เรองเลากบการเสรมสรางจตวญญาณการสาธารณสข

การประชมเชงปฏบตการ วชาการสงคมและสขภาพเสรมสรางจตวญาณงานสาธารณสข ส ๑๐๐ ปการสาธารณสขไทย

ดวงสมร บญผดง ผทรงคณวฒ สรพ.

ผอ านวยการสถาบนทปรกษาระบบบรหารคณภาพ มลนธ โรงพยาบาลสมเดจพระยพราช22/09/58 1duangsamorn Boonpadung

จตวญญาณการสาธารณสข

มตจตวญญาณของสขภาพครอบคลมถงมตของความเปนมนษยทจะเขาถง*• 1. ความหมายของชวต (Meaning of Life) การมความหวงและเปาหมาย

สงสดของชวต (Purpose of Life) • 2.ความสมบรณของมนษยทจะลดละอตตาหรอตวตน (การรจกอภย ปลอยวาง ลด

ความอยาก ลดความยดมนถอมน ใหเกยรตคนอน เคารพในความแตกตาง)

• 3.ความสามารถทจะอยในสงคมดวยความเบกบาน มความสขจากความสมพนธทดและการงานทเกอกลเพอนมนษย

• 4. ศกยภาพทจะบรรลถงซงความด (มศลธรรม) ความงาม (มความละเอยดออน) และความจรง (มปญญา)

• ถอดบทเรยนจากโครงการSHA สรพ. ๑๐-๑๑ กรกฏาคม ๒๕๕๘.*

22/09/58 2duangsamorn Boonpadung

จตวญญาณการสาธารณสข

• จตวญญาณการสาธารณสข รวมความแลวคอ*• “ การสรางขมพลง” ใหกบชวต การมความรก ความหวง มคณคา ม

ความหมาย• ดงนนในการท างาน เราจะตองสรางพลงดานบวก หรอขมพลงใหกบตนเอง

เสยกอน ใหคณคาตนเอง ใหความหมายของงาน ทเราท า มเมตตาตอเพอนรวมงาน

• แลวคอยแผขยาย ความเขาใจนไปอยทใครสกคนทอยตรงหนาหรอใน Care process.

ดวงสมร บญผดง gotoknow*

22/09/58 3duangsamorn Boonpadung

คณคา&ความหมาย

Value& meaning

จตใจสงบมเมตตา

Peaceful & well being

มความหวง

Hope & life experience

มความรกตนเองและผ อน loving with

self & other.

มสตในปจจบน

Present the moment

22/09/58 4duangsamorn Boonpadung

เรองเลากบเสรมสรางจตวญญาณการสาธารณสข

22/09/58 5duangsamorn Boonpadung

What is illness Narrative?

งานทไมปรากฎในบนทกหรอตวชวด

22/09/58 6duangsamorn Boonpadung

คณลกษณะของ illness Narrative

• Science of Imagination.• ไมเพยงแคเนอหา แตจะสมผสถง

เรองราวชวต

• ส านวนโวหาร เรองราวทขยายจากเรองราวปกต

• มความหมาย มคณคา ของเจาของเรองนน

• เหตผลของการกระท า หรอไมกระท า

• อปสรรค ปญหา และความรสก • หรอเรองราวทไมเคยคาดคดมากอน

22/09/58 7duangsamorn Boonpadung

22/09/58 8

duangsamorn Boonpadung

Illness Narrative & clinician.

• What Narrative Medicine Can Offer to Clinicians:*• Empathic engagement.

• สรางความผกพนระหวางหมอกบคนไขมากยงขน• Prevent burnout and natural jadedness.

• ลดภาวะความเหนอยลา จากการท างาน • Support and nurture compassionate instincts of clinicians.

• หลอเลยงความเมตตา ความเหนอกเหนใจ สรางความมชวตชวา ใหกบคนท างาน

22/09/58 9duangsamorn Boonpadung

Illness Narrative & clinician

• • Self-reflection.

