dudum quidem 25Dum recolimus illius .... 410

Ea nobis est de tue 292

Ea, quae a nobis ratione praevia 391

Ea, quae ad propositum . . . 39 i

Ea, quae contra sanctorum , . 415

Ea, quae in profectum . , , . 315

Ea, quae nostri auctoritati . . 340Ecclesia S. Genovefae . . . . 20

'

Eeorum, qui in 127

Eos, qui in Ispaniam .... 82

Epistola tue relligionis .... 45

Equum et rationabile . . . . 196Erubescant 101

Estimabamus, quod frater , . . 319Et venientium ad 206Ex Calcedonensi 219Ex commisso nobis officio . . . 248Ex conquestione G-. clerici , , 365Ex conquestione R, clerici . . 363Ex consideratione 135Ex his, que de te 320Ex iniuncto nobis 236Ex iusinuatione dilectorum . . 403Ex litteris Aurelianensis . , , 291Ex iârte abbatis sancti . . . 259Ex parte dilecti 208Ex parte dilectorum 419Ex parte venerabilis fratris nostri

Arelatensis . 395Ex parte venerabilis fratris nostri

episcopi 362Es relatione tua iam 246Ex suscepte dispensationis . , 234Ex transmissa relatione dilectorum 247Ex vestra fait nobis parte , , 407

Experientie tuae 31

Exsecrabilis sacrilegii .... 7

Faciemus ut non 26

Fili in Christo karissime . . , 130Filii dilectissimi, unum est , . 50FiHus noster 12

Filius noster Erbertus . . , , 171

Filius noster Guilelmus , . . 198Frater noster Richerius .... 81

Fratemitatem denique vestram . 68

Fraternitatem tuam credimus . 282Fraternitatis tuae scripta . . , 155

Fraternitatis vesti'ae literas , , 213

Fratres karissimi 17

Fratres Maioris-monasterii . . 139

271

Fratres monasterii ....Frequens equidem ....Fulconem Carturcensem . .

Cremens etiam gravi ....Glyrius nisi abGratum nobis est et acceptumGratum nobis est plurimum .

Grravamur quoniam . .

num. ep.

161

1071

Heredes antistitis . . .

Hernolfus Sanctonensis .

Honestatem ac religionem

Ignorant miseri . . .

lUe, qui ordinandus est

Illud quoque presentibus

Imperatoriam exceUentiamIn eminenti sedis . . .

In Ms, qtie ad salutem .

In loco apostolorvim . .

In sede iustitie ....Indebite molestationis .

Iniunctae nobis amministrationis

Iniustum est ....Inquisitum est a . . .

Insinuarunt nobis . . .

InteUiximus, quod cum .

Inter dilectum filium

Inter Eucaristam . ...

Interim tamen ....Invento in quodam scriptoloeundus presbiter . .

lohannis fratris et . .

lohanni viro gloriosoludicio sancti spiritus

ludicium, quo tamquamlustis petentinm desideriis

lustis petentium desideriis dignumItTstis petentium desideriis facilem

lustis peticionibuslustis postulacionibus reHgiosorvimvirorum assensum . . . . .

lustis postulacionibus reUgiosorumvirorum facilem

lustum est, utluxta confratrum . . . , . .

luxta sanctorvim

Xiandolfiis quoqueLantium Nucerinum

liatigniacense monasterium . .

Latigniacensis ecclesie . . . .

Latore presentiumLicet ad omnes -

Licet antiquis temporibus . . .

Licet devotionis . . . . . .

Licet nosti'e auctoritatis . . .

Licet omnibus simus . .' . .

37

13

255264167

21

87369

80

8436

2682263092311823592497891

3963991812254

2423923

3410375

285338239335

337

29018

144137

118

11817423515641376

10569

308

Licet regulis ....Litteras fraternitatis tuae

Litteras tuae dilectionis

Litteiis suis significavit

Lupenandum presbyterum

Magna nuper instantia .

Magnitudinis tue litteras

Maioribus ecclesie redditibus

Mandamus fraternitati

Memoriter retinere vosMercennarius esse . .

Metropolis vestra . .

Micbael Pensam-iensis

Minus diligenter iniunctumMirari cogimur plurimumMiror minus ....Missi vestri consuluerunt

Missis presentibus litteris

Monemus fraternitatem tuamMonasterium Montis maioris

Monasterium sancti Florentii

Mortuus est . . . .

