ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Δ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑΟ νόμος του Καλλικράτη

και οι αλλαγές στο πολιτιστικό τοπίο των Δήμων. Συγχωνεύσεις πολιτιστικών οργανισμών

και η εξέλιξη των δημοτικών πολιτιστικών θεσμών. Ο νέος Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη.

Αναστάσιος Τσιούμας

Επιβλέπων ΚαθηγητήςΔρ. Ιωάννης Ιωαννίδης

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011

…η παρούσα εργασία αφιερώνεται στην κόρη μου

(όπως και οτιδήποτε άλλο κατά καιρούς γράφω)…

2

Περίληψη

Ο νόμος του Καλλικράτη και οι αλλαγές στο πολιτιστικό τοπίο των Δήμων.

Συγχωνεύσεις πολιτιστικών οργανισμών και η εξέλιξη των δημοτικών

πολιτιστικών θεσμών. Ο νέος Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη.

Στην παρούσα διπλωματική εργασία γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής των

νέων δεδομένων που αφορούν στους δημοτικούς πολιτιστικούς θεσμούς μετά την

εξόχως πρόσφατη μεταρρύθμιση του προγράμματος «Καλλικράτης».

Αρχικά, δίδονται κάποιες σημαντικές πολιτιστικές εννοιοδοτήσεις

(πολιτισμός, κουλτούρα, τέχνη, πολιτιστική πολιτική) και επισημαίνονται οι

ιδιαιτερότητες που έχει και φέρει το πολιτιστικό προϊόν σε σχέση με τα λοιπά αγαθά.

Επίσης, καταγράφονται οι νέες αρμοδιότητες που έχουν οι Δήμοι στον τομέα

του πολιτισμού μετά τη θέση σε ισχύ του Ν. 3852/2010 και γίνεται προσπάθεια

διερεύνησης των νέων χαρακτηριστικών της πολιτιστικής πολιτικής σε

αυτοδιοικητικό επίπεδο, σε συνδυασμό με την τρέχουσα κοινωνικοπολιτική συγκυρία

και τη διοικητική αυτή μεταρρύθμιση. Επιπλέον, εξετάζονται δύο σημαντικές

παράμετροι που αφορούν στην άσκησή της: ο πολιτιστικός τουρισμός και ο τομέας

του εθελοντισμού.

Μετά απ’ αυτά, επισημαίνονται οι νέες τάσεις στη διοργάνωση πολιτιστικών

δράσεων και παρατίθενται κάποιες αλλαγές – προϊούσας της οικονομικής κρίσης –

στο πολιτιστικό καλοκαίρι του 2011.

Ως μελέτη περίπτωσης εξετάζεται ο νέος Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, ο

οποίος δημιουργήθηκε μετά από τη θέση σε ισχύ του Ν.3852/2010 και αποτελεί

χαρακτηριστική περίπτωση εφαρμογής του.

Εν κατακλείδι, εξάγονται κάποια συμπεράσματα και κατατίθενται προτάσεις

που αφορούν στο μέλλον των δημοτικών πολιτιστικών θεσμών.

3

Abstract

The Kallikratis Law and the changes in the cultural landscape of Municipalities.

Mergers of cultural organizations and the development of municipal cultural

institutions. The new Municipality of Pilea – Chortiatis.

This thesis is an attempt to record the new data on municipal cultural

institutions after the extremely recent reform of the "Kallikrates" program.

Initially, some important cultural definitions are given (civilization, culture,

art, cultural policy) and then the particularities of the cultural product in relation to

other goods are pointed out.

Also, the new responsibilities of the municipalities in the cultural section after

the entry into force of the Law 3852/2010 are recorded and an attempt is made to

investigate the new features of cultural policy on self-governing level, in conjunction

with the current sociopolitical context and the specific administrative reform.

Moreover, two important parameters concerning the practice of the cultural policy are

being examined: cultural tourism and the voluntary sector.

After this, the new trends in organizing cultural activities are identified and

some changes in the cultural summer of 2011 - due to the progressive economic crisis

- are set out.

The case study examines the new Municipality of Pilea - Chortiatis, which

was created after the entry into force of the Law 3852/2010 and is a typical case of its

application.

Finally, some conclusions are drawn and proposals are submitted in regard to

the future of municipal cultural institutions.

4

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Περίληψη 3Abstract 4ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ & ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ 6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΟΔΟΤΗΣΕΙΣ 91.1 Πολιτισμός και κουλτούρα 91.2 Η πολιτιστική σημειολογία της μεταρρύθμισης 111.3 Το Πολιτιστικό προϊόν και οι ιδιαιτερότητες του 131.4 Πολιτιστικό marketing 151.5 Πολιτιστική πολιτική 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΥΡΙΑΣ 212.1 Η τρέχουσα κοινωνικοπολιτική συγκυρία και το πρόγραμμα «Καλλικράτης» 212.2 Το νέο περιβάλλον για την άσκηση των τοπικών πολιτιστικών πολιτικών 222.3 Οι πολιτιστικές αρμοδιότητες των δήμων 262.4 Πολιτιστικός τουρισμός σε επίπεδο αυτοδιοίκησης 302.5. Η δυνατότητα συνεισφοράς του εθελοντικού τομέα στην ενδυνάμωση των αυτοδιοικητικών πολιτιστικών θεσμών 33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ. ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ.

363.1 Νέες καλλιτεχνικές τάσεις και εναλλακτικές πολιτιστικές διοργανώσεις 363.2 Οι επιδράσεις της κρίσης στο πολιτιστικό καλοκαίρι του 2011 393.3 Συγχωνεύσεις πολιτιστικών οργανισμών 42

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΚΟ» ΔΗΜΟ ΠΥΛΑΙΑΣ - ΧΟΡΤΙΑΤΗ 454.1. Ο νέος Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη 454.2. Ο τομέας του Πολιτισμού του νέου Δήμου 474.3. Η πολιτιστική πολιτική του νέου Δήμου 504.4. Αξιολόγηση των θεσμών και της πολιτιστικής πολιτικής του Δήμου 554.5. H Ανάλυση SWOT 594.6. Μια πρόταση για ένα νέο πολιτιστικό γεγονός στο Δήμο Πυλαίας - Χορτιάτη 62

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 68ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ//ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ 72ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ 77ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 79ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ 96

5

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ & ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

Α.Ε.Π.: Ακαθάριστο Εθνικό / Εγχώριο Προϊόν

Α.Π.Θ.: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Α.Σ.Ε.Π.: Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού

Ε.Ε.: Ευρωπαϊκή Ένωση

Ε.Σ.Π.Α.: Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς

Ε.Υ.ΠΟ.Τ.: Ειδική Υπηρεσία Πολιτισμού & Τουρισμού

Ι.Τ.Α.: Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Κ.Δ.Κ.:Κώδικας Δήμων & Κοινοτήτων

Κ.Π.Σ.: Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης

Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.: Κεντρική Ένωση Δήμων & Κοινοτήτων

Ο.Τ.Α.: Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Ο.Ο.Σ.Α.: Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης

Τ.Α.: Τοπική Αυτοδιοίκηση

ΥΠ.ΠΟ.Τ.: Υπουργείο Πολιτισμού & Τουρισμού

ΥΠ.ΕΣ.Α.Η.Δ.: Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης

Φ.Π.Α.: Φόρος Προστιθέμενης Αξίας

U.N.E.S.C.O.: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

W.T.O.: World Tourism Organisation

6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» είναι μια σημαίνουσα θεσμική μεταβολή, που

απηχεί και αφορά (ανάμεσα στα άλλα) και στους πολιτιστικούς θεσμούς, στο

πολιτιστικό γίγνεσθαι των νέων συνενούμενων Δήμων και των αντίστοιχων

πολιτιστικών οργανισμών τους. Είναι μια μεταρρύθμιση που έγινε και με πολιτιστικά

κριτήρια , όπως ρητά αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του αντίστοιχου νόμου.

Η μεταρρύθμιση αυτή, που κατά τον νομοθέτη «αποτελεί και δημιουργική

απάντηση στην κρίση», έρχεται σε μια περίοδο που τα δημοσιονομικά δεδομένα της

χώρας – και της Αυτοδιοίκησης ειδικότερα – είναι συναρτώμενα μιας οικονομικής

κρίσης που έχει τουλάχιστον πανευρωπαϊκές διαστάσεις και απροσδιόριστο χρονικό

ορίζοντα ως προς τον τερματισμό της.

Η μεταρρύθμιση και η κρίση είναι οι δύο άξονες που αποτελούν το εφέδρανο

για την ανάπτυξη της προβληματικής της παρούσας εργασίας, απ’ αυτούς

προκύπτουν τα κεντρικά ερευνητικά ερωτήματα:

Ποιες δυνατότητες δίνει ο νέος νόμος 3852/2010 στους δημοτικούς

πολιτιστικούς οργανισμούς και πώς μπορεί να επιδράσει στους πολιτιστικούς

θεσμούς τους;

Πως επιδρά σε αυτούς – την ίδια στιγμή – η τρέχουσα κοινωνικοπολιτική

συγκυρία και η διαφαινόμενη – βαθιά – ύφεση;

H πολιτιστική δράση – σε επίπεδο Αυτοδιοίκησης – μπορεί να λειτουργήσει

ανασχετικά στην κρίση αυτή ή / και να ενισχύσει την τοπική ανάπτυξη;

Η όσο το δυνατόν επαρκέστερη διερεύνηση των ερωτημάτων αυτών

συναρθρώνουν και το στόχο, το λόγο ύπαρξης του ανά χείρας πονήματος.

Πέραν της αναζήτησης πληροφόρησης σε ακαδημαϊκές πηγές, επελέγη η

μέθοδος της Μελέτης Περίπτωσης (Case study) (Johnson & Scholes, 2002).

Τα ανωτέρω ερωτήματα επιχειρήθηκε να διασυνδεθούν με συγκεκριμένο

«νέο» Δήμο, αυτόν της Πυλαίας – Χορτιάτη, όπου αποτυπώνονται όλα τα

χαρακτηριστικά της μεταρρύθμισης, όπως καταγράφονται και στην αιτιολογική αυτής

έκθεση.

7

Από τους 3 τύπους μελέτης περίπτωσης1 (Παπαδάκης, 2002) επιλέχθηκε

εκείνος που εκθέτει μια σειρά γενικών πληροφοριών που αφορούν στην οργάνωση,

χωρίς να περιλαμβάνουν κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα προς επίλυση, οπότε το

ζητούμενο δεν είναι ο εντοπισμός μιας κάποιας «μοναδικής» λύσης, αλλά η κατάληξη

σε μια εξήγηση αναφορικά με το παρόν (και στη διατύπωση μιας απλά εισηγητικής

πρότασης για το μέλλον) του πολιτιστικού οργανισμού.

Η ανάπτυξη της Μελέτης Περίπτωσης βασίστηκε στις τεχνικές ποιοτικής

πρωτογενούς έρευνας και επεξεργασίας δευτερογενών δεδομένων. Ειδικότερα,

ακολουθήθηκε η μέθοδος της σε βάθος συνέντευξης (Depth Interview), καθώς μας

παρέχει τη δυνατότητα για συλλογή στοιχείων που χαρακτηρίζονται από ανεξάντλητο

πλούτο, πολλές λεπτομέρειες και αποκάλυψη ουσιωδών διαφοροποιήσεων

(Σταθακόπουλος, 2001). Στον αντίποδα αυτών των ωφελειών βρίσκονται το

χρονοβόρο της διαδικασίας και δυσκολίες που σχετίζονται με την ανάλυση των

στοιχείων (Guggs, 1987). Στις δευτερογενείς πηγές, στις οποίες αναζητήθηκε υλικό,

συγκαταλέγονται ο δικτυακός τόπος του Δήμου αλλά συντελέσθηκε και γενικότερη

έρευνα στο διαδίκτυο. Παρά τα όποια μειονεκτήματά τους, οι ανωτέρω πηγές

συνέβαλαν στην κατανόηση του πλαισίου που διέπει τη γενικότερη λειτουργία, σε

ό,τι αφορά στον πολιτιστικό τομέα, του εν λόγω Δήμου.

Γενικότερα, επιχειρήθηκε το σύνολο της εργασίας να έχει τη μορφή ενός

επαγωγικού συλλογισμού, εκκινώντας από τις σημαίνουσες πολιτιστικές

εννοιοδοτήσεις και καταλήγοντας σε προτάσεις και συμπεράσματα που αφορούν

στην εξέλιξη των δημοτικών πολιτιστικών θεσμών.

1 Τύπος Α’: Μελέτη περίπτωσης όπου υφίσταται ένα προφανές ή μη πρόβλημα προς επίλυση. Τύπος Β’: Μελέτη περίπτωσης όπου παρουσιάζονται γενικές πληροφορίες που αποσκοπούν στην παροχή της απαραίτητης πληροφόρησης για την κατανόηση του υφιστάμενου πλαισίου, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένο πρόβλημα

Τύπος Γ’: Μελέτη περίπτωσης όπου παρατίθενται πληροφορίες σχετικά με το στυλ ηγεσίας της διοίκησης μιας εταιρείας.

8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΟΔΟΤΗΣΕΙΣ1.1 Πολιτισμός και κουλτούρα

Ο πολιτισμός ως έννοια είναι σύγχρονος της γέννησης του ελληνικού

κράτους. Η λέξη «πολιτισμός» μαρτυρείται από το 1806, αποτελώντας ένα

μεταφρασμένο δάνειο του γαλλικού civilization («πολίτης» + κατάληξη «ισμός»).

(Μπαμπινιώτης,1998, λήμμα «πολιτισμός»). Η λέξη «πολίτης» με τη σειρά της είναι

παράγωγο της λέξης «πόλις». Από τη λέξη «πόλις» παράγεται και η λέξη «πολιτική»,

γιατί η «πόλις» είναι διάφορη του «άστεως», η «πόλις» δεν είναι απλά ο τόπος, είναι

και ο θεσμός. Από αυτήν προκύπτει και η πλατωνική «πολιτεία», ο δε εμπνευστής

της, ο Πλάτων, ήταν σύγχρονος του αρχιτέκτονα Καλλικράτη και οι 2 τους

μεγαλούργησαν και ιδιώτευσαν στον «χρυσό» αιώνα της πόλης – κράτους των

Αθηνών, ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, διήρκησε μόλις 50 χρόνια.

Η έννοια του πολιτισμού πέρασε από διάφορες φάσεις, σε κάθε ιστορική

περίοδο είχε διαφορετική σημασία. Από την Αναγέννηση ως το Διαφωτισμό

περιοριζόταν στην έννοια της ρηχής, εξωτερικής ευγένειας και της επιφανειακής

κομψότητας. Το 19ο αιώνα, όταν και μεταφράζεται ελληνιστί και η λέξη

“civilisation”, η έννοια του πολιτισμού συμφύεται με την υλικοτεχνική και

επιστημονική πρόοδο. (Πασχαλίδης & Χαμπούρη,2002, σελ.53).

Όταν, λοιπόν, ο Κοραής το 1806 ανέσυρε από τον θησαυρό τής ελληνικής

γλώσσας τη λέξη πολιτισμός, για να αποδώσει εύστοχα τη γαλλική λέξη civilisation,

«έπαιξε» συνειρμικά α) με τη σχέση του πολίτη με την πολιτεία (αρχικά η λέξη

πολιτισμός δήλωνε τη διαχείριση δημοσίων πραγμάτων) και β) με ό,τι χαρακτηρίζει

συχνά τον άνθρωπο τής πόλης, τη δυνατότητα μιας καλλιέργειας, μιας πιο

εκλεπτυσμένης συμπεριφοράς καθώς και μιας ελευθεριότητας (πβ. άστυ-αστείος,

χώρα-χωρατά). Έτσι πλάστηκε η λέξη πολιτισμός με τη νεότερη σημασία της. Ας

σημειωθεί ότι αντίστοιχη τής (αρχαίας) ελληνικής λέξης πολιτισμός στις σημασίες

που αναφέραμε υπήρξε η λατινική λέξη civilitas (civis-civilis-civilitas). Από τη

Λατινική προήλθε και το γαλλικό civilisation που εμφανίζεται το 1721 (ως παράγωγο

τού ρήματος civilizer ) και καθιερώνεται μέχρι τα τέλη τού 18ου αιώνα. Δύο αιώνες

νωρίτερα (από τον 16ο αιώνα) αρχίζει να χρησιμοποιείται στη Γαλλία η λέξη culture

που δήλωσε ιδίως τον πνευματικό – κοινωνικό - ηθικό πολιτισμό, σημασία η οποία

ενισχύθηκε τον 18ο αιώνα από το Κultur2 τού Καντ και τις αντίστοιχες χρήσεις τής 2 Υποταγή της ζωής στο πνεύμα και προσανατολισμός σε ιδιαίτερες αξίες: αληθές, ωραίο, αγαθό, κλπ.

9

Αγγλικής και τής Γερμανικής. Οι λέξεις civilisation και culture χρησιμοποιήθηκαν

στην Αγγλική και σε άλλες γλώσσες, ως συνώνυμες, με έμφαση στον «τεχνικό

πολιτισμό» και τον «εκπολιτισμό» το civilisation, και ως δηλωτικό τού ηθικού -

πνευματικού πολιτισμού το culture. Το τελευταίο αποδόθηκε στην Ελληνική με τη

λέξη καλλιέργεια, αρχαία λέξη που χρησιμοποιήθηκε μεταφορικά (ως καλλιέργεια

τού πνεύματος, των γραμμάτων και των τεχνών), όπως και το λατινικό cultura που

έδωσε το culture.

Ένας σύγχρονος ορισμός, λοιπόν, του πολιτισμού θα μπορούσε να είναι «το

σύνολο των υλικών και πνευματικών αξιών που δημιουργήθηκαν από την ανθρώπινη

δράση στο πέρασμα του χρόνου» (Μπιτσάνη,2004, σελ.29). Και διαμέσω αυτού του

συνόλου αξιών «επιτυγχάνεται η διασταύρωση χρόνου και αιωνιότητας και αποκτά η

ανθρώπινη ζωή αξία, πέρα από την πρόσκαιρη διάρκειά της». (Φωτέας,1996,

σελ.47).

Με βάση την Πολιτιστική Χάρτα “PRO CULTURA” του 19973 «ο

πολιτισμός είναι το συλλογικό αυτονόητο κάθε κοινωνίας και της ανθρωπότητας

συνολικά».Κι επίσης «ο πολιτισμός, ως ιστός της κοινωνικής συνοχής είναι υπόθεση

όλων: προωθεί το διάλογο ανάμεσα στους ανθρώπους ανεξάρτητα από την

προέλευση και από τη θέση τους, ενώνει τις γενιές, συνιστά τη βάση της δημιουργίας

ενός περιβάλλοντος εναρμονισμένου με τις ανάγκες του ανθρώπου. Ως κοινό αγαθό,

ο πολιτισμός πρέπει να στηρίζεται ανεμπόδιστα στην ιδιωτική πρωτοβουλία και τη

φροντίδα του κράτους, χωρίς να πρέπει να υπακούει σε επιταγές ξένες προς την

αποστολή του…Το μόνο κατάλληλο πλαίσιο για την άνθηση του πολιτισμού είναι η

Δημοκρατία…».

Είναι σαφές ότι ο όρος «πολιτισμός» - στην τρέχουσα εκδοχή του - είναι

ολιστικός, περιλαμβάνει οτιδήποτε το ανθρωποκεντρικό.

Η έννοια «κουλτούρα» σήμερα εμφανίζεται εξαιρετικά περίπλοκη, με πολλές

σημασίες, φορτισμένη με αξιολογικές κρίσεις και ιδεολογίες. Γενικά, ως

«κουλτούρα» εννοείται το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας μιας εποχής. Ή πιο

αναλυτικά, η κουλτούρα ορίζεται ως το σύνολο των αναπτυσσόμενων

αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στις σημασίες που αφορούν τις πνευματικές και υλικές

«κατασκευές» μιας κοινωνίας (αξίες, θεωρίες, δοξασίες, τελετουργίες, θεσμοί, έργα

3 Η Χάρτα «Pro Cultura», κατάληξη και προϊόν του διεθνούς συμποσίου με θέμα «Πολιτισμός και κοινωνική συνοχή στο κατώφλι της τρίτης χιλιετίας», που έγινε στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης τον Απρίλιο του 1997, συγκεντρώνοντας 40 προσωπικότητες της πολιτικής, των γραμμάτων και της επιστήμης από ολόκληρο τον κόσμο

10

τέχνης, τεχνήματα) και των τρόπων που τα ανθρώπινα υποκείμενα προσλαμβάνουν και

κατανοούν αυτές τις σημασίες εντός δεδομένων πρακτικών(Τσιβάκου,20061, σελ.33).

Σε κάθε «κουλτούρα» αναπτύσσονται συγκρούσεις και ετερότητες, εξαιτίας

των διαφορών ηλικίας, φύλου, κοινωνικού κύρους και θέσης. Οι «τύποι» κουλτούρας

αφορούν διάφορες ταξικές κουλτούρες, ενώ τα «επίπεδα» κουλτούρας αντιστοιχούν

στις ιδιαίτερες «υπό-κουλτούρες» που ενυπάρχουν στην κοινωνία, λόγω της ποικιλίας

των κοινωνικών εμπειριών, των ρόλων και των σχέσεων που συνθέτουν την

κοινωνική ζωή. Άρα, αυτό που θεωρείται ως «κουλτούρα μιας κοινωνίας» δεν είναι

απαρέγκλιτα κοινό βίωμα, κοινό κτήμα για όλα τα μέλη της. (Πασχαλίδης &

Χαμπούρη,2002, σελ 51).

Σήμερα, η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στους 2 όρους εντοπίζεται στο ότι η

«κουλτούρα είναι ιδιαίτερο και αμεταβίβαστο χαρακτηριστικό ενός κοινωνικού

συνόλου, ενώ ο πολιτισμός είναι μεταβιβάσιμος» (Μπιτσάνη,2004, σελ.33).

Μια άλλη διάκριση αφορά στην έννοια και τη χρήση των 2 επιθέτων,

«πολιτισμικός» και «πολιτιστικός». Το «πολιτιστικός» χρησιμοποιείται περισσότερο

για τον πολιτισμό ως σύνολο δραστηριοτήτων ενώ το «πολιτισμικός» τείνει να

δηλώσει περισσότερο την «αφηρημένη» πλευρά του πολιτισμού. Ο όρος

«πολιτισμικός» συναρτάται με το πλαίσιο, ο όρος «πολιτιστικός» με το γεγονός.

1.2 Η πολιτιστική σημειολογία της μεταρρύθμισης

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση – έκφανση της Δημοκρατίας στο εγγύτερο στον

πολίτη επίπεδο – θεωρείται ότι αποτελεί έναν προνομιακό χώρο στη χάραξη και

άσκηση πολιτιστικών πολιτικών που από όλους συνομολογείται ότι συνεισφέρουν

στην κοινωνική συνοχή. Οι πόλεις αποτελούν πολιτιστικές οντότητες – τόπους . Η

πόλη, στη σύγχρονη εκδοχή της , ως μορφή και έκφραση τοπικότητας αποτελεί

βασική συνιστώσα για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής.

Δεν είναι επομένως τυχαίο που η Ελληνική Πολιτεία αντιμετωπίζει τον

πολιτισμό ως ένα σημαντικό πρωτοβάθμιο αυτοδιοικητικό γεγονός, όπως αβίαστα

προκύπτει από τις αρμοδιότητες που έχουν δοθεί στους δήμους ήδη από το Ν.

3463/2006. Κι ο Ν. 3852/2010, το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» ήρθε να τις ενισχύσει.

Η επιλογή του νομοθέτη να ορίσει εμφατικά το νέο νόμο ως «νέα

Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης» σχετίζεται με το γεγονός ότι η Τοπική

Αυτοδιοίκηση, ιδιαίτερα η πρωτοβάθμια, είναι ο θεμελιώδης θεσμός της τοπικής

11

κοινωνίας, ένα δυναμικό πολιτικό – διοικητικό φαινόμενο που απηχεί στη ζωή και

στα προβλήματα ενός εκάστου πολίτη. «Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι θεσμός κατ'

εξοχήν κοινωνικός. Αναδείχνει το επίπεδο των κοινωνικών σχέσεων και λειτουργιών

και το συναρθρώνει με το πολιτικό επίπεδο και το δημόσιο χώρο. Απευθύνεται στην

κοινωνία και το άτομο, διασφαλίζει και στηρίζει το άτομο και την προσωπική του

ζωή και ταυτόχρονα κοινωνικοποιεί την προσωπική ζωή και την

καθημερινότητα»(Μπαμπάς,1992, σελ.11).

Και ειδικά στο άρθρο 24 του Συντάγματος (2001) κατοχυρώνεται ότι η

«προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του

Κράτους και δικαίωμα του καθενός».

Συνάγεται, έτσι, ότι ο πολιτισμός αποτελεί ατομικό δικαίωμα και δημόσιο

αγαθό συνάμα. Οι ΟΤΑ, τελώντας το έργο τους υπό τις αρχές της εγγύτητας και της

επικουρικότητας είναι οι πλησιέστεροι στον πολίτη αρμόδιοι διοικητικοί μηχανισμοί

για την επίλυση των προβλημάτων του και την προάσπιση και κατοχύρωση των

δημόσιων αγαθών που πρέπει να απολαμβάνουν. Ειδικά δε στο άρθρο 2 του Ν.

3028/2002 προσδιορίζεται πως «ως πολιτιστικά αγαθά νοούνται οι μαρτυρίες της

ύπαρξης και της ατομικής και συλλογικής δραστηριότητας του ανθρώπου».

Και η πιο βασική, η πιο πρωτόλεια μαρτυρία του Ελληνικού πολιτιστικού

γίγνεσθαι είναι ο Παρθενώνας, κι ένας εκ των δημιουργών του, ο Καλλικράτης. Και

εκφράζεται και ρητά και στην έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών για τον νέο νόμο

ότι το μεταρρυθμιστικό αυτό πρόγραμμα φέρει το όνομα του εμβληματικού

αρχιτέκτονα γιατί «σηματοδοτεί την προσπάθεια συγκρότησης μιας νέας

ολοκληρωμένης αρχιτεκτονικής που αποδίδει σημασία στην κάθε λεπτομέρεια του

νέου θεσμικού οικοδομήματος, ώστε αυτό να είναι συνεκτικό, εύρυθμο και

λειτουργικό.» (ΥΠΕΣΑΗΔ,2010). Η δε Αρχιτεκτονική είναι ταυτόχρονα επιστήμη

και μία από τις θεωρούμενες Καλές Τέχνες. Ο νέος νόμος λοιπόν έχει έντονη

πολιτιστική διάσταση από την ίδια τη σημειολογία του.

12

1.3 Το Πολιτιστικό προϊόν και οι ιδιαιτερότητες του

Το πολιτιστικό προϊόν, εκτός από την οικονομική διάσταση που μπορεί να

έχει, είναι συνδεδεμένο, ταυτίζεται ίσως με την ίδια την έννοια της τέχνης, η οποία

είναι το πιο γνήσιο, το πιο ευρύ και πολυμορφικό υποσύνολο αυτού που ορίζεται ως

πολιτισμός. Η τέχνη ορίζεται – ετυμολογικά – ως η ανθρώπινη δραστηριότητα που

στηρίζεται σε ορισμένες γνώσεις και εμπειρίες και που έχει σκοπό τη δημιουργία ενός

πνευματικού ή τεχνικού έργου.

Το καλλιτεχνικό προϊόν είναι και πολιτιστικό προϊόν. Συμφύεται με την

έννοια του πνευματικού έργου. Στον Ν.2121/93, που αφορά στην προστασία της

σύγχρονης πνευματικής δημιουργίας, «ως έργο εννοείται κάθε πνευματικό

δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή».

Το αποκύημα της ανθρώπινης σκέψης και δημιουργικότητας που μετουσιώνεται, εν

τέλει, σε πολιτιστικό αγαθό διέπεται από μοναδικότητα και πρωτοτυπία, εκφράζει τις

σκέψεις και τα συναισθήματα του δημιουργού του, τα οποία – μέσω αυτού –

διαχέονται στο κοινό. Γι’ αυτό και η πνευματική ιδιοκτησία του καλλιτεχνικού έργου

έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια. Όταν περάσει ο νόμιμος χρόνος το έργο

καθίσταται κοινό κτήμα και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ελεύθερης

εκμετάλλευσης (Καλογήρου,2010).

Μετατρέπεται, τότε, σε οιονεί δημόσιο αγαθό.

Η δεύτερη κρίσιμη ιδιαιτερότητά του είναι ότι η αξία του δεν είναι ευθέως

ανάλογη της τρέχουσας τιμής πώλησής του, ή αλλιώς δεν περιορίζεται σε αυτήν.

Πολύ συχνά ένα καλλιτεχνικό έργο έχει διαχρονική αξία, τόσο για το ταλέντο και τη

δεξιοτεχνία του δημιουργού του που αποτυπώνονται σε αυτό – όπως, για παράδειγμα

ένας πίνακας του Van Gogh ή άλλου αναγνωρισμένου ζωγράφου. Άλλοτε πάλι η

καλλιτεχνική δημιουργία συμβάλλει καθοριστικά με τα μηνύματα που εκπέμπει στην

ανάπτυξη της συλλογικής συνείδησης της κοινωνίας ενώ διαμορφώνει και νέα

αιτήματα που έχουν πολιτικό περιεχόμενο.

Η τέχνη έχει διασύνδεση με την πολιτική. Ενδεικτικά, ο Ζακ Λυκ Γκοντάρ, ο

γάλλος σκηνοθέτης, δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του (Μικελίδης,2011):

«Πάντα ξεχνάμε τη σχέση ανάμεσα στην τραγωδία και τη δημοκρατία. Χωρίς τον

Σοφοκλή δε θα υπήρχε Περικλής. Χωρίς τον Περικλή δε θα υπήρχε Σοφοκλής». Και

λίγο μετά το Σοφοκλή, ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του εξετάζει τη σχέση της

13

ποίησης με τις άλλες τέχνες, την ιστορία, τη φιλοσοφία αλλά και την

πολιτική(Δρομάζος,1982).