• สะทอนกลบมาทคนท างาน • Observation and interpretation skills

• เพมพนทกษะ การสงเกต การซมซบ การแปลความหมาย ของบคลากร• Provide insight into the patient. .perspective.

• เขาใจอยางลกซงถงความตองการและการรบรของคนไข

• *By Damiana Andonova

22/09/58 10duangsamorn Boonpadung

Illness Narrative& Spiritual

• รบรสงทซอนภายในตวตน

• เกดความคดใหมทดกวา

• เผยใหเหนคณคาในตวตน ความนาเชอถอ

• การท างานทละเอยดออน

• improve the

• quality of the patient-doctor relationship.

• Patient engagement.

• เปนพลงขบเคลอนในการท างานท มงไปสระบบท มงเนนการเหนคณคาของความเปนคน (Humanistic care).

• เปลยนแปลงทศนคต และการกระท า

22/09/58 11duangsamorn Boonpadung

ท าไดงายๆ ไดทกๆวน

• แหลงขอมลทเราไมเคยทราบมากอน.

• สรางความใกลชด ผกพน เขาใจ

• และ เกดการเปลยนแปลง สะทอนกลบมาทคนท างาน

• ปรบการตรวจวนจฉย และการรกษา ระบบงาน

22/09/58 12duangsamorn Boonpadung

photo by Kristen whitaker22/09/58 13duangsamorn Boonpadung

เรองเลากบ การเสรมสรางจตวญญาณ

22/09/58 14duangsamorn Boonpadung

Integrating Humanities in Medicine

1.

22/09/58 15duangsamorn Boonpadung

ชายไมทราบชอ

• “คณ คณ คณชอ อะไร ?? ชอ ..... ” ผมถามเพอความแนใจในการสงตรวจของแพทยแตกลบไดรบการเฉยเมย และใบหนาทบงบอกถงความไมเขาใจจากผ ปวยรายน

• จากการตรวจสอบขอมลการสงตรวจ “ชายพมาไมทราบชอ” คอ “ชอ” ทผมพยายามจะถามจากผ ปวยรายน คณอาจจะสงสยวา “ชายพมาไมทราบชอ” คอ ชออะไร

22/09/58 16duangsamorn Boonpadung

ชายไมทราบชอ

• “ชายพมาไมทราบชอ” คอ ชอทใชแทนผปวยทไมมประวตหรอหลกฐานการระบตวตนและสญชาต.

• ผปวยเปนชายพมา ไมทราบชอ ถกท ารายรางกายและมพลเมองดน าสงโรงพยาบาลเนองจากพบนอนจมกองเลอดอยขางถนน การสงตรวจแพทยระบสงเอกซเรยทกะโหลกศรษะ บรเวณใบหนาทปดบวม มผากอชสแดงฉานโปะเตมใบหนา และมอทเขากมเสอนนชมไปดวยเลอดเชนเดยวกน

22/09/58 17duangsamorn Boonpadung

ชายไมทราบชอ

• การจดทาเอกซเรยเปนไปอยางทลกทะเล ผมพยายามสงสญญาณภาษามอ ภาษากาย น าเสยงตางๆ ดวยความพยายามทจะท าใหคนไขเขาใจอยางยากล าบาก ซงคนไขกพยายามท าดวยทาทเกๆกงๆ ทงทเลอดยงทวมหว แผลกยงไมเยบ กวาจะลก กวาจะนอน กวาจะขนเตยง ผมกพยายามเชดเลอดกแลว ใสถงปองกนเลอดกแลว

• แตเลอดทจบตวเปนกอนทหว เปรอะเปอนไปตามรางกายทเปลาเปลอย ซงตอนนเลอดกเปอนเตมเตยงเอกซเรยผมเรยบรอย คนไขมองดเตยงเอกซเรยทเปอนเลอดแลวหนมามองผม ผงกหวสอสารดวยความเกรงใจและเหมอนจะพดค าวา “ขอโทษ”

