58
मगध वििविधाऱय एभ० ए० (हिदी) वितीम िष का सेभेटय ऩत ऩय आधारयत ऩामभ (स 2011 12 से ायॊब) एभ० ए० हिदी का वितीम िष का ऩामभ दो सेभेटय भ विबाजजत ककमा गमा िै I मेक सेभेटय भ चाय ऩामभ िै मातन दो सेभेटय भ क र 8 ऩामभ िै I मेक ऩामभ का न ऩ 100 अॊको का िोगा, जजसभे 70 अॊक सेभेटय के अॊत भ िोने िारी लरखित ऩयीा के लरए तनधाषरयत िै औय 30 अॊक भौखिकी / सॊगोठी / म टोरयअर के लरए (विबागीम भ लमाॊकन) तनधाषरयत िै I लरखित ऩयीा तीन घॊटो की िोगी I 16 िाॉ नऩ विशे अममन से सफॊधधत िै I शे सबी न ऩ फीज ऩामभ (कोय) िै I 16 ि नऩ भ ककसी एक साहिमकाय (जामसी/ स य/ त रसी/ ेभचॊद/ साद/ तनयारा/ याभचॊ श र/ िजायी साद वििेदी/ हदनकय/ अेम/ भ जतफोध/ मशऩार/ जैने/ अभ तरार नागय का अममन अऩेत िै I अथिा कसी साहिम की ि त विशे, मथा-सॊत काम/ आध तनक हिदी साहिम, (1919 1947) I िातॊमोतय हिदी साहिम I भगध े का साहिम भ से एक का अममन अऩेत िै I अथिा हिदी बाा लशण/ अन िद: करा/ फोरीविान एिॊ सिेण ऩतत/ ऩाठारोचन/ कोश विान/, म म भामभ, हिदी ऩकारयता/ हिदी नाटक औय यॊगभॊच I रोकसाहिम/ जनऩदीम बाा औय साहिम-भगिी भ से ककसी एक का चमन कमा जा सकता िै I 16 ि नऩ भ विम का चमन लशक के उऩरध िोने ऩय िी विबागाम की अन भतत से कमा जा सकेगा I नोट :- जजन नऩ भ यचनाभक साहिम निीॊ ऩढ़ना िै, उनभे से चाय रघ उतयीम न छे जाएॉगे I

मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

मगध विशिविधाऱय

एभ० ए० (हिनदी) दवितीम िरष का सभसटय ऩददतत ऩय आधारयत ऩाठमकरभ

(सतर 2011 ndash 12 स परायॊब)

एभ० ए० हिनदी का दवितीम िरष का ऩाठमकरभ दो सभसटय भ विबाजजत ककमा गमा ि I परतमक सभसटय भ चाय ऩाठमकरभ ि मातन दो सभसटय भ कर 8 ऩाठमकरभ ि I परतमक ऩाठमकरभ का परशन ऩतर 100 अॊको का िोगा जजसभ 70 अॊक सभसटय क अॊत भ िोन िारी लरखित ऩयीकषा क लरए तनधाषरयत ि औय 30 अॊक भौखिकी सॊगोषठी टमटोरयअर क लरए (विबागीम भलमाॊकन) तनधाषरयत ि I लरखित ऩयीकषा तीन घॊटो की िोगी I

16 िाॉ परशनऩतर विशर अधममन स समफॊधधत ि I शर सबी परशन ऩतर फीज ऩाठमकरभ (कोय) ि I

16 ि परशनऩतर भ ककसी एक साहितमकाय (जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा याभचॊदर शकर िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध मशऩार जननदर अभतरार नागय का अधममन अऩकषकषत ि I

अथिा ककसी साहितम की परितत विशर मथा-सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम (1919 ndash 1947) I सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम I भगध परकषतर का साहितम भ स एक का अधममन अऩकषकषत ि I

अथिा हिनदी बारा लशकषण अनिाद करा फोरीविञयान एिॊ सिकषण ऩददतत ऩाठारोचन कोश विञयान दशम शरवम भाधमभ हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच I रोकसाहितम जनऩदीम बारा औय साहितम-भगिी भ स ककसी एक का चमन ककमा जा सकता ि I

16 ि परशनऩतर भ विरम का चमन लशकषको क उऩरबध िोन ऩय िी विबागाधमकष की अनभतत स ककमा जा सकगा I

नोट - जजन परशनऩतरो भ यचनातभक साहितम निीॊ ऩढ़ना ि उनभ स चाय रघ उततयीम परशन ऩछ जाएॉग I

एम० ए० हिनदी (दवितीय िरष) ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 9

(आहदकाऱीन एिॊ भकततकाऱीन कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 ऩथिीयाज यासो ndash चॊदियदाई (सॊ० िजायी परसाद दवििदी एिॊ डॉ० नाभिय लसॊि) (किर ऩदमािती सभम)

2 विधाऩतत ऩदािरी ndash सॊ० याभिकष फनीऩयी (ऩद सॊ० 1 2 3 16 19 35 36 40 54 160 175 179 197 200 (कर 14 ऩद)

3 कफीय गरॊथािरी ndash सॊ० डॉ० शमाभसॊदय दास

1 सािी सलभयन कौ अॊग ndash 17 27 32

वियि कौ अॊग ndash 11 30 35

ञयान वियि कौ अॊग ndash 4 10

ऩयचा कौ अॊग ndash 1 11 15 25 23 41 44

तनहकभी ऩवितरता कौ अॊग ndash 2 16

धचतािणी कौ अॊग ndash 10 13 32 60

भन कौ अॊग ndash 8 17 30

सयतत भायग कौ अॊग ndash 4 7

भामा कौ अॊग - 4

2 ऩद ndash सॊ० 8 40 57 67 72 (कर 5 ऩद) 4 जामसी गरॊथािरी ndash सॊ० याभचॊदर शकर (किर नागभती विमोग िॊड) 5 भरभयगीत साय ndash सयदास (सॊ० आचामष याभचॊदर शकर)

ऩद सॊ० 1 2 7 8 9 10 13 14 16 20 21 23 24 25 27 28 29 33 34 35 (कर 20 ऩद)

6 याभचरयत भानस ndash गोसिाभी तरसी दास (गीता परस सॊसकयण) फार काॊड ndash दोिा सॊo 43 तक

उततय काॊड- ञयान बजकत परकयण

अभभसतावित गरॊथ - 1 चॊदियदाई औय उनका कावम ndash डॉ० विवऩन बफिायी बतरिदी

2 विधाऩतत कावम रोक ndash सॊo नगनदर नाथ दास

3 विधाऩतत ndash डॉ० लशि परसाद लसॊि

4 विधाऩतत ndash डॉ० जनादषन लभशर

5 कफीय ndash डॉ० िजायी परसाद दवििदी

6 कफीय साहितम की ऩयि ndash ऩॊo ऩयशयाभ चतिदी

7 कफीय साहितम औय साधना ndash डॉ० िासदि लसॊि

8 कफीय औय कफीय ऩॊथ ndash डॉ० कदाय नाथ दवििदी

9 ऩदमाित का कावम सौनदमष ndash डॉ० लशि सिाम ऩाठक

10 जामसी ndash डॉ० याभऩजन ततिायी

11 ऩदमाित नि भलमाॊकन ndash डॉ० याजदि लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धाया ndash डॉ-० भनोियरार गौड़

13 ऩथिीयाज यासो इततिास का कावम ndash याजभर फोया

14 कफीय की परगततशीर चतना ndash डॉ० जगदीशियपरसाद

15 सयदास ndash आचामष नॊद दराय िाजऩमी 16 सयदास ndash सॊऩादक ndash डॉ० ियिॊश रार शभाष 17 तरसी ndash डॉ० उदमबान लसॊि

18 तरसीदास ndash डॉ० िासदि लसॊि

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 10

(भारतीय कावय शासतर)

ऩाठयाॊश -

1 कावम का रकषण कावम ित कावम-परमोजन I 2 यस ndash लसदाॊत ndash यस की अिधायणा यजसनषऩजतत साधायणीकयण

3 अरॊकाय लसदाॊत ndash अरॊकाय की अिधायणा िकरोजकत का िगीकयण िकरोजकत एिॊ अलबवमॊजनािाद

4 औधचतम लसदाॊत ndash औधचतम की अिधायणा औधचतम की भितता 5 धितन लसदाॊत ndash धितन की अिधायणा धितन का िगीकयण

6 यीतत लसदाॊत ndash यीतत की अिधायणा यीतत कावम का िगीकयण

अभभसतावित गरॊथ - 1 बायतीम आरोचना शासतर ndash डॉ० याजिॊश सिाम lsquoिीयाrsquo 2 कावम शासतर की रऩयिा ndash डॉ० शमाभनॊदन शासतरी

3 कावम भ उदातत तति ndash डॉ० नगनदर

4 बायतीम कावम लसदाॊत औधचतम ndash डॉ० कषणदि झायी

5 यस लसदाॊत सिरऩ विशररण ndash डॉ० आननद परकाश दीकषकषत

6 अरॊकाय धायणा विकास औय विशररण ndash डॉ० शोबा कानत लभशर

7 अरॊकाय यीतत औय िकरोजकत ndash डॉ० सतमदि चौधयी

8 बायतीम कावम शासतर की ऩयमऩया ndash सॊo डॉ० नगनदर

9 यस परककरमा औय फोध ndash डॉ० रदर परताऩ लसॊि

10 बायतीम साहितम शासतर ndash आचामष फरदि उऩाधमाम

11 कावम-दऩषण ndash ऩॊo याभ दहिन लभशर

12 हिनदी कावम शासतर की इततिास ndash डॉ० बागीयथ लभशर

13 यस भीभाॊसा ndash डॉ० नगनदर

14 यस लसदाॊत ndash आचामष याभचॊदर शकर

15 बायतीम कावम शासतर की बलभका ndash डॉ० जजतयाभ ऩाठक

16 कावम लसदाॊत ndash डॉ० याभअिध दवििदी

17 बायतीम कावम शासतर ndash डॉ० मोगनदर परताऩ लसॊि

18 कावम क तति ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

19 यस-लसदाॊत का ऩनविषिचन ndash डॉ० डॉ० गणऩतत चॊदर गपत

20 कावम शासतर क भानदणड ndash डॉ० याभतनिास गपत

21 यस औय यस-ऩयमऩया ndash िलशषठ नायामण बतरऩाठी

22 कावम शासतर ndash डॉ० बागीयथ लभशर

23 हिनदी कावम शासतर ndash सयश चनदर गपत

24 बायतीम कावम लसदाॊत ndash सॊo नगनदर एिॊ फारी 25 सौनदमष कावम शासतरीम आमाभ ndash डॉ० अभयनाथ लसॊि

26 बायतीम कावम शासतर क नम कषकषततज ndash डॉ० याभभतत ष बतरऩाठी

27 आधतनक कावम शासतर ndash शरनदर शभाष 28 छॊद फोध औय वमाखमा ndash विवऩन बफिायी शयण दवििदी

29 अरॊकाय भॊजरा फोध औय वमाखमा - विवऩन बफिायी शयण दवििदी

ततीय ऩतर

परशन ऩतर ndash 11

(परयोजनमऱक हिनदी)

मातभारा एिॊ अनय भारा क रऩ म हिनदी समऩकष बारा याजबारा क रऩ भ हिनदी फोरचार की साभानम हिनदी भानक हिनदी औय साहिजतमक हिनदी हिनदी की सॊिधातनक जसथतत I

1 हिनदी भारा की सामाकजक शभऱयाॉ हिनदी उदष औय हिनदसतानी भौखिक औय लरखित हिनदी हिनदी बारा का उदबि औय विकाश हिनदी का भानकीकयण

2 हिनदी क परयोग ndash कषतर - बारा की परमजकत की सॊकलऩना िाताष कषतर परकाय औय िाताष शरी क आधाय ऩय हिनदी की परभि परिततमाॉ कषतर साहिजतमक हिनदी फनाभ परमोजनभरक हिॊहदकी परमोजन एिॊ उसकी उऩमोधगता I

3 परयोजनमऱक हिनदी परमख परकार

कामाषरमी हिनदी औय उसक परभि रकषण िञयातनक हिनदी औय उसक परभि रकषण विजततऩयक हिनदी ndash रोिाय कमिाय सोनाय आहद स सॊफॊधधत परमजकतमाॊ वमािसातमक हिनदी औय उसक रकषण सॊचाय भाधमभ (आकाशिाणी दयदशषन चरधचतर) की हिनदी औय उसक परभि रकषण विञयान की हिनदी औय उसक परभि रकषण I

4 भारा वयििार - सयकायी ऩतराचाय हटपऩणी तथा भसौदा ndash रिन सयकायी एिॊ वमािसातमक हिनदी साय ndash रिन हिनदी भ ऩारयबावरक शबद ndash तनभाषण की परविजततमाॊ िञयातनक शबदािरी विजततऩयक रिन I

अभभसतावित गरॊथ - 1 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० विनोद गोदय I

2 परमोगातभक औय परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० याभपरकाश I 3 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय वमििाय ndash डॉ० यघननदन परसाद शभाष

4 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० दॊगर झालट I 5 कामाषरमी कामषफोध ndash िरयफाफ फॊसर I 6 काभकाजी हिनदी ndash डॉ० कराशचनदर बाहटमा

7 हिनदी उदष औय हिनदसतानी ndash ऩदभ लसॊि शभाष

8 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय परमजकत ndash डॉ० जजतनदर ितस तनभषर ऩजबरकाशनस कफीयनगय शािदया हदलरी I

9 वमाििारयक हिनदी ndash कषण विकर

10 हिनदी का साभाजजक सॊदबष ndash डॉ० यफीनदरनाथ शरीिासति एिॊ यभानाथ सिाम कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I

11 याषरबारा औय हिनदी ndash डॉ० याजदर भोिन बटनागय क दरीम हिनदी सॊसथान आगया I

12 बारा आनदोरन ndash सठ गोविनद दास हिनदी साहितम समभरन परमाग I 13 हिनदी बारा की साभाजजक बलभका ndash डॉ० बोरानाथ ततिायी एिॊ भकर वपरमदलशषनी दकषकषण

बायत हिनदी परचाय सबा भदरास I 14 सयकायी कामाषरमो भ हिनदी का परमोग ndash गोऩीनाथ शरीिासति रोकबायती परकाशन