Η τέχνη ήταν παγκοσμιοποιημένη πριν παγκοσμιοποιηθεί η πολιτική, το

εμπόριο, η οικονομία, το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το αρχαίο ελληνικό θέατρο, για

παράδειγμα, επηρέασε δραστικά τις αντιλήψεις πολύ πέρα από τα όρια του – τότε –

ελληνικού κόσμου. (Νίκολ,χ.χ. Α’). Κι αυτό επαναλήφθηκε πολλές φορές στο

πέρασμα του χρόνου. Η παγκόσμια απήχηση που είχε η «Γκουέρνικα» του Πικάσο,

σε εποχές που δεν υπήρχε διαδίκτυο και σύγχρονα κοινωνικά δίκτυα επικοινωνίας,

είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Ταυτόχρονα, δε, η τέχνη φέρει στα

έργα της την υπέρβαση που δε συναντούμε στους υπόλοιπους τομείς της ανθρώπινης

δραστηριότητας. Και η ελευθερία που συνάγεται η δυνατότητα των καλλιτεχνών για

υπέρβαση αφήνει τα έργα τους ν’αναπτύσσουν διαλεκτική σχέση με την πολιτική

εξουσία και την κοινωνία.

Πολύ συχνά η τέχνη προειδοποιεί για τα μελλούμενα στην κοινωνία και στην

πολιτική ζωή. Στις κωμωδίες του Αριστοφάνη προβλέπεται η ήττα των Αθηναίων

στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Η επίδραση του Γαλλικού θεάτρου ήταν καθοριστική

στο ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης (Νίκολ,χ.χ. Γ’). Στη σύγχρονη

δραματουργία, στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, κριτικάρεται πολύ συχνά η

πολιτική εξουσία και προοικονομούνται οι εξελίξεις. Ας θυμηθούμε τους

«Μοντέρνους Καιρούς» του Τσάρλι Τσάπλιν ή το «Wag the dog» του Μπάρι

Λέβινσον.

Επιπλέον, η ευελιξία των δημιουργών αποτυπώνεται και σε πλείστες

καλλιτεχνικές δράσεις, που έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται στην τρέχουσα

κοινωνικοπολιτική συγκυρία γρηγορότερα από άλλους τομείς της κοινωνικής και

οικονομικής ζωής.

Όλα τα παραπάνω συνηγορούν και συνθέτουν το συμπέρασμα ότι τα

πολιτιστικά προϊόντα, η πολιτιστική δράση δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται μόνο με

όρους μικροοικονομικούς ή μακροοικονομικούς. Έχουν μια «άυλη» διάσταση, καθώς

η δημιουργία τους, η παραγωγή τους και η διάχυσή τους στους πολίτες δημιουργεί

και προστιθέμενες αξίες που δεν μπορούν απλά να καταχωρηθούν στο ετήσιο ΑΕΠ.

Συμβάλλουν στις κοινωνικές αξίες, αφορούν στην ποιότητα της καθημερινής ζωής,

αλλά και ταυτόχρονα καταγράφουν ή αφουγκράζονται κοινωνικά αιτήματα.

Υπό αυτό το πρίσμα, το πολιτιστικό προϊόν (λόγω των ιδιαιτεροτήτων του)

δεν μπορεί ούτε να περιγραφεί αυστηρά βάσει του νόμου της προσφοράς και της

14

ζήτησης, δεν μπορεί επίσης εκ προοιμίου να γίνει αντικείμενο στατιστικής ανάλυσης,

ή να προβλεφθεί η αποδοτικότητά του κατά τον ίδιο τρόπο με τα λοιπά καταναλωτικά

αγαθά. Γιατί η κατανάλωση των πολιτιστικών αγαθών δεν καταστρέφει την αξία τους,

αλλά μπορεί να αυξήσει τη συμβολική τους αξία, φέρνοντας μια αύρα επιτυχίας

(Evrard & Colbert, 2000). Εξάλλου, ο όρος «κατανάλωση» συνδέεται με την έννοια

της καταστροφής και της εξάντλησης των πόρων (καταναλίσκω), γεγονός που ίσως

τον καθιστά αδόκιμο στην περίπτωση των πολιτιστικών προϊόντων.

Γι’ αυτό και το πολιτιστικό marketing διαφέρει από το marketing των

καταναλωτικών αγαθών. Ο στόχος των υπευθύνων του marketing των τεχνών δεν

είναι να υποδείξουν πώς θα δημιουργήσουν έργα που θα κερδίσουν το κοινό, αλλά να

χρησιμοποιήσουν τα κατάλληλα μέσα, ώστε τα έργα να συναντήσουν το κοινό τους.

(Colbert, 2003). Και στο σημείο αυτό, μοιραία και εύλογα, αναλύεται η έννοια και η

σημασία του πολιτιστικού marketing, της τεχνικής της προώθησης της τέχνης.

1.4 Πολιτιστικό marketing

Με τον όρο Marketing γενικά εννοείται η κοινωνική διαδικασία και η

διαδικασία διοίκησης με την οποία άτομα και ομάδες αποκτούν ό,τι χρειάζονται και

επιθυμούν μέσω της παραγωγής, της προσφοράς και της ανταλλαγής προϊόντων που

έχουν αξία για αυτούς με άλλα (Κotler, 2000).

Εξ ορισμού, λοιπόν, η φιλοσοφία, οι αρχές και η λογική του marketing

μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα ευρύτατο φάσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων

πέραν των συναλλαγών στο πλαίσιο της αγοράς, από την οποία αρχικά αναδείχτηκε.

Ο ανωτέρω ισχυρισμός δεν αποτελεί παρά διαπίστωση, η οποία επαληθεύτηκε

στο πέρασμα του χρόνου με την εδραίωση του γνωσιακού υποβάθρου του marketing,

με το οποίο διευρύνεται η έννοια της ανταλλαγής (Liao, Foreman & Sargeant,2001)

και δίνεται έμφαση στην επίτευξη του κοινωνικού κέρδους (Mc Donald et al., 2004)

και την εξάπλωσή του σε τομείς όπως αυτός των υπηρεσιών, και συγκεκριμένα στα

πεδία του τουρισμού, της εκπαίδευσης και των υπηρεσιών υγείας. Επιπρόσθετα το

marketing πέραν του επιχειρηματικού στίβου κάνει την εμφάνισή του στο χώρο όπου

δραστηριοποιούνται οι κοινωφελείς οργανισμοί (non-profit sector), λόγω της αλλαγής

που συντελέστηκε με το χαρακτηρισμό του marketing ως διαδικασίας που αποσκοπεί

στην ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών (Κotler & Levy, 1969).

15

Εξαίρεση δεν αποτέλεσε ο τομέας του πολιτισμού, καθώς στα τέλη της

δεκαετίας του 1970 στο λεξιλόγιο των Πολιτιστικών Οργανισμών, δηλαδή εκείνων

που παράγουν και προωθούν αντικείμενα που ανήκουν στην τάξη του συμβολικού και

που σκοπός τους είναι να ενισχύσουν εκείνες τις μορφές της σκέψης και του λόγου δια

των οποίων η ανθρώπινη σκέψη προσανατολίζεται σε έργα ωφέλιμα για τη δεδομένη

κοινότητα (Τσιβάκου, 2005) προστέθηκαν έννοιες μέχρι πρότινος συνδεδεμένες κατ'

αποκλειστικότητα με την αγορά.

'Έτσι διαμορφώθηκε η έννοια του Πολιτιστικού Marketing (Αrts Marketing /

Cultural Marketing), το οποίο συνίσταται στην τέχνη της προσέγγισης των τμημάτων

της αγοράς που είναι πιθανό να ενδιαφέρονται για το προϊόν ταυτόχρονα με τον

καθορισμό των εμπορικών μεταβλητών του προϊόντος (τιμής, διανομής και

προβολής), με σκοπό τη σύνδεση του προϊόντος με έναν ικανό αριθμό καταναλωτών

και την επίτευξη των στόχων που ευθυγραμμίζονται με την αποστολή της

πολιτιστικής οργάνωσης (Colbert, 2001).

Σύμφωνα με τούς ορισμούς του marketing αλλά και των πολιτιστικών

οργανισμών που ήδη τέθηκαν, οι πολιτιστικοί οργανισμοί που επιδιώκουν να

ενσωματώσουν αποτελεσματικά στην οργανωσιακή τους κουλτούρα τη φιλοσοφία

του marketing και να αναπτύξουν σύμφωνες με αυτή πρακτικές, είναι σκόπιμο να

θέσουν ως προτεραιότητά τους την ικανοποίηση των αναγκών των ατόμων και των

κοινωνικών ομάδων με τις οποίες αναπτύσσουν σχέσεις. Μέσα από αυτόν τον

προσανατολισμό και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που σκοπό έχουν να

ικανοποιήσουν ανάγκες και επιθυμίες ατόμων και κοινωνικών ομάδων, θα επιτύχουν

τους θεσπισμένους στόχους τους (Κotler & Αrmstrong, 1994).

Επομένως, οι στόχοι του πολιτιστικού marketing είναι ως επί το πλείστον

ποιοτικής φύσεως, εν αντιθέσει με τους ποσοτικούς στόχους που θεσπίζει η αγορά,

ενώ η οπτική γωνία των οργανώσεων και οργανισμών αυτού του είδους δεν πρέπει να

είναι αυτή της προσφοράς και της ζήτησης, δηλαδή του καταναλωτή των

πολιτιστικών προϊόντων (Meler, 2005).

Σύμφωνα με το «Μανιφέστο του Πολιτιστικού Μarketing» (Fillis, 2002), το

προφίλ του ασκούντος πολιτιστικού marketing – κι αυτή είναι μια θέση που αφορά

και στους πολιτιστικούς διαχειριστές των Δήμων – συντίθεται από την ικανότητά του

να γεννά αξίες και να τις μεταλαμπαδεύει, να συμβάλλει στη διαμόρφωση των

απόψεων του κοινού, καθώς επίσης να πρωτοπορεί διατυπώνοντας ρηξικέλευθες

ιδέες και επιχειρηματικές προτάσεις. Εξίσου σημαντικές είναι η δυνατότητά του να

16

κατανοεί τη μεταβλητή φύση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος, να

λειτουργεί αποτελεσματικά υπ' αυτές τις συνθήκες και να αξιοποιεί αντί να

αντιμάχεται την αλλαγή. Άκρως σημαντική θεωρείται και η ικανότητά του όχι απλώς

να μεταδίδει ιδέες αλλά να καλλιεργεί τις προϋποθέσεις για περαιτέρω

προβληματισμό πέρα από στεγανά και προκαταλήψεις.

Η πράξη για μια ακόμη φορά διαφέρει από τη θεωρία. Σύμφωνα με

ερευνητικά στοιχεία (Gallagher & Weinberg, 1991), οι κυριότεροι παράγοντες που

δυσχεραίνουν την υιοθέτηση της νοοτροπίας του marketing είναι:

• η παρουσία ισχυρών, μη οικονομικών αντικειμενικών στόχων και

μεγαλύτερη εστίαση στο «κοινωνικό κέρδος»

• οι ανεπαρκείς οικονομικοί πόροι που δεν επιτρέπουν μακροπρόθεσμο

σχεδιασμό, αλλά επίλυση των προβλημάτων με βραχυπρόθεσμο

ορίζοντα

• τα πολλαπλά ακροατήρια στα οποία απευθύνονται

• το ιδιόμορφο ανταγωνιστικό περιβάλλον, το οποίο χαρακτηρίζεται από

περιορισμένο αριθμό άμεσων ανταγωνιστών και προσφέρεται για την

ανάπτυξη στρατηγικών συμμαχιών

• το υψηλό, σε σχέση με άλλους οργανισμούς, ενδιαφέρον της κοινής

γνώμης για τις δράσεις που αναπτύσσουν και το έργο που επιτελούν.

Οι ιδιαιτερότητες αυτές δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως ενδείξεις αδυναμίας

των πολιτιστικών οργανισμών έναντι των υπολοίπων, αλλά ως ειδοποιά τους

στοιχεία, τα οποία συνθέτουν την ταυτότητά τους.

Και ειδικά για τους πολιτιστικούς οργανισμούς της πρωτοβάθμιας

Αυτοδιοίκησης, σε αυτές τις ειδοποιείς διαφορές πρέπει να προστεθεί μία ακόμα, που

είναι καθοριστική. Η προάσπιση, η θεραπεία του δημόσιου συμφέροντος.

1.5 Πολιτιστική πολιτική

Όσα τέθηκαν και προαναφέρθηκαν συμποσούνται στην έννοια και τη σημασία

της πολιτιστικής πολιτικής, που τα συνδέει και τα «συνοψίζει» στην πράξη.

«Η πολιτιστική πολιτική είναι ένα σύστημα σκοπών, μέσων και φορέων, που

συνδυάζονται σε ένα πρόγραμμα για να επιτευχθεί η ενίσχυση και η διάδοση του

17

πολιτιστικού φαινομένου μιας κοινότητας για μια δεδομένη χρονική περίοδο»

(Κόνσολα, 2006, σελ.28).

Ο Girard δίνει έναν άλλο ορισμό, σύμφωνα με τον οποίο ο όρος «πολιτιστική

πολιτική» απορρέει από την έννοια «πολιτική», η οποία μπορεί να οριστεί ως «ένα

σύστημα τελικών σκοπών, πρακτικών σκοπών και μέσων, που επιδιώκονται από μία

ομάδα και εφαρμόζονται από μία αρχή». Έτσι, η πολιτική «σημαίνει την ύπαρξη ενός

απώτερου σκοπού (μακροχρόνιου), στόχων (μεσοπρόθεσμων και μετρήσιμων) και

μέσων (ανθρώπινο δυναμικό, χρήματα και νομοθεσία), συνδυασμένων σε ένα σαφές

και συνεκτικό σύστημα» (Girard, 1972, σελ. 171-172).

'Όπως αναδείχτηκε και στην παράγραφο 1.3, πολιτική και πολιτισμός είναι

δύο έννοιες απόλυτα συνυφασμένες: η πολιτική ως σύστημα λήψης αποφάσεων

μετουσιώνει το δημόσιο συμφέρον, ο πολιτισμός από την άλλη, λόγω του

«ολιστικού» του περιεχομένου λειτουργεί ως μέσο που επιδρά και εμπλουτίζει τις

πολιτικές αποφάσεις.

Εκ του ορισμού της, λοιπόν, η πολιτιστική πολιτική είναι ένα σύστημα. Και

εντός αυτού του «πολιτισμικού συστήματος» εννοούνται όλες οι σημασίες, όλα τα

νοήματα (θεωρίες, αξίες, επιτεύγματα, κλπ) που έχουν παραχθεί μέσα στο χρόνο από

την ανθρώπινη νόηση και οι οποίες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από τα

δρώντα υποκείμενα στην επικοινωνία τους (Τσιβάκου, 20061).

Επομένως, «στόχοι μιας πολιτικής πολιτισμού πρέπει να είναι η αλληλεγγύη

(ενάντια στην εξατομίκευση και στον πολυκερματισμό), η αναβάπτιση (ενάντια στην

ανωνυμία), η εγγύτητα (ενάντια στην αποσύνθεση της ποιότητας ζωής), η ηθική

(ενάντια στην ανευθυνότητα και τον εγωκεντρισμό)»(Κόνσολα, 2006, σελ.27).

Για τις χώρες της Ευρώπης, και για την Ελλάδα, προκειμένου για την άσκηση

της πολιτιστικής πολιτικής προσδιορίζονται και ιεραρχούνται αντικειμενικοί σκοποί,

επηρεαζόμενοι από τον ιστορικό, τον οικονομικό, τον κοινωνικό, τον πολιτικό

παράγοντα, αλλά και τη διεθνή εμπειρία.

Οι κυριότεροι σκοποί συνοψίζονται :

α) στη συντήρηση, τη προώθηση και τη διάδοση των πολιτιστικών αγαθών

β) στην ποιοτική βελτίωση και ποσοτική αύξηση των πολιτιστικών

δημιουργημάτων

γ) στην άνοδο της πολιτιστικής στάθμης των κοινωνιών.(Κόνσολα, 2006,

σελ.37-49).

18

Και προκειμένου για την επίτευξή τους, χρησιμοποιούνται μέσα θεσμικού

χαρακτήρα (νόμοι, εκτελεστικά διατάγματα, αποφάσεις), οργανωτικά μέσα (κρατικές

κεντρικές και περιφερειακές διοικητικές μονάδες,, νομικά πρόσωπα δημοσίου ή

ιδιωτικού δικαίου), οικονομικά μέσα (το σύνολο των κρατικών δαπανών για τον

πολιτισμό), μέσα πολιτιστικής υποδομής και μέσα διάδοσης των πολιτιστικών αγαθών,

δηλαδή τους πολιτιστικούς οργανισμούς (μουσεία, θέατρα, βιβλιοθήκες, πολιτιστικά

κέντρα) και τις επιχειρήσεις (κινηματογράφος, τηλεόραση).(Κόνσολα, 2006, σελ.57-

63).

Η Ελλάδα ακολουθεί ένα μεικτό μοντέλο πολιτιστικής πολιτικής, καθώς ο

καθορισμός των στόχων και των προτεραιοτήτων της πολιτιστικής πολιτικής είναι

αρμοδιότητα της κυβέρνησης ενώ η εφαρμογή της ανατίθεται στους εποπτευόμενους

οργανισμούς από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, που είναι ο υπεύθυνος

φορέας για τη χάραξη της κύριας κρατικής πολιτιστικής πολιτικής.

«Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ο φυσικός υποδοχέας των πολιτιστικών

δραστηριοτήτων μιας εξελισσόμενης κοινωνίας, που δεν περιορίζεται στα στενά

εδαφικά όρια μιας περιοχής και συνεχίζει να είναι ο καταλληλότερος φορέας

άσκησης πολιτιστικής πολιτικής που συνδέεται με την τοπική κοινωνία, ακούει τις

ανάγκες της και εκφράζει τις αγωνίες της»(Μπιτσάνη, 2004, σελ.120).Το βασικό πλεονέκτημα της άσκησης πολιτικής σε τοπικό επίπεδο είναι «η

καλύτερη αντίληψη των τοπικών προβλημάτων και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, η

σαφής ύπαρξη κινήτρου και η καλύτερη δυνατότητα κινητοποίησης του τοπικού

δυναμικού»(Παπαδούλης, 2007, σελ.213).Η πολιτιστική διάσταση, λοιπόν, σε τοπικό επίπεδο αποτελεί απαραίτητη

προϋπόθεση της ανάπτυξης (Ψύλλα , 1992, σελ.60).

Έχει αναγνωριστεί ήδη ότι μια σύγχρονη πολιτιστική πολιτική είναι σημαντικό

να στηρίζεται σε έναν πολύ ευρύ ανθρωπολογικό ορισμό του πολιτισμού ως τρόπου

ζωής που ενσωματώνει τις τέχνες σε άλλες πτυχές του τοπικού πολιτισμού και στον ιστό

και τις συνήθειες της καθημερινής ζωής στην πόλη. Το πεδίο δράσης που εκτείνεται

από τις τέχνες, τα μέσα ενημέρωσης, τη χειροτεχνία, τη μόδα και το ντιζάιν έως τον

αθλητισμό, την ψυχαγωγία, την αρχιτεκτονική και τη διαμόρφωση του τοπίου, την

πολιτιστική κληρονομιά και τον τουρισμό, το φαγητό και τη διασκέδαση, την τοπική

ιστορία, καθώς και τα χαρακτηριστικά του δημόσιου τομέα και της κοινωνικής ζωής

της πόλης, την ταυτότητά της και την εικόνα της για τους ξένους. Ο πολιτιστικός

σχεδιασμός μπορεί να βοηθήσει τους δήμους να εντοπίσουν τους πολιτιστικούς πόρους

19

της πόλης και να σκεφθούν στρατηγικά για την αξιοποίηση τους, ώστε να επιτύχουν

βασικούς στόχους σε τόσο διαφορετικά πεδία, όπως είναι ο φυσικός σχεδιασμός, η

αρχιτεκτονική τοπίου, ο τουρισμός, η βιομηχανική ανάπτυξη, τα εμπορικά

καταστήματα, η κοινοτική ανάπτυξη, εκπαίδευση και κατάρτιση (Μπιανκίνι και

Πάρκινσον, 1994, σελ. 202).

Η πολιτιστική πολιτική, επομένως, συνεισφέρει στην κοινωνική συνοχή και

συμβάλλει στην ποιότητα ζωής των πολιτών (Ιωαννίδης,2006).

«Και ποιότητα ζωής δεν είναι το εμπόρευμα που πρέπει να προωθηθεί στην

αγορά ως στοιχείο της ανταγωνιστικότητας της πόλης, αλλά το πώς οι κάτοικοι

συνδέονται με την πόλη τους ως συλλογική οντότητα και συμμετέχουν στη δημόσια

ζωή της» (Ιωαννίδης,20111 σελ 5-7).

Κι αν η κοινωνική έκφανση της πολιτιστικής πολιτικής στηρίζεται σε ένα

πολύ ευρύ ανθρωπολογικό ορισμό του πολιτισμού ως τρόπου ζωής , από τεχνική

και τεχνοκρατική σκοπιά, πολιτιστική πολιτική σημαίνει «ένα σύνολο

επιχειρησιακών αρχών και διαδικασιών που συνδυάζει μακροπρόθεσμους σκοπούς,

βραχυπρόθεσμους και ποσοτικοποιημένους στόχους, κατάλληλα μέσα και τρόπους

εκτίμησης των αποτελεσμάτων, όπου οι διαδικασίες διαμόρφωσης και υλοποίησης

τέτοιων πολιτικών βρίσκονται στα χέρια τεχνοκρατών» (Girard 1972, σελ 14-15).

Και υπό ένα τέτοιο, τεχνοκρατικό πρίσμα αναλύεται η μεταρρύθμιση του

«Καλλικράτη» στο κεφάλαιο που ακολουθεί.

20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΥΡΙΑΣ

2.1 Η τρέχουσα κοινωνικοπολιτική συγκυρία και το πρόγραμμα «Καλλικράτης»

Το καλοκαίρι του 2011 συνδέεται με την κορύφωση μιας κρίσης , η οποία

ξεκινάει το 2007-2008 και δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα ή στις χώρες που

συνδέονται με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις. Κι είναι

μια κρίση για την οποία κορυφαίοι οικονομολόγοι, όπως ο Χα Τζουν Τσανγκ,

υποστηρίζουν ότι οι συνέπειες της θα είναι αισθητές για πολλά χρόνια (Τσανγκ,2011).

Διαμορφώνεται πλέον μια συγκυρία όπου η άσκηση της πολιτικής και οι πολιτικές

αποφάσεις που καλείται να εφαρμόσει η διοίκηση – σε οποιοδήποτε επίπεδο άσκησης

πολιτικής – είναι άρρηκτα συναρτώμενες από τις εξελίξεις στις «αγορές» και στο

χρηματοπιστωτικό σύστημα.

«Τα θεμέλια της σύγχρονης χρηματοοικονομικής εξουσίας δεν

αμφισβητήθηκαν. Αντιθέτως, τα ευρωπαϊκά κράτη, υπό την πίεση διεθνών

οργανισμών και οίκων αξιολόγησης εφαρμόζουν προγράμματα μεταρρυθμίσεων και

δομικών αναπροσαρμογών, που αποδεδειγμένα στο παρελθόν, επέτειναν την

αστάθεια και τις ανισότητες. Έτσι θα επιδεινώσουν την ευρωπαϊκή κρίση» (Αskenazy

et al., 2003 σελ. 7-10).

Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» είναι μία από αυτές τις δομικές

αναπροσαρμογές. Σύμφωνα με την ίδια την πρωθυπουργική εξαγγελία του Γιώργου

Παπανδρέου στις 28/4/2010: «Με τον Καλλικράτη το κράτος περιορίζεται στις

επιτελικές και εποπτικές του αρμοδιότητες».

Αυτή η τάση για «σμίκρυνση» του κράτους αποτυπώνεται κι από παρόμοιες

μεταρρυθμίσεις στην Αυτοδιοίκηση που συντελέσθηκαν και σε άλλες χώρες της ΕΕ,

όπως τη Γερμανία, τη Σουηδία, την Ολλανδία και τη Δανία. (ΥΠΕΣΑΗΔ,2010).

Πρόκειται – σύμφωνα με την κριτική που ασκείται – για μια εξέλιξη που είναι

αποτέλεσμα μιας γενικότερης επικράτησης των νεοφιλελεύθερων ιδεών στη

διοίκηση, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και των πολιτικών αναδιατάξεων.

«Καλό κράτος» σημαίνει πλέον «μικρό κράτος», «αποτελεσματικό κράτος», και κυρίως

εκείνο που δεν φορτώνεται τις κοινωνικές υποχρεώσεις (Σπουρδαλάκης και

συν.,2010).

21

Το πρότυπο που προκύπτει από αυτή τη λογική είναι το μοντέλο ενός κράτους

που συστηματικά απομακρύνεται από τις παραδοσιακές αρμοδιότητες και ευθύνες,

τις οποίες και διοχετεύει είτε προς τα πάνω (ΕΕ), είτε προς τα κάτω (αυτοδιοίκηση),

είτε προς τα έξω (προς την αγορά και την περιώνυμη «κοινωνία των πολιτών»). Το

φαινόμενο έχει επισημανθεί ως «αποκένωση του κράτους» (hollowing out of the

state).

Έχει επίσης διαπιστωθεί – πριν την τελευταία διετία που οι αλλαγές είναι

ραγδαίες σε οικονομικό και κατ’ επέκταση σε κοινωνικό επίπεδο – ότι η

παγκοσμιοποίηση, φαινόμενο και όρος που εμφανίζεται τη δεκαετία του ’80, έχει

προκαλέσει μεταξύ των άλλων και πολιτισμικές αλλαγές, αλλαγές πολιτισμικών

προτύπων και μοντέλων, βαδίζουμε προς μια νέα διαλεκτική του σφαιρικού και του

παγκόσμιου (global), του καθολικού και του μερικού, διαλεκτική η οποία παράγεται

και στο εσωτερικό της κουλτούρας, προκαλώντας τάσεις προς την ολοκλήρωση

(integration) ή προς την αποσύνθεση (Φιοραβάντες,2001).

Όπως υπερθεματίζει ο Εdgar Morin, η μεταρρύθμιση της σκέψης είναι, λοιπόν,

αναγκαία για να εντάξουμε σε ένα πλαίσιο, να τοποθετήσουμε, να συνολικοποιήσουμε

και επίσης να προσπαθήσουμε να καθορίσουμε μια μετά-άποψη, η οποία, χωρίς να

ξεφεύγει από τη μοναδική τοπική-χρονική-πολιτισμική κατάστασή μας, μας επιτρέπει

να εποπτεύσουμε την ανθρωποπλανητική θέση μας σαν να είμαστε σε σκοπιά. Η

διατύπωση Think global and act local εξακολουθεί να ισχύει, αλλά πρέπει να

προσθέσουμε τη διατύπωση Think local and act global (Morin & Nair,1998, σελ. 35 -

36).Ό,τι είναι τοπικό, είναι ταυτόχρονα και παγκόσμιο. Και, προφανώς, και το

αντίστροφο.4

2.2 Το νέο περιβάλλον για την άσκηση των τοπικών πολιτιστικών πολιτικών

Είναι εύλογο ότι η νέα κοινωνικοοικονομική φάση θα διαμορφώσει και

αντίστοιχες επιδράσεις στην τέχνη και στον πολιτισμό. Κι αυτές οι επιδράσεις

αποτυπώνονται – ή θα αποτυπωθούν στο εγγύς μέλλον – στην καλλιτεχνική

4Σήμερα πλέον χρησιμοποιείται και ο όρος “glocalization”, που χρησιμοποιήθηκε εκτός των άλλων και στην περίπτωση της Βαρκελώνης- όπου διοργανώθηκαν οι ολυμπιακοί αγώνες το 1992 – όπου εφαρμόστηκαν πολιτικές τόσο ανάδειξης της εικόνας της πόλης χρησιμοποιώντας τους πολλούς «διαφορετικούς πολιτισμούς» τόσο της κυρίαρχης κοινότητας των Καταλανών, όσο και των Καστιλιάνων αλλά και των οικονομικών μεταναστών που ζουν και εργάζονται στην ευρύτερη περιοχή.

22

δημιουργία, ενώ αποτελούν και συνιστώσες της πολιτιστικής πολιτικής, στο εγγύτερο

στον πολίτη επίπεδο, στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση.

Από τη δεκαετία του ’80 και μετά, όταν και αρχίζει να αναδεικνύεται μια

ισχυρή τάση περιφερειοποίησης και αποκέντρωσης και ξεκινούν να αναπτύσσονται

τοπικές πολιτικές που δεν ελέγχονται από την κεντρική κρατική δομή, πέρασε μια

τριαντακονταετία διαρκούς ανάπτυξης στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Είναι η πρώτη φορά που η άσκηση τοπικής πολιτικής πρέπει να σχεδιαστεί

και να υλοποιηθεί σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης, η οποία συνδυάζεται μάλιστα με

την απορύθμιση της κεντρικής κρατικής δομής.

Οι τοπικές πολιτιστικές πολιτικές θα ασκηθούν σε ένα νέο πλαίσιο, σε ένα νέο

περιβάλλον, όπου (εκτός της «αλήθειας» πως «ό,τι είναι τοπικό είναι και

παγκόσμιο») το νέο δόγμα είναι πως οι τοπικές πολιτικές θα εκκινήσουν την τοπική

ανάπτυξη, η οποία στη συνέχεια θα «απλωθεί» σε εθνικό επίπεδο. Πρόκειται για μια

πλήρη αντιστροφή του πολιτικοδιοικητικού μοντέλου, με την επικράτηση της «εκ των

κάτω» (bottom – up) προσέγγισης της ανάπτυξης. Άρα, η άσκηση πολιτιστικής

πολιτικής (και κάθε είδους τοπικής πολιτικής) στη μικρότερη δυνατή χωρική μονάδα,

στους 325 νέους δήμους, έχει πρωτοφανή και κεφαλαιώδη σημασία και στη

διοικητική μεταρρύθμιση του «Καλλικράτη», («μια συγκλονιστικά σοβαρή αλλαγή»,

(Σπουρδαλάκης και συν.,2010)).