22/09/58 18duangsamorn Boonpadung

ชายไมทราบชอ

• ทนใดนนในใจผมกลบรสกสลด “นหรอศกดศรความเปนมนษย” • ใจผมคด ชายพมาทพลดบานตางถน ทใครๆกเรยกวาคนตางดาว

สภาพรางกายทเสอกไมใส มเพยงกางเกงยนสเกาๆ ทเปอนดนขางถนนสกปรก แววตาของเขาทเตมไปดวยความหวง เขาจองตาผมเสมอนสอใหผมไดรบรวาเขาตองการความชวยเหลอ

• * เรองเลา รางวลท๑ โรงพยาบาลเวชการณรศม.• อภชย พกลทอง นกรงสการแพทย*

22/09/58 19duangsamorn Boonpadung

ชายไมทราบชอ

• ชายพมาทพลดบานตางถน ทใครๆกเรยกวาคนตางดาว สภาพรางกายทเสอกไมใส มเพยงกางเกงยนสเกาๆ ทเปอนดนขางถนนสกปรก แววตาของเขาทเตมไปดวยความหวง เขาจองตาผมเสมอนสอใหผมไดรบรวาเขาตองการความชวยเหลอ ดวยภาษาทสอสารกนไมได มเพยงรอยยมเลกๆ ทมมปากเพอทจะบอกวาเขาเปนมตร

• “ถาเปนผม..ผมกคงอาย” ผมตดสนใจทนทหลงจากเอกซเรยเขาเรยบรอย ถอดเสอทอยเวรซงกเปนเพยงเสอกฬาของโรงพยาบาลเพอยกให “ชายพมาไมทราบชอ” ไดใสปกปดรางกาย แสดงน าใจทมตอเพอนมนษย โดยไมลงเล แลวหยบเสอของโรงพยาบาลมาใสเปนผ ปวยแทนอยางไมอายใครอกตอไป

• * เรองเลา รางวลท๑ โรงพยาบาลเวชการณรศม.• อภชย พกลทอง นกรงสการแพทย*

22/09/58 20duangsamorn Boonpadung

2. เปดเผยเรองราวความเจบปวย และความทกข Unfolding diseaseสะทอนประสบการณทคนไขไดรบ จากสงคม ชมชน ครอบครว

Self reflex ion and Chronic care.สะทอนการท างานของบคลากร และการท างานกบผปวยเรอรง

22/09/58 21duangsamorn Boonpadung

เรองของยายชง

• ฉนเจอยายช งในวนแรกทบานของแก หลงจากผดผอนการลงมาเยยมบานอยนาน ท งๆทรบรเร องราวของแกจาก

• อสม.ในหมบานนานแลว ประวตท ระบในแฟมอนามยครอบครวบอกวา ยายช งอาย ๖๘ ป สถานภาพหมาย มลกท งหมดสคน โดยลกสามคนเสยชวตจากโรคเอดส ปจจบนยายช งอาศยกบลกชายคนเลกและลกสะใภ มหลานตองดแลอกหนงคน ซงพอเดกเสยชวตจากโรคเอดส

• สภาพของบานทรดโทรม ชราภาพไมตางจากยายชง ตรงมมบานดานซายมอ

• ถกแบงเนอทบางสวนเปนหองครว• ฉนมองเขาไปในตกบขาวทเกาเอยงกระเทเรก

ไมเจออาหารทเหลอกนเกบไวแตอยางใด• มเพยงกระตบขาวเหนยวเลกๆ วางอยขางใน• ขางตกบขาวเปนกองถวยชามทระเกะระกะรอ

การลาง มมบานดานขวามอ มมงกางอย ชายทนอนในมงเปนลกชายคนเลกของแก

• ซงนอนปวยไมทราบอาการมาหลายวนแลว ฉนกวาดสายตารอบตวบานกไมพบเครองใชไฟฟา หรอเครองอ านวยความสะดวก

• อนใดนอกจากพดลมเกาๆหนงเครองทตงขางมงของลกชายแก

22/09/58 22duangsamorn Boonpadung

เรองของยายชง

• ขณะพดคยสหนายายชงวตกกงวล ระมดระวงค าพดตลอดเวลาเหมอนกบไมไววางใจฉน ท าใหฉนนกถงเรองราวทอสม.