इरािाफाद I 15 परमोजन भरक हिनदी ndash डॉ० यिीनदरनाथ शरीिासति कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I 16 परशासतनक हिनदी तनऩणता ndash िरयफाफ फॊसर परबात परकाशन हदलरी I 17 आिदन परारऩ ndash डॉ० एसo एनo चतिद अकषय परकाशन हदलरी I

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 2: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

एम० ए० हिनदी (दवितीय िरष) ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 9

(आहदकाऱीन एिॊ भकततकाऱीन कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 ऩथिीयाज यासो ndash चॊदियदाई (सॊ० िजायी परसाद दवििदी एिॊ डॉ० नाभिय लसॊि) (किर ऩदमािती सभम)

2 विधाऩतत ऩदािरी ndash सॊ० याभिकष फनीऩयी (ऩद सॊ० 1 2 3 16 19 35 36 40 54 160 175 179 197 200 (कर 14 ऩद)

3 कफीय गरॊथािरी ndash सॊ० डॉ० शमाभसॊदय दास

1 सािी सलभयन कौ अॊग ndash 17 27 32

वियि कौ अॊग ndash 11 30 35

ञयान वियि कौ अॊग ndash 4 10

ऩयचा कौ अॊग ndash 1 11 15 25 23 41 44

तनहकभी ऩवितरता कौ अॊग ndash 2 16

धचतािणी कौ अॊग ndash 10 13 32 60

भन कौ अॊग ndash 8 17 30

सयतत भायग कौ अॊग ndash 4 7

भामा कौ अॊग - 4

2 ऩद ndash सॊ० 8 40 57 67 72 (कर 5 ऩद) 4 जामसी गरॊथािरी ndash सॊ० याभचॊदर शकर (किर नागभती विमोग िॊड) 5 भरभयगीत साय ndash सयदास (सॊ० आचामष याभचॊदर शकर)

ऩद सॊ० 1 2 7 8 9 10 13 14 16 20 21 23 24 25 27 28 29 33 34 35 (कर 20 ऩद)

6 याभचरयत भानस ndash गोसिाभी तरसी दास (गीता परस सॊसकयण) फार काॊड ndash दोिा सॊo 43 तक

उततय काॊड- ञयान बजकत परकयण

अभभसतावित गरॊथ - 1 चॊदियदाई औय उनका कावम ndash डॉ० विवऩन बफिायी बतरिदी

2 विधाऩतत कावम रोक ndash सॊo नगनदर नाथ दास

3 विधाऩतत ndash डॉ० लशि परसाद लसॊि

4 विधाऩतत ndash डॉ० जनादषन लभशर

5 कफीय ndash डॉ० िजायी परसाद दवििदी

6 कफीय साहितम की ऩयि ndash ऩॊo ऩयशयाभ चतिदी

7 कफीय साहितम औय साधना ndash डॉ० िासदि लसॊि

8 कफीय औय कफीय ऩॊथ ndash डॉ० कदाय नाथ दवििदी

9 ऩदमाित का कावम सौनदमष ndash डॉ० लशि सिाम ऩाठक

10 जामसी ndash डॉ० याभऩजन ततिायी

11 ऩदमाित नि भलमाॊकन ndash डॉ० याजदि लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धाया ndash डॉ-० भनोियरार गौड़

13 ऩथिीयाज यासो इततिास का कावम ndash याजभर फोया

14 कफीय की परगततशीर चतना ndash डॉ० जगदीशियपरसाद

15 सयदास ndash आचामष नॊद दराय िाजऩमी 16 सयदास ndash सॊऩादक ndash डॉ० ियिॊश रार शभाष 17 तरसी ndash डॉ० उदमबान लसॊि

18 तरसीदास ndash डॉ० िासदि लसॊि

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 10

(भारतीय कावय शासतर)

ऩाठयाॊश -

1 कावम का रकषण कावम ित कावम-परमोजन I 2 यस ndash लसदाॊत ndash यस की अिधायणा यजसनषऩजतत साधायणीकयण

3 अरॊकाय लसदाॊत ndash अरॊकाय की अिधायणा िकरोजकत का िगीकयण िकरोजकत एिॊ अलबवमॊजनािाद

4 औधचतम लसदाॊत ndash औधचतम की अिधायणा औधचतम की भितता 5 धितन लसदाॊत ndash धितन की अिधायणा धितन का िगीकयण

6 यीतत लसदाॊत ndash यीतत की अिधायणा यीतत कावम का िगीकयण

अभभसतावित गरॊथ - 1 बायतीम आरोचना शासतर ndash डॉ० याजिॊश सिाम lsquoिीयाrsquo 2 कावम शासतर की रऩयिा ndash डॉ० शमाभनॊदन शासतरी

3 कावम भ उदातत तति ndash डॉ० नगनदर

4 बायतीम कावम लसदाॊत औधचतम ndash डॉ० कषणदि झायी

5 यस लसदाॊत सिरऩ विशररण ndash डॉ० आननद परकाश दीकषकषत

6 अरॊकाय धायणा विकास औय विशररण ndash डॉ० शोबा कानत लभशर

7 अरॊकाय यीतत औय िकरोजकत ndash डॉ० सतमदि चौधयी

8 बायतीम कावम शासतर की ऩयमऩया ndash सॊo डॉ० नगनदर

9 यस परककरमा औय फोध ndash डॉ० रदर परताऩ लसॊि

10 बायतीम साहितम शासतर ndash आचामष फरदि उऩाधमाम

11 कावम-दऩषण ndash ऩॊo याभ दहिन लभशर

12 हिनदी कावम शासतर की इततिास ndash डॉ० बागीयथ लभशर

13 यस भीभाॊसा ndash डॉ० नगनदर

14 यस लसदाॊत ndash आचामष याभचॊदर शकर

15 बायतीम कावम शासतर की बलभका ndash डॉ० जजतयाभ ऩाठक

16 कावम लसदाॊत ndash डॉ० याभअिध दवििदी

17 बायतीम कावम शासतर ndash डॉ० मोगनदर परताऩ लसॊि

18 कावम क तति ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

19 यस-लसदाॊत का ऩनविषिचन ndash डॉ० डॉ० गणऩतत चॊदर गपत

20 कावम शासतर क भानदणड ndash डॉ० याभतनिास गपत

21 यस औय यस-ऩयमऩया ndash िलशषठ नायामण बतरऩाठी

22 कावम शासतर ndash डॉ० बागीयथ लभशर

23 हिनदी कावम शासतर ndash सयश चनदर गपत

24 बायतीम कावम लसदाॊत ndash सॊo नगनदर एिॊ फारी 25 सौनदमष कावम शासतरीम आमाभ ndash डॉ० अभयनाथ लसॊि

26 बायतीम कावम शासतर क नम कषकषततज ndash डॉ० याभभतत ष बतरऩाठी

27 आधतनक कावम शासतर ndash शरनदर शभाष 28 छॊद फोध औय वमाखमा ndash विवऩन बफिायी शयण दवििदी

29 अरॊकाय भॊजरा फोध औय वमाखमा - विवऩन बफिायी शयण दवििदी

ततीय ऩतर

परशन ऩतर ndash 11

(परयोजनमऱक हिनदी)

मातभारा एिॊ अनय भारा क रऩ म हिनदी समऩकष बारा याजबारा क रऩ भ हिनदी फोरचार की साभानम हिनदी भानक हिनदी औय साहिजतमक हिनदी हिनदी की सॊिधातनक जसथतत I

1 हिनदी भारा की सामाकजक शभऱयाॉ हिनदी उदष औय हिनदसतानी भौखिक औय लरखित हिनदी हिनदी बारा का उदबि औय विकाश हिनदी का भानकीकयण

2 हिनदी क परयोग ndash कषतर - बारा की परमजकत की सॊकलऩना िाताष कषतर परकाय औय िाताष शरी क आधाय ऩय हिनदी की परभि परिततमाॉ कषतर साहिजतमक हिनदी फनाभ परमोजनभरक हिॊहदकी परमोजन एिॊ उसकी उऩमोधगता I

3 परयोजनमऱक हिनदी परमख परकार

कामाषरमी हिनदी औय उसक परभि रकषण िञयातनक हिनदी औय उसक परभि रकषण विजततऩयक हिनदी ndash रोिाय कमिाय सोनाय आहद स सॊफॊधधत परमजकतमाॊ वमािसातमक हिनदी औय उसक रकषण सॊचाय भाधमभ (आकाशिाणी दयदशषन चरधचतर) की हिनदी औय उसक परभि रकषण विञयान की हिनदी औय उसक परभि रकषण I

4 भारा वयििार - सयकायी ऩतराचाय हटपऩणी तथा भसौदा ndash रिन सयकायी एिॊ वमािसातमक हिनदी साय ndash रिन हिनदी भ ऩारयबावरक शबद ndash तनभाषण की परविजततमाॊ िञयातनक शबदािरी विजततऩयक रिन I

अभभसतावित गरॊथ - 1 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० विनोद गोदय I

2 परमोगातभक औय परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० याभपरकाश I 3 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय वमििाय ndash डॉ० यघननदन परसाद शभाष

4 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० दॊगर झालट I 5 कामाषरमी कामषफोध ndash िरयफाफ फॊसर I 6 काभकाजी हिनदी ndash डॉ० कराशचनदर बाहटमा

7 हिनदी उदष औय हिनदसतानी ndash ऩदभ लसॊि शभाष

8 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय परमजकत ndash डॉ० जजतनदर ितस तनभषर ऩजबरकाशनस कफीयनगय शािदया हदलरी I

9 वमाििारयक हिनदी ndash कषण विकर

10 हिनदी का साभाजजक सॊदबष ndash डॉ० यफीनदरनाथ शरीिासति एिॊ यभानाथ सिाम कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I

11 याषरबारा औय हिनदी ndash डॉ० याजदर भोिन बटनागय क दरीम हिनदी सॊसथान आगया I

12 बारा आनदोरन ndash सठ गोविनद दास हिनदी साहितम समभरन परमाग I 13 हिनदी बारा की साभाजजक बलभका ndash डॉ० बोरानाथ ततिायी एिॊ भकर वपरमदलशषनी दकषकषण

बायत हिनदी परचाय सबा भदरास I 14 सयकायी कामाषरमो भ हिनदी का परमोग ndash गोऩीनाथ शरीिासति रोकबायती परकाशन

इरािाफाद I 15 परमोजन भरक हिनदी ndash डॉ० यिीनदरनाथ शरीिासति कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I 16 परशासतनक हिनदी तनऩणता ndash िरयफाफ फॊसर परबात परकाशन हदलरी I 17 आिदन परारऩ ndash डॉ० एसo एनo चतिद अकषय परकाशन हदलरी I

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 3: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

अभभसतावित गरॊथ - 1 चॊदियदाई औय उनका कावम ndash डॉ० विवऩन बफिायी बतरिदी

2 विधाऩतत कावम रोक ndash सॊo नगनदर नाथ दास

3 विधाऩतत ndash डॉ० लशि परसाद लसॊि

4 विधाऩतत ndash डॉ० जनादषन लभशर

5 कफीय ndash डॉ० िजायी परसाद दवििदी

6 कफीय साहितम की ऩयि ndash ऩॊo ऩयशयाभ चतिदी

7 कफीय साहितम औय साधना ndash डॉ० िासदि लसॊि

8 कफीय औय कफीय ऩॊथ ndash डॉ० कदाय नाथ दवििदी

9 ऩदमाित का कावम सौनदमष ndash डॉ० लशि सिाम ऩाठक

10 जामसी ndash डॉ० याभऩजन ततिायी

11 ऩदमाित नि भलमाॊकन ndash डॉ० याजदि लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धाया ndash डॉ-० भनोियरार गौड़

13 ऩथिीयाज यासो इततिास का कावम ndash याजभर फोया

14 कफीय की परगततशीर चतना ndash डॉ० जगदीशियपरसाद

15 सयदास ndash आचामष नॊद दराय िाजऩमी 16 सयदास ndash सॊऩादक ndash डॉ० ियिॊश रार शभाष 17 तरसी ndash डॉ० उदमबान लसॊि

18 तरसीदास ndash डॉ० िासदि लसॊि

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 10

(भारतीय कावय शासतर)

ऩाठयाॊश -

1 कावम का रकषण कावम ित कावम-परमोजन I 2 यस ndash लसदाॊत ndash यस की अिधायणा यजसनषऩजतत साधायणीकयण

3 अरॊकाय लसदाॊत ndash अरॊकाय की अिधायणा िकरोजकत का िगीकयण िकरोजकत एिॊ अलबवमॊजनािाद

4 औधचतम लसदाॊत ndash औधचतम की अिधायणा औधचतम की भितता 5 धितन लसदाॊत ndash धितन की अिधायणा धितन का िगीकयण

6 यीतत लसदाॊत ndash यीतत की अिधायणा यीतत कावम का िगीकयण

अभभसतावित गरॊथ - 1 बायतीम आरोचना शासतर ndash डॉ० याजिॊश सिाम lsquoिीयाrsquo 2 कावम शासतर की रऩयिा ndash डॉ० शमाभनॊदन शासतरी

3 कावम भ उदातत तति ndash डॉ० नगनदर

4 बायतीम कावम लसदाॊत औधचतम ndash डॉ० कषणदि झायी

5 यस लसदाॊत सिरऩ विशररण ndash डॉ० आननद परकाश दीकषकषत

6 अरॊकाय धायणा विकास औय विशररण ndash डॉ० शोबा कानत लभशर

7 अरॊकाय यीतत औय िकरोजकत ndash डॉ० सतमदि चौधयी

8 बायतीम कावम शासतर की ऩयमऩया ndash सॊo डॉ० नगनदर

9 यस परककरमा औय फोध ndash डॉ० रदर परताऩ लसॊि

10 बायतीम साहितम शासतर ndash आचामष फरदि उऩाधमाम

11 कावम-दऩषण ndash ऩॊo याभ दहिन लभशर

12 हिनदी कावम शासतर की इततिास ndash डॉ० बागीयथ लभशर

13 यस भीभाॊसा ndash डॉ० नगनदर

14 यस लसदाॊत ndash आचामष याभचॊदर शकर

15 बायतीम कावम शासतर की बलभका ndash डॉ० जजतयाभ ऩाठक

16 कावम लसदाॊत ndash डॉ० याभअिध दवििदी

17 बायतीम कावम शासतर ndash डॉ० मोगनदर परताऩ लसॊि

18 कावम क तति ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

19 यस-लसदाॊत का ऩनविषिचन ndash डॉ० डॉ० गणऩतत चॊदर गपत

20 कावम शासतर क भानदणड ndash डॉ० याभतनिास गपत

21 यस औय यस-ऩयमऩया ndash िलशषठ नायामण बतरऩाठी

22 कावम शासतर ndash डॉ० बागीयथ लभशर

23 हिनदी कावम शासतर ndash सयश चनदर गपत

24 बायतीम कावम लसदाॊत ndash सॊo नगनदर एिॊ फारी 25 सौनदमष कावम शासतरीम आमाभ ndash डॉ० अभयनाथ लसॊि

