Inleiding: Rechtvaardige Transitie Brugge, 21 september 2012 Green Workplaces Workshop 1...

Inleiding: Rechtvaardige Transitie

Brugge, 21 september 2012

Green Workplaces Workshop 1Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

With the financial support of the European Commission

• Breder perspectief: verschillende evoluties op economisch, ecologisch & maatschappelijk/sociaal vlak

• Begrippen die daarbij vaak terugkomen zijn “duurzaamheid”, “transitie”, “vergroening van de economie”, “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)”, “waardig werk” en

“rechtvaardige transitie”?

waarom een transitie

?

waarom economie verduurzamen / vergroenen

?

SitueringTweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.1 Onduurzaam gebruik van grondstoffen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.1 Onduurzaam gebruik van grondstoffen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.1 Onduurzaam gebruik van grondstoffen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.2 Afhankelijkheid van onduurzame energie

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Aan de huidige verbruikssnelheden en prijzen spreekt

men over conventionele voorraden van• 20 jaar voor olie• 50 jaar voor aardgas• 200 jaar voor steenkool

Prognoses worden jaarlijks bijgewerkt, maar aan de finaliteit verandert weinig.

Nieuwe reserves worden nog wel gevonden maar hun ontginning is veel kostelijker zodat de prijs zal blijven stijgen en de fossiele brandstoffen zichzelf uit de markt prijzen.

3. Redenen voor een transitie3.2 Afhankelijkheid van onduurzame energie

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.3 De teloorgang van biodiversiteit

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• Sinds 1970:• 33% dierenbestand verdwenen• 20% zeewierenbestand en mangrovegebied verdwenen • 40% koraalriffen verdwenen

• Haagen-Dazs, de beroemde ijsproducent, sponsort een onderzoek naar bijensterfte.

Reden: zo’n 50% van de ingrediënten die smaak aan ijs verlenen, worden geproduceerd dankzij bestuiving door bijen. Verschillende smaken moesten verdwijnen wegens geen grondstof meer.

Een bewijs dat dit bedrijf zich heel bewust is van het gevaar op lange termijn van het verlies aan biodiversiteit, voor haar economische activiteit.

3. Redenen voor een transitie3.3 De teloorgang van biodiversiteit

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.4 De Klimaatproblematiek

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.4 De Klimaatproblematiek

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.4 De Klimaatproblematiek

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

3. Redenen voor een transitie3.4 De Klimaatproblematiek

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Bevolkingsgroei

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Bevolkingsgroei

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Bevolkingsgroei en grondstoffen

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Bevolkingsgroei en energie

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Ongelijke verdeling van de welvaart

• Ongelijke verdeling van de welvaart (facts and figures) gecombineerd met een grote, snel groeiende bevolking in het zuiden met groeiende economische aspiraties• Rijkste 2% van de volwassenen bezit meer dan de helft van de wereldwijde rijkdom, terwijl de armste helft van volwassenen maar 1% bezit. • Inkomen: een groep van tien mensen, waarvan één persoon 99 dollar heeft en de rest 1 dollar• 10% van de wereldbevolking bezit 85% van de rijkdom van de wereld.

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Fixatie op economische groei als bron van welvaart

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Fixatie op economische groei als bron van welvaart

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Fixatie op economische groei als bron van welvaart

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Fixatie op economische groei als bron van welvaart

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Fixatie op economische groei als bron van welvaart

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Fixatie op economische groei als bron van welvaart

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Verband tussen economische groei en toename van “levenstevredenheid”

3. Redenen voor een transitie3.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Transitie

=

“grondig, maatschappelijk veranderingsproces van een oud naar een nieuw evenwicht”

=

?

overgang

van een ecologisch onduurzame economie

naar een ecologisch duurzame economie

?