Multa ecclesie principesMtilta etiam a . . .

Multa videntur malaMultorum relatione didicimus

Mutinensi antistiti

^Neque Utteris praedecessorisNobiHtati vestre notumNon absque dolore . .

Non credidimus bactenusNon est in bac bu.maneNon ignorat tua . .

Non immerito gaudiiNon parum miramiu'Non parve vesanie est

Non sine ammirationeNon sine iniuria . .

Npn solum vetusti

Nos de infamia . .

Nos omnino cassamusNos statuta antecessorumNoscit fraternitas tua

Nosti enim, frequenterNotum sit omnibus .

Notum vobis sit . .

Noverit sanctitatis tua

Noveritis, nos EibertumNuntios et Htteras

Officii nostii nos . .

Officio nostro congruitOfficio pietatis inducimurOmnes leges tam ecclesiastice

Omnipotentis Dei benignitatis

Oportet 61

num. ep.

. 18

. 199

. 52

. 102

. 53

177

32531413220060

18787

27040858401

100172218561261261214897

138

9940227839219135110480

3043221496

10162

8932

67

79

4486

275

149

31129483

378

272

Ordiuationes, ab Eustaeio .

Ordinatioiies et dedicationes

num. ep.

. 113

. 95

Pastorali moderamini decet . . 66

Pastoralis soUicitudo, quam . . 245Pastores et praelati . . . . . 165Per alias litteras nos .... 305Per merita beatae 147Perlatus est clanior ad aures no-

stras, quod ecelesias . . . . 197Perlatus est clamor ad aures no-

stras, quod uxor 188Perlectis litteris 41

Pervenit ad aures 124Pervenit ad nos ex conqtiestione

dilectorum 317Pervenit ad nos ex conquestione

dilectorum 367Pervenit ad nos ex conquestione

prioris . 375Pervenit ad nos ex transmissa . 283Pervenit ad nos, quod licet . . 360Pervenit autem ad nos .... 284

Petimus, vit Paulinitm .... 35Post discessum C. et L. ... 220

Postquam ab episcopo . . . . 157Postulationi vestrae 142Praedecessor noster 194Praefatum clericum 98Praefatus arcMepiscopus ... 51

Praesentium lator Hugoni ... 90Praesentium lator Eaimpuldus . 117Praesentium portitor .... 70Praeterito anno 33Preces que nostro • 405Pi-esbiterum autem Luponem . 57

Presbiterum, quem apostolice . 92Priscillianus 2

Pro ecclesiarum incremento . . 252Pro integratione prebende . . . 321

Pro statu ecclesiarum .... 382Pro varietate personarum . . . 274

(ûae in canonibus 112

Qualiter per apostolice .... 72

Qviam parum sit 303

Quamvis is, qui reducitur ... 27

Quanta sit obedieutiae . . . . 379

Quanto amplius beati . . . . 192

Quanto b. Benedicti 207

Quantd beneficia graciora . . . 385

Quanto coeuobium vestrum . . 386

Qxianto dilecti filii nostri . ...

342

Quanto in ecclesia Dei locum . 380

Quanto magis habundante . . . 373

Quanto monasterium sancti . . 371

Quanto monasterium vestrum . 295

Quanto nobis et ecclesie . . . 265

Quanto sacrosancta Eomana . . 230

num. ep.

Quanto sincerius . . . . . . 331

Quanto specialius coenobium . . 389

Quanto specialius dilectum . . 349

Quanto specialius monasterium . 318

Quanto te sicu.t regem . . . . 379

Quemadmodum apostolicae . . 203

Quemadmodum apostolicae . . 238

Querela Andree 346

Querela dilecti filii 307

Querelam dileetae in .... 401

Querelam dilectorum filiorum ab-

batis 299

Querelam dilectorum filiorum no-

strorum 222

Querelam, quae 141

Querelarum enormitate .... 8

Qui sibi preesse ...... 63

Quia consuetudo . . . . . . 125

Quia, cum res sit 16

Quia devotionis tue 111

Quia omnis potestas 214

Quia post multos 36

Quidam parrocliiani 168

Quidam sane se. ..... . 49

Quod vos de beati 193

Quoniam ad nostram .... 202

Quoniam de tua electione . . . 211

Quoniara dilectus filius noster . 344

Quoniam in agro 271

Quoniam infra s 140

Quoniam Secundus ..... 30

Quoniam, ut ait apostolus . . 374

Quoniam sicut accepimus . . . 243

Quoniam sicut fialae . . . . 412

Quorundam relatu fidelium . . 62

Quotiens aliqvia digna .... 244

Quotiens ilkvd a nobis . . . . 179

Quotiens peccatis exigentibus . 352

Itecej)imus querelam .... 306

Eeceptis vestre devotionis . . . 281Eediens ad nos dilectus . . . 316Eelationis vestrae tenore . . . 353Eelatum apostolice sedi ... 94Eelatum est nobis ex parte tua 354Eelatum est nobis ex parte vestra 358