26 बायतीम कावम शासतर क नम कषकषततज ndash डॉ० याभभतत ष बतरऩाठी

27 आधतनक कावम शासतर ndash शरनदर शभाष 28 छॊद फोध औय वमाखमा ndash विवऩन बफिायी शयण दवििदी

29 अरॊकाय भॊजरा फोध औय वमाखमा - विवऩन बफिायी शयण दवििदी

ततीय ऩतर

परशन ऩतर ndash 11

(परयोजनमऱक हिनदी)

मातभारा एिॊ अनय भारा क रऩ म हिनदी समऩकष बारा याजबारा क रऩ भ हिनदी फोरचार की साभानम हिनदी भानक हिनदी औय साहिजतमक हिनदी हिनदी की सॊिधातनक जसथतत I

1 हिनदी भारा की सामाकजक शभऱयाॉ हिनदी उदष औय हिनदसतानी भौखिक औय लरखित हिनदी हिनदी बारा का उदबि औय विकाश हिनदी का भानकीकयण

2 हिनदी क परयोग ndash कषतर - बारा की परमजकत की सॊकलऩना िाताष कषतर परकाय औय िाताष शरी क आधाय ऩय हिनदी की परभि परिततमाॉ कषतर साहिजतमक हिनदी फनाभ परमोजनभरक हिॊहदकी परमोजन एिॊ उसकी उऩमोधगता I

3 परयोजनमऱक हिनदी परमख परकार

कामाषरमी हिनदी औय उसक परभि रकषण िञयातनक हिनदी औय उसक परभि रकषण विजततऩयक हिनदी ndash रोिाय कमिाय सोनाय आहद स सॊफॊधधत परमजकतमाॊ वमािसातमक हिनदी औय उसक रकषण सॊचाय भाधमभ (आकाशिाणी दयदशषन चरधचतर) की हिनदी औय उसक परभि रकषण विञयान की हिनदी औय उसक परभि रकषण I

4 भारा वयििार - सयकायी ऩतराचाय हटपऩणी तथा भसौदा ndash रिन सयकायी एिॊ वमािसातमक हिनदी साय ndash रिन हिनदी भ ऩारयबावरक शबद ndash तनभाषण की परविजततमाॊ िञयातनक शबदािरी विजततऩयक रिन I

अभभसतावित गरॊथ - 1 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० विनोद गोदय I

2 परमोगातभक औय परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० याभपरकाश I 3 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय वमििाय ndash डॉ० यघननदन परसाद शभाष

4 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० दॊगर झालट I 5 कामाषरमी कामषफोध ndash िरयफाफ फॊसर I 6 काभकाजी हिनदी ndash डॉ० कराशचनदर बाहटमा

7 हिनदी उदष औय हिनदसतानी ndash ऩदभ लसॊि शभाष

8 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय परमजकत ndash डॉ० जजतनदर ितस तनभषर ऩजबरकाशनस कफीयनगय शािदया हदलरी I

9 वमाििारयक हिनदी ndash कषण विकर

10 हिनदी का साभाजजक सॊदबष ndash डॉ० यफीनदरनाथ शरीिासति एिॊ यभानाथ सिाम कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I

11 याषरबारा औय हिनदी ndash डॉ० याजदर भोिन बटनागय क दरीम हिनदी सॊसथान आगया I

12 बारा आनदोरन ndash सठ गोविनद दास हिनदी साहितम समभरन परमाग I 13 हिनदी बारा की साभाजजक बलभका ndash डॉ० बोरानाथ ततिायी एिॊ भकर वपरमदलशषनी दकषकषण

बायत हिनदी परचाय सबा भदरास I 14 सयकायी कामाषरमो भ हिनदी का परमोग ndash गोऩीनाथ शरीिासति रोकबायती परकाशन

इरािाफाद I 15 परमोजन भरक हिनदी ndash डॉ० यिीनदरनाथ शरीिासति कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I 16 परशासतनक हिनदी तनऩणता ndash िरयफाफ फॊसर परबात परकाशन हदलरी I 17 आिदन परारऩ ndash डॉ० एसo एनo चतिद अकषय परकाशन हदलरी I

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 4: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 10

(भारतीय कावय शासतर)

ऩाठयाॊश -

1 कावम का रकषण कावम ित कावम-परमोजन I 2 यस ndash लसदाॊत ndash यस की अिधायणा यजसनषऩजतत साधायणीकयण

3 अरॊकाय लसदाॊत ndash अरॊकाय की अिधायणा िकरोजकत का िगीकयण िकरोजकत एिॊ अलबवमॊजनािाद

4 औधचतम लसदाॊत ndash औधचतम की अिधायणा औधचतम की भितता 5 धितन लसदाॊत ndash धितन की अिधायणा धितन का िगीकयण

6 यीतत लसदाॊत ndash यीतत की अिधायणा यीतत कावम का िगीकयण

अभभसतावित गरॊथ - 1 बायतीम आरोचना शासतर ndash डॉ० याजिॊश सिाम lsquoिीयाrsquo 2 कावम शासतर की रऩयिा ndash डॉ० शमाभनॊदन शासतरी

3 कावम भ उदातत तति ndash डॉ० नगनदर

4 बायतीम कावम लसदाॊत औधचतम ndash डॉ० कषणदि झायी

5 यस लसदाॊत सिरऩ विशररण ndash डॉ० आननद परकाश दीकषकषत

6 अरॊकाय धायणा विकास औय विशररण ndash डॉ० शोबा कानत लभशर

7 अरॊकाय यीतत औय िकरोजकत ndash डॉ० सतमदि चौधयी

8 बायतीम कावम शासतर की ऩयमऩया ndash सॊo डॉ० नगनदर

9 यस परककरमा औय फोध ndash डॉ० रदर परताऩ लसॊि

10 बायतीम साहितम शासतर ndash आचामष फरदि उऩाधमाम

11 कावम-दऩषण ndash ऩॊo याभ दहिन लभशर

12 हिनदी कावम शासतर की इततिास ndash डॉ० बागीयथ लभशर

13 यस भीभाॊसा ndash डॉ० नगनदर

14 यस लसदाॊत ndash आचामष याभचॊदर शकर

15 बायतीम कावम शासतर की बलभका ndash डॉ० जजतयाभ ऩाठक

16 कावम लसदाॊत ndash डॉ० याभअिध दवििदी

17 बायतीम कावम शासतर ndash डॉ० मोगनदर परताऩ लसॊि

18 कावम क तति ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

19 यस-लसदाॊत का ऩनविषिचन ndash डॉ० डॉ० गणऩतत चॊदर गपत

20 कावम शासतर क भानदणड ndash डॉ० याभतनिास गपत

21 यस औय यस-ऩयमऩया ndash िलशषठ नायामण बतरऩाठी

22 कावम शासतर ndash डॉ० बागीयथ लभशर

23 हिनदी कावम शासतर ndash सयश चनदर गपत

24 बायतीम कावम लसदाॊत ndash सॊo नगनदर एिॊ फारी 25 सौनदमष कावम शासतरीम आमाभ ndash डॉ० अभयनाथ लसॊि

26 बायतीम कावम शासतर क नम कषकषततज ndash डॉ० याभभतत ष बतरऩाठी

27 आधतनक कावम शासतर ndash शरनदर शभाष 28 छॊद फोध औय वमाखमा ndash विवऩन बफिायी शयण दवििदी

29 अरॊकाय भॊजरा फोध औय वमाखमा - विवऩन बफिायी शयण दवििदी

ततीय ऩतर

परशन ऩतर ndash 11

(परयोजनमऱक हिनदी)

मातभारा एिॊ अनय भारा क रऩ म हिनदी समऩकष बारा याजबारा क रऩ भ हिनदी फोरचार की साभानम हिनदी भानक हिनदी औय साहिजतमक हिनदी हिनदी की सॊिधातनक जसथतत I

1 हिनदी भारा की सामाकजक शभऱयाॉ हिनदी उदष औय हिनदसतानी भौखिक औय लरखित हिनदी हिनदी बारा का उदबि औय विकाश हिनदी का भानकीकयण

2 हिनदी क परयोग ndash कषतर - बारा की परमजकत की सॊकलऩना िाताष कषतर परकाय औय िाताष शरी क आधाय ऩय हिनदी की परभि परिततमाॉ कषतर साहिजतमक हिनदी फनाभ परमोजनभरक हिॊहदकी परमोजन एिॊ उसकी उऩमोधगता I

3 परयोजनमऱक हिनदी परमख परकार

कामाषरमी हिनदी औय उसक परभि रकषण िञयातनक हिनदी औय उसक परभि रकषण विजततऩयक हिनदी ndash रोिाय कमिाय सोनाय आहद स सॊफॊधधत परमजकतमाॊ वमािसातमक हिनदी औय उसक रकषण सॊचाय भाधमभ (आकाशिाणी दयदशषन चरधचतर) की हिनदी औय उसक परभि रकषण विञयान की हिनदी औय उसक परभि रकषण I

4 भारा वयििार - सयकायी ऩतराचाय हटपऩणी तथा भसौदा ndash रिन सयकायी एिॊ वमािसातमक हिनदी साय ndash रिन हिनदी भ ऩारयबावरक शबद ndash तनभाषण की परविजततमाॊ िञयातनक शबदािरी विजततऩयक रिन I

अभभसतावित गरॊथ - 1 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० विनोद गोदय I

2 परमोगातभक औय परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० याभपरकाश I 3 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय वमििाय ndash डॉ० यघननदन परसाद शभाष

4 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० दॊगर झालट I 5 कामाषरमी कामषफोध ndash िरयफाफ फॊसर I 6 काभकाजी हिनदी ndash डॉ० कराशचनदर बाहटमा

7 हिनदी उदष औय हिनदसतानी ndash ऩदभ लसॊि शभाष

8 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय परमजकत ndash डॉ० जजतनदर ितस तनभषर ऩजबरकाशनस कफीयनगय शािदया हदलरी I

9 वमाििारयक हिनदी ndash कषण विकर

10 हिनदी का साभाजजक सॊदबष ndash डॉ० यफीनदरनाथ शरीिासति एिॊ यभानाथ सिाम कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I

11 याषरबारा औय हिनदी ndash डॉ० याजदर भोिन बटनागय क दरीम हिनदी सॊसथान आगया I

12 बारा आनदोरन ndash सठ गोविनद दास हिनदी साहितम समभरन परमाग I 13 हिनदी बारा की साभाजजक बलभका ndash डॉ० बोरानाथ ततिायी एिॊ भकर वपरमदलशषनी दकषकषण

बायत हिनदी परचाय सबा भदरास I 14 सयकायी कामाषरमो भ हिनदी का परमोग ndash गोऩीनाथ शरीिासति रोकबायती परकाशन

इरािाफाद I 15 परमोजन भरक हिनदी ndash डॉ० यिीनदरनाथ शरीिासति कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I 16 परशासतनक हिनदी तनऩणता ndash िरयफाफ फॊसर परबात परकाशन हदलरी I 17 आिदन परारऩ ndash डॉ० एसo एनo चतिद अकषय परकाशन हदलरी I

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 5: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

15 बायतीम कावम शासतर की बलभका ndash डॉ० जजतयाभ ऩाठक

16 कावम लसदाॊत ndash डॉ० याभअिध दवििदी

17 बायतीम कावम शासतर ndash डॉ० मोगनदर परताऩ लसॊि

18 कावम क तति ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

19 यस-लसदाॊत का ऩनविषिचन ndash डॉ० डॉ० गणऩतत चॊदर गपत

20 कावम शासतर क भानदणड ndash डॉ० याभतनिास गपत

21 यस औय यस-ऩयमऩया ndash िलशषठ नायामण बतरऩाठी

22 कावम शासतर ndash डॉ० बागीयथ लभशर

23 हिनदी कावम शासतर ndash सयश चनदर गपत

24 बायतीम कावम लसदाॊत ndash सॊo नगनदर एिॊ फारी 25 सौनदमष कावम शासतरीम आमाभ ndash डॉ० अभयनाथ लसॊि

26 बायतीम कावम शासतर क नम कषकषततज ndash डॉ० याभभतत ष बतरऩाठी

27 आधतनक कावम शासतर ndash शरनदर शभाष 28 छॊद फोध औय वमाखमा ndash विवऩन बफिायी शयण दवििदी

29 अरॊकाय भॊजरा फोध औय वमाखमा - विवऩन बफिायी शयण दवििदी

ततीय ऩतर

परशन ऩतर ndash 11

(परयोजनमऱक हिनदी)

मातभारा एिॊ अनय भारा क रऩ म हिनदी समऩकष बारा याजबारा क रऩ भ हिनदी फोरचार की साभानम हिनदी भानक हिनदी औय साहिजतमक हिनदी हिनदी की सॊिधातनक जसथतत I

1 हिनदी भारा की सामाकजक शभऱयाॉ हिनदी उदष औय हिनदसतानी भौखिक औय लरखित हिनदी हिनदी बारा का उदबि औय विकाश हिनदी का भानकीकयण

2 हिनदी क परयोग ndash कषतर - बारा की परमजकत की सॊकलऩना िाताष कषतर परकाय औय िाताष शरी क आधाय ऩय हिनदी की परभि परिततमाॉ कषतर साहिजतमक हिनदी फनाभ परमोजनभरक हिॊहदकी परमोजन एिॊ उसकी उऩमोधगता I

3 परयोजनमऱक हिनदी परमख परकार

कामाषरमी हिनदी औय उसक परभि रकषण िञयातनक हिनदी औय उसक परभि रकषण विजततऩयक हिनदी ndash रोिाय कमिाय सोनाय आहद स सॊफॊधधत परमजकतमाॊ वमािसातमक हिनदी औय उसक रकषण सॊचाय भाधमभ (आकाशिाणी दयदशषन चरधचतर) की हिनदी औय उसक परभि रकषण विञयान की हिनदी औय उसक परभि रकषण I

