1677 TRACT. DE VII VERBIS DOiilNI IN CRUCE.'

1678

HicBa.aamad maledieendum conducto silentium

imponil, etper asinam redargutum, colliso ad pa-rietem pede (Num. xx), vacuum pecunia, conlu-

nielia oneralum, claudicantem ad propria remisit

confusum. Hic omnibus Ecclesioe sacramentis in-

terest, quoeipse efficit e't consummat. Hic peccala

diluit, hic justificat impios et ad vitam revocat

moiiuos. Hic discordes paciflcat, et vinculo dile-

A ctionis astringit et ligat."Hic nos ccelo invehit,-et a

mundi hujus vauitatibus avulsos superni regrii con-

stituit haeredes, cujus- summa est felicitas, quod

corpus istud spiritali effeclu cum angelis conversa-

bitur, nec ultra erit carnis el sanguinis aliquis ap-

petitus, sed erit omnium plena sufficientia cogno-seibilis Deus el inhabitator Spiritus sanctus.

TRAGTATUS

BE SEPTEM- YERBIS DOMINI IN GRUGE.-

Cum scholiis et emendatione Francisci Titeloianni Hassellensis.

(Bibliolh. vet. Patr>, edit. Lugdun. t. XXII, p. 1260.)

Primum verbum. Deus meus, Deus meus, quare me dereliquisti?Seeundum. Amen dico libi,Jiodie mecuni eris in paradiso.Tertium. Mulier, ecce filius tuus, ad matrem; et ad discipulum : Ecce mater lu

"Quartum. Siiio.Quintum. Paler ignosce illis, quia nesciunl quid faciunt.Sextum. Consummaiumest..Septitnum. Pater, in munus tuas commendospirilum meum. - ". -Jnxta communiorem tameri sententiam, non hoc ordineChrislus verbaisla dicitur prolulisse. Qttod etiim

primo locojum posiium fuit, quurlum constiluunt. In secundo et lertio convenienlia esl. Quurlo, solet durilocus quintus; quinto, locus primus. In sexlo et seplimo, nulla esl dissonantia. Exucle quoque perspicienti-bus Scripturas, et singulaadinyicem diligenler

"cor.fereniibus, appurebit posterior isieordo verisimilior, et

evungejislurumnarralioni consonantior. Et fpisilan non ideo auctor istum verborum ordinem est secutus,'"

quod ita putaret ea esse prolatu,sed quiu sum devotionisa/feclui itavoluit deservire. Verum de ipso dictorumordine aut ordinis ralione, non est quod inprmsentiarum anxie disputemus. Ipsa magis qum sunt dicenda'arrectis auribusel-toio pectore intenli audiamus.

~ •-

ERJNALDI PR^FATIO.

Vllima Christi verba, qumcruci affixusnovi testa-

menli hmredibus iractunda proposuit, licet sparsim anonnullis in commentariis Evangeliorum videanlur

exposita, movit me lamen verborum sunctorum reve-rerilia amplius eorum penetralia scrutari, et quodilla

(&) Geminam bic auctor innuit rationem, quarenovissima illa Chrisfi verba in cruce prolata pro-fundiori sint consideratione digna. Prior est, quodilla hora sint a Christo prolata, quando minime lo-quendi atque docendi tempus esse videbatur, nempequandp lotus premebatur passionum lormentis. Exhoc enim quod nec lantis tormenlorum afflietioni-bus ab horuni verbortim potuit impediri silenlio, in-.telligimus admodum seria esse debere verba illa, etpiurimam in seuiilitatem atque neeessilatem conti-nere. Veluti oum nos virum gravem loqtii videmuseo tempore quod minime aptum videurr" locutioni,

B hora qua consummata videbantur (&)qumde eo fue-rant proplielata, prolata sint, cumjam non doctrina,sed passionis agebatur negotium, et quod in eis suaomnia Chrisius recapilulat dogmata, et lam di/fuseprius pr.mdicata, brevibus coarctat capilutis : ita ut

inlelligimus magnae nccessitalis vel utilitatis esseverbum ejusmodi. Solent item maxime' seria esse etfamiliae tegimen, bonum proxime concernentia,quse palresfamilias, cum a domo peregre abscedunt,jn ipso abscessus novissimo articulo loquuntur iisquos domi relinquunl. Tunc enim ipsa rertim cir-cumstanlia postulat iractari maxime seria. Ita quiaDominus noster a nobisperegre abscessurus, in ipsosui abscessus airticulo verba isla prolocutus est no-vissima, nihil dubium quin verba sintin sese multiponderis, nobis quoque utilitalis permagnae. Poste-rlor ratio hsgri «st, quod mira breviialc pliuimr.m

4679 ERNALDIBON.EVALLISABBATIS 4686

in illo verborum compendio, Clirislianm fidei ratio j_

splendeat, et de semineexiguosegesimmensa univer-

sitaii credenlium profulura consurgal. Quanto ct-

enim brevius dicla sunt, et in illo arliculo quo seria

et necessaria agi rerum circumstantia postttlabal,lanlo diligentius inquirenda sunt; et tanlo penitius

-inluenda, quanto fecundior el causatis et seminalis

.ratio in eis delilescii.

_.Evolutis igitur causis, quasi ex qttibusdam late-

bris et ex quodamreclinalorio aitreo honorabilemin-

ternoruminlellecluummajeslalemproducesinmedium,-et.egredietur palam in decore suo cognoscibilis veri-

lus, quani antea opposilis velaminibus ignorubusj et

-cum propius accesseris,et infuderit se libi, illumi-

jiuns sensum luum divinmrudiis verilalis, intelligeset videbisi» scintitla incendium, et in stilla reperies I

pelagus, et in lecylho olei, unde creditori reddas de~

bitum, et tibi affalim supersit ih inconsumptibilemxibum (4*). Anle tamen exordium altendamus, quis--nam ille sit, qui se clamat derelictum. Nonne ipse

•qui latroni promillit et donal puradisum? Vlrobi-

-que Verbi virlulem intellige. Audi quid hmc itlihna

schola sublititatis edoceat. Hic idem qui se dereli-

ctum causatur, non pro lalrone Palrem rogat, sed

potestalive immerito donatis realibus, repente flugi-liosum sanclificat, *et cmlcstibushwehil sedibus, et

secum in gloria locat. Hocfundamentum fidei esse,koc argumentum probubile et necessarium, omni evi-

denlia constal, quod regni Chrisli etiam in cruce

perfecla sit ejftcienlia.Nec minuatur humilitate car-

nis imperii dignilas, imo hoc ad gloriam Crucifixi

jpertineal, quodinilla conlumelia crucis, sapientiamei foriititdinem mundi hujus vincal et superel quod

sanctae eruditionis utililatem in se contineant, eotquod, penitius considerala, paucula hoacverba uhi-versam Christi doclrinam priris diffuse ac Iate prae-dicatam, miro corapendio in sesc videantrir conelu-dere. Propter hsec, et semen exiguum appellat istudverborum pauculorum compendium, ex ipso dicens

segetem aniplam consurgere, aptissima nimirum

comparatione, quoniam sicut semen quanlitaie qui-dem et mole perpusillum est, claudil tamen ef abs- -condit intra se virtutem admirandam, qua de se

possit arborem magnae molis progignere, cum interra bona absconditura atque morlilicatum fuerit:""ita el hsscverba syllabarum numero modica, maxi-

.mam in se sacrae ertidilionis vim concludunt: quaetum demum se proferet, cum intra terram bonam, Iid est cor mansuelum et humile, abscondita et benemorlua fuerint.' Illicenim seges magna de semineexiguo cernetur -exsurgere. Atque hoc pacto etiamillud intelligendum est quod ait, in verbis istis mul-ium fecundam delitescere causalem et seminalem.rationem.'

(i~) Alludit ad miraculum illud Elisei prophetae,de quo quarli libri Regum, quarto capite legimus,quo videlicet ad precem mulierculse debilis- op-pressse, paululum olei, quod solum tn domo suaiiabebat, mirabiliter multiplicavit, ila ul cx eo re-plerentitr vasa non pauca; quo facto, dixii Eli-scus : Vade, el vendeoleum, et redde creditori luo;tu aulem el filii lui, virite de reliquo.

(5) De serpente fertUr, ubi se senserit senio gra-vari, et velul seabie sive corruptione quadam pel-lem aniiquani perfundi, tura ipsum ad sibi meden-dnrn eligere arctum aliquem tiansilum et angustum

>A stultum el infirmum mstimabalur incarnati Verbivc-nerabile sacramenlum (I Cor. i). Quod enim Filiusin personudereliclorum conqueriiur, non est impossi-

i bililatis indiciutn; sed hoc potius intimal, quoddhni-

, nulio illa excellentim superioris humilitati corporis~ tribuat incremenlum: et vicissimJiumililaset subli-~ snitas quibusdum revolulionibus inter se purtiantur

negoiium, forma Dei se exinanicns, et forma servino-men quod est su peomnenomenaccipicns (I Philipp.JI). Non derelinquitur usquequaque,sed dispensalorie

, singularum exprimitur raiio naturarttm, quia et re-- linqui el pati et mori quidam urcii et difficilesfittntt irunsitus (5), per quos ad solidum elimmobilemsta-

tum, quasi pelle peccali dcposila, et omni scabie vi-s tioruni detefsa, r-enovatus homo perveniat. Vndes B etiam qupd sitit hi cruce fons vilm, quod supplicante

Chrislo, eliam crucifigenlibuslocus est venim,quodj inter convicia cl supplicia pietate matris ufficilur,

quod, omnibus consummutis,viclor migrat ad Pa-3 Irem, indiscussum relinquere ingralitudinis essel et

lorporis, cum hmc singula cupilula proprium syntu-_ gma requirdnl (5*),el meditatores legisDei totius hic

religionis reperiant semina, de quious exercitatus

t"animus divinorum intellecluum fructus uberesmetat.Ad quarum rerum induginem licet insufficienlemme "

t judicem, necoculis impuris purain lucemintueri sus-

, tineam, interim tamen sub umbra divinorum secre-torum secedens,a prohibilis et inaccessibilibusabs-

_ tinens, ad reliquas paradisi arbores prmsumpsimanus extendere (6), et experiri gustu quid sa-

l « poris inlra se dulcedinummultiludo proposita conti- -

i nsal.

i

it foramen, per quod magna violentia corpus iolumtraducens, pellem deponit veteremcum sua scabie,- sicque veteri pelle libcr, toto corpore velut renova-tur, quomodo et de aquila ferunt, per attritionem

I incurvati rostri ad petram rejuvenescentis. Hocque;

"csseputant el interpretanturnonnulliveteres auclor

L res, quod monet in Evangelio Dominus, prudentesfieri suos discipulps sicut serpenles (Matth. x).'Huc• „ respicit quod hic dicitur relinqni, pati et mori esse

i arctbs quosdam transilus, per quos ad statulumi novitatis et immoiialitalis dcbeat homo transire,

prius-deposita peccati pelle et omni scabie abrasa.(5*jProprium syntagma, id est proprium ordinem

i vel disjosilionem. Greecisenim O-UVTKO-O-Wsignificat, D disponb, vel compono, vel ordino. Unde OUVTK^Ki significat ordinatloiiem, vel disposilionem.; (6) In paradiso protoparenli Adaefuit permissumi de quibusdam lignis suroere, guslare el edere, sed- "prohibitum ei fuit lignum scientiae boni et mali

(Gen. u). Ipse tamen non solum ad concessa, verumetfam ad prohibita ligna preesumpsit manus exten-

, dere. Sic in divinis rebus investigatio quaedam est'_ probibita, ea videlicet quse per curiositatem majora -- quaerit, quam qusebumanus caplus possil compre-i "heiidere, de quali investigaiione per sapienlem dici- -

lur : Perscrulator majeslalis opprimetur a gtoria(Prov: xxv). Quoedamvero mvestigare permissum

; est, ea scilicel quaehumanum eapium non excedunt"et animum in vera pietate aedificaut.Qui eigb pro-hibitain rebus divinis scrutari praesumit, recle di-cltur, ad prohibitam arborem manumextcndere. Quiautem coiicessa humililer considerat, ud ulias arbo-

L res nonprohibiias dicitur manus exlendere, .

1681 TRACT. DE VII VERBIS DOMINIIN CRUCE.' 1C82-

TRACTATUS PRIMUS.

Super verbo illo : Deus; Deus-meus, quare.me dereliquisti? (Jfarc. xv.)

Post regulas fidei evangelico dogmate promulga- i

tas, posl- signa et miracula et documenta justi-

tiae,.quia iler longum fuit per praecepta.(SENECA,

epist. 6), ventum est-et ad compendiosum et efficax

per exempla. Et ne aliquid doctrinse deesset, secuta

est forma : quae ideo ad ullimum diiata est, ut

quasi pise hsereditatis teslamenlum filii superstiteseo devotius ampleclerentur, quo Christi sanguine

conscripta privilegia sua viderent, et impressamobedientiae ejus imaginem bulla imputribilis exhi-

beret. Ideoque exilla cathedra crucis quoddamDeuteronomium dictatum esl (6*), in recapitulatisbreviter quaemulta' prolixitate diffusa erant, salagilsimul Magister bonus facere et docere {Acl. 1) et

exemplo"consummare doctrinam; nec lam veritatis

prseceptor esse, quam lestis. Modo ultro eloquitur,

qui paulo ante -ad Herodis et Pilati inquisitionesconticuit (Luc. xxm), curiositalem et fastum li-

, mehtium [fort. curiositatem fastu tumentium] ho-"

minum aspernalus, pauperes spirilu de patibulo

edocet, ibique .seholam religionis iterum instituens,

pauca proponit capitula, in quibus et affectum cha-

ritalis inlimat, et zeli sancti imitationem commen^dat. TConpossunt impedire tormenta doclrinam;

-sed quasi hebes contemnitur ferrum , et providctsollicita pietas, ut ad regulam fidei discipulorutnmores sequentur, et conquadralo fundamenlo sedifi-

catio firma stabiliter innitatur. Se igilur ipsum modo

_fi*)Mullum apposite isiud septem verborum no-vissimorura compendium appellat quoddam Deule- ironomium : quod Greecis dicitur quasi Stvreposvofjcf,id est secunda lex vel, iterafa lex. Atque itaappellamus quintum librum Moysi, eo quod in ipsoMoyses hreviter recapittilet pene omnia quae inaliis libiis prioribus, vel quanluin ad res gestas, velqtiantum ad traditam doctrinam, ialius fitsiusquedescrips'rat. Ita ct hoc septem verboiV.mcompen-dium; quia breviter compleclitur omnem Christi do-ctrinam aute per eum diffusepraedicalam,- non im-merilo Deuterotioniium potest appellari, quasi lexsecunda vii lex ile;aia.

(7) Videtur alludere ad illtid psalini : El sttperdoloremvulnerum meorum addiderunt (Psal. LXVIII),ubi supplendum videtur, convicia, aut aliquid hu-"jusmotli. In eo autem quo.l statim subdilur, ringc-bat, etc, c.inum exprimit propritiatem, quorum estnasi contiaciione in iracundia ringere. Canes enimScriplura noniinat Christi perseculores, velttti cumpsalino xxi, ex Ciirisli persona dicitur : Circumdede-.runl me cai.es mulli (Psat. xxi).

(8) Id fatlLime t, Judoeis adversus Christum cla-manlibus : Sunguis ejus super nos, el tupcr filiosno-slros (Muilh. xxvu)..Tuue enim homicidarum titu-.lum in se stisceperunt, confilontes se esse auctoresmoitis illius. Tunc reliquias tanti sceleris, id estiiltioiiein pro lanto scelere debilam in seet in suosparvulos congesserunl. Peccati namque reliquiae,vindieia est el pcenaquaedebetur pro scelere. Tuncei damiialionis suoe suscribebant chirographo, qub-

A horoinem exhibet.modo Deum, modo omnipotentemet modo infirmum, ut inter se sublimitas et humili-las viees negotio congruas partiantur. Modo supplU-cat, modo imperat, modo se dicit dereliclum ,..modo latroni promittit paradisum. Agit, sectindum

utramque naturaro, quocl e.xigitcausa. In liac con-

"iemnitur, in illa gloriam regnumquelargitur. Per-

strepebant ante crucem clamores irrisorii, et addolorem vulherum eruenta plebs addebat corivir-cia (7), ringebat et torvis aspectibus in faciem

quam conspuerat intendebat, et unanimi classicoacclamabat: Vah ! qui deslruis"lemplum Dei, et iniriduo illud remdificas (Matlh. xxvn, Marc. xv).Vide quantum mali error et perfidia principum alli—

niverat plebi, quantum rubiginis "suoe affricueral"

populo imprudenti auctoritas sacerdotum, quantumconvalueral.conjuratib facta in Christum cum oc-

ciderent eum et nomen ejus delerent e medio. Non

verebantur omnes homicidii titrilo in perpetuum.- esse notabiles (8), uno in",seet in parvulos suos-.

lanti sceleris reliquias congerebant, et ultro damna—tionis suse chirographo suscribebant. Nondum ex-

spiraverat Ghristus, sed fossis manibus pedibusque,..' el, scisso vepribus capile, vivebat in cruce, et, par-ricidalium menlium intuens vota, nonlam clavorum,-acumine quam illorum crimine pungebatur. Pro hls.

igitur ad Patrem converiitur (9), et charilatis argu-mento prolato in medium, inauditum dicendi genus

niam voce propria homicidas sese esse confessiC stint.

(9) Videnlur prima facie quae hic dicunlur, nn__pertinere ad-verbum-propositum : Deus meus, Deus-metts, quare me dereliquisli? sed magis ad illud :Pater, ignosceillis, quia nesciunt quid faciunl (Luc.XXIII). Verumtamen cum diligentius altendimus,comperimus "recte omnia de verbo illo priore intel-ligi. Juxta auctoris nainque sententiam, hoc vetbo•Christus honesta quadam et blanda itumilique que-rimonia suaa passionis a Patre exigebat mercedem,quae erat hominum salus et peccatorum conversin.Agilque quasi "per justitiam cumPatre, velul indi-cans lieri sibi injuiiam, si ciun ipse secundum divi-.nilatem Patri aequalis in assumpta humana uatura adtantam dereliclionis miseriam ultro se submiserit,non ei concedatur postulala hoininum salus, pro

, -quihus ita. se exinanivit. .Atqtie Iioc est quod postpaululum auctor ait : Vtrum plus possit- peccalumquam juslilia, Deo Palri qumstionem.proponit. Ju-

D stitiaenamque oblentu exigere poterat- CliristUs ho-minurii salutem, postquam pro eis lanla subiis-

~setcertaniina. Injustum enim fuisset lantos Jilii la-bores "apud Patrem vanos et irritos lieri, id quodclarius exprimit post paululum, cum ita dicit :.

