Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
karRKb;RKgFnFanClpl
1> GMBIpÞaMgpñt;rUbPaB
GñkKYrGan nigpSaMúxÜønCamYypÞaMgpñt;rUbPaBCamunsin munnwgeRbIR)as;va. pÞaMgpñt;rUbPaBenH
manP¢ab;CamYyÉksarsRmab;GñksRmbsRmÜl EdlPaBlMGitrbs;va GacCYy[RkumBiPakSaeFVI
kargarrbs;eKmanRbsiT§PaB.
ÉksarENnaMBIpÞaMgpñt;rUbPaBmanbgðajnUvBaküKnøwH EdlGacBnül;BIbec©ks½BÞClpl nig
manbBa¢IeQµaHGgÁkarminEmnrdæaPi)almYycMnYnEdlGacCaCMnYybEnßmdl;shKmn_ensaT.
pÞaMgpñt;rUbPaBenH EckecjCa 3Epñk EdlEpñknImYy²erobcMeLIg sRmab;eRbIkñúgry³eBl
2-3em:ag CaGnusasn_kñúgkareRbIR)as; KWRtUvGnuvtþtampÞaMgpñt;rUbPaBTaMgmUl Edlcab;epþImBIEpñk1
rhUtdl;Epñk3 b:uEnþRbsinebIeBlevlaminRKb;RKan; GñkGaceRbIEpñknImYy²edayELk²BIKña.
• enAxagmuxTMB½rnImYy²KWCarUbPaB
• enAxageRkayTMB½r KWCaB½t’mansRmab;CYydl;GñksRmbsRmÜlenAkñúgkarBiPakSa. GñkGac
eRbIB½t’manxøHenAkñúgenHenAGMLúgeBlénkarBiPakSa b:uEnþGñkminKYrGanvajwkjab;eBkeTenA
cMeBaHmuxGñkcUlrYm. enAEpñkxageRkayk¾mancMNucBiPakSa EdlGñkKYrGan edIm,IbMpus
[mankarBiPakSa
• EpñknImYy²manbBa©ÚlskmµPaB EdlRtUv)anerobcMeLIg edIm,IbEgVrBIkarCECkmkCaskmµ
PaBxøImYyvij. skmµPaBenHmanRbeyaCn_Nas;kñúgkarrkSa)annUvkarykcitþTukdak;rbs;
Rkum nigGacbegáInkarsb,ayrIkrayeTotpg
• enAcugbBa©b;EpñknImYy² KWCaEpnkarskmµPaB. vaeFVIeLIg edIm,ICMruj[GñkcUlrYmbegáIt
skmµPaB EdlQaneTAdl;karpøas;bþÚrCaviC¢manenAkñúgshKmn_rbs;BYkeK EdlTak;TgeTAnwg
eKalbMNgenAkñúgEpñknImYy².
TMB½rTI 1-esckþIepþIm kareRbIR)as;pÞaMgpñt;rUbPaB
eKalbMNg ³ edIm,Ipþl;[GñkcUlrYmnUvKMnitTUeTABIviFIsa®sþeRbIR)as;pÞaMgpñt;rUbPaB .
cMNuccab;epþIm k> sVaKmn_dl;GñkcUlrYm nigGrKuNBYkKat; sMrab;karcUlrYm.
x> ENnaMxøÜnGñkpÞal; nigsmaCikepSgeTotenAkñúgRkumeTAkan;GñkcUlrYm
bnÞab;mkGnuvtþskmµPaB dUcEdlmansresrenAelITMB½renH.
K> Bnül;dl;RkumTaMgmUlBIeKalbMNgénpÞaMgpñt;rUbPaB.
X> erobcMkalviPaKsMrab;EpñknImYy² kMNt;RbFanbT EdlGñknwgykmk BiPakSa
eFVIdUcenHGñknwgGacRKb;RKgeBlevlaEdlGñkcg;cab;epþIm sMrak nig eBlbBa©b;.
KYreFVIEpnkarsMrab;viFIsa®sþTaMgmUl nigrMlwkeLIgvijenAeBlcab;epþIm nigenAcug
bBa©b;énEpñknImYy².
g> R)ab;dl;GñkcUlrYmGMBIviFIsa®sþpÞaMgpñt;rUbPaB dUcCa manpÞaMgrUbPaBFMenAelIEpñk
xagmuxénTMB½rnImYy² cMNucBiPakSa nigB½t’manenAEpñkxageRkay edIm,ICYydl;
karsRmbsRmÜl.
c> Bnül;BIdMeNIrkarpÞaMgpñt;rUbPaBTaMgmUl ¬]TahrN_ EpñkTaMg 3 nigRbFanbT
sRmab;EpñkTaMgmUl. TMB½rTaMgenHRtUv)anbBa©ÚlKñaenAkñúgEpñkmYyEdlman
RbFanbT Tak;TgKña. EpñknImYy²KYrcMNayeBl 2-3ema:g edIm,IBiPakSa.
EpnkarskmµPaBnwgRtUvsresrenAcugbBa©b;énEpñknImYy². enAcugbBa©b;
énEpñkTaMgGs;KWkarrMlwkeLIgvij nigEpnkarskmµPaBcugbBa©b;¦.
RbFanbTEdlmanenAkñúgEpñknImYy² KW ³
Epñk 1
TMB½rTI 1> esckþIepþIm
TMB½rTI 2> KuNPaBCIvit
TMB½rTI 3> GtItkal bc©úb,nñkal nig GnaKtkal
TMB½rTI 4> B½t’manGMBIbwgTenøsab
Epñk 2
TMB½rTI 5> plRbeyaCn_éRBlicTwk
TMB½rTI 6> ]bkrN_ensaThamXat;
TMB½rTI 7> ]bkrN_ensaTRKYsar
TMB½rTI 8> kEnøgGPirkSshKmn_ ensaT
Epñk 3
TMB½rTI 9> shKmn_ensaT
TMB½rTI 10> CeRmIsmuxrbrciBa©wmCIvit
TMB½rTI 11> EpnkarskmµPaB
shKmn_ensaT
skmµPaB-sYsþI²¡
[GñkcUlrYmelgTaMgGs;QrCargVg; edayGñkelgmñak;RtUvedIrCMuvijxageRkArgVg;enaH ehIyTHsµa
GñkelgNamñak;. GñkEdlRtUveKTHsµaenaH RtUvedIrecjmkeRkA ehIyedIrbRBa¢as;TisedA rhUtdl;
GñkTaMgBIr Cl;muxKña. GñkTaMgBIr ehAeQµaHKñaeTAvijeTAmkcMnYn3dg. bnÞab;mkGñkTaMgBIreTATH
sµaGñkelgNamñak;eTot edIm,IcUlbMeBjkEnøgTMenr. bnþeFVIdUclMnaMxagelIrhUtdl;GñkelgTaMg
Gs;man»kasRKb;²Kña.
bBaða skmµPaB eBlGnuvtþ GñkTTYlxusRtUvEpnkarskmµPaBenH tMrUv[GñksRmbsRmÜl
biTpÞaMgRkdasFM edayKUsEckCa 4CYr EdlCYrTI
1> bBaða CYrTI 2> skmµPaB CYrTI 3> eBlGnuvtþ
nig 4> GñkTTYlxusRtUv ¬dUcmanKMrUenAxageqVg¦.
enAcugbBa©b;EpñknImYy² RkumKYreFVIcMNat;fñak;elI
skmµPaB 4sMxan;² enAkñúgshKmn_rbs;BYkeK
¬Tak;TgnwgEpñknImYy²¦ nigsresrBIskmµPaB
edIm,IbgðajbBaðaTaMgenH. bnÞab;mkBYkeKKYreRCIs
erIsmnusSmñak; EdlKat;nwgCaGñkTTYlxusRtUvelI
skmµPaBnImYy².
edIm,I[GñksRmbsRmÜlmanPaBgayRsYl TMB½r
nImYy²mancMNucKnøwHEdlEp¥kelIcMNucxageRkam³
cMNucenH tMNag[cMNucBiPakSa EdlGñkKYrGan
cMNucenH tMNag[kareFVIEpnkarskmµPaBEdlKYrbMeBjenAEpñknImYy² EdlcMNucTaMg
enH GñkKYrsresrelIpÞaMgRkdasFM. B½t’manenH cat;TukCamUldæanRKwH sMrab;TMB½rcug
eRkayénpÞaMgpñt;rUbPaBenH Edlnwgerobrab;BI {karrMlwkeLIgvij nigskmµPaBcugeRkay}.
enAeBlGñkeXIjsBaØaenH mann½yfaGñkKYrGnuvtþskmµPaB EdlmanBN’RbepHenAkñúg
TMB½r.
2> muneBlcab;epþIm
• edIm,ICaCMnYy eyIgxJúM sUmENnaMfa RkumGñkcUlrYmminRtUvelIsBI 15nak;-20nak; eLIy.
RbsinebIGñkmanmnusSeRcInCagenH GñkKYrR)akdfa Gñk nigpÞaMgpñt;rUbPaBsßitenAkñúgTItaMg
mYyEdlsmaCikRkumTaMgGs;GacemIleXIjnigsþab;B¤.erobcM[GñkcUlrYmGgÁúyCarag
cMNitelakExehIysYrKat;faGacemIleXIjnigsþab;B¤c,as;rWeT?
• R)ab;dl;RkumTaMgGs;fa GñknwgBüayameqøIytbnUvRKb;sMnYr ebIBYkKat;mancm¶l;. bBa¢ak;R)
ab;
Kat;fa GñkCaGñksRmbsRmÜl nigmkTIenH edIm,ICYyBYkKat;kñúgkarBiPakSaelIbBaða EdlelIk
eLIgenAkñúgpÞaMgpñt;rUbPaB.
• eRCIserIsnrNamñak;kñúgcMeNamGñkcUlrYm edIm,IeFVIbTbgðaj. CYysRmYlBYkKat; edaykt;Rta
TuknUvKeRmagEpnkarskmµPaB EdlBYkKat;elIkeLIg sRmab;shKmn_rbs;Kat;. EdlcMNuc
enHGacykmkeRbIR)as;enAeBlbnÞab;.
• sUm[R)akdxøÜnÉgfa GñkmansmÖar³RKb;RKan; edIm,IGnuvtþelIEpñknImYy². skmµPaBxøH
tMrUv[mansmÖar³epSg²dUcCa Rkdas nigsøakeQµaHCaedIm edIm,IR)akdfaGñk)anerobcMrYc
TukmunrYcCaeRsc.
3> GMLúgeBlénkarBiPakSa
• RtUvrYsray nigbkRsay[)anyWtlµm
• bgðajBIkareKarBrbs;Gñkdl;Rkum nigsmaCikkñúgRkum
• pþl;B½t’manBitCak;lak; nigcg;)anKMnitBIGñkdéT
• GnuBaØat nigelIkTwkcitþ dl;RKb;KñakñúgkarbeBa©jmtieyabl;
• sYrsMNYr nigpþl;sMeNI edIm,Icab;epþImkarBiPakSa
• BüayammineRbInUvBakübec©keTs b:uEnþRbsinCaGñkeRbI sUmeFVIkarBnül;elIBaküTaMgenaH
• manKMnitTUlay nigecHbt;Ebn
• EsVgyl;BItMrUvkarrbs;Rkum. BYkeKGacRtUvkarsMrak nigesñI[mankarpþl;CaTwk nigEpøeQI
sRmab;CaGaharsMrn;.
4> skmµPaB • cugbBa©b;EpñknImYy² GñkKYreFVIEpnkarskmµPaBtUcmYy EdlenAcugbBa©b;énpÞaMgpñt;rUbPaB
eyIgnwgbBa©ÚleTAkñúgEpnkarskmµPaBFMmYyCacugeRkay.
5> karvaytMémø-enAcugbBa©b;
• sYrRkumGMBIEpñknImYy².etIGVIEdleKcUlcitþ?etIGVIEdleKmincUlcitþ?
etIGaceFVI[vaRbesIreLIgEdrrWeT?etIBYkeKnwgcUlrYmenAvKÁeRkayeTotEdrrWeT?ehtuGVI?
¬KYreFVIkarkt;RtasRmab;rMlwkenAeBlbnþ¦
• saksYrRbsinebIBYkeKRtUvkarB½t’manepSgeTot
• cugbBa©b;-eFVIkarEføgGMNrKuNcMeBaHBYkKat; Edl)ancMNayeBlcUlrYm.
eKalkarN_ENnaMsRmab;GñksRmbsRmÜl
Epñk
1
TMB½rTI2-KuNPaBCIviteKalbMNg ³ edIm,IbgðajRbCaBlrdænUvskmµPaBl¥² edIm,ICYy[BYkKat;eFVIkarpøas;bþÚrTMlab;.