4 भारा वयििार - सयकायी ऩतराचाय हटपऩणी तथा भसौदा ndash रिन सयकायी एिॊ वमािसातमक हिनदी साय ndash रिन हिनदी भ ऩारयबावरक शबद ndash तनभाषण की परविजततमाॊ िञयातनक शबदािरी विजततऩयक रिन I

अभभसतावित गरॊथ - 1 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० विनोद गोदय I

2 परमोगातभक औय परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० याभपरकाश I 3 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय वमििाय ndash डॉ० यघननदन परसाद शभाष

4 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० दॊगर झालट I 5 कामाषरमी कामषफोध ndash िरयफाफ फॊसर I 6 काभकाजी हिनदी ndash डॉ० कराशचनदर बाहटमा

7 हिनदी उदष औय हिनदसतानी ndash ऩदभ लसॊि शभाष

8 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय परमजकत ndash डॉ० जजतनदर ितस तनभषर ऩजबरकाशनस कफीयनगय शािदया हदलरी I

9 वमाििारयक हिनदी ndash कषण विकर

10 हिनदी का साभाजजक सॊदबष ndash डॉ० यफीनदरनाथ शरीिासति एिॊ यभानाथ सिाम कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I

11 याषरबारा औय हिनदी ndash डॉ० याजदर भोिन बटनागय क दरीम हिनदी सॊसथान आगया I

12 बारा आनदोरन ndash सठ गोविनद दास हिनदी साहितम समभरन परमाग I 13 हिनदी बारा की साभाजजक बलभका ndash डॉ० बोरानाथ ततिायी एिॊ भकर वपरमदलशषनी दकषकषण

बायत हिनदी परचाय सबा भदरास I 14 सयकायी कामाषरमो भ हिनदी का परमोग ndash गोऩीनाथ शरीिासति रोकबायती परकाशन

इरािाफाद I 15 परमोजन भरक हिनदी ndash डॉ० यिीनदरनाथ शरीिासति कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I 16 परशासतनक हिनदी तनऩणता ndash िरयफाफ फॊसर परबात परकाशन हदलरी I 17 आिदन परारऩ ndash डॉ० एसo एनo चतिद अकषय परकाशन हदलरी I

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 6: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

ततीय ऩतर

परशन ऩतर ndash 11

(परयोजनमऱक हिनदी)

मातभारा एिॊ अनय भारा क रऩ म हिनदी समऩकष बारा याजबारा क रऩ भ हिनदी फोरचार की साभानम हिनदी भानक हिनदी औय साहिजतमक हिनदी हिनदी की सॊिधातनक जसथतत I

1 हिनदी भारा की सामाकजक शभऱयाॉ हिनदी उदष औय हिनदसतानी भौखिक औय लरखित हिनदी हिनदी बारा का उदबि औय विकाश हिनदी का भानकीकयण

2 हिनदी क परयोग ndash कषतर - बारा की परमजकत की सॊकलऩना िाताष कषतर परकाय औय िाताष शरी क आधाय ऩय हिनदी की परभि परिततमाॉ कषतर साहिजतमक हिनदी फनाभ परमोजनभरक हिॊहदकी परमोजन एिॊ उसकी उऩमोधगता I

3 परयोजनमऱक हिनदी परमख परकार

कामाषरमी हिनदी औय उसक परभि रकषण िञयातनक हिनदी औय उसक परभि रकषण विजततऩयक हिनदी ndash रोिाय कमिाय सोनाय आहद स सॊफॊधधत परमजकतमाॊ वमािसातमक हिनदी औय उसक रकषण सॊचाय भाधमभ (आकाशिाणी दयदशषन चरधचतर) की हिनदी औय उसक परभि रकषण विञयान की हिनदी औय उसक परभि रकषण I

4 भारा वयििार - सयकायी ऩतराचाय हटपऩणी तथा भसौदा ndash रिन सयकायी एिॊ वमािसातमक हिनदी साय ndash रिन हिनदी भ ऩारयबावरक शबद ndash तनभाषण की परविजततमाॊ िञयातनक शबदािरी विजततऩयक रिन I

अभभसतावित गरॊथ - 1 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० विनोद गोदय I

2 परमोगातभक औय परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० याभपरकाश I 3 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय वमििाय ndash डॉ० यघननदन परसाद शभाष

4 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० दॊगर झालट I 5 कामाषरमी कामषफोध ndash िरयफाफ फॊसर I 6 काभकाजी हिनदी ndash डॉ० कराशचनदर बाहटमा

7 हिनदी उदष औय हिनदसतानी ndash ऩदभ लसॊि शभाष

8 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय परमजकत ndash डॉ० जजतनदर ितस तनभषर ऩजबरकाशनस कफीयनगय शािदया हदलरी I

9 वमाििारयक हिनदी ndash कषण विकर

10 हिनदी का साभाजजक सॊदबष ndash डॉ० यफीनदरनाथ शरीिासति एिॊ यभानाथ सिाम कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I

11 याषरबारा औय हिनदी ndash डॉ० याजदर भोिन बटनागय क दरीम हिनदी सॊसथान आगया I

12 बारा आनदोरन ndash सठ गोविनद दास हिनदी साहितम समभरन परमाग I 13 हिनदी बारा की साभाजजक बलभका ndash डॉ० बोरानाथ ततिायी एिॊ भकर वपरमदलशषनी दकषकषण

बायत हिनदी परचाय सबा भदरास I 14 सयकायी कामाषरमो भ हिनदी का परमोग ndash गोऩीनाथ शरीिासति रोकबायती परकाशन

इरािाफाद I 15 परमोजन भरक हिनदी ndash डॉ० यिीनदरनाथ शरीिासति कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I 16 परशासतनक हिनदी तनऩणता ndash िरयफाफ फॊसर परबात परकाशन हदलरी I 17 आिदन परारऩ ndash डॉ० एसo एनo चतिद अकषय परकाशन हदलरी I

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 7: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

2 परमोगातभक औय परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० याभपरकाश I 3 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय वमििाय ndash डॉ० यघननदन परसाद शभाष

4 परमोजनभरक हिनदी ndash डॉ० दॊगर झालट I 5 कामाषरमी कामषफोध ndash िरयफाफ फॊसर I 6 काभकाजी हिनदी ndash डॉ० कराशचनदर बाहटमा

7 हिनदी उदष औय हिनदसतानी ndash ऩदभ लसॊि शभाष

8 परमोजनभरक हिनदी लसदाॊत औय परमजकत ndash डॉ० जजतनदर ितस तनभषर ऩजबरकाशनस कफीयनगय शािदया हदलरी I

9 वमाििारयक हिनदी ndash कषण विकर

10 हिनदी का साभाजजक सॊदबष ndash डॉ० यफीनदरनाथ शरीिासति एिॊ यभानाथ सिाम कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I

11 याषरबारा औय हिनदी ndash डॉ० याजदर भोिन बटनागय क दरीम हिनदी सॊसथान आगया I

12 बारा आनदोरन ndash सठ गोविनद दास हिनदी साहितम समभरन परमाग I 13 हिनदी बारा की साभाजजक बलभका ndash डॉ० बोरानाथ ततिायी एिॊ भकर वपरमदलशषनी दकषकषण

बायत हिनदी परचाय सबा भदरास I 14 सयकायी कामाषरमो भ हिनदी का परमोग ndash गोऩीनाथ शरीिासति रोकबायती परकाशन

इरािाफाद I 15 परमोजन भरक हिनदी ndash डॉ० यिीनदरनाथ शरीिासति कनदरीम हिनदी सॊसथान आगया I 16 परशासतनक हिनदी तनऩणता ndash िरयफाफ फॊसर परबात परकाशन हदलरी I 17 आिदन परारऩ ndash डॉ० एसo एनo चतिद अकषय परकाशन हदलरी I

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 8: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

ततीय सतर

परशन ऩतर ndash 12

(आधननक भारतीय साहितय)

ऩाठय ऩसतक ndash

1 सॊसकाय = मo आयo अनॊतभतत ष

2 अककयभाशी ndash शयण कभाय लरॊफार

3 घासीयाभ कोतिार (भयाठी नाटक) ndash विजम तदरकय

4 फदरत यॊग ndash सधचतरा बटटाचामष (फॊगरा उऩनमास)

5 िराष की सफि (उड़ड़मा कावम) ndash सीतायाभ भिाऩातर आयॊलबक (5 कविताएॉ)

उऩमषकत सबी भर स हिनदी भ अनहदत कततमाॉ िी ऩाठमकरभ भ तनधाषरयत ि I इनस वमाखमा निी ऩछी जाएगीI I इस परशन ऩतर भ बायतीम साहितम औय हिनदीतय साहितम का ऩरयचमातभक अधममन अऩकषकषत ि I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बायतीम साहितम क इततिास की सभसमाएॉ ० डॉ० याभविरास शभाष

2 बायतीम साहितम शासतर ndash गणश तरममफक दशऩानड

3 बायतीम सॊसकतत ndash लशिदतत ञयानी

4 साहितम का सभाजशासतरीम धचनतन ndash सॊऩाo डॉ० तनभषर जन

5 सॊसकतत क चाय अधमाम ndash हदनकय

6 आधतनक बायतीम धचनतन ndash िीo एसo-नयिण

7 फॊगरा औय उनका साहितम ndash िॊस कभाय ततिायी

8 फॊगरा साहितम का इततिास ndash भनभथनाथ गपत

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 9: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

9 हिनदी फॊगरा अलबधान- गोऩारचॊद िदाॊत शासतरी

10 बायतीम साहितम विविध ऩरयदशम ndash डॉ० विजम याघि यडडी

11 बायतीम साहितम - - बोरा शॊकय वमास

12 बायतीम बाराओ क साहितम का सॊकषकषपत इततिास ndash ककनदरीम हिनदी तनदशारम

13 बायतीम कविता भ याषरीम चतना ndash कनदरीम हिनदी तनदशारम

14 बायतीम साहितम की बलभका ndash याभविरास शभाष

15 पराचीन बायतीम साहितम भीभाॊस ndash अशोक करकय

16 बायतीम साहितम भ याभकथा ndash सॊऩादक ndash कभाय विभर

17 बायतीम बाराएॉ औय याषरीम अजसभता ndash सॊo भकॊ द दवििदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 10: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 13

(रीनत कावय)

ऩाठय ऩसतक -

1 याभचजनदरका ndash कशिदास

कशि कौभदी ndash सॊo ndash रारा बगिान दीन (11 िाॉ परकाश-छॊद सॊo 1 स 15 औय 12 िाॉ परकाश छॊद सॊo 1 स 15)

2 बफिायी - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I दोिा सॊo - 1 स 30 40 स 50 107 119 270 274

395 612 659 694 708 711 (कर सॊo 50)

3 धनानॊद कवितत (दवितीम शतक) - सॊo आचामष विशिनाथ परसाद लभशर I 1 स 17 19 20 21 (कर 20 छॊद)

4 उदिशतक - यतनाकय ndash परायॊब स 20 (कर 20 छॊद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 कशि की कावम चतना ndash डॉo विजमऩार लसॊि

2 कशि की कावम करा ndash डॉo शॊकय फसॊत भदगर

3 कशि औय उनका साहितम ndash डॉo विजमऩार लसॊि

4 कशि का आचामषति ndash डॉo विजमऩार लसॊि

5 दि औय बफिायी ndash ऩॊo कषण बफिायी लभशर

6 बफिायी का नमा भलमाॊकन ndash डॉo फचचन लसॊि

7 बफिायी विबतत ndash डॉo याभकभाय लभशर

8 बफिायी की िाजविबती ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

9 बफिायी - आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 11: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

10 बफिायी िबि ndash डॉo विजमऩार लसॊि

11 यीतत साहितम ndash डॉo फचचन लसॊि

12 भधमकारीन सिचछॊद कावम धया ndash डॉo भनोियरार गौड़

13 यीतत साहितम ndash डॉo बागीयथ लभशर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 12: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 14

(ऩाशचातय साहितय-भसदाॊत)

ऩाठयाॊश -

1 परटो ndash कावम लसदाॊत ndash कावम ऩय आयोऩ I 2 अयसत ndash अनकयण लसदाॊत तरासदी लसदाॊत I 3 रौजाइनस - उदातत की अिधायणा I 4 िडषसिथष ndash कावम बारा का लसदाॊत I 5 कॉररयज ndash कलऩना औय पनटसी I 6 करोच ndash अलबवमॊजनािाद I 7 भथम अनषलड ndash आरोचना का सिरऩ औय उसक परकामष I 8 इलरमट ndash ऩयमऩया औय िमजकतकता-तनिमजकतता का लसदाॊत I 9 रयचडषस ndash भलम तथा समपररण लसदाॊत I 10 सॊयचनािाद वििॊडनिाद उततय आधतनकतािाद शरी विञयान

अभभसतावित गरॊथ-

1 ऩाशचातम साहितमारोचन क लसदाॊत ndash डॉo रीराधय गपत

2 ऩाशचातम सभीकषा दशषन ndash डॉo जगदीश चनदर जन

3 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉ० शाजनत सिरऩ गपत

4 अयसत का कावमशासतर ndash डॉo नगनदर

5 कावम भ अलबवमॊजनािाद ndash डॉo रकषभी नायामण सधाॊश

6 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash परधान सॊo डॉo नगनदर

7 ऩाशचातम कावम शासतर लसदाॊत औय िाद ndash डॉo बागीयथ लभशर

8 ऩाशचातम कावम शासतर ndash डॉo विजम ऩार लसॊि

9 ऩाशचातम कावम शासतर क लसदाॊत ndash डॉo भधथरी परसाद बयदिाज

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 13: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

10 िडषसिथष औय कोराषरयज सभीकषा ndash लसदात ndash डॉo विकरभाहदतम याम

11 आरोचक भथम अनाषलड ndash डॉo याभ सिक लसॊि

12 टीo एस इलरमट क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo लशिभतत ष ऩाणडम

13 डॉo सभअर जानसन सभीकषा औय लसदधनत ndash डॉo याभचॊदर परसाद

14 ऩाशचातम सभीकषा की रऩ यिा ndash डॉo परताऩ नायामण टॊडन

15 ऩाशचातम कावमशासतर ndash आचामष दिनदरनाथ शभाष

16 ऩजशचभी आरोचना ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

17 रयचडषस क आरोचना लसदाॊत ndash डॉo फभशॊबदतत झा

18 ऩाशचातम कावमशासतर की बलभका ndash डॉo जजतयाभ ऩाठक

19 ऩाशचातम सभीकषा लसदाॊत औय िाद ndash सतमदि लभशर

20 वमाििारयक सभीकषा लसदाॊत औय वितनमोग ndash डॉ० ऩणषभासी याम

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 14: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 15

