ANALYSIS OF FINANCIAL FAIR PLAY RULES AND COMPLIENCE …archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/137malicozum/metin saban … · Avrupa futbolunun beş büyük ligi İngiltere, İspanya,

ÇÖZÜMMAL

İ

EYLÜL - EKİM 201625

FİNANSAL FAİR PLAY VE TÜRKİYE’DEKİ DÖRT BÜYÜK FUTBOL KULÜBÜNÜN UYUM DÜZEYİNİN İNCELENMESİ

ANALYSIS OF FINANCIAL FAIR PLAY RULES AND COMPLIENCE LEVEL OF FOUR CLUBS IN TURKEY

Prof. Dr. Metin SABAN2

Ferhat DEMİRCİ3

ÖZGelir ve gider kalemlerinde gerçekleşen çeşitlilik ve hacim artışı endüstri-

yel futbolun oluşumuna direkt etki etmiştir. Futbol ekonomisinde gerçekleşen büyüme mali disiplin ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Avrupa Futbol Federas-yonları Birliği (UEFA) Avrupa kulüplerinin mali yapısında süregelen bozul-mayı engellemek ve daha adil rekabet ortamı yaratmak amacıyla Finansal Fair Play (FFP) kurallarını uygulamaya başlamıştır. Bu çalışmada FFP kuralları genel çerçevesiyle açıklanmış, Türk futbolunun lokomotifi olarak kabul edilen dört büyük takımın FFP kurallarına ne ölçüde uyum gösterdiği araştırılmıştır.

Anahtar Sözcükler:Finansal Fair Play, Mali Disiplin, Endüstriyel Futbol

ABSTRACTIncreases in the volume and diversity of income and expense items have

had a direct impact on the formation of the football industry. The growth in the economy of football, has revealed the need for fiscal discipline. Union of European Football Associations (UEFA) has started implementing Financial Fair Play (FFP) rules for the European Clubs to prevent ongoing deteritora-tion of the financial structure and to create fair competition. In this study, the general framework of the FFP rules are explained and also an investigation is conducted to see the extent that the four major teams, which are considered as the locomative of the Turkish Football, comply with the FFP rules

Keywords: Financial Fair Play, Financial Discipline, Football Industry

2 Bartın Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölüm3 BartınÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı

Makale Geliş Tarihi: 24.05.2016Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 08.09.2016

***

***

ÇÖZÜMMAL

İ

26EYLÜL - EKİM

1. GİRİŞ“Futbol asla sadece futbol değildir.”Futbol literatürüne geçen ve futbolun

toplumsal, siyasal, ekonomik etkilerine üstü kapalı vurgu yapan bu söz futbo-lun etkilerinin sadece yeşil sahalarla sınırlı kalmadığını özetlemiştir.Modern futbolun doğuşu 19.yüzyıl ortalarına dayanmaktadır ve İngiltere menşeli oyun zamanla tüm kıtalara yayılmıştır. Futbolun yaygınlaşması kolej takımı olgusu-nu bir kenara itmiştir ve zamanla profesyonel futbol kulüpleri kurulmuş, resmi organizasyonlar gerçekleştirilmeye başlanmıştır.Futbol organizasyonlarının çe-şitlenmesi, futbolun lokal bir olgu olmaktan çıkmasını sağlamıştır ve gerçek-leştirilen uluslararası turnuvalar büyük kitleleri ilgilendirir olmuştur. Futbolun geniş coğrafyalara hitap eder hale gelmesi futbol ekonomisinin gelişimini te-tiklemiştir. Futbol ekonomisinin saha içini ilgilendiren boyutuna bakıldığında futbolculara ödenen bonservis bedelleri, futbolcu maaşları, altyapı yatırımları, tesisleşmeye yönelik harcamalar, teknik adamlara ödenen ücretler gibi kalemler-den söz edilebilir.Futbol ekonomisinin saha dışı boyutunda ise yüksek fiyatlarla yapılan yayın ihaleleri, sponsorluk anlaşmaları, sermaye sahiplerinin kulüp satın alma yoluyla yapmış oldukları yatırımlar, stadyumlardan elde edilen maç günü gelirleri gibi kalemler söz konusudur. Futbol ekonomisinin saha dışı boyutunda meydan gelen büyüme saha içini doğrudan etkilemiştir ve endüstriyel futbolun oluşumuna doğrudan hizmet etmiştir.

Avrupa futbolunun beş büyük ligi İngiltere, İspanya, Almanya, İtalya ve Fransa futbol ekonomilerinin geliri 2013/2014 sezonunda %15’lik bir artış göstermiş ve 11.3 milyar Euro seviyesine ulaşmıştır. Beş büyük ligin 2013/2014 sezonunu izleyen üç yıla ait kayıtlı gelirleri hesaplandığında bu liglerin toplam getirisi 20 milyar Euro’nun üzerine çıkmaktadır. İngiltere Premier Liginde 2013/2014 sezonunda %29’luk bir gelir artışı yaşanmış ve toplam gelir 3.9 milyar Euro’ya ulaşmıştır. Premier Ligi bu alanda Alman Ligi Bundesliga takip etmektedir ve Bundesliga kulüplerinin 2013/2014 se-zonunda toplam geliri 2.3 milyar Euro seviyesindedir. 2013/2014 sezonunda İspanya La Liga 1.9 milyar Euro, İtalya Seri A 1.7 milyar Euro, Fransa Li-gue 1 ise 1.5 milyar Euro gelir üretmiştir. Kulüplerin 2013/2014 sezonunda yapmış oldukları harcamalara bakıldığında ise İngiltere kulüpleri 2.3 milyar Euro harcama yapmış, İtalya, İspanya kulüpleri 1.2 milyar Euro harcama yapmış, Alman kulüpleri 1.1 milyar Euro, Fransız Kulüpleri ise 1 Milyar Euro harcama yapmıştır (Deloitte, 2015).

ÇÖZÜMMAL

İ


Avrupa Adalet Divanı tarafından 1995’te futbolcu transferlerine ilişkin ve-rilen karar transfer piyasasında devrim niteliğinde değişikliklere sebep olmuş-tur. Belçikalı futbolcu Jean Marc Bosman’ın başvurusu üzerine alınan karar futbol literatürüne “Bosman Kuralı” olarak geçmiştir. Karar kulübüyle sözleş-mesi sona eren futbolculara istediği kulübe transfer olma hakkını vermektedir (Aytekin, 2012). Bosman kuralı sonrasında transfer piyasası yapısında köklü değişimler oluşmuş, sözleşmesi biten futbolcular yüksek maaşlar ve imza be-delleriyle başka kulüplere transfer olmaya başlamıştır.

Gelir ve gider kalemlerinin çeşitlilik göstermesi ve bu kalemlerin hacmin-de gözlenen artış futbol endüstrisinin hızlı büyümesine neden olmuştur. Futbol ekonomisinde gerçekleşen büyümeye ayak uyduramayan kulüpler sağlıklı bir finansal yapıdan uzaklaşmıştır ve birçok futbol kulübü mali yükümlülükleri-ni yerine getirmede sıkıntı yaşamıştır. Futbol kulüplerinin mali yapılarında meydana gelen bozulmayı gözlemleyen UEFA (Union of European Football Associations/Avrupa Futbol Federasyonları Birliği) bu bozulmayı gidermeye yönelik bir takım önlemler almıştır ve Finansal Fair Play (FFP) kurallarını gündeme getirmiştir.

Bu çalışmanın amacı UEFA tarafından bir mali disiplin aracı olarak gelişti-rilen ve uygulanan Finansal Fair Play kurallarına Türkiye’de faaliyet gösteren ve pay senetleri borsada işlem gören dört büyük futbol kulübünün uyum dü-zeylerinin incelenmesidir.

2. FİNANSAL FAİR PLAYDürüst, adil ve centilmen oyun anlamına gelen “fair play” kavramı futbol

kurallarına sadakati, saha içi ve saha dışında centilmenliği ifade eder. UEFA 2004-2005 sezonundan itibaren geçerli olan kulüp lisanslama sistemini duyur-muştur. Bu sistem stadyumlara, kulüp yönetimlerine, hukuki olaylara ilişkin yaptırımlar içermektedir (Peeters & Szymanski, 2012).Bu lisanslama sistemi-nin finansal ayağını ise 2009 yılında duyurulan Finansal Fair Play kuralları oluşturmaktadır. Finansal Fair Play konfederatif bir mali disiplin unsuru ola-rak 2010 yılında kabul edilmiştir. FFP kuralları kulüplerin daha sağlıklı bir fi-nansal yapıya sahip olmalarını amaçlamakta ve buna ek olarak diğer endüstri-lerden futbol endüstrisine aktarılan fonlara sınırlama getirerek adil bir rekabet ortamı yaratmayı amaçlamaktadır.

