1 EKONOMİ 16.pdf · IV UHEYAD DERGİMİZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1 Dergimiz hakemli ve uluslararası indeksli bir dergidir. Her yayın en az iki alan uzmanı hakem tarafından

ULUSLARARASI HAKEMLİEKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ

INTERNATIONAL REFEREED JOURNALOF RESEARCH ON ECONOMICS MANAGEMENT

PRINT ISSN: 2148-8207 - ONLINE ISSN: 2149-2492

(SAYI: 16 YIL: 2018 - ISSUE: 16 YEAR: 2018)

II

İMTİYAZ SAHİBİ“Bu Dergi Türk Patent Enstitüsü Tarafından Marka Tescili İle Tescillidir”

(2015/03942-2015-GE-17393)

www.guvenplus.com.tr

III

DERGİ YÖNETİMİ

www.istanbulbilimveakademisyenlerdernegi.org

IV

UHEYAD DERGİMİZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1 Dergimiz hakemli ve uluslararası indeksli bir dergidir. Her yayın en az iki alan uzmanı hakem tarafından değerlendirilmektedir. İki alan hakemi tarafından olumlu “yayınlanabilir” yönünde rapor almayan yayınlar dergimizde yayınlanmaz. Bu durum karşısında hiçbir yazar(lar) dergimiz üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz. Dergimizde yayınlanmaya hak kazanan “Etik Kurul Raporu” bulunan yayınlara dair etik kurul bilgileri yazılı olarak editörlüğe gönderilmesi ve sisteme yayın yüklenirken sisteme yüklenmesi zorunludur. Etik kurul raporu olan ve sisteme bilgisi girilmeyen ya da yazılı olarak editörlüğe bilgileri ulaştırılmayan çalışmalardan doğan her türlü sorumluluk yazar(lar)’a aittir. Dergimizin hiçbir kurulu ve yetkilisi bu konuda maddi ve manevi sorumluluk kabul etmez. Dergi kurul ve üyeleri “yetkilileri” Hukuki yükümlülük altına alınamaz. Her yazar ve yazarlar bu durumu peşinen kabul etmiştir.

2 Dergi hakem ve kurullarında yer alan akademisyen ile diğer yetkililer hakkında yazar(lar) dergi sistem işleyişi sürecine dair bir talepte bulunamaz. Bulunsalar bile herhangi bir bilgi kendilerine verilmez, sistem süreci değiştirilmez. Dergimiz ile ilgili her türlü bilgi derginin web sayfasında www.uheyadergisi.com adresinden edinilebilir.

3 Dergimiz yılda dört sayı şeklinde çıkmakta her yılın “Mart – Haziran – Eylül ve Aralık” aylarının son günü derginin sayısında bulunan tüm makaleler tek cilt halinde dergi web sistemine yüklenir. Dergi web sisteminden makaleler tüm okuyucular tarafından indirilir ve ilgili eser “makale” ve dergimize atıf yapılmak koşulu ile kullanılabilir. Dergimizin tüm sayılarına okuyucular ücretsiz olarak ulaşmaktadır.

4 Dergimizde yayınlanan tüm makaleler (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706) kalite belgeleriyle ve (2015/03942-2015-GE-17293) Marka patent ile güvence altına alınmıştır. Yayınlanmış olan makaleler kalite, marka patent ve doi bilgileri ile ilgili çalışmanın yazarlarına eserleri hakkında her türlü hukuki hak ve uluslararası güvence sağlamaktadır.

V

5 Dergimiz basılı ve e dergi olarak yayınlanmaktadır. Print ISSN NO: 2148-8207 ve Online ISSN NO:2149-2492 numarası ile T.C. Kültür Bakanlığından dergimiz hakkında her türlü bilgiye ulaşılabilir.

6 Metin içinde (Yılmaz, 2015: 1) veya (Yılmaz ve diğ., 2015:1) şeklinde kaynak gösterimi, kaynakçada ise YILMAZ, M., (2015). Çalışanlarda Ödüllendirmenin İş ve Performans Üzerine Etkisi, UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 1, ss.1-2 şeklinde gösterilir. Tüm yazarlar dergimizin son güncel sayılarını takip ederek ilgili sayılarda yayınlanan makalelerdeki yazım formatını kendi çalışmalarında uygulayabilir. İnternet kaynaklarında mutlaka erişim tarihi ve son ulaşılabilen internet linkinin tamamının başta kaynakça ve metinin kullanıldığı sayfa altında numaralandırılarak gösterilmesi bir zorunluluktur.

7 Kaynakça Türkçe alfabe sıralamasına göre düzenlenir. Tüm yazarlar için derginin son sayısındaki yazım formatı dikkate alınmak zorundadır.

8 Dergimiz uluslararası indeksli bir dergi olup dergimizde yayınlanan tüm çalışma ve makaleler derginin yayınlandığı tarih itibariyle ilgili indekslere mail yolu ile ulaştırılır.

9 Dergimizde özgün araştırma, inceleme, derleme, olgu sunumu, proje ve kitap tanıtımı “makale formatında olmak zorundadır” türünde yayınlara yer verilmektedir.

10 Dergimize gönderilen tüm çalışmalar sisteme yüklendiği şekil ve an itibariyle başka bir dergide yayınlanmamış, değerlendirmeye alınmamış ve red edilmemiş olması gerekir. Tüm sisteme yüklenen makaleler yazar(lar) tarafından bu kurallara uyulduğunu kabul etmiş sayılır. Aksi durumda ilgili yazar(lar) hakkında dergimiz hukuki haklarını saklı tutar. Oluşabilecek olumsuzluk karşısında maddi ve manevi tüm sorumluluk ilgili yazar(lar)’a aittir. Dergimiz T.C. Kanunlarına göre hareket eder.

VI

GENERAL INFORMATION ABOUT UHEYAD JOURNAL

1 Our journal is a refereed and internationally indexed journal. Each paper is evaluated by two referees who are field experts. The articles not reported as “issuable” positively by two field referees aren’t published in our journal. None of the author(s) can lay a claim on our journal in this case. Data, concerning the ethics committe of the studies, approved to be published in our journal, having the Ethics Committee Report, should be submitted to the editors in written and uploaded to the system with the article. Author(s) should take the responsibility of their articles, having the Ethics Committee Report, which were not submitted to the editors in written and were not uploaded to the system. None of the committes and the authorities in our journal are responsible for financial and emotional damage. The committes and the authorities in our journal do not have any legal obligations. Author(s) have accepted this situation beforehand.

2 Author(s) cannot make a demand for the journal’s procedure concerning the academicians in journal’s referee board and other boards and other authorities. Even if so, they aren’t given any information, system process cannot be changed. All kinds of information about our journal can be obtained from the website of the journal www.uheyadergisi.com

3 Our journal publishes four times a year, all articles in the relevant volume of journal are uploaded to the web system of the journal in one volume on the last day of the months “Mart - June - September December”.” All readers can download the articles from the journal’s web system and the relevant paper “article” can be used on condition that our journal is cited. Readers can download all volumes of our journal for free.

4 All articles published in our journal are assured with certificate of quality (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706) and trademark patent (2015/03942-2015-GE-17293). Articles published provide their authors with all kinds of legal rights and international assurance regarding their articles with quality, trademark, patent and doi information.

VII

5 Our journal has both printed and online version. All kinds of information about our journal can be obtained from the T.R. Ministry of Culture with the number Print ISSN NO: 2148-8207 ve Online ISSN NO:2149-2492

6 Reference within the text should be (Yılmaz, 2015: 1) or (Yılmaz, et, al., 2015: 1). in the reference part “YILMAZ, M., (2015)”. It is indicated as Effect of Rewarding in Employees on Job and Performance, UHEYAD International Refereed Journal of Researches on Economy Management , Issue:1, Volume:1, pp.1-2. All authors must follow the latest volumes of our journal and apply the print format of the published articles in their own papers. It is an obligation to indicate the access date of the internet sources and the last accessed full internet link in the references and below the page by giving numbers.

7 References are arranged by the Turkish alphabet. The printing format in the last volume of the journal should be taken into account by all authors.

8 Our journal is an internationally indexed journal, and all articles and papers published in our journal are sent to relevant indices via e-mail by the publication date of the journal.

9 Original research, analysis, compilation, case study, project and book introduction “have to be in an article format” and these publications are also included.

10 All papers sent to the journal and uploaded to the system shouldn’t be previously published, not evaluated and not rejected. All articles uploaded to the system are acknowledged that author(s) conform to these rules. Otherwise, our journal keeps its legal rights reserved. All material and moral responsibility regarding a negative situation belong to author(s). Our journal acts in line with the T.R. Law.

VIII

İÇİNDEKİLER

ARAŞTIRMA ve İNCELEMEORTA GELİR TUZAĞINDAN ÇIKMAK İÇİN İŞLETMELERİMİZİN YAPISAL DÖNÜŞÜMÜ ÜZERİNE MODEL ÖNERİSİ 1-21Beyza ERER, Ahmet DİKEN

NATIONAL GEOGRAPHIC TÜRKİYE VE ATLAS DERGİLERİNDE, KÜRESEL VE YERELİN TEMSİLİ 22-52Ayşe ÇATALCALI CEYLAN

ARAŞTIRMA ve UYGULAMAMARKA İMAJININ MARKA EVANGELİZMİNE ETKİSİNDE MARKA GÜVENİNİN VE MARKA SADAKATİNİN ARACI ROLÜ 53-75Aykut YILMAZ, Ömer Sezai AYKAÇ

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ’NİN EKONOMİK KALKINMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: GÖKÇEADA ÖRNEĞİ 76-100Yağmur AKARSU

IX

BAŞ EDİTÖRLERProf. Dr. Giray Saynur DERMAN - Marmara ÜniversitesiDoç. Dr. Nihal SÜTÜTEMİZ - Sakarya Üniversitesi

BAŞ EDİTÖR YARDIMCILARIProf. Dr. Ayhan AYTAÇ - Trakya ÜniversitesiDoç. Dr. Haluk ZÜLFİKAR - İstanbul Üniversitesi

TEKNİK EDİTÖRLER Doç. Dr. Pelin AVŞAR KARABAŞ - Hitit ÜniversitesiÖğr. Gör. Ozan KARABAŞ - Hitit ÜniversitesiBurhan MADEN

TÜRKÇE DİL EDİTÖRLERİDoç. Dr. Gülsemin HAZER - Sakarya ÜniversitesiDoç. Dr. Yakup POYRAZ - Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi

İNGİLİZCE DİL EDİTÖRLERİDr. Öğr. Üyesi. Abdullah KARATAŞ - Niğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiDr. Öğr. Üyesi. Gökşen ARAS - Ankara Atılım ÜniversitesiDr. Sinem HERGÜNER - Gazi Üniversitesi

SİSTEM EDİTÖRÜDr. Öğr. Üyesi. Hacı Arif TUNCEZ - Selçuk Üniversitesi

İSTATİSTİK VE ÖLÇME DEĞERLENDİRME ALAN EDİTÖRLERİProf. Dr. Ahmet ERGÜLEN - Necmettin Erbakan ÜniversitesiDoç. Dr. Mahmut DEMİRBAŞ - Avrasya ÜniversitesiDr. Öğr. Üyesi. Emre DÜNDER - Ondokuz Mayıs Üniversitesi

YAYIN KURULUProf. Dr. Ahmet ERGÜLEN - Necmettin Erbakan ÜniversitesiProf. Dr. Ahmet Burçin YERELİ - Hacettepe ÜniversitesiProf. Dr. Ayhan AYTAÇ - Trakya ÜniversitesiProf. Dr. Arvind BHAMBRI - University of Southern CaliforniaProf. Dr. Christine EL HADDAD - University of Southern CaliforniaProf. Dr. Christina CHAMINADE - Lund UniversityProf. Dr. Erdoğan GÜNEŞ - Ankara ÜniversitesiProf. Dr. Faruk ANDAÇ - Çağ ÜniversitesiProf. Dr. Frederik CARLSEN - Norwegian UniversityProf. Dr. Giray Saynur DERMAN - Marmara UniversityProf. Dr. John KUADA - Aalborg UniversityProf. Dr. Mara FACCIO - Purdue UniversityProf. Dr. Nurcan METİN - Trakya ÜniversitesiProf. Dr. Nejla GÜNAY - Gazi ÜniversitesiProf. Dr. Peter BARTLETT - University of NotinghamProf. Dr. Razaman ERDEM - Süleyman Demirel ÜniversitesiProf. Dr. Serpil AYTAÇ - Uludağ ÜniversitesiProf. Dr. Suat UĞUR - Çanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiProf. Dr. Sudi APAK - İstanbul Esenyurt ÜniversitesiProf. Dr. Süleyman ÖZDEMİR - İstanbul ÜniversitesiProf. Dr. Veysel BOZKURT - İstanbul ÜniversitesiDoç. Dr. Aygül YANIK - İstanbul Medeniyet ÜniversitesiDoç. Dr. Haluk ZÜLFİKAR - İstanbul ÜniversitesiDoç. Dr. Mehmet Akif ARVAS - Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Mustafa HATİPLER - Trakya ÜniversitesiDoç. Dr. Nihal SÜTÜTEMİZ - Sakarya ÜniversitesiDoç. Dr. Nur DİLBAZ ALACAHAN - Çanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiDoç. Dr. Taner AKÇACI - Kilis 7 Aralık ÜniversitesiDoç. Dr. Tamer BUDAK - İnönü ÜniversitesiDoç. Dr. Yener ATASEVEN - Ankara Üniversitesi

HUKUK DANIŞMANLARIAv. Fevzi PAPAKÇIAv. İbrahim DURSUNAv. Nazmi ARİFAv. Onur BAYKAN

X

YAYIN KABUL ETTİĞİMİZ BİLİM DALLARI

³ Bankacılık ve Risk Yönetimi

³ Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler

³ Ekonometri

³ Ekonomi

³ Kamu Yönetimi

³ Makro İktisat

³ Mali Hukuk

³ Maliye

³ Mikro İktisat

³ Muhasebe ve Finans Yönetimi

³ Para ve Politika

³ Pazarlama ve Pazar Ekonomisi

³ Sigortacılık ve Risk Yönetimi

³ Spor Ekonomisi ve Yönetimi

³ Tarım Ekonomisi

³ Uluslararası İlişkiler

³ İktisat

³ İktisat Tarihi

³ İstatistik

³ İşletme ve Yönetim Organizasyon

DISCIPLINES

³ Bankingand Risk Management

³ LabourEconomicsandIndustrialRelations

³ Econometrics

³ Economy

³ Public Administration

³ Macroeconomics

³ Financial Law

³ Finance

³ Microeconomics

³ Accounting and Financial Management

³ Money andPolitics

³ Marketing and Market Economy

³ Insuranceand Risk Management

³ Sports Economicsand Management

³ AgriculturalEconomics

³ International Relations

³ Economics

³ EconomicHistory

³ Statistics

³ Business Organisationand Management

XI

DERGİNİN TARANDIĞI İNDEKSLER

XII

Değerli okurlar, kıymetli bilim insanları.,

Dergimizin bu sayısında toplam 04 araştırma ve uygulama çalışmasına yer vermiş bulunmaktayız. Dergi-mizin bu sayısında da birbirinden kıymetli çalışmaları ile bizleri destekleyen yazarlarımıza yürekten teşekkür ederiz. Her sayıda olduğu gibi bu sayının siz kıymetli okurlarla buluşmasında emek ve katkıları ile bizleri yalnız bırakmayan kıymetli hakem kurulumuza da ayrıca teşekkür ediyoruz. Dergimizin sizlere ulaştırılmasında arka planda çalışan ve büyük emek sarf eden editörler kurulu, sistem yönetimi ve yayın kurulundaki kıymetli bilim insanlarına da teşekkür etmeden geçemeyeceğiz. Değerli bilim insanları; dergimizin farklı indekslere girmesi konusundaki başvuru ve çalışmalarımıza devam etmekteyiz. Dergimizde yayınlanan çalışmaların yine farklı okur ile literatür açısından değerlendirilmesi konusundaki duyurularımız da ayrıca devam etmektedir. Farklı dünya ülkelerinden bilim insanlarına dergi ve sayıları konusundaki iletimler ile iletişim çalışmalarına da ayrıca hız vermiş bulunmaktayız. Şimdiden destek ve katkılarınızdan dolayı teşekkür eder gelecek sayılarda yeniden görüşmek üzere esenlikler dileriz.

(Dergimizde etik kurul raporu gerektiren her türlü çalışmada yazar(lar) editörlüğe ve derginin siste-mine yayın yüklerken gerekli etik kurul rapor bilgilerini girmekle yükümlüdür. Hiçbir koşul ve şartlarda oluşan ya da oluşacak bir sorunda problemde dergimiz, yayın kurulu, imtiyaz sahibi, yazı işleri, hakem ve bilim kurulları sorumluluk kabul etmez. Yazar(lar) bu bilgiyi dergiye yazılı olarak vermekle yükümlüdür. Bu konuda tüm sorumluluk yazar(lar) a aittir).

Basın Yayın Kanunun “5187” gereğince basılı eserler yoluyla işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi zarar m-13-14 kapsamında dergimizde yayınlanan yayınların içeriği ve hukuki sorumluluğu tek taraflı olarak yazar(lar) a aittir. Dergimiz, yönetim, hakem, editör, bilim ve imtiyaz sahibi bu yükümlülükleri kabul etmez. Dergimizde bilimsel içerikli, literatüre katkı yapan, bilimsel anlamda değer ifade eden çalış-malar kabul edilir ve yayınlanır. Bunun dışında siyasi, politik, hukuki ve ticari içerikli fikri sınai haklar kanununa aykırılık içeren yayınlara yer verilmez. Olası bir olumsuzluk durumunda yazar(lar) doğabilecek her türlü maddi ve manevi zararı peşinen kabul etmiş ve yüklenmiştir. Bu nedenle ikinci üçüncü ve diğer şahıs ile kurumlar konusunda dergimiz yönetimi ve kurulları hiçbir sorumluluğu kabul etmez. Bu yönde dergimiz ve kurulları üzerinde bir hukuki yaptırım uygulanması söz konusu olamaz. Eserlerin içeriği ve mevcut durumu yazar(lar) ait olup dergimiz bu yayınların sadece yayınlanması ve literatüre kazandırılması aşamasında görev üstlenmiştir. Tüm okuyucu, kamuoyu ve takipçilerine ilanen duyurulur.

Prof. Dr. Giray Saynur DERMAN Baş Editör

XIII

Dear readers, precious scientists.

In this issue of our journal, there are a total of 04 research and application studies. In this issue of the journal, we would like to express our sincere thanks to the authors who support us with their valuable studies. We would also like to express our thanks and appreciation to the precious arbitration committee members who never leave us alone and enable this issue to meet with our dear readers with their worthful efforts and contributions, as they have done in each issue. We also greatly appreciate the efforts of the editorial board, system management, and the precious scholars taking place in the editorial board for making an effort in the background of the publication of this journal. Dear scientists, we still continue our applications and works to enable our journal to be in different indices. Our announcements about the evaluation of the studies published in our journal to be assessed by different readers and literatures also still continue. We have also speeded up our communication studies and the delivery of the journal and its issues to scientists and scholars all around the world. We thank you for your support and contributions already, and we pray for reconciliation.

(In any kind of study requiring ethical board report in our journal, author(s) is/are obliged to enter the data of necessary ethical board report while uploading their publication in editorship and journal system. Our journal, publication board, grant holder, editorial office, referee and science boards do not undertake any responsibility for a problem to occur under any circumstances and conditions. Author(s) is/are obliged to give this information to journal in written. All liability in this issue belongs to author(s)).

As per the “5187” of Press Law, material and emotional damage arising from the actions via published works, the content and legal responsibility of the publications published in our journal within the scope of m-13-14 unilaterally belong to author(s). Our journal, executive board, referees, editor, science board and publisher don’t accept these obligations. The scientifically valuable papers with scientific content which contribute to literature are accepted and published in our journal. Apart from this, the papers with political, legal and commercial content which are against the intellectual property rights are not accepted. In case of a possible negative situation, author(s) is/are regarded as accepting and undertaking all kinds of possible material and emotional damage beforehand. Therefore, our journal’s management and other boards don’t accept any responsibility regarding the second, third and other persons and institutions under any condition. In this sense, a legal sanction on our journal and its boards is out of question. The content and the current status of the papers belong to author(s) and our journal only takes part in the publication of these papers and contribution to literature. Respectfully announced to all readers, public and followers by publication.

11

ORTA GELİR TUZAĞINDAN ÇIKMAK İÇİN İŞLETMELERİMİZİN YAPISAL DÖNÜŞÜMÜ ÜZERİNE MODEL ÖNERİSİ (1)

MODEL PROPOSAL ON THE STRUCTURAL CONVERSION OF OUR BUSINESSES TO EXIT FROM MIDDLE INCOME

Beyza ERER1, Ahmet DİKEN2

1 Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, İşletme Yönetimi Bilim Dalı, Konya / Türkiye2 Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, İşletme Ana Bilim Dalı,

Konya / Türkiye

ORCID ID: 0000-0003-0083-71021, 0000-0002-6455-97492

Öz: Amaç: Bu araştırmanın amacı, Türkiye’nin orta gelir tu-zağından çıkmasında önemli rolü olan KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerin sorunlarının çözümüne yönelik bir model önerisi sunmaktır. Yöntem: Araştırmada, Dünya Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu verileri kullanılmış olup, yabancı kaynak-lar Türkçeye aktarılarak yorumlanmıştır. Ayrıca, konu ile ilgili bugüne kadar yapılmış olan çalışmalar da incelenmiştir. Bulgular: Çalışmada elde edilen bulgular, Türkiye ekonomi-sinin orta gelir tuzağı ile karşı karşıya olduğunu ve özellikle 2014 yılından sonra büyüme hızında yavaşlama olduğunu göstermektedir. Türkiye ekonomisinin orta gelir tuzağından çıkmasını engelleyen sorunların başında imalat sanayinde yaşanan sıkıntılar gelmektedir. Türkiye ekonomisinde, imalat sanayinin GSYİH içindeki payı düşük seviyede kalmakta ve bu durum üretim ve katma değerin teknolojik yapısının da düşük olmasına yol açmaktadır. İmalat sanayinin GSYİH içindeki payının düşük olmasının nedeni ise farklı ölçekteki işletmelerin yaşamış olduğu bir takım sorunlardan kaynak-lanmakta ve söz konusu sorunlar Türkiye’nin üretim yapısını olumsuz etkilemektedir. Sonuç: Türkiye ekonomisinin orta gelir seviyesine daha fazla takılıp kalmadan yüksek gelirli ülkeler kategorisinde yerini alabilmesi için hem kısa vadede ideal büyüme oranlarını yakalayabilmesi hem de orta ve uzun vadede sürdürülebilir büyümeyi sağlaması gerekmektedir. Bu durum ise, işletmelerimizin sorunlarına çözüm bulabileceği-miz bir büyüme modeli ile gerçekleştirilebilir. Bu bağlamda, KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerin yaşamış olduğu çeşitli sorunlardan dolayı birbirine entegre olması gerektiği sonucu-na ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Orta Gelir Tuzağı, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Büyük Ölçekli İşletmeler

Abstract: Objective: The aim of this study is to submit a model for solving the problems of SME playing an important role for Turkey to get rid of middle income trap and big scaled operators. Method: In study, The World Bank and Turkey Statistical Institute data were used and foreign fundings were translated into Turkish. In addition, the studies on the subject examined so far. Findings: Findings obtained in the study indicate that Turkey has faced with middle income trap of the economy and especially after 2014 there has been a slowdown in growth rate. Problems in the manufacturing industry in the beginning of the problems that prevent the emergence of Turkey’s economy comes from the middle-income trap. In Turkey’s economy, the manufacturing sector’s share of GDP remained at a low level and this situation lead to low techno-logical structure of production and value added. The reason for the low share of the manufacturing industry in GDP was due to a number of problems experienced by enterprises of different sizes and these problems that adversely affect Tur-key’s production structure. Result: For the Turkey’s economy take part in high-income countries category without being stuck more to the level of middle-income, it is needs to capture ideal growth rates in the short term and ensure sustainable growth in the medium and long term. This situation can be re-alized with a growth model which we can find solutions to the problems of our enterprises. In this context, it was concluded that SMEs and large-scale enterprises should be integrated into each other due to various problems.

Key Words: Middle Income Trap, Small and Medium-Sized Enterprises, Large-Sized Enterprises

(1) Sorumlu Yazar: Beyza ERER, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Konya / Türkiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 19.02.2018, Kabul Tarihi / Accepted: 29.06.2018 Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Examination) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest: Yok / None “Etik Kurul Raporu Yok – None; There is report of Ethics Committee”

Doi: 10.17373/UHEYAD.2018.2.4

UHEYAD ULUSLARARASI HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ

INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT

UHEYAD www.uheyadergisi.com

Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları DergisiNisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl:2018

International Refereed Journal of Research on Economics ManagementApril / May / June Spring Summer Semester Issue: 16 Year: 2018

JEL KODU: E25-F10-F11-F12 ID: 177 K: 187(İşletme ve Yönetim Orgnanizasyon – Business and Management Orgnization)

ISSN Print: 2148-8207 Online 2149-2492(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)

(MARKA PATENT NO: TRADEMARK)(2015/03942-2015-GE-17393)

2




GİRİŞ

Feodal toplumların ve krallıkların hüküm sür-düğü 19. yüzyıla kadar ülkeler arasında her-hangi bir gelir farklılığı yaşanmamıştır. Bu döneme kadar ülkelerin en önemli üretim kolu ve geçim kaynağı tarıma dayalıydı. Fakat 20. yüzyıla gelindiğinde krallıkların yıkılması, coğrafi keşiflerin yapılması ve en önemlisi sanayi devriminin gerçekleşmesi ile birlikte makineleşmenin çoğalması, sermaye biriki-minin artması ve emeğin endüstri alanlarına kayması üretkenliği de arttırmıştır. Bunun sonucunda da dünya çapında bütün ülkeler gelişme, kişi başına düşen gelirini artırma ve toplumsal refah seviyelerini en yüksek sevi-yeye çıkarma çabası içine girmişlerdir. Ayrıca gelişmiş ülkelerin daha yüksek refah seviye-lerine kavuşmaları, bazı yoksul ülkelerinde geri kalmışlık çemberini hızlı bir şekilde geç-mişleri ve birçok ülkenin de hala yoksulluk içinde bulunması bu çabanın hız kazanmasına neden olmuştur. Bu nedenle tüm ülke ekono-mileri için ekonomik büyümenin sağlanması ve sürdürülebilirliği en önemli hedeflerden biri olmuştur.

Ekonomik büyümelerini ve gelişmelerini ta-mamlamış olan ülkeler bu durumun süreklili-ğini devam ettirmek, gelişmekte olan ülkeler ise büyümelerini gerçekleştirmek amacıyla ekonomik bünyelerinde çeşitli düzenlemeler yapmaktadırlar. Ancak gelişmekte olan ülke-lerin büyük bir çoğunluğu gerekli düzenleme-

leri yapamadıkları için ihtiyaç duyulan büyü-me performansını gösterememektedirler. Söz konusu ülkelerde büyümenin yeterli seviyede gerçekleşmemesi ve hatta bazı dönemlerde azalma göstermesi ise orta gelir tuzağı soru-nunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Ülkelerin ekonomik büyümeleri ile doğrudan ilişkili olan orta gelir tuzağı, gelişmekte olan birçok ülke gibi Türkiye açısından da oldukça önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmakta-dır. Uzun yıllardır üst-orta gelir grubunda yer alan Türkiye ekonomisinin hâlâ yüksek gelirli ülke grubunda yerini alamaması, alt-orta gelir grubunda oldukça uzun süre kalarak alt-orta gelir tuzağına yakalandığı gibi üst-orta gelir-den yüksek gelire geçişte de benzer bir süreç konusunda soru işaretlerine yol açmıştır. Ay-rıca Türkiye üst-orta gelir grubuna geçtik-ten sonra 2008 yılına kadar hızlı bir şekilde ekonomik büyümesini sürdürmüş fakat 2009 yılından sonra büyüme ivme kaybetmeye baş-lamış ve gelecek dönemde öngörülen büyüme hızı hükümet ve uluslararası kuruluşlar tara-fından aşağıya doğru revize edilmiştir. Tüm bu olumsuz gelişmeler Türkiye’nin üst-orta gelir tuzağında olduğunun bir göstergesi ola-rak değerlendirilebilir.

Türkiye’nin ekonomik büyümesini hem mak-ro (ülke) ölçekte hem de mikro (işletme) öl-çekte yaşanan sorunlar engellemektedir. Ön-celikle ekonomik birimlerin temelinde yer alan ve ekonominin arz cephesinde faaliyet







3







gösteren işletmelerin yaşadıkları sorunla-rı tespit etmek makroekonomik büyümenin temelinde yatan sorunların anlaşılmasına da katkı sağlayacaktır. Çünkü işletmeler; ekono-mik büyümenin, istihdamın, yenilikçiliğin ve sosyal bütünleşmenin en önemli unsurlarıdır. Bu açıdan bakıldığında, ülkelerin ekonomik büyümede gösterdikleri başarı büyük oranda işletmelerin rekabetçi bir yapıyı oluşturabil-mesine bağlıdır. Söz konusu durum Türkiye açısından değerlendirildiğinde, Türkiye’de farklı ölçekteki işletmelerin yaşamış oldu-ğu sorunlar ülkenin üretim yapısını olumsuz etkilemekte olup, bu durum özellikle imalat sanayinde çeşitli sıkıntıların yaşanmasına ne-den olarak ülkenin yüksek gelirli ülkeler gru-bunda yer almasını engellemektedir.

ORTA GELİR TUZAĞI

Orta gelir tuzağı (OGT), orta gelirli ülkelerin uzun süre bu gelir grubuna takılıp yüksek ge-lir grubuna geçemediklerini ifade etmek için kullanılmaktadır. Burada gelir gruplarının be-lirlenmesinde genellikle ölçüt olarak Dünya Bankası’nın Atlas Metoduyla belirlemiş ol-duğu kişi başına düşen gelir kullanılmaktadır. Dünya Bankası’nın verilerine göre; kişi başı GSYİH düzeyi 1,045$’dan az olan ülkeler düşük gelirli, 1,045$-12,475$ aralığında olan ülkeler orta gelirli (1,045$-4,125$ aralığında olanlar alt-orta gelirli, 4,125$-12,476$ aralı-ğında olanlar üst-orta gelirli ülkeler) ve kişi başı GSYİH’si 12,476$’dan fazla olan ülke-

ler ise yüksek gelirli ülke grubunda yer al-maktadır (The World Bank, 2015).

Orta gelir tuzağı, ilk kez Dünya Bankası ta-rafından 2007’de yayınlanan “Bir Doğu Asya Rönesansı: Ekonomik Büyüme İçin Fikirler (An East Asian Renaissance: Ideas for Eco-nomic Growth)” başlıklı raporla gündeme gelmiştir (Chen ve Tian, 2014: 348). Gill ve Kaharas tarafından hazırlanmış olan bu ra-porda, orta gelir düzeyinde bulunan birçok ülkenin 21.Yüzyılda ekonomi dünyasında meydana gelen değişim ve çeşitliliğe uyum sağlamayarak orta gelir seviyesinde takılıp kalmaya devam edecekleri belirtilmiştir. Ra-pora göre, orta gelir seviyesinde uzun yıllar kalmış ülkeler, hem ücretlerin düşük olduğu düşük gelirli ülkelere karşı sanayi ürünlerin-deki karşılaştırmalı üstünlüğünü kaybetmek-te hem de yenilik odaklı büyüyen ve katma değeri yüksek ürünler üretip ihraç eden yük-sek gelirli ülkelerle rekabet edememektedir-ler (Gill ve Kaharas, 2007: 4-5). Diğer bir ifade ile raporda, orta gelire ulaşan ülkelerin yüksek gelirli ülkelerle düşük gelirli ülkeler arasında sıkışıp kalması “Orta Gelir Tuzağı” olarak tanımlanmaktadır.

Dünya Bankası’nın yayınlamış olduğu bu rapordan sonra, orta gelir tuzağı kavramı li-teratürde hem genel kabul görmüş hem de yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamıştır. Bununla birlikte son dönemlerde Dünya’da alt-orta gelirli ve üst-orta gelirli olmak üzere







4




orta gelirli ülke sayının artması, gelir grupla-rının belirlenmesinde ortaya çıkan farklılıklar ve orta gelir grubunda geçirilen yıllar dikkate alındığında ekonomi literatüründe orta gelir tuzağının daha çok konuşulduğu, tartışıldığı ve farklı tanımların ortaya çıktığı görülmek-tedir. Literatürde yaygın kullanılmasına rağ-men kesin ve açık bir tanımının olmamasının yanı sıra araştırmada orta gelir tuzağını belir-lemek için farklı yöntemlerde kullanılmakta-dır. Bu yöntemleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür;

Matematiksel Ölçüm: OGT yaklaşımı ilk defa ortaya atıldığında ABD’de kişi başına düşen gelirin %20’si ekonomiler açısından orta ge-lir seviyesi olarak kabul edilmiştir. Bu gelir aralığının belirlenmesinde uygulanan formül (Ülke KBGSYİH / ABD KBGSYİH x 100 %) şeklindedir (Çaşkurlu ve Arslan 2014: 75). Matematiksel ölçüte göre ekonomilerin, ABD GSYİH’nin %20’sine takılıp kalma-sı OGT’ye yakalandığının göstergesi olarak kullanılmaktadır (Eğilmez, 2012).

Alt-Orta Gelir ve Üst-Orta Gelir Tuzağının Belirlenmesi: Felipe ve arkadaşları (2012), orta gelir grubunu; alt-orta gelir ve üst-orta gelir olmak üzere iki şekilde sınıflandırmış ve benzer şekilde orta gelir tuzağını da alt-orta gelir tuzağı ve üst-orta gelir tuzağı olarak sınıflandırmışlardır. Bu ayrıma göre; 1990 yılı satın alma gücü paritesi dikkate alınarak, gelir düzeyi 2.000$-7.250$ aralığında olan

ülkeler alt-orta gelirli, 7.250$-11.750$ aralı-ğında olan ülkeler ise üst-orta gelirli olarak sınıflandırılmıştır. Yazarlar, bir ülkenin alt-orta gelir grubundan 28 yıl veya daha uzun bir süre çıkamaması durumunda “alt-orta gelir tuzağına”, üst orta gelir grubundan 14 yıl veya daha uzun bir süre çıkamaması du-rumunda ise “üst-orta gelir tuzağına” yaka-lanmış olacağını belirtmişlerdir (Felipe vd., 2012: 13-26).

Büyümede Yavaşlama Yaklaşımı: Eicheng-reen ve arkadaşları (2011), orta gelir tuzağı-nı düşük gelirli ülkelerin orta gelir düzeyine ulaştıktan sonra ülkelerin büyüme sürecinde yavaşlamanın meydana gelmesi olarak ifade etmektedirler. Bu yaklaşıma göre, büyümede yavaşlamanın görülmesi ya da orta gelir tu-zağının gerçekleşmesi için; i)büyümede ya-vaşlama gerçekleşmeden önceki yedi yıllık dönemde ortalama büyüme oranının %3,5’e eşit veya daha fazla olması, ii)büyümede yavaşlamanın oluştuğu yıldan sonraki yedi yıllık dönemde ortalama büyüme hızında %2’lik bir düşüşün yaşanması ve iii)2005 yılı SGP’ye göre ülkenin kişi başına düşen gelir düzeyinin 10.000$’dan daha yüksek olması gerekmektedir (Eichengreen vd., 2011).

Yakalama Endeksi (CUI) Yaklaşımı: Woo (2012) tarafından hazırlanan yakalama en-deksine göre; i)CUI >%55 ise ülke yüksek gelirli, ii)%55>CUI >%20 ise ülke orta gelirli ve iii)CUI >%20 ise ülke düşük gelirlidir. Bu







5







bağlamda, bir ülkenin 1960-2008 dönemle-rinde Yakalama Endeksi %55-%20 aralığında ise o ülkenin OGT’de olduğu kabul edilmek-tedir (Woo, 2012: 315).

Robertson ve Ye’nin Yaklaşımı: Robertson ve Ye (2013), bir ekonominin orta gelir tuzağında olup olmadığının ekonometrik olarak sınan-masına izin veren bir yaklaşım geliştirmişler-dir. Bu yaklaşıma göre, orta gelir tuzağında olup olmadığı analiz edilen bir A ülkesinin GSYİH’sinin doğal logaritmasından dengeli bir büyüme patikasına sahip olan ABD’nin GSYİH’sinin doğal logaritması çıkarılmakta ve elde edilen yeni seri durağanlık analizine tabi tutulmaktadır. Bu analiz sonucunda, elde edilen serinin durağan çıkması durumunda A ülkesinin orta gelir tuzağı içerinde bulunduğu ve yüksek gelirli ülkeleri yakalama potansi-yeline sahip olmadığı sonucuna ulaşılmakta-dır (Robertson ve Ye, 2013: 3-4).

Orta gelir tuzağının belirlenmesinde kulla-nılan yöntemlere bakıldığında, tuzağın ül-kelerin ekonomik büyüme problemleriyle ilgili bir durum olarak karşımıza çıktığı an-laşılmaktadır. Orta gelir tuzağı ile ilgili her ne kadar farklı yöntemler kullanılıyor olsa da, bu kavramın tanımı ile ilgili ortak sonuç; kişi başına gelir düzeyi yönünden orta gelir düzeyine ulaşmış ülkelerin bu gelir düzeyini aşamaması ve uzun süre bu gelir düzeyine takılı kalarak yüksek gelirli ülkeler grubuna geçememe durumudur.

TÜRKİYE EKONOMİSİ AÇISINDAN ORTA GELİR TUZAĞI

Türkiye ekonomisinin gelişim sürecine bakıl-dığında, düşük gelir seviyesinden orta gelir seviyesine geçişte hızlı bir büyüme gerçek-leştirdiği; fakat orta gelirin üst seviyeleri-ne geldiğinde yükselme eğiliminin sonlanıp daha yatay bir seyirde olduğu görülmekte-dir (Atik, 2015: 167). Bu bağlamda, Dünya Bankası’nın yapmış olduğu sınıflandırmaya göre üst-orta gelir grubunda yer alan Türkiye, 1955 yılında alt-orta gelir düzeyini yakalamış ve yaklaşık 50 yıl bu gelir grubunda kalarak alt-orta gelir tuzağına yakalanmıştır (The World Bank, 2017).

Türkiye ekonomisi, II. Dünya Savaşı sonra-sında ekonomik anlamda sarsıntılı dönemler geçirdiği için 50 yıl boyunca alt-orta gelirli ülke konumunda yer almış ve alt-orta gelir tuzağına yakalanmıştır. Çünkü Türkiye biri 1970’ler, diğer ise 1990’lar olmak üzere eko-nomik anlamda iki “kayıp on yıl” tecrübesi yaşamıştır. Dolayısıyla bu iki dönemde de iç konjonktürde bozulmaların yaşanmasının yanı sıra dış konjonktürde de önemli bozul-malar yaşanmıştır. Ayrıca, bu dönemlerde istikrarsızlık ve popülizm belirgin bir şekil-de kendini hissettirerek milli iradenin askeri darbe veya muhtıralarla zedelenmesi ile vuku bulmuş ve makroekonomik dengeler önemli derecede bozulmuştur (Karahan, 2012: 99).







6




Çok uzun süre alt-orta gelir sarmalına takı-lı kalan Türkiye, 2001 krizi sonrasında ger-çekleşen değişim ve reform süreci tek parti hükümetinin politik istikrarı ve başarılı eko-nomik politikaları uygulamasıyla birlikte, “Güçlü Ekonomiye Geçiş” programını başa-rıyla uygulanmış ve 2005 yılında üst-orta ge-lir grubuna geçiş yapmıştır (Karahan, 2012: 100). Türkiye ekonomik büyümesine sürdü-rülebilir bir şekilde devam etmiş fakat 2008

yılında gerçekleşen küresel krizin etkisiyle birlikte ekonomi küçülmeye başlamıştır. Tür-kiye ekonomisi 2009 yılının son çeyreğinde toparlanmaya başlamış fakat 2015 yılına ka-dar artış gösteren kişi başına düşen GSYİH bu yıldan sonra tekrar azalma eğilimi göste-rerek yeni bir seyir meydana getirmiştir. Bu kapsamda, Türkiye’nin 2004-2016 dönemine ilişkin kişi başına düşen GSYİH seyri Şekil 1’de gösterilmeye çalışılmıştır.

Şekil 1. Türkiye’de Kişi Başı GSYİH’nin Seyri (2004-2016)

Kaynak: World Bank, 2017

Türkiye üst-orta gelir statüsüne 14 yıl önce geçiş yapmış ve gelir basamaklarını çıkış süreci giderek yavaşlamıştır. Türkiye’nin alt-orta gelir seviyesinden üst-orta gelir se-viyesine çıkmasını sağlayan program, 2023 yılında kişi başına düşen GSYİH’yi 25.000$ seviyesine çıkarma hedefi için yeterli olma-yacaktır. Çünkü bu program yıkıma uğramış bir ekonominin yalnızca onarımını sağlamış

olup üst-orta gelir grubundan yüksek gelir grubuna geçiş için eksik ve yetersizdir.

Bu olumsuz durum ile birlikte, gelecek dö-nemde öngörülen büyüme hızı hükümet ve uluslararası kuruluşlar tarafından aşağıya doğru revize edilmiştir. Revize edilmiş olan Orta Vadeli Program (OVP) 2015-2017’de, 2014 yılı için hedeflenen büyüme hızı







7







%4’den %3,3’e; 2015 yılı için %5’den %4’e düşürülmüştür. 2014 ve 2015’te gerçekleş-miş olan büyüme hızı sırasıyla %2,9 ve %4 olmuştur (OVP, 2015-2017). 2017-2019 dö-nemini kapsayan OVP, 2016 ve 2017 yılı için hedeflenen büyüme hızını %5’ten sırasıyla %3,2’e ve %4,4’e düşürmüştür. 2016 yılın-da gerçekleşmiş olan büyüme hızı ise %2,9 olmuştur (OVP, 2017-2019). Bu bağlamda, Türkiye’nin uzun dönemli büyüme perfor-mansı, mevcut ve potansiyel büyüme düze-yi, küresel ve yerel ortam dikkate alındığında Türkiye ekonomisinin üst-orta gelir tuzağı ile karşı karşıya kaldığını söylemek mümkündür.

KOBİ’LERİN ve BÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞ-LETMELERİN SORUNLARI

Türkiye ekonomisinin orta gelir tuzağını test etmesi, bu soruna çözüm bulmaya yönelik uy-gulanacak olan politikaların ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Orta gelir tu-zağı, makro (ülke) ölçekte algılanan bir sorun olmasına rağmen mikro (işletme) ölçekte ya-şanan sorunların öncelikle çözülmesi gerek-mektedir. Çünkü büyüme yavaşlaması ola-rak nitelendirilen orta gelir tuzağı, ülkelerin üretim yapısıyla doğrudan ilişkilidir. Üretim yapısının temelini oluşturan ve ekonominin arz cephesinde faaliyet gösteren işletmelerin sorunlarını tespit edip, bu sorunlara çözüm bulmak makroekonomik büyümenin teme-linde yatan sorunların anlaşılmasına da katkı sağlayacaktır.

Ülke ekonomilerinin büyümesi ve geleceği açısından zaman geçtikçe daha çok önemse-nen ve geliştirilmeye çalışılan KOBİ’ler, bir-çok sorunla karşı karşıyadır. KOBİ’lerin bu sorunlarının çözülmediği sürece verimlilik-lerinin ve etkinliklerinin arttırılması giderek zorlaşmaktadır. Toplumun bütün kesimine yayılmış olan KOBİ’lerin karşı karşıya oldu-ğu sorunların bir kısmı işletmelerin kendi ya-pılarından kaynaklanırken, diğer bir kısmı ise işletmelerin kontrol edemeyeceği makroeko-nomik, sosyal, siyasi ve hukuki nedenlerden kaynaklanmaktadır. KOBİ’lerin ekonomik ve sosyal yaşamdaki verimliliklerini arttırmanın yolu ise devlet teşviklerinden ziyade kendi yapısal sorunlarının çözümüne bağlıdır. Ül-kemizdeki KOBİ’lerin çözüm bekleyen bazı öncelikli sorunları aşağıdaki gibidir;

•Yönetim ve Organizasyon Sorunları: Yöne-tim ve yönetici sorunları, işletme sahiplerinin ya da yöneticilerinin teknik kökenli olması, planlama ve koordinasyon sorunları, uzman-laşmanın yetersiz olması ve kurumsallaşma-nın gerçekleşememesi (Şimşek, 2002: 40; Ekinci, 2003: 36; Çelik vd., 2013: 137; Ak-bulut, 2007: 32; İskender, 2009: 29).

•Finansman ve Muhasebe Sorunları: Ülke-mizde yapılan araştırmalar, KOBİ’lerin en te-mel sorunlarının başında finansman sorunu-nun geldiğini göstermektedir. Ancak finans-man sorunu temelde kendi başına bir sorun olmaktan ziyade, özellikle yönetim sorunu-







8




nun bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Finansal sorunlar; öz sermaye yetersizliği, iş-letme sermayesi yetersizliği, kredi zorlukları, sermaye piyasasından fon sağlayamamaları, finansal yönetimde ve muhasebe konusunda yetersizliktir (Ekinci, 2003: 75; Aras, 2003: 2; Aktürk, 2013: 30).

•Tedarik ve Üretim Sorunları: Hammadde, malzeme vb. tedarikindeki sorunlar, üretim kapasitesi yetersizliği, stoklama sorunları, üretimde teknolojik yetersizlik ve kalitesiz üretim sorunlarıdır (Kazan ve Uygun, 2002: 87; Eminoğlu, 2013: 50; Bakır, 2014: 29; Ak-dağ, 2014: 26; Ayık ve Keskin, 2008: 469).

•Pazarlama ve İhracat Sorunları: Pazarlama faaliyetlerine gereken önemin verilmeme-si, hedef pazarın belirlenmesindeki eksiklik, pazarlama stratejilerinden yoksunluk, pazar-lama araçlarından yeterli düzeyde faydalan-mama, düzenli pazarlama araştırmalarının yapılmaması, sınırlı pazar payına sahip ol-mak, ihracat bilgisi konusunda yetersizlik, ihracattaki bürokratik engeller, dış pazarlama giderlerinin yüksek oluşu ve dış pazarlardaki yoğun rekabet ve ürünlerin rekabete uygun olmamasıdır (Kulakoğlu, 2013: 25; Tatlı, 2015: 38; Çelik vd., 2013: 142; Bakır, 2014: 36; Korkmaz, 2009: 18).

•Diğer Sorunlar: İnsan kaynakları yönetimin-deki yetersizlik, halkla ilişkiler faaliyetlerin-den yoksunluk, ar-ge faaliyetlerinde bulun-

mamaları ve modern teknolojiyi kullanmada-ki eksiklik ve yeniliği takip etmedeki yoksun-luktur (Ekinci, 2003: 60; Akgemci, 2001: 35; Kulakoğlu, 2013: 28; Diken, 2007: 31).

Medeniyet tarihinde, tarım toplumundan sa-nayi toplumuna, sanayi toplumundan günü-müz bilgi toplumuna geçiş sürecinde işletme-lerin ölçekleri ve yapılarında da değişiklikler yaşanmıştır. Günümüzde gelişen ve küresel-leşen dünya düzenine uyum sağlamak ve hem ulusal hem de küresel pazardan daha çok pay alabilmek için işletmeler giderek gelişmek-te ve büyümektedir. Bu duruma bağlı olarak büyük ölçekli işletmelerin sayısı artmakla birlikte çeşitli sorunlarla da karşılaşmaktadır. Bu sorunlar (Daft, 1991: 76; Özorak, 2009: 16):

•Üretimin artmasından dolayı tüketicilerin sürekli değişiklikler gösteren istek ve ihtiyaç-larına uyum sağlamak zorlaşır. Üretim prog-ramlarının hemen değiştirilmesi zaman alan ve zor bir iştir.

•En üst kademede bunulan üst düzey yöne-ticilerin, işletmede olup bitenlerden haberdar olması zorlaşır.

•Büyük ölçekli işletmeler, yenilikçiliği ve ya-ratıcılığı ortadan kaldıran bir ortam oluşturur. Özellikle çalışanlar üzerinde denetim kur-mak ve organizasyonun işleyişinde tek düzen oluşturmak isteyen yönetimlerin davranışı,







9







işletmelerin verimsiz bir döngüye girmesine neden olur.

•Büyük ölçekli işletmelerin önemli bir kısmı mal ve hizmet sundukları pazarda gerçek bir hâkimiyet sürmektedirler. Genellikle rakip mal ve hizmetler bu pazara kolay bir şekilde giremedikleri için ürün çeşidinde azalmalar meydana gelir. Bu duruma bağlı olarak, uzun dönemde rekabetin azalması, fiyatların artma-sı ve ürün kalitesinin düşmesi gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşmak mümkündür.

