Embed Size (px)
Citation preview
ศลปกรรมสาร 15
การสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวม
(อเหนาในรปแบบชวา – บาหล)
1รองศาสตราจารย/อาจารยพเศษสาขาวชาการละคอนคณะศลปกรรมศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรศนยรงสต
บทคดยอ
การวจยนเปนการสรางสรรคนาฏลลาซงเกดจากประสบการณจากการไดศกษานาฏศลปไทยและนาฏศลปอนโดนเซยเปนการวจยในรปแบบประยกตศลป(AppliedArt)กลมวชาศลปกรรมมวตถประสงคเพอน�าความรทางนาฏศลปไทยมาผสมผสานกบความรทางนาฏศลปอนโดนเซยโดยไดรบแรงบนดาลใจจากการอานบทละคร เรองดาหลงและเรองอเหนา ซงมตนเคามาจากประเทศอนโดนเซยแสดงใหเหนวาไทยและอนโดนเซยมความสมพนธกนมาชานาน ไมวาจะเปนเรองวรรณกรรมนาฏศลปและดนตร วธการวจยใชวธการวจยตามกระบวนการสรางสรรคโดยการออกแบบทาร�าขนใหมการประพนธเพลงและการออกแบบเครองแตงกายขนมาใหมเพอเปนรปแบบการแสดงทแปลกใหม โดยใชพนฐานความรจากการแลกเปลยนทางวฒนธรรมเปนการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวมระหวางไทยและอนโดนเซย ผลการวจยพบวาการศกษาวชานาฏศลปนอกจากจะเรยนรนาฏศลปไทยแลวกจะมการเรยนการสอนในหลกสตรนาฏศลปอนโดนเซยเพมขนและจากการถายทอดทาร�าใหแกนกศกษาพบวาผลงานการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวมนเปนชดการแสดงสนๆทนกศกษาสามารถปฏบตไดและยงไดรบความรในแมทาพนฐานของนาฏศลปอนโดนเซยซงเกดขนจากการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวม งานวจยเรองการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวม (อเหนาในรปแบบชวา-บาหล) มจดมงหมายเพอเปนประโยชนตอวงการนาฏศลปไทย และเพอเปนการสรางสรรคนาฏลลาจากภมปญญาของครหรอศลปนยคปจจบนทจะแสดงใหเหนถงพฒนาการของนาฏศลปไทยจากอดตสปจจบน
รศ.ฉนทนา เอยมสกล1
The Fine & Applied Arts Journal16
Abstract
This research examines the creation of a dance, which is
basedonthewriter’sexperienceinbothThaiandIndonesiandance
forms.InthecategoryofFineArts,andintheformofAppliedArt,this
researchintegratestheknowledgeinThaidancewiththeknowledge
in Indonesiandance,andis inspiredbyThailiteraryworks,entitled
DalangandEnau,derivedfromIndonesianstories.Theresultofwhich
demonstratesastrongrelationshipbetweenThailandandIndonesia,
in termsof literature,performingartsandmusic.Creative research
methodswereemployedinthestudy,includingcreatingnewdance
movementsandscore,anddesigninganewsetofcostumes.Anovel
dance form has been developedwith regard to the principles of
interculturalpractices,culminatingintheproductionofIntercultural
Thai-Indonesiandance.Theresultoftheresearchshowsthatinthe
studyofdanceintheuniversitysetting,apartfromlearningThaidance
forms,Indonesiandanceformscanalsobetaught;andbasedonthe
experienceoftransferringthedancetechniquesfromtheteachertothe
students,aconciseformofinterculturaldancecanbepracticedbythe
students.Moreover,thestudentsareequippedwiththetechniquesof
Indonesiandanceduringtheprocessoflearning.Thisresearch,entitled
CreatingInterculturalDance:“Enau”intheJavanese-Balineseform,
aimstocontributetothedevelopmentofThaiperformingartsandto
exemplifytheprocessofknowledgetransferbetweencontemporary
performingart teachersorartists and their students,which in turn
demonstrates the long-term development of Thai performing arts
fromthepasttopresent.
