7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

1/22

T E K L H (T E V H D)

Bakara, 163; Kavram 112

T E K L H (T E V H D)

lh; Anlam ve Mhiyeti

Tevhid; Anlam ve Mhiyeti

Tevhid; Hayatn Anlam

Tevhidin Yansmalar

Evrendeki Tevhid

Tevhid ve Allahn Hkimiyeti

Tevhid ve Tutlarla Mcdele

Tevhidi Bozan Durumlar

Kur'n- Kerim'de Tek lh/Tevhid Kavram

Kuranda Tevhidle lgili nemli Vurgular

Tevhidin Gstergesi; Kapsad Mn ve Sonular

Kelime-i Tevhid

Tevhid Penceresinden Gnmz ve nsanmz

Amelde Tevhid

Muvahhid

"lhnz bir tek ilhtr. O'ndan baka ilh yoktur. O, rahmndr, rahmdir." (2/Bakara, 163)

lh; Anlam ve Mhiyeti

slm kltrnn nemli kavramlar ndan biri de ilhtr. Tevhid inancn ve onun kartlarn yeterince bilmek iin bu kavram iyi tanmak gerek ir. Tevhid

Kelimesinin iinde yer a lan bu kavram, iman ile irk (ortak koma) a rasndaki fark ortaya koyar.

Szlk anlam; kulluk edilen, mbd haline getirilen, kendisine ynelinen, allan, dkn olunan demektir. Kendisinden tredii elihe fiili; ynelmek, dkn

olmak, kulluk yapmak, rtmek-gizlemek, almak gibi anlamlara gelmektedir.

Kavram olarak ilh; kendisine ibdet edilen, mabd saylan ey, her eyden ok sev ilen, tazim edilen kutsal varlk anlamnda kullanlmaktadr. Tapnlan,

kendisine ibdet edilen, stn saylan btn mabudlarn ortak ad ilhtr. Trkede bunu tanr kelimesi ile karlarz.

slm istlahta ilh; tapnlan, kendisine ibdet edilen demek tir. lh; ibdet edilmeye yani kudret ve kuvveti nnde hu ile boyun eilip kulluk ve itaat edilmeye

lyk, hereyin Ona muhta olduu bir varlk demektir. lh kelimesi gizlilik ve esr rengizlik mnlarna da gelir ki, bylece ilh grlmez ve ulalmaz bir varlktr.

nsanolu, ftrat gerei, her zaman bir ilha inanma, snma ve ondan yardm istemeye muhtatr. O baz eylerden korkar, baz eylere gc yetmez ve

bakalarndan yardm ister, baz eylere snr, baz eyleri kendinden stn grr. Btn mitlerin bittii bir ye rde, grmedii, tanmad, hayal etmedii bir gizli

ilhtan yardm ister. evres inde grd hemen btn olaylarn kendi gcnn d nda olduunun farkndadr. Bu olaylar b ir gcn yaptna inanr. Bunlara

benzer daha bir ok sebepten dolay insan snacak bir melce (bir kucak) ara r.

Peygamberlerin tebli ettii Allah inancndan uzak insanlar, yaratllarnda ve pra tik hayatlarndaki bir ilha balanma ihtiyacn baka ekillerde, btl yollarla

giderirler. Tarihte ve gnmzde dinsiz insan olmad gibi, ilhsz insan da yoktur. Kimileri, hi bir tanrya inanmadn sylese bile; onlarn ierisinde, snd,

baland, yardm istedii, her eyden ok sevdii, her eyden ok byk sayd bir ey mutlaka vardr.

te o ey onun iin bir tanrdr. Kurn- Kerim ok ilgin bir rnek veriyor: B irtakm insanlar kendi grlerini, kendi isteklerini, kendi emirlerini en stn ve

doru grrler. Bir dinin emrine uymay brakn, toplumda geerli olan hi bir kural onlar balamaz. Bu tip insanlar, bir eit kendi keyiflerine uyarlar. Kendi

arzularndan (hevlarndan) baka kutsal, kendi isteklerinden ve grlerinden stn g ve doru kabul etmezler. te bu tr insanlar iin Kurn- Kerim;Grdn m o kendi hevsn (istek ve arzularn) ilh/tanr edinen k imsey i. imdi onun zerine sen mi beki olacaksn? (25/ Furkan, 43) demektedir .

lh zannedilen ey, insan zerinde var say lan gtr. Bu kimine gre ate, kimine gre Gne, bazlarna gre gkler, bazlarna gre y ldzlar, baz kimselere

gre madde, bazsna gre atalarn rhu, kimilerine gre tabiat (doa), bazlarna gre devlet erki, bazsna gre de iyilik ve ktlk tanrlardr.

Cts, May 26th arama... ARAMA

ANA SAYFA SIYER HAKKINDA KAVRA M TEFSIRI ONLINE KITAP SAT I VIDEO

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

2/22

Hatta baz insanlar ve toplumlar, balarndaki yneticileri, krallar ilh veya yar tanr saymlardr. Nitekim Firavun, elinin altndakilere Ben sizin en byk

rabbnzm/ilhnzm diyordu (79/Nzit, 24). Japon krallar tanr saylan Gnein olu, in krallar tanrnn olu, bir eit Budist dini olan Lamalarn by Dalay

Lama yar tanr saylyor(du).

Birok lkede diktatrler, tanr gibi alglanm, kar konulmaz stn gce sahip, her dedikleri yaplmas gereken, kzd zaman gazabyla herkesi cezalandrabilen

tanrlar gibi dnlmtr. Hatta birok yerde bu diktatrler adna dikilen heykellere insanlar secde edercesine sayg gstermektedirler.

Tarihte, Tevhid Dininden uzaklam btn toplumlarda farkl ilh dnceleri gelimitir. Kimileri inandklar ilhlar adna putlar ve mbetler yapp, o putlara

tapnmlardr. Bu putlarn tatan, tuntan veya ahaptan yaplmasnn fazla bir nemi yoktur. nsanlar, ilhlar adna kendi elleriyle heykeller yapp, sonra da buna,

ilhmz veya bizi ilhmza gtrecek aracmz diyorlar ve o heykellere ilh diye tapnyorlard. Beerin byle dalleti var / Putunu kendi yapar kendi tapar.

Kurn- Kerime gre, yer, gk ve ikisinde olan her ey bir olan Allahndr. Yoktan var eden ya lnzca Odur. Btn nimetler Onun elindedir. Sonsuz g ve kuvvetyalnzca Onundur. Btn iler yani kader Onun elindedir. Yerde ve gkte olan her ey isteyerek veya istemeyerek Ona boyun eer ler. Her ey Onu tesbih eder

(Ona ibdet eder, Onu zikreder). Yerde ve gkte yalnzca Onun hkm geer. Onun bir benzeri ve ei yoktur. Hi bir ey Onun dengi olamaz. Onun Rabliinin,

ilhlnn, hkmnn ve yaratclnn orta ve yardmcs yoktur. O hi bir eye muhta deildir.

Mutlak anlamda yardm edici Odur, mutlak anlamda ceza verici yine Odur. Bu anlamda O, mutlak ve tek ilhtr; Ondan baka ilh yoktur. nsanlarn ilh diye

dndkleri eyler in tesinde bir ilhtr O. slm, bu sfatlar tayan Rabbe, Allah der. Bu isim, ilh kavramndan fa rkldr. Benzeri, ei, orta, oulu, olmayan

bir Allah kavram. Bu, kinatn sahibi, mutlak yara tc ve azamet sahibi ilhn zel addr.

nsanlar birok ilhlar dnmlerdir, dnebilirler de; ama Allah bir tanedir ve Onun hakknda baka trl dnmek de mmkn deildir. Allah, hem ilhlk

(ulhiyet), hem Rablik (rubbiyet), hem hkimlik (hkimiyet), hem de meliklik (mlkiyet) sfatlarna, ilevine sahiptir.

lhn Kurandaki ki Mns: Kuranda ilh kavram, daha ok u iki anlamda kullanlmtr: B irincisi, hak olsun btl olsun, btn insanla rn kendisine ibdet

ettikleri mabud; kincisi, gerek ibdete lyk olan, lemlerin Rabbi olan Allah.

lh Dncesi: Tevhid, insanln ilk dini; ilk insan da bir tevhid peygamber i idi. Hz. demden ok sonralar insanlar ilk defa Tevhid inancnn dna ktlar ve

yaptklar heykelleri ilh haline getirip onlara tapndlar. Daha sonradan gelen birok kavmin arasnda ve gnmzde dnyann eitli yerlerinde bu btl inan

devam etmektedir.

Kiinin inand ilh, onun ihtiyalar gren, dularna karlk veren, skt zaman imdadna koan ve her bakmdan stn (mtel) olmaldr. Bu ilh insann

sahip olmad birok zellii tamaldr. Ayn zamanda ulalamayacak yce bir makam olmaldr ulhiyet/ilhlk. Kimileri bu ilhlarn hayal etmiler, kimileri de

onlar somut bir ekilde, put halinde cisimletirmilerdir. Birou da insana ait birtakm zellikleri onlara vermiler, tanrlarn insan gibi, veya baz insanlar tanr

gibi dnmlerdir.

Eski Yunan ilhlar/tanrlar, insanlar gibi kavga ediyorlar , birbirlerinin hanmlarna gz koyuyorlard. Eski ran dini Mazdeizmin iki tanrs vard ve srekli kavga

ederlerdi. Birisinin ktlkleri, dierinin iyilikleri yarattna inanlrd. Eski Azteklerin ilh zlim bir savayd. Bazlar birtakm hayvanlar, kimi insanlar zaman,

bazlar da ruhlar kutsal sayp, onlara bir ilh gibi sayg gstermilerdir.

Gemite bu tr acyip ve sapk ilh inanlar oktu. slm bu tr btn ilh dncelerini kaldrm ve insanlar hakk nda hak olan Allah inancn getirmitir. nk

bu inan, insanlarn kendi kafalarndan ve eksik grlerinden deil, bizzat insanlarn Rabbi Allahtan gelmitir. Bylece, Tevhid dinine inanan insanlar ilh

konusundaki dncelerini ve inanlarn dzeltebilmilerdir. Ancak buna ramen tarihte olduu gibi gnmzde de akln kullanmayan, Kurana kulak vermeyen

insanlar, hl yanl ilh inancn srdrmektedirler.

Allaha ait bir sfat, veya sfatlar bir baka varla ve ren, onu ilh gibi dnm olur. Dinimizde bunun ad irktir. Allahn yaratma, ldrme, diriltme, affetme,

azb etme, yoktan var etme, kutsal olma, nimet verme, hkm koyma gibi sfatlar, baka eylerde, baka varlklarda var saylrsa, onlar ilh haline getiriliyor

demektir. Bu balamda bir kimse; bir kiinin, bir kurumun veya bir baka eyin, tpk tanr gibi diye dnmesi, onu ilh saymasdr. lh diye dnlen ey;

stndr, (mteldir), en ok sevilendir, ondan daha byk bir ey yoktur.

Gnmzde bu tr ilh fikrini oka grmek mmkndr. zlerek sylemek gerekirse, bilimin bu kadar ilerlemesine ramen insanlar hl, gemiteki chiller gibi

sapk ilh inancn terketmemilerdir. Bugn nice insan, atalarnn ruhunu, devlet yneticilerini, kahramanlar, devlet rgtlerini, uluslararas kurulular tpk ilh

gibi grmektedir. Bu sahte tanrlarn gc ok byktr ve bunlara asla kar gelinemez diye inanlmaktadr.

Gazetelerin sayfalarnda grlen futbol ilh, mziin ilh, sanat tanrs, seks tanras, ey falanca arkc sana kul olaym, ey sevgili sana tapyorum gibi

ifadeler ite bu yanl ilh fikrinin grntleridir. Yine baz arklarda geen, sevgiliyi putlatran szler de bunun gibidir. Bazlar bir sporcuyu, bazlar da bir mzikveya film y ldzn kendisi iin en stn rnek sayar, onun peinden gider, onu taparcasna sever, ondan baka stn ve kutsal bir ey dnmez. te bu yanl

fikir onu sapk ilh fikrine srkler.

Rejimlerin, devlet adamlarnn, diktatrlerin, tek partilerin, kahramanlatrlan baz llerin koyduklar ilkeler ve kanunlar, yaptklar iler ve uygulamalar

hakknda, kar gelinemez, deitirilemez, itaat edilmesi zorunlu ilkelerdir dncesi, onlar ilh saymann ada grntleridir. nsanlar bu gibi otorite

sahiplerinde olaanst bir g var sanmaktalar, dolaysyla onlarda ilhlk sfatlar grmekteler.

Bazlarnn, birtakm kiilerin veya gruplarn fikirleri, ilkeleri, kanunlar en stndr, onlarn zerinde g ve otorite yoktur eklindeki inanlar, onlarn dinleridir.

Ayn konuda lemlerin rabbi Allahn insanlar iin indirdii hkmlere aldrmamak, onlar reddetmek, ya da onlarn yerine kiilerin ve kurumlarn hkmn kabul

etmek; onlar ilh haline getirmenin gstergesidir.

Chiliye dneminde cmertliiyle mehur Htem Tnin olu Adiyy bir gn boynunda altndan bir ha asl olduu halde Peygamberimizi ziyarete geldi. Kendisine

Adiyy b. Hatemin geldii haber verildi. Raslullah (s.a.s.) o srada 9/Tevbe sresi 31. yeti okuyordu. Adiy b. Htem, orada sylenenleri duyunca yle dedi: Ben

yahdileri ve hristiyanlar tanrm, onlar hahamlarna ve papazlarna ibdet etmiyorlar ki... Bunun zerine Ekrem Rasl yle buyurdu: Evet, onlar (onlarn

nnde secde ederek) ibdet etmiyorlar, fakat onlar halka bir eyi hell veya haram klyorlar, halk da din adamlarnn bu hkmlerini kabul edip uyuyorlar. te

onlar ilhlatrp rab haline getirmenin mns budur. Sonra Peygamberimiz onu slm'a dvet e tti, o da mslman oldu. (Tirmiz, Tefsr, 10, hadis no: 3292)

Allah ve Rasl bir ie hkm verdii zaman, mmin bir erkek veya kadna, o i i kendi is teklerine gre seme hakk yoktur. Kim Allah ve Raslne kar gelirse,

apak bir dallete/sapkla dm olur. (33/Ahzb, 36). Diyelim ki, herhangi bir konuda Allahn koyduu bir l veya bir hkm var. Buna karn ayn konuda

bir kiinin, siyas bir otoritenin, devletin veya baka bir gcn tam aykr bir gr veya ls bulunmaktadr. Bir insan Allahn hkmne ramen onlar

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

3/22

benimser, inanr veya peinden giderse; ite o kabul ettii hkm veya ly koyan kayna ilh haline getirmi demektir.

rnein, Allah (c.c.), Kuranda iki imeyi yasak lyor, fiz alp vermeyi haram sayyor, kadnlara rtnmeyi emrediyor, ama birtakm yneticiler veya yetki

sahipleri, iki imeyi normal gryor, fizsiz ekonomi olmaz diyor, ya da birileri kadnlarn rtnmesini ada kyafet deil diye yasaklyor. Bazlar, Allahn

llerinin bir hkm yoktur, bu zamanda uygulamak zordur, ama yneticilerin koyduu hkm daha dorudur, zamana daha uygundur, biz onlara inanrz,

derse, ite bu inan bakalarn ilh haline getirmedir.