•Büyük ölçekli işletmeler bazen gereğinden fazla üretim yaptığı için malların bir kısmını satamayıp elde kalma sorunuyla karşılaşmak-tadır.

•Ekonomik kriz dönemlerinde, sabit giderleri-ni kısma avantajları olmadığı için kârlılık du-rumu ortadan kalkar ya da azalır.

•Örgütlenme maliyetleri yüksek olduğundan dolayı herhangi bir yeniden düzenlemeye ih-tiyaç duyulduğunda yüksek maliyetlere maruz kalmaktadır.

ORTA GELİR TUZAĞINDAN ÇIKMAK İÇİN İŞLETMELERİN SORUNLARINA YÖNELİK BİR MODEL ÖNERİSİ

Orta gelir seviyesine ulaşmış ülkelerde işletme bazında iki temel sorun ortaya çıkmaktadır. Bu sorunların ilki, söz konusu ülkelerde nitelikli işgücünün artmasına bağlı olarak ücretlerin de

artış göstermesinden dolayı bu grupta yer alan işletmeler küresel pazarda ucuz işçilik ile ih-racat yapan işletmelerle rekabet edememekte-dirler. İkincisi ise, orta gelir grubunda yer alan ülkelerdeki işletmeler ileri teknolojili ürünlere geçiş yapamadıkları için katma değeri yüksek ürünler üretememekte ve gelişmiş ülkelerdeki işletmeler ile rekabet edememektedirler (Paus, 2014: 9-24).

Orta gelir tuzağının yoğun bir şekilde hisse-dildiği günümüzde, Türkiye’de de küresel arenada söz konusu sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların nedeni ise, farklı ölçekteki iş-letmelerimizin yaşamış olduğu sorunlardan kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada, Türkiye’nin de orta gelir tuzağında olduğu gerçeğiyle farklı ölçekteki işletmelerin yaşa-mış olduğu sorunlara çözüm bulmaya yönelik bir entegrasyon modeli önerilmektedir.

Modelin amacı, Türkiye sanayisinin rekabet edilebilirliğini ve verimliliğini artırarak, dün-ya ihracatından daha fazla pay alabilen, çoğun-lukla ileri teknolojili ve katma değeri yüksek ürünlerin üretilerek dünya markaları arasında yerini alabilen ve dışa bağımlılığı azaltan bir sanayi yapısının oluşumuna destek olmaktır. Böyle bir sanayi yapısı ile Türkiye’nin sürdü-rülebilir bir büyüme eğilimi yakalayarak kü-resel arenada rekabet üstünlüğü sağlaması ve yüksek gelirli ülke grubunda yer alması hedef-lenmektedir.







10




MODELİN UYGULANACAĞI SEKTÖ-RÜN KAPSAMI ve ÖNEMİ

Orta gelir tuzağına yakalanan ülkeler genellik-le sanayi sektörüyle kişi başına düşen gelirini arttıramamakta ve daha verimli olan hizmet-ler sektörüne yönelmektedir. Oysa Fisher- Clark’a göre, ülkeler kişi başına düşen gelirle-rini arttırmak için zamanla birinci sektör olan tarım sektöründen ikinci sektöre yani sanayi sektörüne ve sanayi sektöründen de hizmet sektörü olarak nitelendirilen üçüncü sektöre yönelmektedirler (www.slideshare.net). Do-layısıyla ekonomilerin orta gelir tuzağına ya-kalanmaları ve kişi başına düşen gelirlerini sanayi sektörüyle arttıramamaları hizmet sek-törüne yönelmelerinde önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır (Mert, 2013: 30). Bu duruma bağlı olarak, sanayi sektörünün bir alt sektörü olan imalat sanayisinde gelişimin yavaşlaması ve sanayi üretiminde çeşitliliğin sağlanmaması orta gelir tuzağına düşen ül-kelerin en belirgin özellikleri arasında yer al-maktadır (Eğilmez, 2012: 11).

Dünya ekonomisinde imalat sanayinin sürük-leyici bir sektör olarak benimsenmiş olmasın-dan dolayı UNIDO 2002/2003 Endüstriyel Gelişme Raporu’nda yer alan “Büyümenin Motoru Olarak Sanayi” başlıklı bölümde, imalat sanayinin önemini vurgulamıştır. Söz konusu raporda, gelişmekte olan ülkelerin ekonomik büyüme ve sanayileşme süreciyle birlikte gelişmiş ülkelere yetişebilmeleri için

başta sanayi sektörü olmak üzere bilhassa imalat sanayinin gelişim göstermesi ve gerek-li yapısal dönüşümlerin gerçekleştirilmesinin çok önemli olduğuna değinilmiştir. Gelişmek-te olan ülkeler için imalat sanayinin önemi-ni ise aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (UNIDO, 2002: 11-13; Önal, 2009: 89-90; Arısoy, 2008: 5):

•Sanayi sektörü ve özellikle teknoloji ağırlıklı imalat sanayi sektörleri, yeni ürün ve teknoloji geliştirme ve bu gelişimleri tüm ekonomilere aktarma konusunda hayati bir öneme sahip-tirler. Bu sektörler, diğer ülkelerin gerçekleş-tirmiş olduğu yenilikleri anlama ve uygulama yönünden oldukça önemli olan teknoloji be-nimseme yeteneğini de geliştirmektedir.

•Uluslararası ticarette imalat sanayi ürünleri, tüketici gelirlerinde yaşanan artış ve bu artışa bağlı olarak tüketici isteklerinde meydana ge-len değişimden dolayı giderek önem kazanan bir konu haline gelmiştir. Bu ürünler, talep ar-tış hızının fazla olduğu sektörlerdir. Gelişmiş ülkelerde görüldüğü üzere, gelirde yaşanan artış, sanayi ürünlerine olan talebi, tarım ürün-lerine olan talebe kıyasla daha çok arttırmak-tadır.

•Karşılaştırmalı üstünlüklerin ve teknolojik yenilik faaliyetlerinin temel kaynağını oluştu-ran imalat sanayi sektöründe, beceri çeşitliliği ve derinliğinin çok olmasından dolayı, deği-şen teknoloji ve talep şartlarına uyum sağla-







11







ma esnekliği de daha fazladır. Bu bağlamda, güçlü bir sanayi üretim yapısına sahip olan ülkelerin, dış piyasalarda pazar paylarını gü-vence altına alma ya da arttırma, dış şoklardan minimum seviyede etkilenme veya bu şokları fırsata çevirme olanakları daha fazladır.

•Her alanda yoğun bir rekabetin yaşandığı gü-nümüzde, ekonomik büyümeyi gerçekleştir-mek ve rekabetçi kalabilmek için teknolojik ilerleme ve yenilik faaliyetlerini gerçekleştir-mek herkes tarafından genel kabul görmekte-dir. Birçok çalışmada, teknolojik gelişmenin bir ekonomideki refah düzeyini sağlayan en önemli unsurlar arasında yer aldığı gösteril-

miştir. Teknolojik gelişmenin üretime uyarlan-masını sağlayan ise imalat sanayi sektörüdür.

Yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere, ekonomik büyümenin gerçekleştirilmesi ve sürdürülebilirliği açısından imalat sanayi hem gelişmiş ülkeler açısından hem de gelişmek-te olan ülkeler açısından oldukça önemli bir unsurdur. Türkiye özelinde değerlendirildiğin-de ise, son yıllarda imalat sanayinin GSYİH içindeki payının sürekli azalma eğiliminde-dir. Türkiye ekonomisinde imalat sanayinin GSYİH içerisindeki payı 2000-2016 dönemi için Şekil 2’de gösterilmeye çalışılmıştır.

Şekil 2. Türkiye’de İmalat Sanayi /GSYİH Oranları, 2000-2016 (%)

Kaynak: TÜİK, 2017

Türk imalat sanayi 2000’li yıllara peş peşe gelen ekonomik krizlerle girmiştir. 2000 yı-lında yaklaşık %21 seviyesinde olan imalat

sanayinin GSYİH içerisindeki payı 2002 yılı sonunda %17 seviyesine kadar gerilediği gö-rülmektedir. Bununla birlikte 2016 yılında







12




imalat sanayinde her ne kadar artış görülse de, Türkiye’de imalat sanayinin GSYİH içindeki payı hâlâ gelişmiş ve gelişmekte olan bazı ül-kelerin oldukça gerisinde bulunmaktadır.

Türkiye ekonomisinde, imalat sanayinin GSYİH içinde payının düşük olmasının yanı sıra bu pay ileri teknoloji ürünlerinin üretimin-

de ve ihracatında oldukça düşük seviyededir. Oysa sanayi faaliyetlerinde katma değeri yük-sek ürünler üretmek oldukça önemli olmakla birlikte teknolojik yoğunluk da katma değer ölçütü olarak kabul edilmektedir. Türkiye’de imalat sanayi sektöründe üretilen ürünlerin teknolojik yoğunlukları Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Türkiye’de İmalat Sanayinin Teknoloji Yoğunluğuna Göre Üretim Değeri (Milyar TL) ve Yüzdesi

Düşük Teknoloji Orta-Düşük Teknoloji Orta-Yüksek Tekno-loji

Yüksek Teknoloji

Değer (Milyar TL)

Yüzde (%)

Değer (Milyar TL)

Yüzde (%)

Değer (Milyar TL)

Yüzde (%)

Değer (Milyar TL)

Yüzde (%)

2003 39,2 24,8 57,4 36,3 49,4 31,3 12 7,6

2004 121,9 43 78,2 27,6 68,2 24,1 14,9 5,3

2005 131,9 42,6 90 29,1 73,8 23,9 13,7 4,4

2006 148,6 39,5 121,4 32,2 91,1 24,2 15,3 4,1

2007 162,8 39,5 134,1 32,6 101,8 24,7 13,1 3,2

2008 175,6 37,1 170 35,9 113,9 24,1 13,9 3

2009 175,2 41,7 129,1 30,7 101,4 24,1 14,6 3,5

2010 213,3 40,7 170 32,5 124,8 23,8 15,9 3

2011 268,7 38,6 242 34,8 166,9 24 18,5 2,7

2012 297 39,6 262,7 35 172,6 23 17,9 2,4

2013 334,1 39,1 294,6 34,5 204 23,9 21,2 2,5

2014 380,7 39,8 322,8 33,8 228,3 23,8 25,3 2,6

2015 411,8 38,5 357,7 33,5 264,8 24,8 34,1 3,2

2016 450 38,5 385,7 33 294,5 25,2 38,5 3,3

Kaynak: OECD ISIC REV.3 Sınıflandırması Baz Alınarak TÜİK Verileri Kullanılmıştır.







13







Türkiye’nin orta gelir tuzağından çıkışını engelleyen unsurların temelinde imalat sana-yiinde yaşanan sıkıntılar yatmaktadır. İmalat sanayinin GSYİH içindeki payının düşük seviyede kalması üretim ve katma değerin teknolojik yapısının da düşük olmasına ne-den olmaktadır. Bu nedenle Dünya’nın en güçlü ilk 10 ekonomisine girmeyi hedefleyen Türkiye’nin imalat sanayisi ile ilgili yapısal bir dönüşüm gerçekleştirmesi gerekmektedir. Türkiye’de ihracatın neredeyse tamamından sorumlu olan sanayi sektöründe gerçekleş-tirilecek teknik ilerleme ve bilgi birikimi ile Türkiye ekonomisinde ihracatın şekillendiril-mesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda, öncelikle Türkiye’deki işletmelerin sorunları çözülmeli daha sonra sanayi sektörüne olan yatırımların daha verimli alanlara kaydırıl-ması, bu sektördeki işgücü verimliliğinin art-tırılması, uluslararası rekabet gücü yüksek, katma değeri ve teknoloji yoğunluğu yüksek ve farklı ürünlerin üretilip dış pazarlara satışı-nın gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İmalat sanayinde, katma değeri ve teknoloji yoğun-luğu yüksek ve farklı özelliklere sahip yeni ürünlerin üretilmesi ve ihracatının gerçekleş-

tirilmesi ile birlikte hem bu ürünlere olan ta-lep artacak hem de dış talebin artmasıyla elde edilen gelir iç talebi yükseltecektir. Dolayı-sıyla bu durum, ekonomik büyüme üzerinde olumlu sonuçlar yaratacak ve Türkiye yüksek gelirli ülkeler grubunda yerini alacaktır.

MODELİN OLUŞTURULMASI ve ŞE-MATİK YAPISI

Türkiye’nin orta gelir tuzağından çıkması-na yardımcı olması için işletmelerin sorun-larına yönelik model geliştirmek amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmada, modelin oluş-turulması için dünyadaki başarılı olan uygu-lamalardan ilham alınmış ve bu uygulamalar işletmelerimizin karşılaştığı sorunlar ve mak-ro-mikro ekonomik koşullar dikkate alınarak Türkiye’deki mevcut yapı ile birleştirilmiş ve model kurgulanmıştır. İmalat sanayindeki iş-letmeler için önerilen bu modelde, KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerin yaşamış olduğu çeşitli sorunlardan dolayı birbirine entegre olması gerektiği öngörülmektedir. Şekil 3’de çalışma kapsamında geliştirilen modele yer verilmiştir.







14




MODELİN İŞLEYİŞİ

Orta gelir tuzağına düşmeden yüksek gelirli ülke grubuna dâhil olan ekonomilerin en te-mel özelliği, “farklı” ve “gelişmiş” yani küre-sel marka ürünlere sahip olmaları ve bunları ihraç etmeleridir. Bunun temel ve tartışmasız başat faktörünün “imalat sanayi” payındaki yeterli seviye ve bu seviyenin sürdürülebil-mesidir.

Günümüzde sanayi ürünlerinde rekabet, hem maliyet avantajı sağlayarak hem de farklı özelliklerde yeni ürünler üreterek ya da ka-

liteyi arttırarak mümkün olabilmektedir. Söz konusu ürünler; katma değeri yüksek, günü-müz tüketici istek ve ihtiyaçlarını karşılayan ve maliyet-fayda-uygunluk-çevrecilik avan-tajlarını bünyesinde barındıran özellikleriyle nitelendirilmektedir. Tabii ki, bu tarz ürünler tamamıyla ar-ge, modern teknoloji, uzman ve nitelikli insan kaynağına ve bu nitelikle-ri koruma altına alan ve özendiren kurumsal yapıya yani siyasi yapı, hukuk düzeni, eğitim ve karar alma mercilerine çok sıkı bir şekilde bağlıdır (Dedekoca, 2014: 5).







15







Türkiye ekonomisinin yüksek gelirli ülke-ler grubunda yerini alabilmesi için yukarıda değinmiş olduğumuz üretim mekanizmasına sahip olması gerekmektedir. Böyle bir me-kanizma ise ancak; günümüz işletmelerinin yaşamış olduğu sorunlara çözüm önerileri getirilerek oluşturulabilir. Bu nedenle oluş-turulan modelde, farklı ölçekteki işletmelerin sorunlarının çözüme kavuşturulması hedef-lenmiştir. Modele göre; Bilim, Sanayi ve Ti-caret Bakanlığı &Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği kapsamında bir üs kurularak devlet ve aracı kurumların desteği ile birlikte KO-Bİ’lere kümeleme oluşturarak büyük ölçekli işletmelerin tedarikçisi konumuna gelmesi ve rekabetçi bir yapıya sahip olması için maliyet liderliği stratejisini takip etmesi önerilirken, büyük ölçekli işletmelere ise KOBİ’lerden dış kaynak kullanım yoluyla küresel markalar yaratması ve farklılaştırma stratejisini takip etmesi önerilmektedir.

Bu modelle, büyük ölçekli işletmeler sabit yatırımlara finans ayırmayacakları (KOBİ’ler tedarikçi olarak bu ihtiyacı karşılayacağı) için finansal imkânlarını daha verimli alanlarda kullanacaklardır. Bu bağlamda, büyük ölçekli işletmeler sabit sermaye yerine ar-ge, inovas-yon ve pazarlamaya daha fazla bütçe ayırarak hem değişen müşteri istek ve ihtiyaçlarına daha hızlı bir şekilde cevap verebilecek hem de yeni ürün ve hizmet sunarak küresel marka yaratmak için daha çok çaba harcayacaktır.

İstihdamın ve üretimin önemli bir bölümünü sağlayan KOBİ’ler ise, bu entegrasyon ile birlikte tedarik, üretim, ar-ge, pazarlama ve ihracat alanlarında yaşamış ve karşılaşmış olduğu sorunlara çözüm bulacaktır. Çünkü özellikle finansal açıdan büyük ölçekli iş-letmelere göre önemli bir yetersizlik içinde bulunan KOBİ’ler, bu alanlara finans ayırma gereği duymayacağından dolayı hem yabacı sermayeye olan bağlılıkları ortadan kalkmış olacak hem de sahip oldukları sermayeyi efektif kullanarak en önemli sorunları olan finansman sorununa çözüm bulmuş olacak-tır. Ayrıca KOBİ’lerin finansal sorunları, di-ğer sorunların da temelini oluşturduğu için bu sorunun çözülmesiyle birlikte yönetim ve organizasyon, muhasebe ve insan kaynakları yönetimi ile ilgili diğer birçok sorunda orta-dan kalkacaktır.

SONUÇ

Orta gelir tuzağı, her ne kadar makro (ülke) ölçekte algılanan bir sorun olsa da mikro (iş-letme) ölçekte yaşanan sorunların öncelikle çözülmesi gerekmektedir. Bu nedenle çalış-mada, Türkiye’deki orta gelir tuzağı sorunsalı mikro bağlamda yani işletme bazında analiz edilmiştir.

Sürekli değişim gösteren bu dinamik ortam-da işletmeler karşılaşmış oldukları sorunlara çözümler üretmek ve değişen çevre şartları-na uyum sağlayabilmek için diğer işletmeler







16




ile iş birliği yapmak ve hatta farklı ölçekteki işletmelerle entegre olmak durumundadırlar. Çalışmada önerilen entegrasyon modeli eko-nomi içerisinde büyüme yaşanmasına neden olacaktır. Çünkü mal ya da hizmet üretim sü-recindeki bütün faaliyetlerde, gerek kümelen-me gerekse dış kaynak kullanım stratejileri ile bu stratejilerin maliyet liderliği ve farklılaş-tırma gibi rekabet stratejileri ile desteklenme-leri sayesinde işletmelerin sorunlarına çözüm getirilerek üretim faktörleri maksimum etkin-lik ve verimlilikte kullanılacaktır. Bu strate-jilerin ekonominin tamamında kullanılmasıy-la birlikte ise; üretimden elde edilecek olan verimlilik artışı, ülkemizin üretim imkânları eğrisini sağa kaydırarak hem mal ve hizmet üretim miktarını ve kapasitesini arttırmış olacak hem de ekonomik büyümeyi hızlan-dıracaktır. Bununla birlikte, ülkemizdeki iş-letmelerin kullanmış oldukları teknoloji se-viyelerine bakıldığında, temel faaliyetlerinde kullanmış oldukları ileri teknoloji düzeyini destek faaliyetlerinde kullanamamaktadırlar. İşletmeler, bu faaliyetleri ancak küme içeri-sindeki uzman tedarikçilere devrederse ileri teknoloji düzeyine ulaşmış olacak ve ülkemiz ekonomisinin ortalama teknoloji seviyesi de artacaktır.

ÖNERİLER

1. Türkiye’nin orta gelir tuzağı sarmalından çıkıp yüksek gelirli ülke statüsüne geçiş yap-ması için işletmelerin yenilikçi, rekabetçi ve

yaratıcı bir üretim yapısına sahip olması ge-rekir. Bunun için de imalat sanayinde katma değeri ve teknoloji yoğunluğu yüksek ürün-lerin üretilmesi ve bu ürünlerin ihracatının yapılmalıdır.

2. Katma değeri yüksek ürünler üretilirken hammadde ve ara mamuller yurt içinden te-darik edilmelidir. Dolayısıyla, bu sektörlere girdi tedarik eden sektörlerin yaratacağı kat-ma değerin de yurt içinde kalması sağlanma-lıdır.

3. Türkiye’deki işletmelerin sanayi sektörüne olan yatırımlarını daha verimli alanlara kay-dırması ve bu sektördeki işgücü verimliliğini arttırması gerekmektedir.

4. İşletmeler ürün farklılaştırma stratejisiyle ürün çeşitliliğini arttırarak bu ürünleri dünya piyasalarına sürmelidir. Bu farklılaştırmayı başaran işletmeler, ikame ürünler karşısında diğer ülkelerdeki rakip işletmelere karşı reka-bet üstünlüğü kazanarak gelirlerini arttırma imkânı bulacaklardır. Döviz sorunu olan Tür-kiye bu yolla, dış ödemeler bilançosundaki açıklığı azaltabilir.

5. Türkiye’nin küresel pazarda yüksek bir rekabet gücüne sahip olabilmesi için işletme-lerin kesinlikle milli markalarını dünya pi-yasalarında ortaya çıkarması gerekir. Çünkü marka fazladan gelir getiren ve ekonomik bü-yümeye katkı yapan bir olgudur. Bu yüzden dünyada sınırlarımız dışında ticari anlamda







17







bir gelecek inşa etmek istiyorsak ülkemizi küresel çapta temsil eden marka sayısının art-tırılması gerekmektedir.

KAYNAKÇA

AKDAĞ, O.A., (2014). KOBİ’lerin Finans-man Sorunu ve Çözüm Önerileri (Anka-ra İli Uygulaması), Türk Hava Kurumu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (yüksek lisans tezi), Ankara

AKGEMCİ, T., (2001). KOBİ’lerin Temel Sorunları ve Sağlanan Destekler. Ankara, Türkiye: KOSGEP Yayını, ss.35

AKTÜRK, O., (2013). İmalat Sanayiindeki KOBİ’lerin Sorunları ve 2008 Küresel Krizden Etkilenme Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma: Kırşehir İli Örneği, Sel-çuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilim-ler Fakültesi, Konya

ARAS, G., (2003). Yatırım Fonlarının Serma-ye Piyasalarının Gelişimindeki Rolü ve Önemi. KYD II. Ulusal Yatırım Fonları Zirvesi, 2

ARISOY, İ., (2008). Türkiye’de Sanayi Sek-törü-İktisadi Büyüme İlişkisinin Kaldor Hipotezi Çerçevesinde Test Edilmesi. Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Met-ni, 5

ATİK, H., (2015). Türkiye İçin Orta Gelir Tuzağından Kurtuluş Önerileri. Sosyoe-konomi Dergisi, 23(26):167

AYIK, Y.Z., GÜLÜMSER, K., (2008). KO-Bİ’leri Genel Sorunları ve Düşünülen Çözüm Önerileri Üzerine Erzurum’da Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2):469

BAKIR, L., (2014). KOBİ’lerde Pazarlama Sorunları ve OSTİM Bölgesine Yönelik Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, (Yayınlanma-mış Yüksek Lisans Tezi), Ankara

CHEN, X., GUOQIANG T., (2014). The Na-ture and Avoidance of the “Middle Inco-me Trap. School of Economics and Insti-tute for Advanced Research, 9(3):348

ÇAŞKURLU, E., ARSLAN, C.B., (2014). Orta Gelir Tuzağından Çıkışa Odak-lanma: Ürün Tuzağı (Ürün Boşluğu) ve Demiryolu Taşımacılık Sektörü. Maliye Dergisi, 167:75

ÇELİK, A., AKGEMCİ, T., ŞİMŞEK, Ş., (2013). Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Ankara, Türkiye: Gazi Kitabe-vi, ss.137-142

DAFT, L.R., (1991). Management, 2. Editi-on, Orlando: The Dryden Press, pp.76







18




DİKEN, A., (2007). KOBİ’lerin Yapısal So-runları ve Konya Sanayi Bölgesi’ndeki İşletmelerde Karşılaştırmalı Bir Araş-tırma, 1. Baskı, Ankara, Türkiye: Nobel Yayınları, ss.31

EĞİLMEZ, M., (2012). Orta Gelir Tuza-ğı ve Türkiye. http://www.mahfiegil-mez.com/2012/12/orta-gelir-tuzag-ve-turkiye.html, (E.T. 05.01.2018)

EICHENGREEN, B., (2011). Escaping the Middle Income Trap. Jackson Hole Eco-nomic Policy Symposium, USA, 25-27 August.

EKİNCİ, M. B., (2003). Türkiye’de KO-Bİ’lerin Kurumsal Gelişimi ve Finansal Sorunları, ASKON Araştırma Raporları: 5, İstanbul, Türkiye: Nadir Kitap, ss.36-60

EMİNOĞLU, O., (2013). KOBİ’lerin İh-racatta Karşılaştığı Sorunlar ve Devlet Destekleri Üzerine Ankara Sincan Orga-nize Sanayi Bölgesinde Bir Uygulama. Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilim-ler Fakültesi, Ankara

FELIPE, J., (2012). Tracking the Middle-in-come Trap: What Is It, Who Is in It, and Why?. ABD Economics Working Paper Series, 13-26

GILL, I., KHARAS, H., (2007). An East Asian Renaissance Ideas for Economic

Growth, Washington, America: World Bank Group, pp.4-5

İSKENDER, B.S., (2009). Türkiye’de KO-Bİ’lerin Finansman Sorunları ve Alter-natif Çözüm Önerileri, İstanbul Üniver-sitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul

KARAHAN, H., (2012). Kalkınma Yolunda Yeni Eşik Orta Gelir Tuzağı. MÜSİAD Türkiye Ekonomisi Raporu, 79:99-100

KAZAN, H., UYGUN, M., (2002). KOBİ’le-rin Üretim Sorununun Tespiti, Verimlilik ve Rekabet Güçlerinin Araştırılmasında Teknoloji Faktörü. Verimlilik Dergisi, 2:87

KORKMAZ, Y., (2009). Kahramanmaraş’ta Faaliyet Gösteren KOBİ Niteliğindeki İşletmelerin Finansman Sorunları. Kah-ramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (Ya-yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kah-ramanmaraş

KOYUNCU, A., (2010). Küçük ve Orta Öl-çekli İşletmelerde Alternatif Finansman Kaynaklarının Oluşturulması ve Gazian-tep İlinde Uygulama. Gaziantep Üniver-sitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep







19







OVP, (2015-2017). https://pbk.tbmm.gov.tr/dokumanlar/orta_vadeli_prog-ram_2015_2017.pdf, (E.T. 13.09.2017)

OVP, (2017-2019). www.kalkinma.gov.tr/Lists/.. ./722/Orta%20Vadeli%20Program%20(2017-2019).pdf, (E.T. 13.09.2017)

ÖZORAK, T., (2009). Büyük Ölçekli Firma-ların Dış Ticaret İşlemlerinde Dış Kay-nak Kullanımının (Outsourcing) Yeri ve Önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İkti-sadi ve İdari Bilimler Fakültesi (Yüksek Lisans Tezi), İzmir

PAUS, E., (2014). Latin America and The Middle Income Trap. SSRN Electronic Journal, 9-24

ROBERTSON, P.E., LONGFENG, Y., (2013). On the Existence of a Middle Income Trap. Economic Discussions, 12(13): 3-4

ŞİMŞEK, M., (2002). Ekonomin Lokomotifi KOBİ’lerin Olmazsa Olmazları, 1. Bas-kı, İstanbul, Türkiye: Alfa Yayınları, s.40

TATLI, Y., (2015). KOBİ’lerde Büyüme Stra-tejileri: Erzurum, Erzincan ve Bayburt’ta KOBİ’ler Üzerinde Bir Araştırma, Ata-türk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilim-ler Fakültesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum

The World Bank (2015). A Short History. http://data.worldbank.org/about/country-classifications/a-short-history, (E.T. 20.10.2016)

TÜİK, (2017). Araştırma-Geliştirme Faa-liyetleri Araştırması, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24865, (E.T. 13.05.2018)

UNIDO (2002). Competing Through Inno-vation and Learning. Industrial Develop-ment Report 2002/2003, 11-13

WOO, W.T., (2012). China Meets the Middle Income Trap: The Large Potholes in The Road to Catching-Up. Journal of Chinese Economic and Business Studies, 10(4): 315

İNTERNET KAYNAKLARI

www.slideshare.net (E.T. 02.02.2018)

Yazar Notu: Bu çalışma Prof. Dr. Ahmet DİKEN tarafından danışmanlığı ya-pılan Necmettin Erbakan Üniversite-si, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İşletme Bölümü’nde yapılmış Beyza ERER’ in “Orta Gelir Tuzağı: Gelişmiş Bir Tür-kiye İçin İşletmelerimizin Yapısal Dö-nüşümü Üzerine Model Önerisi” Konu Başlıklı, Doktora Tez çalışmasından tü-retilmiştir.







20




EXTENDED ABSTRACT

Introduction: There was no difference in income between countries until the 19th century, when feudal societies and kingdoms reigned. Until this period, the most important production arm and livelihood of the countries was based on agriculture. However, in the 20th century, the destruction of the kingdoms, the making of geographical discoveries and, most importantly, the proliferation of mechanization along with the realization of the industrial revolution, the increase of capital accumulation and the shift of labor into the industrial areas have increased the productivity. As a result, all countries around the world have tried to increase their income per capita and maximize their level of social welfare. Moreover, the fact that the developed co-untries have reached higher levels of welfare, the backgrounds of backwardness in some poor countries and the fact that many countries are still in poverty have accelerated this effort. For this reason, economic growth and sustainability have been one of the most important targets for all country economies. The countries that have completed their economic growth and develop-ment have made various arrangements in their economic structure in order to maintain the con-tinuity of this situation. However, the majority of developing countries cannot demonstrate the required growth performance since they are unable to make the necessary arrangements. The fact that growth in these countries is not sufficient and the decrease in some periods causes the emergence of middle income trap problem. The middle income trap, which is directly related to the economic growth of the countries, as quite an important issue for many developing count-ries such as Turkey. For many years, upper-middle income group located in Turkey’s economy is still unable to take their place in the high-income group of countries, lower-middle income groups in quite a long time while remaining lower-middle income led to question marks over a similar period in the transition to higher revenues from the upper-middle income as captured in the trap. In addition to Turkey after upper-middle income group until 2008, quickly continued economic growth but growth started to lose momentum after 2009 and the growth rate foreseen in the next period was revised downwards by the government and international organizations. All these negative developments can be considered as an indication that Turkey’s upper-middle income trap. Problems in both macro (country) scale and micro (enterprise) scale are preventing Turkey’s economic growth. First of all, identifying the problems of enterprises which are the basis of economic units and operating in the supply front of the economy, will contribute to the understanding of the underlying problems of macroeconomic growth. Because enterprises are the most important elements of economic growth, employment, innovation and social integrati-







21







on. From this point of view, the success of countries in economic growth depends on the ability of enterprises to create a competitive structure. This situation assessed in terms of Turkey, bu-sinesses have experienced problems that negatively affect the country’s production structure in Turkey and it causes various problems in the manufacturing industry and prevents the country from being included in the group of high income countries. Abstract: Objective: The aim of this study is to submit a model for solving the problems of SME playing an important role for Turkey to get rid of middle income trap and big scaled operators. Method: In study, The World Bank and Turkey Statistical Institute data were used and foreign fundings were translated into Turkish. In addition, the studies on the subject examined so far. Findings: Findings obtained in the study indicate that Turkey has faced with middle income trap of the economy and especially after 2014 there has been a slowdown in growth rate. Problems in the manufacturing industry in the beginning of the problems that prevent the emergence of Turkey’s economy comes from the middle-income trap. In Turkey’s economy, the manufacturing sector’s share of GDP remained at a low level and this situation lead to low technological structure of production and value ad-ded. The reason for the low share of the manufacturing industry in GDP was due to a number of problems experienced by enterprises of different sizes and these problems that adversely affect Turkey’s production structure. Result: For the Turkey’s economy take part in high-income co-untries category without being stuck more to the level of middle-income, it is needs to capture ideal growth rates in the short term and ensure sustainable growth in the medium and long term. This situation can be realized with a growth model which we can find solutions to the problems of our enterprises. In this context, it was concluded that SMEs and large-scale enterprises sho-uld be integrated into each other due to various problems.




2222

NATIONAL GEOGRAPHIC TÜRKİYE VE ATLAS DERGİLERİNDE, KÜRESEL VE YERELİN TEMSİLİ (1)

REPRESENTATION OF GLOBAL AND LOCAL IN NATIONAL GEOGRAPHIC TURKIYE AND ATLAS MAGAZINES

Ayşe ÇATALCALI CEYLAN

Ege Üniversitesi, İletişim Fakültesi, İzmir / Türkiye

ORCID ID: 0000-0001-6038-8017

Öz: Amaç: Bu araştırmanın amacı, küresel ve ulusal med-ya uzamlarında temsil edilen kültürlerin, coğrafyaların, mekânların ve buralara ait kimliklerin; benzerliklerinin, fark-lılıklarının ve temsil ediliş biçimlerinin araştırılması amaçlan-maktadır. Medya şirketlerinin ticari birer kurum ve haberlerin birer endüstriyel ürün olması dikkate alındığında, küresel ve ulusal medya içeriklerinin belirlenmesinde kültürlerin süreç-ten ne yönlerden etkilediğinin ortaya çıkarılmasıdır. Yöntem: Araştırmada, küresel kültürü temsil eden National Geographic Türkiye dergisi ve ulusal kültürü temsil eden Atlas dergisinin, 2003 yılına ait sayıları dikkate alınarak bir örneklem oluştu-rulmuştur. Örneklem için dergi seçimi 3 aylık sürelerden bir örnek çekilerek düzenlenmiştir. “Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim 2003” aylarında yayınlanan dergiler incelenmeye alın-mıştır. Haberler, Teun A. Van Dijk ve Norman Fairclough’un Eleştirel Söylem Analizi yaklaşımları doğrultusunda incelen-miştir. Bulgular: Ekonomik, siyasal, kültürel alanda devam etmekte olan küreselleşme, medya ve iletişim alanlarını da etkilemektedir. Hızlı teknolojik gelişmelerin yarattığı zaman ve mekân sıkışmaları ve belirsizlikler, yerelin küresel alanda varlığını hissettirmesi süreci ulusal medyaların küresel alana bağlanmalarını gerekli kılmaktadır. Sonuç: Küresel medya-ların çeşitli olaylara bakışı, değerlendirme biçimleri, ulusal medya üzerinde de etkili olmaktadır. Küresel ve ulusal medya-da temsil edilen haberlerin Makro ve Mikro yapısının (kültür, mekânlar, kimlik, coğrafyalar, tüketim, ticarileşme) benzerlik-ler gösterdiği anlaşılmaktadır. Dergi haber içeriklerinde, yerel özelliklerin küresel düzleme çekildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Küreselleşme, Coğrafyalar, Mekân Tüke-timi, Ekonomi, Dergiler

Abstract: Aim: The aim of this study is aimed to investigate the representations of similarities and differentiations of the cultures, geographies, spaces, places and their identities sig-nified in global and national media spaces. Considering that media companies commercial institutions and their news are industrial products, it will be able to comment how the cul-tural spaces is affected the global and national media contents. Method: A sampling spaces in this research is comprised by taking into account the 2003 issues of the journals National Geographic Türkiye representing global culture and Atlas rep-resenting national culture. Sampling was made by selecting journal issues from 3-month periods. Accordingly, “January, April, July and October” issues were subjected to examina-tion. The news were analyzed in accordance with the ap-proaches of Teun A. Van Dijk and Norman Fairclough’s Criti-cal Discourse Analysis. Results: Globalisation in economic, political and cultural spheres also influences the fields of media and communication. Time and space contractions and indefiniteness necessitate the national media to get connected to the global space in the process of promoting the existence of the local in the global sphere. Conclusion: Therefore, the viewpoints and evaluation criteria of global media is effective also on the national media. All in all, the Macro (headlines, news bodies, subtitles, photographs, photograph texts, maps, illustrations) and the Micro structure (culture, spaces, identity, geographies, consumption, commercialisation) of the news in global and national media share similarities as well as differ-ences. It is seen in the news content that the local features are drawn to the global spaces.

Key Words: Globalization, Geographics, Space Consumption, Economy, Magazines

(1) Sorumlu Yazar: Ayşe ÇATALCALI CEYLAN, Ege Üniversitesi, İletişim Fakültesi, İzmir / Türkiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 12.02.2018, Kabul Tarihi / Accepted: 29.06.2018 Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – İnceleme / Research - Examination) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest: Yok / None “Etik Kurul Raporu Yok – None; There is report of Ethics Committee”

Doi: 10.17373/UHEYAD.2018.2.1






JEL KODU: H83-H79-K30 ID: 176 K: 190(Sosyoloji – Sociology)



23







GİRİŞ

Çeşitli Medya uzamlarında temsil edilen coğ-rafyalara, mekânlara, kültürlere ve kimliklere ilişkin bilgiler; semboller, kodlar vb, göster-geler aracılığıyla, coğrafya dergilerinin, tu-rizm hareketliliğini destekledikleri kabul edil-mektedir. Zira söz konusu dergilerin, merak, bilgi, mutluluk, haz, hayal kurma ve fantezi üretmede ve dolayısıyla mekanları, kültürleri, kimlikleri, vb., egzotikleştirmede rol üstlen-dikleri ve yerellikleri, küresel boyuta taşıdık-ları görülmektedir. Coğrafya dergilerinde yer alan her türlü içerik ve fotoğraf, bu mekânlar ve coğrafyalara ilişkin, bireylerin kimlikleri üzerinde stereotipler (kalıpyargılar) oluşturul-maktadır. Böylece söz konusu alanlar ve bu alanların kimliklerine ilişkin çeşitli zihinsel modellerin oluşturulmasını ve yaygınlaştırıl-masını olanaklı kılmaktadır. Örneğin, bireyle-rin zihninde çöle ilişkin göstergelerin; güneş (yakıcı sıcak), kum (kum fırtınası), deve, Be-deviler, göçerler, Araplar, serap görmek, vb. oluşturulması ya da Afrika kabilelerinin; zen-ci, ilkel, vahşi, fakir, geleneklere bağlı, doğal yaşam, kabile yaşantısı, vb. olarak, bireylerin düşünceleri biçimlendirilmektedir.

Bu çalışmada, küreseli temsil eden National Geographic Türkiye ve Ulusalı temsil eden Atlas dergilerini inceleme konusu olarak tercih etme nedenim, belirlenen dergilerin küresel ve yerel etkileşimini, özellikle coğ-rafyalar, mekânlar, kimlikler ve kültürler te-

melinde birbirini etkilediği hakkında kanaat getirmemdir. Zira bu dergilerin haber içerik-lerinde, National Geographic Türkiye dergi-sinin küreselden yerele doğru, Biz ve Öteki (Batılı olanın Batılı olmayana), modernleşme, kentlileşme, teknolojik ve ekonomik üstünlük vb. temelinde bir yaklaşım, Ulusal yayın ya-pan Atlas dergisinin ise, yerele ilişkin farklı-lıklarının ön plana çıkarıldığı bir bakış açısı sergilediği görülmektedir. National Geograp-hic Türkiye ve Atlas Dergileri, kapitalist ege-men değerlerin taşıyıcısı olmakta ve bir kül-tür endüstrisi ürünü olarak, sosyal kontrolü ve hegemonyayı kurumsallaştırmaktadırlar. Frankfurt Okuluna göre kültür endüstrileri, kapitalist düzenin devamlılığını sağlamakta ve kapitalist toplumun yeni biçimlerine “rıza üretmede” etkin olmaktadırlar. Kapitalizmin bu araçlar doğrultusunda, egemenlik oluştur-duğuna ve söz konusu ideolojinin, toplumları yönlendirdiği noktasında yoğunlaşmaktadır.

Bu çalışma, kapitalist ideolojinin birer aracı kurumu olarak kültür endüstrilerinin toplu-mu yönlendirdiği temel savını benimseyen Eleştirel Teori (Critical Theory), yaklaşımıyla incelenmektedir. Araştırmada, medya sadece ekonomi-politiği üzerinden değil, özellikle haber içeriklerinde, kültüre yönelik ticarileş-mesinin, standardizasyonun ve kitleselleşme-nin gerçekleşmesi nedeniyle, “kültürel çalış-malar” boyutuyla da ele alınmaktadır. Böyle-likle eleştirel teori perspektifinde, medyanın







24




ekonomik, politik bağlarını kurmanın yanı sıra, kültür de medya iletileri yoluyla dola-şıma sokularak, yeniden üretilmektedir. Bu çalışmada; küresel ve ulusal medya uzamla-rında temsil edilen kültürlerin, coğrafyala-rın, mekânların ve buralara ait kimliklerin; benzerliklerinin, farklılıklarının, temsil ediliş biçimleri araştırılmaktadır. Medya şirketleri-nin ticari birer kurum, haberlerin de birer en-düstriyel ürün olması dolayısıyla, küresel ve ulusal medya içeriklerinde, kültürel alanın, süreçten ne yönlerde etkilendiği üzerinde du-rulmaktadır.

KÜRESELLEŞME, KÜLTÜRLER ve COĞRAFYALAR

Geçmişi XVI. yüzyıla kadar dayandırılan kapitalizm, işleyişini keskin ve genişletilmiş olarak sürdürmektedir. Kapitalizmin hızlı ge-nişlemesi, günümüzün bilinen olgusu “küre-selleşmeyi” oluşturmuş ve küresel bir ekono-mi, politika ve kültürden bahsedilir olmuştur. Özellikle ekonomik küreselleşme, Batı mer-kezli ekonomik değişimleri, yerel ekonomik faaliyetleri farklılaştırmış ve bu durumdan kültürel, siyasal yapının da etkilendiği görül-müştür. Bu etkilenim, yapı içinde belli akışlar (mal, sermaye ve emek) çerçevesinde ger-çekleşmiştir (Balibar ve Wallerstein, 1993: 42). Bu durum, günümüzde uluslararası sı-nırları aşmış ve ulusların kültür, siyasi dü-şünce, davranışlarının biçimlenişini, “zamanı

ve mekânı” her alanda olduğu gibi değiştirip daha etkili hale getirerek, küreselleştirmiştir.

Tarihi materyalist görüş içindeki bütün ku-ramlar, “mekânı” kapitalizmin dinamikleri-ni içinde barındıran ve kapitalist, emperya-list genişlemeci politikaların hedefi şeklinde düşünmektedir(Helvacıoğlu, 1994: 82-83). Mekân artık hızla genişleyen ve küreselleşen kapitalizm için önemlidir. Bu perspektifte de-ğerlendirildiğinde; başlangıçta olduğu gibi “zaman” önemini korumaktadır. Ona eşlik eden, “mekân” üzerinde geliştirilen ve çeşitle-nen birçok organizasyon biçimleri de hayli ço-ğalmıştır. Bu durum, “mekâna” verilen önemi de artırmıştır. Süreç, kapitalist işleyişin örün-tüleriyle “mekânı” yeniden yaratmıştır.

Harvey, mekânın bu dönüşümler içinde dura-ğan olduğunu, sadece bu değişimlerin kapi-talist hareketlere ilişkin yanılsamadan oluştu-ğunu belirtmektedir(Harvey, 1985: 150). Bu temelde değerlendirildiğinde, mekân-zaman periyodunda gerçekte ekonominin belirleyici olduğu, yönetsel uygulamalardan etkilendiği görülmektedir. Ancak değişmeden etkilenen bölümün “tarih ve zaman” olduğu ve kapita-lizmin gelişmesi içinde önemli bir yere sahip olduğu öngörülmektedir. Kapitalizmin her alana sızdığını ileri süren ve söz konusu kapi-talist hareketliliğin nedenini, kar oranlarının artırılması olarak gören Harvey’e göre;







25







“İster mahalle, ister şehir, ister bölge, ülke, kıta düşünülsün, coğrafi mekân kendine has politik ve toplumsal niteliklere sahip olsa da sonuçta sermaye birikim süreçleri içinde kapitalizmin gerekliklerine boyun eğmek zo-rundadır”(1985: 144-145).

Harvey bu savı, mekânın zaman tarafın-dan yok edilmesi (the annihilation of spa-ce by time) ve somut coğrafi mekânların hiç durmaksızın çözülmesi, yeniden ya-pılanması, düzenlenmesi şeklinde dile getirmektedir”(Helvacıoğlu, 1994: 77-88). Egemen güçlerin kapitalist stratejik yakla-şımları, mekânı, çözülme ve yeniden yapılan-ma süreci ile karşı karşıya bırakmaktadır.

Mekânlar ve zaman, karşılıklı bağlar ve ba-ğımlılıklar kurularak, uzun ya da kısa temelli akışlar ile yeniden üretilmektedir. Yeniden üretimde; küresel karşılıklı bağlılık, ulus dev-letlerin güçlerini kaybetmeleri ve sonrasında yeniden yapılanmaları, küresel bütünleşme ve parçalanma vb. gibi özellikleri ile sınırları çizilen küreselleşmenin, uluslararası şirket-lerin, uluslararası teknolojilerin ve kapitaliz-min genişlemesinin payı vardır.

1980’li yıllarda ise mekânın bir sonucun ürü-nü olduğu düşüncesi, “Coğrafya önemlidir” sloganı ile eleştirilmiş, yapı-aktör tartışma-ları ve yerellik gündeme getirilmiştir. Post-yapısalcı bu yaklaşımın sonucu olarak ve ay-rıca Hägerstrand’ın “zaman coğrafyası” kav-

ramı aracılığıyla “gündelik yaşamın coğraf-yası” ya da “mikro coğrafyalar” adlı bir alan-da çalışmalar yapılmaya başlanmıştır(Işık, 1994: 21-22).

1990’lı yıllarda ise, öncelikle modernite ve daha sonrasında ise postmodernite anlayışı ile mekânlar üzerinde kuramsal bir temel oluştu-rulmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır. Modern dönemde coğrafyalar, kent temelli incelen-miş ve zaman-mekân anlayışları moderniteyi tanımlar tarzda ele alınmıştır.

Harvey ve Giddens’ın analizleri, modernite-nin artan teknoloji ile güç kazanması, modern mekânların toplumsal ilişkilerden koparılmış ayrı bir anlama taşındığının vurgulanması bu dönemde, modernitenin zaman ve mekân anlayışlarının üç eksende toplanmasını sağlamıştır(Işık, 1994: 24)

a. Zaman ve mekân, yerel bağlamlarından koparılmış ve homojenleştirilmiştir.

b. Hem zamanın hem mekânın içi boşaltılmış, bu, zamanın bölümlenebilmesine, mekânın da üzerinde nesnelerin istenildiği şekilde yer-leştirilebileceği pasif bir yüzey görülmesine olanak tanıyan bir zaman-mekân kavrayışına ulaşılmıştır.

c. Zaman ve mekân birbirinden koparılmıştır.

Bu üç noktadan hareketle, kapitalist değer-lerin genişlemesinin gerek ekonomik gerek siyasi gerekse de kültürel açılımları, mekân







26




anlayışının yeniden üretilmesine yol açmıştır. Daha sonraki dönemlerde Postmodern dü-şünce, Jameson ile başlayan farklı bir kulvara taşınmıştır. 1990’lı yıllarda, mekânların poli-tika ve ideolojilerle yüklü olduğu düşüncesi yaygınlaşmıştır. Masum mekânlardan, ide-olojilerle donatılmış mekânlara doğru par-çalanma yaşandığı görülmektedir. Tarafsız değil aksine her zaman belirli bir ideolojinin taşıyıcısı olarak mekânların yaratıldığı kabul edilmiştir. Bu ideolojik ve tarafsız olmayan mekânlar içinde zamanın, gündelik yaşam kurgusuna dâhil edildiği yeni ortamlar yara-tılmıştır.

Küreselleşmenin tektipleştiren yanı, mekânı ve zamanı da etkilemiş, “tektipleştirme pro-jesi” (Lull, 2001: 95) büyük direnç alanlarını kırmaya devam eder olmuştur. Bu tektipleş-tirmeye, mekânlar olarak yerel alanların da itildiği söylenebilmektedir. Çünkü yerellik, bu birleştirme için sınırlı bir bakış açısı ve politi-ka gerektirmektedir. Küreselleşmenin sermaye merkezli yayılma güdüsü, sabit alanlara diğer sabit alanların da katılmasını öngörmektedir. Bu durum küreselleşmenin, gelişmiş haberleş-me ve ulaşım teknolojisiyle daha da güçlendi-rilerek yayılmasını sağlamıştır.