; •Aiioqui subtracla- sibi ~.agonum suorum stipendia ,Christus queritur, etc. Et iterum clarius, cum postmulla interposita sic dicit : Quod aulem dereliciumse Filius cominemorat, mercedem obedientiosposlu-

; Jare videtur. ' • -'

4683 ERNALDI BONiEVALLIS ABBATIS 1684

novus oi'ator assumit, et inimicorum causam alle- .

gans, ipsis invilis atque negligentibus, paiii contra-

jiae suffragatur et utrum plus possit peccatumquam justilia, Deo Patri quaestionem proponit. Et

cdisserit esse inconveniens ul amplioris sit virtulis

•delictum quam donum, et prsevaleat malitia boni-

lali, etperdilio saluti. Gum enim ipse ad hoc nita-

lur ut salventur, et Judaei ad hoc ut damnentur,

plus debet apud Deum posse Filii charitas, quam

populi caecitas, quia et hoc non minimum habot

pondus, quod causaa huic non palrocinalur alienus,sed Filius, neque reipublicae comniodum ex hac

induigenlia minuitur, sed augetur : ideoque nec

legihusnec judiciderogat, si temperatur senlentia,

quia cum coinmuriibus, ulilitatibus tribunalia de-

serviant, non est sibi contraria iustitulio, quaequo- I

cunque iramite ad propositum redit, quae quod a

stalu integritalis suse elapsum erat restituit.;Alioquisubfracta sibi agonum suoruni stipendia Chrislus

queritur, protestans non esse qusestuosos lanti dis-"

criminis sudores, si hi quibus tanti laboris opera"

impensa est sic relinquantur, et ad salulem eorum

ineflicax sit hsec humilitas, et ila sanguis Filii in

cbnspectu Patris vilescat, ut non omnia postulataobtineat. Clarhat igitur : Heloi, Heloi, quare me

dereliquisli ? (Mattli.rxxvn.) Non impioperat, Patri,nec derelictum se dicit quasi contumelia crucis

contra proposituni videatur opposita; ultro enim

i't ulnas patibulo, et palmas ferro exposuit (10) ;bcd quanlum sit obedienlise fundamentum et cul- ,

meii, interrogans innuit, cum se et minorem et

fequalem ostendit. Deseritur humilitas, adest maje-htas , fortius est et sapientius omnl yirlule et scnsu

hominum, quod in Christo Judseus et Grsecus slul-ium sestiraa.t et infirmum (I Cor.. i). .Secunduinfurmam servi, legationis suasministerium non eiu-

bescil, non diffiteiur carnis naturam passibilem et

mortalera. In hac forma Palri blandiiur Medisitor

altentus , nec abnegat quod videtur, nec rapinamarbitratur, si aliquid pro potestate loquitur, et Pa-

nem aliquando ex aequa.liaffatur.Deum igitur suum vocat, ne quis quod proprium

-est alterius ad allerum, existimet alienum; et quodcommune videtur, secare praesumat, quasi divi-

sum. Naturse divinae communio inter Patrem et IFilium non admittit scissuram ; et licet sit ibi

(10) Oblatus estquia ipse voluit (Isai. LIII).(11) Potest id dupliciterinlelligi. Primo de san-

guine proprio ipsius Christi, in quo et per quemnobis esl ingressus in sancla, id estin ccelesle re-ginim introilus. Quemadmodum Paulus apostolusde ipso ait, quod non per sanguinemhircorum autviiulorum, sed per proprium sanguinem introierii se-mel in sancla, mterna redemptione inventa (Hebr.ix). Secundo possumus de uniuscujusque sanguineproprio verbi-hujus intelleclum accipere, ut indice-tur unumquemque cum Christo volentem inlroirein coelos, debere per propriuni sanguinem, non peralieiium illuc intrare, id est seipstim mactando etimmolando, carnem videlicei crucifigendq, juxlaAposloli consiliuro, curo vitiis et concupiscentiisyJd- v), sicqtte nos ipsos passioni Christi confor-

A discretio personalis, una tamen est divinitas et es-

sentia naturalis. Suum dicit, ut mariifeslum liat

quod ille qui suus"esl in nullo ei contradicere pos-sit. Deum suum dicit, ut uobis minime formidan-dttm judicem inlimet, quem sicut suum flectere

possit, et ad eum tuluni esse accessum, quemnon ut alienum appellat, sed suum. Nec parvamconfidentiam hujus fainiliaritalis germanitas exigit,quae in conspectu Patris tanlam derelictorum'sol-liciludinem gerit, ut se quoque in eo, quod con-slat volunlarium esse et spontaneum, dicere non

dubitet derelicluui. Impossibile sane est ut in Pa-treui bonum , bonae voluntalis cadat ingralifudo,et non magis in tam benigno dilecti sibi Pilii affectu

complaceal. Quod autem derelictum se Filius com-B memorat, mercedem obedientise postulare videlur;

nec diu beneficium differri lolera.t, quod deberi sibiobedientia morti obviani procedens, confidenler pro-clamat : Quare, inquit, me dereliquisti? Hujus my-sterii ralionem nondum intellexeral mundus, nec-dum lanti sacramenti effectus palam advenerat, etnecesse eral ut ta.m opus quam virtus liujus holo-causli innotesceret, et auditoribus Evangelii impri-meretur bsec forma, ut discerent ex praesenti regulaK.nuraquemqueoportere deinceps intrqire in sancta-in sanguine proprio (li),,et fincm advenisse earum

expiaiionum, quae faclse erant eatenus in sanguinealieno. Periret enim et prorsus diluerelur religionisauctoritas, si iterum circa imagines et umbras veri-

~ latis occuparetur, cl non magis ipsam veritatem-ap-

prehcndens , mores in se laurinos vel hircinos ma-

ctaret, et in altari intrinseco purse devotionis non

adoleret fragranliain, pro turture el coluraba piela-lis et sanctimonise intendens affeclui. DeseriturChristus ad modum Jonaeprophetae , projectum in

ntare venter belluse suscipit (Jonm n); sed propeerat susceptio matutina, de qua Pater praedixeratdicens ad Filium : Exsurge, gloria mea (Psal. LVI);etFiliusad Patrem : Exsurgam dilucuto (ibid.). Ex-r

armata erat navis , fraciumqueremigium (12); sed

-recolleclis reliquiis, iterum navigii supelleclilem

gubernator magnus aptat ad cursum ; et cujus res

deploralae esse videbanlur , dum clauderetur intra

sepulerum, devieta mortevietor egrediens, impera-D vit venlis et mari (Matih.. vui). El infernus obsiu-

puit judicem, quem quasi praedam peculiarem un-

mando. C.uibene respondet, quod paulo pqst adjun-git de moribus hircinis vel laurinis mactaifdis.

Utei'queaulem intelleclus, bene proposito convenit.In hoc enim quod Christus ita in cruce derelicius

pendet, clamans : Deus meus, etc, primum hoe no-bis oslensum est, quod ipse vera sit hostia, perqtiam esset accipienda peccati remissio et coelestis

legui bsercditas, quoniam ipse qui ita pro nobis lo-

quebatur niediator erat et bostia.Deinde et iioc do-1

cuit suo exempl.o,debere nos ita nos ipsos imroolarejn hosiiam viventem Deo (Rom. xn), qubmodo ipsese ibi immolabat, ul socii facii passionum et simili-ludini rooiiis ejus coiifigurati (II Cor. i), consola-lionum quoque socii et glorise consories eflicia-mur.

(12) Loquitur per comparationem sumptam. «.z."

ms' '

TRACT. DE VII VERBIS DOMINIIN CRUCE.; "1686

guibus carni infixis pro eonsueludine"indifferenti ialtraxerat. S_ne~ille psalmuscui titulus est: In f%-

nem,pro-susceptioneinatutina (i5), ex persona Cbri-

sti slcincipit : Deus, Bens meus, respicein me, quaretne dereliquisli?_(Psal. xxi.) Sed limc erant verba

- deliclorum (ibid.), id est in persoiia eorunr quibus

ipse se unlerat, quibus" per cinnia absquepeecatosimilis erai (Hebr. u). Suos dicit peccalores', pio-

pter quos veneiat, "quoruiri caput erat; nequeinembra s;ta a se abseindi conveniens judicabai.

Alioquin absque nota et iabe peccali _sicorpus in-

quiras, caput sine corpore consiituas, nee ciitcui

profieiat bonitas, si.non sllinfra qu33.regalurinfir---nii-ias. - - , ", _-

Agit igitur caput caysam corporis sui, et pro in-

firmis suis.sollicitus medictiSj.in tantum compati- I

, tur, ut.etiam ex parle se iiiftrroari uon dedigne-

tur, et-, ut amplius dicam, sit peccatum qui abi;a-debat peccalum. In qua parte patitur, derclinqui-

'

lur , quia nattirse impassibiH in nullo congruit in-

juiiar] vel pati. Absenlat se passioni divinilas : hoc

solius carriis est, iri hoc sblo se deseri Filius innui I,"-ut undique sanse' fidei veritas""elucescat" et.palam

sii, qula secundum quod Deus esl qmnino/nori OIOT

iifur; et secundum quo.d honio, djspensatoria ra_-

lione.ad tempus nioritufus deseritur. Deseritur itar

que cum derelictis et pro natura quam assumpse -

rat, tributum solvit,-et eveclurus secum genits .

suum ultrti.-hujus sseculi pelagus, ,pit atis rrapaci-'bus nauluni cariris protu]il,-invisc_atisque dentibus

eorum, illusit voracibus (14), et tam se quam prse-*

dam suamfabstraxit eUevexit. Pro debiloribus debi-

torem se qbjecit, et quod ex se non 4ebebat, ultro" - debere jion abnuit: ideoque tolius. deblti summam,

ab eo qui.prq pmnibus se tradebat,:exacler.-exegit. ,

Relictum vidit ad tempus, el-penitus posse exslinguiarbit-iatus est; sed"abjecljo voluntaria". non expers

L erat omnipbientias, ot calix ille amaritudinis, cori-

-cupisceniiae venena' infusa antiqtiitus, ab imo avul-

iiaufiagar.tium periculo, quibus hoc-inlerdum vide-litr eomingere, ut armis omiiibus "alque instrumen-iis quibus navis goberjiabafur perdiiis, fractoqueremigio, et"oranibus.rebus despeiacis, tandem ali-

cujo.s induslria navis -ad reeti itiueris .cursum et- porium.quielisdirigatur. Ila videbatur res esse de-

sperala, quanlum ad nostram salutem operaiidani,Chrisio.moriuo ei in-sepulcfo posito, queniadmo- Iilum ipsi quoque dicebant in via colloquentes disci-

puii: Nos, iiiquiunt, sperabamus-quoclipse esset re-

dempiunts Israel (Luc. xxiv), qtiasi res jam.videre-tir desperala. Sed post paululurii.gubernator ma-

gnus reparavil omnia, ei fine bono coitsummavit."(15) Psalmus ille in ordine est viccsimus primtis,

quia miseria passionis iniiitim sumens, iinil iri re—'

surrectionis gioria-etniagiia tetitia: Propler_quo(l,jiolius a fine ijiscribitur, pro susceplione matuiina,quoe in resurreciibne facia est, quam a principio,.pfoderelictione vesperlhia, quse 'crat passionis tem-

pore.- Jn eo aufem quod sequitur : Se:l hmcerantverba delictorum, quidain codices habehant dereli-etorum, alii delictvrum. Magis adpropbsituro vide,-tur, deliclorum. Videiur enim ad iilud psalmrrespi-

-cere : Longea salule mea verba.delictorummeorutn(Psal. xxr). Unde et in declaratione prosequensosleitdit, quare dicat Dominus verba delictorum meo-

A sit, et -vorriitu.repentino tota veteris fernienti con-

spersio ejecta est. Extensis igitur bracliiis Christus

in crucetotrim corpus suum infrasepositum coni-

plexus est; et sub alis crueis aggregato genere n"o-

stro, ibi et protexit et fovit, ribi nihil posse putaba-. tur, et in quo victus aeslimafus est, roaximse.victo-

rise vexilla erexit, qiria,neque mors in eum usque-

quaque prsevaluit, neque Paier ullo roodo negare

Filioindulgenfise privilegiumpotuit, quod ad pedes

ejus prostrata chailtas-postulavit. Obtinuit itaque

dejectio capitis veniam corpori, et.percusso vetiice,- solidata.sunt. menibra. ttt non s.egnis sit recompen-

.satio , et semper quid debeat hpmo Christo pjpo

quo ille mortuus est,' in Hac forma meditetur et

relegai. Fixumque prse oculis sit lioc charilatis

B aTguinenium, maneaique hoc vivum-doeumentum,et eonlinuae persuasionis exemplum. ;Sed et nobis,

qui tolics derelinquimui qttoties" nos teritamina

colaphizarU, non ncgligenda' quaeslio est,. inquirerecur derelinquimur, "et -inlellectis causis indagareremedia, Quia non-poterit in Illa -mente diu labes

obrepeie, quse.se prqyida studuerit circumspeelionemunire. De.serimur nonnuuquam, cum-haiie curam

negligimus , et Wmmonent nos contumelise-propul-santes, ut solliciii sinuis, et medelur quandoqtienegligentiae confusio ; compelluntque ad remedia.confessionum lionnullos (cum se erubucrinl aber-

. rasse) ipsa lentationum lndibria. Castigatur saepee"x casu superbia,*et proesumptio ex ruina. Puisa-

- lur sanctitas , neextollattir el ut 'exerceattir, ve-*

^xalur; ad tempus in-niodico, derelinquitu?, eiin

niagnis.miserationibus denuocongregatur. Labitur

elerigltur; dclicii, nec sufficit ex se ut adanedi-

cum reourrat. Ad hanc iriquisitionis formam pro-, posita a Christo in cruce qrisestionos inyitat, "quo-

ties non pungit stimulus carnis, vel rapit in mi-

rabllibussupra nos elatio .raentis. Nec tamen per.

emptorius SDStimandus est recrudescenfis peccati

pruiitus (15), cui obviam pergit ralio, et sei'penti

ran, declai'ans quombdo peecatores dicat suos, acproi.nde et peccala eoruni sua. - - - . - , -

(14) Piralas appellat diabolos, qui anle Chrisiumomries,per Imjus saeculi pelagus-navigantes, itl estde intiudo transeuntes,-rapiebant ad inferna. IIjs

'

quoqtie Christus.carnem suam proittlit pronaulo,dum secundum eam dispensatorie mori voluit. Cura

D auterh dicit i Inviscatisque -denlibus-eortim, etc.1,vi--detur loqui auctor ex coiisuctudine navigaiiLium iiimari" qui oecurrentibus sibi piscilius ihagnis, a quj-bus navi iiiiient subversionis nocumeriturir, extranavem aliqiia projiciunt, in "quibus, dum illa ahi-.uialiavoracla occupanlur. vel dilacorandis vel de-vbrandis, navis. Iransitillsesa ; noiinunquam etiam

- visco aut liujusmodi"maleria liniunt quse foraspro-jiciunt, ut ori ac faucibus illa adlisercnlia, a.navisei naviganlium, persecutione voracesimpediant. Ilalegimus Danielehi cum dracone, qui apud Babyio-nios colebalur, egisse"(Dati. xtv). Massas enim com-"posuit, ex pice et adipe ct pilis; quas in-os draisonisuiitteils_ eum ifltereroitpquac cfiain iigura huic loco -

iiori male convenit.'

/~. -"' -

(15) Peecatumiii hominerecrudcscitetpruritumexcitat, quando concupiscentia ad peccalurn semelcommissum iterum nos invitat et sollicitat. Hicaatem recrudescentis peccati pruriius non est ad nro(v>

4687 ERNALDI BONJEVALLISABBATIS 1883

-scabiel opponil cauterium. Licet enim sufiumigenlafflata iucendia , et flamma vorax jam teetprumelambat fasligia, una gratiae stilla subilusque re-

spectus clementiaeuno ilalt* ea in cineres rediget,

A sedataque procella divinitus, quod puiaualu.r detri-

meutum, invenitur solatium, et quod reliclum et bb-

litum, asspmptum et restilutum.

TRACTATUS SECUNDUS.

Super verbo illo : Amet\ dtco t\bi, hodie mecum eris in n.aradiso (Luc. xxm).

Domine Dominusnosler, quam admirabile est no-t

men luum in universa terra (Psa(. vm), qui et ex

impioruro ore perficis laudem (16), Eece unus de n

dereliclis assumitur. Latro ille collateralis tuus,damnalus ob scelera, illum yicloriae tuse praecursorrem constituis, et vivificalum ex gtalia in paradi-sum prsemitlis : in quo confusus est iniraicus, et ul-

tor hserelicus, et prclilor perversus discipulps, et

delractor Judseus. Opponebatur a Pharisaeis Chrislo

pro crimine quqd cura peccatoribus, quos lex ab-

dicabal, ad legis injuriam, non lantum verbo, sed

etiam communicaret convivio. Cum enim leprososet immundos ex ritu et decretq extra castra depel-

leret, abrasisque parielibus earum domorum, in

quibtis fuerant conversaii, ipsis quoque in quibusconsediss.ent subselliis, propria mandaretur purga -

lia (Nnm. v; Lev. xiv), hoc arguebanl in Clnisto,

quod hujusmodi personarum nec -mensam vitaret C

nec domtim, sed susciperet et sanaret. Inoleverat

superstitio, el oceasiqne legis inlellecta) carnaliier,

persequebantur qttidem ministri legis peecatum,cum lamen nec ipsi essent a peccato immunes,

£Ubseribebantquedami_ationibuspropriis, nullum lo?

lem illi qui palitur, non est pereraploria vel morla-tis illa ad malum tentatio, modo ratio obsistal tyoiitraluclando, nee permiuendo scabiem malidae laliusserpcre, sed caulerium adbibeat et medelam. Quan-ttimvis enim magna ei vehemens videalur esselenialio, si desit consensus, et sic contra se oppo-nat ralio, nihil -potec-t m^li eontiugere; sed Deigratia fiet ut, juxta Apostolum, diligenli Beum omniacooperenlur in bonum(Rotn.ym), et uihil sit damna-lionis : quod pulchra comparatione consequenlerindicat auclor, sumpla ab incendio grandi, quodunagratiae stilla exstinguitur.

(16)Canit Domino Psaltnista quod ex ore infan-tium atque lactenlium sibi perfecerit laudem (Psal.vm). Auget rem nbsler auclor, dicens etiam eximpiorum ore Deuni sibi perfecisse laudem, idquod in latrone misericordiam conseculo dilucidemonsirat. Dieit atitem in hoc opere miserafionisdivinse confusos esse, iniinicum hserelicuii:, perver-sum proditorem discipuluin, et detractorem Ju-dsauro, sicpulchre singitlis singula tiibuens. Et dedtiohus quideiri novissimis bene id demonsirat,- in-'verso ordine, prius de J.udseodctractore, posteriusde ullore sive defcnsore hserctico. De protlitore au-tem discipulo omittil proscqui, quoniam id ex aliisiuanifcstum relinquitur. Confusus enim csl illequi desperavit^posse veniam Consequi de peccalostto, dtiin huic laironi lam facile, tam mulla, tam..lagna donanUir scelcra.

cum misericordise reservantes (16*). Nefasputabantquod Christus curabat in Sabbato (Lttc. xm; Joan.

U vn), quod misericonliam procponendam docebat

judicio. Ita et quidam hsereiici, in quibus «unt No-

vatiani, qui volunt videri defensores Eeclesiae(17),eos qui in quocunqtie crimine post baplismum lapsi

sunt, poenitentia censent indignos,.et omnino rion

posse restitui dogmalizat illa impietas, quem in ali- -

quod crimen humana impegit infirmitas. Verum

Christus el falsos defensores fidei hserelicos, et ini-

micos graliae Judaaos, pi^ajsenii judicio deslruit et

convincit, mutans legem in graliam, terrorem in

manstietudinem, asperitatem in lenilatem,_umbram

jn veritatem, judicium.in mlsericordiam. Novus

rex, nova lex : Novus dux, nova lux, fraelis priori-rbus tabulis, et silice ad silicem commjnuio (18), no-

yis subscriplionibus figit litulum, et dictal pietas,"G et .discernit omnia charitas. Seribitur tribus lin^

guis insignibus, Hebraica, Latina el GrsecaregimiaChrisli: et doroiualio ejus emanatura in genles,cruci insculpitur, nee corrumpere Pilatus quqdscripserat voluit, et, licel tam insignem titulum der

= leri perfidia Judseorum clamose expeleret, obtinere

(16*) Nimirum quia juxta beati «acobi senten-I liam, judiciumsine misericordia fiet illis, qui non fe-~ cerint mkericordiam (Jac. n), et ut Paiilus ait, in

q*o quis allerum judicat, seipsumcondemnat(flom.*5 II). _

" '

(17) Videtur auctor illud psalroi, ul destruas ini-i micumet ullorem sive defensorem (Psal. vm), velle_ partictslatim applicare allerum ad Judaeos, alterum

ad hsei-eticos. Judseum vocat inimicum, quasi in-»r D vidum detractorem et persecutorera, Ilaereticun.a aulem appellat ultorem sive defensorem, quoniam

ifcase solent jactareheeretici, tanquam propugna-tores sint veritalis et defensores Ecclesise. De his

'. s.uiem Novatianis, deque ipsorum principe Novalo,x et eorum errore ex libris orthodoxorum Pairumi quiadversus illos scriptis depugnarunl, licet co-e guoscere.s (18) Silice ad silicem comminulo. Alludit ad hi-.

storiani l.bri Exodi, ubi legiraus Moysen iratumtabulas lapideas, digitoDei praecepla inscripta con-

e tinentes, ad radiQemmontis p.rojecisse demanibus,-' atque in partes comminuisse, ul iterum necesses fueril novas tabulas excidi, et iterum scribi (Exod.

xxxn) : Quqd signum erat commi_talionisvel poliuss renovalionis et p.erfectionis,veteiis legis, per legeme iiovam evaiigelicam. Silice, Inquit, comminulo ado silicem, quia et iabulsa erantiapjdeoe, et ad mou-n teni, qtli -erat lapideus, conimiiiutiesuiit Illas ta-

. bulaj,

46S9 TRACT. DE VII VERBIS DOMINl IN CRUCE. 1690

nullo modo prsevaluit (Joan. xix).. Jam ad hanc A

Scrlpturam lalro cruciflxus pertinebat, et eum inrIra se illaelitterae colligebant; jam sjjes subintrabat

converso, quia crucifixo sibi mundo inhiabat ccele-

stibus, dilatatusque charilate', quasi eonsputis re-

pudiaiisque quse infra sunt, cum Christo tractabatde regnOj affectabat superiora, et cum jam anima

egressum acoelerans in primis Iabris esset (19)', et

hora ultima advenlaret, aequo ariimo ibat, nec ur-

gebat formido poenarum conscientiam, quse se sau^

guine Christi praeterfluente sentiebal ablutam. Exa-cuebant Ijnguas venenatas blasphemanles Christum

Judai, et conelairiabant et emovebant convicia, e"t

quasi victores insultabant pendenti. Fugerant apo-stoli, soia plebs maledicta lirmatis nequam sermo-

nihus, celebrabat ludibrium : Romanis' militibus B~sedilionibus tumulluosis.cedenlibus, pro' potesiateministerium potius exhibentibus quam consen-sum (20). Sed el alter lalro oblatranti plebi assen-

tiens, quod-nec se nee" alios salvos posset facere,testabatur, irridebalque comparticipem suum, quiin eum quem in eadem secura damnalione" vi-

derel, spem poneret, et nugatorium- omnino vi-debaiur illura credere regem vel Deum, quem"secUmpppresserat idem opprobrium et simile tor-mentum.- Erat itaque unus irrisor, alter confessor; untts

exprobrator, alter venerator-; hic sperans, ille de-

(19) Proverbialiter dicitttr anima illi esse in pri- ('tiiis labris qui est morti proximus, quando est inpioximo ut emigret e suo hospitio anima.- (20) Hocdicit, ad indicandum quanto crudelioreset pelulantiores in Clnistum fueririt Judaei, quorumtamen noii eral, justiliae seiitentiam exsequi, quamgentiles prsesidis ministri, ad quos spectabat sen--tenliaeprsesidis, domin) sui, exseculio. Nqn enimverisimile est Romanis et ingenuis miiilibus hancplacuisse pelulantiam, quoniam "non erat consiietu^-dinis, ita procaciter insultare sic in ex;lremamise-ria reispendentibus.Nequedubiumquiii mjfabanturgenliles praesidis ministri improbam-Judseorumi-abiem el insatiabilem maledicentiam, quaminhoTroinem ita misere damnatum exercere non des.ine^- bant..