GtItkal bc©úb,nñkal nigGnaKtkal
RbeTskm<úCaFøab;sMbUredayFnFanFmµCatikalBIGtItkal. kareFVIsareBIP½NÐéRBeQIna
edImTsvtSr_qñaMTI 60 )anbgðaj[eXIjfa éRBeQIenAkm<úCaRKbdNþb;elIépÞdIRbmaN 73°én
épÞRbeTssrub. bc©úb,nñBuMTan;manTinñn½yfµIc,as;las;enAeLIy. b:uEnþ r)aykarN_qñaM 1998
)anbgðajfa épÞdIRbeTsRbmaNEtBI 35°-63° b:ueNÑaH EdlRKbdNþb;edayéRBeQI
¬brisßan ³ esovePACMnYysµartI¦. manRbePTstV nigrukçCatiCaeRcIn ehIyEdlTaMgenaHFøab;
sMbUrenAeBlGtItkaldUcCa eKaéRB dMrI BBYklµÚn stVsøab nigRbePTRtI. cmøak;enAGgÁrvtþ
bgðajBIPaBsMbUrEbbénCIvcRmuHkalBIGtItkal Edlbc©úb,nñRtUv)anFøak;cuH. KuNPaBTwk xül;
nigdIk¾RtUv)anfycuHpgEdr. sßab½nrdæaPi)al nigGgÁkarminEmnrdæaPi)alCaeRcIn)an nigkMBugeFVI
kargarepþatelIkarRKb;RKgFnFanFmµCati ehIytamry³skmµPaBGPirkS nigGPivDÆn_rbs;
BYkeK eyIgsgÇwmnUvGnaKtkalmYyEdll¥CagenH edayeFVIkarkat;bnßyskmµPaBGviC¢man
nigCMrujnUvskmµPaBviC¢man.
karTajykFnFanClpl nigGnþraKmn_
kalBIGtItkalmanmnusStic nigsMbUredayFnFanFmµCati b:uEnþbc©úb,nñcMnYnmnusS
mankarekIneLIg rYmCamYybec©kviTüafµI² EdleFVIkarTajykplkan;EtmanRTg;RTayFM eFVI[
eyIgCYbnUvbBaðaénkarTajykplBIFnFanFmµCatihYskMrit. cab;taMgBI]brkN_ensaTTMenIb²
RtUv)anbegáIteLIg eyIgeXIjfaPaKeRcInénkareRbIR)as;]bkrN_TaMgenaHmin)annaMmknUvnirnþr
PaBeLIy edaysarvaGacRbmUl)anTinñplRtIeRcIn edaybnSl;TuknUvcMnYntictYcsMrab;eBl
GnaKt. edIm,IFanafa ClplRbeTskm<úCaenAEtbnþrkSanUvTinñplx<s;sMrab;bc©úb,nñ nig
eTAGnaKt rdæaPi)alkm<úCa)anbegáItnUvc,ab;CaeRcInedIm,IRKb;RKgelIvis½yClpl. c,ab;TaMg
enaHrYmman c,ab;Clpl RBHraCRkwtü GnuRkwtüsþIBIkarbegáItshKmn_ensaT nigkarRKb;RKg
rdUvbiTensaT nigkarCMrujnirnþrPaBClpltamry³kareRbIR)as;]bkrN_ensaTEbblkçN³
RKYsar nigRsbc,ab;. karRKb;RKgFnFanClpledayEp¥kelIshKmn_ GacCaktþasMxan;enA
kñúgkarCMruj[mankarFananUvnirnþrPaBFnFanClpl.
skmµPaBshKmn_ensaT
• enAcugqñaM 2000 manRBwtþikarN_FMmYy enaHKWrdæaPi)al)aneFVIkMENTRmg;vis½yClpl.
Cag 56°énépÞLÚt×ensaTRtUv)ankat;eTA[raRsþeRbIR)as;CalkçN³RKYsar nigRKb;RKg
tamEbbshKmn_ensaT. rhUtmkdl;qñaM 2006 manshKmn_ensaTcMnYn 491enA
TUTaMgRbeTs ¬viFansþIBI shRKb;RKgClplénRbeTskm<úCa¦ . fµI²enHmantYelx
bgðajfa manshKmn_ensaTcMnYn 175 RtUv)anbegáIteLIgenACuMvijbwgTenøsab.
• karRKb;RKgFnFanFmµCatiedayshKmn_RtUv)ancat;TukfaCaviFIsa®sþviC¢man nigRtUv)an
KaMRTedayrdæaPi)al edIm,IkarBarTaMgFnFanClpl nigFanasnþisuxes,óg.
• manCMhancMnYn 9 edIm,IbegáItshKmn_ensaT. smaCikshKmn_ensaTRtUvTTYlxus
RtUvelIkarRKb;RKgFnFanClpledaynirnþrPaB nigFanadl;karEckrMElkedaysmFm’
eTAelIkareRbIR)as;FnFanClpl edIm,IeFVI[RbesIreLIgnUvkMriténCIvPaBrs;enA.
kEnøgGPirkSshKmn_ensaT
• kEnøgGPirkSRtUv)ancat;TukCaviFIsa®sþd¾sMxan;mYy edIm,IRKb;RKgFnFanClpl
edaysarvaGacpþl;nUvkEnøgsMrab;CaCRmkRtIemBUC nigFMlUtlas;.
• kalBImunkEnøgGPirkSPaKeRcInmanTMhMFM¬kEnøgGPirkSClplb¤LÚt×bMrug¦nigman
EtenAtMbn;sMxan;²b:ueNÑaH. shKmn_ensaTbc©úb,nñkMBugbegáItkEnøgGPirkSkñúgTMhMsm
RsbehIycat;TukfaCaEpñksMxan;énkarRKb;RKgFnFanClplRbkbedayRbsiT§PaB.
skmµPaBviC¢man
CeRmIsmuxrbr ³ karpþl;[RbCaBlrdænUvCeRmIsmuxrbrKWCaviFIsa®sþviC¢manmYyedIm,Ikat; bnßysm<aFeTAelIkarTajykplBIFnFanFmµCati. CeRmIsmuxrbrsMrab;RbCaBlrdæenACuMvij bwgTenøsabrYmman ³ tm,aj eTscrN_ CMnYjxñattUc sYnbENþtTwk karbNþúHpSit ¬enAkñúgfg; )aøsÞIc¦ karciBa©wmstV nigciBa©wmRtI nigEkécñplitplClplCaedIm.
skmµPaBensaT ³ ]bkrN_ensaTCalkçN³RKYsarRtUv)ancat;TukfaGacFana)annirnþr PaByUrGEgVg edaysarminmanlkçN³bMpøicbMpøaj. skmµPaBelµIsc,ab; nigkareRbIR)as; ]bkrN_ensaTelµIsc,ab;RtUvhamXat;Cadac;xat.
Gnam½y nigsuxPaB ³ TwkKWCaFnFand¾sMxan;bMputrbs;eyIg dUcenHCakarsMxan;kñúgkar yl;dwgBIKuNPaBTwk. kareRbIR)as;Twks¥atedayeRbInUvFugcMeraHTwk rWdak;Twkhaléf¶ nigkardaM Twk[BuH karTTYlTanGaharEdlmanGaharUbtßmÖRKb;RKan; Gnam½ypÞal;xøÜnGacCYyeFVI [eyIgmansuxPaBl¥ nigkat;bnßykarcMNayelIEpñksuxPaB nigkar)at;bg;Blkmµ.
karRKb;RKgFnFanFmµCati ³ edIm,IeRbIR)as;FnFanFmµCatiRbkbedaynirnþrPaBsMrab; GnaKtrbs;eyIg nigkUnecACMnan;eRkay eyIgKYrKitKUrBIskmµPaBviC¢man edIm,ICYyRKb;RKg FnFanrbs;eyIg dUcCa karkarBaréRBlicTwk karmineRbIR)as;]bkrN_ensaTxusc,ab; karminensaTenArdUvRtIBgkUn karElgkUnRtI karmine)aHecalkaksMNl;cUleTAkñúgTwk nigkareRbIR)as;CI nigfñaMsMlab;stVl¥itpSMBIrukçCati.
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> etIGñkcg;rs;enAkñúgTidæPaB¼brisßanEbbenHrWeT?
K> etIGñkGacsegáteXIjmanskmµPaBl¥²GVIxøH?
X> etIGVIxøHEdlGñk)aneXIjkñúgrUbPaBenH ehIydUcKñaeTAnwgGVI EdlmanenAkñúgPUmirbs;Gñk?
g> etIGñkKitfaPUmirbs;Gñkl¥rWGaRkk;Cagmun?ehtuGVI?etIenAeBlGnaKtnwgmansPaBdUcemþc?
c> etIskmµPaBl¥GVIxøHEdlGñkGacCMruj nigENnaMdl;shKmn_ensaTrbs;Gñk?
Epñk
1
karBarekr×dMENl sMrab;kUnecACMnan;eRkay sUmeFVIskmµPaB
TMB½rTI 3-GtItkal bc©úb,nñkal nig GnaKtkal eKalbMNg ³ edIm,IbgðajBIkarpøas;bþÚrxøH²eTAelIbrisßanEdl)an nigkMBugekIteLIg ehIybMrugnwgekIteLIgenAeBlGnaKt.
vis½yClplKWCavis½ymYyEdlpþl;plitplx<s;bMputenARbeTskm<úCa nigpþl;kargardl;
mnusSmYycMnYnFM. sar³sMxan;rbs;vaRtUv)anbgðajtaMgBImunkarksagGgÁrvtþ ehIyeyIgsgÇwm
fanwgbnSl;TuksMrab;GnaKt b:uEnþskmµPaBbc©úb,nñkMBugKMramkMEhgdl;GnaKt.
edIm,IFanadl;ClplénRbeTskm<úCa[enAEtbnþsMbUrEbbsMrab;bc©úb,nñ nigGnaKt raC
rdæaPi)alénRbeTskm<úCa)anbegáItc,ab;CaeRcInedIm,IRKb;RKgClpl. c,ab;TaMgenaHrYmman
{rdUvbiTensaT} nigCMrujnirnþrPaBClpltamry³kareRbIR)as;]bkrN_ensaTCalkçN³RKYsar.
GtItkal - GgÁr nigbrisßan
GaNacRkExµrFøab;CaGaNacRkEdlFM nigxøaMgkøamYyenAelIBiPBelak. PaBsMbUrEbb
énFnFanFmµCatirYmman ³ RtI RsUv eQI nigt,Úg. PaBsMbUrEbbénFnFanFmµCati nigsar³sMxan;
énkareRbIR)as;vaRtUv)aneXIjmanenAelIrUbPaBcmøak;CuMvijR)asaT)ay½n EdlminRtwmEtbgðaj
BIcm,aMgb:ueNÑaHeT b:uEnþGñksegátGacsMKal;eXIjBICIvcRmuHdl;sMbUrEbbénstVnana rYmman
stVsøab lµÚn fnikstV nigCaBiessnanaPaBénRtI.
GñkxøHeCOfa karFøak;cuHnUvFnFanFmµCati naMeTArkkarXøatq¶ayBIGgÁr nigkEnøgdéTeTot.
bc©úb,nñ - bBaðabrisßaneFVI[b:HBal;dl;FnFanClpl
karbBa©ÚlKñaénkarTajykplhYskMritedayxusc,ab; nigedayKµannirnþrPaB karbMBul
karfycuHCRmk tamry³karkab;bMpøajéRBlicTwk bNþal[mankarkat;bnßybrimaNRtI.
ktþaKMramkMEhg 4FM²eTAelIFnFanClpl ³
• karbMBul- karecalkaksMNl;epSg²eTAkñúgTwk eFVI[b:HBal;dl;KuNPaBTwk nigb:HBal;
edaypÞal;dl;FnFanClpl.
• karfycuHénCRmk - éRBlicTwkRtUv)aneRbIR)as;CaGus. karvat nigEkERbdIksikmµ -
rYmTaMgRsbc,ab; nigxusc,ab; ¬tamry³karcab;ykdI¦.
• karTajykplhYskMrit nigKµannirnþrPaB - karensaT karRbmaj;stVéRB nigTajyk
GnupléRBeQI - RbsinminGacRKb;RKgFnFanTaMgenaH)aneT vanwgpþl;pltictYc.
• karGPivDÆehdæarcnasm<½n§ - pøÚvbc©úb,nñ nigenAéf¶GnaKtGactamry³karGPivDÆpøÚvTwk
dUcCa varIvb,kmµ Farasa®sþ pÞHsMEbg nigsMNg;nanaGacbNþal[manplb:HBal;
mYycMnYn Rbsin CaBuMmankarsikSa[)anc,as;las;.
karbMBul
enAeBlEdlkarbMBulekItmaneLIg vaGacCH\T§iBldl;dI xül; nigTwk ³ brisßaneTACa
GaRkk; nigmaneRKaHfñak;dl;mnusS rukçCati nigstVEdlrs;enAkñúgenaH. manktþabMBulcMnYn
4sMxan;² ³ karbMBulTwk karbMBuldI karbMBulxül; nigkarbMBulsMeLg.
karbMBulTwkbNþáalmkBIktþaCaeRcIn nigrUbPaBepSg². sMNl;EdlcUleTAkñúgRbPBTwk
GacmanskþanuBlPaBdl;karb:HBal;dl;suxPaB nigbNþal[manbBaðabrisßanepSgeTot.
ral;karbMBulTwkGacb:HBal;dl;FnFanClpl.
karRKb;RKgsMNl;KWCabBaðabrisßand¾FMbMputmYyenAelIBiPBelak. edaysarkMeNInRbCaCn
dUcenHbBaðasMNl;k¾ekIneLIgEdr. sMNl;bc©úb,nñCaeRcIn CasMNl;GsrIragÁ ehIysgÁmminTan;
cat;viFankarRbkbedayRbsiT§PaB edIm,Ikat;bnßy eRbIR)as;eLIgvij nigEkécñsMNl;TaMgenaH
enAeLIy.
bc©úb,nñmankarekIneLIgnUvkareRbIR)as;sarFatuKImIsMrab;skmµPaBksikmµ. sarFatuKImITaMg
enaHsmøab;rukçCati rWstVCaeRcIn EdlminRtwmEtktþacéRgEdlKat;cg;kMcat;b:ueNÑaHeT bu:EnþvaGac
CH\T§iBleTAdl;KuNPaBTwk nigGacb:HBal;dl;suxPaBmnusS stV nigFnFanClplpgEdr.
karTajykpledayxusc,ab; nigminFananUvnirnþrPaB
mankarRBYy)armÖfa RbsinebIFnFanClplminRtUv)anRKb;RKgedayRtwmRtUveT Gacman
karfycuHnUvplitPaBClpl EdlGacCH\T§iBledaypÞal;dl;RbCaBlrdækm<úCa.
eTaHCamanPaBsMbUrEbbénFanFanFmµCati TenøsabenAEtminGacpþl;nUvkarrs;enAsmrmü
sMrab;GñkRsukPaKeRcInEdlrs;enAextþCuMvij. enACuMvijbwgTenøsab Bak;kNþalénGñkPUmimanBI
40-60°RKYsarsßitenAeRkamExSbnÞat;PaBRkIRk EdlRbEhlmandl; 80°enAtMbn;xøH. RKYsar
CaeRcInKµandIkmµsiT§i nigGaRs½yelIkarensaT nigkarrkmðÚb CamYynwgkarcUleTAdl;tMbn;
ensaT EdlCajwkjab;zitenAeRkamCemøaH.
kar)at;bg;CRmk
karKMramkMEhgcMbgeTAelIkar)at;bg;CRmkenACuMvijbwgTenøsab ekItBIkarbMpøajéRBlicTwk
rab;TaMgskmµPaBBRgIkdIksikmµ plitkmµFüÚg rW Gus nigkardak;sRmasCaedIm. éRBlicTwkenA
CuMvijbwgTenøsabmansar³sMxan;enAkñúgkarRKb;RKgFnFanClplrYm edaycat;TukfaCaCRmk
BgkUn nigkEnøgEsVgrkcMNIrbs;RtI. karKMramkMEhgéRBlicTwkenAkñúgextþPaKeRcIn Tak;Tgnwg
sm<aFéncMnYnRbCaBlrdæ karekIneLIgnUvkarpøas;bþÚrTIlMenAeTAkan;tMbn;dIesIm karekIneLIg
ya:grh½snUvkarvatykdIsMrab;eKalbMNgksikmµ nigtMrUvkareRbIR)as;CafamBl nigtMrUvkar
epSgeTotekIneLIg.
karxVHxatéRB eFVI[mankarhUreRcaHdIxøaMg kat;bnßyKuNPaBTwk nig)at;bg;stVéRB.
