24

AFSCHRIFTENVAN DE

FRIESCHE CHARTERS,DOOR DEK HEER

ir, EEKHOFF,m HET

ARCHIEF DER STAD UTRECHT,GEKOPUEERD.

OVEREENKOMST tusschen Schout,Schepenen, Maden en Gemeentevan Stavoren met de GemeeneBurgers van Utrecht, omtrenthet aanspreken en panden voorschuld.

1246.

{Scultetus, Scabini, Consules ac tota civitas Stau-rensis universis presentium litterarum inspectoribus,salulem in Domino! Presenti scripto protestamuret recognoscimus, quod talem comprornissionem ini-vimus cum bonis hominibus universis civibus Tra-jcctensibus. Videlicet si quis ex nostris conciyibus

AFSCHRIFTEN VAN CHARTERS. 25

eorum concivibus aliqua bona vendiderit, neminemaîium monere debet pro ipso debito suo vel vexarecum pigaorum captione vel alüs modis, nisi illumsolummodo cui ipsa bona sua vendiderit, quem ibi-dem inpetere debet per justiciam ad hoc debitam,que ibidem facienda est ei. Eadem peromnia simili-modo predictî cives Trajectenses nostris civibus versavice facient. Datum et actum Staurie anno dominim c c x 1 Y i quinta feria post mathie apostoli.

II*

ZQENBRIEF tusschen den Grietmanen Geztoorenen van Wïldinge (Won-seradeel) met de Burgerij van U~trecht.

I27O.

JXos Grietmanus, jurati ac universitas ad cetumin Wyldinghen pertinente?. Notum facimus universispresentes litteras inspecturis, quod omnis discordiasive guerra undecumque inter cives Trajectenses esuna parte, ac nos et homines nostros in districtunostri cetus commorantes ex altera, hactenus mota,pure et integre de communi voluntate et consensuomnium nostrum sopita est amicabili conpositionemediante penitus et sedata, pro viginti duabusmarcis angliensibus denariorum legalium, decem soli-dis pro marca qualibet conputatis, quas nobis dicticives Trajectenses pro dampnis et injuriis, nostrishominibus ab eisdem illatis, integre persolverunt. Ad

2 6 AFSCHRIFTEN VAK CHARTERS

conservandam vero amicitiarn, et ut pas et tran»quilJitas inter nos hinc inde perpetuo stabilis etfirma permaneat, est adjectum, quod propter dis-cordiam seu guerram, que nunc est in presenti,vel que postmodum aliquo casu potest contingereveî oriri inter aîiquos homines dyocesis Trajectensis,civibus Trajectensibus dumtaxat exceptis, et nos achomines ad cetum nostrum pertinentes, prefatiscivibus dé Trajecto nee successoribus eorundera noset nostri successores nullum dampnum vel inpedi-mentum aliquatenus inferemus in corporibus sivebonis. Statuto etiam inter nos, quod si forte,quod absit, aliquis civis Trajectensis ob aliquamdiscordiam aut guerram, que contingere potest inleraîiquos homines dyocesis Trajectensis sive aliarumterrarum, excepta solum civitate Trajectensi, ex unaparte, et nos et homines nostros ex altera, a nobiscaperetur, aut bona alicujus civis Trajectensis ar-restarentur, quam cito civitas Trajectensis suis litte-ris protestata fuerit corarn nobis, quod hujusmodicaptus eorum sit concivis, aut Jjona- sic_ arrestatasui sunt concivis, tam cito sine expensis et dampnisipsum çaptum et bona deliberabimus.et abire Jiberedimittemus. Hanc itaque conpositionem et ordina-tionem promittimus, pro nobis et nosïris successo-ribus , absque omni dolo et fraude, bona fide,fideliter et invioîabiliter observare. In cujus factimemoriam perpetuam presens scriptum sigilïo nostricetus ac sigillis religiosi viri abbatis Floridi campi etdomini Ernesti, decani in Bodelswerde, civibus Tra-jectensibus dedimus roboratum. Actum et datumanno domini mijlesimo ducentesimo septuagesimoin vigîlia ascensionis domini nosïri»

IN HET ARCHIEF DER STAD UTRECHT. 27

BRIEF van den Roornsch KoningALBERTÜS aan de Friezen, om den

Neurenberger Vrede te onderhouden.

1301.