MEKÂN ve KİMLİKLERİN SUNUM ARACI OLARAK MEDYA

Medyanın, davranış ve etkileşim biçimleri oluşturduğunu ileri süren ve modern toplum-

lardaki bireylerin, nasıl bir iletişim tarzı oluş-turduğuna ilişkin analizler ortaya koyduğunu John Thompson’dan aktaran Tomlinson’a göre, üç ayrı iletişim kategorisi bulunmakta-dır (Tomlinson, 1994: 215). Bunlar; birincisi; doğrudan iletişimin kurulabildiği “yüz yüze etkileşim”dir. Burada mekânsal ve zamansal referans sisteminin paylaşmayı mümkün kıl-dığı birçok sembolik davranış kullanılmak-tadır. İletişim bu sembollerin, jestlerin ve kodların kullanımıyla iki yönlü bir akışı içer-mektedir. İkinci kategori, “dolayımlanmış etkileşim”dir. Bu etkileşimde, uzakta olan taraflar arasında iletişimin gerçekleşmesini sağlayacak teknik bir aracın kullanımı söz konusudur. Telefon, telgraf, internet vb, gibi araçların kullanımı aracılığıyla, uzaktakiler ile etkileşim sağlanabilmekte ancak kullanı-cıların kaynak olarak alabilecekleri referans noktalarının azlığı, bireyleri bilginin bağlam-sallaştırma ihtiyacına itmektedir. Yani eğer internet üzerinden kurulan bir iletişim söz konusu ise, internetin kaynağının ne olduğu, adresleri, tarihi, kişilerin kendilerini tanımla-maları vb, noktalar belirteç olarak alınmak-tadır. Üçüncü kategori ise; “dolayımlanmış sözde-etkileşim”dir. Burada, kitle iletişim araçlarının içeriksel olarak kurduğu iletişim-den bahsedilmektedir.

Banerje’nin Thompson’un bu kategorisel ay-rımdan yola çıkılarak, bilgi teknolojileri ve kitle iletişim araçlarının, “küreselleşmeye







27







katkıda bulunan ve kimlikleri, yerel düzeni vb, dönüştürebilen bir güce sahip olduğu” vurgusu da önemlidir(2001: 685). Kitle ileti-şim araçlarıyla kurulan yakınlık ile yerelliğin içindeki bireylerin o yerellikten çıkarılması söz konusu olmasa da, doğasının değişme-si de söz konusu olabilmektedir. Örneğin, 1950’li yıllarda Televizyon teknolojisinin gelişimi, yerel aile düzenlerini “Televizyon odaklı aile düzeni” olarak değiştirmişti. Te-levizyon odaklı oda tasarımlarından, televiz-yondan öğrenilen içeriklerle kurulan özde-şimlere kadar, yerel düzenin, küresel içerikler sunabilen televizyon karşısında çözüldüğü bilinmekteydi.

Kitle iletişim araçlarının özellikle televizyon ve internetin, bireyleri gerek mahremiyet alanlarına girmeleri gerekse de etkilenim öl-çütlerinin yüksekliği özelliklerinden kaynak-lanan potansiyelleri ile “yersiz-yurtsuzlaşma” içinde bırakabildikleri üzerinde durulmakta-dır. Yani sanal alanlarda hareket eden bir kişi, yerelden iyi ya da kötü küresele doğru bir bağlantı içindedir. Bu bağlantı “içe” (yerele) değil, “dışa” (küresele) doğrudur.

Mekân ve zaman kullanımları, kapitalizmin taşıyıcılarından “tüketimi”, kültür boyutunda kullanmasına, Postmodern kültürün “tüketi-len mekânlar ve kimlikler” oluşturmasına ve var olan alanları da yeniden üretmesine sebep olmaktadır. Bu yolla, Batı merkezli alanların dışında kalan üçüncü dünya ülkeleri gibi bazı

mekânlar, farklılıkların ön plana çıkarılabile-ceği yeni coğrafyalar ve yeni tüketim alanla-rını doğurmuştur. Artık “coğrafi bilgi” değer verilen bir meta haline gelmiştir.

Bourdieu’den hareketle Harvey, mekânsal ve zamansal deneyimler, toplumsal ilişkile-rin kodlanması ve yeniden üretiminde birin-cil araçlar ise, o zaman bu deneyimlerin gös-terim tarzındaki bir değişikliğin toplumsal ilişkilerde de bir değişim yaratacağını ileri sürmektedir(Bourdieu, 1977, Akt: Harvey, 1978: 279). Dolayısıyla zaman ve mekân, aydınlanma, kentleşme vb, politikalarıyla bi-çimlenmektedir.

Mekânı biçimlendiren ve kimlik kazandı-ran araçlardan biri olan medya, bu işleyişini kapitalist değerlerin taşıyıcısı olduğu düşü-nülen “dil kullanımlarıyla” sürdürmektedir. Toplumsal üretim; dil, gelenekler, ritüeller, semboller, kodlar vb, gibi araçlarla gerçek-leşmekte ve toplumsal pratikte yerini alarak anlamlı hale dönüştürülmektedir.

KÜLTÜRLERİN MEDYA İLE KARŞI-LAŞMASI: YEREL KÜLTÜRLERİ TA-NIMA

Yaratılan kültür, yerel (local) bir kültürdür. Kültüre ilişkin bakış açısına göre, hiçbir kül-tür bir diğerinden üstün değildir ve kültürel zenginlik kesinlikle ekonomik durumdan kaynaklanmaz(Lull, 2001: 95). Kısacası, kültürün diğer kültürlerle paralellik göster-







28




memesi söz konusudur ancak bu diğeri için üstünlük veya yadsınacak bir şey demek de-ğildir.

Bir kültürün zenginliği ise, onun tarihsel sü-reç içinde miras olarak mimari, edebiyat, müzik, sanat vb., alanlarda bıraktığı eserlerle ölçülmektedir. Bireylerin bir başka kültür ile karşılaştığında o kültürü, ya kabul etmedikle-ri ya da açık/örtülü olarak karsı kültürün an-lam kümelerini kullandıkları görülmektedir. Bir yerden bir yere “göç” eden topluluklar-da, yeni tanışılan kültür ile kendi kültürleri arasında kullanılan dilden, sembollere kadar uzanan bir köprü kurulduğu görülmektedir. Bu topluluklar özel alanlarında kendi kültür-lerine ilişkin dillerini, geleneklerini, görenek-lerini, adetlerini, ritüellerini, sembollerini, kodlarını kullanırlarken, göç ederek içinde bulunmayı kabul ettikleri karşı kültürün de dilini, sembolleri, kodlarını vb., kullanmak durumundadırlar. Ancak bu karşılaşma sıra-sında, karşı kültürün içinden aldıkları yeni deneyimler, belli bir zaman içinde bireyler tarafından kullanılır hale gelerek, benimsen-mektedir. Bireylerin uluslararası seyahatleri sırasında da yeni kültürlerle karşılaştıkları ve belirli ölçülerde etkilendikleri görülmektedir. Örneğin, böylesi durumlarda bireyler sıklıkla “İngilizce” dilini konuşarak diğer topluluk-larla anlaşmaktadırlar.

Batının modern toplumu, bireyi, modern kent yaşamını vb., yeme mekânları, yiyecek se-

çimleri, modaya uygun giyim-kuşam tarzı, araba seçimi, ev seçimi ve kullanımı, tekno-lojiye yakınlık, kozmetik ve tüketim alanla-rının kullanımı, televizyon, sinema, tiyatro ...vb., eğlence ve kültürel faaliyetler, boş zaman etkinlikleri, aile yaşantısı üzerinden kurgulaması ve bu kurguyu televizyon gibi kitle iletişim araçlarıyla yayması, pekiştir-mesi, kapitalist ideolojinin araçları olduğu-nun göstergesi sayılmaktadır. Benimsenen bu kurgunun dışında kalan toplumlar ve bireyler, “modern olmamakla” suçlanmakta adeta “or-tak bir kültürün” medya aracılığıyla yayıldığı belirtilmektedir. Araştırmacı Arıboğan (1996: 182) da aynı görüşü benimsemektedir.

“Çağdaş dünyada insanların yedikleri, giy-dikleri ve yaşantılarının her aşamasında kul-landıkları araçlar artık çok daha fazla birbi-rine benzemekte ve ulusçuluk akımlarının en fazla yaygınlaştığı, ulusal kimliklerin ön plana çıktığı bir dönemde bile ulusal sınırları asan ortak bir kültür gündeme gelmektedir” demektedir.

Kitle iletişim araçları aracılığıyla yayılan Batı kültürünün ve oluşturulan anlam dünyasının Batılı olmayan ülkeler için “kurgu”dan öte-ye gitmeyen yapay bir kültür olduğunu söy-lemek mümkündür. Araştırmacı Adıgüzel’in Serge Latouche’den aktardığına göre (La-touche, 1993: 85; Akt: Adıgüzel, 2001: 25) de kültürün, kapitalizm işleyişini devam et-tirecek, tüketimi yaygınlaştıracak ve toplum







29







içinde gerilimleri azaltacak şekilde düzen-lendiğini belirtmektedir. Ona göre, kitle ile-tişim araçlarıyla zararsız “-mış gibi” görünen birçok ileti dolaşıma sokulmaktadır. Bu du-rumda medyanın toplumlar üzerinde gerilimi azaltıcı görevler üstlendiği ancak bilgi akışı-nın, sadece kapitalist dünyaya hizmet ettiği düşünülmektedir.

Kitle iletişim araçları, içeriklerinin hazırla-nışında stereotiplerden (kalıpyargılar) sıklık-la yararlanmaktadırlar. Bu araçlarda beliren imajların, görüntülerin, gerek birtakım üre-timleri teşvik etmek, gerek bazı ürün grupla-rını, markalarını tüketime sunmak ve gerekse de bu tüketim ortamlarını güçlendirmek gibi amaçlarla şekillendirildiği belirtilmektedir. Bu görüntüler, izleyicilerin düşünüş ve dav-ranış biçimlerini düzenleyen çekicilikte ha-zırlanmakta ve dolayısıyla bireyleri özdeşim oluşturacak alanlara sürüklemektedirler.

YERELİN YENİDEN TANIMLANMASI: MEKÂNIN, ZAMANIN VE COĞRAF-YALARIN YENİDEN ÖRGÜTLENİŞİ

Küreselleşmenin her alanda getirdiği “zorun-lu” hareketlilik, gerek kültür gerekse mekân üzerinde birtakım değişiklikler yaratmakta ve küresel karşısında yerelin “yeniden” ta-nımlanmasını gerektirmektedir. Zira küresel-leşme, taşıdığı kapitalist değerler ve sermaye stratejileri içinde yerelin, bir yandan mekân ve coğrafyalarını, bir yandan da kültürünü bi-çimlendirmektedir.

Dolayısıyla, genel ekonomik, politik ve kül-türel dönüşümlerin küreselleşme süreci için-de, doğal olarak yerelleşmeyi ortaya çıkardı-ğı kabul edilmektedir. Ancak, yerele ilişkin çalışmalar göstermektedir ki, küresel ve ye-rel arasındaki karşılıklı olarak kurulan ilişki, ancak yerel öznellikleri (kültürü, farklılıkla-rı, inanç sistemleri, vb,) küresel düzleme ta-şıyan yeni bir ilişki sistemi, yeni üretim ve iletişim ağı ile olanaklı hale gelmektedir. Ye-rel mekânlar ve kültürlerin, kapitalizmin dö-nüştürücü gücü karşısında bir yandan “pasif” bir yandan da sanıldığının aksine “dirençli” olmak üzere, iki tür duruş sergilediği anla-şılmaktadır. Yerelin pasif duruşu, küreselin “türdeşleştirici, tektipleştirici” yanını “evren-sel, tek bir dünya” görüşüyle bağdaştırırken, yerelin dirençli tutumu ise, küreselleşmenin ulaşamadığı mekânlar ve kültürlerin bulun-duğu ve/veya küreselin söz konusu yeni “pa-zarları” tamamen yine küresel pazarın hizme-tine sunmak için bıraktığı yolundadır. Yani yerel, direnç göstermekte ve küreselleşmenin tektipleştirici yanına karşı koymakta ya da küresel sermaye de bu yeni yerel pazarları, kendi çıkarları için de kimi zaman korumakta ve farklılıklarını sürekli kılmaktadır.

Her iki durumda da Robertson’un daha önce de sözü edildiği gibi, küresel-yerel etkileşimi söz konusudur. Yerel, küreselle olan etkileşi-minde pasif değildir. Zira kültürel bir küre-selleşmeden söz edilmektedir. Küresel kültür ve yerel kültür, farklı kültürel akışlar dola-







30




yısıyla, bu küreselleşmeyi gerçekleştirmekte ancak baskın (hegemonya) olan kültürün yerel kültürü “eritme” sürecinde olduğu kabul edil-mektedir. Küreselleşme süreci, eş anlı olarak iki kültür görüntüsü sunmaktadır. Bunlardan ilki “tikel kültürü (evrensel)” üst sınırlarına ulaştırmaktadır. Bu üst sınır ise küredir.

İkinci görüntü ise kültürlerin sıkışması ile ilgilidir. Farklı kültürler, hiçbir örgütleyici prensip olmaksızın yan yana akmaktadır. Bu görüntülerin netleşmesini sağlamak için önce-likle yapılması gereken, kültürü “alan” olarak düşünmektir. Gelişmiş iletişim olanakları, kül-türlerin karşılaşmasına ve yan yana akmasına olanak vermektedir. Giderek artan kültürel ha-reketlilik ve karmaşa içeren küresel alan kabu-lü, eş anlı olarak, kültürün küreselleşmesinin ikinci görüntüsünü önermektedir(Aslanoğlu, 1998: 166).

Küresel Ve Yerelin Sentezi: Küre-Yerelleş-me Ve Melezleşmeler

Küreselleşme süreci içinde, küresel ve yere-lin gerek kültür, gerek ekonomi gibi pek çok alanda karşılaşması, bu alanların etkileşimini doğurmaktadır. Bu etkileşime Robertson’un ileri sürdüğü bir terim olan, “küre-yerelleş-me” denilmektedir. Bu açılımda, toplumların melezlendiği kabul edilmektedir. Dünyanın küre-yerel durumu ve melezlendiği yaklaşı-mına, “homojenite-heterojenite” ve “olumla-ma-karşı çıkma” perspektifinden de bakıldığı

ve akademisyenlerin tam anlamıyla birleşme gösteremedikleri anlaşılmaktadır.

Robertson’a göre, “küreselleşme süreci”, kü-resel olan ile yerel olanın iç içe geçmelerinin bir sonucudur. Küreselleşme, bu çerçevede dünyanın bir bütün olarak sıkışması ve yerel-likleri birbirine bağlamasıyla gerçekleşmek-tedir(1996). Zira saf bir kültürün olmadığı, yüzyıllar içinde her kültürün birbiriyle melez-lendiği ileri sürülmektedir.

AMAÇ

Daha öncede belirtildiği gibi, küresel ve ulusal medya uzamlarında temsil edilen kültürlerin, coğrafyaların, mekânların ve buralara ait kim-liklerin; benzerliklerinin, farklılıklarının tem-sil ediliş biçimlerinin araştırılmasıdır. Medya şirketlerinin ticari birer kurum ve haberlerin birer endüstriyel ürün olması dikkate alındı-ğında, küresel ve ulusal medya içeriklerinin belirlenmesinde kültürel alanın süreçten ne yönlerden etkilendiğinin ortaya çıkarılmasıdır.

ARAŞTIRMANIN KAPSAMI ve EVRENİ

Tez çalışmasında örneklem oluşturulurken bazı noktalara dikkat edilmiştir. Seçilen der-gilerin içerikleri incelendiğinde görüleceği üzere dünyanın çeşitli coğrafyalarını tanıtım işlevi üstlenmektedirler. Bu nedenle, farklı mevsimlere karşılık gelecek aylar da yayım-lanan sayıların seçilmesine dikkat edilmiştir. Yaz ve kış olmak üzere dergiler yayım tarihi







31







dikkate alınarak sınıflanmıştır. Her dergiden 8 haber olmak üzere, toplam 16 haber ince-lenmiştir. Haber içeriklerinde ise, coğrafyala-rın tüketilmesi (ülkeler, adalar, sahiller, doğal güzellikler vb. yoluyla) ve “Batılı-Batılı olma-yan” yani “merkez ve çevre” ilişkisinin vurgu-lanması, mekânın tüketimi ve pazarlanması, coğrafyaların pazara ve ekonomiye sunulup sunulmaması vb. gibi öğelerin aranması söz konusudur. Bu dergilerin haber içeriklerinde ve fotoğraflarında, coğrafyalara, kültürlere ve kimliklere ait haberler, “rastgele” örneklem yoluyla incelenmektedir. Bu çalışmada ise, tez çalışmasından ele alınan haberlerden National Geographic Türkiye Dergisi’nden ve Atlas dergisinde konusu benzer (Göç üzerine) olan birer(1) örnek haber seçilerek, toplam 2 haber incelenmeye alınmıştır. Ancak söz konusu ör-nek göçün yerleşim mekanının kurgulandığı haberlerin karşılaştırılması üzerinden bu ma-kale, tezde de yer verildiği üzere genişletilmiş sonuç sunmaktadır.

YÖNTEM

Eleştirel paradigma; kültürel çalışmalar (İn-giliz Kültürel Çalışmaları), eleştirel kuram ve sembolik etkileşimci perspektif üzerinden çer-çevelendirilmektedir. Söylem analizi uygulan-maktadır. Çünkü kültürel çalışmalar eleştirel kuram içinde değerlendirilmektedir. Eleştirel kuramın ortak paydasını kapitalist ekonomik düzene ve liberal siyasal sisteme yöneltilen eleştiriler oluşturmaktadır. Bu nedenle eleşti-

rel olarak adlandırılmaktadır. Temel sorunsala ışık tutan Frankfurt Okulu, kitle iletişim araç-larının kültürü pazarlayan, metaya dönüştüren ve böylelikle kültür endüstrilerinin ürünlerini tüketilmeye olanaklı hale getiren araçlar ol-duğunu kabul etmektedir. Böylece medyanın kültür endüstrileri ile beslenen değişik ticari düzenlemelerle, dağıtım araçlarıyla, tanıtım ve reklamcılık üzerinden ekonomik etkinliğe katkıda bulunduğu ve kapitalist düzeni meş-rulaştırdığı konusu bu araştırmada da benim-senmektedir.

Yine toplumsal sisteme eleştirel bakan Schiller’in, kitle iletişim araçlarının yaydığı çeşitli medya içeriklerinde kullandığı sembol-lerin ve enformasyonun nötr olmadığı, kâr üze-rinden amaçlı yapay bir gerçeklik yaratıldığı da benimsenen diğer bir kriterdir. Dolayısıyla Kellner’ın da, medyanın ideolojik olduğu, sis-temin ideolojik değerlerini kendi içeriklerine taşıdığı ve bunun dışına çıkmasının olanaksız olduğu görüşü dikkate alınmaktadır. Böylece endüstrilerin yarattığı bu kültürün “insanileş-tirme, geliştirme ve özgürleştirme” işlevinden çok bir tahakküm biçimi olarak etkili olduğu görülmektedir.

Dergilerin haberin içerikleri üzerinden, Teun A. Van Dijk ve Norman Fairclough’un Eleş-tirel Söylem Analizi yaklaşımları “makro (te-matik hiyerarşi içinde olayların çerçevelen-me biçimleri)” ve “mikro (sözcük seçimleri, sentaks gibi)” ayrımından da yola çıkılarak







32




incelenmiştir. Bu çalışmada; Eleştirel Söylem Analizi tekniğinden yararlanarak çözümleme yapılmaktadır.

Bu makalenin sunumunda haberlerin sadece mikro yapısı üzerinde durulmaktadır. Mikro yapı üzerinden incelenen haberler, aşağıda-ki kriterler dikkate alınarak yorumlanmış-tır. Haber inceleme kategorileri; a) Tüketim mekânları, b) Yerel mekânların yeniden or-ganizasyonu/ekonomik temelli dönüşümleri, c) Yerel alanların tüketilmesi, d) Küresel ve yerel kültür karşılaştırmaları, e) Yerel kültür-lerin tüketilmesi, f) Haberde yer alan bireysel ve toplumsal stereotip kullanımları baslıkları altında ve bu başlıkların birbirleriyle olan iliş-kileri boyutunda ele alınmaktadır.

HİPOTEZ ve ALT HİPOTEZLER

“Ekonomik, siyasal, kültürel alanda devam etmekte olan küreselleşme, medya ve iletişim alanlarını da etkilemektedir. Hızlı teknolojik gelişmelerin yarattığı zaman ve mekân sıkış-maları ve belirsizlikler, yerelin küresel alanda varlığını hissettirmesi süreci ulusal medyala-rın küresel alana bağlanmalarını gerekli kıl-maktadır. Böylelikle küresel medyaların çe-şitli olaylara bakışı, değerlendirme biçimleri, ulusal medya üzerinde de etkili olmaktadır. Küresel ve ulusal medyanın mekânlara, coğ-rafyalara, kimliklere ve kültüre ilişkin doğru-dan ya da dolaylı olarak benzer açıklamalar içerebilirler” şeklindedir. Alt hipotezleri ise şöyle tespit edilmiştir.

Alt Hipotez: Her ne kadar küresel ve ulusal medyalarda yer alan temsiller makro ve mikro açıdan genel olarak benzerlikler içeriyorsa da, farklı bir endüstriyel ürün olmasından ve ken-di okuyucu kitlesini oluşturmak için; makro açıdan, sayfa tasarımı (mizanpaj), renk, harita ve illüstrasyon kullanımı vb. bakımından kıs-mi farklılıklar olabilmektedir. Mikro açıdan da, merkezin kurduğu açık ve örtülü iktidar ilişkileri, rasyonalite, evcilleştirme vb. konu-larının özgünlüğü çerçevesinde bazı değişik-likler söz konusu olabilmektedir. Araştırmada, temel varsayımlar (sayıltılar) saptanmış ve bu varsayımlar üzerinden oluşturulan hipotez çerçevesinde haber metinleri, T.Van Dijk’ın makro ve mikro analiz, N. Fairclough’un söy-lem yoluyla incelenmeye çalışılmıştır. Söylem analizinin ayrıntılarından daha çok sonuca odaklanılmıştır. Bu doğrultuda haberlere iliş-kin bulgular kısaltılmıştır.

ARAŞTIRMANIN BULGULARI ve DE-ĞERLENDİRMELER

Birinci Haber: “Dağ Lazları” Haberi1

Haberin çerçevesi, Doğu Karadeniz yaylala-rındaki “Laz” sakinlerinin sıcak aylarda yay-lalarına göç etme serüvenlerini ve yaylaya göç yolculuğu, yayladaki gündelik hayat, genç kızların ve genç erkeklerin katıldıkları yayla şenlikleri, horon, yerel kültür özellikleri (gele-

1 Atlas dergisindeki haber incelemeye alınmıştır. Hakan Şenocak & Cüney Oğuztüzün haberi, “Dağ Lazları”, Atlas, Nisan, 2003, Sayı: 121, ss.36-66.







33







neksel yemekler, dil kullanımı, giysiler, ibadet vb), yayladaki işbölümü, geleneksel mimari vb. den oluşmaktadır.

Tüketim Mekânları; Habere konu olan halk, Kemerli Kaçkar Dağı’ndan Marsis Dağı’na kadar uzanan bölgenin kuzeyindeki dağ köy-lerinde, mezra ve yaylalarda yaşamaktadır ve bu nedenle de haber başlığı “Dağ Lazları” ola-rak yer almaktadır. Gazeteci Şenocak, yaylacı-lığın dağ Lazları arasında çok eski bir gelenek olduğunu belirtmektedir. Şenocak’ın haberde konu aldığı mekânlar “iç mekân” ve gazeteci bulunduğu mekân ise “dış mekân” olarak ta-nımlanmaktadır. Bu mekânlar “kent” ve “kır” temelinde ayrımlanarak, her iki mekânın bir-birine benzeyen ve farklılık gösteren özellik-leri okuyucunun dikkatini çekecek şekilde su-nulmaktadır. Gazeteci Şenocak’ın bulunduğu mekânın kent temelli olması “biz” olarak, Dağ Lazlarının bulunduğu mekân ve kültürler ise “öteki” karşıtlığı üzerinden sunulmaktadır.

Haberin ilk satırlarında kent merkezli okuyu-cuyu haber içinde tanık olarak almak isteyen Şenocak, dilsel olarak “biz” çoğul şahıs kul-lanımını tercih etmektedir. Ekibiyle hareket eden Şenocak, ekibinin varlığını da yanında hissettiren anlatımlarla,

“Dağ Lazlarının peşinde bütün sıralamayı al-tüst ettik. Doğruca, gözünü karartmış yoğun sis ve sağanak yağmuru altında, birkaç metre önümüzü görerek, sağ yanımızdaki uçurumu

görmezden gelerek, çadırımızı kurabileceği-miz yegâne düzlüğe, Livadizeni Yaylası’na gittiğimizde (KİPLİKLER) neler olduğuna tanık olmak istersiniz” biçiminde inşa edilen bir söylemle mekanın tüketimine okuyucular davet edilmektedir.

“rek, mızı, miz, mizde” kiplikleri ile fiiller çoğul olarak kullanmaktadır ve “tanık olmak istersiniz” vurgusu ile okuyucu-haber arasın-da bağlam oluşturmaktadır. Yüz yüze bir iliş-ki kurulmuşçasına aktarılan bu ifade, haberin ilerleyen satırlarında “Tek düzlük olan Livadi-zeni Yaylası’nda konaklamak zorundayız. Si-sin içinde, uçurumun kıyısında nasıl ilerledi-ğimizi bilmek istemezsiniz” kelimeleriyle de “bilmek istemezsiniz” vurgusu ile okuyucuya yeni bir yaşam deneyimi ve heyecana sürük-lenecekleri izlenimi verilmeye çalışılmakta-dır. Gazeteci Şenocak, bir yandan okuyucu ve haber arasındaki bağlamı oluşturmakta bir yandan da bu mekânlarda tanık oldukları zor-lukları anlatarak, mekânları egzotikleştirmek-tedir.

Egzotik kılınan mekânlar, bir yandan farklılığı güçlendirmektedir.

“(...) Çadırlarımızı kurmak zorundayız. Üste-lik sağanak her an bastırabilir. Zamanla ya-rışır gibi kuruyoruz çadırları (KİPLİKLER). Hava kararıyor. Sisten birkaç metre ötemizi ancak görebiliyoruz. Üşüyoruz. Açız. (DRA-MATİKLEŞTİRME)(KURBANLAŞTIRMA)







34




Ateş yakmak istiyoruz. Jack London’un ro-manlarından birinde, belki de Ataş Yakmak’ta yaşıyoruz. Kuru dal yap da tezek bulabilmek için çevreye dağılıyoruz. (…) Sonra bir mu-cize usulca gerçekleşmeye başlıyor. Gecenin karanlığı ve beyaz sisler’in arasında silik bir gölge görüyoruz önce. En yakınımızdaki ev-den geliyordu gölge. Bir gölge de arkadaki evden”

cümlelerinde kiplikler yoluyla çoğul yapılan bir eylemden bahsedilmektedir. Ancak söz konusu eylem “açız” kelimesiyle dramatikleş-tirilmekte ve bu durumun zorluklarının kentli grubun başına gelmiş olduğundan hareketle “kurbanlaştırılmaktadır”. “Mucize” kelimesi ve “Gecenin karanlığı ve beyaz sisler’in ara-sında silik bir gölge görüyoruz önce” cümlesi ile mekânda gerçekleşen bir olağanüstülükten söz edilmekte ve bu durum ile yine mekanı egzotik kılma çabası ön görülmektedir.

Kültürlerin Karşılaşması ve Kültürel Kim-likler: Grubun (AKTÖR TANIMI) yanına gelen köylüler (AKTÖR TANIMI), çadırla-rını kuramayan ve aç olan kentli yabancılara (ÖTEKİ) yiyecek sunarlar. Gazeteci Şenocak, bu yiyeceği farklılık ve egzotik kılma yolu ile tanımlamaktadır.

“Teyze bize kendi elleriyle yaptığı, dünya-nın en lezzetli yemeği (ABARTMA) “tava-lama” ve yeni demlenmiş taze çay, dede de ateş yakıp ısınabilelim diye kucak dolusu odun getiriyor. Neye uğradığımızı şaşırıyo-ruz. Öylesine ürperiyorum ki, kendi kendime “Dersu Uzala!”1 diye mırıldanıyorum. Kendi kendime mırıldanmamışım: Arkadaşlarım-dan birisi, belki benimkinden de büyük bir şaşkınlıkla, “Dersu Uzala!” diye yanıtlıyor. Başka insanların, hiç tanımadığı, hiçbir za-man tanımayacağı insanların, in mi cin mi, it mi köpek mi, hırsız mı uğursuz mu, ihtiyacı olabilir diye gittiği yerlere yiyeceğinin ya-rısını bırakan Dersu Uzala, Dağ Lazları’nın yayla hayatına tanıklık etmek için gittiğimiz Karadeniz yaylalarından birinde karşımıza çıkıveriyor”.

Öncelikle bu cümlelerde gazeteci Şenocak’ın kentli olmayan (dağ yaşantısı-öteki) bu in-sanların gerek çalışkanlıkları ve gündelik ha-yattaki işbölümleri, gerek iyi yürekli oluşları ve insani tavırları, gerekse de kültürleri ile aktarmakta ve abartı, şaşkınlık vurgusu yap-maktadır. “(...) kendi elleriyle yaptığı, dünya-nın en lezzetli yemeği” cümlesiyle, teyzenin yaptığı ise “elleriyle” vurgusu üzerinden öne verilirken “dünyanın en lezzetli” sözüyle de abartma kullanılmaktadır (Bknz. Fotoğraf 1).







35







Fotoğraf 1. Yerel yemekler. Hakan Şenocak & Cüneyt Oğuztüzün, Dağ Lazları, Nisan, 2003, Sayı: 121, ss.36-66

Dedenin ise odun taşıması gazeteci Şenocak’ı şaşırtmakta ve “hesapsızca, iyi yüreklilikle vb” bir davranışa ürpermektedir. Zira kentli yaşamda insan ilişkilerinin yüz yüze ilişki-lerden oluşmaması, çıkar ilişkilerinin daha net izlenebilmesi bilindiğinden, tam aksine bir dünyanın varlığının gösterilmesi, haberci

Şenocak’ın ötekiyi egzotik kılma ve farklılığı ön plana çıkarma çabasını göstermektedir.

Yerel kültürdeki işbölümü yapısında, teyzenin (kadının) yemek yaptığı, dedenin (erkeğin) kol gücü gerektiren işleri üstlendiği anlaşılmakta-dır. İşbölümüne dair ayrıntılar gerek fotoğraf-larda ve fotoğraf altı yazılarında, gerekse de haber metni içinde sıkça vurgulanmaktadır.

Fotoğraf 1: Göç sırasında kadınların görevleri. Hakan Şenocak & Cüneyt

Oğuztüzün, Dağ Lazları, Nisan, 2003, Sayı: 121, ss.36-66, Ek 73, s.373

Fotoğraf 2. Göç sırasında kadınların görevleri. Hakan Şenocak & Cüneyt Oğuztüzün, Dağ Lazları, Nisan, 2003, Sayı: 121, ss.36-66, Ek 73, s.373







36




“Köyün kadınları yaylada, köyde, göç yolla-rında aileyi çekip çevirmek, çocuklara bak-makla görevli” diyen fotoğraf altında ve ev işleri (özel alan) ile ilgili ve “yolculuk bu şe-kilde yaklaşık bir buçuk saat sürüyor. Eşyalar sırtta taşınıyor ve bu iş genellikle kadınlara düşüyor” cümlesinde vurgulanan fotoğraf altı yazısında da köy kadınlarının ev ve dış iş-lerdeki görevleri belirtiliyor (Bknz. Fotoğraf 2) Erkekler ise, “Sarak Yaylası’ndan Hamza Büyüksofuoğlu’nun görevi keçileri gütmek. Henüz 15 yaşındaki Hamza, dağlara çıkarken belinden silahı eksik etmiyor” cümlesinde görüldüğü üzere, dış mekânda işler, hayvan-ları besleme ve güvenlik olarak belirtilmek-tedir. Öyle ki, “Çocuklar Avusor Yaylası’nda hem eğleniyor, hem de hayata hazırlanıyor”. Dağ Lazları kentin olanaklarından uzak ve doğayla baş başa yaşıyor.

Bu yüzden kendi kendine yeterli olmak ve kendine güvenmek onlar için çok önemli. Çocukların öğrenmesi gereken temel şeyler-den biri bu (en üstte).(...) Süt sağımı, pey-nir yapımı gibi işler erkeklerin üzerinde. Bu dağlardaki coğrafi koşullar kendine özgü bir işbölümü yaratmış” cümleleriyle, güvenin ve güvenliğin önemli olduğu ve bu durumda erkeklere iş düştüğü anlaşılmaktadır. Ancak kimi yörelerde, kadınlara özgü olduğu düşü-nülen bazı işlerin de, bu toplulukta erkekler tarafından yürütüldüğü görülmektedir. “Ço-

rap örmek için yün eğirmek gerek. Laz yayla-larında bu işi bazı Yörük yaylalarında olduğu gibi erkekler yapıyor” cümlesi, fotoğraf altı yazısında verilmekte ve iki yaşlı Laz erkeği-nin yün eğirirken verilen bir fotoğrafı haber de yer almaktadır.

Yerel kültüre ait farklılıklar da, Şenocak tara-fından şöyle vurgulanmaktadır:

“Lazca konuşurken kendimizi daha iyi daha kolay, daha neşeli anlatabiliyoruz’ diyorlar. Bu da anadilin sıcaklığı olsa gerek. Başka türlü olsa tuhaf olurdu zaten. Yine de, genç kuşaktan bir bölümü Lazcayı bilmiyor. On-lar doğruca Türkçenin içine doğmuşlar. Bu da, Lazcanın yok olma tehdidi altında oldu-ğunu düşündürüyor insana. Avrupa Birliği’ne uyum yasalarından sonra dil yasağı kalkınca, alfabe çalışmalarını hızlandırmışlar. Lazca alfabe olmadığı için şimdilerde var ama Laz-lar kullanamıyor-Türkçe yazarak idare etme-ye çalışıyorlar. Dolayısıyla “yazılı kültürleri” yok, sözlü edebiyatları elbette var. Masalları, hikâyeleri, efsaneleri, şiirleri. Herhalde bir gün Laz edebiyatını da okuma olanağı bula-cağız.” cümlelerinde kültürün dil üzerinden aktarılan ve yaşatılması gereken husus ol-duğu vurgulanmaktadır. “Daha iyi, kolay ve neşeli” şekilde anadil ile konuşulabileceği ve anadilin sıcaklığı belirtilmekte ancak genç kuşağın bu dili iyi bir şekilde konuşamadığı anlatılmaktadır.







37







Bunun nedeni, Avrupa Birliği sürecinden önceki yasalara bağlanmakta, Avrupa Birli-ği süreci sonrasında ise dile getirilen serbes-tilerden sonra, uygulamaların arttığı olarak gösterilmektedir. Yaylada yerel kültürün iba-detlerini gerçekleştirdikleri bir cami bulun-maktadır. Cami taşlarla örülmüş bir minare ve açık alanda yine taşlarla mekân haline getirilmiş ibadethaneden oluşmaktadır. Fo-

toğraflarda Cuma namazına çağıran imamın görüntüsü ve bir diğer fotoğrafta ise halkın namaz kılan görüntüsü verilmektedir. Şeno-cak, yaylada bile ibadetini tamamlayan ve dine sarılan bu insanları sıkça vurgulamakta-dır. “İmam, Tobamzga’nın2 erkeklerini yayla camisinin minaresine çıkarak Cuma namazı-na çağırıyor.”

Fotoğraf 3. Yerel kıyafetler. Hakan Şenocak & Cüneyt Oğuztüzün, Dağ Lazları, Nisan, 2003, Sayı: 121, ss.36-66, Ek 73, s.373

Haberci Sorak, “2 bin 800 metrelik yüksek-liğiyle Tunca beldesinin en yüksek yaylala-rından biri. Yaylada Cuma namazları ‘Açık hava Camisi’nde kılınıyor. Ama yağışlı günlerde caminin üzeri naylonla örtülüyor” cümleleriyle ibadetin sürmesi için ortamla-rının düzenlendiği “örtülüyor” kelimesiyle anlatmakta ve yerel kültürün dini pratikleri-nin ‘2 bin 800 metre” rakımda da olsa ger-çekleştiği vurgulamaktadır. Yerel kültüre ait anlatımlar haberde mimariyle devam etmek-tedir. Fotoğraf altı yazısı; “Yaylalarda sade

bir yaşam süren Lazlar, köylerde geleneksel mimarinin en güzel örneği evlerde oturuyor. Rize’nin Fındıklı ilçesindeki Çağlayan kö-yünde de “göz dolma” tekniğiyle yapılmış eski evler bulunuyor(AYRINTI DERECESİ). Bu evler genellikle kestane ağacından yapı-lıyor ve “gözler” derelerden alınan taşlarla dolduruluyor(AYRINTI DERECESİ). Laz-ların yaşadığı coğrafyadaki Karagöl, Marsis Dağı yakınında ve yüksekliği 2 bin 700 met-re” Bu metinde, mimarinin en güzel örneği olan evlerde insanların hala yaşadığı belir-







38




tilmekte ve evin mimarisi ayrıntıları vurgu-lanmaktadır. Sıklıkla coğrafyanın yüksekliği belirtilmekte ve bu topluluğun, yaşamlarını sürdürdükleri anlaşılmaktadır. Aynı vurgu spotta yer alan;

“Dağlara vurgunlardı, yüksek köyleri ve yaylaları yurt tuttular. Kıyıya, indiklerinde ise deniz ve hamsi tutkusuyla ün saldılar. Ama zirveleri bırakmayan akrabaları Doğu Karadeniz’de bulutlarla haşır neşir hala”

cümlesiyle belirtilmekte, yüksekte yaşadıkla-rı bir kez daha ele alınmaktadır. Yerel kültüre ait şenlikler de gerek fotoğraflar gerekse de metinde detaylı olarak verilmektedir. Şenlik-te kadın ve erkeklerin yerel kıyafetleri fotoğ-raflanmakta (Bknz. Fotoğraf 3) ve erkekli-kızlı oynanan oyunlar, horonlar, yemekler vb. etkinlikler anlatılmaktadır.

“Yaylada geleneklere bağlılık devam ediyor. Çalgı olarak “tulum” çalınırken, horon oy-nuyorlar. Yaylalarda ayrıca arıcılık yapılıyor ve kivi, mısır, fasulye, kestane, kara üzüm ve biraz da portakal, mandalina yetiştiriliyor.

Kivi’ye büyük umut bağlanıyor. Yayla insan-ları sağlıklı ve çok neşeliler.” Haberciye göre, bunun nedeni, doğal beslenmeleridir. Yaylada gençlerle buluşan Şenocak, gençlerin, “Laz fıkraları denilen saldırı onurumuzu kırıyor. Bu yüzden aydınlarımız olmalı bizimde. Bi-zim de edebiyatımız olmalı. Lazlar bile bil-miyor Laz olduğunu. Oysa bizim de ayrı bir dilimiz ve kültürümüz var. İnsanın sevdiğine, anasına, kardeşine başka bir lisanda mektup yazdığını düşünün. Bunu anlayabiliyor mu-sunuz? Ağaçlar ise kültürler, uluslar… Tek bir ağaç yerine, bin bir çeşit ağaç, meyve, çiçek olsa güzel olmaz mı?” şeklinde düşün-düğünü dile getirerek misafirperver Lazların yanından ayrılmaktadır.

Haberde Yer Alan Kimlikler: Haberde mu-habir Şenocak erkek kimliğini çalışkan, kül-türüne sahip çıkan, geleneksel, tutucu, dinine bağlı olarak inşa etmektedir. Kadın kimliği de, ev içi alanda anne, ama aynı zamanda evin geçimi için erkek kadar çalışan, güçlü, geleneksel, tutucu, neşeli, güzel olarak göste-rilmektedir.







39







Fotoğraf 4. Haberin Ana Fotoğrafı. Glenn Hodges & Gordon Wiltsie, “Dahardlı Göçer-ler”, National Geographic Türkiye, Ekim, 2003, Sayı: 30.

İkinci Haber: “Dahardlı Göçerler” Haberi2

Yazar Glenn Hodges’ın ve Fotoğrafçı Gor-don Wiltsie, Moğolistan’ın Darhad Vadisinde göçerlere katılmaktadır. Haberin çerçevesi, Moğolistan’ın Darhard Vadisine (iç mekân), hayvanlarını besleyebilmek için ulaşmaya çalışan göçerlerin gerek doğayla gerekse de ekonomik zorluklara karşı verdikleri müca-deleleri doğrultusunda çizilmektedir.

Tüketim Mekânları; Haberde, göçerlerin bir mekândan diğerine doğru hareketleri sırasın-da (Bknz. Fotoğraf 4) yaşadıkları zorluklara gazeteci Hodges tanık olmaktadır. Hodges’a göre, göçün zorluklarından en çok çocuklar ve yaşlılar etkilenmektedir. Pürüv adlı yaşlı göçer, bir zaman önce felç geçirmiştir ancak

2 National Geographic Türkiye dergisindeki haber incelemeye alınmıştır. Glenn Hodges & Gordon Wiltsie, “Dahardlı Göçerler”, National Geographic Türkiye, Ekim, 2003, Sayı: 30.

artık göç zamanıdır. Yola çıkılması gereklidir. Hasta olmasına rağmen, bu göç yolculuğunu nasıl kaldıracağı kendisine ve ailesine endi-şe vermektedir. Muhtemelen yolda ölecektir. Çünkü insanlar nesillerdir Moğolistan’daki dağları asmakta ve orada ölmektedir.

Moğollar bu göçü, ilkbahar geldiğinde elle-rindeki yüzlerce öküzü, koyunu, keçiyi ve sığırı besleyebilecek otun bol olduğu kışlak-lara götürmek için gerçekleştirmektedirler. 3500 kilometre karelik vadi ve kışlaklar ve 3000 rakımlı dağlarda yaşanan bu mücadele çok zorlu geçmektedir. Fotoğrafçı Gordon Wiltsie (AKTÖR TANIMI) bu çalışmaya yanında Montana Eyalet Üniversitesi’nde ça-lışan Cliff Montagne (AKTÖR TANIMI) ile birlikte katılmaktadır. Montagne, bu bölgede üniversitenin kalkınma programı çerçevesin-de, zor durumdaki insanlara belirli krediler verme görevini üstlenmektedir. Dolayısıyla







40




haberde, Batılı bir kurumun ve Batılı bir kişi aracılığıyla, Batılı olmayan yani ötekiye yar-dımcı olduğu belirtilmekte ve söz konusu yar-dım, sadece ekonomik değil, araştırmacının hümanist bir tavrı ile de pekiştirilmektedir. Zira haberde, hasta ve yaşlı bir göçer çift için, habercilere ayrıca katılan Montana Eyalet Üniversitesi’nde araştırmacı Cliff Montagne kamyon tutarak yardım etmektedir. Yardım teklifinden çok etkilendikleri belirtilen gö-çerler için, şöyle denmektedir;

“Pürüv’in karısı Çegmed(AKTÖR TANI-MI) yabancının (BİZ-ONLAR SINIFLAN-DIRMASI) önerisini açıklarken yaşlı adam güçlükle yutkunuyor ve dudakları titremeye başlıyor Karısı tatlı tatlı, ‘Bu insanlar bize yardım etmek istiyor’ derken Pürüv, biz gel-diğimizden beri dizginlemeye çalıştığı acısı-nı, bir gözyaşı sağanağı halinde dışa vuruyor (DRAMATİKLEŞTİRME). Bu o kadar yürek parçalayıcı bir an ki herkes başını başka taraf-lara çeviriyor. Biz gitmek üzere ayağa kal-karken Çegmed, ‘Bugün evimize erdemli in-sanlar geldi’ diyor Kapıdan çıkar çıkmaz Cliff de ağlamaya başlıyor”(a.g.y, s.115).

Batılı bir gazeteci ve akademisyenin, Batılı olmayan kültürün içinde bulunduğu zor du-rumdan, ekonomik yardımları ile kurtardık-ları görülmektedir. Batılı bir kurtarıcı olarak konumlanmaktadır. Bu satırlarda, haber dili göçerlerin bakış açısı ile yazılmakta ve Ba-tılı olan “yabancı” olarak aktarılmaktadır.

Göçerlerin, Batılı tarafından sağlanan destek karşısında mutlulukları ve duygulanışları, “yutkunuyor ve dudakları titremeye başlı-yor”, “bir gözyaşı sağanağı halinde dışa vu-ruyor. Bu o kadar yürek parçalayıcı bir an ki herkes başını başka taraflara çeviriyor” cüm-leleri ile abartma, dramatikleştirme, yüceltme kullanılarak verilmektedir. Bu yaklaşım ile yardımın, Batılı olmayan tarafından ne dere-ce önemsendiğini de pekiştirmiş olmaktadır. Batılı araştırmacı Cliff’in, kamyon kirala-yarak, Batılı olmayan göçerleri (ÖTEKİNİ SUNMA) zor durumdan kurtarması, haberde, Cliff’in iyi yürekliliğinin birçok kez vurgu-lanması ile sağlanmaktadır ve “Bu öyle basit bir denklemmiş gibi görünüyor ki, Cliff daha sonra,

“Bu geziye çıkmak için yaptığım harcama-ları bir düsündüm-130 dolara bir yelek al-mıştım” diyor. “Bir şey yokmuş gibi çıkıp gidemezdim” Ama Cliff’in yapmış olduğu şeydeki ironi hiçbirimizin gözünden kaç-mıyor. Buraya bu göçü hala yapılırken bel-gelemek için gelmiştik –Darhad’daki hayatı özel kılan şey büyük ölçüde buydu ve sürü sahiplerinin öküz yerine kamyonla göç etme-ye başlaması an meselesiydi. Ve biz de bu-rada bir ailenin kamyonla yolculuk etmesini sağlıyorduk(a.g.y., 116)” denilmektedir.

130 dolara satın alınan bir yelek ve zor du-rumda kullanılmak üzere, kamyon kirasının verilip verilmemesi arasındaki ekonomik far-







41







kındalık ile Cliff’in iyi bir insan olduğu ve zor durumdaki insanları bir Batılı olarak kur-tardığı anlatılmaktadır. Haberde, Batılı yücel-tilerek doğulu insanların ve kültürüne Batı temel bir referans olarak gösterilmektedir.

Ayrıca haberde, yaşam koşulları zor olsa da göç ve yaylaya doğru yol alan göçerler, eg-zotikleştirilerek aktarılmakta ve fotoğraflan-maktadır (Bknz. Fotoğraf 5) Öyle ki Gazeteci Hodges,

Fotoğraf 5. Göç Ve Yaylaya Doğru Yol Alan Göçerler, Egzotikleştirilerek Aktarılmakta-dır. Glenn Hodges & Gordon Wiltsie, “Dahardlı Göçerler”, National Geographic Türki-

ye, Ekim, 2003, Sayı: 30.

“Moğolistan’a gelmeden önce ülkenin bir ucundan öbür ucuna kadar 2400 kilometre-lik (RETORİK), yani neredeyse Avrupa’nın Karadeniz kıyılarından Manş kıyılarına uza-nan bir yolu, hiçbir çite ya da asfalt yola rast gelmeden at sırtında gidebilme fikri aklımı başımdan almıştı (EGZOTİKLEŞTİRME). Başbakan Nambrin Inhbayr’ın (AKTÖR TANIMI) ülkeyi bir uçtan diğerine kat eden bir otoyol yapma ve nüfusun yüzde 90’ını 2030’a kadar (RETORİK) kentlere yerleştir-me tasarısını okuduğumda ise neye uğradığı-mı şaşırdım (ÖTEKİNİ SUNMA). Başbakan Ulanbatur’daki koltuğundan baktığında, mo-

dern çağa adım atması gereken geri kalmış bir ülke görüyordu (BATIYI OLUMLAMA). Bense, Washington’ın trafik keşmekeşinde boğulmuş caddelerine bakan koltuğumdan, tahrip edilmemiş son yeri görüyordum”

Cümlelerinde, “at sırtında uzun yollar kat etmek, Moğolistan’ın upuzun yolları, el değ-memiş, tahrip edilmemiş toprakları” vurgu-su ile egzotikleştirilme yapılmaktadır. Batılı bakış açısıyla, özellikle tahrip edilmemiş bir doğa ve bu doğa içinde özgürce hareket ede-bilen bir birey olmak yüceltilmektedir. Ancak haberin ilerleyen satırlarında, ülkenin başba-kanı tarafından belirtilen, modernleşme iste-







42




ğinin, gazeteci Hodges tarafından olumlan-madığı görülmektedir.