' "-

(21) Christi passio simpliciter voluntaria fuit,et non simpliciler necessaria. Videri lamen possetfuisse non omnino voluntaria, eo quod ita deflni-tum eratin eonsilio Diviuitatis ut Cliristuspatere- 1lur. Quod consilium quia non potest non impleri,viieri posset, non fuisse omnino voluntariam, sedpaiiim necessariam Christi passionem. Sed hancdubilationem auclor evacuat, dum e vestigio ad-

•jungit: Quia ul sic fierei volunlarie fmrat de-finilum. Simplieiter enim voluntaiia fuil Christipassio, quia yoluntarie Pater et Filius delinierunl,ul Filius in assumpta ii^tura humana paterelur.- Unde licet supposila definitione illa, necessariumfuerit consequi ejus adimpletroiiem, quia nonpo-

.lest Dei consilium qitod volunlate definitum fqit,irritum fieri, voluntaiie tariien impleta est illa-deTflnitio,- sicut voluuiarie ita fuofatdefiiiitum, Qukdam aulem codices bunc locum velut contrariosensu legunt, cum assertione, hoc modo : Quod fie-bat voluntarium erat el necessarium. Et ut de.clareTtur, quomodo erat id necessarium subjun „ilur,guia ut sic fierel erat voluniarie dcftniium. Unde

Asperans; hic diligens,.illenegligens. Aderalque illi

conlroversiae judex, qui data senlenlia blasphemum-ad tarlara, confitehlem prasmisit ad regna. Sane

hic de quo agimus latrb, mansueli "animi, et sicttttestem Christi debebat, in audilorio publico fidei -

protulerat argumenta, el novo philosophandi geuere

supplicii tanti inmemor, cum blasphemo illo de ti-

moreDei, etjuslitia disputabat. Neque, inquit, tuthnes Deum, qui in egdem damnatione, es; et uot

quidem jusie, nam digna factis recipimus,; hic veru

nihil mhli gessit (Luc. xxm). Credit et confiteiur,leslis est innocentiae Christi; increpat maledicum,

: nec sibi parcit; sed tantum accusalor sui, .seipsumadversum se senlenlise veritate prolata, persequitur."Bamnatio, inquit, similis quidem est, sed causa

; B differens, cum liic ad hoc destinatus sit ex obedien-

s tia, nos ob flagilia. Causam accusat, non arguit- pcenam; exsecratur scelus suum, non detreciat ju-

dicium. Neque,*inquit, tu times Deum. Deum faleri

, non erubescit, quem ex invidia, non cx merito no-

i verat crucifigi. Intelligere enim, revelante non carne

et sanguine, sed ipso cui attestabatur, jam poterat,

quia quod fiebat, voluntarium erat, non necessa-

I Tium (21), quia ut sic fieret, voluiit.arie fuerat defl-

nifuro. Ibi igilur philosophatur, et praedieat, et fa-

tetur, ubi non tantum diffugiuut et tremunt aposto-5 li, sed et ipsi maligni spiritus jamjam imposili sibi- freni salivaria maslicanles (22), per antiquum or-

-C cum non possit non impleri, quod definitum-est,i consequi videtur ut, stipposita illa delinitione, ne-

cessarium fueril Christum pati. Quam necessitatem,s -non simpliciter necessitatem, sed necessitatem con-i ditionalem, vel necessitalem consequentise appel-~ lant theologi, priorem appellantesnecessitatem sim-- -pliciter, aut necessitateni absolutam. Unde nehtrai lectio falsitatem habet, sed prior videlur loco ma-D giscongrua, qtiam nos quoque secuti sumus.

-(22) Aplissimam ab equis ferocibus ad spiritus

malignos trahit comparationem. Vidcmus enimr equos feroces, cum ipsis fuerint injecta per aures.l frena, salivaria quoque in os immissa vel inlrttsar (quse sunt ferramenta illa per os tfanseunlia, in

quihus et noduli sunt vel globuli ferrei volubiles)magnam ostentare impalientiam, dum quasifiena

, geslientes rumpere, moi'su.conlinuo el linguoeas-t sidua volulalione salivaria illa morueiit, volvunt,

et quasi maslicant, ila ut effluat ab illorum ore sa-- B i_va copiosa. Et ila quidem feroces equi impalien-,

'tiam mousfrant, prius etiam quam se in dorsum ses-

1 sor gravis injicial, aul priusquam calcaribus ur-c geat. Hanc renf accommodans malignis spirilibus^

innuit, etiam ante Christi per morlem consumma-.- tionem in passione ipso adliuc constituto, coepissei sentire dsemones virlutem Christi : propter quod,, obluctantes cceperunt injectuin sibi frennm mor-

dere, et masticare salivaria, id est impedire passio-»n nem Chrisli conabanlur : idque per linguam mulievr

"ris, uxojem scilicet Pilati, quam in soihnis ad hqc

,, vexaverant d;emones, ut mortem.Christi per eam- impedirent, juxia quod sahctovuni quidam locumz jllum sunt inlerpietati, Linguam aulem feinineaiuo vocat antiquura organum diaboli, quoniam per"

eam a principio Adam seduxerat serpens, totum-',- que gcnus humanum perdidit. Unde per idem no-, slram lunc reparalionem voluit impedire,"per quod_fe prius uos ad perdilionem deduxera _, .' - -

1691 _ ERNALDI-BONJSVALLISABBATiS 1082~

ganum suum, linguam femineam nitebantur colli-__

galiones illas impietatis dissolvere : scieutes, quia

fortis armalus-hie, ancipiti gladio erat eos 'de diu

possesso hiijus mundi atrio ejecturus".Ilaque con-

cionator illustris, oblalo coiifessioniset fideiodora-

mento, imposiloque latroni blasphemanli silentio,

victoriae suae palmam' et auetoramentum a judice

exigens ad Cliristum coiivertitur, et dicit: Meinenio

mei,Domine,dumvenerisin regnumtuum (Luc.xxm).Consiierare necesse est quem locum, quem modum,

quod leropus hasc causa habuerit, el quam cclerem

auditum confessio meruerit, quid possil poenilenlia,

quomodo bonus Dominus tribulato corde claman-

lem ad se servum srium etiam in ultimo peccali

puncto non negligat. Hora morlis erat jamque cou-

fitenlis anima faucibus haerebat, jamque linguam

ejtis alligabat angustia; illoque articulo temporisfere ab ipsis apostolis salus desperabatur. MoJus

passionis, crux, inter omnia supplicia ttirpissiroumet atrocissimum.

Quibus posipositis, quasi plagarum et sanguinis

immemor, dictalor Evangelii Iatro efllcitur: et (quod

persuaderi illa hora difiicile erat) Chrislum Deum

in cruce fatelur : ibi oraf, ibi adorat, nittlta simul

pietalis officia compleclitur. Credit,'timet, com-

pungilar etpeenitet; eoiifileittr el proedicai,amal,confidil el orat. Fide illuminatur, limore subditur,

compunctione mol.itur, poenileiilia concutitur, con-

fessione purgatur, praedicaiione zelatur, dilectione

dilatatur, confidentia speraf, oratione iropetrat. Ne (iiascaris, Princeps apostolorum : libi dico, Pelre,cui olaves regni ccelorum commissacsuiii (Matth.

xvi). Et te amare flenlem Christus rcspexerat, et

donaverat ncgalionis reatum, qui non ex sentenlia,

sed ex infirmitate desciveras (Matlh. xxvi). Te ta-

men juxta crucem hon video; tcrritus latcs, nec

sallem malrcm Clirisii feminasque sanctas prose-

queris, qusespeclaculo lugubri aslabanl immobiles.

Noc ibi apostolica auctoritale uteris, ubiadinvicem,flxis juxta crucibus, privala miscenl colloquia Sal-

vator et peccalor. Absens eras, ei ininisieiii tui

claves (quod pace tua dixerim) modo non profers.

Supplet vicem luam summus sacerdos, apertisqueseris antiquis, latro primitise derelictorum introdu-

citur, .aperienie Chrisfo, in regnum ccelorum.Amo- '

vetur ab introilu paradisi custodia ab inilio pervi-

gil, el versatilis gladius ille minax, quem cheiubim

ab antiqno non vibraverat (Gen. in). Ibi latro loca-

iur, unde lucifer corruit; et cui tu forsilan ultra

wplies ignoscere nolles, ullra sepluagies sepliess%vs. sed absoltilus a bono Jesu, modo cum angelis

(23) Crcpidoa crepovenii, secundum eam signi-ficalionem qua 1'rangisignificat. Uitde crepido dici-"lur prserupti alicujus saxi promiiiens fraclura sivefraciutsealliludo. Smus veio dicitur curvaiura siveinflexio, quemadmodum sinuosa dicunlur iittora,Qii.umullas habenl inflexioiiessive iitcurvatuias,aquas ipsas in niodum siiius eomplecientia. ita inleproium carnibus, per similitudiiicm, yelul cro-

A conversatur. Resurge, et disce ignoscere, neque an-

nuineres peccala, vel multiplices tempora.-Non ar- "

ctatur numero, non elauditur fine, nullas omnino

habet melas divina elementia; sit qui invocet, .crit

qtti exaudiet; sit qui poeniteai, nou deeril qui indul

geat. Non Iiuic poenitenti inultorum annorum jeju-

nia imponuntur, non nudipedalibus vel sacco affici-

tur; simul et confiietur, ei jtistificatur, et glorifica-tur. Vide horam, nola pcrsonam. Ullima hora,

peccatrix pcrsona, mulla antiquaque peccata illicoabolet gralia, nec processu mora([ue temporis in-

dulgentia limat corroditque culpae rubiginem; seduhi repenle faclo ccelitus sono Spirifus sanctus ii-

labitur, quidquid immaduerat peccati tabe, sicca-

lur; nec superest ullum fceditatis vestigiumvulneri,

quod misericordise abluit lavacrum. Fetebat eiiaiu -

quatriduanus in monumento Lazarus (Joan. xi);suscilaius non tabescil languore, efigitur, solvitur

et slaiim convescitur. Nulla leprse crepldo, nullus

sinus in facie Simonis superesl (25). Hospes inco-

lumis , curatori suo hilarem exhibet famulatum,niillttm signum hoiroris comitanlihus magistrum,idem convivaet ministerprajtendii (Luc. vu). Maria

Magdalene ad pedes Christi plorat et orat, tergit et

uiigit : nec improperat Chrisius vitam infamem ef.

iiiverecundiam,nec opponil quod diluit, nec expro-

bratquod ignoscil;quidquid-agit in hujusmodi,celerinutu Spiritus sanctus consuroriiat; nec emendicat

aliunde suffragia, quiquod dicit facit, et quod illu-

C niinal format, qui stalim piscatores facit doctores,

et idiotas praadicatores. In hac gralia hon affligitur

exspcctalio. dilatatione, nec inlervallum est inter

opfalum et dalum. Daviddicil: Peccavi (II Reg. x-u).Et propheta : Translalum est peccatumluum~{ibid.).AdCain dicitur: Peccasli, quiesce(Gen.IV).Ad tnu-

lierem in adulterio deprehensam : JVOJIte condem-

ndbo, noli ullra peccare'(Joan. vin). Quid comme-

morem Ninivilas, quoruin poeniientia subito judi-cem amovet a sententia? (Joan. m.) Quid Acliab et

Manassen, regos impios, quorum coiiliitionem in

angustiis non est aspernata divina clcmentia? (III

Reg. xxi; II Par. xxxn, ) Inler csetera pietalis

exempla, latro nosier nobis occurrit, pcenitenliae„ regula, confessionis forma, indulgentioepraeco, spei

exemplum : qui dum ingemit, subilo quod quserit

invenit, quod petit accipit, et ilhco audil": Hodie

mecum eris in paradiso (Luc. xxm). Non ad loca

purgaloria flammasque peccatorum ultrices confi-

tens destinatur, non ad loca tenebrosa el lornienla; deducitur, riullam pars adversa graliseDeipraesumit> infene caluiuuiani, una crucis posua omnia abolet

pidines qtiasdam et quosilam sinus videmus, excarnis corrosione, qu;e facit velul erepidiuum ct

:'

sinuum qtiorumdaiJi apparcnliam. Hinc ad perfe-ctani saiiaiionem desiguandam, auclor ait.: Nulla

lnprai crepido, nulhts sinus in fucie Shitonis sttper-est, hospesincolumis curatori sno hilarem exhibel

i famulatum, clc.

1693 TRACT.' DE VI! VERBIS DOMINIIN CRUGE. - 4694

criniina, imo non pcena sed gratia,- Pmniliitur A lus, paradisi civibus id exspectantibus et deside-

igitur in patadisum hie noslroenuntius absolutionis, rantibus, primus invexit.

et primitias libertalis nostrse testis libertate dona-

TRAGTATUS' TERTIUS.'

Deverbo illo Domini: Mnlier, ecce filitts luus (Joan.xix.

Ubi sunl misericordim lum anliqum, Domine?

(Psal. LXXXVIII.)Quid differs? Jam venil hora :

nialer lua coram te est, et Joannes quein djligis.Lalroni loqtieris, et malri non loqueris? Inluetur

te illa in mulieribus benedicla, et conflxis in te

oculis, vulnera tua riiaterna pietate considerat. Et,licet non ignoret quid boni conferat mundo passiotua, lamen parenlis affectu commoritur, et pectusmaternum immanitale doloris arctatur. Suspiratinlrinsecus, et erumpentes revocat lacryinas, et eo

amplius anxietas intuinescit, quo prohibetur egredi,et pef luctus lamentaque dissolvi. Emergebant qui-dem aliquando gemilus, sed increpali reprimeban-tur, revei lebanturque ih sinum menlis, de quo pro-dihant, et collidehant se ad invicem introrsus :

eraique in anima ilia lempestas valida (24), qceur-renlibus -sibi procellis, et quasi in sartagine frixis

meduUisebulliebant amaritudines, quas excoquebatei coagulabat exaeerbatio perseverans. imperabat

qnippe dolori silentiuin formido (25), et riiigeiitium CSadseorumiorvi in eam oculi illos lurbines suffoca-

.ta«t. Vcrum"illa tantarum procellarum salsuginemeblbebal. Et (quod difficillimumerat) moriebatur,

ot mori non polerat; et elauso ianli doloris tor-

menlo inlriiisecus, alium vultum palarn exhibeba/jnec poterat ex facie colligi ctux illa animse et pati-bulum spiritus, in quo eral hostia viva, beneplacensDeo et medullatum holocauslum : quod cum ipsa

incenderet, lantum conscienlise minislerio utebatur

ipsaque sine slrepitu seipsam mactans, in altario

interiori, et ligna et fjarnmas et laliees cbngere-bat (26). Nimirum in labernaculo illo. dub vidores

altaria (27), aliud iii pecloreMarise, aliud in cor-

pore Cliristi. Chrislus carnem, llaria immolabal

animam. Optabat quidem ipsa, adsanguinem aniuise

et carnis suseaddere sanguinem, et eievatis in cruce

manibus celebrare cum filio sacrilicium vesperti-

ntan, et cum Domino Jesu corporali morte redem-

plionis nostrse consummare mysterium; sed hdc

solius summi sacerdotis privilegium erat, ut de

sanguine mttnus intra sancta inferret; nec poteratei consors hsecesse cum aliquo dignitas, et in repa-ralione liominis nulli angelo, nulli liomiui cum eo

fuit, aut esse potuit communis auctoritas. Coope-rabatur tamen .pluriraum secundum modum suum

ad propiliandum Deuin ille matris affeclus (28),

(24)Comparationem facit quasi poeticam,. flu-ctoum maris inltimescentium seque collidentium etadinvicem confringenliuin, ad internos illos dolo-rum affeclus qui erant in anima Mariaa, cum juxta"crucero suo aslaret unigenito fllio.

(25) Non ifa boc accipiendum est, quasi cainalivanoque iimore maler DomiiiiJudaeos iimueril, nevidelicet aliquid ab ipsis palerelur nocumenii, siinlernum dolorem foris oslenderet, sed quia hone-stas. et conslantia vetabat gestus externos corainiiiisimprobis ostendere,ne illi amplius glotiareultircl ssavirent adversus filium, si roatrem vidissenl itain illius aflligi tormcnlis; item, ne spectaloribusoecasiouemdaret suspieandi quod coactionis et nonvoluntatis esset filiipassio.

(26) Describil oblaiionem bolocausti interui etspiiitualis, secundum comparalionem ad oblationemholocausti corporalis, quod in exleriori aliario of-

"lerlur, ubi opus est lignis et flamma et laticibus, idcst aquis, quse a latendo vocantur latices. Aquasautem adjungit, vel qttia prius lavari debehant ho-sliae cbrporales, qttam offerrentur aut incendereii-tur, vel quia ad JEliaesacrificium illud in monleCarmeli oblatum-respexit, ubi aqua copipsa perfu-sum fuit holocaustum, anlequani cremarelur incen-dio (III Rcg.xvni).

. (27) In vo.teri labernaeulo duo allaria erant: al -terum qtiod hosliis imraolandis depulabalur, qtiodevat^ere operlum, et orania vasa ministerii habe-bat oerea,'de quo legimus, Exodixxni; allerumeratallare lliymiamalis sive incensi, vestitum auropuris_simo3situm corani piopitiatorio, super quo

summus sacerdos Aaron incensum suave fragransmane el vespere ex Doniini prtecepto adolere de-.buit. Super cttjus eliam cornua, semel in anno-sa-cerdos summus debuit in sanguine ohlalo pro pec-cato deprecari et placareDominum, qiieinadmodumlegimus Exodi xxx. In his duobus allaribus aucior

iiguram accipit malris et filii. Matrem comparatpriori illi aitari, in quo offerebaniur quidem hoslioe,sed non saciiflcium vespertirium neque expiationisillius generalis hosiia, quoniam, licet maiefin cordeseip-iam iminolaverit, uon tamen sacrificium con-siiiirmationis et expiationis peccalorum mundi ipsaofferre poluit, Filium vero altare facit esse thymia-

D matis sive incensi, quoniam in ipso immolatum estsacrificium vespetilnum; in temporis plenitudine,qtiod erat consummatio sacrifieiorum oinnium proe-cedentium ; ct in ipso facta est expialio generalispeccatornm mundi, in sanguine oblato pro peccato.-Ilane comparalioneni indicat auctor, durii subse-qucuter ait : Optabat quidem et ipsa (nempe mater)ad sauguinem aniinm addere sangitinem carnis, idest, sicul spiriiu, ila-el corporeimmolari, el cumfiliocelebrare sacrificium vespertinum, etc Quse verbaprofundius consideraia, magiiam habent devolionisduleedineui.

(28) Videtur bic eausaro reddere quare mairemMariam coropaiaverit altario priori hosiiaitim, jjonposteriori lhyniiamaiis.1Qiiemadinodimienim in.illopriori per quotidianas hostias, quse in eo offerehan-tur, Deus colebatur, el licet nou offerretur in eoprsecipuum et potissimum sactificium tbymiamalis.Jlaluiinum ct vespertinum, auf etiairi sar^uis illa

1693 ERNALDI BONJSVALLISABBATIS 1006

cuiii tam propria qtiam matris vota charitas Christi A

perferrel ad Patrem, cum quod mater peterel,Filius approbaret, Pater donaret. Diligebat Pater

Filium, et Filius Patrem; mater vero post utrumqueardebal, unumque erat quod diversa exhibeant

offlcia,quod Pater bonus, quod Filius pius, quodmater sancta intendebat, quod in commune elabo-rabat dilectio, simulque se compleclebantur pietas,el charilas et bonitas, matre supplicante, Filio in-

lerpellanle, Patre propitiante. Filius ad peetusmatris et ubera, Pater ad Filii crucem et vulnera

respiciebal. Et quid inter hsec tanla pignora nonriioverenl? quid illa sanclitatis schola nisi pietatemdoccrel? qnid nisi misericordiam informaret? Dile-clio et sanctitas et bonitas nibil sibi contrarium

sapere poterant, nec reluctari sibi nec adversariconcordiaecongruebat, et omnino decebat ut suppli-catio et sanctificalio et exauditio in negotio rccti-tudinis convenirent. Jesus crgo ut per omnia pie-latis foedera commendaret, antiquum decretum

quod de honorandis parenlibus dictaverat, ohser-

vavit; et matrem adhuc volens sic esse, ad conso-. laiionem aposlolorum reservavit superstitem, ut exhis quae ipsa ab initio audierat et viderat, et contu-leral in corde suo, senatus apostolicns docerelur,et evangelica firmaretur doctrina. Honoratur etiamaffatu familiarissimo, et licet bre\is fuerit sermo,inlimatus tamen est debitus affectus, et expressasingularis dileclio. Mulier, inquit, eccefilius iuus.Prsesens erat Joannes, cui et dicitur: Eccemater lua Q(Joan. xix). Non est passus Christus, ut Judaicafabies in sanctuarium suum profanam mitteret

manum, vel aliqua infestalione violaretur illud

templum Spiritus sancti. Positus est fidelis sedituusad tanti ihesauri cuslodiam. Discipulus qui incoatia Dominica cervical sibi in peclore magistriaptaverat (Joan. xm), ecce iterum alio privilegiobonoratur ; et posl illud reclinatorium in quo vide-rat: Jn principio erat Verbum,etVerbumeral apud

expialionis generalis, secundum modum tamen ali-- quem illaehostiaeoperabanlur ad placandum Deum,

quasi in respectu et virlute sacrilicii illius acceptis-simi et expialionis generalis, quoepeiiiciebantur inallari aliero Ibymiainalis : sic dicil, malris affectumsecundum suiim niodura fuisse plurimum coopera-lum ad propitiandum Deum; charilaie Christi, quae*-in ipsius corde quasi thymiama suavissimum flagra-bat, matns vota simul cum suis perfereiite ad"Pa-'trein, quemadinodum incensio ihymiamalis, quaeerat praecipunmsacrilicium, cselerarum quoqueho-Gtiarumoblationem ante Deum quodammodo facie-balacceptam.