ศลปกรรมสาร 17
บทน�า
ความเปนมาและความส�าคญของปญหา
นาฏศลปเปนสนทรยะแหงความงามทสอออกมาเปนศลปะการเคลอนไหว
ทงดงาม ไมวาชาตใดภาษาใดตางกมความงดงามโดยสอออกมาใหปรากฏจนเปน
เอกลกษณทชดเจนและมลกษณะเดนจนเกดเปนภาพใหจดจ�าวางามของแตละชาต
นนเหนงามตรงทใดจงเกดเปนนาฏศลปทงดงามและมความงามทแตกตางอาท
เชนงามอยางนาฏศลปชวาจะมลกษณะเดนคอจะมการรายร�าโดยใชสไบผกเอว
ประกอบการรายร�าแตจะมลลานมนวลประณตมากจะมความแตกตางอยางมาก
กบนาฏศลปบาหลคอการใชตาทหลบลงต�าตลอดเวลาการใชหนาจะแนวเฉยงและ
วนหนาลกษณะเฉยงเปนเลข8การตงวงจะอยในระดบต�านาฏศลปบาหลแมจะ
รบวฒนธรรมฮนดมาจากอนเดย แตลกษณะเดนของนาฏศลปบาหล คอการใชตา
ทแตกตางจะมการหรตาและเลนตาไปดานขางใหสดแลวกลบมาตรงกลางแลวจะ
เลนตาหรและตาโตพรอมๆไปกบการเลนหนาและคอมการใชสะโพกและมทายน
ทเฉยงสะโพกตงวงลกษณะเหลยมนาฏศลปสมาตราจะรบวฒนธรรมมสลมทาเตน
จะใชเทาเขากบจงหวะเพลงและใชสะโพกทาทางทนมนวลเบาๆเขากบเสยงกลอง
ไวโอลนดนตรผสมแนวอาหรบมการใชผาคลองคอจบผารายร�าการตงวงจะคลาย
ของไทยจะอยระดบสง ซงลกษณะการรายร�าจะมความใกลเคยงกบนาฏศลป
มาเลเซยนาฏศลปบรไนและนาฏศลปสงคโปรในกลมมสลม
นาฏศลปไทย จากการศกษาขอมลจะเหนวาแตเดมมความใกลเคยงกน
มากกบนาฏศลปกมพชา แตเนองจากกมพชาผานศกสงครามจงยงคงอนรกษ
รปแบบเดมไวไดนาฏศลปไทยนนผานขนตอนของยคสมยและมการพฒนามากจนถง
ปจจบน ลลาการรายร�าของนาฏศลปไทยจงมความออนชอยสวยงามมการเชอม
ทาตอไดอยางสอดคลองและลกษณะทเหนไดชดคอการกดไหลกดตวในการเชอมทา
เกดมกระบวนทาร�าเกดขนมากมายจากการสรางสรรคของครอาจารยในแตละยค
แตละสมย
The Fine & Applied Arts Journal18
ดงนนในยคสมยปจจบนนในการรวมกลมประเทศอาเซยน การเรยนร
ซงกนและกนการไดเหนถงความงามของนาฏศลปแตละประเทศซงหากเราไมถก
จ�ากดขดเสนดนแดน ใหเปนประเทศใดชาตใดแลวความงามเหลานนกเปนสมบต
ของมวลมนษยชาตทเราควรจะตองชนชมและใหเกยรตในความงามทแตกตางกนนน
ผวจยมความรกความชนชมในภมปญญาของบรรพบรษแตละประเทศ
ทไดสรางสรรคจนเกดเปนนาฏศลปประจ�าชาตขนแตเมอไดศกษาแลวจะเหนไดวา
นาฏศลปแตละชาตนนตางมทมาจากวฒนธรรมรวมประเทศทมเขตแดนใกลเคยงกน
ตางกมวฒนธรรมรวมผสมกลมกลนกนมการรบวฒนธรรมของกนและกนใน
ความเปนเอเชยตะวนออก
เมอกลาวถงเอเชยตะวนออกเฉยงใตประเทศอนเดยนนเปนประเทศตนแบบ
แหงอารยธรรมไมวาจะเปนศาสนาภาษาประวตศาสตร หลกฐานทางโบราณคด
ซงเกาแกทสด แตละประเทศกรบวฒนธรรมเหลานนคอยๆ ปรบเปลยน ปรงแตง
ไปตามแตจะเหนงามตามความชอบและรสนยมของตนตอมาจากการแลกเปลยน
วฒนธรรมระหวางประเทศ การไดเหนของกนและกนกเกดการประยกตใช เชน
ทางดานดนตรกจะเกดเพลงออกภาษาใหมส�าเนยงการผสมผสานกบความเปนไทย
เชนเพลงไทยส�าเนยงภาษาแขกชวาแขกอนเดยพมามอญลาวเปนตนสวนทางดาน
นาฏศลปไทยเกดการเปลยนแปลงทาร�าจากร�าไทยกมการผสมผสานทาร�าจากชาต
ตางๆโดยเฉพาะผลงานการสรางสรรคของคณครลมลยมะคปตเชนร�าพมามอญ
มานมงคลมานมยเชยงตาหรอระบ�าชวาซงหลวงประดษฐไพเราะศรศลปบรรเลง
ไดประพนธขนหรอการแสดงละครพนทางเชนเรองราชาธราชผชนะสบทศสามกก
อาบฮะซนมทธนะพาธาเวนสวานชครอาจารยกจะประดษฐทาร�าใหมความเปน
ชาตนนๆเพอใหเกดเปนการแสดงทดสมจรงอาจารยจาตรงคมนตรศาสตรไดไป
ศกษานาฏศลป กถกฬ ทประเทศอนเดย และไดน�าความรมาสอนใหแกนกเรยน
วทยาลยนาฏศลป กรมศลปากร และไดสรางสรรคทาร�าใหแกตวละครเรอง