4. Rechtvaardige Transitie4.1 Concept Transitie

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Duurzaamheid

• Van Dale : ‘niet vergankelijk’ en iets ‘dat lang meegaat.’ • Wereld ‘duurzaam’ als de huidige behoeften van de mensheid kunnen worden vervuld zonder de vervulling van de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen

MVO

• Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is”een continu verbeteringsproces waarbij ondernemingen vrijwillig op systematische wijze economische, milieu- en sociale overwegingen op een geïntegreerde

manier in de gehele bedrijfsvoering opnemen, waarbij overleg met de stakeholders, of belanghebbenden, van de onderneming deel uitmaakt van dit proces”.

4. Rechtvaardige transitie4.2 Concepten Duurzaamheid/ MVO

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Bruikbaarheid van deze concepten vandaag

• Alomtegenwoordigheid van het begrip duurzaamheid in beleidsnota’s, politieke debatten en diplomatieke kringen heeft tot conceptuele verwarring geleid.• In het ecologische debat worden verschillende definities van duurzaamheid gehanteerd.• “Greenwashing”• Te weinig aandacht voor sociale aspect?

4. Rechtvaardige transitie4.2 Concepten Duurzaamheid/ MVO

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

DE NIET-ONDERHANDELBARE GRENS

4. Rechtvaardige transitie4.2 Concepten Duurzaamheid/ MVO

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

8ha 2 haSept. 27, 2011 Earth Overshoot Day

Green economy-rapport UNEP 21/02/2011:

• De keuze voor een globale groene economie betekent geen verlies aan economische groei• een investering van 2% van het BNP in 10 cruciale sectoren is een motor voor nieuwe economische groei die zorgt voor een netto aangroei van waardige jobs• Een grotere investering in een groene economie is cruciaal voor het uitroeien van extreme armoede

4. Rechtvaardige transitie4.2 Green economy – Rapport 2011

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• Een tienvoudige reductie in grondstofverbruik in de geïndustrialiseerde landen

• Duurzaam materialenbeheer, d.m.v.o Afvalpreventieo Ontwikkelen van nieuwe concepten/ ideëen. Bv. Cradle to Cradle

4. Rechtvaardige transitie4.2 Duurzaam gebruik van grondstoffen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Urban Mining

4. Rechtvaardige transitie4.2 Duurzaam gebruik van grondstoffen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

4. Rechtvaardige transitie4.2 Inzetten op hernieuwbare energie

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• Energie-efficiëntie moet maar liefst 130 maal groter worden

• Staat niet los van andere zaken, zoalsduurzaam materialenbeheer, wonen, mobiliteit etc…

Vooral: minder energie !

En andere energie…

• In essentie: alle energieproductie duurzaam maken• Scenario CO2-arme EU 2050: “Roadmap 2050”

80% reductie in CO2 uitstoot = (technisch) haalbaar Investering van 270 miljard € kan 320 miljard € besparen (jaarlijks) Kan tegen 2020 al 1,5 miljoen extra jobs opleveren Meer klimaatambitie kan Belgische werkloosheid met 2% doen dalenSlechts kleine impact op prijs van electriciteit (!)

4. Rechtvaardige transitie4.2 Inzetten op hernieuwbare energie

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• Landbouw verduurzamen• Meer bescherming van waardevolle natuurgebieden • Bescherming oceanen • Opnemen van economische waarde biodiversiteit in begroting• Bestrijden schadelijke exoten• Climate Change bestrijden, want ook dit is een grote oorzaak van de achteruitgang van soorten

4. Rechtvaardige transitie4.3 Biodiversiteit beschermen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• In 2100 zou de CO2-uitstoot van wat onze economie voortbrengt, minder dan 0 moeten zijn, negatief dus

STAVAZA• Klimaattop in Durban, einde 2011 – weinig echte vooruitgang

4. Rechtvaardige transitie4.4 De klimaatproblematiek

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Bron: Aviel Verbruggen

Wat moet er gebeuren?