ÇÖZÜMMAL

İ

28EYLÜL - EKİM

Finansal sürdürülebilirlik bir kulübün bütçe dengesini sağlaması, borç-larını ödeyebilme gücünün olması veya borçlarını kabul edilebilir seviyede tutabilmesi ve finansal açıdan yaşamını devam ettirmesidir. Finansal sürdü-rülebilirlik için kulübün gelir-gider, alacak-borç dengesinin sağlanması ve mali yeterliliğinin bulunması gerekir.UEFA’nın FFP kurallarını Avrupa Ko-misyonu da özellikle rekabet açısından desteklemektedir (Sağlam, 2016).

FFP kurallarının konfederatif bir yapıda olması yerel federasyonları saf dışı bırakmamakta aksine yürütücülük görevini yerel federasyonlara yükle-mektedir.Türkiye’de bu görev Türkiye Futbol Federasyonu bünyesinde faa-liyette bulunan Kulüp Lisans ve Mali Fair Play Müdürlüğü tarafından yürü-tülmektedir (TFF, 2014).

2010 yılındaFFP kurallarının genel çerçevesini açıklamıştır.FFP kuralları-nın başlıca hedefleri şunlardır (UEFA, 2015):- Futbol kulüplerinin finansal yapısını daha disiplinli ve daha rasyonel

hale getirmek.- Transfer ücretleri, oyuncu maaşları üzerindeki baskıyı azaltmak ve enf-

lasyon etkisini sınırlandırmak.- Kulüpleri kendi gelirleriyle rekabet etme konusunda harekete geçirmek.- Altyapı yatırımlarını ve genç oyuncu yetiştirmeye yönelik faaliyetleri

teşvik etmek.- Avrupa futbol kulüplerinin uzun ömürlü olmalarını sağlamak.- Kulüplerin borçlarını zamanında ödeyebilecekleri bir finansal yapı temin

etmek.FFP kuralları 2010 yılında onaylanmış ilk uygulamalar 2011 yılında baş-

lamıştır.Uygulanan ilk kural UEFA tarafından düzenlenen organizasyonlara katılma hakkı kazanan takımların diğer kulüplere, oyuncularına borçlu olma-dıklarını kanıtlamaları ve o döneme ait vergi borçlarını ödemiş olmalarıyla ilgilidir.2013 yılından itibaren isekulüpler başabaş kuralıyla da değerlendir-meye tabi tutulmuştur.Başabaş kuralıözü itibariyle gelir gider dengesini ifade etmektedir ve kulüpleri borçlanmadan uzak bir yapı, adil rekabet ortamı ya-ratmayı hedeflemektedir.UEFA Kulüp Finansal Kontrol Kurulu, (UEFAClub Financial Control Body) UEFA organizasyonlarına katılma hakkı kazanan takımları FFP kuralları ile değerlendirilir, kriterleri ihlal eden takımlara çe-şitli yaptırımlar uygular. İlk uygulama ve yaptırımlar Mayıs 2014’te uygulan-mıştır (UEFA, 2016).

ÇÖZÜMMAL

İ


FFP kuralları Avrupa futbol kamuoyunda sıklıkla gündeme gelmektedir ve çeşitli eleştiriler almaktadır.FFP kurallarının hukuki boyutu ve kuralların uzun vadedearzulanan sonuçları ne ölçüde getireceği sıklıkla gündeme gelmiştir. Başabaş kuralı gereği sermaye sahipleri tarafından aktarılan fonların gelir ola-rak kabul edilmemesinin serbest piyasa ekonomisiyle çeliştiğine dair görüşler bulunmaktadır. Başabaş kuralına getirilen bir diğer eleştiri ise kuralın kendi içerisinde tutarsızlıklar barındırdığına ilişkindir. Farklı sektörlerden fon trans-ferinin kısıtlanması ve sermaye sahiplerinin finansal yapıya etkilerinin sınır-landırılması bir yandan adil rekabet ortamına zemin hazırlarken bir yandan da kulüplerin borçlarının artmasına sebep olmaktadır (Vöpel, 2011).

UEFA tarafından düzenlenen organizasyonların gelir üreten bir yapıya bü-rünmesinde İngiliz, İspanyol, İtalyan, Alman ve Fransız kulüplerinin katkısı yadsınamaz bir gerçekliktir.UEFA bu liglerin takımlarına karşı toleranslı bir tavır takınmıştır. İngiltere Premier Lig başkanı Scudamore tarafından FFP ku-rallarına karşı getirilen eleştiriler 2012/2013 sezonunda başlayacak olan uygu-lamaların 2014/2015 sezonuna ötelenmesine sebep olmuş, Fransız ekibi Paris Saint-Germain tarafından yapılan yüksek tutarlı transfer harcamalarına göz yumulmuş, İngiliz Chelsea kulübüne sahibi Roman Abramovich’e 748 milyon Sterlin borcu olmasına rağmen yaptırım uygulanmamış, sahibi tarafından 450 milyon Sterline yakın para aktarılan Manchester City şampiyonlar liginde ya-rışmaya devam etmiştir. Tüm bu örnekler ışığında FFP kurallarının futbolun merkezinde yer alan ülke takımları için büyük ölçüde esnetildiği söylenebilir (Akşar, Futbol Ekonomi, 2016).

2010 yılında UEFA tarafından açıklanan genel çerçevede FFP kurallarının en önemli unsuru olarak kabul edilen başabaş kuralının 2013/2014 sezonun-dan itibaren uygulamaya konulacağı duyurulmuştur. UEFA’nın kuralları uy-gulama konusunda tanıdığı bir takım esneklikler mevcuttur ve uygulama yılı olarak 2013/2014 sezonunun seçilmesinin esas sebebi kriterlere uyum sağla-ma konusunda kulüplere zaman tanımaktır.UEFA tarafından başabaş kuralı ile ilgili tanıdığı bir diğer esneklik ise kabul edilebilir sapmadır. UEFA başabaş kuralını doğrudan gelir gider dengesi şeklinde uygulamamıştır ve kabul edile-bilir bir sapma tutarı belirlemiştir.Kabul edilebilir sapma 5 milyon Euro’dur. (UEFA, 2016).

ÇÖZÜMMAL

İ

30EYLÜL - EKİM

3. BAŞABAŞ KURALI VE HESAPLANMASIUEFA kulüpleri gözetimde tuttuğu izleme dönemi kavramını lisans başvuru-

sunda bulunan kulübün başabaş kuralı yönünden değerlendirildiği dönem olarak tanımlamaktadır. Kural gereği izleme dönemi, üç raporlama dönemini kapsar;

a) UEFA kulüp müsabakalarının başladığı takvim yılında sona ermiş ra-porlama dönemi ( T raporlama dönemi).

b) UEFA kulüp müsabakalarının başladığı takvim yılından önce sona eren raporlama dönemi (T-1).

c) Daha önceki raporlama dönemi (T-2)Örneğin 2015/2016 sezonunu kapsayan bir izleme periyodu 2015 (T),

2014(T-1) ve 2013( T-2) yıllarının raporlama periyotlarını kapsar.UEFA başabaş kuralı uygulamasında kullandığı kalemleri “geçerli gelir-

ler” ve “geçerli giderler” başlıklarıyla açıklamıştır. Bu kalemler UEFA’ya lisans başvurusunda değerlendirme sürecinde bulunan kulüpler tarafından bağımsız denetimden geçmiş yıllık mali tablolar üzerinden hesaplanmalıdır. Başabaş hesaplamasında ilişkili taraflardan yapılan faaliyetlerden kaynakla-nan gelirler ve giderler, gerçeğe uygun değeri yansıtacak şekilde tekrar dü-zenlenmelidir ve hesaplamaya dahil edilmelidir. UEFA sezon başlangıçların-dan önce son iki yıla ait toplam gelirini 5 milyon Euro’nun altında raporlayan kulüpleri başabaş kuralından muaf tutmaktadır (TFF, 2016).