हिनदी समीकषा

ऩाठयाॊश -

आचामष यामचॊदरशकर डॉo िजायी परसाद दवििदी आचामष नॊददराय िाजऩमी डॉo रकषभीनायामण सधाॊश डॉo याभविरास शभाष आचामष नलरन विरोचन शभाष डॉo नाभिय लसॊि की आरोचना का ऩरयशीरन छामािादी कविमाॉ की सभीकषा अञयम भजकतफोध क साहितम ndash धचॊतन का अधममन

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम शासतर क तति ndash डॉo अिधशिय lsquoअरणrsquo I 2 हिनदी सभीकषा सीभाएॉ औय सॊबािनाएॉ ndash डॉo याभविनोद लसॊि I

3 हिनदी सभीकषा ndash डॉo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 हिनदी आरोचना क फीज शबद ndash डॉo फचचन लसॊि I 5 बायतीम सभीकषा ndash डॉo नगनदर I 6 बायतीम सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo समष नयामण दवििदी I 7 सभीकषा लसदाॊत ndash डॉo याभ परकाश I 8 साहितमारोचन ndash डॉo फरिीय कॊ दया I 9 साहितम औय सभीकषा ndash फाफ गराफ याम I 10 साहितम सभीकषा औय भाकसषिाद ndash डॉo कॉ ियऩार लसॊि I 11 भाकसषिादी साहितम धचॊतन ndash इततिास तथा लसदाॊत ndash डॉo लशि कभाय लभशरा

12 हिनदी आरोचना का विकास ndash डॉo ननदककशोय निर I 13 हिनदी आरोचना क आधाय सतमब ndash डॉo सयश चनदर गपत I 14 सभकारीन हिनदी आरोचक औय आरोचना ndash डॉo याभयकषा लभशर I 15 आरोचक औय आरोचना ndash डॉo फचचन लसॊि I 16 आचामष याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash याभ विरास शभाष I 17 आधतनक हिनदी आरोचना सॊदबष एिॊ दजषट ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 15: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

18 आरोचना की नई तराश ndash डॉo याघि परसाद I 19 परगततशीर आरोचना ndash यिीनदरनाथ शरीिासति I 20 नई सभीकषा नए सॊदबष ndash डॉo नगनदर I 21 हिनदी आरोचना औय आचामष शकर की कावम दजषट ndash डॉo नगनदर I

22 शकरोततय हिनदी सभीकषा ndash सॊo ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 23 हिनदी आरोचना फीसिीॊ शताबदी ndash डॉo तनभषरा जन I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 16: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

धयातवय ndash इस परशन ऩतर स तनमनलरखित विरमो भ स ककसी एक का चमन विबागाधमकष की अनभतत स िोगा I क साहितयकार विशर

जामसी सय तरसी परभचॊद परसाद तनयारा आचामष याभचनदर शकर आचामष िजायी परसाद दवििदी हदनकय अञयम भजकतफोध नागाजषन मशऩार जननदर अभतरार नागय

ख साहितय परिनत विशर ndash

सॊत कावम आधतनक हिनदी साहितम 1919 ndash 1947 सिातॊतरमोततय हिनदी साहितम भगध परकषतर का साहितम I

ग भाराऩरक एिॊ विविध ndash

हिनदी बारा लशकषण अनिाद करभ फोरी विञयान एिॊ सिकषण ऩददतत हिनदी ऩतरकारयता हिनदी नाटक औय यॊगभॊच रोक साहितम ऩाठारोचन कोश विञयान दशमशरवम भाधमभ जनऩदीम बारा औय साहितम ndash भगिी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 17: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन)

ऩाठयाॊश-

1 ऩदमाित ndash (भानसयोदक िॊड लसॊिर दिीऩ िॊड) 2 अियािट ndash (समऩणष) 3 आियी कराभ - (समऩणष) 4 सपी कावमधाया का विकास ndash (किर आरोचनातभक परशन)

अभभसतावित गरॊथ - 1 सपीभत साधना औय सहितम ndash डॉo याभऩजन ततिायी

2 तसविप अथिा सपी भत ndash ऩॊo चनदरफरी ऩाणडम

3 हिनदी सपी कवि औय कावम ndash डॉo सयरा शकर

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 18: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

सर

ऩाठयाॊश -

1 सरसागर (सटीक) ndash सॊo ndash डॉo धीयनदर िभाष साहितम बिन पराo लरo इरािाफाद

क विनम क ऩद ndash 1 2 7 16 18 19 23 24 25 27 32 35 37 49 42

ि गोकर रीरा ऩद - 5 6 10 18 26

ग िनदािन रीरा ऩद ndash 8 13 14 38 42 47 86 91 106 121 136 145

घ भथया गभन ऩद ndash 10 37 43 58 59 61 62 63 64 68 75 76 78 80 82

ड उदि सॊदश ऩद ndash 41 42 44 45 48 49 55 62 65 69 72 76 90 95 101 102 103 109 120 125

2 साहितय ऱिरी ndash सॊo डॉo भनभोिन गौतभ ndash यीगर फक ड़डऩो हदलरी परायॊब क 20 ऩद

अभभसतावित गरॊथ -

1 सयदास ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 सय-साहितम-दऩषण ndash शरी जगननाथ याम शभाष

3 सयदास ndash आचामष याभचनदर शकर

4 बायतीम साधना औय सय साहितम ndash डॉo भॊशीयाभ शभाष

5 अषटछाऩ औय िलरब समपरदाम ndash डॉo दीन दमार गपत

6 हिनदी क कषण बजकत कावम भ भधय बाि की उऩासना ndash डॉo ऩणषभासी याम

7 सय की कावम चतना सॊऩादक ndash डॉo यतनाकय ऩाणडम

8 सय साहितम का छॊद शासतरीम अधममन ndash डॉo गौयी शॊकय लभशर

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 19: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

9 सय साहितम भ ऩजषटभागी सिा बािना ndash डॉo धभषनायामण ओझा

10 कट कावम का विकास ndash डॉo याभधन शभाष

11 बजकत आॊदोरन औय सयदास का कावम ndash भनजय ऩाणडम

12 सयदास सॊऩादक ndash डॉo ियिॊश रार शभाष

13 सय साहितम भ रोक सॊसकतत -आधा परसाद बतरऩाठी

14 सय की भौलरकता ndash डॉo िद परकाश शासतरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 20: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo तऱसीदास

ऩाठयाॊश -

1 याभचरयतभानस ndash अमोधमा काॊड

2 कवितािरी ndash सनदय काॊड (ऩद सॊo 3 स 10) 3 विनम ऩबतरका ndash ऩद सॊo- 1 3 4 5 17 30 36 41 45 72 73 76

78 85 88 89 90 94 97 100 101 102 103 104 कर 25 ऩद)

अभभसतावित गरॊथ -

1 तरसीदास ndash आचामष याभचॊदर शकर

2 गोसाई तरसीदास ndash आचामष विशिनाथ परसाद लभशर

3 गोसिाभी तरसीदास ndash फाफ लशिनॊदन सिाम

4 तरसीदास ndash डॉo भाता परसाद गपत

5 तरसी गरॊथािरी ndash सॊo सीतायाभ चतिदी

6 तरसी ऩिष याभ साहितम ndash डॉo अभयऩार लसॊि

7 तरसीदासोततय हिनदी याभकावम ndash डॉo याभरिण ऩाणडम

8 भानस दशषन ndash डॉo शरी कषणरार

9 भानस वऩमर ndash अॊजनी ननदन शयण

10 याभकथा ndash पादय कालभर फलक

11 याभकथा क ऩातर ndash डॉo बo िo याजयकय

12 तरसीदास औय उनका मग ndash याजऩतत दीकषकषत

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 21: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

13 तरसी कावम भीभाॊसा ndash उदमबान लसॊि

14 तरसी बरण ndash डॉo ऩणषभासी याम

15 बायतीम बजकत दशषन भ कऩा तति ndash डॉo याजदि शभाष

16 हिनदी हनभतकावम का उदबि औय विकास ndash डॉo दिदतत याम

17 दि दषटिा त दासोिभ - डॉo दिदतत याम

18 तरसीदास की बारा ndash डॉo दिकीनॊदन शरीिासति

19 याभचरयत भानस भ अरॊकाय मोजना ndash डॉo िचनदि कभाय

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 22: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo परमचॊद

ऩाठयाॊश - उऩनमास ndash 1 सिासदन 2- परभाशरभ 3 ndash यॊगबलभ 4 ndash कभषबलभ

नाटक ndash कफषरा I आरोचना ndash साहितम का उददशम I भानसयोिय ndash कपन ऩस की यात शतयॊज क खिराडी नशा सिासय गिॉ सदगतत

भनोिजतत ठाकय का कआॉ याभरीरा ऩॊचऩयभशिय ईदगाि राटयी दध का दाभ दो फरो की कथा

अभभसतावित गरॊथ-

1 परभचॊद घय भ ndash लशियानी दिी I

2 परभचॊद एक वििचन ndash इॊदरनाथ भदान I

3 परभचॊद औय उनका मग ndash याभविरास शभाष I

4 परभचॊद करभ का लसऩािी ndash अभतयाम I

5 परभचॊद ndash भदनगोऩार I

6 परभचॊद जीिन करा एिॊ कततति ndash िॊसयाज यिफय I

7 परभचॊद साहिजतमक वििचन ndash नॊददराय िाजऩमी I

8 कथाकाय परभचॊद ndash भनभथनाथ गपत I

9 परभचॊद एक अधममन ndash याजशिय गर I

10 परभचॊद की उऩनमास करा ndash जनादषन परसाद याम I

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 23: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

11 परभचॊद एक बायतीम ककसान ndash याभिकष I

12 परभचॊद ndash गॊगा परसाद विभर I

13 परभचॊद क साहितम लसदाॊत ndash नयनदर कोिरी I

14 परभचॊद ndash एक करा वमजकतति ndash जननदर

15 परभचॊद सभतत ndash सॊo अभतयाम I

16 परभचॊद धचॊतन औय करा ndash सॊ० इॊदरनाथ भदान I

17 परभचॊद औय गोकी ndash शरो भध परगतत परकाशन भासको I

18 हिनदी उऩनमास विशरत परभचॊद ndash नलरन विरोचन शभाष

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 24: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

जयशॊकर परसाद

ऩाठमाॊश - 1 आॉस (सॊऩणष) 2 रिय ndash (पररम की छामा अशोक की धचॊता ऩशोरा की परततधितन शयलसॊि का शसतर-

सभऩषण) 3 अजातसतर

4 जनभजम का नागमञय

5 काभना

6 धरिसिालभनी

7 कॊ कार

8 तततरी 9 किानी लबिारयन परततधितन चड़ीिारी दिदासी बफसाती आॉधी भधआ फडी नीया

बरतबॊग गॊडा वियाभधचिन सरीभ सलिती दियथ

10 कावम करा तथा अनम तनफॊध

अभभसतावित गरॊथ -

1 जमशॊकय परसाद ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

2 नमा साहितम नम परशन आचामष ननददराय िाजऩमी भकलभरन नई हदलरी

3 जमशॊकय परसाद िसत औय करा ndash डॉo याभशिय िणडरिार

4 परसाद औय उनका साहितम ndash विनोद शॊकय वमास

5 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय बायती बॊडाय इरािाफाद

6 परसाद क नाटको का शासतरीम अधममन ndash डॉo जगननाथ परसाद शभाष

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 25: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

7 परसाद का जीिन औय साहितम ndash डॉo याभयतन बटनागय

8 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

9 परसाद का गदद साहितम ndash डॉo याजभखण शभाष

10 परसाद दिाॊत नाटक ndash याभकषण शकर शरीभि

11 नाटक क यॊगभॊचीम परततभान ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी जगतयाभ एॊड सॊस हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 26: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo ननराऱा

ऩाठयाॊश - कावय ndash 1-अनालभका 2-गीततका 3- तरसीदास 4-नए ऩतत I कथासाहितय ndash 1 ndash बफलरसय फकरयिा 2- कलरी बाट 3- चतयी चभाय 4-दिी

ननबॊध ndash परफॊध ndash परततभा

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 तनयारा की साहितम साधना-बाग ndash 1 2 3 - डॉo याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

2 तनयारा एक आतभिनता आसथा ndash दधनाथ लसॊि रोकबायती परकाशन इरािाफाद

3 कराॊततकायी कवि तनयारा ndash डॉo फचचन लसॊि

4 तनयारा क ऩतर ndash जानकी िलरब शासतरी

5 भिाकवि तनयारा ndash आचामष ननददराय िाजऩमी

6 तनयारा ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति साहितम अकादभी नई हदलरी

7 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

8 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदरनाथ याम याधाकषण परकाशन हदलरी

9 बायतीम निोतथान औय तनयारा ndash डॉo भिनदरनाथ याम सॊजम फक सनटय िायाणसी

10 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 27: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

रामचनर शतऱ

ऩाठय गरॊथ -

1 धचॊताभखण बाग ndash 1 नागयी परचारयणी सबा काशी

2 धचॊताभखण बाग ndash 2 नागयी परचारयणी सबा काशी

3 धचॊताभखण बाग ndash 3 सॊo डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

4 यस भीभाॊसा ndash सॊo विशिनाथ परसाद लभशर नागयी परचारयणी सबा काशी

सचना ndash आचामष याभचनदर शकर की इततिास दजषट ऩय बी परशन ऩचा जामगा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 याभचनदर शकर औय हिनदी आरोचना ndash डॉo याभ विरास शभाष

2 रोक जागयण औय याभचनदर शकर ndash डॉo याभ विरास शभाष

3 आचामष याभचनदर शकर ndash डॉo याभचनदर ततिायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 28: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

आचायष िजारीपरसाद दवििदी ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash फाणबटट की आतभकथा चारचनदर रि ऩननषिा अनाभदास का ऩोथा भघदत एक ऩयाणी किानी