Kim herhangi bir eyi Allah sevgisinden fazla severse, bir eye Allahtan fazla sayg gsterir veya ondan bu denli korkarsa, veya Allahn dnda herhangi bir eye

veya insana tapnrsa, ya da Allahn hkmne aykr olarak bakalarnn ilkelerini daha stn sayarsa, ite o insan, btn bunlar ilh haline getiriyor demektir.

Farkl ilhlara inananlar bu inanlarn zaman zaman ortaya koyuyorlar. Falanca devletin, falanca uluslararas kuruluun veya falanca adamn ilkeleri her eyin

stndedir diyen kimse, Allah deil onlar ilh tanyor demektir.

slmn ezel, ebed, deimeyen ve ev rensel ilkesi udur: L ilhe illllah Muhammedr Raslllah (Allahtan baka tanr yok tur. Hz. Muhammed Allahn

elisidir). (1)

Allah ile birlikte baka bir ilh edinip tapnma. O ndan baka hi bir ilh yok tur. (28/Kasas, 88) nsanla r iinde Allahtan bakasn Ona denk sayanla r var . Ki

onlar Allah sever gibi severler. man edenlerin Allaha olan sevgileri daha byktr. Allaha e koarak kendi kendilerine zulmedenler, azab grecekleri zaman

btn kudretin ve gcn gerekten Allahta olduunu gzleri ile grr gibi bir bilselerdi. (2/Bakara, 165)

lhlk ve otorite birbirini gerektirir. lh denildiinde, aklmza, hayatmz iin kanun koyan, nizam ve hukuk belirleyen ve kaytsz artsz hkimiyet sahibi Allah

(c.c.) gelmelidir. nsann ftratnda kendinden stn bir var la yalvarma ve tapnma ihtiyac yatar. Her insan bir eye tapar. nsanlar ftrattan gelen ilh edinme

ihtiyacn sadece Allaha yneltmezse, baka ilhlara tapm olurlar ki, bu da insan kfre sokar. Kurn- Kerimde ncelikle ve her eyden nemli ve youn olarak

Allahn ilhl zerinde durulur. Tek ilh Allahtr, yani kendinden baka kulluk edilecek, tapnlacak, ynelinecek baka bir ilh yoktur. Cahiliye dneminde, gerek

Mekke mrikleri gerek yahudi ve hristiyanlar Allaha inanyorlard; fakat Allahn ilhlk vasflarn bakalarna da vererek, Allaha kar en byk yalan olan irke

dmlerdi.

lh tektir ve O da Allahtr. Allah; her eyi yara tan, insanlar bir gn bir araya toplayacak olan, ldren ve dirilten, kendisine gvenilen, yalvarlan, snlan,

kendisi iin zaman ve mekan snr olmayan ve varlklarn eksikliklerinden btnyle uzak olandr. O halde btn bunlara gc yeten ilah tr ve O da bir tanedir.

Birden fazla ilah olmas mmkn deildir. Allah bu konuda yle buyuruyor: Allah hi evlt edinmemitir. Ona ortak hi bir ilh da yoktur. (yle olsayd) bu

takdirde her ilh kendi yarattyla gider ve elbette kimi kimine stn kp byklenirdi. Allah Onlarn ( mriklerin ) btn isnatlarndan mnezzehtir.

(23/Mminn, 95). Yani, her ilh baka bir ey dilerdi. Her ilh dierinden farkl bir ey yapmak, bamsz olduunu ve egemenliini gstermek isterdi. Bunun

sonucunda da btn kinat yerle bir olurdu. Halbuki kinatta muazzam bir dzen vardr. yleyse kinata hkmeden ilh tekdir ki, O da Allahtr. Btn evren,

iindeki varlklarla birlikte, gc her eye yeten, bilgisi her eye ulaan bir lhn kontrolndedir. Mslmanlar, bu lha ynelirler, Ona du ederler. Korkular bu

lhtandr, gvenleri de bu lhadr. Bu lha her eyiyle baldrlar, Onu her eyden ok severler. Elbette bu ilh lemlerin Rabbi olan Allahtr. L ilhe illllah

kelimesinde belirtildii gibi Allahtan baka ilah yoktur.

lhlk vasflarnn en nemlisi, Allahn hayatmz iin kanun koyan, nizam ve hukuk belirleyen olmasdr. Eer kanun koyma, insanlar iin hukuk belirleme Allahtan

bakalarna verilirse, bu onlara ilhlk vasflarn da vermek olur ki, bu da irktir. Bu mnda kanun koyucu olarak ilhlk taslayan tutlar tarih boyunca kmtr

ve kacaktr. Gnmzde ve tarihte en ok grlen irk eidi bunlara kulluk eklinde olandr. Sana indirilene ve senden nce indirilenlere inandklarn ileri

srenleri grmedin mi? Zira tta kfredip inanmamalar kendilerine emrolunduu halde ttun nnde muhkemelemek, onlarn hkmlerini uygulamakistiyorlar. Halbuki eytan onlar bsbtn saptrmak istiyor. (4/Nis, 60) Kim ttu reddedip Allaha iman ederse, muhakkak ki, kopmas mmkn olmayan

sapasalam kulpa yapm olur. (2/Bakara, 256)

Kurn- Kerim bize btn Peygamberlerin tevhid akdesiyle gnderildiini bildirir: (Ey Muhammed!) Senden nce gnderdiimiz her Peygambere; Benden baka

ilh yoktur, Bana ibdet/kulluk edin diye vahyetmiizdir. (21/Enbiy, 25) Andolsun ki Biz, Allaha kulluk/ibdet edin ve tuttan saknn diye (emretmeleri iin)

her mmete/topluma, bir peygamber gnderdik. (16/Nahl, 36)

Tevhid; Anlam ve Mhiyeti

Trkede birlemek eklinde ifade edilen tevhid, Arapa vahd kknden tremi bir mastardr. Tevhid szlkte, bir eyin bir olduuna hkmetmek, onu bir

olarak bilmek, bir eyi dierlerinden ayrarak onu tek klmak, birlemek gibi anlamlara gelmektedir. Kavram olarak tevhid, mutlak anlamda Allahn bir olduunubilmeyi, Ondan baka ilh bulunmadna, orta ve benzeri olmaktan uzak bulunduuna inanmayi ifade eder.

Tevhid en geni anlamyla bir Allah inancnn, insanlarn dnd btn ilh dnce lerinden uzak bir dnya grnn, tek Yara tc, tek Rab tanmann aka

ortaya konulmasdr. Tevhid ayn zamanda alemlerin Rabbi A llah (cc) tarafndan insanlara gnderilen ilh dinin addr. irki anlatrken sylediimiz gibi, insanlar

ya Tevhid Dinine, ya da irk dinlerine inanrlar. nc bir yol yoktur insann hayatnda. irk, nasl insanlarn kendi heva ve heveslerinden uydurduklar btn

dinleri tanmlyorsa; Tevhid de Allahn vahy yoluyla gnderdii dini tanmlar.

Tevhid hem inan a sndan Allah zatnda, s fatlarnda ve fiillerinde birlemek, hem de ibadeti yalnzca Allaha mahsus klmak tr. Allahn bir liini ifade eden

tevhid kavram Kuranda gememektedir. Allahn birlii Kuranda, Vahid, Ehad gibi sfatlarla ve baka tarzla aklanmaktadr .

Allahn birliinden, sfatlarndan ve dier iman konularndan bahseden ilme kelm denilir. Tevhid ilmi kelm ilminin dier addr. nk Tevhid ilmi arlkl olarak

Allahtan ve Onun insanlara gnderdii inan esaslarndan bahseder.

Ebediyatta tevhid; Allahn birliinden ve yceliinden bahseden, bunlardan sz eden, konusu bu gibi eyler olan iir eitlerine denir.

Tevhidin Amac: Tevhidten maksat, Allah birlemek ve Onu bir olarak kabul etmektir. Buradaki birden ama say ynnden bir olmas deil, Onun hi bir

ekilde ortann, benzerinin ve einin olmamas, ezel ve ebed sfatlar ynnden hi bir eye benzememesi, Kurann ifadesiyle hi bir ekilde denginin

bulunmamasdr. Benzer cinsler arasnda her hangi bir eye bir denilir ama, onun cinsinden ve benzerinden baka eyler de olabilir. Allahn bir ve tek oluu ise

benzersiz, esiz ve denksiz bir birliktir.

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

4/22

Tevhid, A llahtan baka ilh olmad na inanan mminlerin, btn ilgi ve dikkatlerini A llaha yneltmeleri, Allaha teslim olma lar, mutlak kudret sahibi olarak Onu

grmeleri, Onun gsterdii yolda yrmeleri, Onun istedii gibi Ona kulluk yapmalardr. Tevhid ehline, yani ehadet ge tirip mmin olanlara muvahhid-Allah

tevhid edenler denilir. Muvahhidler, Tevhid gereine bu bilinle ynelirler ve bu bilince gre hayatlarn srdrrler. Tevhid ehli, yalnzca Allah vardr demekle

kalmaz. Bunu demekle beraber, Ondan baka ilh, Ondan baka yaratc, Ondan baka rzk ver ici, Ondan baka hkm koyucu, Ondan baka Rabb olmadna

da inanrlar. Ite bu, Tevhid Dininin zdr.

Tevhidin Kapsam: Bilindii gibiTevhid veya Islm Dini, Tevhid Kelimesi veya ehdet Ke limesi ile zetlenmitir. Bu yzden kim bu iki cmleyi inanarak sylerse

mmin olur. Bu iki cmle, Islmn btn iman ve ibadet ilkelerini ierisine almaktadr. Mumin, bu iki cmleden birini syledii zaman, btn benlii ile A llahtan

baka ilh olmadna ve Hz.Muhammedin getirdii dinin Hakk din olduuna tanklk (ahitlik) eder. Her iki cmle de ayr ayr Islmn ve buna inanmay ifade

etmenin zetidir. Unutmamak gerekir ki, slm yalnzca bu cmleleri dil ile tekrar etmek deildir. Bunlar Islma giri ve Islma girdikten sonra Islma ait ne

varsa hepsini peinen kabul etme duyurusudur. Mmin, bunlar syleyerek setii dini ve bunun her trl ilkesini, prensibini kabul ettiini ortaya koymu olur.

Mmin, niin Tevhid Kelimesini sylediinin farkndadr. Bu szn yalnzca iki gerei haber veren bir ey olmadn bilir. Bu sz sylerken neyi kabul ettiini,

neyi reddettiini anlar. Btn kalbiyle inanr, bunu diliyle ilan eder ve inand eyin gereini yapar. Tevhid veya ehdet Ke limesi iki hkm cmlesidir. Birinci

blmde nce l ilhe-ilh yoktur, sonra da Allah vardr, yaygn syleyile Allahtan baka ilh-tanr yoktur denilir. Dikkat edilirse inanmann ilk ar t, btn

ilhlar-tanrlar, ilh-tanr dncelerini, ilha-tanrya benzetilen her eyi kafadan ve gnlden silmek, sonra da tek Allah inancn kabul etmektir. nce nefy-yani

reddetme, sonra da tasdik-yani kabul etme sz konusudur. Islm asndan son derece nemli bir durumdur bu. nk Islmn zerinde durduu en nemli

mesele, Tevhid inancdr. Insanlar ncelikli olarak bu inanc benimsemekten sorumludurlar. Tevhid yaratln ve var olmann en nemli olaydr.

Kurann zerinde en ok durduu konu da budur. Hz.Muhammed (s.a.s.)in mesaj, Kurann ncelikli konusu, insanlarn irk dinlerini terkederek , Tevhid dinini

benimsemeleridir. Bu hem ftrata (yaratla) uygun bir seimdir, hem evrendeki teslimiyete katlmadr, hem de dnya ve Ahiret kurtuluudur. slmn btn

ykmllkleri, btn prensipleri, emir ve yasaklar; gnllerine Tevhid inanc girmi muvahhidler tarafndan hakkyla yerine getirilir. nsanlk ailesinin en ncelikli

faaliyeti ve meselesi Tevhid ile irk arasndaki seimdir. Kendi zgr iradesi elinde bulunan insan, Tevhid ile irk arasnda kendi istei ile bir seim yapacaktr.

Yapt seimin, yani setii hayat tarznn sonucuna da kendisi katlanacaktr.

Tevhid veya ehdet kelimesinin ikinci ksm, Hz.Muhammedin Allahn rasl (elisi) olduunu kabul ve iln e tmektir. Bunun anlam da yalnzca O, Allah

tarafndan gnderilmi bir elidir demek deildir elbette. Onu Allahn son rasl tandktan sonra, Onunla gnderilenleri, Onun tebli e ttiklerini, Onun dediklerinindoru olduunu da kabul etmek demektir. Ayn zamanda Onun anlatp gsterdii yaama biimini semek, Onun tebli ettii ilh eriati hayat prensibi haline

getirmek anlamna da gelmektedir. Rabbimiz (cc) hkmlerini ve kullarndan istediklerini raslleri araclyla insanlara bildirmitir. Tevhid veya ehdet Ke limesini

syleyenler, Allahn hkmlerini kabul edenler ve onlar hayatlarna uygulamaya karar verenlerdir.

Tevhid Kelimesi Islmin giri kapsdr desek yanl olmaz. Ancak bu kapdan ieri girenler, ieride olan her bir ilkeyi, her bir iman esasn, her bir kulluk artn

kabul etmi ve pratik hayatta uygulamaya sz vermi demektir.

