การตดตามตรวจสอบพนทการเกษตร ในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก ปทน าปกตและปทน าแลง จากขอมลภาพถายดาวเทยม แลนดแซท 5 และแลนดแซท 8

Monitoring of agricultural areas in Phromphiram District, Phitsanulok Province on normal water years and less water years using satellite imagery Landsat 5 and 8

เนตรนภา เอยมศร

วทยานพนธระดบปรญญาตร เสนอภาควชาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะเกษตรศาสตร ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร

เพอเปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาภมศาสตร

ธนวาคม 2561 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยนเรศวร

60

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธระดบปรญญาตรฉบบน ส าเรจลลวงไดเนองจากบคคลหลายทานไดกรณา และใหความอนเคราะหและชวยเหลอในการใหขอมล ค าปรกษา การเกบรวบรวมขอมล ขอเสนอแนะทเปนประโยชน ตลอดจนก าลงใจ ขอขอบคณ ดร. นฐพล มหาวค อาจารยทปรกษาวจย ทคอยชวยเหลอใหค าปรกษาแนะน าแนวทางในการด าเนนงานวจย ตรวจสอบความบกพรองและความถกตองรวมถงแนวทางการแกปญหาของงานวจยในครงน และไดสละเวลา อนมคามาชแนะแนวทาง ตดตามผลการศกษาของนสตอยเสมอ และใหค าปรกษาดวยความเอาใจใสตลอดระยะเวลาในการท าวทยานพนธฉบบน ขอขอบคณคณาจารย สาขาวชาภมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวรทกทาน ทใหค าแนะน า และถายทอดความรตางๆ ใหกบนสต ในแนวทางการด าเนนงานวจยและในการปรบปรงงานวจยในครงนเปนอยางมาก

อกทงขอขอบคณ สาขาวชาภมศาสตร คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม มหาวทยาลยวทยาลยนเรศวร ทใหความอนเคราะหในการยมอปกรณ เครองมอ

Global Positioning System: GPS และ เขมทศรน Brunton COM-PRO Pocket Transit ทใชใน

การเกบขอมลภาคสนาม อกทง U.S. Geological Survey (USGS) ทใหขอมลภาพถายดาวเทยม

ในการใชศกษาวจยครงน สดทายนผวจยขอขอบคณ ครอบครว และเพอนๆ รนพ รนนอง ทกคน ท

คอยใหก าลงใจและคอยชวยเหลอผวจยเสมอมา

ผวจยหวงเปนอยางยงวาวทยานพนธฉบบน จะมคณคาและใหความร เปนประโยชนแกผ

ทมาศกษาหาความรเกยวกบการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนไมมากกนอย

เนตรนภา เอยมศร

61

ชอเรอง การตดตามตรวจสอบพนทการเกษตร ในอ าเภอพรหมพรามจงหวดพษณโลก ปทน าปกตและปทน าแลง จากขอมลภาพถายดาวเทยม แลนดแซท 5 และแลนดแซท 8

ผวจย เนตรนภา เอยมศร ทปรกษาวทยานพนธ ดร.นฐพล มหาวค ประเภทสารนพนธ วทยานพนธ วท.บ. สาขาวชาภมศาสตร,

มหาวทยาลยนเรศวร, 2561 ค าส าคญ การจ าแนกเชงจดภาพ, ภาพดาวเทยม Landsat, ปน าปกตและป

น าแลง

บทคดยอ

การศกษาวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาผลการวเคราะหและการแปลภาพถายดาวเทยม ชวงปทน าปกต และชวงปน าแลง โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ด าเนนการก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) ใหกบ จดภาพเพอค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood

ผลการศกษาพบวาวธการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ในชวงปทมน าปกต ไดแก ปพ.ศ. 2540,2556 ปพ.ศ. 2540 มพนทนารางสงสดเทากบ 199,943.10 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 48.53 พนทนาขาวเทากบ 67,709.26 ไร คดเปนรอยละ 16.43พนทออยเทากบ 12,722.99 ไร คดเปนรอยละ 3.10 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy เทากบรอยละ 95 มคา Kappa เทากบ 95.1 % ในปพ.ศ. 2556 มพนทนาขาวสงสดเทากบ 215,236.36 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 40.89 พนทออยเทากบ 49,439.71 ไร คดเปนรอยละ 9.40 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.7 % และในชวงปน าแลง ไดแก ปพ.ศ. 2558,2559 ปพ.ศ. 2558 มพนทนารางสงสดเทากบ 259,016.86 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 50.75 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy เทากบรอยละ 99 มคา Kappa เทากบ 99.1 % ปพ.ศ. 2559 มพนทนารางสงสดเทากบ 288,235.06 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 54.76 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.6 %

62

Title MONITORING OF AGRICULTURAL AREAS IN PHORMPIRAM DISTRICT, PHITSANULOK PHOVINCE. ON NORMAL WATER YEARS AND LESS WATER YEARS USING SETELLITE IMAGERY LANDSAT 5 AND 8

Author Netnapa Aiamsri Advisor Nattapon Mahavik, D.Sc. Academic Paper Thesis B.S. in Geography, Naresuan University, 2018 Keywords Classification, Supervised Classification, Satellite Landsat ,

Normal water years and Less water years

ABSTRACT

This study is to study the results and analysis of satellite imagery. On normal water years and drought by using a supervised classification. Techniques using the Maximum Likelihood. The results show the year of normal water is 1997, 2013. In 1997, maximum rice field area was 199,943.10 Rai of total area accounting for 48.53%. The area of rice field was 67,709.26 Rai accounting for 16.43%. The sugarcane area was 12,722.99 Rai accounting for 3.10 %. The Accuracy of Overall Accuracy 95% and Kappa were 95.1%. In 2013, maximum rice field area was 215,236.36 Rai of total area accounting for 40.89 %. The sugarcane area was 49,439.71 Rai accounting for 9.40%. The Accuracy of Overall Accuracy 98% and Kappa were 98.7 %. In addition less water years is 2015,2016. In 2015, maximum rice field area was 259,016.86 Rai of total area accounting for 50.75%. The Accuracy of Overall Accuracy 99 % and Kappa were 99.1%. In 2016, maximum rice field area was 288,235.06 Rai of total area accounting for 54.76 %. The Accuracy of Overall Accuracy and 98%. Kappa were 98.6%.

63

สารบญ

บทท หนา

1 บทน า…………………………………………………………………………….. 1 1.1 ทมาและความส าคญ………………………………………………….... 1

1.2 จดมงหมายขอการศกษา……………………………………………….. 2

1.3 ความส าคญของการวจย……………………………………………….. 3

1.4 ขอบเขตของการวจย……………………………………………………. 3

1.5 ขอตกลงเบองตน………………………………………………………... 5

1.6 นยามศพทเฉพาะ……………………………………………………….. 5

1.7 สมมตฐานของการวจย…………………………………………………. 6 1.8 กรอบแนวคดการวจย…………………………………………………… 7

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ.................................................................. 8 2.1 ขอมลดาวเทยม Landsat……………………….........…….................. 8 2.2 ทฤษฎและแนวคดทเกยวของ……………………….........……………..

2.2.1 ทฤษฎแนวคดและการส ารวจระยะไกล…………………………..

2.2.2 แนวคดเกยวกบการจ าแนกเชงจดภาพ…………………………..

2.2.3 แนวคดเกยวกบการจ าแนกประเภทขอมล………………………. 2.2.4 ผลกระทบปน าแลงสงผลตอเกษตรกรรม………………………...

15 15 17 18 20

2.3 งานวจยทเกยวของ................................................………………….. 21

3 วธด าเนนการวจย........................................................................................ 24 3.1 เครองมอทใชในการวจย……………………….........………….…........

3.2 ขอมลและการเกบรวบรวมขอมล……………………………………….. 24 25

3.3 วธวเคราะหขอมล……………………….........…………….................. 27

64

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

4 ผลการวจย................................................................................................... 42 4.1 การใชประโยชนทดนในพนทศกษา…………………............................ 42

4.2 การจ าแนกการใชประโยชนทดน………………………………………... 44 4.2.1 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ระดบ 1,2 และ 3……………………..

4.2.2 การเปลยนแปลงเชงสงคม....................................................... 4.2.3 การเปลยนแปลงเชงพนท......................................................... 4.2.4 ขอมลตรวจสอบความถกตอง................................................... 4.2.5 คาเฉลยของพนทเกษตรกรรม...................................................

44 47 48 51 59

4.3 เปรยบเทยบผลการจ าแนกการใชประโยชนทดน……........................... 60

5 สรปและอภปรายผลการศกษา.................................................................... 64 5.1 ผลการจ าแนก……………………….........………….……..……......... 64

5.2 สรปและอภปรายผล……………………….........…………….......…… 5.3 ปญหาและอปสรรค...........................................................................

67 69

5.4 ขอเสนอแนะ……………………….........……………....……………… 70

บรรณานกรม…………………………………………………………………………….... 71 ภาคผนวก………………………………………………………………………….............

ภาคผนวก ก………………………………………………………………….. 64 ภาคผนวก ข………………………………………………………………….. 64 ภาคผนวก ค…………………………………………………........................ ภาคผนวก ง.............................................................................................

64

75 76 81 83 86

ประวตผวจย…………………………………………………………………………..........

105

65

สารบญตาราง

ตาราง หนา

2.1 ชวงคลนระบบ Multispectrel Scanner (MSS) ของดาวเทยม Landsat 5 …......... 11

2.2 ชวงคลนระบบ Thematic Mapper (TM) ของดาวเทยม Landsat 5 ………........... 11

2.3 ระบบชวงคลนการถายภาพดาวเทยม Landsat 8.…………………………........... 14

2.4 การจ าแนกขอมลการใชประโยชนทดน ป พ.ศ.2561………………………………. 18

2.5 ชวงเดอนทประสบปญหาภยแลง…………………………………………………… 20

4.1 ลกษณะการใชประโยชนทดนพนทศกษา จากการลงพนทภาคสนาม..................... 49 4.2 ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบ

ก ากบดแล (Supervise Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5 เมอวนท 10 กมภาพนธ ป 2540 ชวงปทมน าปกต ระดบ 3…………………………….

51 4.3

4.4

4.5

4.6

ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervise Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 8 เมอวนท 06 กมภาพนธ ป 2556 ชวงปทมน าปกต ระดบ 3……………………………. ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervise Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 8 เมอวนท 27 มกราคม ป 2558 ชวงปทมน าแลง ระดบ 3……………………………….. ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervise Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 8 เมอวนท 18 มนาคม ป 2559 ชวงปทมน าแลง ระดบ 3………………………………… คาเฉลยพนทการใชประโยชนทดน ในชวงป 2540,2556,2558,2559 อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก……………………………………………………………..

53

55

57

59

66

สารบญภาพ

ภาพ หนา

1.1 แผนทอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก…………………………………….... 4

1.2 กรอบแนวคดการวจย……………………………………....……………............. 7

2.1 การแสดงโคจรของดาวเทยมส ารวจทรพยากรโลก …………………………........ 9

2.2 รปรางลกษณะและสวนประกอบหลกของดาวเทยม LANDSAT 4 และ 5 ……… 10

2.3 รปรางลกษณะและสวนประกอบหลกของดาวเทยม LANDSAT 8……………… 13

2.4 ภาพถายทางอากาศบรเวณจฬาลงกรณ……………………………………........ 15

2.5 กระบวนการรโมตเซนซง……………………………………....…………............ 16

2.6 การก าหนดพนทตวอยาง Training Area.......................................................... 17 3.1 ภาพถายดาวเทยม Landsat 5 ครอบคลมพนทศกษา........................................ 25 3.2 ภาพถายดาวเทยม Landsat 8 ครอบคลมพนทศกษา……………...................... 26 3.3 เครองมอ Layer Stack เพอด าเนดการรวบรวมแบนดภาพถายดาวเทยม............ 27 3.4 เครองมอ Open Raster Layer เพอด าเนนการเปดภาพดาวเทยม......…………... 28 3.5 ภาพดาวเทยมทรวบรวมแบนดแลว ครอบคลมพนทศกษา………………………. 28 3.6 ตดพนทศกษาจากขอมลภาพถายดาวเทยม……….......................................... 29 3.7 ภาพดาวเทยมทท าการตดครอบคลมพนทศกษา............................................... 30 3.8 การผสมสภาพถายดาวเทยมพนทศกษา……………........................................ 30 3.9 ภาพถายดาวเทยม วนท 18 มนาคม พ.ศ. 2559 ภาพสผสมเทจ

R:G:B 5-4-3…………...................................................................................

31 3.10 ภาพถายดาวเทยม วนท 18 มนาคม พ.ศ. 2559 ภาพสผสมจรง

R:G:B 4-3-2.................................................................................................

31 3.11 เครองมอ Signature Editor............................................................................ 32 3.12 การก าหนดพนทตวอยางในพนทศกษา............................................................ 32

67

สารบญภาพ(ตอ)

ภาพ หนา 3.13 พนทตวอยางการใชประโยชนทดน ……………………………………............... 33

3.14 การวเคราะหผลดวยกระบวนการเชงจดภาพ แบบก ากบดแล …………….......... 34

3.15 ผลเมอท าการวเคราะหเชงจดภาพเสรจ ระดบ 1 ...…………………………........ 34

3.16 ผลเมอท าการวเคราะหเชงจดภาพเสรจ ระดบ 2................................................ 35

3.17 ผลวเคราะหเชงจดภาพการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ระดบ 3 ชวงปทมน าปกต…………………………………………………………………..

36

3.18 ผลวเคราะหเชงจดภาพการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ระดบ 3 ชวงปทน าแลง ……………………………………............................................

36

3.19 ค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood ……………………………………....…………...............................................

37

3.20 การจ าแนกพนทการใชประโยชนทดน Raster Polygon..................................... 39 3.21 Input Raster Polygon................................................................................... 39 3.22 กระบวนการค านวณหา พนทการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน……………. 40 3.23 Dissolve Field……………………………....................................................... 40 3.24 ตารางขอมลคาเฉลยพนทการใชประโยชนทดน......…………............................ 41

4.1 พนทตวอยางการใชประโยชนทดนอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก จากการส ารวจขอมลภาคสนาม......................................................................

43

4.2 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแลระดบท 1 (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556.............................................................................................

44

4.3 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแลระดบท 2 (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556.............................................................................................

45

4.4 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแลระดบท 3 (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556 (c) ป พ.ศ.2558 (d) ป พ.ศ.2559.............................................

46

68

สารบญภาพ(ตอ)

ภาพ หนา

4.5 แผนภมแสดงเปอรเซนของการใชประโยชนทดน ผลการจากจ าแนกเชงจดภาพ (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556 (c) ป พ.ศ.2558 (d) ป พ.ศ.2559……………...

48

4.6 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 10 กมภาพนธ ป 2540 ชวงปทมน าปกต…………….............................................................

52

4.7 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 06 กมภาพนธ ป 2556 ชวงปทมน าปกต………………………………………………………….

54

4.8 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 27 มกราคม ป 2558 ชวงปทมน าแลง……………………………………………………………………

56

4.9 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 18 มนาคม ป 2559 ชวงปทมน าแลง……………………………………………………………………

58

4.10 4.11

ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2540……………………… ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2556………………………

60 61

4.12 ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2558................................. 62

4.13 ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2559................................. 63

1

บทท 1

บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา

อ าเภอพรหมพราม มเขตการปกครองพนททงหมด 1326.21 (ตร.กม) การปกครองสวนทองถน ม 12 ต าบล และมหมบาน 123 แหง การปกครองสวนภมภาค มเทศบาลนคร 2 แหง อบต. 12 แหง ชาวบานสวนใหญในอ าเภอพรหมพราม จะมการประกอบอาชพเกษตรกรเปนอาชพหลก เชน นาขาว ออย และขาวโพด สบเปลยนหมนเวยนกนไป ขนอยกบฤดกาลและน าจากคลองชลประธานทปลอยมาให เกษตรกรรม วาเพยงพอตอการเพาะปลกพชไรหรอไหม เชน ถามน าเพยงพอกท าการเพาะปลกขาว แต ถามปรมาณน านอยหรอไมเพยงพอทจะปลกขาว กสามารถเพาะปลกออยและขาวโพดไดเพราะใชน าใน การเพาะปลกนอย จงน ากระบวนการรโมตเซนซงเขามาวเคราะหการเปลยนแปลงพนททางการเกษตรในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก

ปจจบนรโมทเซนซงถกน ามาใชในการส ารวจขอมลทใหรายละเอยดเกยวกบสภาพปจจบนและการเปลยนแปลงทประหยดและรวดเรวอนเปนประโยชนในการวเคราะหและวางแผนแกปญหาในการจดการทรพยากรและสภาพแวดลอมไดอยางมประสทธภาพโดยอาศยภาพถายทางอากาศ (Aerial Photograph) หรอภาพถายดาวเทยม (Satellite Imagery) จะใชเทคโนโลยตางๆ ทเกยวกบขอมลซงไดจากตวรบสญญาณระยะไกลทเรยกวา Remote Sensing ค าวารโมทเซนซง “Remote Sensing” หมายถง การรบรจากระยะไกล โดยมนยามความหมายนไดกลาวไววา “เปนการส ารวจตรวจสอบคณสมบตสงใดๆ กตาม โดยทไมไดมการสมผสกบสงเหลานน” ดงนนค าวา Remote Sensing จงมความหมายทนยมเรยกอยางหนงวา การส ารวจจากระยะไกล

ดาวเทยม Landsat เปนชอของดาวเทยมส ารวจทรพยากรธรรมชาตทขนสวงโคจรโลก ถอวาเปนดาวเทยมส ารวจทรพยากรทส าคญในการส ารวจทรพยากรธรรมชาต เปนดาวเทยมทประกอบในหลายชวงคลน ขอมลจากระบบหลายชวงคลน (MSS) 1 ภาพ ครอบคลมพนท 185 X 185 ตารางกโลเมตร มรายละเอยด ขอมล 80 X 80 เมตร ระบบเกบขอมลอกระบบหนงทไดรบพฒนาใหมรายละเอยดดกวาระบบ MSS คอระบบ Thematic Mapper (TM) โดยม 7 ชวงคลน ม

2

รายละเอยดของขอมล 30 เมตร X 30 เมตร ดาวเทยม Landsat ยงมประโยชนในการจ าแนกการใชประโยชนทดนไดด ทงยงใหขอมลทใกลเคยงกบปจจบนมากทสด

ผลกระทบปน าแลงสงผลตอเกษตรกรรม ภยแลงในประเทศไทยสวนใหญมผลกระทบตอการเกษตรกรรม โดยเปนภยแลงทเกดจากขาดฝนหรอ ฝนแลง ในชวงฤดฝน ในชวงเดอน กมภาพนธ ถง เดอนเมษายน และเกด ฝนทงชวง ในชวงเดอนมถนายน ถง เดอนกรกฎาคม มผลกระทบโดยตรงกบการเกษตรและแหลงน า ท าใหขาดแคลนน าในการเพาะปลกพช ประเทศไทยเปนประเทศทประชาชนประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ภยแลงจงสงผลเสย ตอการประกอบอาชพทางการเกษตรอยางมาก