Albertüs Dei gratia Romanorum Rex semperAugustus. Honestis ac religiosis personis, Abbatibus,Prioribus, Decanis, totique Clero devotis suis di-lectis, nee non prudentibus viris Gritmannis, Con-sulibus, Judicibus ac universitatibus singuîarum terra-rum Ostvrisie et aliarum terrarum circumpositarum,quocumque censeantur nomine, fidelibus suis di-lectis, gratiam suam et omne bonum. Gum nos adregalis apicis regimen. disponente domino evocatiinvenerimus terras imperio subjectas concordia,pace, tranquillitate et justicia miserabiliter desolatas,reformationi et emendationi status earumdem terra-rum juxta debitum crediti nobis officii sollicite in-tendentes, curia generali per nos indicta et apudNurenbergh celebrata sollempniter dono Dei, feci-mus ibidem pacem generalem per principes, archi-episcopos, episcopos, duces, marchiones , lantgra-vios j comités, barones et nobiles ac cives civitatumimperii, pro tranquillitate et pacifico statu imperiiordinari, et ad ejusdem pacis observantiam et addimittendum ac extirpandum indebita thelonea , ra-pinas , spoîia, violentias, rebelîiones et quaslibetinjurias juramentis publice ab eisdem ibidem presti-tis se astringi. Nuncque ejusdem pacis ordinatio-nem innovari mandavimus et ab omnibus imperii

28 AFSCHRIFTEN VAN CHARTERS

fideJibus firmiter observari ac reprimi conatus pre»sumptuosos huic paci facto vel omissione volentiumcontraire. Cum igitur speciales pacis referaminiamatores, et sitis inmediate colligati imperio, a quolibertates, exemptiones et prerogativas dicimini ob-tinere, providentiam vestram attente requirimus etmonemus auctoritate regia studiose nichilominus in-jungendo quatinus pace inter vos in terminis etdistrictibus vestris ordinata, et gwerris ibidem sique fuerint sedatis et sopitis, vos ob reverentiamnostram et imperii, ac relevationem, commodumet utilitatem totius populi, taliler disponatis quodnostre majestati et speeSabiiibus viris fidelibus nos-tris karissimis de cleve, de juliaco, de monte, demarca comitibus, de vaïkenburgh et de kuke domi-nis ac prudentibus viris civibus Colonie prosecutoribusdicte pacis circa partes inferiores per nos deputatis,et eisdem in prosecutione ejusdem pacis, que superomnia nobis est cordi, adherere volentibus, totoposse vestro viriïiter assistatis quocienscumque etquandocumque a nobis vel ab eisdem aut eorumaliquo super hoc fueritis requisiti. In quo ad con-servandas, innovandas et augmentandas libertatesvestras tamquam bene meriti eiEcietis nos juxtavestrum desiderium procul dubio gratiosos. Alioquinsi in premissis utilitatem rei publice respicientibusrequisitioni nostre et dictorum pacis prosecutorumparere neglexeriiis vel recusaveritis, quod de vestracircumspexione et fidei puritate confisi non credi-mus nee speramus, scietis vos contra imperium etlibertates vestras excessisse, sicut ceteri, qui a dictepacis observantia se irreverenter et dampnabiliterexïrmrat et excludunt. Hec autem, sub majestatis

m HET ARCHIEF BER STAD UTRECHT. 29

nostre sigillo hiis litteris appenso, vestre prudentiein speciaîis fiducie indicium duximus intimandum.Datum Spire vi Idus Maji anno domini millesimotrecentesimo 1°, regni vero nostri anno tercio.

VERKLARING van Schepenen enRaad der stad Stavoren, dat %vjden vrede, met Bisschop FREDERIK

VAX BLAÜKEHHEIM gesloten, ookmet de stad Utrecht willen houden,

1415,

"Wi j Schepenen ende Raet der stad van Stave»ren laten u vrundeliken ende lieffliken weten, denEersamen, Wijsen ende bescheyden Borghermeys-teren, Schepenen ende Raet der stad van Utriechtdat wij alsulke verbonde, voirwarden ende vre-den, als wij in corten tijden lest verleden over-draghen ende ghemaeckt hebben myd den Eerwar-dighen heren heern Frederike van Blanckenheym,bysscop tot Vtrecht, sinen steden, lande, luden endeondersaten. so hebben wij noch eendrachteliken birade ende consente des ghemeynen landes vanVrysland myd vrijen willen ende myd gueden be-raden sinne ouerdraghen, dat wij noch den vorser,vrede vullencomelike holden willen ende doen holden,ghelike de brieuen, van beyden sijden dair van ghe-gheuen, claerliken aff inholden ende begrijpen, aff-gheleghet ghanselic alle arghelijst, begrijpe, behendic-

3 0 AFSCHRIFTEN VAN CHARTERS.

heit ende ghemeynlike alle saken ende onsaken, dairde voirghenoemde vrede mede ghehindert off ghe-broken mochte werden. So hebben wij dessenbrieff open doen besegelen myd vnser stad seghelhyr an ghehanghen, jn ghetughenisse der dinghevorser, ghegeuen jn den jare vns heren ducent vier-hondert ende vijffteen op suiite Johannes dach anteportam latinam.