GnaKt - karRKb;RKgl¥ekItecjBIkarpþl;CeRmIs
CakarsMxan;Nas; EdlBYkeyIgmancMeNHdwg nigbec©keTsrYcCaeRsc edIm,Ikat;bnßypl
b:HBal;brisßan nigRKb;RKgClpl sMrab;GnaKt b:uEnþBYkeyIgcaM)ac;RtUvGnuvtþ. karKMramkMEhg
TaMgenHGacbgðajc,as;tamry³skmµPaBenAfñak;mUldæan. enHCaEpñksMxan;mYyénviFIsa®sþ
RKb;RKgFnFanClpledayrYmbBa©ÚlnUvkarRKb;RKgtamEbbshKmn_ensaT.
enAtMbn;xøH GñkensaTCalkçN³RKYsarenAtammUldæan)anbegáItCashKmn_ensaT. kar
RKb;RKgsßitenAkñúgPaBCaédKUedaymankars½µRKcitþkñúgcMeNamGñkBak;B½n§ rYmmansmaCikPUmi
GaCJaFrBak;B½n§ nigGñkensaTGaCIvkmµ CamYynwgeKalbMNgénkarRKb;RKgFnFanClpl
RbkbedaynirnþrPaBsMrab;plRbeyaCn_rYm.
karGPivDÆ nigkarGnuvtþEpnkarRKb;RKgshKmn_ensaT RtUv)anbBa¢ak;edaykarcUlrYmén
skmµPaBshKmn_mUldæaneTAelIbBaðakñúgtMbn;. BYkeKeFVIkarFnaelIkarGnuvtþRbkbeday
nirnþrPaB eRbIR)as;cMeNHdwgmUldæan nigBRgwgsiT§iGMNacRbCaBlrdæ edIm,IcUlrYmkñúgkareFVI
esckþIsMerccitþ. CakarsMxan;bMput BYkeKeFVIkarCYyRbCaBlrdæ[yl;faskmµPaBrbs;BYkKat;
GaceFVI[mankarpøas;bþÚr.
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> etIGñkyl;fabrisßanmankarpøas;bþÚrEdrrWeTebIeFobBIsm½yGgÁr?
K> etIGñkGacbgðajBIkarKMramkMEhgFM²eTAelIvis½yClpl)anrWeT?
X> etIkarKMramkMEhgNaxøH Edlmanplb:HBal;xøaMgCageKenAkñúgPUmi rbs;Gñk?
g> etIbrisßanEbbNaEdlGñkcg;)anenAeBlGnaKt?
c> etImanskmµPaBGviC¢manGVIxøH EdlGñkGacCYykat;bnßyenAkñúg shKmn_rbs;Gñk edIm,IeFVI[brisßanmanPaBRbesIreLIgnaeBl
GnaKt?
Epñk
1
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
RBMRbTl;tMbn;sñÚl
RBMRbTl;tMbn;RTnab;
pøÚvCati nigGnþrtMbn;
kEnøgGPirkSClpl
bnÞaymanC½y
)at;dMbg
esomrab
kMBg;FM
kMBg;qñaMgeBaF×sat;
Tenøsab
kMBg;cam
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
TMB½rTI4- B½t’manGMBIbwgTenøsabeKalbMNg ³ edIm,Ipþl;[GñkcUlrYmnUvkaryl;dwgBIsar³sMxan;énFnFanbwgTenøsab.
PUmisa®sþ
• KWCabwgTwksabEdlFMCageKenAkñúgGasuIGaeKñy_ edayRKbdNþb;elIépÞdI 1/5 lan
hikta
• qñaM 1993 RBHraCRkwtü)andak;bwgTenøsabCatMbn;karBarFmµCati sMrab;kareRbIR)as;
eRcInya:g
• bwgTenøsabmanenAkñúgbBa¢IsaklelakcMnYn 200rbs;GgÁkar WWF BItMbn;sMxan;²én
lkçxNÐcMbgsMrab;karGPirkS
• RtUv)anTTYlsÁal;CaGnþrCatienAqñaM 1997 CazbnIyCIvmNÐl CamYynwgtMbn;sñÚl 3
¬ERBkTal; bwgTenøqµar nigsÞwgEsn¦ eRkamkmµviFI mnusS nigCIvmNÐl rbs;GgÁkar
UNESCO
• rYmbBa©ÚltMbn;éRBvalPk; nigéRBlicTwk EdlFMCageKenAGasuITaMgmUl
• éRBlicTwkpþl;nUvCRmkRtIBgkUnya:gsMxan;sMrab;rdUvBgkUn kEnøgFMFat; nigkEnøgrkcMNI
sMrab;RtIEdlpøas;TIBITenøemKgÁ nigtMbn;CuMvij
• plitplRsUvenAvalTMnabbwgTenøsabesµInwgRbmaN 12° énTinñplRsUvRbcaMqñaM
• bwgTenøsabRtUv)ankMNt;CakEnøg EdlmanbBaðabrisßanxøaMgEdlRtUv)ankt;sMKal;
Casakl
• GagsþúkTwkbwgTenøsablatsn§wgCag 80000K>m2 rW 44° énépÞdIRbeTskm<úCasrub
• 32°énRbCaCnkm<úCars;enAedayBwgGaRs½yCamYyGagTenøsab.
Clsa®sþ
• bwgTenøsabmanlkçN³Clsa®sþBiess
• bwgTenøsabRtUv)anP¢ab;TenøemKgÁ edayTenøsab EdlmanRbEvg 100K>m. ral;qñaM bwg
TenøsabhUrRtlb;kñúgTRmg;CaTwkCMnn;BITenøemKgÁ qøgkat;TenøsabcUleTAkñúgbwgTenø
sab nigcak;bMeBjbwg nighUrecjmkvijenArdUvR)aMg
• bwgTenøsabmanTMhM 250>000-300>000 hiktaenArdUvR)aMg nigekIndl; 1-1/6 lan
hiktaenArdUvvsSa
• kMBs;TwkBI 1-2m eFobnwgnIv:UsmuRTenArdUvR)aMg eTA 8-11m BInIv:UsmuRTenArdUvvsSa
• 20° énbrimaNTwkCMnn;TenøemKgÁRtUv)anRsUbedaybwg nigTenøsab
• 62° énTwkTenøsab)anBITenøemKgÁ
• 38°énTwkTenøsab)anmkBIGagTenøsab/
Clpl
• bwgTenøsab CabwgEdlmanplitplRtIeRcInCageKmYyenAelIBiPBelak nigRtUv)an)a:n;
RbmaNRbEhl 60°énbrimaNTinñplRtITwksabenAkm<úCa
• Clpl nigFnFankñúgTwkepSgeTotRtUv)an)a:n;RbmaNCatémø 233landuløaGaemrik
kñúgmYyqñaM
• nanaPaBRtIx<s; b:uEnþTinñplRtIPaKeRcInenAkm<úCasm,ÚredayRtIcMnYn 10RbePT
• GgÁPaBshKmn_ensaTeRcInCag 400 RtUv)anbegáIteLIgenAtamPUmiCuMvijbwgTenøsab
edIm,IRKb;RKgFnFanFmµCatibwgTenøsab
• TinñplRtIRbmaN 230>000etankñúgmYyqñaM enHRtUv)ancat;Tukfa TabCagqñaMmun²
EdlTinñplRtIRbcaMqñaMmanrhUtdl; 4000>000etan
• Tenøsabpþl;rhUtdl; 80°énRbUetGuIndl;RbCaBlrdækm<úCa .
éRBlicTwk
• éRBlicTwkmanr)ay niglkçN³xusBIéRBvalPk;enAkEnøgepSgeTotenAelIBiPBelak
• éRBlicTwkmanRbmaN 200RbePT
• éRBlicTwkdMbUglatsn§wgCag 1lanhikta 614 000hiktaenATsSvtSr_TI 60 nig
362>000hikta enAqñaM1991. bc©úb,nñ manTMhMya:gtic 240>000 hikta
RbCaBlrdæ
• RbCaBlrdæPaKeRcInenAelI nigCuMvijbwgTenøsab BwgGaRs½yxøaMgelIRtI nigFnFankñúgTwk
epSgeTot
• ticCag 10° énRbCaBlrdæEdlrs;enAelI nigCuMvijbwgTenøsabmanTwks¥atsMrab;
briePaK nig bgÁn;sMrab;eRbIR)as;
• RbCaBlrdæ 1/2lannak; rs;enAkñúgtMbn;EdlB½T§CuMvijedaypøÚvCatielx 5 nig elx 6
RbEhl 3lannak; rs;enAkñúgextþ5 EdlCab;mat;Twk nigRbEhl 340000nak;
rs;enACuMvijbwg
• RbmaN 37° énRbCaBlrdærs;enAkñúgbNþaextþCuMvijbwg sßitenAeRkamExSbnÞab;énPaB
RkIRk
• esÞIrEtBak;kNþalénPUmiCuMvijbwgTenøsab manRbCaBlrdæRbmaNBak;kNþalsþitenA
eRkamExSbnÞat;PaBRkIRk
• kareRbIR)as;]bkrN_xusc,ab;rYmman ³ kardak;fñaMBul kareRbIeRKÓgpÞúH kareRbIeRKÓg
GKÁIsnI nigmgRkLal¥it
• mankar)a:n;RbmaNfa manRKYsareRcInCag 80° enAminTan;TTYl)anTwks¥ateRbIR)as;
• Cm¶WRKuncaj; RKunQam karb:HBal;pøÚvdegðImF¶n;F¶r nigeraKrebgmYycMnYnekIteLIg
• Bak;kNþalénkumarGayueRkam 5qñaM minTTYl)anGaharRKb;RKan;
• kumar 70°min)anbBa©b;fñak;bzmsikSaeFobeTAnwgcMnYnTUTaMgRbeTsCati EdlticCag
60° .
CIvcRmuH
• bwgTenøsabmanRtIya:gtic 200RbePT lµÚn 42RbePT stVsøab 225RbePT nigfnik
stV 46RbePT
• CakEnøgEdlmankarRbmUlplBs;TwkFMCageKelIBiPBelak EdlekIneLIg edaysarkar
lUtlas;xøaMgenAkñúgksidæanciBa©wmRkeBI
• manbnÞaystVsøabTwkkRmFMCageKmYyenAGasuIGaeKñy_ ³ ehIyk¾CakEnøgEdlsMxan;Cag
eKsMrab;RbePTepSgeTot EdlkMBugrgkarKMramkMEhg
• enAtamvaleRkaménbwgTenøsab edImeLIymanfnikstVFM²CaeRcIndUcCadMrI RkbIéRB
nigkþan; b:uEnþstVTaMgenH)an)at;bg;eTAehIy
• RbePTrukçCatieRcInCag 200RbePT manduHenAkñúgtMbn;bwgTenøsab
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> ehtuGVI)anCaGñkyl;fabwgTenøsabmansar³sMxan;?¬vb,Fm’Clsa®sþ FnFanFmµCatiCaedIm¦
K> etIGñkyl;fabwgTenøsabzitenAkñúgtMbn;karBarmYyNa? ¬tMbn;eRbIR)as;eRcInya:g¼zbnIyCIvmNÐlbwgTenøsab¦
X> etIGñkKitfabwgTenøsabkMBugRtUv)ankarBaredaymanRbsiT§PaB rWeT?
g> etIGñkGacCYykarBarzbnIyCIvmNÐlbwgTenøsab)anya:g dUcemþc?
Epñk
1
EpnkarskmµPaB ³ kt;RtabBaðasMxan;²kñúgshKmn_GñkEdlTak;TgnwgEpñkenH. etIGVIxøHEdl
Gñk)aneronehIyGacGnuvtþenAkñúgPUmirbs;GñkedIm,IeFVI[mankarpøas;bþÚrCaviC¢man?etIskmµPaBGVI
EdlRkumrbs;GñknwgTTYlykmkGnuvtþehIynrNaCaGñkTTYlxusRtUvelIkargarenH?cUrsresrbgðaj
Epñk
2
éRBlicTwkKWCaFnFand¾sMxan;bMputmYyénbwgTenøsab. vaedIrtYnaTIsMxan;TaMgsRmab;mnusS
nigsßanRbB½n§TaMgmUl. dUckalBIGtItkal eyIgdwgfa vaRKbdNþb;elIépÞdIya:gFM nigmanéRB
licTwkCaeRcInRbePTEdlpþl;nUvplRbeyaCn_TaMgBIrenH.
b:uEnþedaysarkMeNInRbCaCn nigbec©kviTüafµI²RtUv)anbegáIt karKMramkMEhgdl;FnFan
FmµCati nig)anekIteLIgnUvskmµPaBepSg²CaeRcIn. kñúgkrNIenH éRBlicTwkRtUv)anbMpøaj
tamry³karvatTIykdIsRmab;ksikmµ nigkan;kab;dICakmµsiT§i karRbmUlGus CaBiesskñúgRTg;
RTayGaCIvkmµ karTajykmkeFVICa]bkrN_ensaT kardutéRBcab;stVdUcCa GeNþIk XµúMCaedIm.
CalT§pl eyIgeXIjfaéRBlicTwkRtUv)anFøak;cuH nigekIneLIgnUvplb:HBal;CaGviC¢man
dl;mnusS nigsßanRbB½n§TaMgmUl CaehtubNþal[mankarFøak;cuHnUvTinñp;lRtI cMnYnstVéRB
nigFnFanClplepSg²eTot. CamYyKñaenH eyIgsegáteXIjmanplb:HBal;xøHeTot
elIKuNPaBTwk dI nigxül;RtUv)anekIneLIg k¾dUcKñaeTAnwgkarpøas;bþÚrGakasFatu.
visalPaBéRBlicTwk
• enAGMLúgeBlBIqñaM 1973-1976 éRBlicTwkenAkm<úCamanTMhM 937>900hikta
¬UNDP FAO¦ Edlbc©úb,nñenAsl;Et 600>000hikta b:ueNÑaH ¬TsSnavdþICl
plkm<úCa elx 4 qmasTI2 qñaM 2004¦.