ननबॊध ndash अशोक क पर कटज

समीकषा ndash कफीय सय साहितम

इनतिास ndash हिनदी साहितम की बलभका हिनदी साहितम का आहदकार

अभभसतावित गरॊथ -

1 शाजनत तनकतन स लशिालरक ndash सॊo डॉo लशिपरसाद लसॊि I 2 दसयी ऩयमऩया की िोज ndash डॉo नाभिय लसॊि I 3 िजायी परसाद दवििदी ndash सॊo विशिनाथ बतरऩाठी I 4 भधमकारीन हिनदी साहितम औय िजायी परसाद दवििदी ndash डॉo सनीर कभाय विशार

ऩजबरकशन ऩटना 5 आचामष िजायी परसाद दवििदी का इततिास ndash दशषन-डॉo अखिरश कभाय जानकी परकाशन

ऩटना

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 29: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo हदनकर

ऩाठय गरॊथ -

कावय ndash

1 नीर कसभ 2 सीऩी औय शॊि 3 चकरिार

गदद साहितय ndash

1 लभटटी की ओय 2 सॊसकतत क चाय अधमाम 3 कावम की बलभका 4 ऩॊत परसाद औय भधथरीशयण 5 शद कविता की िोज

अभभसतावित गरॊथ -

1 मग चायण हदनकय ndash डॉo सावितरी लसनिा

2 हदनकयनाभा बाग 1 स 5 ndash सॊo डॉo हदिाकय

3 हदनकय आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo िचनदि कभाय

4 अऩन सभम का समष हदनकय ndash डॉo भनभथ नाथ गपत

5 हदनकय सजषट औय दजषट ndash सॊo डॉo गोऩार कषण कौर

6 हदनकय एक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo विजनदर नायामण लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 30: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo अजञय

ऩाठयाॊश -

कावय ndash 1-फािया अियी 2- आॉगन क ऩय दिाय 3-ियी घास ऩय कषणबय I

कथा साहितय ndash नदी क दिीऩ एिॊ भयी वपरम किातनमाॉ I ननबॊध ndash बतरशॊक

अभभसतावित गरॊथ -

1 अञयम की कथा साहितम ndash ओभपरबाकय

2 अञयम क उऩनमासो की लशलऩविधध ndash सतमऩार चध

3 अञयम की आधतनक यचना की सभसमा ndash याभसिरऩ चतिदी

4 लशिय स सागय तक ndash डॉo याभकभर याम

5 अञयम की नई कविता ndash डॉo चनदरकरा बतरऩाठी सॊजम फक सटय िायाणसी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 31: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo मकततबोध

ऩाठयाॊश -

1 चाॉद का भॉि टढ़ा ि ndash ओ वियत सिपनो ि परिय सतम जफ परशनधचनि फौिरा उठ ज़भान का चिया बरिभयाकषस चकभक की धचनगारयमाॉ चाॉद का भिॉ टढ़ा ि हदभागी गिाॊधकाय का उयाॊग ndash उटाॊग

2 कथा साहितम ndash बरिभयाकषस का लशषम काठ का सऩना ऩकषी औय दीभक कराउ इथयरी विऩातर

3 एक साहिजतमक की डामयी

4 नए साहितम का सौनदमष शासतर

अभभसतावित गरॊथ - 1 कविता क नम परततभान ndash नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन हदलरी

2 नमी कविता औय अजसततििाद ndash याभविरास शभाष याजकभर परकाशन हदलरी

3 भजकतफोध ञयान औय सॊिदना ndash नॊदककशोय निर याजकभर परकाशन हदलरी

4 भजकतफोध की कावम परककरमा ndash अशोक चकरधय भकलभरन हदलरी

5 भजकतफोध परततफद कावमकरा क परतीक ndash चॊचर चौिान लरवऩ परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 32: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo यशऩाऱ

ऩाठयाॊश -

उऩनयास ndash झठा सच दशदरोिी दादा काभयड भनषम क रऩ भयी तयी उसकी फात I किानी ndash ऩयामा सि ऩदाष परो का कयता परततषठा का फोझ सॊकटभोचक भकरीर दसयी यात

शमफक आततथम धभषयकषा दाभ िी दास I ननबॊध ndash चककय करफ गाॊधीिाद की शि ऩयीकषा I

अभभसतावित गरॊथ ndash

1 मशऩार हिनदी कथा का साहितम ndash सयशचनदर ततिायी

2 भाकसषिाद औय उऩनमासकाय मशऩार ndash ऩायसनाथ लभशर

3 मशऩार उऩनमास ndash सनिरता शभाष

4 मशऩार क उऩनमास का विशररणातभक अधममन ndash सदशषन भलिोतरा I 5 मशऩार औय भातनक फॊदोऩाधमाम ndash डॉo सदालशि दवििदी साभाजजक परकाशन हदलरी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 33: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo जननर

ऩाठयाॊश - उऩनयास ndash ऩयि सनीता तमागऩतर अनाभसिाभी I

किानी ndash जननदर की परतततनधध किातनमाॉ (सबी किातनमाॉ)

ननबॊध ndash साहितम का शरम ि परम अकार ऩरर गाॉधी

अभभसतावित गरथ -

1 जननदर क उऩनमासो का भनोिञयातनक अधममन ndash डॉo ऩयभानॊद शरीिासति

2 जननदर क उऩनमासो भ नायी ऩरयकलऩना ndash डॉo अननऩणाष लसॊि

3 आधतनक हिनदी कथासाहितम औय भनोविञयान ndash डॉo दियाज उऩाधमाम

4 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

5 कथाकाय जननदर ndash डॉo फचचन लसॊि

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 34: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoकrsquo

अमतऱाऱ नागर

ऩाठयाॊश -

(क) उऩनमास

1 शतयॊज क भोिय 2 सठ फॉकभर 3 म कोठ िालरमाॉ 4 फॉद औय सभदर 5 एकदा नलभरायणम 6 अभत औय विर 7 कयिट 8 ऩीहढमाॉ 9 भयी वपरम किातनमाॉ

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी उऩनमास साहितम का अधममन ndash गणशन I

2 हिनदी उऩनमास ndash याभदयश लभशर I

3 हिनदी उऩनमास ndash सरभा धिन I

4 आज का हिनदी उऩनमास ndash इनदरनाथ भदान I

5 आधतनकता क सॊदबष भ आज का हिनदी उऩनमास ndash अतर िीय अयोड़ा

6 हिनदी उऩनमास ऩय ऩाशचातम परबाि ndash बायत बरण अगरिार I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 35: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

साहितय ndash परिनतयाॉ सॊतकावय

ऩाठयाॊश -

1 नाभदि ndash (समऩणष) 2 कफीय ऩद सॊo 1 स 25 तक I 2 नानक (किर ऩद) 4 सनदयदास (छोट) सॊऩणष I 3 ऩरट ndash (सॊऩणष) I

अभभसतावित गरॊथ - 1 गोयिफानी ndash सॊo डॉo ऩीतामफयदतत फडथिार हिनदी साहितम समभरन परमाग I

आयॊलबक 75 सॊिाहदमाॊ I 2 सॊत कावम सॊगरि ndash सॊo ऩयशयाभ चतिदी ककताफ भिर इरािाफाद

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 36: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

आधननक हिनदी साहितय (सन 1919 स 1947)

ऩाठयाॊश -

कविता 1 रिय ndash जमशॊकय परसाद (किर ndash पररम की छामा) 2 तरसीदास ndash तनयारा

3 आधतनक कवि ndash भिादिी िभाष हिनदी साहितम समभरन परमाग I (चन िए 10 गीत ndash तनशा की धो दता याकश घोय तभ छामा चयो ओय जजस हदन नीयि

तायो स भधरयभा क भध क अिताय चबत िी तया अरण फाण कि द भाॊ कमा दिॉ पराणो क अॊततभ ऩािन कमा ऩजा कमा अचषन य वपरम सनधम गगन धचय सजग आॉि उनीदी सो यिा ि विशि)

4 ऩॊत ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग I 10 कविताएॉ ndash उचिास की फालरका भौन तनभॊतरण अतनतम जग तनषठय ऩरयितषन तनतम जग चाॉदनी भानि भिातभा जी क परतत ताज किायो का रदर नतम I

5 नागाजषन ndash परतततनधध कविताएॉ सॊo डॉo नाभिय लसॊि

याजकभर परकाशन नई हदलरी (तनमनलरखित ऩाॉच कविताएॉ ndash फित हदनो क फाद अकार औय उसक फाद आओ यानी िभ ढोमग ऩारकी शासन की फॊदक तीनो फॊदय फाऩ क)

6 कदाय नाथ अगरिार ndash आधतनक कवि हिनदी साहितम समभरन परमाग

(किर ऩाॉच कविताएॉ ndash फसॊती ििा चॊदगिना स रौटती फय धऩ परकतत मथाथष औय भ ऩाबरो नरदा क परतत)

अभभसतावित गरॊथ - 1 आधतनक साहितम ndash आचामष नॊददराय िाजऩमी

2 परसाद का कावम ndash डॉo परभशॊकय

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 37: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

3 हिनदी नाटक ndash डॉo फचचन लसॊि

4 छामािाद ndash डॉo नाभिय लसॊि

5 तनयारा का साहितम साधना ndash डॉo याभविरास शभाष बाग ndash 1 2 3 याजकभर

परकाशन नई हदलरी

6 निजागयण औय छामािाद ndash डॉo भिनदर नाथ याम याधाकषण परकाशन नई हदलरी

7 यचना परककरमा औय तनयारा ndash डॉo लशिकयन लसॊि सॊजम फक सटय फरानारा िायाणसी

8 हिनदी साहितम औय सॊिदना का इततिास ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 38: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

सिातॊतरयोततर हिनदी साहितय

ऩाठयाॊश - 1 यागदयफायी ndash शरीरार शकर याजकभर परकाशन नई हदलरी 2 एक दतनमा साभानाॊतय ndash सॊo याजनदर मादि

िोई िई हदशाएॉ एक औय जजॊदगी तीसयी कसभ फदफ सरय

3 कबफया िड़ा फाजाय भ ndash बीषभ सािनी

4 परतततनधध कविताएॉ ndash नागाजषन सॊo डॉo नाभिय लसॊि

परततफद िॉ िरयजन गाथा ऩन दाॉतो िारी अकार औय उसक फाद फित हदनो क फाद I

5 िॉसो ndash िॉसो जलदी िॉसो ndash यघिीय सिाम

चनी िई कविताएॉ ndash दो अथष का बम आज का ऩाठ ि िॉसो ndash िॉसो जलद िॉसो चिया ि I 6 परतततनधध कविताएॉ ndash कदायनाथ लसॊि सॊo ऩयभानॊनद शरीिासति ndash योटी जभीन ऩानी भ

तघय िए रोग फनायस टटा िआ रक I

अभभसतावित गरथ -

1 तायसपतक दसया सपतक तीसया सपतक ndash सॊo अञयम ञयानऩीठ

2 सभकारीन कविता का मथाथष ndash डॉo ऩयभाननद शरीिासति िरयमाणा अकादभी

3 भजकतफोध की यचना परककरमा ndash अशोक चकरधय

4 बारा औय सॊिदना ndash डॉo याभसिरऩ चतिदी रोकबायती परकाशन इरािाफाद

5 एक साहितम की डामयी ndash गजानन भाधि भजकतफोध याजकभर परकाशन हदलरी

6 कविता क नम परततभान ndash डॉo नाभिय लसॊि याजकभर परकाशन नई हदलरी

7 नई कविता सिरऩ औय सॊिदना ndash डॉo जगदीश गपत

8 सभकारीन हिनदी किानी हदश औय दजषट ndash सॊo डॉo धनॊजम

9 नई किानी सॊदबष औय परकतत ndash सॊo दिीशॊकय अिसथी याजकभर परकाशन हदलरी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 39: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoखrsquo

मगध परकषतर का साहितय

ऩाठय ऩसतक ndash भगध क साहितमकाय ndash सॊऩादन ndash सनातकोततय हिनदी विबाग भगध विशिविधारम फोधगमा

ऩाठयाॊश -

भोिन रार भितो विमोगी िॊस कभाय ततिायी जानकी फलरब शासतरी याभनयश ऩाठक (गदद एिॊ कावम यचनाएॉ)

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी साहितम औय बफिाय ndash अॊक 4 बफिाय याषरबारा ऩरयरद ऩटना

2 ऩॊo भोिनरार भितो विमोगी की कावम- साधना ndash डॉo याभतनयॊजन ऩरयभरनद

3 ऩॊo जानकी फलरब शासतरी आरोचको की दजषट भ ndash सॊo डॉo भारतत नॊदन ऩाठक

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 40: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी भारा ndash भशकषण

ऩाठयाॊश -

1 बारा ndash लशकषण उददशम औय सिरऩ

2 बारा ndash लशकषण क लसदाॊत उददीऩन ndash अनककरमा ऩनफषरन लसदाॊत भधमभीकयण अॊतजाषतकषभता सॊञयानातभक विकास I

3 बारा ndash लशकषण क सॊदबष भ बारा क परकाय भातबारा दवितीम बारा I विदशी बारा सभतलम बारा ऩरयऩयक बारा सिामक बारा सॊऩयक बारा I

4 भातबारा ndash लशकषण औय अनम बारा भ अॊतय I दवितीम बारा ndash लशकषण औय विदशी बारा ndash लशकषण

5 बारा ndash लशकषण की विधधमाॉ वमाकयण ndash अनिाद विधध परतमकष विधध शरिण-बारा विधध अलबकरलभत सिाधमाम विधध सॊपररणातभक विधध I

6 बारा कौशर औय उनका विकास ndash शरिण बारण िाचन औय रिन कौशरो का सिरऩ औय उनभ मोवमता पराजपत क विविध सोऩान I

7 बारा ndash लशकषण भ उऩमोगी साधन साभगरी ndash औऩचारयक बारा ndash लशकषण नकश चाटष धचतर बारा-परमोगशारा अनौऩचारयक बारा-लशकषण आकाशिाणी लसनभा दयदशषन आहद I

8 बारा लशकषण औय अलबयचना अभमास ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमधात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

9 वमततयकी विशररण औय तरहट-विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ बावरक वमाघात I वमततयकी विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

10 तरहट विशररण ndash आधायबत लसदाॊत औय भानमताएॉ I तरहटमो क सतरोत अॊतयबारा की अिधायणा लशकषाथी वमाकयण की सॊकलऩना औय तरहट विशररण की साथषकता औय सीभाएॉ I

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 41: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