E ®

VERKLARING- van de Prelaten,Grietmannen en Mederegters vanOostergoo en Westergoo (van in-houd als D).

1415.

Prelaten, Grietmannen ende Mederechters vanOstergo ende van Westergo laten V vrundeliken endelieffliken weten den Eersamen, wijsen ende beschey-den Borghermeysteren Schepenen, ende Raed derstad van Vtrecht, dat wij alsulke verbonde, voir-warden ende vreden als wij in corten tijden lestverleden ouerdraghen ende ghemaect hebben mydden lerwardighen heren heren Frederyc van Blanc-kenheym, Bysscop tot Vtrecht, sinen steden, lande,Iuden ende ondersaten. so hebben wij noch een-drachteliken myd den meynen lande van Vrieslandmyd vrijen wiMen ende myd gueden berade ouer-draghen , dat wij noch den voirscr. vrede vullen-comeliken holden willen ende doen holden, ghelijc

IN HET ARCHIEF DER STAD UTRECBT* 8î

de breuen, van beyden sijden dairvan ghegheuen,claerlicke aff inholden ende begrijpen, aff gheïeghetghanselic al arghelijst, begrijpe, behendicheyt endeghemeynlike alle saken ende onsaken, dair devoirghenoemde vrede mede ghehyndert off ghebro-ken mochte werden, so hebben wij dessen briefiopen doen beseghelen myd vnsen landes seghelenhijr an ghehanghen. In ghetughenisse der dinghevoirscr. ghegeuen vpten meynen dach to Lewardenop Sunte Johannes dach ante portam latinam Intjaer vns heren ducent vyerhondert ende vijffteen.

IE T S9BETREKKELIJK DE HIERNEVENS

AFGEBEELDE ZEGELS,BEHOORENDE BIJ DE

C H A R T E R S

HIERBOVEN MEDEGEDEELD.

iimga——

 en D, zegels van Stavoren,

H e t omschrift van Ais: Sigiüum Burgensium.,^Het overige ontbreekt. Het omschrift op D isvollediger : Sigillum Burgen, (sium) de Stav, (na.)De zee op A vertoont één harinkje; die op Dtwee, waar tusschen een ander vischje. Op Astaat, naar het schijnt, één man aan het roer;D heeft aan de beide uitersten eenen man, en bo-vendien nog eenen, die in de mast klimt. Hetschip zelf is op A uit geheel doorïoopende plankenzamengesteld; op D is iedere plank in stukken ver-deeld. Voor het schip uit, en boven het achterstegedeelte daarvan, ziet men op A eenige sterren;op D niet zoo vele maar grootere sterren, tweehalve manen, eene hand met twee vooruitstekendevingers. Het schip zelf op D draagt op de beideuiterste boegen eene muurkroon, en is voorzienvan een razeil; overigens is op beide de constructie

â. ,

(smtPTDT-%,m<amx> TK&JTMM STAM snv®Jffi îä>f,

TÎLJV BMW JAUÆ lïlt-6 •

,T'£

(RBd&OT yáïB&Mlî* \YAW JfJ>JFJW MM1>lW&<Elll! K<D>N!W-& A'^m'lhUnn'B,

"K4iV JiTiiv IJARE J501.

Jtf.e'ld. l: O-J?l

'\-)w:v • •/. e. (i'W'i. xy$\R ^ I I Y \ Ü) ^nvwii-ir is. ^.A' .

v. i .v /) /•; .v .ƒ .-i /,' /•; / 4 / .'ï .

V'/lJl' JDKJV •IllB.K I^IS .

IETS BETREKKELIJK DE AFGEBEELDE ZEGELS. 38

van het vaartuig vrij gelijk, doch het vaart niet opbeide in dezelfde rigting.

Bij deze zegels moet vergeleken worden dat vandezelfde stad, in WAGENAAR'S Beschrijving vanAmsterdam, X deel van den druk in 8vo, bl. 33 ,behoorende, volgens bl. 37, tot een stuk van hetjaar 1353, voorkomende in de Handvesten van.Amsterdam, bl. 130. Dit zegel komt bet naaste bijdat op D , doch is niet zoo uitgewerkt en vol-maakt , ook zal men, bij vergelijking, kleine ver-schillen opmerken. De smeekende houding der beidebeeldjes zoude kunnen doen denken aan de water-vloeden , waardoor de omstreken van Stavorengeteisterd waren. Vergelijk verder over het kogge-schip, WAGEKAAR , t. a. p., bl. 37. Was ook ditschip het gemeenschappelijke wapen der hanze-stéden? Doch voor de Hanze is het jaar 1246 tevroeg, Zie VAS DEN BERG , Nederland en de Han%e,bl. 32.

