Rehabilitabtion for Elderly

การฟนฟสภาพผสงอาย

จราพร เกศพชญวฒนา สวณ ววฒนวานช

คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ท าไมผสงอายจงตองฟนฟสภาพ

•สมรรถภาพรางกายถดถอย•พบโรคเรอรงและโรคทกอภาวะทพพลภาพไดบอย

•สภาพจตใจทอถอย พงพา และซมเศรา•ความไมพรอมของผดแล

การฟนฟสภาพผสงอาย มงเนน

ดแลรกษาพยาธสภาพ ปองกนภาวะแทรกซอน

ฟนฟสภาพสงทผดปกต

สนบสนนการปรบตวของผสงอาย ครอบครว

การฟนฟสภาพผสงอายทมสขภาพดคอการออกก าลงกาย

ท าไมถงตองออกก าลงกาย มนษยมการเปลยนแปลงของรางกายตลอดเวลา เชน หลอดเลอดทวรางกายจะเรมมการตบทละเลกละนอย เมอตบไดประมาณ 70% จงจะมอาการ

การปองกนการตบของหลอดเลอดทงทยงไมมอาการคอ ท าใหหลอดเลอดทตบแลวหายตบ หรอท าใหรางกายสรางทางเบยง คอ สรางหลอดเลอดใหม

. ธรรมชาตมนษยจะตองแก เจบ ตาย ตามสมรรถภาพรางกายตามอาย*

. กลามเนอ เอน เอนขอตอ กระดก เซลลสมอง จะเรมเสอมตงแตอาย 30 ป

* Shephard, R J (1982) Physiology and Biochemistry of Exercise and Aging. Praeger, New York.

. โดยเฉลยเมออาย 40 ป ถารบประทานอาหารเทาเดม ออกก าลงกายเทาเดม คนจะมน าหนกเพมขนปละ ½ กโลกรม เพราะอตราการเผาผลาญจะลดลงเมอมอายเพมขน

. เมอสงอายขนจะมความเสยงตอการเปนโรคเบาหวาน ไขมนในเลอดสง ความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดของหวใจ สมอง มะเรง สมองเสอม กระดกบาง พรน ซงจะหกงาย แตเราสามารถปองกน ลดความเสยงดวยการมพฤตกรรมทเหมาะสม

เมอสงอาย สายตา ห ฟน เสอมลง กระดกงอกบรเวณหวกระดกของขอ ทองผก การท างานของไตลดลง รบประทานอาหารนอยลง มวลกลามเนอและก าลงกลามเนอลดลง สมองฝอ หลงลม ฯลฯ

การออกก าลงกายจะสามารถยบยงหรอชะลอความเสอมตามธรรมชาต

ของรางกาย

การออกก าลงกายม 5 ขนตอน1) ยดเสน

2) อนเครอง

3) ออกก าลงกาย (20 นาท)

4) คลายความรอน

5) ยดเสน หากทาได แชน ารอน นวด หลงการออกกาลง 2-3 ชวโมงแลว

หลกการของการออกก าลงกาย ควรออกก าลงกายไมเหมอนกนในแตละครง

ควรออกก าลงกายในครงเดยวกนใหมทงหนกและเบาสลบกนไป

ขอแนะน าจาก Health Education Authority 1)

ควรออกก าลงกายดวยความหนกปานกลาง เชน การเดนเรวๆ 30 นาท อยางนอย 5 ครงตอสปดาห ซงการเดนอาจเดนทเดยว 30 นาท หรอเดน ครงละ 15 นาท หลายๆ ครง

ขอแนะน าจาก US Center for Disease Control and Prevention 2)

ทกคนควรออกก าลงกายดวยความหนกปานกลาง เชน การเดนเรวๆ 30 นาทเกอบทกวน

ขอแนะน าจาก Quebec Consensus Conference3)

เพอสขภาพทด การออกก าลงกายควรใชกลามเนอกลมใหญออกก าลงกายดวยความหนกมากกวาปกต ใชพลงงานอยางนอย 700 กโลแคลอรตอสปดาห โดยท าบอยๆ เชน เกอบทกวน (ในทางปฏบต การเดนเรวๆ 20 - 30 นาทกพอแลว))

1) Killoran AJ, Fentem, P, Casperson C (eds), Moving on: International Perspectives on Promoting Physical Activity (Health Education Authority: London, 1994).