Eeligionis.probatvvr iniuria . . 3

Eeligionis vestre peticionem . . 136

Eeparatum quoque 10

Eerum exitus discretus . . . . 212Ees ad nos omnino 261Ees una 43Eetulit nobis G- 280Eetulit nobis Eainbaldus ... 73

Eicardi Troarnensis 201

Eogabas, ut presbitero . . . . 114

Sacrilegum esse et 185

Sacrosancta Eomana ecclesia . . 286

273

zzr

Sacrosancta (Eomana ecclesia)Sancta mater . . ,

Sancti Niceni concilii

Sanctorum canonum transgressor

Sciatis, nos Eibertum . .

Scitis namquc . . . . -

Sed presbitcros ct ....Seclis apostolice liberalitas

Si acl tuam clioccsim . .

Si apucl sublimitatem . .

Si conscientia secura . .

Si forte cor eorum . . .

Si matri tenemur ....Si melioribus cle clero . .

Si nos, qui preSi professionem officii . .

Si quanclo postulatur a nobis

Si cpiem lapsorum . . .

Si quis clericus ....Si cpocl non creclimus . .

Si temporis pateretur . .

Si vester electus ....Sicu.t apucl nos ....

. Sicut audivimus ....Sicut clilectorum filiorum .

Sicut ex relatione ....Sicut ex tua est . . . .

Sicut filiorum nostrorum .

Sicu.t mater

Significante nobis clilecto .

Significante nobis fratre

Significante venerabili fratre

Significautibus nobis clilectis filiis

nostris abbate ....Siffuificantibus nobis clilectis filiis

nostris prioi'e

num, ep.

330169

59

65

85

12235

15815

409

37

2878441

343339131

120476

64

153163377233406227162400288383

273

336

num. ep.

Significatum est nobis ex parte . 262

Significatum est nobis, quocl clcrici 393

Significatum est nobis, quocl cummagister 345

Significavit nobis clilectus . . . 348Sinclulfus presbiter 46SoUicite consiclerare 195

Specialiter autem arcMdiaconatum 298Summi pontificatus auctoritas . 277

Super inobedientia tua .... 327

Super labore dilecti 297

Super quibus nos 109

Super ti-ibulationibus et . . . 289

Tuarum nobis exposuit . . . 416

TJbi maiora sanctae 180

Ut plenius in . 116

Yenerabilis fi-ater 190

Yenerabilis fratris nostri . . . 175Veniens acl limina 209Veniente acl me 151

Venientcs acl apostolicain . . . 223

Venientes acl nos 224Venit ad nos 134Verecundum nobis est . . . . 323

Veteris ac novi burgi . . . . 146

Vigili cura nos 296Vir spectabilis Claudius ... 4

Viris ecclesiasticis 310Vobis respondere curavimus . . 42

Volentes labores vestros, cpios . 381

Wido Mediolanensis 115

LoEWENPELD, Epist. Pont. Rom. 18

INDEXRERUM MEMORABILIUM.

A. prior S. Cipriani de Venetiis 1G7.

A. archidiacoiius Magaloiieiisis 119.

Aliendunense monast. 219.

Abriucensis eccl. 64. 80. 109. 112. 11,^.

epp. Turgisus, Richardus.Acliatius 21.

Ada vicecomitissa 173.

Adam abbas Evesbamensis 208.

Adam (laicus) 53.

Adam de Marchia 113.

Adela comitissa, uxor Stepliani comi-

tis 74.

Adelaisia comitissa Taurinensis 56.

Adelbertus ep. Nemausensis 111.

Adelbertus mon. Casincnsis 27. 28.

Adelheida imperatrix 65.

Ademarus ep. Agathensis 120.

Adrianus vide Hadrianus.Adriensis eccl. 167. ep. Vitahs.