การใชเครองมอส ารวจระยะไกลหรอผลตภณฑจากภาพดาวเทยม Landsat 5 -8 ในการส ารวจพนทเกษตรกรรมมความส าคญตอการชวยในการตดตามตรวจสอบพชในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก วาเกดการเปลยนแปลงของการเพาะปลกพชอยางไรในชวงปทมน าปกต และปน าแลง ขอมลจากภาพถายดาวเทยมทผานกระบวนการวเคราะหในโปรแกรมสารสนเทศภมศาสตรแลว และผานการตรวจสอบเปนอยางด มขอมลทนาเชอถอ ถกตองและแมนย า ประกอบกบการลงพนทเกบขอมลภาคสนามจรง สามารถน ามาใชประโยชนหรอแทนทการส ารวจภาคสนามในพนทเกษตรกรรมซงอาจจะมความยากล าบากในการเขาถง ซงจะสนเปลองเวลาและงบประมาณ

การศกษาวจยครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนของพนทเกษตรกรรมในชวงปทมน าปกต และปทมน าแลง การประยกตใชขอมลการส ารวจระยะไกลจากภาพดาวเทยม Landsat 8 เพอท าแผนทการใชประโยชนทดนและแผนทกลมพชพรรณของพนทเกษตรกรรม

1.2 จดมงหมายของการศกษา

1) เพอศกษาปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงของพนทการเกษตรในอ าเภอพรหมพราม

จงหวดพษณโลก

2) เพอเปรยบเทยบความถกตองทไดจากกระบวนการรโมตเซนซง โดยการจ าแนกขอมล

ดวยเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ (Supervised classification) ในพนทการเกษตร

3

1.3 ความส าคญของงานวจย

เปนประโยชนตอชมชนกรมพฒนาทดนและทเกยวของ ในการไดมาซงขอมลทมความ

ถกตองของพนการเกษตร เพอน าผลไปใชในการวางแผนการเพาะปลกพชทางการเกษตร และ

พฒนาการใชประโยชนทดนในพนทหรอชมชน

1.4 ขอบเขตของงานวจย

1.ขอบเขตดานพนทศกษา

อ าเภอพรหมพราม มเขตการปกครองพนททงหมด 1326.21 (ตร.กม) หรอ 132,621 เฮกตาร เทากบ 828,881.25 ไร การปกครองสวนทองถน ม 12 ต าบล ไดแก ต าบลดงประค า ต าบลวงฆอง ต าบละตอง ต าบลหนองแขม ต าบลทบยายเชยง ต าบลหอกลอง ต าบลมะตม ต าบลทาชาง ต าบลพรหมพราม ต าบลวงวน ต าบลศรภรมย และต าบลตลกเทยม มหมบานทงหมด 123 แหง การปกครองสวนภมภาค มเทศบาลนคร 2 แหง อบต. 12 แหง มเขตการตดตอดงตอไปน

ทศเหนอ ตดตอกบ อ าเภอสวรรคโลก (จงหวดสโขทย) และอ าเภอพชย (จงหวดอตรดตถ)

ทศตะวนออก ตดตอกบ อ าเภอวดโบสถ ทศใต ตดตอกบ อ าเภอเมองพษณโลก และอ าเภอบางระก า ทศตะวนตก ตดตอกบ อ าเภอกงไกรลาศ และอ าเภอศรส าโรง (จงหวดสโขทย)

4

ลกษณะทางภมประเทศสวนใหญในอ าเภอพรหมพรามเปนพนทราบน าทวมถง มแมน า

นานไหลผานเปนแมน าสายหลก ลกษณะการใชประโยชนทดนสวนใหญ ในอ าเภอพรหมพราม เปน

พนทเกษตรกรรม สภาพภมอากาศโดยทวไปของพนทเปนแบบมรสม ม 3 ฤดกาล ไดแก

ฤดรอน เรมตงแตเดอนกมภาพนธถงกลางเดอนพฤษภาคม

ฤดฝน เรมตงแตเดอนมถนายนถงเดอนกลางเดอนตลาคม

ฤดหนาว เรมตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนกลางเดอนกมภาพนธ

ภาพ 1.1 แผนทอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก

5

2. ขอบเขตดานเนอหาและเวลา

ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5-8 ในชวงปทมน าปกต และชวงปน าแลง คอ ชวงเดอนมกราคม-มนาคม ปพ.ศ.2540,2556,2558,2559 พนทศกษา อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก จะถกน ามาแปลภาพถายและกระบวนการวเคราะหในการศกษาครงน โดยแบงขอมลเปนดงน

1) ขอมลผลตภณฑจากภาพถายดาวเทยม Landsat 5 วนท 10 กมภาพนธ ปพ.ศ. 2540 2) ขอมลผลตภณฑจากภาพถายดาวเทยม Landsat 8 วนท 06 กมภาพนธ ปพ.ศ. 2556,

วนท 27 มกราคม ปพ.ศ. 2558 และ วนท 18 มนาคม ปพ.ศ. 2559 1.5 ขอตกลงเบองตน

การศกษาครงนใชขอมลผลตภณฑจากภาพถายดาวเทยม Landsat 5 และ8 พนทศกษา

อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก ดาวนโหลดจากเวบไซต https://earthexplorer.usgs.gov/ ท า

การรวบรวมขอมลภาพถายดาวเทยมในปพ.ศ.2540,พ.ศ.2556, พ.ศ.2558,พ.ศ.2559 เพอท าการ

แปลภาพและวเคราะหผลขอมลการใชประโยชนทดน

1.6 นยามศพทเฉพาะ

Landsat 8

เปนชอของชดดาวเทยมส ารวจทรพยากรธรรมชาต ดาวเทยม Landsat 8 ไดถกสงขนสงวง

โคจรเมอวนท 11 กมภาพนธ 2556 ดวยเทคโนโลยทใหมกวาชดดาวเทยมทผานมาท าใหสามารถ

เกบขอมลภาพไดมากขนในแตละวนและเสถยรมากขน ดาวเทยม Landsat 8 มาพรอมกบสองชวง

คลนใหมทสามารถตรวจจบเมฆและนานน าใกลฝงไดดขน โครงการปฏบตการส ารวจโลกดวย

Landsat ไดวางแผนการตรวจสอบคณภาพขอมลและการควบคมตวดาวเทยมไปจนถงปลายเดอน

พฤษภาคม 2556 หลงจากนนกจะสงมอบใหกบ U.S.Geological Survey พรอมเปลยนชอเปน

Landsat 8 อยางเปนทางการตอไป

6

การส ารวจระยะไกล

เปนการส ารวจขอมลเกยวกบ วตถหรอลกษณะพนท โดยใชระบบการสะทอนคาขอมลของ

คลนมายงสถานมายงสถานตรวจจบสญญาณ โดยขอมลจะสงมาจากเครองบนทตดกลอง

(Sensor) หรอภาพถายดาวเทยม โดยทไมไดสมผสกบวตถตางๆ เหลานน

การจ าแนกเชงจดภาพ

การจ าแนกขอมลแบบไมก ากบดแล (Unsupervised Classification) เปนการจ าแนก

ขอมลจากการหาความสวางของจดภาพทใกลเคยงกนซงไมตองใชทกษะในการจ ารปแบบ เลยท า

ใหการแบงแยกรายละเอยดเปนกลมๆ (Cluster)จะขนอยกบคาความสวางของภาพ

การจ าแนกขอมลแบบก ากบดแล (Supervised Classification) เปนการจ าแนก

รายละเอยดทตองการรคณสมบตของวตถวาเปนอยางไร เพอน ามาใชเลอกกลมขอมลตวอยางท

เปนคาความสวางของจดภาพซงเปนตวแทนของรายละเอยดในการจ าแนกขอมล โดยจดภาพทเปน

ตวแทนของกลม ตวแทนนนเรยกวา กลมตวอยาง(Training Fields, Training Areas หรอ Spectral

Signatures) (ธระ ลาภศชยางกลมล, 2557)

1.7 สมมตฐาน

1) การสรางเขอนเกบน า และมการสรางคลองชลประทานหรอมระบบน าทวถง ท าให

ประชากรหนมาประกอบอาชพเกษตรกรรม มการขยายพนททางการเกษตรมากขนกวาในอดต

2) การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนของพนทการปลกออยมพนทเพมมากขนกวา

พนทการเพาะปลกนาขาว ในป พ.ศ.2558,พ.ศ.2559

7

1.8 กรอบแนวคด

วเคราะหและแปลภาพถายจากดาวเทยมดวย

โปรแกรมสารสนเทศภมศาสตร

ออกส ารวจขอมลภาคสนามพนทศกษา

เปรยบเทยบผลลพธของการจ าแนกขอมล

แผนทแสดงการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนของพนทการเกษตร

การจ าแนกพนทการเกษตร

อภปรายและสรปผล

การค านวณหาคาเฉลยการเปลยนแปลงพนท

เกษตรกรรม

การจ าแนกเชงจดภาพ

แบบก ากบดแล

ตรวจสอบความถกตองของการ

จ าแนกเชงจดภาพ

ภาพ 1.2 กรอบแนวคดงานวจย

8

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การทบทวนแนวคด ทฤษฎและการทบทวนวรรณกรรม เอกสารทเกยวของกบงานวจย เพอเปนแนวทางในการปฏบตและการศกษา เรองการตดตามตรวจสอบพชทางการเกษตร ในอ าเภอพรหมพรามจงหวดพษณโลก ปทมน าปกตและปทน าแลง จากขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5-8 ดวยเทคนคการวเคราะหเชงจดภาพ แบบก ากบดแล ผวจยไดท าการศกษาคนควา โดยมเนอหาและรายละเอยดตางๆดงตอไปน

2.1 ขอมลดาวเทยม Landsat

2.1.1 ขอมลดาวเทยม Landsat 5

2.1.2 ขอมลดาวเทยม Landsat 8

2.2 ทฤษฎและแนวคดทเกยวของ

2.2.1 ทฤษฎแนวคดและการส ารวจระยะไกล

2.2.2 แนวคดเกยวกบการจ าแนกเชงจดภาพ

2.2.3 แนวคดเกยวกบการจ าแนกประเภทขอมล

2.2.4 ผลกระทบปน าแลงตอเกษตรกรรม

2.3 งานวจยทเกยวของ 2.1 ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat

ดาวเทยม Landsat เปนชอของชดดาวเทยมส ารวจทรพยากรธรรมชาตทถกปลอย

ขนสวงโคจร และท าการบนทกขอมลพนผวโลกมาเกอบ 3 ทศวรรษ ดาวเทยมดวงแรกของโครงการ

ถกสงขนสอวกาศเมอวนท 23 กรกฎาคม 1972 และตอมาดาวเทยมถกเรยกวา Landsat ในป 1975

โครงการดาวเทยม Landsat เดมเปนของโครงการบรหารการการบน และอวกาศแหงชาต

((National Aeronautic and Administration: NASA) ไดมการโอนกจการดาวเทยม Landsat ให

Eosat ซง เปนบรษทของทางเอกชน มระบบเกบขอมลหลายชนดและมหลายชวงคลน

(Multispectral Scanner หรอ MSS)

9

ดาวเทยมแตละประเภทจะอยในแนวเสนศนยสตร สงจากโลกประมาณ 36,000

กโลเมตร จะมอตราเรวในการหมนรอบตวเอง ท าใหดนงเหมอนวาลอยอยกบท ดาวเทยมกลมน

สวนใหญจะเปนดาวเทยมคมนาคมและดาวเทยมอตนยมวทยาระดบภาค เชนดาวเทยม

METEOSAT ซงจะลอยตวอยเหนออาวกน เปนตน ดงภาพ 2.1

2.2.1 ขอมลดาวเทยม Landsat 5

ดาวเทยม Landsat 5 ถกสงขนสวงโคจรโดยจรวด McDonald Douglas Delta

3920 จากฐานทพอากาศ Vandenberg, California เมอวนท 1 มนาคม พ.ศ.2527 ปจจบนยงโคจร

และบนทกขอมล คณลกษณะดาวเทยม มเสนผาศนยกลาง 1.8 เมตร น าหนก 2,000 กโลกรม

ความสงของการโคจร 705 กโลเมตร ลกษณะการโคจรสมพนธกบดวงอาทตยโดยผานขวโลก เอยง

ท ามมกบแกนโลก 98.2 องศา มเวลาทองถนในการบนทกขอมล 9:30 น. เวลา 1 รอบในการ

โคจรเทากบ 99 นาท บนทกขอมลซ าทเดมทก 16 วน ระบบบนทกขอมล MSS (Multispectral

Scanner), และ TM (Thermatic Mapper) มรายละเอยดภาพ 80 เมตร (MSS)และ 30 เมตร (TM)

ความกวางของภาพ185 กโลเมตรและมอายการท างานทคาดการ 5 ป ลกษณะรปรางและ

องคประกอบตางๆของดาวเทยม Landsat 5 ดงภาพ 2.2

ภาพ 2.1 การแสดงโคจรของดาวเทยมส ารวจทรพยากรโลก ทมา : http://conf.agi.nu.ac.th

10

เค รองมอเฉพาะกจทตดตงอยบนยานน คอ เค รองกวาดหลายชวงคลน

(Multispectral Scanner: MSS) และ ระบบท าแผนท เฉพาะกจ (Thematic Mapper: TM)

นอกจากนยงมระบบการถายทอดขอมล, เครองมอสอสาร และจานรบสงสญญาณทมประสทธภาพ

สง รวมทงแผงรบพลงงานแสงอาทตย (Solar Array) ซงสามารถผลตกระแสไฟฟาไดถง 2 กโลวตต

ภาพ 2.2 รปรางลกษณะและสวนประกอบหลกของดาวเทยม LANDSAT 4 และ 5 (Barrett and Curtis, 1995)

11

ตาราง 2.1 แสดงชวงคลนระบบ Multispectrel Scanner (MSS) ของดาวเทยม Landsat 5

ระบบ MULTISPECTREL SCANNER (MSS) รายละเอยดภาพ 80 เมตร

ความยาวคลน (ไมโครเมตร) ประเภทขอมลทได แบนด 4 : 0.5 - 0.6 (น าเงนเขยว) แยกพชและสภาพความเขยว แบนด 5 : 0.6 - 0.7 (แดง) แยกชนดพช แบนด 6 : 0.7 - 0.8 (อนฟราเรดใกล) แยกพชและแหลงน า แบนด 7 : 0.8 - 0.11 (อนฟราเรดใกล) พช, ความชนในดน, เมฆและหมะ

ทมา: ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ

จากตาราง 2.1 เครองกวาดหลายชวงคลน (Multispectral Scanner: MSS) ความ

ละเอยดของภาพ หรอ Instantaneous Field of View (IFOV) คอ 80 x 80 เมตร และภาพหนงให

ครอบคลมพนท 185 x 185 ตารางกโลเมตร ตาราง 2.2 แสดงชวงคลนระบบ Thematic Mapper (TM) ของดาวเทยม Landsat 5

ทมา: ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ

ระบบ THEMATIC MAPPER (TM) รายละเอยดภาพ 30 เมตร ความยาวคลน (ไมโครเมตร) ประเภทขอมลทได

แบนด 1 : 0.45 - 0.52 (น าเงน) ตรวจสอบลกษณะน าชายฝง, แยกพชและความ เขยว

แบนด 2 : 0.52 - 0.60 (เขยว) แยกชนดพช แบนด 3 : 0.60 - 0.69 (แดง) ความแตกตางของการดดกลนคลอโรฟลลในพช

พรรณตางๆ แบนด 4 : 0.77 - 0.90 (อนฟราเรดใกล) ความแตกตางของน าและสวนทไมใชน า ,

ปรมาณ มวลชวภาพ แบนด 5 : 1.55 – 1.75 (อนฟราเรดคลนสน) พช, ความชนในดน, เมฆและหมะ แบนด 6 : 10.40 - 12.50 (อนฟราเรดความ รอน)

ความรอนผวหนา, ความชนดน, ความเครยด ของพช

แบนด 7 : 2.08 – 2.35 (อนฟราเรดสะทอน) แยกชนดหน

12

จากตาราง 2.2 ระบบ Thematic Mapper (TM) ประกอบประดวยทงหมด 7 แบนด

มจ านวนแบนดมากกวาและมความกวางของชวงคลน (Band width) แคบกวาระบบ MSS ม

รายละเอยดภาพ 30 เมตร ใหระบบเรขาคณตทดกวาซงจะจ าแนกสงตางๆไดละเอยดกวาระบบ

MSS

2.2.2 ขอมลดาวเทยม Landsat 8

Landsat 8 ดาวเ ทยมดวงใหมลาสดในโครงการ Landsat Data Continuity

Mission (LDCM) ไดสงขอมลภาพชดแรกตงแตไดถกปลอยขนสวงโคจร ซงเปนภาพทถายดวย

เซนเซอร Operational Land Imager (OLI) and the Thermal Infrared Sensor (TIRS) ดาวเทยม

Landsat 8 เรมปฏบตการวนท 30 พฤษภาคม 2556 ภายใตการบรหารจดการของ USGS โคจรสง

เหนอพนโลก 705 กโลเมตร มรายละเอยดภาพ 15 เมตร เปนระบบเพอใชส าหรบ การรบสญญาณ

, จดเกบขอมล, ผลตขอมลดาวเทยม และสวนทเกยวของจ าเปนส าหรบการประมวลผลจดท า

ผลตภณฑขอมลดาวเทยม Landsat 8 อยางเปนระบบและมประสทธภาพ พรอมตดตง ถายทอด

เทคโนโลย ตอบสนองตอการใหบรการและประยกตขอมลดาวเทยมในการตดตามการเปลยนแปลง

เชงพนทไดอยางมประสทธภาพ ลกษณะรปรางและองคประกอบตางๆของดาวเทยม Landsat 8

ดงภาพ 2.3

13

ภาพ 2.3 รปรางลกษณะและสวนประกอบหลกของดาวเทยม LANDSAT 8

(Irons and Taylor,2018)

14

ตาราง 2.3 แสดงระบบชวงคลนการถายภาพดาวเทยม Landsat 8

LANDSAT - 8 OPERATIONAL LAND IMAGER (OLI) และ THERMAL INFRARED SENSOR (TIRS) แบนด ความยาวคลน (ไมโครเมตร) รายละเ อยดภาพ

Resolution(เมตร) 1 0.43 - 0.45 (Coastal Aerosol) 30 2 0.45 - 0.51 (Blue) 30 3 0.53 - 0.59 (Green) 30 4 0.64 - 0.67 (Red) 30 5 0.85 - 0.88 (Near Intreared NIR) 30 6 1.57 - 1.65 (SWIR 1) 30 7 2.11 - 2.29 (SWIR 2) 30 8 0.50 - 0.68 (Panchromatic) 30 9 1.36 - 1.38 (Cirrus) 30 10 10.60 - 11.19 (Thermal Infrared - TIRS 1) 30 11 11.50 - 12.51 (Thermal Intrared - TIRS 2) 30

