ΕΝΟΤΗΤΑ 28, (σελ 84)

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική πολιτική της περιόδου 1910-1912

Η άνοδος του κόμματος του Βενιζέλου (Κόμμα των Φιλελευθέρων) στην εξουσία το 1910 Μετά το κίνημα του 1909 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος πρότεινε την πρωθυπουργία στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Βενιζέλος αρνήθηκε. Διαφώνησε επίσης με την κατάργηση της μοναρχίας. Ακολούθησε συμφωνία Συνδέσμου, βασιλιά, παλαιών κομμάτων και Βενιζέλου: να γίνουν εκλογές για ανάδειξη Αναθεωρητικής και όχι Συντακτικής Βουλής. Μετά από δύο εκλογικές αναμετρήσεις (Αύγουστος και Νοέμβριος 1910) τις εκλογές κέρδισε το Κόμμα των Φιλελευθέρων (κόμμα του Βενιζέλου). Το Σύνταγμα του 1911 που ψηφίστηκε από την Αναθεωρητική Βουλή Βασικές μεταρρυθμίσεις του Συντάγματος: – Προστάτευε αποτελεσματικότερα τις ατομικές ελευθερίες. – Επέτρεπε στο κράτος να αφαιρεί από ιδιοκτήτες μεγάλες εκτάσεις γης με αποζημίωση, για να μοιραστούν στους ακτήμονες.

– Θέσπιζε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. – Απαγόρευε να εκλέγονται βουλευτές οι στρατιωτικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι. – Καθιέρωνε την υποχρεωτική, δωρεάν εκπαίδευση. Στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων συνέβαλε αποφασιστικά η ριζοσπαστική κοινοβουλευτική ομάδα των Κοινωνιολόγων με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Οι ενέργειες του Βενιζέλου για την αναδιοργάνωση του στρατού Απέκτησε επιρροή στο στράτευμα και επιδίωξε την αξιοποίηση όλων των αξιωματικών. Επανέφερε στην ηγεσία του στρατού τον διάδοχο Κωνσταντίνο προκαλώντας αντιδράσεις

ανάμεσα στους βενιζελικούς.

Πώς μπορούν να ερμηνευτούν οι πολιτικές πρωτοβουλίες του Βενιζέλου

Σύμφωνα με την εκτίμηση του Βενιζέλου, η Ελλάδα σύντομα θα έπαιρνε μέρος σε πόλεμο για να πετύχει τους εθνικούς της στόχους.

Υπό αυτό το πρίσμα ερμηνεύονται: • η συμβιβαστική του στάση απέναντι στη μοναρχία, • τα μέτρα υπέρ των ασθενέστερων στρωμάτων, • η στρατιωτική ανασυγκρότηση της χώρας.

Οι εκλογές του Μαρτίου 1912 και το αποτέλεσμα

Θριάμβευσε το κόμμα των Φιλελευθέρων. Μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας θεωρούσε τον Βενιζέλο ικανό να επιλύσει μεγάλα κοινωνικά και εθνικά ζητήματα. Εκλέχθηκε μεγάλος αριθμός νέων βουλευτών.

ENOTHTA 29, σελ. 85-86 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913)

Α' Βαλκανικός πόλεμος (Οκτώβριος 1912 - Μάιος 1913) Θυμάστε Παιδιά Ποιοι ήταν οι Νεότουρκοι; (Οργάνωση Ένωση και Πρόοδος) Να δούμε τώρα ποια εδάφη κατείχαν οι Οθωμανοί που βρίσκονταν στη βαλκανική χερσόνησο.

Τα αίτια των Βαλκανικών Πολέμων Διώξεις από τους Νεότουρκους σε βάρος των αλλοεθνών πληθυσμών της Οθωμ. Αυτ..

Αναζωπύρωση των εθνικών συναισθημάτων των βαλκανικών λαών που διέμεναν στην Ο. Αυτ.

Επιθυμία των βαλκανικών λαών τα εδάφη στα οποία διέμεναν να υπαχθούν στα νέα

ανεξάρτητα κράτη

- Η Γερμανία είχε διεισδύσει οικονομικά στην Οθωμ. Αυτοκρατορία ήδη από τα τέλη του 19ου αι.

- Η Ιταλία επιτίθεται τον Σεπτέμβριο του 1911 στη Λιβύη (οθωμανική κτήση)

- Η Αυστροουγγαρία που είχε αναλάβει από το 1878 τη διοίκηση της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης

προχώρησε σε πλήρη προσάρτηση της περιοχής.