Tevhidin Ksmlar: Yukarda geen tanma gre Tevhid ksmda anlalmaktadr:

1- Zatta tevhid: Allah (cc) zat ynnden tek olmas, bir benzerden, or taktan (erikten) mnezzeh (uzak) olmas demektir. Allah (cc) ayn zamanda insanlarn

bildii gibi bir cisim, bir cevher (grnen bir var lk), bir eylerin bileimi de deildir. Kuran fark l ekillerde srekli olarak Allahn bir olduunu, einin ve benzerinin

olmadni vurguluyor. Kuran, Allahn varlna ait ne kadar delil getiriyorsa, bir o kadar da bir olduuna da o kadar delil ge tiriyor.

Kuran, Allahn birliini u yollardan biriyle anlatyor:

a- Ehad ve vahid kelimeleriyle: De ki O Allah bir dir. (112/hls, 1) Gerek, sizin ilhnz hakikaten birdir. (37/Sfft, 4). (Ehad ve vhid kelimeleri aynmnda olup, yalnz ve tek olmak, bir olmak demektir. Say olarak vhid bir demektir. Ancak ikisi arasnda kullanl ynnden incelikler vardr. Say saymaya

vahid bir ile balanr, ehad ile balanmaz. Evde, bir deil, ik i kii va r derken vhid kullanl r. Kuranda, Allah hakknda bir yette ehad, yirmi iki ye tte ise

vhid kelimes i kullanlyor.)

b- Olumsuzluk ifadesiyle: Allahtan baka ilh yoktur. (3/l-i mrn, 62)

c- Yasaklama ifadesiyle: Allah ile beraber baka bir ilh edinmeyin. (16/Nahl, 51)

d- Tevhid anlamnda, baka ilh olmad vurgulanarak: Allahu, l ilhe illa h -Allah, Ondan baka ilh olmayandr-. (2Bakara, 255) phe yok ki Ben, Ben

Allahm Benden baka ilh yoktur; u halde Bana ibdet et (20/Th, 14)

e- Birliin soru eklinde vurgulanmasyla: Size gkten ve yerden rzk verecek Allahtan baka yaratc m var? (35/Ftr, 3)

f- Hristiyanlarn teslisini (l ilh inancn) reddederek (4/Nis, 171).

g- nsann yaratl da bir Allah inancn kabul etmeye uygundur. rnein, insan kurtulma midinin kaybolduu, kimsenin yardmc olamayaca bir sknt annda

Allaha yalvarr (17/sr, 67).

h- nsann akln kullanmasn salayarak; eer birden fazla ilh olsayd yerlerin ve gklerin dengesi bozulurdu ifadesiyle (21/Enbiy, 22).

- Hayretle kark soru eklinde: ...Allah ile baka ilhlar var m?! (27/Neml, 60-63)

2- Sfatta Tevhid: Allah (cc) sfatlarnda da tektir, hi bir varlk Ona sfatlarnda ortak (erik) veya denk deildir. Allahn sfatlar denildii zaman, Allah bize

bildiren ilh zellikleri akla gelir. Allahn sfatlar Ona aittir ve kendisi gibi ezeldir, balangc yoktur. Baz sfatlar Allaha aittir. Bu sfatlar Ondan baka hi bir

yaratkta olamaz. rnein, Beka-sonu olmamak sfat gibi. Allahn sonu yoktur, O lmszdr, varl asla sona e rici deildir. Allah (cc) baz sfatlarndan

varlklara da vermitir. Mesel, hayat, diri ve canl olma sfat gibi. Canllar da hayat sahibidir ama, gnn birinde onlarn hayat sona erer.

Hayvanlar ve insanlar grme sfatna sahiptirler ama onlarn grmeler i snrldr, baz aralarla olmaktadr. Allahn grmesi ise tpk dier sfatlar gibi mutlaktr, bir

aracya muhta deildir.

3- Fiilde Tevhid: Allahn yaratmasna, bir eyi yokluktan varla karmasna Onun fiili denir. Yaratma yalnzca Allaha a ittir. ev remizde ve evrende grdmz

btn olaylar ve oluumlar, Allahn yaratt sebeplere bal olarak meydana gelmektedir. Asl yaratc Allahtr. lemi, lemin iindeki her eyi, insan ve insanla

ilgili her eyi yaratan Odur. Onun bu yaratmasnda bir orta, bir yardmcs veya bunlara benzer bir eyi yoktur. Var eden de Odur, ldren de Odur, varln

devamn yaratan da Odur.

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

5/22

Fiilde Tevhid, Allahn tek yaratc olmasna inanmadr, yaratma ve var etme sfatn baka ilhlara vermemektir. Onun yaratmada bir ya rdmcs olmad gibi,

alete, araca, zamana da ihtiyac yoktur. Bir eyi diledii zaman, Onun emri, ona yalnzca ol demesidir; o da hemen oluverir. (36/Ysin, 82). Tevhid, Allah

ulhiyyette-ilhlk ta ve rubbiyyette-rablikte tek ve bir bilmenin ifadesidir. A llah (cc) hem yaratc olarak tek ilhtr, hem de evreni ve iindek ileri yaratan,

dzenleyen, idare eden ve insanlar iin hkmler koyan bir Rabdir.

Kimileri Allah vardr ve ycedir derler ama, Ona bir takm eyleri e tutarlar. Baz eyleri Allah (cc) gibi dnrler. Veya Allaha ait sfatlar onlara verirler.

Onlarn tpk Allah gibi sayg duyulacak, emirlerine itaat edilecek, nlerinde boyun eilecek yce varlklar olduunu dnrler. Ya da Allah byktr dedikleri

halde hayatlarna ilikin temel hkmleri bir baka makamdan alrlar. Allahn koyduu hell ve haram hkmlerini kabul etmezler, onlarn yerine

tutlarnhkmlerini benimserler. Bu gibi k imseler Tevhide iman etmemi saylr. nk Hz. Allah, hem ei ve benzer i olmayan tek ilhtr, hem de tek Rabbdir .

Tek Rabb olmann anlam, yaratan, ekil verip terbiye eden, yneten, tek sahib ve hkm koyucu demektir. Ilhl Allaha yaktrp ta rabblii bakalarna

tanyanlar Tevhidi bilmeyenlerdir. Byle yapanlar irk koup mrik olanlardr.

Kurann ifadesi ak olmasna ramen, Allahn hkmlerine zt olacak ekilde, onlar beenmeyerek, bana gre, bize gre, bizim sistemimize gre, amza

gre, falanca atamzn ilkesine gre, falanca ilim adamna ve efendiye gre gibi ller Tevhide uymaz. Byle bir inanca sahip olanlar, Allahn Rabliini

tanmayanlardr. Dikkat edin, hkmn tamam Onundur (6/Enm, 62). Burada sz konusu edilen nokta, Allahn llerine ramen, srf onlarn yerine

gemesi iin hkm koymak ve Allahn dininin yerine baka dinler uydurmak mantdr. Bu Tevhide aykrdr.

Tevbe Sresinin otuzbirinci yetini ve bu yetle ilgili Peygamberimizin Adiyy b. Hateme cevabn hatrlayalm: yet, bazlarnn din adamlarn, hahamlarn ve

Hz.Isay Rabb edindiklerini, yani onlara kulluk yaptklarn sylyor. Adiyy b. Hatem, onlarn bu gibilere kulluk yapmadklarn syleyince, Peygamberimiz, iin

mantn arpc bir ekilde izah e tti: Halk, onlarn hell ve haram llerini kabul ediyorsa, bunun anlam onlar Rabb haline getirmektir. (nak. Muh. Ibni Kesir,

2/137. Tirmiz, nak. Elmal, 4 /317)

yleyse, Tevhide inanan btn mminler, bu inanmann gereine uymak zorundadrlar. Allah hem ilhlkta tek ve bir, hem de Rabb olmada tek ve bir bilecekler.

Onun emrinin, Onun hkmnn, Onun byklnn zerine hi bir ey koymayacaklar. Onu zatnda, sfatlarnda, fiillerinde ehad-tek olarak tanyacaklar.

Bazlarnn yapt gibi gkleri Allaha, yeryz de insanlara brakmak Tevhid deildir. Yani onlara gre Allah, yer ve gkleri yaratt ve ynetmektedir. Tamam bu

dorudur, O Allah, gkleri ynetmeye devam etsin, canllarn rzkn versin, skanlarn da yardmna kosun, ama yeryzne, toplumlarn ve devletlerinynetimine karmasn. Toplumlara ve insanlara ait hkmleri biz Ondan daha iyi biliriz eklinde dnrler ve inanrlar. te bu mantk irk mantdr,

tutluktur.

Dikkat edilirse, slm gelmeden nce chiliye insanlar Allah yoktur demiyorlard. Allahn var olduuna inanyorlard ama Ona putlar ortak kouyorlard ve Onun

insanlar hakknda koyduu hkmleri tanmyorlard, ya da Onun adna kendileri hkm koyuyorlard.

Allahtan Baka lh/Tanr Yoktur Ifadesinin Anlam: Tevhid kelimesinde bir incelik daha var: Orada Allah vardr ifadesi deil, Allahtan baka ilh yoktur ifadesi

yer almaktadr. Allah elbette vardr. Insanlar zaten ilahsz olamazlar ki. Herkesin mutlaka bir ilh veya bir ok ilah vardr. Insan ilh inancndan asla uzak olamaz.

nemli olan bu ilh inanc deil, yanl ilh inanlarn terkedip, alemlerin Rabbi Allaha inanmaktr. te bu Tevhiddir. Tevhid, ayn zamanda slmn dnya

grdr. Evet, slm Tevhid bir dnya grne sahiptir. Hayat anlay, evreni izah edii, lm gerceine bak, hkmler konusundaki tavr, gemie ve

gelecee bak tamamen bir Allah inancna dayanr.

slmn getirdii btn zmler, nerdii yaama tarz, bu hayat devam ettirecek ilkeler ve prensipler, insanlara ve toplumlara, bilgiye ve bilginin kaynaklarna

bak, tarihi deerlendirii hep bir Allah inancndan, yani Tevhidten kaynaklanmaktadr. En ufak, hatta gze grnmeyen varlktan en byk varlklara kadar,

galaksi ve nebulalara varncaya kadar her ey, ama her varlk A llahn birliinin isbatdr, Tevhidin grntsdr.

Tevhidin Pratik Grntleri: Bu muazzam grnty ve Allahn vahiy ile rettii Tevhidi be maddede daha ak grebiliriz:

1- Kinattaki Tevhid: Kainattaki her varlk bu inanc bize haber veriyor . Kuranda sk sk bu duruma dikkat ekilmekte, Allahn sonsuz kudretinin eserine

bakmamz tavsiye edilmektedir. Kainattaki her varlk kendine ait bir zellie sahiptir ve her biri kendi grevini yerine getirmektedir. Bu durum, Tevhidin

gstergesidir (51/Zriyt, 20-21; 3/l-i mrn, 190).

2- Siyasette Tevhid: Siyaset, idare etme, ynlendirmedir. lemlerin Rabbi Allah (cc) alemleri yaratan ve idare edendir. Onun hkm hem kainatta hem de insan

hayatnda geerlidir. O gkte de ilhtr, yerde de ilhtr. (43/Zuhruf, 84). Allah dnya ve toplum ilerine kartrmak istemeyen mantk Tevhide aykrdr ve

tutluktur.

3- Toplumda Tevhid: slm mmeti, Tevhid D inine inanmakla tek bir mmet, tek bir topluluk olmaktadr. mmetiniz bir tek mmettir ve Ben de sizin Rabbinizim.

O halde gerei gibi ibdet edin. (21/Enbiy, 92). yleyse mminler, hayatlarna Tevhid ilkelerini hakim klarak birliklerini koruyacaklar, Allahn ipine smsk

sarlarak ayr lp-paralanmayacaklar ve vahdet olacaklar. Mminleri, ancak Tevhid ilkelerine topluca sarlma birletirir, bir araya getirir. Mminler, kendilerine

Allahn yetleri geldikten sonra paralananlar, blk prk olanlar gibi olmazlar (3/l-i mrn, 105).

4- Kiide Tevhid: man edenler, Islmn kendilerinden istedii mavahhid tipli insan olmak, hayatlarnn her annda Tevhid inancn gstermek , kulluu tek bir

Rabbe yapmak durumundadrlar. Muvahhid, btn benlii ve duygularyla Tevhid ilkelerine inanr, mcadelesini bu uurda yapar .

5- Yrekte ve Dilde Tevhid: Mminler, Tevhid Dininin zeti olan Tevhid Kelimesini yrekten kabul ederler, inanrlar, dilleriyle de inandklarn ortaya koyarlar.

Sonra da bu inanlarn fikirde, dncede, ahlkta, ibadette, sosyal hayatta ve her konuda gsterirler. Tevhidin ilkelerini hayata hkim klarlar.

L ilhe illllah dedikten sonra, baka ilhlarn peine gitmezler, irk olabilecek fikirleri kabul etmezle r, ilh zannedilenlelerin ve tautlarn hkmle rine itibar

etmezler. Allaha ramen insanlara hkmetmeye kalkanlara yz vermezler. Ibadetlerini yalnzca Allaha yaparlar. manlarnda asla taviz vermezler. Rabbimiz

buyuruyor ki: Allaha dayan, vekil olarak Allah yeterAllah bir adamn gsnde iki kalp yaratmad (33/Ahzb, 3-4).

te bu mnda kim Kelime-i Tevhidi (veya ehdeti) kabul ederse, kim hayatn bu inan dorultusunda yaarsa, k imin son sz l ilhe illallah muhammedur

reslullah olursa, onun cennete gidecei umulur. (Mslim, man 40, Hadis no: 94, 1/94. Buhr, Timiz, nak. K. Sitte 2/206-207)

nsanlk tarihi batanbaa bir Tevhid mcadelesi tarihidir. Kimileri irk dinine girip saptka, azdka, ksaca yoldan ktka Allahn peygamberler i onlar Tevhide

davet ettiler, kurtulmalarn salamaya altlar. Insanlar Rablerine isyan etmeye, Allah (cc) da onlara eli ve elilerle beraber kurtulu davetini gndermeye

devam etti.