2) Pate RR, Pratt M, Blair SN et al, Physical activity and public health: a recommendation from the Centers for Disease Control and Prevention and the American College of Sports Medicine, JAMA (1995) 273:402-8.

3) Blair SN, Hardman A, Special issue: physical activity, health and well-being-an international consensus conference, Res Quart Exerc Sport (1995) 66:4.

ประโยชนของการออกก าลงกายเพอสขภาพ (1)การออกก าลงกายเพอสขภาพมประโยชนหลายอยาง* คอ ลดความอวน (ไขมน)

เพมกลามเนอ (ท าใหน าหนกอาจไมลด)

ลดไขมนในเลอด

เพม HDL ในเลอด HDL เปนไขมนทด จะชวยปองกนโรคหลอดเลอดหวใจตบและอดตน HDL ยงสงมากจะยงด

สมรรถภาพการท างานของหวใจจะดขนมากถาออกก าลงกายทถกตองอยางสม าเสมอ ชพจรหรอหวใจจะเตนชาลงซงจะเปนการประหยดการท างานของหวใจ

ปองกนและรกษาโรคเบาหวาน

W. Hollmann, et al 1988, p. 40 -48 . The Cardiovascular system in the Olympic Book of Sports Medicine, Volume I of the Encylcopaedia of Sports Medicine. Ed. By A Dirix et al Blackwell Scientific Publications Oxford.

ประโยชนของการออกก าลงกายเพอสขภาพ (2) ปองกนโรคกระดกบางเปราะ โดยเฉพาะสภาพสตรทประจ าเดอนหมด ซงจะ

น าไปสการทจะเกดกระดกหกจากอบตเหต เชน การหกลม ฯลฯ

ชวยลดความดนโลหตถาสง ลดไดประมาณ 10-15 ม.ม. ปรอท

ชวยท าให หวใจ ปอด ระบบหมนเวยนของโลหต กลามเนอ เอน เอนขอตอ กระดก ผวหนงแขงแรงยงขน

ชวยลดความเครยด ท าใหนอนหลบดยงขน

ความจ าด

เพมสมรรถภาพทางเพศ

ชวยท าใหมความเชอมนในตนเองยงขน สงาผาเผย

ประโยชนของการออกก าลงกายเพอสขภาพ (3) เปนการชะลอความแก

ชวยปองกนอาการปวดหลง

ชวยท าใหรางกายน าไขมนมาเปนพลงงานไดด

ชวยปองกนโรคมะเรงบางชนด เชน ล าไสใหญ เตานม ตอมลกหมาก ฯลฯ

ท าใหเกดสขภาพด ประหยดคาใชจายส าหรบการรกษาโรค ลดเวลาทจะหยดงานจากการเจบปวย ท าใหประชาชนมงคง ประเทศชาตมนคง

ถาประชาชนทวประเทศออกก าลงกายจะเปนพนฐานของการน าไปสความเปนเลศทางดานกฬา

การออกก าลงกายแตละครงถาจะใหไดประโยชนตอหวใจและปอด คอ (1)

จะตองออกก าลงกายใหหวใจ (หรอชพจร) เตนระหวาง 60-80% ของความสามารถสงสดทหวใจของคนๆ นนจะเตนได

สตรในการค านวณความสามารถสงสดทหวใจจะเตนได คอ

220 – อาย(ป) กลาวคอ คนทมอาย 50 ปมความสามารถสงสดทหวใจจะเตนไดคอ 220 - 50 หรอ = 170 ครงตอนาท

การออกก าลงกายแตละครงถาจะใหไดประโยชนตอหวใจและปอด คอ (2)