• eyagelIkarRsavRCav )an[dwgfamanéRBlicTwkcMnYn 200RbePTenACuMvijbwgTenøsab
b:uEnþmanEt 154RbePTb:ueNÑaH EdlRtUv)aneKsÁal;eQµaH kñúgenaHman 89RbePT
CaRbePTedImeQI 27RbePT CaéRBKem<at¼re)aH-vlø×etag 25RbePT CavarIrukçCati
nig13RbePT CaBBYkesµA.
plRbeyaCn_énéRBlicTwk
brisßan¼RbB½n§eGkULÚsuI
• CakEnøgRtIBgkUn nigCRmk ³ tMbn;éRBlicTwkmansar³sMxan;Nas;eTAdl;BBYkmcäa
edaysarvapþl;nUvCRmksRmab;RtIBgkUn nigCakEnøgsm,ÚredaysarFatuciBa©wm EdlCa
kEnøgsRmab;varIstVlUtlas; nigCaCRmkrbs;mcäCatipgEdr. dUcEdleyIgGacsegát
eXIjfa tMbn;Edlsm,ÚredayéRBlicTwk KWCatMbn;Edlsm,ÚredayRbePTRtI nigvarIstV
RKb;RbePT.
• CRmkrbs;BBYkstVsøabTwk nigstVEdlrs;enAkñúgTwkepSgeTot ³ bwgTenøsabRtUv)an
eKkMNt;CazbnIyCIvmNÐlbwgTenøsab edaysarvasm,ÚredayCIvcRmuH. RbePTmYyén
RbePTsMxan;²EdlmanKW stVsøabTwk EdlRtUv)aneKraykarN_faman 225RbePT
nigk¾RtUv)aneKsÁal;faCakEnøgCRmkBgkUnya:gsMxan;CaGnþrCatisRmab;BBYkstV
søabTwkkRmdUcCastVxSwb nigRtdk;FM. ehIyvak¾CaCRmkstVEdlrs;enAkñúgTwkCaeRcIn
eTotdUcCa Bs;Twk GeNþIk nigRkeBIéRBCaedIm.
• FatuGakas nigGakasFatu ³ plRbeyaCn_éRBlicTwkk¾CaEpñksMxan;enAkñúgkarrkSa
el,Ónxül; ¬BüúH¦ EpñksMxan;énvdþTwk PaBeTogTat;énrdUvkal karbnSúT§xül; nig
tulüPaBsItuNðPaB.
• karbnSúT§TwkedayFmµCati ³ vaGacCYykat;bnßykarhUreRcaHdI el,ÓnTwkhUr smtßPaB
FmµCatikñúgkarbnSúT§TwkEdlRtUv)anbMBul nigrkSaTwk[føa nigsm,ÚredaysarFatuciBa©wm.
• lMnwgeGkULÚsuI ³ vaCaEpñksMxan;enAkñúgbNþajGahar edaysarvaGacbegáIt nigrkSa
PaBsm,ÚrEbbénsarFatuciBa©wm nigCaCRmkénRbePTCaeRcInEdlBwgGaRs½yKñaeTA
vijeTAmkkñúgrUbPaBCaExSGahar. vak¾GacrkSa)annUvtulüPaBFatuGakastamry³
tYnaTIenAkñúgvdþTwk. BiessCagenHeTot éRBlicTwkGacCYyTb;sáat;nUvBBYkrukçCati
ratt,at dUcCaedImbnøayYnCaedIm
• karbnSúT§xül; ³ smtßPaBBIFmµCatirbs;edImeQIKWkarRsUbyknUv]sµ½nkabUnic nig
CYybeBa©jnUv]sµ½nGuksuIEsnsMrab;tMrUvkarmnusS nigstV.
esdækic©
• »kaskargar ³ edaysaréRBlicTwkGacrkSanUvPaBsm,ÚrEbbRtI nigRbePTepSgeTot
EdlGac[eyIgeFVIkarTajyksMrab;skmµPaBrs;enA dUcCa karensaT karRbmUl
GnupléRBeQI ¬vlø× XµúM RtYyrukçCatiCaedIm>>>¦
• ]bkrN_ensaT ³ CakarsMxan;Nas;sRmab;RbCaBlrdæEdlrs;enAtMbn;bwgTenøsab
edaysarPaKeRcInénBYkKat;KWCaGñkensaT. RbCaBlrdæGacplit]bkrN_ensaT
edayxøÜnÉgBIéRBlicTwk.
• eFVI[dImanCICatisMrab;ksikmµ ³ vaGackat;bnßynUvkarhUreRcaHdI ehIysøwkrbs;vaGac
pþl;CICatidl;dIenaH)an
• Gus nigsmÖar³sMNg; ³ RbCaBlrdæGaceRbIR)as;éRBlicTwksRmab;CaGusdut nigeFVICa
smÖar³sMNg;nana b:uEnþKYreFVIkarTajykedaykab;Emk nigRbmUleQIgab;²sRmab;yk
eTAeRbIR)as; edaymankardaMeLIgvij edIm,IFana)annUvnirnþrPaB
• snþisuxes,óg ³ éRBlicTwkKWCaCRmkRtI EdlCaRbPBRbUetGuInya:gsMxan;bMput sRmab;
RbCaBlrdækm<úCa ehIyBYkKat;k¾GacTajykplBIFnFankñúgTwkepSgeTot nigGnupl
éRBeQIsRmab;CaGaharRbcaMéf¶pgEdr
• fñaMBüa)al ³ RbePTéRBlicTwkxøHGacRtUv)aneRbICa»sfBüa)aleraK)an.
sgÁm-vb,Fm’ ³ CakEnøgtaMgTIlMenArbs;mnusS kEnøgskáar³bUCa eTscrN_FmµCati nigCa
kEnøgGPirkSTMenomTMlab;énkarrs;enA.
karRsavRCav ³ CakEnøgRsavRCav nigsikSaBIFmµCati.
RbePTéRBlicTwk
1> edImeQIlicTwk ³ km<s;Gacmandl; 15-20m dUcCa raMgTwk t¥Ür nigepÞal CaedIm
2> éRBKuem<at¼re)aH ³ kMBs;BI 3-4m. vaRCuHsøwkenAeBlCMnn; niglas;mkvijenAeBl
TwkRsk. RbePTTaMgenaHmandUcCa ³RbbYy PñMEPñg eTonéRB CaedIm
3> varIrukçCati ³ GaceXIjmanenAtampøÚvTwkCamYynwgBBYkéRBKem<at nigedImeQIlic
Twk mandUcCa kMe)aøk saray esñaCaedIm>>>
4> esµA ³ GaceXIjmanenACamYyBBYkéRBKuem<atCuMvijRbLay nigmat;bwg. BBYk
rukçCatienHmansar³sMxan;sRmab;CRmkRtIBgenAGMLúgeBlTwkeLIgdMbUg BiessRmab;
BBYkRtIs. BBYkenHmandUcCa esµATwk ERtg s,Úv CaedIm
TMB½rTI 5- plRbeyaCn_éRBlicTwkeKalbMNg ³ edIm,IeFVI[RbCaBlrdæyl;dwgBIplRbeyaCn_énéRBlicTwksRmab;muxrbrciBa©wmCIvit rbs;BYkeK nigeTAdl;sßanRbB½n§TaMgmUl.
cMNucBiPakSak> etIGñkKitfaeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajGMBIGVI?
x> etIéRBlicTwkmanplRbeyaCn_GVIxøH?etIGñkyl;faéRBlicTwkCa EpñksMxan;énFmµCatiEdrrWeT?ehtuGVI?
K> etInwgmanGVIekIteLIgRbsinebIeyIg)at;bg;éRBlicTwk?etIGñkKit faTinñplRtIGaRs½yeTAelIéRBlicTwkEdrrWeT?
X> etImUlehtuGVIxøHbNþal[éRBlicTwk)at;bg;?etIvaekIteLIg ya:gdUcemþc?
g> etIeyIgKYreFVIGVIxøHedIm,IRKb;RKgnigkarBaréRBlicTwk?
skmµPaB-bNþajGahar
dak;eQµaHGñkcUlrYmeTAtameQµaHstV nigrukçCatixus²Kña EdlsmRsbnwgsßanRbB½n§enATIenaH.
duMGMe)aHRtUv)ankan;edayGñkcUlrYmedaycab;epþImBIRBHGaTitü eTArukçCati ehIye)aHeTA[stVEdlsuI
rukçCatienaH ehIybnþeTAkan;stVEdlsuITaMgrukçCati nigstV ehIybnþeTAkan;stVEdlsuIvabnþ²eTot.
pþl;»kas [GñkPUmisMerccitþeTAelIGnþrGMeBIrvagsarBagÁkaynImYy². RkumGacnwgemIleXIjnUv
GVIEdlCH\T§iBleTAelIsßanRbB½n§ enAeBlEdlstV rW rukçCati ¬mnusS¦ RtUv)at;bg;Gs;.
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
TMB½rTI 6- ]bkrN_ensaThamXat;eKalbMNg ³ edIm,IbgðajBIRbePT]bkrN_ensaThamXat;mYycMnYn EdlbMpøicbMpøajCaxøaMgdl;
RbPBFnFanClpl.
]bkrN_ensaThamXat; KWsMedAdl;]bkrN_ensaTBuMmanEcgkñúgc,ab;sþIBIClpl Edl
bMpøicbMpøajCaxøaMgdl;FnFanClpl EdlmanCaGaT× ]bkrN_qk; sarFatubMBul eRKÓgpÞúH
]bkrN_bUm)acBRgIg c,ÚkrYmpSMEkvqøúH mg GYnRkLatUcCag 1sgÞIEm:RtknøH ¬1>5 s>m¦
]bkrN_ensaTés,mug nigGYnh‘umrYmpSMePøIg GYnGUsedayma:suInCaedIm. ]bkrN_ensaTham
Xat;TaMgenHRtUv)aneKTTYlsÁal;faCa]bkrN_ensaT EdlmanRbsiT§PaBx<s;kñúgkarcab;RtI
b:uEnþvabMpøicbMpøajya:gF¶n;F¶rdl;FnFanClpl EdleFVI[b:HBal;dl;CIvPaBrs;enARbcaMéf¶rbs;
RbCaBlrdæRkIRk EdlBwgEp¥kelIkarensaT nigeFVI[b:HBal;dl;eKalneya)ayrbs;raCrdæa
Pi)alkñúgkarkat;bnßyPaBRkIRkrbs;RbCaBlrdæ. kareRbIR)as;]bkrN_ensaThamXat;
EdleFVI[b:HBal;F¶n;F¶rdl;FnFanClplmYycMnYnrYmman ³
1> karensaTedaybUm)ac
]bkrN_bUm)acBRgIg KWCakarensaTEdlc,ab;)anhamXat;. karensaTedaybUm)acTwk
KWCayuT§sa®sþeFVIensaTd¾manRbsiT§PaBbMputkñúgkarRbmUlplRtIenAkñúgEdnensaTmin[man
esssl;eLIy. kareFVIensaTrebobenH eFVI[b:HBal;ya:gF¶n;F¶rdl;FnFanClpldUcxag
eRkam ³
• smøab;mcäCatiRKb;RbePTTaMgFMTaMgtUc
• )at;bg;RtIemBUC
• )at;bg;CIvcRmuH ¬varIrukçCati nigstV¦
• )at;bg;cMNIFmµCati nigCRmkRtI
• eFVI[Gs;l,ayPk;kñúgbwg bYr.
2> qk;RtI
]bkrN_qk;RtIKWsMedAdl;]bkrN_ensaTeRbIcrnþGKÁIsnIb¤]bkrN_bMElgcrnþBIePøIg
GaKuyeTAcrnþGKÁIsnI. karensaTeday]bkrN_qk; KWCakarensaTEdlc,ab;)anhamXat;.
]bkrN_enH naMcUlmkBIRbeTsevotNamkñúgTsSvtSqñaM 80. eBlnaMcUldMbUgmanEtenAkñúg
extþCab;RBMRbTl;RbeTsevotNammYycMnYndUcCa extþtaEkv extþkNþal nigextþéRBEvgb:ueNÑaH
b:uEnþbc©úb,nñ]bkrN_enH)anrIkraldanenATUTaMgRbeTs ehIyGñkplitKWCaRbCaBlrdæExµrpÞal;.
karensaTrebobenHbNþal[b:HBal;dl;FnFanClpl dUcteTA³
• bMpøajCIvitRtIemBUC kUnRtItUc² nigCIvitstVEdlrs;kñúgTwkdéTeTot RBmTaMgvarIrukçCati
mYycMnYnpgEdr
• )at;bg;RtIemBUC
• RtIemBUCEdlmanCIviteRkayBITTYlrgkarqk; minGacbnþBUC)an
• eFVI[fycuHnUvCIvcMruHenAkñúgTenø
• bNþal[maneRKaHfñak;dl;xøÜnÉg.
3> és,mug
karensaTeday]bkrN_és,mug KWCakarensaTEdlc,ab;sIþBIClplhamXat;. ]bkrN_
enHnaMcUlmkBIRbeTsevotNamkñúgTsSvtS 1980. eBlnaMcUldMbUgmanEtenAkñúgextþCab;
RBMRbTl;RbeTsevotNam mYycMnYndUcCa extþtaEkv extþkNþal nigextþéRBEvgb:ueNÑaH
b:uEnþbc©úb,nñ]bkrN_enH)anrIkraldalenATUTaMgRbeTs. kareFVIensaTeday]bkrN_enH
bNþal[b:HBal;dl;FnFanClpldUcxageRkam ³
• RtIFM nigRtItUc RBmTaMgvarIstVepSg²eTotRtUv)ansmøab;
• kUnRtIemS:A nigkUnRtItUc²CaeRcInEdlman»kasFMFat; RtUv)ansmøab; CaktþabNþal[
mankarfycuHplsþúkRtI
• l,ab;ekIneLIgenACMuvijtMbn;Edlmankardak;és,mug CaehtueFVI[EdnensaTeKakrIgrak;
• eFVI[rMxandl;cracrnava nigskmµPaBepSg²eTot.