Zijn nu de verschillen in deze drie zegels allewillekeurig? of is de meerdere uitwerking op hetstuk bij WAGENAAR en op D gedeeltelijk het gevolgvan de volmaking der stempelsnijkunst, gedeeltelijkeen büjk van gunsten, aan Stavoren verleend doorVorsten of Staten, welke ook het wapen, dier stadkunnen vermeerderd hebben? Mogt men onderstel-len , dat Stavoren een afzonderlijk zegel zou gehadhebben, om vredesverdragen mede te bezegelen,dan zou de opgestokene vinger, als bij het doenvan eenen eed gebruikelijk, tot zulk vermoedenaanleiding kunnen geven. Eindelijk mag men. hiervragen: wanneer en waarom is het wapen vanStavoren, in den iegenwoordigen vorm veranderd?

II» ö

34 IETS BETREKKELIJK ©K

B. Zegei van Wildingen of WbnseradeeL

Op de eene zijde meenen wij te lezen: Sigillumcetus Wildinge in Westergo, tot welke opvattinghet begin van het charter zelf aanleiding geeft. Dekeerzijde heeft tot omschrift: Scs (Sanctus) MagnusBux Frisonum, waardoor bedoeld wordt MAGNÜS

FORTEMAN , die zich aan de eene zijde vertoont instaande houding, dragende in de regterhand deMagnus-fane, in de linker een schild, met denkeizerlijken arend versierd. Op het revers vindt,men denzeïfden held weder, doch zittende, meteenen schepter in de regterhand, de linker op deborst gevouwen. ISAGHUS werd, volgens HAMGONIÜS,

p. 36, die BÁROXIV.S en anderen aanhaalt, gekano-niseerd; van daar de titel Sanctus en de glorieboven zijn hoofd op het revers. Uit eerbied voorden Heiligen MAGNUS schijnen volgende Potestaten,en ook afzonderlijke quartierea of grietenijen, zijnbeeld in hunne zegels behouden te hebben.

G. Zegel van den Roomscfa Koning ÂLBERTÜS.

Omschrift: Albertus Dei gratia Re(x) R.....vstvs (Romanorum Augustus?). De Koning zitop zijnen troon; met de eene hand voert hij denschepter, in de andere den rijksappel; hij is ge-kroond.

E. Zegel van Westergo.

De eene zijde heeft het omschrift: >S(igilIum)Consuîum ei ¥hm(er}-îuans de WvnçrgQ,, ei\ ver-

HtERHEVKHS AFGEBEELBE ZEGBI.S, 35

toont het keizerlijke beeld, gezeten als op C; terwederzijden knielen twee kleinere beeldjes, ver-beeldende dat aan de regterhand de Geestelijkheid,kenbaar aan het monnikskleed met nederhangendenkap, en aan het boek in de hand; dat aan delinkerhand den Adel, voorgesteld door eenen Rid-der met ongedekten hoofde, eene speer in dehand, en een schild aan den arm, versierd methet, ook in gebruik gebleven, wapen van Wester-go , alleen met dit onderscheid, dat de dwarsstreepthans van de regier» naar de linker-, en op hetzegel van de linker- naar de regterzijde loopt.

De verklaring der keerzijde schijnt moeijelijker.De rand is grootendeels geschonden; alleen zijnleesbaar de letters: Si..... in Osiergo. Het zegelzelf is in tweeën gedeeld door eenen band; in debovenste helft vindt men iemand, zittende op eenentroon in eene nis; ter wederzijden zijn twee klei-nere nissen, in wier eerste aan de eene zijde twee,aan de andere een engel staat, blazende op eenesoort van trompet; in de eerste nissen telkens tweesterren; ook in het middelste vak vindt men terwederzijden van den zittenden persoon eene ster.Wie is deze persoon ? Men kan minder aan denKeizer denken, daar geen schepter of rijksappelvoorhanden zijn; het hoofd is geschonden. Deband, die het zegel in tweeën deelt, heeft eenigeonduidelijke letters, misschien OCCID. IV DICAÜG TVO. De onderste helft van het zegel isnogmaals in twee quartieren gedeeld, door eenennederloopenden band, waarop de letters R..VOHB ? In het eene quartier vindt men negenstaande personen, waarschijnlijk adelijken; de

3 8 ÏETS BETREKKELIJK DE AFGEBEELDE ZEGELS.

voorste legt de eene hand op een altaar, en houdtde andere in de lucht opgeheven; boven het altaaris een kruis, eene ster ? en nog een kleiner figuur-tje; het andere quartier is geheel gelijk, doch schij-nen hier, in plaats van adelijken, geestelijke per-sonen aangeduid te worden; de voorste legt hierde beide handen op het altaar. Beide altaren zijngemerkt door eene figuur, vertoonende bijna denomtrek van twee harten, het eene binnen het an-dere besloten.