. การออกก าลงกายทเปนประโยชนตอหวใจและปอด

ควรออกก าลงเพอใหชพจรเตนระหวาง 60-80% ของ 170 ครง ตอนาท ซงกคอระหวาง 102-136 ครงตอนาทในคนทมอาย 50 ป ...แตถาไมเคยออกก าลงกายมากอนตองคอย ๆ ท า อาจใชเวลา2-3 เดอนกอนทจะออกก าลงกายให ชพจรเตนไดถง 60% ของความสามารถสงสดทหวใจจะเตนได

ในทางปฏบตการวดชพจรในขณะทออกก าลงกายถา

ไมมเครองมอชวยวดจะท าไดโดยยากส าหรบ

ประชาชนทวไป….ฉะนนจงไมจ าเปนตองวดชพ

จร แตออกก าลงกายใหรสกวาเหนอยนดหนอย พอม

เหงอออก หรอยงสามารถพดคยระหวางการออก

ก าลงกายได

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย (1)

การออกก าลงกาย ถาท าไดเมอไหรกจะไดประโยชนเมอนน ไมมค าวาสายไป ถาเคยออกก าลงกายมาตลอด กควรออกตอไปได แตการออกก าลงกายทเหมาะสมนนควรเปนการออกก าลงกายแบบแอโรบค เชน การเดนเรวๆ วง วายน า ถบจกรยาน เตนแอโรบก ไมใชเตะฟตบอล ยกน าหนก ตเทนนส ฯลฯ

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย (2)

การออกก าลงกายในผสงอาย ถามโรคประจ าตวควร

ปรกษาแพทยกอนการออกก าลงกาย แตโดยทวๆ ไปถา

ออกก าลงกายอยางคอยเปนคอยไป จะปลอดภย เชน ถา

เคยเดน 300 เมตร ควรเดนแคนกอน แลวคอยๆ เพม

ระยะทาง จนเดนได 1-3 กโลเมตร ถาพอใจในระยะทางจง

คอยๆ เพมความเรว

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย (3)

การออกก าลงกายถามอาการ เชน เจบอก เหนอยหอบมากไป หายใจไมทน แนนลนป ควรหยดและปรกษาแพทย

กอนการออกก าลงกายควรชงน าหนกตว สวนสง หา BMI

หารอบพง หาความดน ชพจร ฟงหวใจ

ถาทกอยางปกตกควรเรมตนดวยการเดน อยาเพงวง

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย (4)

ส าหรบผทอวนมาก หรอน าหนกเกน ควรออกก าลงกายดวยการวายน า หรอถบจกรยาน และคมอาหารดวย

.เมอน าหนกตวดขนจงเรมเดน เมอเดนจนแขงแรง (3 เดอน) จงอาจเรมวง ผทเขา ขอเทา ไมดควรออกก าลงกายดวยการวายน า ถบจกรยาน

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย (5)

แตผสงอายหญงทประจ าเดอนหมดรางกายจะสลายกระดกมากกวาสราง จงควรทานอาหารทมแคลเซยมมากๆ คอ 1 กรมตอวน อาหารทมแคลเซยมสง คอ นมๆ 1 แกวมแคลเซยมประมาณ 300 มลลกรม ปลาเลกปลานอย เตาห โยเกรต กะป ผกคะนา กงแหง ฯลฯ

และออกก าลงกายเพอสขภาพ โดยวธทมการแบกน าหนกตนเอง เชน การเดน วง เตนแอโรบค ไมใชวายน า หรอถบจกรยานอยางเดยว

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย (6) ออกก าลงกายแบบแอโรบกแลว อาจยกน าหนก (resistance training) เปนการ

เสรมดวยสปดาหละ 2 ครง เพอเปนการสรางกลามเนอ หรอปองกนการลดลงของปรมาณกลามเนอ

.. การยกน าหนกสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท คอ weight lifting ซงกคอ ฝกยกน าหนกทหนกทสด ทคนๆ หนงจะยกได ซงการยกน าหนกวธนจะมอนตรายตอผสงอาย อกวธหนงคอ weight training คอ การยกน าหนกทเบา เพอชวยท าใหกลามเนอแขงแรง ขอย าวาผสงอายควรท า weight training ไมใชweight lifting และควรท าหลงจากออกก าลงกายแบบแอโรบกมาแลว 3-6 เดอน และกอนท า weight lifting ควรตรวจดดวยวาไมเปนโรคความดนโลหตสง