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

6/22

Bugn de Allahn son vahyi olan Islm ve Onun kitab Kuran, bunun yannda Hz. Muhammedin mesaj btn insanl Tevhide davet ediyor. nk gerek

kurtulu Tevhide uygun yaamak tr. Kurann deyiiyle; Darmadank bir ok dzme ilhlar (tanrlar) m hayrldr, yoksa hepsine ve her eye Galip Kahhar

(sonsuz g sahibi) bir tek olan Allah m? (12/Ysuf, 39) (2)

Tevhid; Hayatn Anlam

Szlk anlam olarak tevhid: Birlemek, tekletirmek, bir eyin tek olduu hakknda hkm vermek, bir bilmek demek olan tevhid; terim olarak; Allah ztnda,sfatlarnda, isimlerinde ve fiillerinde tek kabul etmek, ei ve benzeri olmadna iman edip ibdet ile de Onu birlemektir. Yani ibdeti Ondan bakasna yapmamak

ve yalnz Ona tahsis etmektir. De ki; O Allah birdir. Allah sameddir (Hibir eye muhta deildir; her ey Ona muhtatr. O her eyin kayna ve yaratcsdr). O

dourmam ve dourulmamtr. Ona benzeyen, Ona e ya da denk hibir ey de yoktur. (112/hls, 1-4)

slm dininin en temel esas tevhiddir. Tevhid kelimesi ise, L ilhe illllahtr. Mns: Allahtan baka ilh/tanr yoktur, yani btn kinatta Allahtan baka ibdet

edilmeye, Onun dnda mutlak olarak itaat edilmeye ve boyun eilmeye lyk kimse yoktur. Dikkat etmek gerek ir ki kelime-i tevhid nce Allahtan baka dier

ilhlar reddetmekle balyor. Mslman, nce Allahtan baka btn ilhlar reddetmeli ve sadece ilh olarak Allah kabul etmelidir.

slm dininin ilk indii zamanlarda -tpk bugn olduu gibi- irk hkimdi. nsanlar putlara tapyorlar, ilhlk vasflarn insanlara ve baz varlklara veriyorlard.

Araplar, melekleri Allahn kzlar olarak kabul ediyorlar, ehl-i kitap olan yahudi ve hristiyanlar da, Allaha oullar isnat ediyorlard. Hell ve haram koyma

yetkilerini din adamlarna vererek , onlar ilh ediniyorlard. Peygamberimizin bu ortamda en kk bir tviz vermeden srdrd teblide, en ok vurgulad

konu tevhiddi. Esasen insanlk tarihi, Allaha hakkyla iman edenlerle, irk koanlarn, birden fazla ilha inananlarn kavgasndan ibrettir.

Kurn- Kerim batan sona kadar tevhidden sz etmektedir. Btn peygamberler tevhidi ikame etsinler diye gnderilmilerdir. Kurana baktmz zaman, btn

peygamberlerin zerinde srarla durduklar ve insanlarn kavrama lar iin her trl zorluklara katlandklar hususlar; Allahn her hususta, yani hayatn her

sahasnda tek olarak kabul edilmesi ve Ona kesinlikle irk koulmamasdr. Tevhid, insann hayatndaki dnceden balayarak, gnlk yaayndaki her tavrna

kadar, Allahn belirledii snrlara uymas, onlarn korunmas iin seferber olmas ve Allahn ortaya koyduu l ve onun pratikteki ekli olan snnetin

yaanlmasdr.

Tevhidi kabul eden insan Allaha yle sz vermi olur: Ben ancak Senin emirlerine kay tsz artsz uyarm, Sana dayanr ve Sana gvenirim. Cezalandracak ve

mkfatlandracak ancak Sensin. En gzel emir Senin emirlerin ve en mkemmel kanun senin kanunlarndr. Senin emirlerini alaya alan, yalanlayan ve haddi

aanlara kar koyacam. Senin rzan iin yaayacam, Senin emrine uymayan hi bir fikri ve kanunu benimsemeyeceim.

Allaha, Onun ztnda, sfatlarnda, isimlerinde, fiillerinde orta ve dengi olmadna, Onun domadna ve ocuu olmadna iman edilmeden tevhid

gereklemez. Tevhid, rubbiyet ve ulhiyet tevhidi olmak zere ikiye ayrlr.

Rubbiyet Tevhidi: Rubbiyet tevhidini tam olarak anlayabilmek iin, rubbiyet kavramnn tredii rabb kelimesini iyi kavramak gereklidir. Rabb kelimesi, esas

olarak terbiye anlamna gelir. Terbiyenin yannda, ayn zamanda slah etmek, zerinde tasarrufta bulunmak, taahht etmek, kemale e rdirmek, tamamlamak,efendisi olmak, sorumluluunu yklenmek, toplamak, bakanlk etmek, sahip olmak, bakmak, bytmek, szn geirmek, istediini yapabilmek, yaptrabilmek,

rzk vermek gibi mnlar kapsar.

Allah Tel, lemler in gerek Rabbi olduu iin, rubbiyet (rablk) sadece Ona aittir. Bu konuda Allahn tevhidi farzdr. Btn bu sfatlaryla rubbiyet Allah'a aittir.

Yukarda saylan rubbiyet sfatlarnda Allah'a ortak kabul etmek irktir. nk her ynyle yaratan, rzk veren, her eye sahip olan Odur. leri idare eden,

ldren ve dirilten, fayda ve zarar ve rmeye gc yeten, ykselten ve alaltan Odur.

Rubbiyet tevhidi; gklerin ve yerin yara tcsnn sadece A llah olduuna ve btn kinat ilerini Onun dzenlediine inanmaktr. Bu imann ge rei olarak insan,

sadece Allaha kulluk/ibdet etmeli ve Ona hi bir konuda ortak komamaldr. Rubbiyet tevhidi, ftraten insann kalbine yerletirildii iin ou zaman mrikler

de dhil olmak zere btn insanlk tarafndan kabul grmtr. Tarih boyunca ok az insan rubbiyyet tevhidinde sapkla dmtr. Mekke mrikleri taptklar

putlarn rubbiyet sfatlarn tamadklarn pekl biliyorlard. Fakat buna ramen sahte ilhlarna sayg ve tzim gsteriyorlard. Bu konu Kurn- Kerimde yle

anlatlr: Gkleri ve yeri yaratan, gnei ve ay buyruu altnda tutan kimdir? diye sorarsan, phesiz Allahtr derler. (29/Ankebt, 61) De ki: Size gkten ve

yerden rzk veren k imdir? O kulaklara ve gzlere mlik bulunan kimdir? lden diriyi, diriden de ly kim karyor? Btn ileri kim idare ediyor? Hemen: Allah

derler. (10/Ynus, 31). (Ayrca baknz: 43/Zuhruf, 9, 87; 23/Mminn, 86-87; 31/Lokman, 20.)

Kurn- Kerimdeki bu yet-i kerimelerden anlalyor ki, kii sadece bu tr bir tevhidi kabul etmekle slm dinine girmi olmaz. nk, yukarda geen yetlerde

ifade edildii zere Mekke mrikleri de Allahn rubbiyetini ikrar ediyorlar; yani yaratan, yoktan var eden, fayda ve zarar vermeye gc yeten, dulara icbet

eden vb. sfatlara sahip yceler ycesi Allah'a inanyorlard. Ne var k i, putlarna/tanrlarna kendileri iin efaati olsunlar diye tapyor, onlar Allah seviyormu gibi

seviyorlard. Doal olarak bu halleriyle mrik oluyorlard.

Kuran, ulhiyet tevhidi olmadan, sadece rubbiyet tevhidi ile kiinin kurtulua eriemeyeceini aka belirlemitir. nsann muvahhid bir mslman saylabilmesi

ve cehennem azabndan kurtulabilmesi iin rubbiyet tevhidi ile beraber ulhiyet tevhidine de iman etmesi lzmdr. O halde ulhiyet tevhidi nedir?

lhiyet Tevhidi: Ulhiyet tevhidi, Allah'a, Onun belirledii ibdet ekilleri ile ibdet e tmektir. bdette Allah birlemek, bakasn Ona ortak kabul etmemektir.

Kalbin korkarak ve mit ederek Allah'a balanmasdr. Ulhiyet tevhidi; ibdette, boyun emede, hkm koymada, kesin itaatte tek ve orta olmayan Allah

birlemektir.

Rubbiyet ve ulhiyet tevhidi beraber olmaldr. Bunlardan biri bulunmazsa kii muvahhid olamaz ve irke der. Mrikler, rubbiyet tevhidini kabul ediyorlard.

Ancak bununla birlikte putlara tapyorlar ve yeryznde Allah tek hkm koyucu olarak kabul etmiyorlard. Ayn ekilde ehli k itap da, Allahn yeryzn

yarattn kabul ediyor, faka t Ona oul isnat ederek ve hell - haram klma yetkilerini din adamlarna vererek irke dmlerdir. Ulhiyet tevhidi ok nemlidir.

Btn peygamberlerin teblilerinde en ok vurguladklar husus ulhiyet tevhididir: Biz her kavme: Allah'a ibadet edin; sizin Ondan baka ilahnz yoktur (diye

tebli etmesi iin) bir peygamber gnderdik. (16/Nahl, 36) (Nuh): Ey kavmim! Allah'a kulluk/ibdet edin, sizin Ondan baka ilhnz yoktur dedi. (7/Araf, 59).

(Dier peygamberlerin ayn mesaj iin bkz. 7/Arf, 65, 73, 85; 12/Ysuf, 40; 11/Hd, 1-2.)

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

7/22

Tevhidin iar, L ilhe illllahtr. Bu ifde, ulhiyeti Allahtan baka her eyden ka ldrp atmay ve ulhiyeti sadece Ona has klmay iermektedir. Byledir. Allah,

hakkn ta kendisidir. Onu brakp taptklar ise btldan baka bir ey deildir. Dorusu Allah ycedir, byktr. (22/Hacc, 62)

Bunun en ak tezahr, Allahn emirleri ile, sevilen kii veya herhangi bir eyin istekleri attnda, Allahn emirlerini tercih etmemektir. nsanlar arasnda

Allah brakp, Ona kotuklar eleri ilh olarak benimseyenler ve onlar Allah severcesine sevenler vardr. Mminlerin Allah sevmesi ise hepsinden kuvvetlidir.

(2/Bakara, 165)

Peygamberlerin grevler iyle ilgili ayetler, tevhidin temelinin Allah'a ibadet etmek olduunu aka beyan ediyor. Peygamberlerin gnderililerindeki temel ama,

insanlar Allah'a ibdet etmeye armaktr. O halde ibadet kavramnn Kuranda hangi anlamlarda kullanldn ksaca grelim:

bdet: #9; Ben insanlar ve cinleri, ancak Bana ibadet etsinler diye yarattm. (51/Zriyt, 56)

Sahbeden Muaz b. Cebel anlatyor: Bir gn Raslullah bana, Ey Muaz! Allahn, kullar zerindeki hakk nedir? diye sordu. Ben; Allah ve Rasl daha iyi bilir

dedim. Raslullah: Allahn kullar zerindeki hakk, kullarn Ona ibdet edip, baka hibir eyi irk/ortak komamalardr. buyurdu. (Buhri, Mslim)

bdet kelimesinin lgat mns; itaat etmek, boyun emek, tevzu gstermek, balanmak ve hizmet etmektir.

slm stlahta ibdet: Yaplmas sevap olan, Allaha yaknlk ifde eden, yalnz Onun emirlerini yerine getirmi olmak ve rzsn kazanmak niyetiyle yerine

getirilen her trl harekete ibdet denir. Ksaca ibdet, Allahn rz olduu her sz ve fiile verilen isimdir. bdet, Kurn- Kerimde hi bir zaman sadece namaz

klmak, oru tutmak, haccetmek mnlarnda kullanlmamtr. bdet dinin tamamdr. Din ise hayatn programn izer, insanlarn yaam tarzn belirler. Yemek

yemek, devlet kurmak, ahlk, evlilik, hukuk, ml iler... ksaca hayatn tamam dindir, dinin tamam da ibdettir.

bdet 5 anlama gelmektedir. Bunlar:

1-) Kul olmak, kulluk etmek.

2-) Boyun emek, itaat etmek.

3-) lh tanmak (otorite tanmak, hkmne teslim olmak ).

4-) Herhangi birine ya da bir eye balanmak.

5-) Ynelmek, meyletmek.

Herhangi bir davrann Allaha ibdet olabilmesi iin art vardr:

a) Meriyet: Yaplan amelin Allahn msaade ettii veya emrettii bir ey olmas.

b) Usl Metod: Allahn emrettii ve Raslullahn yapt ekilde yapmak..

c) Niyet/kasd: Allah rzs iin yapmak; baka bir kar veya riy gibi sebeplerle yapmamak .

bdet kelimesinin ifde ettii esas mn; kiinin yksek g, kuvvet ve iktidar sahibi birine kar itaat etmesi, kendi hrriyet ve bamszlndan fergat etmesi,

onun karsnda her trl mukavemet ve isyan terk etmesi ve tam bir ballkla isteyerek ona boyun emesidir.

bdet etmek, insann ftratndaki/yaratlndaki gyenin gereidir. Allah Tel insanlar ve cinleri, ancak kendisine ibdet etsinler diye yaratmtr (Bkz.

51/Zriyt, 56). Bu yzden ibdet etmek, insan iin kesin bir ihtiyatr. nsan ruhu yalnz Allaha ibdet ederek, yani sadece Ona kul olarak, Ona itaat ederek,

hayatn Onun rzsna uygun olarak ve Onun Rasln rnek alarak huzura kavuur (Bkz. 13/Rad, 28). Aksi halde insan madd ynden ne kadar yksek

seviyede olursa olsun, Allaha ibdet etmedii mddete asla gerek mutluluu bulamayacaktr.