Haberde mekânlar, insanların yaşadığı alan (ev) ile göç sırasında kurulan çadırlar vb. içi-ne girerek korundukları (ısınmak, hayvanları beslemek vb) mekânlar olarak ayrılmaktadır. İnsan ve doğanın mücadelesi haberde sıklık-la bu mekânlar üzerinden vurgulanmakta ve kimi yerde doğanın kimi yerde de insanın ga-lip geldiği konumlar üzerinde durulmaktadır. Haberde, mekânlar arası mücadele de yenik düşen insan olduğunda, hükümet yetkilile-rinin, insanların daha rahat koşullarda hayat sürdürmeleri için “modernleşme ve kentleş-me” yönünde istekleri bulunduğuna işaret edilmektedir. Göçerler, vadileri aşıp dağlara yaklaşırken havanın gitgide soğuması nede-niyle zor anlar yaşamakta ve hayvanlarının varacakları kışlık alanlarda yeterli su bulunup bulunmadığını incelemek durumundadır. An-cak tek sorun soğuk değildir ve atların bulun-duğu alanda kurtlarla karşılaşılabilmektedir. Dolayısıyla bu evrede Batılı gazetecinin gö-çerler gibi bu vadilerde devam edemeyeceği anlaşılmakta ve karın daha şiddetleneceğini düşünerek modernden uzak doğal mekandan geri dönmeye karar verdiği görülmektedir.

Göçer çocuklar (AKTÖR TANIMI) ailele-riyle (AKTÖR TANIMI) birlikte yola devam edebilecek kadar güçlü ve sorumluluk sahi-bidirler. Zira üzerlerine düşen sorumluluğu yapmadıkları takdirde hem aileleri hem de

hayvanları zarar görebilmektedir. Haberin ilk sayfasında göçerlerin karlar içinde yol aldıkları (AYRINTI DERECESİ) anlatılmak-ta, sonraki sayfalarda bir haftalık yolculuğu tamamlamaya niyetli ve araba arkalarında yol alacak olan yaşlı ve küçük çocuklar, zor yolculuk sürerken annelerin öküz gütmekten bebeklerine bakacak zamanlarının bile olma-dığını, gösteren görüntüler ile haber fotoğraf-lanmaktadır. Fotoğraf altında,

“Bir Sonbahar sabahının iliklere isleyen aya-zında Dalay ve Cagay (AKTÖR TANIMI), aileleri çadırları toplarken küçük kuzenleriyle ilgileniyor. Bu ikili için göç bir serüven at sır-tında bir haftalık yolculuk. Ancak göç bebek-ler ve yaşlılar için hayati tehlike taşır (a.g.y, 112-113)” denilerek, aile için tehlikeli olan yolculuk aktarılmakta ve aile fertlerine düşen sorumluluklara işaret edilmektedir.

Yerel Mekânların Ekonomik Temelli Dö-nüşümü; Haberde göçerlerin bu zor duru-mundan etkilenen yetkililerin gerek onları çağdaşlaştırmak gerek koşullarını iyileştir-mek yönünde gayretleri olduğu görülmekte-dir. Muhabir Hodges’a göre, ülkenin dönem dönem işgal görmüş olması kimi zaman fay-dalı hale de dönüşmüştür. Öyle ki Moğolistan uzun yıllar Çinlilerin yavru vatanı olarak gö-rülmüş, 60 yıldan fazla bir süre ise Sovyetle-rin egemenliğinde kalmıştır. Yerel mekânları ve kültürleri bu dönemde gerek Sovyetlerin, halkın Çinlilerle olan ilişkilerini kesmiş ol-







43







ması gerek Moğolistan’daki sosyalist hükü-metin ülkenin Budist seçkinler sınıfını yok etmiş olması, binlerce keşişin öldürülmesi ve çoğu köydeki en güçlü kurum olan tapınak ve manastırları yıkmış olması, işgalin kötü so-nuçlarıdır. Bunun yanı sıra okuryazarlık oranı yüzde yüzlere çıkarılmış, emeklilik sistemi, ücretsiz sağlık hizmeti ve düzenli maaş sis-temi getirilmiştir. Halkın göç eden yaşantısı, başkanları Nambrın İhbayr, “Hayatta kalmak için göçebelikten kurtulmalıyız” doğrultu-sunda artık modernleştirilmeye çalışılmalıdır. Birçok kışlıkta uydu antenleri ile MTV’den Hollywood sinemalarına kadar yayın izlene-biliyor” demektedir.

Haberde, başkanlarının, modernleşme is-teği konusunda hem “evet”çiler, hem de “hayır”cıların bulunduğu anlatılmaktadır. Çünkü göçer olmanın zorlukları arasında güvenceli bir hayatın olmaması önemli bir gündem oluşturmaktadır. Örneğin, haberde, 3 kez üst üste kurak geçen yaz ve sert bir kıştan sonra göçerlerin, çok sayıda hayvanlarının öldüğü ve göçerlerin kasabalara iş bulmak için gitmek zorunda kaldıkları belitilmekte-dir. Gazeteci Hodges, bu nedenle, başkanla-

rının “göçer olmaktan başka çıkış yolu yok” diyen yaklaşımını kabul etmektedir. Haberde, şöyle bir metne de yer verilmektedir. “Baba-ma söyleyeceğim ki, beni kamyona bindirip şehre götürsün” Ona çoban olup olmak is-temediğini soruyorum. “Niye çoban olmak isteyeyim ki? Çoban olmayacağım! Şehirli olacağım, giyecek bir sürü elbisem olacak!” (a.g.y, 117).

Doğanın zor koşulları karşısında aciz kala-rak, modernleşmeye ve kent yaşamına geçme gerekliliği duyan insanların yanında, gazeteci Hodges, göçerliğin devamını isteyenlere de kulak vermektedir. Zira haberde, göçerlerin birçok sıkıntıya rağmen, doğanın güzelliği karşısında, kasaba hayatını daha zor ve sıkıcı gördükleri de belirtilmektedir. Haberde, ga-zeteci Hodges ve ekibine kılavuzluk eden bir at çobanının (Bknz. Fotoğraf 6) göçerlik sıra-sında yaptığı işi, kentte yaptığı işle sürdürdü-ğü ve böylece daha çok para kazandığı vur-gulanmaktadır. Bu kişi (AKTÖR TANIMI), bir ABD şirketinde at çobanlığı yapmakta ve diğer çoban arkadaşlarından çok daha fazla para kazanabilmektedir.







44




Fotoğraf 6. Haberinde çoban erkek kimliği. Glenn Hodges & Gordon Wiltsie, “Dahardlı Göçerler”, National Geographic Türkiye, Ekim, 2003, Sayı: 30.

Zira bölgeye gelen turizm amaçlı gruplara ve bölgeye turizm kaynaklarından yararlana-bilmek amacıyla gelen bazı uluslararası şir-ketlere kılavuzluk yapmak daha kazançlıdır. Haberin bu satırlarında, yerel mekânların kü-resel şirketler tarafından “yeni” alanlar olarak açıldığını ve bu mekânları da küreselleştirme çabası içinde oldukları belirtilmektedir. Do-layısıyla, yerel mekânda ucuz işçi olarak ça-lışmaya hazır “yerel işçiler” de, küresel ser-mayenin egemenliği altına girmekte ve kü-

resel-yerel etkileşimi, ekonomik ve kültürel alanlarda artmaktadır.

Yerel Kültürlerin Tüketilmesi; Haberde, yerel kültür, bir yandan gelenek görenek, gündelik hayatın sürdürülmesi, dini adetler, öte yandan da yerel kültürün modernlik yo-lunda etkilenimi üzerinden ele alınmaktadır. Haberde göçerlerin dini yaklaşımlarının Şa-manizm olduğu anlatılmakta ve bir Şamanın dansı fotoğrafın egzotikleştirilmiş sunumuyla verilmektedir. (Bknz. Fotoğraf 7).







45







Fotoğraf 7. Haberde egzotikleştirme yapılmaktadır. Glenn Hodges & Gordon Wiltsie, “Dahardlı Göçerler”, National Geographic Türkiye, Ekim, 2003, Sayı: 30.

Fotoğraf altı yazısında ise, “İnsan ve hayvan ruhlarıyla içli dışlı olan Darhadlılar, ulaşım için atlara, mürşitlik için de Şamanlara bel bağlar. Ama burada bile değişim yaşamın tek gerçek değişmezi. Aileler dört inek fiyatına televizyon ve güneş enerjisiyle çalışan uydu anteni alabilir (a.g.y.,116)” denilmektedir. Kı-sacası, bir yandan doğa ile mücadelelerinde dayandıkları hayvan güçleri, öte yandan da şaman önderlerinden aldıkları destek, göçer-lerin yaşamlarını sürdürmede önemli maddi manevi kaynakları oluşturmaktadır. Göçerle-rin yerel kültür içine yine de modernleşmenin göstergelerini kattıkları ve belli bir etkileşim içinde oldukları da vurgulanmaktadır.

“Darhard vadisindeki yeni büyük şey güneş enerjisiyle çalışan uydu antenli televizyonlar.

Her yıl iki metrelik birkaç uydu çanağı daha bozkıra ufak benekler ekliyor ve geceleri ça-nakların bitişiğindeki gerler, küçük siyah be-yaz televizyonların pırıltısında sessizleşiyor. Çanaklar sadece tek bir kanalı çekiyor –kötü dublajlı Hollywood filmleri, judo müsaba-kaları, devlet ve hükümet kodamanlarının konuşmaları ile şampuan reklamları gibi tu-haf bir karışımı gösteren Moğol televizyonu. Çok yakında bir gün vadi halkı kesinlikle Ulanbatur’da izlenen MTV ve diğer bütün ka-nalları izleyebilecek ve uydu anten çanakları da böyle çoğalacak” (a.g.y., 117).

Haber metninde, televizyon, uydu anteni, Hollywood filmleri, reklamlar vb. ile göçerle-rin, Batılı değerleri benimsemeye başladığına işaret etmektedir. Haberde, yerel kültürün ata-







46




erkil bir yapıya sahip olduğu vurgulanmakta ancak göç sırasında yapının içindeki işbölüm-lerinin farklılaşabildiği belirtilmektedir. Eşi ölen kadınların, söz konusu zor yolculukta hem kadın hem de erkek görevi üstlendikleri görülmekte;

“Batnasın’ın ailesinin hayatı zor. Kocası 1996’da ölmüş ve artık o iki yetişkin kızı, oğlu ve geliniyle ikisi küçük üç torunundan sorum-lu. Ailenin işlere yetişemediği hemen anlaşılı-yor. Sığırları getirip öküzleri bağlama zamanı geldiğinde bebekleri çadırın bir yerlere bağla-yıp işleri bitene kadar ağlamaya bırakıyorlar. Tercümanım Açit, ‘Bu işleri genelde erkekler görür’ diyor. ‘Ama onların ereği yok’ demek-tedir.

Kadının gücü yüceltilmektedir. Ancak bu yü-celtme erkek gibi görev alabildikleri temelin-de sunulmaktadır ve

“Neyse ki Batnasın güçlü ve sert bir kadın. Kollarındaki damarlar kabarık kabarık. Gözle-rinde sıcak bir bakış olsa da erkeksi bir tavırla konuşuyor. Ertesi gün öğleden sonra, Batnasın çadırının arkasındaki tepede çömelmiş, Rus yapımı bir dürbünle atlarını bulmaya çalışır-ken 1990’da sosyalizmin sona ermesinden ve ülke ekonomisinin kesilmesinden bu yana ha-yatının nasıl değiştiğini anlatıyor” denilmek-tedir.

Haberde ayrıca erkek egemen yapının gele-nekler doğrultusunda da onaylandığı belirtil-

mektedir. Öyle ki, göç şenliklerinde yapılan güreşlerde, geçmişte bir kadının güreşlere katılıp kazanması sonrasında, erkeklerin kıya-fetlerinde değişiklik olmuştur. Şenlik, haber-de fotoğraflanmakta ve fotoğraf altında “Göç öncesi şenliğinde, bir güreşçi zaferini kımız fışkırtarak kutluyor. Moğol efsanelerine göre, güreşçiler göğsü açık uzun kollu yelek giy-meye, erkek kılığına girmiş bir kadının güreş müsabakasını kazanmasından sonra başlamış” denilmektedir. Güreşlerde, kesinlikle kadın-ların katılmaması için kıyafet önlemi alındığı görülmekte ve fotoğraf, güreşi kazanan erkeği egzotikleştirerek sunmaktadır.

Haberde Yer Alan Kimliklerin Temsili; Haberde yer alan göçerler, aile, erkek, kadın, yaşlı ve çocuk kimliği ile aktarılmaktadır. Aile kimliği, birlik beraberlik içinde hareket eden, ataerkil yapıyı benimsemiş, çalışkan, sorum-luluk sahibi ve gelenekseldir. Kadın kimliği, tutucu, çalışkan, sorumluluk sahibi, ailesine ve çocuklarına düşkün, erkek gibi çalışan, sağlıklı vb. olarak; erkek kimliği ise, çalışkan, aile içinde söz sahibi, doğaya karşı mücadele eden, güçlü, para kazanan vb. kimlikler ile ak-tarılmaktadır. Yaşlılar ise göç yollarında zor-luk çeken zayıf, cılız ancak yine de yaşama katkıda bulunmayan çalışan bireyler olarak sunulmaktadır. Çocuklar ise, anne ve babaları-na yardımcı, çalışkan, sorumluluk sahibi, söz dinleyen, sağlıklı vb. olarak verilmektedir.







47







SONUÇ

Küreselleşme, ekonomik ve teknolojik ge-lişmelerin ışığında, kitle iletişim araçlarını, ticari birer işletme olarak haline dönüştür-mekte, küresel ve ulusal medya uzamlarında, kapitalist ideolojinin taşıyıcıları olarak işler-lilik kazandırmaktadır. Kapitalist ideolojinin, medya içeriklerinde gerek semboller, kodlar, göstergeler, gerekse de dilsel pratikler üzerin-den aktarıldığı görülmektedir. Haber içerikleri küresel pazar içinde dolaşıma sokularak, bir yandan ticarileştirilerek, tüketim desteklen-mekte, diğer yandan da kurulan rasyonaliteler, değerlendirmeler, ötekileştirmeler, stereotip-leştirmeler vb. yoluyla, kültürel alan manipüle edilmektedir.

Birer kültür endüstrisi konumunda olan kitle iletişim araçlarının tüketicilere, haber içerik-lerinde, yerel kültür, mekânlar, coğrafyalar ve kimlikler üzerinden ve bu alana olan merak duygusu, haz, bilgiye kılavuzluk, vb. noktalar-da, ulaştığı görülmektedir. Küresel değerleri taşıyan içerik ve fotoğrafların, küreselleşme-nin tektipleştirici, türdeşleştirici, melezleştiri-ci ve etkileşim boyutunu, yeniden sunum ve üretim pratikleri boyunca sürdürdüğü anlaşıl-maktadır. Bu noktada, tüketimin artırılması ve küresel değerlerin evcilleştirilmesi için, yerel kültürler, mekanlar ve coğrafyaların, medya içeriklerinde de yeniden tanımlandığı, medya-nın tüketim kültürünün ve egemen değerlerini ürettiğini söylemek mümkündür.

Haberlerin içeriklerinde coğrafyaların, tari-hi, kültürleri ve politik, ekonomik özellikleri açısından ele alınışları ve haberin sunum tar-zı (semboller, kodlar, görüntüler, mitler vb) aracılığıyla okuyucuların manipüle edildiği kabul edilmektedir. Coğrafyaların toplumsal örüntülerine ve yerel kültürlerine dair sunulan haberlerde, yerel kültürün “farklılık” özellik-lerinden yola çıkılarak hareket edildiği görül-mektedir.

Kültüre ilişkin giyim tarzı, takı ve aksesuar-ların farklı metalardan yapılışı ve uygulanışı, gıda tüketimleri ve tarzları, doğal hayatın gü-zellikleri (hava ve suyun temizliği, ormanların yeşilliği vb.) gibi modern yaşama göre farklı olan özellikler, kentlinin modern giyinişi, ev tasarımı, tüketim metası, kişilerarası iletişim sembolleri, kentli hayatın yoğunluğu gibi alanlarda karşılaştırmalı olarak tükettirilmele-rine neden olmaktadır.

Dergi haber içeriklerinde, yerel özellikle-rin küresel düzleme çekildiği görülmektedir. Coğrafya dergilerinin de birer ticari ürün ola-rak yer verdiği haberler üzerinden, tüketim ideolojisini yeniden yapılandırdığı anlaşıl-maktadır. Bir yandan bireyler için tüketilecek nesnelerin (coğrafyalar, mekanlar ve yerel kültüre ilişkin ürünler) varlığı hatırlatılırken, diğer yandan da mutlak tüketilmeleri konu-sunda bireyler ikna edilmektedir. Yani “öteki” olarak sunulan söz konusu mekânlar, kültürler







48




ve kimlikler, birer tüketim arzusu yaratılarak küresel kapitalizmin hizmetine sunulmaktadır.

Medya küresel-yerel etkileşimini artıran bu hareketlendirmeyi haber içeriklerinde, farklı-lık vurgusunu kullanarak; mekânları ve kül-türleri egzotikleştirerek; merak duygusunu oluşturarak; haberler üzerinden haz ve mut-luluğu yaratarak; bilgiye ulaşmada rehberlik misyonu üstlenerek, turizme teşvik ederek, tüketimi yaygınlaştırarak yapmaktadır.

Küresel ve ulusal medyanın yer verdiği haber-lerin Mikro yapısının (kültür, mekânlar, kim-lik, coğrafyalar, tüketim, ticarileşme) birbirle-riyle benzerlikler gösterdiği görülmektedir.

“Dağ Lazları” adlı haberde de, Doğu Karade-niz yaylalarındaki “Laz” sakinlerinin sıcak ay-larda yaylarına göç etme serüvenleri ve yayla-ya göç yolculuğu, yayladaki gündelik hayat, genç kızların ve genç erkeklerin katıldıkları yayla şenlikleri, horon, yerel kültür özellikleri (geleneksel yemekler, dil kullanımı, giysiler, ibadet vb), yayladaki işbölümü, geleneksel mimari vb. ele alınmaktadır.

Dergi, haberde yerel kültüre ilişkin özellikle fotoğraflara dayalı bir tanımlama yapmakta-dır. Böylece fotoğraflar üzerinden, yerel kül-türün renkli kıyafetleri, törenleri, horonları, ibadetleri ve özellikle yemeklerini anlatma çabası görülmektedir. Biz ve Onlar ayrımı üzerinden haber içeriklerinin düzenlendiği anlaşılmakta ve özellikle geleneksel toplum,

geleneksel yapı, değerler, birliktelik duygusu, misafirperverlik gibi modern yaşantıdan ay-rılan yanlarıyla, söz konusu ayrım desteklen-mektedir. Coğrafi mekânların (dağ, ova, yayla vb) egzotikleştirilerek verildiği haberde, bu mekânlardaki zorluklar ön plana çıkartılmakta ve yerel kültürün tanım alanı olumlanmakta-dır.

National Geographic Türkiye dergisinde, Batı ve Batılı olmak; teknolojik kullanımı ve üs-tünlüğü, modern yapı ve kentli yaşam, eko-nomik güç, uluslararası şirketler, uluslararası antlaşmalar, bilimsel bilginin varlığı, vb. gös-tergeleriyle olumlanmakta ve yerel kültür, coğrafyalar ve mekânlar üzerinden yapılan haberlerde, Batılı olmanın güzel tarafları ve avantajları vurgulanmaktadır.

Atlas dergisinde ise, Batılı olmak kısmen olumlanmakta ve modern yaşantının tekno-lojik ve ekonomik üstünlüğü pekiştirilirken, bir yandan da kent yaşamının zorluklarına karşıtlıklar kurularak, yerel hayatın güzellik-leri yüceltilmektedir. Böylelikle, National Ge-ographic Türkiye dergisinde öncelikle Batılı yaşam olumlanırken, Atlas dergisinde, Batılı yaşamın yanı sıra yerel yaşamın da olumlandı-ğı ve farklılıkların korunma isteğinin ön plana çıkarıldığı görülmektedir.

National Geographic Türkiye dergisinde, Ba-tılı gazeteci mekânlara, coğrafyalara, kimlik-lere ve kültürlere ilişkin haberde ayrıntılara







49







girerken, Batılı bir gözlemci olarak Batı’nın güzelliklerini sıklıkla kıyaslama ile sunmak-tadır. Atlas dergisinde ise, merkezden yerele doğru gelen bir gazeteci olarak, yerelin kül-türü, coğrafyası, kimlikleri ve mekânları sa-dece “durum” üzerinden anlatılmakta, sıklıkla karşılaştırmalar, yerelin önemini ortaya çıka-racak şekilde sunulmaktadır. Yani Atlas muha-biri için yerelin aktarılışı, tanıklık durumunda iken, National Geographic Türkiye dergisinde muhabirin konumu, karar verici ve sorgulayıcı düzeydedir.

National Geographic Türkiye dergisinde, mekânlara ilişkin yaklaşımlar, söz konusu mekânların güzellikleri ve farklılıklarının, na-sıl daha iyiye götürülebileceği yani Batı paza-rı içinde nasıl tükettirileceği yönünde bilgiler içermektedir. Oysa Atlas dergisinde, yerelin nasıl korunması gerektiği, yerelin küreselle etkileşim halinde olduğu ve melezlenmeler sonucu bozulan mekânların, nasıl yerel fark-lılığı korunarak sürdürülebileceği ifade edil-mektedir. Ancak her iki derginin de, ekonomik kazançlar söz konusu olduğunda yine de Batılı bakış açısından kurtulamadıkları, küresel pa-zarları, uluslararası şirketler ve antlaşmaları övdükleri de görülmektedir.

National Geographic Türkiye ve Atlas dergi-sinde, yer alan haberlerin önemli bir temasını da toplumsal cinsiyet oluşturmaktadır. Nati-onal Geographic Türkiye dergisinde, erkek bakış açısı ve erkek kimliğinin daha çok ön

plana çıkarılmakta, erkeklerin ekonomik ya-şamdaki mücadeleleri aktarılmakta, kadın kimlikleri ise adeta yok sayılmaktadır. Atlas dergisinde ise, yine National Geographic Tür-kiye dergisine paralel olarak, erkek kimlikle-rinin yüceltildiği ve kadın kimliğine göre ön plana çıkarıldığı görülmektedir. Atlas dergisi de, kadını özellikle Afrika kabilelerine ilişkin haberlerde ya da erkeğin bulunmadığı ancak erkek görevinin sürdürülmesine dair görevler-de ele almakta ve kadın kimliğini, çalışkan, anne, geleneksel yapı, estetik, güzel, üretken vb. kimliklerde sunmaktadır.

National Geographic Türkiye dergisinin, kü-resel ve yereli haber içeriklerinde sıklıkla Batı modernleşmesi ve değişim sürecini ele aldığı, Batı’nın haklılığı ve başarısının yüceltildiği gö-rülmektedir. Bu noktada Batı modernleşmesinin olumlandığı Atlas dergisi için de söylenebilmek-tedir. Ancak Atlas dergisinin yerel kültürlere ba-kışı “tanık” olma ve yerel kültürün devamlılığını savunma boyutunda irdelenmektedir.

Her iki derginin de, yerele bakışında benzer-likler varsa da (yerel gündelik hayatın kuru-luşu, yerel kültürün özellikleri, yerel kimlik-ler, yerel mekanlar, yerel giyim-kuşam, yerel beslenme özellikleri, vb.), National Geog-raphic Türkiye dergisinin yerel kültürü Batı modernleşmesi boyutuyla kurguladığı, Atlas dergisinin ise görece yereli kendi bağlamları çerçevesinde sunduğu ancak pazar koşulları-nın gereği ticarileştirdiği dikkati çekmektedir.







50




KAYNAKÇA

ADIGÜZEL, Y., (2001). Kültür Endüstrisi Kitle Toplumunun Açmazları, İstanbul: Şehir.

ARIBOĞAN, ÜLKE, D., (1996). Globalleşme Senaryosunun Aktörleri, Uluslararası İliş-kilerde Güç Mücadelesi, İstanbul: Der.

ARSLANOĞLU, R.A., (1998), Kent, Kimlik ve Küreselleşme. Bursa: Asa.

BALIBAR, E., WALLERSTEIN I., (1993), Irk Ulus Sınıf Belirsiz Kimlikler. İçinde WALLERSTEIN, I., “Kapitalizmin İdeo-lojik Gerilimleri: Irkçılık ve Cinsiyetçilik Karşısında Evrenselcilik”. İstanbul: Metis.

BANERJEE S.B., LINSTEAD S., (2001), Globalization, Multiculturalism and Other Fictions: Colonialism for the New Millen-nium?, Organization. Sayı: 8(4), 683-722, London: Sage.

HARVEY, D., (1985). “The Geopolitics of Capitalism”. D. Gregory ve J.Urry (Der). Social Relations and Spatial Structures. Londra: Mac Millan

HARVEY, D., (1978). “The Urban Process Under Capitalism: A Framework For Analysis”. International Journal Of Urban Ve Regional Research:1

HELVACIOĞLU, B., (1994). “Evvel Mekân İçinde Kalbur Zamanlar içinde: Tarihi

Coğrafi Materyalizm”. Toplum ve Bilim Dergisi, İstanbul: Birikim. 64.65. Güz/Kış.

HODGES, G., GORDON, W., “Dahardlı Göçerler”, National Geographic Türkiye, Ekim, 2003, Sayı: 30.

IŞIK, O., (1994). “Değişen Toplum/Mekân Kavrayışları: Mekânın Politikleşmesi, Po-litikanın Mekânlaşması, Toplum ve Bilim Dergisi, İstanbul: Birikim. 64-65 Güz-Kış.

LULL, J., (2001), Medya, İletişim, Kültür, Çev: Nazife Güngör, Ankara: Vadi.

ROBERTSON, R., (1996). Zaman-Mekan Ve Homojenlik-Heterojenlik, Postmoder-nizm Ve İslam, Küresellesme Ve Oryanta-lizm. Çev: A.Topçuoğlu ve Y.Aktay. An-kara: Vadi.

ŞENOCAK H., OĞUZTÜZÜN C., “Dağ Lazları”, Atlas, Nisan, 2003, Sayı: 121.

TOMLINSON, J., (1999). Kültürel Emper-yalizm Eleştirel Bir Giriş. Çev: Emrehan Zeybekoğlu. İstanbul: Ayrıntı.

Yazarın Notu: Bu çalışma, tezden üretilmiş bir makaledir. Kaynak: Ayşe Çatalcalı Sel, (2006), National Geographic Tür-kiye ve Atlas Dergilerinde Küresel ve Ye-relin Temsili, Ege Üniversitesi Sosyal Bi-limler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.







51







EXTENDED ABSTRACT

Intruduction: Geographical magazines are accepted to support tourism mobility presen-ted information on geographies, places, cultures and identities through information such as, symbols, codes, etc. It is seen that these magazines play a role in exoticizing places, cul-tures, identities, etc., in creating curiosity, knowledge, happiness, pleasure, imagination and fantasy, and they move localities to a global dimension. All kinds of content and pho-tographs in geography magazines, stereotypes (stereotypes) are formed on the identities of these places and geographies. Thus, it is possible to create and disseminate various men-tal models related to these fields and their identities. For example, indicators of the desert in the minds of individuals; sun (burning hot), sand (sandstorm), camel, Bedouins, nomad, Arabs, mirage see, etc. or the creation of African tribes; african, primitive, wild, poor, de-pending on traditions, natural life, tribal life, etc. the thoughts of individuals are shaped. In this study, representing the global of National Geographic Turkey and representing the lo-cal of Atlas magazine my reasons to choose as the subject of investigation, I am satisfied that highlight the best basis global and local interaction, especially geography, places, identities and cultures. Because the contents of news this magazine, it is based to right from the global to the local magazine of the National Geographic Turkey, we and others, modernization, urbanizati-on, technological and economic superiority and so on. It is observed to Atlas magazine which broadcasts local, a perspective in which local differences are emphasized. National Geograp-hic Turkey and Atlas are to institutionalize social control and hegemony via the bearer of the capitalist dominant value and cultural industries. According to the Frankfurt School, cultural industries ensure the continuity of the capitalist order and are effective manufacturing consent to new forms of capitalist society. Critical theory also focuses down that vehicle of capitalism creative sovereignty and the case in the point ideology that it is focus in leads the societies. This study is examined with the Critical Theory approach, which adopts the main argument of the culture industries as an intermediary institution of capitalist ideology. In the research, not only the economic-politic of the media, but also the news content, the commercialization of culture, standardization and the realization of the massification of the “cultural studies” is also discussed with the dimension. Thus, in the perspective of critical theory, in addition to establis-hing the economic, political ties of the media, culture is also reproduced by circulating through media messages. In this study is investigated that the identities of cultures, geographies, spaces and their identities represented in the spaces of global and local media; as their similarities,







52




their differences and their representations. As media companies are commercial institutions and news as industrial products, it is emphasized in the global and national media content, how cultural space is affected by the process. The aim of this study is aimed to investigate the rep-resentations of similarities and differentiations of the cultures, geographies, spaces, places and their identities signified in global and national media spaces. Considering that media companies commercial institutions and their news are industrial products, it will be able to comment how the cultural spaces is affected the global and national media contents. A sampling spaces in this research is comprised by taking into account the 2003 issues of the journals National Geograp-hic Türkiye representing global culture and Atlas representing national culture. Sampling was made by selecting journal issues from 3-month periods. Accordingly, “January, April, July and October” issues were subjected to examination. The news were analyzed in accordance with the approaches of Teun A. Van Dijk and Norman Fairclough’s Critical Discourse Analysis. Globalisation in economic, political and cultural spheres also influences the fields of media and communication. Time and space contractions and indefiniteness necessitate the national media to get connected to the global space in the process of promoting the existence of the local in the global sphere. Therefore, the viewpoints and evaluation criteria of global media is effective also on the national media. All in all, the Macro (headlines, news bodies, subtitles, photog-raphs, photograph texts, maps, illustrations) and the Micro structure (culture, spaces, identity, geographies, consumption, commercialisation) of the news in global and national media share similarities as well as differences. It is seen in the news content that the local features are drawn to the global spaces. Findings and Results : As a result of the study, it was understood that magazines brought local culture to the forefront especially through photographs. It is given to local culture; colorful clothes, ceremonies, folk dances, religious practices and food culture etc. in photo contents. The social structure in the magazines is affirmed in favor of the traditional structure. There is a sense of unity, hospitality, face to face relations in local life. These features are now diminished im modern life. Local spaces are exoticized in news contents. İt is affir-med to content of National Geographic magazine in Turkey that indicator of the West and to be Western; use of technology, modern structure and urban life, economic power, international companies, international treaties, the existence of scientific knowledge, etc. However, the dif-ficulties of local life are mentioned in some news. Thus, contents of the National Geographic Turkey Magazine are affirmed firstly modern life while in the Atlas magazine is removed both modern life and local life.

5353

MARKA İMAJININ MARKA EVANGELİZMİNE ETKİSİNDE MARKA GÜVENİNİN VE MARKA SADAKATİNİN ARACI ROLÜ (1)

THE MEDIATOR ROLE OF BRAND TRUST AND BRAND LOYALTY ON THE EFFECT OF BRAND IMAGE ON BRAND EVANGELISM

Aykut YILMAZ1, Ömer Sezai AYKAÇ2

1-2 Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Adapazarı Meslek Yüksekokulu, Sakarya / Türkiye

ORCID ID: 0000-0001-8076-03491, 0000-0003-1500-623X2

Öz: Amaç: Firmaların rakiplerine karşı sürdürülebilir bir rekabet üstünlüğü sağlamaları, özellikle günümüz-deki rekabet ortamında büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda evangelist müşteriler oluşturabilmek firma-ların bu amaçlarına olumlu katkı sağlayacaktır. Bunu gerçekleştirebilmek için de olumlu bir imaj oluşturma-nın yanı sıra müşterilerin markaya güven duymalarının sağlanması ve onların sadık müşteriler haline getiril-meleri önem arz etmektedir. Bu çalışma Mart – Nisan 2017 aylarında firmaların bu sürdürülebilir rekabet üstünlüğünü sağlayabilmeleri için evangelist müşteri-leri oluşturmak adına dikkat etmeleri gereken hususlara dikkat çekmek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Çalışma kapsamında belirtilen zaman aralığında kolayda örnek-leme ile belirlenen 883 katılımcıya anket uygulaması yapılarak toplanan veriler analize tabi tutulmuştur. Bulgular: Geliştirilen kavramsal model çerçevesinde yapılan analizler neticesinde marka güveninin marka imajı ve marka evangelizmi arasındaki ilişkide kısmi aracı etkisinin olduğu görülmüştür. Aynı şekilde marka imajı ve marka evangelizmi arasındaki ilişkiye marka sadakatinin de kısmi aracı etkisinin olduğu görülmüş-tür. Sonuç: Yapılan bu çalışma ile marka imajı ile mar-ka evangelizmi arasında anlamlı bir ilişkinin var oldu-ğu görülmüş, bunun yanı sıra markaya yönelik müşteri nezdinde oluşturulacak güven ve sadakat aracılığı ile bu ilişkinin daha da kuvvetli hale getirilebilmesinin mümkün olacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Marka İmajı, Marka Güveni, Mar-ka Sadakati, Marka Evangelizmi

Abstract: Aim: Ensuring a sustainable competitive advantage for companies against their competitors, especially in today’s competitive environment, is of great importance. In this context, being able to create evangelist customers will have a positive contribution to this purpose of the companies. In order to accom-plish this purpose, not only creating positive image against the firm is important but also creating trust against it and turning customers to loyal ones are criti-cal. This study was conducted in March - April 2017 in order to highlight the issues which companies should pay attention to in order to create evangelist customers so that they can achieve the sustainable competitive advantage. Method: Within the scope of the study, the data that were obtained by questionnaire forms from 883 participants who were determined by convenience sampling were analysed. Results: As a result of the analysis made within the framework of the developed conceptual model, it was seen that brand trust plays a partial mediator role on the relation between brand image and brand evangelism. Similarly, it was seen that brand loyalty has partial mediator role on the relation between brand image and brand evangelism as well. Conclusion: With this study it was seen that a significant relation between brand image and brand evangelism exists. Moreover, it was concluded that it is possible to strengthen this relation through the trust and loyalty that will be created against the brand in the customers.

Key Words: Brand Image, Brand Trust, Brand Loyalty, Brand Evangelism

(1) Sorumlu Yazar: Aykut YILMAZ, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Adapazarı Meslek Yüksekokulu, Sa-karya / Türkiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 11.02.2018, Kabul Tarihi / Accepted: 24.06.2018 Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – Uygulama / Research - Technics) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest: Yok / None “Etik Kurul Raporu Yok – None; There is report of Ethics Committee”

Doi: 10.17373/UHEYAD.2018.2.3






JEL KODU: M10-M30-M31 ID: 174 K: 185(Pazarlama Ekonomisi – Marketing Economics)



54




GİRİŞ

Firmalar tüketiciler ile çok çeşitli yollardan iletişime girebilmektedirler. Özellikle tekno-lojinin bu denli geliştiği ve hem ülkeler hem de kültürler arasındaki sınırların kalktığı bu zamanlarda iletişim araçlarının firmalar tara-fından yoğun bir şekilde kullanıldığı görül-mektedir.

Firmaların ürün ya da hizmetlerini tüketici-lere tanıtmak için oluşturdukları markalar da bu iletişim kanalarından birisi olarak göste-rilmektedir. Bu iletişim esnasında ise gerek firmalar gerekse tüketiciler markalara çeşitli anlamlar yükleyerek bir imaj oluşturmaktadır (Gardner ve Levy, 1955: 35). Bu iletişim ile ortaya çıkması muhtemel sonuçlardan birisi de tüketicilerin zihninde oluşan marka ima-jı sayesinde kendilerini marka ile özdeşleş-tirmeleridir. Tüketicilerin markaların sahip olduğu imaj vasıtası ile kendilerini onlarla özdeşleştirmeleri sonucunda markalara du-yacakları güven de bu durumdan olumlu et-kilenecektir (Ventura, 2012: 202). Böylelikle tüketicilerin markalara yönelik sadakatlerinin sağlanması daha kolay olacaktır.

Müşterilere güven sağlayarak onları sadık hale getirmek birçok firmanın amacı olsa da günümüzde tüketicilerin zaman zaman mar-kalara ve firmalara karşı sadakatin ötesinde markanın gönüllü birer savunucusu haline

gelebilmektedirler (Balıkçıoğlu ve Oflazoğlu, 2015: 23).

ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu çalışmada güven, sadakat ve evange-lizm unsurlarının öncülü olarak marka imajı ele alınmıştır. Ayrıca marka imajının marka evangelizmine etkisinde güven ve sadakatin aracı etkiye sahip olup olmadığı incelenmiş-tir. Bunun yanı sıra çalışmanın marka ile ilgili bu boyutların bağımsız birer değişken olarak ele alınması ile başka değişkenlere öncüller olabilmesi hususunda akademisyenlere yol gösterici nitelikte olup literatüre katkıda bu-lunması hedeflenmektedir.

ARAŞTIRMANIN KAPSAMI

Araştırma çerçevesinde kolayda örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Her ne kadar olası-lığa dayalı olmayan örnekleme tekniklerinde seçilen örneklemde hataların tespit edilmesi mümkün olmasa da araştırma amacına uygun olarak uygulanan bu tür örnekleme teknikleri yüksek güvenilirlikte ve geçerlilikte sonuçlar elde etmeyi sağlayabilmektedir (Kurtuluş, 2008: 89-90). Bu bağlamda örneklem, daha güvenilir sonuçların elde edilebilmesi adı-na, Türkiye evreni ile sosyo-kültürel ve sos-yo-ekonomik açılardan benzerlik gösterecek şekilde seçilmeye çalışılmıştır. Veriler anket ile toplanmış ve toplamda 1000 adet anket dağıtılmıştır. Geri dönen anketler içerisinden







55







tam olarak doldurulan ve analize dâhil edilen anket sayısı 883’tür.

Anket formu 5 bölümden oluşmakta olup 1. bölümde marka evangelizmi ölçeği, 2. bö-lümde marka güveni ölçeği, 3. bölümde mar-ka sadakati ölçeği ve 4. bölümde marka imajı ölçeği katılımcılara yöneltilmiştir. Son bö-lümde ise demografik sorular bulunmaktadır. Anket kapsamında katılımcılara yöneltilen soru sayısı 29’dur.

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Sakarya ilinde ikamet eden kişiler araştırma-nın evrenini oluşturmaktadır, araştırmanın örneklemi ise bu evren içerisinden kolayda örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Anket for-munda demografik unsurların yanı sıra araş-tırmanın modelinde yer alan değişkenlere yö-nelik ölçek ifadeleri bulunmaktadır.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Türkiye Elektronik Haberleşme Sektörü 2016 yılı 4. çeyrek pazar verileri raporuna göre Aralık 2016 sonu itibari ile mobil abone penetrasyon oranı Türkiye’de yaklaşık %94 olarak gerçekleşmiştir (2017: 39). Bu bağ-lamda ürün grubu olarak cep telefonu ürünü seçilmiş ve katılımcılara kullanmakta olduk-ları cep telefonları temel alınarak marka ima-jı, marka güveni, marka sadakati ve marka evangelizmine yönelik ifadeler yöneltilmiştir. Katılımcıların cevapladıkları anketler vasıta-sı ile toplanan veriler üzerinde gerekli analiz-lerin yapılabilmesi için SPSS paket programı kullanılmıştır. Çalışma kapsamında toplanan verilere güvenilirlik, faktör ve regresyon ana-lizleri uygulanmıştır. Modelde belirtilen de-ğişkenleri ölçmek için kullanılan ölçeklere ilişkin bilgiler Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Araştırma Anketinde Kullanılan Ölçekler

Değişken Kaynak Yılı

Marka İmajı Ölçeği Salinas ve Perez 2009

Marka Güveni Ölçeği Delgado-Ballester vd. 2003

Marka Sadakati Ölçeği Amoako vd. 2016

Marka Evangelizmi Ölçeği Matzler vd. 2007

Bir bağımsız değişken ile bağımlı değişken arasındaki ilişki zaman zaman farklı unsur-ların etkisinde olabilir. Bu bağlamda mevcut ilişkiyi daha anlamlı ya da daha kuvvetli hale getirebilecek unsurlardan birisi de aracı (me-

diation) etkidir. Belirli bir çerçevede bir iliş-kiye sahip iki değişken (bağımlı ve bağımsız değişkenler) dışında üçüncü bir değişkenin de mevcut ilişkiye etki etmesi durumunda aracı (mediator) değişkenden bahsedilebilmektedir







56




(Baron ve Kenny, 1986). Çalışma kapsamın-da geliştirilen model çerçevesinde de marka imajının marka evangelizmine etkisinde ara-cı (mediator) değişken etkisine bakılmıştır. Bunun dışında olası bir aracı etki durumunda bağımsız değişkenin bağımlı değişkene aracı değişken üzerinden dolaylı etkisinin anlam-lı olup olmadığını belirleyebilmek için So-bel Test kullanılmıştır (Sobel, 1982). Bu test araştırma modelinde yer alan değişkenler ara-sında yapılan regresyon analizleri sonucunda elde edilen standardize edilmemiş regresyon (Beta) katsayıları ve standart hata değerle-ri kullanılarak hesaplanmaktadır (Koç vd., 2014: 6-7).

Anketler ile elde edilen veriler üzerinde SPSS programı vasıtası ile gerekli analizler yapıl-mıştır. Baron ve Kenny’nin aracı etkiyi sap-tamak için geliştirdikleri üç aşamalı yöntem için regresyon analizi kullanılmış olup bu aracı etkinin anlamlılığını ölçmek için kul-lanılan Sobel testi için de Andrew Hayes’in SPSS paket programı için geliştirdiği SOBEL isimli makro (http://afhayes.com/spss-sas-and-mplus-macros-and-code.html) kullanıl-mıştır (Hayes, 2009).

ARAŞTIRMANIN KISITLARI

Araştırma kapsamında tercih edilen ürün gru-bunun yalnızca cep telefonu ürünü ile sınır-lı kalması araştırma bulgularının diğer ürün (veya hizmet) grupları ile de örtüşüp örtüş-

meyeceği sorusunu akla getirmektedir. Bu-nun yanı sıra yalnızca anket ile veri toplama yönteminin kullanılmış olması, sonuçların genelleştirilmesi açısından örnekleme yön-temi olarak kolayda örnekleme yönteminin kullanılmış olması ve diğer veri toplama yön-temlerinin kullanılmaması da araştırmanın kısıtları arasında gösterilebilir.

ARAŞTIRMANIN PROBLEMİ

Günümüzde rekabet ortamı ulusal ve ulusla-rarası boyutlardan çıkarak küresel bir boyuta taşınmış durumdadır. Bu denli dinamik bir re-kabet ortamında mevcut müşterileri, onlarla olan ilişkilerini daha da güçlendirerek, elde tutmak firmalar için yeni müşteriler bulmak-tan daha kıymetli hale gelmiştir. Bu bağlam-da firmaların bu amaçlarına ulaşmaları için markayla arasında en kuvvetli bağa sahip olan ve evangelist olarak adlandırılan müşte-ri grubunu elde edebilmesi araştırmanın ana problemini oluşturmaktadır.

ARAŞTIRMANIN ALT PROBLEMLERİ

Belirtilen ana probleme bağlı olarak marka-ya yönelik evangelist müşterileri elde ede-bilmek için ne tür faaliyetlerde bulunulabi-leceği, markanın müşteri gözündeki imajının yanında onların markaya yönelik duydukları güvenin ve markaya karşı sadakatlerinin on-ların evangelist müşteriler haline gelmelerini etkileyip etkilemediği araştırmanın alt prob-lemlerini oluşturmaktadır.







57







ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ

Araştırma kapsamında geliştirilen modele ait hipotezler aşağıdaki şekilde sunulmaktadır.

H1: Marka imajının marka evangelizmi üze-rinde anlamlı etkisi vardır.

H2: Marka güveninin marka evangelizmi üze-rinde anlamlı etkisi vardır.

H3: Marka imajının marka evangelizmine et-kisinde marka güveninin aracı etkisi vardır.

H4: Marka sadakatinin marka evangelizmi üzerinde anlamlı etkisi vardır.

H5: Marka imajının marka evangelizmine et-kisinde marka sadakatinin aracı etkisi vardır.

UHEYAD

www.uheyadergisi.com

Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi

Nisan / Mayıs / Haziran İlkbahar Yaz Dönemi Sayı: 16 Yıl:2018

International Refereed Journal of Research on Economics Management

April / May / June Spring Summer Semester Issue: 16 Year: 2018

JEL KODU: M10-M30-M31 ID: 174 K: 185

(Pazarlama Ekonomisi – Marketing Economics)

ISSN Print: 2148-8207 Online 2149-2492

(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)

(MARKA PATENT NO: TRADEMARK) (2015/03942-2015-GE-17393)

7

Şekil 1. Araştırmanın Modeli

KURAMSAL ÇERÇEVE ve LİTERATÜR TARAMASI

Marka İmajı

İmaj kavramı aslen, fiziksel veya hayal gücüne dayalı bir şekilde, gerçekliğin

görsel bir şekilde temsil edilmesi anlamına gelmektedir (O’Sullivan vd., 1994: 144). Marka imajı ise genel anlamda pazarlama ve daha özel anlamda tüketici davranışları alanında oldukça önemli bir kavram olarak akademisyenler tarafından 1950’li

Marka İmajı

Marka Güveni

Marka Sadakati

Marka Evangelizmi

Şekil 1. Araştırmanın Modeli

KURAMSAL ÇERÇEVE ve LİTERATÜR TARAMASI

Marka İmajı

İmaj kavramı aslen, fiziksel veya hayal gü-cüne dayalı bir şekilde, gerçekliğin görsel bir şekilde temsil edilmesi anlamına gelmektedir

(O’Sullivan vd., 1994: 144). Marka imajı ise genel anlamda pazarlama ve daha özel an-lamda tüketici davranışları alanında oldukça önemli bir kavram olarak akademisyenler tarafından 1950’li yılların başlarından beri incelenmektedir (Dobni ve Zinkhan, 1990: 110). Marka imajının ürünü tüketiciler için







58




tanımlama fonksiyonu bulunmaktadır. Ancak yıllar içerisinde kavrama bu tür genel tanım-lamaların yanı sıra daha detaylı tanımlama-lar da yapılmıştır (Padgett ve Allen, 1997: 50). Bu bağlamda marka imajı kavramını en net şekilde ana hatları ile ortaya çıkaranlar ise Gardner ve Levy olmuşlardır (Dobni ve Zinkhan, 1990: 110).

Gardner ve Levy markanın sadece ürünün ra-kiplerden ayrıştırılmasına yarayacak bir ismi oluşturmadığını, aynı zamanda tüketici ile bir iletişim aracı olduğunu da savunmuşlar-dır. Marka için seçilecek olan ismin karma-şık bir sembol olduğu ve bu sembolün belli başlı düşünce ve özellikleri de barındırdığını ileri sürmüşlerdir (1955: 35). Markaya ait bu sembol ve imgelerin bir bütünü olan marka imajı, tüketicinin markaya ait ürün ya da hiz-metlerle ilgili deneyimleri, firma tarafından yürütülen tutundurma faaliyetleri ve ürün ya da hizmetin özellikleri gibi birçok unsurdan kaynaklı gerçekleşmektedir (Ağtaş, 2012: 54). Bir başka deyişle firmaların çabaları ya da tüketicilerin deneyimleri gibi faktörler sonucunda markaya ilişkin tüketici zihninde oluşan bu semboller onların markayı hatırla-malarında oldukça etkilidir. Bu sebeple arka imajının tüketiciye doğru iletilmesi ve tüketi-ci tarafından firmanın hedeflediği şekilde al-gılanması markanın rakiplerden ayrışmasına doğrudan etki edecektir (Çetin, 2016: 32).

Literatür taraması sonucunda marka imajı-nın daha önce marka denkliği (Faircloth vd., 2001), sponsorluk (Gwinner, 1997; Gwinner ve Eaton, 1999; Gwinner ve Bennet, 2008), satın alma eğilimi (Özer, 2011), satın alma niyeti (Başgöze ve Kazancı, 2014), sponsora karşı tutum (Aykaç ve Yılmaz, 2016) gibi ko-nular ile çalışıldığı görülmüştür. Yukarıda da bahsedildiği üzere markanın tüketiciler ile bir iletişim kurma yolu olduğu göz önünde bu-lundurulduğunda, marka için oluşturulacak olan imaj sayesinde tüketicilerin kendilerini marka ile özdeşleştirmeleri de daha kolay olacaktır (Bagozzi ve Dholakia, 2006: 49). Bu özdeşleşme sayesinde tüketici nezdinde markaya bir güven oluşması kolaylaştırıla-bileceği gibi (Ventura, 2012: 202) markaya yönelik daha güçlü duygular besleyen evan-gelist müşterilerin oluşması da muhtemel ola-caktır (Doss, 2014: 10).