การออกก าลงกายส าหรบผสงอาย (7)

นอกจากออกก าลงกายแบบแอโรบก, resistance training, แลว

ทกคนรวมทงผสงอาย ควรออกก าลงกายโดยการยดเสน

กลามเนอ เอน เอนขอตอ ขอตอ ดวย เพอท าใหรางกายมความ

ยดหยนมากทสดส าหรบวย ทงนควรออกก าลงกายกลามเนอคอ

หลง เขา หนาทอง ดวย

ค าจ ากดความ

STROKE / BRAIN ATTACK /

CEREBROVASCULAR ACCIDENT (CVA)

คอความผดปกตของระบบประสาททเกดขนอยางฉบพลนท

มการสญเสยการท างานของระบบประสาทมสาเหตจากเสน

เลอดตบ แตก หรอตน และไมเกดจากอบตเหต

สาเหตการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

1. Ischemic stroke 80%:

TIA, Thrombosis, Emboli, Lacunar

2. Hemorrhagic stroke 20%:

ICH, Subarachnoid hemorrhage

ตาแหนงของพยาธสภาพ และ

อาการแสดง

Brainstem

• Coma ,

Semiunconscious

• Unstable V/S

• Nausea and

vomiting

• Bilateral paralysis

Cerebellum

• Abnormal

reflexes

• Imbalance

• Dizziness, nausea, vomiting

เปรยบเทยบการรกษาและการฟนฟสภาพ

MEDICAL DX.

Pathology

Neurologic

Deficits

REHABILITATION DX.

Impairments

Disabilities

Handicap

“Caring the stroke patient” Care

Counseling

Guidance in stroke risk factor reduction

การฟนฟสมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

PRINCIPLE OF STROKE REHABILITATION

1. Holistic care 2. Interdisciplinary team care: Patient, family: Team conference

3. Goal- directed treatment

1. Minimize the impact of disability result from the stroke

2. Optimize quality of life for both the patient and the personal caregiver. ควรมผปวยหรอญาต เขารวมก าหนดเปาหมาย โดยอยบนพนฐานของความเปนจรง

Goal of Rehabilitation :

กลไกลการฟนตวของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

1. การฟนตวของระบบประสาทตามธรรมชาตของโรค เชนการไหลเวยน เลอดของสมองดขน การยบบวมของสมอง บรเวณทขาดเลอดมเลอดไปเลยงดขน มกเกดขนในชวง 6 เดอนแรก

โดยฟนตวเรวในชวง1-3 เดอนแรก

2. ขบวนการ Neuroplasticity เปนผลจากกระบวนการฟนฟสมรรถภาพ ท าใหเกดเปนวงจรการท างานใหมเกดขน

หลกการ คอ ท าซ าๆและบอยๆ

การฟนตวของก าลงกลามเนอกลามเนอออนปวกเปยกมกเปนใน 48 ชม.แรก

deep tendon reflex

กลามเนอเกรง/กระตก

งอหรอเหยยดกลามเนอไดแตตองไปทงกลม (2 – 30 วน)

สามารถแยกการท างานและเคลอนไหวกลามเนอแยกเปนมดได (6 - 33 วน)

กลบสภาวะปกต

Motor recovery

- Sequence of recovery can stop at any stage - Most : in the first 3 monthsMinor : improve occur after 6 mons

post onset- Lower extremity function recover earliest and most completelyfollowed by upper extremity and hand function- Proximal control precedes distal control

Recovery of language and perceptual function* recovery usually occur slower and over a more prolonged time course than motor recovery* most aphasia recovery occur in the first 3 - 6 mons