• Bevolkingsgroei stoppen (?)• Ongelijke verdeling van de welvaart wegwerken (?)• Loskoppelen economische groei van milieu-impact (?)• Economische groei zelf in vraag stellen (vb. Tim Jackson – Prosperity without growth) (?)

4. Rechtvaardige transitie4.5 Verwante problemen

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Wat moet er gebeuren?

Groene economie = groene jobs ?!

4. Rechtvaardige transitie4.6 Transitie en arbeid

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Wat?

2 benaderingen:

1. Jobs in de eco-industrie

2. UNEP: “jobs in landbouw, industrie, bouw, installatie en onderhoud, en ook technische, wetenschappelijke, en dienstactiviteiten die een substantiële bijdrage leveren aan de verbetering van de toestand van het leefmilieu. “ veel breder

4. Rechtvaardige transitie4.7 Nieuwe Groene Jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

4. Rechtvaardige transitie4.7 Nieuwe Groene Jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

“Eco-industrie” Andere (bredere def. UNEP)

• Waterzuivering• Afvalbehandeling en recyclage• Bodemsanering• Hernieuwbare energie-productie • Onderzoek & Ontwikkeling (R&D)• Natuurbescherming en –beheer• Consultancy

• Openbaar vervoer• Auto-industrie: zuinige auto’s• Renovatie van huizen• Basismaterialen op basis van gerecycleerde grondstoffen• Biologische landbouwers• Deel van bosbouw

Voorbeelden

• Group Machiels (voor de nieuwe activiteiten)

o Ecologische bouwmaterialeno Wieken van windmolenso Sanering van bestaande stortplaatsen met recyclage en doorverkoop van bruikbare materialen

• Ecopowero Gedecentraliseerde, duurzame energieproductieo Coöperatieve vennootschap

• CO2logicberekent, reduceert en compenseert de CO2-voetafdruk van overheden, organisaties en particulieren

4. Rechtvaardige Transitie4.7 Nieuwe Groene Jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Wat?

• Veel moeilijker om te definiëren en te kwantificeren dan de

eco-sector o meer openbaar vervoer woon-werk o meer telewerko productie van AAA-koelkast / lage emissie-auto / ...o toeleveranciers

• De grens tussen grijs en groen is soms vaag • ‘Groene gehalte’ van een job is dynamisch en variabel (technologie)

4. Rechtvaardige Transitie4.8 Vergroening van bestaande jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Voorbeelden

• Volvo Gent: project met VITO om assemblagelijn + toeleveranciers klaar te maken voor de productie van de electrische wagen

• Umicore Hoboken: lange weg afgelegd van notoire vervuiler in Hoboken tot voorloper op vlak van recyclagetechnologie van metalen

• Desso: eerste C2C bedrijf in België

• Bostoen: bouwt sinds kort enkel nog passiefhuizen

• Colruyt: energiebesparing, CO2 neutraal, BIO-planet, ...

• E-max: recyclage i.p.v. nieuwe materialen, zonnepanelen, materialengebruik, ...

4. Rechtvaardige Transitie4.8 Vergroening van bestaande jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Winnaars en verliezers

• Verliezers zijn onvermijdelijk = ook zo in normale economische transities/ (r)evoluties• Er zullen ook winnaars en verliezers zijn als we niet pro-actief aan vergroening werken

o grondstoffentekorteno energie-intensieve activiteiten/producten worden te duur

• Probleem stelt zich vooral bij intersectorale verschuivingen op korte termijn

hoe wordt een arbeider op een boorplatform een windmoleninstallateur op zee?

• Netto-resultaat over alle sectoren = neutraal of positief

4. Rechtvaardige Transitie4.9 Creatie en vernietiging van Jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Winnaars en verliezers?

“Het gaat niet noodzakelijk over sectoren, maar eerder over bedrijven binnen sectoren. Ook in de toekomst zal de chemische sector cruciaal blijven, maar die zal meer “groene” chemie moeten maken, met meer natuurvriendelijke producten.”