11 बारा ऩरयकषण औय भलमाॊकन बारा लशकषण भ तनदानातभक औय उऩचायातभक विधधमाॉ I

12 दवितीम औय विदशी बारा क रऩ भ हिनदी लशकषण I 13 हिनदी उचचायण ितषनी औय वमाकयण का लशकषण I

अभभसतावित गरॊथ -

1 बारा लशकषण ndash डॉo यिीनदरनाथ शरीिासति

2 बारा की लशकषण विधधमाॉ एिॊ ऩाठ तनमोजन ndash डॉo रकषभी नायामण शभाष

3 हिनदी बारा लशकषण ndash बाई मोगनदरजीत

4 बारा लशकषण ndash डॉo विजम याघि यडडी

5 हिनदी लशकषण ऩददतत ndash डॉo िधनाथ परसाद शभाष

6 हिनदी अधमाऩन ndash डॉo कषणननदन परसाद अलबरारी

7 हिनदी लशकषण ndash डॉo जमनायामण lsquoकौलशकrsquo

8 ऩाठ मोजनाएॉ ndash एरo कo ओड

9 आधतनक बायतीम लशकषा सभसमा धचॊतन ndash डॉo ईशिय दमार गपत

10 बायतीम लशकषा की ितषभान सभसमाएॉ ndash भिशचॊदर लसॊिर

11 लशकषण क लरए आमोजन ndash जo एनo ऩयोहित

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 42: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

अनिाद ndash कऱा ऩाठयाॊश -

अनिाद ndash वयतऩकतत अथष और ऩररभारा

1 अनिाद ndash ऩनयीकषण सॊऩादन भलमाॊकन I 2 भशीनी अनिाद

3 अनिाद की साथषकता परायॊलबकता एिॊ वमािसातमक ऩरयदशम I 4 अनिादक क गण I 5 ऩाठ की अिधायणा औय परकतत I

ऩाठ शबद परतत शबद शाजबदक अनिाद बािानिाद छामानिाद ऩणष औय आॊलशक अनिाद आश अनिाद

6 वमाििारयक अनिाद परशन ऩतर भ हदए गए अॊगरजी अितयण का हिनदी अनिाद

अभभसतावित गरॊथ -

1 अनिाद कमा ि ndash डॉo याजकभर फोया िाणी परकाशन 21 ndash ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

2 अनिाद लसदाॊत की रऩ यिा ndash डॉo सयश कभाय परकाशन उऩरयित

3 औिाद अिधायणा औय अनपरमोग ndash चॊदरबान याित हदरीऩ लसॊि नशनर ऩजबरलशॊग िाउस 235 अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002

4 अनिाद धचॊतन एरo एनo शभाष सौलभतर विधा परकाशन भॊहदय 1681 दरयमागॊज नई हदलरी ndash 21

5 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत औय अनपरमोग सॊo डॉo नगनदर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 43: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

6 अनिाद विञयान ndash लसदाॊत एिॊ लसवद अिधश भोिन गपत सनभागष परकाशन 16 मo िीo िवरोयोड़ जिािय नागय हदलरी ndash 110007

7 परायॊलबक अनिाद विञयान लसदाॊत औय परमोग ndash अिधश भोिन गपत परकाशन उऩिरयत I 8 अनिाद का बावरक लसदाॊत जo सीo यदयपोटष भधमपरदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार

I 9 बायतीम बाराएॉ औय हिनदी अनिाद सभसमा औय सभाधान ndash डॉo करास चॊदर बाहटमा

िाणी परकाशन 21 ए अॊसायी योड दरयमागॊज नई हदलरी ndash 110002 I 10 अनिाद औय भशीनी अनिाद िरब परसाद जन सायाॊश परकाशन 142 ई ऩॉककट

सहितमनिाद सॊिाद औय सॊिदना डॉo आयस िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

11 कावमानिाद लसदाॊत औय सभसमाएॉ ndash निीन चॊदर सिगर हिनदी भाधमभ कामाषनिमन तनदशारम नई हदलरी I

12 हिनदी भ वमाििारयक अनिाद ndash अरोक कभाय यसतोगी I 13 अनिाद लसदाॊत औय परमोग ndash गोऩनीम शरीिासति I 14 अनिाद करा ndash विशिनाथ अममय I 15 हिनदी अनिाद सभसमा औय अभधन ndash डॉo जजतनदर ितस I 16 अनिाद करा ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद I 17 अनिाद विञयान ndash डॉo बोरानाथ ततिायी I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 44: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

बोऱी विजञान एिॊ सिकषण ऩददनत

ऩाठयाॊश -

1 फोरी एिॊ बारा फोरी फोरी क विविध रऩ वमजकत फोरी िगष फोरी सोलसमोरकट फोरी एिॊ बारा ndash बारा फोरी विञयान ऩरयबारा सिरऩ एिॊ भानकीकयण फोरी ndash तनधाषयण

2 फोरी ndash तनधाषयण फोधगममता सयर बारा ndash सॊफॊध एरलसॊऩरकस एिॊ एरलसकॊ परकस सयर बारा सॊफॊध एिॊ जहटर बारा सॊफॊध सॊकत नाद उबमतनषठ अॊतबाषग अदष दविबावरकता सभिशक परततभान शबदसभि वमाकयखणक रऩो की सभानता फोरी तनधाषयण की सभसमाएॊ I

3 फोरी ndash बगोर नाभकयण फोरी भानधचतरािारी तनभाषण ऩददतत बद धिनमातभक रऩ परककरमातभक विियण विधध बफनद विधध सॊयि विधध आॊककक विधध सॊभबाराॊश सीभायिा सॊभबाराॊश यिासभि सभधितन सीभायिा कनदरीम कषतर सॊकरभण कषतर I

4 सिकषण ndash ऩददतत सिकषण ऩरयबारा सिरऩ सिकषण विधध एक बावरक विबावरक सिकषण सथान सभदाम चनाि क आधाय सिकषक मोवमता सिकषक एिॊ सचक सचक चमन परणारी ndash गण परशनािरी तनभाषण साभगरी सॊकरन ऩददतत अिधध आहद साभगरी अॊकन आगत शबदािरी सॊकलरत शबदािरी सकलरतसाभगरी विशररण ऩददतत I

5 फोरी विञयान ndash अनपरमोग अऩन बारामी कषतर क फोरी विशर क सिकषण एिॊ विशररण की सभसमाएॊतथा सभाधान I

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 45: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

अभभसतावित गरॊथ -

1 आधतनक बारा विञयान ndash डॉo याजभखण शभाष I 2 बारा बगोर ndash डॉo कराशचनदर बाहटमा I 3 नागऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo शरिण कभाय गोसिाभी

4 बोजऩयी बारा औय साहितम ndash डॉo उदमनायामण ततिायी

5 फरनदशिय एिॊ िजाष तिसीरो की फोलरमो का सभकालरक अधममन ndash डॉo भिािीय शयण जन

6 लरॊजविजसटक सि आप इजणडमा सबी बाग ndash डॉo जाजष अबरािभ धगरमसषन I 7 आगयजजर की फोरी ndash याभसिरऩ चतिदी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 46: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo कोशविजञान

ऩाठयाॊश -

1 कोश ऩरयबारा औय सिरऩ I कोश की उऩमोधगता I कोश औय वमाकयण का अॊत सॊफॊध

2 कोश क बद ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोश एककालरक औय कारकरलभक कोश विरम कोश ऩारयबावरक कोश वमतऩजतत कोश सभाॊतय कोश अधमताकोश विशिकोश फोरीकोश

3 कोश ndash तनभाषण की परककरमा ndash साभगरी सॊकरन परविजषटकरभ वमाकयखणक कोहट उचचायण वमतऩजतत आटष ऩमाषम वमाखमा धचतर परमोग उऩ परविजषठमाॉ सॊकषकषजपतमाॉ सॊदबष औय परततसॊदबष

4 परविषटी सॊयचना रवऩभ शबद औय शाजबदक सयर वमतऩनन औय साभालसक शाजबदक सहपरमोगातभक वमतऩादक सभास सिपरमोग औय सॊदबष

5 रऩअथष सॊफॊध ndash अनकाथषकता सभनाथषकता सभनाभता सभधिनमातभकता विरोभता I 6 कोश तनभाषण की सभसमाएॉ ndash सभबारी दविबारी औय फिबारी कोशो क सॊदबष भ

अलरखित बाराओ का कोश ndash तनभाषण

7 कोशविञयान औय अनम विरमो का सॊफॊध ndash कोशविञयान औय सिनविञयान वमाकयण वमतऩजततशासतर औय अथषविञयान का सॊफॊध I

8 ऩाशचातम कोश ऩयॊऩया बायतीम कोश ऩयॊऩया तथा हिनदी कोश साहितम का इततिास I हिनदी क परभि कोश औय कोशकाय

9 सिचालरत साभगरी सॊसाधन कमपमटय औय कोश तनभाषण I 10 कोश तनभाषण ndash विञयान मा करा I

अभभसतावित गरॊथ - 1 कोश विञयान लसदाॊत एिॊ परमोग ndash याभ अधाय लसॊि िाणी परकाशन नई हदलरी ndash 2

2 कोश विञयान ndash डॉo बोरा नाथ ततिायी शबदकाय तकष भान गट हदलरी ndash 5

3 कोश तनभाषण परविधध एिॊ परमोग ndash डॉo बतरबिननाथ शकर I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 47: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo ऩाठाऱोचन

ऩाठयाॊश -

खणड क lsquoऩाठrsquo की अिधायणा ndash िसततनषठता का सॊदबष सिामततता का सॊदबष सॊयचना का सॊदबष विनमास का सॊदबष शबदािरी का सॊदबष अगरपरसततत का सॊदबष

lsquoऩठनrsquo की ऩददनत ndash ऩाठ की पराचीन बायतीम ऩददततमाॉ परथभ ऩाठ का परकामष अथषफोध दवितीम ऩाठ का परकामष सौदमषफोध

ऩाठको क परकार ndash अ साहिजतमक ऩाठक तिया औय आिग गय साहिजतमक ऩाठक साहितमतय सॊदबो की िोज

खणड ख ऩठानसधान की सभसमाएॉ I गरॊथानसॊधान तथा अधाय साभगरी की िोज सॊसथागत सॊऩकष वमजकतगत समऩकष ऩाॊडलरवऩमो का िॊशिकष तनभाषण ऩाठ का ततधथ तनधाषयण ऩाठाॊतय का अधममन परकषकषपत ऩाठ की ऩिचान ऩाठतनधाषयण औय लरवऩविञयान ऩाठतनधाषयण औय छॊदोविधान ऩाठानसॊधान क भानक गरॊथ I

खणड ग ऩाठारोचन की ऩददततमाॉ ऩाठ का शरी िञयातनक अधममन ऩाठ का सॊयचनािादी अधममन ऩाठ का परकामषभरक वमाकयखणक अधममन ऩाठ का रऩिञयातनक अधममन ऩाठ का वििॊडनभिी अधममन ऩाठ का सौदमषशासतरीम अधममन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी ऩाठानसॊधान ndash डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

2 ऩाठ सॊऩादन क लसदाॊत - डॉo कनिमा लसॊि रोक बायती 15 ए भिातभा गाॉधी भागष इरािाफाद ndash 1

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 48: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

3 ऩाठारोचन क लसदाॊत ndash डॉo गोविनदनाथ याजगर याजसथान हिनदी गरॊथ अकादभी जमऩय I

4 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash डॉo एसo एभ कतर भधम परदश हिनदी गरॊथ अकादभी बोऩार I

5 ऩाठारोचन लसदाॊत औय परककरमा ndash विभरश काॊतत I 6 बायतीम ऩाठारोचन की बलभका ndash अनिाद ndash डॉo उदम नायामण ततिायी I 7 पराचीन बायतीम लरवऩभारा ndash डॉo गौयीशॊकय िीयाचॊद ओझा I 8 याभचरयतभानस क ऩाठ ndash डॉo भाता परसाद गपत I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 49: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

दशय ndash शरवय माधयम ऱखन

ऩाठयाॊश - 1 हिनदी भाधमभ रिन का सॊकषकषपत इततिास I 2 यड़डमो नाटक की परविधध I 3 यॊग नाटक ऩाठमनाटक औय यड़डमो नाटक का अॊतय I 4 यड़डओ नाटक क परभि बद यड़डमो धायािाहिक यड़डमो रऩाॊतय यड़डमा पनटसी सॊगीत

रऩक आरि रऩक (डाकमभरी पीचय) 5 टीo िीo नाटक की तकनीक I टरी डराभा टरी कपलभ डाकमडराभा तथा टीo िीo

धायािाहिक भ सामम िरमम I 6 साहिजतमक विधाओॊ की दशम ndash शरवम रऩाॊतय ndash करा I इरकरोतनक भीड़डमा दिाया परसारयत

सभाचायो क सॊकरन सॊऩादन औय परसततीकयण की परविधध I 7 सॊचाय भाधमभो दिाया परसारयत विञयाऩनो की बारा I 8 विञयाऩन कपलभो की परविधध I 9 सॊचाय भाधमभो की बारा I 10 हिनदी क सभकष आधतनक जनसॊचाय औय सचना परौधोधगकी की चनौततमाॉ I

अभभसतावित गरॊथ -

1 जनभाधमभ सदाॊततकी ndash जगदीशिय चतिदी एिॊ सधा लसॊि I

2 जनभाधमभ परौधोधगकी औय विचायधाया - जगदीशिय चतिदी

3 भाधमभ सामराजमिाद - जगदीशिय चतिदी I

4 सचना सभाज - जगदीशिय चतिदी I

5 इरकरोतनक भीड़डमा ndash टीo डीo एसo अरोक I

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 50: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

6 दय सॊचाय ndash डीo सीo एरo गगष I

7 टरीविजन ndash डॉo िीयनदर बटनागय I

8 दय दशषन औय टलरकपलभ ndash सविता चडढा I

9 जनसॊचाय ndash दशम ndash ऩरयदशम ndash ऩथिीनाथ ऩाॊडम I

10 परसायण की विविध हदशाएॉ ndash भयरी भनोिय भॊजर

11 बायतीम विञयाऩन भ नततकता ndash भध अगरिार

12 दय ndash सॊचाय औय सचना परौधोधगकी ndash डॉo डीo डीo ओझा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 51: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी ऩतरकाररता ऩाठयाॊश - क इनतिास ndash 1 हिनदी ऩतरकारयता का उदबि औय विकास