ปจจยทมผลตอการฟนฟสมรรถภาพ

1. ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย

2. ต าแหนงของรอยโรค ชนดและระดบความรนแรงของโรค

3. ความบกพรองทางกาย ไดแก การรบร การมองเหน อาการออนแรง การทรงตว

4. การสอความหมายและความสามารถในการเรยนร

5. โรคประจ าตวหรอภาวะทพบรวม

6. ความสามารถในการปรบตวและลกษณะการปรบตว

7. ระยะเวลาตงแตเปนโรคหลอดเลอดสมองจนถงเวลาในการฟนฟสมรรถภาพ

8. ลกษณะครอบครวและการชวยเหลอของสงคมและครอบครว

CANDIDATE FOR REHABILITATION

EVERY CASE WHEN :

• Medical stable 24-48 hrs : BP <180/110 mmHg

• No progressive stroke

Intensive program if

•follow 2 step command

•good cognitive

Goals

Prevent complications from immobilization & deconditioning Early activation/ remobilization Patient and family education Improve self care function

“Rehabilitation in early phase”

1. Proper bed and chair position

2. Frequent turn and position change

3. Deep breathing and cough exercise

4. Frequent skin inspection

5. Bed positioning and mobility

6. Bowel and Bladder care

Rehabilitation program in early phase

ปญหาทพบไดบอยในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

1. ปญหากลามเนอออนแรง2. ปญหากลามเนอเกรงกระตก3. ปญหาการทรงตวและกลามเนอไมประสานงานกน4. ปญหาความรสกลดลงหรอผดปกต5. ปญหาการเคลอนยายตวและการเคลอนท6. อาการกลนล าบาก7. ปญหาดานการขบถาย

8. ภาวะซมเศรา9. ปญหาดานการสอความหมาย10.ปญหาดานการท ากจวตรประจ าวน

ปญหาทพบไดบอยในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

1. ปญหากลามเนอออนแรงผปวยมกมปญหากลามเนอออนแรงซงเปนผลใหผปวยไมสามารถขยบขอและชวยเหลอตวเองได อาจสงผลใหเกดขอยดตด ผดรปตามมา

โดยเรมแรกมกจะมอาการกลามเนอออนแรงปวกเปยก หลงจากนนกจะมการฟนตวของก าลงกลามเนอ

การฟนตวของก าลงกลามเนอ

สามารถหยดทขนไหนกไดมกจะพบในชวงสามเดอนแรกและพบการฟนตวไดนอยหลงจากหกเดอนไปแลวก าลงของกลามเนอชวงตนจะฟนตวไดเรวกวาชวงปลาย

Upper limb* Shoulder adduction & internal rotation* Elbow flexion & pronation * Wrist & finger flexion

Lower limb * Hip flex, external rotation* Knee flexion* Ankle plantar flexion

ลกษณะผดปกตทมกพบในผปวย stroke

การดแลรกษา ในชวงแรกจะตองใหการดแลรกษาดงน1. การจดทาในผปวย ชวยปองกนขอตดผดรปและแผลกดทบ

Foot board

Trochanteric roll

หมอนบางๆหนนไหลและตนแขนขางอมพาต

หมอนใบเลกไมสงมากไปจดศรษะไปดานทเปนอมพาต

ทานอนหงาย

Hand roll

ทานอนตะแคงทบขางทเปนอมพาตศรษะโนมไปดานหนาล าตวตรงไหลขางเปนอมพาตหอไปดานหนา ปลายแขนหงายมอขาอมพาตจบเหยยด เขางอเลกนอยขาขางดอยบนงอไปทางดานหนา

ทานอนตะแคงทบขางทดนอนตะแคงเตมตว ศรษะโนมไปทางดานหนาเลกนอยล าตวตรงแขนขางอมพาตใหไหลงมไปดานหนาขาขางอมพาตจดสะโพกงอ เขางอวางบนหมอน

ทานงควรมหมอนหนนรองบรเวณแขนขางอมพาตเพอปองกนขอไหลเคลอนหลดเกาอไมสงเกนไป ใหขาผปวยหอยตดกบพน

การดแลรกษา

2.การออกก าลงกาย เพอเพมพสยของขอ ถากรณไมมก าลงกลามเนอและไมมภาวะเกรง ใหชวยขยบขอเพอคง