Günümüzde tüketicilerin önünde çok sayı-da seçeneğin olması ancak satın alma kararı vermek için o kadar fazla zamana sahip ol-mamaları onları hızlı karar verebilecekleri se-çeneklere yönlendirmektedir (Gul vd., 2012: 59). Tüketici nezdindeki olumlu marka imajı o markanın daha kolay tanınarak tercih edil-mesine (Thakor & Katsanis, 1997) ve bu ter-cih edilmenin tekrarı ile o markaya sadakatin daha kolay gelişmesine yardımcı olacaktır (Gerwal vd., 1998).







59







Marka Güveni

Öncelikli olarak güven kavramı kendi özelin-de açıklanacak olursa markaya duyulan güve-nin anlaşılması daha kolay olacaktır. Güven TDK tarafından “Korku, çekinme ve kuşku duymadan inanma ve bağlanma duygusu, iti-mat” olarak tanımlanmaktadır (Büyük Türk-çe Sözlük, 2017). Bireyler gerçekleşmesini bekledikleri bir durum karşısında, o durumun gerçekleşmesi halinde açığa çıkacak sonuç-lara yönelik bir güvene sahip olurlar. Güven bu durumun gerçekleşmesi sürecinde ortaya çıkabilecek risklere karşı başka bir tarafa da-yanma isteğidir.

Marka söz konusu olduğunda ise güven du-yulan taraf bir kişi değil, bir semboldür (Lau ve Lee, 1999: 343-344). Marka güveni tüke-ticinin marka ile olan etkileşimi sonucunda ortaya çıkan, markanın tüketicinin çıkarlarını ve refahını gözetme konusunda sorumlu ol-duğuna yönelik duyulan güvenlik duygusu şeklinde tanımlanmaktadır (Delgado-Balles-ter vd., 2003: 11). Bu çerçevede marka gü-veninin ortalama özelliklerde bir tüketicinin markanın belirttiği fonksiyonlarını yerine ge-tirebileceğine duyduğu güven olduğu da söy-lenebilir (Chaudhuri ve Holbrook, 2001: 82).

Bu bağlamda bir marka verdiği sözleri (bek-lentileri karşılamak) tam anlamıyla ya da daha fazla şekilde yerine getirerek marka evange-listleri oluşturabilir (Deming, 2007: 131).

Marka Sadakati

Marka sadakati kavramı pazarlama ve işlet-me literatüründe geniş bir şekilde incelenmiş ve tutuma dayalı ve davranışsal olmak üzere iki boyutta incelenmiştir (Amoako vd., 2016: 39). Marka sadakati tüketicinin belirli bir markanın ürün ya da hizmetini tekrar satın alma konusunda kararlılık göstermesi ve ge-lecekte de aynı markanın ürün ya da hizme-tini, tüketicinin içinde bulunduğu ve davranı-şını değiştirmesine yol açabilecek bir duruma veya pazarlama çabalarından etkilenmeksi-zin, tutarlı olarak satın almaya devam etme-si şeklinde tanımlanmaktadır (Oliver, 1999: 34). Keller ise marka sadakatini bir markaya yönelik olumlu inanç ve tutumlar sonucunda tekrar satın alma davranışının ortaya çıkması olarak tanımlamıştır (1993: 8).

Tüm tanımlarda ön plana çıkan ortak nokta-lardan birisi tüketicilerin belli bir markaya ait ürün ya da hizmete yönelik sergiledikleri tek-rar satın alma davranışıdır. Ancak Bloemer ve Kasper yaptıkları çalışmada bir markaya ait ürün ya da hizmetin tekrar satın alınması ile marka sadakatinin birbirinden ayrıştırılması gereken hususlar olduğunu savunmuşlardır. Onlara göre gerçek marka sadakati kişinin markaya yönelik sahip olduğu bağlılık ve bu bağlılık sonucunda benzer markalar arasın-dan her zaman belirli bir markayı satın alma-ya karar vermesidir (1995: 313).







60




Marka sadakati markaya duyulan güvenin (Ahmed vd., 2014: 309) yanı sıra tüketicinin, belirli bir markanın kendisine doğru özel-likleri, imgeleri ya da kalite seviyesini doğ-ru fiyata sunduğunu algılaması sonucunda, o markaya ait ürün ve hizmeti satın almayı tercih etmesidir. Tüketicide öncelikle yalnız-ca bir düşünce veya kanı olarak gelişen bu durum daha sonrasında ise tüketicinin ürün ya da hizmeti denemek için satın alması ve bu tüketiminden tatmin olması ile bir satın alma alışkanlığı haline gelir (Thakur ve Kaur, 2015: 165).

Belirtilen bu satın alma alışkanlığının (son-rasında da marka sadakatinin) oluşması ile müşterilerin o markanın evangelistleri olması mümkün olacaktır. Çünkü bu sadakat saye-sinde marka artık onların inanç sistemleri-nin bir parçası haline gelmektedir (Deming, 2007: 11).

Marka Evangelizmi

Hıristiyanlık dininin çok ileri seviyelerde (hatta bağnazlık derecesinde) savunuculuğu-nu yapmak olarak kullanılan (Green, 1984) “evangelizm” kavramı pazarlama literatü-ründe metaforik bir manada kullanılmakta-dır (Balıkçıoğlu ve Oflazoğlu, 2015). Öyle ki evangelizm kavramının kullanılması ile hedeflenen tüketici tutkusunun davranışsal çıktısının misyonerlik bileşenine vurgu yap-maktır. Marka evangelizmi tüketicilerin mar-ka hakkındaki olumlu görüşlerinin başkaları-

na yaymasının yanı sıra başkalarının da aynı markanın müşterisi olması için hevesli bir şe-kilde uğraşmasını da kapsamaktadır. Kavram markanın en çok sevilen özellikleri ve marka ile birlikte gelen tüm olumlu ilişkiler hakkın-da henüz o marka ile tanışmamış olan tüketi-cilere, tabiri caiz ise, vaaz verme faaliyetidir (Matzler vd., 2007: 27).

Her ne kadar genel hatları ile kavram bu şe-kilde tanımlanabilse de, bunu tüketicilerin yalnızca çevrelerindeki kişilere yaptıkları olumlu görüş bildirimi (ve hatta vaaz verme) ile sınırlanamamakta ve davranışsal öğeler-le de desteklendiği görülmektedir. Bu bağ-lamda marka evangelizmini markadan satın alma, olumlu marka tavsiyelerini yayma ve başkalarını (rakip markaları küçümseyerek) odak markasını satın almaya ikna etmek gibi eylemleri içeren, markaya yönelik davranış-sal ve sözlü bir destek şeklinde tanımlamak mümkündür (Becerra ve Badrinarayanan, 2013: 372).

BULGULAR

Araştırma kapsamında elde edilen veriler üzerinde frekans, güvenilirlik, faktör ve reg-resyon analizleri yapılmıştır. Bu analizlere yönelik bilgiler aşağıda sırası ile verilmiştir.

Demografik Bulgular

Çalışma kapsamında anket uygulamasına katılan toplam 883 cevaplayıcıya ait demog-rafik özellikler Tablo 2’de gösterilmektedir.







61







Tablo 2’de yer alan cinsiyet dağılımı incelen-diğinde erkek (%45,9) ve kadın (%54,1) katı-lımcıların sayılarının birbirine oldukça yakın ancak kadın katılımcıların daha fazla olduğu görülmektedir. Aylık gelir düzeyi dağılımları incelendiğinde ise aylık gelirleri “1.001–2.000 TL” aralığında olan katılımcıların (%28,1) çoğunlukta olduğu, bu aralığı ise sırası ile %22’lik bir oranla “500 TL ve altı” ve %21’lik oranla “2.001-3.000 TL” aralığının izlediği görülmektedir. Tablo 2’de verilen eğitim duru-

muna yönelik dağılıma bakıldığında ilk sırada %45,4’lük oranla katılımcıların neredeyse ya-rısını oluşturan “Lise” aralığı bulunmaktadır. Daha sonrasında ise %19,5’lik oranla lisans, yüksek lisans ve doktora gibi seviyeleri içeren “Lisans ve üzeri” aralığı gelmektedir. Son ola-rak katılımcıların yaş dağılımı incelendiğinde ise %36,7’lik oranla “20–29” yaş aralığının olduğu görülmektedir. Sonrasında ise %21’lik ve %18,3’lik oranlarla sırası ile “19 ve altı” ve “ 30–39” yaş aralıkları gelmektedir.

Tablo 2. Demografik Profil

Cinsiyet Frekans Yüzde Yaş Frekans Yüzde

Erkek 405 %45,9 19 ve altı 185 %21

Kadın 478 %54,1 20 - 29 324 %36,7

Toplam 883 %100 30 - 39 162 %18,3

Aylık Gelir Frekans Yüzde 40 - 49 110 %12,5

500 TL ve Altı 194 %22 50 - 59 72 %8,2

501 - 1.000 TL 104 %11,8 60 ve üzeri 30 %3,4

1.001 - 2.000 TL 248 %28,1 Toplam 883 %100

2.001 - 3.000 TL 185 %21 Son Mezun Olduğunuz Okul Frekans Yüzde

3.001 - 4.000 TL 88 %10 İlkokul 59 %6,7

4.001 - 5.000 TL 37 %4,2 Ortaokul 110 %12,5

5.001 TL ve Üzeri 27 %3,1 Lise 401 %45,4

Toplam 883 %100 Önlisans 141 %16

Lisans ve Üzeri 172 %19,5

Toplam 883 %100

Güvenilirlik ve Faktör Analizi Sonuçları

Araştırma kapsamında kullanılan marka imajı, marka güveni, marka sadakati ve marka evan-

gelizmi ölçeklerine güvenilirlik ve faktör ana-lizleri yapılmıştır. Faktör analizi sonucunda elde edilen sonuçlar Tablo 3, Tablo 4, Tablo 5







62




ve Tablo 6’da sunulmakta olup faktör analizi rotasyon yöntemi Varimax olarak seçilmiştir. Güvenilirlik analizi sonuçları incelendiğinde ise kullanılan ölçeklerin Cronbach’s Alpha değerleri Marka İmajı ölçeği için 0,931, Mar-ka Güveni ölçeği için 0,915, Marka Sadaka-ti ölçeği için 0,957 ve son olarak da Marka Evangelizmi ölçeği için 0,906 olarak gerçek-leşmiştir. Dört ölçeğe ait Cronbach’s Alpha değerlerine bakıldığında ölçeklerin yüksek de-recede güvenilir olduğu söylenebilir (Kalaycı, 2014: 405). Bununla birlikte yine ölçeklere ait Cronbach’s Alpha değerlerine bakılarak her üç ölçeğin de katılımcılar tarafından iyi şekilde anlaşıldığı yorumu yapılabilir (Altunışık vd., 2012: 126). Orijinal ölçeklerin kullanıldıkları çalışmalarda yapılan güvenilirlik analizleri-ne bakıldığında ise Marka İmajı ölçeğine ait Cronbach’s Alpha değerinin 0,85 (Salinas ve

Pérez, 2009: 55), Marka Güveni ölçeğine ait Cronbach’s Alpha değerinin 0,86 (Delgado-Ballester vd., 2003: 52), Marka Sadakati öl-çeğine ait Cronbach’s Alpha değerinin 0,87 (Amoako vd., 2016: 42) ve son olarak da Mar-ka Evangelizmi ölçeğine ait Cronbach’s Alpha değerinin 0,92 (Matzler vd., 2007: 29) şeklin-de gerçekleştiği görülmüştür.

Anket uygulamasına katılan cevaplayıcıların Marka İmajı ölçeğinde yer alan ifadelere ver-miş oldukları yanıtlara yönelik yapılan faktör analizi sonucunda, KMO değerinin 0,943, açıklanan varyansın ise %79,15 olduğu görül-müştür. Analiz sonucunda ölçek ifadeleri tek bir boyut altında toplanmaktadır. Bir ifade-nin faktör yükü 0,5 değerinden düşük olarak gerçekleştiği için bu ifade çıkarılarak analize dâhil edilmemiştir. Faktör analizine yönelik bulgular Tablo 3’te gösterilmiştir.

Tablo 3. Marka İmajı Ölçeği Faktör Analizi Sonuçları

Faktör 1 Faktör Yükleri

Kullandığım cep telefonu markasının ürünleri yüksek kaliteye sahiptir. 0,904

Kullandığım cep telefonu markası hoş bir markadır. 0,898

Kullandığım cep telefonu markası kendisini rakiplerinden ayıran bir kişiliğe sahiptir. 0,901

Kullandığım cep telefonu markası müşterilerini hayal kırıklığına uğratmaz. 0,844

Kullandığım cep telefonu markası sektördeki en iyi markalardan birisidir. 0,913

Kullandığım cep telefonu markası pazarda çok sağlam bir konuma sahiptir. 0,884

Kullandığım cep telefonu markasının ürünleri rakip markaların ürünlerinden daha iyi niteliklere sahiptir.

0,882







63







Marka Güveni ölçeğine verilen cevaplar üze-rinde yapılan faktör analizi sonuçları ise Tablo 4’te sunulmaktadır. Analiz sonuçlarına göre KMO değeri 0,954, açıklanan varyans ise %72,93 şeklinde gerçekleşmiştir. Analiz so-

nucunda ölçek ifadelerinin tek boyut altında toplandığı görülmektedir. İki ifadenin faktör yükü 0,5 değerinden düşük olarak gerçekleş-tiği için bu ifade çıkarılarak analize dâhil edil-memiştir.

Tablo 4. Marka Güveni Ölçeği Faktör Analizi Sonuçları

Faktör 1 Faktör Yük-leri

Kullandığım cep telefonu markasında, bir üründe aradıklarımı elde ederim. 0,822

Kullandığım cep telefonu markası, ürün ile ilgili bir problem yaşadığımda bunu telafi etmeye çalışır.

0,863

Kullandığım cep telefonu markası beklentilerimi karşılamaktadır. 0,867

Kullandığım cep telefonu markasına güvenirim. 0,885

Kullandığım cep telefonu markası beni hiçbir zaman hayal kırıklığına uğratmaz. 0,786

Kullandığım cep telefonu markası sorunlarımı çözmekte dürüst ve samimidir. 0,863

Kullandığım cep telefonu markası beni tatmin etmek için her türlü çabayı sarf eder.

0,834

Problem çözümünde kullandığım cep telefonu markasına güvenebilirim. 0,886

Kullandığım cep telefonu markası benim memnuniyetimle ilgilenir. 0,874

Katılımcıların Marka Sadakati ölçeğine ver-miş oldukları cevaplara yönelik yapılan faktör analizi sonuçları Tablo 5’te verilmiştir. Analiz sonuçlarına göre KMO değerinin 0,906, açık-

lanan varyansın ise %85,55 olduğu görülmek-tedir. Analiz sonucunda ölçek ifadelerinin tek bir boyut altında toplandığı görülmektedir.







64




Tablo 5. Marka Sadakati Ölçeği Faktör Analizi Sonuçları

Faktör 1 Faktör Yük-leri

Kullandığım cep telefonu markasının ürünlerinden memnunum. 0,935

Kullandığım cep telefonu markasını arkadaşıma tavsiye ederim. 0,919

Kullandığım cep telefonu markasının ürünleri beklentilerimi karşılar. 0,928

Bu cep telefonu markasının ürünlerini muhtemelen uzun süre kullanacağım. 0,9

Bu cep telefonu markasından memnunum. 0,942

Son olarak katılımcıların Marka Evangelizmi ölçeğine vermiş oldukları cevaplara yönelik yapılan faktör analizi sonuçları Tablo 6’da paylaşılmıştır. Analiz sonuçlarına göre KMO

değerinin 0,880, açıklanan varyansın ise %72,77 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Analiz sonucunda ölçek ifadeleri tek bir boyut altında toplanmaktadır.

Tablo 6. Marka Evangelizmi Ölçeği Faktör Analizi Sonuçları

Faktör 1 Faktör Yükleri

Kullandığım cep telefonu markası için iyi bir satış temsilcisi olurdum. 0,879

Birkaç arkadaşımı kendi kullandığım cep telefonu markasının müşterisi haline getirdim. 0,875

Mümkün olduğunca çok kişiyi kullandığım cep telefonu markasını kullanmaya ikna etmeye çalışırım.

0,856

Kullandığım cep telefonu markasının en iyi olduğunu dünyaya duyurma ihtiyacı hissede-rim.

0,83

Eğer birisi kullandığım cep telefonu markasını kötülemeye çalışırsa ona ağzının payını veririm.

0,823

Regresyon Analizi Sonuçları

Çalışma kapsamında geliştirilen hipotezlerin test edilmesi için Baron ve Kenny (1986) ta-rafından geliştirilen üç aşamalı yöntem izlen-miştir. Bu bağlamda ilk olarak marka imajının

marka evangelizmine olan etkisi incelenmiş-tir. Tablo 7’de de görüleceği üzere bağımsız değişken olan marka imajının bağımlı değiş-ken olan marka evangelizmi üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu (β = .615, p<0,01) görülmüş ve H1 hipotezi doğrulanmıştır.







65







Tablo 7. Marka İmajı à Marka Evangelizmi Regresyon Analizi Sonuçları

Model Değişken Std. Katsayılar T p D-W

1(Sabit) ᵝ 7,518 ,000 1,671

Marka İmajı ,615 23,148 ,000

Bağımlı Değişken: Marka Evangelizmi; R2 = .378, F = 535,818 P = 0,000; *p<0,01; **p<0,001

Sonrasında aracı değişken olarak öngörülen marka güveninin marka evangelizmine olan

etkisi incelenmiştir. Tablo 8’de paylaşıldı-ğı gibi marka güveninin marka evangelizmi üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu (β = .661, p<0,01) görülmüştür. Böylelikle H2 hi-potezi doğrulanmıştır.

Tablo 8. Marka Güveni à Marka Evangelizmi Regresyon Analizi Sonuçları


1(Sabit) ᵝ 4,025 ,000 1,649

Marka Güveni ,661 26,119 ,000


Üçüncü olarak aracı değişken olması öngö-rülen marka güveni değişkeni modele dâhil edilmiştir. Baron ve Kenny (1986) tarafından geliştirilen ve analizlerde izlenen yola göre öngörülen aracı değişkenin modele dâhil edilmesi sonucunda bağımsız ve bağımlı de-ğişken arasındaki ilişki azalıyor ise kısmi ara-

cılık etkisinden, tamamen ortadan kalkıyor ise tam aracı etkiden bahsedilebilmektedir.

Bu doğrultuda Tablo 9’da da görüleceği üze-re marka imajının marka evangelizmine olan etkisi ikinci modelde de anlamlı olarak ger-çekleşmiş (β = .193, p<0,01) ancak bu ilişki önemli düzeyde azalmıştır. Buradan hareket-le marka güveninin marka imajı ile marka evangelizmi arasındaki ilişkide kısmi aracı rolü olduğundan bahsedilebilir. Böylelikle H3 hipotezi doğrulanmıştır.







66




Tablo 9. Marka İmajı & Marka Güveni à Marka Evangelizmi Regresyon Analizi Sonuçları


1(Sabit) ᵝ 7,518 ,000 1,671

Marka İmajı ,615 23,148 ,000

2

(Sabit) ᵝ 3,464 ,001 1,649

Marka İmajı ,193 4,059 ,000

Marka Güveni ,497 10,445 ,000


Öngörülen bir diğer aracı değişken olan mar-ka sadakatinin marka evangelizmi üzerindeki

etkisinin incelendiği regresyon analizi bulgu-ları Tablo 10’daki gibidir. Buna göre marka sadakatinin marka evangelizmi üzerinde an-lamlı bir etkisi (β = .581, p<0,01) bulunmak-tadır. Böylece H4 hipotezi de desteklenmiştir.

Tablo 10. Marka Sadakati à Marka Evangelizmi Regresyon Analizi Sonuçları


1(Sabit) ᵝ 8,500 ,000 1,583

Marka Sadakati ,581 21,176 ,000


Öngörülen aracı etkinin varlığını test etmek için son olarak marka sadakati değişkeni de modele dâhil edilmiş ve elde edilen sonuçlar Tablo 11’de sunulmuştur. Buna göre marka

imajının marka evangelizmine olan etkisi ku-rulan ikinci modelde de anlamlı olarak ger-çekleşmiş (β = .456, p<0,01) ancak bu ilişki-de düşük de olsa bir azalma meydana gelmiş-tir. Bu bulgular ışığında marka sadakatinin marka imajı ile marka evangelizmi arasında-ki ilişkide aracı etkisinin olduğu söylenebilir. Böylece H5 hipotezi doğrulanmıştır.







67







Tablo 11. Marka İmajı & Marka Sadakati à Marka Evangelizmi Regresyon Analizi Sonuçları


1(Sabit) ᵝ 7,518 ,000 1,671

Marka İmajı ,615 23,148 ,000

2

(Sabit) ᵝ 6,558 ,000 1,636

Marka İmajı ,456 8,341 ,000

Marka Sadakati ,181 3,314 ,001


Yukarıda da belirtildiği üzere saptanan aracı etkinin istatistiksel açıdan anlamlı olup olma-dığını görebilmek adına Sobel testi (Sobel,

1982) Hayes (2009) tarafından SPSS progra-mı için geliştirilen makro kullanılarak yapıl-mıştır.

Buna göre marka güveninin marka evangeliz-mi üzerindeki dolaylı etkisi istatistiki açıdan anlamlıdır (Z = 10.148, p<0,01).

Tablo 12. Marka İmajı à Marka Güveni Regresyon Analizi Sonuçları


1(Sabit) ᵝ 12,017 0,000 1,732

Marka İmajı ,850 47,825 0,000

Bağımlı Değişken: Marka Güveni; R2 = .722, F = 2287,216 P = 0,000; *p<0,01; **p<0,001

Aracı etkisinin olduğu sonucuna varılan bir diğer değişken olan marka sadakatinin marka

evangelizmine dolaylı etkisinin istatistiksel açıdan anlamlı olup olmadığını belirlemek için Sobel testi yapılmış ve bu etkinin anlamlı olduğu görülmüştür (Z = 3.289, p<0,01).

Tablo 13. Marka İmajı à Marka Sadakati Regresyon Analizi Sonuçları


1(Sabit) ᵝ 7,247 0,000 1,891

Marka İmajı ,876 53,814 0,000







68




Bağımlı Değişken: Marka Sadakati; R2 = .767, F = 2895,897 P = 0,000; *p<0,01; **p<0,001

TARTIŞMA

Çalışmada kullanılan değişkenlerin geçmiş çalışmalarda farklı modellerle test edilmesi ve kurulan benzer hipotezlerde benzer sonuç-ların bulunması elde edilen bulguların tutarlı-lığını ortaya koymaktadır. Marka imajı; mar-ka güveni (Lau ve Lee, 1999), marka sadakati (Hinson vd., 2016; Forsido, 2012; Nam vd., 2011) ve marka evangelizmi (Balıkçıoğlu ve Oflazoğlu, 2015) gibi kavramlarla birlikte çalışılmıştır. Ancak bu kavramların bir ara-da kullanılması ve özellikle marka imajının marka evangelizmi kavramına olan etkisinde marka güveni ve marka sadakati değişkenle-rinin aracı etkisinin birlikte incelenmesi bakı-mından çalışma özgünlük göstermektedir.

SONUÇ

Çalışma sonucunda elde edilen bulgular ışı-ğında marka imajının kavramsal modeldeki diğer üç değişken olan marka güveni, marka sadakati ve marka evangelizmi üzerinde an-lamlı etkisinin olduğu görülmüştür. Daha de-taylı olarak belirtilecek olursa marka imajının marka güveni üzerinde %67, marka sadakati üzerinde %74, marka evangelizmi üzerinde ise %38 gibi bir açıklayıcılık oranına sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca marka imajının marka evangelizmi üzerindeki doğrudan etki-

sinin yanı sıra marka güveni ve marka sada-kati aracılığıyla dolaylı bir etkisinin olduğu da görülmüştür.

Rekabet koşullarının ağırlaşmasıyla birlik-te marka güveni, marka sadakati ve marka evangelizmi oluşturmak firmaların düzenli nakit akışı sağlamaları açısından önem arz etmektedir. Bu değişkenler üzerinde anlamlı etkisi olan marka imajı hususunda çalışma-ların yapılması işletmelerin varlığını sürdü-rebilmesi ve dahası rekabet avantajını elde ederek bunu sürdürülebilir hale getirmesi ve karlılığını koruyabilmesi açısından elzemdir. Sonuç olarak, tüketiciler üzerinde marka gü-veni, marka sadakati ve marka evangelizmi oluşturmak için marka imajına yatırım yapıl-masının anlamlı olacağı söylenebilir. Bunun yanı sıra marka güveni ve marka sadakatinin marka imajı ile marka evangelizmi arasında-ki ilişkide kısmi aracı etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır.

ÖNERİLER

Marka sadakati, marka güveni ve marka evangelizmi değişkenleri üzerine çalışma yapacak akademisyenlere bu değişkenle-rin öncülü olabilecek farklı değişkenlere yönelmeleri önerilebilir.

Ayrıca bu değişkenler arasındaki ilişki-leri düzenleyici etkiye sahip olabileceği düşünülen değişkenler ile yapılacak ça-







69







lışmalarla da literatüre katkıda bulunula-bileceği düşünülmektedir.

Bunların yanı sıra yapılacak olan akade-mik çalışmalarda ürünlere olduğu kadar günümüzde oldukça yoğun bir şekilde tüketilen hizmetlere yönelik de çalışma-ların yapılması önem arz etmektedir. Bu sayede ürün ve hizmet gruplarına yönelik karşılaştırmaların yapılabilmesi de müm-kün olacağı düşünülmektedir.

Geliştirilen modelde ön görülen aracı etkilerin gelecek çalışmalarda yapısal eşitlik modeli ile de incelenmesinin ben-zer çalışmalara hem farklı bir perspektif katacağı hem de elde edilecek sonuçların karşılaştırılması açısından çeşitlilik sağ-layacağı düşünülmektedir.

Müşterilerin marka ya da firma ile yakın-lık kurması onların markaya güven duy-ması ve sadık olmalarını da etkilemekte-dir. Bu bağlamda uygulamacıların marka imajını güçlendirmek adına yapacakları, müşterilerde güven ve sadakat oluştur-malarına da katkıda bulunacaktır.

Marka ve firmaya karşı evangelistlik ölçüsünde aidiyet hisseden müşteri gru-bu firmalar için en verimli ve en değer-li müşteri grubudur. Uygulamacıların müşterilerini marka ya da firmalarının evangelistleri haline getirebilmeleri için olumlu imaja sahip olmalarının yanında

müşterilerin markaya yönelik güven ve sadakatlerini de geliştirmelerinin daha etkin sonuçlar elde etmelerine katkıda bulunacağı söylenebilir.

KAYNAKÇA

AĞTAŞ, M.A., (2012). Televizyon Reklam-larının Marka İmajı Yönünden Tüketici Üzerindeki Rolü (Kütahya Porselen A.Ş. Örneği). Kütahya

AHMED, Z., RIZWAN, M., AHMAD, M., HAQ, M., (2014). Effect of brand trust and customer satisfaction on brand lo-yalty in Bahawalpur. Journal of Sociolo-gical Research, 5(1): 306-326

ALTUNIŞIK, R., COŞKUN, R., BAYRAK-TAROĞLU, S., YILDIRIM, E., (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi

AMOAKO, G.K., DZOGBENUKU, R. K., DOE, J.K., (2016). How Service Expe-rience Leads to Brand Loyalty: Perspec-tive from the Telecom Sector in Gha-na. IUP Journal of Brand Management, 13(2): 33-56

AYKAÇ, Ö.S., YILMAZ, A., (2016). Taraftar Özdeşliğinin Marka İmajına Etkisinde Sponsora Karşı Tutumun Aracı Rolü. 21. Uluslararası Pazarlama Kongresi, Kütah-ya: Dumlupınar Üniversitesi, 21(2): 751-761







70




BAGOZZI, R.P., DHOLAKIA, U.M., (2006). Antecedents and purchase consequences of customer participation in small group brand communities. International Journal of research in Marketing, 23(1): 45-61

BALIKÇIOĞLU, B., OFLAZOĞLU, S., (2015). Marka Evangelizmi, Benlik-Marka İmajı Uyumu ve Marka Sadaka-ti İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergi-si, 7(2): 19-45

BARON, R.M., KENNY, D.A., (1986). The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Con-ceptual, Strategic, and Statistical Consi-derations. Journal of Personality and So-cial Psychology, 51(6): 1173-1182

BAŞGÖZE, P., KAZANCI, Ş., (2014). Ürün Yerleştirme ve Reklama İlişkin Tutumla-rın Satın Alma Eğilimi ve Marka İmajı Üzerine Etkileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Der-gisi, 32(1): 29-54

BECERRA, E.P., BADRINARAYANAN, V., (2013). The Influence of Brand Trust and Brand Identification on Brand Evange-lism. Journal of Product & Brand Mana-gement, 22(5/6): 371-383

BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU. (2017). Türkiye Elektronik

Haberleşme Sektörü Üç Aylık Pazar Ve-rileri Raporu - 2016 Yılı 4. Çeyrek Ekim-Kasım-Aralık. Ankara: Bilgi Teknolojile-ri ve İletişim Kurumu

BLOEMER, J.M., KASPER, H.D., (1995). The complex relationship between con-sumer satisfaction and brand loyalty. Jo-urnal of Economic Psychology, 16(2): 311-329

CHAUDHURI, A., HOLBROOK, M., B. (2001). The Cain of Effects from Brand Trust and Brand Affect to Brand Perfor-mance: The Role of Brand Loyalty. Jour-nal of Marketing, 65(2): 81-93

ÇETİN, D., (2016). An Empirical Study to Explain the Relationship Between Brand Image, Consumer Satisfaction, Brand Loyalty and Marketshare Values in Tur-kish Automotive Sector. İstanbul.

DELGADO-BALLESTER, E., MUNUERA-ALEMAN, J.L., YAGUE-GUILLEN, M.J., (2003). Development and valida-tion of a brand trust scale. International Journal of Market Research, 45(1): 35-56

DEMING, S., (2007). The Brand Who Cried Wolf: Deliver on Your Company’s Pro-mise and Create Customers for Life. John Wiley & Sons. New Jersey

DOBNI, D., ZINKHAN, G.M., (1990). In Search of Brand Image: A Foundation







71







Analysis. Advances in Consumer Rese-arch, (17): 110-119

DOSS, S.K., (2014). “Spreading the good word”: Toward an understanding of brand evangelism. Journal of Management and Marketing Research, 14(1): 1-16

FAIRCLOTH, J.B., CAPELLA, L.M., AL-FORD, B.L., (2001). The effect of brand attitude and brand image on brand equity. Journal of Marketing Theory and Practi-ce, 9(3): 61-75

FORSIDO, M.Z., (2012). Brand loyalty in Smartphone. Uppsala.

GARDNER, B.B., LEVY, S.J., (1955). The Product and the Brand. Harvard Business Review, March-April, 33-39

GERWAL, D., KRISHNAN, R., BAKER, J., BORIN, N., (1998). The Effect of Store Name, Brand Name and Price Discounts on Consumers’ Evaluations and Purchase In1tentions. Journal of Retailing, 74(3): 331-352

GREEN, M., (1984). What Is Evangelism? The Asbury Journal, 39(2): 34-42

GUL, M.S., JAN, F.A., BALOCH, Q. B., JAN, M.F., JAN, M.F., (2012). Brand Image and Brand Loyalty. Abasyn Jour-nal of Social Sciences, 3(1): 55-74

GWINNER, K.P., (1997). A model of ima-ge creation and image transfer in event sponsorship. International marketing re-view, 14(3): 145-158

GWINNER, K.P., BENNET, G., (2008). The impact of brand cohesiveness and sport identification on brand fit in a sponsors-hip context. Journal of Sport Manage-ment, 22(4): 410-426

GWINNER, K.P., EATON, J., (1999). Bu-ilding brand image through event spon-sorship: The role of image transfer. Jour-nal of advertising, 28(4): 47-57

HAYES, A.F., (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical Mediation Analysis in the New Millennium. Communication Monographs, 76(4): 408-420

HINSON, E., VANZYL, H., NIMAKO, S.G., CHINJE, N., ASIAMAH, E., (2016). Extending the four-stage brand loyalty framework in African Telecoms. African Journal of Business and Economic Rese-arch (AJBER), 11(2-3): 53-82

KALAYCI, Ş., (2014). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayınevi

KELLER, K.L., (1993). Conceptualizing, Measuring, and Managing Customer-Ba-sed Brand Equity. Journal of Marketing, 57(1): 1-22







72




KOÇ, F., KAYA, N., ÖZBEK, V., AKKILIÇ, M.E., (2014). Algılanan Fiyat ile Tüke-tici Güveni Arasında Algılanan Hizmet Kalitesinin Aracı Etkisi: Bankacılık ve GSM Sektörlerinin Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Araştırma. Pazarlama ve Pa-zarlama Araştırmaları Dergisi, 13: 1-26

KURTULUŞ, K., (2008). Pazarlama Araştır-maları. Filiz Kitabevi. İstanbul

LAU, G.T., LEE, S.H., (1999). Consumers’ Trust in a Brand and the Link to Brand Loyalty. Journal of Market Focused Ma-nagement, 4(4): 341-370

MAEL, F., ASHFORTH, B.E., (1992). Alumni and their alma mater: A partial test of the reformulated model of organi-zational identification. Journal of Organi-zational Behavior, 13(2): 103-123

MATZLER, K., PICHLER, E.A., HEMETS-BERGER, A., (2007). Who Is Spreading The Word? The Positive Influence of Extraversion On Consumer Passion And Brand Evangelism. Marketing Theory and Applications, 18(1): 25-32

NAM, J., EKİNCİ, Y., WHYATT, G., (2011). Brand Equity, Brand Loyalty and Consu-mer Satisfaction. Annals of Tourism Re-search, 38(3): 1009-1030

OLIVER, R.L., (1999). Whence Consumer Lo-yalty? Journal of Marketing, (63): 33-44

O’SULLIVAN, T., HARTLEY, J., SAUN-DERS, D., MONTGOMERY, M., FIS-KE, J., (1994). Key Concepts in Com-munication and Cultural Studies. Lon-don: Routledge.

ÖZER, A., (2011). Markaya Yönelik Tutu-mun Sponsorluk Sonrası Marka İmajı ve Satın Alma Eğilimi Üzerindeki Etkisi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2): 145-174

PADGETT, D., ALLEN, D., (1997). Commu-nicating Experiences: A Narrative App-roach: to Creating Service Brand Image. Journal of Advertising, 26(4): 49-62

SALINAS, E.M., PÉREZ, J.M., (2009). Mo-deling the brand extensions’ influence on brand image. Journal of Business Rese-arch, 62(1): 50-60

SOBEL, M.E., (1982). Asymptotic Confi-dence Intervals for Indirect Effects in Structural Equation Models. Sociological Methodology, (13): 290-312

THAKOR, M.V., KATSANIS, L.P., (1997). A Model of Brand and Country Effects on Quality Dimensions. Journal of Internati-onal Consumer Marketing, 9(3): 79-100

THAKUR, A., KAUR, R., (2015). Relations-hip Between Self-Concept and Attitu-dinal Brand Loyalty in Luxury Fashion







73







Purchase: A Study of Selected Global Brands on the Indian Market. Manage-ment: Journal of Contemporary Manage-ment Issues, 20(2): 163-180

VENTURA, K., (2012). Sanal Marka Top-luluklarında Topluluk Üyelerinin Marka ile Özdeşleşme Düzeylerinin Öncülleri ve Sonuçları: Yapısal Bir Model Öneri-si. Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Degisi, 19(2): 197-217

İNTERNET KAYNAKLARI

http://www.tdk.gov.tr/in-dex.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.59678879d40df6.25786366 (E.T.13.07.2017).







74




EXTENDED ABSTRACT

Introduction: Companies in today’s World are facing very difficult problems, which are beco-ming more and more complex with the rapidly changing factors such as competition, techno-logy, customer profiles, globalization etc. The wide selection of products that lie in front of the customers and their freedom to choose whichever they want amongst these products according to various factors are some of them. In this rapidly changing environment, companies are obli-ged to keep up with customers’ needs, which are also changing very fast, in order to compete. Increasing customer shares instead of market shares became more important for firms since the competition has become more intense. In order to accomplish this, companies need customers who are not only loyal but also more passionate about the brands they prefer and more dedi-cated to them. This dedication is identified as “brand evangelism” that tends to describe the passion a customer has against a certain brand which is the behavioral outcome of this passion (Matzler et al., 2007: 27). Creating evangelist customers of the brands is the last circle of the chain because these types of customers have the strongest positive feelings and attitudes to-wards the brand. These customers do not only chose one specific brand constantly but also give positive feedback (even act like they are a part of the brand) because there is an emotional link between them (Becerra and Badrinarayanan, 2013: 372). In order for a company (or brand) to have such customers within their portfolio, a certain level of trust twords the brand and loyal customers are needed. Providing a positive image against its brand is the antecedent of this process. Aim: In this study it was aimed to determine the direct relationships between brand image, brand trust, brand loyalty and brand evangelism as well as the possible mediator effects within these variables. By this means it was intended to examine what would be the steps to take in order to reach customers who are strongly attached to the brand and develop ideas which might be useful in terms of increasing the number of them. Method: Quantitative research methods were used within the scope of the study. In this context, the data were collected by questionnaire forms. The participants were chosen regarding to convenience sampling method. As a result 883 participants’ questionnaires were included to the analysis. The questionnaire form consists of four scales with the statements to measure the participants’ brand image, brand trust, brand loyalty and brand evangelism tendencies, regarding to the conceptual model that was developed. Aside from these, the mediator effects of brand trust and brand loyalty on the relation between brand image and brand evangelism were examined. In order to observe the-se possible mediator effects, the three step method that was developed by Baron and Kenny







75







(1986) was used. Finally Sobel’s Test was applied in order to identify whether if the mediator effect (if such and effect exists) is significant or not (Sobel, 1982). The macro named SOBEL, which was developed by Andrew Hayes for SPSS statistics program, was used (http://afhayes.com/spss-sas-and-mplus-macros-and-code.html). Findings and Results: Within the scope of the study, frequency, reliability, factor, variance and regression analyses were carried out. Re-garding to the frequencies of the demographical factors it was seen that the percentages of the female and male participants are close the each other, similar to the population distribution of Turkey according to the Turkish Statistical Institute data. Moreover, in regards to the reliability analyses that were applied to the scales which were used within the study, the Cronbach’s Alpha values are all above 0,9. By looking at these values it can be said that all four scales were well understood by the participants (Altunışık et al., 2012: 126). Regarding to the factor analyses the KMO values are similarly all above 0,9 as well. Only brand evangelism scale’s KMO value is slightly below 0,9 yet still very high. According to the results of the regression analyses all brand image, brand trust and brand loyalty variables have direct and statistically significant effects on brand evangelism. Moreover, partial mediator effects of both brand trust and brand loyalty on the relation between brand image and brand evangelism were detected which can be interpreted as that brand trust and brand loyalty can be used to create evangelist customers for the brand as well as building a positive brand image.




7676

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ’NİN EKONOMİK KALKINMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: GÖKÇEADA ÖRNEĞİ (1)

EFFECTS ON ECONOMIC DEVELOPMENT OF ÇANAKKALE ONSEKİZ MART UNIVERSITY: GOKCEADA EXAMPLE

Yağmur AKARSU

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Gökçeada Meslek Yüksekokulu, Çanakkale / Türkiye

ORCID ID: 0000-0002-9277-5019

Öz: Amaç: Bu çalışma, Çanakkale Onsekiz Mart Üni-versitesi Gökçeada Meslek Yüksek Okulu ve Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu’nda eğitim gören üniversite öğrencilerinin Gökçeada’ya olan sosyal ve ekonomik katkılarının incelenmesi amacıyla yapılmış-tır. Yöntem: Bu amaçla, Gökçeada Meslek Yüksek Okulu’nda 4 ayrı program ve Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu’nda 2 ayrı programda 2017-2018 eğitim-öğretim yılında eğitim gören öğrencilere anket uygulanarak, öğrencilerin Gökçeada ekonomi-sine olan katkısı ölçülmeye çalışılmıştır. Çalışmada, 277 öğrenci örneklem olarak kullanılmıştır. Çalışmada kullanılmak amacıyla toplamda 31 soru oluşturulmuş ve verilerin analiz edilmesinde SPSS istatistiki paket programına başvurulmuştur. Bulgular: Araştırma bul-gularına göre, Gökçeada’da eğitim gören öğrencilerin %94’ü Gökçeada dışından gelmektedir. Öğrencilerin tüm harcamaları hesaba katıldığında aylık öğrenci başına harcamalar Gökçeada MYO için 1250.72 TL, Gökçeada UBYO için 1148.57 TL olarak bulunmuştur. Harcama kalemleri arasında en yüksek payı %34 ile barınma harcamaları almaktadır. Sonuç: Üniversite öğrencilerin bulundukları yere olan ekonomik katkısını ölçmek amacıyla yapılan bu çalışmada, öğrencilerin Gökçeada’yı seçmedeki en büyük nedeni olarak puanı olduğu gösterilmektedir. Ayrıca, Gökçeada’da eğitim gören öğrencilerin Gökçeada’daki yiyecek içecek fiyatlarını, barınma ve öğrenci maliyetlerini pahalı bulduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler: Üniversite, Ekonomik Kalkınma, Harcama, Gökçeada

Abstract: Aim: This study was conducted in or-der to examine the social and economic relations of Çanakkale Onsekiz Mart Universitesi Gökçeada Meslek Yüksek Okulu and Çanakkale Onsekiz Mart Universitesi Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu stu-dents to Gökçeada. Method: For this purpose, the con-tribution of the students to the economy of Gökçeada was tried to be measured by a questionnaire was ap-plied to the students who were educated in 2017-2018 academic year, in 4 different programs in Gökçeada Meslek Yüksek Okulu and 2 different programs in Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu. In the study, 277 students were used as sample. A total of 31 questions were created to be used in the study and the data were analyzed and the SPSS statistical package program was applied. Results: According to the results of the research, 94% of the students study-ing in Gökçeada are from outside Gökçeada. Total expenditure per student per month was found to be 1250.72 TL for Gökçeada MYO and 1148.57 TL for Gökçeada UBYO when all expenditures of the students participated in the account. Among the expenditure items, the highest share is the cost of living with 34%. Conclusion: In this study, which is aimed to measure the economic contribution of the university students to their place, it is shown that the students’ most important reason for choosing Gökçeada is score. In addition, it has been revealed that the students who are studying in Gökçeada find food and beverage prices and cost of living and student are expensive in Gökçeada.

Key Words: University, Economic Development, Ex-penditure, Gökçeada

(1) Sorumlu Yazar: Yağmur AKARSU, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Gökçeada Meslek Yüksekokulu, Çanakkale / Türkiye, [email protected], Geliş Tarihi / Received: 10.02.2018, Kabul Tarihi / Accepted: 25.06.2018 Makalenin Türü: Type of article (Araştırma – Uygulama / Research - Technics) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest: Yok / None “Etik Kurul Raporu Yok – None; There is report of Ethics Committee”

Doi: 10.17373/UHEYAD.2018.2.2






JEL KODU: I25-P25-R58 ID: 173 K: 124(İktisat – Economy)



77







GİRİŞ

Ülkelerin ihtiyaç duyduğu kalifiyeli eleman yetiştirilmesinde ve bilginin üretilip gelecek nesillere aktarılmasında öncü olan üniversi-teler, kültürel etkinliklerin artmasına olanak sağlamasının yanı sıra konut, sağlık, iletişim ve taşımacılıkta da bölgeye katkı sağlamak-tadır. Üniversitede eğitim-öğretim gören öğ-renciler elde ettikleri gelirlerin çok önemli bir kısmını eğitim gördükleri yerde harcamak-tadırlar. Türkiye’de fakülteler, uygulamalı bilimler yüksekokulları ve meslek yükseko-kulları ile bunlara bağlı olarak açılan bölüm ve programların sayıları her geçen dönemde artmaktadır. 2000’li yıllardan sonra sayıları artmaya başlayan üniversiteler, nitelikli işgü-cü yetiştirmek amacıyla çalışmalarına devam etmektedirler. Fakülteler ve meslek yükseko-kulları sosyal, kültürel ve ekonomik gelişme-nin yanı sıra ülkelerin makroekonomik gös-tergelerinde iyileşmelere katkı sağlarlar.

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler açısın-dan değerlendirildiğinde, üniversitelerin bu-lundukları yere olan ekonomik, sosyal ve kül-türel katkıları ülkeye hareketlilik ve canlılık sağlamaktadır. Üniversiteler, eğitim-öğretim amaçlarının dışında sosyal, kültürel ve eko-nomik açıdan da birçok etkiye sahip olan ku-rumlardır. Üniversitelerin bulundukları yere olan ekonomik katkısı her geçen yıl artmak-ta ve bu durum da üniversitelerin önemini göstermektedir. Üniversiteler eğitim-öğretim

dışında ciddi anlamda harcama ve istihdama katkı sağlamaktadır. Yaşam standartlarının yükselmesi ve toplum refahının artmasına da katkı sağlayan üniversiteler, ekonomik kal-kınmayı teşvik etmektedirler.

Üniversitelerin kuruldukları yere olan katkı-ları doğrudan ve dolaylı katkılar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Üniversitelerin kurulduk-ları yere olan doğrudan katkıları, üniversitele-rin istihdam sağlaması olarak benimsenirken; üniversite çalışanlarının ve eğitim gören öğ-rencilerin mal ve hizmet talebinde bulunma-ları ise dolaylı katkı olarak gözlemlenmek-tedir. Üniversitelerin kuruldukları yere olan ekonomik katkılarının yanı sıra bölgelerarası farklılaşmanın azaltılacağı, eğitim-kültür se-viyesinin yükseltileceği düşüncesinin bulun-ması da üniversitelerin sosyal katkısını gözler önüne sermektedir. Fakülte ve meslek yük-sekokullarının bölgeye kurulmasıyla birlikte hem nüfus artışı sağlanacak artan nüfus ile birlikte ekonomik canlılık sağlanıp bölgede verimlilik artacaktır.

İnsan sermayesi, inovasyon ve AR-GE’ye ya-tırım ve bilginin, üretkenlik iyileştirmelerine dayalı istikrarlı ve sürekli bir büyüme elde etmek için temel olduğu uzun zaman önce bi-linmektedir. Üniversiteler, bilgi ve araştırma-yı iletmenin iki yönlü işlevine sahip oldukları için, bulundukları bölgelerdeki sosyo-ekono-mik gelişmede kilit bir rol oynamaktadırlar. Ancak, uzun vadeli faydalara ek olarak, bu







78




kurumlar belirli bir alandaki genel ekonomik faaliyete kısa vadede katkıda bulunurlar. Her iki yatırım, mal ve hizmetlere yapılan cari harcamalar ile çalışanlara ödenen maaş ve ücretler, bulundukları yerel ekonomi üzerin-de önemli bir ekonomik etkiyi temsil etmek-tedir. Ayrıca, üniversiteler, öğrenci, işçiler ve üniversite etkinliklerine katılan diğer kişiler (kongre, seminer, konferans vb.) nüfus ha-reketliliği kapasitesine sahiptir. Sosyo-eko-nomik çevre açısından üniversiteler, kültürel mülkiyet gibi bir dizi maddi olmayan varlık sağlayarak ve bulundukları bölgenin bir kül-türel çevreyi, itibarını ya da imajını sürdüre-rek katkıda bulunurlar (Pastor, Pérez, De Gu-evara, 2010: 2).

Yükseköğretimde büyüme, insan sermayesi-nin ekonomik ve sosyal ilerleme için gerekli olduğu düşüncesiyle yönlendirilmiştir. Yapı-lan analizlerde üniversite sayısındaki artışla-rın kişi başına gelecekteki GSYİH’yı önemli ölçüde artırdığını görülmüştür. Üniversitele-rin sayısındaki artış, bölgenin gelirini önemli ölçüde artırmaktadır. Fakat üniversiteyi on üniversiteye sahip bir bölgeye eklemenin et-kisinin, üniversitenin zaten yüz üniversiteye sahip bir bölgeye eklenmesinin etkisinden daha fazladır ve getirileri de azalmaktadır. Üniversitelerin aynı ülke içindeki komşu böl-gelerdeki üretim miktarlarını da artırdığını ve coğrafi olarak daha yakın bölgeler için daha güçlü etkileri olduğunu görülmüştür. Politika

yapıcılar sadece üniversitelerin potansiyel faydalarıyla ilgilenmekle kalmaz, aynı za-manda onları inşa etme ve sürdürme maliyet-leriyle de ilgilenirler. Faydalar ve maliyetler arasındaki büyük fark üniversite genişlemesi-nin önemini ortaya koymaktadır, bu durum-da ekonomik olarak yararlı olacaktır (Valero, Van Reenen, 2016: 2 ).