Ταυτόχρονα, διαμορφώνονται μια σειρά από άλλα δεδομένα, που θα

επηρεάσουν την άσκησή της:

1. Τα πολύ μεγάλα ποσοστά ανεργίας, προϊούσας της κρίσης, ιδιαίτερα

σε νέες ηλικίες. Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι το

Μάιο του 2011 οι άνεργοι ξεπέρασαν και το ψυχολογικό φράγμα των

800.000. Το γεγονός αυτό, πέρα από το ότι τείνει να διαρρήξει τον

κοινωνικό ιστό, δημιουργεί την ανάγκη των νέων για καλλιτεχνική

έκφραση και εκτόνωση και απελευθερώνει – καταναγκαστικά –

ελεύθερο χρόνο, που θα μπορούσε, ενδεχόμενα, να αναλωθεί σε

καλλιτεχνικές δράσεις ή εθελοντικές συνέργιες, συσχετιζόμενος και με

τους πολιτιστικούς θεσμούς της Αυτοδιοίκησης.

2. Εσχάτως αναπτύχθηκε ένα πανελλήνιας εμβέλειας νέο κίνημα, αυτό

των «Αγανακτισμένων». Η εκκίνησή του έγινε μέσα από το διαδίκτυο,

η όποια θεωρητική του τεκμηρίωση και υπαρξιακή αφετηρία (σε

επίρρωση των όσων αναφέρθηκαν στην παράγραφο 1.3 για τις

23

ιδιαιτερότητες του πολιτιστικού προϊόντος) είναι το «Αγανακτήστε», το

μικρό βιβλίο – μανιφέστο του 93χρονου –αντιστασιακού στο β’

παγκόσμιο πόλεμο - Stéphane Hessel5 . Αυτή η καινοφανής μαζική

διαμαρτυρία αναπτύχθηκε για πάνω από ένα μήνα (Ιούνιος – Ιούλιος

2011), οδηγώντας στη συγκρότηση ομάδων εργασίας, στη διοργάνωση

λαϊκών συνελεύσεων σε διάφορα μέρη της χώρας. Αυτές

συμπλέχτηκαν στη συνέχεια με καλλιτεχνικές δράσεις,

διαμορφώθηκαν ή υπονοήθηκαν μια σειρά από αιτήματα (που δεν

είχαν αποδέκτη μόνο την κεντρική εξουσία), τα οποία, ανεξάρτητα

πόσο συμφωνεί ή όχι κάποιος με το περιεχόμενό τους, αναμένεται να

διαχυθούν κι ως ένα βαθμό να αφομοιωθούν από τις τοπικές

κοινωνίες. Πάντως, το σύνθημα – αίτημα για «άμεση δημοκρατία»

ακούστηκε έντονα.

3. Η προρρηθείσα ανάγκη για «άμεση δημοκρατία» ενισχύεται από τη

λεγόμενη «ψηφιακή αποκέντρωση», καθώς «τα νέα μέσα και οι νέες

τεχνολογίες», ούτως ή άλλως, «αποτελούν βασική παράμετρο

ενδυνάμωσης της συμμετοχής και μιας νέας αντίληψης

αποκεντρωτικής λειτουργίας. Η ψηφιακή αποκέντρωση μπορεί να μην

προσδιορίζεται από συγκεκριμένη χωρητικότητα αλλά υπερβαίνοντας

το «τοπικό», διαμορφώνει ένα νέο σύμπαν συμμετοχικής εκδοχής.»

(Ιωαννίδης,20111,σελ 14-15). Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης,

προεξαρχόντων του facebook και του twitter, αποκτούν ολοένα και

μεγαλύτερη έκταση και σημασία. Παράλληλα με τη χρησιμοθηρική

αναζήτηση πληροφορίας, εκείνο που εξηγεί τη μαγεία που ασκεί το

διαδίκτυο είναι αυτή η ιλιγγιώδης αίσθηση ότι βυθιζόμαστε μέσα στον

κοινό εγκέφαλο και μετέχουμε σε αυτό. Η πλοήγηση στον κυβερνοχώρο

ισοδυναμεί με ένα εν εγρηγόρσει βλέμμα που περιφέρουμε πάνω στη

χαοτική εσωτερικότητα, στον ακούραστο βόμβο, στις καθημερινές

ασημαντότητες και στις πλανητικές αστραπές της συλλογικής

νοημοσύνης. Η πρόσβαση στη νοητική διαδικασία του όλου μορφοποιεί

5 Στο κείμενό του ο Stéphane Hessel παραπέμπει σε ένα ζωγραφικό έργο του Klee, καθώς και στο σχετικό σχόλιο του φιλοσόφου Walter Benjamin που περιλαμβάνεται στις «Θέσεις για τη φιλοσοφία της ιστορίας», τις οποίες έγραψε το 1940 λίγο μετά το σοκ του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου. Ο Benjamin είχε αγοράσει αυτή την ακουαρέλα, στην οποία έβλεπε έναν άγγελο να απωθεί «τούτη την τρικυμία που ονομάζουμε πρόοδο». Από ένα βιβλίο εκκινείται ένα κίνημα.

24

εκείνη του κάθε μέρους, ατόμου ή ομάδας, και τροφοδοτεί με τη σειρά

της εκείνη του συνόλου. Περνούμε έτσι από τη συλλογική νοημοσύνη

στη νοήμονα συλλογικότητα. (Lévy,2001,σελ.151). Ό,τι είναι τοπικό,

είναι ταυτόχρονα και παγκόσμιο, και στην ολογραμματική, στην

ψηφιακή εκδοχή του κόσμου που διανύουμε.

4. Σε συνάφεια με τα παραπάνω, το πρόγραμμα «Καλλικράτης»

θεσμοθέτησε 2 γνωμοδοτικούς θεσμούς, τις Επιτροπές Διαβούλευσης

(οι οποίες αναλύθηκαν στην παράγραφο 2.2) αλλά και τα Τοπικά

Συμβούλια Μεταναστών, για «άσκηση της εξουσίας με όρους

διεύρυνσης της συμμετοχής του πολίτη και εμβάθυνσης της

δημοκρατίας»(Αιτιολογική έκθεση του Ν.3852/2010,2010 σελ 30). Η

σύσταση των Τοπικών Συμβουλίων Μεταναστών είναι απόρροια της

αφομοίωσης ανθρώπων άλλων εθνικοτήτων στις ελληνικές τοπικές

κοινωνίες, οι οποίοι φέρουν διαφορετικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά

σε ζύμωση με την τοπική κουλτούρα κάθε περιοχής.

5. Σε ό,τι αφορά στις καθαρά πολιτιστικού περιεχομένου νέες

αρμοδιότητες των δήμων, η θεσμοθέτησή τους δημιουργεί την

εκπεφρασμένη προσδοκία του νομοθέτη αλλά και την ουσιαστική

δυνατότητα για μια νέα, πιο ολιστική προσέγγιση της πολιτιστικής

πολιτικής και της τοπικής ανάπτυξης που συνδέεται μ’ αυτήν.

6. Τα νέα μεγαλύτερα εδαφικά όρια των δήμων οδηγούν σε διοικητικά

πιο διευρυμένες τοπικές κοινωνίες, με την προσμονή για ανάπτυξη

οικονομιών κλίμακας «μέσω μιας ανάπτυξης νέου τύπου, που τα κύρια

χαρακτηριστικά της θα βασίζονται στην αξιοποίηση των τοπικών και

περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων»(Αιτιολογική έκθεση

του Ν.3852/2010,2010 σελ 31).

7. Αυτές οι προσδοκώμενες τοπικές οικονομίες κλίμακας μπορούν να

διασυνδεθούν με τις ευκαιρίες που δημιουργεί για τους δήμους η

χαμηλή απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ (5,2% τον Ιούλιο του 2011,

σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στον τύπο). Οι δήμοι

«ενθαρρύνονται» από τον νέο νόμο να εντάξουν στο ΕΣΠΑ έργα και

δράσεις πολιτιστικού περιεχομένου, (σε συνεργασία με την ΕΥΠΟΤ,

τη διαχειριστική αρχή του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού)

25

απορροφώντας κεφάλαια σε ανάσχεση της αναμενόμενης μείωσης των

διαθέσιμων πόρων τους λόγω της παρατεταμένης ύφεσης.

Όλα όσα παρατέθηκαν συγκροτούν το πλαίσιο για την επαναδιαπραγμάτευση

και ανασχεδίαση των τοπικών πολιτιστικών πολιτικών και των υφιστάμενων

πολιτιστικών θεσμών της Αυτοδιοίκησης από τους Αντιδημάρχους Πολιτισμού, τους

πολιτιστικούς διαχειριστές, τους καλλιτεχνικούς συμβούλους των Δήμων. Αλλά κάτι

τέτοιο δεν θα ήταν εφικτό, χωρίς την απαιτούμενη θεσμική ισχύ, που αναλύεται ευθύς

αμέσως.

2.3 Οι πολιτιστικές αρμοδιότητες των δήμων

Σε ό,τι αφορά στην πολιτιστική διάσταση του, το Πρόγραμμα «Καλλικράτης»,

σε συνέχεια του Ν.3463/2006, έρχεται να ολοκληρώσει μια διαδικασία «πολιτιστικού

εκδημοκρατισμού», ο οποίος διασυνδέεται με την περιφερειακή πολιτιστική

ανάπτυξη και γεννιέται σαν αίτημα στο δυτικοευρωπαϊκό χώρο από τη δεκαετία του

1960, αποτελώντας και πολιτιστικό και φιλοσοφικό απότοκο των αιτιάσεων και των

αιτημάτων του Γαλλικού Μάη του ’686(Μπιανκίνι και Πάρκινσον, 1994, σελ. 25).

Δύσκολα μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι αυτός ο «πολιτιστικός

εκδημοκρατισμός» κατά το μάλλον δεν έχει θεσμοθετηθεί στην Ελλάδα , σχεδόν

εξαντλώντας τα (υφιστάμενα) συνταγματικά περιθώρια (Σπουρδαλάκης και

συν.,2010).

Ήδη με τη θέσπιση του Ν. 3463/2006, του νέου Κώδικα Δήμων και

Κοινοτήτων, κατοχυρώθηκε η αρμοδιότητα των Οργανισμών Τοπικής

Αυτοδιοίκησης να ασκούν (και) πολιτιστική πολιτική. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι

«…οι δημοτικές και κοινοτικές αρχές διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές 6Μερικοί φιλόσοφοι και ιστορικοί , όπως ο Vienet και ο Vaneigem, έχουν υποστηρίξει ότι η εξέγερση του Μάη του ‘68 ήταν το σημαντικότερο επαναστατικό γεγονός του 20ού αιώνα. Η κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Χάνα Άρεντ έκανε λόγο για επανάσταση όπως το 1848, επειδή δεν πραγματοποιήθηκε από μεμονωμένο πλήθος, όπως οι εργαζόμενοι ή οι φυλετικές μειονότητες, αλλά ήταν μια παλλαϊκή εξέγερση, άνευ φυλετικών, πολιτιστικών, ηλικιακών και κοινωνικών διακρίσεων Τα γεγονότα μπορεί να κατέληξαν σε πολιτική αποτυχία, αλλά είχαν τεράστιες κοινωνικές συνέπειες: μπορεί να μη διήρκεσαν ένα μήνα, αλλά ο όρος Μάης του '68 έγινε συνώνυμο με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών. Μετά το 1968 άνθισαν κινήματα όπως ο φεμινισμός, οι εξεγέρσεις των νέων, το περιβαλλοντικό κίνημα, η κοινοτική δράση, οι πρωτοβουλίες αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου των ανέργων και των ηλικιωμένων, ο ακτιβισμός των ομοφυλοφίλων και των εθνικών ή φυλετικών μειονοτήτων. Όπως επισημαίνει ο Φ. Μπιανκίνι, τα κινήματα αυτά – θεωρώντας ότι η πολιτιστική και η πολιτική δράση δεν διαχωρίζονται – προώθησαν την ατομική και ομαδική αυτοέκφραση και συνδέθηκαν στενά «με ένα εναλλακτικό πολιτιστικό τομέα».

26

υποθέσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας, με στόχο

την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της

ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας».

Στις αρμοδιότητες των δήμων περιλαμβάνονται από το 2006:

• Η εφαρμογή πολιτικών για την ανάδειξη και προστασία του τοπικού

πολιτισμού, η προβολή των πολιτιστικών αγαθών και των σύγχρονων

πολιτιστικών έργων που παράγονται σε τοπικό επίπεδο με τη δημιουργία

πολιτιστικών και πνευματικών κέντρων, μουσείων, πινακοθηκών,

κινηματογράφων και θεάτρων, φιλαρμονικών και σχολών διδασκαλίας

μουσικής, σχολών χορού, ζωγραφικής, γλυπτικής, κτλ, καθώς και η

μελέτη και εφαρμογή πολιτιστικών προγραμμάτων.

• Η διοργάνωση συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων και άλλων

πολιτιστικών εκδηλώσεων ή η συμμετοχή των Δήμων σε αυτές.

• Η προώθηση πολιτιστικών ανταλλαγών σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές

επίπεδο.

• Η προώθηση του πολιτιστικού τουρισμού

Ο Ν. 3852/2010 έρχεται αυτές τις αρμοδιότητες να τις συμπληρώσει και να τις

επεκτείνει:

• Η οργάνωση συναυλιών ή άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, ειδικά για

τους μαθητές

• Η χορήγηση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών μουσικών

ιδρυμάτων (ωδείων, μουσικών σχολών, χορωδιών, συμφωνικών

ορχηστρών και συγκροτημάτων μουσικής δωματίου)

• Η συμμετοχή εκπροσώπου του οικείου δήμου στην οργανωτική επιτροπή

φεστιβάλ τοπικής εμβέλειας.

• Η επιχορήγηση φορέων που αναπτύσσουν πολιτιστικού χαρακτήρα

δραστηριότητες στη χωρική αρμοδιότητα του δήμου, καθώς και όσων

συμβάλλουν στην τουριστική ανάπτυξη και προβολή του, ύστερα από

απόφαση του δημοτικού συμβουλίου που λαμβάνεται με πλειοψηφία των

2/3 των μελών του.

Επίσης, η επέκταση της χωρικής αρμοδιότητας τους, αφού πλέον οι 1034

«Καποδιστριακοί» δήμοι και κοινότητες γίνονται 325 νέοι δήμοι, με αυξημένο

πληθυσμιακό μέγεθος, είναι μια ακόμα σημαίνουσα παράμετρος της πρόσφατης

27

μεταρρύθμισης. Οι νεοσχηματιζόμενοι πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ αποκτούν πλέον

πρωτοφανή θεσμική και ικανή εδαφική και πληθυσμιακή αυτονομία για να μπορούν

να ασκήσουν ανεξάρτητη πολιτιστική πολιτική.

Υπάρχουν όμως και 3 ακόμα σημαντικές αλλαγές σε σχέση με το πρόσφατο

παρελθόν που διαμορφώνουν το τρέχον αυτοδιοικητικό πλαίσιο και επηρεάζουν και

τα θέματα του πολιτισμού.

Η πρώτη αφορά στην ενδυνάμωση της έννοιας της «πολιτιστικής

δημοκρατίας» διαμέσω του νεοεισαγόμενου θεσμού των Δημοτικών Επιτροπών

Διαβούλευσης, οι οποίες θα συγκροτούνται και από εκπροσώπους των πολιτιστικών

συλλόγων και φορέων και θα γνωμοδοτούν σε «θέματα γενικότερου τοπικού

ενδιαφέροντος» και θα εξετάζουν «τοπικά προβλήματα» και «τις αναπτυξιακές

δυνατότητες» των δήμων. Ταυτόχρονα, τα αιρετά συμβούλια των δημοτικών και

τοπικών κοινοτήτων (που εδαφικά αντιστοιχούν στα πρώην δημοτικά διαμερίσματα

και τις πρώην κοινότητες) έχουν ρητή αρμοδιότητα να εκφράζουν γνώμες και να

διατυπώνουν προτάσεις, ανάμεσα στα άλλα, και για «τη διοργάνωση πολιτιστικών

εκδηλώσεων και γενικότερα την ανάπτυξη της περιοχής της δημοτικής κοινότητας σε

πολιτιστικά, πνευματικά, κοινωνικά θέματα». Το ιστορικό αίτημα που διατυπώθηκε

στη Διακυβερνητική Διάσκεψη της UNESCO στο Ελσίνκι το 1972 για «πλουραλισμό

και πολυμορφία, πολιτιστική αυτονομία, αποκέντρωση, ισοτιμία και ευρύτατη

συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή, δηλαδή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τον

προγραμματισμό, τη διαχείριση και την αξιολόγηση της πολιτιστικής δράσης»

θεωρητικά βρίσκει έδαφος στην νέα αυτή μεταρρύθμιση. Απομένει στο πέρασμα του

χρόνου και στις ενέργειες των αιρετών να καταδείξουν πώς οι αλλαγές που εισάγει ο

«Καλλικράτης» θα αφομοιωθούν από τις τοπικές κοινωνίες. Τοπική Δημοκρατία

σημαίνει προφανώς και Πολιτιστική Δημοκρατία, η δεύτερη είναι γνήσιο υποσύνολο

της πρώτης.

Η δεύτερη αλλαγή προκύπτει από τον τρόπο πρόσληψης μόνιμου και

εποχικού προσωπικού στους ΟΤΑ, οι οποίοι υπάγονται (με το Νόμο 3812/2009 για

την «Αναμόρφωση συστήματος προσλήψεων στο Δημόσιο Τομέα») στο ΑΣΕΠ.

Μπορεί από την υπαγωγή στο ΑΣΕΠ να εξαιρούνται οι καλλιτέχνες σε ότι αφορά

στις συμβάσεις έργου, οι μελλοντικοί «πολιτιστικοί διαχειριστές» των Δήμων, που

εύλογα θα πρέπει να είναι μόνιμοι υπάλληλοι, τυπικά επαρκείς και αξιοκρατικά

επιλεγμένοι να ασκήσουν τα καθήκοντα τους, να συλλειτουργήσουν με τους αιρετούς

στη διαμόρφωση της πολιτιστικής πολιτικής. Γενικά, πάντως, στους ΟΤΑ τα στοιχεία

28

δείχνουν ότι η πλειοψηφία του προσωπικού είναι μόλις υποχρεωτικής ή

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης7. Το γεγονός ότι τα 6000 Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου

Δικαίου και επιχειρήσεις των Δήμων συγχωνεύονται σε 1500, άρα οι μέχρι πρότινος

αυτόνομες πολιτιστικές επιχειρήσεις συγχωνεύονται ή αφομοιώνονται σε άλλες,

αναπροσαρμόζει εύλογα το ρόλο, τις απαιτήσεις και τις αρμοδιότητες αυτών που

απασχολούνται ή θα απασχοληθούν σε αυτές καθαυτές τις Πολιτιστικές Διευθύνσεις

των Δήμων.

Αυτή είναι και η τρίτη αλλαγή, δηλαδή το ότι όλα τα νομικά πρόσωπα

Δημοσίου Δικαίου του κάθε Δήμου θα πρέπει να συγχωνευθούν σε έναν οργανισμό

και , επιπλέον, ότι για τα Ιδιωτικού Δικαίου Νομικά Πρόσωπα θα λειτουργήσει μία

μόνο κοινωφελής επιχείρηση ή και μια αναπτυξιακή εταιρεία. Αυτές οι συγχωνεύσεις

κρίθηκαν επιβεβλημένες γιατί θεωρήθηκε ότι οι επιχειρήσεις αυτές «είχαν εκπέσει

στην κερκόπορτα του πελατειασμού, της αδιαφάνειας και της σύγχυσης λογοδοσίας»,

όπως σημείωσε ο αρμόδιος υπουργός στο εισαγωγικό σημείωμα του για τον νέο νόμο.

Συνολικά και συμπερασματικά, πάντως, είναι σαν να κλείνει, σαν να

ολοκληρώνεται ένας κύκλος θεσμικών αλλαγών που αφορά στο δίπολο

«Αυτοδιοίκηση – Πολιτισμός». Και με δεδομένο ότι η πολιτιστική πολιτική είναι

παράγοντας κοινωνικής συνοχής, ο Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων και ο

«Καλλικράτης» τώρα προσδίδουν το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο για την επιτυχή

άσκησή της.

Ένα Κράτος, όμως, που «φέρνει» τις αρμοδιότητες να ασκηθούν στο εγγύτερο

στον πολίτη επίπεδο, πρέπει και να μπορεί να τις τεκμηριώσει με τους αντίστοιχους

πόρους.. Ο «Καλλικράτης» προβλέπει ότι τα χρήματα που φτάνουν στους Δήμους

είναι ποσοστά φόρων, οι οποίοι όμως είναι συναρτώμενοι από την ανάπτυξη.

Συγκεκριμένα, οι Δήμοι λαμβάνουν το 12% των εσόδων από το ΦΠΑ, το 50% από το

Φόρο Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας και το 20% από το Φόρο Εισοδήματος

Φυσικών και Νομικών Προσώπων.

Οι συγκεκριμένοι πόροι όμως που είναι προορισμένοι να καταλήγουν στους

Δήμους είναι ευθέως συναρτώμενοι με την ανάπτυξη. Αναλύθηκε ήδη ότι η χώρα μας

– κι ολόκληρη η Ευρώπη – ενυπάρχουν στο καθεστώς μιας οικονομικής ύφεσης και

μιας κοινωνικής συγκυρίας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

7 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Μητρώου Εργαζομένων των ΟΤΑ, το 2002, μόλις το 20% των εργαζομένων είναι Τεχνολογικής και Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. http :// www . eetaa . gr / deltio /21- 02/ mhtrwo - ota . htm

29

Και 2 σημαντικές συνιστώσες ενός νέου σχεδιασμού, που θα οδηγήσει στην

ανάπτυξη είναι ο πολιτιστικός τουρισμός σε τοπικό επίπεδο και οι δυνατότητες

συνέργιας μεταξύ της αυτοδιοίκησης και του εθελοντικού τομέα. Αυτές οι 2

συνιστώσες αναλύονται παρακάτω.

2.4 Πολιτιστικός τουρισμός σε επίπεδο αυτοδιοίκησης

Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η Επιτροπή Καναδικού Τουρισμού (CTC)

μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ένα είδος τουρισμού ως πολιτιστικό όταν η συμμετοχή

σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές εμπειρίες ή εμπειρίες που αναφέρονται στην

πολιτιστική κληρονομιά αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα του ταξιδιού

(Ανθουλιάς,2006). Σύμφωνα , δε, με τους Μcintosh-Goeldner «ο πολιτιστικός

τουρισμός συνίσταται σε κάθε είδους ταξίδι κατά το οποίο μαθαίνουμε για την

ιστορία και την κληρονομιά των άλλων ή για τους σύγχρονους τρόπους ζωής ή

σκέψης τους» (Πασχαλίδης & Χαμπούρη,2002, σελ 236)

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (WTO) θεωρεί πως πολιτιστικός

τουρισμός είναι το ταξίδι που γίνεται με κίνητρο βασικά πολιτιστικό –

περιλαμβάνοντας εκπαιδευτικές περιηγήσεις, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ,

προσκυνήματα, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, καθώς

και τη μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισμού και της τέχνης. Θα

μπορούσαμε να πούμε ότι πολιτιστικό τουρισμό έχουμε όταν ο επισκέπτης θέλει να

κατανοήσει και να εκτιμήσει τον βασικό χαρακτήρα ενός τόπου και τον πολιτισμό

του ως σύνολο, περιλαμβάνοντας:την ιστορία και την αρχαιολογία, τον λαό και τον

τρόπο ζωής του, την πολιτιστική εξέλιξη, τις τέχνες και την αρχιτεκτονική, το

φαγητό, το κρασί και την τοπική παραγωγή, την κοινωνική, οικονομική και πολιτική

δομή, τη μορφολογία της περιοχής, τα διάφορα φεστιβάλ και εκδηλώσεις.

(Ανθουλιάς,2006).

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού εκτιμά ότι ο πολιτιστικός τουρισμός

αναπτύσσεται με ρυθμό 15% τον χρόνο και ότι το 37% όλων των διεθνών ταξιδιών

περιλαμβάνει ένα πολιτιστικό στοιχείο. Από το άλλο μέρος, ο μαζικός τουρισμός

αναπτύσσεται με ρυθμό μόνο 8% τον χρόνο (Ανθουλιάς,2006). Το ότι αυτή η μορφή

τουρισμού είναι όλο και πιο δημοφιλής σε ολόκληρο τον κόσμο επιβεβαιώνεται από

μια έκθεση του ΟΟΣΑ το 2009, η οποία αναφέρεται στο ρόλο του πολιτιστικού

30

τουρισμού για την περιφερειακή ανάπτυξη διαφόρων περιοχών του κόσμου

(Τερζάκης,2011).

Σύμφωνα με τις έρευνες, οι λεγόμενοι πολιτιστικοί τουρίστες είναι ηλικίας 45

ως 64 χρόνων, οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άντρες, έχουν λάβει

τουλάχιστον δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έχουν υψηλότερο εισόδημα και ξοδεύουν 10

ως 15% περισσότερα για κάθε ημέρα ταξιδιού σε σχέση με τους τουρίστες που

ακολουθούν τον μαζικό τουρισμό. Αυτή η στατιστική δείχνει ότι για μια τοπική

οικονομία είναι σαφώς προτιμότερο να προσελκύει τουρίστες που ενδιαφέρονται και

για τα τοπικά πολιτιστικά δρώμενα. Είναι πανθομολογούμενο ότι ο τουρισμός «ήλιου

και θάλασσας» είναι ξεπερασμένος και μη βιώσιμος.

Η Ελλάδα είναι μια ακραιφνώς τουριστική χώρα. «Ανάμεσα στα άλλα

εξαιρετικά που πρόσφερε η Ελλάδα στο δυτικό πολιτισμό είναι και η σύλληψη της

ιδέας του πολιτιστικού τουρισμού πριν από 2000 χρόνια», έγραφε ο Ίαν Ίρβιν το 2001

στην «Ιντιπέντεντ», θυμίζοντας τον οδηγό του Παυσανία, που ξεναγούσε τους

ταξιδιώτες του 2ου μ.Χ. αιώνα στους ναούς και τα μνημεία. «Τα τελευταία χρόνια

ωστόσο», επισήμαινε ο άγγλος δημοσιογράφος, «η πλειονότητα των τουριστών

προτιμά τις φυσικές ομορφιές και τις παραλίες της Ελλάδας από τα πολιτιστικά

αγαθά που προσφέρει η χώρα».Και δεν είναι ο μοναδικός που υπερθεματίζει για την

Ελλάδα. Ο Τζόναθαν Τζόουνς έγραψε στην «Γκάρντιαν» ότι «η Ελλάδα είναι πολύ

όμορφη. Ο τουρισμός είναι η μοναδική ελπίδα που απομένει για την ελληνική

οικονομία και καθώς ανθεί το καλοκαίρι, αξίζει να σκεφτούμε μερικούς από τους

καλλιτεχνικούς και αρχιτεκτονικούς λόγους για να πάμε». Στο ίδιο μήκος κύματος

και οι δηλώσεις του γάλλου Φιλοσόφου Φρανσουά Ματέι στο περιοδικό «Λε

Πουέν», όπως και του γερμανού υπουργού Εξωτερικών Γκίντο Βεστερβέλε, ο οποίος

πολλάκις υπενθύμισε ότι η χώρα μας είναι μια από τις κοιτίδες του ευρωπαϊκού

πολιτισμού(Απέργης,2011).

Η συμβολή, ωστόσο, του πολιτισμού στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν ήταν το

2007 στη Γαλλία και την Ισπανία 3,4% και 2,3% αντίστοιχα. Στην Ελλάδα ήταν μόλις

1%.Κι αυτό, ίσως είναι συναρτώμενο του γεγονότος ότι «κανείς ποτέ δεν φρόντισε να

θεσπιστούν κίνητρα για οργανωμένα ταξίδια που θα συνδυάζουν τη θάλασσα και τα

μνημεία, τη μεσογειακή κουζίνα και τον σύγχρονο πολιτισμό μας με τέτοιον τρόπο,

ώστε να δελεάζει τους τουρίστες ανώτερου μορφωτικού και οικονομικού

επιπέδου»(Απέργης,2011).

31

Στον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και στον «Καλλικράτη», ο ίδιος ο

νομοθέτης – δια των αρμοδιοτήτων («η προώθηση του πολιτιστικού τουρισμού» και

«η επιχορήγηση φορέων που αναπτύσσουν πολιτιστικού χαρακτήρα δραστηριότητες

στη χωρική αρμοδιότητα του δήμου, καθώς και όσων συμβάλλουν στην τουριστική

ανάπτυξη και προβολή του») που παρέχει στους δήμους – καθιστά αιτιώδη τη

συνάφεια μεταξύ του πολιτιστικού τουρισμού και των αυτοδιοικητικών πολιτιστικών

θεσμών .Η «τάση» για εκ των κάτω ανάπτυξη και η αποκένωση του κεντρικού

κράτους – όπως ήδη αναλύθηκε – συντείνουν στη συνάφεια αυτή.

Καθώς η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε κεντρικό επίπεδο είναι

αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, εύλογα η ανάπτυξη του

πολιτιστικού τουρισμού σε επίπεδο αυτοδιοίκησης αφορά στην προσέλκυση

τουριστών στις πολιτιστικές δράσεις των δήμων ως αδιαμφισβήτητο στοιχείο

εκκίνησης της τοπικής ανάπτυξης και προβολής τους.