Kuran- Kerimde birok ye tte, insanlara Allaha ibdet etmeleri emredilir: Gklerin ve yer in gayb Allahndr. Her i Ona dndrlr. yle ise Ona ibdet et,

Ona gvenip dayan. (11/Hd, 123) Sana lm gelinceye kadar Rabbine ibdet et. (15/Hicr, 99) phe yok ki Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz. yle

ise Ona kulluk/ibdet edin. te doru yol budur. (3/l-i mrn, 51). Btn peygamberler, insanlar Allaha ibdete armlardr. Bu husus Kuran- Kerimde

yle belirtilir: Andolsun ki, biz her mmete A llaha ibdet edin ve tuttan kann diye bir peygamber gnderdik. (16/Nahl, 36)

bdet, sevgi ve boyun eme mnlarn birden ierir. Yani Allaha ibdet, Allah son derece sevmekle birlikte nih derecede Ona boyun eip sayg duymaktr.

bdetin gereklemesi iin kulun, Allah her eyden ok sevmesi ve Onu her eyden byk tanyp zam derecede sayg duymas gerekir. Mslman, korku ile

mit arasnda olmaldr. Fakat bu korku, bir canavardan veya diktatrden duyulan korku gibi deildir. Mslmann korkusu Allahn sevgisini kaybetme korkusudur.

bdet, Allah ve Raslnn emrettii ekilde yaplr. Dier her eyde olduu gibi ibdetin nasl yaplaca hususunda da mslman, Kuran ve snnete mrcaateder. bdet, insann kendi nefsi ve kalbini temizlemesi, Allahn rzsn kazanmas iin en gzel bir vsta ve lh bir vesiledir. bdet mslmann imann

kuvvetlendirir, Allaha yaklatrr. Tabii ki, ibdetin bilinli, Allahn istedii ve Peygamber imizin uygulad gibi olmas lzmdr. Yoksa ibdet insana bir fayda

salamaz. rnein; Allah Tel 29/Ankebt sresi 45. yetinde, namaz kiiyi btn ktlklerden alkoyar. buyuruyor. Halbuki, bugn pekok mslman namaz

kld halde birok gnah, hatta kebre/byk gnah ileyebiliyor. Elbette ki, bu durum, onlarn namazlarnn Allah katnda kabul grmediinin gstergesidir.

nsanlarn dnya ve hiret sadetine ulaabilmesi iin ibadetlerini, Allahn istedii ekilde yapmalar gerekir. Ftiha sresinde biz yalnz Sana ibdet eder ve

yalnz Senden yardm dileriz. (1/Ftiha, 5) yetinde ibdet, yardm dilemeden nce ge lmitir. Bunun mns, bir eyi elde etmeyi istemeden nce, onu bize

kazandracak vesilelere bavurmamz demektir. nce sebepler yaplmal; sonra sonu Allahn izniyle elde edilecektir. Mslmanlarn yapmas gereken de budur.

Mslmanlar ncelikle Allaha en gzel ekilde ibdet etmeli, yani hayatn Allahn rz olaca ekilde, Peygamberi rnek alarak yaama ldrlar. Ancak, bundan

sonra kudreti sonsuz olan Allah mslmanlara yardm edecek ve onlar yceltecektir. nk, Kurn- Kerimde buyurulduu gibi izzet Allahn, Raslnn ve

mslmanlarndr (63/Mnfkun, 8).

bdette ihsn/gzellik olmaldr. hsn kavramn Peygamberimiz yle aklar: hsn, Allah gryor gibi Allaha ibdet etmendir. Sen Onu grmesen de

muhakkak ki O seni gryor. (Buhr, man 37; Mslim, man 1, hadis no: 8; Tirmiz, man 14; Eb Dvud, Snnet 16; bn Mce, Mukaddime 9; Nes, man 6)

badet yalnz Allaha edilmelidir. Mabud (ibadet edilen) yalnz Allah olmaldr. Elbette ki ibadeti yalnz namaz, oru, zekat v.s. gibi fiillerden ibaret grmemeliyiz. Bu

fiiller ibadetin bir ksmdr; tamam deildir. nceden de belirttiimiz gibi ibadet, hayatn tamamn iine alan bir kavramdr. badetin sadece Allah iin yaplmas

gerektii hususu zerinde Kuran- Kerim hassasiyetle durmaktadr: O (Allah) yalnz kendisine ibadet e tmenizi emretmitir. te dosdoru din budur. (12/Yusuf,

40) Ey Adem oullar, eytana ibadet etmeyin diye size emir vermedim mi? nk o , sizin iin apak bir dmandr. (36/Ysin, 60) De ki, bunca delilden sonra,

bana Allahtan bakasna ibadet e tmemi mi emrediyorsunuz, Ey cahiller? B ilkis Allaha ibadet eden ve kredenlerden olun. (39/Zmer, 64-66) Artk kim

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

8/22

Rabbine kavumay mit ediyorsa gzel bir amel ilesin ve Rabbine ibette hibir kimseyi ve hibir ey i ortak tutmasn. (18/Kehf, 110) De ki: Ey kfirler, ben

sizin ibdet ettiklerinize ibdet etmem.... (109/Kfirn, 1-6)

Bu yetlerde aka grld gibi Allah, ibdetin sadece kendisine yaplmasn emrediyor. ster iimizde ve ister dmzda olsun bizi kendisine rm eyleyen,

itaatkr klan, bizim bedenimizi ve rhumuzu kendi kudretine gre ynlendiren, bizim enerjimizi kendi istedii yne sevkeden, yani bizi teslim alan her g, bizi

kendisine kul yapm demek olur. Oysa Rabbimiz, bizim ulhiyet, rubbiyet ve ubdiyeti yalnzca kendisine tahsis etmemizi ve bu noktada btn sahte ilh ve

rableri reddetmemizi istiyor.

Tevhidin Yansmalar

Kuran- Kerimin tevhid ile ilgili ayetlerine dikkatle baktmz zaman tevhid akidesinin sadece fikr, zihinsel ve felsef bir telakki olmayp; insan ve k inat

konusunda bal bana ok genel bir dnce ve yaam biimi olduunu aka anlarz. Kavramlar arasnda, insan hayatn tevhid kavram kadar epeev re

kuatan, ok boyutlu bir baka kavram bulmak mmkn deildir. Bundan dolay tarih boyunca btn ilah davetler, L ilhe illallah esasn aklayarak ie

balamlardr.

Evrendeki Tevhid

Kurann insanlara kazandrmaya alt dnya grne gre kinat ve kinattaki btn varlklar yce bir kuvvet olan Allah tarafndan yaratlmtr. Evrendeki

dzen de Allah tarafndan yaratlmtr. Kuran, evrendeki dzenin Allah tarafndan takdir edilmi olduunu aka beyan ediyor. Kurandaki bir ok yet, eitli

ifade biimleriyle insann dikkatini evrenin salam dzenine ekerek, evrenin yaratcsnn birlenmesi gerektiini vurguluyor. Biz gkleri, yeri ve ikisi arasndakileri

oyun ve elence olsun diye yaratmadk. (21/Enbiy, 16) Gerek u ki, gklerde ve yerde her ne varsa Onundur. Hepsi Ona boyun emilerdir. (2/Bakara, 116)

Gklerde ve yerde bulunan her ey, Rahmana kul olarak gelecektir. (19/Meryem, 93) O (Allah), gecey i sizin iin istirahat etmenize elver ili, gndz de

(geiminizi salamanz iin) aydnlk yapmtr. phesiz bunda iiten bir toplum iin ibretler vardr. (10/Ynus, 67) (Konuyla ilgili olarak yine bkz. 6/Enam, 95-99;

36/Ysin, 33; 16/Nahl, 10-18, 65, 81; 10/Ynus, 3-6).

Bu yetlerde btn evrende var olan dzeni, evrenin yaratcs, idare edicisi ve evirip evireni olan Allahn birliine apak bir delil sayyor. Bizden kinatta var

olan bu mkemmel dzen ve bu dzenin salaml ve btnl zerine dnmemizi ve bu yolla tevhid fikrine ulamamz istiyor.

Tevhid ve Allahn Hkimiyeti

Tevhid, btn beeriyetin, sahte ilah ve rablere bakaldrarak esaret zincirinden kurtulmas ve A llahtan bakasna kul olmamas demektir. Bu yzden, tevhid

kavram ayn zamanda, kullara kul olmann penesinden kurtularak yalnz Allah'a kul olmaya ynelmek ve bunun tabii neticesi olarak da Allahn hakimiyetini kabuletmek; Allahn egemenliinin dnda her gc, sultay, otoriteyi, sistemi, fikri, ideolojiyi, dnya grn, ksacas hangi klf, rt ve grnt altnda olursa olsun

hakimiyet/egemenlik iddiasnda bulunan her eyi reddetmek anlamlarn da ierir.

Rabbin, ya lnz kendisine kulluk etmenizi... emretti. (17/sr, 23) Hkm, hakimiyet yalnz Allahndr . O, yalnz Kendisine tapmanz emretmitir. te dosdoru

din budur. (12/Ysuf, 40). Bu yetler u gerei aka ortaya koyuyor: Allah'a inanmann, tevhid dinine dahil olmann ve muvahhid saylabilmenin art, kiinin

Allahn hakimiyetini kabul ederek , Onun isteini, kendi dilediine veya baka larnn isteklerine tercih etmek ve tm dier arzular Onun yolunda feda etmektir.

Mslman olmak, ksaca Allah kural koyucu sfatlaryla tek, emir vericig olarak tek, yasak koyucu olarak tek ve insan hayatna hkmedici olarak tek olarak

kavramak, inanmak ve bu dorultudak yaayp tavr koymaktr.

Tevhid ve Tutlarla Mcdele

De ki: Ey kitap ehli! B izim ve sizin aranzda e it olan bir kelimeye gelin: Ya lnz Allah'a ibadet edelim; Ona hibir eyi ortak komayalm; bazmz bazmz

Allahtan baka rabler edinmesin.. Eer yz evirirlerse: ahid olun, biz mslmanlarz deyin. (3/l-i mrn, 64) man edenler Allah yolunda savarlar;

kfredenler de taut yolunda savarlar. O halde, eytann dostlaryla savan; nk eytann hilesi zayftr. (4/Nis, 76)

Sosyal bir hayat nizm olarak tevhid, halkn bilgisizlii ve uursuzluu zerine dayal veya onlara zulmetmek zere kurulan cahil ve taut sistemleri temelden

deitirecek plan ve projeler sunar. Tevhid, srf fikr ve nazar bir akide deil; eyleme ynelik, pratik zm yollar sunan bir sistemdir. Tevhid akidesi, yalnzca

tabiat tesi / metafizik konulara izah getiren ve ahlak ile ilgili konularda szkonusu edilebilecek bir tasavvur deil; irk temeli zerine oturmu taut sistemlere

kar muvahhidlere planl, programl bir hareket mant sunan, inklap bir bakaldrdr.

Tevhid akdesi, pratik, eyleme dnk bir hareket ve cahiliyyeye irk temeline dayana sistemlere bir bakaldr ve de mstekbir, zalim tautlara kar siyas,

iktisad, sosyal ve hukuk bir sistem olmasayd, tarih boyunca bu akideyi kavimlerine sunan btn peygamberlere kar sava alr myd?

slm gneinin doduu sralarda Mekkede hayatlarn srdren Haniflerin konumu, bu konuda k tutmas bakmndan olduka nemlidir. Peygamberimizepeygamberlik grevi verilecei dnemde Mekkede Hz. brhimin eriat zerine yaay srdrdklerini iddia eden Hanif dini taraftarlar vard. Bunlar, putlara

tapmaktan vazgeerek Hz. brhimin dinine girmilerdi. Bunlar, Allah birliyor ve kavimlerinin putlar adna kestikleri kurbanlar yemiyorlard. Panayrlarda

tevhidin hakikat ile ilgili nutuklar sylyorlar, putlarn batllna dair deliller getiriyorlar ve onlara tapmamay tlyorlard.

Ne var ki, Hanif dininden olduunu iddia eden bu kimselerin savunduklar dnce, sadece zihinde tanan, salt fikir ve kuramsal inan ve anlay olmaktan teye

gitmiyordu. O yzden mrik Mekke toplumunda en ufak fikr ve pratik bir etkinlikleri yoktu. O putperest toplumda ortaya koyduklar fikirleri, sadece nazar inan

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

9/22

biimiydi. Bunun iin de bu kimseler, irk temeline dayal o cahil toplumda mrik putperestlerle ayn ortamda, birbirleriyle fiil olarak atmadan yayorlar ve bu

konumlar kendilerini fazla rahatsz etmiyordu. Kokumu bu kfr toplum dzeninin gelenei, grenei, rf ve detlerinin pratik olarak iindeydiler. Bu yzden,

pratik yaamdan uzak bulunan ve sadece nazariye olmaktan teye gitmeyen tevhid akidesine bal olmalar, onlar o haysiye tsiz yaay tarzndan, cahil

ortamdan ve kokumu zulm tasallutu altnda zelil bir hayat srdrmekten uzaklatrmyordu.

slm dvetin en nemli ve temel maddesi, tevhidin isbat ve irkin reddi olduu iin, cahil Mekke atmosferinde, yerleik irk dzeni ierisinde gndeme gelen

tevhid akidesi, zel bir yaam biimini gstererek, inklab bir k imlikle ie balad. slamn siyas, iktisad ve sosyal bir sistemin ve hayatn btn alanlarna

hkmeden bir nizamn ad olduu net bir ekilde ilan edildi. irkin her eitdinin rtld deliller ileri srld ve gayet zl bir ekilde insanlar tevhide davet

edildi. Tevhid fikri anlatlrken, sadece zihinsel olarak allahn var oluu deil; Onun tek oluunun anlam ve bu akideye olan ihtiya da anlatld. te Raslullah

(s.a.v.)in kavmine sunduu tevhid anlay ile Haniflerin savunduklar tevhid fikri a rasndaki temel fark bu noktada odaklayor: B ir yanda hayatn btn alanlarna

hkmeden, hem zihinsel, fikirsel, ve hem de pratie yansyan bir akide; dier yanda sadece zihinde yer eden, sadece kalpte yer tutan ve pratie indirgenemeyen,

hayata geirilemeyen bir inan...

Peygamberimiz, rislet ile grevlendirildikten sonra yapt ilk i, inan ve amele dayanan, teorisi ve pratii olan gerek tevhid anlayn yerletirmek olduu iin

Mekkenin egemen gleri, idareyi ellerinde tutan mstekbirler, kendisine kar sava balattlar. Savunduu bu saf akide, Peygamber imizi kafirlerle kar karya

getirdi. Kafirler, kendisine has, zel bir yaam biimi sunan bu akidenin, kendi cahil sistemleriyle asla uzlamaya girmeyeceini, yeryznde taut rejimlerle

srekli ve amansz bir mcadele ierisinde olacan, ksacas kfre kar devaml bir savam vereceini kesinkes anladlar. Tevhidin, uygulamaya ve taut

dzenlere kar bakaldr ilan olduu anlay, onlarn neden, daha nce ayn akideyi savunan Haniflere kar en ufak bir tepki gstermezken, Hz. Peygamber ve

onunla beraber olanlara kar iddetli bir savan ierisine girdiklerini aka ortaya koyuyor.