ทมา: ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ

จากตาราง 2.3 เปนระบบชวงคลน Operational Land Imager (OLI) and the

Thermal Infrared Sensor (TIRS) มจ านวนแบนดทงหมด 11 แบนด ใหรายละเอยดจดภาพ

Panchoromatic 15 เมตร Visible, NIR, SWIR 30 เมตร และ Thermal 100 เมตร

15

2.2 ทฤษฎและแนวคดทเกยวของ

2.2.1 ทฤษฎแนวคดและการส ารวจระยะไกล

การส ารวจจากระยะไกล โดยเครองมอวดไมมการสมผสกบสงทตองการตรวจวด

โดยท าการตดตงเครองวดเชน กลองถายภาพไวยงทสง บนบอลลน บนเครองบน ยานอวกาศ หรอ

ดาวเทยม โดยอาศยคลนแมเหลกไฟฟาทแผสะทอนมาจากสงทตองการส ารวจ การส ารวจโดยใชวธ

นเปนการเกบขอมลทไดขอมลจ านวนมาก ในบรเวณกวางกวาการส ารวจขอมลภาคสนาม จากการ

ใชเครองมอส ารวจระยะไกล โดยเครองมอส ารวจไมจ าเปนทตองสมผสกบวตถตวอยาง เชน การใช

ดาวเทยมส ารวจทรพยากรท าการเกบขอมลพนผวโลกในระยะไกล (สมบต อยเมอง ,2545)

ดงภาพ 2.4 คอการซอนทบขอมลขอบเขตอาคารและการใชประโยชนทดน ถาเปรยบเทยบ

ระหวางขอมลส ารวจระยะไกล กบขอมลภาคสนาม จะเหนไดวาการส ารวจระยะไกลจะให

รายละเอยดของขอมลทนอยกวาการส ารวจขอมลภาคสนาม แตจะใหขอบเขตของการส ารวจท

กวางกวา และขอมลทไดจะเปนขอมลทไดจากการเกบตวอยางเพยง1ครง การส ารวจระยะไกลม

องคประกอบดงตอไปน

ภาพ 2.4 ภาพถายทางอากาศบรเวณจฬาลงกรณมหาวทยาลย ทมา : สมบต อยเมอง

16

(1) คลนแมเหลกไฟฟาเปนตวเชอมระหวางเครองวด ในการส ารวจวตถ

(2) ยานทใชตดตงเปนตวก าหนดระยะระหวางเครองมอวด กบวตถ สามารถวด

ครอบคลมพนททงหมดได และชวงเวลาในการตรวจวด

(3) การแปลความหมายของขอมลทไดจากการวด เปนกระบวนการในการแปลง

ขอมลความเขม และรปแบบของคลนแมเหลกไฟฟาทวดได

กระบวนการท างานของรโมตเซนซง ม 2 ลกษณะไดแก

1) การรบและบนทกสญญาณขอมล (Data acquisition) เปนกระบวนการบนทก

พลงงานทสะทอน หรอสงผานของวตถโดย เครองมอบนทกขอมลบนยานส ารวจ (platform) แลวสง

ขอมลทท าการบนทก ไปยงสถานรบสญญาณภาคพนดน ผลตเปนขอมลทงในรปแบบภาพถายและ

ขอมลเชงตวเลข

2) การวเคราะหขอมล (Data analysis) ประกอบดวยการวเคราะหขอมลดวย

สายตา (Visual interpretation) และการวเคราะหดวยคอมพวเตอร (Digital Analysis)

ภาพ 2.5 กระบวนการรโมตเซนซง

(JARS, 1993)

17

ดงภาพ 2.5 กระบวนการรโมตเซนซง รปแบบของภาพถายและขอมลเชงตวเลขจะ

ประกอบไปดวย แหลงพลงงานทมาจากดวงอาทตย การเคลอนทของพลงงานผานมายงชน

บรรยากาศโลก ลงมาสพนผวโลก ระบบการบนทกขอมล (platform) ท าการบนทกขอมลขณะท

พลงงานสะทอนกลบ (reflection) ผานชนบรรยากาศ (atmosphere) แลวสงขอมลทท าการบนทก

ไปยงสถานรบสญญาณภาคพนดน

2.2.2 แนวคดเกยวกบการจ าแนกเชงจดภาพ

การจ าแนกรายละเอยดเชงจดภาพม 2 วธการดงน

การจ าแนกขอมลแบบก ากบดแล (Supervised Classification) เปนการจ าแนก

รายละเอยดทตองการรคณสมบตของวตถวาเปนอยางไรเพอน ามาใชเลอกกลมขอมลตวอยางท

เปนคาความสวางของจดภาพซงเปนตวแทนของรายละเอยดนนในการจ าแนกขอมล โดยจดภาพท

เปนตวแทนของกลมตวอยางนนเรยกวา กลมตวอยาง(Training Fields, Training) ดงนนจะเหนได

วาว ธการจ าแนกขอมลแบบก ากบดแลจะเปนการก าหนดกลมตวอยางทเปนตวแทนของ

รายละเอยดกอนการจ าแนก (ธระ ลาภศชยางกลมล, 2557)

ดงภาพ 2.6 พนทตวอยางทเอาคาตวเลขไปใชในการประมาณคาทางสถต พนทเหลานน

เปนตวแทนของสงปกคลมพนดนประเภทหนง เชน ลกษณะการใชประโยชนทดนในบรเวณพนท

ศกษา เราอาจเลอกพนทตวอยางเปน พนทเพาะปลก ปาไม ไรองน พนทชมน า ทอยอาศย น า

ภาพ 2.6 การก าหนดพนทตวอยาง Training Area ทมา : http://natres.psu.ac.th

18

การจ าแนกขอมลแบบไมก ากบดแล (Unsupervised Classification) เปนการ

จ าแนกขอมลจากการหาความสวางของจดภาพทใกลเคยงกนซงไมตองใชความรในการจ ารปแบบ

เลยท าใหการแบงแยกรายละเอยดเปนกลมๆ (Cluster) จงขนอยกบคาความสวางของภาพ

2.2.3 แนวคดเกยวกบการจ าแนกประเภทขอมล

การจ าแนกขอมลการใชประโยชนทดน เปนการจดกลมหรอประเภทของขอมล

เพอจดกลมขอมลใหอยในกลมทก าหนด โดยอาศยความคลายคลงหรอการสะทอนแสงเชงคลนท

ใกลเคยงกน เพอใหเหนคาความแตกตางของขอมลแตละประเภท เพอใชจ าแนกการใชประโยชน

ทดนในพนทศกษาวจย ขอมลจากหนวยงาน กรมพฒนาทดน โดยมหลายละเอยดตามตาราง

ตอไปน

ตาราง 2.4 การจ าแนกขอมลการใชประโยชนทดน ป พ.ศ.2561

รหส ระดบท1 ระดบท2 ระดบท3 U พนท ชมชนและส ง

ปลกสราง U1 ตวเมองและยานการคา U200 หมบานจดสรรราง

U2 หมบาน U201 หมบาน U202 หมบานชาวไทยภเขา A พนทเกษตรกรรม A1 นาขาว A100 นาราง A101 นา A2 พชไร A200 ไรราง A203 ออย A209 ถงเหลอง A229 พรก A301 ไมยนตนผสม A302 ยางพารา A305 สก A315 ไผ A4 ไมผล A401 ไมผลผสม A406 ลนจ

19

ตาราง 2.4 การจ าแนกขอมลการใชประโยชนทดน ป พ.ศ.2561 (ตอ)

A407 มะมวง A411 กลวย A413 ล าไย A5 พชสวน A501 พชสวนผสม A502 พชผก A6 ไรหมนเวยน A600 ไรราง A601 พชไรผสม(ไรหมนเวยน) A602 ขาวโพด(ไรหมนเวยน) A0เกษตรผสมผสาน/ไรนา

สวนผสม

F พนทปาไม F1 ปาดบ F100 ปาดบสมบรณ F2 ปาผลดใบ F201 ปาผลดใบสมบรณ W พนทน า W1 แหลงน าธรรมชาต W101 แมน าล าคลอง W102 หนอง บง ทะเลสาบ W2 แหลงน าทสรางขน W201 อางเกบน า W202 บอน าในนาไร W203 คลองชลประธาน

ทมา : ดดเปลงจากกรมพฒนาทดน ป 2561

20

2.2.4 ผลกระทบปน าแลงสงผลตอเกษตรกรรม

ภยแลงในประเทศไทยสวนใหญมผลกระทบตอการเกษตรกรรม โดยเปนภยแลงท

เกดจากขาดฝนหรอ ฝนแลง ในชวงฤดฝน และเกด ฝนทงชวง มผลกระทบโดยตรงกบการเกษตร

และแหลงน า ท าใหขาดแคลนน าในการเพาะปลกพช ประเทศไทยเปนประเทศ ทประชาชน

ประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ภยแลงจงสงผลเสย ตอการประกอบอาชพทางการเกษตร

อยางมาก เชน พนดนขาดความชมชน พชขาดน า พชชะงกการเจรญเตบโต ผลผลตทไดมคณภาพ

ต า ไดผลผลตปรมาณนอย สวนใหญภยแลงทมผลตอการเกษตร มกเกดในฤดฝนทมฝนทงชวงเปน

เวลานาน

ตาราง 2.5 ชวงเดอนทประสบปญหาภยแลง

ภาค/เดอน

เหนอ

ตะวนออก

เฉยงเหนอ

กลาง

ตะวนออก ใต

ฝงตะวนออก

ฝงตะวนตก

มกราคม ฝนแลง

กมภาพนธ ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง

มนาคม ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง

เมษายน ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง ฝนแลง

พฤษภาคม

มถนายน ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง

กรกฎาคม ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง ฝนทงชวง

21

2.3 งานวจยทเกยวของ

เนตรนภา หงษทอง (2559) ไดศกษาการจ าแนกเชงวตถของภาพถายดาวเทยม THEOS

ศกษาการเปรยบเทยบเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพและเทคนคการจ าแนกเชงวตถของพนท

การเกษตรจากขอมลภาพถายดาวเทยมไทยโชต กรณศกษา อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม เพอ

ท าการศกษาคาพารามเตอรทเหมาะสมในการจ าแนกขอมลพนทการเกษตรดวยวธการจ าแนกเชง

วตถ และเปรยบเทยบความถกตองทไดจากกระบวนการจ าแนกขอมลดวยเทคนคการจ าแนกเชง

จดภาพและการจ าแนกเชง วตถในพ น ทการเกษตร การจ าแนกเชงวตถโดยการศกษา

คาพารามเตอรทเหมาะสมในพนทการเกษตร โดยวธการจ าแนกขอมลเชงจดภาพ 2 วธ แบบไม

ก ากบดแลและแบบก ากบดแล พบวาการจ าแนกโดยก ากบมคาความถกตองของการจ าแนกสง การ

จะแนกแบบก ากบดแลมคาความถกตองรวมรอยละ 62.22 สวนคา kappaเทากบ 0.56 เมอท า

การดปรยบเทยบกนการจ าแนกแบบไมก ากบดแล ใหคาความถกตองรวมรอยละ 20.00 kappa

เทากบ 0.11เพราะการจ าแนกแบบก ากบดแลมการก าหนดขอมลตวอยาง จากการออกภาคสนาม

เพอค านวณหาคาสถตของวตถในการจ าแนกมคาความถกตองทสงกวา แบบไมก ากบดแล ได

ศกษาประสทธภาพ ของวธการจ าแนกประเภทการใชประโยชนทดน

สรรทราย สทธนนทและคณะ (2557)ไดศกษาการเปรยบเทยบผลลพธในการจ าแนกขอมล

การใชประโยชนทดนและสงปกคลมดน ระหวางการจ าแนกขอมลเชงจดภาพและการจ าแนก

ขอมลภาพเชงวตถ พนทศกษา อ าเภอไทรโยค จงหวดกาญจนบร โดยขอมลภาพถายดาวเทยมไทย

โชตเปนตวอยางในการศกษาหาผลลพธของการจ าแนกแตละประเภท ซงในการจ าแนกขอมลเชง

จดภาพใชวธการจ าแนกแบบก ากบดแล (Supervised Classification) โดยใชคาสถตความนาจะ

เปนสงทสด (Maximum Likelihood Classification) ในการค านวณหาคาเฉลยการเปลยนแปลง

การใชประโยชนทดน ส าหรบการจ าแนกขอมลภาพเชงวตถใชเทคนคการสรางวตถโดยกระบวนการ

แยกสวนภาพ (Image Segmentation) ซงจะพจารณาจากการก าหนดคาพารามเตอรตาง ๆ ไดแก

มาตราสวน, ส, รปราง, การเกาะกลมและความเรยบ ผลการศกษาพบวา วธการจ าแนก

ขอมลภาพเชงวตถใหผลลพธคาความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy) สงกวาวธการจ าแนก

ขอมลเชงจดภาพ โดยวธการจ าแนกขอมลภาพเชงวตถใหคาความถกตองโดยรวม คอ 91.88 สวน

วธการจ าแนกขอมลเชงจดภาพแบบก ากบดแล (Supervised Classification) ใหคาความถกตอง

โดยรวมเพยง 72.15 เมอเปรยบเทยบผลลพธของประเภทขอมลการใชประโยชนทดนและ สงปก

22

คลมดนทง 6 ประเภท ไดแก เมองและสงปลกสราง , แหลงน า, พนทปาไม, ออย, มนส าปะหลง,

ยางพารา ผลลพธวธการจ าแนกขอมลภาพเชงวตถใหคาความถกตองของประเภทขอมลมากกวา

วธการจ าแนกเชงจดภาพแบบก ากบดแล (Supervised Classification) ทง 6 ประเภท เพราะวา

วธการจ าแนกขอมลเชงจดภาพแบบก ากบดแล (Supervised Classification) มการปะปนกนของ

ขอมลมากกวาวธการจ าแนกขอมลภาพเชงวตถ

พลอยไพลน เมองมล (2558) ไดศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจากการ

ขยายพนทปลกยางพารา ในอ าเภอชาตตระการ จงหวดพษณโลก ใชภาพถายดาวเทยม Landsat

ในการศกษาเชงพนทการเปลยนแปลงการปลกยางพารา โดยใชเทคนคการจ าแนกเนกเชงจดภาพ

supervised classification พบวาพนทปลกยางพาราในอ าเภอชาตตระการ จงหวดพษณโลก

ตงแตป พ.ศ 2545-2558 มพนทการปลกยางพารามากขน เรมป พ.ศ 2545 มการใชประโยชนทดน

ในการปลกยางพาราเพมขน 12.89 ตร.กม ปพ.ศ 2550 มการใชทดนเพอปลกยางพาราเพมขน

เปน 72.92 ตร.กม ป พ.ศ 2555 มการใช ทดนในการเพาะปลกยางพาราเพมขนอก 156.21 ตร.กม

และในป พ.ศ 2558 พนทในการปลกยางพาราเพมขนอยางตอเนองถง 259.91 ตร.กม จาการ

วเคราะหขอมลในแตละปเหนไดวาเกษตรกรใน อ าเภอชาตตระการ มการขยายพนทปลกยางพารา

เพมขนทก ๆ ป เพราะวาปจจยดานเศรษฐกจ การปลกยางพาราเปนอาชพเกษตรกรรมทไดผลก าไร

คอนขางเยอะกวาอาชพเกษตรกรอน ๆ และลงทนเพยงครงเดยว จงท าใหชาวเกษตรกรในอ าเภอ

ชาตการหนมาประกอบอาชพปลกยางพารา

ศศธร ฉตรสดารตน(2560) ไดศกษาการวเคราะหการปลดปลอยกาซเรอนกระจกในพนท

ปลกออย โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงวตถ (Object-based classification) จากขอมลภาพถาย

ดาวเทยม Landsat : กรณศกษา อ าเภอไทรงาม จงหวดก าแพงเพชร เพอประเมนการปลดปลอย

กาซเรอนกระจก รวบรวมภาพดาวเทยมในพนทศกษา ปพ.ศ.2540,2549,2556 และป 2559 แลว

การท าการลงพนทเกบขอมลพกดภาคสนาม จ าแนกเปน 6 พนทตวอยางไดแก พนทปาธรรมชาต,

พนทวางเปลา,พนทอน ๆ,พนทออย,พนทเกษตรกรรมและพนทเมองและสงปลกสราง ก าหนด

เงอนไขกระบวนการสรางวตถกอนการจ าแนก ก าหนดคาพารามเตอรเปน มาตราสวน,ส/รปราง

,ความเรยบ/ความเกาะกลม จากนนท าการจ าแนกเชงวตถ (Object-based classification)ตามท

ก าหนดคาพารามเตอรไว ไดผลการศกษาคอ พบวาการพนทการใชประโยชนทดนการเพาะปลก

ออย ในปพ.ศ.2559 มพนทสงสดเทากบ 171,200.27 ไร และปพ.ศ.2540 มพนทเกษตรกรรมและ

23

พนทปาธรรมชาตสงสดเทากบ 124,773.12 และ 30,902.1 ไร ตามล าดบ และผลการศกษาการ

เปลยนแปลงกาซคารบอนไดออกไซด พนทเกษตรกรรมปพ.ศ.2540 กบ พ.ศ.2559 มการปลดปลอย

กาซสงสด เทากบ -0.44 เทระก รม (Tg) พ น ท ออยและปาธรรมชาต ม การกก เ กบ กาซ

คารบอนไดออกไซดสงสดในปพ.ศ.2540 กบพ.ศ.2559 เทากบ 0.47 เทระกรม (Tg) และ 0.26 เท

ระกรม (Tg)

ค าโก ธรรมวงศและคณะ(2554) ไดท าการศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

และปจจยแรงขบเคลอนบางประการ กรณศกษา: กลมหมบานสะนกมงคณ เมองจอมเพชร แขวง

หลวงพระบาง สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ

ดวยกน 2 วธคอ การจ าแนกแบบไมก ากบดแล (Unsupervised Classification) และ การจ าแนก

แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ใชขอมลภาพถายดาวเทยมหลายละเอยดสง คอ

SPOT-4, THEOS และ ALOS ในการศกษาการใชประโยชนทดนในครงน รวบรวบขอมลภาพ

ดาวเทยมในป 2008,2009 และ 2010 ท าการจ าแนกขอมล แบงการใชประโยชนทดนและสงปก

คลมทดนออกเปน 7 ประเภท คอ ขาว/ไร,นาราง,สวนปาไมสก,ไรเหลา,ปาเตงรง,ปาเบญจพรรณ

และ หมบาน ผลการศกษาคอ ป 2008 ถง 2010 พบวา มการเปลยนแปลงจากพนททรพยากรปาไม

โดยเฉพาะปาผลดใบผสม เปลยนเปนพนทปลกขาวและพชไร เปนจ านานมาก และพบวาการ

เปลยนแปลงการใชประโยชนทดนในพนทปลกขาวและพชไร มผลกบปจจยทางดานเศรษฐกจและ

สงคม เปนแรงขบเคลอนตอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน โดยเฉพาะปจจยดานจ านวนคน