Και τα πολιτιστικά δρώμενα που μπορούν να αποτελέσουν τουριστικό πόλο

έλξης μπορούν να είναι είτε σχετιζόμενα με την τοπική παράδοση κάθε περιοχής ή να

αποτελούν καινοφανείς μορφές καλλιτεχνικής δράσης, με παράλληλη ενθάρρυνση

της πολιτιστικής δημιουργίας, των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη συμμετοχή

του κοινού στην πολιτιστική δημιουργία. (Λαγός,2006).

Μια τάση που αναπτύσσεται έντονα την τελευταία διετία είναι ο λεγόμενος

«εικαστικός τουρισμός», Ήδη στο εξωτερικό κάποια τουριστικά γραφεία εκδίδουν

ταξιδιωτικά προγράμματα που συνδυάζουν επισκέψεις σε σημαντικές εκθέσεις με

περιηγήσεις στις πόλεις που διεξάγονται. »(Μυλόπουλος,2009).

Για την Ελλάδα κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να αναπτυχθεί, τόσο σε επίπεδο

«εικαστικού τουρισμού», όσο και «αγροτουρισμού». Η δεύτερη έκφανση

πολιτιστικού τουρισμού αφορά κυρίως στις ορεινές και νησιωτικές περιοχές και

στους αντίστοιχους δήμους. Στις αρμοδιότητες των δήμων περιλαμβάνεται η ίδρυση

μουσείων και γενικότερα «η προβολή των πολιτιστικών αγαθών και των σύγχρονων

πολιτιστικών έργων που παράγονται σε τοπικό επίπεδο», επομένως μπορούν να

λειτουργήσουν και ανεξάρτητα από την κεντρική κρατική δομή που είναι το

Υπουργείο Πολιτισμού & Τουρισμού.

Επομένως, υφίσταται η θεσμική δυνατότητα και επαφίεται στη βούληση της

Αυτοδιοίκησης, συνεργαζόμενη απευθείας με τους τοπικούς εμπορικούς συλλόγους

και με τουριστικούς πράκτορες, να εκπονήσει και να υλοποιήσει τέτοιου είδους

δράσεις.

32

2.5. Η δυνατότητα συνεισφοράς του εθελοντικού τομέα στην ενδυνάμωση των

αυτοδιοικητικών πολιτιστικών θεσμών

Ο εθελοντισμός, σε μια πρώτη προσέγγιση, θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως

η δραστηριότητα που αναπτύσσεται «κατά τρόπο προσωπικό, αυθόρμητο, ελεύθερο,

χωρίς σκοπό ατομικού κέρδους, από μεμονωμένους πολίτες ατομικά ή διαμέσου των

οργανώσεων των οποίων αποτελούν μέλη, για σκοπούς κοινωνικής αλληλεγγύης,

προαγωγής και ανάπτυξης του ανθρώπινου προσώπου και κοινωνικής, πολιτιστικής

και περιβαλλοντικής προόδου» (Ανθόπουλος,2000, σελ 142).

Ο εθελοντισμός – όπως ορίστηκε στην Έκθεση της Επιτροπής για την

Κοινωνική Ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών – «αποτελεί σπουδαίο

συστατικό οποιασδήποτε στρατηγικής που αποσκοπεί στη μείωση της φτώχειας, τη

βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική ενσωμάτωση και ειδικά το ξεπέρασμα του

κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων». Και επιπλέον, θεωρείται ότι εκφράζει

αυθεντικά τις αρχές του πλουραλισμού, της συμμετοχής, της αλληλεγγύης και της

επικουρικότητας καθώς «αποτελεί μια μορφή αυτοοργάνωσης της κοινωνίας

(πλουραλισμός) που προσφέρει μια σημαντική δυνατότητα στους πολίτες να

διαμορφώσουν την κοινωνική πραγματικότητα (συμμετοχή) με την αυθόρμητη και

ανιδιοτελή παροχή υπηρεσιών από τις οποίες ωφελούνται άμεσα «τρίτοι» συμπολίτες

τους (αλληλεγγύη), σε μια σχέση συνεργασίας και επικοινωνίας με τους δημόσιους

θεσμούς (επικουρικότητα)» (Ανθόπουλος,2000, σελ 143).

Στο ψήφισμα της Επιτροπής της Περιφερειακής ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής

Ένωσης, το 2007, και ειδικότερα στην αιτιολογική έκθεσή του, συνοπτικά

καταγράφεται η σημαντική συμβολή του εθελοντισμού στην προαγωγή της

απασχολησιμότητας και της κοινωνικής ένταξης, στην αύξηση του ακαθάριστου

εγχώριου προϊόντος, στη μεγιστοποίηση της κοινωνικής συνοχής μέσω της

σμίκρυνσης του χάσματος των γενεών, της συμφιλίωσης διχασμένων κοινοτήτων, της

διευκόλυνσης της ενσωμάτωσης των μειονοτήτων και της ανάπτυξης διαπολιτισμικού

διαλόγου και βέβαια, της αύξησης του αριθμού ευκαιριών για πολιτιστική έκφραση

και συμμετοχή.

Οι εθελοντικές οργανώσεις αποτελούν χώρους όπου πολλοί πρωτομαθαίνουν

να ασκούν την τέχνη της δημοκρατικής συμμετοχής. «Για πολλούς ανθρώπους η

33

συμμετοχή σε ένα σωματείο μπορεί να είναι η μοναδική εμπειρία ουσιαστικής

δημοκρατικής διαδικασίας πέραν της συνήθους εκλογικής διαδικασίας» (Ευρωπαϊκή

Επιτροπή,1997, σελ 12).

Οι εθελοντικές οργανώσεις, ήδη από τα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου

αιώνα, επιδεικνύουν μια πιο πραγματιστική διάθεση και εστιάζουν τη δράση τους

περισσότερο στην επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, εισάγοντας το στοιχείο

της αποδοτικότητας δίπλα σε αυτό της κοινωνικής προσφοράς. (Δρακόπουλος,2001).

Η οικονομική διάσταση της εθελοντικής δράσης αντιμετωπίζεται ως μέσον για την

εξυπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος και δεν έχει το χαρακτήρα του

εμπορεύματος, δεν καθοδηγείται από στόχους εμπορευσιμότητας ή εμπορικότητας.

Η εξυπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος, όμως, διασυνδέεται με τον

κοινωνικό χαρακτήρα της πολιτιστικής πολιτικής ενός Δήμου που αποκαλύπτεται

στις ευκαιρίες που προσφέρει αφ’ ενός για τη λήψη αποφάσεων από τους ίδιους τους

πολίτες, (οι εθελοντές είναι ταυτόχρονα και δημότες) και αφ’ ετέρου για την

ουσιαστική συμμετοχή τους στην πολιτιστική παραγωγή και όχι στην απλή

κατανάλωσή της. Κι όπως επισημαίνεται, «οι μη κυβερνητικές και εθελοντικές

οργανώσεις αποτελούν σαφώς μέρος ενός ευρύτερου δημόσιου χώρου αλλά και –

πράγμα σημαντικό – εκφάνσεις του συλλογικού που έρχονται να αμφισβητήσουν

ακόμα και μόνο με την ύπαρξη και δράση τους, τη μονοπώληση από το κράτος της

έκφρασης του συλλογικού» (Στασινοπούλου,1998, σελ 5). Και με τον τρόπο αυτό, με

την προσπάθειά τους, «σκιαγραφούν ένα ηθικό πλαίσιο για την πολιτική που η ίδια

ως πολιτικό σύστημα δεν διαθέτει.» (Τσιβάκου,2003, σελ 262).

Κι αυτές οι συλλογικότητες εθελοντικής συμμετοχής , πέραν του ότι

αποτελούν μορφή πολιτικοποίησης της κοινωνίας, συντελούν στη δημιουργία

οικονομικών μεγεθών, χωρίς να παίρνουν χρήματα σε αντάλλαγμα, μια αλήθεια που

δεν καταγράφεται στο επίσημο ΑΕΠ. Έχει παρατηρηθεί, πάντως, πως όσο πιο

ισχυρός είναι ο επίσημος εθελοντικός τομέας σε μια χώρα, τόσο σημαντικότερη είναι

η συμβολή του στην οικονομική ανάπτυξη και την εξομάλυνση των

κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων» (Δρακόπουλος,2001).

Στον ελληνικό χώρο ένα ευάριθμο πλήθος εθελοντικών οργανώσεων

δραστηριοποιείται στο χώρο του πολιτισμού και της ψυχαγωγίας, και ο ρόλος τους

μπορεί να είναι είτε συμβουλευτικός, είτε και παραγωγικός, υπό την έννοια της

παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. (Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας,2000). Είναι

εύλογη η σκέψη ότι –και δεδομένης της κρίσης – θα μπορούσαν όλες ή κάποιες από

34

τις οργανώσεις αυτές να συνδράμουν – αμισθί – στους δημοτικούς πολιτιστικούς

θεσμούς, προσφέροντας σημαντικό ανθρώπινο κεφάλαιο, εξοικονομώντας πόρους,

αλλά και δημιουργώντας πρωτογενές καλλιτεχνικό – πολιτιστικό προϊόν. Και είναι

μία σκέψη, που διεθνώς διατυπώθηκε και ως πρόταση από τον Jeremy Rifkin, ήδη

από το 1996, για έναν τρίτο τομέα, πέραν της αγοράς και του δημοσίου, δηλαδή πολύ

πριν το ξέσπασμα της διεθνούς οικονομικής κρίσης: «Ο τρίτος τομέας θα είναι ο

τομέας που θα γεννηθεί ο πολιτισμός της μετά – την αγορά – εποχής, της εργασίας

στις κοινοτικές υπηρεσίες της κοινωνικής οικονομίας». (Κοτζιάς,1999).

Και οι απόψεις των οικονομολόγων που παρατίθενται σε προηγούμενα

κεφάλαια, συναντούν αυτές τις προβλέψεις στο ότι αυτή η «μετά την αγορά εποχή»,

πλησιάζει.

Επομένως, η ανάπτυξη μιας σχέσης συνεργασίας, διάδρασης και

αλληλοεπηρρεασμού μεταξύ του εθελοντικού τομέα και των πολιτιστικών

οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης μπορεί να επιφέρει τα πολλαπλασιαστικά

αποτελέσματα, σε επίπεδο οικονομικό, πολιτικό αλλά και κοινωνικό, που είναι

επιθυμητά σε αυτή τη «μετά την αγορά» και «μετά τον Καλλικράτη» εποχή, καθώς

«η διαμόρφωση συστηματικών και στέρεων σχέσεων συνέργιας και συναλληλίας

είναι δυνατόν να συντελεστούν ευκολότερα σε τοπικό επίπεδο και σε επίπεδο πόλης

και ειδικότερα στον τομέα του πολιτισμού» (Ιωαννίδης και Γασπαρινάτος,2011, σελ

31).

35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ. ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ.

3.1 Νέες καλλιτεχνικές τάσεις και εναλλακτικές πολιτιστικές διοργανώσεις

Υπάρχει ένα σημαντικό πλήθος από αυτοδιοικητικές πολιτιστικές δράσεις και

φεστιβάλ που λαμβάνουν χώρα ανά την Ελληνική Επικράτεια, ιδιαίτερα τους

καλοκαιρινούς μήνες. Μόνο οι αμιγείς αυτοδιοικητικές εξ αυτών ανέρχονται στις 650

(ενώ αν αθροιστούν όλα όσα διεξάγονται στον ελληνικό χώρο, ανεξάρτητα από

φορέα και χρόνο διοργάνωσης, τότε ο αριθμός των φεστιβάλ υπερβαίνει τα 1700

(Ιωαννίδης,20112).

Κι αν τα περισσότερα αυτοδιοικητικά φεστιβάλ προσανατολίζονται σε μια

τυποποιημένη εκδοχή αναπαραγωγής καλλιτεχνικού προϊόντος που έκανε τον κύκλο

του στους ιδιωτικούς πολιτιστικούς χώρους της Αθήνας και ουσιαστικά περιοδεύει

και αναμασά το πρόγραμμά του σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, σε επίρρωση

της επιτυχίας και της αναγνωρισιμότητας που απέκτησε τους χειμερινούς μήνες,

πλέον σημειώνονται φεστιβάλ και πολιτιστικοί θεσμοί, ανεξάρτητα από το φορέα

διοργάνωσής τους, που εισάγουν ή τείνουν να προωθήσουν νεωτερικά πολιτιστικά

στοιχεία, να διαμορφώσουν ιδιαίτερο χαρακτήρα και στίγμα, αποφεύγοντας τη στείρα

και μονότονη επανάληψη καλλιτεχνικών σχημάτων ακραιφνούς εμπορικότητας που

δε συνάδει με τα τοπικά χαρακτηριστικά, τις ανάγκες, τις τοπικές υβριδικές

καλλιτεχνικές δυνάμεις κάθε περιοχής.

Πιο αναλυτικά και πιο συγκεκριμένα, το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, το

Μουσικό Φεστιβάλ Ναυπλίου, το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας, το Φεστιβάλ των

Φιλίππων και το Cosmopolis στην Καβάλα, το Διεθνές Φεστιβάλ της Ερμούπολης

έχουν πλέον καταστεί σημαντικοί πολιτιστικοί θεσμοί, με ιδιαίτερο ποιοτικό ύφος,

ισχυρή καλλιτεχνική διεύθυνση, έχοντας φτάσει στο σημείο ν’ απηχούν ένα τοπικής

συναίνεσης και υπερηφάνειας μίγμα από τη διεξαγωγή τους.

Πλέον αυτών, υπάρχει ένα νέο σύνολο πολιτιστικών θεσμών και

μεμονωμένων δράσεων, συνδυαζόμενων με τη νεωτερικότητα και την

ευρηματικότητα, που ενίοτε αποτελούν σημεία αναφοράς για την καλλιτεχνική

δημιουργία.

Στοιχείο καινοτομίας αποτελεί αυτή καθαυτή η επιλογή πρωτότυπων χώρων

για τη διεξαγωγή πολιτιστικών δράσεων, τόσο στην Ελληνική περιφέρεια όσο και

36

στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη, οδηγώντας έτσι στον επαναπροσδιορισμό και την

αναζωογόνηση του περιεχομένου του δημόσιου χώρου με την τοποθέτηση έργων

τέχνης στους δρόμους και τις πλατείες μιας πόλης αφενός, αλλά και τη διεξαγωγή

δράσεων σε τοποθεσίες ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (ιδιαίτερη άνθηση γνωρίζουν τα

λεγόμενα River Parties την τελευταία 20ετία) ή και σε χώρους του δομημένου

περιβάλλοντος, όπως πύργους, σιδηροδρομικούς σταθμούς, κτίρια βιομηχανικής

κληρονομιάς.

Η σύνδεση της εναλλακτικότητας των χώρων με την ευρηματικότητα στη

μορφή και το περιεχόμενο καλλιτεχνικών δρώμενων αφορά σε πλείστες νέες

εκδηλώσεις εικαστικού περιεχομένου, όπου συνδυάζεται η χρήση βίντεο,

επεξεργασμένης εικαστικά φωτογραφίας, εγκαταστάσεων χώρου, διαμορφώνοντας

ένα οπτικοακουστικό μόρφωμα που ενίοτε συνδυάζεται με την προβολή της

λειτουργίας νέων αρχαιολογικών μουσείων και μνημείων στην περιφέρεια.

Χαρακτηριστικά και ενδεικτικά αναφέρεται η έκθεση «Τhe search» του

Στήβεν Αντωνάκου, η οποία ανήκει στο θεσμό των 11ων Αισχυλείων, που οργανώνει

ο Δήμος Ελευσίνας, στο διάστημα από 2 Σεπτεμβρίου έως 30 Οκτωβρίου 2011, στο

παλιό ελαιουργείο Ελευσίνας. (Καλάμαρας,2011).8 Στο ίδιο πλαίσιο αναφέρεται και ο

συνδυασμός γλυπτικής εγκατάστασης – της Καλλιόπης Λαιμού – και περφόρμανς του

Θ. Τερζόπουλου, υπό τον τίτλο “Esperia” που έλαβε χώρα στις παλιές

σταφιδαποθήκες της Σικυώνας, στην «3η Συνάντηση Αρχαίου Δράματος»

(Γαλανοπούλου,2011).

Πέρα από το ότι σε τέτοιου είδους χώρους δημιουργείται μια ιδιαίτερη

ατμόσφαιρα και η φυσική τυχηματική λειτουργία τους αποτελεί μέρος του

καλλιτεχνικού δρώμενου και της διάδρασης με το κοινό, δίδεται η ευκαιρία δια μέσω

αυτής της νέας τάσης που καλείται και “site specific performance” να υπάρξει και

κοινωνικός σχολιασμός μέσα από την νεωτερικότητα για μια σειρά από

«σπανιότητες» που δημιουργεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής, όπως ο «χώρος και ο

χρόνος, ο καθαρός αέρας, η πρασινάδα, το νερό, η ησυχία», αρνητικά αποκυήματα

της συμπτωματολογίας του σύγχρονου τρόπου ζωής (Μπωντριγιάρ,2000, σελ. 55).

8 Το βιομηχανικό κτίριο και ο περιβάλλων χώρος του, συνολικού εμβαδού 17.000 τ.μ., φιλοξενούν τις εικαστικές του δημιουργίες, φωτισμένες από λάμπες νέον, σε μια προσπάθεια από τον 86χρονο καλλιτέχνη «της αναζήτησης του πραγματικού και του εικαστικού τόπου» και «την ελπίδα να προσεγγιστεί η εσωτερικότητα του ανθρώπου» σε μια εικαστική παρέμβαση – «αφήγηση» της πορείας της Ελευσίνας από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα. (Καλάμαρας,2011).

37

Ένα εμφατικό και εμβληματικό (μες στην καινοτομία που εισάγει)

παράδειγμα «αποτύπωσης» αυτής της συμπτωματολογίας είναι η σχετικά πρόσφατη

θεατρική παράσταση “Cinemascope”, από την ομάδα Blitz, που διεξάγονταν σε

δημόσιο χώρο, στην οδό Σαλαμίνος, κάθετη της Πειραιώς, έξω από τον Πολυχώρο

Βios9.

Στο ίδιο πλαίσιο, «ως μια απόπειρα διεκδίκησης του δημοσίου χώρου της

πόλης», εντάσσεται και η απολύτως πρόσφατη «θεατρική» παρεμβατική μόδα, που

πρωτοξεκίνησε από την Αγγλία και έχει ονομαστεί “Urban Prankster”, όπου μέσω

διαδικτύου καλείται ο κόσμος (οι λεγόμενοι flash mobsters) σε ένα συγκεκριμένο

αστικό σημείο, συνήθως πολυσύχναστο, όπου και συμμετέχει σε ένα perfοrmance –

αστραπή, το οποίο συνειρμικά μπορεί να ταυτιστεί με την αναπαράσταση ενός είδους

τρομοκρατικής ενέργειας. Το κοινό στις περιπτώσεις αυτές αποτελούν οι περαστικοί

που βρίσκονται τυχαία στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Τέτοιου είδους

«αιφνιδιαστικές» θεατρικές δράσεις συνέβησαν στο πλαίσιο του φετινού Αthens Fringe

Festival (Πατσαλίδης,2011).

Μέχρι τώρα στην Ελλάδα ο δημόσιος χώρος ήταν πάντα ταυτισμένος με τη

διαμαρτυρία και πολύ σπάνια με την καλλιτεχνική δημιουργία (Πατσαλίδης,2011).

Τέτοιου είδους παρεμβάσεις τείνουν να δημιουργήσουν ένα ρήγμα, μια αντίστιξη

στην έννοια του δημόσιου χώρου. Συμβαίνει όμως ταυτόχρονα και η αντίστροφη

διαπραγμάτευση και καλλιτεχνική ώσμωση, καθώς το θέατρο και τα εικαστικά

εισβάλλουν σε απολύτως ιδιωτικούς χώρους.10

Αυτή η αναδιαπραγμάτευση του «δημόσιου» και του «ιδιωτικού» χώρου και η

ταυτόχρονη διαρκής αναζήτηση για το καινούριο στην καλλιτεχνική δημιουργία, που

ενδεχομένως φτάνει στα όρια του την έννοια του εξεζητημένου, συνάδουν με τη

9 Οι ηθοποιοί έπαιζαν στο δρόμο, διασταυρωνόμενοι και αλληλοδραζόμενοι με «αληθινούς

περαστικούς», ενώ οι θεατές ήταν εντός του χώρου και παρακολουθούσαν, φορώντας ακουστικά, μες

από τη τζαμαρία να εκτυλίσσεται ένα έργο που διαπραγματευόταν την καθημερινότητα, τη μοναξιά, τη

ζωή εν τέλει του σύγχρονου ανθρώπου.10 Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος διοργανώνει το «θέατρο κατ’ οίκον», όπου νέοι ηθοποιοί

επισκέπτονται στο σπίτι τους ηλικιωμένους, βαριά τραυματισμένους, άτομα με κινητικά προβλήματα,

παρουσιάζοντας μικρής κλίμακας παραστάσεις και μονολόγους. Επίσης αναφέρονται η ομαδική

έκθεση “Late Summer Specters” στο σπίτι του εικαστικού Δημήτρη Ντοκατζή και η θεατρική

παράσταση “Dominatrix” στο χώρο της κατοικίας του σκηνοθέτη της, Δημήτρη Φοινίτση

(Ιωαννίδης,20112).

38

διαπίστωση του Bauman ότι «ο μετανεωτερικός κόσμος προετοιμάζεται να ζήσει σε

ένα μόνιμο και αδιάπτωτο καθεστώς αβεβαιότητας» όπου κάθε σταθερότητα «τρέμει»

υπό την απειλή της ανατροπής, αλλά και της ρήσης του Geertz ότι «ο άνθρωπος είν’

ένα ζώο αιωρούμενο σε έναν ιστό σημασιών που το ίδιο έχει υφάνει…»(Geertz,2003,

σελ. 17).

Η οικονομική κρίση και οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί σε αυτή τη «μετά την

αγορά» και «μετά τον Καλλικράτη» εποχή αποτυπώνονται και στην εν Ελλάδι τέχνη,

στην καλλιτεχνική δημιουργία, στους πολιτιστικούς θεσμούς και στις νεωτερικότητες

που εν τέλει εισάγονται. Κι αυτές συχνά νοούνται και μετουσιώνονται συχνά σε

συνδυασμούς περισσοτέρων της μιας μορφής τεχνών, σε στοχευμένες προσπάθειες

αλληλόδρασης με ένα κοινό που αποτελεί – ή προοιωνίζεται ότι αποτελεί –

λειτουργικό μέρος του εκάστοτε καλλιτεχνικού σχεδίου και συμμετέχει και στην

αλληγορία του όποιου –ιδεολογικά φορτισμένου ή μη – νοήματος που εκλύεται ή

υπονοείται από το καλλιτεχνικό γεγονός.

Στο πλαίσιο αυτό, η έννοια του τοπικού και της παράδοσης δε μένουν

ανεπηρέαστες αλλά μάλλον αποκτούν μεγαλύτερη σημασία και ισχύ. Η διοργάνωση

γαστρονομικών δράσεων με άξονα την τοπική κουζίνα (γαστρονομικά φεστιβάλ

Σαντορίνης, Σάνης Χαλκιδικής, Μυκόνου) ή οι προσπάθειες ανάδειξης του τοπικού

προϊόντος κάθε περιοχής (Γιορτή μανιταριού στα Γρεβενά και στην Τσαγκαράδα,

Γιορτή Σταφυλιού στη Θέρμη, Γιορτή Κάστανου στην ορεινή Ναυπακτία, Φεστιβάλ

Φιστικιού στην Αίγινα, Φεστιβάλ Μαστίχας στη Χίο, κ.α.) έχουν από καιρό διευρύνει

την έννοια του «πολιτιστικού» πέρα από την αμιγώς καλλιτεχνική δράση αλλά και

σχολιάζουν δια της ύπαρξής τους πως η νεωτερικότητα δεν μπορεί να είναι ασύμβατη

με την τοπική παράδοση, την τοπική κουλτούρα, τον τοπικό «ιδιωματικό» τρόπο

ζωής.

3.2 Οι επιδράσεις της κρίσης στο πολιτιστικό καλοκαίρι του 2011

Είναι εύλογο, αναφέρθηκε ήδη ότι η οικονομική ύφεση θα έχει την επίδρασή

της στις τέχνες και στον πολιτισμό.

Αυτή έχει γίνει ήδη αντιληπτή στο πρόσφατο «πολιτιστικό καλοκαίρι» του

2011. Οι καλλιτέχνες, οι πολιτιστικοί designers, όσοι γενικά ασχολούνται με την

πολιτιστική δημιουργία προσπαθούν να δείξουν ευελιξία και προσαρμοστικότητα.

39

Η πιο εξέχουσα περίπτωση είναι αυτή του Γιώργου Λούκου, του Διευθυντή

του Φεστιβάλ Αθηνών. Το Φεστιβάλ Αθηνών είναι ένας θεσμός διεθνούς εμβέλειας,

«που τα τελευταία πέντε χρόνια έχει ανεβάσει ψηλά τον πήχη της οργάνωσης και της

ποιότητας» (Ιωαννίδης,20112,σελ. 191). Στη συνέντευξη τύπου για το Φεστιβάλ του

2011 ο Γιώργος Λούκος είχε παραδεχτεί ότι η επιλογή να υπάρχουν πολλοί μονόλογοι

στο φετινό πρόγραμμα οφείλεται όχι μόνο σε καλλιτεχνικούς αλλά και σε οικονομικούς

λόγους. (Κουστένη,2011).Ωστόσο, λίγο καιρό μετά, το γαλλικό περιοδικό «Νουβέλ

Ομπσερβατέρ» έγραψε πως «σε πείσμα της κρίσης, ή και εξαιτίας της, χάρη σε ένα

πρόγραμμα λαμπερό και εκλεκτικό, το κοινό συρρέει στο Φεστιβάλ Αθηνών όσο ποτέ

άλλοτε» και εστίαζε στο παράδοξο πως η δυσοίωνη κατάσταση στην Ελλάδα δεν έχει

πλήξει και την υποδοχή του φεστιβάλ. Το γεγονός αποτελεί μία απόδειξη αυτού που

υποστηρίχτηκε ήδη. Το οικονομικό αποτέλεσμα στην παραγωγή του πολιτιστικού

προϊόντος δεν είναι ευθέως ανάλογο της χρηματικής επένδυσης – η ευρηματικότητα,

η έμπνευση, η καινοτομία είναι καθοριστικές.

Παρόμοια είναι και η περίπτωση της Βίκυς Μαραγκοπούλου, καλλιτεχνικής

διευθύντριας του Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας, που είχε να διαχειριστεί έναν

αισθητά μειωμένο προϋπολογισμό, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Προέβη,

επίσης, σε περικοπές σε μέρες και θεάματα. Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα όμως, που

κατάφερε να επιτύχει κρίθηκε και φέτος από κοινό και κριτικούς εξόχως

ικανοποιητικό.11

Στην ίδια λογική, το Σάνη Φεστιβάλ, ένας καθιερωμένος θεσμός που φέτος

συμπλήρωσε 20 χρόνια ζωής και αφορά κυρίως στη jazz μουσική, αποφάσισε να

διευρύνει τους καλλιτεχνικούς ορίζοντές του, προσθέτοντας στο καλεντάρι του και

θεατρικά δρώμενα.

Τρεις θεσμοί που έχουν δημιουργήσει ισχυρή δομή και παράγουν υψηλής

ποιότητας πολιτιστικό προϊόν δεν επηρεάστηκαν από την κρίση, κατόρθωσαν να

αντεπεξέλθουν μεταλλάσσοντας το καλλιτεχνικό τους πρόγραμμα.

Πέραν όμως αυτών των περιπτώσεων, γενικότερα η κρίση είναι έντονη, ειδικά

για τις εταιρείες παραγωγής καλλιτεχνικών δράσεων. «Ζούμε μια πρωτοφανή

κατάρρευση ενός ολόκληρου χώρου από τον οποίο τρέφονται εκατοντάδες

11 «Το γεγονός πως βρίσκεται αρκετά χιλιόμετρα μακριά από την πρωτεύουσα δεν στερεί στο ελάχιστο από την ποιότητα των θεαμάτων του» (Κάλλος Μ.,2011). «Κατ’εμέ, ήταν ώρες επικίνδυνου μουσικοχορευτικού στοχασμού, του είδους δηλαδή που λατρεύω! Συγχαρητήρια για τις επιλογές του Φεστιβάλ Καλαμάτας που η κάθε παράσταση ανταγωνίζεται την τελειότητα και κερδίζει.» (Καμβυσίδη Μ., 2011)

40

οικογένειες: από τα γραφεία και τους υπαλλήλους μας μέχρι εκείνους που τυπώνουν

ή κολλούν αφίσες, τους εκατοντάδες τεχνικούς, μεταφορείς, ξενοδόχους, εστιάτορες,

υπαλλήλους security», δήλωσε στον τύπο ο Διονύσης Ποτσολάκης, εκ μέρους της

εταιρείας Οn Stage. Και συνεχίζει, αναφερόμενος σε πλήρη ανατροπή της

καλλιτεχνικής δραστηριότητας, «αφού μέχρι και το 2010 πραγματοποιούνταν περίπου

1000 συναυλίες ενώ το 2011 υπολογίζουμε περί τις 200»(Κουστένη,2011).