• เลาใหฟงเกยวกบครอบครวของแก ทถกชาวบานตงขอรงเกยจเดยดฉนท เพราะมลกเสยชวตจากเอดส

• ส าหรบหลานแกกเหมอนกนทางศนยเดกเลกในหมบานไมรบเลยงเพราะผปกครองเดกคนอนรองเรยน

• ตงทากดกนเพราะกลวเปนพาหะน าโรคราย

• เมอปะตดปะตอเรองราวของยายชงและสภาพชวตจรงทฉนเหนกบตา

• ฉนนกโกรธตวเองทลงมาเยยมบานยายชง ชากวาทควรจะเปน

22/09/58 23duangsamorn Boonpadung

3.People experience of every days life.รบรประสบการณ ของผปวย อยางลกซง และหาทางชวยเหลอได อยางเหมาะสม.

22/09/58 24duangsamorn Boonpadung

รสราน

• *ท าไมเรองแบบนถงเกดขนกบเรา บอ มอ” รสนาน พดขนลอยๆ ดวยเสยงแหบพรา ครงนความเงยบกนเวลานานยงขน เธอกมหนา มเสยงลอดออกจากรมฝปากวา “เราโดนทงเหมอนทแมเราโดนพอเราทง” เธอพดจบ ตวเรมสนสะทานดวยความรสกสะเทอนใจ ปากสนระรก มเสยงสะอนเบาๆ ขนตาของเธอหลบลงและหยาดน าใสๆ เรมซมจากปลายตา

• *ชตมา ภบาลกระแสร รพร สายบร

22/09/58 25duangsamorn Boonpadung

4. เรองเลาสามารถส ารวจหรอทบทวนกระบวนการรกษาของแพทยไดExploration of Chronic care disease

22/09/58 26duangsamorn Boonpadung

Exploration of Chronic care disease.

• ดวยความสงสยและอยากรอยากเหนของตวผมเอง ผมจงเรมบทสนทนาโดยการแนะน าตววาเปนหมอ แผนกอายรกรรมและตองการทราบประวตความเจบปวยทงหมดกอนทผมจะจายยาละลายลมเลอดทเปนยาเดม ของคนไข ดวยความทผมเปนคนเชอคนยากจงเรมซกประวตใหมหมด แลวในทสดกเปนเรองจนได เมอคนไขเลาวา 2 ปกอน เขาไปพบแพทยทโรงพยาบาลตามสทธบตรทองดวยเรอง ขาบวม 2 ขาง แพทยเจาะเลอดแลวสรปวา เปนเสนเลอดด าอดตนทขา 2 ขาง

• ฟงเสรจผมนกในใจ "จะเปนไปไดไงวะ ผชาย ท านา เดนไดตลอด ไมมโรค ประจ าตว ยาคมก าเนดกไมเคยกน แลวอยด ๆ เกดเสนเลอดอดตนทขา 2 ขางเนยนะ ตลกไปปะ"

22/09/58 27duangsamorn Boonpadung

Exploration of Chronic care

• เทานนแหละครบ ผมเรมตรวจรางกายคนไขใหมหมดและพบกบสงทนาสงสยอย 4 อยาง คอ ซด เปลอกตาบวม มน าในชองทองและขาบวมกดบมทง 2 ขางเหนอเขาขนมา ซงเปนเรองทแปลกมาก ส าหรบ โรคเสนเลอดด าอดตนทขาทเปนมานานถง 2 ป เพราะความเรอรงขนาดนนขานาจะบวมเปงจนกดไมบมแลว แตนกดบมเฉยเลย หรออยางนอยกนยามานานขนาดน กนาจะยบบวมลงบางแตนอาการกลบเปนมากขน