ตอครวเรอน,รายไดของครวเรอนเกษตรกร ความพอเพยงของขาวส าหรบการบรโภค เชน แปลง

เกษตรกรรมเพมมากขนเปน เปนปจจยทส าคญท าใหพนทปลกขาวและพชไรเพมมากขน ความ

พอเพยงของขาวส าหรบการบรโภคตอป ถาเกษตรกรมรายไดจากการประกอบอาชพนอย เปน

สาเหตทจะท าใหเกษตรกรพยายามทจะบกรกพนทปาไมใหเปนพนทเกษตรกรรมเพอสรางผลก าไร

ใหเพยงพอตอการใชจายภายในครอบครว

24

บทท 3

วธด าเนนงานวจย

งานวจยในครงนเปนการศกษา การตดตามตรวจสอบพชทางการเกษตร ในอ าเภอพรหมพรามจงหวดพษณโลก ปทมน ามากและปทน าแลง จากขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5-8 โดยใชเทคนคเชงจดภาพแบบก ากบดแล(Supervised Classification) โดยทมง เ นนไปทการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนใหมความถกตองและนาเชอถอ เพอศกษาการเปลยนแปลงพนททางการเกษตร

3.1 เครองมอทใชในการศกษา

3.2 ขอมลและการเกบรวมรวมขอมล

3.3 วธวเคราะหขอมล

3.1 เครองมอทใชในการศกษา

3.1.1 อปกรณเครองคอมพวเตอร

รน ASUS K556 , CPU Intel Core i7-6500U,up to 3.1 GHz และมกา รดจอ

NVIDIA Geforce GT 940 ระบบการท างาน Windows 10 Pro, 64-bit

3.1.2 โปรแกรมทใชในการวจย

3.1.2.1 โปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร

3.1.2.2 โปรแกรมประมวลผลวเคราะหและการจ าแนกขอมล

3.1.2.3 โปรแกรมตรวจสอบต าแหนงคาพกด Google Earth

3.1.3 เครองมอบอกต าแหนงพกดบนพนผวโลก (Global Positioning System: GPS)

โดยไดรบความอนเคราะหจาก สาขาภมศาสตร ภาคทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร

25

3.1.4 เขมทศทใชในการบอกทศทาง

(รน Brunton COM-PRO Pocket Transit ) โดยไดรบความอนเคราะหจาก สาขา

ภมศาสตร ภาคทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร

3.2 ขอมลและการเกบรวบรวมขอมล

3.2.1 ขอมลภาพดาวเทยม Landsat

3.2.1.1 ดาวเทยม Landsat 5

ใชขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5 ระบบบนทกขอมล Thematic Mapper (TM)

รายละเอยด ภาพ 30 เมตร ในระบบหลายชวงคลน ความกวางของภาพ 185 กโลเมตร ไดแก 3 ชวง

คลนแสงตามองเหน (R:G:B) ชวงคลนสแดงมความยาวคลน 0.60 - 0.69 สเขยวมความยาวคลน

0.52 - 0.60 สน าเงนมความยาวคลน 0.45 - 0.52 ไมโครเมตร บนทกภาพเมอวนท 10 กมภาพนธ

พ.ศ.2540 ภาพถายดาวเทยมบรเวณพนทศกษา อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก ท าการดาวน

โหลดจาก U.S. Geological Survey (USGS)

ภาพ 3.1 ภาพถายดาวเทยม Landsat 5 ครอบคลมพนทศกษา

26

3.2.1.2 ดาวเทยม Landsat 8

ใชขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 8 ระบบบนทกขอมล Thematic Mapper (TM)

รายละเอยดภาพ 30 เมตร ในระบบหลายชวงคลน ไดแก 3 ชวงคลนแสงตามองเหน (R:G:B) ชวง

คลนสแดงมความยาวคลน 0.64 - 0.67 สเขยวมความยาวคลน 0.53 - 0.59 สน าเงนมความยาว

คลน 0.45 - 0.51 ไมโครเมตร บนทกภาพเมอวนท 06 กมภาพนธ พ.ศ.2556,วนท 27 มกราคม

พ.ศ. 2558 และ วนท 18 มนาคม พ.ศ. 2559 ภาพถายดาวเทยมบรเวณพนท ศกษา อ าเภอพรหม

พราม จงหวดพษณโลกท าการดาวนโหลดจาก U.S. Geological Survey (USGS)

ภาพ 3.2 ภาพถายดาวเทยม Landsat 8 ครอบคลมพนทศกษา

27

3.2.2 ขอมลออกส ารวจภาคสนาม

ออกส ารวจเกบขอมลพนทศกษาระหวางวนท15-21 ตลาคม พ.ศ. 2561 เพอน า

ขอมลไปใชในการจ าแนก หรอก าหนดพนทตวอยางและตรวจสอบความถกตองของการจ าแนก

และอาศยจากการสงเกตดวยสายตาจากภาพดาวเทยม Google Earth ในบางพนท ทไมสามารถ

เขาถงในการเกบขอมลได โดยท าการสมเกบคาพกดพนททางการเกษตรในอ าเภอพรหมพราม 12

ต าบล ต าบลละ 10 จด ซงต าแหนงของคาพกดนนไดท าการบนทกดวยเครองมอระบต าแหนงคา

พกดบนพนผวโลก (GPS)

3.3 วธวเคราะหขอมล

3.3.1 รวบรวมขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5 -8 เลอกชวงปทจะท าการวเคราะห

ขอมล โดยภาพจะถกบนทกในชวงป 2540 และ 2556 คอชวงปน าปกต ชวงป 2558 และ 2559

คอชวงปน าแลง ระหวาง เดอน มกราคม- มนาคม เลอกภาพดาวเทยมทปลอดเมฆ จะไดไมมสง

บดบงในการวเคราะหขอมล เพอความถกตองของผลการวเคราะห

3.3.2 ท าการรวมแบนดภาพถายดาวเทยม โดยใชโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร

ดาวเทยม Landsat 5 จะมทงหมด 7 แบนด และดาวเทยม Landsat 8 จะมทงหมด 11 แบนดจะม

กระบวนการดงตอไปน

3.3.2.1 เปดโปรแกรมเพอจะท าการรวมแบนดภาพถายดาวเทยม เลอกใชเครองมอจาก

Raster > Spectral > Layer Stack > ปรากฏ Layer Selection and Stacking > เ ล อกแบน ด

ดาวเทยมทจะท าการ Input File > Add > เลอกทเกบขอมล Output File > Click Ok

ภาพ 3.3 เครองมอ Layer Stack เพอด าเนดการรวบรวมแบนดภาพถายดาวเทยม

28

ภาพ 3.5 ภาพดาวเทยมทรวบรวมแบนดแลว ครอบคลมพนทศกษา

จากนนท าการเปดขอมล Open Raster Layer > ทจดเกบ Output File > Fit Layer To Window

จากนนจะไดภาพดาวเทยมทท าการรวบรวมแบนดเสรจเรยบรอยแลว

ภาพ 3.4 เครองมอ Open Raster Layer เพอด าเนนการเปดภาพดาวเทยม

29

ภาพ 3.6 ตดพนทศกษาจากขอมลภาพถายดาวเทยม

3.3.3 ท าการตดพนทศกษาจากภาพถายดาวเทยม ใหครอบคลมพนทศกษา โดยใช

โปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตรเพอน าไปใชวเคราะหการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

และท าการแปลภาพดวยสายตา จากการแปลภาพสผสมเทจ เพอใหเขาใจพนทศกษาและการ

ส ารวจเกบขอมลภาคสนามในกระบวนการตอไป

เปดโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร ท าการน าเขาขอมล Raster ภาพ

ดาวเทยมครอบคลมพนทศกษา ทท าการรวบรวมแบนดแลว และน าเขา Shape File ขอบเขตพนท

ศกษา จากนนเลอกใชเครองมอ Arc Toolbox > Data Management Tools > Raster > Raster

Processing > ปรากฏหนาตาง Clip > เลอก Input Raster เปนขอมลภาพถายดาวเทยมครอบคลม

พนทศกษา > เลอก Output Raster เปน Shape File > Click Ok

จะไดภาพดาวเทยมทครอบคลมพนทศกษา ดงภาพ 3.7 กระบวนการตอไปน าเขาภาพถาย

ดาวเทยมทท าการตดพนทศกษา เพอท าการแปลภาพและวเคราะหผลการใชประโยชนทดนของ

พนททางการเกษตร

30

ภาพ 3.7 ภาพดาวเทยมทท าการตดครอบคลมพนทศกษา

ภาพ 3.8 การผสมสภาพถายดาวเทยมพนทศกษา

เปดโปรแกรมประมวลผลวเคราะหทจะท าการจ าแนกขอมล น าเขาขอมล Raster ภาพถาย

ดาวเทยมทท าการตดพนทศกษา เลอกใชเครองมอ Multispectral > เลอก R:G:B 5-4-3 จะไดเปน

สผสมเทจ อนฟราเรด (พชพรรณ) - Color Infrared (Vegetation) ใหสผสมเทจแบบมาตรฐาน พช

พรรณจะสะทอนคาเปนสแดง น าจะเปนสน าเงน พนทอยอาศยหรอพนทโลงจะสะทอนคาเปนสขาว

ดงภาพ 3.8

31

ภาพ 3.9 ภาพถายดาวเทยม วนท 18 มนาคม พ.ศ. 2559 ภาพสผสมเทจ R:G:B 5-4-3

ภาพ 3.10 ภาพถายดาวเทยม วนท 18 มนาคม พ.ศ. 2559 ภาพสผสมจรง R:G:B 4-3-2

ภาพถายดาวเทยมสผสมจรง ใหสแหงความเปนจรงตามธรรมชาต (Natural Color) คอ พช

พรรณสะทอนคาเปนสเขยว ความเขมของสขนอยกบการสะทอนของชนดพช

32

ภาพ 3.11 เครองมอ Signature Editor

ภาพ 3.12 การก าหนดพนทตวอยางในพนทศกษา

3.3.3 วเคราะหและท าการแปลภาพถายดาวเทยม โดยกระบวนการจ าแนกขอมลแบบ

ก ากบดแล (Supervise Classification) ด าเนนการก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) ใหกบ

จดภาพ

กระบวนการตอไป เลอกใชเครองมอ Raster > Supervised > Signature Editor

เพอจะท าการวาดหรอก าหนดพนทตวอยาง

Drawing > Polygon > ท าการวาดหรอก าหนดพนทตวอยางการใชประโยชนทดน

> น าเขาขอมลทท าการก าหนด เลอกใชเครองมอ Create New Signature > ก าหนดพนทจ านวน

ละ 10 คลาส

33

ภาพ 3.13 พนทตวอยางการใชประโยชนทดน

เมอท าการก าหนดพนทตวอยางครบ 10 คลาส กระบวนการตอไปรวมทง 10

คลาสใหเปน 1 พนทตวอยาง โดยใชเครองมอ Merge Selected Signature > จะได 1 พนทตวอยาง

แลวท าการ Delete ทง 10 คลาสออก

34

ภาพ 3.14 การวเคราะหผลดวยกระบวนการเชงจดภาพ แบบก ากบดแล

ภาพ 3.15 ผลเมอท าการวเคราะหเชงจดภาพเสรจ ระดบ 1

จ าแนกพนทตวอยางการใชประโยชนทดนทตองการครบแลว ท าการประมวลผล

ขอมล > Classtify > Supervised > Output File ตงชอแลวเลอกทจดเกบขอมล > Click Ok

เมอท าการวเคราะหผลเชงจดภาพ แบบก ากบดแลส าเรจ ตามทเราก าหนดขนตน

ในระดบท 1 ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 4 กลมตวอยาง ไดแก พนทเกษตรกรรม,พนท

เกษตรกรรม1,พนทน า,พนทชมชนและสงปลกสราง จ าแนกตามขอมลการใชประโยชนทดน จะ

แสดงคาเชงจดภาพ ดงภาพ 3.15

35

ภาพ 3.16 ผลเมอท าการวเคราะหเชงจดภาพเสรจ ระดบ 2

ในระดบท 2 ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 5 กลมตวอยาง ไดแก พช

ไร,นาขาว,ไมผล,แหลงน าธรรมชาตและ หมบาน จ าแนกตามขอมลการใชประโยชนทดน จะแสดง

คาเชงจดภาพ ดงภาพ 3.16

3.3.4 ท าการลงส ารวจเกบขอมลคาพกดภาคสนามในพนทศกษา เพอน าขอมลไปใชในการ

วเคราะหการจ าแนกพนทตวอยาง (Training Area) ดวยวธการสม 10 จด เกบทงหมด 12 ต าบล

รวม 120 จด ซงแตละพนทจะท าการเกบขอมลคาพกด ดวยเครองมอรบต าแหนงคาพกดบน

พนผวโลก (GPS) เพอน าขอมลคาพกด มาใสเปนตารางเพอจะไดสะดวกตอการใชประโยชนจาก

ขอมล และไดท าการบนทกภาพประกอบกบการเกบขอมลโดยประมาณของต าแหนงทใชตรวจสอบ

ความถกตอง

3.3.5 เมอท าการออกส ารวจเกบพกดขอมลภาคสนามในพนทศกษาเสรจ วเคราะหและท า

การแปลภาพถายดาวเทยม ในระดบท 3 โดยน าขอมลคาพกดทท าการส ารวจภาคสนามและการ

เหนสภาพพนทจรงมาท าการก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) แบงเปนชวง ปทมน าปกตและ

ปน าแลง

36

ภาพ 3.17 ผลวเคราะหเชงจดภาพการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ระดบ 3 ชวงปทมน าปกต

ภาพ 3.18 ผลวเคราะหเชงจดภาพการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนระดบ 3 ชวงปทน าแลง

ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 6 กลมตวอยาง ไดแก นาขาว,ออย,นาราง,ไมยนตน

ผสม,แมน าล าคลอง,หมบาน

37

ภาพ 3.19 ค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood

3.3.6 ค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood จะ

พจารณาคาเฉลยและความแปรปรวนรวมของขอมลของแตละประเภท ดวยกร ะบวนการ

Supervised Classification ในโปรแกรมสารสนเทศภมศาสตร

Signature Editor > Evaluate > Contingency…….> จะปรากฏหนาต า ง

Contingency Matrix > เลอกเปน Maximum Likelihood > Click Ok

38

3.3.7 ตรวจสอบคาความถกตองของการจ าแนกประเภทขอมล มวธการค านวณดงน

- Kappa coefficient

𝐾 =𝑁 ∑ 𝑥𝑖𝑖

𝑟

𝑖=1−∑ (𝑥𝑖+×𝑥+𝑖)

𝑟

𝑖=1

𝑁2−∑ (𝑥𝑖+×𝑥+𝑖)𝑟

𝑖=1

……………..………………สมการ 3.1

- ความถกตองของผลการจ าแนกแตละประเภท (Accuracy)

Accuracy = จ านวนจดภาพทถกตองของแตละประเภทนน

จ านวนจดภาพประเภทนนตามสภาพจรงทงหมด x100……….สมการ 3.2

- ความถกตองรวมของการจ าแนก (Overall Accuracy)

Overall Accuracy = ผลรวมจ านวนจดภาพทถกตองของแตละประเภท

จ านวนจดภาพทงหมดทใชเปนตวอยางในการตรวจสอบ x100 ….

สมการ 3.3

39

ภาพ 3.20 การจ าแนกพนทการใชประโยชนทดน Raster Polygon

ภาพ 3.21 Input Raster Polygon

3.3.8 ค านวณหาคาเฉลยพนทการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนทเกษตรกรรม ชวง

ปทน าปกต และชวงปน าแลง โดยใชโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตรในการค านวณ

เลอกใชเครองมอ Arc Toolbox > Conversion Tool > ท าการจ าแนกพนทการใช

ประโยชนทดน Raster Polygon > Input Raster เลอกเปนภาพดาวเทยมทผานกระบวนการเชง

จดภาพแบบก ากบดแล > Click Ok

40

ภาพ 3.22 กระบวนการค านวณหา พนทการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

ภาพ 3.23 Dissolve Field

เลอกใชเครองมอ Arc Toolbox > Data Mamagement Tool > Generalization >

Dissolve > จะปรากฏหนาตาง เลอก Input Features เปนขอมลทเราท าการจ าแนกพนท Raster

Polygon > เลอก grid_code เพราะจะท าใหงายตอการดคาเฉลยพนท > Click Ok

41

ภาพ 3.24 ตารางขอมลคาเฉลยพนทการใชประโยชนทดน

เปดดขอมลตารางคาเฉลยการใชประโยชนทดนใน Open Attribute Table ม

หนวยเปนเมตร ท าการแปลงหนวยจากเมตรเปนไร

42

บทท 4

ผลการวจย

ผลการศกษาและการวเคราะหการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนทการเกษตร ชวงปน าปกตและปน าแลง ในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ จากขอมลภาพถายดาวเทยม Lanndsat 5 และ8 ไดท าการวเคราะหภาพถายดาวเทยมในการจ าแนกการใชประโยชนทดน เพอหาพนทการเปลยนแปลงของพนทเกษตรกรรม ในชวงปน าปกตและชวงปน าแลง มผลการวจยโดยแบงการวเคราะหขอมลเปน 2 สวนดงน

4.1 การใชประโยชนทดนในพนทศกษา 4.2 การจ าแนกการใชประโยชนทดน 4.2.1 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ระดบ 1,2 และ 3 4.2.2 ผลการเปลยนแปลงเชงสงคม 4.2.3 ผลการเปลยนแปลงเชงพนท 4.2.4 ขอมลลงพนทภาคสนาม 4.2.5 ขอมลตรวจสอบความถกตอง 4.2.6 คาเฉลยของพนทเกษตรกรรม 4.3 เปรยบเทยบผลการจ าแนกการใชประโยชนทดน

4.1 การใชประโยชนทดนในพนทศกษา การใชประโยชนทดน จากการส ารวจขอมลการออกภาคสนาม ในบรเวณพนทศกษา ประกอบไปดวย นาขาว ออย นาราง ไมยนตนผสม แหลงน า และพนทอยอาศย โดยไดท าการเกบขอมลคาพกด การใชประโยชนทดนพนททางการเกษตรแตละประเภท จากการออกส ารวจขอมลภาคสนาม ซงพบวาพนทสวนใหญในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก มการปลกพชเศรษฐกจ 2 ชนด ไดแก พนทเพาะปลกนาขาวและ เพาะปลกออย และมไมยนตนผสม ไดแก มะมวง มะพราว ตนกลวยจะอยบรเวณ 2 ฝงของล าน านาน พนทตนสก ตนปาลม จะอยพนทราบและขางรมถนน โดยไดท าการแสดงต าแหนงขอมลคาพกด จากการส ารวจขอมลภาคสนาม ดงภาพ 4.1

43

จากการลงส ารวจขอมลภาคสนาม ในพนทศกษาอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก ท