Tevhidi Bozan Durumlar

nsan, mslmanm dedii, kelime-i tevhidi syledii halde cehalet ve dzenin/ortamn cahili yapsndan dolay -Allah muhafaza etsin- irke debilir. Gnmzdede sk grlen tevhidi bozan durumlarn nemlileri unlardr:

A-) Allahtan bakasna emretme, yasaklama, helal ve haram klma, kanun koyma ve hakimiyet hakkn verme gibi haller tevhidi bozar. Allahn koyduu

hkmleri, lleri bir tarafa brakarak hakimiyeti herhangi bir eye vermek bir mminin yapamayaca eydir. Bu konuda Allah Kuran- Kerimde yle

buyuruyor: Hkm/Egemenlik yalnz Allaha mahsustur. O sadece kendisine kul olmay emretti. Dosdoru din ancak budur. (12/Ysuf, 40) Onlar Allah brakp

bilginlerini, rahiplerini, Meryemin olu Mesihi Rabler edindiler. Halbuki onlar da bir olan Allahtan bakasna ibadet etmekle emrolunmamlard. O, bunlarn e

tutageldikleri her eyden mnezzehtir. (9/Tevbe, 31)

B-) Allahtan ve Resulnden geldii kesinlikle sabit olan haberlerin tmne birden inanmamak.. Kim Kurann hkmlerinden birini geersiz sayyor veya ona

inanmyorsa o kii Allaha ortak komu olur. Yoksa siz kitabn bir ksmna inanp bir ksmn inkar m ediyorsunuz? Sizden bunu yapanlarn cezas, dnyada

rezillikten baka bir ey deildir. Kyamet gn ise, en iddetli azaba arptrlacaktr. Allah yaptklarnzdan gafil deildir. (2/Bakara, 85)

C-) Kfirleri dost tanyp, mslmanlar sevmemek: Ey iman edenler! Yahudilerle, hristiyanlar dost edinmeyin. Onlar birbirlerinin dostlardr. inizden kim onlar

dost edinirse, o da onlardandr. (5/Mide, 51) Ey iman edenler! Ne sizden nce kitap verilenlerden dininizi oyuncak ve elence yerine tutanlar, ne de dier

kafirleri dost edinmeyin. Eer gerek mminlerden iseniz A llahtan korkunuz. (5/Mide, 57)

D-) Allahn isim, sfat ve fiillerinden herhangi birini inkar ederek, veya bakasn bu hususlarda ortak grmek, Onu gerei gibi tanmamak.. Bunun sonucu olarak,

Allaha herhangi bir eksiklik izafe edilir ki, bu da tevhidi bozar. En gzel isimler Allahndr. O halde Allaha bu isimlerle dua ediniz. Onun isimlerinde sapklk

edenleri terk edin.. Yarn kyamette onlar yaptklarnn cezasn ekeceklerdir. (7/Arf, 18)

E-) bdeti Allahtan bakasna yapmak: De ki phesiz benim namazm, ibadetlerim, hayatm ve lmm yalnz alemlerin Rabbi olan Allah iindir. (6/Enm,

162). Allahtan bakasna secde etmek, Allahtan bakas adna kurban kesmek, Allahtan bakasna du etmek gibi fiiller tevhidi bozar.

F-) Allahn indirdii emirlerle hkmetmemek ve Allah ve Resulnn hkmn kabul etmemek. A llahn hkmlerini bir tarafa brakp, tautlarn hkmlerini

uygulamak ve onlara tabi olmak insan tevhitten uzaklatrr. Allahn indirdii ile hkmetmeyenler ka firlerin ta kendileridir (5/Mide, 44 )

G-) Allahtan bakasna tevekkl etmek. Mmin iseniz Allaha tevekkl ediniz.. (5/Mide, 23 )

H-) Allahtan bakasn, Allah sever gibi severek dost edinmek. mmetim adna en ok korktuum ey Allaha irk komaktr. Ancak benim sylediim, onlarn

gnee, aya, putlara tapmalar deildir. Benim korktuum irk, Allah dndaki eylerin honutluunu gzeterek ameller yapmak ve gizli ehvettir. (bn Mce)

Kur'n- Kerim'de Tek lh/Tevhid Kavram

Gerek u ki, gklerde ve yerde her ne varsa Onundur. Hepsi O na boyun emilerdir. (2/Bakara, 116)

nsanlar aras nda Allah brak p, Ona kotuklar eleri ilah olarak benimseyenler ve onlar A llah severcesine sevenler vardr. Mminlerin A llah sevmesi ise

hepsinden kuvvetlidir. (2/Bakara, 165)

Ne zaman onlara: A llahn indirdiklerine uyun denilse, onlar: Hay r, biz, atalarmz zerinde bulduumuz eye (gelenee) uyarz der ler. Ya atalarnn akl bir

eye ermez ve doru yolu da bulamam idiyseler? (2/Bakara, 170; Benzer yetler iin bkz. 5/Mide, 104; 43/Zuhruf, 22-24; 7/Arf, 28)

Kim tutu inkr eder ve Al laha iman ederse, phesiz kopmas mmkn olmayan salam bir kulpa yapm olur. A llah iitendir, b ilendir. (2/Bakara, 256)

Allahu, l ilhe ill h -A llah, Ondan baka ilh olmayandr-) (2/Bakara , 255)

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

10/22

Gerek, sizin ilhnz hakikaten birdi r. (37/Sfft, 4) Allahtan baka ilh yok tur. (3/l-i mrn, 62)

Kendisi hakknda hibir de lil indirmedii ey i Allah'a irk/ortak kotuklar ndan dolay kfredenler in kalplerine korku sa lacaz . Onlarn barnma yerler i atetir.

Zlimlerin konaklama yeri ne ktdr! (3/l-i mrn, 151)

Allah sizin dmanlar nz sizden daha iy i bilir. Ve l (gerek bir dost) olarak Allah yeter, bir yardmc olarak da Allah kfidir . (4/Nis, 45)

Hi phesiz, Allah, kendisine irk koanlar balamaz. Bunun d nda kalanlar ise, (onlardan) diledi ini bala r. Kim Allah'a irk koarsa e lbette o uzak bir

sapklkla sapmtr. (4/Nis, 116)

Onlar (mr ikler), Onu brakp yalnzca birtak m diilere tapar, onlardan yardm isterler. Onlar o her trl hayrla ilikisi kesilmi eytandan bakasna tapmazlar.

(4/Nis, 117)

Andolsun, phesiz Allah, Meryem olu Mesihtir diyenler kfre dmtr. Oysa Mes ihin dedii (udur:) Ey sriloullar, benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz

olan Allah'a ibdet edin. nk O, kendisine ortak koana phesiz cenneti haram klmtr, onun barnma yeri atetir. Zulmedenlere yardmc yoktur. Andolsun,

Allah n ncsdr diyenle r kfre dmtr. Oysa tek bir i lhtan baka ilh yoktur. Eer sylemekte olduklarndan vazgemezlerse, onlardan inkr

edenlere mutlaka (ac) bir azab dokunacaktr. (5/Mide, 72-73)

De ki: Gkler i ve yeri yoktan var eden, yedird ii halde yedir ilmeyen Allahtan bakasn m vel/dost edineceim? De k i: Bana mslman olanlarn ilki olmam

emrolundu. Ve sakn Allah'a or tak koan mriklerden olma! (denildi). (6/Enm, 14)

O ancak tek bir ilhtr. Dorusu ben Ona ortak komanzdan msumum de. (6/Enm, 19)

Onlarn tmn toplayacamz gn; sonra irk koanlara diyeceiz k i: Nerede (o bir ey) sanp da ortak kotuklar nz? Sonra onlarn: Rabbimiz olan Allah'a and

olsun ki, biz mriklerden deildik demelerinden baka bir fitneleri olmad. Bak, kendilerine kar nasl yalan sylediler ve dzmekte olduklar da kendilerinden

kaybolup uzaklat. (6/Enm, 22-23)

te, Rabbiniz Allah budur . Ondan baka ilh yoktur. O her ey i yara tandr. O her eye vekildir. Gzle r Onu grmez, O btn gzle ri grr. O latiftir, -her

eyden- haberdardr. (6/Enm, 102 - 103)

De ki, namazm, ibadetler im, hayatm ve lmm lemlerin rabb Allah iindir. Onun hibir erik i/orta yoktur. (6/Enm, 163-164)

De ki, A llah her eyin rabb iken, ondan baka bir rab m arayaym? (6/Enm, 164)

(Nuh): Ey kavmim! A llah'a ibadet edin, sizin O ndan baka ilahnz yoktur, dedi. (7/Arf, 59)

Onlar, Allah brak p bilginler ini ve rhipler ini rable r (ilhlar ) edindiler ve Meryem olu Mesihi de... Oysa onlar , tek olan bir ilha ibdet etmek ten baka bir ey le

emrolunmadlar. Ondan baka ilh yoktur. O, bunlarn irk kotuklar eylerden ycedir. (9/Tevbe, 31)

Allah brakp kendiler ine zara r vermeyecek ve yararlar dokunmayacak eylere kulluk ederler ve Bunlar Al lah katnda bizim efaatiler imizdir derler. De k i: Siz,

Allah'a, gklerde ve yerde bilmedii bir ey mi haber veriyorsunuz? O, sizin irk kotuklarnzdan uzak ve ycedir. (10/Ynus, 18)

De ki: S ize gkten ve yerden r zk ve ren kimdir? O kulaklara ve gz lere mlik bulunan kimdir? lden diriyi, diriden de ly k im karyor? Btn ileri kim

idare ediyor? Hemen: Allah derler. (10/Ynus, 31)

Onlarn ou Allah'a, irk komadan iman etmezler (10/Ynus, 106)

eitli tanrlar m daha iyi, yoksa kahredici olan bir tek Allah m? S izin Allahtan baka taptklarnz , Allahn kendiler i hakknda hibir delil indirmedii, sizin ve

atalarnzn takt (birtakm anlamsz) isimlerden bakas deildir. Hkm, yalnzca Allahndr. O, kendisinden

bakasna kulluk etmemenizi emretmitir. Dosdoru olan din ite budur; ancak insanlarn ou bilmezler. (12/Ysuf, 39-40)

Biz her mmete/kavme: A llah'a ibadet edin; sizin Ondan baka ilahnz yoktur (d iye tebli etmesi iin) bir peygamber gnderdik. (16/Nahl, 36)

Allah dedi ki: k i ilh edinmeyin. O, ancak tek bir ilhtr. y leyse Benden, yalnzca Benden korkun. Gklerde ve yerde ne varsa Onundur, din de (itaat ve kulluk

da) yalnz Onundur. Byleyken, Allahtan bakasndan m korkuyorsunuz? (16/Nahl, 51-52)

Rabbin, ya lnz kendisine kulluk etmenizi... emretti. (17/sr, 23)

Kfirle r Beni b rakp da kulla rm ev liy/dostlar edineceklerini mi sandlar? B iz cehennemi kf irlere bir konak olarak haz rladk . (18/Kehf, 102)

phe yok ki Ben, Ben Allahm Benden baka ilh yoktur; u halde bana ibdet et (20/Th, 14)

Eer yerde ve gkte Allah'tan baka ilhlar olsayd ye rlerin ve gkle r(in nizam, dengesi) bozulurdu. Demek ki ar'n Rabbi olan A llah, onlarn yak trdklar

sfatlardan mnezzehtir. (21/Enbiy, 22)

Onu brak p ilhlar m edindiler? De ki: Kes in delilinizi getirin, ite benim ve mmetimin kitab ve benden ncekile rin kitaplar. Hayr , onlarn ou gerei bilmez

de yz evirirler. (21/Enbiy, 24)

Senden nce gnderdiimiz her peygambere; Benden baka ilh yok tur, Bana kulluk edin d iye vahyetmiizdir. (21/Enbiy, 25)

mmetiniz bir tek mmettir ve Ben de sizin Rabbinizim. O halde gerei gibi ibdet edin. (21/Enbiy, 92)

Gklerde ve yerde bulunan her ey, Rahmana kul olarak gelecektir. (19/Meryem, 93)

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

11/22

...yleyse iren b ir pislik olan putlardan ka nn, yalan sz sylemekten de ka nn. Kendisine irk/ortak komakszn A llahn hanifle ri (Onun birli ini kabul eden

mminler olun). Kim Allah'a ortak koarsa, sanki o, gkten dp paralanm da kendisini kular kapm, yahut rzgr onu uzak bir yere srkleyip a tm

gibidir. (22/Hacc, 30-31)

Kez Hak yalnz Allahtr. Onu brakp ibadet ettikleri ise btln ta kendisidir. Dorusu Allah ycedir , byktr. (22/Hacc, 62 )

Onlar, Allahn kadr ini hakkyla takdir edemediler. phes iz Allah, g sahibidir , azizdir. (22/Hacc, 74)

Grdn m o kendi hevsn (istek ve arzularn) ilh/tanr edinen k imsey i. imdi onun zerine sen mi beki olacaksn. (25/Furkan, 43)

Allah ile beraber baka bir ilha yalvarp yakarma, sonra azaba uratlanlardan olursun. (26/uar, 213)

...Allah ile baka ilhlar m var?! (27/Neml, 60-63)

Allah ile birlikte baka bir ilh edinip tapma. O ndan baka hi bir ilh yok tur. (28/Kasas, 88)

(brahim onlara) dedi ki: S iz, srf aranzdak i dnya hayatna has muhabbet uruna Allah brak p birtak m putlar (tanrlar) edindiniz... (29/Ankebt, 25)

Gkler i ve yeri yaratan, gnei ve ay buyruu altnda tutan kimdir? diye sorarsan, phesiz A llahtr der ler. (29/Ankebt, 61)

Gnlden ka tksz bal lar ola rak, Ona ynelin ve Ondan korkup saknn, namaz dosdoru kln ve mrik lerden olmayn. (30/Rm, 31)

Size gk ten ve yerden r zk verecek Allahtan baka yara tc m var? (35/Ftr, 3)

Yardm grrler umuduyla, A llahtan baka ilhlar edindiler. Halbuki onlar n (o sahte tanrla rn, taptklar putlarn) kendilerine yardm etmeye asla gleri yetmez.Bilkis onlar, bu mbutlar iin yardma hazr askerlerdir. (36/Ysin, 74-75)

lerinden kendilerine bir uyarcnn gelmesine atlar . Kfirle r dedi ki: Bu, ya lan syleyen bir bycdr. Tanrlar bir tek ilh m yapt? Dorusu bu, tuhaf bir

ey! Onlardan mele (ileri gelen bir grup, egemen gler): Yryn, ilhlarnza ballkta direnin, sizden istenen phesiz budur. Son dinde de bunu iitmedik. Bu,

ii bo bir uydurmadan baka bir ey deildir. (38/Sd, 4-7)

Allah brakp da kendilerine b ir takm dostlar edinenler derler ki: Biz bunlara ancak bizi Allaha daha fazla yaklatrsnlar d iye tapyoruz. (39/Zmer, 3)

De ki: Ey chiller! Bana A llahtan bakasna kulluk etmemi mi emrediyorsunuz? Ey Muhammed! And olsun ki sana da, senden nceki peygamberlere de

vahyolunmuur. And olsun, eer Allaha ortak koarsan amellerin phesiz boa gider ve hsrana urayanlardan olursun. Hayr, yalnz Allaha kulluk et ve

kredenlerden ol. Onlar, Allah gerei gibi takdir edemediler. Halbuki kymet gn btn yeryz Onun tasarrufundadr. Gkler Onun eliyle drlp

bklecektir. O, mriklerin ortak kotuklarndan mnezzeh ve ycedir. (39/Zmer, 64-67).