พสยของขอไว ประมาณขอละ 5-10 ครง อยางนอย 1 รอบ กรณมภาวะเกรงใหชวยขยบขออยางนอย 5-10 ครง วนละ 2 รอบ

ถามก าลงกลามเนอดใหออกก าลงกายเอง อยางนอยวนละ 2 รอบ

เครองมอทางไฟฟาทน ามาใชกบผปวย

ES (electrical stimulation) ใชตดในบรเวณทกลามเนอออนแรงเพอชวยการคงพสยของขอและชวยปองกนไมใหกลามเนอเหยวลบ

ภาวะขอไหลเคลอน

พบได 50-80%

พบไดบอยในระยะแรกทกลามเนอออนแรงปวกเปยก

การแกไข1. ใสอปกรณชวยพยงหวไหล2. ES (electrical stimulation)

3. การจดวางแขนใหถกตองเวลานง หรอนอน4. การออกก าลงกายเพอเพมพสยของขอไหล

Avoidance of pulling on the arm during assist transfer

2. ปญหากลามเนอเกรงกระตก

ภาวะเกรงของกลามเนอในผปวยเปนขบวนการทเกดไดในผปวยซงอาจมประโยชนในผปวยบางราย หรออาจท าใหเกดผลเสยในผปวยบางรายได ซงถาเกดภาวะนมากเกนไป

อาจใหท าใหเกดขอยดตดผดรปได แผลจากการเสยดส อาการเจบปวด หรออปสรรคในการจดทา

Common Clinical Pattern : UE

Common Clinical Pattern : LE

การแกไขกลามเนอเกรง1. การออกก าลงกายโดยวธดดยดกลามเนอ และอาจใช ES รวม

ดวย

2. การใหยาลดเกรง: ยารบประทาน ยาฉดเฉพาะจด2.1 Oral antispastic drug : Diazepam, Baclofen, Sirdulud etc.

2.2 Local injection antispastic drug : 5% Phenol, 50% alcohol, Botox

3. การใหอปกรณเสรมเพอปองกนขอตดผดรป

Ankle foot orthosis

3.ปญหาการทรงตวและกลามเนอไมประสานงานกน

การทรงตวและการควบคมทาทางในรางกาย มระบบประสาทเปนสวนส าคญในการควบคมไดแกระบบประสาทสงการเคลอนไหว ระบบประสาทรบความรสก สมองสวน cerebellum ระบบ Vestibular

การรกษาพยาบาล คอรกษาสาเหต ฝกการทรงตว ฝกนง ยน เดน ฝกกลามเนอใหท างานสอดคลองกนจากนกกายภาพบ าบด

ปองกนการหกลม Balance training & Cognitive training

Safety training

Eliminating environmental hazard

4.ปญหาความรสกลดลงหรอผดปกต

ปญหาการรบความรสกลดลง อาจท าใหเกดแผลกดทบ

ตองแนะน าเรองการดแลตรวจผวหนงของผปวยเปนระยะๆ

พลกตะแคงตวทก 2 ชม.หามใชของรอนหรอเยนจด วางบนสวนทรบความรสกลดลงเพราะอาจท าใหเกดแผลได

5.ปญหาการเคลอนยายตวและการเคลอนท

การฝกเดนนนตองอาศยปจจยหลายอยางในการตดสนใจวาผปวยจะใช หรอไมใชอปกรณชวยเดน เชน ระดบการรบรของผปวย ก าลงกลามเนอของขางทออนแรง

แตจะตองเรมฝกการเคลอนยายตวบนเตยงกอน และฝกลกนง ฝกนงบนเตยงใหมนคงเสยกอนแลวใหนงขางเตยง