Rekabet ortamı çoğu firmalar için globalleş-miş durumdadır, teknoloji ve kısa ürün ömrü gibi hızlı değişiklikler sebebi ile inovasyon rekabet için giderek daha önemli bir yer tut-maya başlamıştır. Bir çok şirket inovasyon sürecinin unsurlarını dışarıdan temin ederek inovasyon maliyetlerini ve risklerini azalt-maya çalışmaktadır. Potansiyel kaynaklar ise rakip firmalar, araştırma kuruluşları, devlet laboratuvarları, endüstri araştırma dernekleri ve en önemlisi üniversitelerdir. Üniversiteler sadece bilgi ve teknoloji vermekle kalmaz, çalışan ve danışman olarak sektöre hizmet etmek üzere mezunlar ve çalışanlar olarak da fayda sağlar. Üniversitelerin sektörlere olumlu etkileri de bölgelerin ekonomik kal-kınmasında büyük katkı sağlar (Chakrabarti ve Lester, 2002: 1-2 ).

ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu çalışma, fakülte ve meslek yüksekokul-larının bulundukları çevreyi ekonomik ve sosyal bakımdan nasıl etkilediklerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla, yük-







79







sekokul ve meslek yüksekokulunda okuyan öğrencilere yönelik bir araştırma yapılıp sonuçları doğrultusunda bulundukları yere katkısı ortaya konulmuştur. Gökçeada Mes-lek Yüksek Okulu ile Gökçeada Uygulama-lı Bilimler Yüksek Okulu’na yönelik olarak daha önce böyle bir çalışma yapılmamış ol-masından dolayı bu çalışma ekonomik katkı-yı ölçmek amacıyla yapılmış ilk çalışmadır. Bu çalışma, Gökçeada Meslek Yüksek Okulu ve Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu’nda 2017-2018 eğitim-öğretim yılında eğitim gören öğrencilerin Gökçeada ekono-misine olan katkısını ölçmek amacıyla yapıl-mıştır.

ARAŞTIRMANIN KAPSAMI

Araştırmamızın kapsamını, Gökçeada Uygu-lamalı Bilimler Yüksekokulu Balıkçılık ve Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümleri ile Gökçeada Meslek Yüksekokulu Dış Tica-ret, Halkla İlişkiler ve Tanıtım, İşletme Yö-netimi, Turizm ve Otel İşletmeciliği bölüm-lerinde okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Bu çalışmada 277 öğrenci örneklem olarak kullanılmıştır.

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Örneklemde yer alacak öğrenci sayıları taba-kalandırılmış örnekleme metodu ile okul ve bölüm öğrenci sayıları göz önünde bulundu-rularak hesaplanmıştır.

Tablo 1. Araştırmada Kullanılan Örneklemin Okul Ve Bölümlere Göre Dağılımı

Okul Bölüm Kodu

Bölüm Adı Öğrenci Sayı-ları

Gökçeada Meslek Yüksek Okulu

1 HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM 83

2 İŞLETME YÖNETİMİ 47

3 DIŞ TİCARET 54

5 TURİZM VE OTEL İŞLETMECİLİĞİ 23

GMYO Toplam Örneklem 207

Gökçeada Uygulamalı Bi-limler Yüksek Okulu

4 GASTRONOMİ VE MUTFAK SANAT-LARI

67

6 BALIKÇILIK TEKNOLOJİSİ 3

UBYO Toplam Örneklem 70

Toplam Örneklem 277







80




Kaynak: Araştırma sonucunda elde edilen veri seti ile derlenmiştir.

Tablo-1’de verilen örneklem rakamları, üni-versite öğrencilerinin yaptığı harcamaların yerel ekonomiye olan etkisini daha etkin bir biçimde temsil edebilmek için okul ve bö-lümlere 2017-2018 döneminde devam eden öğrenci sayıları üzerinden aşağıdaki formu-lasyon ile hesaplanmıştır.

Ö.b. =Z 2 * (p) * (1-p)c 2

Ö.b= Örneklem Büyüklüğü

Z= Z değeri (örnek 1.96 , %95 Güven aralı-ğında)

P= Olasılık değeri

C= Güven aralığı (örnek., .05 = ±5).

Örneklem dağılımının tüm öğrenci popülas-yonunun harcama miktarlarını, tercihlerini ve davranışlarını etkin bir biçimde temsil etmesi amacı ile örneklem sayıları okul ve bölümle-re göre tabakalandırılmıştır.

Verilerin istatistiksel analizinde SPSS ista-tistik yazılım paket programı kullanılmıştır. SPSS firması 2009’da IBM firması tarafın-dan satın alındığından şu an kullanılan versi-yonu IBM SPSS olarak isimlendirilmektedir.

Genel harcama ve diğer kalemler için yapı-lan harcamaların değerlendirildiği sorulara verilen cevapların ortalamalarının birbirin-den farklı olup olmadığı tek örneklem t-testi ile araştırılmıştır. Buna göre;

Tablo 2. Genel Ve Özel Harcama Kalemleri İçin Tek Örneklem T-Testi İstatistikleri

N Mean Std. Deviation Std. Error Mean

S16 277 1224.91 680.80 40.91

S17 277 501.12 269.45 16.19

S18 277 70.52 220.51 13.25

S19 277 135.23 126.39 7.59

S20 277 227.17 179.88 10.81

S21 277 135.88 113.49 6.82

S22 277 71.34 91.98 5.53

S23 277 150.00 242.08 14.55

S24 277 100.48 120.26 7.23

S25 277 70.35 76.77 4.61







81







Tablo 2’de verilen Mean (Ortalama) , Std. De-viation (Standart Sapma), Standart Ortalama hata (Std. Error Mean) değerleri görülebilir.

Soru numaraları ile aşağıda sırası ile verilen sorular ile toplanan data üzerinden oluşturul-muştur.

16 Tüm harcamalarınızı hesaba kattığınızda Gökçeada’da yaptığınız ortalama aylık harca-ma ne kadardır?

17 Barınma için yaptığınız toplam harcama-nız ne kadardır?

18 Şehir içi ulaşım için yaptığınız aylık orta-lama harcama ne kadardır?

19 Şehirlerarası ulaşım için yaptığınız aylık ortalama harcama ne kadardır?

20 Ev içinde tükettiğiniz gıda için yaptığınız aylık harcama ne kadardır?

21 Ev dışında tükettiğiniz gıda için yaptığınız aylık harcama ne kadardır?

22 Eğlence ve kültür sanat aktivitelerine yap-tığınız aylık harcama ne kadardır?

23 Kış aylarında ısınma için yaptığınız harca-ma ne kadardır?

24 Elektrik su tüp gaz ve sabit internet için yaptığınız harcama ne kadardır?

25 İletişim için sabit ve cep telefonu için yap-tığınız harcama ne kadardır?

Sorulara verilen cevaplar ortalamalar üzerin-den test edilmiştir Burada istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde ortalamaların birbirinden farklı olup olmadığı araştırılmıştır.







82




Tablo 3. Genel Ve Özel Harcama Kalemleri İçin Tek Örneklem T-Testi Sonuçları

Test Value = 0

T df Sig. (2-tailed) Mean Difference 95% Confidence Interval of the Difference

Lower Upper

S16 29.95 276 .000 1224.91 1144.38 1305.44

S17 30.95 276 .000 501.12 469.25 532.99

S18 5.32 276 .000 70.52 44.43 96.60

S19 17.81 276 .000 135.23 120.29 150.18

S20 21.02 276 .000 227.17 205.89 248.44

S21 19.93 276 .000 135.88 122.46 149.31

S22 12.91 276 .000 71.34 60.46 82.22

S23 10.31 276 .000 150.00 121.37 178.63

S24 13.91 276 .000 100.48 86.26 114.71

S25 15.25 276 .000 70.35 61.27 79.43

Tüm değişkenler için test istatistiği 0.05 den kü-çük olarak bulunmuştur. Ho Hipotezi red edilir. t-testi sonucunda 0.05 anlamlılık düzeyinde or-talamalar birbirinden farklı bulunmuştur.

Likert ölçeği

Aşağıdaki soruların ölçümü için araştırmada 5’li Likert ölçeği kullanılmıştır.

29 Sizce Gökçeada’daki alternatif öğrenci maliyeti sizce nasıldır?

30 Gökçeada’da yiyecek içecek fiyatlarını nasıl değerlendirirsiniz?

31 Gökçeada’daki barınma maliyetini nasıl değerlendirirsiniz?

Likert ölçeği için parametrik veya paramet-rik olmayan yöntemlerin kullanılması konusu tartışmalı bir konudur. Ancak Winter ve Do-dou (2010) 5’li likert ölçeğinden elde edilen verilerin analizinde t-testi ve Mann Whitney Willcoxon testini karşılaştırmış ve her iki testte de tip bir hata yapma ihtimalinin %3 ün altında olduğu, her iki yaklaşımda da tes-tin gücünün birbirine yakın seviyelerde oldu-ğunu saptamışlardır. Bu nedenle bunlardan herhangi birini seçmenin yanlış olmayacağı kanaatine varmışlardır. Araştırmamızda uy-gulama avantajları nedeni ile T-testi tercih edilmiştir.







83







Tablo 4. Likert Ölçeği İle Design Edilmiş Sorulara Verilen Cevaplar İçin Mean (Orta-lama) , Std. Deviation (Standart Sapma), Standart Ortalama Hata (Std. Error Mean)

Değerleri

N Mean Std. Deviation Std. Error Mean

S29 275 3.95 .857 .052

S30 275 3.83 .798 .048

S31 275 4.20 .774 .047

Tablo 5. Likert Ölçeği Kullanılan 3 Soru İçin T-Testi Sonuçları

Test Value = 0

T Df Sig. (2-tai-led)

Mean Diffe-rence

95% Confidence Interval of the Diffe-rence

Lower Upper

S29 76.41 274 .000 3.95 3.85 4.05

S30 79.69 274 .000 3.83 3.74 3.93

S31 90.03 274 .000 4.20 4.11 4.29

Likert ölçeği ile dizayn edilmiş üç soru için toplanan veriler için test istatistiği 0.05 den küçük olarak bulunmuştur. Ho Hipotezi red edilir t-testi sonucunda 0.05 anlamlılık düze-yinde ortalamalar birbirinden istatistiksel ola-rak anlamlı bir biçimde farklı bulunmuştur.

ARAŞTIRMANIN KISITLARI

Araştırmayı, Gökçeada Uygulamalı Bi-limler Yüksekokulu ile Gökçeada Meslek Yüksekokulu’nda okuyan öğrencilerin oluş-turması araştırmanın kısıtlarındandır.

ARAŞTIRMANIN PROBLEMİ

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Gök-çeada Meslek Yüksek Okulu ve Gökçeada Uygulamalı Bilimler Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinin Gökçeada ekonomisine katkısı nedir?

KURAMSAL ÇERÇEVE

Ulusal ve uluslararası literatür tarandığında üniversitelerin ülke, bölge ve şehir ekono-milerine olan katkısının araştırıldığı bir çok çalışma mevcuttur. Bu çalışmaların çoğun-da üniversite öğrencilerinin üniversitelerin kurulmuş oldukları yere kültürel, sosyal ve







84




ekonomik açıdan katkı sağladıkları ortaya ko-nulmuştur.

2002 yılında Chakrabarti ve Lester’in yapmış olduğu, “Regional Economic Development: Comparative Case Studies in the US and Fin-land” adlı çalışmada , endüstrinin küreselleş-mesi bağlamında ve artan rekabet seviyesi ve teknolojide hızlı değişiklikler sebebi ile firmaların üniversiteler de dahil olmak üzere birçok çeşitli kuruluşlar ile kurduğu ittifaklar açısından değerlendirirken üniversiteler karşı karşıya kaldıkları artan bütçe sorunlarını rol-lerini genişleterek aşmaya çalıştığı ve çeşitli seviyelerde planlama ajansları üniversiteleri kaynak olarak değerlendirmesi ile de bölgesel ekonomik gelişmeye katkı sağladıkları sonu-cuna ulaşmışlardır.

2008 yılında Bramwell ve Wolfe’nin yapmış olduğu, “Universities And Regional Economic Development: The Entrepreneurial University Of Waterloo” adlı çalışmada, bazı üniversite-lerin yerel alanlara yönelik ekonomik dina-mizme katkısının, aşırı mekanik görünümlerin gösterdiğinden çok daha zengin olduğunu öne sürmektedir. Ticarileştirilebilir bilgi ve nite-likli araştırma bilimcileri üretmenin ötesinde, üniversiteler, yerel ekonomiye yetenek kazan-dırmak ve çekmek gibi diğer bilgi aktarımı mekanizmalarını üretmekte ve uluslararası ticaretin desteklenmesini sağlamak amacıyla ulusal ekonomiye katkıda bulunmakta olduğu ve Waterloo, Ontario, Kanada’daki Waterloo

Üniversitesi’nin, ulusal ve bölgesel ekonomi-deki gelişmeye ve yeniliğe katkıda bulunduğu ortaya konmuştur.

2008 yılında Kaşlı ve Serel’in yapmış olduğu, “Üniversite Öğrenci Harcamalarının Analizi ve Bölge Ekonomilerine Katkılarını Belirle-meye Yönelik Bir Araştırma’’ adlı çalışmala-rında Gönen Meslek Yüksek Okulu öğrencile-rinin Gönen’e olan katkısını araştırmak ama-cıyla üniversitede eğitim gören 554 öğrenciye anket uygulanmış ve sonuç olarak, 2006-2007 eğitim-öğretim yılında öğrencilerin aylık har-caması 518,86 TL olurken toplam harcamaları 2.300.00 TL olarak bulunmuştur.

2009 yılında Dalgar ve arkadaşlarının yapmış olduğu, “Bölgesel Kalkınmada Yükseköğ-retim Kurumlarının Rolü ve Bucak Örneği’’ adlı çalışma sonucunda 2008-2009 öğrenim yılında Bucak ilçesinde bulunan yükseköğre-tim kurumlarının ilçe ekonomisine yaklaşık olarak istihdam olarak 372 kişi, ekonomik an-lamda ise 45 milyon TL’lik bir katkı sağladığı tespit edilmiştir.

2009 yılında Görkemli’nin yapmış olduğu, “Selçuk Üniversitesi’nin Konya Kent Ekono-misine Etkileri’’, adlı çalışmasında, Konya’da 2002-2003 yıllarında Selçuk Üniversitesi’nin Konya ekonomisine olan katkıları araştırıl-mış ve sonuç olarak, Selçuk Üniversitesi, 2002-2003 eğitim-öğretim yılında 4.205 kişi-ye direkt iş imkanı sağlamış olup 41.069.000







85







TL direkt gelir yaratmıştır. Ayrıca, Selçuk Üniversitesi’nin bütçe harcamaları sayesinde Konya ekonomisine aktarılan dolaylı gelir tu-tarı ise 13.980.000 TL olarak bulunmuş olup, bu tutar, kentte 559 kişiye dolaylı istihdam sağlamıştır sonucuna ulaşılmıştır. Aynı yıl üni-versitenin, öğrenci harcamaları yoluyla sağla-dığı dolaylı gelir etkisi 182.964.387 TL’dir ve öğrenci harcamaları yoluyla sağlanan dolaylı istihdam 7.315 kişi olarak saptanmıştır.

2010 yılında Pastor, Pérez ve Guevara’nın yapmış olduğu, “Measuring The Local Eco-nomic Impact of Universities: An Appro-ach That Considers Uncertainty”, adlı çalış-mada ise üniversitelerin ekonomik etkisini hesaplarken stokastik (değişen raslantısal) unsurları tanıtmak için Monte Carlo simülas-yonlarına dayanan bir metodoloji tasarlayıp talep tarafının etkisine odaklanarak, Valencian devlet üniveristeleri üzerinde yapmış oldukla-rı çalışmada ise, VPUS ve aracıları tarafından yapılan toplam harcamaların, 3.048.4 milyon euro, 1.353.6 milyon gelir ve yılda yaklaşık 39 bin istihdam (Valensiya Topluluğu’ndaki toplam istihdamın% 2.43’ü) bir artış anlamına geldiği sonucuna ulaşmışlardır.

2010 yılında Yıldız’ın yapmış olduğu “Meslek Yüksekokullarının Yerel Ekonomiye Katkıları: Babaeski Meslek Yüksekokulu Örneği’’, adlı çalışmada Babaeski Meslek Yüksekokulu’nda eğitim gören 404 öğrenciye anket uygulan-mıştır. Çalışmanın sonucunda üniversite öğ-

rencilerinin ilçeye toplamda 221.000 TL katkı sağladıkları ortaya konulmuştur.

2011 yılında Yılmaz ve Kaynak’ın yapmış ol-duğu, “Sosyo-Ekonomik Dönüşüm Sürecinde Üniversitelerin Rolü ve Yöre Halkının Üniver-siteden Beklentileri ile İlgili Bir Uygulama’’, adlı çalışmalarında, Bayburt Üniversitesi’nde 2011 yılında, 18 yaş üstü 493 bireye an-ket uygulanmış ve sonuç olarak, Bayburt Üniversitesi’nin şehrin ekonomik hayatına canlılık getirdiği ve yeni işyerlerinin açıldığı, Bayburt’a yapılan yeni yatırımlar için çeki-cilik unsuru olduğu, üniversitenin her geçen gün geliştiği ve şehrin yaşam kalitesini yük-selttiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, Bayburt Üniversitesi’nin yöre halkı tarafından benim-sendiğini, hoşgörü ve demokrasi kültürünün gelişmesine ve sosyokültürel yaşama olumlu katkıları olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

2011 yılında Ceyhan ve Güney’in yapmış ol-duğu “Bartın Üniversitesi’nin Bartın İlinin Ekonomik Gelişiminde 20 yıllık projeksiyon-da Katkılarının Değerlendirilmesi’’, adlı çalış-masında 991 öğrenciye anket uygulanmıştır. Çalışmanın sonucunda, Bartın ilinin tahmin edilen 2014 yılı GSYH’si, 2.719.586.189 TL’dir. Aynı yıl için Bartın Üniversitesi’nin toplam gelir etkisinin249.567.822TL olacağı tahmin edilmiştir.

2012 yılında Soysal ve arkadaşlarının yapmış olduğu “Kilis 7 Aralık Üniversitesi Öğrenci-







86




lerinin Kilis Ekonomisine Katkısı: 2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı Örneği’’, adlı çalışmada Kilis Üniversitesi’nde eğitim gören öğrenci-lerin Kilis ekonomisine olan katkısını ölçmek amacıyla 417 öğrenciye anket uygulanmış ve sonucunda aylık toplam gelir 456 TL, aylık toplam harcama ise 414 TL olarak belirlen-miştir. Bu bağlamda 6000 öğrencinin yıllık yaptığı harcama miktarı 29.808.000 TL olarak bulunmuştur.

2012 yılında Selçuk ve Başar’ın yapmış oldu-ğu, “Kafkas Üniversitesi Öğrencilerinin Har-camalarının Kars İli Ekonomisine Katkısı’’, adlı çalışmada üniversite öğrencilerinin ayda 549,63 TL harcama yaptıkları ve toplamda 12.500 öğrencinin eğitim gördüğü üniversi-tede öğrencilerin il ekonomisine katkısı 54.9 milyon TL olarak bulunmuştur.

2012 yılında Selçuk’ın yapmış olduğu, “Ata-türk Üniversitesi Öğrencilerinin Harcamaları-nın Analizi ve Erzurum Ekonomisine Katkısı’’ adlı çalışmada, üniversite öğrencilerinin ayda ortalama 744,66 TL harcama yapmış oldu-ğu tespit edilmiştir. Ayrıca çalışma sonucuna göre, Atatürk Üniversitesi yerleşkesi’nde eği-tim gören 31.276 öğrencinin, toplamda il eko-nomisine yaklaşık bir yılda 186,3 milyon TL katkı sağladığı bulunmuştur.

2013 yılında Yayar ve Demir’in yapmış oldu-ğu, “Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nin Tokat İli Ekonomisine Etkisi’’, adlı çalışmalarında,

Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nin Tokat iline olan ekonomik katkısını araştırmak amacıyla üniversite öğrencilerine, üniversite çalışan-larına ve tokat ili işletmelerine yönelik anket çalışması düzenlenmiş olup sonuç olarak, öğrencilerin aylık geliri 646,97 TL olarak he-saplanmıştır. Ayrıca, 2012 yılında üniversite-de eğitim gören20.659 öğrencinin aylık geliri 13.365.753 TL olarak hesaplanıp, 11.821.493 TL’si tokat ili içinde, 1.544.260 TL’sinin de il dışında harcandığı sonucuna ulaşılmıştır.

2013 yılında Demireli ve Taşkın’ın yapmış olduğu, “Üniversite Öğrencilerinin Bulun-dukları Şehre Ekonomik Katkıları: Kütahya İl Merkezi Örneği’’ adlı çalışmada Kütahya il merkezinde bulunan fakülte, yüksekokul ve meslek yüksekokulunda eğitim gören 3285 öğrenciye 32 soruluk anket uygulanmıştır. Ça-lışma sonucunda, 2010 yılında bir öğrencinin aylık ortalama 495 TL civarında harcama yap-tığı ve Kütahya ekonomisine ortalama aylık 15 milyon 072.750 TL’lik bir katkı sağladık-ları tespit edilmiştir.

2015 yılında Korkmaz’ın yapmış olduğu, “ Üniversite Öğrencilerinin Harcamalarının İl Ekonomisine Katkısı: Bayburt Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencileri Üzerine Bir Analiz’’ adlı çalışmasında, 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Bayburt Üniver-sitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi’nde eği-tim gören öğrencilerin il ekonomisine katkısı-nı araştırmış ve sonucunda öğrencilerin aylık







87







432,66 TL harcama yaptıklarına ulaşmıştır. Ayrıca çalışmanın sonucuna göre, üniversi-tede toplamda 4.791 öğrencinin Bayburt ili ekonomisine 2012-2013 eğitim-öğretim yılı içerisinde 16.582.992,48 TL katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.

2015 yılında Büyükdoğan, Avşar ve Gedik’in yapmış olduğu, “Üniversite Öğrencilerinin Öğrenim Gördükleri Şehre Ekonomik Katkı-ları: Kto Karatay Üniversitesi Örneği’’, adlı çalışmada Üniversite öğrencilerinin 2013 yı-lında yapmış oldukları harcamaları ve Kon-ya ekonomisine olan katkılarını araştırmak amacıyla 582 öğrenciye anket uygulanmıştır. Araştırmanın sonucuna göre, 2013 yılı için-de eğitim gören bir öğrencinin ayda yaklaşık 621,85 TL harcama yaptığı ve öğrenci harca-malarının Konya iline yaklaşık 3,482 milyon TL’lik bir katkı sağladığı tespit edilmiştir.

2015 yılında Altuntaş ve Erilli’nin yapmış olduğu, “Cumhuriyet Üniversitesi’nin Sivas İli Ekonomisine Katkısı’’ adlı çalışmalarında 1569 öğrenciye anket uygulanmış ve sonuç olarak Cumhuriyet Üniversitesi’nin Sivas ili ekonomisine olan katkısı 549.248.455 TL ola-rak bulunmuştur.

2015 yılında Binici ve Koyuncu’nun yapmış olduğu, “Üniversite Öğrencilerinin 2012-2013 Harcamalarının Bitlis İli Ekonomisine Katkısının İncelenmesi’’, adlı çalışmada Bitlis Eren Üniversitesi’nde okuyan 5318 öğrenci-

ye yöreye olan ekonomik katkıyı araştırmak amacıyla anket uygulanmıştır. Çalışmanın so-nucuna göre, 2012-2013 yılı içinde Bitlis Eren Üniversitesinde okuyan öğrencilerin kente ekonomik katkısının 74.816.565 TL olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

2016 yılında Ukav’ın yapmış olduğu, “Mes-lek Yüksekokulu Öğrenci Harcamalarının Yapısı ve Yöre Ekonomisine Katkısı’’ adlı ça-lışmasında, Kahta Meslek Yüksek Okulu’nda okuyan 304 öğrenciye anket uygulanarak üni-versite öğrencilerin Kahta’ya olan ekonomik katkısı ölçülmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak, üniversite öğrencilerinin ilçeye olan toplam katkısı, 6.873.000 TL olarak bulunmuştur. Ay-rıca çalışma sonucuna göre öğrencilerin har-camalarında ilk sıralamayı barınma harcama-ları almaktadır.

2016 yılında Aydın, Darıcı ve Aydın’ın yapmış olduğu, “Yüksek Öğretim Kurumlarının Yerel Ekonomilere Katkıları: Manyas Meslek Yük-sek Okulu Örneği’’, adlı çalışmada Manyas Meslek Yüksek Okulu’nda eğitim gören 394 öğrenciye ilçeye olan ekonomik katkıları ölç-mek amacıyla anket uygulanmıştır. Çalışma-nın sonucuna göre, üniversite öğrencileri ilçe ekonomisine aylık 723,11 TL katkı sağlarken, Manyas Meslek Yüksekokulu’nun personel ve diğer giderlerden oluşan kurumsal harcama-ları eklendiğinde, toplam katkının, yıllık ye-rel Gayri Safi Hasıla’da 5.024.998 TL, yerel







88




harcanabilir gelirde ise 2.884.349 TL olduğu tahmin edilmiştir.

2016 yılında Özdemir ve Özgüner’in yap-mış olduğu çalışmada, Besni Meslek Yüksek Okulu’nun kente olan katkısını ölçmek ama-cıyla 347 öğrenciye anket uygulanmıştır. Ça-lışma sonucunda, Besni Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin %62,2’sinin Besni’yi ‘güzel değil, %12,4’ünün güvenli, %8,4’ünün de ge-lişmiş ifadelerini kullanarak tanımlamaktadır. Aynı zamanda öğrencilerin, %0,9’u Besni’yi kalabalık’, %3,5’u kirli ve %5,2’si de fakir olarak tanımlamıştır.

2016 yılında Yavuzçehre yaptığı çalışmasın-da Pamukkale Üniversitesi’nin kente olan etkilerini araştırmış ve üniversitenin hem personeli hemde öğrencilerin kente ekono-mik katkısı olduğu kanısına varmıştır. Aynı zamanda yeterli sayıda yurt olmamasından dolayı apart ve pansiyonculuk gelişmiştir.

2017 yılında Kılıç ve Oral’ın yapmış olduğu, “Meslek Yüksekokullarının Bulundukları Yerleşim Yerlerindeki Ekonomik Etkileri: El-malı Örneği’’, adlı çalışmada Elmalı Meslek Yüksek Okulu’nda eğitim gören 680 öğrenci-ye anket uygulaması yapılmış ve sonucunda üniversite öğrencilerinin ilçeye aylık 690.20 TL katkısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

2017 yılında Acaroğlu, Kartal ve Güllü’nün yapmış olduğu, “Üniversitelerin Bölge-sel Ekonomik Kalkınma Üzerindeki Etkisi:

Eskişehir’in Sivrihisar İlçesi Üzerine Bir Araştırma’’, adlı çalışmada, Eskişehir Os-mangazi Üniversitesi Sivrihisar Meslek Yük-sek Okulu’nda eğitim gören 350 öğrenciye anket uygulanmış ve sonucunda öğrencile-rin aylık yiyecek-içecek harcamaları toplam 583,10 TL, eğlence için harcamaları toplam 412,70 TL, kırtasiye için yaptıkları harcama ise 122,50 TL olduğu ortaya konulmuştur.

2017 yılında Beşballı ve Öztürk Çoruh Üniversitesi’nin kente olan katkılarını ölç-mek için yaptığı çalışma sonuçlarına göre, üniversitede okuyan 6398 öğrencinin kente olan katkısı yılda 36.909.831,67 TL olurken, öğrencilerin aylık ortalama harcamalarının yarısından fazlasını barınma ve gıda harca-maları oluşturduğu ortaya çıkmıştır.

BULGULAR

Anketin ölçme yetisini değerlendirmek, iç tutarlılığı ile bağlantılı olarak meydana ge-lebilecek problemleri çalışmanın başında öngörmek ve anketin bir ölçme aracı olarak performansını değerlendirmek adına test gru-buna uygulanan anketler üzerinden güvenilir-lik analizi uygulanmıştır. Güvenilirlik analizi için Alfa Modeli ile değerlerin tam olduğu 30 adet soru formu analiz için kullanılmıştır. Bölüm 2 ‘de yer alan harcamaların değerlen-dirildiği sorular için Standardized Cronbach Alpha Katsayısı 0.64 olarak hesaplanmıştır. Buna göre ölçek oldukça güvenilirdir. Bölüm







89







3’te yer alan Gökçeada’da öğrencilere arz edilen hizmet ve harcama kalemlerinin fiyat-larının öğrenciler açısından ucuzdan ve paha-lıya olmak üzere likert ölçeği ile ölçüldüğü 3 soru için Standardized Cronbach Alpha Kat-sayısı 0.79 olarak hesaplanmıştır. Buna göre ölçek oldukça güvenilirdir.

Öğrencilerin %94’ü Gökçeada dışından gel-mektedir. Beklentiye uygun olarak Gökçeada dışında diğer illerden gelen öğrencilerin orta-lama harcamaları Gökçeada’da yaşayan öğ-rencilerin harcamalarından daha fazla olarak gerçekleşmektedir.

Tablo 6. Kişi Başı Ortalama Aylık Toplam Harcama

Örneklem sayısı Ortalama harcama miktarı TL 2018 - S16 Ortalama Harcaman miktarı (USD)

277 1228.20 252,76

Öğrencilerin “Tüm harcamalarınızı hesaba kattığınızda Gökçeada’da yaptığınız ortala-ma aylık harcama ne kadardır ?” sorusuna

verdiği cevap üzerinden öğrenci başına aylık ortalama harcama 1228.20 TL olarak hesap-lanmıştır.

Tablo 7. Devam Ettikleri Yüksek Öğrenim Kurumlarına Göre Öğrenci Başına Ortalama Aylık Harcama

Okul Örneklem sayısı Ortalama harcama miktarı TL 2017 – Soru 16

Ortalama Harcaman miktarı (USD)

Gökçeada MYO 207 1250.72 257,40

Gökçeada.UBYO.

70 1148.57 236,38

Coğrafi lokasyon, farklı konaklama imkan-ları gibi faktörlerin etkisi ile okullara devam eden öğrenciler arasında 1250.72 TL Gökçe-ada MYO daha yüksek harcama ortalaması-

na sahiptir. Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu’nda okuyan öğrencilerin ise Gökçeada’ya aylık ekonomik katkısı 1148.57 TL olarak hesaplanmıştır.







90




Tablo 8. Cinsiyetlerine Göre Öğrenci Başına Ortalama Aylık Harcama

Cinsiyet Örneklem sayısı Ortalama harcama mik-tarı TL 2018 – Soru 16

Ortalama Harcaman miktarı (USD)

Bayan 148 1156.08 237,92

Bay 129 1303.88 268,34

Öğrencilerin anketteki bayanlara göre erkek öğrencilerin ortalama harcama miktarı ana

kütle ortalamasına göre %6 daha fazla olarak gerçekleşmektedir.

Tablo 9. Harcama Kalemlerinin Öğrenci Aylık Harcamalarındaki Paylar

Harcama Kalemleri Öğrenci Harcamalarındaki Payı

Barınma 34%

Evde tüketim 15%

Isınma Harcamaları 10%

Ev dışı tüketim 9%

Şehirler arası ulaşım 9%

Elektrik, su, tüp gaz ve diğer sabit harcamalar 7%

Eğlence ve kültür sanat 5%

Şehir içi ulaşım 5%

İletişim 5%

Giyim harcamaları 2%

Kurs özel eğitim harcamaları 0.08%

Harcama kalemlerinin öğrencilerin aylık har-camalarındaki payları tablo 9’da azalan sı-ralama ile verilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre birinci sırada barınma harcamaları bu-lunmaktadır.

Birinci sıradaki barınma harcamalarını ev içinde yapılan gıda tüketimi ve ısınma için harcanan miktarların yüzdeleri sıra ile izle-mektedir. Bunları öğrencilerin ev dışı gıda

tüketimi ve ada dışı ulaşım harcamalarının payları takip etmektedir. Zorunlu harcamala-rın hemen ardından ise %5 puan ile eğlence ve kültür sanat etkinlikleri için yapılan harca-maların payı gelmektedir.

Öğrenciler barınma masrafları müsaitlik du-rumlarına göre aileleri, arkadaşları ve akraba-ları ile paylaşmaktadırlar.







91







Tablo 10. Öğrencilerin Ev Paylaşım Durumlarına Göre Ortalama Barınma Harcamaları

Kod Kimlerle birlikte kalı-yorsunuz ?

Ortalama barınma har-camaları (TL)

Ortalama barınma harcamaları (USD)

1 Devlet Yurdu 263.69 54,267

2 Özel Yurt 700.00 144,06

3 Kendi Evim 281.25 57,881

4 Kiralık Ev - Eşyalı 570.20 117,35

5 Kiralık Ev 590.74 121,57

6 Akrabamın evi 100.00 20,580

7 Pansiyon 527.50 108,56

8 Hotel 283.33 58,309

9 Apart 437.50 90,037

Tablo 10’da görüldüğü gibi akrabaları ile bir-likte kalan öğrenciler için barınma harcama-ları en ekonomik yaklaşım olarak ön plana çıkmaktadır. Ekonomik barınma seçenekleri

devlet yurdu, ev sahipliği ve hotel konaklama-sı olarak devam etmektedir. Bununla beraber en yüksek ortalama barınma harcamaları özel yurtlarda kalan öğrenciler için görülmektedir.

Tablo 11. Tercih Sebepleri Yüzde Dağılımı

Tercih sebebi Yüzde dağılım

Puanı 30%

Doğal ortamın güzelliği 29%

Tavsiye edildiği için 13%

Yakınlığı 5%

Eğitim Öğretimdeki Şöhreti 4%

Tesadüf 4%

Yanlış tercih 3%

Kendi isteğim 2%

Bilmeden geldim 1%

Sakin bir yer olduğu için 1%

Diğer 8%







92




Öğrencilerin yükseköğrenimleri için Gökçe-ada’yı tercih etmelerinin sebebi sorulduğunda sayısal dağılım tablo 11’de görüldüğü gibidir. İlk sıradaki tercih sebebi %30 ile öğrencilerin okulların puanı için tercih ettikleri görülmek-tedir. Doğal ortamı güzel bulmaları ise veri-len cevapların %29’una eşittir. Bunu takiben

öğrencilerin %13’ü tavsiye üzerine tercihleri-ni yönlendirdiklerini beyan etmişlerdir. Oku-lu yaşadıkları yere yakınlığı sebebi ile tercih edenler %5 ‘i oluşturmaktadır. Eğitim öğre-timdeki şöhreti sebebi ile öğrencilerin %4’ü yükseköğrenimlerini Gökçeada’da yapmayı tercih etmişlerdir.

Tablo 12. Öğrencilerin Gökçeada’daki Öğrenci Maliyetleri Hakkındaki Görüşlerinin Yüzde Dağılımı

Likert Ölçeği Görüş Yüzde

1 Çok Ucuz 1%

2 Ucuz 3%

3 Normal 26%

4 Pahalı 42%

5 Çok pahalı 28%

Tablo 12 ‘de öğrencilerin ilgili soruya verdi-ği yanıtlara göre yüzdeleri verilmiştir. Buna göre öğrencilerin %26’sı normal olduğunu düşünürken %42’lik kısmı pahalı olduğunun

düşünmektedir. Görüşler üzerinde öğrencile-rin sosyo-ekonomik durumlarının da etkisi olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Tablo 13. Öğrencilerin Gökçeada’daki Yiyecek İçecek Fiyatları Hakkındaki Görüşlerinin Yüzde Dağılımı

Likert Ölçeği Görüş Yüzde1 Çok Ucuz 0%2 Ucuz 2%3 Normal 34%4 Pahalı 41%5 Çok pahalı 22%

Tablo 13 ‘te öğrencilerin ilgili soruya verdi-ği yanıtlara göre yüzdeleri verilmiştir. Buna göre, öğrencilerin %34’ü fiyatları normal bu-

lurken %41’i pahalı ve de %22 ‘si çok pahalı olduğu görüşündedir.







93







Tablo 14. Öğrencilerin Gökçeada’daki Barınma Maliyetleri Hakkındaki Görüşlerinin Yüzde Dağılımı

Likert Ölçeği Görüş Yüzde

1 Çok Ucuz 1%

2 Ucuz 1%

3 Normal 16%

4 Pahalı 42%

5 Çok pahalı 40%

Buna göre Gökçeada’daki barınma maliyet-lerinin normal, pahalı ve çok pahalı olduğunu düşünenlerin oranları %16, %42 ve %40 ‘tır.

Öğrenciler, Gökçeada’da barıma maliyetleri-ni pahalı ya da çok pahalı bulduklarını yük-sek bir oran ile ifade etmektedirler.

Tablo 15. 29-30-31. Sorular İçin Betimleyici İstatistikler

N Minimum Maximum Mean Std. Devia-tion

S29 275 1 5 3.95 .857

S30 275 2 5 3.83 .798

S31 275 1 5 4.20 .774

Valid N (listwise) 275

Sizce Gökçeada’da öğrenci maliyetleri alter-natiflerine göre nasıldır?

Gökçeada’da yiyecek içecek fiyatlarını nasıl değerlendirirsiniz?

Gökçeada’da barınma maliyetini nasıl değer-lendirirsiniz?

Yukarıda verilen sorular için toplanan veri birlikte SPSS programında analiz edildiğinde Tablo 15’te betimleyici istatistikler tablosun-da verilen ortalama değerler üç soru için de

4.00’a yakın bir değer olarak bulunmuştur. Tablo 15’te Likert ölçeği tablosunda verilen değerler görülebilir. Netice olarak öğrenciler barınma, yeme içme ve genel maliyetlerin pa-halı olduğu görüşündedirler. Bunun yanında barınma maliyetleri için verilen cevapların ortalaması 4.20 olarak belirlenmiştir. Öğren-ciler barınma maliyetlerinin diğer maliyetlere göre daha pahalı olduğu görüşündedirler.







94




SONUÇ

Üniversiteler işsizliğin ortadan kalkması, sosyal refahın artması ve buna bağlı olarak kişisel gelirin artması ile birlikte ekonomik büyümenin sağlanmasına yönelik gelişme-lere ön ayak olan kurumlar arasındadır. Bu-nun yanı sıra kuruldukları bölgelerde, ulaşım, sağlık, sosyal, altyapı ve kültürel yönden de yörenin gelişmesine katkı sağlamaktadır.

Yapılan çalışmanın sonuçlarına göre, Araş-tırma bulguları arasında, Gökçeada’da eği-tim gören öğrencilerin %94’ünün Gökçeada dışından geldiği saptanmıştır. Öğrencilerin tüm harcamaları hesaba katıldığında aylık öğrenci başına toplam harcamalar 1228.20 TL olarak saptanmıştır. Bu tutarlar, Gökçeada MYO için 1250.72 TL, Gökçeada UBYO için 1148.57 TL olarak bulunmuştur. Aylık harca-ma toplamı cinsiyet açısından değerlendiril-diğinde bayanların aylık harcama toplamları 1156.08 TL olurken, erkek öğrencilerin aylık harcama toplamları 1303.88 TL olarak bulun-muştur. Harcama kalemleri arasında en yük-sek payı %34 ile barınma harcamaları almak-tadır. Barınma harcamalarından sonra ikinci sırayı %15’lik payla evde tüketim , %10’luk pay ile ısınma harcamaları, % 9’luk pay ile ev dışı tüketim ile şehirlerarası ulaşım, %7’lik pay ile elektrik, su, tüp ve diğer sabit harca-malar, %5’lik pay ile eğlence-kültür-sanat, şehir içi ulaşım ve iletişim alırken son payı %2 ile giyim harcamaları almaktadır. Ay-

rıca öğrencilerin Gökçeada’yı seçmelerin-deki en büyük etkenin okulun puanı olduğu bulgular arasındadır. Puanı dışında %29’luk pay ile doğal ortamın güzelliği ikinci sırayı alırken, öğrencilerin %1’i bilmeden geldi-ğini ve sakin bir yer olduğu için geldikleri-ni ifade etmiştirler. Barınma harcamalarına bakıldığında, Gökçeada’da devlet yurdunda kalan öğrencilerin aylık barınma harcamaları 263.69 TL olurken, özel yurtta kalıyorsa 700 TL, kendi evindeyse 281.25 TL, harcaması olmaktadır. Öğrenci eğer eşyalı kiralık evde kalıyorsa 570.20 TL, eşyasız kiralık evde ka-lıyorsa 590.74 TL barınma harcaması mev-cuttur. Gökçeada UBYO ve Gökçeada MYO öğrencilerinin Gökçeada’ya 2017-2018 eği-tim-öğretim yılında yaptığı ekonomik etki-yi bulmak amacıyla yapılan bu araştırmada, Gökçeada’da eğitim gören öğrencilerin % 41’i Gökçeada’daki yiyecek içecek fiyatlarını pahalı bulurken, % 42’si ise Gökçeada’daki barınma maliyetlerinin pahalı olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca, öğrencilerin %42’si Gökçea-da’daki öğrenci maliyetlerini alternatiflerine göre pahalı olarak değerlendirmektedir.

Yapılan çalışma 2017 yılında yapılan Siv-rihisar ve Elmalı Meslek Yüksek Okulu ile karşılaştırıldığında, Sivrihisar’daki bir öğ-rencinin aylık yöreye katkısı 395,67 TL olur-ken, Elmalı’da Öğrenci başına aylık ortala-ma harcama, 690,20 TL olarak bulunmuştur. Tabiki öğrencilerin bulundukları yere olan







95







katkılarını etkileyen bir çok faktör mevcut-tur. Gökçeada’da öğrencilerin ekonomik kat-kısının fazla olmasının nedenleri arasında, ulaşımın kolay sağlanamadığı Gökçeada’da maliyetlerin alternatiflerine göre yüksek ol-masından kaynaklanmaktadır.

Gerek yurt içinde gerekse yurt dışında üni-versitelerin yöreye olan katkılarını araştırmak amacıyla bir çok çalışma yapılmıştır. Tabiki bu katkı üniversitelerin program ve bölüm-lerinde okuyan öğrenci sayılarına ,kentin nüfusuna göre farklılık göstermektedir. Aynı zamanda, Gökçeada’da yapılmasından dolayı ilk olan bu çalışmadan elde edilen bulgular doğrultusunda Gökçeada’da her türlü mali-yetlerin düşürülmesi Gökçeada’ya daha fazla öğrenci gelmesine olanak sağlayacaktır. Önü-müzdeki senelerde Gökçeada’da daha fazla öğrencinin eğitim göreceği varsayımı altında Gökçeada’ya olan ekonomik katkının artaca-ğını söylemek mümkündür.

KAYNAKÇA

ACAROĞLU, H., KARTAL, Z., GÜLLÜ, M., (2017). “Üniversitelerin Bölgesel Ekonomik Kalkınma Üzerindeki Etkisi: Eskişehir’in Sivrihisar İlçesi Üzerine Bir Araştırma’’, Anadolu Internatiol Confe-rence in Economics, 1-18

ALTUNTAŞ, C., ERİLİ, N., (2015). “Cum-huriyet Üniversitesi’nin Sivas İli Ekono-

misine Katkısı’’, Siirt Üniversitesi İkti-sadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisadi Yenilik Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, 11-21

AYDIN, G., DARICI, B. AYDIN, A. (2016). “Yüksek Öğretim Kurumlarının Yerel Ekonomilere Katkıları: Manyas Meslek Yüksek Okulu Örneği’’, Balıkesir Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der-gisi, Cilt 19, Sayı 36, 305-331

BEŞBALLI, S., ÖZTÜRK, Z., (2017). “Art-vin Çoruh Üniversitesi Öğrencilerinin Harcamalarının Artvin Ekonomisine Katkısı’’, Karadeniz Araştırmaları Mer-kezi , XIV/56 , s.135-157

BİNİCİ, F., KOYUNCU, B., (2015). “Üni-versite Öğrencilerinin 2012-2013 Harca-malarının Bitlis İli Ekonomisine Katkısı-nın İncelenmesi’’, Bitlis Eren Üniversite-si Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 113-126

BRAMWELL, A., WOLFE, D.A., (2008). “Universities and regional economic development: The entrepreneurial Uni-versity of Waterloo,” Research Policy, Elsevier, vol. 37(8), pages 1175-1187, September.

BÜYÜKDOĞAN, B., AVŞAR, B., GEDİK, H., (2015). “Üniversite Öğrencilerinin Öğrenim Gördükleri Şehre Ekonomik Katkıları: Kto Karatay Üniversitesi Ör-







96




neği’’, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 15, 161-174

CEYHAN, S., GÜNEY, G., (2011).“Bartın Üniversitesinden Bartın İlinin Ekonomik Gelişimine 20 Yıllık Projeksiyonda Kat-kılarının Değerlendirilmesi”, Fırat Üni-versitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2): 183- 207

CHAKRABARTİ, A.K., LESTER, R.K., (2002). “Regional Economic Develop-ment: Comparative Case Studies in the US and Finland” Proceedings IEEE Con-ference on Engineering Management, Cambridge, UK, August 20, 2002

DALGAR, H., TUNÇ, H., KAYA, M., (2009). “Bölgesel Kalkınmada Yükseköğretim Ku-rumlarının Rolü ve Bucak Örneği’’, Meh-met Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 1 Sayı: 1, 39-50

DEMİRELİ, C., TAŞKIN, E., (2013). “Üni-versite Öğrencilerinin Bulundukları Şehre Ekonomik Katkıları: Kütahya İl Merkezi Örneği’’, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 37, 321-328

GÖRKEMLİ, H., (2009). “Selçuk Üniversitesi’nin Konya Kent Ekonomisi-ne Etkileri’’, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 170-186

JOOST C.F., DE WİNTER AND DİMİT-RA DODOU, (2010). Five-Point Likert

Items: t test versus Mann-Whitney-Wilcoxon, Department of BioMecha-nical Engineering, Delft University of Technology – 2-5-6 Volume 15, Number 11, October, 2010

KAŞLI, M., SEREL, A., (2008). “Üniversite Öğrenci Harcamalarının Analizi ve Böl-ge Ekonomilerine Katkılarını Belirleme-ye Yönelik Bir Araştırma’’, Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergi-si, Cilt 15, Sayı 2, 100-115

KILIÇ, R., ORAL, M., (2017). “Meslek Yük-sekokullarının Bulundukları Yerleşim Yerlerindeki Ekonomik Etkileri: Elmalı Örneği’’, Journal of Current Researches on Business and Economics, Cilt 7(1): 80-95

KORKMAZ, Ö., (2015). “Üniversite Öğren-cilerinin Harcamalarının İl Ekonomisine Katkısı: Bayburt Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencileri Üze-rine Bir Analiz’’, Atatürk Üniversitesi İk-tisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 29, Sayı2, 233-250

ÖZGÜNER, M., ÖZDEMİR, A., (2016). “Üniversite Öğrencilerinin Öğrenim Gördükleri Yöreye Ve Yöre Halkına Yö-nelik Algılarının Ölçülmesi’’, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi Cilt: 5, Sayı: 8, Sayfa: 3012-3032.







97







PASTOR ,J M., PÉREZ, F., DE GUEVA-RA, J.F., (2010). “Measuring The Local Economic Impact of Universities: An Approach That Considers Uncertainty” High Educ (2013) 65: 539. https://doi.org/10.1007/s10734-012-9562-z

SELÇUK, N.G., (2012). “Atatürk Üniversite-si Öğrencilerinin Harcamalarının Analizi ve Erzurum Ekonomisine Katkısı”, Ata-türk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü Dergisi, 16 (3)., 317-330.

SELÇUK, N.G., BAŞAR, S., (2012).“Kafkas Üniversitesi Öğrencilerinin Harcamaları-nın Kars İli Ekonomisine Katkısı”, Kaf-kas Üniversitesi, İktisadi Ve İdari Bilim-ler Fakültesi Dergisi, 4 (3), 89-106

SOYSAL, A., BAKAN, S., ÖZÇALICI, M., KAYMAZ, Y., SÖYLEMEZ, C., (2012). “Kilis 7 Aralık Üniversitesi Öğrencile-rinin Kilis Ekonomisine Katkısı: 2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı Örneği, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 261-276.

UKAV, İ. (2016). “Meslek Yüksekokulu Öğ-renci Harcamalarının Yapısı ve Yöre Ekonomisine Katkısı’’, Mesleki Bilimler Dergisi, Cilt 5 (1): 1-15

VALERO, A., VAN, REENEN,J ., (2016). “How Universities Boost Economic

Growth,” CentrePiece - The Magazine for Economic Performance 488, Centre for Economic Performance, LSE.