สามคคเภทค�าฉนท ผวจยกไดเปนศษยและไดน�าความรมาสรางสรรคการแสดง
ชดภารตนฤตาเพอเปนแนวทางในการศกษาทาร�าจากกรณะภาพจ�าหลก108ทา
ของอนเดย
ศลปกรรมสาร 19
ทางดานนาฏศลปอนโดนเซยกไดมนกศกษาและอาจารยไปศกษา ณประเทศอนโดนเซยหลายทานและผวจยกเปนผหนงทไดรบทนจากรฐบาลอนโดนเซยใหไปศกษานาฏศลปอนโดนเซยทASTIAKADAMESINITARIINDONESIAและไดน�าความรมาสอนใหวทยาลยนาฏศลปและสถาบนตางๆไดสรางสรรคการแสดงทมการผสมผสานระหวางนาฏศลปไทยและนาฏศลปอนโดนเซยเชนระบ�าองกะลงหรอระบ�าบหงา-มาลาระบ�าบตร-บตราชวาลาดรงเซยมระบ�าบาหลอนดราระบ�าสมพนธไมตรอนโดนเซย-ไทยการสรางสรรคเพอการเรยนการสอนและเพอการแสดงเรองอเหนาในรปแบบชวา–บาหลในแนวรวมสมยซงบทละครเรองอเหนานนมเคาโครงเรองมาจากประเทศอนโดนเซยเพอน�าเสนอทวงทารายร�าการแตงกายทสวยงามเพอแสดงใหเหนถงลกษณะเดนๆ ของนาฏศลปอนโดนเซย ทมทงแบบชวาบาหลและสมาตราเปนชดการแสดงเบดเตลด
วตถประสงคของการวจย -เพอเปนแนวทางในการศกษานาฏศลปอนโดนเซย -เพอการออกแบบทาร�าซงเกดจากการศกษานาฏศลปจากการแลกเปลยนทางวฒนธรรมเกดการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวม -เพอใชประกอบการเรยนการสอนและใชเปนชดการแสดง
ขอบเขตของการวจย -ศกษาบทละครเรองอเหนา -ศกษาการแสดงละครในเรองอเหนาและอเหนาชวากรมศลปากร -ศกษาทาร�านาฏศลปไทยและนาฏศลปอนโดนเซย -ประพนธเพลงแนวรวมสมยขนใหมและเรยบเรยงวงกาเมอลน -บนทกเสยงเพลงรวมสมยและบรรเลงโดยวงกาเมอลน -ออกแบบทาร�าประกอบท�านองเพลงทประพนธขนใหม -ออกแบบเครองแตงกายใหแกตวละครนาฏศลปสรางสรรค -จดการเรยนการสอนเพอถายทอดทาร�าใหแกนกศกษา -บนทกทาร�าจากการออกแบบการแสดงนาฏศลปสรางสรรค - บนทกภาพวดทศนการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวม (อเหนาในรปแบบชวา-บาหล)
The Fine & Applied Arts Journal20
ค�าจ�ากดความทใชในงานวจย -การสรางสรรคคอกระบวนการทครนาฏศลปหรอศลปนคดวธการด�าเนนการออกแบบทาร�าใหสอดคลองกบจงหวะท�านองเพลงจากความคดและความรสกผานกระบวนการทตองใชความรทกษะความช�านาญจนไดผลงานทตนพงพอใจ - นาฏลลา ลลาการรายร�าเพอสอศลปะการเคลอนไหวทาทางทสวยงามในรปแบบนาฏศลปทเกดจากวฒนธรรมรวม -วฒนธรรมรวมการผสมผสานรวมกนระหวางนาฏศลปไทยและนาฏศลปอนโดนเซยซงเกดจากการใชความคดและประยกตอยางมบรณาการ -นาฏยาจารยผเชยวชาญดานนาฏศลปไทยหมายถงผมความรความสามารถดานนาฏศลปไทยและมประสบการณในการสอนและการแสดงเปนอยางด
วธการด�าเนนการวจย
-ท�าการศกษาขอมลจากเอกสารวชาการและงานวจย -ศกษาขอมลจากนาฏยาจารยวงการนาฏศลปไทยและนาฏศลปอนโดนเซยและจากประสบการณการเรยนและวชาชพนาฏศลปไทยและนาฏศลปอนโดนเซย -ปรกษาผเชยวชาญดานนาฏศลปดนตรและเครองแตงกาย -ประพนธเพลงประกอบนาฏศลปสรางสรรค - ท�าการทดลองปฏบตการออกแบบทาร�าขนใหม ใหสอดคลองสวยงามประสานกบท�านองเพลงทประพนธขนใหม - ท�าการฝกสอนและถายทอดทาร�านาฏศลปสรางสรรคใหแกนกเรยนนกศกษา -รวบรวมขอมลเอกสารงานวจยเปนลายลกษณอกษร -บนทกสอการสอนในรปแบบวดทศนทาร�าอเหนาในรปแบบชวา-บาหล -น�าไปใชในการเรยนการสอนและใชเปนชดการแสดงนาฏศลปสรางสรรค - สรปผลงานการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวม (อเหนา ในรปแบบชวา–บาหล) -จนตะหราเซอดอาดร -สไหงชนตาซายง -อสตรอนเกอรตาปาต