ฝกการเคลอนยายตวเตยงกบรถเขน ตามดวยฝกยน และฝกเดนตามล าดบ

เรมฝกการเคลอนยายตวบนเตยงและลกนงขางเตยง

การตะแคงตวไปทางดานทด

การตะแคงตวไปทางดานทเปนอมพาต

Transfer

การเคลอนยายผปวยจากเตยงมายงรถเขน

Transfer

การเคลอนยายผปวยจากรถเขนมายงเตยง

6. อาการกลนล าบาก

อาการกลนล าบากเปนปญหาทส าคญ เปนสาเหตของภาวะแทรกซอนทส าคญคอ การส าลกและปอด

อกเสบ จดมงหมายทส าคญ คอ ใหผปวยไดรบสารอาหารเพยงพอและ

ปองกนการส าลก แนะน าใหเรมฝกเมอผปวยขยบกลามเนอปากและยกคอหอยขน

ในการกลนน าลายได และผปวยไอไดบาง

การฝกกลน

* เรมจากการดแลความสะอาดในชองปาก

* เปลยนเปนทานงตรง ศรษะโนมไปทางดานหนา

เทคนคขณะกลน หนหนาไปทางดานทออนแรงหรอเอยงศรษะไปดานทแขงแรง

* ปรบเปลยนอาหารดวยอาหารทเปนลกษณะหนดขนคลายอาหารทปอนทารก เชน เยลล โจกปนขน

* ออกก าลงกายกลามเนอทเกยวของกบการกลน เชนยงฟน กดฟน หอลน เปนตน อาการทควรระวงเรองการกลนคอ อาการไอหลงจากกลน พดมเสยงเปลยนเหมอนม

น า หลงจากกลนน าหรออาหาร

6.อาการกลนล าบาก

Cause * Dysphagia* Poor cognitive functionManagement* Stimulation to increase arousal * Close supervision of patient* Swallowing training* Chest PT

Pulmonary aspiration and pneumonia

7.ปญหาดานการขบถายปญหาทพบบอยคอ การกลนปสสาวะไมได

การมาสามารถเคลอนยายตนเองได

ปญหาการสอความหมายจงบอกใครไมได

ทางแกใหผปวยเขาหองน าถายปสสาวะเปนเวลา บนทกการดมน า

7.ปญหาดานการขบถาย

อาการทองผก

การแกไข คอ ใหน าดมเพยงพอ

ใหอาหารทมกากใย

จดเวลาขบถายทเหมาะสม

ใหรบประทานน าอน กดนวดหนาทองตามแนวล าไสใหญ

จดทาใหผปวยโนมตวไปขางหนาเพอเพมแรงดนในชองทองรวมกบนงถายบนโถนง

ใชยาถายหากจ าเปน

8.ภาวะซมเศรา

เปนภาวะแทรกซอนทางจตใจและอารมณทพบบอยทสด

พบไดสงรอยละ 11-68

เปนอปสรรคตอการฟนฟสมรรถภาพเนองจากผปวยทมภาวะซมเศรามกไมคอยรวมมอในการฟนฟ

สงผลกระทบตอสมรรถภาพสมองดานอนๆ เชน ความจ า สมาธ

การรกษาพยาบาลภาวะซมเศรา1. การรกษาดวยยา : ยาตานการซมเศรา

2. การรกษาโดยไมใชยา2.1 การดแลสขภาพกาย ไดแก ใหสารอาหารใหเพยงพอ กระตนการออกก าลงกาย และปรบแผนการนอนใหเปนปกต

2.2 การท าจตบ าบด

Psychosocial support

Patient motivation

Family support : counseling, education

Post stroke depression : support, Coping

mechanism, Antidepressant, consult

psychiatrist

Communication therapy- Improve patient's ability to speak, understand, write- Improve quality of life

9.ปญหาดานการสอความหมาย

GOAL

To improve ability to speak , understand,

read & write.

To develop strategies that compensate for

circumvent speech & language problems.

To improve quality of life in minimizing isolation.

In early stage ; help pt. establish a

reliable means for basic yes / no communication.