แสดงลกษณะการใชประโยชนทดนและต าแหนงพกด พบว ามการใชประโยชนทดนพนท

เกษตรกรรม ทใชในการเพาะปลกนาขาวมากทสด รองลงมาเปนพนทเพาะปลกออย ชวงทลงพนท

เกบขอมลภาคสนาม อยในชวงเดอน ตลาคม 2561เปนชวงทเกษตรกรท าการเพาะปลกนาขาว

กระจายอยในทกพนทศกษา มน าปกตเพยงพอตอการเพาะปลกขาวและพชอนๆ พนทอยอาศย

กระจกตว อยในแตละต าบลและเสนขอบถนน พนทแหลงน ากระจายตวอยในพนทศกษา ดงภาพ

4.1 ตวอยางพนทการใชประโยชนทดนในการลงเกบขอมลพนทภาคสนาม

ภาพ 4.1 พนทตวอยางการใชประโยชนทดนอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก จากการส ารวจขอมลภาคสนาม

44

4.2 การจ าแนกการใชประโยชนทดน

เทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ บนภาพถายดาวเทยม Landsat 5-8 โดยใชกระบวนการ

แบบก ากบดแล ( Supervised Classification ) ท าการจ าแนกการใชประโยชน ทดนพ น ท

เกษตรกรรมจากกรมพฒนาทดน ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area ) ใหกบจดภาพ โดย

พจารณาปจจย ลายผว ดชนพรรณ มผลลพธดงภาพตอไปน

4.2.1 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ระดบ 1,2 และ 3

การวเคราะหและการจ าแนกในระดบท 1 โดยใชกระบวนการแบบก ากบดแล (Supervised

Classification )ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 4 กลมตวอยาง ไดแก พนทเกษตรกรรม ,

พนทเกษตรกรรม1,พนทน าและ พนทชมชนและสงปลกสราง จ าแนกตามขอมลการใชประโยชน

ทดน ในระดบท 1

ภาพ 4.2 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแลระดบท 1 (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556

(a) (b)

45

การวเคราะหและการจ าแนกในระดบท 2 โดยใชกระบวนการแบบก ากบดแล (Supervised

Classification )ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 5 กลมตวอยาง ไดแก พชไร,นาขาว,ไมผล,

แหลงน าธรรมชาตและ หมบาน จ าแนกตามขอมลการใชประโยชนทดน ในระดบท 2

ภาพ 4.3 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแลระดบท 2 (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556

(a) (b)

46

หลงจากออกส ารวจเกบขอมลภาคสนามเสรจ วเคราะหและท าการแปลภาพถายดาวเทยม

ในระดบท 3 จะแบงเปนชวงปมน าปกตและปน าแลง โดยใชกระบวนการแบบก ากบ ดแล

(Supervised Classification ) ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 6 กลมตวอยาง ไดแก นาขาว

,ออย,นาราง,ไมยนตนผสม,แมน าล าคลอง,หมบาน จ าแนกตามขอมลการใชประโยชนทดน ใน

ระดบท 3 การเปลยนแปลงของการเพาะปลกพชในชวงปทมน าปกต และปน าแลง ในชวงป2540

และ ป2556 ของอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก เปนชวงปทมน าใชในทางการเกษตร ไมขาด

แคลนน าและ ไมประสบปญหาภยพบต มการเพาะปลกนาขาวและไรออยตามปกต แตเกษตรกรใน

อ าเภอพรหมพราม จะท าการเพาะปลกนาขาวมากวาออยเปนสวนใหญเพราะขาวไดผลผลตเรว

ขาวทปลกสวนใหญเปนขาวนาปรง แตใน 3 ถง 4 เดอน ของการเพาะปลก

ภาพ 4.4 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแลระดบท 3 (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556 (c) ป พ.ศ.2558 (d) ป พ.ศ.2559

(a) (b)

(c) (d)

47

ขาวตองไดรบน าตลอดจะขาดน าไมได จงใชปรมาณน าในการเพาะปลกมาก สวนในการเพาะปลก

ออยจะไดผลผลตชา ใชระยะในการเพาะปลกเปนเวลานาน เปนปๆกวาจะไดผลผลต แตใชปรมาณ

น าในการเพาะปลกนอยกวาขาว ในชวงป2558 และป2559 ของอ าเภอพรหมพราม จงหวด

พษณโลก เปนชวงปน าแลง ภยแลงเขาสขนวกฤต เปนผลมาจากปรมาณน าตนทนในเขอนต า

ประกอบกบภาวะฝนทงชวง สงผลใหภาคการเกษตรไดรบผลกระทบอยางหนก พชผลทาง

การเกษตรไดรบความเสยหาย

4.2.2 การเปลยนแปลงเชงสงคม

เนองจากเขตเศรษฐกจของสนคาการเกษตร ไดมการสนบสนนการเพาะปลกพชทางการ

เกษตร ในพนททเหมาะสม กบสภาพดนฟา อากาศ การเปลยนแปลงการใชประโชนทดน การได

ผลผลตทางการเกษตรทเหมาะสม ท าใหเกดราคาสนคาทางการเกษตร เชนการเพาะปลกนาขาว

และการเพาะปลกออย หรอพชไรอน ๆ พอถงฤดกาลเกบเกยว กสามารถน าไปคาขาย เพอใหไดเงน

ตนทนคน พรอมผลก าไร โรงงานรบซอผลผลตทางการเกษตรตางๆในพนท สามารถรบรองหรอ

สรางความเชอมนวาสามารถยดอาชพเกษตรกรรมได ท าใหคนทวไปหรอผ ทประกอบอาชพดานอน

หนมาประกอบอาชพเกษตรกรรมกนมากยงขน ท าใหพนทเกษตรกรรมกระจายหรอขยายไปในทกๆ

พนท

48

4.2.3 การเปลยนแปลงเชงพนท

ดจากภาพ 4.5 แบงการจ าแนกเปน 6 ชนด ไดแก นาขาว,ออย,นาราง,ไมยนตนผสม และ

พนทอยอาศย โดยพนทเกษตรกรรมท าการจ าแนกเปน 2 ประเภท คอ นาขาวและออย จะมคา

สะทอนทใกลเคยงกน ถามลกษณะพนทการเพาะปลกอยางหนาแนน เชน ออย ซงสงเกตไดจาก

การเจรญเตบโต ทมล าตนสงยาว จะมคาสะทอนของแสงทเขมกวา นาขาว แตการสะทอนคาของ

แสงจะเหมอนกนเพราะวาเปนพช และสงเกตการปลกพชไดจากชวงปทมน าปกต และชวงปน าแลง

ชวงปทมน าปกตสวนใหญจะท าการเพาะปลกขาว รองลงมาเปนออย แตถาปไหนน าแลงไมเพยงท

จะท าการเพาะปลกขาว จะไดเหนชดวาจะมการเพาะปลกออยมากกวาขาว เพาะออยใชน าในการ

เพาะปลกนอย

ภาพ 4.5 แผนภมแสดงรอยละของการใชประโยชนทดน ผลการจากจ าแนกเชงจดภาพ (a) ป พ.ศ.2540 (b) ป พ.ศ.2556 (c) ป พ.ศ.2558 (d) ป พ.ศ.2559

49

พนท

ภาพถายดาวเทยม

ภาพจากการออกภาคสนาม

ภาพสผสมเทจ R:G:B 5-4-3

พกด(X)

พกด(Y)

นาขาว

627849 1895578

นาขาว

628020 1895606

นาขาว

627720 1896073

นาขาว

627493 1896388

กลวย

627858 1896568

ออย

628024 1896556

ขาวโพด

628235 1896819

4.2.3 ขอมลลงพนทภาคสนาม

50

ทมา : ดดแปลงจากขอมลกรมพฒนาทดน ป 2561

เมอท าการเปรยบเทยบขอมลภาคสนามกบขอมลภาพถายดาวเทยม พบวาปญหาการลง

เกบขอมลภาคสนามในชวงเดอนตลาคม ป2561 ซงมบางพนทไมตรงกบขอมลภาพถายดาวเทยมท

จะท าการวเคราะหซงอยในชวงเดอน มนาคม ป 2559 จากชวงเวลาทแตกตางกน ท าใหการใช

ประโยชนทดนไมตรงกน ซงบางพนทเปนชวงพกดนและเตรยมดนในการเพาะปลก หรอเปนชวงของ

การทเกบผลผลตทางเกษตรกรรมแลว จากปญหาทพบจงจ าเปนตองใช ภาพถายจาก Google

Earth มาใชในการก าหนดพนทตวอยาง เพราะสามารถเลอกชวงเวลา วน เดอน ป ได ประกอบกบ

ในการสอบถามเกษตรกรตอนลงพนทภาคสนาม และมการตรวจสอบความถกตองรวมดวย ดง

ภาพ 4.1 จากการคดเลอกขอมลเฉพาะพนทศกษามขนาด พนททงหมด 132,621 เฮกตาร หรอ

ปาลม

627722 1896517

สก

627316 1898692

นาขาว

627431 1900254

สระน า

628737 1896736

ตาราง 4.1 ลกษณะการใชประโยชนทดนพนทศกษา จากการลงพนทภาคสนาม

4.2.3 ขอมลลงพนทภาคสนาม (ตอ)

51

828,881.25 ไร คดเปนรอยละของพนทเกษตรกรรม 50% ของพนททงหมด เฉลยเปนพนทนาขาว

215,236.36 ไรและพนทออย 49,439.71

4.2.4 ขอมลตรวจสอบความถกตอง

การจ าแนกแบบก ากบดแล เปนการจ าแนกขอมลโดยทราบลกษณะการใชประโยชนทดน

ของพนทศกษา ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) ใหกบจดภาพภาพเพอค านวณคาทางสถต

โดยใชหลกการการความนาจะเปน Maximum Likelihood ซงพจารณาคาเฉลยและความแปรปรวน

รวมของขอมลแตละประเภท และด าเนนผลการตรวจสอบความถกตองขอมลแบบตาราง ดงตาราง

ตอไปน

ตาราง 4.2 ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5 เมอวนท 10 กมภาพนธ ป 2540 ชวงปทมน าปกต ระดบ 3

การจ าแนกขอมล

นาขาว ออย แหลงน า

นาราง ไมยนตนผสม

หมบาน ROW TOTAL

นาขาว 918 264 32 63 21 0 1298

ออย 44 5138 0 1 6 0 5189

แหลงน า 5 0 1349 12 5 0 1371

นาราง 27 10 7 3910 1 0 3955

ไมยนตนผสม 13 77 8 3 804 0 905

หมบาน 4 1 10 10 2 20 47

COLUMN TOTAL

1011 5490 1406 3999 839 20 12765

OVERALL ACCURANCY

0.95 %

KAPPA 95.1 %

52

จากตาราง 4.2 แสดงผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป

พ.ศ. 2540 โดยใหคาความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 95 มคา

Kappa เทากบ 95.1 % ในพนทเกษตรกรรมมการปะปนของพนทแหลงน าและพนทไมยนตนผสม

และในสวนของพนทเมองและสงปลกสราง ไมมการปะปนจากพนทใดๆ ดงภาพ 4.6

ภาพ 4.6 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 10 กมภาพนธ ป 2540 ชวงปทน าปกต

53

ตาราง 4.3 ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 8 เมอวนท 06 กมภาพนธ ป 2556 ชวงปทมน าปกต ระดบ 3

จากตาราง 4.3 แสดงผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป

พ.ศ. 2556 โดยใหคาความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 98 มคา

Kappa เทากบ 98.7 % ในพนทเกษตรกรรม จ าแนกไดเปน นาขาวมการปะปนของพนทแหลงน า

พนทเดยว และออย มการปะปนของพนทแหลงน าและพนทไมยนตนผสม และในสวนของพนท

เมองและสงปลกสราง มการปะปนของพนทเกษตรกรรม ดงภาพ 4.7

การจ าแนกขอมล

ออย นาขาว แหลงน า

นาราง ไมยนตนผสม

หมบาน ROW TOTAL

ออย 7183 119 95 1 1 0 7399

นาขาว 0 17266 6 0 0 0 17272

แหลงน า 3 55 4578 0 0 0 4636

นาราง 8 8 0 5596 0 0 5612

ไมยนตนผสม 4 147 4 0 383 0 538

หมบาน 7 19 0 0 3 80 109

COLUMN TOTAL

7205 17614 4683 5597 387 80 35566

OVERALL ACCURANCY

0.98 %

KAPPA 98.7 %

54

ภาพ 4.7 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 06 กมภาพนธ ป 2556 ชวงปทน าปกต

55

ตาราง 4.4 ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 8 เมอวนท 27 มกราคม ป 2558 ชวงปทมน าแลง ระดบ 3

จากตาราง 4.4 แสดงผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป

พ.ศ. 2558 โดยใหคาความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 99 มคา

Kappa เทากบ 99.1 % ในพนทเกษตรกรรม จ าแนกไดเปน นาขาวมการปะปนของพนทแหลงน า

,นาราง,ไมยนตนผสม พนทออย มการปะปนของพนทแหลงน าพนทเดยว และในสวนของพนทเมอง

และสงปลกสราง มการปะปนของพนทเกษตรกรรม ดงภาพ 4.8

การจ าแนกขอมล

นาขาว ออย แหลงน า

นาราง

ไมยนตนผสม

หมบาน ROW TOTAL

นาขาว 2192 25 2 31 1 0 2251

ออย 2 4897 1 0 0 0 4900

แหลงน า 0 2 1790 0 0 0 1792

นาราง 2 0 0 8163 1 0 8165

ไมยนตนผสม 2 101 2 0 1632 0 1737

หมบาน 12 39 1 0 16 84 152

COLUMN TOTAL

2210 5064 1796 8194 1649 84 18997

OVERALL ACCURANCY

0.99 %

KAPPA 99.1 %

56

ภาพ 4.8 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 27 มกราคม ป 2558 ชวงปทน าแลง

57

ตาราง 4.5 ตารางการตรวจสอบความถกตอง (Error Matrix) ของการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 8 เมอวนท 18 มนาคม ป 2559 ชวงปทมน าแลง ระดบ 3

จากตาราง 4.5 แสดงผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป

พ.ศ. 2559 โดยใหคาความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 98 มคา

Kappa เทากบ 98.6 % ในพนทเกษตรกรรม จ าแนกไดเปน นาขาวมการปะปนของพนทนาราง ,ไม

ยนตนผสม พนทออย มการปะปนของพนทแหลงน า,นารางและไมยนตนผสม และในสวนของพนท

เมองและสงปลกสราง มการปะปนของพนทเกษตรกรรม ดงภาพ 4.9

การจ าแนกขอมล

นาขาว ออย แหลงน า

นาราง

ไมยนตนผสม

หมบาน ROW TOTAL

นาขาว 1261 1 0 60 1 0 1323

ออย 0 4397 7 2 18 0 4424

แหลงน า 0 0 1543 0 0 0 1543

นาราง 0 1 1 11461 0 0 11463

ไมยนตนผสม 2 107 9 2 1254 0 1374

หมบาน 0 32 0 29 11 78 150

COLUMN TOTAL

1263 4538 1560 11554 1284 78 20277

OVERALL ACCURANCY

0.98 %

KAPPA 98.6 %

58

ภาพ 4.9 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 18 มนาคม ป 2559 ชวงปทน าแลง

59

4.2.5 คาเฉลยของพนทเกษตรกรรม

ไดผานกระบวนการวเคราะหภาพถายดาวเทยม ในชวงป 2540,2556,2558,2559 แลว

น ามาท าการหาคาเฉลยการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนททางการเกษตร คดเปน (%) หา

คาเฉลยของพนทตอ (ไร)

ตาราง 4.6 คาเฉลยพนทการใชประโยชนทดน ในชวงป 2540,2556,2558,2559 อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก

ประเภท/ป ป 2540

(พนท/ไร) ป 2556

(พนท/ไร) ป 2558

(พนท/ไร) ป 2559

(พนท/ไร)

A101 นา 67,709.26 215,236.36 26,406.13 36,622.18

A203 ออย 12,722.99 49,439.71 84,987.23 61,418.93

W101 แหลงน า 81,880.44 55,133.5 18,428.60 5,683.89

A100 นาราง 199,943.10 132,429.74 259,016.96 288,235.06

A301 ไมยนตนผสม 41,411.98 32,754.46 70,205.67 82,410.45

U201 หมบาน 8,261.95 41,455.14 51,403.52 52,074.49

60

4.3 เปรยบเทยบผลการจ าแนกการใชประโยชนทดน

พนททางการเกษตรในป 2540 ชวงน าปกต ดงภาพ 4.10 มการประกอบอาชพเกษตรกรรม

รอยละ 19.53 แบงออกไดเปนนาขาวรอยละ 16.43 เฉลยเปนพนท 67,709 ไร และไรออยรอยละ

3.10 เฉลยเปนพนท 12,722 ไร ในชวงป 2540 ฝนไมทงชวง ตกตามฤดกาล ท าใหเกษตรกรมน าใช

ในการเพาะปลกพชทางการเกษตร โดยเฉพาะขาวทมการเพาะปลกมากกวาไรออย ถง รอยละ

13.33 และมพนทนาราง หรอนาทท าการเกบเกยวรอยละ 48.53 คดเฉลยเปนพนท 199,943 ไร

ภาพ 4.10 ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2540

61

พนททางการเกษตรในป 2556 ชวงน าปกต ดงภาพ 4.11 มการประกอบอาชพเกษตรกรรม

รอยละ 50.29 แบงออกไดเปนนาขาวรอยละ 40.89 เฉลยเปนพนท 215,236 ไร และไรออยรอยละ

9.40 เฉลยเปนพนท 49,439 ไร ในชวงป 2556 ฝนตกตามฤดกาล ไมประสบปญหาภยพบต ท าให

เกษตรกรมน าใชในการเพาะปลกพชทางการเกษตร โดยเฉพาะขาวทมการเพาะปลกมากกวาไร

ออย ถงรอยละ 31.49 และมพนทนาราง หรอนาทท าการเกบเกยวรอยละ 25.15 คดเฉลยเปนพนท

132,429 ไร

ภาพ 4.11 ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2556

62

พนททางการเกษตรในป 2558 เปนชวงปน าแลง ดงภาพ 4.12 ภยแลงเขาสขนวกฤต โดย

แหลงน าธรรมชาตขนาดใหญก าลงประสบปญหาขาดแคลนแหลงน าเพอการเพาะปลก สงผลท าให

เกษตรกรตองใชเครองสบน าเขาสคคลองสาขาเพอน าน าไปใชท านาปลกขาวและเพาะปลกพชอนๆ

มการประกอบอาชพเกษตรกรรมรอยละ 21.83 แบงออกไดเปนนาขาวรอยละ 5.18 เฉลยเปนพนท

26,406 ไร และไรออยรอยละ 16.65 เฉลยเปนพนท 84,987 ไร ในชวงป 2558 ประสบปญหาฝนทง

ชวง ฝนนอกฤดกาล ท าใหเกษตรกรขาดแคลนน าทใชในการเพาะปลกพชทางการเกษตร จงหดมา

เพาะปลกออยมากกวาเพาะปลกนาขาว ในการเพาะปลกออยใชน าปรมาณทนอยกวาการ

เพาะปลกนาขาวจงท าใหปทมน าแลงเหมาะกบการปลกออยมากกวา ปลกทงไวเปนปๆแลวคอยท า

การเกบเกยว การเพาะปลกนาขาวตองใชน าในการเพาะปลกเยอะจงท าใหคาเฉลยของพนท

เกษตรกรรมของป 2558 มออยมากกวานาขาว มน าในการใชทางการเกษตรมเพยงแครอยละ 3.61

และมพนทนาราง สงถงรอยละ 50.75 คดเฉลยเปนพนท 259,016 ไร

ภาพ 4.12 ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2558

63

พนททางการเกษตรในป 2559 เปนชวงปน าแลง แลงตอชวงป2558 ดงภาพ 4.13 ภยแลง

เขาสขนวกฤต ประสบปญหาขาดแคลนแหลงน าเพอการเพาะปลก สงผลท าใหเกษตรกรตองใช

เครองสบน าเขาสคคลองสาขาเพอน าน าไปใชท านาปลกขาวและเพาะปลกพชอนๆ มการประกอบ

อาชพเกษตรกรรมรอยละ 18.63 แบงออกไดเปนนาขาวรอยละ 6.96 เฉลยเปนพนท 36,622ไร และ

ไรออยรอยละ 11.67 เฉลยเปนพนท 61,418 ไร ในชวงป 2559 ฝนแลงฝนไมตกตามฤดกาล ท าให

เกษตรกรขาดแคลนน าทใชในการเพาะปลกพชทางการเกษตร จงหดมาเพาะปลกออยมากกวา

เพาะปลกนาขาว ชวงป 2559 มน าในการใชทางการเกษตรมเพยงแครอยละ 1.08 นอยกวาทกปท

ผานมา และมพนทนาราง สงถงรอยละ 54.76 คดเฉลยเปนพนท 288,235 ไร

ภาพ 4.13 ผลการจ าแนกเชงจดภาพเฉพาะพนทเกษตรกรรม ป 2559

64

บทท 5

สรปและอภปรายผลการศกษา

ผลของการเปรยบเทยบการจ าแนกขอมลการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน โดยใช

เทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) จากขอมลภาพถาย

ดาวเทยม Landsat 5 และ8 โดยท าการจ าแนกการใชประโยชนทดนแตละประเภทของพนททาง

การเกษตร เนองจากอยากทราบวาการเปลยนแปลงในการเพาะปลกพชทางการเกษตรในชวงปทม

น าปกตและชวงปน าแลงสงผลกระทบอยางไรในการเพาะปลกพช โดยมงเนนการศกษาการ

เปลยนแปลงพนทการเพาะปลกนาขาวกบพนทการเพาะปลกออย เนองจากเปนพชเศรษฐกจและ

เกษตรกรในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก ประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลก

5.1 ผลการจ าแนก

การวเคราะหขอมล การตดตามตรวจสอบพชทางการเกษตร ในอ าเภอพรหมพราม

จงหวดพษณโลก ปทมน าปกตและปทน าแลง จากขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5 และ8 โดย

ใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) สามารถสรป

ผลการวจยตามวตถประสงคไดดงน

5.1.1 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ

จาการวเคราะหขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5-8 ชวงปทน าปกต และชวงป

น าแลง ในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบ

ดแล (Supervised Classification) โดยท าการก าหนดพนทตวอยา(Training Area) การใช

ประโยชนทดนและตรวจสอบความถกตองคาสงสด Error Matrix Maximun Lliklihood โดยใชสถต

Overall Accuracy และ Kappa ในการค านวณผลของการจ าแนกเชงจดภาพแบบก ากบดแล

(Supervised Classification) หลงจากเกบขอมลภาคสนามส าเรจ ไดท ากลบมาการก าหนดพนท

ตวอยาง (Training Area) โดยจ าแนกเปน 6 พนทตวอยางการใชประโยชนทดน ไดแก นาขาว,นา

ราง,ออย,ไมยนตนผสม,พนทแหลงน า,พนทอยอาศย ผลของการจ าแนกขอมลพบวา

65

ในปพ.ศ. 2540 ชวงปทมน าปกต ทใชในการประอาชพ มพนทนารางสงสดเทากบ

199,943.10 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 48.53 พนทนาขาวเทากบ 67,709.26 ไร คดเปน

รอยละ 16.43 พนทออยเทากบ 12,722.99 ไร คดเปนรอยละ 3.10 พนทแหลงน าเทากบ 81,880.44

ไร คดเปนรอยละ 19.89 พนทไมยนตนผสมเทากบ 41,411.98 ไร คดเปนรอยละ 10.05 พนทอย

อาศยเทากบ 8,261.95 ไร คดเปนรอยละ 2.00

ในปพ.ศ. 2556 ชวงปทมน าปกตทใชในการประอาชพ มพนทนาขาวสงสดเทากบ

215,236.36 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 40.89 พนทนารางเทากบ 132,429.74 ไร คดเปน

รอยละ 25.15 พนทออยเทากบ 49,439.71 ไร คดเปนรอยละ 9.40 พนทแหลงน าเทากบ 55,133.5

ไร คดเปนรอยละ 10.47 พนทไมยนตนผสมเทากบ 32,754.46 ไร คดเปนรอยละ 6.22 พนทอย

อาศยเทากบ 41,445.14 ไร คดเปนรอยละ 7.87

ในปพ.ศ. 2558 ชวงปทมน าแลง ภยแลงเขาขนวกฤต ขาดแคลนน าในการเพาะปลกพช

ทางการเกษตร มพนทนารางสงสดเทากบ 259,016.86 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 50.75

พนทนาขาวเทากบ 26,406.13 ไร คดเปนรอยละ 5.18 พนทออยเทากบ 84,987.23 ไร คดเปนรอย

ละ 16.65 พนทแหลงน าเทากบ 18,428.60 ไร คดเปนรอยละ 3.61 พนทไมยนตนผสมเทากบ

70,205.67 ไร คดเปนรอยละ 13.58 พนทอยอาศยเทากบ 51,403.52 ไร คดเปนรอยละ 10.08

ในปพ.ศ. 2559 ชวงปทมน าแลง ภยแลงเขาขนวกฤต ขาดแคลนน าในการเพาะปลกพช

ทางการเกษตร มพนทนารางสงสดเทากบ 288,235.06 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 54.76

พนทนาขาวเทากบ 36,622.18 ไร คดเปนรอยละ 6.96 พนทออยเทากบ 61,418.93 ไร คดเปนรอย

ละ 11.67 พนทแหลงน าเทากบ 5,683.89 ไร คดเปนรอยละ 1.08 พนทไมยนตนผสมเทากบ

82,410.45 ไร คดเปนรอยละ 15.65 พนทอยอาศยเทากบ 52,074.49 ไร คดเปนรอยละ 10.10

66

5.1.2 ผลการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

การวเคราะหการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ชวงปทมน าปกตและชวงปน าแลง ใน

อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก จะมงเนนไปทการตดตามตรวจสอบพชทางการเกษตร การ

สบเปลยนหมนเวยนในการปลกพช ทเปลยนแปลงไปเปนการใชประโยชนทดนทางการเกษตร

ประเภทอนมดงตอไปน

5.1.2.1 การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนทการเกษตรและการใช

ประโยชนทดนประเภทอนๆ ในป พ.ศ. 2540 กบ พ.ศ.2559 พนททมการเปลยนแปลงคอ พนท

เกษตรกรรม เดมในป พ.ศ. 2540 มพนทเกษตรกรรมคอนขางนอย เนองจากในป พ.ศ.2540 ระบบ

น าคลองชลประทานอาจยงไมเขาถงในบางพนท ประชากรอาจจะประกอบอาชพอน จนมาถงป

พ.ศ.2559 พนทเกษตรกรรมไดขยายและกระจายทวในทกๆพนท แตประสบปญหาภยแลง

รองลงมาคอพนทอยอาศย เดมในป พ.ศ. 2540 มพนทอยอาศยนอยมากไมคอยพบเจอสงปลก

สราง จนมาถงป พ.ศ.2559 มพนทอยอาศยกระจายทวทกต าบลตลอดจนรมขอบขางถนน

5.1.2.2 การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนทการเกษตรและการใช

ประโยชนทดนประเภทอนๆ ในป พ.ศ. 2540 กบ พ.ศ.2558 พนททมการเปลยนแปลงคอ พนทนา

ขาว เดมในป พ.ศ. 2540 มการประกอบอาชพเพาะปลกขาว มาในป พ.ศ.2558 พนทนาขาวได

กลายเปนพนทเพาะปลกออย เนองจากในป พ.ศ.2558 ประสบชวงปญหาภยแลงในพนทศกษาท า

ใหเกษตรกรจากทเคยท านาหนมาเพาะปลกออยมากกวา รองลงมาคอพนทอยอาศย

5.1.2.3 การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพน ทการเกษตรและการใช

ประโยชนทดนประเภทอนๆ ในป พ.ศ. 2556 กบ พ.ศ.2559 พนททมการเปลยนแปลงคอ พนทนา

ขาว เดมในป พ.ศ. 2556 มการประกอบอาชพเพาะปลกขาว มาในป พ.ศ.2559 พนทนาขาวได

กลายเปนพนทเพาะปลกออย และสวนใหญไดเปลยนแปลงเปนพนทนารางในบางพนท เนองจาก

ในป พ.ศ.2559 ประสบชวงปญหาภยแลงตอจากป 2558 ในพนทศกษาท าใหเกษตรกรจากทเคย

ท านาหนมาเพาะปลกออยมากกวา

67

5.1.2.4 การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพน ทการเกษตรและการใช

ประโยชนทดนประเภทอนๆ ในป พ.ศ. 2556 กบ พ.ศ.2558 พนททมการเปลยนแปลงคอ พนทนา

ขาว เดมในป พ.ศ. 2556 มการประกอบอาชพเพาะปลกขาว มาในป พ.ศ.2558 พนทนาขาวได

กลายเปนพนทเพาะปลกออย และบางพนทไดกลายเปนพนทนาราง เนองจากในป พ.ศ.2558

ประสบชวงปญหาภยแลงในพนทศกษาท าใหเกษตรกรจากทเคยท านาหนมาเพาะปลกออย

มากกวา รองลงมาคอพนทแหลงน า

5.1.2.5 การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพน ทการเกษตรและการใช

ประโยชนทดนประเภทอนๆ ในป พ.ศ. 2558 กบ พ.ศ.2559 พนททมการเปลยนแปลงสงสด คอ

พนทนาราง ซงในป พ.ศ.2559 มพนทนารางเพมมากขนกวาป 2558 เปนสองปทประสบชวงปญหา

ภยแลงในพนทศกษา

สรปและอภปรายผล

การศกษาผลการวเคราะหและการแปลภาพถายดาวเทยม ชวงปทน าปกต และชวงปน า

แลง ในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล

(Supervised Classification) ท าการก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) ใหกบ จดภาพเพอ

ค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood จะพจารณาคาเฉลย

และความแปรปรวนรวมของขอมลของแตละประเภท ดวยกระบวนการ Supervised Classification

พบวาการจ าแนกโดยก ากบดแลมคาความถกตองของการจ าแนกสง กวาการจ าแนกแบบไมก ากบ

ดแล เพราะการจ าแนกแบบก ากบดแลมการก าหนดขอมลตวอยาง จากการทไดออกภาคสนาม ซง

สอดคลองกบงานวจยของ เนตรนภา หงษทอง (2559) ไดศกษาการตดตามการเปลยนแปลงการใช

ประโยชน ทดนโดยเทคนคการวเคราะหภาพแบบเชงจดภาพ : กรณศกษา เขตรกษาพนธสตวปา

เชยงดาว ทใชภาพดาวเทยม ไทยโชต ในการวเคราะห ซงพบวาผลของการจ าแนกเชงจดภาพ การ

จ าแนกแบบก ากบดแล มคาความถกตองสงมากกวาการจ าแนกแบบไมก ากบดแล

68

ผลการศกษาพบวาวธการจ าแนกเชงจดภาพแบบก ากบดแล (Supervised Classification) ในชวงปทมน าปกต คอ ปพ.ศ. 2540,2556 ปพ.ศ. 2540 มพนทนารางสงสดเทากบ 199,943.10 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 48.53 พนทนาขาวเทากบ 67,709.26 ไร คดเปนรอยละ 16.43พนทออยเทากบ 12,722.99 ไร คดเปนรอยละ 3.10 โดยใหคาความถกตองโดยรวม Overall Accuracy เทากบรอยละ 95 มคา Kappa เทากบ 95.1 % และในปพ.ศ. 2556 มพนทนาขาวสงสดเทากบ 215,236.36 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 40.89 พนทออยเทากบ 49,439.71 ไร คดเปนรอยละ 9.40 โดยใหคาความถกตองโดยรวม Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.7 % และในชวงปน าแลง คอ ปพ.ศ. 2558,2559 ปพ.ศ. 2558 มพนทนารางสงสดเทากบ 259,016.86 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 50.75 พนทออยเทากบ 84,987.23 ไร คดเปนรอยละ 16.65 พนทนาขาวเทากบ 26,406.13 ไร คดเปนรอยละ 5.18 โดยใหคาความถกตองโดยรวม Overall Accuracy เทากบรอยละ 99 มคา Kappa เทากบ 99.1 % ปพ.ศ. 2559 มพนทนารางสงสดเทากบ 288,235.06 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 54.76 พนทออยเทากบ 61,418.93ไร คดเปนรอยละ 11.67 พนทนาขาวเทากบ 36,622.18 ไร คดเปนรอยละ 6.96 โดยใหคาความถกตองโดยรวม Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.6% ซงสอดคลองกลบ พลอยไพลน เมองมล (2558) ไดศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจากการขยายพนทปลกยางพารา ในอ าเภอชาตตระการ จงหวดพษณโลก โดยใชภาพถายดาวเทยม Landsat ในการศกษาเชงพนทการเปลยนแปลงการปลกยางพารา ซงใชเทคนคเดยวกนคอการใชเทคนคการจ าแนกเนกเชงจดภาพ (supervised classification) ตวอยางในการศกษาหาผลลพธของการจ าแนกแตละประเภท ซงในการจ าแนกขอมลเชงจดภาพ ใชวธการจ าแนกแบบก ากบดแล (Supervised Classification) โดยใชคาสถตความนาจะเปนสง ทสด (Maximum Likelihood Classification) ในการค านวณหาคาเฉลยการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเพอใหไดผลลพธทดยงขน และสอดคลองกบ สรรทราย สทธนนท และคณะ(2557) ไดศกษาการเปรยบเทยบผลลพธในการจ าแนกขอมลการใชประโยชนทดนและสงปกคลมดน ระหวางการจ าแนกขอมลเชงจดภาพ พนทศกษา อ าเภอไทรโยค จงหวดกาญจนบร โดยขอมลภาพถายดาวเทยมไทยโชตเปนตวอยางในการศกษาหาผลลพธของการจ าแนกแตละประเภท ซงในการจ าแนกขอมลเชงจดภาพใชวธการจ าแนกแบบก ากบดแล (Supervised Classification) โดยใชคาสถตความนาจะเปนสงทสด (Maximum Likelihood Classification)

69

ปญหาและอปสรรค

1. ชวงเวลาของการบนทกภาพดาวเทยมไมตรงกน คอขอมลดาวเทยม Landsat 5

บนทกภาพในวนท 10 กมภาพนธ 2540 และขอมลดาวเทยม Landsat 8 ในระบบหลายชวงคลน

บนทกภาพในวนท 06 กมภาพนธ 2556 กบวนท 27 มกราคม 2559 และวนท 18 มนาคม 2559 ซง

ระยะเวลาในการบนทกทตางกนท าให ลกษณะพนทการใชประโยชนทดนแตกตางกน คอ พนท

เดยวกนของแตละภาพ ในเวลาทแตกตางกน ท าใหคาสะทอนในพนทเดยวกนแตกตางกนไปดวย

2. ในการลงพนทเกบขอมลภาคสนาม ตรงกบชวงฤดฝนท าใหมความยากล าบากและม

ความลาชาในการเกบขอมลส ารวจ ซงในพนทศกษามหลายต าบล ท าใหใชระยะเวลานานในการ

เกบขอมล

70

ขอเสนอแนะ

1. ควรเลอกภาพถายดาวเทยมทปลอดเมฆหรอไมมเมฆมาบดบง สามารถเลอกใชชวง

เดอนทอยในชวงฤดหนาว เพราะถาภาพถายดาวเทยมทเราจะท าการจ าแนกผลเชงพนท มเมฆอย

ในภาพ จะท าใหประสทธภาพในการจ าแนกมความถกตองลดลงหรอมผลทคลาดเคลอน

2. ในการลงพนทเกบขอมลภาคสนาม ควรเกบขอมลภาคสนามใหครอบคลมพนทศกษา

มากกวา ทคาดการไวโดยใชหลกสถตในการสมพนทตวอยาง (Random) เพราะในการจ าแนกตอง

อาศยการก าหนดพนทตวอยาง(Training Area) เพอเพมคาความถกตองของการจ าแนกขอมล และ

ใชขอมลในการตรวจสอบคาความถกตองของการจ าแนกขอมล

3. ในการจ าแนกขอมลหรอก าหนดพนทตวอยาง ควรใช google earth เทยบดไปดวย เพอ

ความถกตองของการจ าแนกขอมล เพราะวา บางพนทในการส ารวจขอมลภาคสนามอาจมความ

ยงยากหรอล าบากในการเขาถง สามารถใช google earth ในการเขาถงพนทนนได และสามารถ

เลอกชวงวน เดอน ป ได

71

บรรณานกรม

72

บรรณานกรม กรมอตนยมวทยา. (2560). ภยแลง [ออนไลน]. สบคนเมอ 20 พฤศจกายน 2561, เขาถงไดจาก

https://www.tmd.go.th

การจ าแนกขอมลภาพ. (2553). การก าหนดพนทฝกหด และพนททดสอบทแสดงถงประเภท

ของส งท ตองการ [ออนไลน ]. สบคนเ มอ 11 พฤศจกายน2561 ,เ ขาถงไ ดจาก

http://natres.psu.ac.th/Department/EarthScience/remote1/chapter9.pdf

คณสมบตของดาวเทยมส ารวจทรพยากรโลก. (2553). วงโคจรของดาวเทยมส ารวจทรพยากร

โลก [ออนไลน]. สบคนเมอ 11 พฤศจกายน2561,

เขาถงไดจาก http://conf.agi.nu.ac.th/agmis/download/publication/454_file.pdf

ค าโก ธรรมวงศ และคณะ.(2554).การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน และปจจยแรง

ขบเคลอนบางประการ กรณศกษา: กลมหมบานสะนกมงคณ เมองจอมเพชร

แขวงหลวงพระบาง สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว. ศนยวจยเพอเพม

ผลผลตทางเกษตร, คณะ เกษตรศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2556). ดาวเทยมแลนดแซท 8 [ออนไลน]. สบคนเมอ 20

พฤศจกายน 2561, เขาถงไดจาก https://geographymsu.blogspot.com

เนตรนภา หงษทอง. (2559). การตดตามการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและส งปก

คลมดนโดยเทคนคการ ว เคราะหภาพแบบเชง วตถ : กรณศกษา เขตรกษา

พนธสตวปาเชยงดาว. วทยานพนธ วท.บ., มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.