• ผมบอกกบคนไขวา “คณสมบรณ คณหายแลวนะครบ แตเพอความมนใจชวยกนยา ถายพยาธกบธาตเหลกไปอกสกเดอนหนงใหแนใจวาเหลกสะสมในรางกายมปรมาณเพยงพอ”

22/09/58 28duangsamorn Boonpadung

Exploration of Chronic care

• สงทผมเหนหลงจากทบอกคนไขไปคอ คนไขรองไหครบ ชายวยฉกรรจรองไหแทบจะกมลงกราบผมเลย ผมกรบบอกวาไมตองดใจขนาดนนกได เขาบอกกบผมวาตลอด 2 ปมาน เขาทรมานมาก แทบจะท างาน ไมไดเลย เพราะเหนอยงายมาก และกตองคอยระวงอบตเหต เพราะกนยาละลายลมเลอดอย กลวเลอดออกไมหยด ตงแต เขาสามารถหยดยาได เขากรสกเหมอนไดเกดใหม ไดเรมตนชวตใหม เขากเลยรสกดใจและขอบคณทชวยเหลอครบ

นายแพทย อกฤษฏ อเทนสด รพ. เวชการณรศม*

22/09/58 29duangsamorn Boonpadung

5. Assessment Quality of life.เรองเลาสามารถแสดงถงคณภาพชวตทดได

22/09/58 30duangsamorn Boonpadung

.

Assessment Quality of life.

*แผลกดทบทกนกบหายเหนเพยงรอยจางๆ มอสามารถหยบจบชอนกนขาวได จากคนทขยบไดแตเพยงปลายนวเลกนอย ขาทขยบไมไดเลยผานการท ากายภาพ บรหารขอตาง ๆ จนเดนไดแมจะไมปกตนก เรมฝกหดกลนปสสาวะ กลนถายไดดขน อาการตาง ๆ ดขนอยางชดเจนแมจะใชเวลาหลายเดอนวรญลกษณ พนธค า รพรเดชอดม*

22/09/58 31duangsamorn Boonpadung

6.High risk lives and candidate for disease.เรองเลาท าใหรบรวา ยงมผปวยกลมเสยงและโอกาสจะเปนโรคทชมชน

22/09/58 32duangsamorn Boonpadung

เหนอกชวตทอยในกลมเสยง

ลกอาการหนกหมอตองใสทอหายใจและสงตอไปยงโรงพยาบาลอน” แตเธอบอกไมไป “ไมมเงน” “ไมเปนไร เดยวหมอใหรถไปสง ทโรงพยาบาลมขาวใหญาตกนดวย”

เธอตอบดวยใบหนาเครงเครยด “ฉนตองดแลลกนอยอกสองคน” “ใหยายดกอนกได ลกอาการหนกแลวนะ ถาไมไปลกอาจจะตายกได”

เธอปฏเสธอก “เดยวหมอจะใหเงนอก 300 บาท เวลาไปอยทนน” แลวผมกหลดค าพดไปค าหนงดวยความเครยดและรสกโมโหปนกน

“ท าไมถงไมไป ไมรกลกเหรอ ลกอาการหนกมากนะ”• นพ ธวชชย ยงทวศกด ผอ รพ.ทาสองยาง ตาก*

22/09/58 33duangsamorn Boonpadung

7. คณคาและความหมายของงานและชวตMeaning & Value

22/09/58 34duangsamorn Boonpadung

“คอรฮนร ภเขาแหงแสงสวาง”

• สายตาของฉนจองมองไปยงประตโรงพยาบาลดวยหวใจทเตนระรวจนเหมอนวาจะหลดลงมากองอยตรงหนาเมอเวลาผานไปซกครแตเหมอนนานชวกบชวกลปส าหรบลมหายใจทรอคอย มจกรยานยนตพวงขางคนหนงขบเขามาทางประตโรงพยาบาลดวยความเรวสงมองจากไกลๆเหนแขนขาของผประสบเหตสะทอนสะเทอนมาตามแรงขบของผขบข นนเปนรถคนแรกแตไมใชรถคนสดทายส าหรบวนนน ฉนสดลมหายใจเขาปอดอยางชาๆ