Στη συρρίκνωση της πολιτιστικής δραστηριότητας, που αποτυπώνεται σε

κατά 80% μείωση των συναυλιών φέτος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια,

σημαντικό ρόλο παίζει η επιλογή των Δήμων να μην αγοράσουν συναυλίες

καλλιτεχνικών σχημάτων «πρώτης γραμμής», η αμοιβή των οποίων επιβάρυνε το

δημοτικό προϋπολογισμό από 20000 έως 30.000 ευρώ τα προηγούμενα χρόνια. Αντί

αυτών, προτιμήθηκαν μικρά και ευέλικτα καλλιτεχνικά σχήματα και νεότεροι

τραγουδιστές, που αποτελούν πολύ πιο οικονομική επιλογή αλλά και εισάγουν μια

νέα νοοτροπία, τόσο σε ό,τι αφορά την επαφή που αναπτύσσουν με το κοινό αλλά και

τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε δρώμενα που μπορούν να λάβουν χώρα

οπουδήποτε, σε κλαμπ, σε ποτάμια, σε δάση. Ενδεικτικά, αναφέρονται η συναυλία

της Ν. Μποφίλιου σε μια απομακρυσμένη παραλία στη Μαρμαρίτσα Μαρώνειας και

η συναυλία της Μόνικα σε ένα ειδυλλιακό μέρος στα Βασιλικά Εύβοιας.

Όσα προαναφέρθηκαν, κλυδωνίζουν μια καθεστηκυία τάξη, ένα φαινόμενο

που είχε τα προηγούμενα χρόνια αναπτυχθεί: από τη μία, πολλοί καλλιτέχνες – και τα

γραφεία που τους εκπροσωπούν συνάμα – αποζήτησαν ευκαιρίες γρήγορου και

εύκολου χρήματος, «πουλώντας» ένα έτοιμο πρόγραμμα την ίδια χρονική περίοδο

(συνήθως το καλοκαίρι) σε διαφορετικούς Δήμους, ενώ οι πολιτιστικοί διαχειριστές

αυτών (και οι αιρετοί προϊστάμενοί τους) από την άλλη «παζαρεύουν» την αγορά του

πιο προσοδοφόρου σε εντυπώσεις, σε προσέλκυση κοινού κι άρα σε προσέλκυση

ψήφων «πολιτιστικού προϊόντος».

Με αυτό το σκεπτικό είχε γεμίσει η Ελλάδα φεστιβάλ – «κονσέρβες», όπου

συγκεκριμένα καλλιτεχνικά σχήματα – κυρίως επιβεβλημένα από τα Μέσα Μαζικής

Ενημέρωσης και τα πιο ισχυρά γραφεία «εκπροσώπησης» καλλιτεχνών –

παρελαύνουν από Δήμο σε Δήμο, από θέατρο σε γήπεδο κι από πλατείες σε προαύλια

σχολείων.

41

Στο εξής, όμως, οι καλλιτεχνικές δράσεις που συμπυκνώνουν στο σχεδιασμό

τους πρακτικές εντάσεως γνώσης12 τείνουν να κεντρίσουν περισσότερο το ενδιαφέρον

του κοινού.

Ένα νέο πολιτισμικό παλίμψηστο, ένα νέο μωσαϊκό γεννιέται, ως αποκύημα

της κρίσης, στο οποίο δεσπόζουσα θέση διεκδικούν υψηλής αισθητικής καλλιτεχνικά

συμβάντα, για τα οποία δαπανώνται μικρότερα χρηματικά ποσά σε σχέση με το

πρόσφατο παρελθόν. Οι δράσεις αυτές προσπαθούν να συνδυάζουν πειραματισμούς,

ιδιοτυπίες και να σεβαστούν το κοινό που συχνά «καλείται» να παραστεί σε τόπους

που δεν ήταν ταυτισμένοι με πολιτιστικά δρώμενα.

Κι αυτή η νέα τάση που αποτυπώνεται, αποτελεί ένα θετικό απείκασμα της

κρίσης.

3.3 Συγχωνεύσεις πολιτιστικών οργανισμών

Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης των συνεπειών των ρυθμίσεων του

«Καλλικράτη», η αναγκαιότητα των συγχωνεύσεων των δήμων αποδόθηκε και στις

«περιορισμένες οργανωτικές δυνατότητες των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού που λόγω του

μικρού πληθυσμιακού τους μεγέθους αδυνατούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στον

στρατηγικό σχεδιασμό και την υλοποίηση τοπικών αναπτυξιακών πολιτικών αλλά και

στην επίτευξη των απαραίτητων οικονομιών κλίμακας στην παροχή βασικών

υπηρεσιών προς τους πολίτες.» (ΥΠΕΣΑΗΔ,2010, σελ 637).

Στην αιτιολογική έκθεση, δε, υποστηρίζεται ότι «η μείωση του αριθμού των

Δήμων σε όλη τη χώρα και συνεπώς και η συγκρότησή τους σε πληθυσμιακά και

χωρικά μεγαλύτερες γεωγραφικές μονάδες, θα διευκολύνει την ανάπτυξη ενός

ευρύτερου διοικητικού συστήματος, που θα ικανοποιεί δύο κυρίως στόχους: Οι Δήμοι

να αποτελέσουν ισχυρές μονάδες τοπικής ανάπτυξης και ταυτόχρονα να γίνουν

αποτελεσματικότεροι παραγωγοί και διαχειριστές υπηρεσιών που αναφέρονται στην

καθημερινή ζωή των πολιτών και την ποιότητά της» (ΥΠΕΣΑΗΔ,2010, σελ 59).

Στην έκθεση του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης του 2006 με θέμα «οι

Έλεγχοι στους ΟΤΑ», επισημαίνονταν: «Η σύγκριση μεταξύ των επιχειρήσεων των

12 Σύμφωνα με τον ορισμό του Alvesson, στις πρακτικές εντάσεως γνώσης η ζωντανή εργασία δεν χαρακτηρίζεται από εργατική μυϊκή δύναμη αλλά από διανοητική προσπάθεια, από την επιστράτευση των γνωσιακών ικανοτήτων των εργαζομένων με στόχο την επίτευξη καινοτομίας (Τσιβάκου, 20062,σελ 401-402)

42

ΟΤΑ εν γένει και των ΔΕΥΑ καταδεικνύει ότι μία από τις κυριότερες αιτίες της

παθογένειας του χώρου των επιχειρήσεων των ΟΤΑ είναι το «χαλαρό» νομοθετικό

πλαίσιο που αφ’ ενός, δημιουργεί ένα σχεδόν απεριόριστο πεδίο δράσης (ή

πειραματισμού) για αυτές, και αφ’ ετέρου, ο χαμηλός βαθμός εποπτείας – ελέγχου

των πράξεων και περαιτέρω κοινωνικής λογοδοσίας των διοικήσεών τους.

Ειδικότερα, στα χρόνια που αναπτύχθηκε ο θεσμός των επιχειρήσεων των Ο.Τ.Α

παρατηρήθηκαν φαινόμενα όπως:- Η ίδρυση υπερβολικά μεγάλου αριθμού

επιχειρήσεων ανά την Ελλάδα, με αμφίβολο για πολλές, θετικό οικονομικό

απολογισμό.- Η ίδρυση μεγάλου αριθμού, εξ αρχής μη βιώσιμων ή εν τέλει

ανενεργών επιχειρήσεων.- Εμπλοκή των ΟΤΑ χωρίς πείρα και τεχνογνωσία σε

επιχειρηματικές δραστηριότητες και διαδικασίες άγνωστες προς αυτούς.- Συνεχείς, εξ

ορισμού παράνομες επιχορηγήσεις από τους ΟΤΑ προς τις επιχειρήσεις, υπό την

μορφή «προγραμματικών συμβάσεων» άδηλου οικονομικού οφέλους ή έστω

στοιχειοθετημένης -νόμιμης- σκοπιμότητας, με μόνο σκοπό την δι’ αυτής της

«αιμοδοσίας» συντήρηση αυτών.- Εκφυλισμός επιχειρήσεων ΟΤΑ σε μηχανισμούς

προσλήψεων προσωπικού χωρίς αξιολογικές διαδικασίες. Όπως προκύπτει από τα

παραπάνω ο χώρος των επιχειρήσεων των ΟΤΑ είναι εν πολλοίς ανέλεγκτος και πολύ

συχνά, οικονομικά επαχθής για τους συμμετέχοντες ΟΤΑ και ουσιαστικά εν τέλει για

τους πολίτες» (Επιτροπή ΙΤΑ,2006, σελ 43).

Η προσπάθεια άρσης αυτής της παθογένειας, μέσω των διατάξεων του

«Καλλικράτη», οδήγησε αναπότρεπτα και στις συγχωνεύσεις και απορροφήσεις των

Επιχειρήσεων πολιτιστικού περιεχομένου, καθιστώντας το σύνολο της πολιτιστικής

δραστηριότητάς τους τμήμα μιας ευρύτερης δομής με τη γενική επωνυμία

«Κοινωφελής Επιχείρηση».

Την επόμενη χρονιά, το 2007, σε μια αντίστοιχη μελέτη του ΙΤΑ

διατυπωνόταν το συμπέρασμα – ορισμός ότι η «Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει

«συστημικές» - ενσωματωμένες και αναπαραγόμενες στο τοπικό σύστημα του Δήμου

– και ενδογενείς καταβολές , επιρροές και διασυνδέσεις πολλαπλού τύπου, που θα

μπορούσαν να την κατατάξουν σε μια ειδική κατηγορία…Πρόκειται για ένα

«σύστημα»:1. Το οποίο εμπεριέχει το σύνολο του πληθυσμού της χώρας ,προσφέρει

υπηρεσίες και αναπτύσσει δράσεις για όλους τους πολίτες με πολύ μεγάλη ποικιλία,

εύρος, εξειδίκευση και σημαντικό οικονομικό κόστος. 2. Το οποίο περιλαμβάνει

πληθώρα νόμων και κανονισμών που ορίζουν το πεδίο δράσης της ΤΑ, τους νομικούς

και θεσμικούς περιορισμούς, αξιοποίηση ανθρώπων, πόρων, μέσων, υλικών αγαθών,

43

ιδεών και καινοτομίας .Ένα ΄΄σύστημα΄΄:3. Διαχείρισης αναμονών και προσδοκιών

του πληθυσμού των τοπικών κοινωνιών .4. Διαχείρισης σχέσεων με τους τοπικούς

πληθυσμούς, την πολιτεία, τις επιχειρήσεις, τους προμηθευτές και τους πάσης

φύσεως συνεργάτες.5. Διαχείρισης σχέσεων με τον εξωτερικό κόσμο και την

παγκοσμιοποίηση .6. Εξυπηρέτησης των πολιτών σε θεμελιώδη ζητήματα της

καθημερινής τους ζωής .

Η επαλληλία των παραπάνω ΄΄υποσυστημάτων΄΄ και κυρίως η εσωτερική και

εξωτερική διασύνδεσή τους, είναι που κάνουν οποιαδήποτε δυνατότητα

μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών να χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ,υπευθυνότητα

και καλή προετοιμασία» (Επιτροπή ΙΤΑ,2007, σελ 10).

Οι νέες συνθήκες που δημιουργεί η πρόσφατη μεταρρύθμιση στο (κατά ΙΤΑ)

«σύστημα» της Τ.Α., ειδικότερα για τον τομέα του πολιτισμού,

συγκεκριμενοποιούνται και εξετάζονται στην περίπτωση του νέου Δήμου Πυλαίας –

Χορτιάτη, στο κεφάλαιο που ακολουθεί.

44

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΚΟ» ΔΗΜΟ

ΠΥΛΑΙΑΣ - ΧΟΡΤΙΑΤΗ

4.1. Ο νέος Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη

Ο νέος Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη είναι ένας από τους 14 δήμους που

σχηματίζονται στον – μέχρι πρότινος – Νομό Θεσσαλονίκης, μετά τη θέση σε ισχύ

του προγράμματος «Καλλικράτης». Ο νέος Δήμος συστάθηκε με έδρα το Πανόραμα

και ιστορική έδρα το Χορτιάτη, αποτελούμενος από τους Δήμους α.Πανοράματος,

β.Πυλαίας και γ.Χορτιάτη, οι οποίοι καταργήθηκαν. Σημειώνεται πως ο Δήμος

Χορτιάτη είχε σχηματιστεί με την προηγούμενη διοικητική μεταρρύθμιση του

«Καποδίστρια» (Ν.2539/97) από τις κοινότητες Ασβεστοχωρίου (που ήταν και η έδρα

του προηγούμενου Δήμου), την κοινότητα Χορτιάτη, την κοινότητα Εξοχής και την

κοινότητα Φιλύρου.

Ο Χάρτης του νέου Δήμου

Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2001 – που δημοσιεύονται και

στην έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών για τον «Καλλικράτη» - ο πραγματικός

πληθυσμός της νέας διοικητικής οντότητας είναι 50.162 κάτοικοι. Πιο αναλυτικά, στο

Πανόραμα κατοικούν 14552, στην Πυλαία 22.744, στο Χορτιάτη 12866 (οι οποίοι

45

διαμοιράζονται σε 4.789 στο Ασβεστοχώρι, 3.620 στο Φίλυρο, 2.946 στο Χορτιάτη

και 1.511 στην Εξοχή). Τα νούμερα, πάντως, που παρατίθενται έχουν αυξηθεί, ένεκα

και της μεγάλης οικιστικής ανάπτυξης που γνώρισε η περιοχή κατά το μεγαλύτερο

μέρος της δεκαετίας 2000 – 2010.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: πληθυσμιακή κατανομή

ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΑΙΑΣ - ΧΟΡΤΙΑΤΗΔημοτική Ενότητα ΠληθυσμόςΠΑΝΟΡΑΜΑΤΟΣ 14.552ΠΥΛΑΙΑΣ 22.744ΧΟΡΤΙΑΤΗ 12.866ΣΥΝΟΛΟ: 50.162

Ο νέος Δήμος χωρικά ουσιαστικά καταλαμβάνει κατά το μάλλον το

ανατολικό και βόρειο τόξο του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης, από

το βουνό Χορτιάτης μέχρι τη θάλασσα.

Η νέα υπερτοπική γεωγραφική δομή που σχηματίστηκε είναι ένας τόπος με

ιδιαίτερη ιστορία.

Η ιστορικότερη δημοτική ενότητα είναι αυτή του Χορτιάτη – γι’ αυτό και

από τον νόμο 3852/2010 ορίστηκε ως «ιστορική έδρα». Κατά την αρχαιότητα και

ειδικά στην εποχή της ακμής των Μακεδόνων Βασιλέων (5ος και 4ος αιώνας π.Χ.) ο

Βασιλιάς Κισσός έχτισε την ομώνυμη κωμόπολη, περίπου στη θέση που

καταλαμβάνει ο σημερινός οικισμός. Το όνομα, δε, «Χορτιάτης» κατά πάσα

πιθανότητα δόθηκε για να τιμηθεί ο Ηγούμενος της Σεβάσμιας Βασιλικής Μονής

Χορταϊτης, κατά τον 11ο αιώνα. Έκτοτε και μέχρι σήμερα το χωριό και το βουνό

ονομάζονται «Χορτιάτης».

Αντίστοιχα μακραίωνη ιστορία έχει και η Πυλαία. Η πόλη της Θεσσαλονίκης,

για λόγους ασφαλείας έναντι των διαφόρων επιδρομέων, περιβάλλονταν από κάστρα

και πύργους, που χρησιμοποιούνταν για πολεμίστρες. Είχε και πύλες, τις οποίες

φύλαγαν φρουροί θυρωροί. Οι θυρωροί της Ανατολικής Πύλης ονόμασαν το χωριό

τους «Καπουτζιλάρ», από την τουρκική λέξη «Κάπου», που σημαίνει «Πύλη». Έτσι

προέκυψε και η σημερινή ονομασία «Πυλαία». Η ιστορικότητα της θέσης της έχει

διατηρηθεί, αφού η δημοτική ενότητα της συνορεύει με τα υφιστάμενα διοικητικά

όρια του Δήμου Θεσσαλονίκης.

46

Η ιστορική αφετηρία του Ασβεστοχωρίου ορίζεται περίπου στο 1600 μ.Χ.. Η

περιοχή πρωτοκατοικήθηκε από Μανιάτες και Αγραφιώτες. Το νέο τους τόπο τον

ονόμασαν Νεοχώρι και αργότερα, λόγω της ενασχόλησης των κατοίκων με την

παραγωγή ασβέστη, μετονομάστηκε σε Ασβεστοχώρι.

Το Φίλυρο δημιουργήθηκε μετά το 1912 από πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία,

τον Πόντο και τον Καύκασο, που είναι και οι πρόγονοι των σημερινών κατοίκων του.

Η Εξοχή είναι ιστορικά συνδεδεμένη με την ίδρυση στην περιοχή του

Σανατορίου, που κτίστηκε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, για να

περιθάλψει ασθενείς. Οι ασθενείς αυτοί και οι συγγενείς τους παρέμειναν στο χώρο

και μετά την αποθεραπεία τους, ιδρύοντας το σημερινό οικισμό.

Το Πανόραμα ιδρύεται το 1922 από πρόσφυγες της Μικράς Ασίας με αρχική

ονομασία «Αρσακλή». Αργότερα εικάζεται ότι σε συνέλευση της κοινότητας

προτάθηκε η αλλαγή του ονόματος σε Πανόραμα λόγω της εξέχουσας θέσης και

αμφιθεατρικής θέας της πόλης της Θεσσαλονίκης. Με τα χρόνια και συγκεκριμένα

από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και έπειτα η κοινότητα άρχισε να αναπτύσσεται

και να εξελίσσεται στο πλέον πολυτελές προάστιο της Θεσσαλονίκης.

Οι ιστορικές διαδρομές των οικισμών αυτών συναντώνται πλέον σε ένα κοινό

μονοπάτι με τη σχηματοποίηση του νέου Δήμου. Στο νέο διοικητικό και γεωγραφικό

μόρφωμα που προκύπτει από τη μεταρρύθμιση συναντώνται ιδιαίτερα ιστορικά,

πολιτιστικά, πολιτισμικά και οικονομικά γνωρίσματα, τα οποία συνωθούνται σε μία

κοινή πορεία στο εξής.

4.2. Ο τομέας του Πολιτισμού του νέου Δήμου

Ο νέος Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη εδρεύει διοικητικά στο – πρώην –

δημαρχείο Πανοράματος. Δήμαρχος του νέου Δήμου είναι ο Ιγνάτιος Καϊτετζίδης, ο

οποίος διετέλεσε επί σειρά ετών δήμαρχος Πανοράματος, άρα έχει σημαντική

εμπειρία, κι αυτός και το επιτελείο του, στη λειτουργία των αυτοδιοικητικών

μηχανισμών. Επί του πρακτέου, η πρότερη διοικητική δομή του Δήμου Πανοράματος

«επεκτάθηκε» σε έναν μεγαλύτερο χωρικό και πληθυσμιακό εύρος.

Σε ό,τι αφορά στον τομέα του πολιτισμού, επιλέχτηκε να συσταθεί

«θεματική» Αντιδημαρχία με αρμοδιότητα στο θέμα Αθλητισμού και Πολιτισμού,

Νεολαίας και Εθελοντισμού. Αντιδήμαρχος είναι η Δόμνα Λειβαδοπούλου.

47

Πριν τη θέση σε ισχύ του «Καλλικράτη», ο «παλιός» Δήμος Πανοράματος

είχε συστήσει – από το 1993 – τη ΔΕΠΑΠ, τη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής

Ανάπτυξης Πανοράματος, η οποία λειτουργούσε ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού

Δικαίου και στην οποία, όπως χαρακτηριστικά αναγραφόταν στην παλιά ιστοσελίδα

του δήμου13 «περισσότεροι από 100 εργαζόμενοι14 και μία ευρεία γκάμα στόχων

συνθέτουν το προφίλ ενός πολυσύνθετου οργανισμού με πλήθος δραστηριοτήτων που

σχετίζονται με τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την κοινωνική πολιτική και την

προστασία του περιβάλλοντος».

Ακόμα νωρίτερα, από το 1982, από τότε που ο – πρώην – δήμος Πανοράματος

ήταν ακόμα κοινότητα, ιδρύθηκε και λειτουργούσε το Πολιτιστικό Κέντρο του με την

αρχική επωνυμία «Πνευματικό Κέντρο», ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου,

διοικούμενο από αρχικά πενταμελές και μετέπειτα επταμελές διοικητικό συμβούλιο,

με σκοπό του «τη δημιουργία, ανάπτυξη και προώθηση κάθε μορφής πνευματικής και

πολιτιστικής δραστηριότητας, τη διάδοση και προώθηση εικαστικών τεχνών, χορού,

μουσικής, θεάτρου, κινηματογράφου, χειροτεχνίας, πνευματικών παιχνιδιών,

εκθέσεων, διαλέξεων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων». Το Πολιτιστικό κέντρο

στεγαζόταν σε κτίριο που τώρα φέρει την ίδια επωνυμία, δίπλα στο Δημαρχείο.

Αντίστοιχη δημοτική κοινωφελής επιχείρηση λειτουργούσε και στο Δήμο

Πυλαίας. Στο Δήμο Χορτιάτη, δε, η αντίστοιχη κοινωφελής επιχείρηση δεν ανέπτυξε

ποτέ πολιτιστική δραστηριότητα.

Με τη θέση σε ισχύ του «Καλλικράτη», το σύνολο της δράσης των ανωτέρω

νομικών προσώπων «συμπτύχθηκε» και εντάχθηκε στην κοινωφελή επιχείρηση του

νέου ενιαίου Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη. Στο νέο δήμο συστάθηκε Γραφείο

Πολιτισμού και Εθελοντισμού, υπό την πολιτική καθοδήγηση της αρμόδιας

Αντιδημάρχου, με σκοπό να «παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές για τις δράσεις

στον τομέα του πολιτισμού. Πιο συγκεκριμένα, σχεδιάζει, εισηγείται και μεριμνά για

την εφαρμογή των πολιτικών, προγραμμάτων και δράσεων στον τομέα του

πολιτισμού για την προστασία του τοπικού πολιτισμού και την προβολή πολιτιστικών

αγαθών και έργων που παράγονται σε τοπικό επίπεδο».

Πιο αναλυτικά, το Τμήμα Πολιτισμού:

13 τώρα οι 3 ιστοσελίδες των αρχικών δήμων έχουν ουσιαστικά καταργηθεί και παραπέμπουν στην ιστοσελίδα www.pilea-hortiatis.gr, μεγάλο μέρος της οποίας εξακολουθεί να είναι «υπό κατασκευή».14 Συνυπολογίζονται και οι εργαζόμενοι στον τομέα του Αθλητισμού

48

1. Εισηγείται, παρακολουθεί, διοργανώνει και συνδιοργανώνει με νομικά πρόσωπα

και άλλους φορείς πολιτιστικά προγράμματα (θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και

άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις).

2. Μεριμνά για την επισκευή, συντήρηση και αξιοποίηση παραδοσιακών και

ιστορικών σχολικών κτιρίων και κτιρίων που παραχωρούνται στο Δήμο από τρίτους,

σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών.

3. Καταγράφει, αξιολογεί και προωθεί την προστασία αρχαιολογικών-ιστορικών

χώρων, μουσείων, μνημείων, σπηλαίων και των εγκαταστάσεων αυτών.

4. Δημιουργεί τράπεζα πληροφοριών μέσω διαδικτύου για όλα τα μνημεία,

αξιοθέατα, πολιτιστικά προγράμματα και εκδηλώσεις του Δήμου, προς ενημέρωση

των δημοτών και προβολή των πολιτιστικών δραστηριοτήτων του Δήμου.

5. Εισηγείται και προωθεί τις πολιτιστικές ανταλλαγές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και

διεθνές επίπεδο και την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού. Μεριμνά και

αναλαμβάνει τη φιλοξενία των πολιτιστικών φορέων που συμμετέχουν σε

πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου και προέρχονται εκτός του Νομού Θεσ/νίκης.

6. Εισηγείται την αδελφοποίηση με άλλους Δήμους, σε σχέση με τους σκοπούς της

Διεύθυνσης.

7. Εισηγείται για τη συμμετοχή εκπροσώπου του Δήμου στην οργανωτική επιτροπή

φεστιβάλ τοπικής εμβέλειας.

8. Εισηγείται για την επιχορήγηση των Ν.Π.Ι.Δ. και λοιπών φορέων, τα οποία

αναπτύσσουν πολιτιστικού χαρακτήρα δραστηριότητες στη χωρική αρμοδιότητα του

Δήμου, καθώς και όσων συμβάλλουν στην τουριστική ανάπτυξη και προβολή του.

9. Εισηγείται για τη χορήγηση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών μουσικών

ιδρυμάτων (ωδείων, μουσικών σχολών, χορωδιών, συμφωνικών ορχηστρών και

συγκροτημάτων μουσικής δωματίου).

10. Παρακολουθεί τη λειτουργία και δράση των νομικών προσώπων που εφαρμόζουν

προγράμματα και δράσεις στον τομέα του πολιτισμού.

11. Υλοποιεί προγράμματα και δράσεις συμπληρωματικά με αυτά των νομικών

προσώπων.

12. Επιμελείται και εποπτεύει την έκδοση βιβλίων και λοιπών εντύπων

(ενημερωτικών, διαφημιστικών κλπ.) για την ενημέρωση και επιμόρφωση των

κατοίκων του Δήμου σχετικά με τα τοπικά πολιτιστικά δρώμενα.

49

13. Απονείμει βραβεία, χορηγίες και άλλα μέσα για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης

των τεχνών, με παράλληλη εποπτεία και ενίσχυση συλλόγων και φορέων που

επιδιώκουν αντίστοιχους σκοπούς.

14. Αιτείται τη συνδρομή των Διευθύνσεων Καθαριότητας και Τεχνικών Υπηρεσιών

για την καθαριότητα και συντήρηση αντίστοιχα των πολιτιστικών κέντρων, αλλά και

των χώρων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Επίσης, αιτείται στη Διεύθυνση Τεχνικών

Υπηρεσιών την εγκατάσταση και απεγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισμού για

τη διοργάνωση εκδηλώσεων.

Αντίστοιχα, το Τμήμα Εθελοντισμού:

1. Καταγράφει, χαρτογραφεί και συνεχώς ενημερώνει τα αρχεία όλων των

εθελοντικών οργανώσεων, σωματείων και συλλόγων και λοιπών μη κυβερνητικών

οργανώσεων και κάθε άλλου φορέα που ασχολείται με παρόμοιες δράσεις.

2. Σχεδιάζει κάθε είδους διαρκείς και αυτοτελείς εθελοντικές δράσεις και

προγράμματα.

3. Εισηγείται τη συνεργασία με φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που

μπορούν να ενισχύσουν το έργο του Εθελοντισμού στο Δήμο.

4, Σχεδιάζει επικοινωνιακά προγράμματα, δράσεις και πρωτοβουλίες προσέλκυσης

εθελοντών σε συνεργασία με το «Γραφείο Τύπου και Ενημέρωσης».

5. Επιμελείται της ενημέρωσης των Εθελοντών, των παιδιών, των νέων και των

κατοίκων του Δήμου, με ενημερωτικά έντυπα, ανακοινώσεις και λοιπές ενέργειες

προβολής από τον δικτυακό τόπο του Δήμου και κάθε άλλο πρόσφορο μέσο.

6. Πραγματοποιεί συνεντεύξεις με τους υποψήφιους εθελοντές και μεριμνά για την

κατάταξή τους – ανάλογα με τα ενδιαφέροντα τους – στις Εθελοντικές δράσεις και τα

προγράμματα του Δήμου.

7. Εισηγείται την προμήθεια υλικών ή την εκτέλεση εργασιών που απαιτούνται για

την υλοποίηση των εγκεκριμένων εθελοντικών δράσεων.

8. Εισηγείται τη συνεργασία με ευρωπαϊκούς φορείς εθελοντισμού για ανταλλαγή

προγραμμάτων ή υιοθέτηση νέων δράσεων.

4.3. Η πολιτιστική πολιτική του νέου Δήμου

Σύμφωνα με την Ευαγγελία Κατέλη, καλλιτεχνική σύμβουλο του Δήμου,

πέραν της αναγκαστικής συγχώνευσης των νομικών προσώπων και της σύστασης του

50

Γραφείου Πολιτισμού & Εθελοντισμού, το χρονικό διάστημα από τη σύσταση της

νέας δημοτικής αρχής (μετά τη θέση σε ισχύ του Ν.3852/2010 και τις τελευταίες

αυτοδιοικητικές εκλογές) μέχρι και σήμερα είναι μια «διαρκής και δύσκολη»

προσπάθεια προσαρμογής στις απαιτήσεις της μεταρρύθμισης και στη νέα

δημοσιονομική πραγματικότητα, άρρηκτα συνδεδεμένη με την εν εξελίξει οικονομική

κρίση.

Η πολιτιστική πολιτική που εκπονήθηκε, και μέχρι στιγμής ακολουθήθηκε, θα

μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «συντηρητική». Η πολιτιστική δραστηριότητα

περιορίστηκε στις «προ Καλλικράτη» «θεσμοθετημένες πολιτιστικές δράσεις»,

τοπικής εμβέλειας για κάθε δημοτική ενότητα. Σύμφωνα με την αξιολόγηση των

ίδιων των πολιτιστικών διαχειριστών του Δήμου, οι πιο σημαντικές από τις

«θεσμοθετημένες πολιτιστικές δράσεις» είναι τα «Πυλαιώτικα», το «Ολοκαύτωμα

του Χορτιάτη», τα «Αρσακλιώτικα» και ο «Καλλιτεχνικός Ιούνιος». Σε όλες αυτές τις

περιπτώσεις, το κύριο βάρος του καλλιτεχνικού προγράμματος έπεσε στις

καλλιτεχνικές ομάδες και τα «εργαστήρια», που λειτουργούσαν πριν ανεξάρτητα σε

κάθε χωρική μονάδα, και τώρα θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν υπό τη σκέπη και

την αιγίδα του ενιαίου Δήμου.

Όλες οι προτάσεις που κατατέθηκαν από επαγγελματικά καλλιτεχνικά

σχήματα, ή τους ατζέντηδες τους, για συμμετοχή τους στα δημοτικά πολιτιστικά

δρώμενα ή για διοργάνωση νέων εκδηλώσεων, απορρίφθηκαν, λόγω ελλείψεως

χρημάτων. Μοναδική εξαίρεση μία συναυλία του Μ. Λιδάκη15, το κόστος όμως αυτής

καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από χορηγία.