S. Aegidii capella 133.

S. Aegidii monast. 91.

S. Aegidius 86.

Aegidius magister Parisiensis 258.

Aelidis (seu Aledis) 246. 247.

Agathensis ecch 120. cp. Ademarus.

AgneUus ep. Eavennas 17. 19.

Agncs ux. Petri comitis Nivernensis 238.

Aimardus 236.

Aimericus patr. Constantinopolitanus165.

Aimericus S. R. E. diac. card. et can-

cellarius 90.

Aimo prior occl. S. Salvii 148.

Alana eccl. 64. 119. 120. ep. Artal-

dtiG.

Alanus ep. Autissiodoreusis 113.

Alba 69.

ep.Albanensis eccl. 230. 231. 242.

Henricus.

Albanus dominus Castri-novi 238.

Albericus ep. Ostiensis 99.

Albericus abb. Bahiiensis 89.

Albcro ep. Virdunensis 111. 123.

Albcrtus archiep. Salzurgensis 157.

Albertus ep. Lcodicnsis 249.

Albcrtus e]3. Nemausensis 114.

Albertus ep. Virdunensis 246.

Albertus abbas 58.

Albertus canonicus (abbas S. Vincen-

tii) 51.

S. Albini monast. 124. abb. Rober-tus.

Albinus negotiator 21.

Albizo presbyter 56.

Aledis (seu Aelidis) 246. 247.

Alemannia 123.

Alestensis eccl. 80. villa 79.

Alexander papa H 38—58.Alexander papa HI 131—208. 214. 233.

262. 264.

Alexander ep. 1.

Alexander clericus 10.

Alfanus archiep. Salernitanus 68, 78.

Alfonsus n rex Aragonum 256.

Alfonsus VHI rex Hispaniae 212.

Alfonsus comes Tolosauus 91. 131.

Alfdnsus ep. Auriensis 235.

Alienor ducissa Normanniae 116.

Alivetus monachus 39.

Abietense monast. 178. abb. Chri-

stianus.

Altissiodorensis eccl. 88. 91. 93. 113.

epp. Hugo, Alanus.Altmannus cp. Passaviensis 57.

287

Uceticensis eccl. 71. 114. ep. Raimun-

dus, Evrardus.Uldricus cancellarius Theobaldi comitis

Blesensis 216.

Umbertus idem ac Imbertus.

Urbanus papa II 59— 67. 80. 94.

97. 98.

Urbanus papa III 227—237.Urbanus cp. Fulginas 10.

Urbcvetana eccl. 158. ep. Eichardus.

Urbinantes vide Orbinantes.

Urbs 161. 264.

Urgelleusis eccl. 119. ep. Bernardus.

Ursio, -filius Nevelonis, 74.

Utica 79.

Uticensis ecclesia 111.

Valaniensis eecl. 265.

Valccllense monast. 238. 246. abb-

Godescalcus, lohannes.

Valentia 70. 71. 72. 80.

Valentina cccl. 69. 71. ep. Eustaehius.

Valentinus ep. 8.

Valeriacum 99.

Valliscrosa 119. 120.

Vallis-Dei monast. 218.

Vallis-magna monast. 138. 144. 223.

abb. Ermengaudus.Valvensis eccl. 4. ep. GeruntiusVechii monast. 214.

S. Vedasti monast. 72. 80.

Vencta eccl. 33. ep. Cenmenocus.Venetiae 152.

Vernaldus episc. 22.

Vesontionensis ecch 89. 98. 193. 209.

256. archiepp, Ansericus, intrusus

Herbertus, Stephanus, Amadeus.Victor cp. 3. 7.

S. Victoris Parisiensis mqnast. 196. abb.

Warinus.S. Victoris monast. 216.

Viennensis eccL 69. 90. 253. cpp. Gluido,

Stephanus, Robertus.

Villaixanca monast. 227. 236.

VilLa meri 173.

S. Vincentii monast. Mediol. 52. abb.

Albcrtus.

S. Vincentii Lauduncnsis monast. 100.

abb. Anselmus.Vindociuense monast. 67. 74. 75. abb.

Gaufridus.

Virdunensis ecch 111. 123. 246. 260.

262. epp. Albero, Albertus, Hcnricus.

Virsionensis eccl. 121.

Vitalis ep. Adriensis 167.

Viterl>ienses 161.

S. Vitoni Virdunensis monast. 262. abb.

Hugo.