(29) Plerique arbitranlur Joseph ante tempuspassionis Chiisii e viia excessisse. Auclor vero iu

proesenli loco se indicat alterius fuisse sentenlise,quain eliam plenius in Encomio Virginis exprimithis verbis : Supererat Joseph, ad quem usque ad il~.ud tcmpus prmcipua obsequii spectaverat ralio, etcui ad hoc ipsum fuit dcsponsata; el modo quasihoc minislerio censcalur indignus, Joannes ussutni-tur.

Et aliis. compluribus verbis eamdem Iianc sen-tentiam inibi prosequitur. Dehac lamen rc ex Scri-

plurarum auctoritate nihil potest definiri, cum su-

A Deum (Joun. i), officina illa in qua Verbtimcarm

faetum est (ibid.), diligenter a filioei commendafur,probato dilectoque discipulo pudor virgiueus, ma-tris ihalamus, et sanctinioniaeinfegritas assignaiur,,ut leslis esset idoneus, virgo Virgini, fidei cubicu-larius raatri Domini sui, minister devotus pro reve-rentia Magistri. Vices fijii naturalis, filius accipitadoptivus, et transfundilur in ministrum filialis

affeetus,formaturque et firmatur in ambobus pieta-tis unicae gratus concorsque complexus, non extraduce iiaturoe, sed ex munere gralioe.

Unum igitur contubernium Joannis elMarioe vir-

ginitas accipit; el uniusrooris in donio, unum inte-

gritatis propositum, unam Jiabitalionem meretur

communemque convictum. Ecce, Joannes,piaehaere-ditatis suscipis testamentun), eligeris, et in hoe

prseponeris omnihus. Joseph qui eatenus ministra-

verat, te subrogalo, cedit; nec marilalia jura oppo-nit (29), ut obslrualur os loquentium iniqua in

posterum, quia matrimonium illud dispensalionidivinse, non copulsecarnali scrvierat. Ideoque nec

Joseph, cum Joannes eam suscipit in parenlem,queiiturdedisjiincto connubio, quod dispensatoriumfuerat sine ullo earnalis copulae commercio. Hoetestimonium integiilatis malris Chrislus in fineper-liibuit, ut haberet Ecclesia sancta ex Evangelinlapidem , quem Bouosi Helvidiique haereticorum

impudenti fronti infigerent (30), qul in matris

illibataevirginitalem ausi sunt impia blasphemaque

C garrire. Tu igitur, Joannes sancte, ad hoc eligeiis,ut ministres el obsequaris, ea dilectione qua Filius<ea obedientia qua discipulus, ea subjeclione quaminisler el famulus. Petro commendatur Ecclesia

(Mattli. xvi), tibi Maria (Joan. xix); ilirtumultuosa

negolia, tibi pacilica et quicta ;, illi atria et vesti-

bulum et allaria sanguinum, iibi commenda-

tur altare incensi, el Sancta sanctorum (51). Ad

culmen ministerii tui nullus leeum admiliitlur;solus illi assistis propiliatorio, solus illud vas aureum

per obilu Joseph aut obitus lempore nihil ulla tra-dat Scriptura canonica.r- (50) Alludit ad historiam David, qui blasphemumGolialh impia garrientem adverstis castra Dei, la-

pide limpidissimo ex torrente, ut Seriptura refert.desumpto, in fronle illura percutiens interfecii (f

" Reg. xvii). Onmis ciiim haereticus in Ecclesia quasi'

Goliath est, quasi gigas superbiens in fotiitudine

sapientiee aul scieniioesuse, et exprobrans Israelitisveris, castris Doraini, id est oiihodoxis in uniiateEcclesise,quaeest domus ct castra Dei, permanen-tibus. Davidvero qitilibci est forlis recloe fidei pro-pugnator, qui lapidibus de lorrente limpldissimo,

j id esl auctorilatibus ex Evangeliolucidissimo alquei mundissimo assumplis, Golialh prosternii, id est

, hajrelietimrevincit el confundit.t (51) Velus illud tabernaculum Israelitartnn di-.i-

sum erat in duas parles. Prior pars simpliciter San-t cta dicebalur, et minora continebat: ad quam quo--t lidie erat ingressus sacerdotibus.etiam noiisunimis,.

sacrificioruin oflicia, ut ait Paulus, consuminanti-bus (Hebr. IX). Posterior secundum excelletitiam-dicebatur Sancta sanctorum, in qua erant aureumthuribuluni, arca teslamenti, urna aufea habens-nnriiia cl tabulae testanienti. Volens ergo siguiii-

.1637 - TRACT. DE VII VERBIS DOMINIIN CRUCE.'

4G9S

continens manna, illud dninae lcgis scrinitim ponti-fex destinatus observas. Loco Filii posifus es, et

ut vicem in matre suppleas, ordinaris; nec abnuit

te mater sancla vicarium, licei longe imparem et

inferioris tituli, tamen quia sic visum est Filio, am-

plectilur successorem. Cetie piscator fueras, et in

hac arfe a parenlibus institutus, nullum te strata-

gema inclytum facit .52); sed qui inlirma mundi

elegit ut forlia cbnfundat (I Cor. i),"in assumptione

lua, paupertatis et humililalis et castilatis gloriamconimendavit, fundatamque charitatem el illustris

animaepmitatem, lioc singulari iitulo' honofavit.Intueor igilur quadrigam qua eurrendum est adPa-trem (55), sicdeberedistingui, ulperte admatrem,per matrem ad Filium, per Filium vero attingerepossil pcenitentis affectus ad.Patrem. Et in hoc fer-culo quod nos ab hoc sseculo evelrit, tu sis eolumna

argentea, mater ascehsus purpureus, Filius media

charilas, reclinatorium aureum visio Patris indecore suo, et seternae pacis jocunda tran-

quillitas. Hanc interim gloriam proprie virgi-nitas promeretur. Per hanc in hunc gradumdiscipulus sublimatur, per hanc ipsa mater et Virgoplacuerat Deo, et obumbranie vir.tuieAllissimi (Luc,i), in illo beaiifico utero, Verbum caro faclum esl

(Joan. t), per hanc fuerat Gabriel arehangelus Ma-fise domeslicus, imo tola mililiaecoaleslis multiludo

_etnaturae angelicaegloria (admirans quod sic inte-

gram in terris reperisset) circumfuso undique co-

gnato eselibatui exhibebal reverenliam (54), et di-

A vino incolafui clientelam; proprie tanien Gabi icl etJoannes huic assignali officio communibus studiis

ministrabant, simulque ab ambobus lam in ccelo

quam in terra divina el humana consolatio procii-rabatur, Joanne, juxta quod res postulabat, provi-denle subsidium, archangelo, pia vota perferenlead Filium. Factum est igitur ulDominus Imperave-rat, et cohabilabant simul in bono jocundoque'cohvenlu virginitas ei humilitas, dilectio el puritas,

subjectio et charitas : et erat unanimilalis parlici-

palio in idipsum, inter dbrainam et ministrum, si-

cut' Magislri ordinarat auctofitas. Bonus itaqueDominus, bono fine consummans pietatis mysle-rium, in cruce justificat impium, et debitumimatri

reddit affectum. Addit quoqtie et tradit exemplumB quod ad conservanda quae sancta sunt, debeat eligi

sanctitudo; nec sacramentorum arcana impurissint exponenda conspectibus, nec possit digne sa -

cris ministrare'mysteriis,nisiquiin schola studuerit

continenliseconversari. Decetenim utquimundandisyel mundis officium exhibfeat, omnimoda splendeat

sanctitale, quia omnino huic formae conlrarium est

ut eontrectel incorrupta corruplus, et purificatoriismuneribus manum apponat impurus. Quod non

ideo dicimus, quod in his qui jam abluli sunt ct

sanctificati de quanliscunque naufragiis revaserisit,

aliqua post indulgentiam nota permaneat (55), quianisi ad antiqua revertatur contagia, nulli prior prae-

judicat vita.

TRACTATUS QUARTUS.

De verbo illo Chrisli in cruce : Sitio (Joan. xix).

Eece iterum mysteria, et adinvicem sihi sacra-

menla diviua occurrunt. Responsum erat de cruce

care quod Joanni sit commissum idquod estin Ec-clesiae labcrnaculo pbst Deum dignissimom, dicitipsi esse commissum aliare incensi quod eral co-ram propitiatorio, eratque allare-prsecipuum, ut

supra dicliim esl, et sancta sahctorum : Joannemfaciens pontificem, ctti soli erat <fommissa curasancti sanctorum, Mariam vero comparans cumiis quae in sanctis continebantur, appellans ipsamurnam auream coritiuentem manna, propiliatoriumsive arcam sanctam, et divinae.legis scrinium, siveleslamenti tabulas. Quqrum omnium ratione"s qui-liliet per se facile agnoscit.

(52) Grseeumyocabulum est<rTpavriycp.x,perduo elonga, quod Laline per unum ascribunt, slratagema,significans gestum militare, egregiamque et insi-grieiii iu re bellica actionem, vel simile consilium.Ostendil autem hoc in loco nilril nobililatis fuisseJoanni, quoniam quidem nec a parenlibus illamnaxisset per originem, nec ab industria aut forti-ttidine nouililalem sibi ullo nobili opere comparas-set, ul solenl nonnulli in in.flma sorte nati, prsecla-ris iu-re-bellica actionibus eam quam exnativitalenon habent, per virtutem sibi comparare nobilita-tem.

C latroni, el.matri; ct ad conflrmalionem spei piefa-

lisque exemplura, lalro in regnum praemittilur, nia-

(55) Quadrigam appellat connexionem qualuof.a quorum alio' semper ad aliud recto ordine pergi-tur. Haec sunl: Joannes discipulus, Maria mater,Jesus filius, Paler Deus. Ad quam quadrigam etianiillud auclor accommodal, quod in Canticis Salomo-

nislegirous : Fercutum fecit sibi-rex Salomon dc ti-

gnis Libani; colnmnas ejus fecil argenteas, reclina-Aorium aureum, ascensumpitrpureum media cliaritaleconslravil propier filius Jerusulem (Cant,-m).Fercu-lum boc appellat quadrigam istam, qua sursum fer-tur affectus fidelium. In hoc ferculo Joannem facstcolumnam argenteam, matrem ascensum purpu-reum, filium cliaritalem mediam, aureum deniquereclinatorium, visioncm paternam. Quorum ratio-nes devbtus aniinus seipsum facile poterit adver-lere.

p. (54) Esl angelis, ut super Lucam ait bealus Am-

brosius, semper cognala virgmitas, quoniam qtiicoslibes vivunt, bac in parte similes sunt ange-lis, et- iri terris vitam ducunt angelicam, qttigeneralionem el generationis actum penitus igno-rant.

(55) Cave ne inlelligas posl peccata dimissa nul-lum posse-reatuin in -hhmirie permanere, q^iasi

1609"

,i MlSALDI BONJEVALLISABBATIS . > 1700

ler interim ob rerum mysterium reservatur. His pie i

provideque dispositis, Christus inter supplicia silit.

Exbaustum erat sacntm pectus sudore sanguineo,ct lignum.illud, cui aflixus erat, sanctis bajulaverat

humeris, et ut solet ex mcestitia somnus nonnullis

obrcpere, sic poterat silis illa accendi. Forsitan sic

erat. Ego vero sacramentalem hanc, silim intelligo,in qua non tam desideiatur polus, quam hominum

salus. Nequeenim ab irrisoribus et inlerfectoribus

poterat beneflcium exspecl3ti, qui omnes ad inipie-tatem proni, paraliores erant augere injurias quammisereri vel compali. Perseverabant adhuc, nec fla-

gellis, nec sputis, nec colaphis poterant saturari.

Unde nec.consequens" videlur utaudita silisoorum

cor, immoliret, quibus parum erat- quod in cruce

pendebat, nec satis actum esse ipsa morte mali- *

gnantibus videbatur. Christus taraen, sicut per Da-

culpa dimissa consequatur slatira el pcenam om-iiem esse ahlafam. Id enim catholico dogmati etorlbodoxorum Palrttm determinationi esl conira-rium. Sed hoc fatitura vult auctor, propler peccalaprius comraissa elper poenitenliam jam deleta, ne-jnjnem dehere immundiim reputari, aut a sacris

. arceri. Id enirn sibi vult quod in flne dicitur : Nisiad antiqua reverlalur conlagia, nulliprior prmjudi-cal vita.

(56) Respicit auclor ad psal. LXI,ubi Sic legimus:'

Quousque irruilis in hominem, interftcitis universivos, tanquain parieli inclinaio etmacerim depulsm?Verumiamen prelittm meum cogitaverunt repelleix,cttcurri in sili. Quem passum in persona Chrisli

exponens sanclus paler Attgusiinus, ila ait : i Re-tribuebanl mala pro bonis (Psal. xxxiv). Illi inler- ^ficiebant, illi repellebant, et ego illos sitiebam. Illihonorem metnti cogitaverunt repellere, ego eos in

corptts mcum silicbam liajicere. Bibendo enim

quid facimus, nisi humorcm foris posilum in mem-bra nostra miltimus, in corpus dueimusiiostruro? ~

Et quibusdam inlerposilis, sulijungit : e Hocusquein flnem sifil Clu-istus, currit et sitit. Mullos enimbibil, sed nunquam erit sine sili. Inde est enim :t Sitio, mulier, da mihi bibere (Joan. iv). J Samari-taiia illa ad puteum' silientem Dominum sensit, eta sitientesatialaest. Sensilpriorilla silientem,utbiberet, ille credentem. Et in cruce positus Sitiodixit (Joan. xix), quamvis illi non hoc dederint-quod sitiebat. Ipsosenim ille siliebat; at iiii aceluradederunt, nbn vinum novum quo implentur utresnovij sed vinum vetus el male velus. » HactenusAugustini verba : quae ideo sic prolixe recilavimus,quouiam proposilo plurimum videbantur conve-nienfia. . j

(57) Beatus Augustinus tractans illud psalmi qua-dragesimi primi : Quemadnwdum desiderut cervtts -

' iid fontes uquarum, cervorum condilioiies aliquotenarrans, inter coclerashanc notat, quod cum ser-

pentihus pugnent, serpentesqu.e perimant, acposlserpentiuni interemptionem majpri siti inartkscanl,piopter quod, peremptis serpenliuus, acritis cele-riusque ad fontes recurrunt. llanc cervorum pro-prictatem auctor respiciens, Christum eomparatccrvo, qui qtioniam in cruce cum serpente diabolo

ptignavil eumque jam absorpsit et devicit, proxi-intis coiisummalioni victoriae, ad lavaeruni-fesiinat,"dit.li)olamal; Siiio. Ad Iavacrum autom inimico-rum Clirisltis sitit, quoniam increduli ct peccalo-res, inimici Chrisli, ipsi erant lavacrum Chrisii,in qtto fef.igerari post labores quserebat : ipsierant fons et aqua unde quserebat ille bibere ser-

penle devicto. • "

(58) Locus iste multam videtur obscurilatem

A vid prsedixerat, irruentibus in se universis ,(56),lanquam parieti inclinato el macerimdepulste (Psal.LXI),currit et sitit. Sitit conversionem,^ eurrititd

renrissionem, exsolvit quodnon rapuit. Et.licet illi

pretium illud rnagnrim cogitarent fepellere, jamabsorplo serpente festinat ad lavacruminimicorum

(57), et moritur pro impiis, etrebelles adoptat, ettanli effectus benefieii lafgitur ingratis. Hoc eiiah)in tiiulo psalmi xxxm continetur, ubi affeclare Da-vid inpersona Christi praedicitur_(58), cum coramAbimelech (59) vultum suum mutasse perhibetur.AffectabatDavid, et tympanizabat ad ostia civitatis,el ferebatur manibus suis, et in barbam ejus deflue-bant salivse(I Reg. xxi). Affeclante quippe Christo,et hoc siliente, ul mansuesceret domus cxasperans,et durse cervicis populus molliretur, exhaustoqtiepoenilenliseantidoto, felleas yiseosasque peccati foe-

continere, maxime si nostri fexfus verba considere-mus. Nam,in filulo psalmi trigesimi lertii, de affe-ctatione ista et tympanizatione _Davidnihil legimus,neque quod ferebatur in riianibus suis. iiic enim"esttilultis : Psalmus David, quundo muluvitvuliumsnum corum Abimelecli,et dimisit eum, et ubiit. In

-ipsa quoque lib. Begum bistoria, ubi prolixiushujus reigestse ponilur narratio, secundtim teno-rera texttts noslri Lalini, quem ex Hebraeo veititIlieronymus, nihil de affectatione dicitur, nequequod rferebatur in manibiis suis. Sic enim primiRegum xxi iegimus : Immulavil David os sttum,co-ram Acliis, et coltdbebatur inler manus eorttm, etimpingebul ad ostia portm, defluebantquesalivmejusin barbam. Sciendum est ergo omiiiaquae hic dicun-

C tur, sectindum anliquam editionero tractari et ap-plicari, quse, immutaiis quibusdam, jam citatumex Regum libro locum ila legit: Timuit David, etmutavit vullum suum, el affectabal, ct iynipaniza-bat ad osiia civilalis, et ferebatur in manibus suis,et procidebat ad oslia portm, et salivm decurrebanlsttper barbam ejus. Atque in haecverba narrat ex-

"presse bcatus Auguslintis pfaedictam hisloriam, intractatu super psalnmm trigcsimum tertium, in ex-posiiione tiluli, ubi prolixe snsula quoe hic dicuii-tur, prosequitur, et declaral plenissime. Ad quem

"

locum te, bone lector, i'emilto, ut ipse dulcissimesuper.his i'ebus concionantem audias mellifluumAugustinum, a cujus melleo ore haec omnia nosterauctor desumpsisse videtur_-etlu, si volueris, plenameorum ao.ciperepbteris inlelligentiam. Qnod sipro-lixam lituli exposiilonem vel pigebit, vel noh va-eabit perlegere, saltem epilogum, quera stalim antepsalmi enarralionem velut recapitulando praemitUt,

D diligenter lege : in quo paucis, quidquid ad hanccomparationem attinet, hivenies. Nonnulia quoque- apud bealum Eucherium Lugdunensem diligens le-cior ad ideni propositum invenire poterit, in com-mentariis super primolibroBegum cap. xxiv, etitemapudRupertum abbaiem Tuitiensem, lihro secundoCommenlariorum in libros Regum,cap. vm.

(59) Abimelech yalet patris mei rex vel palris meiregnum, quod aple Judaeis applioalur, qui fueruntTegnura Dei Palris, ti ad regnum specaliler lue-rant elecli ex promissionibus factts palribus. Achisvero Augustinus interpretalur quqmodoest. Quo-niam vero qtii ila interrogat in re fidei, ignoransel crrans esl; dubitantis enim, erranlis et ignoraii-tis est sic quaerere. Ob hoc suhsequenter dicitur :Hic Achis, id esl ignorans, hic est ex purte populusilte, qui non credii nec inlelligit. Utrumque enimnomen Judseisapplicat auctor, appellans eosAbime-lech et Achis.

17CI'

TRACT. DE VII VERBIS DOMINIIN CRUCE. 1702

cesevomerent, visa sunt eis hujus doctrinae verba joroni ratione carentia, et dementia. ascribebant

quod eos ad carnis sua. edulium iuvitabat. Ilorre-

bant potum sanguinis, et carnem.humanam ut ci-

bum insolitum, mensis suis inferre, impium.et ne-

farium judicabaiit (Jqan. vi). Durus erat sermo bu-

jusroodi, quia sensu earnis oppressi, spiritum et vi-

tam in verbis veracibus conlemnebant. Hoc intima-

bant Iilseper barbam David fluentes salivse, quod .infanlilia haeeverba elfrivola seslimarent Judsei, et

contemnenda esseiit a profanis sacramenta Domi-

nica, et quasi arreplitii et furibundi reputandi es-senl horuin -dogmatum discipuli, el iiitellectualium

mysteriorum ministri, Sed Chrislus diflinitiones

patienliseedocens, nec irascitur, nec ulciscitur, sed

sustinet et prsestolatur, et affectat, ut illuminetur I

populi csecilas, ut convalescat et insurgat infideli-

tatis mole suffocata illa tyrannica et effrcnis ohsti-

natio, tandemque pateat veritas et redeat ab erroreconversa impietas. . .

Tympanizat ergo ad ostia clausa, ad aures oppi-

latas, et inciedulis cordibus intonat; et extensa incruee pelle corpbris sui, in psalterio decachordo,Vcteris et-Novi Instrumenti concutit consonantiam,

-ctquasi incaiitatis serpentihus ad insolitam harmo-niam redditedoniitos, et-detractores facit canfores,et impios modulatores. Muiatur oninino faciesClni-

sliinspecie sacramenlorum, coram Abimelech, id

est coram Jtidseis, qui ad regnum Dei Christi ex

promissionibus faclis ad patres, pertinere videban-

tur. HicAchis, id est igttorans, hicest exparlepopu-l

lus ille, qui non credit nec inlelligit. Porrigit qui-dero discipuiis suis, imo toti Ecclesise propriis ma-

nibus eucharistiam, quasi seipsum ferens, quam

qui digne accipil, vivil; nec imraerilo proscribitur

qui contemnit; et aliis quidem tantse rei mysteriumodor est vitse in vitam, aliis odor mortis in mortem

(II Cor. n). Unde et Achis -David dimiltit, quia

quibusdam ex Judseis repellentibus verbum hoc et

indignos se vitse seternse judicantibus doelrinam

hujusmodi Christus ad genles convertit (Acl. xm).Abimelech ct Achis npn sunt unius persona. no-

mina {40), sed quia unius myslerii continent ratio-

nem, non incongrue diversis respectibus uni perso-nse aptantur. Ex parle, Achis, id est ignbranfia et j.error, adhuc in eodem populo perseveral; ct qui

(40) In commentarils Jibri Psalmorum, super hacje nonniliil diximus in annolalionibus ex Ilebraeo

stiper litulo psalmi xxxin, quod scilicet Achis nonien erat proprium personae regis. Abimelech vero,.nomencommune regibus Palaeslinse,queinadmoiiunireges iEgypti communi nominePharaones voeabau-tur. Et secuiidiim hoc intelligi debet qttod hic dici-lur Abimelech et Achis nou esse unius personaenomina, quianon ulrumque uni personse esl pecu-liare, sed allerum quasi commune est, alterum pe-culiareet personale.