• “ท าใหดทสดเพอคนคนหนงทอาจเปนทงชวตของใครอกหลายๆคน”ฉนตะโกนกองบอกตวเองในใจ

22/09/58 35duangsamorn Boonpadung

“คอรฮนร ภเขาแหงแสงสวาง”

• “เยาะคดถงอาแบ” เธอเอยปากพดกบฉนเบาๆพอทจะไดยนกนสองคน

• “บอมอคดวาอาแบอยกบอลเลาะตอนนคงเฝามองเยาะกบลกอยแนๆ” เธอเงยหนามองฉนดวยแววตาทสขลนและมความหวง

• “เยาะรกลกมากๆเยาะมชวตอยไดเพราะเยาะมยอเปนความหวง ลกของเยาะชอ คอรฮนรคะบอมอ แปลวา ภเขาแหงแสง”

• “ เพราะมากเลยเยาะ เหมาะกบเคามาก เพราะเคากบกะของเคาจะเปนแสงสวางใหเยาะนะ เจาภเขาแหงแสง”

• “อยาเกลยดหรอกลวความทกขเลยเพราะถาไมมมนเราอาจไมรจกแสงสวาง”

22/09/58 36duangsamorn Boonpadung

“คอรฮนร ภเขาแหงแสงสวาง”

• “บอมอรองไห” คอลเยาะพดออกมาพรอมสหนาตกใจ

• “บอมอรองไหเพราะคอลเยาะมความสข” วนนนอาจเปนวนธรรมดาของใครหลายคนๆแตมนเปนวนทฉนจะไมมวนลมเลย

• บางคนบอกวาดแลวแหละทชวยเหลอเพอท าบญ แตส าหรบฉน.....ฉนไมคดวาคอการท าบญ...แตกลบคดวาท าเพอคนคนหนงทไดชอวาเปนคนเหมอนฉน

22/09/58 37duangsamorn Boonpadung

“คอรฮนร ภเขาแหงแสงสวาง”

• ฉนไดเรยนรและเหนคณคาของการมชวตอยแมฉนจะอยในพนทความไมสงบ บนแผนดนสแดงแหงน ทฉนเองกแสนจะหวาดกลว แตบนความนากลวยงมสงทสวยงามแฝงไวเสมอท าใหฉนละทงทนไปไมไดเลย ก าลงใจเลกๆรอยยมนอยๆของผรบบรการ สงผลใหฉนยงอยทน อยตรงน และรบรวาฉนอยเพอใคร

• ฉนจะ คอยสวดมนตภาวนารองขอแกทกสงใหสงเลวรายเหลานนจบลงเสยท “เราจะรอวนนนไปดวยกน”

• ผเขยน: ปารชาต จตซอ : โรงพยาบาลสมเดจพระยราชสายบร *

22/09/58 38duangsamorn Boonpadung

Illness narrative

องคกร

ระบบงาน

ทม เรองราวการ

เจบปวย

มตจตใจกบสขภาพองครวม

การหายของโรค

ความเสยง

พนกงาน

22/09/58 39duangsamorn Boonpadung

พฒนาจตวญญาณ ดวยความรก ความศรทธา ความตนร คณคาและความหมายแหงชวต ลดตวตน และเคารพในชวตของคนอน อยในสงคมน อยางเบกบานใจ และมความสขดวยเรองราว ความดงามของคนท างานผานเรองเลา

22/09/58 40duangsamorn Boonpadung

เสนทางแมวายงอกยาวไกล แตอยาหวนไหวทจะไดเดนไปพรอมกน

22/09/58 41duangsamorn Boonpadung

เรยนร ..... คอความงามของการพฒนาคณภาพ

22/09/58 42duangsamorn Boonpadung

ขอบคณและสวสดคะ

22/09/58 43duangsamorn Boonpadung