“De uitdaging voor vakbonden is om de bedrijfsstrategieën in vraag te kunnen stellen, om te verzekeren dat deze bewegen in een richting die gelinkt blijft aan R&D en innovatie, en dus een toekomst heeft.”

“Dat zijn de vragen die we als vakbonden, als vakbondsafgevaardigden, moeten blijven stellen. En dan gaat het wel degelijk over het verdedigen van de middellange en langetermijnbelangen van onze leden.”

- Judith Kirton-Darling, confederaal secretaris van het Europees Vakverbond

4. Rechtvaardige Transitie4.9 Creatie en vernietiging van Jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Green job = niet noodzakelijk “decent job”

4. Rechtvaardige Transitie4.10 Groene Jobs en waardig werk

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Combinaties van groen en waardig werk

4. Rechtvaardige Transitie4.10 Groene Jobs en waardig werk

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Vakbondsthema? Planet

People

Profit

4. Rechtvaardige Transitie4.10 Groene Jobs en waardig werk

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

‘Goed’ voorbeeld: Unilever

4. De Transitie naar Groene Jobs4.10 Groene Jobs en waardig werk

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Maar...

unilever, not as clean as it claims

4. De Transitie naar Groene Jobs4.10 Groene Jobs en waardig werk

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• Rechtvaardige Transitie = overgang van een ecologisch, economisch en sociaal onduurzame economie naar een ecologisch, economisch en sociaal duurzame economie

• Overgang = geleidelijk ≠ revolutie, maar moet wel snel gebeuren !

• Resolutie 2e wereldcongres van het Internationaal

Vakverbond ,Vancouver juni 2010: ‘strijd tegen klimaatverandering via duurzame ontwikkeling en een rechtvaardige transitie.’:

Punt 2.: “...Vakbonden moeten een centrale rol spelen bij die unieke transformatie.”

4. Rechtvaardige Transitie4.11 Concept Rechtvaardige Transitie

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

Enorm potentieel van een succesvolle, rechtvaardige transitie voor de creatie van groene banen en waardig werk:

• nieuwe banen• anticiperen op verlies en verandering van jobs• bescherming van de meest kwetsbaren

Sociale en arbeidsdimensie van de strijd tegen klimaatsverandering moet ten volle aangekaart worden

door institutionele participatie van vakbonden aan de planning en invoering van maatregelen

• op de werkplek, op sectoraal, nationaal en internationaal niveau• m.b.t. sensibilsering over het belang van die maatregelen

4. Rechtvaardige Transitie4.12 Rechtvaardige Transitie en Groene Jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• verbetering van de competenties • beroepsopleiding en andere maatregelen om mensen die hun werk verliezen nieuw werk te geven• een adequate sociale bescherming• investeren in koolstofarme technologieën• sociale dialoog• gendergelijkheid

! belang van groenewerkplekprojecten door vakbonden !

4. Rechtvaardige Transitie4.12 Rechtvaardige Transitie en Groene Jobs

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be

• Een transitie zal er hoe dan ook komen, de vraag is alleen of we nu de keuze maken voor een rechtvaardige transitie of ons schikken in de gevolgen van de niet-gekozen transitie• Alle (technologische) oplossingen zijn - in principe - beschikbaar én uitvoerbaar, maar de uitdagingen zijn enorm• Transitie naar een duurzame economie moet ecologisch, economisch en sociaal duurzaam worden• Voor een omschakeling naar Groene jobs als belangrijk element van de transitie zijn een aantal zaken van belang:

o er zullen jobs bijkomen en verloren gaano er zal een verschuiving in gevraagde competenties plaatsvindeno de kwaliteit van de GJ zal bewaakt moeten worden (!)

• Een breed draagvlak is onontbeerlijk

4. Rechtvaardige transitie4.12 Samengevat

Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel02/ 325 35 00www.a-m.besecretariaat@a-m.be