พลอยไพลน เมองมล. (2558). การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจากการขยายพนท

ปลกยางพารา ในอ าเภอชาตตระการ จงหวดพษณโลก.วทยานพนธ วท.บ. ,

มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.

ศทธน ดนตร. (2543). ความรพนฐานดานการส ารวจระยะไกล Remote sensing. ภาควชา

ภมศาสตร คณะสงคมศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

73

ศศธร ฉตรสดารตน. (2560). การศกษาและวเคราะหการปลดปลอยกาซเรอนกระจกในพนท

ปลกออย โดยเทคนคการจ าแนกเชงวตถจากขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat :

กรณศกษาอ าเภอไทรงาม จงหวดก าแพงเพชร. วทยานพนธ วท.บ., มหาวทยาลย

นเรศวร, พษณโลก.

สมบต อยเมอง. (2545). การประยกตระบบสารสนเทศภมศาสตรและขอมลส ารวจ

ระยะไกลเพอการประเมนความเสยงจากน าทวมในลมน าปาสกการประชม

วชาการการแผนทและภมสารสนเทศแหงชาต . จฬาลงกรณมหาวทยาลย ,

กรงเทพมหานคร. หนา GIS-84.

สรรทราย สทธนนท และคณะ.(2559).การเปรยบเทยบการจ าแนกขอมลการใชประโยชน

ทดนและสงปกคลม ดนระหวางวธการจ าแนกขอมลเชงจดภาพและวธการจ าแนก

ขอมลการเชงวตถโดยใชภาพถายปรบความคมชดจากดาวเทยมไทยโชต.

วทยาศาสตรมหาบณฑต วทม., มหาวทยาลยนเรศวร,พษณโลก.

สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน. (2560). ดาวเทยม Landsat [ออนไลน ]. สบคนเมอ 15

พฤศจกายน 2561, เขาถงไดจาก http://kanchanapisek.or.th

ส านกงานเกษตรจงหวดพษณโลก. (2553). ขอมลพนฐานดานการเกษตรจงหวดพษณโลก

[ออนไลน]. สบคนเมอ 11 พฤศจกายน2561,เขาถงไดจาก

http://www.phitsanulok.doae.go.th

ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ. (2561). ดาวเทยม Landsat [ออนไลน].

สบคนเมอ11 พฤศจกายน 2561,เขาถงไดจาก https://www.gistda.or.th

ธระ ลาภศชยางกล. (2550). การตรวจสอบความถกตองของขอมลจากการจ าแนกภาพดาว

เทยม. ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร, มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอม

เกลาธนบร.กรงเทพมหานคร

Remote sensing. (2556). การส ารวจระยะไกล [ออนไลน]. สบคนเมอ 11 พฤศจกายน 2561,

เขาถงไดจาก https://knowledgeofrs.weebly.com

Nasa Landsat science. (2556). Landsat 8 [ออนไลน]. สบคนเมอ 22 พฤศจกายน 2561, เขาถง

ไดจาก https://landsat.gsfc.nasa.gov

74

Barrett E.C. and L.F. Curtis. (1995). Introduction to Environmental Remote Sensing (Third

Edition), Champman & Hall. London. 145 pp.

JARS. (1993). Remote Sensing Note Murai S. (ed.), Japan Association on Remote

Sensing,

Lin,Y. , Zhiyan, B. , Haibo, Z. , Yuntao, Z. and Xi, L. (2017). Habitat monitoring to evaluate

crop disease and pest distributions based on multi-source satellite remote sensing

imagery. School of Information Engineering and Art and Design, Zhejiang

University of Water Resources and Electric Power, China. 66- 78

75

ภาคผนวก

76

ภาคผนวก ก ขอมลพกดการส ารวจภาคสนาม

จด X Y ลกษณะพนท 1 627849 1895578 นาขาว 2 628020 1895606 นาขาว 3 627751 1895629 นาขาว 4 627720 1896073 นาขาว 5 627493 1896388 นาขาว 6 627856 1896740 ออย 7 627858 1896568 สวนกลวย 8 628024 1896556 ออย 9 628235 1896819 ขาวโพด 10 628279 1896841 สระน า 11 628284 1896985 ขาว 12 628737 1896736 สระน า 13 628711 1897438 ออย 14 629147 1897459 ออย 15 629653 1896191 ออย 16 629415 1895936 นาขาว 17 624913 1892280 นาขาว 18 625070 1892510 นาขาว 19 625208 1891714 นาขาว 20 625284 1893808 ออย 21 625778 1894025 นาขาว 22 624700 1893637 นาขาว 23 624470 1892664 ขาวโพด 24 623557 1893015 นาขาว 25 622331 1890667 นาขาว 26 622650 1891157 นาขาว 27 621969 1892021 นาขาว

77

จด X Y ลกษณะพนท 28 622322 1892001 นาขาว 29 627722 1896517 ปาลม 30 652959 1892448 นาขาว 31 625941 1892657 นาขาว 32 625582 1892453 นาขาว 33 622268 1893660 ออย 34 627126 1893862 นาขาว 35 625205 1894030 นาขาว 36 625041 1894279 นาขาว 37 625451 1894903 นาขาว 38 619876 1892537 สวนผสม 39 619714 1892541 นาขาว 40 620454 1892500 สวนมะมวง 41 620579 1892502 สระน า 42 619711 1891845 นาขาว 43 617940 1891691 นาขาว 44 628846 1883146 ปาลม 45 622220 1885217 นาขาว 46 622233 1884464 นาขาว 47 623279 1883846 ออย 48 622653 1884306 นาขาว 49 621447 1884405 นาขาว 50 620862 1883706 นาขาว 51 621646 1884196 นาขาว 52 620692 1887514 นาขาว 53 620464 1889793 นาขาว 54 620514 1891392 สระน า 55 629118 1896171 ออย

78

จด X Y ลกษณะพนท 56 627971 1895318 อางเกบน า 57 627562 1895289 นาขาว 58 627778 1898363 ออย 59 628154 1898346 ออย 60 628309 1898317 ออย 61 627203 1899107 ออย 62 628007 1899525 นาขาว 63 627443 1900267 นาขาว 64 627351 1900044 นาขาว 65 626554 1899961 ออย 66 618855 1897125 นาขาว 67 611881 1901441 นาขาว 68 617816 1878397 นาขาว 69 623313 1878993 นาขาว 70 625308 1879551 นาขาว 71 624804 1880977 นาขาว 72 624602 1881402 สวนกลวย 73 624515 1881536 นาขาว 74 624369 1883126 นาขาว 75 625763 1884062 ไมยนตนผสม 76 624675 1885477 ออย 77 624114 1886178 นาขาว 78 624093 1886297 สระน า 79 624099 1886978 นาขาว 80 625258 1888373 สวนกลวย 81 626174 1890808 นาขาว 82 625476 1892672 นาขาว 83 625474 1892300 สระน า

79

จด X Y ลกษณะพนท 84 617238 1895432 ขาวโพด 85 617007 1895241 ขาวโพด 86 613503 1892965 นาขาว 87 612813 1892196 นาขาว 88 615182 1889435 นาขาว 89 615875 1883428 นาขาว 90 616321 1885452 นาขาว 91 624164 1880209 นาขาว 92 621229 1879342 นาขาว 93 623132 1879979 นาขาว 94 627210 1894054 นาขาว 95 626143 1893924 นาขาว 96 626321 1893688 สระน า 97 627725 1893581 สระน า 98 627411 1893116 นาขาว 99 627657 1892818 นาขาว 100 628534 1892719 นาขาว 101 629087 1897670 ออย 102 629378 1897478 ออย 103 629478 1896099 สระน า 104 629200 1895646 นาขาว 105 629605 1895573 นาขาว 106 629426 1894568 นาขาว 107 626583 1894649 นาขาว 108 625214 1894608 นาขาว 109 625562 1893208 นาขาว 110 625564 1892497 นาขาว 111 625109 1892015 นาขาว

80

จด X Y ลกษณะพนท 112 625456 1891655 นาขาว 113 623986 1894895 นาขาว 114 623901 1892743 นาขาว 115 620990 1892872 นาขาว 116 627812 1899180 นาขาว 117 626469 1899157 นาขาว 118 626530 1899533 นาขาว 119 624224 1899123 นาขาว 120 627204 1900746 นาขาว 121 627220 1901997 นาขาว 122 629892 1887557 นาขาว 123 629978 1886744 นาขาว 124 629434 1885886 นาขาว 125 629021 1885583 นาขาว

81

ภาคผนวก ข รปภาพการเกบขอมลภาคสนาม

เกบขอมลพกดภาคสนามพนทนาขาว

เกบขอมลพกดภาคสนามพนทออย

82

เกบขอมลพกดภาคสนามพนทสวนกลวย

เกบขอมลพกดภาคสนามพนทสระน า

83

ภาคผนวก ค การวเคราะหเชงจดภาพ

ผลการวเคราะหเชงจดภาพปพ.ศ.2540

ประเภทการใชประโยชนทดน พนท/ไร พนท/เฮกตาร รอยละ A101 นา 67,709.26 10,833.48 16.43 A203 ออย 12,722.99 2,035.67 3.10 W101 แหลงน า 81,880.44 13,100.87 19.89 A100 นาราง 199,943.10 31,990.89 48.53 A301 ไมยนตนผสม 41,411.98 6,625.91 10.05 U201 หมบาน 8,261.95 1,321.91 2.00

รวม 411,929.72 65,908.73 100.00

ผลการวเคราะหเชงจดภาพปพ.ศ.2556

ประเภทการใชประโยชนทดน พนท/ไร พนท/เฮกตาร รอยละ A101 นา 215,236.36 34,437.81 40.89 A203 ออย 49,439.71 7,910.35 9.40 W101 แหลงน า 55,133.5 8,821.36 10.47 A100 นาราง 132,429.74 21,188.75 25.15 A301 ไมยนตนผสม 32,754.46 5,240.71 6.22 U201 หมบาน 41,455.14 6,632.82 7.87

รวม 526,448.91 84,231.8 100.00

84

ผลการวเคราะหเชงจดภาพปพ.ศ.2558

ประเภทการใชประโยชนทดน พนท/ไร พนท/เฮกตาร รอยละ A101 นา 26,406.13 4,224.98 5.18 A203 ออย 84,987.23 13,597.95 16.65 W101 แหลงน า 18,428.60 2,948.57 3.61 A100 นาราง 259,016.96 41,442.71 50.75 A301 ไมยนตนผสม 70,205.67 11,232.90 13.58 U201 หมบาน 51,403.52 8,224.56 10.08

รวม 510,448.11 81,671.67 100.00

ผลการวเคราะหเชงจดภาพปพ.ศ.2559

ประเภทการใชประโยชนทดน พนท/ไร พนท/เฮกตาร รอยละ A101 นา 36,622.18 5,859.54 6.96 A203 ออย 61,418.93 9,827.02 11.67 W101 แหลงน า 5,683.89 909.42 1.08 A100 นาราง 288,235.06 46,117.60 54.76 A301 ไมยนตนผสม 82,410.45 13,185.67 15.65 U201 หมบาน 52,074.49 8,331.91 10.10

รวม 526,445 84,231.16 100.00

85

ภาพการน าเสนอวทยานพนธระดบปรญญาตร สาขาวชาภมศาสตรภาคทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม วนท 13 พฤศจกายน ป พ.ศ.2561

86

ภาคผนวก ง

87

การตดตามตรวจสอบพนทการเกษตร ในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก ปทน าปกตและปทน าแลง จากขอมลภาพถายดาวเทยม แลนดแซท 5 และแลนดแซท 8

Monitoring of agricultural areas in Phromphiram District, Phitsanulok Province on normal water years and less water years using satellite imagery Landsat 5 and 8

เนตรนภา เอยมศร 1 * และ นฐพล มหาวค 2 Netnapa Aiamsri and Nattapon Mahavik

สาขาภมศาสตร ภาควชาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

*Corresponding author; E-mail:Netnapaa58@email.nu.ac.th

บทคดยอ

การศกษาวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาผลการวเคราะหและการแปลภาพถาย

ดาวเทยม ชวงปทน าปกต และชวงปน าแลง โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล

(Supervised Classification) ด าเนนการก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) ใหกบ จดภาพเพอ

ค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood

ผลการศกษาพบวาวธการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification)

ในชวงปทมน าปกต ไดแก ปพ.ศ. 2540,2556 ปพ.ศ. 2540 มพนทนารางสงสดเทากบ 199,943.10

ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 48.53 พนทนาขาวเทากบ 67,709.26 ไร คดเปนรอยละ 16.43

พนทออยเทากบ 12,722.99 ไร คดเปนรอยละ 3.10 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy

เทากบรอยละ 95 มคา Kappa เทากบ 95.1 % ในปพ.ศ. 2556 มพนทนาขาวสงสดเทากบ

215,236.36 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 40.89 พนทออยเทากบ 49,439.71 ไร คดเปนรอย

ละ 9.40 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.7 %

และในชวงปน าแลง ไดแก ปพ.ศ. 2558,2559 ปพ.ศ. 2558 มพนทนารางสงสดเทากบ 259,016.86

ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 50.75 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy เทากบรอย

ละ 99 มคา Kappa เทากบ 99.1 % ปพ.ศ. 2559 มพนทนารางสงสดเทากบ 288,235.06 ไร ของ

88

พนททงหมด คดเปนรอยละ 54.76 โดยใหคาความถกตอง Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 ม

คา Kappa เทากบ 98.6 %

ค าส าคญ : การจ าแนกขอมล,การจ าแนกเชงจดภาพ, ภาพดาวเทยม Landsat, ปทน าปกตและป

น าแลง

Abstract

This study is to study the results and analysis of satellite imagery. On normal water

years and drought by using a supervised classification. Techniques using the Maximum

Likelihood. The results show the year of normal water is 1997, 2013. In 1997, maximum

rice field area was 199,943.10 Rai of total area accounting for 48.53%. The area of rice

field was 67,709.26 Rai accounting for 16.43%. The sugarcane area was 12,722.99 Rai

accounting for 3.10 %. The Accuracy of Overall Accuracy 95% and Kappa were 95.1%. In

2013, maximum rice field area was 215,236.36 Rai of total area accounting for 40.89 %.

The sugarcane area was 49,439.71 Rai accounting for 9.40%. The Accuracy of Overall

Accuracy 98% and Kappa were 98.7 %. In addition less water years is 2015,2016. In 2015,

maximum rice field area was 259,016.86 Rai of total area accounting for 50.75%. The

Accuracy of Overall Accuracy 99 % and Kappa were 99.1%. In 2016, maximum rice field

area was 288,235.06 Rai of total area accounting for 54.76 %. The Accuracy of Overall

Accuracy and 98%. Kappa were 98.6%.

Keywords : Classification, Supervised Classification, Satellite Landsat , normal water years

and less water years

89

บทน า

อ าเภอพรหมพราม มเขตการปกครองพนททงหมด 1326.21 (ตร.กม) การปกครองสวน

ทองถน ม 12 ต าบล และมหมบาน 123 แหง การปกครองสวนภมภาค มเทศบาลนคร 2 แหง อบต.

12 แหง ชาวบานสวนใหญในอ าเภอพรหมพราม จะมการประกอบอาชพเกษตรกรเปนอาชพหลก

เชน ท านาขาว ออย และขาวโพด สบเปลยนหมนเวยนกนไป ขนอยกบฤดกาลและน าจากคลองชล

ประธานทปลอยมาให เกษตรกรรม วาเพยงพอตอการเพาะปลกพชไรหรอไหม เชน ถามน าเพยงพอ

กท าการเพาะปลกขาว แตถามปรมาณน านอยหรอไมเพยงพอทจะปลกขาว กสามารถเพาะปลก

ออยและขาวโพดไดเพราะใชน าใน การเพาะปลกนอย จงน ากระบวนการรโมตเซนซงเขามา

วเคราะหการเปลยนแปลงพนททางการเกษตรในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก (ขอมล

พนฐานดานการเกษตรจงหวดพษณโลก,2553)

การเปลยนแปลงของการเพาะปลกพชในชวงปทมน าปกต และปน าแลง โดยจะใชภาพ

ดาวเทยม Landsat 5 และ8 ครอบคลมพนทศกษา อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก ป

2540,2556,2558,2559 ในชวงป2540 และ ป2556 ของอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก เปน

ชวงปทมน าใชในทางการเกษตร ไมขาดแคลนน าและ ไมประสบปญหาภยพบต มการเพาะปลกนา

ขาวและไรออยตามปกต แตเกษตรกรในอ าเภอพรหมพราม จะท าการเพาะปลกนาขาวมากวาออย

เปนสวนใหญเพราะขาวไดผลผลตเรว ใชระยะเวลาในการปลกเพยง 3 ถง 4 เดอน ขนอยกบสาย

พนธขาว ขาวทปลกสวนใหญเปนขาวนาปรง แตใน 3 ถง 4 เดอน ของการเพาะปลก ขาวตองไดรบ

น าตลอดจะขาดน าไมได จงใชปรมาณน าในการเพาะปลกมาก สวนในการเพาะปลกออยจะได

ผลผลตชา ใชระยะในการเพาะปลกเปนเวลานาน เปนปๆ กวาจะไดผลผลต แตใชปรมาณน าในการ

เพาะปลกนอยกวาขาว ในชวงป2558 และป2559 ของอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก เปน