UEFA tarafından yayınlanan “Kulüp Lisanslama ve FFP” adlı dokümanı-nın 58.maddesinde belirtilen ve Türkiye Futbol Federasyonu Kulüp Lisans ve FFP Talimatı dokümanına göre başabaş kuralında göz önünde bulunduru-lacak gelir ve gider kalemleri şunlardır (UEFA, 2016) (TFF, 2016).

3.1. Başabaş Hesaplamasında Gelir Kalemleri:a) Gişe gelirleri (Kombine biletler ve maç biletleri).b) Sponsorluk ve reklam gelirleri.c) Yayın haklarından elde edilen gelirler.d) Ticari faaliyetlerden elde edilen gelirler (kafe, restoran hizmetlerin-

den, konferanslardan ve kategorize edilmeyen diğer ticari faaliyetler).e) UEFA’dan elde edilen katkı payı ve ödül gelirleri.f) Diğer faaliyet gelirleri: Üst satırlardaki gelir kalemlerinin kapsamına

girmeyen, sübvansiyonlar, ödenekler, ve kamu kurumlarından aktarılan diğer fonlar, kira gelirleri, alınan temettüler, kulüple ilişkili futbol dışı faaliyetler-den elde edilen gelirler.

ÇÖZÜMMAL

İ


g) Oyuncu satışından elde edilen gelirler ve/veya kârlar: Kulüplerin oyuncu satışından elde ettikleri gelir ve kârların başabaş hesaplamasında ge-çerli bir gelir kalemi olarak kabul edilmesi, kulübün mali tablolardaki oyuncu kayıtlarının muhasebesi için uyguladığı yönteme ve şu iki şarta bağlıdır:

I. Futbolcu sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde “aktifleştirme ve amortisman” yöntemini kullanan bir kulüp için, oyuncu satışından elde edi-lecek kâr, satış geliri ve net defter değeri arasındaki farka eşittir. Net defter değeri, oyuncunun maliyet bedeliyle, oyuncuya ayrılan tükenme payı arasın-daki farka eşittir. Bu tür kârlar, başabaş hesaplamasında geçerli gelir olarak hesaplamaya dahil edilir. II. Futbolcu sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde “gelir ve gider”

yöntemini kullanan bir kulüp için oyuncu lisansının elden çıkarılmasından sağlanan gelir, oyuncu lisansının başka bir kulübe transferinden kaynaklanan net satış gelirini ifade eder. Bu yöntemde net satış geliri oyuncunun bonservisi üzerinden elde edilen ve parayla ölçülebilen kazançları ifade eder.

h) Maddi duran varlık satışından elde edilen gelirler: Bir raporlama dö-neminde maddi duran varlıklara (stadyum ve antrenman tesisleri dahil ancak bunlarla sınır olmayan) ilişkin kâr iki istisna hariç başabaş hesaplamasından hariç tutulmalıdır:

I. Stadyum ve antrenman tesisleri dışında kalan bir maddi duran varlığın elden çıkarılıp yerine yenisinin konulmaması durumunda elde edilen satış karı maddi duran varlık satış geliri ve maddi duran varlık tarihsel maliyeti arasın-daki fark üzerinden başabaş hesaplamasına dahil edilir.II. Satışa konu olan maddi duran varlığın yenilenmesi durumunda elde

edilen kar iki şekilde hesaplamaya dahil edilir:1. Satışa konu olan maddi duran varlığın satış geliri ve yenilenen varlığın

tam maliyeti arasındaki fark.2. Bir kulüp tarafından leasing veya kiralama sözleşmesine konu olan varlık

için, satış geliri ve asgari 50 yıllık kira ödemesinin mevcut değeri arasın-daki fark.

i) Finansal gelirler ve kambiyo kârları: Kulüplerin varlıklarını başka iş-letmelere kullandırmaları sonucu elde ettikleri faiz geliri başabaş hesaplama-sından muaf tutulmalıdır. Ayrıca döviz kurunda meydana gelen artışlar sonu-cunda gerçekleşen kazanımlar UEFA tarafından parasal nitelikte gelir olarak kabul edilmemektedir ve başabaş hesaplamasından muaf tutulmaktadır.

ÇÖZÜMMAL

İ

32EYLÜL - EKİM

j) Parasal olmayan krediler ve gelirler: UEFA’ya göre parasal olmayan kredilerle ilgili ortaya çıkacak gelirler başabaş hesaplamasında hariç tutula-cak şekilde gerekli uygun ayarlamalar yapılmalıdır. Parasal olmayan kalemler maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar (şerefiye gibi) ve stoklar gibi parasal kalem tanımını karşılamayan unsurlardır. Parasal bir kalemin temel özelliği sabit veya belirlenebilir bir sayıda para birimiyle alınacak haklar veya ödenecek yükümlülüklerdir..Gelir ve gider kalemlerinin parasal nitelikte kabul edilebilmesi için temel şart bu kalemlerin sabit bir para birimi üzerinden ifade edilebilmesidir. Bu şarta göre başabaş hesaplamasında sadece parayla ölçülebilen gelir kalemleri ve gider kalemleri dikkate alınmalıdır.

k) İlişkili taraflarla yapılan gerçeğe uygun değerin üzerindeki gelir işlemleri: Kulüple bağlantısı bulunan işletmelerle gerçekleştirilen işlemler gerçeğe uygun değer üzerinden başabaş hesaplamasına katılır. Lisans baş-vurusunda bulunan kulüp ilişkili taraflarla yaptığı işlemlerin gerçeğe uygun değerini belirlemelidir. Tahmin edilen gerçeğe uygun değer ile kayıtlı değer arasında fark olması halinde ilgili gelir kalemi artırılamaz ancak gerçeğe uy-gun değer ile yeniden değerlendirilir.

l) Kulüple ilişkili olmayan taraflarla gerçekleştirilen futbol dışı faali-yetlerden kaynaklanan gelirler: Kulüp ilişkili olmayan taraflarla yapılan fut-bol dışı faaliyetlerden kaynaklanan gelirler başabaş hesaplamasından hariç tutulmalıdır. Bu kalemlere örnek olarak otel, restoran, konferans merkezi, iş merkezleri (kiralamak için), sağlık merkezi gibi gelir kalemleri gösterilebi-lir. Ancak kulüple ilişkili olmayan taraflarla gerçekleştirilen futbol dışı faali-yetlerden kaynaklanan gelirler (kulüp esas faaliyetleriyle bağlantılı, kulübün sahip olduğu yer ile bağlantılı, kulübün markası ile bağlantılı) karşılığı olan masraflar olduğu takdirde ilgili gelirler başabaş hesaplamasına dahil edile-bilir. Bu durumda ikisi de bir raporlama döneminden diğerine sürekli olarak dahil edilmelidir.

m) Lisans sahibinin tescilini elinde bulundurduğu futbolcuya dair gelir: Şüpheye mahal vermemek amacıyla bir futbolcunun ekonomik haklarının sa-tışından elde edilen gelir/karlar, sadece kalıcı bir transferin olması durumun-da, denk hesap sonucunun hesaplanması için dahil edilebilir.

n) Alacaklılara karşı korunma sağlayan prosedürlerden ortaya çıkan yükümlülüklerin azaltılmasına yönelik tüm krediler başabaş hesaplanmasın-da hariç tutulmalıdır.

ÇÖZÜMMAL

İ


3.2. Başabaş Hesaplamasında Gider Kalemleria) Ürün ve hizmet satın alma maliyetleri (yeme içme giderleri, forma

giderleri, sağlık harcamalarına ilişkin giderler gibi).b) Çalışanlara ödenen ücretler.c) Diğer faaliyet giderleri (maç giderleri, kiralama giderleri, genel yöne-

tim giderleri ve kulüple ilişkili futbol dışı diğer giderler).d) Futbolcu tescilinin elden çıkarılmasında katlanılan giderler/Futbolcu

tescilinin elde edilmesinde katlanılan giderler ve amortisman/değer düşüklü-ğünden kaynaklanan giderler:

I. Futbolcu sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde “sermaye ve amortisman” yöntemini kullanan bir kulüp için futbolcu satışından kaynak-lanan zarar, transfer zamanında futbolcu tescilinin net defter değerinin alınan ve alınabilecek olan net elden çıkarma gelirlerinden çıkarılması ile hesaplanır. Elde edilen net transfer gelirinin, net defter değerinden az olması halinde zarar rapor edilir ve başabaş hesaplamasında gider olarak kabul edilir.II. Futbolcu sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde gelir ve gider yön-

temini kullanan bir kulüp için, futbolcu tesciline dair yapılan masraflar bir raporlama döneminde kaydedilir.