ศลปกรรมสาร 21
ประโยชนทคาดวาจะไดรบ
- เกดการแสดงนาฏศลปสรางสรรคใหม เพอเปนประโยชนแกวงการ
นาฏศลป
- ใชประกอบการเรยนการสอนวชานาฏศลปอนโดนเซยและนาฏศลป
เอเชย
- ใชเปนชดการแสดงนาฏศลปสรางสรรคจากการผสมผสานจนเกดเปน
วฒนธรรมรวม
-เปนแนวทางในการสรางสรรคนาฏศลปทมความหลากหลาย
-เปนพฒนาการทางดานนาฏศลปไทยจากการศกษาและการแลกเปลยน
ทางวฒนธรรม
วธการและขนตอนการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวม
(อเหนาในรปแบบชวา - บาหล)
◉ จนตะหราเซอดอาดร(CINTARASEDIHADUN)อนจจาความรก
◉ สไหงชนตาซายง(SUNGACINTASAYANG)สายธารแหงรก
◉ อสตรอนเกอรตาปาต(ISTRIINUKERTAPATI)สามนางภรมยรกภกด
จนตะหรา เซอดอาดร (อนจจาความรก)
วธการและขนตอนการสรางสรรค
◉ แรงบนดาลใจ
จากบทกลอนในตอนอเหนาเขาหองนางจนตะหราเพอจากนางและบอกลา
นางจนตะหราเมออเหนาไดรบสาสนจากพระบดาใหกลบไปรวมในการศกนางจนตะหรา
ใหรสกนอยเนอต�าใจ ในวาสนาของตนตดพอและร�าพนดวยความเศราโศกเสยใจ
บทกลอนในตอนนเปนบทกลอนทสะทอนความรกและความรสกของสตรทก�าลงจะ
สญเสยชายทตนรกไปจากบทกลอนอนไพเราะและเปรยบเปรยไดอยางนาประทบใจ
ประจวบกบผวจยเคยไดรบการถายทอดทาร�านางจนตะหราจากคณครลมลยมะคปต
และคณครเฉลยศขะวณชในรปแบบของละครในจากความประทบใจในทาร�าและ
The Fine & Applied Arts Journal22
ค�ารองอนไพเราะนจงเกดแรงบนดาลใจใหสรางสรรคทาร�าในรปแบบวฒนธรรมรวม
ชดจนตะหราเซอดอาดรขน
◉ แนวคด
จากความประทบใจในบทกลอนอนไพเราะและบทบาทของนางจนตะหรา
นางจะมความสขมากในวยแรกรน ซงนางตกเปนมเหสแรกของอเหนา ในขณะท
ความรสกภายในของนางมความขดแยง ดวยรวาอเหนามคหมนหมายแลวคอ
นางบษบา บทบาทของนางจงเปนสตรโบราณทเมอมรก แลวกตองเกบความรสก
และมความอดทนสงผวจยจงมแนวคดทจะออกแบบทาร�าโดยผสมผสานความเปน
นาฏศลปชวา และนาฏศลปไทยเขาดวยกน โดยนาฏศลปไทยจะสอสารทาทาง
ดวยการตบท ตามค�ารองซงนาฏศลปชวาจะเนนทาทาง โดยไมใหความส�าคญกบ
การตบทตามค�ารองการออกแบบการแสดงชดนจงเปนการแสดงของนางจนตะหรา
ซงแมหวใจจะเศราสรอยแตกยงเปนสตรทรกความงามและประจงแตงตวสวยงาม
เพอรอคอยการกลบมาของอเหนา
◉ การประพนธเพลง
ผ ประพนธเพลงจนตะหราเซอดอาดรคอ อาจารยศภฤกษ พฒสโร
นกแตงเพลงอสระ ประพนธเพลงในแนวรวมสมย มการผสมผสานระหวาง
เพลงไทยและเพลงชวาใหมความเปนสากล โดยผประพนธเพลงจะประพนธเพลง
เพอสออารมณใหมความเศราสะทอนความรสกตามความหมายของบทกลอน
◉ เครองแตงกายและทรงผม
การแตงกายชด จนตะหราเซอดอาดรนแตงกายแบบชวา ทสวยงามได
หลายรปแบบแตถาจะทรงเครองใหญกจะตองมศรษะแบบชวาสของเครองแตงกาย
อาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสมเพอใหสวยงามสงทขาดไมไดคอผาผกเอว
ยาวเพอประกอบการรายร�าและเครองประดบอนประกอบดวยการแตงกายดงน
-เสอเกาะอก
-ผาถงยาวจบหนานางหรอปลอยชายขางตว
-ผาผกเอว
ศลปกรรมสาร 23
ภาพท 1-2 เครองแตงกายจนตะหราเซอดอาดร ทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
-สรอยคอ
-จอนหหรอตางห
-ขอมอ
-ขอแขน
-เขมขด
-ศรษะชวาหรอเกลามวยประดบดวยปนทองและดอกไมไหว
◉ การเลอกตวผแสดง
การเลอกตวผแสดงเปนนางจนตะหราควรเลอกตวนางรปรางสนทด ม
ลลาทาทางทนมนวล และสามารถสออารมณและบทบาทความรสกไดตามค�ารอง
◉ การถายทอดกระบวนทาร�า
กระบวนทาร�าจะใชแมทาของนาฏศลปชวาในแบบตวนางโดยสอนพนฐาน