Συμπέρασμα: Όλα αυτά α) έπλητταν συμφέροντα άλλων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία,

Ρωσία) και β) αποκάλυπταν τις αδυναμίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ποια Πολιτική ακολούθησε ο Βενιζέλος απέναντι στις προκλήσεις των Νεοτούρκων;

Προς τη σύγκρουση - Οι βαλκανικές συμμαχίες Ο Βενιζέλος αρχικά δεν αντιδρούσε έντονα στην πολιτική των Νεότουρκων, θεωρώντας ότι η Ελλάδα δεν ήταν ακόμη έτοιμη για πόλεμο. Στη συνέχεια, την άνοιξη του 1911, βλέποντας πιθανή μια πολεμική σύγκρουση, ακολούθησε την τακτική της βαλκανικής συνεννόησης. Την άνοιξη του 1912 η Σερβία, η Βουλγαρία, η Ελλάδα και το Μαυροβούνιο υπέγραψαν συνθήκες συμμαχίας Ποια ήταν η αφορμή του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου;

Η άρνηση του Σουλτάνου να συζητήσει τα αιτήματα που έθεσαν οι βαλκανικοί σύμμαχοι

(τον Οκτώβριο του 1912) για

α) σεβασμό των δικαιωμάτων χριστιανικών εθνοτήτων που ζούσαν

στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και

β) για μεταρρυθμίσεις προς όφελός τους.

Πηγή 1 σελ. 85 : Ποιους λόγους επικαλέστηκε ο βασιλιάς Γεώργιος προκειμένου να αιτιολογήσει την προσφυγή της Ελλάδας σε πόλεμο, εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας; Το κύριο επιχείρημα η επιθυμία προάσπισης των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» των

«υπόδουλων αδελφών» ιδίως μετά την «αποτυχία των ειρηνικών προσπαθειών» των συμμάχων βαλκανικών κρατών. Τονίζει επίσης ότι η Ελλάδα αναλαμβάνει αυτόν των αγώνα όχι μόνη αλλά μαζί με τους συμμάχους της, τα άλλα βαλκανικά κράτη, Είναι κατάλληλα προετοιμασμένη και επικαλείται και τη βοήθεια του Θεού.

Τα στρατιωτικά γεγονότα

Ποιος ανέλαβε ως αρχηγός του ελληνικού στρατού; Ο Κωνσταντίνος, γιος του βασιλιά Γεώργιου

■ Οι κινήσεις των βαλκανικών δυνάμεων: Ο ελληνικός στρατός προέλασε στη Μακεδονία.

Τα σερβικά στρατεύματα κατέλαβαν τα Σκόπια, το Μοναστήρι και το Δυρράχιο (στη σημερινή Αλβανία). Οι βουλγαρικές δυνάμεις έφτασαν κοντά στην Κωνσταντινούπολη, κατέλαβαν τη Δυτική Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία και κατευθύνθηκαν προς τη Θεσσαλονίκη. Γιατί ο Βενιζέλος καλεί επιτακτικά τον Κωνσταντίνο να κινηθεί προς τη Θεσσαλονίκη; Να μελετήσετε την πιο κάτω πηγή καθώς και τις σχετικές, με το συγκεκριμένο θέμα, πληροφορίες του βιβλίου σας και να σχολιάσετε: (Η Πηγή βρίσκεται στο πάουερ πόιντ)

■ Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων: • Ο Βενιζέλος διέταξε τον διάδοχο Κωνσταντίνο να κινηθεί προς τη Θεσσαλονίκη, για να

μην καταληφθεί η πόλη από τις βουλγαρικές δυνάμεις. Αν και ο Κωνσταντίνος έφερε αντιρρήσεις, στις 26 Οκτωβρίου 1912 ο ελληνικός στρατός έμπαινε στην πόλη. Λίγες μέρες αργότερα έφτασε και ο βασιλιάς Γεώργιος.

• Στη συνέχεια καταλήφθηκαν τα Ιωάννινα (22 Φεβρουαρίου 1913) και εξασφαλίστηκε ο έλεγχος ολόκληρης της Ηπείρου.

■ Οι επιτυχίες του ελληνικού στόλου: Με επικεφαλής τον ναύαρχο Κουντουριώτη, ο ελληνικός στόλος κατέλαβε τα νησιά του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Λέσβος, Χίος, Λήμνος, Τένεδος, Ίμβρος, Σάμος, Ικαρία) και ανάγκασε τον τουρκικό στόλο να κλειστεί στα Στενά.