(-41)Hisloria manifesta est IV lih.Reg. cap. n,ubi legimus ptteros illusisse Eliseo transeunli, di-f.entes: Ascende,calve,ascende, calve : atque ob hoc,ab ursis de siiva exeuntibus fuisse devoratos. ln

LA l'1'i regni videbantur, conleinpto affectu charitatis', Chrisli, et tympano crucis, quasi David a se di-.

mittunl, ul eat, ctim dieunt Christo : Recede a no-

bis,-scienlium viurum tuurum nolumus (Job xxi).Maledicunt adhuc Judsei Chiisto, et veri Elisei de~-

- ridenl calvariam (41) t,fTT"Reg. i); necdum lamen

ursis, id esl dssmonibus, derisores" exponit; sed in• roulta patientia cxspcclat poeiiitenliam, et differt,[. nec infertpro merilis iram. Sed perversa elaversa' mens carnalium, silis hujus non inielligens saera-

mentum, sanclo ori amariludiiiem applicat in ca-

lamo, et fonii misericordise venena propinat. NonL tangit, Judsee, Christus poculum tutim, non gusiati acelum, de suburbanis Gomorrhse el vinea Sodomo-

i rum {Deut. xxxn). Fons ille, de quo aqusa \iys;B emanant, cujus rivi in seteriiitalem prosilittnt (Jdan.

iv), non exaruit, neque ut a te iinpleatur affectat.' Hoc potius ille fons sitit irriguus, ut ex co atTatim

haurias, illaque repleaiis dulcedine, ut puri te

refrigerent Iatices, et ardentium in te lihidinum-ex-. slinguant carbones. IIoc sitit, ut virens in te chari-

tas perscveret, ut sicut palma- in sublime comam

spei attollas, et sicut cedrus Libani imputribilis vi-vas (42) (Psat. xci). Pincernas veneficos sitis

, ista dscernit, et propinalores amaritudinis horret _et abjicit. Nullis passionum ardoribus fons iste sic-catur, nullis pressuris charilas ^exhaurilur. Etiamubi percutis et irrides, ubifel porrigis, non commu-tat sedulcedo in amaritudinem, nee exigit cbaritasultionem. Sangttis et aqua de latere exeuiit vul •

C nerato (Joan. xix); aqua in lavacruni, et sanguisin mofiis exemplum.

Charitali igifur Clinsti quae esurit el sitit.justi-tiam nosti'am (Matih. v), testimoninm perhibet inccelo Trinitas (/ Joan. v): ipse Filius qui justificat,Spiritus qui sanclilicat, Pater qui glorificat, quia et

justitia, et sanctitas, et clarilas nostra desufsum

est, et testimonium Dei (quod majus est hominis)liaecin nobis dona sua commendat, -et informat,' etconfirraat. Kihilominus in terra, per visibilia et

corporalia saeramenta, quod intus invisibiliter agi-lur, commendatur extrinsecus, et atteslantur fideiChrislianse spiritus, aqua et sanguis (ibid.); quaetria unum sunt, el iudividua manent, nihilqueeo-

Qrura a sui connexione sejungitur, quia catholicaEcclesia hac fide vivit et proficil, ut Jam nec sine

qua figura, Eliseus Christi. typum gerit, quemerant irrisuri Judoei, eranlque cjus- calvariaro velcalvitium irristiri, quoniam in monte Calvafiaeipsum erant afllicturi etinterfecturi. Tunc enim di-xerunt pueri Eliseo : Ascende, calve, ascende, calve,quando dixerunt Judoei Chiisto inmonte Calvarisein ligno pendenti : Si Filius Dei es, descende decntce, el cseteta hujusmodi. Ursis aufem tradentur,licet ad praesens difleratur ullio, quoniam tandem.esea erunt daemonuin.

(42) Alludit ad illud psalmi : Justus ut palma flo-rebit, sicul cedrttsLibani mulliplicabitiir (Psal. LXI).-

"

Ac si dicat : Sitit Clnislus, stto humore et viroietalem te facere qualis a Psalmista describilur, di-cente : Jttstus, etc.

1703' "> ERNALDl BON_£VALLISABBATIS 170.

vera divinitate iiumanilas, nec sine veia liumani- _tate credatur divinilas. Nec" sufficere nobis possetad intelleclum veritatis, lestimonium quod de coelo

est, quod sibi ipsl perhibet Trinitas, nisi elnobisin-

rioleseeret aliquibus signis et aliquibus argumentis,fidoi veritas/ Sunl itaqpe hseotria, spiritus sanctifl-

cationis, sanguis redemptionis, aqua purificationis.Non redimit-sanguis, nisi quos gratia vocat et le-

vat; nec nisi ablut.os et motiuos peccato spiritussanclilicat. In commune participant redemplio, et

ablutio et sanciificatio. Alterumi-sine altero essenon

polest : quodque agitur, unum est, non multiplex.

Spirittis namque sanctus superfertur mysleriis, in-

terest sacramentis,quorumratioriem aqua mundans

significat, quae illius rei continet.signum," cui et

sanguis Christi et spiritus Dei prsebet effectum I

(43). Iii aqua mundaraur, in sangulne informamur.Mirum dictu ! tremendum relatu! Profluentibus de ,sacro latere aquis viventibus et emananlilius defontc uberi largis liquoribus, Christus silire se per-

"

hibet; el ipse mundum irrigans et fecundans, de

aridilate causatur. Omninosane sitis iila exprimitraros tunc exst-tisse qui crederent, cum ipsi et la-

lerent et dubilarcnt illa hora apostoli, et adhuc

non illaberiatur sanguis et aqua ih corda discipu-Iorum radicitus, nec immaduerant ebrietate spiri-

tus, quorum -animas timor et dubictas siccaverant.

A Te silit Christus, oPetre, revertere, et dic Hbere :

ObedireoporletDeo magis quum.hdminibus (Acti v).Revertere et conflde, et cum frater tuus in aliquo"delicto prseoccupatus fuerit, tu, qui spirituulis es,

judica in spirilu lenilatis (Gul. vi). Et lu tenta-

tus es aliquando, et ad rinius vocem anclllse a pro"

posito excidisti (Matth. xxvi). Verum sanguis Magi-strj hunc reatum aspersit, manel tibi eadem gra-

tia, nonprivaris aposiolalu, mauenttihi clavesltise,eteadem excellentise tuse dignitas perseverat. Ex-

surge, et bibe de fonte misericordise; et tu aliquando

conversus, confirma fratres tuos (Luc. xxu); el in

eadem mensura, qua propinatum est libi, remetire

eis (Matlh. vn); et adfoi'mam liiam, qiti slal, vi-

deal ne cadai (1 Cor. x), el qui ceciderit, adjiciai utB resurgut (Psal. XL). Etiam le, Judaee parricida,

Christi chariias sitit. Muiairitentionem, replica ora-

"lionem. Dixisti : Sanguis ejus suver nos el super

filios nostros (Mallh. xxvn). Bonum est quod dieis," si recte intenderis. Sil super lc sanguis cjus, el con-

sepelire ei per baptismum in mortetn (Rom. vi)—Opta salvari, nondamnari; bibe ettu nobiscum, de

•calice passionis illius. TNon est hoc horroris,sed

poculum pietatis. Liminare frontis tuae lini hoc

sanguine; etpraeter te aiigelus perculicns, nec tan-

getprimogenita tua, sed attrita _£gypto, evades il-

iaesus (Exod. xu).

TRAGTATUS QUINTUS.

' De verbo illo Domini in cruce : Pater, ignosce illis, quia riesdunt quid faciunl {Lttc. xxm).

Oculum pro oculo, denlem pro denle evelli lex (

prsecipil (Exod. xxi; Matlh. v). Nemini parcitMoy-

ses, omnes injurias suas persequitur et ulciscltur,et absque ulla miseratione, decretorum ejus con-

templor occiditur. Tempore gratiae temperantur

edicla, et evangeliea mansuetudo a populo acqui-sitionis iram et convicium et contemptum excludif

(44), nec raca (Maltlt. v) fratri dici autfatue (ibid.),vel etiam irasci magistri nostri disciplina permittit.

(43) Aqua signiflcat puriflcationem et emundatio-nem ab "omni macula.-.Hanc lamen aqua ex"suavirtute non effieit, sed conditionis suse proprietatelanlum significal. Spirilus verb Dei et sanguis Chri-sti illam purificationem effective operantur. Quodautem stibsequenter auctor adjungit, dicens : In I

aqua mundamur, in sanguinehtformamur, quanfumad partein posleriorem hoc sibi vult, qnod oporteatnos Chrislo commori et concrucifigi, et quasi san-guiriem nostrum effundere, sicut ille pro nobis san-guinem fudit ei morivoluit, quomodo in passioneet in morle Ghristi dicimur informari, videlicetadcommorieiidum et compatienduih; in sepultura, adconsepeliendum, et in resurrectione, ad conresur-gendum, utait Apostolus (Rorii.vi). Idem etiam-inscquenti tractatu clarius dicitur- his verbis : San-

C Ipse quoque qui judex est omnium, cujus est vin-dicla (Rom. xu; Deut. xxxn), nequaquam per sin-

gulos dies iraseitur (Psal. vn), et gladium in vagi-nam revocari praecipiens, perculientes in gladio,gladio perituros denunliat (Matth. xxvi). lpsescissodorso verberibus, vellicalis genis, facie spulis il-

lita, puneto capite veprihus, iatere saucio, tere-bratis palmis, pedibus cqnfossis, tanquam agnusjugulatori suo alludens, carnem suam non reluctans

gtiis ille nos purgavit Chrislo aspergente popitlum se-mel in sancta illatus, et nos sitniiis inlroilus' for-mam in proprio sanguirie, crucifixis membris nostris,et abdicatis voluptalibus retinemus:~

(44) Populus Christianus a Petro apostolo popu-D lusacquisitionis nominaiur, dicenle : Vosattiem ge-nus electutn, regale sacerdotium, gens sancla, popu-lusacquisiiionis, elc (I"Petr. n.) Idcirco aiitem po-pulus acquisitionisdiciturpopulusCIiristianus,qi!0-niam Christus illuiri sibi acquisivit et emit pretio ,magno, riempe sangujne sup. lu eo aulem quod au-clor adjungit-: Iram el conviciumet contemvtumex-cludit, tribus verbis illis Domini senfenliant expo-nit, qtia probibet non irasci, nec dici fralri raca necfatue. In primoenim simplicem iram dicit prohibe.i.,in secundo eonvicium, in tetiio contemptum.

1708 TIIACT. DE VII VERBIS DOMINIIN CRUCE. «r 1708

explicuit, Ctnudum corpus, quasi- incudem, mal-,A

leatorum ictibus palienter supposuit. Poteral uti-

que acciiis multis millibus angelorum agere prose (Maith. xxvi) et de tantis ludibriis erui, sed qui

prseceperot percussori sinislrse maxillse porrigi dex-

ieram, et attferenti pallium prseheri- et lunicam

(Matih. v), scipsum intra regnlas suas concludens,

voluit, ut a capite palienliae forma prodirel in

membra, et in lioc ocmulalio filiorum.probaretur,si noii se degeneres exhiberent. lgitur quid priussitieril manifestal; et ilerum conversus ad pa-trera orat ul hacc ignoraniia populo dimillatur.

Paler, inq~ih,dimiite illis, quia nesciunt quid faciunt(Luc. x\m). Quidesl, Doinine, quod dicis?Non ac-

eusas, non quaeris viudiclam , potius excusas , et _

corijuralionis illius spissameiituin (45) aftenuas, et *

hsercditarium onus ab impiis fransferens, ciiineninaifiae uoji opponis, qui ideo dimittendum censes,quia adiiiissum ignoranler ipse testaris; Uhi estiiiud quod dixeras prius : Si non venissemel locutus

fuissem eis, peccalum non haberenl ? Nunc autem, eteiderunt et oderunl, el me et Patrem mettm (Joan.xv). Yiderunt quidem et oderunt; et quod de te

scripserat Moysos, et antiqua eonclamabant volu-

mina, omni Sabbalo decantabant. Intrasti syna-gogam et, sicut palara erat nequaquam ex com-meutario lilferaiusr librum Isaiaeexplicas, et in au-rihus omnium legis: Spiritus Domini sitper me, eo

quod unxeril me, ad evangelizandum pauperibusmisit me (L:tc. iv, Isa. LXI),et in adjutorio publico, rin te impletum hujus Scriplur.3 valicimum , prote-staris. Quis ignorantioe locus erat, cum, ipsis in-

quirentibus, quomodo litteras nosses quasnon-di-diceras, hoc ipsum divinse sapienliae documenttim

esset, quod te, quem in scholis suis nunquam ele-mentarium viderant, eruditura in lege proharent?Corte latere non pplerat, sed in hoc te universitasmirabatnr. Ex le sapis, ex te intelligis, disputaspublice de lege cum scribis, et ex lege brutos hebe-

lesque doctores convincis. Quis dubietatis locus,qtiae ignoranliaeralio esse polest, ubi caeci-vident,

(45) Pro densilate spissum.(46) Ideo dicit Judseos ascripsisse daemoniis un-

ctionem Spiritus sancli, qitia quae operabatur Chri- .stus ex Spiiilu sancto, quo tnietus erat, haeca dse-nioiiio dicebant fieri.

(47) Purgamciila, id est spinas et tribulos et aliazizania mulia, a quibus debet cuin laboreterra pur-

-gari ut fructum bonum proferat. Dicuntur eniinpurgamenla sordes aut alia supervacua, quse pur-gando colliguntur et abjiciunlur. Quod .auteni se-quitur: Et deprofuridis adylis primum submoverisensus erroneos, per y legendum est, adytis. Est enimadytus seeretior locus templi, ad quem solis sacer-doiibusdabaturaccessus ; quemadmodum apud Yir-gilium dieitur: - -

lsque adytis ha.c trislia dicta reportat.tYiRGiL.JEneid. lib. n, vers 115.)

Grseci KSUTOV-neutro genere dicunl. Vult ergo au-ctor, ex secreiioribus Judaici cordis primum debuis-sesubmoveri erroneum judicium. Quidam autem'codices habebant abditis pro adytis. - "

(48) Comparalionem facit sensus crrantis cum in-

A claudi ambulant, leprosi mundaiitur, resurgtinl mor-

tui, p.auperes evangelizanlur ? (Maltli. xi; Luc. vn.)

Sed, obstinatis animis et nolenfibus intelligere ut

beneagerent (Psal. xxxv), necsigna ipsa persuasoriaerant, nec virtutes operariae, In lantum in eorum

pectore Christi indurueral odium , ul et bona qua;

negare non poterant, non virlule Dei, sed praesligiisdseroonura fieri dicerenl. Opera Christi Beelzebubascribebant (Mallh. ix, xn), et Spiritus sancti unclio-

nem ds.mohiis (iG). Et tamen Chrisitis nescire eos

quid agant affirmat, ideoque pro «rrore eorum el- csecitale obnixe sitpplical Palri. Sed habebat lisec

ipsa poslulatio ordinem, et neccsse erat, in terra

steriii ct paluslri et purgamenla creanle pro frugibus

(47) usque ad imum lidei fundainenta infigi, et exB profundis adylis primum submoveri sensus erro-

neos, ut firmam slabilemque doraum sibi veritas

aptaret et illustraret, fideique fundatum "tem-

plura spes gloriaepingerel. Nec tamen, licet tanficriminis molem mediatoris aucloillas elimaret, ob-

-stlnatio illius inlidelitatis ex se excusabilis erat;nec habebat quid opponerel destituta ralione mens,et animus ad vera prospicienda caligans, cui re-

clissima species veritalis, ad instar remi, qui in

aqua' demisstts curvi praifraclique similitudinemreddit (48), aliter intelligebatur quam erat; et cum

essetprae oculis res ipsa, nullaque interjeclio impe-diret, ex se in iransversum intuens, strabus ludifi-"cabalur aspectus. Ideoque nec ratio, nec doctrina

r, in culpa erant, quaeutique nou deerant.Sed dum multo impendio temporis supervacua

qttoeiuntur, malum inolitum in ipsis visceribus se-

dens, medicantem Jion admittebat manum. Ideoqusquia se a_grotarenesciebant, sanitatis contcmnebantsubsidia. Neque aliquid ipsa luce oculis maligniserat infestius , demissisque palpebris et complosisin arctum, violenter sibi csecitatcm imprimebant

(49), usque adeo in hoc malum volunlarii ut vo-luntas consuettidiuera, et consuetudo faceret neces-

sitatem; necessitas vero usque ad illam vecordiaru

erumperet, ut nescirent quid facerent. Hsecerat

tellectu errante. Decipilur sensus visus, in remodc-misso in aquam; qui cum reclus sit el hitegerf-aspi-

n cienti taraen oculo curvus et proefraclus videtur,sicintellectus subinde aliter de re et veritate judicatquam ipsase habeat. Etcura non sitdefectus expar-te objecli, nostris oculis nostroque inlelleelui cul-pa ascribilur.-Oculi enim strabi, noh recte aspicien-fes, sed iniransversum, sibi sunt deceplionis caqsa':sic mens sinistre ex se aspiciens el judicansseipsamfallit in suo judicio, non fallitur a verilale. Quotlsubseqnenter de Judsels pulchre auctor declarat, di-cens: Ideoquenec ratio necdoctrina in ctdpa tranUelc. - ~- '

(49) Ita nonnunquam ohlata re aliqua nostro con-speclui, quam omnino videre noluimus, palpebra»soleraus demiltere, easque

-violenter .comprimere,'ad claudemltiin oculos, et impediendum ne videalurquod est praesens-.Sic faciebant Judaei, dum nblue-runt inteiiigere ut bene agerent (Psal. xxxv), nec

l quidquam ipsis deesset nisi voluntas. Aderat eninlsignorura evidenlia, et doctrinse efficacia. In eo au-lein qiiodsequitur : Vtvoluntas consuetudinemface-.

P-.Tu.oi.. CLXXXIX. - £4

'4707"

ERNALDI B0N_EVALL1SABBATIS 1708

illa animi crassifudo , quam Isaias populo Judaco- Arnm jmproperat, pcr quaminhanc hebetudinem

veneraiit, ul videntes non viderent, et audientesrton audirent (Isa. vi): qnia. exasperantes animos

dignum erat in propriis sensibus confundi; el quiabutebantur justitiae documentis, ct verilatis radios

abhorrebant, abdicati a haturse'et gralise luce , inca_citaie sua tabescerent et haberent intra se fu»mosas cxhalationes , quse tolumlcandorem intelle-ctuum el sensuum demigrarent. Legis quippe sa-liva quam ab antiquo imbiberant, ita eorum faucihusjnviscata hosrebat, et cseremoniarum veterum saporpalatum mentis perfidise ita infecerat, ut esset eisin Salan , quisquis a Moyse doceret discessum , etde oecidente littera vivificantem, spjrituin haiiriret.Unde et Moysen Christo prseponentes, quasi in bla- ^

sphemum linguas zelantes armabant: prseferebantservum Domino, et discipulum magistro (Joan. vn,

viu). Noc negare potcrant miracula; sed tanti pon-deris odium' eral, tanfse immanitalis invidia , ul

Chrisli bene gesta vel dicta eisnon saperent. Ad

vesanas meriies nullus omniiio veritati patebat ac-

cessus; et qusepalam erant, et>iiulla tergiversalioneabscondi poterant, perverse, prout poteraut, imer-

prelabanlur, et in defensione legis jam non tam ra-tionibus quam conviciis utebanlur. Ex ipsa quippelege convincebantur, et prnpriis concludebantur

dogmatibus : nec supererat aliquodpraevaricatoribus .

effugium , nisi quod detrahebant el persequehanturviolentia veritatem, unaque communis intentio om- nnium ad hoc conspiraverat, ut contumelia gloriamsuffocarent, et mortis opprobrio pariter et nomen

«jus delerent et famam. In hoc, orone consiliumeorttm volvebatur ; et-ad banc definitionem omnia

perfidia. argumenta converieraht, ut sanclum et

Justum quia contrarius erat eorum operibus de

medio tollerent (Sap. u) ; ac per hoc probarentnullum ei esse cum divina natura consortium, cum

sicnt cseteri homines mortalis etpassibilis videretnr.

Ilaac erat caecilas, hsec ignorantia plebis erroneae,

quam dimitti Christi charitas postulat, beneficium

prsestans ingratis : quod utique et ibi ex parte com-

pletum est, et in iine perfeete compleridum, quandorutra hujus indulgentiaa sinum lota Israelitici po-pitlimassa concurret, cum geniium intraverit pleni- j_tudo (liom. xi). Hoc sciens Jesus quod omuia de-

derat ei Pater in manus (Jouu. XIII): cum dare

posset quod petebat, et putestative hocpropriaconlineret auctorilas, supplicantis tamen-pro tem-

pore "personam exbihuit-, ut ex affcctu charitas, etex subjeciione humililas',-et ex effectu imiolesceret

veritas, quo(l in tanti absolutione criminis nulla

rel, et.consue.tudo necessilalem, non simpliciter ne-eessitatem accipe, sed quamdam necessitatem : quaenon est,nisi riiagna obiirroalio vel obstinatio in realiqua, quomodo dicerc solemus de homine vitio ali-' cui assuefacio, quod impossibile sil illi hoc agere,arit illttd non agere, ulpote de homine indurato inpdio, quod uon possit diligere, seeinecessario debeat

A esset inter advocalum et judicero compugnaiiliavolunfatum, sed una et concors essef in hoc ucgotio

•

allegatio utriusque; quia nullus omnino severiiatiloctts ihi esse poterat, ubi vulneratus Christus pro-prii mereedem sanguinis exigebati Exauditur ergopro sua reverenlia (Hebr. n) , nec 1'amengralis ac-

cipit, sed ingens erogal pretium; uticommendelurhis pro quibus res taiili ponderis agitur, quam de-

sperafa esset humaiii generis causa, qua. aliter com-

rponi aon poterat nisi exsolveretur pro paee ejustaniipretii quantitas, quod singularilerhabebatapudse humilitas Christi et assumpta humanitas.