แมทาชวา แลวใหผรบการถายทอดอานบทละครใหเขาใจในบทบาท สามารถสอ
อารมณบนใบหนาไดตามสมควรซงจะตองมความสขมนมนวลเมอถายทอดทาร�า
ควรฝกทกษะฝกฝนใหเกดความช�านาญเพอใหเขากบจงหวะท�านองเพลงจนสามารถ
ปฏบตไดอยางถกตองและสวยงาม
The Fine & Applied Arts Journal24
◉ การฝกซอมการแสดง
การฝกซอมเปนขนตอนทมความส�าคญทผรบการถายทอดจะตองฝกซอม
จนเกดความช�านาญเนองจากผรบการถายทอดจะเปนตวแทนของผออกแบบทาร�า
ทจะตองสอดวยลลาการรายร�าเพอถายทอดออกมาใหผชมเกดความประทบใจตาม
เจตนารมณของผออกแบบทาร�าในการฝกซอมควรมการทดลองสวมเครองแตงกาย
เพอใหเกดความเคยชนและหาจดบกพรองกอนการแสดงจรง
◉ เวทและอปกรณการแสดง
การแสดงชดนเปนชดร�าเดยว หรอบางโอกาสอาจจะมนางพเลยงเปน
ตวประกอบ อปกรณทใชกจะมเตยง ใหนางจนตะหรานง และลกมารายร�าตาม
กระบวนทา
◉ โอกาสทใชในการแสดง
การแสดงชดจนตะหรา เซอดอาดร จดเปนชดการแสดงสรางสรรคทม
ความรวมสมยสามารถจดเปนชดการแสดงทใชไดหลายโอกาสตามความเหมาะสม
◉ การออกแบบกระบวนทาร�า
จนตะหรา เซอดอาดร
ภาษาชวาค�าวาเซอดแปลวาเศราโศกซงมความหมายเดยวกบภาษาไทย
วา อาดร นางจนตะหราเปนธดาทาวหมนหยากบนางจนดาสาหร ดวยความงาม
ของนางเมออเหนาพบนางครงแรกจงเกดความรก และตางเปนรกครงแรกของ
กนและกนตอมาเมออเหนาไดพบนางบษบากเกดความรกและหลงรกนางบษบา
นางจนตะหราจงเฝาแตรอคอยการกลบมาของอเหนาการรายร�าจงเปนการผสมผสาน
ระหวางนาฏศลปไทยและนาฏศลปชวาซงมการใชผาสไบประกอบทารายร�า
จากกลอนบทละครเรองอเหนาบทพระราชนพนธในพระบาทสมเดจ
พระพทธเลศหลานภาลยในตอนอเหนาลานางจนตะหราจงเกดการสรางสรรค
นาฏศลปไทยและนาฏศลปชวาผสมผสานจนเกดเปนวฒนธรรมรวมประกอบกบ
การประพนธเพลงแนวรวมสมย เพอสะทอนบทบาท อารมณและความรสกของ
จนตะหราโดยสอผานบทกลอนอนไพเราะ
ศลปกรรมสาร 25
แลววาอนจจาความรก พงประจกษดงสายน�าไหล
ตงแตจะเชยวเปนเกลยวไป ทไหนเลยจะไหลคนมา
สตรใดในพภพจบแดน จะมใครไดแคนเหมอนอกขา
ดวยใฝรกใหเกนพกตรา จะมแตเวทนาเปนเนองนตย
โอวาเสยดายตวนก เพราะเชอลนหลงรกจงช�าจต
จะออกชอลอชวไปทวทศ เมอพลงคดผดแลวจะโทษใคร
บทพระราชนพนธอเหนาในรชกาลท2 ประพนธเพลงอาจารยศภฤกษพฒสโร เรยบเรยงวงกาเมอลนอาจารยดร.วระพนธเสอ ออกแบบทาร�ารองศาสตราจารยฉนทนาเอยมสกล
ภาพท 3-4 จนตะหราเซอดอาดรทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
สไหงชนตาซายง SUNGA CINTA SAYANG (สายธารแหงรก)
วธการและขนตอนการสรางสรรค
◉ แรงบนดาลใจ
จากความประทบใจในวถชวตของชาวบาหลทบรรดาสาวๆตางเดนลดเลาะ
ธรรมชาตอนสวยงามเพอไปเลนน�าทล�าธารโดยไมมชายใดเขามาแปลกปลอม
ตางเลนน�าเกบดอกไมอยางสนกสนาน จงเกดความคดทจะสรางสรรคใหเกดเปน
The Fine & Applied Arts Journal26
การแสดงเพอสะทอนวถชวตของชาวบาหลซงสอดคลองกบบทกลอนเรองอเหนา
ตอนบษบาลงสรงซงเมออเหนาทราบขาววานางบษบาไปเลนน�าทล�าธารกบพเลยง
นางก�านลดวยความรกและเจาชของอเหนาจงรบเรงทจะมาแอบดนางบษบา
◉ บทละครเรอง อเหนา
บทพระราชนพนธพระบาทสมเดจพระพทธเลศลานภาลย
ดนดดลดเลยวไปตนธาร หวงมใหเยาวมาลยสงสย
เกบพรรณมาลลอยลงไป แลวแฝงใหมองดเทว
พกตรนองละอองนวลปลงเปลง ดงดวงจนทรวนเพญประไพศร
อรชรออนแอนทงอนทรย ดงกนรลงสรงคงคาลย
◉ แนวคด
การบชาการบวงสรวงถอเปนสวนหนงในวถชวตของชาวบาหล ไมวาจะ