4> sRmas;
sRmas;KWsMedAdl;Kl;edImb¤EmkeQInigvtßúepSg²EdlGñkensaTykeTAdak;kñúgEdn
ensaT eTAtamTMhMepSg² edIm,IbegáItCaCRmkTak;TajRtI[RbmUlpþúMenAmYykEnøgrhUtdl;
eBlevlamYysmRsb eTIbeKeFVIensaTedayeRbI]bkrN_ensaTh‘umB½T§cab;ykRtI. karensaT
edayeRbIR)as;meFüa)aydak;sRmas; KWeFVI[b:HBal;dl;FnFanClpldUcxageRkam ³
• )at;bg;éRBlicTwk
• )at;bg;CRmkRtI nigcMNIRtI
• eFVI[EdnensaTeKakrIgrak;
• eFVI[Twks¥úy bNþal[xUcbrisßan
• eFVI[sÞHcracrpøÚvTwk
• )at;bg;RtIemBUC bNþal[plsþúkRtImankarfycuH.
5> eRKÓgpÞúH
karensaTRtIedayeRbIR)as;eRKÓgpÞúH KWCakarensaTEdlc,ab;hamXat;. kareFVIensaT
rebobenH KWeFVI[b:HBal;dl;FnFanClplya:gF¶n;F¶r vabMpøajdl;BgRtI kUnjas; kUnRtItUc²
nigRtIFM RBmTaMgvarIstV nig varIrukçCatiepSg²eTot. vaminRtwmEteFVI[)at;bg;nUvCIvcRmuH nig
CRmkRtIb:ueNÑaHeTb:uEnþeBlxøHk¾eFVI[eRKaHfñak;dl;GayuCIvitmnusSb¤k¾eFVI[BikarpgEdr.
bc©úb,nñenH karensaTRtIedayeRbIR)as;eRKÓgpÞúHBMumanekIteLIgeToteT .
6> fñaMBul
karensaTedayeRbIR)as;fñaMBul CakarensaTxusc,ab;Edlc,ab;hamXat;. kareFVIensaT
rebobenH vabMpøajCRmkRtI nigsMlab;pþac;BUCmcäCati RBmTaMgCIvitstVenAkñúgTwkTaMgmUl.
kareFVIensaTEbbenH minRtwmEteFVI[)at;bg;CIvcRmuHb:ueNÑaHeT b:uEnþEfmTaMgeFVI[b:HBal;dl;
suxPaBGñkeRbIR)as; nigGñkTTYlTanRtIeTotpg. enHCaktþamYyEdlbNþal[FnFanClpl
fycuH nignaMmknUvesckþITukçevTnasRmab;kUnecACMnan;eRkay.
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> etIkarensaTedayeRbIR)as;]bkrN_ensaThamXat;enAkñúg tMbn;rbs;GñkmanGVIxøH?
K> etInrNaCaGñkRbRBwtþskmµPaBelµIsc,ab;TaMgenH?GñkmkBIeRkAshKmn_b¤GñkenAkñúgshKmn_?
X> etIkareRbIR)as;]bkrN_ensaThamXat;TaMgenHbNþal[b:H Bal;GVIxøHdl;FnFanClplrWeT?
G> etIGñkRtUvmanviFankarya:gNa edIm,ITb;sáat; nigbBaÄb;skmµPaB elµIsc,ab;TaMgenH?
Epñk
2
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
TMB½r 7- ]bkrN_ensaTRKYsareKalbMNg ³ edIm,IbgðajBI]bkrN_ensaTRKYsarmYycMnYnEdl)aneRbIR)as;enAkñúgbwgTenøsab.
]bkrN_ensaTRKYsar KWsMedAdl;]bkrN_ensaTEdleKeRbIR)as;sRmab;karensaTCa
lkçN³RKYsar . karensaTCalkçN³RKYsar KWCakarensaTRTg;RTaytUc EdleRbIR)as;]bkrN_
manlkçN³eTal ehIyk¾CakarensaTEdlmanlkçN³CaRbéBNIEdlCaTUeTABMuEmnsRmab;
eKalbMNgeFVIBaNiC¢kmµeT. ]bkrN_ensaTRKYsar GacRbRBwtþeTARKb;eBlevlaenAkñúgkEnøg
ensaTbRmug enAkñúgkEnøgensaTRKYsar enAkñúgLÚt_ensaTénEdnensaTTwksabkñúgrdUvbiT
ensaTb¤enAkñúgEdnensaTsmuRT.kareFVIensaTCalkçN³RKYsarenAkñúgkEnøgensaTRKYsar
EdlCabwgtUc²sßitkñúgnaTILÚt_ensaTnardUvebIkensaT GacRbRBwtþeTA)anluHRtaEt eKarBtam
bTbBa¢abec©keTsEdlkMNt;edayrdæ)alClpl. raCrdæPi)al)anlub nigkat;bnßyEdn
ensaTkñúgnaTILÚt_ensaTCag 56 PaKry CUnRbCaBlrdæeFVIensaTCalkçN³RKYsar KWedIm,I[
shKmn_cUlrYmRKb;RKgFnFanClplRbkbedaycIrPaB nigFanakarEbgEcknUvplRbeyaCn_
BIFnFanClplCUndl;RbCaBlrdæRbkbedaysmFm’. ]bkrN_ensaTRKYsarRtUvkMNt;eday
Rbkasrbs;RksYg ksikmµ rukçaRbmaj; nigensaT. xageRkamenH KWbgðajBI]bkrN_ensaT
RKYsarmYycMnYn EdlkMBugeRbIR)as;enAkñúgtMbn;bwgTenøsab ³
1> Qñagéd b¤QñagCBa¢at;
QñagCBa¢at;CaRbePT]bkrN_ensaTRKYsarmanragdUcbgÁIeFVIBIepþAb¤cMerokbnÞHb£sSI.
]bkrN_enH GaceRbIR)as;)anRKb;rdUv nigRKb;TIkEnøgensaT dUcCa tamvalERs valTMnablic
TwktambwgnigRsHEdlmanTwkrak;b¤k¾GacensaTtamvalPk;b¤eRkamkMe)øakpgEdr.PaK
eRcInvaRtUv)aneRbIR)as;eday®sþI nigkumar. RbePTRtIeKaledA KWkMBis kþam xüg nigkUnRtI dUcCa
RtIkMPøaj RtIRkwmkþa RtIRkwmTnSay RtIRkaj;ERs.
2> e)a:gGnÞg; b¤ CUGnÞg; b¤ tumGnÞg;
e)a:gGnÞg;RtUv)ancat;fñak;Ca]bkrN_ensaTRKYsar EdlmanRbCaRbiyPaBbMput. ]bkrN_
enHeFVIBIb£sSI.eKdak;e)a:gGnÞg;enAeBlyb;RbesIrCagenAeBléf¶enAtamtMbn;TMnablicTwkkñúg
rdUvvsSaenAkEnøgTwk nwgCeRmArak;Cag 50 s>m nigenArdUvR)aMgkñúgbwgrIgrak;kñúg éRBlicTwk
valPk; valesµA nigbwgnanatamvalERs ehIyCaBiesskñúgtMbn;Edlsm,ÚreTAedayBBYk
varIrukçCatidUcCa kMe)øak. Rbhuk RtI xüg kþamEdlmankøins¥úyxøaMgRtUv)aneKeRbIR)as;eFVICa
nuy. enAextþeBaF×sat; eKeRbIR)as;sac;RtI dutdak;enACitmat;Rbwskñúge)a:g. GayukaleRbI
R)as;rbs;e)a:gBI 1 eTA 2 qñaM. ]bkrN_ensaTenH eRbIR)as;edayburs nig®sþI EtPaKeRcInburs
CaGñkskmµCag.
3> tumRtIl¥it
tumRtIl¥itRtUv)ancat;cUlkñúg]bkrN_ensaTRKYsareFVIBIbenÞaHb£sSIEdleralePøIgs¶Üt
Rkg ehIycgP¢ab;eTAnwgkgrgVg;enAkñúgtum manragRsedogfUpáa. ]bkrN_enH manmat;Rbws
mUlenABIeRkam)attumragekaN knÞúybHRtg;eLIgeTAelI. GayukaleRbIR)as;rbs;vaKW
1-2 qñaM. eKdak;tumRtIl¥itenAeBléf¶Rtg; enAkEnøgmanTwkføas¶b;licRtwmktum ehIycgP¢ab;
eTAnwgEmkeQIERtgbbusb¤begÁaleQI.nuydak;enAkñúgtumEdleKeRbIR)as;sRmab;Tak;Taj
RtIl¥itmanknÞk;sMbukkeNþórnigRbhuk.RbePTRtIeKaledAKWkUnRtIcgVaRtIsøwkb¤sSI
RtIkMPøaj. ]bkrN_RbePTenH KWeRbIR)as;edayburs nig®sþI Ettamr)aykarN_PaKeRcInbursCa
GñkeRbIR)as;jwkBaJab;Cag.
4> RTU
RTUCa]bkrN_ensaTepþkEdlmanRbCaRbiyPaBbMputenATUTaMgRbeTs.vaeFVIBIbnÞaHb£sSI
tUc²RkgP¢ab;eTAnwgkgrgVg;eFVIBIEmkedImeFµjRtIEdls¶Üt nigeralBt;[ekagCaragrgVg;dak;enA
xagkñúgRTU vamaneQµaHERbRbYleRcInEdleKehAfa RTUERs RTURbwsBIr RTUkbYc RTUkMeb:H RTUEjk.
enAknÞúyRbwsmçag manKRmbbiTebIksRmab;biTebIkrlak;ykRtIecj. ]bkrN_ensaTenH
Gacdak;TaMgéf¶TaMgyb; enAtamvalERs CitvalERs RbLayeRsacRsBksikmµ nigkUnTenøtUc²
EdlmancrnþTwkhUrlµm edaymincaM)ac;eRbInuyeT. rdUvsMxan;sRmab;dak;RTU KWedImrdUvePøóg
nigBak;kNþalrdUvTwkRsk. ®sþI nigkumarCaGñkcUlrYmya:gskmµ taMgBIkareRbIR)as; nigeFVI
]bkrN_enH. RbePTRtIeKaledA KWRtIerol RtIRkaj; RtIGENþg RtIkBa©úH RtItaeGan RtIpÞk;
RtIkMPøaj RtIq<in GnÞg; kþam kMBis. vaGaccat;cUlkñúg]bkrN_ensaTsib,kmµ RbsinebIRTUEdl
manTMhMEvgCag 0>8 m nigGgát;p©itFMCag 0>3-0>8 m nigGgát;p©itFMCag 0>3 m.
5> lan;GnÞg;
lan;GnÞg;Ca]bkrN_ensaTlkçN³RKYsareFVIBIkMNat;edImb£sSI.]bkrN_enHRtUv)aneKRbI
R)as;esÞIrRKb;extþ-Rkug nigeBjmYyqñaM ehIymanRbCaRbiyPaBbMputkñúgkareRbIR)as;dak;enAkñúg
valPk;kñúgtMbn;TMnablicTwkenArdUvvsSa EdlcRmayBIlan;mYyeTAlan;mYymancenøaHBI 3 eTA
10 m. nuyEdleKniymeRbIKW xüg Cenøn RtIGb; edIm,ITak;TajG nÞg;. bursCaGñkeRbIR)as;
nigplitlan;GnÞg;edaymankarcUlrYmBIkumar.
6> snÞÚcbégá
snÞÚcbégá KWCa]bkrN_ensaTsÞÚcFuntUcEdlRtUv)aneKeRbIR)as;CarebobGkmµ. RbePT
]bkrN_enH PaKeRcIneRbIR)as;eday®sþI nigkumar ehIymanRbCaRbiyPaBkñúgkareRbIR)as;enA
tamvalERs enArdUvTwkCMnn; nigenAkñúgGMLúgeBlrdUvTwkRsk b:uEnþvaRtUv)aneKeRbIR)as;mþgmáal
enAtammat;Tenø nigmat; RbLaypgEdr. RbePTRtIEdlbégá)anKWRtIr:s; RtIpÞk; RtIGENþg
RtIqøaMg RtIkBa©úH.
7> GRgut
GRgutRtUv)ankMNt;Ca]bkrN_ensaTRKYsar EdlmanRbCaRbiyPaBbMpuut manragdUcCYg
eFVIeLIgBIcMerokbnÞHb£sSIbitya:gmUlrelagdUccgáw³.]bkrN_enHRtUv)anplitnigeRbIR)as;
edayburs nig®sþI enAtamvalPk; valesµAlicTwknardUvR)aMg. GayukaleRbIR)as;rbs;va
KWGac)an BI 4-6 qñaM. RbePTRtIeKaledAKW RtIeqþa RtIGENþg RtIqøaMg RtIRkaj; RtIkRnþb; RtIRkus
RtIkBa©úH RtIq<in RBmTaMgGnÞg; nigkEgábpgEdr.
8> fñgmUl b¤ Rbm
fñgmUlb¤RbmCa]bkrN_ensaTRKYsar.s‘umb£sSIragmUlb¤BgRkeBIP¢ab;CamYynwgsac;
GYnCMuvijbegáIt)anCa]bkrN_fñgmUlb¤RbmmanbeNþaysrubRbmaNBI3>1-5>8m.
]bkrN_enH PaKeRcIneRbIR)as;edayburssRmab;dgcab;RtIenAtammat;RcaMgTenønardUvvsSaeBl
EdlRtIpøas;TIeTAkan;ExSTwkxagelI.RbePTRtIeKaledAKWRtIerolRtIsøwkb£sSI.
9> sMNaj;
sMNaj;Ca]bkrN_ensaTRKYsarRbsinebIvamanRbEvgticCag 5 m EdlGñkensaTkMBug
eBjniym eRbIR)as;enARbeTskm<úCa. ]bkrN_enH RtUv)aneKeRbIR)as;eBjmYyqñaMenAtam
RbLayERBkbwgRtBaMgnigTenøEdlCaFmµta®sþIcUlrYmkñúgkarcak;b¤erobcMsMNaj;b:uEnþ
min)aneRbIR)as;edaypÞal;eT.RbePTRtIeKaledAKWRtIerolRtIsøwkb¤sSIRtIqøaMgRtIq<inRtIeqáak
RtIRcEkgRtIkMPøajRtIk®nþb;RtIRkaj;RtIEk¥kRtIsNþayRtICnøÚjman;RtIRBYlb¤RtIRkLg;
RtIxµan; RtIRkay.