YAVIUZÇEHRE, P., (2017). “Üniversitele-rin Kentlerine Etkileri: Denizli Pamukka-le Üniversitesi Örneği’’, Süleyman Demi-rel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.21, S.1, s.235-250

YAYAR, R., DEMİR, D., (2013). “Gazios-manpaşa Üniversitesinin Tokat İli Ekono-misine Etkisi, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt, Sayı 8, 106-125

YILMAZ, M., KAYNAK, S., (2011). “Sosyo-Ekonomik Dönüşüm Sürecinde Üniversite-lerin Rolü ve Yöre Halkının Üniversite’den Beklentileri İle İlgili Bir Uygulama’’, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 4, 55-73

YILDIZ, E., (2010). “Meslek Yüksekokulla-rının Yerel Ekonomiye Katkıları: Baba-eski Meslek Yüksekokulu Örneği Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, 87-102

Yazar Notu: Bu çalışma 11-12 Mayıs 2018 Tarihinde İstanbul Kayaşehir Hilton Hotelde Düzenlenen 3. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pazar Araştırma-ları Kongresinde sunulan sözel bildiri-nin genişletilmiş halidir.







98




EXTENDED ABSTRACT

Introduction: The universities, which are pioneers in educating the qualified staff that countri-es need and transferring knowledge to future generations, it also contributes to the region in ho-using, health, communication and transport, as well as allowing for the enhancement of cultural activities. Students studying in college spend a significant portion of their income in the area they are studying. The number of faculties, applied sciences colleges and vocational colleges and the departments and programs that are opened in accordance with them are increasing every passing day in Turkey. Universities, which have started to increase in number since 2000, con-tinue to work to train qualified labor force. Faculties and vocational schools contribute to the improvement of macroeconomic indicators of countries as well as social, cultural and economic development. In terms of developing countries such as Turkey, universities’ economic, social and cultural contributions to the places where they are located provides mobility and vitality to the country. Universities are institutions that have many influences from social, cultural and economic point of view besides educational purposes. The economic contribution of the uni-versities is increasing every year and this shows the importance of the universities. Universities contribute significantly to expenditure and employment except for education and training. Uni-versities that contribute to the improvement of living standards and the prosperity of society are encouraging economic development. The contributions of the universities where they are es-tablished are divided into two as direct and indirect contributions. While the direct contribution of the universities to their establishment was adopted as the employment of the universities, the university employees and the students’ demand of the goods and services are observed as indi-rect contributions. In addition to the economic contributions of the universities where they are founded, the idea of increasing the level of education and culture and decreasing the regional differentiation also reveals the social contribution of the universities. With the establishment of faculties and vocational colleges in the region, both population growth will be ensured and economic vitality will be ensured along with the increasing population and productivity will increase in the region. Aim: It is obvious that faculties and vocational colleges influence their environment economically and socially. This study was conducted to measure the contribution of the students who were educated in Gökçeada Meslek Yüksek Okulu and Gökçeada Uygula-malı Bilimler Yüksek Okulu in 2017-2018 academic year to Gökçeada economy. For this pur-pose, a research was carried out for the students who are studying at the college and vocational school, contributions has been revealed in the direction of their results. Method: The number of







99







students to be included in the sample is calculated according to the stratified sampling method and the number of students in the school and department. In this study, 277 students were used as sample. The scope of our research is composed of the students from Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu, Fisheries and Gastronomy and Culinary Arts Departments and Meslek Yüksek Okulu, Foreign Trade, Public Relations and Publicity, Business Administration, Tou-rism and Hotel Management departments. A total of 31 questions were created to be used in the study and the data were analyzed and the SPSS statistical package program was applied. In the first part of the 3-part questionnaire, the demographic information of the students was inc-luded. In the second part, expenditure items made in Gökçeada were included, in the last part, the question of whether Gökçeada is expensive or not compared to other places, it was formed according to the questions asked with likert scale of 5. Reliability analysis was applied to the questionnaire to assess the ability of the questionnaire, to predict the problems that may arise in connection with internal consistency at the beginning of the study, and to evaluate the perfor-mance of the questionnaire as a measurement tool. For reliability analysis, 30 question forms with exact values were used for analysis with Alpha Model. The Standardized Cronbach Alpha coefficient was calculated as 0.64 for the questions that the expenditures in part 2 were evalu-ated. Accordingly, the scale is highly reliable. The standardized Cronbach Alpha Coefficient was calculated as 0.79 for the 3 questions in which the prices of the services and expenditures items offered to the students in Gökçeada in part 3 were measured by likert scale from cheap to expensive. Accordingly, the scale is highly reliable. Findings and results: Among the findings of the research, it was determined that 94% of the students who were educated in Gökçeada came from outside Gökçeada. Total expenditure per student per month is calculated as 1228.20 TL when all the expenditures of the students participate in the account. These amounts were found 1250.72 TL for Gökçeada MYO and 1148.57 TL for Gökçeada UBYO. When monthly expenditures are evaluated in terms of gender, the monthly expenditure of female student is 1156.08 TL while the monthly expenditure of male students is 1303.88 TL. Among the expen-diture items, the highest share is the cost of living with 34%. After the cost of living expenses, the second order is consumption at home with 15% share, heating expenses with 10% share, intercity transportation with 9% share, electricity, water, tube and other fixed expenses with 7% share, Entertainment, culture and art with 5% share, urban transportation and communication, while the last share is 2% with clothing expenditures. The findings also indicate that the biggest factor in choosing Gökçeada is the score of the school. Exept score, while taking the second order of beauty of the natural environment with 29% share, 1% of the students came without







100




knowing it and they expressed that they came because it was a quiet place. According to the cost of living expenses, the monthly housing expenses of the students staying in state residence in Gökçeada is 263.69 TL, while if they stay in private residence 700 TL is spent and 281.25 TL is spent in own house. If the student is staying in the furnished house as leaseholder is 570.20 TL, if the student is staying in a unfurnished house as leaseholder, 590.74 TL is available. In this study which conducted to measure the contribution of the students who were educated in Gökçeada Meslek Yüksek Okulu and Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu in 2017-2018 academic year to Gökçeada economy, 41% of the students studying at Gökçeada stated that the food and beverage prices in Gökçeada are expensive, while 42% stated that the cost of accommodation in Gökçeada is expensive. In addition, 42% of the students evaluate the student costs in Gökçeada as expensive compared to the alternatives.

DERGİ HAKKINDA

UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi; 2014 yılı itiba-riyle yayın hayatına girmiştir. Dergimizde literatüre kaynak sağlayacak nitelik ve değerde olan yayınlara yer verilmektedir. Dergimiz uluslararası hakemli bir dergi olup, yılda DÖRT sayı çıkarmaktadır. Dergimizin sayıları MART, HAZİRAN, EYLÜL ve ARALIK aylarında sistem üzerinden yayınlanmaktadır. Dergimiz gerek basılı, gerekse de internet üzerinden ulaşılabilen bir dergidir. Dergimizde İktisat, Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler, Uluslararası İlişkiler, İşletme, Finans, Yönetim Organizasyon, Ekonometri, İstatistik ve Ekonomi ala-nında her türlü yayına yer verilebilmektedir. Dergimizin baş editörü Prof. Dr. Giray Say-nur DERMAN olup, dergi yönetim kurulunun aldığı kararlar doğrultusunda faaliyetlerini ger-çekleştirilmektedir. Yönetim kurulu başkanı derginin o anki yönetim kurulundaki en üst unvana sahip hocamız olup yönetim kurulunun %51’ inin aldığı kararlar uygulanmaktadır. Gönderilen her yayın kendi alanında uzman iki hakemin onayından geçmeli ve hakemler tarafından yayın-lanabilir görüşüne sahip olmalıdır. Aynı sayı içerisinde yazarın bir yayınına yer verilir. Birden fazla hakem ve yönetim kurulu onayından geçen çalışmalar sıraya alınarak ilerleyen sayılarda yayınlanır. Hiçbir yazar hakem ve yönetim kurulu üyeleri üzerinde etkili değildir. Dergimiz-de yayınlanmak üzere sisteme yüklenen çalışmalar için yayın telif hakkı sözleşmesi istenmez. Sisteme yüklenen çalışmalar dergiye devredilmiş olarak kabul edilir. Yazar ya da yazarlar bu durumu kabul etmiş ve derginin yayın kabul şartlarına uygun hareket etmeyi teyit ederek bu sisteme dâhil olmuştur.

Dergimiz hakem ve bilim kurullarında yer almak isteyen akademisyen ve bilim araştırmacıla-rının mutlaka Dr. unvanı almış ve alanında uzman olması gerekmektedir. Ayrıca bilimsel çalış-malar yapmış olması şartı aranır. Dr. ya da Uzman unvanına sahip olmayan ve alanında yayın yapmayan hiç kimse bilim, danışma ve hakem kurullarında yer alamaz. Dergi yönetim kurulu derginin en üst karar ve yürütme mekanizmasını oluşturur. Yönetim kurulunun aldığı her türlü karar kesin ve değiştirilemez niteliktedir. Yönetim kurulu kararı olmaksızın hiçbir koşul ve şart-ta dergi üzerinde işlem gerçekleştirilemez ve uygulamaya gidilmez. Dergi baş editörü hakem onayına gönderilmeyen çalışmaların dergide kabul edilip edilmeyeceğine, hakem sürecine gön-derilip gönderilmeyeceğine karar verebilir. Bu karar sürecinde yönetim kuruluna bilgi vermek zorunda değildir. Dergimiz bünyesinde hakem, bilim ve danışma kurulunda yer almak isteyen bilim insanlarının katılımına ancak yönetim kurulu karar verebilir.

Dergimizde bazı ulusal ya da uluslararası kongrelerde yayınlanmış sözlü ve hakem onayından geçmiş çalışmalar için özel sayılar şeklinde çalışmalar da gerçekleştirilmektedir. Bu tip özel sayılar ancak anlaşma yapılan kongrelerde sunulmuş sözlü bildiriler için geçerlidir. Bu bildiri-

lerin mutlaka kongre bilim kurulundan onay almış hakem değerlendirmesi yapılmış olmalıdır. Hakem değerlendirilmesi yapılmamış hiçbir çalışma yayına alınmaz. Yayınlanmak için gönde-rilen çalışmalar dergi hakem onayına gönderilir. Ancak her iki hakemden olumlu dönüş alan çalışmalar yayına alınır. Ayrıca sözlü sunulan bildirilerin mutlaka basılı materyali ile hakem onay raporları dergimiz yönetim kuruluna ve baş editörüne sunulmuş olmalıdır. Bu bilgi ve materyallere sahip olmayan bildirilere dergimizde yer verilmez. Dergimizde işlem sürecine dair bilgiler yazar ve yazarlara yazılı olarak dergi internet adresinden bildirilir. Ayrıca dergimize üye olup sisteme giriş yapan her bir yazar süreç ile ilgili bilgileri derginin web sayfasından kendisi izleyip gelişmeleri takip edebilir. Dergimizdeki koşul ve şartlar her bir yazar ve yazarlar için aynıdır. Hiçbir kimse için bu kurallar ve koşullar değiştirilmez. Farklılık sağlanması istenemez talep edilemez. Dergimiz bünyesinde yayınlanması istenen eserlerin mutlaka derginin yayın kabul ettiği alanlardan olması şartı aranır. Bu özellikleri taşımayan hiçbir yayına dergimizde yer verilemez. Hakem sürecine dair işleyiş baş editör kontrolünde gerçekleştirilir. Baş editör yayı-nın dergide hakem sürecine dair işleyişine yönelik bilgi ve karar verme yetkisine sahip bulunur. Baş editörün uygun bulmadığı ya da kabul etmediği bir yayın dergide sürece dâhil edilmez. Bu konuda yazar ya da yazarlar dergi ile diğer organlar üzerinde bir yükümlülük oluşturamaz. Hakem onayından geçse bile editörler ya da yönetim kurulu mevcut çalışmanın yayınlanmasına olumlu görüş bildirmemesi veya makale sistemde yayına alınsa bile kurulların kararı ile iptal edilebilir. Böyle bir durumda yazar ya da yazarlar dergiye bir yaptırım uygulamaz. Her türlü yetki tek taraflı olarak dergi yönetim ve editörler kuruluna aittir.

Dergimiz T.C. hukuk kuralları çerçevesinde “5846” sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun ve Hükümleri ’ne tabi hareket eder. Bu kanunun gerekliliklerini yerine getirmeyen yazar ya da yazarlar hakkında dergimiz tek taraflı olarak hukuki haklarını korumaya sahiptir. Dergimizde yayınlanması amacıyla gönderilen çalışmalarda yapılan ilgili kanunlara uygun olarak gerçek-leştirilmeyen alıntılar, intihal gibi konularda yazar ya da yazarlar tek taraflı olarak sorumlu-dur. Her bir yazar ve yazarlar uluslararası akademik, bilimsel etik kurallara uymak zorundadır. Bu kurallara uymayan yazarlar hakkında ilgili kurum ve kuruluşlara dergimiz doğrudan resmi olarak bilgi verir. Doktora, Yüksek Lisans ve Uzmanlık tezlerinden yararlanılarak hazırlanan çalışmalarda mutlaka kaynakça ya da özet altında hangi çalışmadan yararlanılarak hazırlandığı belirtilmelidir. Aksi durumda bu tip çalışmalar etik kabul edilmez ve intihal çerçevesinde de-ğerlendirilir. Tez ve uzmanlık tezlerinde mutlaka ilgili yayının asıl sahibinin ismi bulunmalıdır. İlk sırada etik kurallar çerçevesinde tezin “yayının” asıl sahibi konumundaki kişi ilk sırada yer almalıdır. Danışman ve diğer yazarlar tezin sahibinin önünde yer alamaz. Bu tip çalışmalarda tez danışmanı dışında farklı yazar isimleri bulunuyor ise çalışmaya ne tür bir katkı sağlandığı kaynakça kısmında açıkça belirtilmelidir. Dergimiz basılı ve online olarak hareket eden bir ya-yın organıdır. Akademik alanda hazırlanan çalışmaların yer aldığı bir materyal olarak bilimsel araştırma yapan kurum ve kişilere fayda sağlamak amacıyla toplumsal hizmet sunan sosyal

bir organdır. Dergimiz paralı bir dergi olmayıp, hiçbir yazara ya da yazarlara basılı materyal göndermek zorunda değildir. Dergimizde kabul edilen ve basıma hak kazanan çalışmalar dergi yayın kabul şartları ve yazım kurallarına uygun olarak mizanpajı yapılır ve sisteme yüklenir. İhtiyacı olan yazar ya da yazarlar ile okuyucular sistemden bu sayıyı indirerek ihtiyacını gide-rebilir. Mizanpaj yazar tarafından örnek makale baz alınarak yapılmaktadır.

ABOUT THE JOURNAL

UHEYAD International Refereed Journal of Researches on Economy Management began to be published as of the year 2014. Our journal gives place to the publications having the qualification and value that will provide source to the literature. Our journal is an international refereed journal and it is issued FOUR times a year. The volumes of our journal are published in MARCH, JUNE, SEPTEMBER and DECEMBER on the system. Our journal has both a printed version and can be reached online. All kinds of publications within the field of Eco-nomics, Labor Economics and Industrial Relations, International Relations, Business Ad-ministration, Finance, Management Organization, Econometrics, Statistics and Economy can be incorporated in our journal. Our journal2s editor-in-chief is Prof. Dr. Giray Saynur DERMAN (Ph.D), and carries out the diligent activities in line with the decisions taken by the executive board of the journal. The head of the executive board is the professor with the hig-hest title in the journal at that time and the decisions given by 51% of the executive board are performed. Each publication sent must be gone through two referees of that field and it must be approved by referees for publication. Only one submission of the same author is included in the same volume. The publications approved by more than one referee and executive board are taken to queue and published in next volumes. None of the authors can affect referees and exe-cutive board. Publication copyright agreement is not demanded for the submissions uploaded to the system for the publication. The submissions uploaded to the system are regarded as assigned to the journal. Author or authors should accept this condition and they have been included in this system by confirming that they will act in line with the publication principles of the journal. The academicians and researchers who want to be in our journal’s referee and science boards must bear the title Dr. and they must carry out scientific studies in their fields. No one without the title Dr. and publication in her/his field can be involved in science, advising and referee bo-ards. Executive board is the highest decision-making and execution mechanism of the journal. All decisions made by the executive board are absolute and unchangeable. Under no circums-tances, an operation can be conducted on journal without the decision of the executive board. Editor-in-chief can decide on whether the submissions not sent to referee approval are accepted in the journal and whether they will be sent to referee approval. It isn’t required to inform the executive board during this decision process. The participation of scientists in referee, science and advisory boards are only up to the decision of the executive board.

Some special issues are also published in our journal for the submissions published in some national and international congresses and approved by referees. Such special issues are only valid for verbal papers presented in the agreed congresses. Those papers must get the approval of congress science board and that of the referees. None of the submissions not evaluated by

referees can be published. Papers submitted for publication are sent to the referees for app-roval. The submissions with approval of both referees are taken into publication. Hard copy and referee approval reports of the verbal papers must be presented to the executive board and editor-in-chief. Our journal doesn’t include the papers without this information and materials. Author or authors are informed about the process of our journal as written via the internet address. Every author logging in as a member of our journal can monitor the course of process from the journal’s website and follow the developments. Conditions of our journal are the same for all authors. Those rules and conditions cannot be changed for anyone. A privilege cannot be demanded. The submissions to be published in our journal must be within a field accepted by the journal. None of the submissions not suitable with those conditions can be published in our journal. The referee process is performed under the supervision of editor-in-chief. Editor-in-chief has the authority to inform and decide on the course of referee process. A submission not approved or accepted by the editor-in-chief isn’t included in the process. In this regard, author or authors cannot put the responsibility on the journal or other organs. Even if the submission is approved by the referees and it is accepted for publication on the system, it can be cancelled with negative opinions of editors or executive board and the decisions of the boards. In that case, author or authors cannot impose sanctions on the journal. All kinds of authority belong to the executive board and editorial board unilaterally.

Our journal acts as per the provisions of Law on Intellectual and Artistic Works No. 5846 within the framework of legal rules of T.R. Our journal has the right to protect its legal rights unilaterally about author or authors who do not fulfill the requirements of this law. Author or authors shall be unilaterally responsible regarding plagiarism and the citations not suitable with the relevant laws in the submissions sent for publication. All authors have to comply with the international academic, scientific codes of conduct. Our journal directly and formally informs the relevant institutions and organizations regarding the authors who do not comply with these rules. Citation must be absolutely stated or the resources used must exist under the summary in the papers prepared by using Doctoral, Master’s theses and Dissertation. Otherwise, such papers aren’t accepted as ethical and considered within the framework of plagiarism. The name of the real owner of the relevant paper must be stated in thesis and dissertation. The name of the person as the real owner of thesis “publication” must be in the first place within the framework of codes of conduct. Advisor and other authors cannot rank before the owner of thesis. If there are other author names apart from the advisor in such kinds of papers, type of contributions made must be clearly stated in the references. Our journal is a media organ with printed and online versions. As a material incorporating academic studies, it is a social organ offering social service to the institutions and individuals carrying out scientific researches. Our journal is a free journal and doesn’t have to send a written material to any author or authors. The submissions accepted in our journal and approved for publication are sent to edit for layout in line with the

journal’s publication principles and spelling rules and it is uploaded to the system. Author/aut-hors and readers can download the volume from the system. Layout is conducted by the author on the basis of the sample article.

YAYIN İLKELERİ

1 Dergimizde yayınlanması istenilen çalışmalar daha önce bir yerde yayınlanmamış ve de-ğerlendirilmesi amacıyla dahi olsa farklı bir dergiye gönderilmemiş olması gerekir. İlgili yazar(lar)ın dergimize yüklemiş olduğu makale farklı bir dergiden RED olmuş veya değer-lendirilmesi amacıyla gönderilmiş olduğunun tespit edilmesi durumunda ilgili yazar(lar) hakkında her türlü hukuki haklarımızı saklı tutarız.

2 Dergimizin yayın kabul ettiği disiplin ve alanlar dışındaki çalışmalar kabul edilmemekte-dir. Bu bilgiler dergimizin “BİLİM DALLARI” başlığı altında yayın kabul ettiği alanlar belirtilmiştir. Bu alanların dışındaki hiçbir yayın dergimizde yayınlanamaz yayınlanması talep edilemez.

3 Hiçbir koşul ve şart altında dergimiz yapılan çalışmaların içerik ve bilimsel sorumlulu-ğunu yüklenmemektedir. Yapılan ve yayımlanan çalışmaların her türlü sorumluluğu ilgili yazar(lar) a aittir.

4 Birden fazla yazarın bulunduğu çalışmalarda ilk sırada yer alan 1. yazar muhatap kabul edi-lir. Ya da makalenin dergimize yükleyen ilgili üye bu sorumlulukları kabul eder ve etmek zorundadır.

5 Çalışmalarda özet hem İngilizce hem Türkçe olarak düzenlenmeli, 150 ile 250 kelime ara-sında olmalıdır. Konu başlığı hem Türkçe hem de İngilizce olarak hazırlanmalıdır. Türkçe ve İngilizce çalışmalar içerisinde çalışmanın amacı, kapsamı, yöntemi, araştırmanın kısıt-ları, bulguları ve sonucu yer almalıdır.

6 Hazırlanan çalışma tez, kitap v.b. organlardan hazırlanmış ise mutlaka ilk konu başlığına başvuru yapılarak kaynakça kısmının son sırasında “Yazar Notu” şeklinde bu çalışmanın nereden türetildiği belirtilmelidir. Ayrıca eğer bu çalışma yüksek lisans veya doktora tezin-den türetilmiş ise mutlaka çalışmada danışmanın ismi ikinci sırada yer almak zorundadır. Tez danışmanı ilgili çalışmada isminin olmasın istemiyor ise bu durum belge ile dergi-miz yönetimine bildirilmelidir. Belge mutlaka ıslak imzalı olmalıdır. Tez ya da farklı bir çalışmadan türetilen makalelerde dergimiz ve yönetimi asla yazar(lar) dan bu çalışmanın nereden türetildiğini sorgulamak gibi bir yükümlülüğe sahip değildir. Sorumluluk tamamen yazar(lar) a aittir. Bu koşulları yazar(lar) kabul etmiştir.

7 Kullanılan kaynaklar dergimiz yayın kurallarına uygun şablona göre hazırlanmalıdır. Bu şablon dergimizin web sayfasında Word dosyası olarak tüm yazar(lar) a sunulmuştur. Ay-rıca dergimizin her zaman son sayısı dikkate alınmalıdır. Dergimiz ve yönetimi kendi ta-lepleri doğrultusunda bu kriterleri tek taraflı olarak değiştirme hakkına her zaman sahiptir.

8 Değerlendirilmeye alınan her bir çalışma mutlaka iki alan hakeminin onayını almış olmalı-dır. Hakemlerden birisi red birisi kabul vermiş ise dergi editörü bunun üçüncü bir hakeme yönlendirilmesini sağlar. Üçüncü hakemden gelen görüş ve öneriler doğrultusunda editör kendi yetkisi doğrultusunda hareket eder. Dergimiz baş editör(ler) i tek taraflı olarak ilgili çalışma hakem onayından geçmiş bile olsa RED etme hakkına sahiptir. Bu durumda hiçbir yazar(lar) bir hak iddiasında ve talepte bulunamaz. Her türlü yönetim, uygulama ve işleyiş dergimiz baş editörüne aittir. İngilizce hazırlanan çalışmalarda ilgili çalışma dergimizin İngilizce dil editörü tarafından değerlendirilir. Ayrıca her çalışma dergimizin teknik editörü tarafından dergimizin yazım kurallarına uygun olup olmadığı yönünde değerlendirilir. İngi-lizce dil editörü çalışmanın dergimiz açısından uygun olmadığı yönünde bir karar verir ise bu kararın RED ya da düzeltilmesi konusundaki yetkili baş editördür. Dil editörü ve teknik editörün RED etme hakkı bulunmamaktadır. Önerilerini dergi baş editörüne iletir, talep ve öneriler doğrultusunda baş editör ilgili kararı tek taraflı olarak işletir. Dergimizde alan edi-törleri ilgili sisteme yüklenen çalışmaları alan açısından dergimizde değerlendirilmesi ya da yayınlanması konusunda görüşlerini ilgili baş editöre iletir. Baş editör alan editörlerinin görüş ve önerileri doğrultusunda kendi yetkisi ile hareket eder.

9 Gelen çalışmaların incelenmesi sonucunda majör ya da minör düzeltme yapılabilir. Yazar(lar) dan makale ile ilgili sadece ÜÇ defa düzeltilmesi istenir. Her ÜÇ düzeltmede de istenilen düzeltmeler gerçekleştirilmemiş ise yayın sistem editörü tarafından baş editöre bilgi verilerek makale reddedilir. Dergimiz web sitesine yüklenen çalışmalar öncelikli ola-rak sistem editörü ya da teknik editör tarafından hakeme gönderilmeden önce incelenir. Bu inceleme yazım kuralları çerçevesinde yapılır. Sistem ya da teknik editör ilgili yazar(lar) a gerekli taleplerini iletir. Bu talepler yerine getirilmez ise sonuç baş editöre iletilir. İletilen bilgiye göre dergimizin baş editör(ler) i nihai kararı verir. Bu karar tek taraflı olarak olumlu ya da olumsuz yönde dergimiz baş editörüne aittir. Çıkan karar üzerinde hiçbir kurum ve kişi yaptırım hakkına sahip değildir.

10 İngilizce ve Türkçe özet yazı karakteri 12 punto Times New Roman karakterli olmalıdır. Tüm yazar(lar) dergimizin web sayfasındaki örnek makale formatına göre hareket etmek ve çalışmalarını düzenlemek zorundadır.

11 Yazar ve yazarların kurum isimleri 12 punto hazırlanmalı ve sağa doğru italik şekilde Ti-mes New Roman yazı karakteri ile hazırlanmalıdır. Örnek makale formatında bu durum belirtilmiştir.

12 Çalışmanın tamamı olmak üzere satır aralığı 1 olarak belirlenmelidir.

13 Kaynakçada kaynak gösterimi sağa italık olmak üzere ilgili kaynak ismini veya yazarı-nın soyadı başta olmak koşulu ile yine örnek makalede belirtildiği şekilde düzenlenme-

lidir. Örnek; YILMAZ, A., GÜVEN, M., (2017). İşletmelerde Sağlık Yönetiminin Öne-mi, …………………………… Dergisi, Sayı: 53(2):1-2 Doi: 10.17371/UHD.2016823286 şeklinde olmalıdır. Metin içi kaynak gösterimi (Yılmaz, 2017: 1-2) veya (Yılmaz, ve diğ., 2017: 1-2) şeklinde olmalıdır. Metin içinde asla internet kaynakları kullanılamaz. Kullanı-lan internet kaynakları numaralandırılarak sayfa altında gösterilmelidir. Bilimsel geçerliliği olmayan wikipedia gibi internet kaynaklarından yapılan alıntılar asla kullanılmamalıdır. Bu tip kaynak kullanımı tespit edildiğinde ilgili çalışma tek taraflı olarak RED edilir. Hiçbir yazar(lar) bu konuda dergimiz üzerinde yaptırım uygulayamaz ve talepte bulunamaz.

14 Çalışmalarda kullanılan internet kaynakları kaynakçada “İNTERNET KAYNAKLARI” başlığı altında verilmelidir. İnternet kaynaklarında mutlaka internet linki yer almalı ve eri-şim tarihi “E.T. 01.01.2017) şeklinde link sonunda verilmelidir.

15 Düzenleme ve çalışmanın dizgisi dergimizin web sitesindeki örnek makale formatına uy-gun olarak hazırlanmalı, çalışma içerisinde kaynak gösterimi de örnek formata göre düzen-lenmelidir.

16 Mevcut çalışmalar sisteme üye olan yazar tarafından adım adım yol izlenerek çalışma sis-teme yüklenir. Yüklenen çalışma sistem yöneticisi tarafından ilgili alan editörüne gönderi-lerek hakem değerlendirmesi için onay istenir. Makalede birden fazla yazar ismi bulunuyor ise bu bilgiler hem yazar ismi sıralaması hem de yazar(lar) a ait olan kurum bilgileriyle birlikte makale sisteme yüklenirken sisteme girilmelidir. İlerleyen süreç içerisinde makale ile ilgili yazar ismi ve kurum bilgisine yönelik oluşabilecek sorunlarda dergimiz ve yöneti-mi asla sorumluluk kabul etmez. Sisteme bu bilgiler tek taraflı olarak yazar(lar) tarafından girilmek zorundadır. Sisteme yüklenen Word dosyası üzerindeki yazar ve kurum bilgilerini dergimiz ve yönetimi sisteme girmekle yükümlü değildir. Dergimiz ve yönetimi sadece yazar(lar) tarafından sisteme yüklenen bilgileri dikkate alır.

17 Dergimizin yayın dili Türkçe ve İngilizcedir. Fakat farklı durumlarda ve prensiplerde hazır-lanan çalışmalar İngilizce ve diğer dillerde kabul edilmektedir. Bu durumda yayın kurulu insiyatif kullanma hakkına ya da ret hakkına tek taraflı hakka sahiptir. İlgili yazar(lar) bu konuda dergimiz üzerinde etkili olamaz ve yaptırım uygulayamaz. Türkçe hazırlanan çalış-malarda kaynakça sonrasında 750 kelimeden az olmamak üzere genişletilmiş İngilizce özet olmak zorundadır. Bu geniş özet içerisinde çalışmanın amacı, kapsamı, yöntemi, araştırma-nın kısıtları, bulguları ve sonucu şeklinde hazırlanmalıdır. İngilizce hazırlanan çalışmalarda genişletişmiş İngilizce özete gerek bulunmamaktadır.

18 Hiçbir çalışma hakkında yazar hangi hakem tarafından çalışmanın değerlendirileceğine ka-rar veremez veya değerlendirme yapan hakem bilgisini göremez. İlgili çalışma hakkında yapılan hakem değerlendirmesi sonrasında makalenin dergimize yüklenmesinde sorumlu-

luğu kabul eden makale yazarlarından üye bilgisi sistemde bulunan yazara yine dergimiz web sistemi üzerinden gerekli bilgiler gönderilir. Dergi sistemindeki mail bilgisi güncel ve doğru olmalıdır. Güncel ve doğru üyelik bilgisi olmayan çalışmalar konusunda oluşan gecikme ve diğer her türlü sorundan tek taraflı olarak üye yazar sorumludur. Dergimiz makalede ismi bulunan diğer yazarları muhatap kabul etmez. Sisteme makaleyi yükleyen üye yazar muhataptır ve sorumluluk ilgili üye yazara aittir. Makalede ismi bulunmayan bir başkası tarafından makalenin dergi sistemine üye olunarak yüklenen çalışmadan yine ilgili üye sorumludur. Oluşan ya da oluşabilecek sorunlardan dolayı dergimiz ve dergi yönetimi asla sorumlu değildir. İlgili makale ile alakalı olan her türlü yazışma ve bilgilendirme üye yazara yönelik gerçekleştirilir. Diğer yazar(lar) a dergimiz ve yönetimi bilgi vermek zorun-da değildir.

19 Hiçbir yazara ait bilgi ve iletişim konusundaki materyaller sistem yöneticisi ve editör dışın-da bilinemez. Bu nedenle yazarların hakem değerlendirmesi ya da farklı bir talepte bulun-ması gibi bir hakkı yoktur. Hakem ve yazar bilgileri sistem editörü, teknik editör, baş editör ve alan editörü dışında kimse tarafından paylaşılmaz.

20 Sisteme yüklenen çalışmaların sayfa sayısı 20 sayfadır. Bu sayfa miktarı yine çalışmanın konusuna göre artış gösterebilir. Ek ve tablolar bu sayının dışında tutulabilir. Fakat ilgili durum hakkında yayın kurulu başta olmak üzere alan editörü ve baş editör olumlu veya olumsuz değerlendirme yapma hakkına tek taraflı olarak sahiptir. Bu konuda yazar ya da yazarlar bir hak iddiasında bulunamaz.

21 Dergimiz “e” elektronik sistemle çalışan bir dergi olup, basılı olarak çıkarılmaktadır. Basılı yayın almak isteyen kişilerin dergi bedelini ilgili basım yapan firmaya ödemesi karşılığında temin etme hakkı bulunmaktadır. Dergimiz hiçbir yazar(lar) a, bireye ve kuruma basılı der-gi vermek zorunda değildir. Yine dergimize gönderilen çalışmalar için yıllık üyelik ücreti ilgili basım firmasına ödenmelidir. Hiçbir yazar(lar) dergimize yıllık üye olmak zorunda değildir. Dergimizde gönderilen makaleler günün koşulla ve şartlarına göre dergi giderleri doğrultusunda cüzi bir rakam yayınlanmaya uygun bulunan çalışmalar için makale başı-na ilgili sorumlu yazardan talep edilir. İlgili sorumlu yazar tarafından ödenen bu miktar karşılığında ilgili yazara ya da ödemeyi yapan kişi ile kuruma dergi imtiyaz sahibi firma tarafından fatura gönderilir.

22 Sisteme yüklenen çalışmaların değerlendirme süresi üç aydır. Bu süre içerisinde değer-lendirilmeyen ve hakkında ilgili bilgi rapor alınmayan çalışmalar farklı bir hakeme daha gönderilir. Bu oluşan aksaklık ve uzayan zaman süreci içerisinde yazar(lar) dergimiz ve yönetimi üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz. Hakem süreci devam eden çalışmalar her ne koşul ve şart olursa olsun asla dergimizde geri çekilmesi söz konusu olamaz.

23 Dergimiz yılda üç sayı çıkarmaktadır. Bu sayı derginin yayın kurulu veya özel durumlarda ara dönem içerisinde de yayın çıkarma hakkı bulunmaktadır. Bu durum yine dergi yöneti-min insiyatifine bağlıdır.

24 Yayımlanan çalışmaların yayın ve telif hakkı dergimize aittir. Sisteme yüklenen her bir ça-lışmanın yayın hakkı yazar tarafından otomatik olarak dergiye devredilir. Dergimiz sistemi üzerinde makale dergi web sitesine yüklenirken oluşturulan devir hakkı sözleşmesi butonu ilgili sorumlu yazar tarafından onaylanır. Bu işlem için hiçbir yazardan telif hakkı sözleş-mesi imza etmesi istenmez. Gerekli durumlarda dergi yönetimi ıslak imzalı devir sözleş-mesi talep etme hakkına sahipdir. Hakem sürecine alınmış çalışmalar yayından çekilemez. Çekilmek istenen çalışmalar için mutlaka geçerli bir neden ve sebep gösterilmesi gerekir. Aksi durumda ilgili yazar(lar) hakkında hukuki işlemler tek taraflı olarak başlatılır. Sisteme yüklenen çalışma için yazar(lar) bu şartları peşinen kabul etmiştir. Hiçbir yazar(lar) ın İtiraz hakkı bulanmamaktadır.

25 Dergimize yüklenen çalışmalarda etik kurul ya da kurum izninin gerekli olduğu durum-larda ilgili yazar(lar) bu çalışmaya ait olan etik kurul ya da kurum izin bilgilerini makale sisteme yüklenirken yüklemekle yükümlüdür. Olası bir olumsuzluk durumunda etik kurul veya kurum izni gerektiren çalışmalara ait olan bilgilerin dergimiz sistemine girilmemiş veya ilgili dergi yönetimine bu bilgiler verilmemiş ise tüm sorumluluk tek taraflı olarak ilgili yazar(lar) a aittir. Dergimiz hiçbir koşulda bu tip sorumluluğu kabul etmez etmesi istenemez. Dergimiz ve yönetimi bu bilgileri istemek ya da takip etmek zorunda değildir.

•YUKARIDA BELİRTİLEN 25 MADDELİK YAYIN İLKESİ VE BİLGİLERİ SİSTEME DÂHİL OLAN YAZAR veya YAZARLAR TARAFINDAN KABUL EDİLMİŞ SAYILIR. HİÇ BİR YAZARIN BU YAYIN İLKELERİNE İTİRAZ ETME HAKKI YOKTUR. DERGİMİZ YAYIN İLKELERİ ve ÇALIŞMALARIN YAYINLANMASI, DEĞERLENDİRİLMESİ veya RED EDİLMESİNDE TEK TARAFLI HAKKA SAHİPTİR. BU HAK HİÇ BİR KOŞUL ve ŞARTA BAĞLI OLMAKSIZIN DEĞİŞTİRİLEMEZ. İLGİLİ İLKELER veya KURALLAR ÇERÇEVESİ DIŞINDA HAREKET EDEN YAZAR/YAZARLAR HAKKINDA DERGİMİZ İLGİLİ KANUN VE YÜKÜMLÜKLER ÇERÇEVESİNDE KANUNİ HAKKINI TEK TA-RAFLI OLARAK KULLANMA HAKKINA SAHİPTİR. SİSTEME DÂHİL OLAN HERKES BUNLARI PEŞİNEN KABUL ETMİŞTİR.

PUBLICATION PRINCIPLES

1 Papers which are submitted to the journal for publication are expected not to have been published somewhere else, not to be in the evaluation process of another publication organ. If it is determined that the manuscript uploaded by the relevant author(s) has been sent for evaluation or REJECTED by another journal, we reserve all kinds of legal rights about the relevant author(s).

2 Papers outside the accepted disciplines and fields in our journal are rejected. The accepted fields are stated under the “DISCIPLINES” title of our journal. None of the papers outside these fields can be published or requested to be published in this journal.

3 The content and scientific responsibility of the papers cannot be imposed on the journal under any circumstances. The whole responsibility belongs to relevant author(s).

4 In articles with more than one author, the correspondent author is the one who ranks first. Or the member uploading the paper to the journal accepts and has to accept the whole res-ponsibility.

5 The abstract should be prepared both in Turkish and English and between 150 and 250 words. The title should also be both in Turkish and English. The purpose of the paper, sco-pe, method, limitations of research, findings and conclusion should be included in Turkish and English parts.

6 If the paper has been prepared from such organs as thesis, book etc., it should be stated at the end of references part with “Author’s Note” by referring to the first title. If the paper has been prepared from a master’s or doctoral thesis, the name of the advisor should be ranked in the second place. If the thesis advisor doesn’t want to see her/his name in the relevant paper, our journal should be informed about this situation with a document. It should be a document with wet signature. Our journal and management doesn’t have such a liability to question author(s) about the source of papers reproduced from thesis or another paper. The whole responsibility belongs to author(s). The author(s) already accept these conditions.

7 Sources used in the works must be prepared according to the appropriate template of the jo-urnal. This template is presented to all author(s) as a Word file on our website. Besides, the last volume of our journal should always be taken into account. Our journal and manage-ment unilaterally belongs the right to change these criteria in line with their own demands.

8 Every paper evaluated should get the approval of two referees. If one of the referees has rejected and the other one has approved, the editor sends the paper to the third referee. In

line with the opinions and suggestions of the third referee, editor acts in accordance with her/his own authority. Chief Editor of the journal unilaterally reserves the right to REJECT even if the paper has been approved by referees. In this case, none of the author(s) can cla-im a right or demand. All kinds of management, practice and procedure belong to the chief editor of the journal. The relevant paper prepared in English is evaluated by the English language editor. Also, every paper is evaluated in terms of the writing rules of our journal by the technical editor. If the English language editor decides that the paper is inappropriate for our journal, the authorized person who will REJECT or amend this decision is the chief editor. Language editor and technical editor don’t have the right to REJECT. They transmit their suggestions to the chief editor and the chief editor unilaterally applies the decision in line with the demands and suggestions. Field editors transmit their opinions regarding eva-luation and publication of the papers uploaded to the system to the chief editor. The chief editor acts with her/his own authority in line with the opinions and suggestions of field editors. Major or minor corrections can be made after the evaluation of papers. Author(s) are requested for corrections THREE times. If the corrections aren’t made after three de-mands, the article is rejected after the chief editor is informed by the system editor. The manuscripts uploaded to the website are first analyzed by system editor or technical editor before sending to the referee. This analysis is performed within the framework of spelling rules. System or technical editor informs author(s) about the necessary demands. If these demands aren’t satisfied, the chief editor is informed about the result. Chief Editor makes the final decision according to the information. This decision is unilaterally up to the chief editor either in a negative or positive way. None of the institutions and individuals has the right to impose sanction on the decision made.

9 English and Turkish abstracts should be written in Times New Roman with 12 pt. All author(s) are obliged to act and arrange their papers in accordance with the sample article format on our website.

10 The names of the institutions of author(s) should be written in 12 pt. and italic with Times New Roman. It is stated in the sample article format.

11 The paragraph spacing of the whole manuscript should be single spaced.

12 The references should be stated in a way that the reference is italic and the name and author’s surname rank at the first place just like in the sample article. For example; YILMAZ, A., GÜVEN, M., (2017). İşletmelerde Sağlık Yönetiminin Önemi, …………………………… Dergisi, Sayı: 53(2):1-2 Doi: 10.17371/UHD.2016823286. The references should be in-dicated within the text as (Yılmaz, 2017: 1-2) or (Yılmaz, ve diğ., 2017: 1-2). Internet resources are never used within the text. These sources are numbered and indicated at the

bottom of the page. The citations made from such internet resources as Wikipedia should never be used. If such use of resources is determined, the manuscript is unilaterally RE-JECTED. None of the author(s) can impose a sanction and raise a demand on our journal in this matter.

13 The internet resources should be indicated in the references part under the title of “INTER-NET RESOURCES”. The link should be included in the resources and the Access date should be after the link like “E.T. 01.01.2017).

14 Typesetting and editing of the paper should be in accordance with the sample article format on the website and the references within the text must be prepared as per the sample article.

15 The current papers are uploaded to the system by the author being the member of the system step by step. The paper uploaded is sent to the relevant field editor by the system manager and asked for approval for referee evaluation. If there are more than one author name in the paper, this information should be inserted in the system together with the na-mes and institutions of author(s) while uploading the paper to the system. Our journal and management never accepts responsibility regarding the problems that may arise about the names and institutions of authors related to the article. This information must be unilate-rally inserted in the system by author(s). Our journal and management aren’t responsible to insert this information to the system. Our journal and management only take into account the information uploaded to the system by author(s).

16 The language of our journal is Turkish and English. However, the papers prepared in diffe-rent situations and principles are accepted in other languages. In this case, the publication board unilaterally reserves the right to use initiative or reject. Relevant author(s) cannot be effective or impose sanction on our journal in this matter. An extended English abstract no fewer than 750 words is required after the references part of the paper prepared in Turkish. The purpose of the paper, scope, method, limitations of research, findings and conclusion must be included in this extended abstract. There is no need for extended English abstract for the papers in English.

17 The author cannot decide on which referee will evaluate the paper and won’t know the in-formation of the referee making the evaluation. After the referee evaluation of the relevant paper, the correspondent author who accepts the responsibility in uploading the paper to the system is informed via the web system. The e-mail address in the journal system should be valid and correct. The member author is unilaterally responsible for any delay and problem that may arise about the authors whose membership information isn’t valid and correct in the system. Our journal doesn’t address comments to other authors. The member author who uploads the paper to the system is the addressee and the responsibility belongs to the

relevant author. If the paper is uploaded to the system by someone else whose name isn’t in the paper, the relevant member becomes responsible for this situation. Our journal and management are never responsible for possible problems. All kinds of correspondences and information related to the article are directed to the member author. Our journal isn’t supposed to inform other author(s).

18 Information about the authors and the materials of communication are confidential and it is only known by system manager and the editor. Therefore, authors don’t have such a right to ask for referee evaluation or any other demand. Information on referees and authors are only shared with the system editor, technical editor, chief editor and the field editor.

19 The number of pages uploaded to the system is 20. This number can increase according to the subject of the paper. Annexes and tables can be excluded from this number. However, publication board, field editor and the chief editor unilaterally reserve their right to make a positive or negative evaluation. Author(s) cannot claim a right in this matter.

20 Our journal is an “e” electronic journal but is also published in paper version. Individuals who would like to get printed version of the journal can obtain it by paying the necessary fee to the relevant printing company. Our journal does not have to provide printed version of the journal to any author or individual. Annual membership fee should also be sent to re-levant printing company for works sent to our journal. A reasonable amount of fee is reques-ted from the author of the paper approved for publication considering the journal expenses and according to the conditions of that time. The relevant author or the person who makes the payment is sent a receipt about the payment by the beneficiary company.

21 Evaluation process of works uploaded to the system is two months. Works which are not evaluated within this period of time and about which information report is not received are sent to a different referee. Author(s) cannot claim a right on our journal and management because of this delay. It is out of question for the papers being in the referee evaluation process to be withdrawn from the journal under any circumstances.

22 Our journal publishes three times a year. The journal and publication board has a right to publish special issues. This is up to the initiative of journal management.

23 Publication and copyright of published papers belong to our journal. Publication right of every paper uploaded to the system is automatically transferred to the journal. The respon-sible author approves the transfer contract created at the same time with the button on the website while uploading the paper to the system. None of the authors are requested to sign the copyright agreement for this procedure. Journal management has the right to demand transfer agreement with wet signature if required. The papers being in the referee evalua-

tion process cannot be withdrawn from the publication. A valid reason should be indicated for the papers that are withdrawn. Otherwise, legal action is unilaterally taken against the relevant author(s). Author(s) approve these conditions in advance for the paper uploaded to the system. None of the author(s) have a right to object.

24 Relevant author(s) are supposed to insert the ethics board or institutional approval whi-le uploading the paper to the system if necessary. The whole responsibility unilaterally belongs to author(s) in case of a possible problem if the information of papers for which ethics board or institutional approval is required isn’t inserted in the system or the journal management isn’t informed. Our journal is never asked to accept such a responsibility. Our journal and management doesn’t have to ask or monitor this information.

IT IS CONSIDERED THAT ABOVEMENTIONED 24 ITEMS OF PUBLICATION PRINCIP-LES GUIDELINE ARE ACCEPTED BY AUTHOR OR AUTHORS WHO ARE INVOLVED IN THE SYSTEM. NO AUTHOR HAS THE RIGHT TO OBJECT TO THESE PRINCIPLES. OUR JOURNAL HAS UNILATERAL RIGHT IN TERMS OF PUBLICATION PRINCIP LES, AND PUBLISHING, EVALUATION OR REFUSAL OF WORKS. THIS RIGHT CANNOT BE CHANGED UNDER ANY CIRCUMSTANCES AND CONDITIONS. OUR JOURNAL HAS THE RIGHT TO USE ITS LEGAL RIGHTS WITHIN THE FRAMEWORK OF RELE-VANT LAWS AND LIABILITIES IN CASE OF AUTHOR/AUTHORS WHO DO NOT ACT IN ACCORDANCE WITH RELEVANT PRINCIPLES AND RULES. EVERYBODY WHO IS INVOLVED IN THE SYSTEM HAS AUTOMATICALLY AGREED ON THESE POINTS IN ADVANCE.

YAZARLARA BİLGİ

1 Dergimizin yazım dili Türkçe ve İngilizce’dir. Dergimizde özgün araştırma, inceleme, der-leme, olgu sunumu, proje ve kitap tanıtımı “makale formatında olmak zorundadır” türünde yayınlara yer verilmektedir.

2 Farklı dillerde hazırlanan yayınlar ve çalışmalar editör başta olmak üzere derginin yönetimi onay vermesi durumunda kabul edilir. Bu durum tek taraflı olarak dergimize aittir.

3 Dergimiz e dergi ve basılı dergi olarak yayınlanmaktadır. Dergi web sisteminden makale-ler tüm okuyucular tarafından indirilir ve ilgili eser “makale” ve dergimize atıf yapılmak koşulu ile kullanılabilir. Dergimizin tüm sayılarına okuyucular ücretsiz dergi web sitesi üzerinden ulaşmaktadır.

4 Dergimiz sistemine üye olmadan yayın kabul edilmez.

5 Hiçbir yazar dergimiz üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz.

6 Yapılan her bir çalışmanın etik ve biyoistatistiksel sorumluluğu tek taraflı olarak yazara/yazarlara aittir. Dergimiz bu konuda bir yükümlülük altına alınamaz, sokulamaz. Etik kurul veya kurum onayı gerektiren çalışmalar için mutlaka yazar(lar) ilgili izinleri alarak dergi yönetimine bildirmek zorundadır. Ve etik kurul ve kurum izni olması gereken çalışmalara ilişkin bilgiler ilgili sorumlu yazar tarafından makale sisteme yüklenirken bu bilgiler siste-me sorumlu üye yazar tarafından girilmelidir. Olası bir sorunda tek yönlü olarak yazar(lar) sorumlu tutulur. Dergimiz hiçbir konuda yükümlülük kabul etmez.

7 Dergimiz bünyesinde değerlendirilmek koşulu ile gönderilen çalışmaların, her hangi bir ne-denle bir başka yerde kullanılmamış veya değerlendirmeye gönderilmemiş olması gerekir. Ayrıca dergimize gönderilmiş ve işleme alınmış bir çalışmanın farklı bir dergide de paralel olarak yayın sürecine alınmış olduğu tespit edildiği anda ilgili yazar(lar) hakkında dergimiz tek taraf olarak hukuki haklarını saklı tutar. Böyle bir olumsuzluk ile karşılaşılması duru-munda tekzip yayınlanması koşulu ile çalışma reddedilir ve yazar hakkında hukuki işlem başlatılır.