Η πιο σημαντική παράμετρος, ίσως, της μέχρι τώρα προσπάθειας ήταν η

δημιουργία χώρων πολιτισμού στα τέως δημοτικά καταστήματα των Δήμων Πυλαίας

και Χορτιάτη16, που άδειασαν. Η αλλαγή χρήσης στους χώρους αυτούς ήταν χαμηλού

προϋπολογισμού, αλλά πρόσθεσε ωφέλιμα τετραγωνικά μέτρα για την κάλυψη των

πολιτιστικών αναγκών, ιδιαίτερα για τους χειμερινούς μήνες. Σημειώνεται ότι ειδικά

στον τέως Δήμο Χορτιάτη δεν υπάρχει ούτε ένας στεγασμένος χώρος πολιτισμού, για

την πραγματοποίηση εκδηλώσεων κατά τους χειμερινούς μήνες. Προς το παρόν, οι

νέοι χώροι εξυπηρετούν τις ανάγκες των καλλιτεχνικών ομάδων και εργαστηρίων που

λειτουργούν (ή πρόκειται να ξεκινήσουν τώρα τη λειτουργία τους) στις αντίστοιχες

δημοτικές ενότητες.

15 Στο πλαίσιο των φετινών «Πυλαιώτικων».16 Ο οποίος έχει έδρα το Ασβεστοχώρι

51

Συνολικά, μετά τη συγχώνευση ελέω της μεταρρύθμισης, στα όρια του νέου

Δήμου και υπό την αιγίδα του λειτουργούν – αθροιστικά – 6 θεατρικές ομάδες, 5

χορωδίες και 3 φιλαρμονικές μπάντες.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 : Κατανομή καλλιτεχνικών ομάδων

Δημοτική Ενότητα Θεατρικές ομάδες Χορωδίες Φιλαρμονικές

ΠΑΝΟΡΑΜΑΤΟΣ 3 3 1ΠΥΛΑΙΑΣ 1 1 1

ΧΟΡΤΙΑΤΗ 2 1 1ΣΥΝΟΛΟ 6 5 3

Ο στόχος που έχει τεθεί είναι όλες οι πολιτιστικές δράσεις, στο εξής, να

διενεργούνται με σχήματα αυτού του τύπου, που δεν επιβαρύνουν τον ιδιαίτερα

πενιχρό, σε θέματα πολιτισμού, δημοτικό προϋπολογισμό. Στις ομάδες αυτές

πληρώνονται μόνο οι καλλιτεχνικοί επικεφαλής, ενώ η συμμετοχή των μελών που τις

απαρτίζουν είναι εθελοντική.

Πέραν αυτών, όμως, ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί και στα καλλιτεχνικά

εργαστήρια εκμάθησης μουσικής, εικαστικών και θεάτρου, ιδιαίτερα για παιδιά

σχολικής και προσχολικής ηλικίας, στα οποία η συμμετοχή των δημοτών είναι με

αντίτιμο, εν είδει διδάκτρων. Το αντίτιμο είναι στα 320 ευρώ για τα ομαδικά

εργαστήρια και στα 580 με 660 ευρώ για την εκμάθηση μουσικού οργάνου. Η

συμμετοχή στις χορωδίες και στη φιλαρμονική είναι δωρεάν. Η διάρκεια τους είναι

δέκα μήνες κάθε έτος και οι διδάσκοντες σε αυτά «εκτός από την εκπαιδευτική τους

εμπειρία έχουν να επιδείξουν και αξιόλογη παρουσία στον καλλιτεχνικό χώρο», όπως

μας πληροφορεί η (παλιά) ιστοσελίδα του – τέως – Δήμου Πανοράματος.

Η σύσταση αυτών των εργαστηρίων είχε ιδιαίτερη επιτυχία στο Πανόραμα,

οπότε, μετά την ενοποίηση των Δήμων, η «ανταποδοτική» πρακτική της λειτουργίας

τους έχει ξεκινήσει προσπάθεια να επεκταθεί «πιο συστηματικά» και στις άλλες 2 νυν

δημοτικές ενότητες. Τα εργαστήρια αυτά πρόκειται να λειτουργήσουν για πρώτη

φορά τον επερχόμενο Οκτώβριο στις Δημοτικές Ενότητες Πυλαίας και Χορτιάτη,

οπότε οι προετοιμασίες του Γραφείου Πολιτισμού είναι πυρετώδεις.

52

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Τμήματα καλλιτεχνικών εργαστηρίων / ομάδων

ΠΛΗΚΤΡΟΦΟΡΑ Ακορντεόν, Αρμόνιο, Πιάνο

ΕΓΧΟΡΔΑ Βιολί, κλασική κιθάρα, ηλεκτρική κιθάρα, ηλεκτρικό μπάσο

ΠΝΕΥΣΤΑ Φλογέρα, ΦλάουτοΚΡΟΥΣΤΑ Drums ΛΑΪΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΜπουζούκιΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣΜΟΥΣΙΚΗ ΠΡΟΠΑΙΔΕΙΑ ( προσχολική ηλικία)ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗΦΩΝΗΤΙΚΗΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ( προσχολική ηλικία)ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ( σχολική ηλικία)ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ( σχολική ηλικία)ΠΑΙΔΙΚΗ ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΧΟΡΩΔΙΑΔΗΜΟΤΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ (για ενήλικες)ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ

Το αντίτιμο είναι 320 ευρώ ετησίως για τα ομαδικά εργαστήρια και 580 - 660 ευρώ (ανάλογα με τη διάρκεια του ιδιαίτερου μαθήματος: 40 λεπτά ή μία ώρα) για την

εκμάθηση μουσικού οργάνου. Η συμμετοχή στις χορωδίες είναι δωρεάν.Από τον Οκτώβριο του 2011 προστίθενται νέα τμήματα:

κόσμημα, κεραμική,

διακόσμηση, μοντέρνος χορός,

σκάκι.

Στο Πανόραμα, επίσης, λειτουργεί εδώ και αρκετά χρόνια θερινός δημοτικός

κινηματογράφος, ο οποίος έχει εκμισθωθεί σε ιδιώτη επιχειρηματία. Όντας ένας από

τους ελάχιστους θερινούς κινηματογράφους που έχουν απομείνει σε ολόκληρο τον

πολεοδομικό ιστό της Θεσσαλονίκης, προσελκύει σημαντικό αριθμό θεατών, ακόμα

κι από όμορους Δήμους, παίζοντας κατά κανόνα «εμπορικές» ταινίες πρώτης

προβολής.

Σε ό,τι αφορά στην προβολή των δράσεων του Δήμου, κατά κανόνα

συντάσσονται δελτία τύπου που αποστέλλονται στον τοπικό τύπο της Θεσσαλονίκης

και αναρτώνται και στη νέα ιστοσελίδα του Δήμου (www.pilea-hortiatis.gr), η οποία

ουσιαστικά λειτουργεί από 01/06/2011, πολλά τμήματα της οποίας όμως είναι ακόμα

υπό κατασκευή ή δεν έχουν αναρτηθεί ακόμα. Το Γραφείο Πολιτισμού έχει ανάμεσα

στις προτεραιότητες του να προσθέσει σε αυτήν ένα τμήμα όπου θα υπάρχει σαφής

και αναλυτική παρουσίαση για όλες τις δράσεις πολιτιστικού περιεχομένου, ωστόσο

53

η προσπάθεια αυτή δεν έχει ακόμα τελεσφορήσει. Η ιστοσελίδα δεν είναι

μεταφρασμένη στα αγγλικά ή σε κάποια άλλη ξένη γλώσσα. Τον Ιούνιο του 2011 ο

Δήμος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά κι ένα 56σέλιδο περιοδικό ενημερωτικού

χαρακτήρα, – «Έχουμε νέα», ο τίτλος του – συνολικά για τις δραστηριότητες του κι

όχι μόνο για τα πολιτιστικά θέματα, το οποίο διανεμήθηκε δωρεάν σε 70.000

αντίτυπα ενώ είναι διαθέσιμο και σε μορφή pdf, «μέσα» στον ιστότοπο του.

ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Πολιτιστικοί Θεσμοί του νέου, ενιαίου Δήμου

«ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ» Πυλαία

Εικαστικές εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, παραδοσιακοί

χοροί. Διαρκεί όλο τον Ιούνιο.

«ΑΡΣΑΚΛΙΩΤΙΚΑ» Πανόραμα

2ημερος εορτασμός της ίδρυσης του Πανοράματος. Παραδοσιακοί χοροί,

συναυλία

«ΠΥΛΑΙΩΤΙΚΑ» ΠυλαίαΤο Πανηγύρι του Προφήτη Ηλία,

συνδυασμένο με συναυλία και παραδοσιακό γλέντι. Διαρκεί 3 μέρες.

«ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ» ΤΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗ

Χορτιάτης

3ημερη εκδήλωση μνήμης.Ομιλίες – επιμνημόσυνη δέηση

Συναυλίες.

«ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΕΙΑ» Πυλαία2ημερη εκδήλωση, εορτασμός του Αγ.

Χριστόφορου.Παραδοσιακό γλέντι, μουσική & χοροί

ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΓ. ΓΛΥΚΕΡΙΑΣ Πυλαία

Εκδηλώσεις μικρής κλίμακας, συνδεδεμένες με την αντίστοιχη θρησκευτική γιορτή. Παραδοσιακό γλέντι, μουσική & χοροί

ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Χορτιάτης

ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Χορτιάτης

ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ

Χορτιάτης

ΘΕΡΙΝΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Πανόραμα

Λειτουργεί κάθε καλοκαίρι, παίζοντας ταινίες Α’ προβολής. Εκμισθωμένος σε

ιδιώτη.

Σημειώνεται, τέλος, πως στα διευρυμένα γεωγραφικά όρια του «νέου» Δήμου

υπάρχουν αρκετοί πολιτιστικοί σύλλογοι (ή σύλλογοι που η δράση τους «άπτεται»

και του πολιτισμού) καθώς και ένα ευάριθμο πλήθος από ιδιωτικά εκπαιδευτήρια και

«κολέγια», που στο πλαίσιο της λειτουργίας τους διατηρούν και καλλιτεχνικές

ομάδες. Το Τμήμα Πολιτισμού του Δήμου επιδιώκει να έχει αγαστές σχέσεις και

συνεργασία μαζί τους, επιχορηγώντας μάλιστα με ένα συμβολικό ποσό όλους τους

πολιτιστικούς συλλόγους, και δίνει, τόσο στους συλλόγους όσο και στους μαθητές, τη

54

δυνατότητα να εκφραστούν καλλιτεχνικά, εντάσσοντας τους συχνά στο επίσημο

πρόγραμμα των εκδηλώσεων που διοργανώνει.

4.4. Αξιολόγηση των θεσμών και της πολιτιστικής πολιτικής του Δήμου

Οι τοπικές πολιτικές στο χώρο του πολιτισμού αντιστοιχούν σε δυο

διαφορετικά – «αντίρροπα» – πρότυπα. Το ένα ενισχύει την υλοποίηση επενδύσεων

σε πολιτιστικές υποδομές και εξοπλισμό, το έτερο, πιο «εξωστρεφές», είναι

προσανατολισμένο στην κατανάλωση εφήμερων, εισαγόμενων, τυποποιημένων

πολιτιστικών εκδηλώσεων χωρίς στόχο και προσανατολισμό.

Υπό το βάρος της οικονομικής και κοινωνικής συγκυρίας, αλλά και των

απαιτήσεων που δημιούργησε η πρόσφατη μεταρρύθμιση του «Καλλικράτη», είναι

απολύτως συνετή η αρχική στρατηγική επιλογή της νέας Δημοτικής αρχής να αρνηθεί

τη διεξαγωγή μεμονωμένων και δαπανηρών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων κι αντί

αυτών να επενδύσει στην ανακαίνιση και την αλλαγή χρήσης χώρων εντός των

Δημοτικών Καταστημάτων, αρχικά στην Πυλαία και εν συνεχεία στο Χορτιάτη17. Οι

συγκεκριμένοι χώροι που ανακαινίστηκαν δεν είναι επαρκείς για να φιλοξενήσουν

καλλιτεχνικά δρώμενα ανοιχτά στο κοινό, ωστόσο εξυπηρετούν πλέον τις ανάγκες

των καλλιτεχνικών ομάδων και εργαστηρίων, τονώνοντας την ύπαρξη και λειτουργία

τους και ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των δημοτών, ιδιαίτερα των νέων, σε αυτά.

Επί της ουσίας, πρόκειται για μια ταυτόχρονη επένδυση σε υποδομές και ανθρώπινο

πολιτιστικό δυναμικό.

Η ένδεια σε στεγασμένους χώρους που μπορούν να φιλοξενήσουν

καλλιτεχνική δράση είναι προφανής, κι αυτό εξηγεί γιατί το μεγαλύτερο μέρος των

πολιτιστικών εκδηλώσεων διοργανώνεται το χρονικό διάστημα από Μάιο έως

Σεπτέμβριο. Αλλά αυτή είναι μια «παθογένεια» που παρατηρείται στους

περισσότερους Δήμους της χώρας, εξαιρουμένων ίσως των πολύ μεγάλων αστικών

κέντρων. Έστω κι έτσι όμως, με τη συνένωση του «Καλλικράτη», έχει σχηματιστεί

ένα μικρό δίκτυο χώρων πολιτισμού, την ύπαρξη και λειτουργία των οποίων

εποπτεύει και διαχειρίζεται ένας μόνο φορέας, το Γραφείο Πολιτισμού και η

αντίστοιχη Αντιδημαρχία. Κι αυτό το γεγονός δημιουργεί, δυνητικά,

17 η προσπάθεια αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Η ανακαίνιση στην Πυλαία έχει τελειώσει.

55

πολλαπλασιαστικά οφέλη κι αυξάνει τις δυνατότητες και την προσδοκία αξιοποίησης

των χώρων αυτών, αλλά και την ευελιξία στη διαχείρισή τους.

Σε ό,τι αφορά στις θεσμοθετημένες εκδηλώσεις που διενεργούνται, η χρονική

στιγμή της διοργάνωσής τους είναι συνήθως ημερολογιακά συνδεδεμένη με κάποια

θρησκευτική γιορτή (π.χ. τα 3ήμερα «Πυλαιώτικα» είναι ουσιαστικά το Πανηγύρι του

Προφήτη Ηλία στην Πυλαία, το Πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στο Χορτιάτη, τα

«Χριστοφόρεια» στην Πυλαία προς τιμήν του Αγίου Χριστόφορου, η Γιορτή της

Αγίας Γλυκερίας επίσης στην Πυλαία, οι Εορτασμοί του Αγίου Γεωργίου και του

Οσίου Νικάνορος στο Φίλυρο). Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων αυτών

είναι αυστηρά εστιασμένο στους παραδοσιακούς χορούς και στην παραδοσιακή

μουσική.

Εξαίρεση αποτελεί ο «Καλλιτεχνικός Ιούνης», όπου το πρόγραμμα

περιλαμβάνει, εκτός από – πάλι – παραδοσιακή μουσική και χορούς, εικαστικές

εκθέσεις αλλά και θεατρικά δρώμενα. Εκεί, ουσιαστικά, εκτίθεται και όλη η δουλειά

που έγινε στα καλλιτεχνικά εργαστήρια του Δήμου σε όλη τη διάρκεια του χρόνου

(συμπίπτοντας, χρονικά, και με τη λήξη του ακαδημαϊκού έτους). Στις εκδηλώσεις

συμμετέχουν και μαθητικά σχήματα, προερχόμενα από τα δημόσια και ιδιωτικά

εκπαιδευτήρια της περιοχής. Ο «Καλλιτεχνικός Ιούνης» διεξάγεται παράλληλα και

στις 3 Δημοτικές Ενότητες της περιοχής (Πυλαία, Πανόραμα, Ασβεστοχώρι). Η

κύρια δράση διεξάγεται στην Πυλαία.

Όσα μόλις αναφέρθηκαν δημιουργούν μιαν αντίστιξη με μερικά από όσα

αναγράφονται στη διακήρυξη που εξέδωσαν οι εκπρόσωποι των Δήμων και

Κοινοτήτων της Ελλάδας (ΚΕΔΚΕ) στο τέλος του συνεδρίου που έγινε στη Ζάκυνθο

τον Απρίλιο του 2002, με θέμα «Πόλη και Πολιτισμός»: «ο Πολιτισμός αποτελεί μια

διάσταση που θα πρέπει να διαπερνά συνολικά τις στρατηγικές ανάπτυξης, θέτοντας

στο κέντρο ενδιαφέροντος τον άνθρωπο και τη βελτίωση της καθημερινής ζωής στην

πόλη…η Τ.Α.. θα πρέπει … να αναβαθμίσει την ποιότητα του έργου της στους τομείς

της πολιτιστικής Παιδείας και της καλλιτεχνικής δημιουργίας… θα πρέπει να

επιδιωχθεί η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή του καλλιτεχνικού δυναμικού της χώρας

στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτιστικών παρεμβάσεων της Τ.Α. … οι

τοπικές αρχές οφείλουν να είναι ευέλικτες και δεκτικές νέων ιδεών, ενθαρρύνοντας

τη δημιουργικότητα, την ελεύθερη έκφραση και τον πειραματισμό, που αποτελεί

προϋπόθεση του πολιτιστικού πλουραλισμού… η Τ.Α. οφείλει να λειτουργεί ως

καταλύτης, ενθαρρύνοντας συνολικά την πολιτιστική ανάπτυξη στο τοπικό επίπεδο,

56

συνεργαζόμενη ή ενισχύοντας και άλλους πρωταγωνιστές της πολιτιστικής δράσης.»

Είναι προφανής – για το Δήμο Πυλαίας – Χορτιάτη – η διαπίστωση της

απουσίας ευελιξίας, νέων ιδεών, πειραματισμού και επομένως πολιτιστικού

πλουραλισμού στα δημοτικά πολιτιστικά δρώμενα.

Είναι επίσης απούσα – κατά το μάλλον – η παραγωγή «πρωτογενούς»

καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μα η απουσία αυτή είναι συσχετιζόμενη και με το είδος

της δράσης που αναπτύσσουν – ή δεν αναπτύσσουν – οι τοπικοί πολιτιστικοί

σύλλογοι. Η «βραδιά ωραίων λέξεων», μια εκδήλωση που δεν είναι υπό την αιγίδα του

Δήμου, που διοργανώνει η κίνηση Πολιτών Χορτιάτη, κάθε χρόνο στα τέλη Ιουλίου,

είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον παραπάνω κανόνα.

Είναι όμως ενθαρρυντικό, από την άλλη πλευρά, ότι υπάρχει η βούληση να

δίδεται η ευκαιρία σε ανθρώπους νεαρής ηλικίας να εκφράσουν μέσω της τέχνης το

δημιουργικό τους είναι και να εκτονώσουν την ενέργεια τους, εκτιθέμενοι μάλιστα

μπροστά σε κοινό.

Κάνοντας και μία αναφορά στην «αντιπροσώπευση» της πολιτιστικής

διάστασης του Δήμου στα μέσα μαζικής επικοινωνίας, θα λέγαμε ότι η προβολή των

εκδηλώσεων του είναι ισχνή, με εξαίρεση ίσως το Πανηγύρι του Προφήτη Ηλία στην

Πυλαία, γνωστό και ως «Πυλαιώτικα», στο οποίο όμως ούτως ή άλλως συρρέει

πλήθος κόσμου από όλη την Ανατολική Θεσσαλονίκη. Τα δελτία τύπου είναι

συνήθως ολιγόλογα και όχι ιδιαίτερα εμπνευσμένα, ως προς τη γραφή τους. Ιδιαίτερη

βαρύτητα πάντως δίνει ο Δήμος στο να προβάλλει την ύπαρξη και το πρόγραμμα των

κινηματογραφικών ταινιών του θερινού του κινηματογράφου. Κι αυτή η προσπάθεια

είναι εμφανής, τόσο στο διαδικτυακό του τόπο όσο και στο πρώτο τεύχος του

περιοδικού «Έχουμε νέα» που κυκλοφόρησε. Και το site όμως και το περιοδικό

χρήζουν περαιτέρω ανάπτυξης και βελτίωσης.

Συμπερασματικά, η πολιτιστική πολιτική του Δήμου σε μεγάλο βαθμό

εξαντλείται σε μια λογική διεκπεραιωτική και διαχειριστική, δεν υπάρχει στο

καλεντάρι των δράσεων του ένα φεστιβάλ ή γεγονός που να έχει σημαντική εμβέλεια

και απήχηση, ενώ απουσιάζει πλήρως η τάση ανάδειξης της πλούσιας ιστορίας του

γεωγραφικού χώρου που «ταυτίζεται» με τα νέα διοικητικά όρια του. Και σε αυτά τα

διοικητικά όρια υπάρχουν πολλές περιοχές, πολλά σημεία έντονου φυσικού κάλλους,

που θα μπορούσαν να λογιστούν ως «συγκριτικό πλεονέκτημα» και να αναδειχθούν

διαμέσω εναλλακτικών και καινοτόμων πολιτιστικής υφής δρώμενων, γεγονός που δε

συμβαίνει.

57

Απουσιάζουν επίσης χαρακτηριστικά δράσεις θεματικής συνάφειας και

πλουραλισμού, εκτός αν σαν τέτοιες θεωρηθεί ο συνδυασμός παραδοσιακής μουσικής

και χορού, με την επέτειο συγκεκριμένων γιορτών ή άλλων γεγονότων. Μα αυτή είναι

μια θεώρηση μονοδιάστατη.

ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Η πολιτιστική ταυτότητα του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη

Δήμος Πυλαίας - ΧορτιάτηΟργανική Μονάδα Αντιδημαρχία /Γραφείο Πολιτισμού

Νομική μορφή Κοινωφελής Επιχείρηση

Κέντρο λήψης αποφάσεων

Δημοτικό Συμβούλιο / Αντιδήμαρχος Πολιτισμού

Βαθμός Τοπικότητας Τοπικής κλίμακας

Κατηγοριοποίηση δράσεων Εκδηλώσεις μικρής κλίμακας

Χρηματοδότηση –πόροι Κυρίως θεσμοθετημένοι πόροι

Χώροι Μέτρια διασπορά χώρων Έλλειψη στεγασμένων χώρων

Χρονική διάχυση Μάιος - Σεπτέμβριος

Κοινό Δημότες μεγαλύτερης ηλικίας

Δίκτυο συνεργασιών Συνεργασία με τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους

Επικοινωνιακή Στρατηγική

Δελτία τύπου, ιστοσελίδα και περιοδικό (free press)

Τιμολογιακή Πολιτική Δωρεάν οι εκδηλώσεις, δίδακτρα στα καλλιτεχνικά εργαστήρια

Μοντέλα Πολιτιστικής Στρατηγικής

Στρατηγική της βιωσιμότητας (πολιτιστικές δράσεις)

Στρατηγική της επέκτασης (καλλιτεχνικά εργαστήρια)

Είδος Πολιτιστικής Πολιτικής

Απλή διαχείριση διάσπαρτων πολιτιστικών εκδηλώσεων, έμφαση στη συγκρότηση

δομών καλλιτεχνικής κατάρτισης

58

4.5. H Ανάλυση SWOT

Σε αυτό το σημείο αναλύονται οι ευκαιρίες, οι απειλές τα δυνατά και αδύνατα

σημεία του Τμήματος Πολιτισμού του Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη, γνωστής υπό τον

όρο S.W.O.T. Analysis, ο οποίος προέρχεται από τα αρχικά των λέξεων Strengths

(Δυνατότητες), Weaknesses (Αδυναμίες), Opportunities (Ευκαιρίες) και Threats

(Απειλές).

Τα δυνατά και αδύνατα σημεία αφορούν στο εσωτερικό του οργανισμού

(πόροι, δεξιότητες, οργανωσιακή δομή, κουλτούρα, κοκ) ενώ οι ευκαιρίες και οι

απειλές αποτελούν προβλέψεις τάσεων που αναδεικνύονται στο κοινωνικό –

οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον και επηρεάζουν την ανάπτυξη και τη

βιωσιμότητα των πολιτιστικών θεσμών του Δήμου.

Ευκαιρίες

1. Η παγκοσμιοποίηση και η κατάργηση των συνόρων δίνει τη δυνατότητα για

δημιουργία θεσμών με απήχηση εκτός Θεσσαλονίκης κι ακόμα κι εκτός Ελλάδος.

2. Ο εκδημοκρατισμός της τέχνης την καθιστά υπόθεση των πολλών αυξάνοντας

δυνητικά τις κατηγορίες κοινού αλλά και το είδος των πολιτιστικών δρώμενων του

Δήμου

3. Η χαμηλή απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ που δημιουργεί ευκαιρίες για

απορρόφηση κονδυλίων για αναπτυξιακές πολιτιστικές δράσεις

4. Ωρίμανση συνθηκών για τη μετάβαση σε ένα υπόδειγμα πολιτιστικού

ηλεκτρονικού «επιχειρείν»

5. Ανάπτυξη νέων μορφών τεχνολογίας της πληροφορίας και της επικοινωνίας

6. Η διάδοση της φιλοσοφίας της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στο χώρο των

επιχειρήσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να συνδράμουν με χορηγίες διάφορες

πολιτιστικές δράσεις

Απειλές

1. Η οικονομική – και παράλληλα δημοσιονομική – κρίση, που αφενός απομειώνει τα

έσοδα του Δήμου, αφετέρου λειτουργεί πλήρως ανασχετικά ως προς την εξασφάλιση

χορηγιών

59

2. Μεγάλη μερίδα των Ελλήνων δεν επισκέπτεται ποτέ χώρους τέχνης (60% των

ερωτηθέντων έρευνας για την πολιτιστική συμπεριφορά των Ελλήνων δεν

επισκέπτεται ποτέ χώρους τέχνης)

3. Μεγάλη μερίδα των Ελλήνων είναι ανενημέρωτοι για θέματα πολιτισμού (μόλις το

34% των ερωτηθέντων έρευνας για την πολιτιστική συμπεριφορά των Ελλήνων είναι

ενημερωμένο για θέματα πολιτισμού)

4. Μεγάλο μέρος των Ελλήνων δεν προτίθεται να συνδράμει οικονομικά για την

προώθηση του πολιτισμού (46% των ερωτηθέντων έρευνας για την πολιτιστική

συμπεριφορά των Ελλήνων αρνείται να υποστηρίξει οικονομικά πολιτιστικές

δράσεις, επιβαρυνόμενο, λ.χ. με δημοτικά τέλη)

5. Η γενικότερα αρνητική ψυχολογία – λόγω της κρίσης – για ανάληψη

πρωτοβουλιών σε επίπεδο Αυτοδιοίκησης στα πολιτιστικά θέματα

Δυνατά σημεία

1. Η ισχυρή, συμπαγής και έμπειρη ομάδα των στελεχών που συνθέτουν το

«πολιτιστικό επιτελείο», λόγω της πολύχρονης παρουσίας τους στην Αυτοδιοίκηση

2. Οι επιτυχημένες δομές καλλιτεχνικής κατάρτισης που λειτουργούσαν μέχρι

πρότινος στο Πανόραμα και τώρα – ενισχυμένες με νέα τμήματα – επεκτείνονται και

στις άλλες 2 δημοτικές ενότητες του νέου ενιαίου Δήμου.

3. Η διάθεση των δημοτών να συμμετάσχουν στα καλλιτεχνικά εργαστήρια και τις

καλλιτεχνικές ομάδες του Δήμου

4. Οι καλές σχέσεις του Δήμου με τους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους

5. Το καλό δίκτυο συγκοινωνιών και η γειτνίαση με τον Μητροπολιτικό Δήμο της

Θεσσαλονίκης, απ’ όπου μπορεί να «αντληθεί» καλλιτεχνικό δυναμικό με χαμηλό /

μηδενικό κόστος

6. Οι φυσικές τοποθεσίες υψηλού κάλλους της περιοχής όπου μπορούν να

οργανωθούν δράσεις με έμφαση στο site specific performance

Αδύνατα σημεία

1. Η απουσία συγκεκριμένου οράματος για περαιτέρω ανάπτυξη της πολιτιστικής

δράσης

2. Η απουσία πολλών στεγασμένων χώρων πολιτισμού (πρόβλημα για τη διοργάνωση

εκδηλώσεων τους χειμερινούς μήνες)

60

3. Οι δημότες των διαφόρων οικισμών δεν είναι εξοικειωμένοι με την νέα

«υπερτοπική» διοικητική οντότητα

4. Το τοπικό κοινό δεν είναι εξοικειωμένο με το να παρακολουθεί δρώμενα με

έμφαση στην πρωτοτυπία και την καινοτομία

5. Το κακό κλίμα που δημιουργούν οι πρόσφατες μειώσεις μισθών

6. Η έλλειψη πολιτιστικών δράσεων κύρους και απήχησης εκτός των γεωγραφικών

ορίων του Δήμου

7. Η ελλιπής προβολή και η μειωμένη δημοσιότητα των πολιτιστικών δράσεων του

Δήμου

61

4.6. Μια πρόταση για ένα νέο πολιτιστικό γεγονός στο Δήμο Πυλαίας - Χορτιάτη

Δεν αρκεί η ρεαλιστική –αλλά και ως ένα βαθμό «προσχηματική» -

δικαιολογία «ότι δεν υπάρχουν λεφτά» για να μην εξελίσσεται μια διαρκής

προσπάθεια ανάπτυξης μέσω της κατάλληλης άσκησης πολιτιστικής πολιτικής.

Το άρθρο 96 του «Καλλικράτη» δίνει τη δυνατότητα και την αρμοδιότητα

στους Δήμους και στα νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου αυτών,

ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου ληφθείσα με την απόλυτη

πλειοψηφία των μελών του ή του οικείου οργάνου διοίκησης του νομικού προσώπου,

να μπορούν συμμετέχουν και να συγχρηματοδοτούν την κατάρτιση και εκτέλεση

οποιασδήποτε κατηγορίας προγραμμάτων και μέτρων, εφόσον οι δράσεις τους,

ανεξάρτητα εάν συνάπτονται με αρμοδιότητες των Δήμων, συμβάλλουν στην

οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική πρόνοια και συνοχή, την περιβαλλοντική

προστασία και την εν γένει βελτίωση της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας.