Η Συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαΐου 1913) Ο Α' Βαλκανικός πόλεμος έληξε με την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου, σύμφωνα με την οποία: Η Οθωμανική Αυτοκρατ. εγκατέλειπε σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά-βαλκανικά εδάφη της. Οι Δυνάμεις θα καθόριζαν το μέλλον των νησιών του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου, της χερσονήσου του Αγίου Όρους και το καθεστώς της Αλβανίας. Τα Δωδεκάνησα παρέμεναν υπό ιταλική κατοχή και διοίκηση.

Η δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου

Δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Θεωρήθηκε (δεν έχει όμως αποδειχθεί) ότι ήταν έργο της Γερμανίας, που ήθελε την άνοδο στο θρόνο του γερμανόφιλου διαδόχου Κωνσταντίνου, ο οποίος λίγο αργότερα ανακηρύχτηκε βασιλιάς.

Ο Β' Βαλκανικός πόλεμος (Ιούνιος-Ιούλιος 1913)

Πώς ξεκίνησε (αίτια) Η Συνθήκη του Λονδίνου άφησε πολλές εκκρεμότητες, κυρίως όσον αφορά τη Μακεδονία. Τα εδάφη της Μακεδονίας ελέγχονταν από τον ελληνικό στρατό, αλλά μέρος αυτών διεκδικούσαν τόσο η Βουλγαρία όσο και η Σερβία. Η Ελλάδα και η Σερβία, βλέποντας ότι η Βουλγαρία πρόβαλλε υπερβολικές απαιτήσεις,

συμμάχησαν. Στα μέσα Ιουνίου 1913 ο βουλγαρικός στρατός επιτέθηκε ταυτόχρονα εναντίον των ελληνικών και των σερβικών θέσεων, έτσι ξεκίνησε ο Β' Βαλκανικός πόλεμος.

Αποτέλεσμα Β΄ Βαλκανικού Πολέμου Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη ως την Αλεξανδρούπολη. Οι Σέρβοι σημείωσαν επιτυχίες στη Δυτική Μακεδονία. Οι Ρουμάνοι εισέβαλαν στη Βουλγαρία (έφτασαν 30 χιλιόμετρα έξω από τη Σόφια). Οι Τούρκοι ανακατέλαβαν την Αδριανούπολη στην Ανατολική Θράκη.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (σελ. 86) 1. Πώς ερμηνεύετε το γεγονός ότι τα βαλκανικά κράτη -ανάμεσα στα οποία υπήρχαν αρκετές και σημαντικές αντιθέσεις- στράφηκαν όλα μαζί εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας; Είναι κοινή διαπίστωση ότι όλα τα βαλκανικά κράτη, παρ’ όλες τις μεταξύ τους διαφορές στράφηκαν ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό συνέβη κυρίως για τους εξής λόγους: α) εξαιτίας των διώξεων που οι Νεότουρκοι άσκησαν σε βάρος των αλλοεθνών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, β) υπήρξε αναζωπύρωση των εθνικών συναισθημάτων των βαλκανικών λαών που διέμεναν στην Αυτοκρατορία και γ) οι βαλκανικοί λαοί επιθυμούσαν τα εδάφη στα οποία διέμεναν να υπαχθούν στα νέα κράτη και αυτοί να ενωθούν με τους αδερφούς τους. 2. Ποιους λόγους επικαλέστηκε ο βασιλιάς Γεώργιος (πηγή 1) προκειμένου να αιτιολογήσει την προσφυγή της Ελλάδος σε πόλεμο εναντίον της Οθωμ. Αυτοκρατορίας; Ο βασιλιάς Γεώργιος στο διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό εξηγεί τους λόγους που αναγκάζουν το έθνος να αναλάβει αυτόν τον πόλεμο. Το κύριο επιχείρημα με το οποίο ο βασιλιάς υποστηρίζει την απόφαση της Ελλάδος να κηρύξει τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι η επιθυμία προάσπισης των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» των «υπόδουλων αδελφών» ιδίως μετά την «αποτυχία των ειρηνικών προσπαθειών» των συμμάχων βαλκανικών κρατών. Σε αυτή την πολεμική προσπάθεια, τονίζει κατ’ επανάληψη ο Γεώργιος, η Ελλάδα αποδύεται όχι μόνη αλλά μαζί με τους συμμάχους της, τα άλλα βαλκανικά κράτη, και ενώ είναι κατάλληλα προετοιμασμένη