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> etI]bkrN_ensaTRKYsarsMedAeTAelIGVI?
K> etIRbePT]bkrN_ensaTRKYsarGVIxøH Edl)aneRbIR)as;enAkñúgkEnøg ensaTshKmn_rbs;Gñk?etI]bkrN_ensaTTaMgenH)anmkBINa?
X> etIkareRbIR)as;]bkrN_ensaTRKYsarenAkñúgtMbn;rbs;Gñkmankar ekIneLIgb¤fycuH?ehtuGVI?
g> etIGñkKitfashKmn_ensaTKYrEteFVIensaTCalkçN³RKYsarEbb NaedIm,IFana)annirnþrPaB?ehtuGIV?
c> etIkareRbIR)as;]bkrN_ensaTRKYsarpþl;plRbeyaCn_GIVxøH?
Epñk
2
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜlshKmn_ensaTmantYnaTI nigPar³kic© {cUlrYmbegáItkEnøgGPirkSkñúgkEnøgensaTshKmn_
EfrkSa karBar nigdaMduHéRBlicTwk nigéRBekagkag sþarERBk bwgEdlrIgrak; edIm,IEklMGRbB½n§
eGkULÚsIu nigbrisßanClpleLIgvij b:uEnþBakü {kEnøgGPirkS} enHBMumanBnül;enAkñúgGnuRkwtü
sþIBIkarRKb;RKgshKmn_eT. edayELkenAkñúgc,ab;sþIBIClplkñúgCMBUk3 GMBIEdnensaT
nigCMBUkTI 5 GMBIkarkarBar nigGPirkSClpl manBaküRsedogKñaKW {kEnøgGPirkSClpl}
Edl)anBnül;kñúg]bsm<½næmann½yfa{sMedAdl;cMNat;fñak;énEdnensaTTwksabb¤smuRT
ehIyRtUv)ankMNt;PUmisaRsþCak;lak;sRmab;varIstVb¤rukçCatiRCkBYnBgkUnrIkFMFat;b¤rIk
lUtlas;. kEnøgGPirkSClplCafñalBUC nigCatMbn;karBarFnFanClpl EdlBMuGacGnuBaØat
[RbRBwtþskmµPaB EdlnaM[manplb:HBal;dl;FnFanClpl)aneLIy eRkABIkarRsavRCav
bec©keTsviTüasaRsþClplRsbtameKalkarN_d¾RtwmRtUv} . tamn½yenH {kEnøgGPirkS :
rbs;shKmn_ensaTKWCa {kEnøgensaTmYykñúgshKmn_ensaT EdlRtUvkMNt;sRmab;GPirkS
CaCRmk[varIstVb¤rukçCatiRKb;RbePTrs;enABgkUnnigFMFat;CaBiesssRmab;rkSaTuk
BUCmcäCati EdlBMuGacGnuBaØat[RbRBwtþskmµPaB naM[manplb:HBal;dl;FnFanClpl
)aneLIy} .
kEnøgGPirkSrbs;shKmn_ensaT CaRbePTmYykñúgcMeNamtMbn;¼kEnøgkarBar nigGPirkS
CaeRcInEbbdUcxageRkam ³
• tMbn;ra:msar (Ramsar site)
• tMbn;dIesIm (Wetland)
• ekrþ_dMENl sÞwg-Tenø (Heritage Rivers)
• ]TüanCati (National Park)
• tMbn;karBarsmuRT (Marine Protected Area)
• tMbn;ebtikPNÐBiPBelak (World Heritage Site)
• tMbn;karBarRbePTkñúgRsuk (Indigenous Protected Area)
• kEnøgGPirkSClpl (Fish Sanctuary)
• kEnøgGPirkSshKmn_ensaT (Community Fisheries Fish Sanctuary)
karbegáItkEnøgGPirkSpþl;plRbeyaCn_CaeRcIndUcCa ³
• sm,ÚrRtIsRmab;BUCFarenAqñaMbnÞab;
• RbePTRtIkMr nigCitputBUCGacmankEnøgrs;enA
• eFVI[mcäCati varIrukçCati nigstVRKb;RbePTsm,ÚreLIgvij
• EfrkSa nigbegáIn)anplsþúksRmab;kareRbIR)as;yUrGEgVg
• elIkkMBs;kMritCIvPaBrs;enAdl;RbCaensaT
• FanaRbPBRbUetGuIn nigCIvCatidl;RbCaBlrdæ
• pþl;plRbeyaCn_epSg²
shKmn_ensaTnImYy² GacerobcMkEnøgGPirkStamviFIsaRsþepSg²Kña b:uEnþCabTBiesaFn_
EdlFøab;GnuvtþmanRbsiT§PaB karerobcMkEnøgGPirkSman 4 CMhandUcxageRkam³
CMhanTI 1 ³ karEsVgyl;GMBIsßanPaB nigCeRmIsepSg²
• karRbCMuBiPakSaépÞkñúgshKmn_ensaT
• karesñIsMuCMnYybec©keTs
•karcuHBinitüedaymRnþICMnaj
CMhanTI 2 ³ karBinitü nigkMNt;TItaMgénkEnøgGPirkSshKmn_ensaT
CMhanTI 3 ³ karTTYlsÁal;CapøÚvkarkEnøgGPirkSshKmn_ensaT
CMhanTI 4 ³ karRKb;RKgkEnøgGPirkSshKmn_ensaT
• karerobcMbTbBa¢aépÞkñúgb¤bRmamnigsøaksBaØa
• karpSBVpSay
• karerobcMRkuml,at nig eragl,at
• karerobcMCRmksib,nimiµt nigsþar[eRCAeLIgvij
edIm,IerobcM nigRKb;RKgkEnøgGPirkSshKmn_ensaT[manRbsiT§PaB nignirnþrPaB
shKmn_ensaT KYreRCIserIsTIkEnøgEdl ³
• CabwgbYrRtBaMgRsHERBksÞwgb¤Tenø>>>EdlmanTwkTaMgrdUvR)aMgnigrdUvvsSaehIyCa
kEnøgEdlmanCeRmATwkeRCACageKbMputenArdUvR)aMg ¬ya:gehack¾ 0/8 eTA 1/2Em:Rt¦
• manRbB½n§pøÚvTwkGacbgálkçN³l¥RbesIrdl;kareFVIcracrecj-cUlrbs;RtI
• CaTICRmkd¾RbesIrdl;CIvsaRsþcRmuH dUcCa ³ varIstV ¬manRbePTRtI stV bkSIkMrrs;enA¦
nigvarIrukçCati ¬éRBlicTwk>>>¦
• manRbvtþiyUrlg;nigmanRbéBNIb¤CMenOepSg²¬RsHkñúgvtþkEnøgGarkS-Gñkta
RtI)armI>>>¦
• mankarKaMRTBIGñkBak;B½næTaMgGs;¬PUmib¤shKmn_ensaTEk,rxag>>>¦
• mankaresñIsMunigeBjcitþedayshKmn_ensaTpÞal;minEmnedayRbeyalb¤bBa¢aBIGñk
xageRkA
• manTItaMgPUmisaRsþenAEk,rPUmi ¬shKmn_ensaT ¦
• manTItaMgPUmisaRsþminEmnCaRbPBTwkeRsacRsBksikmµenArdUvR)aMg
• manlkçN³gayRsYlkñúgkarRtYtBinitü nigRKb;RKg
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> etIGVIeTACakEnøgGPirkSshKmn_ensaT?etIGñkGaceXIj kEnøgGPirkSshKmn_ensaTenAkñúgrUbPaBenHEdrrWeT?
K> etImankEnøgGPirkSClplenAkñúgPUmirbs;GñkEdrrWeT?etIvamanplRbeyaCn_GVIxøH?
X> etIeyIgKYrmanlkçN³vinicä½yGVIxøH kñúgkareRCIserIsTItaMgsRmab; begáItkEnøgGPirkSshKmn_ensaT?
g> etIeyIgGaceFVIGVIxøH edIm,IRKb;RKgkEnøgGPirkSshKmn_ensaT RbkbedayRbsiT§PaBnignirnþrPaB?
c> etIeyIgRtUveFVIya:gdUcemþcedIm,IkarBartMbn;ensaTenAkñúgrdUvR)aMg?
TMB½rTI8- kEnøgGPirkSshKmn_ensaTeKalbMNg ³ edIm,IbgðajBIviFIsaRsþ nigplRbeyaCn_énkarbegáItkEnøgGPirkSshKmn_ensaT.
Epñk
2
1> 2> 3>
9> 4>
5>6>7>
8>
TMB½rTI 9- shKmn_ensaT eKalbMNg ³ edIm,Ipþl;nUvcMeNHdwg nigTsSn³Tan dl;RbCaBlrdæmUldæanGMBIreboberobcM
nigRKb;RKgshKmn_ensaT.
karerobcMshKmn_ensaT KWCaKMnitpþÜcepþImrbs;raCrdæaPi)alkm<úCa nigrdæ)alClplén
RksYgksikmµ rukçaRbmaj; nigensaT kñúgeKalbMNgedIm,IeFVIshRKb;RKgFnFanFmµCati nig
Clpl.niymn½yshKmn_ensaTKWCaRkummnusSEdlmansBa¢atiCaExµrrs;enAkñúgb¤Cab;
nwgEdnensaT ehIysµ½RKcitþ nigmanbMNgbegáInCIvPaBrs;renA rbs;xøÜntamry³kareRbIR)as;
nigEkécñFnFanClplRbkbedaynirnþrPaB edIm,IcUlrYmcMENkkat;bnßyPaBRkIRk nigGPivDÆn_
esdækic©sgÁm. enHCaCMhansMxan;²TaMg9 énkarerobcMshKmn_ensaT ³
CMhanTI 1 ³ karbegIátRkumsßabnik nigdak;BaküesñIsMubegIátshKmn_
enAkñúgdMNak;kalenH shKmn_mUldæanEdlmanbMNgbegáItshKmn_ensaT RtUvbegáItRkum sßabnikrbs;xøÜn edayeRCIserIsecjBIbNþaRbCaBlrdækñúgtMbn;EdlxøÜnsñak;enA smaCikRkum sßabnikEdlRtUv)aneRCIserIs RtUvdak;BaküesñIsMubegáItshKmn_ensaT CalaylkçN_GkSrmk xNÐrdæ)alClpltamry³emXuMb¤ecAsgáat;sgáat;rdæ)alClplnigEpñkrdæ)alClpl.
CMhanTI 2 ³ karpSBVpSayBIshKmn_ensaT nigcuHbBaI©QµaHsmaCikshKmn_
ensaTeKalbMNgénkarRbmUlB½t’man edIm,I ³
• kMNt;)annUvcMeNHdwgrbs;shKmn_ensaT
• RbmUlB½t’mansþIBIlkçxNÐ nigkareRbIR)as;FnFan CIvPaBrs;enA nigTMnak;TMngrvag
GñkBak;B½n§
• EsþgecjnUvbBaðaBak;B½n§nwgkarRKb;RKg nigdMeNaHRsaysmRsb
• QaneTAdMeNIrkarerobcMshKmn_ensaT
CMhanTI 3 ³ karcuHBinitüTItaMgkEnøgesIñsMubegIátshKmn_ensaT
edIm,I[smaCikshKmn_GacbMeBjtYnaTIkñúgkarsRmbsRmYleRCIserIsshKmn_ensaT)an Rkum sßabnik EdlCaskmµCnrbs;shKn_RtUvbMeBjkargarCaGñksRmbsRmYl. RkumsßabnikRtUv)aneRCIserIsedayRbFanPUmib¤cas;RBwT§acarüeRkamdwknaMrbs;GñksRmbsRmYl edIm,ICYydl;GñkPUmi epSgeTot[yl;dwgBIdMeNIrkarGPivDÆ shKmn_ensaT. edIm,I GacbegáIt)anshKmn_ensaT CapøÚvkar KWtMrUv[mansmaCikelIsBI 50 PaKry CaRKYsar ensaTenAkñúgtMbn;cUlrYm. dUecñHeKalbMNgénkarbegáItRkumsßabnikKWedIm,I ³
• cuHbBa¢IeQµaHGñksµ½RKcitþcUlrYmCasmaCikshKmn_ensaT [)anelIsBI50°
éncMnYnRKYsarGñkensaT
• CYypSBVpSayB½t’man nigsRmbsRmYlRKb;skmµPaBBak;B½n§nwgkarbegáItshKmn_
ensaT.
• CYysmaCikshKmn_[yl;BIeKalkarN_shRKb;RKgClpl nigc,ab;Bak;B½n§.
CMhanTI 4 ³ karerobcMlkçniþk³ nigbTbBa¢aépÞkñúgshKmn_ensaT
RkumsßabnikKYrKb,Icat;EcgeFVIesckþIRBaglkçnþik³ nigbTBa¢aépÞkñúg ehIydak;qøgxNÐrdæ)al Clplextþ-RkugsamI nigRtUveFVIbTbgðajenAkñúgmhasnñi)atdMbUgrbs;shKmn_ensaT ¬sUmemIl CMhanbnÞab;¦ edIm,IGnum½tyl;RBm. eRkayBImankaryl;RBmBImhasnñi)atrYcehIy RtUvdak;qøgmkrdæ)alC;lpledIm,IBinitüepÞogpÞat;[)anRtwmRtUvtamc,ab; nigeKalneya)ay rbs;raCrdæa Pi)al muneBlGnum½tsMercCapøÚvkar. eKalbMNgénCMhanenH edIm,I ³
• kMNt;nUvtUnaTI nigEbbbT sRmab;dMeNIrkarshKmn_ensaT nigdak;ecjnUvtYnaTI nigkar
TTYlxusRtUvrbs;smaCikshKn_
• kMNt;BIviFankarkñúgkareRbIR)as;FnFan nigeTasTNÐdl;GñkRbRBwtþbTelµIs
CMhanTI 5 ³ mhasnñi)atdMbUge)aHeqñateRCIserIsKN³kmµkarshKmn_ensaT
KN³kmµkarRtUv)aneRCIserIseLIgtamry³kare)aHeqñatedayesrI nigRtwmRtUv edayman karsegátkarN_BImRnþIrdæaPi)al nigbuKÁlikGgÁkareRkArdæaPi)al enAeBleFVImhasnñi)at shKmn_ensaT EdlerobcMedayRkumsßabnik. eRkayBIeRCIserIs)anKN³kmµkarrYcehIy
BMumanRkumsßabnikkñúgshKmn_eToteLIy. KN³kmµkarRtUvmansmasPaBcMnYnBI 5-11nak; ehIyya:gticbMputman 30 PaKryCaRsþI. eKalbMNgénCMhanenH edIm,I ³
• eRCIserIsKN³kmµkarshKmn_ensaT
• Gnum½tyl;RBmelIlkçnþik³ nigbTbBa¢aépÞkñúg
• Gnum½telIrebobvar³epSg²eTotEdldak;CUnmhasnñi)atshKmn_edIm,IGnum½t .