Στο πλαίσιο αυτό, και σε επίρρωση των όσων ήδη κατατέθηκαν για το Δήμο

Πυλαίας – Χορτιάτη και τις πολιτιστικές του δομές και θεσμούς, διατυπώνεται το

«προσχέδιο» μιας ενδεχόμενης πρότασης συνεργασίας μεταξύ του Δήμου, του

Εργαστηρίου Παραστατικών Τεχνών AlmaKalma, και των Kids in Action, 2

καλλιτεχνικών οργανώσεων που εδρεύουν στη Θεσσαλονίκη, για τη διοργάνωση ενός

πολυήμερου δρώμενου, σε μορφή «πολιτιστικού χωριού», «εντάσεως γνώσης και

καινοτομίας», που θα ξεφεύγει από τα ως τώρα τοπικά πολιτιστικά ειωθότα.

Η AlmaKalma ιδρύθηκε το 1997 ως μη κερδοσκοπική εταιρεία. Σκοπός του

Εργαστηρίου είναι «ο συνδυασμός επιστημονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας προς

περαιτέρω ανάπτυξη της τέχνης του ηθοποιού και του «περφόρμερ» ειδικότερα. Τα

τελευταία χρόνια η ερευνητική της εργασία επικεντρώθηκε στην αφήγηση αρχαίων

μύθων χρησιμοποιώντας παραδοσιακά τραγούδια κυρίως από την ευρύτερη περιοχή

της Ανατολικής Μεσογείου. Η έρευνα αναφέρεται στη δουλειά του Jerzy Grotowski

πάνω στην τέχνη ως όχημα και συνεπώς συνδέεται άμεσα με το Grotowski Institute στο

Βρότσλαβ της Πολωνίας και το Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards

στην Ποτεντέρα της Ιταλίας»18.

Τα «Παιδιά Εν Δράσει» (Kids in Action) είναι επίσης μια αστική μη

κερδοσκοπική εταιρεία που δημιουργήθηκε το Νοέμβριο του 2003 από νέους και νέες 18 Από το επίσημο site της οργάνωσης.

62

της Θεσσαλονίκης.. H ομάδα προωθεί και συντονίζει προγράμματα εθελοντισμού σε

τοπικό και εθνικό επίπεδο. Οργανώνει φεστιβάλ δρόμου, δράσεις σε πάρκα, πλατείες,

πεζοδρόμια και εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα. Η οργάνωση γενικώς εξειδικεύεται

στη διοργάνωση εκδηλώσεων σε ανοιχτούς χώρους.

Πρόκειται για δύο συλλογικότητες, ιδιαίτερα δημοφιλείς στη Θεσσαλονίκη,

που έχουν εμπειρία από σημαντικά καλλιτεχνικά γεγονότα αλλά και από διαχείριση

ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Η AlmaKalma έχει συμμετάσχει στο project «Tracing

Roads Across», με την υποστήριξη του Προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

“Culture 2000”, οι Kids in Action διοργανώνουν κάθε χρόνο το “Creativity”19, ένα

δεκαπενθήμερο δρώμενο συλλογικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, στο οποίο

συμμετέχουν νέοι καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη.

Το προτεινόμενο πρόγραμμα αφορά στη διαμόρφωση χώρων και στο στήσιμο

μιας κατασκήνωσης στη δασική έκταση που βρίσκεται στα βόρεια όρια του Δήμου

Πυλαίας – Χορτιάτη, προκειμένου να λειτουργήσει τη θερινή περίοδο ένα

«πολιτιστικό χωριό» με έμφαση στις παραστατικές τέχνες και στην ανάδειξη της

τοπικής ιστορίας και των πολιτισμικών στοιχείων της περιοχής, κι όχι μόνο.

Ενδεδειγμένη περίοδος διεξαγωγής του, ο Ιούλιος.

Το προτεινόμενο πρόγραμμα θα συγκροτείται από παραστάσεις, σεμινάρια

και εργαστήρια (workshops) στο εφαρμοσμένο δράμα, στη δυναμική ομάδας, στο

σωματικό θέατρο και στον αυτοσχεδιασμό, καθώς και μίνι σεμινάρια και διαλέξεις

που θα συντείνουν σε μια προσπάθεια ανάδειξης και της μακραίωνης ιστορίας της

περιοχής. Πλέον αυτών, ψυχαγωγικές παραστάσεις για παιδιά με κλόουν, ζογκλέρ,

ξυλοπόδαρους, μαριονέτες αλλά και θέατρο δρόμου, flash mobster, θα μπορούσαν

να ενταχθούν στο πρόγραμμα των εκδηλώσεων. Στο πλαίσιο του φεστιβάλ δέον θα

ήταν να αναπαραχθούν οι πιο επιτυχημένες από τις εκδηλώσεις που συνωθούνται

στον «Καλλιτεχνικό Ιούνη» (θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, εικαστικές

εκθέσεις), που μόλις θα έχει περατωθεί.

Μέρος των δράσεων θα διαχυθεί σε διάφορες τοποθεσίες, σε όλο το

γεωγραφικό εύρος του Δήμου (Πυλαία, Πανόραμα, Εξοχή, Φίλυρο, Χορτιάτης,

Ασβεστοχώρι), έτσι ώστε η τοπική κοινωνία να καταστεί κοινωνός του φεστιβάλ, στο

μέγιστο δυνατό βαθμό.

19 Πρόκειται για μια κατασκήνωση, όπου φιλοξενούνται 120 νέοι από όλη την Ευρώπη. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται συναυλίες, αθλητικές δραστηριότητες, διαπολιτισμικές βραδιές, προβολές ταινιών και εκδρομές ( www . Creativity . gr ) .

63

Τις βραδινές ώρες θα ήταν εφικτό να λάβουν χώρα συναντήσεις και πάρτι στα

μπαρ και στα καφέ της περιοχής, που στο πλαίσιο μιας ανταποδοτικής διάθεσης θα

μπορούσαν ενδεχόμενα να προσφέρουν ειδικά μειωμένες τιμές για τους επισκέπτες

και δωρεάν τους χώρους τους για την πραγματοποίηση των εκδηλώσεων αυτών.

Σε ό,τι αφορά στην κατανομή των αρμοδιοτήτων, η AlmaKalma προτείνεται

να έχει την καλλιτεχνική διεύθυνση, οι Kids in Action να είναι υπεύθυνοι για την

οργάνωση και τη διεκπεραίωση όλων των επιμέρους δράσεων που θα συνθέσουν το

φεστιβάλ, συμπεριλαμβανομένου του στησίματος του καταυλισμού, της ομαλής ροής

των εκδηλώσεων και των εποπτικών μέσων που θα συμπληρώσουν τη λειτουργία του

(μηχανήματα ήχου, προτζέκτορες, γεννήτριες, τραπέζια, πάγκοι, σκηνές, καρέκλες,

κοκ).

Το γεγονός θα υποστηρίζεται από διάφορους φορείς, όπως το ΑΠΘ και

ιδιαίτερα το τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας, το Ινστιτούτο Γκροτόφσκι της

Πολωνίας, οι πιο δυναμικοί τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι, όπως η Κίνηση Πολιτών

Χορτιάτη, αλλά και οι εμπορικοί σύλλογοι της περιοχής.

Ένα δίκτυο εθελοντικής εργασίας θα στηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος.

Ο συντονισμός του θα ανήκει στους Kids in Action (οι οποίοι έχουν σημαντική

εμπειρία και στο συντονισμό ομάδων εργασίας αποτελούμενων από εθελοντές) και στο

Δήμο που θα είναι υπεύθυνος για τη φιλοξενία στο «Πολιτιστικό Χωριό» των

συμμετεχόντων και των προσωπικοτήτων από το χώρο της τέχνης και της διανόησης

που θα κληθούν να παραστούν.

Ως οφέλη από την υλοποίηση ενός τέτοιας υφής γεγονότος μπορούν να

λογιστούν:

• η παροχή / απόκτηση τεχνογνωσίας των στελεχών του Δήμου που θα

εμπλακούν στη διοργάνωση και υλοποίηση του πιλοτικού αυτού

προγράμματος,

• η αναβάθμιση της ιστοσελίδας του Δήμου για την προώθηση και διάχυση του

γεγονότος

• η τουριστική προβολή της περιοχής

• η ανάδειξη ιστορικών στοιχείων

• η πιθανή δημιουργία υποδομών που θα μείνουν στο Δήμο (ημιμόνιμες

κατασκευές, εξοπλισμός, επέκταση δικτύων κοινής ωφελείας)

• η απόκτηση νέων εμπειριών για το τοπικό καλλιτεχνικό δυναμικό

64

ΠΙΝΑΚΑΣ 6: «Πολιτιστικό χωριό» Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη

Δήμος Πυλαίας - ΧορτιάτηΟνομασία θεσμού «Πολιτιστικό Χωριό»

Χρόνος Διοργάνωσης Ιούλιος

Διάρκεια 2 εβδομάδες

Καλλιτεχνική Διεύθυνση ΑlmaKalma

Οργανωτική Διεύθυνση Kids in Action

περιεχόμενο Πολυποίκιλο, με έμφαση στις παραστατικές τέχνες

συμμετοχέςΤοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι, ΑΠΘ,

Ινστιτούτο Γκροτόφσκι, ομάδες παραστατικών τεχνών από όλη την Ευρώπη

Παραγόμενη δημιουργία

συγκερασμός καινοφανών δράσεων με εκπαιδευτικά στοιχεία, έκδοση πρακτικών

με τα αποτελέσματα των σεμιναρίων/διαλέξεων

Είδος κοινούΕναλλακτικό / πολυσυλλεκτικό, άνθρωποι

νεότερων ηλικιών, επισκέπτες από το εξωτερικό

κόστος 25.000 ευρώ

Πηγές Χρηματοδότησης

Ίδιοι Πόροι Δήμου, Χρηματοδότηση από ΕΕ, Χορηγίες

Οφέλη Τεχνογνωσία, τουριστική προβολή, αναβάθμιση του πολιτιστικού δυναμικού

Στην υποθετική περίπτωση που μια τέτοια πρόταση γινόταν αποδεκτή, το

κόστος υλοποίησης της υπολογίζεται περίπου στις 25000 ευρώ20. Μέρος του ποσού

θα μπορούσε να καλυφθεί από προσάρτηση του πολιτιστικού γεγονότος σε

ευρωπαϊκό πρόγραμμα και χορηγίες διαμέσω του τοπικού εμπορικού συλλόγου, με

προφανή ανταποδοτικότητα από τη συρροή επισκεπτών. Η μείωση του κόστους

«διευκολύνεται» από την προσφορά εθελοντικής εργασίας μελών των πολυάριθμων

τοπικών πολιτιστικών συλλόγων.

20 η εκτίμηση του κόστους προκύπτει από παρόμοια πρόταση / εισήγηση που είχε καταθέσει η Almakalma προς τον – τότε – Δήμο Αγίου Παύλου προ διετίας

65

Ειδικότερα, για την εξασφάλιση κονδυλίων μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

αναφέρεται το πρόγραμμα «Πολιτισμός» 2007 – 2013, το οποίο εστιάζει κατά κύριο

λόγο στην ανάπτυξη της διακρατικής συνεργασίας ανάμεσα σε πολιτιστικούς φορείς

από διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τρίτες χώρες που συμμετέχουν στο

πρόγραμμα, καθώς και στη συλλογή και διάδοση πληροφοριών στον τομέα του

Πολιτισμού.

Σημειώνεται ότι οι στόχοι 2 και 3 του προγράμματος είναι «η ενίσχυση της

διακρατικής κυκλοφορίας των πολιτιστικών και καλλιτεχνικών έργων και προϊόντων»

και η «ενθάρρυνση του διαπολιτισμικού διαλόγου» (ΥΠΠΟΤ, http://www.yppo.gr/6/

g6141.jsp?obj_id=7910 ).

Επίσης αναφέρεται ότι χρηματοδότηση μπορούν να λάβουν «εργασίες

ανάλυσης καθώς και συλλογής και διάδοσης πληροφοριών και μεγιστοποίησης της

επίδρασης των σχεδίων στον τομέα της πολιτιστικής συνεργασίας», και τέτοιου

είδους μπορεί να λογιστεί και το «πολιτιστικό χωριό» που προτείνεται για το Δήμο

Πυλαίας – Χορτιάτη.

Σε επίρρωση των ανωτέρω, αναφέρεται το παράδειγμα του Δήμου του

Βρότσλαβ της Πολωνίας, όπου το 2009, από τις 29 Οκτωβρίου έως τις 12 Νοεμβρίου,

διαδραματίστηκε ένα πιλοτικό διεθνές φεστιβάλ παραστατικών τεχνών, (στο οποίο

συμμετείχε και η AlmaKalma) σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκροτόφσκι21, με την

επωνυμία «zero budget festival», όπου ακριβώς έγινε προσπάθεια συγκερασμού

καινοφανών δράσεων με εκπαιδευτικά στοιχεία αλλά και τη συμμετοχή εθελοντικών

οργανώσεων, της ακαδημαϊκής και της καλλιτεχνικής κοινότητας της πόλης.

Με «αφορμή» ένα δεκαπενθήμερο γεγονός «μηδενικού προϋπολογισμού», όπως

ήταν ελληνιστί ο τίτλος του δρώμενου, που δεν είχε ξαναδιοργανωθεί ποτέ πριν και δεν

έτυχε ιδιαίτερης διαφημιστικής προβολής, την πόλη επισκέφτηκαν περίπου 100.000

άνθρωποι.

Στην πόλη συνέρευσε ένα πλήθος ανθρωπολόγων, θεατρολόγων, γλωσσολόγων,

πολιτικών επιστημόνων αλλά και κοινό, για να παρακολουθήσει τα δρώμενα του

21 Ο Γιέρζυ Γκροτόφσκι γεννήθηκε στο Rzeszow της Πολωνίας το 1933 και το 1955 αποφοίτησε από την Ανωτάτη Θεατρική Σχολή της Κρακοβίας. Στη συνέχεια σπούδασε σκηνοθεσία στη Μόσχα. Αργότερα εγκαταστάθηκε στο Βρόκλαου, όπου και δημιούργησε το περίφημο Laboratorium, ενώ παράλληλα άρχισε να επεξεργάζεται τη θεωρία του για «ένα φτωχό θέατρο», η οποία διατυπώθηκε αρχικά σε ένα ολιγοσέλιδο άρθρο του 1965 και στη συνέχεια εμπλουτίστηκε και αποτυπώθηκε στο ομώνυμο βιβλίο. Η πρωτοποριακή δουλειά του Γκροτόφσκι συχνά θεωρήθηκε προκλητική και προκάλεσε αντιδράσεις. Έτσι, το 1982, μετά το πραξικόπημα Γιαρουζέλσκι και την υποχώρηση της «Αλληλεγγύης» ο Γκροτόφσκι κατέφυγε στις ΗΠΑ. Πέθανε το 1999 και το 2009 είχε ανακηρυχτεί «έτος Γκροτόφσκι» από την UNESCO.

66

φεστιβάλ. Εκτός από παραστάσεις, στήθηκαν workshops, πληθώρα συζητήσεων,

διαλέξεων και μικρής διάρκειας σεμιναρίων αλλά και δράσεις και πάρτι στα μπαρ και

στα τζαζ καφέ της πόλης, που πρόσφεραν ειδικά μειωμένες τιμές για τους επισκέπτες

και δωρεάν τους χώρους τους για την πραγματοποίηση των εκδηλώσεων αυτών.

Στήθηκε επίσης ένα ευάριθμο δίκτυο εθελοντών, προερχόμενο από την τοπική

κοινωνία, που δούλεψε για να βγει εις πέρας το πολυποίκιλο πρόγραμμα εκδηλώσεων.

Στα συνεργητικά οφέλη για την πόλη και το Ινστιτούτο Γκροτόφσκι θα πρέπει να

προστεθεί το ότι πολλοί επιστήμονες αφιέρωσαν αναφορές στις επιστημονικές εργασίες

τους για τα όσα διεμείφθησαν στο πλαίσιο του συγκεκριμένου φεστιβάλ.

Η υιοθέτηση της πρότασης που κατατίθεται για το Δήμο Πυλαίας – Χορτιάτη,

σε μια εν μέρει «ορθή επανάληψη» του δρώμενου του Βρότσλαβ, δημιουργεί

ευκαιρίες και προοπτικές για τη δημιουργία ενός θεσμού πολυμερούς οργάνωσης, με

δυνατότητα εξασφάλισης ευρείας απήχησης και μελλοντικά οφέλη για το Δήμο και

τους κατοίκους του.

O συγκερασμός των δυνάμεων που αναφέρονται θεωρητικά μπορεί να

υπάρξει και να οδηγήσει σε ένα αποτέλεσμα πολυποίκιλο και πολυδιάστατο, ενώ η

εμπειρία των 2 κυρίαρχα εμπλεκόμενων ομάδων εγγυάται την καλλιτεχνική επιτυχία

και την ομαλή ροή του προγράμματος των εκδηλώσεων.

67

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Μελετώντας διεξοδικά την πολιτιστική έκφανση της νέας δημοτικής

οντότητας, το Δήμο Πυλαίας – Χορτιάτη, το πρόδηλο συμπέρασμα είναι ένα.

Τελικά, δεν έχει επικρατήσει μια λογική εκτατικής ανάπτυξης καλλιτεχνικών

δράσεων σε όλο το γεωγραφικό εύρος του νέου Δήμου, υποβοηθούμενη από μια πιο

έντονη και ουσιαστική συνεισφορά των ευάριθμων πολιτιστικών συλλόγων, που θα

συνέτεινε στη διαμόρφωση ενός πιο σφριγηλού και συνεκτικού πολιτιστικού ιστού

γεγονότων. Η μόνη ουσιαστική διαφοροποίηση που προέκυψε από τη μεταρρύθμιση

του «Καλλικράτη» αφορά στην επέκταση της λειτουργίας των καλλιτεχνικών

εργαστηρίων του Πανοράματος και στις άλλες 2 δημοτικές ενότητες.

Παρόλο που το Γραφείο Πολιτισμού & Εθελοντισμού του Δήμου είναι

επιφορτισμένο με σημαντικό πλήθος και ποικιλία αρμοδιοτήτων – 22 συνολικά,

απόρροια και της μεταρρύθμισης του «Καλλικράτη» – η άσκηση ορισμένων εξ αυτών

ως τώρα είναι από ισχνή έως ανύπαρκτη.

Και για να τεθεί συγκεκριμένα:

1. Δεν έχει γίνει αξιολόγηση και προώθηση αρχαιολογικών-ιστορικών χώρων,

μουσείων, μνημείων, παρά τη μακραίωνη ιστορία της συγκεκριμένης

γεωγραφικής οντότητας.

2. Δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα τράπεζα πληροφοριών μέσω διαδικτύου για όλα τα

μνημεία, αξιοθέατα, πολιτιστικά προγράμματα και εκδηλώσεις του Δήμου, προς

ενημέρωση των δημοτών και προβολή των πολιτιστικών δραστηριοτήτων του.

3. Δεν έχει γίνει σημαντική προσπάθεια προώθησης πολιτιστικών ανταλλαγών σε

εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο

4. Δε σημειώνεται καμία ενέργεια που να συντείνει στην ανάπτυξη, έστω

υποτυπωδώς, του πολιτιστικού τουρισμού, παρά το αξιοσημείωτο φυσικό κάλλος

της περιοχής.

5. Δεν υπάρχει σχεδιασμός αυτοτελών εθελοντικών δράσεων και προγραμμάτων,

πολιτιστικού περιεχομένου.

6. Δε σχεδιάζονται επικοινωνιακά προγράμματα, δράσεις και πρωτοβουλίες

προσέλκυσης εθελοντών.

68

Υπάρχει το σαφές «ελαφρυντικό» του περιορισμένου χρόνου από τη θέση σε

ισχύ της μεταρρύθμισης. Ωστόσο, αν υπάρξει η βούληση να ασκηθούν πιο

συστηματικά οι αρμοδιότητες της νέας διοικητικής οντότητας, και ειδικά υπό το

πρίσμα του συνδυασμού πολιτιστικής παραγωγής και εθελοντικής συνεισφοράς, θα

διαμορφωθεί και μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία, θα υπάρξει ένα πολιτιστικό όραμα που

αυτή τη στιγμή απουσιάζει.

Σε ότι αφορά στο γενικότερο πλαίσιο που συνθέτουν οι πολιτιστικές

πολιτικές, σημειώνεται, καταρχήν, μια πρόδηλη παραδοξότητα. Αφενός. από όλους

συνομολογείται, σε οποιοδήποτε επίπεδο διοίκησης (ΕΕ, κεντρικό κράτος,

Αυτοδιοίκηση), η φιλελεύθερη ιδεολογική προσέγγιση που έχει αναγνωρίσει την

οικονομική λειτουργία του πολιτισμού ως δυναμικού κλάδου οικονομικής

δραστηριότητας, που παράγει ανάπτυξη και δημιουργεί απασχόληση, αφετέρου τα

χρήματα που είναι προς διάθεση για τον τομέα του πολιτισμού ήταν και είναι

αντιστρόφως ανάλογα αυτής της παραδοχής. Και αυτό ισχύει και για το Δήμο που

μελετήθηκε.

Στην τρέχουσα συγκυρία βρισκόμαστε στη δίνη μιας τουλάχιστον

πανευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης που φαίνεται να βαθαίνει, με ταυτόχρονη

μεγιστοποίηση της θεσμικής ισχύος της Αυτοδιοίκησης μέσω του «Καλλικράτη».

Αν και ήδη από την εποχή των «πακέτων Ντελόρ» 20 χρόνια πριν, από το

κείμενο του Β’ ΚΠΣ αναγνωρίζεται «η οικονομική λειτουργία του πολιτισμού ως

δυναμικού κλάδου της οικονομικής δραστηριότητας», διασυνδεόμενου μάλιστα με

τον τουρισμό, το ποσοστό του προϋπολογισμού τους που οι Δήμοι διαθέτουν στις

πολιτιστικές τους δράσεις συνήθως δεν υπερβαίνει το 1,5%. (ΕΕΤΑΑ,1993,σελ.302).

Με δεδομένη την οικονομική κρίση και την οικονομική ύφεση, τα ποσά που στα

επόμενα χρόνια θα μπορούν να διαθέσουν οι Δήμοι για πολιτιστική δημιουργία και

ανάπτυξη θα συρρικνωθούν κι άλλο, αν όχι σε ποσοστό του προϋπολογισμού τους,

τουλάχιστον σε απόλυτους αριθμούς.

Η βασική κριτική και η πολύ βραχεία ενυπάρχουσα εμπειρία από την

εφαρμογή του «Καλλικράτη» είναι ότι οι θεσμοθετημένοι πόροι που υποστηρίζουν

τις νέες αρμοδιότητες, όχι μόνο πολιτιστικού χαρακτήρα, δεν επαρκούν.

Ο εργαλειακός χαρακτήρας του πολιτισμού ως μοχλός τοπικής ανάπτυξης

είναι δεδομένος.

Σε ευθεία αναλογία όμως με αυτά που υποστηρίζονται για την κεντρική

κρατική δομή, ο ρυθμός ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας δεν μπορεί να είναι

69

ανεξάρτητος από τις δημοτικές δαπάνες. Βραχυπρόθεσμα, οι σταθερές δημοτικές

δαπάνες περιορίζουν το εύρος των υφέσεων, λειτουργώντας σαν «αυτόματοι

σταθεροποιητές», μακροπρόθεσμα οι επενδύσεις και οι δημοτικές δαπάνες (όχι μόνο

στον πολιτιστικό τομέα, αλλά και στην παιδεία, την υγεία, τις υποδομές) τονώνουν

την ανάπτυξη (Αskenazy et al., 2003 σελ. 34). Επομένως, η οικονομική διάσταση της

πολιτιστικής δράσης θα πρέπει να αποκτήσει αναδιανεμητικό χαρακτήρα του

πλούτου, σε τοπικό επίπεδο.

Σοβαρό οικονομικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς επένδυση σε

υποδομές. Σε επίρρωση αυτού, παρατίθεται η απάντηση του manager – επιμελητή της

Tate Moderne του Λονδίνου, Βιθέντε Τοντολί, αναφορικά με τις Μπιενάλε Αθήνας

και Θεσσαλονίκης. «…Οι εκθέσεις τέτοιου τύπου δεν είναι κακή λύση. Δεν αρκεί

όμως ένα εκθεσιακό πυροτέχνημα για να πάτε μπροστά…Χρειάζεται να επενδύσετε

σε υποδομές. Οι Μπιενάλε…καλύτερα να μη γίνονται και να προωθούνται

επενδύσεις σε πράγματα που θα μείνουν στην πόλη. Όχι να είναι κανείς χορτασμένος

για μια μέρα και νηστικός την υπόλοιπη εβδομάδα22.»

Οι νέοι πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ θα πρέπει να προστρέξουν προς ανεύρεση πόρων

– πέραν των ήδη θεσμοθετημένων κρατικών εσόδων – σε κονδύλια προερχόμενα από

το ΕΣΠΑ – το οποίο έχει μικρή στιγμής πολύ χαμηλή απορροφητικότητα για τη χώρα

μας – είτε σε άλλα κονδύλια προερχόμενα από την Ε.Ε., όπως το πρόγραμμα

«Πολιτισμός 2007 -2013».

Επίσης, πρέπει να δημιουργηθούν δυνατότητες προώθησης της πρωτογενούς

καλλιτεχνικής δημιουργίας, σε συνθήκες ενίσχυσης του πολιτιστικού τουρισμού,

διασυνδεόμενου με την εθελοντική προσφορά και δράση. Στο πλαίσιο αυτό, και με

αυτό το πολιτισμικό – αναπτυξιακό μίγμα παρουσιάστηκε και η πρόταση για τη

δημιουργία – πιλοτικά – ενός πολιτιστικού χωριού στο Δήμο Πυλαίας – Χορτιάτη.

Οι πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ εξαντλούν αυτή τη στιγμή ένα μικρό μόνο μέρος των

δυνατοτήτων που τους παρέχει η πρωτοφανής αύξηση των θεσμοθετημένων

αρμοδιοτήτων τους, προκειμένου να εξελίξουν την πολιτιστική πολιτική και τους

θεσμούς τους, να συντείνουν στην τοπική ανάπτυξη, να «κινητοποιήσουν» τους

δημότες τους.

Κι όσον αφορά στους δημότες, το σύντομο κίνημα των «αγανακτισμένων»

ανέδειξε την ανάγκη των πολιτών για ενεργή συμμετοχή στα κοινά αλλά και για

εθελοντική δράση, στηριζόμενες στις αξίες της αυτενέργειας, της ανοχής στη 22 απόσπασμα συνέντευξης στη Μαργαρίτα Πουρνάρα, Καθημερινή.(Καρβέλα, 2009, σελ 40)

70

διαφορετικότητα (αλλά με αποκλεισμό όσων είχαν ή προέβαλλαν συγκεκριμένη

κομματική ταυτότητα), της αλληλεγγύης και της ανάπτυξης ενός «νέου» κοινωνικού

πλουραλισμού. Το κίνημα αυτό είναι αποκύημα της κρίσης.

Η κρίση αυτή θα εκφραστεί και μέσω της τέχνης. Οι Δήμοι θα μπορούσαν να

«προσεταιριστούν» την ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση. Κι αυτή απορρέει κι από

το γεγονός πως πέρα από την οικονομική μόχλευση που μπορεί να προκαλέσει, ο

πολιτισμός έχει και μια άυλη διάσταση. Είναι καιρός να καταστεί κοινή συνείδηση ότι

η κουλτούρα, και δη το πολιτισμικό σύστημα, δεν περιορίζεται μόνο στα κατά

παράδοση πνευματικά αγαθά που εξυψώνουν την ανθρώπινη ψυχή, αλλά αγκαλιάζει

και κάθε ένυλο προϊόν – κατασκευή του ανθρώπινου νου – και τις συνοδευτικές

ερμηνείες του. Να αποδεσμευτούν οι φορείς από την άποψη πως εφαρμόζουν πολιτική

«πολιτισμού» όταν χρηματοδοτούν ή επιδοτούν θέατρα ή κινηματογραφικές ταινίες,

μουσικές συναυλίες ή εκδόσεις, ενώ αδιαφορούν για την ποιότητα της ζωής και των

ανθρωπίνων σχέσεων (Τσιβάκου, 20061, σελ. 127 -128).

Το συμπέρασμα αυτό, μαζί με όσα προαναφέρθηκαν, και σε συγκερασμό με

τις δυνατότητες που δημιουργεί η ψηφιακή εποχή που διανύουμε και τις νέες τάσεις

που αναδεικνύονται στην τέχνη, δημιουργεί ένα πλαίσιο.

Επαφίεται στους πολιτιστικούς διαχειριστές των Δήμων να το λάβουν υπόψη

τους και να ανασχεδιάσουν την πολιτική τους. Και επιπλέον, πρέπει να στέρξουν

προς τους συναδέλφους τους των επιτυχημένων ιδιωτικών πολιτιστικών οργανισμών,

για το πώς αυτοί αντιμετωπίζουν τα νέα δεδομένα, ώστε να προωθήσουν και να

δημιουργήσουν αντίστοιχες δομές στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους.

71

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ//ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

1. Askenazy, P et al., (2010). Μανιφέστο των Ανήσυχων οικονομολόγων.

Αθήνα.: ΠΟΛΙΣ.

2. Ανθόπουλος, Χ.(2000). Εθελοντισμός. Αλληλεγγύη και Δημοκρατία. Αθήνα.:

Οξύ

3. Απέργης, Φ. (2011). «Πολιτιστικός τουρισμός; Τι είναι αυτό;», εφ. Κ.