.3. Να μελετήσετε και να σχολιάσετε την πηγή 2. Σύμφωνα με τον σύγχρονο ιστορικό Γιάννη Γιαννουλόπουλο, ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε ο πρωτεργάτης των ελληνικών επιτυχιών κατά τους βαλκανικούς πολέμους. Ωστόσο, η επιτυχία του αυτή δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Ο Βενιζέλος πολλές φορές αναγκάστηκε να συγκρουστεί με τον διάδοχο του θρόνου και αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, ο οποίος ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στους στρατιωτικούς κύκλους. Επιπλέον, ο Βενιζέλος είχε να αντιμετωπίσει και τη συντηρητική Αντιπολίτευση, η οποία είχε επίσης συνασπιστεί γύρω από τον Αρχηγό του στρατού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 31

Τα αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου

(Σελ. 89 - 91)

Τα αίτια Ιμπεριαλισμός Ήταν η κυριότερη αιτία του πολέμου. Πρόκειται για την πολιτική επέκτασης των βιομηχανικά

αναπτυγμένων κρατών σε βάρος άλλων κρατών. Η Γερμανία, που σημείωνε ραγδαία ανάπτυξη, επιδίωκε νέο μοίρασμα του παγκόσμιου πλούτου

και των αποικιών, για να εξασφαλίσει πρώτες ύλες, καύσιμα και νέες αγορές. Η πολιτική αυτή

προκάλεσε την αντίδραση της Βρετανίας και της Γαλλίας, που κατείχαν τις περισσότερες και

πλουσιότερες αποικίες.

Εθνικισμός Στα ευρωπαϊκά κράτη η γνώμη των λαών, στους οποίους ήταν έντονο τότε το στοιχείο του

εθνικισμού, επηρέαζε τις πολιτικές αποφάσεις. Οι λαοί της Ευρώπης, αν και δεν επιθυμούσαν τον

πόλεμο, δεν ήταν διατεθειμένοι να ανεχτούν την προσβολή της εθνικής τους αξιοπρέπειας προκειμέ-

νου να διατηρηθεί η ειρήνη.

Μιλιταρισμός Το πνεύμα του μιλιταρισμού, δηλαδή ο υπερτονισμός των στρατιωτικών αξιών, επικρατούσε όλο

και περισσότερο: - Η Γερμανία προωθούσε την ανάπτυξη της πολεμικής της βιομηχανίας και τη στρατιωτική

της ενίσχυση. - Οι άλλες Δυνάμεις κλιμάκωναν τους στρατιωτικούς τους εξοπλισμούς.

- Τονιζόταν η θέση ότι ο πόλεμος ήταν ο κύριος τρόπος επίλυσης των διεθνών διαφορών.

Τα αντίπαλα στρατόπεδα Κεντρικές Δυνάμεις ή Τριπλή Συμμαχία: Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία.

Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση (Entente Cordiale): Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία.

Η αφορμή και οι πρώτες κηρύξεις του πολέμου Αφορμή ήταν η δολοφονία του διαδόχου του αυστριακού θρόνου Φερδινάνδου Φραγκίσκου από ένα

νεαρό Σέρβο εθνικιστή στο Σεράγεβο της Βοσνίας (Ιούνιος 1914). Αμέσως μετά:

- Η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία (Ιούλιος 1914).

- Η Ρωσία και η Γαλλία τάχτηκαν στο πλευρό της Σερβίας.

- Η Γερμανία τάχτηκε στο πλευρό της Αυστροουγγαρίας.

- Στα επόμενα τέσσερα χρόνια έγιναν συνολικά εξήντα κηρύξεις πολέμων. Αυτός ήταν ο Μεγάλος Πόλεμος

ή Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως ονομάστηκε αργότερα.

Τα κύρια μέτωπα Δυτικό μέτωπο: Οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Βέλγιο και κινήθηκαν προς το Παρίσι.

Την πορεία τους ανέκοψε ο γαλλικός στρατός στη μάχη του Μάρνη.

Η Βρετανία κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία.

Γάλλοι και Γερμανοί έσκαψαν χαρακώματα σε μια γραμμή εκατοντάδων χιλιομέτρων.