Kullanılan yöntem bir raporlama döneminden diğerine kadar geçen sürede tutarlı bir şekilde devam ettirilmelidir.

e) Finansal giderler ve ödenen temettüler.f) Kulüple ilişkili işletmelerle gerçekleştirilen ticari faaliyetlerden doğan

borç ilişkileri “fair value” yani “adil değer” kavramı gereği piyasa değeriyle aynı seviyeye getirilmelidir. Tahmin edilen adil değer ile muhasebe kayıtları arasındaki rakamlar arasında kulüplerin lehine olacak şekilde giderlerin düşü-rülmesi yoluna gidilmişse bu giderler başabaş hesaplaması yapılırken tekrar piyasa değerine çıkarılarak başabaş hesaplamasına dahil edilir.

g) Bu kalemlerden aşağıdaki nitelikte olan kalemler düşürülmelidir.- Genç oyuncu gelişimi için yapılan giderler.- Kamu yararına yapılan sosyal faaliyetlere yönelik harcamalar.- Kadın futboluna yapılan yatırımlar.- Parasal olmayan borçlar ve yükümlülükler.- Maddi duran varlıkların inşası ve/veya maddi duran varlık onarımla-

rıyla doğrudan ilişkili finansal harcamalar (özel maliyetler).- Kulübün kiraladığı maddi duran varlıkları geliştirici harcamalar (özel

maliyetler).

ÇÖZÜMMAL

İ

34EYLÜL - EKİM

- Kulüple bağlantısı olmayan faaliyetlerden kaynaklanan futbol dışı giderler.

Başabaş hesaplaması aşağıdaki gelir ve gider kalemlerini içermez:a) Maddi duran varlık satışından kaynaklanan kar ve zararlar, maddi

duran varlığa ayrılan amortisman gideri ve maddi duran varlıkta meydana gelen değer azalışlarından kaynaklanan kâr ve zararlar.

b) Oyunculara ilişkin olanlar hariç olmak üzere maddi olmayan duran varlıkların satışından kaynaklanan kar ve zararlar, maddi olmayan duran var-lığa ayrılan itfa ve tükenme payları ve maddi olmayan duran varlıkta meyda-na gelen değer azalışları.

c) Gelir vergileri ve gider niteliğinde vergiler

3.3. Başabaş Hesaplamasının SonuçlarıUEFA tarafından başabaş hesaplamasında gelir ve gider olarak kabul edi-

len tutarlar arasındaki fark alınarak başabaş fazlası veya açığı hesaplanır; gelir kalemlerinin gider kalemlerinden fazla olması durumu başabaş fazlası, tersi durum ise başabaş açığını ifade eder.

Kümülatif başabaş sonucu ise izleme dönemini kapsayan her bir raporla-ma döneminin denk hesap sonuçlarının toplamıdır (T, T-1 ve T-2).Toplam ba-şabaş sonucunun pozitif olması durumunda kulüp izleme döneminde başabaş fazlası vermiş olur. Toplam denk hesap sonucunun negatif olması durumunda ise kulüp izleme döneminde denk hesap açığı vermiş olacaktır.

İzleme döneminde toplam denk hesap açığı olması durumunda, lisans alan, toplam açığın T-2’den önceki iki raporlama döneminden (T-3 ve T-4) kaynaklanan denk hesap sonuçlarının toplamından kaynaklanan fazla ile ön-ceki dönemlerde verilen başabaş açığı kapatılabilir.

4. FİNANSAL FAİR PLAY KURALLARININ İHLALİ VE YAPTIRIMLARI

4.1. Finansal Fair Play Kurallarının İhlaliKulüpler izleme döneminde işletmenin sürekliliği, negatif özsermaye,

başabaş, vadesi geçmiş borçlar, ücret-gider oranı ve net borç/gelir oranı açı-sından incelenerek UEFA tarafından belirlenmiş ölçütlerden sapmalar olup olmadığı belirlenir ve gerektiğinde UEFA tarafından belirlenen ölçütlerden bir veya birkaçına uyumsuzluk söz konusu olduğunda kulüplere yaptırımlar (ceza) uygulanmaktadır.

ÇÖZÜMMAL

İ


4.1.1 İşletmenin Sürekliliği (Devamlılığı):Bağımsız denetim raporu işlet-menin sürekliliği ile ilgili şartlı veya olumsuz bir görüş içeriyorsa FFP kriter-lerinde ihlal söz konusudur (T-1 raporlama dönemine ait yıllık veya ara dönem finansal tablolar).

4.1.2 Negatif Özsermaye:Yıllık finansal tablolar (T-1 raporlama dönemi) bir önceki yılın finansal tablolarında (T-2 raporlama dönemi) yer alan karşı-laştırma rakamına göre daha da artmış bir net borç durumu gösterir veya ara dönem finansal tabloları (gerekli olduğu yerde ilave bilgiler dahil) bir önceki yasal hesap kapanış tarihindeki (T-1 raporlama dönemi) karşılaştırma sonucu-na göre daha da artmış bir net borç pozisyonunu göstermesi durumunda FFP kuralları ihlal edilmiştir.

4.1.3. Başabaş Açığı (Kabul Edilebilir Sapma): UEFA tarafından başabaş hesaplamasında gelir ve gider olarak kabul edilen tutarlar arasındaki olumsuz fark başabaş açığını ifade eder.Başabaş kuralı üçer yıllık izleme periyotlarında kümülatif olarak aşağıdaki tablodaki gibi uygulanacaktır. Üçer yıllık izleme periyotlarını kapsayan dönemlerde kabul edilen sapma tutarları da tabloda gösterilmiştir (UEFA, 2016).

Tablo 1. Finansal Fair Play Kapsamında Kabul Edilebilir Sapma Tutarları

Başabaş hesaplaması kapsamı sonuçları kabul edilebilir sapma üzerinden değerlendirilir.Kabul edilebilir sapma tutarı 5 milyon Euro’dur. Ancak bu tu-tarı aşan kısmın hissedarlar ve kulüple ilişkili diğer kuruluşlar tarafından kar-şılanırsa bu tutar 2015-2016 sezonundan itibaren 30 milyon Euro’ya kadar çıkarılabilir. Bu sınır UEFA tarafından daha düşük bir seviyeye de indirilebilir.

Bu üç kaleme ek olarak UEFA Kulüp Finansal Kontrol Kurulu, özellikle T hesap dönemi için şu bilgileri isteyebilir

Ücret Gider Oranı: Şirketin toplam personel ücret giderlerinin şirketin top-lam gelirlerine bölünmesi yoluyla bulunan oranın %70’ini aşması ve

Sezon Kab. Ed. Sapma Tutarı

2013/2014 - 2011/2012 2012/2013 45 Milyon Euro

2014/2015 2011-2012 2012-2013 2013-2014 45 Milyon Euro

2015/2016 2012-2013 2013-2014 2014-2015 30 Milyon Euro

2016/2017 2013-2014 2014-2015 2015-2016 30 Milyon Euro

2017/2018 2014-2015 2015-2016 2016-2017 30 Milyon Euro

2018/20019 2015-2016 2016-2017 2017-2018 30 Milyondan Euro Altı

İncelenecek Sezonlar

ÇÖZÜMMAL

İ

36EYLÜL - EKİM

Net Borç Gelir Oranı: Burada net borçlar, nakit ve nakit benzerlerinden kredili mevduat hesapları, banka kredileri, diğer krediler ve ilişkili taraflara borçlardan ve net futbolcu transfer bakiyesinin düşürülmesiyle elde edilen tutardır (TFF, 2016). Şirketin net borç tutarının şirketin toplam gelirlerin bö-lünmesi yoluyla bulunan oranın %100’ünü aşması halinde,

UEFA Kulüp Finansal Kontrol Kurulu, özellikle raporlama dönemi (T hesap dönemi) için ilgili kulüplerden ayrıntılı açıklama isteme hakkını saklı tutar.