ทใดๆกจะเหนถาดดอกไมผลไมบชาไปทวทกแหงไมวาจะเปนแมน�าภเขาทะเล
ในการสรางสรรคการแสดงไมวานางจะไปเลนน�าตางกมดอกไมผลไมไปบชา เพอ
บวงสรวงขอพรโดยก�าหนดใหนางบษบาและพเลยง เปนนาฏศลปบาหลทงทาร�า
และการแตงกาย สวนอเหนานนใหเปนกษตรยชวา หรออาจจะเปนกษตรยบาหล
โดยทาร�าและการแตงกายใหเปนรปแบบบาหลเชนกน
◉ การประพนธเพลง
ผประพนธเพลงคออาจารยศภฤกษพฒสโรนกแตงเพลงอสระประพนธ
เพลงแนวรวมสมยโดยศกษาจากแนวเพลงของชวาและบาหลผสมผสานกบท�านอง
เพลงไทย เพอประพนธเพลงใหมการประยกตใหเขากบบรรยากาศของความงาม
จากธรรมชาตโดยศกษาจากบทกลอนเพอสรางแรงบนดาลใจในการประพนธเพลง
ขนมาใหม
◉ เครองแตงกายและทรงผม
การแตงกายชดสไหงชนตาซายงประกอบดวยตวละครคออเหนาบษบา
และพเลยง
ศลปกรรมสาร 27
อเหนา แตงกายแบบตวพระชวาหรอบาหล บษบา แตงกายแบบตวนางเอกบาหล พเลยง แตงกายแบบตวนางบาหล อปกรณรมถาดดอกไมผลไมอเหนา -เสอแขนสน -กางเกงหรอสนบเพลา -ผาพนเอว -ผาสไบผกเอวและสไบแตงสะโพก -เขมขด -ขอมอ -ขอแขน -ขอเทา -กรองคอหรอสรอยคอ -สงวาล -ศรษะชวา -จอนหนางบษบา -ผาพนอกหรอเกาะอก -ผาถง -ผาพนเอว -ผาสไบ -สรอยคอ -ตางห -ขอมอ -ดอกไมปนประดบผม -กระบงหนา -ดอกลนทม
ภาพท 5-6 อเหนาทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
ภาพท 7-8 นางบษบาทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
The Fine & Applied Arts Journal28
◉ โอกาสทใชในการแสดง
การแสดงชด สไหงชนตาซายง จดเปนชดการแสดงทมความรวมสมย
ใชไดในงานทวไป ตามโอกาสอนเหมาะสม ทงยงเปนการแสดงในแนวการศกษา
วฒนธรรมรวมระหวางนาฏศลปไทยและนาฏศลปชวาและบาหล
◉ การออกแบบกระบวนทาร�า
สไหงชนตาซายง
ค�าวาสไหงแปลวาแมน�าชนตาแปลวารกซายงแปลวาทรกเปนภาษา
อนโดนเซย ซงมความหมายวา สายธารแหงรก การแสดงชดนเปนแนวทางใน
การศกษาทาร�านาฏศลปชวาและบาหลทมการผสมผสานกบทาร�าของนาฏศลปไทย
ชาวบาหลนยมการอาบน�าทแมน�านางบษบาและพเลยงตางสนกสนานกบการเลนน�า
ทล�าธารโดยมอเหนาซมมองนางดวยความรก
เมอนน ระเดนมนตรใจหาญ
แจงวาบษบายพาพาล ไปเลนธารกบพระชนน
จงชวนพเลยงกบอนชา ลงจากพลบพลาชยศร
นอกนนมใหจรล ภมรบเสดจคลาไคล
ดนดดลดเลยวไปตนธาร หวงมใหเยาวมาลยสงสย
เกบพรรณมาลลอยไป แลวแฝงใหมองดเทว
บทพระราชนพนธอเหนาในรชกาลท2 ประพนธเพลงอาจารยศภฤกษพฒสโร เรยบเรยงวงกาเมอลนอาจารยดร.วระพนธเสอ ออกแบบทาร�าอาจารยอนชาสมามาลย รองศาสตราจารยฉนทนาเอยมสกล
ศลปกรรมสาร 29
อสตรอนเกอรตาปาต (สามนางภรมยรกภกด)
วธการและขนตอนการสรางสรรค
อสตรอนเกอรตาปาต
ภาษาชวาค�าวาอสตรแปลวาภรรยาอนเกอรตาปาตคออเหนาการแสดง
ในชดนแสดงใหเหนถงอเหนาทมภรรยาหลายคน นอกจากนางบษบาแลว ยงม
สามนารเมองหมนหยา และเพอใหเหนถงนาฏศลปอนโดนเซย ซงมลกษณะเดน
ของลลาทาร�า และเครองแตงกายทสวยงาม ใน 3 รปแบบ คอนางจนตะหราจะ
สอสญลกษณในรปแบบชวา นางสการะวาต สอสญลกษณในรปแบบบาหล และ
นางมาหยารศม สอสญลกษณในรปแบบสมาตรา การแสดงชดนสอใหเหนถง
ความรกและความจงรกภกดตอสวามของสตรในยคโบราณ
◉ แรงบนดาลใจ
จากบทละครอเหนาในหลายๆ ตอนทสะทอนใหเหนสตรในยคโบราณ
เมอตกเปนภรรยาแลวตองมความอดทน หวานอมขมกลนแตกตองท�าหนาท
ศรภรรยาทจะตองมความเคารพปรนนบตพดวและใหความจงรกภกดตอสาม
โดยเฉพาะจากบทละครในตอนทอเหนาอยเมองหมนหยาซงอเหนาไดเขาหองและ
มสามนารมาตอนรบและตางผลดเปลยนกนปรนนบตตออเหนาดวยความจงรกภกด