8 Her bir çalışma, alanında uzman iki hakem tarafından değerlendirilip, iki hakemden olumlu görüş alan çalışmalar sıraya alınmak koşulu ile yayına alınır. Dergimizin yayınları değer-lendirme süresi hakemlerden gelen dönüşlere göre üç aydır. Üç ay içerisinde dönüş alına-mayan çalışmalar bir başka hakeme yönlendirilir. Bu durumda süre uzayabilir ve bir talep oluşturulamaz. Yazar bu durumda hiçbir hak iddiasında bulunamaz, makaleyi sistemden çekemez. Hakem sürecine alınan çalışmalar mutlaka intihal taramasından geçirilmiş olması

ve bilimsel etik kurallara uygun olarak dergimize gönderilmiş ya da yüklenmiş olmalıdır. Dergimizde yayınlanan çalışmalar üzerinde bilimsel etik kurallarına uygun olmayan bir durum ile karşılaşıldığında ilgili yazar(lar) hakkında hukuki haklarımızı saklı tutarız.

9 Hiçbir çalışmanın bir başka çalışmadan farklılığı veya üstünlüğü yoktur. Her bir yazar ve çalışma aynı hak ve eşitliğe sahiptir. Her hangi bir ayrıcalık tanınmaz.

10 Yazarlar çalışmalarının hangi hakemler tarafından değerlendirildiğini bilemez ve bilmeyi isteme hakkına sahip olamaz. Bu durum sadece sistem yöneticisi ve editörler tarafından bilinir ve gizli tutulur.

11 Sisteme yüklenen yayınlar öncelikle editör tarafından değerlendirilir. Yazım kurallarına uymayan yayınlar için editörlüğümüzce düzeltme talebinde bulunulmaktadır. Yazım ku-rallarına uygun düzenlenen makaleler hakem değerlendirmesine gönderilmektedir. Hakem tarafından istenen düzeltmeler sistemden ilgili sorumlu yazar tarafından üyelik bilgilerini kullanarak görülebilmekte ve iletişimden sorumlu yazara sistem tarafından mail yolu ile bilgi verilmektedir. Her bir hakem, yayın için üç kez düzeltme isteme hakkına sahiptir. Her üç talep doğrultusunda istenen düzeltmenin yapılmaması durumunda çalışma otomatik ola-rak “RED” alır. Hakem önerileri doğrultusunda düzenlenen yayınlar tekrar editör tarafın-dan değerlendirildikten sonra “KABUL” ya da “RED” kararı verilir. Bu durum sistemden ve mail yolu ile iletişimden sorumlu yazara iletilir. Hakem onayından geçmiş olsa dahi baş editör kararı ile ilgili çalışma RED edilebilir. Bu konuda tüm haklar baş editöre aittir. Baş editör kararlarına hiçbir yazar(lar) bir yaptırım uygulayamaz her hangi bir talepte buluna-maz.

12 Tez, sunum ve bildiri şeklinde daha önce kullanılmış çalışmalar makaleye dönüştürülüyor ise mutlaka daha önceki kullanımına yönelik bilgi makalenin kaynakça sonunda dipnot şeklinde bulundurulmalı ve açıklanmalıdır. Aksi durumda intihal olarak kabul edilir ve der-gimiz bu yükümlülüğü kabul etmez.

13 Dergimizin yayın kabul ettiği alanları dışında yapılan çalışmalar ilgili yönetim veya editör tarafından tek taraflı olarak kabul edilir veya red edilir. Bu durumda yazar(lar) bir hak id-diasında bulunamaz.

14 Dergimize yüklenen çalışmaların her türlü hakkı yazar(lar) tarafından dergiye devredilmiş-tir. Bu işlem için yazardan bir imza ve onay bilgisi istenmez. Sisteme yüklenen çalışmalar her hakkı ile dergimize devredilmiş olur. Gerekli durumlarda yazar(lar) dan ıslak imzalı devir sözleşmesi talep edilebilir.

15 Dergimiz bünyesinde değerlendirmeye alınan çalışmalarda, iletişimden sorumlu yazar mu-hatap alınır, diğer yazarlarla bir ilişki içerisinde bulunulmaz ve bilgi verilmez, bilgi verme zorunluluğu yoktur.

16 Çalışmaları değerlendiren hakemler tamamen bağımsız hareket ederler. Bu konuda dergi-mizin hakemler üzerinde bir yaptırımı ve özel talebi oluşmaz, oluşturulamaz.

17 Dergimizin yayın süresi yılda üç defa olmak üzere; Nisan, Ağustos ve Aralık aylarına gelen süredir. Bu süreler derginin yayın sistemine bağlı olarak kaymalar oluşturabilir. Bu nedenle dergimiz hiçbir talep ve sorumluluk altında bulunmaz.

18 Yayın değerlendirmesine ilişkin hakem görüş raporu, sistem üzerinden görülebilir ve ile-tişimden sorumlu yazara sistemden mail yolu ile bildirilir. Her iki hakem değerlendirmesi tamamlandıktan sonra, sistem üzerinden ve mail yolu ile düzeltme talebinde bulunulur. Bundan önce yapılacak düzeltmelerin sisteme yüklenmesine izin verilmez. Düzeltilmiş ma-kalenin kayıtlı olduğu ID numarası üzerinden tekrar yüklenmesi gerekmektedir. Düzeltme istenen çalışmaların düzeltme süresi 15 gündür. Bu süre içerisinde düzeltmesi yapılmayan çalışmalar sistemden çıkarılıp reddedilir. Bu durumda yazar dergimiz hakkında bir yaptırım hakkına sahip olamaz.

DERGİMİZİN YAZIM KURALLARI

• Kaynakça, Türkçe alfabe sıralamasına göre düzenlenir. Makalelerin yazım kuralları ve ha-zırlanma şekline ilişkin örnek makale Word formatı dergimizin web sitesinde bulunmakta-dır. Tüm yazarlar için derginin son sayısındaki yazım formatı dikkate alınmak zorundadır.

• Dergiye gönderilecek yazılar, MS Word Programı kullanılarak, Times New Roman karak-terinde, ana metin 12 Punto, özet, abstract, tablolar, dipnotlar 12 punto olmalı ve tüm içerik 1 satır aralığında yazılmalıdır.

• Sayfanın üst, alt, sol ve sağ taraflarında 3’er cm’lik boşluklar olmalıdır.

• Yazılar 15-20 sayfa aralığında olmalı, toplam 20 sayfayı geçmemeli ve alt ortada sayfa numarası verilmiş olmalıdır. Sayfa sayısına ekler, tablo, şekil, grafik ve buna benzer mater-yaller dahil değildir.

• Sayfa yapısı, başlıklar, özet, abstract ve tablolar tek sütun, ana metin ve kaynaklar iki sü-tun halinde, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, başlık ve paragraf sonlarında 12nk aralık bırakılarak, Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) kaynaklardan sonra 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır.

• İlk sayfada, Türkçe başlık altında yapılandırılmış Özet ve Anahtar Kelimeler, İngilizce baş-lık altında yapılandırılmış Abstract ve Key Words bölümleri bulunmalıdır. Özet ve Abs-tract, 150-200 kelimeyi geçmeyecek şekilde ve 12 punto olarak hazırlanmalıdır. Özet, Amaç, Yöntem, Bulgular, Sonuç ve Anahtar Kelimeler şeklinde yapılandırılmalıdır. Abs-tract, Aim, Method, Results, Conclusion ve Key Words alt başlıklarından oluşmalıdır. Özetlerin altında 3-7 arasında Anahtar Sözcük(Ler)/Key Words ilk harfleri büyük olacak şekilde yer almalıdır. Ayrıca, anahtar kelimelerin sistemdeki ilgili bölüme, ilk harfleri bü-yük ve aralarında virgül olacak şekilde girilmesi gerekir. Türkçe Anahtar kelimelerin “Tür-kiye Bilim Terimleri”ne, İngilizce anahtar kelimelerin “Index Medicus Medikal Subject Heading (MeSH)” standartlarına (http://www.bilimterimleri.com) uygun olarak seçilmesi gerekmektedir.

• Makale bir kongrede bildiri olarak sunulmuş ise, kaynakçadan sonra “Yazar Notu” başlığı altında sunum yapılan kongre, tarihi, yeri ve bildiri türü belirtilmelidir. Örnek: Yazar Notu: Bu çalışma, 1.Ulusal Ana Çocuk Sağlığı Kongresi, 19-20 Aralık 2014, İzmir’de sözel bil-diri olarak sunulmuştur.

• Metin üzerinde başlıktan sonra yazar adları ve kurumları belirtilmemeli, bu bilgiler web üzerinden kayıtlı olunan sisteme girilmelidir.

• Araştırma makaleleri için bilimsel etik ilkelere uyulduğu belirtilmiş olmalı ve etik kurul rapor bilgisi (Rapor alınan kurum adı, tarihi ve rapor sayı numarası) sisteme eklenmelidir. Ayrıca etik kurul raporu ve kurum izni belgesinin taranıp mail yolu ile editörlüğümüze ile-tilmesi gerekmektedir. Etik kurul izni olmayan yayınlar için etik kurul izni olmadığına dair imzalı belgenin mail yolu ile editörlüğümüze iletilmesi gerekmektedir.

• Ana Metin kısmı, Giriş, Yöntem, Bulgular, Tartışma, Sonuç, Kaynaklar, Teşekkür (eğer var ise araştırmaya katılmamış, ancak destek sağlamış olan kişi ve kuruluşlara burada teşek-kür edilebilir) ve Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) bölümlerinden oluşmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended Abstract), 750 kelime ve üzerinde ola-cak şekilde, Türkçe özet dışında hazırlanmalıdır. Kaynakçadan sonra makaleye eklenmeli-dir. Başlık (Extended English Abstract) büyük harflerle, bold ve ortalı, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet içerisinde; Definition and Importance (sadece bu bölümde kaynakça yer ala-bilir), Aim, Method, Findings, Results and Conclusion başlıkları altında makaleye ilişkin bilgilere yer verilmesi gerekmektedir.

• Tablo ve figürler metin içinde olması gereken yere yerleştirilmelidir. Tablo/figür numara ve başlıkları tablonun üstünde, kelimelerin ilk harfleri büyük olacak şekilde, 12 punto, kalın (bold), iki yana yaslı hazırlanmalıdır. Tablo numarası ve başlık arasına nokta konmalıdır. Tablolar sadece yatay çizgi içermelidir. Metin içinde her bir tabloya atıf yapılmış olmalı-dır. Tablo içi 1 satır aralığında ve 12 punto olmalıdır. Tabloya ait açıklamalar ve kaynak gösterimi, tablonun altında 10 punto ve başına * işareti konularak belirtilmelidir. Örnek: *Saraçoğlu, 2004:416-21. Kısaltmalar ile ilgili açıklamalar tablo ve figür altında “*,**” ya da “a, b” kullanılarak 12 punto ile açıklanmalıdır. Tablo ve figür sayısı 6’yı geçmemelidir.

• Derleme yazıları Türkçe ve İngilizce Başlıklar, Özet, Abstract, Metin, Kaynaklar ve Geniş-letilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) bölümlerini içermelidir. Sayfa yapısı Başlıklar, Özet ve Abstract bölümleri 12 punto ve tek sütun; Metin, Kaynaklar 12 punto ve iki sütun, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, başlık ve paragraf sonlarında 12nk ara-lık bırakılarak hazırlanmalıdır. Metin amaç çerçevesinde bir yapı içermeli, Sonuç bölümü ile tamamlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) 750 kelime ve üzerinde olacak şekilde yazılmalıdır. Genişletilmiş özet, Türkçe özet dışında hazırlan-malıdır. Kaynakçadan sonra makaleye eklenmelidir. Başlık (Extended English Abstract) büyük harflerle, bold ve ortalı, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet içerisinde; Definition and Importance, Aim, Results and Conclusion başlıkları altında makaleye ilişkin bilgilere yer verilmesi gerekmektedir. İngilizce hazırlanan çalışma ve dergi dilinin İngilizce olması

durumunda genişletilmiş İngilizce özete gerek bulunmamaktadır. İngilizce genişletilmiş özetler sadece Türkçe hazırlanan çalışmalar için zorunluluktur.

• Olgu sunumları Türkçe ve İngilizce Başlıklar, Özet, Abstract, Giriş, Olgu Sunumu, Tar-tışma, Kaynaklar ve Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract) verilerek yazılmalıdır. Sayfa yapısı Başlıklar, Özet ve Abstract bölümleri 12 punto ve tek sütun; Gi-riş, Olgu Sunumu, Tartışma, Kaynaklar 12 punto ve iki sütun halinde, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, başlık ve paragraf sonlarında 12nk aralık bırakılarak hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet (Extended English Abstract), 750 kelime ve üzerinde olacak şekilde Türkçe özet dışında hazırlanmalıdır. Kaynakçadan sonra makaleye eklenmelidir. Başlık (Extended English Abstract) büyük harflerle, bold ve ortalı, metin iki yana yaslı, satır başı verilmeden, 12 punto ve tek sütun olacak şekilde hazırlanmalıdır. Genişletilmiş İngilizce Özet içerisinde; Definition and Importance, Aim, Method, Findings, Results and Conclusion başlıkları altında makaleye ilişkin bilgilere yer verilmesi gerekmektedir. Olgu sunumu fotoğraf ve akış şemaları ile desteklenebilir. Fotoğraf ve akış şemaları için gerekli izinler alınmalı ve altında “*” simgesi eklenerek 10 punto olacak şekilde kaynak belirtilme-lidir. Örnek: *Saraçoğlu, 2004:416-21.

MAKALE İÇİ REFERANSLAR

• Yazılarda referans gösterim yöntemi olarak yalnızca dergi sistemimizde yer alan örnek ma-kale kullanılır. Yani kullanılan kaynakçalar ana metinin yanında, parantez içinde, yazarın adı, basım yılı ve sayfa numarası ile belirtilir. (Soyad, Yayın Yılı: Alıntı Yapılan Sayfa Numarası)

• İçeriğe ilişkin ekstra açıklamaların dipnotları ve diğer açıklamalar sayfa altında verilmeli-dir. Metnin içinde numaralandırılan notlar, sayfa altında numara sırası ile ve yanında açık-laması ile yerini alır.

• Bir kaynaktan yapılan alıntılar metin içinde çift tırnak içinde gösterilir.

• Alıntılar 30-40 kelimeden uzun olduğunda, tırnak kullanılmadan girintili (indent) paragraf olarak verilir.

• Referans gösterirken, yazar ismi metin içinde geçmiyorsa paragraf sonunda parantez içinde yazarın soyadı, yayın tarihi ve alıntı yapılan sayfa numarası belirtilir: (Korkmaz, 2007: 23-45)

• Yazar ismi metin içinde geçiyorsa, parantez içinde yalnızca kaynağın yayın tarihi ve alıntı yapılan sayfa numarası yazılır: Oskay ve ark.’nın (2005: 36) çalışmasında ……….

• İki yazarlı kaynaklarda, her iki yazarın soyadı da kullanılır. Türkçe yayınlarda “ve”, İngi-lizce yayın ise “and” ile ayrılır (Morley and Robins, 2007: 20)

• İkiden fazla yazarlı kaynaklarda Türkçe ise “vd.” ibaresi yer alır: (Yücel vd., 2012: 236).

• İkiden fazla yazarlı kaynaklarda İngilizce ise “et al., ” ibaresi yer alır: (Hossain et al., 2007:156).

• Aynı yazarın, aynı yıl yayınlanmış birden fazla eseri kullanılıyorsa, basım yılına a, b, c, gibi harfler eklenerek birbirinden ayrılır: (Ortaylı, 1999a:25) (Ortaylı, 1999b:43) gibi.

• Metin içinde aynı konuda birden çok kaynağa referans verilecekse kaynaklar birbirinden noktalı virgül ile ayrılır: (Geray, 2005: 33; Moran, 2006:36)

KAYNAKÇA YAZIM METODU

• Kaynaklar listesinde sadece yazıda göndermede bulunulan kaynaklara yer verilmeli ve bu kaynaklar yazar soyadına göre alfabetik olarak sıralanmalıdır. Bir yazarın birkaç çalışması kaynakçada yer alacaksa, yayın tarihine göre (eskiden yeniye doğru) bir sıralama yapılma-lıdır.

• Makalede bulunan yazar sayısı 6 ve daha az ise tüm yazarlar belirtilmeli, 7 veya daha fazla ise ilk 6 isim yazılıp yayın Türkçe ise “vd.”, İngilizce ise “et al.,” İbaresi yer almalıdır. Son yazardan sonra,”vd.” veya “et al.,” şeklinde hazırlanmalıdır.

• İnternette yazarı belli olmayan yazılar kaynak olarak gösterilmemelidir.

* KİTAP KAYNAKLARDA

SEVİL, Ü., YANIKKEREM, E., (2006). Kadına yönelik aile içi şiddet. İzmir, Türkiye: İzmir Güven Kitabevi, ss.36-66

*KİTAP BÖLÜMÜ

TAŞKIN, L., YANIKKEREM, E., (2014). Aile planlaması. İçinde Kadın Sağlığı Hemşireliği, 12. Baskı, Ankara, Türkiye: Özyurt Matbaacılık, ss.527-545

SEVİL, Ü., YANIKKEREM, E., (2008). Adölesan dönemi. İçinde A. Şirin (Ed.), Kadın Sağlığı, İstanbul, Türkiye: Bedray Basın Yayıncılık, ss.57-90

BAYIK, A., SEVİL, Ü., (2004). Hemşirelik disiplini ve araştırma. İçinde İ. Erefe (Ed.), Hemşi-relikte Araştırma İlke Süreç ve Yöntemleri, 3. Baskı, İstanbul, Türkiye: Odak Baskı Ofset, ss.13-26

* MAKALE KAYNAKLARDA

EGELİOĞLU, N., MUSLU, G.K., ŞEN, S., GÜNERİ, S.E., BOLIŞIK, B., SARUHAN, A., (2014). Ege Bölgesinde doğum sonu dönemde uygulanan geleneksel uygulamalar. Ulus-lararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi (UHD), 1(1):22-35. Doi: 10.17371/UHD.2014018935

ÖZCAN, B., KOCAMAN, H., (2016). Eşler Arasındaki Yaş Farkının Boşanmalar Üzerindeki Etkisi, ACED Dergisi, 10:1-17 Doi: 10.17359/ACED.20161024262

ŞEN, E., GÜNERİ, S.E., YANIKKEREM, E., HADIMLI, A., KAVLAK, O., ŞİRİN, A., et, al., (2012). Determination of knowledge requirements and health practices of adolescent pregnant women. International Journal of Caring Sciences, 5(2):171-178

GUIDELINES FOR THE AUTHORS

1 The language of the journal is Turkish and English. Original researches, analyses, compi-lations, case studies, projects and book launches are accepted (they must be in an article format).

2 If the editorial board and the administrative board approve the papers prepared in different languages, it is accepted. The journal acts unilaterally.

3 The journal has a printed and electronic version. The articles are downloaded from the web-site and the relevant manuscript can be used on condition that it is referred to our journal and “article”. The readers can have an access to all volumes of the journal for free on the website.

4 Papers are accepted on condition that the author is registered to be a member of the journal.

5 None of the authors can assert legal rights on the journal.

6 The journal cannot be held ethically and biostatistically responsible for the papers; ho-wever, the author himself/herself is unilaterally responsible for the articles. Our journal cannot be put under an obligation. Author(s) must get the relevant approvals and inform the journal management for the articles requiring ethics board or institutional approval. The in-formation of the papers requiring ethics board and institutional approval should be entered into the system by the responsible member author while uploading the article. In case of a problem, author(s) are unilaterally held responsible. Our journal never accepts liability in any matters.

7 The papers, submitted to the journal, should not have been sent to another journal previo-usly and under consideration of another journal for publication simultaneously. Also, if it is determined that an article sent and processed in our journal has been in the publication pro-cess at the same time, our journal unilaterally reserves its legal rights against the relevant author(s). If such cases occur, the article is rejected on condition that refutation is published and the journal imposes the required sanctions on the author(s).

8 Each study is evaluated by the two referees, and the approved papers by the two referees are saved to be published in the following issues. Evaluation period of papers is three months according to the responses of referees. The papers that don’t yield any response regarding the evaluation within three months are directed to another referee. In this case, a time ex-tension is in question and a demand cannot be raised. The author cannot claim any right or withdraw the article from the system. The manuscripts in the referee evaluation process

must be analyzed in terms of plagiarism and they should be sent to us and uploaded to the system in line with the scientific ethical rules. In case it has been determined that the artic-les published in our journal don’t comply with the scientific ethical rules, we reserve our legal rights against the relevant author(s).

9 None of the studies and authors has privileges in the journal. Each author and study has the same rights and they’re equal. No privilege is granted.

10 The names of the referees-experts in their fields will not be revealed to the authors. Infor-mation concerning the authors is known only by the system manager and the editor. It is kept confidential.

11 The papers uploaded to the system are first evaluated by the editor. A correction demand can be raised by our editorial board for the manuscripts not complying with the spelling rules. The articles edited in line with the spelling rules are sent to referee evaluation. The corrections demanded by the referee can be seen on the system by the relevant responsible author with the membership information and the correspondent author is informed via the system by e-mail. Every referee has the right to claim correction three times for a paper. If the correction isn’t still made after three demands, the paper is automatically “REJEC-TED”. The papers corrected in accordance with the referee suggestions are “ACCEPTED” or “REJECTED” after being evaluated by the editor again. The correspondent author is informed via the system by e-mail. The paper can be REJECTED with the decision of chief editor even though it has gone through the referee approval. All rights belong to the chief editor in this matter. None of the author(s) can impose a sanction on the decisions of chief editor or raise any demand.

12 If the article is produced from the thesis, presentation, and so on, it should be stated and explained in the footnote. Otherwise the author is accused of plagiarism. In that case, the journal cannot be held responsible for this situation.

13 If the paper is not within the scope of the journal, it is the editors and the administrators who will accept or reject the paper unilaterally. The author cannot assert any legal rights.

14 The uploaded study belongs to the journal with its exclusive rights by author(s). For this re-ason, it is not necessary for the author(s) to sign any other documents. The studies uploaded to the system are regarded as being transferred to our journal with all rights. If necessary, author(s) can be demanded a transfer contract with wet signature.

15 In the articles evaluated in our journal, the correspondent author is regarded as the addres-see; other authors are not communicated and informed. The journal is not supposed to give information to other authors.

16 The referees act independently in the journal. Authors cannot exercise power over the refe-rees or cannot demand anything from the referees.

17 The journal publishes three times a year as April, August and December. However, there might be changes in the periods depending on the publication process. The journal cannot be held responsible for this.

18 Following the evaluation process of the papers, the referee report can be seen on the system and sent to the correspondent author by e-mail. After completing the two-referee evaluation process, correction demand can be made via the system by e-mail. The corrections made before that cannot be allowed in the system. The edited paper should be uploaded again with the registered ID number. The authors should make the required corrections in 15 days. If the corrections are not made within 15 days, the article is rejected by the system automatically. None of the authors can impose sanctions on the journal in this case.

WRITING RULES OF THE JOURNAL

• The bibliography is arranged according to the Turkish alphabet order. The sample article for the writing rules and preparation of papers can be found on our website in Word format. All authors are required to take into account the writing format in the last volume of the journal.

• The main text of papers, abstract, tables and footnotes that will be sent to the journal must be written in MS Word Program, with Times New Roman in 12 pt. and single spaced.

• Page layout must be with 3 cm margin in the top, bottom, left and right.

• Texts must be between 15-20 pages, they must be no longer than 20 pages and page number must be indicated at the bottom of the page. Annex documents, tables, figures, charts and similar materials aren’t included in the number of pages.

• Page layout must include the titles, abstract and tables written in one column, the main text and the references should be given in two columns, justified and without indentation, spacing 12nk below the titles and paragraphs. Extended English Abstract must be provided after the references in 12 pt. and one column.

• On the first page, Özet and Anahtar Kelimeler in Turkish must be below the Turkish he-ading, Abstract and Key Words must be below the English heading. Abstract in Turkish and English must be no longer than 150-200 words in 12 pt. Sub-headings must include Abstract, Aim, Method, Findings, Conclusion and Key Words. Anahtar Sözcük(Ler)/Key Words must be given in 3-7 words below the Abstracts by capitalizing the first letters of each word. In addition to this, key words must be written in the space provided by the system by capitalizing the first letters of each word and by separating each word by comma.

• If the article has been presented in a conference, the title of the conference, the date and the place of the conference and the type of the presentation must be provided below the “Author’s note,” after the References part. For example, Author’s Note: This study has been presented at “1.Ulusal Ana Çocuk Sağlığı Kongresi,” on 19-20 December 2014, in İzmir as an oral presentation.

• The names and the affiliations of the authors must not be given on the text below the title; this information must be uploaded to the system on the website.

• It should be stated that research articles have been prepared according to the scientific et-hical principles and ethical board report information (Name of the institution from which

report is received, its date and the serial number of report) must be added to the system. It is also necessary to scan the ethical board’s report and the institution’s permit document and to send to our editorial office via e-mail. For the papers without ethical board report, a signed document indicating that it doesn’t have the ethical board report must be sent to the editorial board via e-mail.

• The main text must include such parts as Introduction, Method, Findings, Discussion, Conclusion, References, Acknowledgement (persons and institutions not participated in the study but contributed to the development of the study should be acknowledged here) and Extended Abstract. Extended English Abstract must be 750 words and more. Extended abs-tract must be prepared apart from Turkish abstract. It must be added to the paper after the references. The title (Extended English Abstract) must be written in capital letters, bold and centered, and the text must be justified without indentation, in 12 pt. and one column. Be-low the titles of Definition and Importance (references can be given only in this part), Aim, Method, Findings, Results and Conclusion, data concerning the article must be provided.

• Tables and figures must be placed in the text appropriately. Numbers and headings of tab-les/figures must be above the table; sentence case must be used in 12 pt., bold and justified. There must be a full stop between the table number and heading. Tables must only contain horizontal line. Each table must be referred to within the text. Items in the table must be in 1 line spacing and 12 pt. Explanations of the tables must be indicated below the table in 10 pt. and by putting * before it. E.g.: *Saraçoğlu, 2004:416-21.. Explanations about the abbreviations must be stated below the table and figure by using “*,**” or “a, b” in 12 pt. The number of tables and figures must be no longer than 6.

• Reviews must incorporate Turkish and English Headings, Abstract, Text, References and Extended English Abstract. Text should include a structure within a purpose, Conclusion parts must be completed. Headings, Abstract must be in one column; Text, References and Extended English Abstract must be in two columns, justified without indent and with 12 nk spacing in heading and at the end of the paragraph. Extended English Abstract must be 750 words and more. Extended abstract must be prepared apart from Turkish abstract. It must be added to the paper after the references. The title (Extended English Abstract) must be written in capital letters, bold and centered, and the text must be justified without indentati-on, in 12 pt. and one column. Below the titles of Definition and Importance, Aim, Method, Findings, Results and Conclusion, data concerning the article must be provided within the Extended English Abstract.

• Case reports must include Turkish and English headings, Abstract, Introduction, Case Re-port, Discussion, References and Extended English Abstract. Headings and Abstracts must

be 12 pt. and in one column; Introduction, Case Report, Discussion, References must be 12 pt. and in two columns justified without indent and with 12 nk spacing in heading and at the end of the paragraph. Extended English Abstract must be 750 words and more. Extended abstract must be prepared apart from Turkish abstract. It must be added to the paper after the references. The title (Extended English Abstract) must be written in capital letters, bold and centered, the text must be justified without indentation, in 12 pt. and one column. Be-low the titles of Definition and Importance, Aim, Method, Findings, Results and Conclusi-on, data concerning the article must be provided. Reports can be supported with photos and flow charts. Necessary permissions must be taken for photos and flow charts and references must be indicated in 10 pt. with “*”. E.g.: *Saraçoğlu, 2004:416-21.

REFERENCES WITHIN PAPER

• The sample article in the system must be used for citation rules. In other words, references are indicated with the name of author, the year of publication and page numbers in parent-heses beside the main text (Surname, Year of Publication: Cited Page Number).

• Footnotes of extra explanations about the content and other explanations must be given below the page. Notes numbered in the text are located below the page by numbers with the explanations.

• Citations made from a source are indicated between double quotes in the text.

• Citations longer than 30-40 words are given as an indented paragraph without using quotes.

• While providing references, if the name of the author isn’t within the text, the surname of the author and date of publication and the cited page are indicated in parenthesis: (Kork-maz, 2007: 23-45).

• If the name of the author is in the text, only the publication date of source and page number is given in parenthesis: Oskay et al.. (2005:36) in his/her study……….

• In sources with two authors, the surnames of both authors are indicated. If it is an English publication, it is separated with “and” (Morley and Robins, 2007:20).

• If it is Turkish, in sources with more than two authors, “vd.” is indicated: (Yücel vd., 2012:236).

• If it is English, in sources with more than two authors, “et al.” is indicated: (Hossain et al., 2007:156).

• If more than one study from the same author published in the same year must be used, the sources are separated by adding the letters like a, b, c: Such as (Ortaylı, 1999a:25) (Ortaylı, 1999b:43).

• If more than one source about the same subject is cited within the text, sources are separa-ted with a semicolon: (Geray, 2005:33; Moran, 2006:36).

WRITING REFERENCES

• Only the sources cited in the text must be included in the references and those sources must be put in order alphabetically by the surnames of authors. If more than one study belonging to the same author is included in the references, it must be sorted by the date of publication (from old to new).

• If the number of the authors is 6 or less, all the authors must be listed, if it is 7 or more, the first 6 authors must be listed and “vd.”, for Turkish articles and “et, al.” for English articles must be used. After the last author, “&” must be used before “vd.” or “et al.”

• Anonymous writers from Internet sources must not be cited.

* BOOKS

SEVİL, Ü., YANIKKEREM, E., (2006). Kadına yönelik aile içi şiddet. İzmir, Türkiye: İzmir Güven Kitabevi, ss.36-66

*CHAPTERS IN A BOOK

EGELİOĞLU, N., MUSLU, G.K., ŞEN, S., GÜNERİ, S.E., BOLIŞIK, B., SARUHAN, A., (2014). Ege Bölgesinde doğum sonu dönemde uygulanan geleneksel uygulamalar. Ulus-lararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi (UHD), 1(1):22-35. Doi: 10.17371/UHD.2014018935

ÖZCAN, B., KOCAMAN, H., (2016). Eşler Arasındaki Yaş Farkının Boşanmalar Üzerindeki Etkisi, ACED Dergisi, 10:1-17 Doi: 10.17359/ACED.20161024262

ŞEN, E., GÜNERİ, S.E., YANIKKEREM, E., HADIMLI, A., KAVLAK, O., ŞİRİN, A., et, al., (2012). Determination of knowledge requirements and health practices of adolescent pregnant women. International Journal of Caring Sciences, 5(2):171-178

SIK SORULAN SORULAR

1 Derginiz hakemli ve uluslararası nitelikte bir dergi midir?Dergimiz uluslararası nitelikte olup hakemli bilimsel bir dergidir. Uluslararası birçok indeks tarafından taranmaktadır.

2 Derginize hangi alandan yazılar kabul edilmektedir?Dergimize yalnızca derginin yayın kabul ettiği alanlarda yapılan çalışmalar kabul edilmektedir.

3 Derginiz ücretli bir dergi midir?Dergimiz bazı masraflar karşılığında yayınlanmaya hak kazanmış makale başına belirli kısmı bir ücret almaktadır. Red olan makaleler için bir talep söz konusu değildir.

4 Derginize üye olmadan sayıları ya da ilgili talep edilen makalelere erişim iznimiz var mı?Dergimize üye olmaksızın bütün sayıları web sitemizden pdf formatında indirebilirsiniz.

5 Derginizin yayın aralığı nedir?Dergimiz yılda üç sayı şeklinde çıkmaktadır. Nisan, Ağustos ve Aralık ayları sonunda sisteme tam metinlerin yer aldığı sayılar yüklenmektedir. Ancak bazı durumlarda özel sayılar da çıkarılabilmektedir.

6 Derginizde yayınlanan makaleler hakkında yazarlara bilgi verilmekte midir?Dergimiz web tabanlı olup, yazarlar yayınları ile ilgili her türlü bilgiyi sistemden üyelik panelinden takip edebilmektedir. Ayrıca süreyle ve işleyişle ilgili olarak ortaya çıkan bilgiler ve durumlar yazarlara bildirilmektedir.

7 Bir yayın kaç hakem tarafından incelenmektedir?Dergimize gelen çalışmalar öncelikli olarak alan editörleri tarafından incelenip, uygun bulunanlar hakemlere alan editörleri tarafından gönderilmektedir. Alan editörleri uygun gördükleri iki disiplin hakemine çalışmayı gönderip hakem değerlendirme sürecini başlatır. Süreç hakemlerin incelemesine göre en fazla üç ay sürer. Bu süre içerisinde dönüş alınamayan çalışmalar üçüncü bir hakeme yönlendirilir. Bu süreç de de bir sonuç alınamaz ise ilgili alan hakemi ve editörler kurulu çalışmayı kendi arasında değerlendirip sonuca bağlar.

8 Gelen çalışmalara dair “yazar ve yazarlara” ait bilgiler gizli mi tutulmaktadır?Dergimizde ve hakemli bilimsel yayın yapan dergilerde yazar bilgileri sadece sistem editörleri, alan editörleri, baş editör ve baş editör yardımcıları tarafından bilinmektedir. Bu bilgiler tamamen gizli tutulmaktadır. Hiçbir hakem ve diğer kurul üyeleri bu bilgilere erişim sağlayamaz.

9 Derginizin herhangi bir sayısında belirli bir yayın yapma oranı veya sayısı var mıdır?Dergimizde belirli bir makale sayısı söz konusu değildir. Hakem onayını ve sürecini tamamlayan yayın kurulu tarafından yayınlanması uygun görülen çalışmalar hiç bekletilmeksizin yayına alınmakta ve son aşama olan mizanpaj çalışmasına gönderilmektedir.

10 Aynı yazar ya da yazarlar aynı sayıda birden fazla yayın yayımlayabilmekte midir?Etik açıdan böyle bir durum söz konusu değildir. Fakat yayın kurulu ve editörler kurulunun özel onayı ile aynı yazara ait birkaç makale belirli sayılarda ya da aynı sayıda yayımlanmak üzere işleme alınabilmektedir. Bu durum sadece özel durumlar ve insiyatif gerektiren durumlarda geçerlidir.

11 Derginizin yayın kabul ettiği bütün alanlarda ya da disiplinlerde yeterli hakem bulunmakta mıdır?Dergimize gönderilen tüm çalışmalar alanında uzman akademisyen ve bilim insanları tarafından değerlendirmeye tabii tutulmakta olup hakemler yaptıkları incelemeden herhangi bir ücret almamaktadırlar. Tamamen gönüllü bir şekilde inceleme ve rapor oluşturma işlemleri gerçekleşmektedir.

12 Bilim ve danışma kurulunuzun görevi nedir?Bilim ve danışma kurulu bazı çalışmalarda hakemlerin uzlaşamadığı durumlarda baş editör ve alan editörlerini ilgili bilim dallarında hizmet veren ve bilgisi ile bu oluşan olumsuzlukları ortadan kaldırıp bağımsız karar veren kişilerden oluşmaktadır. Bilim kurulu üyeleri oluşan bu sorunların çözümünde aktif görev almaktadır. Bilim ve danışma kurulunun verdiği kararlar hiçbir yorum ve değerlendirme yapılmaksızın kabul edilmektedir. Verilen kararlar aynen uygulanmaktadır. Değişiklik yapılmaz ve değiştirilmesi teklif edilemez.

13 Olumsuz bir durumda yazar bilim ve danışma kuruluna çalışmasının gönderilmesini isteyebilir mi?Böyle bir durum söz konusu olmaz olamaz. Bilim danışma kurulunun işlevselliği ancak baş editörün onayı ile gerçekleştirilir.

14 Yazar derginize gönderdiği bir çalışmasını aynı anda başka bir dergiye gönderir ise ve o dergide de yayını kabul edilip yayımlanmak isterse işlemler nasıl gerçekleştirilir?Bu gibi durumlarda yönetim ve editörler kurulu karar vermektedir. Genellikle yayın kurulu bu tip davranışları etik bulmadığından ilgili çalışma yayınlanmış olsa bile tekzip yayımlamak ve ilgili kurumlara bilgi verilmek koşulu ile tüm hukuki haklar saklı tutulmak üzere yayını sistemden kaldırır. Fakat bu gibi durumların oluşmaması adına yayın kabul şartlarının yazarlar tarafından okunarak ilgili çalışmaların gönderilmesi daha uygun olacaktır. Dergimiz bu gibi oluşabilecek olumsuzluklarda Türk Ticaret Kanunu ve Fikri Sinai Haklar Kanunu çerçevesinde dergi hukuk müşavirlerinin yönlendirmesi ile her türlü hakkını saklı tutar. Oluşan olumsuzluklarda maddi ve manevi haklarını Türkiye Cumhuriyeti Kanunları Çerçevesinde savunur.

15 Derginizin de birden fazla dilde yayın kabul edilmekte midir?Şu an için dergimizin dili Türkçe ve İngilizce’dir. Fakat İngilizce ve farklı dillerde hazırlanan çalışmalar da kabul edilmektedir.

16 Yazar kendisine ait çalışmanın hangi hakemler tarafından değerlendirildiğine dair bilgi edinmek isteyebilir mi?Böyle bir şey söz konusu olamaz. Hiçbir çalışmanın değerlendirilmesine ilişkin hakem bilgisi istenemez, istense bile verilmez. Yazar göndermiş olduğu yayınına yönelik hakem önerisinde bulunamaz. Buna ancak baş editör, editör yardımcıları, alan editörü ve sistem editörü karar verebilir. Bu kurulların içinde yer alan yetkililer dışında hakem tayini yapılması ve bilgisinin dışarıya verilmesi söz konusu değildir.

17 Yazar yaptığı çalışmasının bazı hakemler tarafından değerlendirilmesini istememe hakkına sahip midir?Böyle bir durum söz konusu ise değerlendirilmesi gereken çalışmanın disiplin çerçevesinde yer alan hakemler dergimiz bünyesinde ise bütün bilgiler saklı tutulmak üzere yazarın çalışmasının değerlendirilmesini istemediği hakem bilgileri baş editöre gerekli açıklamalar ve nedenler belirtilmek koşulu ile üst yazıyla bildirilir. Bu durum baş editör tarafından uygun görülür ise işleme alınır. Baş editör bu durumu uygun bulmaz ise normal işlemler ve standart çalışma şekli devam eder.

18 Yazar çalışmanın değerlendirilmesi için hakem tayin edilmesine katkı sağlayabilir mi?Böyle bir şey söz konusu değildir. Bu tip durumlar ancak alan editörlerince ve sistem editörlerince yapılır. Yazar bu konulara müdahale edemez.

19 Yazar yayını için devir ya da yayın devir sözleşmesi imzalamak zorunda mıdır?Bu durum dergimizin ana sayfasında yayın kabul şartlarında belirtilmiştir. Dergimize yüklenen her yayın tüm hakları ile birlikte dergimize devredilmiş kabul edilmektedir. Yazardan yayınına ilişkin bir belge imzalaması istenmez. Fakat bu durum bazı durumlarda alan editörleri ya da ilgili yönetim üyeleri tarafından talep edilmesi durumunda yazar bu belgeyi imzalayarak resmi yolla baş editörlüğe göndermek zorundadır. Aksi durumda çalışması yayımlanamaz yayınlanması yazar tarafından istenemez.

20 Yazar yayınını istediği anda dergiden çekme hakkına sahip midir?Hakem süreci başlamış bir çalışmanın dergimizden çekilmesi söz konusu olamaz. Ancak bu durum intihal ve bilimsel niteliklere uygunsuzluğu söz konusu olduğunda yazarın üst yazı ile durumu açıklayıcı olarak baş editöre bildirmesi durumunda işleme alınır. Yine bu durum dergi yönetimi tarafından tek yönlü olarak işletilir.

21 ETİK KURUL onayı veya raporu gerektiren çalışmalarda işleyiş nedir?Ulusal ve Uluslararası dergilerde “Yayın Organlarında” olduğu gibi; “VAKA, DENEYSEL, KURUM ve RESMİ” anlamda yapılan ETİK KURUL onayı ve raporu gerektiren çalışmalarda mutlaka “Raporun Adı”, “Rapor Tarihi”, “Rapor Protokol Numarası”, “Raporun Alındığı Kurum ve Onay Bilgisi” ve “Raporun Diğer Bilgileri” dergimiz yayın yükleme sayfasında belirtilen “ETİK KURUL RAPOR BİLGİSİ” kısmında yer alan yere bu bilgileri girmek zorundadır. Etik kurul raporunun aslını baş editör gerekli gördüğü durumda resmi kurum onaylı olarak isteme hakkına sahiptir. Bu gibi durumlarda baş editör istediği halde etik kurul raporunun gelmemesi durumunda yayın hakem onayından geçmiş ve yayına alınması tamamlanmış olsa bile sisteme dahil edilmez basım aşamasına sokulmaz. Yayın baş editör ve editörler kararı ile red edilir. Bu durumda yazar(lar) bir hak iddiasında bulunamaz. Etik kurul raporu gerektirmeyen çalışmalarda ve etik kurul raporu alınmamış çalışmalarda bu bilgiye gerek yoktur. Fakat etik kurul gerektiren ve etik kurul raporu alınmış çalışmalarda bu bilgiler yazar(lar) tarafından sisteme girilmek zorundadır. Bu durum yazar(lar) a ait bir yükümlülüktür. Dergimiz bu konuda hiçbir yükümlülük ve sorumluluğu kabul etmez. Hukuki bir süreçte tüm sorumluluk yazar(lar) a aittir. Aksi bir durumda dergimiz hiçbir hukuki, manevi ve maddi anlamda sorumluluk altına sokulamaz. Dergi yönetimi ve hakemler bu konuda bir yükümlülük yüklenmez. Olası bir olumsuzluk durumunda dergimiz tek taraflı olarak hukuki haklarını saklı tutar.

FREQUENTLY ASKED QUESTIONS

1 Is your journal a refereed and international journal?Our journal is a refereed, scientific and international journal. It is indexed by many international indices.

2 Which fields are accepted in your journal?Only the papers in the fields accepted by the journal are approved.

3 Does your journal charge any publication fee?A certain amount of fee is requested per the manuscript accepted for publication in return for some expenses. There is no such demand for the rejected papers.

4 Are the readers allowed to access to the volumes and the articles without being a member of the journal?All the volumes can be downloaded from our website in pdf format without being a member.

5 What is the publication frequency of the journal?The journal publishes three times a year; the volumes with full texts are uploaded to the system at the end of April, August and December. However, some special issues can be published in some cases.

6 Are the authors informed about the evaluation process of the submissions?The journal is web-based, and the authors can follow all kinds of information concerning their submissions from the membership panel of the system. The authors will also be provided with the necessary information about the process and procedure.

7 How many referees evaluate a manuscript?Manuscripts are firstly evaluated by the field editors and then the ones found appropriate are sent to the referees by the field editors. Field editors send the approved papers to two field referees and referee evaluation process begins. This process takes two months at most according to the referee evaluation. If evaluation reports are not received within three months, the article is sent to the third referee. If there is still not any progress, field referee, and the editorial board decide on the publication process.

8 Is any information concerning “the author and authors” confidential?

In this journal and all the international refereed journals, information, concerning the author(s) is known only by the system editors, field editors, chief editor and assistant chief editors. This information is completely kept confidential. The referees or members of the journal are not allowed to access to the relevant information.

9 Are there a certain number of articles to be published in the journal?There are not a certain number of articles in the journal. Each article, approved by the referees and the editorial board, is accepted to be published in the journal without delay and sent for the layout process which is the final stage.

10 Is an author allowed to submit more than one paper in the same issue?It is out of the question in terms of ethics. However, more than one manuscript of the same author can be published in the same journal or the following issues if the publication and editorial board approve the articles. But this situation is only valid for specific cases and those requiring initiative. This case is only valid for special conditions and those requiring initiative.

11 Is there sufficient number of referees in all the fields that the journal accepts articles?All the submissions sent to our journal are subjected to evaluation by expert academicians and scientists and referees are not getting paid for the evaluation they make. Evaluation and reports are only on a volunteer basis.

12 What is the duty of the science and advisory board?The science and advisory board is responsible for solving the incompatibility problems that the referees experience; the board gives the final decision independently, and they act actively to solve such problems. The decisions of the science and advisory board are accepted without questioning. The decisions are applied accordingly. Their decisions cannot be changed and offered to be changed.

13 Is an author allowed to submit his/her paper to the science and advisory board in a negative situation?This situation is out of the question. Functionality of science and advisory board occurs only with the approval of the editor-in-chief.

14 If an author submits her/his paper simultaneously to another journal for consideration, and the paper is accepted in that journal too, what kind of procedures is taken?

The executive board and editorial board give the final decision in such cases. As the publication board does not regard such attitudes as ethical, even if the paper has been published, it is removed from the system on condition that refutation is published, necessary institutions are informed, and the rights are reserved. However, in order to avoid such problems, the guidelines for the authors should be read carefully and the appropriate papers should be submitted. Our journal’s all rights are kept reserved under the guidance of journal’s legal advisors within the framework of Turkish Commercial Law and Law on Intellectual and Industrial Rights in such negative conditions. It defends its material and moral rights within the framework of Laws of Turkish Republic.

15 Does your journal accept papers from other languages?Currently, the language of our journal is Turkish and English. However, studies in English and other languages are also accepted.

16 Is an author allowed to get information about referees evaluating her/his paper?It is out of question. The names of the referees will never be revealed to the authors even if they want to learn. The author cannot recommend a referee for the paper s/he sent. Only the editor-in-chief, assistant editors, field editor and system editor can decide on this. It is also out of the question to assign a referee outside those boards and to give information.

17 Is an author allowed to give a name of a referee that s/he does not want her/his paper to be evaluated by?If such a problem occurs, and the referee is in the journal list, on condition that the process is confidential, the author should submit the necessary explanations and reasons in an official document to the editor-in-chief. If this is approved by the chief editor, necessary steps are taken; otherwise, common procedures and standard working are carried out.

18 Is an author allowed to suggest a referee to contribute to the evaluation process?It is out of question. The field and system editors decide on the issue. Authors cannot interfere in this process.

19 Are the authors to sign the transfer agreement or publishing transfer contract?This situation is stated on the main page of the journal in the section titled publication principles. All the submitted papers are accepted to be transferred to the journal with exclusive rights. The author is not asked to sign the document concerning the submission. However, in some cases the author should sign the contract, required by the field editors

or administrative board and submit it to the chief editor officially. Otherwise the paper will not be published.

20 Is an author allowed to withdraw his/her paper when desired?If the evaluation process has started, papers cannot be withdrawn. The paper can only be withdrawn in case of plagiarism and scientific disquality and if the author sends an official letter, explaining the situation to the chief editor. The journal acts unilaterally in this issue.

21 What is the process in papers requiring the approval and report of ETHICS BOARD?As in “Media Organs” of National and International journals, author(s) has to upload “Date of Report”, “Report Information-Report Number” to “Ethics Board Report Information” part of the publication sub mission system of the journal in “EXPERIMENTAL, CASE STUDY and INSTITUTIONAL” works requiring ETHICS BOARD approval and report. The chief editor has the right to ask for the original report if deemed necessary with an official approval of the institution. In such cases, if the chief editor doesn’t get the ethics board report despite the request made, the manuscript cannot be included in the system and published even if it has obtained referee approval and completed the publication process. The paper is rejected with the decision of chief editor and other editors. In this case, author(s) cannot make a demand for right. This information isn’t necessary for the papers not requesting ethics board report or being lack of this report. However, this information should be uploaded to the system by author(s) for the papers requesting and having the ethics board report. Author(s) are held responsible for this situation. Our journal doesn’t accept any liability and responsibility regarding this matter. The whole responsibility in legal process belongs to author(s). Otherwise, our journal cannot bear any legal, spiritual and material responsibility. Journal management and referees cannot be imposed any liability in this matter. In case of a possible negative condition, our journal unilaterally reserves its legal rights.

UHEYAD - Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi

Kayaşehir Mah. Evliya Çelebi Cad. Başakşehir Emlak Konutları1/A D Blok Kat: 4 Daire: 29 Başakşehir, İstanbul, Türkiye

Tel: +90 212 801 40 61 Fax: +90 212 801 40 62 [email protected]

Documents

1 EKONOMİ 16.pdf · IV UHEYAD DERGİMİZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1 Dergimiz hakemli ve uluslararası indeksli bir dergidir. Her yayın en az iki alan uzmanı hakem tarafından