Οι συνθήκες ζωής εκεί ήταν τραγικές. (Φωτογραφία στο κείμενο)

Ανατολικό μέτωπο: Διαμορφώθηκε στην Ανατολική Πρωσία, στα σύνορα Γερμανίας και

Ρωσίας. Οι Γερμανοί ανέκοψαν τη ρωσική προέλαση.

Στα τέλη του 1914 τα μέτωπα σταθεροποιήθηκαν.

Συμμαχίες και ανακατατάξεις Κεντρικές Δυνάμεις Τον Οκτώβριο του 1914 μπήκε στο πλευρό τους η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το 1915 συμμάχησε μαζί τους και η Βουλγαρία. Έτσι, οι Κεντρικές Δυνάμεις σχεδόν

κυριάρχησαν στα Βαλκάνια.

Αντάντ Οργάνωσε επιχείρηση κατάληψης των Δαρδανελίων για να ανοίξει τα Στενά και να βοηθήσει

τη Ρωσία (Φεβρουάριος 1915). Αποκρούστηκε όμως από τον οθωμανικό στρατό. Αποβίβασε στρατεύματά της στη Θεσσαλονίκη (Οκτώβριος 1915) και μετέφερε τον πόλεμο

στην Ελλάδα, που ήταν ακόμη ουδέτερη.

Συμμάχησε μαζί της η Ιταλία, αφού έλαβε υποσχέσεις ότι μετά τον πόλεμο θα της

παραχωρηθούν εδάφη, μεταξύ των οποίων τμήμα της Μικράς Ασίας.

Οι επιχειρήσεις το 1916 Μεγάλη επίθεση της Γερμανίας, το Φεβρουάριο του 1916, στο Βερντέν με χιλιάδες

νεκρούς. Γαλλοβρετανική επίθεση στο Σομ, με την οποία το δυτικό μέτωπο επανήλθε στην αρχική

θέση του.

Η καμπή του 1917 Αποκαλύπτονται οι κοινωνικές διεργασίες που είχε προκαλέσει ο πόλεμος: - Γαλλία: είχε αναπτυχθεί ισχυρό σοσιαλιστικό αντιπολεμικό κίνημα. Εκδηλώθηκαν ανταρσίες

στο μέτωπο που καταπνίγηκαν με εκτελέσεις δεκάδων Γάλλων στρατιωτών. - Ρωσία: το Φεβρουάριο του 1917 εκδηλώθηκε επανάσταση που ανέτρεψε τον τσάρο. Η

φιλελεύθερη κυβέρνηση που ανέλαβε ανατράπηκε από νέα σοσιαλιστική επανάσταση τον Οκτώβριο

του 1917. Η σοσιαλιστική Ρωσία σύναψε συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία (συνθήκη του Μπρεστ-

Λιτόφσκ, 3 Μαρτίου 1918) και αποσύρθηκε από τον πόλεμο. Οι ΗΠΑ συμμάχησαν με την Αντάντ (Απρίλιος 1917). Διαθέτοντας 1.000.000 στρατιώτες και

άφθονα υλικά μέσα συνέβαλαν καθοριστικά στη νίκη της Αντάντ. Τον Ιούνιο του 1917 εισήλθε στον πόλεμο η Ελλάδα ως σύμμαχος της Αντάντ.

Το τέλος του πολέμου Το φθινόπωρο του 1918 άρχισαν να συνθηκολογούν οι Κεντρικές Δυνάμεις και

οι σύμμαχοί τους. Στη Γερμανία ο κάιζερ (αυτοκράτορας) Γουλιέλμος Β' ανατράπηκε από σοσιαλιστική

επανάσταση και την εξουσία ανέλαβε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.

Τελικός απολογισμός του πολέμου: περίπου 8.000.000 νεκροί 20.000.000 τραυματίες και

τεράστιες υλικές καταστροφές. Η Ευρώπη ήταν εξαντλημένη. Η παγκόσμια κυριαρχία της είχε

κλονιστεί.

ΕΝΟΤΗΤΑ 32

Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο - Ο Εθνικός Διχασμός

(Σελ. 91 -93)

Η θέση του Βενιζέλου για τη συμμετοχή της Ελλάδας

στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο Θεωρούσε ότι θα νικούσαν οι Αγγλογάλλοι.