9.ปญหาดานการสอความหมาย

ปญหาการสอสารไมเขาใจภาษา พดไมชด รเรองแตพดไมได ตองน าผปวยมาประเมนและใหการรกษาทถกตอง

การแกไขอาการพดไมชด1.ถาผฟงไมเขาใจ ตองบอกใหผปวยทราบ เพอใหพดซ า อยาปลอยให ผปวยพดไปเรอยๆ2.ควรแนะน าใหผปวยพดชาลง3.แนะน าใหผปวยใชประโยคใหมทสนและเขาใจงายกวาเดม4.พดใหผปวยพดตามทละค า5.หากขนตอนขางตนไมไดผล แนะน าใหผปวยบอกเปนตวสะกด หรอใหผปวยเขยนแทน

9.ปญหาดานการสอความหมาย

6.ในรายทอาการรนแรงมากละไมสามารถเขยนได อาจใหชทตวอกษรบนแผนปาย ใหผดแลอานออกเสยงดงๆ และใหผปวยอานตาม เมอดขนอาจเหลอตวอกษรแรกเปนการบอกใบ

7.ในรายทตองอาศยการชอกษรเปนหลก แนะน าใหเลอกเขยนค าหรอประโยคทใชบอยไวบนกระดาษ เพอใหสอสารไดเรวขน

10.ปญหาดานการท ากจวตรประจ าวน

ปญหาจากการบกพรองของประสาทสงการ ยงเปนอปสรรคตอการชวยเหลอตนเองในการท ากจวตรประจ าวน เชน การรบประทานอาหาร การอาบน า การดแลสขอนามยสวนบคคล

การดแลระยะแรกอาจตองการความชวยเหลอจากพยาบาลหรอญาต

จากนนผปวยจะเรมเรยนรการใชแขนขาขางทดมาดแลตนเอง

มาฝกใชขางทออนแรงโดยนกกจกรรมบ าบด

Eatingการรบประทานอาหาร

SHAVING BRUSHING

Groomingการดแลเรองสขอนามย

Dressing UE

Dressing LE

การใสเสอ

การใสกางเกง

Bathingการอาบน า

ภาวะทควรงดโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพชวคราว

1. ไข ≥ 38 C 2. ชพจร > 100 or < 60 /min3. ความดนโลหต ≥ 180/110 or < 90/60 mmHg4. เจบแนนหนาอก5. หวใจเตนผดจงหวะแบบเฉยบพลน6. หอบเหนอย7. ซมลง สบสน หรอมภาวะทางจตทไมสามารถรบการฟนฟได8. ชก9. แขนขาออนแรงเพมขน10. ปวดศรษะ เวยนศรษะหรอ คลนไสอาเจยนมาก11. ขาบวมขางเดยวทคาดคดวาจะมภาวะเสนเลอดด าสวนลกอดตน

POSITIVE PREDICTORS

1. Family support

2. Bladder control in 1 - 2 wks

3. Proximal muscle recovery in 2 - 4 wks

4. Isolate pattern of muscles in 4 - 6 wks

5. Perception intact

6. Motivation, no depression

Rehabilitation outcome

Sequence of recovery

1. eye opening and sleep wake cycle

2. Follow commands

3. speaking

ACUTE REHABILITATION PROGRAM

• Goals 1. To remove obstacles to recovery2. To treat medical complications that can increase disability 3. To provide education , counseling & support to family members

Begin during critical carePrevent complication --/-> disability

Unconscious patient : PROME bid --/-> contracture joint abnormality

: Bed Position --/-> pressure ulcers, edema

Rehabilitation of unconscious pt. : controversial

Sensory stimulation ( coma stimulation ) : Directed stimulation in multiple modalities

ACUTE PHASE

Motor disturbances : most common- disorders of balance and coordination

Increase muscle tone and contractures- similar to spasticity associated with stroke- Modified Ashworth Scale

Functional goals of spasticity treatment-Improve hygiene -Decrease pain -Decrease deformity -Improve orthotic fit –Improve gait -Decrease energy expenditure of gait -Facilitate motor control

Physical impairment

Quiet private room

Remove noxious stimulation: tube, cath, restraints

Limit unnecessary sound: radio, TV

Limit no. of visitors and therapy sessions in room

Reduce the level of stimulation

The Craig Bed

. One person speaking to pt. at a time

. Maintain one staff to work

. Communicate to pt. briefly & simply

. Reorient pt. to place & time repeatedly

Reduce pt’s cognitive confusion