Yoksa onla rn birtak m irk kotuklar ortaklar m var ki , Allahn izin vermedii ey leri, dinden kendilerine ter ettiler (bir eriat/din kural k ldlar)? Eer o fas lkelimesi (azab erteleme sz) olmasayd, derhal aralarnda hkm verilir (ileri bitirilir)di. phesiz zlimler iin can yakc bir azap vardr. (42/r, 21)

Senden nce de hangi memlekete uyarc gndermisek mutlaka orann varlkl lar; 'Atalarmz bir din zerinde bulduk. Biz de onlarn izle rine uyarz' der lerdi.

(43/Zuhruf, 23)

O gkte de ilhtr, yerde de ilhtr. (43/Zuhruf, 84)

De ki; O Allah bir dir. O Al lah sameddir (Hibir eye muhta olmayan, her ey Kendisine muhta olan; her ey in kayna ve yaratcs dr). Hi kimseyi

dourmamtr. Hi kimse Onu dourmamtr. Ona benzeyen hibir ey de yoktur. (112/hls, 1-4)

Kuranda Tevhidle lgili nemli Vurgular

Kurn- Kerimde lh kelimesi, toplam 147 ye rde geer. Allah lafz ise, tam 2697 yerde kullanlr. "L ilhe illllah" eklindeki tevhid kelimesi/cmlesi Kur'an'da

iki yerde (37/Sfft, 35; 47/Muhammed, 19) geer. Ayn anlama gelen "L ilhe ill H" eklinde otuz yerde tekrarlanmaktadr. Tevhidi anlatan dier yetleri de

gz nnde bulundurduumuzda, Kur'an'n Allah'n tek bir ilh olduuna inanmaya ne kadar nem verdiini ve btn Kur'n esaslarn tevhid inanc esasna

dayandn grrz.

Tevhid, yaratltan ncedir. Cenb- Allah yaratl esnsnda (ruhlar leminde) yegne Rab olduunu btn insanla onaylatmtr: Hani Rabbin demoullarnn

srtlarndan zrriyetlerini alm ve onlar kendi nefislerine kar hit tutmutu. Ben sizin Rabbiniz deil miyim? (demiti de) Evet (Rabbimizsin) hit olduk

demilerdi. (Bu) Kymet gn biz bundan habersizdir dememeniz iindir. Ya da bizden nce atalarmz irk komutu da biz ise onlardan sonra gelen bir kuaz.

leri btl olanlarn yaptklar yznden bizleri helm m edersin? dememeniz iin... (7/Arf, 173). yette grld zere Tevhid fikrinin temelleri insanln

yaratl esnsnda atlmtr. Yce Allah biricik Rab olduunu btn insanlara tasdik ettirmi ve Kymet gn yaplabilecek tm itirazlarn geersiz olduunu daha

ilk gnden kendilerine bildirmitir.

Cenb- Allah, kullarndan ald bu sz zerine onlar bilme, dnme ve akletme yetenekleriyle donatm ve ayr ca onlara iyiyi, gzeli ve doruyu gsterenpeygamberler gndermitir: Biz her mmete; Allaha kulluk/ibdet edin ve tutlardan saknn diye tebliat yapmas iin bir peygamber gnderdik. 16/Nahl,

36). Grlyor ki tevhid inanc, akdenin esasdr. eriatn tm onun iin indirilmi, btn peygamberler, hep o inanca armlardr. Bu temel akdeye dayal olan

slm dininin ana hedefi, insanlar irkten, tutlardan ve kfrden kurtararak Allahn birliine inandrmak, kalplerde bu rhu yeertmek, Allahn bir teklii fikrini

yerletirmektir.

L ilhe illllah ke limesi, s lm dininin teme l rkn olduuna gre Tevhid o lmadan slm dininden de bahsetmek mmkn olmaz. Bu yzden slmda er

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

12/22

ilimlerin temeli ve asl kabul edilen Tevhidin ilk olarak aklanmas, tebli edilmesi ve beyan olunmas gerekmektedir: Senden nce gnderdiimiz her

peygambere; Benden baka ilh yoktur, Bana kulluk edin diye vahyetmiizdir. (21/Enbiy, 25). Aslnda Kurn- Kerim Tevhidin, yani L ilhe illllahn mnsn

aklamak zere gnderilmitir. Bu itibarla o en nemli vurgu olarak irki ve benzerlerini kesin bir dille reddediyor.

Tevhid akdesinin, kk bir pheye yer brakmadan, saf ve ka tksz bir ekilde yerlemedii bir kalpte hakiki imandan bahsetmek mmkn deildir. Gerek bir

iman iin de Allaha imandan nce tutlar tanmamak, onlar reddetmek gerek ir: Kim tutu inkr eder ve Allaha iman ederse, phesiz kopmas mmkn

olmayan salam bir kulpa yapm olur. Allah iitendir, bilendir. (2/Bakara, 256). Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili adl tefsirinde bu yetle ilgili unlar

sylemektedir: Muvahhid mmin olmak iin, Allaha imandan evvel kfre tevbe etmek arttr ve bu tevbenin art da tutlar asla tanmamaya azmeylemektir.

Bu sretle Kim tutu inkr edip de Allaha iman ederse yeti L ilhe illllah kelime-i tevhidinin bir tefsiri demektir. (Elmall, Hak Dini Kuran Dili, Eser Y.

2/871). Kurana gre Allaha iman etmekle, tutu reddetmek ayn kapya kar. Yani tut reddedilmedike Allaha iman tamamlanm olmaz. Bu ikisi hibir

zaman bir arada bulunamaz. Allaha inanmak ve iman etmek; ayn zamanda tuta tbi olmamak demektir. (Mevddi, slmda Hkmet, s. 245)

Mmin olmann, Allah kabul etmenin anlam, Tevhid akdesinin net olarak, saf, ar ve duru olarak insan kalbine ye rlemesi ve buna bal olarak insan hayatnda,

yani pratikte tezhr etmesidir. Buna Allahn insan hayatna hkmetmesi de diyebiliriz. nsann Allahtan gayr btn sahte ilhlar reddetmesi, sadece Allahn

kopmak bilmeyen salam kulpuna yaparak, dier btn iplerin kesilmesi... te Tevhidin rhu budur.

Tevhid, mminin hayat metodudur. Dier slm btn rknler bu genel prensibe baldr. Bu itibarla Tevhid kav ram, yani L ilhe illllah prensibi slmda

btn anlay ve yaay biimlerinin kaynan tekil eder. Dier btn rknler, prensipler ve fikirler bu yce kavramn etrafnda rlr. nsan, Tevhid akdesi

konusunda net bir dnceyi kazanp bir karara varmadka, bu konuda sbit bir gre ulamadka, dier slm hibir konuda salkl bir sonuca ulaamaz. Her

zaman olduu gibi, teknolojinin, materyalist ve kapitalist felsefelerin, beer ideolojilerin gz boyad ve kafa bulandrd gnmzde, bizi bu kargaa ve zillet

bataklndan kurtaracak yegne prensip Tevhid ak desidir. Tpk slmn ilk dnemlerinde olduu gibi...

O halde bize den, Tevhid ak desini aslndan renmek ve yeniden ona dnmektir. Ancak bu ekilde chiliyyenin bataklndan kurtulabilir ve yeniden dnya

toplumlar arasndaki izzetimizi kazanabiliriz. Kuran Allah Telnn varln isbat etmeyi deil; Onun sfatlarn konu edinmitir. Bu yetlerde zellikle Tevhid, yani

Allahn bir teklii zerinde durularak Allahn erki ve benzeri olmad ifde edilmitir. Kurana gre Tevhidin asl mns; Allahn birliine, dengi ve orta

olmadna insanlarn iman etmesidir.

Kuran Metodu: Kurn- Kerim, Allahn varl konusunda tkip edilmesi gereken metodun, grnen tabiat olaylarndan, madd birtakm fenomenlerden yahut akl

ve mantk grnen baz izahlardan hareketle Onun varln ispat etmeye almak deil; aksine, tutulacak yolun Allahn varlna -hibir delile ihtiya duymadan-

iman etmek olduunu aka beyan eder . man ile direkt balantl grlen bu konu ile ilgili olarak Kurann serdettii deliller ikn olular ile dikkat ekerler.

(Bekir Topalolu, sbt- Vcib, s. 26). Kurn- Kerimde Allah Teldan bahsedilen yetlerin ou, Onun sfatlarn konu edinmitir. Bu yetlerde zellikle Tevhid

zerinde nemle durulmu, Allahn erki ve benzeri olmad srekli vurgulanmtr. Bu yzden olsa gerekir ki, Kurn- Kerim irk olay zerinde oka durmu,

Allahn varln ispat yoluna gitmek yerine Onun birlii konusunu srekli ilemitir. Tevhidi, odak kavram haline getirmitir.

Kurann Allah konusunu, zellikle de akde mevzunu ileyen yetleri dikka tle incelendiinde bu gerein ok ak bir ek ilde ortaya kt grlr. Kuran

yetleri, hibir zaman direkt olarak Allahn varln ispat etmeyi hedef edinmemilerdir. nk Kuran Allahn varlna inanmay ak ve kesin bir zorunluluk

olarak kabul eder. Bu hususta insan ftrat iin kabul veya red szkonusu deildir. Bu gerek, Kuranda temel bir prensip olarak kabul edilir. Kuran, selm ftrata

hitap ettii iin Allahn varln herkesin bedh ve ftr olarak kabul ettii bir gerek olarak ele aldndan isbtna almaz.

Gerekten de insanlk tarihi incelenince, hangi devir ve zamanda, hangi rk ve toplumda olursa olsun, en ilkelinden en medensine kadar genel kabul halinde Allah

tandklar grlr. Onun iin Kuran daha ok beer iyetin en ok yanld ve sapt irk olay zerinde durarak Allahn birlii ve dier sfatlarn tantmaya

ynelir. Ayn ekilde mslmanlarn da Allah konusunda ayn yntemi izlemelerini salk verir. Kurn- Kerim, direk t olarak isbat sadedinde hibir akl de lil

kullanmamtr. Kuranda Allahn isbat ile ilgili olduu iddia edilen yet-i kerimeler, dorudan doruya Allahn varln isbat deil; ancak dolayl olarak bu konuya

temas etmektedir. Yani, szkonusu yetlerden dorudan doruya deil; bilkis dolayl olarak, ksacas Allahn varln ispat fikri bu konu ile ilgili bir netice deil;

aksine metinlerin zorlanmasyla o ortaya kan bir karsamadr, denilebilir. Buradan yle bir sonu karmamz mmkndr: Kuran, apak, bedh ve ftr olan

Allah fikri zerinde akl ve felsef baz yorumlar yaparak yahut madd birtakm fenomenlerden hareketle yeniden izah ve isbat yoluna gitmeyi, emin olunan bir

konu zerinde tekrar tekrar almak olarak grmektedir ki, bu anlamsz yahut lks gibi kelimelerle ifade edilebilecek bir ile uramak anlamna gelir. Bu ura

da en azndan zaman israf saylr.

Allah nancnn Ftr Oluu: Allah Tel insan, kendi varln alglayp kav rayabilecek bir ftrat zere yaratmtr. Zira ftrat, insann Allah Telnn varln idrk

edebilecek yetilerle donatlm olarak yaratlmas veya Tevhid dinini kabul etmeye msit yaratl olarak tarif edilmitir. Kuran, selm bir ftratla yaratlan insann

normal olarak kendi g ve kuvve tinin stnde, kudret sahibi yce bir yaratcy kabul edeceini belirtir: Sen yzn hanf olarak dine, yani Allah insanlar hangi

ftrat zere yaratm ise o f trata ev irir. Allahn yaratnda deime yoktur. te dosdoru din budur; faka t insanlarn ou bilmezler. (30/Rm, 30). Yine, Allah

Tel, elest bezminde demoullarnn zrriyetini, Allahn kendilerinin rabbi ve mliki olduuna, Ondan baka hibir ilh bulunmadna hit olarak

sllelelerinden kendilerini kardn haber veriyor (7/Arf, 172). Nitekim Allah Tel onlar bu ftrat zere yaratmtr.

Evet, ftratn bizzat kendisi Allahn varln bilir ve n yce Allah, elest bezmi veya kaa l bel denilen Arf sresi 172.yetinde belirtildii gibi demoullarndan

sz ald andan itibaren ftrat, ibdetle Allaha ynelir. Bu konuyu Allah Rasl u ekilde belirtir: Her doan, ftrat zere doar. -Baka bir rivyette ise bu din

zere doar- (Fakat sonradan) ana-babas onu yahdiletirir, hristiyanlatrr veya mecsiletirir... (Buhr, C eniz 33, 79; Mslim, Kader 23-25, man 264;

Ahmed bin Hanbel, II/315, 233, III/435, IV/9). Bu hadis-i eriften anlalaca zere Allahn varlna inanmak, insanda doal bir duygu ve uurdur. Bu duygu ve

uur; gaflet, inat, kibir gibi baz rz hallerle krelebilir. Fakat hibir zaman yok olmaz. Doutan Allahn varl fikrine ve itikadna sahip olan insan, bu fikir ve

inanc, alarak kazanm ve renmi deildir. Aksine, bu dnce Allah tarafndan yaratlmtr. Yani Allah insan, Kendisine inanma ve Kendisini bilme zelliiyle

yaratmtr. Merhamet, efkat hisleri, dnme ve idrk kabiliyetleri nasl insann mhiyetini tekil eden vasflarsa, bu zelliklere sahip olmayan insan nasl

dnlemezse, Allah bilme ve Ona inanma vasf da yledir. nsann zelliini tekil eden vasflardan biri de inantr. Her insan, bu inanc kendi rhunda,

vicdnnda duyar. Bu sebeple en meden toplumlardan en ilkel kavimlere kadar herkeste bu itikada rastlanr. Btn insanlar, hak veya btl mutlaka ilh bir

kudretin varlna ftraten inanagelmilerdir.