Conveneruut ifaque juslitia' et pax, el osculumdatum est (Psat. LXXXIV); el pro eaplivo suo vademfldelem liberalof se posuit; lanlaque aueloritale ftr-

B matum est hujus indulgentise.privilegium, ul in ip-siusChristi crucifixi membrana proprio sanguineconscriptse sint illius absolutionis litterae, maueat-

que infixum usque hodie sigillum,, plaga latcris,ijuam semper oculis Pafris exhibet praesentia Sal-vatoris. Pefennem igilur hujusgratiaeliaereditalemteslator noster transmisit ad posteros, et originalismali praeeisa radice, licet recrudeseat peccatum in

niultis, generalitas tamen in illa-ita ahrasa est, ut_adexpiationem eorum quae quotidie admittuntur,non Iterum Christum crucifigi oporleat; sed unumconfessionis ad omnia ctimina sufficitlavacrum, et

, ad omnia flagilia una pcenitentise sufficit hostia.Unde illudcrucis sacrifieium faetum estnobis et sa-

r, nitas"et exemplum, quia et proprie sanguis ille nos

purgavit, Christo aspergente populum, semel in san-eia illalus (Hebr. ix): et nos similis introitus for-mam in proprio sanguine (S0), crucifixis raembris

nostris, et "abdicatis voluplalibus, retinemus. Necnos laliluclinis crucis et allitudinis et longitudinis et

profunditatis (Ephes. 111)usquequaqtiemysteria in-tacta praeterire convenit. Nam sua profunditate us-

que ad intima nostra peuetrat hoc vexillum el cu-

spide praeacuto rimatuf inleriora ; et pertingens us-

que ad divlsionemanimsect spiritus (Hebr. iv), ipsisinfigitur affectilms, secretosque et abdilos compri-mil motus, el totius petulantise perforat appetitus.Hoc in profundo cordis crux agit. abscondita. Inlus

corapungit animaro, subterqtie leviathan verme ve-

j_ nenalo hoe veete U'ansfixo, intriiiseca nostra paci-. ficat et conscientiam munit, et meditationes saneti-ficat. EtsieutlignumMoysi a Domino ostensum aquisMarath immersum omnem illarum amaritudinemin dulcedinera-vertit (Exod. xv), ila saucla. crucisvhius animo recondita, omnem lentationum salsu -

ginem sua immersione contactuque indulcat. Jamvero longitudo, quse a pedibus usque atl ligui trans-

odire. Esl enim consuetudo quasi altera nalura, utdici solet, alque ita et quamdam necessitalem vide-tur afferre, ita ut aliler nonpossit fieri, nisi cum mul-ta difficullate.

(50) Hujuslociintelleclum supra dedimusin scholiis primi capitis.

.1709"

TRACT. DE VII VERBIS DOMINI1N.CRUCE. - 1714.

versi incrustaturam se erigit (51) continuse morti-

ficationis Christianoe indicium est, et oportere cru-

cifigi simul cogitationes el opera, efficaxdocumen-

tum. Necessequippe est, quaiitumcunque longa sint

hujus sseculi spatia, ut omni vi.a infatigabilis ad ea'

quae ante sunt semper tendat, seir.per se evehal pa-liertlia consians, et longanimitas perseverans. Lali-

tudoautem charitatis zeli amplitudine universa com-

plectitur, cum aegtis infirmatur, et cuin his quihusest scaudalum uritur (II Cor. xi). Extendit.se et su-

peif-rtur affiic.is. aifectu nulritio ; expansisque alis.

pullos implumes aggregat, .fetfovet, et protegit, ,ct

seipsam in lutelam parvulorum cxponens, negligit;

neque alios u.t-defendat, propria- damria formidat.Cum his eliam qui oilerunt pacem", in lanttim est

_pacifica (Psal. -cxix), ut uec la_sa„exigit ultionem,nec exacerbata referat eontumeliam; et sl coirigat,oninino sollieile agit.utplus agatbeheyolentia qriamseveritas, cohortalio qiiam -commotio, humilitas

quam potestas. Justum et impium simul-compleeti-tur": alterura, ut stet, allerunr, ut resurgat, Noii estei adyena bohitas, nec emendicat aliunde cleihen-

tia; non stimulis, non legibus, non loris ad por-tanda .aliena onera "urgeiuf, ultro demisso poplite

Guryatjseapulas, nec grave, judicat eos pali qui se-

ipsos ferre nonpossunt, sed de alterius miseria be-

neficium ordinat, et liberalitatem exornat. Si quasunl apud infirmos inhonesta, his abundantius ho-

(ol) Crusta femimno genere,' significat fragmen-;-lum lapidis aut ligni aut aherius hujusmodi. A cru-sta autem, sit cruslo, verbum, a quo hicfusto, quodest, cruslam "duco sive crusiam applico".Unde cru-statio sive.iricrustatio deducitur, cum crusta alicuiapplicatur. Idem significrttincrustalura. Vsque a'dligtii ergo incruslaluyam,

~-id est usque-ad locum il-lum sursum, ubi Jignum transversum applicalur et

conjungiiur recto ligno. Nam Jongittidinem crucisab"a.tiludirie'sic distjnguit (a), ut longitudihem su-riiat ab imo pedum, iisque adcpnjunclionem ligni-ti'3nsversi: altitudinem vero "suriiit, secundum i'd.

_quodabincrustaturaresiduurnestdesuper." Siccnim

A norem circumdat (7J cTor.-xu),non improperat, non

diffamat; sanat, non vulnerat; cural non iacerat.;-'

exonerat, non gravat. Qperit.pecca.ta, non divulgat.

Hujus latitudinis mysteria Christus etiam inter sup--

. pliciacommendans,in-qupd expan.sis mariibus eleva-

taque laevaet dextcra- iriterlatrones se medium cxhi-

bebat, volebat intelligi cpmmune esse illud bene-

ficium, et non solpm bonis, sed et impiis quod age-batur proficere, el se potius piedicamina illa oegris

prqposuissequam sanis, et gratia illa pari libertate

donasse eos qui de libera, et eos qui nati fuerant

de ancilla (Gal. iv). Reslal altitudo, quam usqueadsummum intiihat pars porrecla. Hsecest lionse speiconfidentia, quae crucifixos.mundo xoelestibus< in-

vehit, et ex bonse cqnscienlise ie$timonio'securosB eertosque illi gloriaeconsociat,, jam jamque bonis

illis manum intentat, jara' gustat, jam os aperit, jam

delibat, janr eonversatur .cum angelis, jam ilia pro-

sequitur agmina,, jam agnoscil, jam liquescit, jam

amat, jam jubilat, jam laetatur et delectatuf, lrila-

rescii eiquiescit, intelligit etdiligit; e( tamen quari-talibet perfectione quisque quaesursura sunt sapiat,interest tamen plurimum inter fidem et speciem

(52), nec sine cruceest electis idlatio plenitudinis,

quos jam probatos consummatosque nulla quidem .

teittatio conculit, sed-ut diximus, hoc solum deest

ad cumulum pacis quod noridum ex toto-se inte-

gram exhibet contemplatio veritatis. -

videtur auctor crucls imaginari formam, quomodoC fere a pictoribus solet depingi, licet nqnnuUi putent

super iricrustaturam non fuisse parlern aliam sur-sum porrectam. . ...

(52) Habebanl quaedam exemplaria, iriler fidemetspem. Verrim id nihil ad propositum facit. Uride•mauifeslum esl, speciem non spem esse legendum.Modo enim, ut ait Aposlolus, per fidem ambulamus,non per speciem(II Cor. y). In patria auiem supernaper speciem videut Deuiri, sine oenigraate, siouti est

(I Jqan.m).

(a) Vide 1 Lipsium De eruce.-

\- TRACITATUS SEXTUS. ET SEPTIMUS.

De sexto el septimo ultimis verbis Domini in cruce : Consummatum est; et : Pattr, •» mams tiiat

cbmmetidoApintum mettm'(Lue. XXIII), ; ^

'Post myrrhatum calicem et reliqua cfucis iudi 1 '.

lirla (53), quod a Matthaeo, et Mafco et Luca fuefat

pfitermisstim,. Joannes non tacuit, hoc videlicet

quod, berie dispositis omnibus, et assignato in nq-

(53) Duo verbaiiovissima, sextum : Consumma-ttim esi:"septimum : Pater,Jn manus luas commendo-spiritummeum, nno tractatu aucthr absolvit. Et dehoc quidem pauca admoduin ioquiliu, in ipso prin-ciplo; de illo autem prolixitis loquitur, ostenderis

D vissimis testamento gratise et certae spei regrilis

commendatis, ad lnlimandum quod :nihil omriino

deesset ad doctrinam formaraque jtistitia. Christus

intulerit : Gonsummatwn est ; ac deinde : In ma-

in multisquonibdo pef Christum sint consummataa

legales umbrse et caeremoniae: ad quod propositumilla omhia. spectant qua_ de agno paschali &lrituesus iliius exponit, item de indiimenlis et ornamen-tis sacerdotalibus.

1711 - ! ERNALDI i.ON_f;VALLISABBATIS i_7!2nus Patris spirilu commendalo, inclinans caput, _

quasi gratias agens,poteslative'emiseritanimam(5_),,cbnsummans omriem legaliuro ratibrieni hosliarum,"et ultimam senigmatibtts antiquis manum imponens.

Seseifaque totum oblulitPatri, let consummala estillius Jiolocausti plenitudo; expensis in illud mini-

£terium carne simiil et spiritu, quia el pro carne et

pro spiritu hominis agebatuiyeltolus homo totumChristum habuit sanatoreni, dum et caro in mede-lam carnis oblata est in ligno, et ad sanclificalio-nem aninise oblinendam, spiritus ille descendit adinferos et ascendit ad superos, ibi confringens fer-reos vectes (Psal.-cvi), hic portas aperieus seterna-les (Psal. XXIII).Et a corpore quidem aiiirna illi

Christi per illud triduum se abseritans rion ita divi-lnitatem quemadmodum carnem'deseruit; sed erat

Deus in ea indivisibiliter, mundum reconcilianssiii (II Cor. v), (ollens a nobis mortis formidinem

per roaturam resurreclionem, purgans illa- amari-tudirie quidquid voluptatum vencna infccerant, vi-ctoriae suaegloriam cceloexhibens et inferno. Abs-

frSclisque his qui in illa exspectatione diu langtie-rant, etiam angelorum desideria complevit, quibushoac hominurii restitutio grala fuit. Nec fuit morainter oblafum el iinpefratum, sed sub oinni celeri-tate se complexa. sunt passio ct absolutio. Itaqucalterumex allero constitit, ut eadem boraet reple-ret superos, cl inferos captivaretj Acta sttnl lamenin coelestibus gaudia illa prolixiori spatio, nequestajim reversa est ad corpus suum anima Clnisti, (sed interim his quos de tam antiquis tenebris libe-

raverat, splendoris divitti gratplabundam exhibebat

praesenfiam ; et his qui in mundo erant consola-tionem dispensatorise aliquantulum differebat, ut et

(54) Videlicet qriia ut ipse Christus dixerat nemolollerepoluit a se animam suam, sed ipse eam aseipso posuit,- poteslatem enim habebatponendi ani-mam suam, et potestatem iterum sumendi eam(Joan. x). Sic auienr animam eraittens dicitur con-summasse rationem, id est signifieationem omniumlegalium hosliarum. Siquidem non aliud fueruntomnes legales hostiae quara figurae-unius acceptis-simaeHostise. Ultima quoque manus est impositaantiquis senigniatibus, id est perfectionem suam ui~timam sunt adeptae"umbrse legis. Sic enim prover-bialiter dicitur illi manus extrema vel manus Ultima -apponi, quod suam accipit perfectionem ultimam. *

Omhes autem umbras illas et figuras veteres mani-festum est perfectas, constiminatas et impletas esseper ipsius adventum veritatis. Unde et ipse dixitin Evangelio : Non veni solvere llegem, sed adim-plere (Maith. v). Et Paultis apostolus ait : Legemnon destruimus, sed legemperficimus (Rom. in).

(55) Quaedam exemplaria habebant sinosis, alia *

spinosis. Utraque leclio bonum sensum habet. Erantenihi illse umbrse legis circuitionis spinosa;, id estaridoe, afflictivae atque punctivae, in modum spi-narum. Erant et sinosse, id est curac, per infleius<_tambages hominera-circumducenles, necad ipsamveritatem recta aut compendiosa via perducentes.In.eo autem quod.sequiiur.: Et loquerelur publicequi loqttebar : Ecce adsutn, oraculum tangit Isaiaeprophetae, qui ~deChfisti adventti verba faciens.Jnejus persona sic loqriitur :' Propier lioc sciet populusmeus nomen meitmindieilla, quoniam qui loquebar,

A dilatio augeret desiderium ef resurreciionis repen-, tinse laefitia impleret .affectum. Quia, igiturhoc in

capite libri scriptum erat, ut hanc Patris volunta-lem Filius faceret .(Psal.xxxtx), et-res diu exspe-ctaia et multis praefigurala modis, oecultam a sro-culofaciem in lucem prolulerat, exoneratum pec-catis populum, non ultra passus esl Chrislus super-vaeuis gravari culturis, quia deinceps non essetreligio, sed superstitio, si cseremoniarum veterutnfasces cum vino mero. in cvangelico caliee misce-rentur. Nec lantum passionum suarum iinem, sedillarum etiam observantiarum inlelligi voluit, ttt

postquam advenerat veritas, figurae , cessarent, necultra superflue vexai'entur lidefcs spinosis circuitio-nibus (55), per devia aberrando, cum indicaret eis

"• ipsa veritas viam, et loqueretur publice, qui loqtte-batur, ecce adsum (Isa. LII). Unclus eral Christiisoleo laetitiae pro cunctis humanoe naturoe participi-bus (PsaL XLIV),qui eliam proe angelis nomen hse-

reditabat differentius (Ilebr. i), et exsiccata jam erata facie hujus olei Judaica unciio (56), et necesse

erat, ut complicarelur ephod, et theraphim -non

appareret (57) et quidquid Beseleel vel conlexue-rat vel celaverat, locum daret vivis et rationalt

bus documentis, et abessent umbrae et- imagineset typica integumenta, ubi ipsa veritasiiudam for-

mam et puram speeiem intuentibus exhiberet (Exod.xxxvin).

Itaque iinem legis advenisse in fine passionumr Christi monstratum ^est, et quidquld ab antiquo in

sanguine hircoruin et vitulorum,.sive in aliis qui-

buscunque vel odoramentis vel libamentis, lexroul-

tipliciter ad expiationem peccatorum agendum de-

ereyerat, gratia reduxit ad compendiuin ; ct ab-

ecce adsutn (Isa. LII). Ipse, inquit, qui loqueharmullifariemultisque modisolim in propheiis (Hebr. l),nunc adsum inassumpta carne, ut perficiam om-nia. •

(56) Involvit in verbo uno propheiiam duplicem,"alteram Isai-.e, alteram -Danielis. Apud Isaiam siclegimus : Erit in dieilla, auferelur onns ejus (nenr- .pe Madian) de humero luo, et jngum ejus de collotuo, et computrescet jtigum a facie olei (Isu. x).Hoc autera qleum,"illud est quo Clnislus est un-ctus (Psal. xxtv), a facie cujus olei computruit ju-gum Madian, id. est ablata est potestas diaboli," et captivilas qua sub _se nos deiinebat. Apud Da-nielem vero de unclione judaica dicilur : Cum ve-nerit Sanctus sanctorum, cessabit unciio vestra (Dan.ix). Quid autem hoc est, nisi cuin venerit unctio

hujus olei, quo unctus erit Sanclus sanctorum,tunc cessabit veslra corporalis unctio? A facie igi-tur olei Christi, et jugum diabolicum computre-*scere, et unclio Judaica cessare debuit: quorumutrumque jam magno omnium fideliujngaudio per-fecie est adimpletum.

(57)Ephodevat vestis sacerdotalis in legeveteri".De

theraphim autem beatus Hieronymus in -Commen-tariis Osei,super verbo illo : Sedebunt filii Israet sirie

rege, et sine principe, el sine sacrificio, et aitari,et sine ep.hod, el sine theraphim(Ose. m), sic : The-

raplrim proprie appellantur pop-fafitxza,id est figurs.el simulacra, quae nos possumus in praesenti locoduntaxat cherubim, et seraphim,, sive alia quse in

templi ornamento.flerijussE surit dicere.

1715 TRACT. DE VII YERBIS DOMINIIN CRUCE. 1711

Lreviato lanfae fatigationis ili.nere, jinuni sangui-"neni, unam inceusionein proposuit, et unum holo-caustum oninia continens, ea moderatipne aptayif,ut ad id compavandum, quanfsecunque mendicila-

tisessethoino,haberelsufficienspretiuri), nec quem-quam persoiia vel locus impediret a lantfe dignalio-nis aceessu. Unum igitur- agnum habet Ecclesia,neque quoties Pascha revolvilur, quseri alterumnecesse esi, etcum una sit tribus ci faiuilia populiChiisliairi, niti populo uiia sufficil lioslia. et in unadomo uita ponilur roensa. Unum habet panem ef.calicem univsrsiias fldei ; et multitudini credentiumunus cibus apponitur," iieraque 'siimitur, nee coiir

'sumitur"; et cuni onines iropleverif, superest etabundal. Mutabantur panes proposilionis per sin-

gula S.ibhata (58), apposilisque calidis, frigidi lol-

lebaiitur, quia veleres,oblationes, quasi frigidas et

calorejn spirifus non habentes, repudiandasteniporegratise, ipsa paiium mutatio intimabat. Agnus no-ster ideni est, nec diversiper diversas familias im-

molanlur, quia siciit unilas Ecclesiae tiec scindi put--est nee dividi, ita necesse est ut. unum agalur ab

omi.ibus; et uniforrae obsequium devotio commu-nis exhibeat, fotiusque universitalis consensum"sacrificiisingulariias ipsa commendet. Quod veroad esum agni (59), _siforte quid superesset, vicinus

-cohjimctus domuiejus cui supererat, vocariptseci-pitur (Exod. xu), introductionem gentium ad com-munioriem sacramentorurii Ecclesiaeexprlmit: quastttique per Evangelium vocatas convivii hujus saporillexit, et eatenus jejunos ad ea_quse Judaiens po-pulus cdere non potuit, giata maler admisit. llirumomniho est dictu, etres ipsa spiritualem exigit in-

telIecfuro,-quod,cum"agiius non nisi ab una familia

posset immolari, quae esse posset tantse paucitalisfamilia, ita carens filiis vel nepolibus-aliisque pro-pinquis, ut unum nonpossct per se agniculumedere, maxitne cum tam numerosa illius gentis

.esset fccundiias , muliaque' conjugia multiplicemsobolem cumulafent. Sed, ut diximus, intimafa est

-propbetice vocalio gentium, ef admissae sunt perfidem ad parlicipationem sacramenloruro, Judoaissecundum carnalem sensum litteraturae hserentibus,

-nec pervenire valenlibus ad spirilualis plenitudi-

"(1)8)P-aulusapostolus, apud Hebreeosde veteribus 1ohlalionibus, ad hosliam Ghfisli preeferendam dispu-taiiSj ex illarum per singulos anrios iteratione, ar-guit earum imperfectionem. Sic enim ait :.Vmbramhabens lex futurorum bonoruin , non ipsam imagi-nem rerutn, per singulos annos, eisdem ipsis hoslisqiias offerunl indesinenler, nunquam potest acceden-tes perfeclps facere; alioquin cessassenl offerri, ideo-quod nultam haberenl ullra conscientiam peccaii ,culiores semel tnundati : sed in ipsis' commeiriora-iio peccalorum per singulosannos fit (Hebr. x). Itaiir proposito auctor nosler ex panuiri mutatione persirigula Sabbala arguit quod liqn essent perfectseetxdnsummatse illaeoblaliones, -alioqui non sic mu-larenlur. Ac prseterea speciale nqtat mysteriuni, inhocquod panes frigidi tollebarilur, ot apponebanlurcalidi.. '----'- iS9) Exponuntur hic atque in cotiscqueiilihusmysliceper aJlegotiam tjua. c"x Domini pr.wpto

A nem intelleclus. Assatus est eigo agnus uoster in

-veru crucis, suhter incensis torinenlorum carboni-

bus, nihil crudum aul carr.ale in eo jam sapimus,^nihil elixum £.ut jnolle ; sed ita illa hdni odoris as-

salio in-palibuli flamma induruit, ita solidata esi,"ulnihil in.eo ultra supersil yel passibile vel mor-

tale, sed omnino iiorlis pyra ab antiquo accensa

sanguinis illius conspersione exstincla est. Ideoqueet sibi et riobis conslat inconsumplibilis illius in-

iegritas, quia nec corrumpi- polest quod omnino

est solidum, nec miriui quod setenium/Caputejuscum pedibus edimus, nec abhorremus intriiiseca,

quia lides nostra in hoc vivil et proflcit, hoc fate-

tur, hoc credit quod Verbum quod erat in.principio

apud Deum faclum sit caro (Joan. i) in fine ssecu-*. lorum, et majestas divina usque ad inflrmitalis

noslrae descenderit intestina, nec noslrse fragilita-lis abhorruil officinam; et qui eral nostrum prin-

cipium, ad finem quoque nostrum accessit, con.sli-tuens-in se nobis metam et terminum, perfinem

lemporalem revocans ad finem infinilum, et conso- '

cians corporis el capitis gloriam, individua conne-

xioneastrinxit iri unum. Sic caput, sic pedes, ,sic

inlestina comedimus, cum ila allitudinem Chrislj

praedicamus', ut non erubescamus humilitalem ; ila ,

infirmum, ut fortitudinem quoque non negemus; ifa

stultum, ut sapientiam admiremur, quia hoc am-

plius sttipendum est in illo nostrse redemplionis.- negolio, quod"exinaniri sic se passa est divinitatis- sublimitas, quam quod in se incominiitabilis virlus

et incomprehensibilis magnjtudo stat in beatitudine

semptterna immobiliter perseverans. Atque ila et

apud Ezechielem faciem et pedes Dei quasi prima'et novissima cherubim contegunt, media tantrim.videnda exponunt (Ezech. i), quia quae anle mundi

eonslitutionem apud ipsuni erant, vel quis stalus

rerum futurus sit post judicium ultiraum, cibus

est fideietspei. Interim dum inlelligeresatagit qusasecundum cainem gesta sunt, et humanitatis inda-.

gare affeetus quasi ex charitalis ejus visceribus,re

ligionis mansuetudo pasciiur.Carnem igitur hoc modo comedimus, qssa vero

igne comburhnus "(60), quia sacramenla quidem

(quaeqitasi divinoevirtutis caro sunt, et_veritatis

D Moyses circa esum agni paschalis prsecepil obser--vari, de quibits omnibus habes, Exod. xii. Primumautem exponit quid sibi velil quoclpraeeipilur, si fa-milia una non sit sufficiens ad manducandumagnum, utvicimira suuni debeat sibi-adjungere.Deinde quod prae.eipilurillis, ul agntim assum igni,et nihil ex eo crudum aut ciixum sive aqua. co-ctum comedant, quod facit, dum nonnullis inler-positis dicil: Assattts est ergo agnus nosler, etc., acdeinde quid sibi velit quod agni-caput,pedes et irite-stina vorari debebant. "

(60) Nori invenio.iri lextuiibri Exodi expresse id,de ossibus agni dictum, quod igne essent combu-'renda. Attamen secundum consequentiam dicituf,-"cum prsecipitur os iion confringi, et, si quid de agno"residuum fuerit, igne comburi. Sic enim pfseceptumfuit : Os non.confringetis ex eo (Exod.~'i; n.)'Et ite-fum : Si quid . residttum fucril ,igne comburelur'(Num. ix)-.