4.1.4. Gecikmiş Borçlar: Lisans sahibinin izleme döneminde diğer fut-bol kulüplerine, personele, sosyal güvenlik kurumlarına ve vergi idarelerine vadesi geçmiş borcu olmamalıdır. Vadesi dolmuş ve ödenmemiş borçların bulunması durumu FFP kriterleri kapsamında UEFA tarafından yasaklanan bir durumdur. Bu kural ile kulüplere finansal yükümlülüklerini yerine getire-bilecekleri bir finansal ortam tesis edilmesi amaçlanmaktadır. (UEFA, 2016).

4.2. Finansal Fair Play Kural İhlalinin YaptırımlarıUEFA bünyesinde 2013 yılında kurulan Kulüp Finansal Kontrol Kuru-

lu (CFCB-Club Financial Control Body) tarafından kulüpler gelir ve gider yönünden başabaş kurallarına uyumları, negatif özsermaye durumları, ku-lübün yaşamını sürdürülebilirliği, ücret gider oranları, net borç gelir oran-ları yönünden değerlendirilmeye alınıp FFP kurallarına uyum düzeyleri in-celenmektedir.Kurul UEFA lisansına sahip kulüplerin son üç yıllık finansal tabloları ve istenilen diğer bilgiler doğrultusunda değerlendirmeye almakta, kurallara uymayan kulüplere bir takım yaptırımlar uygulamaktadır.

FFP kriterlerini karşılayamayan kulüplere uygulanacak başlıca yaptırımlar şunlardır (UEFA, 2016).Uyarı, kınama, para cezası, puan silme, UEFA’dan elde edilen gelirlere el koyma, yeni oyunculara UEFA müsabakalarında li-sans vermeme, kulüplerin UEFA müsabakalarında oynatmak üzere gönder-diği listede yer alan oyucu sayısını belirli finansal kriterler çerçevesinde sı-nırlama, turnuvalardan men etme ve unvan veya ödüllerin geri alınmasıdır.

Kulüpler kurul tarafından verilen kararlara yayınlandıkları tarihten itibaren on gün içeresinde Yargı Komisyonu aracılığıyla itiraz edebilirler. UEFA, FFP kural-larının uygulanmasında cezalandırıcı bir yaklaşım yerine iyileştirici bir yaklaşım tercih etmektedir. UEFA Kulüp Finansal Kontrol Kurulu, yaptırım uygulanması aşamasında kriterlere uyum sağlamayan kulüplerden finansal taahütler alarak an-laşma yoluna gidebilmektedir ve cezaları hafifletebilmektedir (Sağlam, 2016).

ÇÖZÜMMAL

İ


Mart 2016’da açıklanan cezalara göre FC Dnipro (Ukrayna), İnter Baku (Azerbaycan), Targu Mureş (Romanya) ve Galatasaray (Türkiye) takımları bir yıl UEFA müsabakalarından men edilmiştir. Ocak 2016’da Hull City(İn-giltere), Panathinaikos (Yunanistan) ve Sporting Lisbon (Portekiz) ise daha önce UEFA ile yaptıkları anlaşmanın yükümlülüklerini yerine getirdikleri için ceza almamışlardır. Aralık 2015’te açıklanan cezalara göre ise Braga (Porte-kiz) 20.000 Euro, FC Botaşani (Romanya) 15.000 Euro ceza almıştır. Kasım 2015’te yapılan açıklamada ise UEFA iki Türk takımı Trabzonspor ve Fener-bahçe’yi incelemeye aldığını duyurmuştur. Mayıs 2014’te UEFA Türkiye’den Galatasaray, Trabzonspor ve Bursaspor’un da bulunduğu 9 kulübe yaptırım uygulamıştır. Ceza alan diğer takımlar; Manchester City (İngiltere), Paris Sa-int-Germain(Fransa), Rubin Kazan (Rusya), Anzhi (Rusya) ve Levksi Sofya(-Bulgaristan) takımlarıdır. Galatasaray, Trabzonspor ve Bursaspor 2013/2014 yıllarından elde ettikleri UEFA gelirlerinden 200.000 Euro mahrum bırakıl-mıştır.Manchester City ve Paris Saint-Germain takımlarına ise 60 milyon Euro para cezası kesilmiştir. Manchester City ve Paris Saint-Germain mali gerekli-likleri yerine getirdikleri takdirde almış oldukları cezanın 40 milyon Euro’su bu takımlara iade edilecektir. Rus kulüplerinden Zenith’e 12 milyon Euro, Ru-bin Kazan’a 6 milyon Euro, Anzhi’ye 2 milyon Euro ve Levski Sofya’ya 200 bin Euro para cezası kesilmiştir (UEFA, 2016).

Finansal Fair Play cezalarına bakıldığında iki durum dikkat çekmektedir.Finansal yönden güçlü olan ancak bu gücünü sermaye sahiplerinin aktardığı fonlardan alan Manchester City, Paris Saint-Germain gibi takımlar adil re-kabet ortamını bozma potansiyelleri yüzünden FFP radarına takılmıştır. Türk takımları ise finansal yapılarında süregelen bozulma yüzünden FFP kuralları-na takılmışlardır. Türkiye’de mevcut futbol ortamında kulüp yöneticilerinin yapmış oldukları harcamalardan sorumlu olmamaları kulüp yönetimlerinin otokontrol mekanizmasını işletememelerine sebep olmuştur ve birçok Türk takımı finansal yükümlülüklerini yerine getirmede sıkıntı yaşamıştır.

Türk futbolunun daha kurumsal bir yapıda yönetilmesi yaşanılan mali sı-kıntıları gidermede atılması gereken adımlardan birisidir. Sportif performans ve mali performansın artırılması için kulüplerin daha organize bir yapıya bü-rünmeleri gerekmektedir (Arzova, Ayanoğlu Şişman, & Yozgat, 2016).

ÇÖZÜMMAL

İ

38EYLÜL - EKİM

5.DÖRT BÜYÜK FUTBOL KULÜBÜ FİNANSAL FAİR PLAY KRİ-TERLERİNE UYUMU

Çalışma Borsa İstanbul’da (BİST) pay senetleri işlem gören dört büyük Türk futbol kulübü olan Beşiktaş, Fenerbahçe, Trabzonspor ve Galatasaray kulüplerinin 2015-2016 izleme sezonu kapsamında FFP kurallarına uyum dü-zeylerinin saptanması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Söz konusu dört büyük futbol kulübünün, bağımsız denetimden geçmiş finansal tabloları ve dipnot-ları ile Kamuoyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapmış olduğu açıklama-lar çerçevesinde 2012-2013, 2013-2014 ve 2014-2015 sezonları incelenerek 2015-2016 izleme sezonu için FFP kurallarına uyum düzeyleri araştırılmıştır.

Çalışmada UEFA tarafından hesaplamalara katılması öngörülen ancak, finansal tablolar ve dipnotları ile KAP’a gönderilen bilgilerden elde edile-meyen bazı detay bilgiler hesaplamalara dahil edilememiştir. UEFA FFP kri-terlerine göre başabaş hesaplamalarında esas alınan ortalama Euro /TL kuru 2012/2013 sezonu için 2.33 TL, 2013/2014 sezonu için 2,79 TL ve 2014/2015 sezonu için 2.84 TL alınmıştır.

5.1.Başabaş HesaplamalarıBaşabaş hesaplamalarıUEFA tarafından kabul edilen gelir ve kabul edilen

gider kalemleri üzerinden yapılmıştır. Gelir ve gider kalemleri arasında gö-rece olarak önemli kabul edilecek kalemler tablolarda belirtilmiştir ve geriye kalan kalemlere tablolarda yer alan diğer satırında yer verilmiştir.