CMhanTI 6 ³ karkMNt;RBMRbTl; nigkareFIVEpnTIkEnøgensaTshKmn_
shKmn_ensaTmanTItaMgc,as;las; kic©RBmeRBogkEnøgensaTshKmn_pþl;siT§ieBj eljdl;shKmn_elIkarRKb;RKgkEnøgenaH. TItaMgshKmn_ensaT RtUvkMNt;RBMRbTl;Cak; Esþg nigenAelIEpnTI. EpnTIshKmn_ensaT RtUvepJICUnRksYgksikmµ rukçaRbmaj; nigensaT edIm,Iyl;RBm. RBMRbTl;shKmn_ensaTRtUvkMNt;edayKN³kmµkarkMNt;RBMRbTl; nig erobcMEpnTI nigsmaCik. eKalbMNgénCMhanenH edIm,I ³
• bBa¢ak;RBMRbTl;kEnøgensaTshKmn_
• kat;bnßyTMnas;
• eFVI[kan;EtRbesIreLIgnUvKuNPaBénkarRKb;RKgshKmn_ensaT
CMhanTI 7 ³ karcuHkic©RBmeRBogkEnøgensaTshKmn_
tamry³karcuHhtßelxaelIkic©kEnøgensaTshKmn_rvagshKmn_ensaTCamYyrdæ)al Clpl shKmn_ensaTTTYl)ansiT§iRsbc,ab;elIkarRKb;RKgkEnøgensaTshKmn_. eKalbMNgénCMhanenH edIm,I ³
• TTYl)ankaryl;RBm nigTTYlsÁal;Rsbc,ab;BIsßab½nBak;B½n§cMeBaHsiT§iRKb;RKgkEnøg
ensaTshmKn_ tamry³mhasnñi)atshKmn_ensaTEdl)anGnum½tkic©RBmeRBogkEnøg
ensaTshKmn_ edaysmaCikshKmn_ensaT .
• mankic©RBmeRBogkEnøgensaTshKmn_ EdlTTYlsÁal;edaysßab½n
nigGñkBak;B½n§nana.
CMhanTI 8 ³ karcuHbBa¢I nigkarTTYlsÁal;shKmn_ensaT
eRkayBImhasnñi)atGnum½tkic©RBeRBogkEnøgensaTshKmn_rYcmk KN³kmµkarshKmn_ ensaTRtUvepJIÉksarTaMgGs; mkRksYgksikmµ rukçaRbmaj; nigensaT tamry³rdæ)alClpl fñak;kNþaledayP¢ab;mkCamYynUvÉksarTaMgGs;rbs;shKmn_ EdlseRmceday mhasnñi)aT edIm,IeFIVkarcuHbBa¢IshKmn_ensaT nigecjRbkasTTYlsÁal;shKmn_ ensaT nigEpnTIkEnøgensaTshKmn_. ÉksarTaMgenaHrYmman ³
• lkçnþik³ nigbTbBa¢aépÞgkñúg
• kic©RBmeRBogkEnøgensaTshKmn_
• EpnTIkEnøgensaTshKmn_
• bBa¢IeQµaHsmaCik nigKN³kmµkarshKmn_ensaT.
CMhanTI 9 ³ karerobcMEpnkarRKb;RKgkEnøgensaTshKmn_
KN³kmµkarshKmn_ensaTRtUverobcMEpnkarRKb;RKg edIm,IkMNt;erobcMkarRKb;RKgFnFan enAkñúgshKmn_ensaTedayesñIsMuCMnYybec©keTsBIrdæ)alClplmansmtßkic© . eKalbMNg énCMhanenHedIm,I ³
• edIm,ICYyshKmn_ensaTGacRbmUlplensaT)ankan;EteRcInBIkñúgkEnøgensaT
shKmn_ nigRbkbedaynirnþrPaB .
• CYyshKmn_ensaT edIm,IbegáIteKaledA nigeKalbMNgc,as;las;kñúgkarRbmUlpl begáItyuT§saRsþ nigskmµPaBnana edIm,IedaHRsay nigeCosvagTMnas;epSg².
• CYysRmYlshKmn_kñúgkarEsVgrkfvika edIm,IKaMRTkarGPivDÆshKmn_rbs;xøÜn RbkbedayeCaKC½y .
cMNucBiPakSak> etIeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajGMBIGVI?
x> etImanKN³kmµkarshKmn_GVIxøHenAkñúgshKmn_rbs;Gñk?
K> etIGñkFøab;lWBIshKmn_ensaTb¤eT?etIvamann½ydUcemþc?
X> etIGñkKitdUcemþcEdrcMeBaHkarbegáItshKmn_ensaT?
g> edIm,IbegáItshKmn_ensaTetIGñkmanCMhanGVIxøH?
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
Epñk
3
hucfg;sárRKab;b¤dMufµ¬rUbRtI¦EdlGñkminemIleXIjrbs;enAkñúgfg;enaH.R)ab;GñkcUlrYmfaBYkeKGacykrbs;enaH
b:unµank¾)an tamEtBYkeKeBjcitþ. GñkGacBiPakSa)an enAeBlEdlrbs;enaH RtUveKykGs;BIfg; edayBYkeKmindwgfa man
b:unµanenAkñúgfg; CaerIy² minmanGVIsl; sMrab;GñkdéT nigsMrab;eBlGnaKteT. dUcKñanwgkarensaTEdr RbsinebIGñkbnþcab;
RtICaeRcIntamEdlGñkcg;)an vanwgminmanecrPaBeT enAeBlGñkbMpøicbMpøajRtIGs; enaHGñknwgminsl;RtI sMrab;bnþBUC
eToteLIy. shKmn_ caM)ac;RtUvBicarNa[)anRKb;RCugeRCayBI\T§iBlénskmµPaBensaTrbs;xøÜn sMrab;eBlbc©úb,nñ
nigeBlGnaKt.
skmµPaB- karpÁt;pÁg;Gahar
TMB½rTI10- CeRmIsmuxrbrciBa©wmCIviteKalbMNg ³ edIm,ICYydl;shKmn_[TTYl)annUvCeRmIskñúgkarRbkbmuxrbrciBa©wmCIvit kñúgeKal
bMNgEklMGCIvPaBrs;enA nigbrisßan.
vamansar³sMxan;Nas; enAeBlEdlmankarcUlrYmBak;B½n§BIsMNak;RbCaBlrdæmUldæankñúg
kic©karBarFnFanFmµCati nigbrisßan edIm,ITTYl)annUvkarGPivDÆRbkbedaynirnþrPaB. edIm,I
TTYl)ankarGPivDÆRbkbedaynirnþrPaBeyIgcaM)ac;RtUvKitGMBIb¤bgðajBICeRmIskñúgkarRbkb
rbrciBa©wmCIvit edayminBwgGaRs½yEteTAelICeRmIsEtmYyeLIy. karpþl;»kasCeRmIsmuxrbr
ciBa©wmCIvit KWmanbMNgbEgVrmuxrbrGñkensaT kñúgn½ykat;bnßykarTajykplBIFmµCatihYs
kMrit nigeRbIR)as;FnFanRbkbedaynirnþrPaB. enHCaCeRmIskñúgkarRbkbrbrciBa©wmCIvitmYy
cMnYn ³
karciBa©wmRtI nigstV ³
vaCaCeRmIsl¥mYy sMrab;karRbkbrbrciBa©wmCIvit. RbCaBlrdæmUldæan GaceFVIkarciBa©wmRtI
nigstV tamlkçN³RKYsarenAEk,rpÞHrbs;BYkeK. skmµPaBenH GaccUlrYm)anBIRsþI nigkUn²
rbs;BYkeK minEmnsMrab;EtbursenaHeT ehIyvak¾GacCYybegáIncMNUl sMrab;RKYsar nigCYykat;
bnßysm<aFelIkareRbIR)as;FnFanFmµCatirbs;BYkeK CaBiessFnFanClpl.
kardaMduHdMNaM nigbEnø ¬sYnbENþtTwk¦ ³
bEnøKWCadMNaMcMbgénRbB½n§daMduHrbs;ksikr. GñkPUmi GaceFVIkardaMduHnUvRbePTbEnøepSg²
mYycMnYn)an.kUndMNaMnigbEnøGacsabeRBaHb¤daMduHenAelIrgb¤sYnbENþtTwkdUcCaxJIRtsk;
BBYkRtLac RmH BBYkpÞI Rtb; el<A Rtav RtkYn sENþkeRTIg sENþk eb:ge)aH xat;Napáa
és<ekþab és<cgáwH éqfav kar:ut xÞwm)araMg xÞwms xÞwmsøwk emÞs nigpSitcMebIgCaedIm. dMNaMmYy
cMnYn RtUv)andaMduHenAelIrgeBjmYyqñaM edaydaMbgVilCMuqøas;Kña.
karsagsg;rgsYnbENþtTwk ³
karsagsg;CamUldæanénrgsYnbENþtTwktMrUv[manCabMBg;b£sSITUkmYynig]bkrN_
samBaØ sMrab;kat;BBYkesµA. rgsYnbENþtTwk RtUv)anbegáIteLIgBIRsTab;epSg²énBBYk
rukçCati CasMxan;CamYykMe)aøk b:uEnþk¾GacCamYyBBYkrukçCatidéTeTotEdrdUcCa esµATwk esµAeCIg
TaCaedIm. vtßúsrIragÁdUcCa BBYkcMebIug nigsMbkdUg k¾GacEfm)anpgEdr. enAkñúgtMbn;dIesIm
nigtMbn;EdlmanTwkGciéRnþy_ GaceFVIkardaMduHCamYysYnENþtTwk)aneBjmYyqñaM. enAkñúgtMbn;
EdlmanTwkGciéRnþy_tamrdUvkal rgsYnbENþtTwkRtUv)aneRbIR)as;kñúgGMLúgeBlrdUvrsSa
ehIyTuk[BukpuyenAelIdIksikmµ enAeBlTwkrIgGs;. CadMbUg rgsYnbENþtTwkRtUv)ansagsg;
eLIgenAkEnøgEdlGacrkkMe)aøk)an. rgTaMgLayGacerobcM)anenAkEnøgNamYyEdlman
TwkeRCA edIm,IGacpøas;bþÚr)anedaykarGUsedayTUk.
sib,kmµ ³
sib,kmµ KWCaCMnajRbéBNIburaNExµrmYy EdlmantaMgBIGtItkal nigbc©úb,nñkalenH.
vaGacCYybegáInkargarCaeRcInEfmeTot edIm,IelIksÞÜykarRbkbrbrciBa©wmCIvitrbs;RbCaBlrdæ
tammUldæan. ]bkrN_ nigsMPar³sMrab;sib,kmµPaKeRcIn Gacrk)anenAkñúgshKmn_dUcCa
kMe)aøkvlø×epþAb£sSICaedIm.RbCaBlrdæmUldæanGacplitCaplitplepSg²dUcCakRnþkl¥I
Cal GMe)as bgÁI GRgwg kenÞl Es,keCIg nig]bkrN_ensaTCaedIm. plitplTaMgenH GacCYy
kat;bnßysMNl; nigkarEklMGbrisßan CaBiessFnFanFmµCati nigbegáIn)anR)ak;cMNUl.
karEkécñplitplensaT nigplitplepSg² ³
karEkécñplensaT KWCaCeRmIsmYyEdlKYrBicarNa sMrab;plitples,ógGaharkñúgmUl
dæan. RbCaBlrdæ GaceFVIkarEkécñplensaT nigplitplepSgeTot edayBYkeKEkécñeFVICa
Rbhuk p¥k RtIegot RtIeq¥Ir >>>.l. karEkécñplensaT Gac[ksikrsþúkTukeRbIR)as;)anry³
eBlyUr niggayRsYlrkTIpSarsMrab;lk;dUr CaBiessvamantMélefr ehIyvak¾Cakarl¥ sMrab;
snþisuxes,óg nigGacCYyEklMGesdækic©shKmn_ nigsgÁmCati.
karciBa©wmXµúM
karciBa©wmXµúMCaCeRmIsmuxrbrmYy. karciBa©wmXµúMpþl;nUvplRbeyaCn_CaeRcIndUcCa ³
• TTYl)annUvplitplTwkXµúMsRmab;lk; nigkareRbIR)as;
• eRbIR)as;sRmab;eFVICa»sf
• CYydl;dMeNIrkarbgáat;BUCrukçCati nigdMNaMepSg²
• CYyeFVI[manlMnwgbrisßan
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> etIGñkemIleXIjskmµPaBkarRbkbrbrciBa©wmCIvitGVIxøH enAkñúgrUbPaBenH?etIskmµPaBGVIxøHEdlRsedogKñanwgskmµPaB EdlmanenAshKmn_rbs;Gñk?
K> etImankarRbkbrbrciBa©wmCIvittamlkçN³buraNGVIxøH Edl)an GnuvtþenAkñúgshKmn_rbs;Gñkknøgmk?
X> etIGñkKitfa karcab;ykCeRmIsmuxrbrciBa©wmCIvitrbs;GñkPUmi Gac CYykat;bnßykareRbIR)as;FnFanFmµCati karensaThYskMrit nig begáInR)ak;cMNUlRKYsar)anEdrrWeT?
g> etIGñkcg;cUlrYmkat;bnßykareRbIR)as;FnFanFmµCati tamry³kar begáItmuxrbrciBa©wmCIvitepSg²EdrrWeT?
c> etIenAkñúgPUmiGñk manskþanuBlGVIxøHkñúgkarbegáInmuxrbrciBa©wmCIvit epSg²?