- "

«715 ERNALDI BON.EVALLIS ABBATIS 1716

integumenta) visibiliter secundum suam speciem A

percipimus et sumimus ; ipsam yero substantiamsecundum inintelligibilem et..invisibilem statumlirmam omnino et solidam, nec frangimus nec mi-

nuimus, sed flammis injieimus, id.est spiritualibusintelligentiis commendamus, quod spiritus et vitasinl in divinis mys.eriis, nec fas sit intelleetu hu-mano tantse rei confringi noiitiam, quam interimintra se Spiritus sanctus colligit, donec evacuato'

quod ex parte est (I Cor. xm), perfectum prodeatpalam.etcognoscentes slcut et cogniti ^uriius, jaranon hoc sacramcnlo agamus, sed specie (ibid.).Ideo nocle agnum maclare praecipimur, q.iia non-tfum ad liquidum elucet hujus operis ratio, ctijuslides ministra est, quam in splendoribus sanctorum

deteget verilas, cum novum vinum in regno Dei ^

propiriabitur (Matth. xxvi), accerislsque lampadibusvirgines animae ad seternas nuptias admilteiilur

(Matth. xxv) posilaque inexstiiiguibili lucerna supereandelabrum, omnibus qui in domo erunt lucebittam sacramentorum veritas quam ipsius raiio Tri-mlatis. Interim sane immensi qusesttis res agi-

tur(61), et vhiutem invisibiiem manifestus cffe-

ctus eloquitur, fideique certitudinem beneficiaindulta corroborarit, et ex collatione prseseniiurofirma fixaque est exspeetatio futurorum. Datur no-bis Agnus iste ad eptilum, datur sanguis ejus ad po-culum. Mandatur extrinsecus lirainaribus et posti-bus domorum nostrarum sanguis ipse apponi in

signum (Exod: xn), ut munilum sit quod patet et rCjtiodlatet, habeantque caro et spiritus secura prae-

eidia,'cum cibus polusque divinus animam introrsus

alat et vegelet, abigatque extra virtutes contrarias

Bignum crucis et sanguinis nola, Nec dubium quinomninq. formident daemonespassionis formam, ter-

roremquc eis characteris hujus inspectio ipsa iu-

cutiat. Eliam ipsos sacramenta sancta et fidei mu-

iiiunt signa, quos constat non quantuni expedit

Chrisliaiio dogmatis et castis, moribus confofmari,

sed sollus fundamenti obluitu, cui quoquomodo

(61) Quia videlicet nunc per fidem amb.ulantes,IJOIJper speciem, ccelestis regni etyitae aeternaehsere-ditatem nobis comparamus, quod esl luerun. omniummaximum.

(62) Et hoc sane intelligendum de introitu ad ple- Jnam et quietam inhabitationem. Aliquo enim mododiabolus in hominem ingredilur, quandocunquepeccalo tali inquinalur quo fugatur spiritus, id cst

psccato mortali. Cum enim sic peccans efficiaturfilius et.servusdiaboli,.habel aliquo modo diabolusin jpsumintroitum. Verum non sic plenum el libe-rum, quin possil ille eum facile expellere, quotiespoenitere voluerit. Adjungit autem signanter : Nisi

desperalione el consueiudine deliberatoque coiisensti,signum sanclum-victa caplivuque mens aposlusimscalpelto abraserit. Ulji notandum multos peccareriiorlaliter, et spiritu Dei a-dlempus privari, qui ta-roen non penilus ex deliberato consensu a Deo se

alienant, neque ut tales derelinquuntur aDeo, quem-admpdum cum Davidiu peccatum incidit, quiex intirroitatte vel teutatioiie devictus magis quainex malilia aut consuetudine, peccavit : propterquod riou est a Deo derelictus. Qui vero es despera-

A inhaerenl, nec statim propter ligna et fenum qua.'

superponi a negligentibus vident (I Cor. m), ir-ruunt dsemones in quoscunque carnales ; sed reye-rentur fundamentum , et disparent ad vivificum

signum, ncc temere accedunt ad consecratam san-

guinis balsamo domum. Alioquin, si ad singulosexcessus vim stiaro penitus sacramentorum sub-ti'aheret yirtus, et inaniter frontibus erranlium eru-cis titulus pingeretur, et nulla spes superesset ruentibus. A quibus licet lapsus articulo Spiritus san-cius abscedat, manent tamen etiam in reis, neesunt inania sacramenta, ad. quse, ut compungitur

qui deliquit, idem spiritus redit. Taritaque est sa-cramentorum dignitas, ut ipso spiriiu absenle, nonaudeat vis inimica ingredr (62), nisi desperatione

" et consuetudiiie, deliberatoque consensu signumsanctum victa captivaque mens apostasiae sealpelloeraserit. Hinc est quod extermlnator angelus, pri-mogenita quaeque -Egyptiorum percutiens, viso hoe

signo, a liminibus sanguine illitis, quasi increpatusse cohibet : enecalisque -Egypliis , illsesi ineo-

lumesque manent quorum latera frontemque cruo-

ris hujus conspersio rubricaverat (Exod. xu). Sic

Raab cum esset' meretrix, appensa ad fenestram

reste coccinea (63), salvatur, el sol.a ex Jericho li-

bera evadit, nec paluit domus ejus vastationi et

pra-dae,quam tam celebris signi reverenlia munie-liat (Josue. xi)%Jubelur eliam, ut festinanter et

avide hoc agatur' couvivium, vestesque itinerarios

r habentes in maiiibus lumbis praecinctis, panes azy-mos edant cum laclucis agrestibus (Exod. xn),

quiatanti operis m.inistros, nec desides decet esse

nec molles, neque viaticum accipientibus exituris-

que de _Egypto, quaerenda sunt diversoria volupla-tum : sed in exitu de populo barbaro (Psal. xm),

simul se debent componere amarifudo -poenitentiseetsinceritas vitae.

Hsec carnaliter aliquando; sicut el" csetera legis

senigmata, profuerunt, dum fides et pietas ad id> quod promiseral veritas concurrebant,-sed ubi ve-

, tione aut consueliidine aul consensu deliberato, ex• malitia el proposito, peccatis se subdurit, hi quasiI scalpello eradunt signum sanctiflcationis suae, et

quasi seipsos utita loquamur degradant, ne de" fa-- D milia el domo Dei habeantur : propter quod, libe-> ram in illos daemones sibi usurpant potestatem,; tanquam si nunquam tali fuissent signo eonsigna-t ti. Sed haec prolixiorem forte tractatum requi-r i'erent.3 (63) In ufroque signum estet figuraiiliussalutis,

quse per Christi sanguinem erat mundo conferen-s da. Quemadmodum enim sanguis ille agni quo eranti superliti postes Judaeorum Cbrisli sanguinem- si-

, gnabat, et de percussione angeli evasio liheratio-- nem signabat credentium per sanguinem Christi,e ita restis illa coccinea quaeerat rubri coloris san-"

guineni Christi rttbicundura praeflgurabat, inquoe salus esl data, sicut illidata friit salus per cocci-

neam restem. Possetque horum prius ad libera-li tionem Judacorum , posterius ad liberationem gen—u tium referri, ut sic in duabus figuris Jstis idemr gignantiljus , utriusque populi liberalio significc-

iur.

J717 TRACT. DE VII VERBIS DOMINIIN CRUCE. 1713

nit pleniludo temporis (Gal. iv), finisque legis Cliri- __

stus (Rom. x), quidquid de agno, vel hsedo,vel ju*'venca rufa niandatum est,"omnia factus secunduin

,congruos status, etin se omnia referens juxta pro-

prios intellectus, cessatuni est a mullis, ubi untim

sufficientiamposuit; nec oporluit adhiberi signan-

tia, ubi significatum advenit. Sacrificia de craticttla

vel sarfagiue (Levit.n), zelum-fei-voremque sancto-

rum praelocuta sunt : suffumigationes aromalum,iticensiones orationum, et pia vola, affectusque san-

cioruin, incensi adipes, eraortuas voluplates. In-

dumenta sacerdotum,"mulliplicium gratiarum or-

natumooiitir.ebant. Feminalia (64), qusead operienda

pudenda primo loco posila sunt (Exod. xxvm),tantam edocent oportere csse continentiae verecun-

diam, ut ne suspicioni quidem loeuin relinquat; et *

ita abscondi quidquid, id est inhonestatis notabile,ut uullo casu ad ea intuenda, zelotes admitfatur

aspeclus. Sed talem se exhibeat"conversatio sacer-

dotum, quasi.sine sexu sit; el omnino abominettir

hujusmodi labem : quin eliam confundatur ct eru-bescatad membra communia, ipsamque operial na-luram consciam sui, detesteturque. quod potest, non

quod agit, et quasi emorluas et fetidas partes illas

sepeliat et abscondal. Secttnda vesfis, quaepoderis,id est talaris dicitur, linea est; quae munditia. per-severanliam intimabat, el vilae immaculala. cando-rem : quse stricta erat et adhserens corpori, quiasingularitateni hoe proposilum diligit, et expeditosesse oportet, qui sanclis ministraiil aliaribus, car- (nemque et vestem et lotam conversaiionem solita-riam exhibere. Tertio loco aderat balteus, lirieamtunlcam inter umbilicum et pectus astringens, utin eamilem legem sub cjusdem propositionis vin-

culo, mens et aclio' convenirent; et utrunique qtta-

damnecessitudiiieageretur, carnalisque et spiritua-lis affectus, hanc regulam sibi pari voto conscribe-

rent, et in idipsum conimuni studio perennifer con-sentirertt. Quarlus ornatus "erat tiara vel cidaris :

quicapitis culius (eo quod domeslicaest ibi camera

sensuum, et propria sapientise domus) indicat, quophilosophica conteni])latio tendat, et quantse sit

sapientiae, eligerecoelibalurn (65). IIssc omnia fieri

jussa sunl de lino, unde et byssusaptatur, ut nonlateal hujus sludii et propositi aninios, quia mullis I

(64) Ohinia quoe ab hoc loco ad flnem usquesequmitur, de iiidumenlis et ornameniis loquuntursacerdolum, eaque secundum moralem sensumapte el dilucide explicantur. Quae quia ad propo-• situni negotiurn de septem verbis Domini non di-recte pertinent, -et quia satis clare ab auclore di-cuntur, noii mulfis neque prolixis scholiis dttxivel illustranda vel oneranda. Cseleritm de ipsis iti-dumenlis et ornamentis, ad lilteram si requiras,plenissime omnia liabes Exod. xxvm , per totumcap., et item ejusdem libri capite xxxix, et Ecclesia-stici XLV. - - '

-_65)Quidam.codices habeljant pro philosophica,yrophelica; alii, physicd :.el est in omnibus his ."lectionibus seqnalis veritas,quoniam ad idem len- -dunt conlemplatio proplieiica et philosqphica el

A ablulionibus opus est, ul ad hunc candorem "exeV-

citatus quisque perveniat (66); diu lorqueriet longaconsuetudine carnales solidari affectus, ne lentatio*iium mole facile dirumpantur. Ei quidem adcaput.nostrum (quod est Cliristus) liac cydari sigriante,tota puritalis nostrae referenda est gloria :_et lune

demum tttla pbterit esse perseverantia, si in eo fixasit spes, et fiducia radicata. ' - -

Haec qualuor indumenta minoribus et sumfhissacerdolibus ex lege et decreto erant commuiiia.

Qttaiuor reliqua suntproprie summi sacerdotis,- In

primis, post indumenta praedicta, tunica hyacin-thina summus ponlifex induebatur _.dependebant-que in iuferiori ejus partc per circiiilumLxxu ti.n-linnabula, et inter duo tintinnabula unum malum

B punicum (Exod. xxvm, Eccli. XLV).Omnia erant exauro purlssimo, ut lolus vocalis ingrederetur in

sancta; si aliter ageret, contiiiuo morittirus.-Vesiissane illa hyacinthina animam in sanctimonia enu-trilam ad illura profectum indicat pervenire, nt

spiritu vival, spiritu ambulet, a nemine judicettsr,et omnia judicet (/ Cor. n). Hoc enim esl summuro

sacerdotium, ad hunc apicem sanctitalis attirigere,ut tolum se yir justus coelestem exhibeat, mores-

que supernos et divinam exprimat formam, soliqtteCrealori mente infixa individua conversalione in-

hasreai, hoc tolum coroplectens, tuniea hyacintliinicoioris insinuat. Tinlinnahula vero aurea erant;mala autem ex hyacintho et purpura, cocco et

g-bysso, in modum sphserula;-facfa,: lio.c .signanfeSpiritu sancto, quod viri conlemplaliv. quorumconversatio in coelisest (Phil. m), et qui quse sur-sum sunt sapiunt, non quae super terram (Colos.m), fidei Christianos doclrinam et maxime- novissi-mum debent populis denuntiare terribile judicium;lolusque eorum incessus el sermo resonare debentdivina mysteria, nec gratiarii divinam, qttae dalaest illis, premere vel suffocare debent silentio.

Quia non satis est acceptum in sudario reposuissetalentum, nisi a negotiatione servus revertatur cumlucro (Matth. xxv; Luc. xix); nec prodest hyacin-thina tunica, nee castitatis continentiseque insigniadoctori sufficiunt, nec pacificus estjad allariasan-cta ingressus, si negligit annuntiare impio viam

D suam, peccatique stipendium, cumotille nonhabeiis

pbysiea sive naturalis, nempe sursutn ad Deum :quod signatur in fiara vel cidari, quaj est milrasursum tfendens.,lndicat eadem -riiitra , quanta. sitsapienliaeeligere coelibatum,in eo quod eaput sacer-dotis ipsum eligentis, tali sit candido ornamenloadornatum. - >

(66) Antequain ex lino possit perveniri ad bys-sum, sive paniium lineum-candidum ,' opus estmulii Jaboris impendio, "opus est multis abluiio-nibus : fila diligenter singula torqueri debent di-gitis; ut soliditatem et-firmitatem accipiant. Namanlequam torta fuerint iila, sfatim fumpuntur.Sic oporiet omnem eum qui velit-assequi eando-

. - renrpuritatis et in- ea -slabilifatem- o'btinere,--hul-- "to labore "et contiriua'exercilatiohe -illam -"obli- t

.iicrc. _ - < _ ;--.-'.' -_ .'' -.

1719 ERNALDIB0N'_EVALL1SABBATIS 1720

correctoreit) in peccalo suo pereat, nec prosit dd- A

Ctori sua jttslitia, cum sanguinem crrantis judex

de manu speculatoris requiral (Ezecli. in); ncc

magnuni est sibi vivere, nisi satagat et alios secum

vivere, qiiia, ut ait Seneca, qui rcs et hoinines

fugil, qui alios videre non potest, sed vclut tirai-

dum atque Iners animal metu deobliiuit, nequa-

quam dicendus eliam vivere sibi, scd somno el .voiitri. Ideo ingrediens in sancla sanctorum lotum

vocalem se debet summus ponlifex exhibere, et

virtute verbi quasi floribus odorifcris allieere au-

difores, ut praedicatio quasi tinliiinabulum ex auro

purissimp puritatem "perfectionemque singularis

jtitelligentiaeindicel, et cx omni parie per circuitum

sermo ejus lucis divinaeintonet clarilateni; et ipsiiloruin colores in byaciniho, ut diclum esl, coeleste

dcsiderium, in purpura niagiianimiia.em regiam ad-

versus peccalttm, in cocco bis tmcto inflammatum

in dilectione Dei el proxiini piae"mentis osicndat

affeetum. Oportet sane ut sacerdotalis actio sempersit et auro sapientiae fulgida, el hyacinlho spei in

sublime erecla, et purpura regni ut debellatrixpec-cati et in caplivitatem redigens daemonum monsira

circumdata, et cocco bis tjiicto, dileclione gemina,fiammea, et bysso relorfa semper in oppressione et

casf,igatione earnis sollicita. In malis punicis, quaeinlra corticem unum contegunl mulla grana, vir-

tutum mttllifaria operalio exprimitur : qure undi-

que uiio charitatis iiilegumento ambitur. Et recle

t .nlinnabulis riiala miscentur; cum simul praedicalio (ct aclio coherent, et doclor ipse quaedicil haecfacit.

Sextum deinde addilur indumentum, quod super-

hu.mu.a-e dicitur : hoc apud Hebraeoseliam Ephod .

uppellatur. Hoc Saniuei, cum puer esset, habuisse

legitur (1 Reg. u); et David ante arcam boe lulit

(II Reg. vi). Sed Ephod, id eslsqperhuiiierale quod«.ummorura erat pontilicuth, orat ex hyacintho, et

purpura, et cocco byssoque conlexlum. Aliud vero

-ephod quod et pro lunica linea accipitur, simplcx-fcral et ljneum. In hoc superhiiiuerali duo lapides

onycbini, auro inclusi inserti eranl: unus in ora

una, et uiius in allera; et sculpta erant nomina

liliorum Israel, sex in lapide uno, el sex in altero,

lla.qtie in superhumerali ponlificis, hoc dcbet in-

lelligi, quomodo in p.ortandis fratrum oneribus.'ollicium illud se habere debeat, quantaque eis exdebito regiminis sollicitudo incumbal, ut propriisliumeris ovem perditam a.d ovile reportent. In hocbonorum opertim pa.tientia, in laboribu.s perseve-ratilia indicatur.

In coloribus vei"osuperhumcj'alis, quae sit ratio,dictum est supra. Quod autem nomina patriafeha-

'

rum gestat in humeris, oh reeordationem eorum

jitkjue sit, ut videns populus Patrum ijomina con-

(67) Graeceovu^unguem significat et propter si-militudinem unguis humani, lapis ille onyx diciturajit lapis onychinus. Christus vero dicitui- unguemse nobis exhibuisse, quoniam sietit unguis carnis

rt^ueritudinemoperit et defendit',sicCh.iisius nosfrai

A scripta in vesle pontificis, eorum imitetur justitiam,

veniafque in memoriaro fides Abrahae, mansuelrido

Isaac, patieniia Israel, caslitas Joseph, disciplina

M.ojsi, zelus Phinees, victoria Josue, Samuelis sin- -

ceritas, David humililas, eorumque qui de illis xu

patriarchis egrcssi suiit principibus vel saccrdoti •

bus, rccte facla vel dicta : qtti per fidetn vicerurd

regna, opcrali sunt jusliliam, adepti sunl reproinis-siones (Heb. xi). Duplex aulem ratio esl, quarehsecin huraeris pontifex nomina porlet, ut el ipse au-

ditoribtis sequenda Patrum exempla proponat, et

ipse eos quos verbo instruit et exemplo, si proeoe-

cupati fuefinl in aliquo delicto, in spiritu lenilatis

ferat (Gal. vi), el amplius exonerare quam gravareinfirmos intendat. Eorum enini onera ipsum legeofficii sui ferre necesse est, et per singulos, sicut

diversi morbi exigunt, cum his qui ignorant velcrrant (Hebr. v), et infirmari et uri (/_"Cor. xi). Quoiautem sex nominain sinislra parte erantet sex in

dextera, in lapidibus onycliinis sculpla, illud est

quod ad conseriplionem hsereditaiis supernaeperti-neni, non taiitum qui probati perfecfique videntur,sed etiam qui roinoris a_stimaiioiiishabentur, quia.impeifoctum nostrum non ahjicit divina perfeclio,et calamum quassalum non conterit, et iinum fu-

migans non exstinguit (Isa. XLII).Aniplexalur qtii-dem dextera ejus, eos qui digni sunt promoveri adoscula : sed et loevaejus supponitur corum eapiti-bus (Cflnf.u), quos imbeciliilalis veiiigo inolinat:

Q nec patitur lapsos omnino collidi, qtios corruentes

excipit et piain manum inclinalis supponit.