ชวงปน าแลง ภยแลงเขาสขนวกฤต ก าลงประสบปญหาขาดแคลนแหลงน าเพอการเพาะปลก สงผล

ท าใหเกษตรกรตองใชเครองสบน าเขาสคคลองสาขาหรอสบเขาสระ เพอน าน าไปใชท านาปลก ขาว

และเพาะปลกพชอน ๆ เปนภยแลงนอกฤดกาล (ภยแลงชวงหนาฝน) เปนผลมาจากปรมาณน า

ตนทนในเขอนต าประกอบกบภาวะฝนทงชวง สงผลใหภาคการเกษตรไดรบผลกระทบอยางหนก

พชผลทางการเกษตรไดรบความเสยหาย

90

ดาวเทยม Landsat เปนชอของดาวเทยมส ารวจทรพยากรธรรมชาตทขนสวงโคจรโลก ถอ

วาเปนดาวเทยมส ารวจทรพยากรทส าคญในการส ารวจทรพยากรธรรมชาต เปนดาวเทยมท

ประกอบในหลายชวงคลน ขอมลจากระบบหลายชวงคลน (MSS) 1 ภาพ ครอบคลมพนท 185 X

185 ตารางกโลเมตร มรายละเอยด ขอมล 80 X 80 เมตร ระบบเกบขอมลอกระบบหนงทไดรบ

พฒนาใหมรายละเอยดดกวาระบบ MSS คอระบบ Thematic Mapper (TM) โดยม 7 ชวงคลน ม

รายละเอยดของขอมล 30 เมตร X 30 เมตร ดาวเทยม Landsat ยงมประโยชนในการจ าแนกการใช

ประโยชนทดนไดด ทงยงใหขอมลทใกลเคยงกบปจจบนมากทสด

การจ าแนกขอมลแบบก ากบดแล (Supervised Classification) เ ปนการจ าแนก

รายละเอยดทตองการรคณสมบตของวตถวาเปนเชนใดเพอน ามาใชเลอกกลมขอมลตวอยางทเปน

คาความสวางของจดภาพซงเปนตวแทนของรายละเอยดนนในการจ าแนกขอมล โดยจดภาพทเปน

ตวแทนของกลมตวอยางนนเรยกวา กลมตวอยาง(Training Areas) ดงนนจะเหนไดวาวธการ

จ าแนกขอมลแบบก ากบดแลจะเปนการก าหนดกลมตวอยางทเปนตวแทนของรายละเอยดกอนการ

จ าแนก

การศกษาวจยครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนของ

พนทเกษตรกรรมในชวงปทมน าปกต และปทมน าแลง การประยกตใชขอมลการส ารวจระยะไกล

จากภาพดาวเทยม Landsat 5 และ8 เพอท าแผนทการใชประโยชนทดนพนทเกษตรกรรม

91

ภาพ 1 อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก

ภาพ 1 กรอบแนวควด าเนนงานวจย

วธการศกษา

1. กรอบแนวคด

2. พนทศกษา

92

3. ขอมลและอปกรณทใช

ล าดบ ขอมลและอปกรณ

ประเภท แหลงทมา/และคณสมบต

1 ภาพถายดาวเทยม Landsat 5 และ 8

ราสเตอร https://earthexplorer.usgs.gov/logout/expire

2 คอมพวเตอร โนตบค - รน ASUS K556U - CPU Intel Core i7-6500U,up to 3.1

GHz - การดจอ NVIDIA Geforce GT 940

MX - Windows 10 Pro, 64-bit

3 GPS อปกรณ - รน GPSmaps 60 CSx - เกบพกดต าแหนงขอมล

4 เขมทศ อปกรณ - Brunton COM-PRO Pocket Transit - ใชในการบอกทศทาง

5 แผนท อปกรณ - ใชในการลงพนทภาคสนาม

6 ERDAS IMAGINE 2014

ซอฟตแวร - โปรแกรมสารสนเทศภมศาสตร ใชในการวเคราะหและจ าแนกประเภทขอมล

- Version 2014 7 ArcGIS ซอฟตแวร - โปรแกรมสารสนเทศภมศาสตร

- Version 10.1

93

4. สถตทใช

- Supervised Classification in Erdas imagine2014 - Error matrix - Maximum Likelihood - Overall Accuracy - Kappa coefficient

𝐾 =𝑁 ∑ 𝑥𝑖𝑖

𝑟

𝑖=1−∑ (𝑥𝑖+×𝑥+𝑖)

𝑟

𝑖=1

𝑁2−∑ (𝑥𝑖+×𝑥+𝑖)𝑟

𝑖=1

5. กระบวนการท างาน

1. รวมรวบขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat 5-8 โดยมระบบชวงคลนประกอบดวย 11

ชวงคลน มหลายละเอยดจดภาพ Pancromatic 15 เมตร Resolution 30 เมตร ภาพถกบนทกเมอป

2540,2556,2558,2559 ในชวงเดอน มกราคม - มนาคม

2. ท าการตดพนทศกษาโดยใชขอมลภาพถายดาวเทยม Landsat โดยใชโปรแกรมระบบ

สารสนเทศภมศาสตร เพอใชในการวเคราะหการใชประโยชนทดน การแปลภาพดวยสายตาจาก

ภาพผสมสเทจ ท าการจ าแนกเชงจดภาพพนทเกษตรกรรมและพนทการใชประโยชน

3. วเคราะหและท าการแปลภาพถายดาวเทยม แบบก ากบดแล ด าเนนการก าหนดพนท

ตวอยาง (Training Area) ใหกบจดภาพ

4. ออกส ารวจเกบพกดขอมลพนทศกษาต าบลละ 10 จด เกบทงหมด 12 ต าบลในอ าเภอ

พรหมพราม จงหวด พษณโลก

5. เมอท าการออกส ารวจเกบพกดขอมลพนทศกษาเสรจ วเคราะหและท าการแปลภาพถาย

ดาวเทยม ในระดบท 3 ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 6 กลมตวอยาง ไดแก นาขาว,ออย

,นาราง,ไมยนตนผสม,แมน าล าคลอง ,หมบาน ค านวณหาพนทการจ าแนกเชงจดภาพพนท

เกษตรกรรม โดยใชโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตรในการค านวณ

.…………………สมการ 1

94

6. ค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood จะพจารณา

คาเฉลยและความแปรปรวนรวมของขอมลของแตละประเภท ดวยกระบวนการ Supervised

Classification ในโปรแกรมสารสนเทศภมศาสตร

7. ค านวณหาคาเฉลยพนทการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนทเกษตรกรรม ชวงปท

น าปกต และชวงปน าแลง โดยใชโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตรในการค านวณ

95

ผลการศกษา

วเคราะหภาพถายดาวเทยม ดวยกระบวนการ Supervised Classification ระดบ 1 และ 2

หลงจากออกภาคสนามเสรจ วเคราะหและท าการแปลภาพถายดาวเทยม ในระดบท 3

ก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) 6 กลมตวอยาง ไดแก นาขาว,ออย,นาราง,ไมยนตนผสม,

แมน าล าคลอง,หมบาน

ภาพท 3 ผลการวเคราะห Supervised Classification ระดบ 1 และ 2 (a)ป 2540 (b)ป 2556 (c)ป 2558 (d)ป 2559

ภาพท 4 ผลการวเคราะห Supervised Classification ระดบ 3 (a)ป 2540 (b)ป 2556 (c)ป 2558 (d)ป 2559

96

พนท

ภาพถายดาวเทยม

ภาพจากการออกภาคสนาม

ภาพสผสมเทจ R:G:B 5-4-3

พกด(X)

พกด(Y)

นาขาว

627849 1895578

นาขาว

628020 1895606

นาขาว

627720 1896073

นาขาว

627493 1896388

กลวย

627858 1896568

ออย

628024 1896556

ขาวโพด

628235 1896819

ขอมลลงพนทภาคสนาม

97

ขอมลลงพนทภาคสนาม (ตอ)

ทมา : ดดแปลงจากขอมลกรมพฒนาทดน ป 2561

ปาลม

627722 1896517

สก

627316 1898692

นาขาว

627431 1900254

สระน า

628737 1896736

ตาราง 1 ลกษณะการใชประโยชนทดนพนทศกษา จากการลงพนทภาคสนาม

98

ผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป พ.ศ. 2540 โดยใหคา

ความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 95 มคา Kappa เทากบ 95.1 % ใน

พนทเกษตรกรรมมการปะปนของพนทแหลงน าและพนทไมยนตนผสม และในสวนของพนทเมอง

และสงปลกสราง ไมมการปะปนจากพนทใดๆ ดงภาพ 5

ภาพ 5 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 10 กมภาพนธ ป 2540 ชวงปทมน าปกต

ภาพ 6 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 06 กมภาพนธ ป 2556 ชวงปทน าปกต

99

ผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป พ.ศ. 2556 โดยใหคา

ความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.7 % ใน

พนทเกษตรกรรม จ าแนกไดเปน นาขาวมการปะปนของพนทแหลงน าพนทเดยว และออย มการ

ปะปนของพนทแหลงน าและพนทไมยนตนผสม และในสวนของพนทเมองและสงปลกสราง มการ

ปะปนของพนทเกษตรกรรม ดงภาพ 6

ผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป พ.ศ. 2558 โดยใหคา

ความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 99 มคา Kappa เทากบ 99.1 % ใน

พนทเกษตรกรรม จ าแนกไดเปน นาขาวมการปะปนของพนทแหลงน า ,นาราง,ไมยนตนผสม พนท

ออย มการปะปนของพนทแหลงน าพนทเดยว และในสวนของพนทเมองและสงปลกสราง มการ

ปะปนของพนทเกษตรกรรม ดงภาพ 7

ภาพ 7 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 27 มกราคม ป 2558 ชวงปทน าแลง

100

ภาพ 8 ผลการจ าแนกเชงจดภาพ ภาพถายดาวเทยม เมอวนท 18 มนาคม ป 2559 ชวงปทน าแลง

ผลการตรวจสอบความถกตองของการปะปนกนของการจ าแนกในป พ.ศ. 2559 โดยใหคา

ความถกตองโดยรวม (Overall Accuracy*100) เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.6 % ใน

พนทเกษตรกรรม จ าแนกไดเปน นาขาวมการปะปนของพนทนาราง,ไมยนตนผสม พนทออย มการ

ปะปนของพนทแหลงน า,นารางและไมยนตนผสม และในสวนของพนทเมองและสงปลกสราง ม

การปะปนของพนทเกษตรกรรม ดงภาพ 8

คาเฉลยของพนทเกษตรกรรม

ไดผานกระบวนการวเคราะหภาพถายดาวเทยม ในชวงป 2540,2556,2558,2559 แลว

น ามาท าการหาคาเฉลยการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนพนททางการเกษตร คดเปน (%) หา

คาเฉลยของพนทตอ (ไร)

101

ตาราง 2 คาเฉลยพนทการใชประโยชนทดน ในชวงป 2540,2556,2558,2559 อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก

ประเภท/ป ป 2540 (พนท/ไร)

ป 2556 (พนท/ไร)

ป 2558 (พนท/ไร)

ป 2559 (พนท/ไร)

A101 นา 67,709.26 215,236.36 26,406.13 36,622.18 A203 ออย 12,722.99 49,439.71 84,987.23 61,418.93 W101 แหลงน า 81,880.44 55,133.5 18,428.60 5,683.89 A100 นาราง 199,943.10 132,429.74 259,016.96 288,235.06 A301 ไมยนตนผสม 41,411.98 32,754.46 70,205.67 82,410.45 U201 หมบาน 8,261.95 41,455.14 51,403.52 52,074.49

102

อภปรายผล

การศกษาผลการวเคราะหและการแปลภาพถายดาวเทยม ชวงปทน าปกต และชวงปน า

แลง ในอ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล

(Supervised Classification) ท าการก าหนดพนทตวอยาง (Training Area) ใหกบ จดภาพเพอ

ค านวณคาทางสถตโดยใชหลกการความนาจะเปน Maximum Likelihood จะพจารณาคาเฉลย

และความแปรปรวนรวมของขอมลของแตละประเภท ดวยกระบวนการ Supervised Classification

พบวาการจ าแนกโดยก ากบดแลมคาความถกตองของการจ าแนกสง กวาการจ าแนกแบบไมก ากบ

ดแล เพราะการจ าแนกแบบก ากบดแลมการก าหนดขอมลตวอยาง จากการทไดออกภาคสนาม ซง

สอดคลองกบงานวจยของ เนตรนภา หงษทอง (2559) ไดศกษาการตดตามการเปลยนแปลงการใช

ประโยชน ทดนโดยเทคนคการวเคราะหภาพแบบเชงจดภาพ : กรณศกษา เขตรกษาพนธสตวปา

เชยงดาว ทใชภาพดาวเทยม ไทยโชต ในการวเคราะห ซงพบวาผลของการจ าแนกเชงจดภาพ การ

จ าแนกแบบก ากบดแล มคาความถกตองสงมากกวาการจ าแนกแบบไมก ากบดแล

สรปผลและขอเสนอแนะ

ผลการศกษาพบวาวธการจ าแนกเชงจดภาพแบบก ากบดแล (Supervised Classification)

ในชวงปทมน าปกต คอ ปพ.ศ. 2540,2556 ปพ.ศ. 2540 มพนทนารางสงสดเทากบ 199,943.10 ไร

ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 48.53 พนทนาขาวเทากบ 67,709.26 ไร คดเปนรอยละ 16.43

พนทออยเทากบ 12,722.99 ไร คดเปนรอยละ 3.10 โดยใหคาความถกตองโดยรวม Overall

Accuracy เทากบรอยละ 95 มคา Kappa เทากบ 95.1 % และในปพ.ศ. 2556 มพนทนาขาวสงสด

เทากบ 215,236.36 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 40.89 พนทออยเทากบ 49,439.71 ไร คด

เปนรอยละ 9.40 โดยใหคาความถกตองโดยรวม Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 มคา Kappa

เทากบ 98.7 % และในชวงปน าแลง คอ ปพ.ศ. 2558,2559 ปพ.ศ. 2558 มพนทนารางสงสดเทากบ

259,016.86 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 50.75 พนทออยเทากบ 84,987.23 ไร คดเปนรอย

ละ 16.65 พนทนาขาวเทากบ 26,406.13 ไร คดเปนรอยละ 5.18 โดยใหคาความถกตองโดยรวม

Overall Accuracy เทากบรอยละ 99 มคา Kappa เทากบ 99.1 % ปพ.ศ. 2559 มพนทนาราง

สงสดเทากบ 288,235.06 ไร ของพนททงหมด คดเปนรอยละ 54.76 พนทออยเทากบ 61,418.93

ไร คดเปนรอยละ 11.67 พนทนาขาวเทากบ 36,622.18 ไร คดเปนรอยละ 6.96 โดยใหคาความ

ถกตองโดยรวม Overall Accuracy เทากบรอยละ 98 มคา Kappa เทากบ 98.6%

103

งานวจยครงนไดมงเนนศกษาการตดตามการเปลยนแปลงพนทการใชประโยชนทดนทาง

การเกษตร จากผลการวเคราะหและการแปลภาพถายดาวเทยม ชวงปทน าปกต และชวงปน าแลง

โดยใชเทคนคการจ าแนกเชงจดภาพ แบบก ากบดแล (Supervised Classification) ควรเลอก

ภาพถายดาวเทยมทปลอดเมฆหรอไมมเมฆมาบดบง สามารถเลอกใชชวงเดอนทอยในชวงฤด

หนาว เพราะถาภาพถายดาวเทยมทเราจะท าการจ าแนกผลเชงพนท มเมฆอยในภาพ จะท าให

ประสทธภาพในการจ าแนกมความถกตองลดลงหรอมผลทคลาดเคลอน

104

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณ สาขาวชาภมศาสตร คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มหาวทยาลยวทยาลยนเรศวร ทใหความอนเคราะหในการยมอปกรณ เครองมอ Global

Positioning System: GPS และ เขมทศรน Brunton COM-PRO Pocket Transit ทใชในการเกบ

ขอมลภาคสนาม อกทง U.S. Geological Survey (USGS) ทใหขอมลภาพถายดาวเทยมในการใช

ศกษาวจยครงน

เอกสารอางอง

เนตรนภา หงษทอง. (2559). การตดตามการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและส งปก

คลมดนโดยเทคนคการวเคราะหภาพแบบเชงวตถ : กรณศกษาเขตรกษาพนธ สตว

ปาเชยงดาว.วทยานพนธ วท.บ., มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.

ศศธร ฉตรสดารตน. (2560). การศกษาและวเคราะหการปลดปลอยกาซเรอนกระจกในพนท ปลกออย โดยเทคนคการจ าแนกเชงวตถจากขอมลภาพถายดาวเทยมLandsat :

กรณศกษาอ าเภอไทรงามจงหวดก าแพงเพชร . วทยานพนธ วท.บ., มหาวทยาลย

นเรศวร, พษณโลก.

ศทธน ดนตร. (2543). ความรพนฐานดานการส ารวจระยะไกล Remote sensing. ภาควชา

ภมศาสตร คณะ สงคมศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม

Lin,Y. , Zhiyan, B. , Haibo, Z. , Yuntao, Z. and Xi, L. 2017. Habitat monitoring to evaluate

crop disease and pest distributions based on multi-source satellite remote sensing

imagery. School of Information Engineering and Art and Design, Zhejiang

University of Water Resources and Electric Power,China. 66-78

105

ประวตผวจย

106

กจกรรมทเขารวม 1) เขารวมโครงการอบรมทนการศกษา ในหวขอ”พลงจตอาสาตาสบปะรด” ประจ าป การศกษา 2559 ณ กองกจการนสต มหาวทยาลยนเรศวร 2) เขารวมอบรมในรายวชาโฟโตแกรมเมตร (104331) ของ ดร.นฐพล มหาวค ภาค การศกษาท 1 ปการศกษา 2560 ณ คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร 3) เปนคณะผ จดกจกรรม “คายสานสมพนธภมศาสตร” ระหวางวนท 24-26 กมภาพนธ 2561 ณ อทยานแหงชาตภหนรองกลา จงหวดพษณโลก

ประวตผวจย ชอ – ชอสกล เนตรนภา เอยมศร วน เดอน ป เกด 6 พฤศจกายน 2539 ทอยปจจบน 107 หม 2 ต าบลดงประค า อ าเภอ

พรหมพราม จงหวดพษณโลก 56180 ประวตการศกษา พ.ศ. 2558-ปจจบน วท.บ. (ภมศาสตร) มหาวทยาลยนเรศวร เกรดเฉลย 2.63 พ.ศ. 2553-2558 ระดบมธยมศกษา (วทย-คณต) โรงเรยนดงประค าพทยาคม

ต าบลดงประค า อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก 65180 เกรดเฉลย 3.06

พ.ศ. 2550-2552 พ.ศ. 2547-2549

ระดบประถมศกษา4-6 โรงเรยนเทศบาล 1 หนองตมศกษา (จนตง) ต าบลวงฆอง อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก 65180 ระดบประถมศกษา1-3 โรงเรยนบานคลองตกวทยา ต าบลดงประค า อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก 65180

107

ประวตผวจย (ตอ) กจกรรมทเขารวม (ตอ) 4) เขารวมการอบรมเชงปฏบตการหวขอ “การจดท าระบบแผนทออนไลนดวย ซอฟแวรรหสเปด” ของ อาจารยสทธชย ชส าโรง ในรายวชา Internet mapping ระหวาง วนท 16-17 กนยายน 2560 ณ คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร

5) เขารวมอบรมหลกสตรภาษาองกฤษ Listening Comprehension-Media

ประจ าเดอนกรกฎาคม 2561 ณ สถานพฒนาวชาการดานภาษา มหาวทยาลยนเรศวร

6) เขารวมอบรมหลกสตรภาษาองกฤษ Academic Reading Strategies

ประจ าเดอนสงหาคม 2561 ณ สถานพฒนาวชาการดานภาษา มหาวทยาลยนเรศวร

7) เขารวมการอบรมสหกจ หวขอการบนถายภาพทางอากาศโดยอากาศยานไร

คนขบ UAV โดยใช โปรแกรม Agisoft PhotoScan Professional ของ ดร.นฐพล มหาวค

วนท 12 พฤศจกายน 2561 ณ ศนยบรการเทคโนโลยและการ สอสาร (NULC)

มหาวทยาลยนเรศวร

ทนการศกษาทไดรบ

1) ทนการศกษา “The Set Foundation” (ป พ.ศ.2558-ปจจบน)