Vivariensis eccl. 96. 114. epp. Gau-

cerandus, Willehnus.Viventius ep. NeaiJolitanus 14.

Volaterrani curiales 11.

Vulliermus vide Willehnus.Vulturnina eccL 14. 43.

W. clericus 171. 172.

W. de Fonte 208.

W. de Luci 208.

W. archidiac. Parisiensis 76.

Wacehnus abbas Standahnontensis 66.

S. Walarici monast. 215.

Wamarius princeps Salernitanus 36.

Wamii flumen ^239.

Wapincensis eccL 44.

Warinus archiep. Bituricensis 185.

Warinus abb. Lirinensis 86.

Warinus abb. S. Victoris Parisiensis 196.

Warinus archipresbyter 136.

Wamerius abb. Maioris-inonasterii 107.

Wartriia (Waltria) eccL 214. 215.

Wermundus 92.

Wiberna eccl. 203.

Wichmannus archiep. Magdeburgensis150.

Wido archiep. Mediolanensis 46. 56.

Wido. archiep. Senonensis 237. 248.

Wido ep. Cathalaunensis 171.

Wido ep. Lascurrensis 79.

Wido ep. Viennensis 69.

Wido canonicus Meldensis 187. 188. 191.

196.

Wido de Turri 38.

Wifredus archiep. Narbonensis 43.

Wigfridus archiep. Coloniensis 37.

Wigo Dalfinus 91.

Wigorniensis eccL 208. 220. ep. Bal-duinus.

Willelmus archiep. Burdegalensis 180.

233.

Willelmus archiep. Ebredunensis 90.

Willelmus archiep. Eemensis, S. Sabi-nae card. 162. 172. 174. 176. 178.

183. 1-95. 249.

Willehmis archiep. Rotomagensis 64. 65.

Willehnus archiep. Senonensis 147.

Willehnus ep. Bai'cinonensis 119.

Willelmus ep. Biterrensis 120.

Willehnus ep. Cenomannensis 107. 125.

126. 206. 207.

Willehmis ep. Dunelmensis 63.

Willelmus ep. Ilerdensis 119.

Willelmus ep. Pictavensis 233.

Willelmus ep. Sanctonensis 90.

Willelmus ep. Vivariensis 114.

Willelmus abb. S. Salvatoris Anianen-sis 102. 106. 111.

Willelmus abb. S. Dionysii 222.

288

Willelmus abb. S. Theofredi 70.

Willelmus decamis Trevirensis 260.

Willelmus rcx Angiorum 63. 97.

Willehnus rex Siciliae 152. 159.

WillelmuB mareliio Montis-ferrati 166.

Willebiius comes 146.

Willelmus eomes Pontivorum 105.

Willclmus Berti-anni 86.

Willehnus Ernaudi 135.

Willehnus lordanis 96.

Willelmus de Mauritania 105. 106.

Willehnus de Montepessulano 119.

Wîllehnus Eaimundi 255.

WillehuLis fil. Stephani comitis 74.

Wormatiensis eecl. 150. ep. Conradus.

Zacheus ep. 11.

Zebruarius mons 236.

Zoches monast. 219.

COERIGENDA.

pont. X. 505.p. 39 1. 15 lege litterarum.

p. 66 n. 137 exstat ctiam in Anal. iur.

p. 78 lege duxit.

p. 87 n. 175 in margine corr. 1131,

p. 88 1. 2 in ondrgine con: 1131.

p. 93 n. 184 mdius redigitur ad 30 Dec. 1141, vide novam Eegestorum editionem.

p. 117 n. 218 coiT. E(ngebaldo).

p. 249 1. 35 dele mmi.'^; nomen arehiepiscopi Ooloniensis non constat.

=.\^:n

î/^-^^^jî^T.i^ÔvA^"-"?:^'^^^;^-!!??':.;:-"-'

'W^

bJ=«4\ch'.tf

^

1-WMMMSMMMmM^^ÎMM^BW^

fe'^;c<K

UNIVERSITY OF CHICAGO

43 035 425

^s

^m

3Ss..Ui.4.?*i;,,.i

Documents

Archive · 2008. 7. 14. · PRAEFATIO. hixtribusfontibusproveniiiiitepistolaepontificumE,omanorum, quaesequuntur,ineditae:primumexcodicibusbibliotiiecaenatio-nalisParisinaCjundeeas