2 परभि ऩतर ndash उदॊत भा भाततषणड िरयशचॊदरचॊहदरका बफिायफॊध ऩीमर परिाि हिनदी परदीऩ बराहभण सयसिती कभषिीय परताऩ िॊस भाधयी भतिारा

3 ऩतरकाय ndash बायतद अजमफकादततवमास कशियाभ बटट लशिऩजन सिाम फनीऩयी भिािीय परसाद दवििदी ऩयाड़कय गणश शॊकय विधाथी

ख भसदाॊत ndash सभाचाय की ऩरयबारा सभाचाय सॊकरन सॊऩादन करा बटिाताष शीरषक सॊिाददाता पीचय सॊऩादकीम पोटो ऩतरकारयता काटषन अभि ऩषठ सजजा यड़डमो एिॊ टीo िीo ऩतरकारयता भदरण करा परस कानन

ग परयोग ndash सभाचाय कस फनाम शीरषक कस द परप यीड़ड ॊग हटपऩणी रिन र आउट ऩतरो क विलबनन सतॊब साभतमक रिन I

अभभसतावित गरॊथ -

1 हिनदी सभाचाय ऩतरो का इततिास ndash ऩॊo अॊबफका परसाद िाजऩमी I 2 हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo कषणरार I 3 हिनदी ऩतरकारयता ndash सॊo डॉo िदपरताऩ िहदक I 4 ऩतरकाय करा ndash ऩननारार शरीिासति I 5 ऩतर सॊऩादन करा ndash नॊदककशोय शभाष

6 सॊऩणष ऩतरकारयता ndash ियमफ लभशर I 7 सभाचाय सॊकरन औय रिन ndash नॊदककशोय शभाष I

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 52: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

8 ऩतरकारयता क विविध सॊदबष ndash डॉo िॊशीधय रार I 9 ऩतरकारयता लसदाॊत औय विशररण ndash विशिनाथ लसॊि I 10 परस विधध ndash डॉo नॊदककशोय बतरिा I 11 बफिाय की साहिजतमक ऩतरकारयता ndash डॉo कषणाननद दवििदी I 12 सभछाय ऩतरो का सॊगठन औय परफॊध ndash डॉo सकभार जन I 13 बायतनदमगीन हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार I 14 बायतीम सितॊतरता औय ऩतरकारयता ndash डॉo िॊशीधय रार

15 आधतनक ऩतरकाय करा बाग 1 औय 2 ndash विषणदतत शकर I 16 आधतनक ऩतरकाय करा ndash याभकषण यघनाथ िाड़डरकय I 17 हिनदी ऩतरकारयता क इततिास की बलभका ndash जगदीशिय चतिदी I 18 जन सॊचाय औय हिनदी ऩतरकारयता ndash डॉo अजषन ततिायी I 19 िोजी ऩतरकारयता ndash डॉo विजम अगरिार I 20 सॊऩादन क लसदाॊत ndash डॉo याभचॊदर ततिायी I 21 हिनदी ऩतरकारयता यीतत ितत औय नीतत ndash डॉo जजतनदर ितस I

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 53: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

हिनदी नाटक और रॊगमॊच

ऩाठयाॊश - 1 नाटक औय यॊगभॊच का सिरऩ I 2 यॊगभॊच क परकाय यॊगलशलऩ यॊग समपररण क विविध घटक ततिो का विसतत वििचन I 3 हिनदी नाटक औय यॊगभॊच का सॊकषकषपत इततिास

नाटक का विकास ndash बायतनद मग ndash परसाद मग सिातॊतरमोततय कार नमा नाटक रोक नाटम नककड़ नाटक I

रॊगमॊच की दकटट स मौभऱक एिॊ अनहदत नाटको का अधययन -

1 बायत ददषशा ndash बायतनद िरयशचनदर I 2 अजातशतर ndash जमशॊकय परसाद I 3 रियो क याजिॊस ndash भोिन याकश I 4 कोणाकष ndash जगदीशचनदर भाथय I 5 अॊधामग ndash डॉo धभषिीय बायती I

अभभसतावित गरॊथ - 1 हिनदी नाटक उदबि औय विकास ndash डॉo दशयथ ओझा

2 हिनदी नाटको का रऩ विधान ndash डॉo चॊदरार दफ 3 हिनदी नाटक ऩनभषलमाॊकन ndash डॉo सतमनदर तनजा

4 बायतनद का नाटम साहितम ndash डॉo िीयनदर शकर

5 बायतनद क नाटको का ताजतिक अधममन ndash डॉo गोऩीनाथ ततिायी

6 जमशॊकय परसाद क नाटको भ इततिास औय सॊसकततndash डॉo उभश चॊदर लभशर lsquoलशिrsquo

7 आधतनक हिनदी नाटक ndash डॉo चनदरशिय

8 आधतनक हिनदी नाटक औय यॊगभॊच ndash डॉo रकषभी नायामण रार

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 54: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

9 अऩन नाटको क दामय भ भोिन याकश ndash डॉo ततरकयाज शभाष

10 बायतनद कारीन नाटम साहितम औय यॊगभॊच ndash डॉo िासदि नॊदन परसाद

11 नाटककाय जगदीश चॊदर भाथय ndash डॉo गोविनद चातक

12 हिनदी नाटक लसदाॊत औय वििचन ndash डॉo धगयीश यसतोगी

13 हिनदी नाटम साहितम का आरोचनातभक अधममन ndash डॉo िदऩार िनना

14 अलबनि नाटमशासतर ndash आचामष सीतायाभ चतिदी

15 बायतीम नाटमशासतर औय यॊगभॊच ndash डॉo याभसागय बतरऩाठी

16 आधतनक हिनदी नाटककायो क नाटम लसदाॊत ndash डॉo तनभषरा िभॊत

17 सॊसकत रऩक क परकाय ndash डॉo िॊशीधय रार

18 बयत क नाटमशासतर की नाटमशाराओॊ क विविध रऩ ndash डॉo याम गोविनद चॊद

19 यॊग ndash दशषन ndash डॉo नलभचनदर जन

20 नाटककाय भोिन याकश ndash जीिन परकाश जोशी

21 नाटककाय भोिन याकश ndash डॉo सनदयरार कथरयमा 22 परसाद क नाटक ndash डॉo लसदनाथ कभाय

23 हिनदी सभसमा नाटको की लशलऩ विधध ndash डॉo ऩनभ कभायी

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 55: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

ऱोक ndash साहितय

ऩाठयाॊश - खणड lsquoकrsquo

रोक औय रोकिाताष रोकिाताष औय रोक विञयान रोक सॊसकतत अिधायणा रोक सॊसकतत औय साहितम बायत भ रोकसाहितम क अधममन की ऩयमऩया रोक साहितम क परभि रऩो का िगीकयण रोकगीत रोकनाटम रोककथा रोकनतम रोकसॊगीत रोककरा रोकसबावरत रोकगीत सिरऩ एिॊ बद रोकगीत की विशरता रोकनाटम की विशरता रोककथा क बदिाभ विशरता रोकगाथा क बद एिॊ विशरता रोकनतम का सिरऩ विशरता रोकसॊगीत रोक िादम रोकयाग एिॊ याधगतनमाॉ भिािया सिरऩ एिॊ विशरता ऩिलरमो का सिरऩ एिॊ विशरता

खणड lsquoखrsquo भगिी रोक साहितम का िगीकयण भगिी रोकगीत विविध बद एिॊ विलशषठता भगिी रोककथाओॊ का िगीकयण औय विशरताएॉ भगिी रोककथा गीत ndash चौिट चॊवऩमा दौरत जतसाय आहद I भगिी रोकनाटम गीत ndash िागरी साभा चकिा जट ndash जहटन कयभा आहद I भगिी रोकगाथा ndash रोरयकाइन याजा गोऩीचॊद छतयी घघलरमा यशभा चिड़भर कॉ िय विजमी भगिी का परकीणष साहितम ndash भिािय फझौिर दशकटक

अभभसतावित गरॊथ -

1 भगिी रोकसाहितम भ िदनानबतत ndash डॉo सयनदर कभाय

2 भगिी रोकगीतो भ लसिाि-िणषन ndash डॉo उदम याज lsquoउदमrsquo 3 भगिी रोकगाथाओॊ का शासतरीम अनशीरन ndash डॉo एनाभर िक

4 रोक साहितम क अधममन ndash डॉo बतररोचन ऩणडम

5 रोक साहितम सिरऩ औय भलमाॊकन ndash डॉo शरीयाभ शभाष

6 रोक साहितम का शासतरीम अनशीरन ndash भिश कभाय

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 56: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

7 रोक साहितम की रऩ यिा ndash डॉo कषणदि उऩाधमाम

8 रोक साहितम औय सॊसकतत ndash डॉo हदनशिय परसाद

9 रोक साहितम विञयान ndash डॉo सतमनदर

10 रोक साहितम ndash डॉo जिािय एिॊ डॉo सिणषरता अगरिार

11 रोक साहितम ndash शरी इनदरदि लसॊि

12 रोक गीतो की साभाजजक वमाखमा ndash शरीकषण दास

13 रोकगीतो क सॊदबष औय आमाभ ndash शरी शाॊतत जन

14 बायतीम रोक नाटम ndash डॉo िलशषठ नायामण बतरऩाठी

15 बफिाय क रोक नाटमो की परभि शलरमो का वििचन ndash यिादास

16 भगिी रोक साहितम ndash डॉo समऩतत अमाषणी

17 भगिी बारा औय साहितम - डॉo समऩतत अमाषणी 18 भगिी सॊसकाय गीत सॊऩादक ndash डॉo विशिनाथ परसाद

19 भगधाॊचर की रोक कथाएॉ ndash डॉo जजतनदर ितस

20 भगिी रोक कथाएॉ अनशीरन ndash डॉo याभपरसाद लसॊि

21 भधमोततय बायत क रोकनाटम ndash नतम ndash डॉo अजषनदास कसयी 22 रोक गीतो भ कराॊततकायी चतना ndash विशिालभतर उऩाधमाम

23 कयभा ndash डॉ अजषनदास कसयी 24 बफिाय की नाटकीम विधाएॉ ndash डॉo भिश कभाय लसनिा

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 57: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

चतथष सतर

परशन ऩतर ndash 16

(विशर अधययन) िगष ndash lsquoगrsquo

जनऩदीय भारा और साहितय ndash मगिी ऩाठयाॊश -

(क) मगिी भारा का विकास - भगिी औय आधतनक बायतीम बाराएॉ पराचीन बायतीम आमष बारा भगिी का नाभकयण भगिी बारा का कषतर भगिी बारा का उदबि औए विकास भगिी की उऩफोलरमाॉ ndash ऩॊचऩयॊगतनमाॉिोयठा कयभारी आहद

(ख) मगिी साहितय का इनतिास -

लसदकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ बजकतकारीन ऩरयजसथततमाॉ यीततकारीन ऩरयजसथततमाॉ औय परिततमाॉ

(ग) मगिी क विभशटठ रचनाकारो का अधययन -

ऩाठमऩसतक भगिी कावम सरयता सॊo डॉo बयत लसॊि

सयिऩा कणिऩा शाॊततऩा रईऩा कफीय धयभदास ऩरटदास चॊदनदास फदयीदास बजनदिसिाभी झनककमाफाफा िरयनाथ ऩाठक ऩणडयीक शरीकाॊत शासतरी शरीनॊदन शासतरी भथया परसाद निीन लभधथरश याजदर कभाय मौधम मोगशिय परसाद लसॊि मोगश याभगोऩार शभाष रदर याभ नयश ऩाठक जमयाभ लसॊि सयश दफ सयस ऩयभशियी चकरधय परसाद लसॊि कषणदि परसाद फाफरार भधकय शर आननद भधकय याभलसॊिासन लसॊि विधाथी भतमॊजमलभशर करणश शरीकाॊत जतऩरयमा कषणभोिन पमाय ऩयभानॊद गोिधषन परसाद सदम दशई लसॊि िरयशचॊदर वपरमदशी कनिमारार भियिाय याभकषण लभशर भनोज कभाय कभर सतीश कभाय लभशर चतयाननद लभशर जमनाथ जमयाभ दिसऩयी याठौय याभनयश परसाद िभाष डॉo नलरन घभॊडी याभ ियीनदर विधाथी उदमशॊकय शभाष नयनदर कभाय लसॊि एस ऩी ऩाॊशर डॉo आय इसयी उभश ककशोय जानकी फलरब शासतरी सयम परसाद याजशिय नायामण याभनयश लभशर lsquoिॊसrsquo समषनायामण शभाष

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन

Page 58: मगध विश्िविधाऱय - ancpatna.ac.in Hindi Syllabus 2nd Year.pdfएम० ए० हिन्दी (द्वितीय िर्ष) तृतीय सत्र

अभभसतावित गरॊथ -

1 चौयासी फोद लसद ndash यलसक बफिायी भॊजर

2 नाथ लसदो की िातनमाॉ ndash िजायी परसाद दवििदी

3 शबदलशजलऩमो क साजननधम भ ndash ईशिय परसाद भम

4 भगिी कावम साहितम की आधतनक परिततमाॉ ndash डॉo याभगोऩार ऩाणडम

5 आधतनक भगिी गीत सिरऩ औय विशररण ndash डॉo बयत लसॊि

6 भगिी बारा औय साहितम ndash डॉo समऩजतत आमाषणी 7 भगिी का आधतनक साहितम ndash कवऩरदि लसॊि

8 भगिी बारा ndash डॉo मोगशिय

9 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo सतमनदर कभाय लसॊि

10 भगिी साहितम का इततिास ndash डॉo याभ परसाद लसॊि

11 बायत का बारा सिकषण - सयजाजष धगरमसषन

12 बायतीम आमष बारा ndash जमरबराि अनिादक ndash डॉo रकषभीसागय िाषरम

13 हिनदी औय भगिी की वमाकयखणक कोहटमो का अधममन ndash डॉo सयोज कभाय बतरऩाठी

14 रऩ विञयान की दजषट स भगिी औय बोजऩयी ndash डॉo रकषभण परसाद लसनिा

15 पराकत बाराएॉ औय बायतीम सॊसकतत भ उनका अिदान ndash एभ एभ कतर

16 बारा बगोर ndash डॉo कराशचॊदर बाहटमा

17 भगिी की बारा ndash िञयातनक ndash भीभाॊसा ndash डॉ कभाय याजीि यॊजन