Η Ελλάδα έπρεπε να συμμαχήσει με την Αντάντ: - για να διατηρήσει τα κέρδη της από τους Βαλκανικούς Πολέμους,

- για να διευρύνει τα σύνορά της. Τη θέση του υποστήριζαν: - οι λαϊκές τάξεις, που εμπνέονταν από τη Μεγάλη Ιδέα,

- η μεγαλοαστική τάξη, κυρίως της διασποράς, που επιδίωκε να ενταχθεί σε μια μεγάλη και

ισχυρή Ελλάδα.

Η θέση του Κωνσταντίνου Ήθελε συμμαχία Ελλάδας και Κεντρικών Δυνάμεων. Όμως στο πλευρό τους είχαν ταχθεί η

Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βουλγαρία. Έτσι, ο βασιλιάς υποστήριξε τη «διαρκή

ουδετερότητα». Η στάση αυτή εξυπηρετούσε ιδιαίτερα τη γερμανική πολιτική.

Τις απόψεις του υποστήριζαν:

- τα μικροαστικά στρώματα που φοβούνταν τον ανταγωνισμό που θα προέκυπτε από την ένταξη

στην Ελλάδα του εξωελλαδικού ελληνικού κεφαλαίου,

- τμήματα των λαϊκών τάξεων που δεν επιθυμούσαν νέο πόλεμο μετά τους Βαλκανικούς πολέμους.

Η σύγκρουση Βενιζέλου-Κωνσταντίνου Ο Βενιζέλος έκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε να πάρει μέρος στην επιχείρηση της Αντάντ να

καταλάβει τα Δαρδανέλια (Φεβρουάριος 1915). Ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε και ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε. Ακολούθησαν εκλογές (Μάιος 1915) στις οποίες νίκησε ο Βενιζέλος. Όταν όμως κήρυξε την

Ελλάδα σε επιστράτευση, ο βασιλιάς διαφώνησε οδηγώντας τον για δεύτερη φορά σε παραίτηση. Έγιναν νέες εκλογές (Δεκέμβριος 1915). Οι Φιλελεύθεροι όμως απείχαν. Έτσι προέκυψε νέα

κυβέρνηση απολύτως πιστή στα ανάκτορα.

Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο Η Αντάντ αποβίβασε στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη (Οκτώβριος 1915), για να εμποδίσει την

επέκταση των Γερμανών στα Βαλκάνια. Η Βουλγαρία επιτέθηκε στη Σερβία. Αυτή κατέρρευσε και τα στρατεύματά της μεταφέρθηκαν

στη Μακεδονία. Γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ανατολική Μακεδονία (Μάιος 1916).

Οι ελληνικές δυνάμεις, ακολουθώντας τις εντολές του Κωνσταντίνου περί «ουδετερότητας», δεν

αντέδρασαν. Το Δ' Σώμα Στρατού παραδόθηκε χωρίς αντίσταση και μεταφέρθηκε αιχμάλωτο στη

Γερμανία.

Οι Επίστρατοι και το κίνημα της Εθνικής Άμυνας Η Αντάντ απαίτησε αφοπλισμό των ελληνικών δυνάμεων που ήταν στις διαταγές του βασιλιά.

Εκείνος δέχτηκε. Με δική του εντολή, όμως, οι έφεδροι που απολύονταν οργανώνονταν σε

συνδέσμους, που αποτέλεσαν μια φιλοβασιλική παραστρατιωτική οργάνωση με 200.000 περίπου

μέλη, τους Επίστρατους.

Στη Μακεδονία βενιζελικοί δημιούργησαν μια οργάνωση, την Εθνική Άμυνα, και προχώρησαν

σε κίνημα στη Θεσσαλονίκη (17 Αυγούστου 1916) με αίτημα την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο

στο πλευρό της Αντάντ.

Η Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης Ο Βενιζέλος εγκατέστησε Προσωρινή Κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και

συγκέντρωσε με επιστράτευση ελληνικά στρατεύματα για να πολεμήσουν στο πλευρό της Αντάντ.

Ο Εθνικός Διχασμός Το καλοκαίρι του 1916 διαμορφώθηκαν δύο αντίπαλα κέντρα εξουσίας. Το φαινόμενο αυτό

ονομάστηκε Εθνικός Διχασμός και ήταν η πρώτη εμφύλια σύγκρουση στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. Ο Διχασμός ήταν και γεωγραφικός: η χώρα διασπάστηκε σε «κράτος των Αθηνών» υπό τον

Κωνσταντίνο και «κράτος της Θεσσαλονίκης» υπό τον Βενιζέλο.