ภาพท 9-10 สไหงชนตาซายงทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
The Fine & Applied Arts Journal30
◉ แนวคด
จากบทกลอนทแสดงใหเหนถงความเปนพระเอกนกรกของอเหนาอกทง
แสดงใหเหนถงสตรในยคโบราณทมความอดทนสง และท�าหนาทเปนภรรยาทด
ซงอเหนาจะแสดงความรกและเกยวพาราสทงสามนางอยางเทาเทยมกน จาก
บทกลอนในตอนนจงเกดแนวคดทจะสอความหมายดวยททาและลลาของนาฏศลป
จากวฒนธรรมรวมเพอเปนแนวทางในการศกษาลลาของนาฏศลปและเครองแตงกาย
ทมความงามอนแตกตาง
◉ การประพนธเพลง
ผ ประพนธเพลงอสตรอนเกอรตาปาต คอ อาจารยศภฤกษ พฒสโร
นกแตงเพลงอสระประพนธเพลงในแนวรวมสมยซงจะสอดคลองกบการออกแบบ
ทาร�าเพอใหแนวเพลงเปนสามรปแบบทมความผสมผสานระหวางท�านองไทยและ
เพลงของอนโดนเซย ทมความหลากหลาย ซงจะสออารมณดวยท�านองเพลงเพอ
การเกยวเขาพระเขานาง
◉ เครองแตงกายและทรงผม
เครองแตงกายการแสดงชดอสตรอนเกอรตาปาตอเหนาจะแตงกายแบบ
ตวพระชวา การเลอกการแตงกายตวนางนนตองการจะใหเหนความงามของ
เครองแตงกายหญงชาวอนโดนเซยทมความสวยงามหลากหลายจงก�าหนดใหตว
นางจนตะหราแตงกายแบบตวนางชวาตวนางสการะวาตจะแตงกายแบบตวนาง
บาหล และตวนางมาหยารศม จะแตงกายแบบตวนางสมาตราโดยประกอบดวย
เครองแตงกายและทรงผมดงน
อเหนา
-สนบเพลา
-สวมเสอหรอถอดเสอ
-ผาถง
-ผาพนเอว
-สไบผกเอวและพนสะโพก ภาพท 11 อเหนาทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
ศลปกรรมสาร 31
-กรองคอ
-ขอแขน
-ขอมอ
-ขอเทา
-เขมขด
-ศรษะชวา
-กรช
จนตะหรา
-เสอเกาะอก
-ผาถง
-ผาสไบผกเอว
-ขอแขน
-ขอมอ
-สรอยคอ
-ตางห
-เขมขด
-ศรษะชวาหรอเกลามวยประดบปนหรอดอกไม
สการะวาต
-เสอเกาะอกหรอผาพนอก
-ผาถง
-สไบ
-ผาพนเอว
-สรอยคอ
-ตางห
-ขอมอ
-กระบงหนาประดบ
ดอกไมทองและดอกลนทม
ภาพท 12 อเหนาและจนตะหราทมา : ฉนทนา เอยมสกล,2558
ภาพท 13 จนตะหราทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
ภาพท 14-15 สการะวาตทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
The Fine & Applied Arts Journal32
มาหยารศม
-เสอเกาะอก
-เสอแขนยาว
-ผาสไบ
-สรอยคอ
-ตางห
-เขมขด
-มวยผมประดบปนทอง
และดอกไม
◉ การเลอกตวผแสดง
การเลอกตวผแสดงเปนอเหนา ควรเลอกชายทมรปรางสงโปรงผวขาว
มลลาทวงทาสงางามบางโอกาสอาจใชผหญงแสดงได
นางจนตะหรา จะเปนหญงผวสองสมใบหนารปไข ควรเลอกผแสดงทม
ลลาการร�าทนงสขมนมนวลเนองจากเปนการร�าชวา
นางสการะวาต จะเปนหญงทมรปรางสนทดมลลาการร�าทคลองแคลว
เนองจากเปนการร�าบาหล
นางมาหยารศมจะเปนหญงทมรปรางสงโปรงสวมเสอตวยาวและมลลา
การร�าทนมนวลเพอประกอบการร�าแบบสมาตรา
◉ การถายทอดกระบวนทาร�า
กระบวนทาร�าของการแสดงชดนจะมหลายรปแบบแตกตางกนตวอเหนา
นนจะตองมการฝกแมทาการใชมอและใชผาสไบในรปแบบชวาเปนส�าคญแตจะ
สอดแทรกผสมผสานรปแบบอนเพอใหสอดคลองกบตวนางทงสามแบบ 3 นาง
ซงจะมลลาของนาฏศลปชวาบาหลและสมาตราเมอถายทอดแมทาพนฐานใหแก
ผแสดงแลวใหผแสดงอานบทละครใหเขาใจ เพอสอทาทางอารมณไปตามบทบาท
เพอจดวางใหเขากบท�านองเพลงในแนวรวมสมย
ภาพท 16-17 มาหยารศมทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
ศลปกรรมสาร 33
◉ การฝกซอมการแสดง
การฝกซอมการแสดงอเหนาจะตองเปนหลกในการเกยว3นางผแสดงตอง
หมนฝกซอมเขาค เพอการเกยวเขาพระเขานางประกอบกบตองร�าคใหสอดคลอง