ÇÖZÜMMAL

İ


Tablo 2: Beşiktaş Kulübü 2013-2014-2015 Yılları Başabaş HesaplamalarıBeşiktaş 2012-2013 2013-2014 2014-2015

Gelir 182.089.995 161.978.988 236.159.327

Gişe Gelirleri 18.762.964 16.944.804 25.563.916

Sponsorluk ve Reklam 24.888.815 19.632.317 35.731.011

Yayın Gelirleri 67.536.463 60.828.637 76.457.577

Diğer 70.901.753 64.573.230 98.406.823

Gider 188.934.471 278.116.016 351.692.190

Satış/Malzeme Masrafları 14.656.117 14.915.106 24.578.626

Personel Giderleri 97.171.479 139.025.961 164.929.211

Bonservis ve Kiralama Giderleri 1.614.165 2.344.477 3.983.140

Futbolcu Sözleşme Fesih Giderleri 14.579.141 - -

Finansman Giderleri 24.989.466 38.112.059 66.767.316

Diğer 35.924.103 83.718.413 157.294.587

Başabaş Hesaplaması -6.844.476 -116.137.028 -115.532.863

Başabaş Hesaplaması (Euro) -2.937.543 -41.626.175 -40.680.586

Kümülatif Başabaş (Euro) -85.244.303

Beşiktaş kulübünün başabaş hesaplamasında belirleyici faktör personel gider-leri olmuştur. 2011-2012 sezonu sonlarına doğru gerçekleşen yönetim değişikliği, Beşiktaş’ın finansal durumunu da etkilemiş kulüp 2012-2013 sezonunda özellikle personel giderlerini azaltarak mali yapıyı düzeltme yoluna gitmiştir. İzleyen yıl-larda sportif başarı için önemli bir koşul olan daha nitelikli kadro kurma çabaları Beşiktaş kulübünün personel giderlerini tekrar artırmış ve kulüp başabaş hesapla-masında artan diğer gider kalemlerinin de etkisiyle açık vermiştir.

Üç yıllık toplam başabaş açığında bakıldığında Beşiktaş kabul edilebilir sapmanın (30 Milyon Euro) üzerine çıkmıştır ve UEFA’ya verilen savunmada buna gerekçe olarak stadyum inşaatı gösterilmiştir. Beşiktaş UEFA ile uzlaşıya gitmiştir ve izleyen yıllar için bir takım vaatlerde bulunmuştur. Buna göre Be-şiktaş için 2015/2016 yılında azami Başabaş açığı 20 milyon Euro, 2016-2017 yılı için ise 10 milyon Euro’dur (UEFA, 2016).

ÇÖZÜMMAL

İ

40EYLÜL - EKİM

Tablo 3: Fenerbahçe Kulübü 2013-2014-2015 Yılları Başabaş Hesaplamaları

Fenerbahçe 2012-2013 2013-2014 2014-2015

Gelir 282.911.205 345.816.395 329.468.439

Gişe Gelirleri 69.463.511 76.050.418 65.872.187


Yayın Gelirleri 68.154.900 77.893.803 94.374.645

Diğer 103.011.348 141.980.890 129.173.909

Gider 288.869.663 407.759.266 455.652.686

Satılan Tic. Mal Maliyeti - 34.953.376 37.663.868

Hizmet Satış Giderleri 7.156.810 - -


Futbol Takımı Giderleri 12.474.931 12.682.050 14.883.214


Diğer 73.969.613 96.389.824 87.457.166




İlgili sezonlarda gelir kalemleri istikrarlı bir şekilde artıran Fenerbahçe buna rağmen üç sezonda da başabaş açığı vermiştir. Üç yıllık izleme döne-minde başabaş açığı artan bir seyir izleyen Fenerbahçe’de finansman giderle-ri ve personel giderleri bu durumda etkili olmuştur. Üç yıllık kümülatif başa-baş hesaplamasına bakıldığında Fenerbahçe kabul edilebilir sapma tutarının (30 milyon Euro) üzerine çıkmıştır.

ÇÖZÜMMAL

İ


Tablo 4: Galatasaray Kulübü 2013-2014-2015 Yılları Başabaş Hesaplamaları

Galatasaray 2012-2013 2013-2014 2014-2015

Gelir

Gişe Gelirleri 23.596.928 29.858.396 54.434.712

Sponsorluk ve Reklam 36.584.347 104.110.898

Yurt İçi Mağaza Satışları 72.692.512 - -

Yayın Gelirleri 68.167.070 76.845.435

Diğer

Gider 432.884.911

Satılan Tic. Mal Maliyeti 43.969.948 - -

Sporcu Ücretleri

Teknik Ekip Ücretleri 16.255.376 26.140.958 23.507.113



Diğer 78.401.175 93.819.684




2011/2012 sezonundan itibaren düzenli olarak Şampiyonlar Ligi’nde mü-cadele eden Galatasaray, bu turnuvalardan elde ettiği gelirler ve artan sponsor-luk gelirleri sayesinde toplam gelirini sürekli artırmıştır. Bu sezonlarda yüksek maliyetli bir kadro yapısıyla yarışan Galatasaray’ın sporcu ücretleri sürekli artmış ve gider toplamının önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Galatasaray 2012/2013 sezonunda 24.5 milyon Euro, 2013/2014 sezonunda 20.2 milyon Euro başabaş açığı vermiştir. 2014/2015 sezonunda gelir kalemlerini artırma-yı başaran Galatasaray buna rağmen yaklaşık 3.8 milyon Euro başabaş açığı vermiştir. 2014/2015 sezonunda başabaş açığını büyük oranda azaltan Galata-saray üç yıllık toplamda 48.6 milyon Euro civarında başabaş açığı vermiştir.UEFA’ya verdiği taahhütleri yerine getiremeyen Galatasaray Şubat 2016’da UEFA müsabakalarından men edilmiştir.

ÇÖZÜMMAL

İ

42EYLÜL - EKİM

Tablo 5: Trabzonspor Kulübü 2013-2014-2015 Yılları Başabaş He-saplamalarıTrabzonspor 2012-2013 2013-2014 2014-2015

Gelir 94.755.632 137.878.699 155.569.971

Gişe Gelirleri 5.708.697 6.510.794 5.723.038


UEFA Müsabakaları Gelirleri 656.847 21.931.422 17.918.257

Yayın Gelirleri 34.167.280 44.957.216 53.797.156

Diğer 42.041.947 48.448.853 70.804.832

Gider 133.080.377 166.469.813 222.782.046

Sporcu Ücretleri 86.483.032 98.538.777 139.045.853

Seyahat Kamp ve Müsabaka Gider-leri

6.700.869 7.757.982 10.256.767

Diğer 39.896.476 60.173.054 73.479.426




Trabzonspor 2012/2013 sezonunda-16,4 milyon Euro, 2013-2014 se-zonunda 10.2 milyon Euro ve 2014-2015 sezonunda 23.7 milyon Euro ol-mak üzere kümülatif 50.4 milyon Euro başabaş açığı vermiştir Mali dengesi önemli ölçüde bozulan Trabzonspor UEFA tarafından takibe alınmıştır. Bu koşullarda Trabzonspor’un yaptırıma maruz kalması veya gelecek sezonlar için UEFA ile uzlaşı yoluna gitmesiyüksek bir olasılık görülmektedir.

5.2. İşletmenin Sürekliliği Varsayımının İncelenmesiMuhasebenin temel kavramlarından işletmenin ömürlerinin sonsuz olarak

kabul etmektedir. Maliyet esasını göre raporlama ise bu varsayıma dayan-maktadır. Bağımsız denetim açısından işletmenin sürekliği incelenerek, eğer bu konuda bir şüphe söz konusu ise şirketlerin finansal tablolarını süreklilik varsayımına uygun olarak sunmamaları gerekmektedir. UEFA bağımsız de-netçilerin yapmış oldukları bu değerlendirmeyi FFP kurallarının uygulanma-sında temel bir kriter olarak göz önünde bulundurmaktadır.

Dört büyük futbol kulübünün 2014/2015 sezonu finansal tablolarının ba-ğımsız denetimi neticesinde bağımsız denetçilerin ulaştıkları ve bağımsız de-netim raporlarında yer alan görüşleri aşağıdaki gibidir.