Ελευθεροτυπία, Επτά, 10/07/2011

4. Bauman, Z.(2002). Η μετανεωτερικότητα και τα δεινά της, Αθήνα: Εκδόσεις

Ψυχογιός

5. Colbert, F. (2001). Marketing Culture and the Arts. Montreal: HEC

6. Colbert, F. (2003) «Entrepreneurship and Leadership in Marketing the Arts»,

International Journal of Arts Management, Vol.6, no 1, pp 30 -39

7. Γαλανοπούλου, Ε. (2011). «Τρεις γυναίκες, ένας θρήνος», εφ.

Ελευθεροτυπία, 23/08/2011

8. Γασπαρινάτος,Κ., Ιωαννίδης Γ., Καλογήρου Α. (2010).Πολιτιστική πολιτική

και τοπική-περιφερειακή ανάπτυξη. Αθήνα.: Εθνική Σχολή Τοπικής

Αυτοδιοίκησης

9. Γασπαρινάτος,Κ., Ιωαννίδης Γ (2011). Δήμος,Πόλη και ενδογενής ανάπτυξη.

Αθήνα.: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

10. Δρομάζος, Σ. (1982). Αριστοτέλους Ποιητική. Αθήνα: Κέδρος

11. Δρακόπουλος,Π.(2001) «Η αόρατη οικονομία εθελοντών και φίλων», εφ. Κ.

Ελευθεροτυπία,, 27/05/2001

12. Evrard Y. & Colbert F.(2000). «Arts Management: A New Discipline

Entering the Millennium?», International Journal of Arts Management, Vol 2,

No 2, pp 4-13

13. Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας(ΕΙΕ),(2000), Προοπτικές απασχόλησης στον

τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας, Αθήνα.

72

14. Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Ε.Τ.Α.Α),

(1993). Η πολιτιστική δραστηριότητα των Ο.Τ.Α.: παρούσα κατάσταση και

προοπτικές, τόμος ΙΙ, Αθήνα.

15. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1997). Προώθηση του ρόλου των σωματείων και των

ιδρυμάτων στην Ευρώπη. Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Επίσημων Εκδόσεων των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

16. Fillis, I. (2002). «Creative Marketing and the Art Organisation: What can the

Artist Offer?», International Journal of Non-profit and Voluntary Sector

Marketing, Vol 7, No 2, pp. 131-145

17. Gallagher, K. & Weinberg B.(1991) «Coping with success: New challenges

for Nonprofit marketing», Sloan Management Review, Fall, pp. 27-42

18. Geertz, C.(2003). Η ερμηνεία των πολιτισμών. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

19. Girard, A. S. (1972). Cultural Development:Experiences and Policies, Paris:

UNESCO

20. Guggs, S. (1987). «Analysing Qualitative Data», Journal of the Marketing

Research Society,9, pp. 15-34

21. Hessel, S. (2011). Αγανακτήστε!. Αθήνα.: Εκδόσεις Πατάκη

22. Highlights, Έκδοση για τις Τέχνες και τον Πολιτισμό (2005) «Πανελλήνια

Έρευνα: Πολιτιστική Συμπεριφορά των Ελλήνων»

23. Θέσεις του ΟΗΕ για τον Εθελοντισμό με αφορμή το 2001 ως Διεθνές

Έτος Εθελοντών. (2002), Αθήνα.: Υπουργείο Εξωτερικών

24. Ιωαννίδης Γ.(2006). «Η Δημιουργία και Διαχείριση πολιτιστικών και

τουριστικών περιοχών σε πόλεις μεσαίου μεγέθους: ευρωπαϊκή εμπειρία και

βέλτιστες πρακτικές». Καβάλα:Πρακτικά από ημερίδα, 24-25 Νοεμβρίου 2006

25. Ιωαννίδης Γ.(2011). Πολιτιστική διαχείριση και αποκεντρωμένες

αναπτυξιακές δράσεις. Αθήνα.: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

26. Ιωαννίδης Γ. (2011). Το νέο κύμα στα Ελληνικά Φεστιβάλ και στρατηγικές

Ανασχεδιασμού του Αυτοδιοικητικού πολιτιστικού χάρτη με την εφαρμογή του

Καλλικράτη:Μελετώντας περιπτώσεις συνενούμενων Δήμων.Aθήνα: Eκδόσεις

Σάκκουλα

73

27. Johnson G. & Scholes (2002). A Guide to Using the Case Studies. New

Jersey: Prentice Hall

28. Καρβέλα Κ.(2009). Οι Πολιτιστικοί Οργανισμοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ως Παράγοντες Πολιτισμικής Αλλαγής. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και

Πολιτικών Επιστημών. Βιβλιοθήκη του Πάντειου Πανεπιστημίου

29. Καλάμαρας, Β. (2011). «Νέον στο παλιό ελαιουργείο Ελευσίνας», εφ.

Ελευθεροτυπία, 20/7/2011

30. Κουστένη, Μ.(2011). «Το καλοκαίρι των νέων». Εφ. Κ. Ελευθεροτυπία, Επτά,

03/07/2011

31. Κόνσολα, Ν.(2006). Πολιτιστική Ανάπτυξη και Πολιτική. Αθήνα.: Εκδόσεις

Παπαζήση

32. Κωνσταντάτος,Χ.,Σπουρδαλάκης,Μ.,Χατζημιχάλης,Κ. (2010) «Η τεράστια

αναδιάρθρωση του Καλλικράτη και η λογική της αποκένωσης του κράτους»,

εφ. Η Αυγή της Κυριακής, Ενθέματα, 31/10/2010

33. Kotler, P. (2000). Μάρκετινγκ Μάνατζμεντ, Αθήνα: Eκδόσεις Ιnterbooks

34. Kotler P. & Armstrong G. (1994). Principles of Marketing. New Jersey:

Prentice Hall

35. Kotler, P and Levy, S (1969). "Broadening the Concept of Marketing,"

Journal of Marketing Vol. 33 (January 1969), 10-15

36. Λαγός, Δ.(2006). «Ο πολιτιστικός τουρισμός στο πλαίσιο της διεθνούς

τουριστικής ανάπτυξης: τάσεις και προοπτικές.», Εισήγηση σε διεθνές

συνέδριο για τον Πολιτιστικό Τουρισμό, Θεσσαλονίκη

37. Liao M., Foreman S. & Sargeant A. (2001). «Market versus societal

orientation in the non-profit context», Journal of Nonprofit and Voluntary

Sector Marketing, 6(3), pp. 254-268

38. Lévy, P.(2001). Δυνητική πραγματικότητα – Η φιλοσοφία του πολιτισμού και

του κυβερνοχώρου. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

39. Μικελίδης, Ν.-Φ.(2011) «Ο Σοσιαλισμός κατά Γκοντάρ», εφ. Κ.

Ελευθεροτυπία, Επτά, 10/07/2011

74

40. Μπαμπάς, Σ.(1992). «Η Τ.Α ως θεσμός κοινωνικός», Τοπική Αυτοδιοίκηση,

τ.2

41. Μπαμπινιώτης, Γ.(1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα:

Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε.

42. Μπαμπινιώτης, Γ.(2010). «Σκέψεις εις μνήμην Χρήστου Λαμπράκη». Εφ.

Το Βήμα,03/01/2010

43. Μπιτσάνη, Ε.(2004). Πολιτισμική διαχείριση και περιφερειακή ανάπτυξη.

Σχεδιασμός πολιτιστικής πολιτικής και πολιτιστικού προϊόντος. Αθήνα:

Εκδόσεις Διόνικος.

44. Μπωντριγιάρ, Ζ. (2000). Η καταναλωτική κοινωνία, Σκόπελος: Εκδόσεις

Νησίδες.

45. Mc Donald H. & Harrison P. (2002), «The Marketing and Public Relations

Practices of Australian Performing Arts Organisations». Journal of Non-profit

and Voluntary Sector Marketing, 7(2), pp. 105-117

46. Meller, M. (2005). Arts and Cultural Marketing: Croatian Theoritical and

Practical Experiences. Croatia, Gagev trg : University of Osijek

47. Morin, E. & Nair,S. (1998). Μια πολιτική του πολιτισμού. Αθήνα: Εκδόσεις

«Νέα Σύνορα» - Α.Α.Λιβάνη

48. Νίκολ, Α. (χ,χ.). Παγκόσμια ιστορία θεάτρου εικονογραφημένη: από τον

Αισχύλο ως τον Ανούιγ. 5 τόμοι. Αθήνα: Σμυρνιώτης

49. Μπιανκίνι Φ. (1994), «Πολιτισμός, σύγκρουση και πόλεις: ζητήματα και

προοπτικές για τη δεκαετία του 1990», στο Μπιανκίνι & Πάρκινσον, Μ.

(επιμ.), Πολιτιστική Πολιτική για την Αναζωογόνηση των Πόλεων, Αθήνα:

E.E.T.A.A.

50. Παπαδάκης, Β.(2002). Στρατηγική των Επιχειρήσεων: Ελληνική και Διεθνής

Εμπειρία, Μελέτες Περιπτώσεων, τόμος Β’. Aθήνα: Eκδόσεις Μπένου

51. Παπαδούλης Α., (2007), Πρόταση σειράς θέσεων για την περιφερειακή

ανάπτυξη. Σύνδεσμος Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Κεντρικής Ελλάδος.

52. Πασχαλίδης Γ. & Χαμπούρη-Ιωαννίδου Α. (2002). Οι διαστάσεις των

πολιτιστικών φαινομένων, Εισαγωγή στον πολιτισμό, Τόμος Α. Πάτρα: EAΠ

75

53. Πατσαλίδης, Σ. (2011). «(Νέο) Χάπενινγκ και Δημόσια Κουλτούρα», εφ.

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 17/07/2011

54. Rifkin, J (1996). Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της. Αθήνα: Νέα Σύνορα

55. Σταθακόπουλος, Β.(2001), Μέθοδοι Έρευνας Αγοράς. Αθήνα: Εκδόσεις

Σταμούλη

56. Στασινοπούλου, Ο. (1998) «Ο νέος κοινωνικός ρόλος της Τ.Α.- από την

αποκέντρωση στην ενδυνάμωση των πολιτών», Εισήγηση, Αθήνα: Επ.

Εταιρεία Ν. Πουλαντζάς

57. Τσανγκ, Χ.(2011). 23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό. Αθήνα:

Εκδόσεις Καστανιώτη

58. Τσιβάκου,Ι.(2003). Τα ευέλικτα όρια των κοινωνικών συστημάτων. Αθήνα:

Εκδόσεις Καστανιώτη

59. Τσιβάκου,Ι.(2005). Οργάνωση Πολιτιστικών Οργανισμών. Αθήνα: Πάντειο

Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

60. Τσιβάκου,Ι.(2006). «Δράση και Πολιτισμική Αλλαγή», 'Ινδικτος, τ. 20, σσ

99-130

61. Τσιβάκου,Ι.(2006). Προσφορά και ανταπόδοση στις κοινωνικές σχέσεις.

Αθήνα: Εκδόσεις Νεφέλη

62. Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής

Διακυβέρνησης, (2010). Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της

Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης. Αθήνα: Εθνικό

Τυπογραφείο

63. Φιοραβάντες, Β.(2001). Η τέχνη και η κουλτούρα την εποχή της

παγκοσμιοποίησης. Αθήνα: Παπαζήσης

64. Φωτέας Π. (1996). Οι εκτροπές της κουλτούρας, Αθήνα: E.E.T.A.A.

65. Ψαρρού Μ.(2006). Η ενοποιημένη επικοινωνία Μάρκετινγκ στις Πολιτιστικές

Οργανώσεις. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.

Βιβλιοθήκη του Πάντειου Πανεπιστημίου

66. Ψύλλα Μ., (1992). «Η πολιτιστική διάσταση της τοπικής ανάπτυξης». Τοπική

76

Αυτοδιοίκηση, Τεύχος, 2

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

67. Ανθουλιάς Τ., «Πολιτιστικός Τουρισμός», εφ. Λασιθιώτικο Στίγμα,

http://users.forthnet.gr/agn/istam/, (19/09/2011)

68. Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, www. pilea -hortiatis.gr (19/09/2011)

69. E.E.T.A.A.(2002) Μητρώο Εργαζομένων ΟΤΑ, διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο

http :// www . eetaa . gr / deltio /21-02/ mhtrwo - ota . htm (19/09/2011)

70. ΙΤΑ, (2006), Οι έλεγχοι στους ΟΤΑ-Προτάσεις για τον εξορθολογισμό και την

αποτελεσματικότητα του συστήματος, Έκθεση της Επιτροπής του ΙΤΑ 22-06-

2006, http://www.ita.org.gr/Contents.aspx?lang=gr&CatId=376&View=8

(19/09/2011)

71. ΙΤΑ, (2007), Διοικητικός Εκσυγχρονισμός «Προς το Δήμο του 21ου αιώνα» -

Συζήτηση και μία Πρόταση, 20-03-2007, http://www.ita.org.gr/Contents.aspx?

lang=gr&CatId=377&View=8 (19/09/2011)

72. ΚΕΔΚΕ (2002), Πόλη και Πολιτισμός – Πρακτικά Συνεδρίου, Ζάκυνθος,

www.kedke.gr/uploads2002/praktika_zakynthos.doc (19/09/2011)

73. ΚΕΔΚΕ (2002), Πόλη και Πολιτισμός – Διακήρυξη, Ζάκυνθος,

http://www.kedke.gr/uploads2002/apotel_zakynthos.htm (19/09/2011)

74. Κάλλος, Μ.(2011), «Το φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας»,

http://www.downtown.gr/ar8ra_1441840640/en_17o_die8nes_festibal_kalam

atas.html (19/09/2011)

75. Καμβυσίδη, Μ.(2011), «ΤΥΠΑΝΑ & Sinequanon στο Φεστιβάλ

Καλαμάτας», http://www.ellispoint.gr/index.php?

option=com_resource&controller=article&article=10104&category_id=29&It

emid=21 (19/09/2011)

76. Λεξικό της ελληνικής γλώσσας, http :// www.greek-language.gr (19/09/2011)

77. ΜΚΟ “Almakalma”, http://www.wix.com/almakalma/almakalma

(19/09/2011)

78. ΜΚΟ «Παίδες εν Δράσει», http :// kidsinastion . gr (19/09/2011)

77

79. Μυλόπουλος, Α. (2009), «Εικαστικός τουρισμός, μια άλλη πρόταση στο

destination marketing» http://blog.bbooks.gr/index.php/2010/09/20/art/art-

tourism/ (19/09/2011)

80. Τερζάκης Δ.(2011), «Ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να συμβάλλει στην

οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας», http://www.notospress.gr/index.php?

c_id=18&n_id=700 (19/09/2011)

81. Ψήφισμα της Επιτροπής της Περιφερειακής ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής

Ένωσης, (2007), http://www.europarl.europa.eu/sides/getdoc.do?

pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A6-2008-

0070+0+DOC+XML+V0//EL#title2 (19/09/2011)

82. Η πολιτιστική χάρτα της Θεσσαλονίκης, (1997),εφ. Το Βήμα,

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=87530 (19/09/2011)

83. ΥΠΠΟΤ, Πρόγραμμα «Πολιτισμός 2007 – 2013»,

http://www.yppo.gr/6/g6141.jsp?obj_id=7910 (19/09/2011)

84. Εφ. Αυγή,(2009) Τιμώντας μια μορφή του σύγχρονου θεάτρου, 31/12/2009,

http://www.avgi.gr/nea-

avgi/statistics/blog.avgi.gr/2009/06/ArticleActionshow.action?

articleID=514717 (19/09/2011)

85. “Zero Budget Festival” του Βρότσλαβ, http://pik.wroclaw.pl/Zero-Budget-

Festival-c271.html (19/09/2011)

86. Οργανισμός Κοινωνικού Marketing,

http://www.social-marketing.org/papers/intersectortransfer.html (19/09/2011)

87. Φεστιβάλ «Creativity», http://www.creativity.gr (19/09/2011)

78

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

Ερωτηματολόγιο με την καλλιτεχνική σύμβουλο του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη

Ευαγγελία Κατέλη στις 10/07/2011 (1 η συνάντηση)

1. Πως ήταν η προσαρμογή στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η μεταρρύθμιση

του «Καλλικράτη»;

2. Πείτε μας λίγα λόγια για το πολιτιστικό προφίλ του νέου Δήμου

3. Ποιες οι πρώτες προτεραιότητες και οι βασικές επιδιώξεις του νέου Δήμου όσον

αφορά τον πολιτισμό;

4. Ποιος λαμβάνει αποφάσεις;

5. Τι ποσοστό επί του δημοτικού προϋπολογισμού προορίζεται για καλλιτεχνικές

δράσεις;

6. Έχετε άλλες πηγές χρηματοδότησης;

7. .Σας έχει επηρεάσει η κρίση; Μειώσατε το εύρος των εκδηλώσεων σας; Επηρεάζει

και την ποιότητα τους;

8. Ποιες δράσεις σας θεωρείτε πιο σημαντικές;

9. Μιλήστε μας για καλλιτεχνικά εργαστήρια / ομάδες που λειτουργούν υπό την

αιγίδα σας

10. Είχατε προτάσεις από καλλιτέχνες / ατζέντηδες για διοργάνωση άλλων

εκδηλώσεων; Πως τις αντιμετωπίσατε;

11. Έχετε ιστοσελίδα; Υπάρχει ξεχωριστό τμήμα για τα πολιτιστικά δρώμενα;

Ερωτηματολόγιο με την καλλιτεχνική σύμβουλο του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη

Ευαγγελία Κατέλη στις 25/08/2011 (2 η συνάντηση )

12. Κρίνετε ότι υπάρχει ενδιαφέρον από τους δημότες για συμμετοχή στα δρώμενα

και στα «εργαστήρια» σας;

13. Η προσπάθεια δημιουργίας νέων χώρων σε Πυλαία και Ασβεστοχώρι σας

ωφέλησε; Με ποιον τρόπο και σε ποιο βαθμό;

14. Υπάρχει στεγασμένος χώρος πολιτισμού στην περιοχή του Χορτιάτη;

15. Σκέφτεστε να ανακαινίσετε / επεκταθείτε και σε άλλους χώρους;

16. Ο Δημοτικός κινηματογράφος έχει εκμισθωθεί;

17. Το 2011 οργανώθηκαν τα «Χριστοφόρεια»;

79

18. Τα καλλιτεχνικά εργαστήρια ανταποδοτικού χαρακτήρα διοργανώνονται και στις

3 δημοτικές ενότητες ή μόνο στο Πανόραμα; Σκέφτεστε να επεκτείνετε τη

λειτουργία τους;

19.Υπάρχει αγαστή συνεργασία με τους πολιτιστικούς συλλόγους που έχουν έδρα

στα όρια του Δήμου;

20. Υπήρχε (εκτός του Πανοράματος) και στους τέως Δήμους Πυλαίας και Χορτιάτη

πολιτιστική αναπτυξιακή εταιρεία;

21. Το Πολιτιστικό Κέντρο Πανοράματος άλλαξε νομική μορφή; «Εντάχθηκε» στην

Κοινωφελή Επιχείρηση;

22. 5 χορωδίες, 6 θεατρικές ομάδες, 3 φιλαρμονικές μπάντες. Πως «κατανέμονται»

ανά δημοτική ενότητα;

23. Η «βραδιά ωραίων λέξεων» διοργανώθηκε εφέτος;

80

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥ

03/06/2011

Έγινε η πρεμιέρα του θερινού κινηματογράφου

Με την απολαυστική ελληνική κωμωδία «Ζητείται ψεύτης» πραγματοποιήθηκε την

Τετάρτη 1 Ιουνίου, με ελεύθερη είσοδο, η πρεμιέρα του θερινού δημοτικού κινηματο-

γράφου του Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη CINE PANORAMA, που άνοιξε τις πύλες του

καλώντας του λάτρεις της έβδομης τέχνης και του καλοκαιρινού σινεμά σε μια κινη-

ματογραφική σεζόν με βραδιές γεμάτες εξαιρετικές ταινίες.

Η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη από πλήθος κόσμου που απόλαυσε ένα

πολύ ποιοτικό remake της ομώνυμης ταινίας του παλιού καλού ελληνικού κινηματο-

γράφου και του Γιάννη Δαλιανίδη, σε σκηνοθεσία Ιεροκλή Μιχαηλίδη και με τις

εξαιρετικές ερμηνείες πολλών ταλαντούχων ελλήνων ηθοποιών.

Ο Δήμαρχος Ιγνάτιος Καϊτεζίδης δήλωσε σχετικά «Το CINE PANORAMA

είναι σημείο καλοκαιρινής συνάντησης των φίλων του κινηματογράφου. Είναι πολιτι-

σμός, ψυχαγωγία και τέχνη και ο κόσμος το αγαπά και το στηρίζει από την πρώτη

μέρα της λειτουργίας του. Μέχρι να βρεθούμε με την παρέα μας σε κάποια από τις

προβολές του, εύχομαι σε όλους τους θαμώνες του δημοτικού μας σινεμά να απολαύ-

σουν ένα ξεχωριστό κινηματογραφικά καλοκαίρι» Το πλήρες πρόγραμμα προβολών

του θερινού δημοτικού κινηματογράφου, στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.pilea-

hortiatis.gr και στο τηλέφωνο 346720.

81

5/07/2011

Πυλαιώτικα 2011

«ΠΥΛΑΙΩΤΙΚΑ 2011» 18 – 19 - 20 Ιουλίου 2011 - τόπος ΠΕΤΡΙΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΠΥΛΑΙΑΣ - 3ημερο εκδηλώσεων με μεγάλη λαϊκή μουσική συναυλία με

τον ΜΑΝΩΛΗ ΛΙΔΑΚΗ και συνάντηση χορευτικών συγκροτημάτων.

Ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη & η Αντιδημαρχία Πολιτισμού Αθλητισμού Νεολαίας

& Εθελοντισμού γιορτάζουν τον Προφήτη Ηλία και διοργανώνουν τα «ΠΥΛΑΙΩΤΙ-

ΚΑ 2011»

Στις 18/7/2011 και ώρα 20:30 παραδοσιακό γλέντι με ορχήστρα και παραδοσιακά χο-

ρευτικά συγκροτήματα πολιτιστικών συλλόγων του Δήμου μας στο πέτρινο πολιτιστι-

κό κέντρο.

Στις 19/7/2011 και ώρα 21:00 μεγάλη λαϊκή συναυλία με τον τραγουδιστή Μανώλη

Λιδάκη και την ορχήστρα του, στην αυλή του πέτρινου πολιτιστικού κέντρου. Μαζί

του τραγουδάει η Αναστασία Ζακυνθινού

Στις 20/07/2011, ώρα 19:00 θα γίνει η περιφορά της Εικόνας του Προφήτου Ηλία .

Στη συνέχεια θα ξεκινήσει από το πρ. Δημαρχείο Πυλαίας παρέλαση χορευτικών

σχημάτων , η οποία θα καταλήξει στο πέτρινο πολιτιστικό κέντρο όπου εκεί θα γίνει

το πατροπαράδοτο έθιμο της περιοχής «το μοίρασμα του ατζέμ πιλάφ» από τις γυναί-

κες του ΚΑΠΗ και το μεγάλο λαϊκό παραδοσιακό γλέντι με παραδοσιακή μουσική

και χορούς, θα συνεχιστεί….

Η είσοδος είναι ελεύθερη σ΄ όλες τις εκδηλώσεις.

Σας περιμένουμε όλους!!!

82

05/08/2011

Δελτίο τύπου για Εκδηλώσεις Μνήμης "ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ 2011" Πυλαίας-Χορ-

τιάτη

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΑΙΑΣ-ΧΟΡΤΙΑΤΗ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Εκδηλώσεις μνήμης και απόδοσης τιμής για τα 149 τραγικά θύματα της θηριωδίας

των Ναζί , ετοιμάζει φέτος ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη.

Με αφορμή τη συμπλήρωση των 67 χρόνων από το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη, ο

Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη , διοργανώνει 3ημερο εκδηλώσεων , οι οποίες ξεκινάνε

την Τετάρτη 31 Αυγούστου με την «8η ποδηλατοδρομία της Ειρήνης» και τη «Συ-

ναυλία της Δημοτικής Φιλαρμονικής»

Την Πέμπτη 1 Σεπτεμβρίου 6:30μμ θα γίνει η επιμνημόσυνη Δέηση στον τόπο του

Μαρτυρίου και στη συνέχεια στις 8:00μμ η Συνεδρίαση του Δικτύου των Μαρτυρι-

κών χωριών και πόλεων της Ελλάδας την πρύτανη του Πανεπιστημίου της Ευρώπης

Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ.

Το βράδυ της ίδια ημέρας στο πέτρινο δημοτικό σχολείο του Χορτιάτη μεγάλη λαϊκή

συναυλία με το Λουδοβίκο των Ανωγείων.

Οι εκδηλώσεις του 3ημέρου κορυφώνονται την Παρασκευή 2/9 με την τέλεση του

67ου Αρχιερατικού Μνημόσυνου

83

29/08/2011

«ΑΡΣΑΚΛΙΩΤΙΚΑ 2011 - 3η Συνάντηση Πολιτιστικών Συλλόγων και Συγκρο-

τημάτων Πανοράματος»

Ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη και η Αντιδημαρχία Πολιτισμού Αθλητισμού Νεολαίας

& Εθελοντισμού Διοργανώνουν για 3η συνεχή χρονιά τα «Αρσακλιώτικα 2011».

Για τρίτη χρονιά ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη και η Αντιδημαρχία Πολιτισμού

Αθλητισμού Νεολαίας & Εθελοντισμού διοργανώνουν και παρουσιάζουν στο παλιό

Πέτρινο Δημοτικό Σχολείο Πανοράματος :

• Στις 6/9 ώρα 8:30μμ Λαϊκή μουσική συναυλία με τον λαϊκό τραγουδιστή Ανα-

στάσιο

• Στις 7/9 ώρα 8:30μμ πολιτιστική συνάντηση φορέων και παραδοσιακών χο-

ρευτικών συγκροτημάτων

• Η συνάντηση με τα παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα θα μας ταξιδέψει

στις γωνιές της πατρίδας μας , για να σεργιανίσουμε από το Πόντο στη Μ.

Ασία , στη Θράκη και τη Μακεδονία, ν’ ακούσουμε παραδοσιακά τραγούδια

και να χορέψουμε χορούς αυθεντικούς μαζί με τα παραδοσιακά μας συγκρο-

τήματα της «Ένωσης Ποντίων Πανοράματος», «του Λυκείου Ελληνίδων» και

του «Αθλητικού Οργανισμού Πανοράματος».

Στην εκδήλωση συμμετέχουν :

• Ένωση Ποντίων Πανοράματος

• Λύκειο Ελληνίδων Θεσσαλονίκης περιφερειακό Τμήμα Πανοράματος

• Χορευτικό τμήμα Αθλητικού Οργανισμού Πανοράματος

• Χορευτικό τμήμα νέων του Δήμου Πυλαίας

• Χορευτικό τμήμα γυναικών Δ.Δ. Ασβεστοχωρίου της ΔΕΠΑ του Δ. Χορτιάτη

Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό .

84

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (περιοδικό HIGHLIGHTS )

85

86

87

88

89

90

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΕΝΤΥΠΟ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η αφίσα του «Καλλιτεχνικού Ιουνίου 2011»

91

Το Δημαρχείο στο Πανόραμα

Το Παλιό Πέτρινο Δημοτικό Σχολείο στο Πανόραμα. Ο προαύλιος χώρος του

συχνά χρησιμοποιείται για εκδηλώσεις

Το Ανοιχτό Θεατράκι στην Πυλαία

92

Ερείπια Βυζαντινά (Χορτιάτης) 1

Ερείπια Βυζαντινά (Χορτιάτης) 2

Η Βυζαντινή «Καμάρα» στην Πυλαία

93

H θέση «Πλατανάκια» στο Πανόραμα. Στο σημείο διοργανώνονται και

καλλιτεχνικές δράσεις

Ο οικισμός του Χορτιάτη

Ο οικισμός του Πανοράματος

94

Το εξώφυλλο του περιοδικού «Έχουμε νέα» που εκδίδει ο Δήμος (τεύχος 1)

95

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ

Ο Χάρτης του νέου Δήμου

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Πληθυσμιακή κατανομή

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 : Κατανομή καλλιτεχνικών ομάδων

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Τμήματα καλλιτεχνικών εργαστηρίων / ομάδων

ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Πολιτιστικοί Θεσμοί του νέου, ενιαίου Δήμου

ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Η πολιτιστική ταυτότητα του Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη

ΠΙΝΑΚΑΣ 6: «Πολιτιστικό χωριό» Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

• Η αφίσα του «Καλλιτεχνικού Ιουνίου 2011»

• Το Δημαρχείο στο Πανόραμα

• Το Παλιό Πέτρινο Δημοτικό Σχολείο στο Πανόραμα. Ο προαύλιος χώρος

του συχνά χρησιμοποιείται για εκδηλώσεις

• Το Ανοιχτό Θεατράκι στην Πυλαία

• Ερείπια Βυζαντινά (Χορτιάτης) 1

• Ερείπια Βυζαντινά (Χορτιάτης) 2

• Η Βυζαντινή «Καμάρα» στην Πυλαία

• H θέση «Πλατανάκια» στο Πανόραμα. Στο σημείο διοργανώνονται και

καλλιτεχνικές δράσεις

• Ο οικισμός του Χορτιάτη

• Ο οικισμός του Πανοράματος

• Το εξώφυλλο του περιοδικού «Έχουμε νέα» που εκδίδει ο Δήμος (τεύχος 1)

Στο εξώφυλλο της εργασίας:

Ρενέ Μαγκρίτ, "Προς δόξαν της διαλεκτικής", 1936 ("Ένα εσωτερικό χωρίς εξω-τερικό δεν μπορεί, καθεαυτό , να συνιστά εσωτερικό". Γ. Φ. Χέγκελ)

96