Η δυναμική επέμβαση της Αντάντ και η έξωση του Κωνσταντίνου Στρατιωτικές δυνάμεις της Αντάντ κινήθηκαν από τον Πειραιά προς την Αθήνα με σκοπό την

κατάληψή της. Αποκρούστηκαν όμως από τις φιλοβασιλικές δυνάμεις. Το Νοέμβριο του 1916, το υπό τον έλεγχο του βασιλιά κράτος των Αθηνών προχώρησε σε άγριες

διώξεις βενιζελικών με τουλάχιστον 35 νεκρούς (Νοεμβριανά). Η Αντάντ κατέλαβε τον Πειραιά, επέβαλε αυστηρό αποκλεισμό στη «βασιλική» Ελλάδα και

απαίτησε την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου. Ο Κωνσταντίνος εγκατέλειψε την Ελλάδα (2-15 Ιουνίου 1917) αφήνοντας στο «θρόνο» το γιο του

Αλέξανδρο, χωρίς ο ίδιος να παραιτηθεί.

Η ανάληψη της εξουσίας από το Βενιζέλο Ο Βενιζέλος ήρθε στην Αθήνα και σχημάτισε νέα κυβέρνηση. Η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις και συμμετείχε ως σύμμαχος της Αντάντ

στις τελευταίες μάχες στη Μακεδονία (1918). Ο Βενιζέλος επανέφερε τη Βουλή που είχε σχηματιστεί το Μάιο του 1915. Λόγω της

«νεκρανάστασής» της ονομάστηκε Βουλή των Λαζάρων. Χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί που θεωρήθηκαν φιλοβασιλικοί απολύθηκαν, ενώ

άλλοι, και κυρίως αρκετά στελέχη της βασιλικής παράταξης, εξορίστηκαν στην Κορσική (νησί της

Γαλλίας).

Aσκήσεις αυτοαξιολόγησης

Άσκηση 1:

Να προσδιορίσεις αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων, που σχετίζονται με τον Α΄

Παγκόσμιο πόλεμο, είναι ιστορικά ορθό ή λανθασμένο, γράφοντας τη λέξη «σωστό» ή «λάθος»

δίπλα από κάθε πρόταση:

1. Η εισβολή της Γερμανίας στο Βέλγιο (1914) αποτέλεσε την αφορμή

του πολέμου. ………………

2. Όταν τελείωσε ο πόλεμος (1918), η Ιταλία βρισκόταν

στο στρατόπεδο των ηττημένων. ………………

3. Η Ελλάδα μπήκε καθυστερημένα στον πόλεμο

(1917), ως σύμμαχος της Αντάντ. ………………

4. Ο πόλεμος ξεκίνησε το 1914 και τέλειωσε το 1918 ……………..

5. Το δυτικό μέτωπο ήταν το μοναδικό μέτωπο του πολέμου. ………………

6. Η ιμπεριαλιστική πολιτική των ισχυρών κρατών της Ευρώπης υπήρξε

μια από τις κυριότερες αιτίες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. ………………

7. Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος έμεινε στην ιστορία γνωστός

και ως ο πόλεμος των χαρακωμάτων. ………………

8. Η επικράτηση της Σοσιαλιστικής ιδεολογίας (1917) συνέβαλε

στη διαμόρφωση ισχυρών αντιπολεμικών στάσεων στην Ευρώπη. ………………

9. Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος άφησε πίσω του εκατομμύρια νεκρούς

και τραυματίες. ………………

10. Η Βουλγαρία εισήλθε στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών

Δυνάμεων. ………………

11. Τον συνασπισμό της Αντάντ αρχικά αποτελούσαν η Ρωσία,

η Γαλλία και η Γερμανία. ………………

12. Οι ΗΠΑ δεν έλαβαν μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. ………………

13. Ο στρατιωτικός ανταγωνισμός των ισχυρών χωρών της Ευρώπης

(αρχές του 20ού αι.) αποτέλεσε ένα από τους λόγους,

που οδήγησαν στην έκρηξη του πολέμου. ………………

14. Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του Οκτωβρίου του 1917, η Ρωσία

συνθηκολόγησε με τη Γερμανία και αποσύρθηκε από τον πόλεμο. ..…………….

Άσκηση 2:

Α. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης 120-140 λέξεων στο οποίο να αναφέρεστε στα αίτια του Α΄

Παγκοσμίου πολέμου. Στο κείμενό σας να εντάσσονται λειτουργικά και οι παρακάτω

όροι/έννοιες:

Εθνικισμός Μιλιταριστικό πνεύμα

Υπερπαραγωγή Στρατιωτικοί εξοπλισμοί

Β.