Allahn varln her insan iinde hisseder. lhad ve inkrn en ar noktasna varm bulunan bir kimsenin bile, byk bir felketle karlat zaman taa, topraa

veya aaca snd grlmemitir. Her insan, byle bir durumda, ftratnn sevki ile hemen Allaha snr, bildii isim ve sfatlarla Ona ya lvarr. Bu her eit

gzlemle sbittir. Nasl ki byk bir tehlike ile karlaan bir insan, kaacak ve kurtulacak bir ye r arar ve nasl ki kk ocuk, annesinin memesine zarretten ve

yaratltan koarsa, aynen ylece nemli anlarnda insan da yaratann arar, Ona snr. Kuran, bolluk ve refah zamanlarnda ilerinde ftr olarak mevcut olanAllah duygusunu gizleyen ve fakat balarna bir felket gelince Allaha ynelen insanlardan yle szeder: O kfirleri kara bulutlar gibi dalga sard zaman, dini

Allaha has klarak Ona yalvar r, du ederler. Allah onlar karaya karp kurtardnda ilerinden bir ksm doru yolda kalr (dierleri ise eski kfrlerine devam

ederler). (31/Lokman, 31). (Mcizelerin Allah tarafndan olduunu) Kalpleriyle yaknen bildikleri halde nefislerine zulmederek ve kibirlenerek btn mcizeleri

(aktan) inkr ettiler. (27/Neml, 14). Bu yet-i kerimelerde aka ifade edildii gibi, felketlerle yzyze gelindii ve skntlarla karlald zamanlarda ou

kez ftrat nefse ve akla galebe alar, stn gelir ve insan kibri, gururu ve inad brakp Allaha ynelir, Ondan istimdad ederek yardm ister. (3)

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

13/22

Tevhidin Gstergesi; Kapsad Mn ve Sonular

1- Tevhid Bir Hayat Nizamdr

a- Allahtan baka ilh olmadn kabul etmek Tevhidin ilk artdr. Burada kulluun sadece Allaha yaplaca belirtilmektedir. Kelime-i Tevhidin (tevhid cmlesinin)

ikinci blm ise, kulluun nasl yaplacan, nasl pratize edilip hayata yanstlacan aklar.

b- Bu hayat nizamn kabul eden muvahhid mmin, her iki blm de samimi olarak yaay ve tm davranlaryla isbat eder.

c- Tevhid kelimesi, mslmanlarn hayatnn btn ayrntlaryla birlikte zerine oturtulduu temel prensip ve nizam oluturur. slm toplumunun bunun dnda

olumas ve yaamas mmkn deildir.

d- Tevhid nizamnn ve tevhid hayat grnn dnda baka prensipler zerine oturtulan hayata slm hayat denemez.

e- Tevhid nizamn, baka herhangi bir dnya gr ve ideolojik dzenle sentezi, kartrlmas halinde bunun Tevhid dini slmla alkas kalmaz.

f- Tevhidin ikinci blmyle beyat edilip ballk sz verilen Raslullahn snnetinde (uygulama ve tebliinde) slm toplumunun karakteri, yaps, slm cemaat

ve devletinin ekillenii ve bu aamalara geiin metodu belirlenmektedir.

g- L ilhe illllahn gereklerine ters hareket edenler, (sadece) Allaha kulluk etmi olamazlar.

h- Hukuk prensiplerini Allahtan bakasndan alan ve Raslullahn bize tebli ettii yolun dnda bir hkm kabul eden k imse sadece A llah ilh kabul ediyorsaylamaz.

- Tevhid inan ve yaay, namaz ve oru gibi ibdetlerin (ve her eit davrann ibdet bilinciyle ) sadece Allaha yaplmasn gerektirdii gibi, sosyal dzen,

hareket, ahlk ve hukukun da Allahn hkmne uygun olmasn gerektirir. (Bk. 6/Enm, 162; 33/Ahzb, 36; 59/Har, 7; 4/Nis, 59, 65; 5/Mide, 44, 45, 47.)

2- Tevhid, Bir nklp Projesidir

Tevhidi kabul eden insann beyninde, kalbinde ve kalbnda, bedeninde ve rhunda bir inklp gerekleir. Bu devrim sonucunda mslmanda duygu, dnce ve

eylemler kesin ve kkl bir imanla kendisini gsterir. Her anlamda ve her alanda kkl deiim ve dnm geiren muvahhid unlar kabul etmi ve Allaha

unlar iin sz vermi olur:

a- Allahm, beni yarattn ve yaatyorsun. Ben ancak Senin hkmlerine/emirlerine uyarm; Sana gvenir, dayanr, Sana bel balarm.

b- Gerek anlamda cezalandracak ve mkfatlandracak ancak Sensin. Senin dnda mutlak olarak korkulacak ve mutlak sevilecek, her konuda yardm

edebilecek kimse yoktur.

c- Emirlerini ve yasaklarn bildiren, insanla yasa, ahlk nizam, insanlar aras ilikiler, inan ve ibdet usllerini reten Kitabna inanyor ve onu yaamaya sz

veriyorum. En gzel emri, Senin emrin; en mkemmel hkm Senin nizamlarn ve kanunlarndr.

d- Beni Sen rzklandryor, bana nimetleri Sen bahediyorsun. Senin rzan iin yaayacam, Senin emrine uymayan hibir fikri, dnce ve hkm

benimsemeyeceim. Tm tutlar ve tt dzenleri reddediyorum.

e- Sana ynelmeyenlere, Seni tanmayanlara, Senin emirlerinin tmn veya bazsn reddedenlere, Senin dinini tahrif etmek isteyenlere, Senin emirlerini ucuz

dnya kar karsnda satanlara, hakka btl kartranlara, Sana isyan eden, Senin dinini yalanlayan veya alaya alanlara, tuyan edip hakk aanlara gcmn

yettiince kar koyacam.

f- Hibir zararn veya yararn Senin takdirin olmadan gelmeyeceine, btn dnya birlese Sen istemeyince en kk bir fayda veya zarar veremeyeceklerineinanyorum ve bu inancma uygun davranacama sz veriyorum.

g- Btn rhum, varlm ve tm gcmle sadece Sana kul olacak ve kulluk yapacam. Hayatmn her nn bu inan ve bilinle yaayacam.

h- Hz. Muhammed (s.a.s.)in Senin rasln/elin olduuna, dnya ve hiret sadetinin ancak onun rnekliinde gerekleeceine, tek nderin Peygamber olduuna

inanyorum.

- Benim efendim, imamm, rneim ancak Raslullahtr. Onun izinden gideceim. Onun snnetini/yolunu tkip edeceim, ona ters denleri sevmeyeceim,

ondan bakasna kesin bir ek ilde balanmayacam, ondan ilham almayanlar tanmayacam, onun dmanlaryla mcdele edeceim.

3- Tevhid, Kinat Nizamdr

Tevhid kelimesi, buna inanan insanla, Allaha teslimiyetten hi ayrlmayan, Allah her an tesbih eden kinat ve ileyileri arasnda bir uyum, bir kardelik ilikisi

eklinde bir dzen kurar:

a- L ilhe illllah, sadece insan var lyla ilgili deil; tm varlklarla ilgili, tm varlklar iin bir hayat dzeni belirlemekte ve bu dzeni hatrlatmaktadr.

b- Kinattaki btn varlklarn kanununu Allah belirlemitir. Dolaysyla onlar zerinde Allahtan baka hkim ve tasarruf sahibi yoktur. Tabiat kanunlar denilen

7/31/2019 112-T E K L H (T E V H D)

14/22

ey, Allahn tabiattaki yasalar, snnetidir (snnetullah).

c- Yeryznde Allahn hkmn/nizamn hkim klmak veya bunun iin gayret sarfetmek (cihad), sadece hiret dl iin deildir. hiret dnyann devam ve

tamamlaycsdr. Tevhid, insan dnyada huzura eritirdii gibi, hirette de mutluluu kemle ve sonsuzlua eritirir.

d- Allah yerde de gkte de (tek) ilhtr. Her eyin dzeni ve irdesi Onun elindedir.

4- Tevhid, zel Bir Medeniyet ve Kltr Oluturur

a- Medeniyet, gerek anlamyla, slmdan, Tevhidin oluturduu hayat ve toplumsal ilikiden farkl bir ey deildir. slmn kendisi, mkemmel bir medeniyettir.

b- Mkemmel bir medeniyetin insan ve toplumsal zellikleri, insanlarn kula kulluktan kurtulup sadece Allahn hkmlerine rz gstermeleri ve Onun kanunlarn

uygulamalar sonucunda gerekleir.

c- Kelime-i Tevhid, Kuran ve snnetle hudutlar izilen bir kltr ve medeniyet n grmektedir. Tevhid inan; hikmetin (faydal ilim ve uygulamann)

mslmanlarn yitik mal olduunu, onu nerede bulurlarsa almalar gerektiini retmektedir.

d- Doruluu kantlanm ve insanln faydasna kullanlan msbet bilimle slmn atmas szkonusu deildir. Aslnda msbet bilim, Allahn insanda ve evrende

yaratt kanunlarn (snnetullahn) tannmas ve disiplininden baka bir ey deildir.

e- Tevhid anlay, insann snr tanmadan gelien bilim ve teknolojinin klesi durumuna getirilmesine kar kp; teknolojinin ve ilmin insann hayrna/faydasna

hizmet ederek insann emrine/istifadesine verilmesini ngrmektedir.

f- Tevhid zihniyet, insanlara uygarlk diye modernizmi, teknolojik klelii ve tketim toplumu olup eyann ve smrclerin emrine ve hizmetine girmey i kesin

bir ekilde reddedip insanlarn dil bir ekilde gerek medeniyetten nasiplenmelerini salar. Yeryznde ancak Tevhid inan ve dzeninin hkim olmasyla bu

adlet gerekleir; insan ancak tevhid medeniyet anlay syesinde tm kleliklerden kurtularak yeryznn efendisi/halifesi olma onuruna kavuabilir.

g- Tevhid inan; Allahn emir ve yasaklarnn Raslullahn rnekliiyle uyguland bir toplumu slm toplumu kabul eder. Toplumdaki bireyler , birtakm din

anlay ve davran iinde olsalar da, eer o toplumda bireyse, sosyal ve siyasal dzenlemeler Allahn hkmlerine dayanmyorsa, o topluma chiliyye toplumu

denilir.

5- Tevhide nanmak, Gerek stnl Dourur

zlmeyin, gevemeyin; een gerekten iman ediyorsanz stn olan sizlersiniz. (3/l-i mrn, 139). Bu stnlk, insanlarn (sadece) savalarda stn

gelmelerini deil; esas olarak bir mminin dncesini ve eyalar deerlendirmesini, izzet ve onurunu kapsar:

a- Tevhid inanla, mmin her eye ve her duruma, her deere ve her ahsa kar taknaca mmin muvahhide has onur ve erefi temsil eder; bu stnlnbilinci iinde gurura kaplmadan Allaha kar kulluk, yeryzndeki varlklara kar hilfet grevini yerine getirir. nsanlara kar tevhid iman ve deer lleriyle,

byle bir imana dayanmayan dier tm insan ve deer llerinden stn olduunun uur ve sorumluluuna ular.

b- Tevhid dncesinden sapm beer tm kuvvet ve korkularn stne kar. nanan insan, Allahn hkmlerine ters den tm deer, gelenek, det ve

dzenlerin stndedir. Aalk duygusu nedir, bilmeyen z gven sahibi kiilikli bir karak ter sahibidir. eref, fazilet ve ycelik sahibi olmann yolunu ve tarzn bilir,

bu yoldan ayrlmaz ve bunun krn ed eder.

c- Tevhid eri, A llahn askeri olduunun bilinci iinde, yeryzndeki zlim ve tt kuvvetlerin karsnda ye r alr. Hakszlk karsnda susann dilsiz eytan

olduuna inanr. yilii emretme ve ktle dur deme grevini en gzel ekilde icr ederek egemen zlimlere kar kmann sonucundaki her eit zorluklara

katlanmann sabr demek olduunu ve cennetin bedelinin bu cihad olduunu unutmaz.

d- Muvahhid insan; btl rf, det ve geleneklerin yanl uygulamalar a ltnda ezilmedii gibi; baz insanlarca yceltilse veya korkulsa bile, tevhid inancna

dayanmayan her eit dnyev glerin Allahn gc ile karlatrldnda yok hkmnde olduunu ve basit birer a ldatmaca veya yanlsama olduunu

farkederek tevhide balanmann en stn ve tek gerek gce dayanmak demek olduunu bilerek bu gle irtibat orannda gl olduunu bilir.

e- Bu izzetin uuruna ermi bir muvahhid, her eit zlimlere, yaygn btl deerlere, egemen beer ideolojilere, tm btl dinlere, dzenlere, dayatma ve detlere

kar tevhidin ve tevhid erlerinin stn olduunu anlar, Allahn hayvandan da aa dedii pislikler olan mriklere ve onlarn zelliklerine tenezzl edip

zenmez.

f- Muvahhid mminin, tarihi tevhid tarihidir. rnekleri de peygamberler ve onlarn yetitirdikleridir. lk mslmanlar, tevhide ters den tm dnce ve ey lemler

karsnda hi tviz vermeden dimdik durmular, her ynyle gerekten stn olduklarn kantlamlardr. Bu muvahhidler, hibir knaycnn knamasndan

etkilenip korkuya kaplmam, tevhid uurunun verdii stnl bireysel ve toplumsal hayatlarnda sergilemilerdir.

g- Mminin stn olmas, bakalarna tepeden bakmas, gururlanmas anlamna gelmez. Onun izzeti/erefi/halfelii/efendilii, bakalarnn da hidyete ermesini

isteyerek, onlar rnek almadan, tam tersine onlara rnek olmas, onlara acyarak gerek tiinde maln ve cann Allah iin bakalarnn hidyeti ve tevhidin

hkimiyeti urunda harcamas demektir. (Bk. 3/l-i mrn, 196-198.)

6- Tevhid, Bir Kurtulu Reetesidir

Tevhid reetesini tam anlamyla, yerli yerinde kullanan kii, dnyada olduu gibi, hirette de kurtulua erecektir. man ve amel btnln ieren bu kelime,

insann neleri reddedip kabul edeceini, nelerden saknp neleri yapmas gerektiini, yani tam bir gnl huzuru ve tesl