ÇÖZÜMMAL

İ


Tablo 6: Dört Büyük Futbol Kulübü İşletmenin Sürekliliği Durumları

2014/2015 Sezonu

Beşiktaş FenerbahçeTrab-

zonsporGalatasaray

Denetçi Görüşü

Şartlı Görüş

Olumlu Gö-rüş

Şartlı GörüşSınırlı Olumlu

Görüş

İşletmenin Sürekliliği

Şüphe ve Belirsizlik

Var


Var


Var

Şüphe ve Belirsizlik Var

Beşiktaş, Fenerbahçe, Trabzon ve Galatasaray kulüplerinin 2014/2015 se-zonlarına ilişkin bağımsız denetim raporları incelendiğinde bağımsız denet-çiler tarafından işletmenin sürekliliği konusunda ciddi şüpheler uyandıracak önemli belirsizliklerin bulunduğunu raporlamışlardır. Her bir kulübün bağım-sız denetim raporlarındaki bu durumun temel dayanağı kulüplerin borçlarının varlıkları aşması, dönemin zararla sonuçlanması, özkaynakların negatife dö-nüşmesi olmuştur. Diğer taraftan söz konusu durum Türk Ticaret Kanunu’nun 376.maddesine göre de borca batıklık olarak değerlendirildiğinden, Grup yö-netimlerinin TTK’nın 376. maddesinde belirtilen tedbirleri alınması konusun-da uyarılmaktadır.

5.3. Negatif Özsermaye Durumunun İncelenmesiNegatif özsermaye kulüp varlıklarından borçlarını düştükten sonra elde

edilen sonucun olumsuz olması yani varlıkların borçlarını karşılayamaması durumudur. Dört büyük futbol kulübünün üç sezon dönem sonu özsermaye durumları aşağıdaki gibidir.

Tablo 7: Dört Büyük Futbol Kulübü Negatif Özsermaye DurumlarıSezon Beşiktaş Fenerbahçe Trabzonspor Galatasaray

2012/2013 -219.774.261 106.113.559 -17.968.936 -70.677.892

2013/2014 -364.056.139 -240.531.966 -74.346.133 -15.513.236

2014/2015 -504.601.963 -422.298.704 -56.345.978 -103.227.649

ÇÖZÜMMAL

İ

44EYLÜL - EKİM

Negatif özsermaye üzerinden yapılacak değerlemede ise hiçbir kulüp kritere uyum sağlayamamaktadır. Ancak Türk Ticaret Kanunu 376.Madde 3.fıkrasında yer alan sermayenin kaybı ve borca batık olma durumuna ilişkin hükümlere göre kulüpler, varlıklarını hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de muhtemel satış fiyatlarına göre tekrar hesaplatmışlardır. Buna göre dört büyük kulübün de-ğerleme sonrasında oluşan öz sermaye tutarları Tablo 8’de yer almaktadır.Tablo 8’de yer alan tutarlar Kamuyu Aydınlatma Platformuna gönderilen özel durum açıklamalarına ilişkin kategoride yer alan bilgilendirmelerden alınmıştır.

Tablo 8: T.T.K 376. Maddeye Göre Dört Büyük Futbol Kulübü Nega-tif Özsermaye Durumları

Beşiktaş Fenerbahçe Trabzonspor Galatasaray

DeğerlemeRa-poru Sonucu Oluşan Fon

759.200.000 1.391.398.451 282.365.519 1.186.985.409

Değerlemeye Sebep Olan Özsermaye

Tutarı

(552.898.949) (420.710.729) (166.919.514) (341.090.489)

T.T.K 376. Madde-ye Göre

Özsermaye Tutarı

206.301.051 970.687.722 115.446.005 845.894.920

T.T.K 376.Maddeye göre hesaplanan özsermaye tutarlarına bakıldığında dört büyük kulübün pozitif özsermaye sahip olduğu görülmektedir. Galata-saray ve Fenerbahçe kulüpleri sahip oldukları varlıkların piyasa değerinin kayıtlı değerin oldukça üzerinde olduğu görülmektedir. Tablo 8’de yer alan, T.T.K Madde 376’ya göre değerlemeye tabi olan sermaye tutarları ile Tab-lo 7’de yer alan özsermaye tutarları arasındaki farklılığın sebebi, kulüplerin özsermaye tutarlarına ilişkin yaptıkları özel durum açıklamalarının finansal tabloların sunuluş tarihinden daha ileri bir tarihte yapılmış olmasıdır.

5.4. Net Borç Gelir OranlarıNet borç hesaplaması, nakit ve nakit benzerlerinden, kredili mevduat he-

sapları, banka kredileri, diğer krediler ve ilişkili taraflara borçlar ile net fut-

ÇÖZÜMMAL

İ


bolcu borçların transfer bakiyesinin düşürülmesiyle elde edilmiştir. UEFA net borç gelir oranının %100’ü aşması durumunda kulüplerden açıklama isteme hakkını saklı tutmaktadır. Tablo 6’da dört büyük futbol kulübünün net borç gelir oranları gösterilmektedir.

Tablo 9: Dört Büyük Futbol Kulübü Net Borç Gelir Oranları2014/2015 Se-zonu

Beşiktaş Fenerbahçe Trabzonspor Galatasaray

Net Borç Tutarı 314.230.521 360.572.431 181.598.719 400.216.881

Gelirleri 236.159.327 329.468.439 155.569.971 437.257.199

Net Borç/Gelir Oranları

133% 109% 117% 92%

2014/2015 sezonunda ilgili oranlara bakıldığında Galatasaray dışında ka-lan takımlar bu kritere uyum sağlayamamaktadır. Kulüplerin borç ödeyebilme kabiliyetini gösteren oranlara göre Beşiktaş’ın borçlarını mevcut gelirleriyle kapatabilme durumu diğer takımlara göre daha zor görünmektedir.

5.5. Ücret Gider OranlarıUEFA ücret gider oranının %70’in üzerinde olması durumunda kulüpler

hakkında inceleme yapma hakkını saklı tutmaktadır.

Tablo 10: Dört Büyük Futbol Kulübü Ücret Gider Oranı

2014/2015 Sezonu Beşiktaş Fenerbahçe Trabzonspor Galatasaray

Ücretler 164.929.211 214.431.922 139.045.853 262.323.501

Giderler 240.521.003 338.380.097 222.782.046 455.520.342

Ücret/Gider Oranları

69% 63% 62% 58%

Kulüpler 2014/2015 sezonunda bu kritere uyum sağlamışlardır. Toplam gi-derler içerisinde personele verilen ücreti ifade eden bu oran baz alındığında Beşiktaş kulübünün üst limite yakın Galatasaray’ın ise üst limite uzak olduğu görünmektedir.

ÇÖZÜMMAL

İ

46EYLÜL - EKİM

Tablo 11: Dört Büyük Futbol Kulübü FFP Kuralları Karşılama DurumuBeşiktaş Fenerbahçe Trabzonspor Galatasaray

Başabaş Hesaplaması Olumsuz Olumsuz Olumsuz Olumsuz

İşletmenin Sürekliliği Olumsuz Olumsuz Olumsuz Olumsuz

Negatif Özsermaye Olumsuz Olumsuz Olumsuz Olumsuz

Net Borç/ GelirOranı Olumsuz Olumsuz Olumsuz Olumlu

Ücret/Gider Oranı Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu

Dört büyük takım adına FFP kriterlerine bütün halinde bakıldığında başabaş hesaplamasında bütün takımlar kriterlere takılmaktadır. UEFA tarafından açık-lanan 45 milyon Euro sınırına takılan dört takım hakkında UEFA’nın vereceği kararlar 2015/2016 sezonundaki mali performanslarına göre şekillenecektir. Dört büyük takım işletmenin sürekliliği kriterine göre değerlendirildiğinde ise muhte-lif sebeplerden dolayı dört takımın da sürekliliği hakkında şüphe söz konusudur.Negatif özsermaye sınırına dört takım da takılmaktadır ve hiçbir takım mevcut varlıklarıyla borçlarını karşılayabilme gücüne sahip değildir. Net borç gelir ora-nına bakıldığında Galatasaray kriterlere uyum sağlamakta, ücret/gider oranın da ise bütün kulüpler kriterlere uyum sağlamaktadır.

SONUÇUEFA yönetimi FFP kuralları sebebiyle pek çok eleştiriye maruz kalmış-

tır. Kurallar, eleştiriler ve gereksinimler çerçevesinde sürekli güncellenmekte ve UEFA tarafından ısrarcı bir şekilde uygulanmaktadır. Türk kulüpleri ve diğer Avrupa kulüpleri için FFP kaçınılmaz bir gerçekliktir ve karar alma noktasında kulüpler adına bağlayıcı bir unsurdur. Futbolda sürdürülebilir bir sportif başarı için sağlıklı bir mali yapı şarttır ve FFP kuralları bu amaca yö-nelik UEFA tarafından uygulanan bir araçtır.