Γελοιογραφία που αναφέρεται στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο

Αφού παρατηρήσετε με προσοχή την πιο πάνω γελοιογραφία, να εξηγήσετε πώς θα μπορούσε να

συνδεθεί με τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918).

Άσκηση 3:

Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τα πιο κάτω διαγράμματα, την αφίσα και τις φωτογραφίες, να

καταγράψετε τα συμπεράσματά σας για τις συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου:

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΖΩΩΝ

ΑΝΤΑΝΤ ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………

Βρετανοί στρατιώτες τυφλωμένοι

από χημικά αέρια

Γερμανική αφίσα (1917) Η πόλη Βερντέν της Γαλλίας (1916)

4:

α) Αφού σχολιάσεις τις πιο πάνω εικόνες, να τις συσχετίσεις με τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, να αναφέρεις τις σύμμαχες χώρες καθώς και την αντίπαλο χώρα. β) Να γράψεις τρία (3) αίτια και την αφορμή του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. 5. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υποστηρίζει τη συμμαχία

της Ελλάδας με την Αντάντ Μέχρι σήμερον η πολιτική ημών συνίστατο εις διατήρησιν της ουδετερότητος [...]. Αλλ' ήδη καλούμεθα να μετάσχωμεν του πολέμου [...] επ' ανταλλάγμασι, τα οποία πραγματοποιούμενα θα δημιουργήσωσι μιαν Ελλάδα μεγάλην και

ισχυράν, τοιαύτην οποίαν ουδ' οι μάλλον αισιόδοξοι ηδύναντο να φαντασθώσι καν προ ολίγων ακόμη ετών. [...].

Ε. Βενιζέλος, Υπόμνημα προς τον βασιλιά Κωνσταντίνο, 11 Ιανουαρίου 1915. Πηγή: Βίβλος Ελευθερίου Βενιζέλου, Αθήνα 1964.

Η κωνσταντινική «ουδετερότητα»

Η [...] πολιτική της ουδετερότητας την οποία σταθερά πρόβαλλε (ενν. ο Κωνσταντίνος) μέχρι την αποπομπή του από τις δυνάμεις της Entente

το καλοκαίρι του 1917, δεν αντιστοιχούσε, βεβαίως, σε κάποια διάθεση τηρήσεως ίσων αποστάσεων από τους δύο εμπολέμους συνασπισμούς. Ήταν απλώς

η φιλο-γερμανικότερη δυνατή πολιτική που μπορούσε να ακολουθήσει μία χώρα της οποίας η γεωγραφική θέση την καθιστούσε όμηρο των διαθέσεων του

πανίσχυρου βρετανικού στόλου που κυριαρχούσε τότε στην ανατολική Μεσόγειο. Σε συνεχή τηλεγραφική επικοινωνία με τον γυναικάδελφο του Γερμανού

αυτοκράτορα -ερήμην ακόμη και των αντιβενιζελικών κυβερνήσεών του- είχε εξασφαλίσει την πλήρη έγκριση του Βερολίνου στο ζήτημα αυτό [...].

Γ. Γιανουλόπουλος, «Η ευγενής μας τύφλωσις...», εξωτερική πολιτική και «εθνικά θέματα» από την ήττα του 1897 έως τη Μικρασιατική Καταστροφή,

δ' έκδοση, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ. 227. Αφού διαβάσεις τις πιο πάνω πηγές, να απαντήσεις στα πιο κάτω ερωτήματα: α) Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος προκειμένου να πείσει το βασιλιά Κωνσταντίνο ότι η Ελλάδα πρέπει να μπει στον πόλεμο στο πλευρότης Αντάντ; β) Ποιοι παράγοντες έκαναν το βασιλιά Κωνσταντίνο να επιλέξει και να υποστηρίξει την πολιτική της ουδετερότητας;

6. Κεφάλαιο 28

Ερώτηση: Να γράψεις τους βασικούς στόχους της πολιτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου ως πρωθυπουργού της Ελλάδας

και να εξηγήσεις με ποιους τέσσερις τρόπους προσπάθησε να επιτύχει τους στόχους του αυτούς. Δικαιώθηκε από την

εξέλιξη της ιστορίας, ναι ή όχι και γιατί;