เพอเปนแนวทางในการศกษาลลาทาร�าทมการผสมผสานระหวางทาร�าเกยวแบบไทย
ทมความชดเจนแตตองประยกตทาร�าเพอสอออกมาเปน3 รปแบบการฝกซอม
เขาคจงมความส�าคญมากเพอใหเกดความคลองตวและไมมความขดเขนในการซอม
ควรลองใสเครองแตงกายและศรษะเพอใหเกดความเคยชนและเพอปรบปรงแกไข
การแสดงใหสมบรณยงขน
◉ เวทและอปกรณการแสดง
การแสดงชดนจะเปนการแสดงตอนอเหนาเขาหอง3นางนารอปกรณ
การแสดงกจะประกอบดวยเตยงใหญเพอใหอเหนาและ3นางนงและทาร�ากม
การสลบสบเปลยนกนไปรายร�า
◉ โอกาสทใชในการแสดง
การแสดงชดอสตรอนเกอรตาปาต นถอเปนการแสดงเปนชดตอนสนๆ
ในรปแบบความรวมสมยเพอใหเกดความหลากหลายในรปแบบของการแสดงและ
เพอประโยชนในการศกษาทาร�าทเกดจากวฒนธรรมรวม ใชแสดงในทกโอกาสท
เหมาะสม
◉ การออกแบบกระบวนทาร�า
อสตรอนเกอรตาปาต (สามนางภรมยรกภกด)
ภาษาชวาค�าวาอสตรแปลวาภรรยาอนเกอรตาปาตคออเหนาการแสดง
ในชดนแสดงใหเหนถงอเหนาทมภรรยาหลายคนนอกจากนางบษบาแลวยงมสาม
นารเมองหมนหยาและเพอใหเหนถงนาฏศลปอนโดนเซยซงมลกษณะเดนของลลา
ทาร�าและเครองแตงกายทสวยงามใน3รปแบบคอนางจนตะหราจะสอสญลกษณ
ในรปแบบชวานางสการะวาตสอสญลกษณในรปแบบบาหลและนางมาหยารศม
สอสญลกษณในรปแบบสมาตราการแสดงชดนสอใหเหนถงความรกและความจงรก
ภกดของสวามของสตรในยคโบราณ
The Fine & Applied Arts Journal34
มาจะกลาวบทไป ถงระเดนจอมไผททรงศกด
สขส�าราญในหมนหยาพ�านก พรอมนารทรกสามอนงค
ทงจนตะหราสการะวาต มาหยารศมผสงสง
ตางถอยทปรนนบตจดบรรจง ทงสองคเจยนลมวนเวลา
บทกลอนอาจารยพนอธรรมเนยมอนทร ประพนธเพลงอาจารยศภฤกษพฒสโร เรยบเรยงวงกาเมอลนอาจารยดร.วระพนธเสอ ออกแบบทาร�ารองศาสตราจารยฉนทนาเอยมสกล
สรปผลของการวจย
จากการวจยเรองการสรางสรรคนาฏลลาวฒนธรรมรวมอเหนาในรปแบบ
ชวา-บาหลสรปผลจากการสรางสรรคผลงานโดยมวตถประสงคเพอเปนแนวทาง
ในการเรยนการสอนและใชในการแสดงนาฏศลปสรางสรรคโดยน�าเอาความรจาก
ประสบการณการเรยนนาฏศลปไทยและนาฏศลปอนโดนเซยมาประยกตใชและ
สรางงานเพอเปนประโยชนตอการศกษานาฏศลปในเอเชยโดยเฉพาะอนโดนเซย
นาฏศลปในเอเชยมความงามทมเอกลกษณอนโดดเดนเฉพาะตวเปนงานสนทรยะ
ทควรคาแกการศกษาถงความงามอนแตกตาง
ภาพท 18-19 อสตรอนเกอรตาปาตทมา : ฉนทนา เอยมสกล, 2558
ศลปกรรมสาร 35
บรรณานกรม
จาตรงคมนตรศาสตร.นาฏศลปศกษา.กรงเทพมหานคร:อกษรสยามการพมพ,2553.
ด�ารงราชานภาพ,สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยา.ต�านานละครอเหนา.
กรงเทพมหานคร:ส�านกพมพคลงวทยา,2508.
นรศรานวดตวงศ,สมเดจเจาฟากรมพระยา.บทละครดกด�าบรรพเรองอเหนา.
กรงเทพมหานคร:วฒนชยการพมพ,2505.
พทธยอดฟาจฬาโลก,พระบาทสมเดจพระ.ดาหลง.กรงเทพมหานคร:โรงพมพ
รงเรองธรรม,2499.
พทธเลศหลานภาลย,พระบาทสมเดจพระ.อเหนา.กรงเทพมหานคร:โรงพมพ
ประจกษวทยาการพมพ,2526.
Nyoman,Djayusba.Teori Tari Bali.Indonesia,1980.
Noboo,Staatsblaol.Tari Serimpi.Indonesia,1992.
SEAMEOSPAFA.Panji/Inao.Traditions in Southeast Asia.Bangkok,2013.
ขอเสนอแนะ
- วชานาฏศลปและดนตรไทยควรบรรจอยในหลกสตรขนพนฐานใน
สถาบนทกแหงของไทย เพอใหคนไทยทกคนไดมความรความเขาใจและความรก
ในศลปวฒนธรรมของชาตตน
-ควรมการวจยเรองของนาฏศลปนานาชาตมากขนเพอเปนประโยชนใน
การเรยนรความเขาใจถงความงามของนาฏศลปแตละชาตทมความงามอนแตกตาง