Epñk
3
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
B½t’mansMrab;GñksRmbsRmÜl
TMB½rTI 11- EpnkarskmµPaBshKmn_ensaTeKalbMNg ³ begáItEpnkarskmµPaB sRmab;GnuvtþCamYyshKmn_mUldæan edIm,ITTYl)ankarpøas;bþÚrviC¢man.
enAkúñgkarGb;rM eyIgmanBaküesøakmYyGMBIsar³sMxan;énskmµPaB KWfa }karGb;rMedayKµan
karGnuvtþ dUcCaRtIEdlKµanTwk}. cMeBaHpÞaMgpñt;rUbPaBenH edIm,ITTYl)annUvRbsiT§PaB vaKYrEt
pSarP¢ab;eTAskmµPaBviC¢man.
mankic©karCaeRcIn EdlshKmn_ nigbuKÁlmñak;²enAkñúgshKmn_ GaceFVIskmµPaB edIm,I
TTYl)ankarpøas;bþÚrviC¢man. tamry³skmµPaB nwgeFVI[mankarpøas;bþÚrCak;Esþg. dUcEdl
dMeNIrkarénkarbegáItEpnkarskmµPaB KWCaskmµPaBEdlmansar³sMxan;bMputmYykñúgcMeNam
skmµPaBsMxan;² EdlnwgRtUv)anerobcMGnuvtþenAkñúgshKmn_ensaT.
KN³kmµkarshKmn_ensaT nwgbegáItEpnkarskmµPaBRbcaMqñaM nigsMrab;GnuvtþRbcaMEx
pgEdr. karbegáItEpnkarskmµPaBenH nwgerobrab;skmµPaBTaMgLay sMrab;GnuvtþEpnkar
RKb;RKgshKmn_ensaT. EpnkarskmµPaBrbs;shKmn_ensaT KYrcab;epþImeLIgBIkarcg;edaH
RsaybBaðaGaTiPaBEdlekItmanenAkñúgshKmn_. dMbUgeLIy eyIgRtUvrk[eXIjnUvbBaðaGVIEdl
eyIgcg;edaHRsayb¤cg;GPivDÆGVImYYyenAkñúgshKmn_rYcehIyeyIgnwgcab;epþImerobcMEpnkar
skmµPaB edIm,IedaHRsayelIbBaðaTaMgGs;enaH. GñksRmbsRmÜlshKmn_ensaT RtUverobcM
skmµPaB ³
• bNþúHbNþalsmaCikKN³kmµkar nigGñkPUmiGMBIkareFVIkarEpnkarskmµPaB
• sRmbsRmÜlRkumBiPakSatUc² nigBieRKaHeyabl;kñúgPUmi edIm,IviPaKbBaða nigdak;eLIgnUv
skmµPaB edayeRbIR)as;EpnkarRKb;RKgCamUldæanelIkic©BiPakSa
• RBagEpnkarskmµPaB ¬dMeNIrkar EdlGñknwgerobcM\LÚvenH¦
EpnkarskmµPaB GacrYmbBa©ÚlTaMg ³
1> karbNþúHbNþal- edIm,IGPivDÆCMnajkñúgkarerobcMRbCMu kareFVIEpnkar kareFVIkargarCaRkum
karedaHRsayCemøaH CMnajbec©keTs >>>.l.
2> karGb;rM- edIm,IEckrMElknUvkaryl;dwgBIc,ab;Clpl niglkçnþik³ bTbBa¢aépÞkñúgshKmn_
ensaT
3> karBRgwgkarGnuvtþ- edIm,IkMNt;RBMRbTl; nigkarBartMbn;shKmn_ensaT
4> karRbkbrbrcBa©wmCIvit- edIm,IpSBVpSayBICeRmIsepSg² Edlkat;bnßysMBaFeTAelIFnFan
FmµCati
5> brisßan- edIm,ICYykarBar nigRKb;RKgbrisßanshKmn_
6> suxPaB nigGnam½y- edIm,IelIkkMBs;karGnuvtþ EdlmansuxumalPaBcMeBaHshKmn_dUcCa
GaharUbtßmÖ KuNPaBTwk Gnam½y .l.
bnÞab;BIEpnkarRKb;RKgRtUv)anerobcMeLIg nigGnuBaØat KN³kmµkarshKmn_
ensaTKYrEt ³
• dwknaMsmaCikkñúgkarGnuvtþskmµPaBEdlmanEcgenAkñúgEpnkarRKb;RKg nigEpnkar
skmµPaB
• erobcMkarRbCMu nigpSBVpSaykargarenHCaRbcaM
• erobcMvKÁbNþúHbNþalsþIBIkarGPirkSFnFan karGnuvtþc,ab; >>>.l.
• erobcMskmµPaBcuHl,at
enAeBldMeNIrkarGnuvtþEpnkarRKb;RKg nigEpnkarskmµPaB caM)ac;RtUvmankarBinitüelI
karGnuvtþ edIm,IkMNt;fa etIEpnkarEdlkMBugGnuvtþenaHsmRsb nigmanRbsiT§PaBya:g
dUcemþc. skmµPaBéndMeNIrkarRtYtBinitü nigvaytémø man ³
• begáItRkumkargar edIm,IRbmUlnUvB½t’mansþIBIshKmn_ensaT EdlmanRsab;
• epÞogpÞat;EpnkarCamYyr)aykarN_rbs;shKmn_ensaT
• erobCaRkumtUc²edIm,IBieRKaHeyabl; nigsmÖasCamYyGñkPUmi sMrab;vaytMélelIkar
GnuvtþEpnkar
• viPaKB½t’manEdlTTYl)anedayepÞogpÞat;CamYylT§pl
• CYyENnaMshKmn_ensaT edIm,IEklMGEpnkarRKb;RKg nigEpnkarskmµPaB nigkar
Gnuvtþrbs;shKmn_
• cgRkgÉksarBak;B½n§nwgsßanPaBénkarGnuvtþEpnkarRKb;RKg nigEpnkarskmµPaB nig
lT§plsMerc)an
• epJIr)aykarN_xagelIeTAxNÐrdæ)alClplextþ RkugsamI nigrdæ)alClpl
EpnkarRKb;RKgtMbn;shKmn_ensaT GacCadMeNIrkareronsURtmYy EdlGacRtUv)aneRbI
R)as;CamYyshKmn_. vaKYrRtUv)aneFVIkarBicarNaCaÉksarEdlmankarrIkcMerInmYy. dUcEdl
smaCikénKN³kmµkarshKmn_ensaT nigshKmn_begáInnUvcMeNHdwg EdlKYrEtEktRmUvEpn
karrbs;BYkeK edIm,IeFVI[vakan;Etl¥eLIg. EpnkarRKb;RKgnwgRtUv)aneFVIkarEklMG kñúgry³eBl
NamYyeTAtambTBiesaFn_ EdlTTYl)antamry³karGnuvtþEpnkarskmµPaB nigsßanPaBenA
kñúgkarERbRbYlshKmn_ensaT. EpnkarskmµPaB nwgRtUv)anbegáIt nigEklMGCaerogral;qñaM.
munnwgGñkcab;epþIm ³
1> GñkKYrEtrMlwkeLIgvijnUvskmµPaBCaGaTiPaBTaMgLayénEpñknImYy² EdlGaceFVI)aneday
shKmn_mUldæan CaBiessCamYyEpnkarRKb;RKgtMbn;shKmn_ensaT munnwgGñkcab;epþImbegáIt
EpnkarskmµPaBCamYyBYkeK
2> eRbIR)as;RkdaspÞaMgFM nighVWtsresr edIm,IbegáItEpnkarskmµPaB
3> sMusikçakammñak;[CYysresr
EpnkarskmµPaB ³ eRbIR)as;taragEpnkarEdlman ³ bBaða skmµPaB¼dMeNaHRsay eBlGnuvtþn_
nigGñkTTYlxusRtUv dUcxageRkam ³
cMNucBiPakSak> etIGñkyl;faeKalbMNgénrUbPaBenHcg;bgðajBIGVI?
x> etIbBaðaGaTiPaBGVIxøH EdlkMBugekItmaneLIgenAkñúgshKmn_ensaTrbs;Gñk?
K> etIskmµPaBGVIxøH EdlGñkGaceFVI)anedayxøÜnÉg edIm,IEklMG shKmn_ensaTrbs;Gñk ¬karbNþúHbNþal karGb;rM karBRgwg karGnuvtþ karRbkbrbrciBa©wmCIvit brisßan .l.¦ nigkarRbkb rbrciBa©wmCIvitrbs;Gñk ¬CeRmIsepSg²dUcCa karciBa©wmstV sib,kmµ kardaMduHdMNaM.l.¦?
X> etIGñkGacGnuvtþskmµPaBenaHenAeBlNa?ehIyGñkNaCa GñkTTYlxusRtUv?
g>etIGñkNaCaGñktamdanRtYtBinitünigvaytémøskmµPaB?nigtamviFINa?
c>knøgmkshKmn_rbs;GñkFøab;)anerobcMEpnkarRKb;RKgc,as;b¤eT?etIEpnkarGVIxøHEdlGñk)aneFVI?ehIyGnuvtþ)aneCaKC½yEdrb¤eT?eRBaHGVI?
EpnkarskmµPaB ³ kt;RtabBaðasMxan;²kñúgshKmn_GñkEdlTak;TgnwgEpñkenH. etIGVIxøHEdl
Gñk)aneronehIyGacGnuvtþenAkñúgPUmirbs;GñkedIm,IeFVI[mankarpøas;bþÚrCaviC¢man?etIskmµPaBGVI
EdlRkumrbs;GñknwgTTYlykmkGnuvtþehIynrNaCaGñkTTYlxusRtUvelIkargarenH?cUrsresrbgðaj
Epñk
3
bBaða skmµPaB¼dMeNaHRsay eBlGnuvtþn_ GñkTTYlxusRtUv
Published by Live & Learn Environmental Education and FAO Live & Learn Environmental Education: #364, St. Preah Monivong, Phsar Domthkov, Khan Chamkarmon Phnom Penh Cambodia PO Box: 91 Phone: 855 23 224 053 Email: [email protected] http://www.idea.org.au/liveandlearn/ FAO: Wat Dom Nak, Street 7 Makara, Siem Reap Phone: 855 63 760 950 Fax: 855 63 963 525
June 2007
Compiled by: Keat Bunthan, Jady Smith, Chhuon Kimchhea, Pich Sokdany and Karen Young Translated by: Keat Bunthan and Pich Sokdany Proofed by Bun Chantrea Printed by Sunway Publishing Company Design and layout by Karen Young Illustrations by Heng Santha
© Copyright Live & Learn Environmental Education and FAO. This text is reusable for educational purposes. If used please cite the source.
Disclaimer: This educational document was prepared by Live and Learn Environmental Education and FAO for Fisheries Administration, the Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries (MoAFF).
Acknowlegements: We would like to thank David Thompson, Peter Degen, Rachel Wildblood, Eng Cheasan, Bun Chantrea, Kim Sovann, Chhuon Kim Chea, Peck Bunna, Deap Loeung, Chap Piseth, Tan Kim Ang, Kaing Khim, Phem Sea, Biranchi Choudhury, Norberio Estepa, Chhorn Sokha, Albert-PIU/VSO, Leng Sam Ath, Chuol Thach, Pha Sroy, Suon So Moa, Julie-VSO/PIO, Uy Ching, Keo Sovathepheap, Prak Leang Huor, Ouk Chantha, Troeung Rorth, Leang Lo, Phann Sotawho provided their knowledge, expertise and time in helping us to develop this flipchart. The spirit of cooperation shown to us by other organisations in the development of this flipchart has been most appreciated. We see this as a sign of the importance of collaboration in moving towards the common goal of sustainable development.
e)aHBum<edayGgÁkar karGb;rMsþIBIkarrs;enACamYybrisßan (Live & Learn) nigGgÁkar FAO
GgÁkar Gb;rMsþIBIkarrs;enACamYybrisßan ³ pÞHelx 364 mhavifIRBHmunIvgS sgáat;pSaredImfáÚv xN½ÐcMkarmn RkugPñMeBj km<úCa RbGb;sMbuRtelx
91 TUrsBÞ 855 23 224 053 GuIEm:l:[email protected] eKhTMB½r http://www.idea.org.au/liveandlearn/
GgÁkar FAO vtþdMNak; pø Úvelx 7 mkra extþesomrab TUrsBÞ ³ 855 63 760 950 Fax: 855 63 963 525
Ex mifuna 2007
eroberogeday ³ Kat b‘unfan eCDI sµIt QYn KwmQa eBRC suxdanI nig xarin yau Mg
bkERbCaPasaExµreday ³ eBRC suxdanI nigKat b‘unfan BinitüEkERbeday b‘un cRnÞa
e)aHBum<eday ³ Rkúmh‘une)aHBum< san;ev rcnaeday xarin yau Mg KUsrUbPaBeday ³ ehg san;fa
rkSasiTi §eday GgÁkar Gb;rMsþIBIkarrs;enACamYybrisßan (Live & Learn) nig FAO
GtßbTenHGacTajykmkeRbI)ankñúgeKalbMNgGb;rM edaymanbBa¢ak;BIRbPB.
esckþIbBa©ak; ³ ÉksarGb;rMbrisßanenHRtUv)anerobcMedayGgÁkar Live & Learn nig FAO sMrab;rdæ)alClplénRksYgksikmµ rukçaRbmaj;
nigensaT.
esckþIEføgGMNrKuN ³ eyIgxJú MsUmEføgGMNrKuNdl; edvId fumsun PItF½r DIhÁin erkEql va:l;d¾R)aøt; eGg Casan Kwm suvNÑ bu ic b‘ uNÑa edob Lwg
cab Bisidæ tan; KwmGg kaMg XIm epm s‘a qn suxa eLg sMGat CYl fac pa RsUy sYn sUemA: G‘ uy CIg pan; sUta Ekv suvtß iPaB R)ak; laghYr G‘uk
cnßa eRTOg rt½ñ lag LÚ Edl)ancUlrYmpþl;CacMeNHdwg bTBiesaFn_ nigeBlevlaenAkñúgkarCYybegáItpÞaMgpñt;rUbPaBenH. eyIgxJú Mk¾sUmEføgGMNrKu
Nya:gRCaleRCAcMeBaHsµartIénkic©shkarBIGgÁkarnanaenAkñúgkarbegáItpÞaMgpñt;rUbPaBenH. eyIgeXIjfakargarenHGacbgðajBIsar³sMxan;énkic©
shkarKñaenAkñúgkarQaneTAkan;eKalbMNgrYménkarGPivDÆRbkbedaycIrPaB.