(67) Onyx vero lapis est habens ungttis similitu-

. dincm, albisque cingeutihus zonis igniculos emitlit:

unde per hunc lapidem, in quo dextrorsum et si-

nisfrorsum iiomina xn filioium Israel seulpti ju-

bentur, reete infelligimus hanc Scripturam perti-^nere ad Christum : qui in carne assumpta quasi

unguem se nobis exhibuit, et operuit multitudinem

peccalorum ?oii.is candidis, id est continenliae do-

clrinis cin.gens1eleclos, et miraculorum igniculis

accendens ad fldem, ardebat infus, et lucebat ex-lerius. Ipse est autem lapis ille, in quo et' iex est

conscripta divinitus, et in quo scribuntur nomlna" eorum omnium qui nomen ipsius nou assumunt

in vanum : quas nulla tribulalio vel adversitas,cum semel inseulpfi fuerint, eradere poterit j-eldelere. Ideo a dextris et a sinistris locantur, quiafundatos vel scriptos in petra, nec allum conculit,ljec profundum, quia per arma juslitiae (II Cor. vi),in pfosperis el in adveisis gradiuntur invicti.

Sequitur indumentum septiirium, quod Hebraice.

nosen, Graeceioy-wv,Latinevero rationale vocatur. -

floc ex eisdem speciebus et coloribus.quibus est

carnis uilirmitatem operit, id est peccata delet; etcarnem mollem sua durilie.vestit ac. munit, id e_stnostraj carnis imheeillitatem sua solidifate coiifir-mat et servat a nocumenSo.

1.721 •, TRACT. DE VII VERBIS DOMINI IN CRUCE. 1722

Euperhuiuerale, et propler easdcm raliones aptari A

jttbeiur.Duplex vero Dt propler Iapidum pondus, ne forte

rumpalur. Quadrangulum quoque erat, et palmi

mensuram tam in Iatitudin.e quam in longitudine

contJnens. In quaternario, doctrina. evangelicaeju-

gem memoriamaccipe; in palmi mensura, plenani

juris mensuram^ qtianlum possibile est operationihuraanoeatfingere. Qtii enim palmo aliquid metitur,

expansis digitismanum extendil ut possil attingerein locum quo lendit. Eadem igilur mensura erit

pioeinlentioni in longitudine boni operis, _etin la -

litudine charitatis. Intexti quoque erant in co xu

lapides per qualuor ordines terni ct terni in latere

uno, et temi et tefni in latere altero. Et sculptaeranl nomina filiorum Israel in singulis singula,

"

p&r tribuum differenfias et aelalum.- Per quatuorvero ralionalis angulos, quatuor annuli aurei erant,habenfes confra se in superhumerali alios quatuorannulos, ut annulus eontra annulum veniens, ca-

tenulis aureis ulrinque ad hoe insertis, superhu-meiale et ralionale invieem jungeret, et mutuo co-

pularet. Sed ct unciiierant in superhumerali infixi,

iirquibus catenae inserebaritur": quseannulos utrin-

que sibi occurrentes neclebant. Erant etiam el jnlateribus et in superiori parte ralionalis et htime-

ralis annuli, duo iu .summitate el duo in lateribus,et per singulos discurrentes catense sub et supra;uf in qualuor angulis el in ambobus laleribus jun-cturoe adessent, el ad scapulas el ad extremilates

et ad media ulrumque indumenlura firme stringe-rent ligaturae.

-

I Hoc aulem indumentum non tantum rationale,'sedotiam ralionale judicii a Domino diclum est. In

quo doclrina el verilas poni jubentur, et hoc sUmmi

ponlificis pectus, cum ingreditur in sancta sancto-

rum, ornatur. In primis rliligenler attenjlendttmesi quod qui Iiac vesle induiturin qua lilteris do-

ctrina et veritas impressa est, coiisecraluin doctrinae

et veritati pectus suum .intelligat, neque debere

ssecularibus negoliis el aciionibus et lucris occu-

pari, sed doclrinam fidei exemplo ct moribus indi-

care,-quia omnino infame est abuli ralione, et cor-

rumpeie doctrinam et eircumveiitionibus vel lech-

nis opprimere verilalem. Oportet quippe ut omnia E

quaj agit moderatrix ralio sic disponat, et sic suis

Ioclsapletmisericoi'diametjudicium,ul,'cumjudical,severitasnonexcludatclemenliam, et, eummiseretur,

justitiam pietas non relinquat; el, sive perculiat sive

-parcal, a veritatis tramite uoij recedat. Considerans

igiturloca, et tempora, etmodos actionum, et seta-

les el gradus in numero, et pondere et mensura

singrila suis aptet rationibus-discretio sacerdotis,in cujus peclore horum debet esse scientia, cujuseliam necesse est viiam esse doctiinam; necullum

(68) Expoeta Horatio, lib. u, oda 10, ad propo-"situtnauclor verbum illud assumit, volens per hoc-

significare eos eliam qui videntur consummatissimiel perfecli in omnibus non esse absque tentafioiium

A Iocum in ariima "illa habeat falsilas, quoe ad ju-• dicii divini regulam quadrare debet quajcunque vel

docet, vel agit, vel slatuit, vel corrigit. Superhu-merale eliam et rationale, sibi junctis annulis, ca-tenarum complexu ad invicem copulantur; ut

puri cogitaius in mente sancta, el rationabilos con-venianl actiones, et omnia vinculo pacis cohoereant',uitiversamque ponlificis dispositionem charitatis

complexus astringal. Aderal proeler has ligaluras,-! qtise coeleslibus desideriis piisque affeciionibus'

aptantur, preeter ephod, quod posterius et anterius

logion ccnjungebat, balleus tam lunicam hyacin-i lliinam quam ipsum superhumerale et rationales stiperne constringens, fanta- finnitate ul triuin in-i dumenlorum una species esse videretur, et omnia, ^ sibi slriclim cohsererent: ul daretur intelligi quanta

sit diligenlia sanclitas observanda, cui etiam post, tantse excellenlise gloriam, post dona virlutum,

posl agones et colluctationes et victorias innume-rabiics, reslaut plerumque circa novissima etiamcarnis pericula : et necesse est ut somper liujus-

- modisoliicitudo etintus cl extra invigilet, ul actio-

_ num et meditationum iri finem illibata gloria per-severet. Efiam suiiimos fulgura feriunl monies (68).

l Et nisi hoc balteo, eiiam cuni omnia eatcnus bene

disposifa fuerint, et ratio et opera jugi ricxu strin-

, gantur, per motus et imiuilsus diversarum lentatio-

; num disjungi potesl et dissilire quod nullo turbine'

- propellente flrmum videbatur et competenler dis-; positum. Balteus iste ex purpura erat et hysso

retorta, et hyacintho et cocco bis linclo, et simili-ludinein pellis colubri in.rotundo contexttis. Ge-

. stat aulero sic onidtus pontifex nomina flliorum, lsrael, pro" diversis rationibus, in peclore et ini bumeris. In humeris quidem, a deviera el laeva,. propter causas prsedictas. Vel ideo in duobus t_aii-, trirn ordinibus, quia noster summus Pontifex, cu-- jus-'imperium super hiimerum ejus (Isa. ix),ete gentibus scripturam crueis reliquit, el eprum nor» mina redemptioni intimavit inscripta, quorum lin-

guas crucis lilulus contiijebat. Inrationali vero,qualuor lapidum "ordines distincte sunt posili, ttt

- dictttm est,,in qitatuor ejus extreraitatibiis, supraterni, et infra terni. In nominibus patriarcharum,

a D quaehserent pectori sumniiponlilicis, hocintimatur,s quod qui in regimine sunt semper afficidebeant pra, his qui adebrum sollicitudineni pertinent, et, quani, tum possibile esl, recordari eorum debent, ex nomino,e et orationis exhiberesuffiagia: neque aiiud illud pe-

'

s ctusoccuparedebel,qiiamanimarumzelus,quia offi^i- cii illius estrevocare devios, i-econciliare eiToneos;a conflrmare eos qtti proficiunt in juslitia, ei qui;, deficiunt cohortari, ne desperent de venia. Sed etLS se ipsum etiam ad prsecedentium Palrum, quorumn geslal nomiiia, conformare debet exempla, "ut quo-

>- periculo, dum in hoc mundovivant, quomodo mon-ic tes, quantumvis alti, propler suam altitudineni non)i suut ab iclu fulminis liberi. • "

M

1725 ERNALDI BGN___YALL1SABBATIS 1724

rum recolit gloriam, imitetur et vilam, neque ab A

eorum fide et operibus se alieuum exhibeat, quo-

rtim aclus el titulos circumfert el probat. Quod

autem duodenarius numerus in qualuor ordines

divisus.-per singulas partes, ternarium reddit, ac-

cipi non incongrue potest quod Evangelii quadra-

tura praeomnibus Scripturis insinuat Trinilatem.

Et hsec est apostolica doclrina, quae decem legis

prseccpta in duobtis consummat (Maltli. xxn; Marc.

xu), el totum illud antiquarnm traditionum dispen-

dium (Levit. xix), in dilectione Dei [el proximi ab-

breviat et coarclat. , •

Sequitur octavus ornalus pontificis, tiara videli-

cet, quam eliam nonnulli vocant galerum, vel ci-

darim. Hac eliam minores sacerdotes uiebantur,

eratque byssina, circumdala coronula attrea, opere

texlili facta, sicut hodie phrygium mitris nostro-

rum pontificum plerumque consuitur (69); eratquein modum cassidis porrecta aliquanlulum, verticis

cacumen in sublime excedens, aslringebaturque

capili vitta hyacinthina, ne casu aliquo immolante

pontifice laberetur. At vero suihmi tiara pontificisexcellenlior erat, el, praeter hsec laminam auream,

quam petalum vocant, fronti Iiahebat inserlam ; in

qua nomen Dei, quod apud Hehrseos ineffahile di-

cilur, scriptum erat. Ha.c tiara, quse caput tegitet ornat ponliiicis, totamque ejus pulchritudiiiem

coronat et protegit, ut dictum est supra, omnes

sensus capitis Deo indicat consecratos, et" totam

corporis gloriam debere ad caput referri. Totus £enim bonse menlis candor, et sapientise splendor,

prsedicalionis gratia munditiseque gloria, -benigni-tas charitatis, et qiia_cunque sanclitatis insignia,

ab illo universali capite veniunt, ex quo totum

corpus per connexiones et subministrationes cre-

_cit ac proficit (Coloss. n), solidatur ac perficitur.

, Ideoque ad totius candoris indieium, etcomplanalsemenlis compositum statum, omniumque sensuum

concordiam intimandam, cidaris byssina in capite

poniificis ponitur. In vitla vero liyacinlliina quoecidarim capiti aslringif, hoc intelligilur, quod amor

et regni coeleslis desiderium, htijus perfectionis

apicem cumulat, et ille respectus totas gratiarumconnexiones unit et sociat. Auri vero lamina, cui

nomen illud Dei, quod diffiniri non potest ab bo- '

mine, erat inscriplum, subjeclam et siipposilamdivinoe essenliae omnem indical creaturam. In su-

perioribus quidem hoc nomen-poiiitur, ut quidquid

undique est, quantumcunque sit, se cognoscat in-

ferius, se falealur indignius; et si quid habet can-

diduro, si quid conspicuum, ad illud nomeri referat

unde accepit, illique excellentiae devotus ascribat.

IIoc nomen tetragrammaton, id.est quatuor littera-

(69) Plirygium aul Phrygianicum opus mira va-rietate diversorum colorum et magno ariificio eratelaboratum. Undei-n psalmoxLiv , pro eo quod no-slra commnnis loctio habet cirtumamicta varietuti-bus, alii ex Hebraeoveiitinl, inducta phrygianicisveslibnsaul indtimonlis diversarum flguraruni.-Taloautem Plirygium sive Phryginkicum opus, vidc-

) A rum erat, scilicet iolli, eh, vau, helh, "cujus inler-

prelatio lin°ua Hebraica ineffabile sonat, non quia

I' dici noii possit, sed quia ut dictum est supra, sicut

_ est, nec capi humano sensu possit, nec diffiniri. In

frorite vero hoe nome.nponlifex gerit, quod uliqueest super omnenomen, cui omne genu flectitur (Phi-

lipp. u). De quo et in Apoealypsi-legitur Joannis,

quod cum Agnoslabant supra montem Sion centum

quadraginta quatuor millia, habentes nomen ejus et

nomen Palris ejus, scriptum in frontibus suis (Apoc.

xiv).Ibi eniin verecundise sedes est, et significatpro-fessionis nostrse fiduciam; per quam non tanlum

in nomine glorisevel omnipotentiaeDei, sedeliam in

cruceChristi gloriamur.Undeeiipsaequaiuorlitferse

qualuor crucis intimant cornua de quibus Habacuc'

g ait: Cornua in manibus ejus, ibi abscondila esl for-e iiludo ejus (Habac. m). Sic ornatus pontifex, creatu--

rarum omirium lypum poitabat in vestibus sanctis :e in quarum coloribus lotius mundi siraililudinems

praferebat. Byssus enini terrse deputatur, de quae

gignitur; purpura mari, quia ex ejus cocleistihgitur,

Iiyacintbus aeri, eujus speciem habel; coccus, pro--s

pter ruborem, igni vel selheri. Justum enim erat ut' pontifex Creatorem non solum prolsrael, sed etiam11

pro universo mundo (qui ex his quatuor constal)

rogaret et indicarel cuncta indigere misericordia'Dei ; et cum saorificaret universalis condilio

11expiarelur; nec tanlum pro liberis et pareniibus,

lS sed pro omni creatura et voce et habitu preca-n relur. «-.«fsss*»s C Hsec quasdicta sunt in visibili pontifice (70), ad'> iiivisihilia justitiae ornamentanos mitturit, dequi-1_, bus dicllur : Sacerdotes ttti induanlur jttstiliaml> (Psal. xm). Etalibi : Eritjtisiilia cingulum lumbo-n - rum ejus cl fides. cinctorium'renum' ejus (Isa. xi)." Haecomnia nosler Pontifex, iudutus decore et forti-r- tudine (Psal. xcn), in spirilu et veritate consuiri-® mavit : et ingressus sacratlore cultu quam Aaron,11 virtutum sigiiiflealarum ipsani rem amplius nos vo-te luit moribus implere quam vestibus, el lumlios spi-SJ rituali zona succingi praeeipiens (Lue.xii), ad lucem)r sui intellectus et cognitionem divinam," siue carnisis mentisque mundilia neminem posse pervenire inin ilia prsscinctione nos docuit. Denique ipse luniea-fi inconsutili quasi podere ponlificali indutus, inte-»" gritatem charitatis, et unitalem spiritus in vinculom pacis, ineonosohservaredocuit, crucemautemquasi!- superhumerale, sacrificium oblaturus pro populo,id humeris imposuil, el plaga et sanguis loco ralio-i- nalis, non solum iutra se duodecim filiorum Israeli- nomina concluserunt, sed et lotius generis humaniat opus illud compiexum est nafuram, sicut el infixusl- capiti litulus continebat, scriptus Graece,Hebraicea- et Laline (Joau. xix). Nihil ad sanguinem Christi,i- mus consui solitum mitris no_lrorum ponlificuni.at (70) Hic jain proediclapontificis legalis oniameniao- Chrisio accumniodal, et hactenus dicta ad proposi-'{- lum adducit verbum, Consnmmalumest, ut oslendat''s quomodo in Christo sint feliciter omniaconstimma-lo ia, qui curii Patte ct Spirifu saneto vivit-et regnatc- gloriostts in omnia ssscuIa.-Aiuoii.

1723 DE LAUDIBUS B. MARLE VIRGINIS. 1728

-coccus legis bis tinclus apparet, ultra sepluagies

seplies noslra linclura praecedit : lotum pallidum

_esl_quidquid lex lypice coloravil; et ad compara-t.onemveritaiis totum mareidum est quidquid con-

texlura fuerat in figuris. Nrilla hyaeinthi comparatioad carnem Cbrisli, quia_-cum Verbum caro factumsit (Joan. i), lolum coeleste erat, quod ntilla pec-cati infeeefat rnacula; nec quidquam ei" de suo

princeps hujus mundi alliniveral. Nec byssus nec

purpura ejus munditiae yel gloriae .aliqua ratione

aptantur, omnia superat ejtis potestas et sanclitas,sanctiiudo natursc, et principaius justitiae, et am-

plioris glorise sunt quam lila uriaelibet torquentibusdigitis elaborala, vel conchyliorum sanguine deli-buta. Imposita est capiti Christo "corona procidari,ei inlextse illi serto erant pro bracleis spjna.; et prolamina aurea, in qua nomen Dei sculplum erat, li-

gnum cervici supererainens :in quo Pilatus proBeseleel conscripserat nomen quo riiliil in coeloveliri lerra sanctius, niliil potenlius, nihil mirabilius,JesusNazarenusrex Judaeofum. Ha_cscripsitgentilishomo, nesciens quia ipse esset Rex eliam genlium.Ideo autem scripsit, utique non intelligens quia ad

\ Iiunctilultim perveniurus erat et juhgendus aliquando

. populus genlium. Unxit etiam manus saGerdotisno-

slri, imo et caput et pedes et latus, sanguis bal-

samo pretiosior : quem ulique puiicturae veprium et

clavorumetlancea. exprimebant, etfundebant exlrin-

secus; cratqueomni oleoliquor ille celebrior, sanctifi-"caliouem et emundationem nostram"non significans,

sed consummans. Haec et alia mulla, quae lex vela-

mine posito super faciem Moysi absconderat Chri-

sto transfigurato in monte, paucis patuerediscipulis,et consummato in cruce, facta surit evidentia uni-

versis. Ruptura quippe est illud velum integumen--

toruin carnal'iuni, et patuit candelabrum, et propo-

«itionis paues, et altare incensi, et cherubin et pro-

pitiatorium, et sancta sanctorum. Petrae quoqueB scissae sunt, et sepulcra reserata, quia hsec con-

summatio et lapideis cordibus aperit spirilualem

intellectum, et ad eos qui niortui erant iripeccalo

vilalem revocat, spiritum ita ut.qui desperati eranl

et malaeconsuetudinis iustitis illigati, in civitate Dei

nostri (qua) esi sancta Ecclesia) deinceps yiventes

apparent; et qui diu fuefant cineres, fiunt doctores;

et qui sepulti, magislri.

LIBELLUS

DE LAUDIBUS B. MARI^ VIRGINIS.

, (Biblioth.vet. Patr. Lugdun.,t. XXII, p. 1281.)

- Si linguis hominum ioquar et angelorum, nihil

digne, nlhilproprie de sanetse ac perpetuae Virginisiiiatris Chrisli-Maiiaegloria eloqui potero, quia vefe

inlaudlbus ejus modulandis non invenitur conve-

l.iens organum et Iiebes.est cujuscunque subtilitatis

.ingenium. Cum enim debitee. venerationis summa

adChrislum respiciat, ex cujusplenitudine roratum

cst desuper quod Mari.a praedicalur gratia plena

(Luc. i), manifcslum eslindividuain esse matris et

filiigloriam,et commune esse utriusqueprseconium,cujus definilio omnem superat intellecium. Quia

<1si illudnnljquum consllium de incarnato insancla

Virgine Verbo, quod Deus apud Deum eral (Joan.i),

palam-facium sil mundo, lanren hujustam insolitoe

-aelioiiis modum (quia res miraculi est et ordinem

noii-.sequitur naturse) sensus humanus limct attin-

uere,et haeret ancipiii -affectu, qttia et stupori cst

majeslas operis, et ingratitudinis foret praeteriresilentio laudes -auctoris. Res mira et inaudita!

Malef virgo,Yerl.um caro, Deusliomo : quis in tam

celebri- mlraculo silcal? ilem.quis heec prsediearesuffi.cial?Sqimusquidetn suptanos essehocaggredi;

C sed illa in cujus sacralissimo.utero Verbum caro

faetum est, loculuris de Yerbo conciliat verbum,

Nec fas est muta esse gaudia Ecclesiae, ubi, im-

plente nos Yerbo, hoc habemtis in mente quod ma-

• ter in utero. Et ipsum quideni Unigenituin Patris

ipsa prius mente concepit quam carne. Salutata ab

angelo credidit sibi manere virginitatis propositum,et nasci ex se Sanclum sanctorum, quia et lioc ac-

ceperat coelitus intimalum, quod non esset apudDeum impossibile omne verbum (Luc. i). In hujusbealitudinis commerciouiiitasuntdiviiiis htimana,

ierrenis coeleslia. Securum accessum jam habet

homo ad -Deum, ubi mediatorem.causse suaeFilium

"habet ante Patrem, et ante Filium matrem. Chri-

n sitts, nudato latete, Palii ostendit lalus et vulncra;

MariaCluislo pecltis el ubera ; necpolest ullo modo

esse repulsa, ubi concurrunt et orant omni lingua

diseiiius hsec clementiae inonumenta et charitatis

insignia. Dividunl coram Patre inter se mater ct

iilius pletatis. officia, et miris allegationibusinu-iittnt redemptionis humanae negotium, et conduul

inler se reconcilialioiiis.iiostiie inviolabile testa-