Çalışmanın sonuçlarına göre dört büyük kulübün tamamı başabaş kura-lını ihmal etmektedir.Başabaş hesaplamalarına ilişkin tablolarda görüldüğü gibi kulüpler açısından futbolcu ve teknik kadro maaşları toplam giderlerin çok büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. UEFA tarafından FFP çerçevisinde incelenen bir diğer kriter ücret/gider oranına bakıldığında ise kulüpler bu kriteri karşılamaktadır. Bu iki durum arasında çelişki olduğu düşünülebilir fakat kulüpler ücret/gider oranının üst limiti olan %70’e oldukça yakın bir oran yakalamışlardır. Bu göstergelere göre dört büyük kulübün oyuncu ma-

ÇÖZÜMMAL

İ


aşlarında ve teknik kadro maaşlarında sınırlamaya gitmeleri kritlerlere uyum açısından şarttır.

Dört büyük kulübün özsermayelerinin negatif olması kriterler açısından olumsuz bir durum sergilemektedir. Bu durumu sadece FFP kritlerleri çerçe-vesinde değerlendirmemek ve kulüplerin sürekli zarar eden finansal yapılarını göz ardı etmemek gereklidir. Sermaye artırımı, hisse senedi ihracı gibi finansal yöntemler özsermayenin tekrar pozitif yöne evrilmesi için uygulanabilecek al-ternatifler arasındadır. Kulüplerin gelirlerini artırarak ve giderlerini kısıtlaya-rak karlılıklarını artırmaları negatif özsermayenin ortadan kalması için tercih edilebilecek yöntemler arasındadır. Tablo 8’de yer alan ve kulüplerin varlık-larının yeniden değerlendirilmesiyle oluşan tutarlar, özellikle Galatasaray ve Fenerbahçe’nin sahip oldukları varlıkların piyasa değerlerinin oldukça yük-sek olduğunu göstermektedir. Bu durum uzun vadede bu iki takım açısından önemli bir teminat olarak değerlendirilebilir.

FFP çerçevesinde sıklıkla vurgulanan gelir gider dengesine uyum sağla-mak için Türk kulüplerinin gelirlerini artırması ve giderlerini optimum sevi-yede tutması gerekmektedir. Futbolculara ödenen yüksek bonservis bedelleri kulüpler için önemli bir gelir kalemini oluşturmakta ancak futbolcu satışından neredeyse hiç gelir elde edilememektedir.Benzer şekilde yüksek profilli fut-bolculara ödenen maaşlar da diğer Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında kulüp-lerin gelir gider dengelerini olumsuz etkilemektedir. Çalışmamıza Borsa İs-tanbul’a kote olmuş dört kulüp konu olmuştur. Fakat FFP sebebiyle UEFA ile muhatap olan diğer Türk kulüpleri (Bursaspor, Karabükspor, Gaziantepspor, Eskişehirspor gibi) de mevcuttur. Anonim şirket statüsüne sahip kulüplerin mali yapıları büyük ölçüde şeffaftır ancak dernek statüsünde faaliyetlerini yü-rüten spor kulüplerinin mali yapıları hakkında bilgi edinmek güçtür. Dernek statüsünde faaliyet gösteren spor kulüplerinin mali yapıları da incelenerek ça-lışma genişletilebilir.

Süper Lig Avrupa’nın altıncı büyük ligi olarak görülmektedir. Bu durum, beş büyük lig (İngiltere, Fransa, İspanya, İtalya, Almanya) hariç tutulduğunda Türk kulüplerinin mali performansının ve sportif performansının daha iyi ol-ması yönünde bir beklenti yaratmaktadır. UEFA tarafından uygulanan kriterle-rin neredeyse tamamının TFF tarafından da ulusal bazda uygulanması beklen-mektedir.TFF tarafından kriterlerin daha sıkı uygulanması Türk kulüplerinin finansal konularda UEFA ile daha az muhatap olması için gereklidir.Dört bü-

ÇÖZÜMMAL

İ

48EYLÜL - EKİM

yük takım kriterlere uyum konusunda olumsuz bir durum göstermişlerdir.UEFA’dan elde edilen gelir kalemlerinin hacmi düşünüldüğünde olası men cezaları takımların mevcut finansal durumunu daha da kötüye götürecektir.Kulüplerin izleyen yıllarda alternatif gelir kalemleri üretmeleri ve daha dik-katli harcama yapmaları gerekmektedir.

KAYNAKÇAAkşar, T. (2016). www.iav.org.tr/yonetim/dosya/haber/tugrul-aksar.doc

adresinden alınmıştırAkşar, T. (2016,). http://www.futbolekonomi.com/index.php/haber-

ler-makaleler/genel/122-tugrul-aksar/3779-finansal-fair-play-financi-al-fair-play-ffp-platini-uefa.html adresinden alınmıştır

Arzova, B., Ayanoğlu Şişman, F., ve Yozgat, U. (2016). Evaluation Of Financial Fair Play’s Criteria in The Light Of Principles Of Institutionaliza-tion: Analysing Of 4 Grand Football Team Quoted On Iistanbul Stock Exc-hange by The Method of Financial Analysis. Global Conference on Business and Finance Proceeding (s. 83-90). Honolulu, Hawai: http://search.proquest.com/docview/1765858552?accountid=51245.

Aytekin, A. (2012). Futbolcu Sözleşmelerinin Muhasebeleştirilmesi.(Yayımlanmamış Yüksek Lisan tezi) Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal

Deloitte. (2015). Deloitte Annual Review of Football Finance 2015. Manchester: Deloitte LLP.

Peeters, T., and Szymanski, S. (2012). Vertical Restrains in Socccer:Fi-nancial Fair Play and The English Premier League. Department Of Econo-mics , 2.

Sağlam, N. (30.01.2016). “Türk kulüplerde UEFA’nın Finansal Fair-Play uygulaması ve finansal sürdürülebilirlik”. Dünya Gazetesi [çevrimiçi eri-şim: http://www.dunya.com/guncel/turk-kuluplerde-uefanin-finansal-fa-ir-play-uygulamasi-ve-finansal-surdurulebi-288855h.htm].

TFF. (23.03.2016). “Kulüp Lisans ve Finansal Fair Play Talimatı”. [çevri-miçi erişim: http://www.tff.org/Resources/TFF/Documents/TALIMATLAR/Kulup-Lisans-ve-Finansal-Fair-Play-Talimati.pdf ]

TFF. (2014). “Kulüp Lisans ve Mali Fair Talimatı”. 11.08. 2015 tarihinde http://www.tff.org/Resources/TFF/Documents/TALIMATLAR/Kulup-Li-sans-ve-Mali-Fair-Play-Talimati.pdf adresinden alınmıştır

ÇÖZÜMMAL

İ


Uefa Club Licensing and Financial Fair Play Regulations- Edition 2015. (2015). 11. 08. 2015 tarihinde UEFA Official Web Page: http://www.uefa.org/documentlibrary/regulations/index.html adresinden alınmıştır.

UEFA. (2016). “Financial fair play: all you need to know”. 24.03.2016 tarhinde http://www.uefa.com/community/news/newsid=2064391.html adre-sinden alınmıştır

UEFA. (2016). UEFA . 03.08.2016 tarihinde http://www.uefa.org/protec-ting-the-game/club-licensing-and-financial-fair-play/news/newsid=2244685.html adresinden alınmıştır

UEFA. (2016). UEFA. UEFA: 03.04.2016 tarihinde http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/Tech/uefaorg/General/02/26/77/91/2267791_DOWNLOAD.pdf adresinden alınmıştır

UEFA. (2015, 7 1). 07.01. 2015 tarihinde UEFA Official Web Page: http://www.uefa.org/protecting-the-game/financial-fair-play/ adresinden alınmıştır.

UEFA. (2016). 04.01. 2016 tarihinde http://www.uefa.org/protec-ting-the-game/club-licensing-and-financial-fair-play/news/index.html adre-sinden alınmıştır

UEFA. (2015). “uefa.org, protecting the game, Club licensing and FFP”.07.01. 2015 tarihinde http://www.uefa.org/protecting-the-game/club-li-censing-and-financial-fair-play/ adresinden alınmıştır

Vopel, H. (2011). Do We Really Need Financial Fair Play In European Club Football? An Economic Analysis. Hamburg: CESifo DICE.