TIRO : Teens and ICT: Risks and Opportunities IBBT-SMIT-VUB: Prof. Dr. Caroline Pauwels (algemeen coördinatrice TIRO-project) Prof. Dr. Joke Bauwens Chris Vleugels UA-OSC: Prof. Dr. Michel Walrave Sunna Lenaerts Sabine De Moor
1. TIRO : Teens and ICT: Risks and Opportunities IBBT-SMIT-VUB:
Prof. Dr. Caroline Pauwels (algemeen co rdinatrice TIRO-project)
Prof. Dr. Joke Bauwens Chris Vleugels UA-OSC: Prof. Dr. Michel
Walrave Sunna Lenaerts Sabine De Moor
2. TIRO Teens and ICT: Risks and Opportunities Apestaartjaren
2.0 06.03.2008 Sunna Lenaerts & Chris Vleugels IBBT-SMIT-VUB
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
3. Opdrachtgever en Doelstelling
Opdrachtgever Federaal Wetenschapsbeleid - Onderzoek in het
kader van het programma Samenleving en Toekomst
Wetenschappelijke ploeg: SMIT-VUB, OSC-UA, CITA &
CRID-FUNDP
ICT-gebruik, beleving en - betekenisgeving in het dagdagelijkse
leven van jongeren (12-18 jaar)
Dubbelzijdigheid: kansen en mogelijkheden, maar ook risicos en
uitdagingen
Beleidsvoorbereidend onderzoek
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
4. Operationalisering
Triangulatie
Disciplines, onderzoekers, methoden, data, theorie n
Respondenten
Panel: 34 tieners, 10 maanden
Survey: 1318 tieners en 571 ouders
21 Focusgroepen en 12 Brainstormsessies
2 Seminaries met stakeholders
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
5. Operationalisering IBBT SMIT studies on media, information
and telecommunication
6. Structuur Presentatie
Cyberteens: facts and figures
Cyberteens: beleving en betekenisgeving
Cyberrisks: confrontatie, omgang en maatregelen
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
7. Cyberteens: facts and figures
Internetgebruik
ICT in thuisomgeving
ICT en school
Digitale vaardigheden en ICT-opvoeding
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
8. Internetgebruik
Gemelde duur/frequentie
96 % teens gebruiken het internet (W < Vl)
Gemiddeld 2u/dag (W < Vl) varieert naargelang schooldag,
woensdag, vrije dag
Onderschatting online tijd door ouders
Gewenste duur/frequentie
66 % tevreden maar
Jongens willen meer online, meisjes minder
Waalse tieners meer
Jonge tieners meer
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
9. ICT in thuisomgeving
Sterke verwevenheid ICT en dagelijkse leven
Informele sfeer - thuisomgeving - vrije tijd
De getijden van het internetgebruik
Afwisselend vertoeven tussen gezinsleden en peers
ICT-gebruik gestructureerd door
Maaltijden, huiswerk, slapen, televisie
Week versus weekend
Iedereen gebruikt meer ICT
Maar vooral tieners die tijdens de week al veel gebruik maken
van ICT (Xtreme gamers en communitygamers)
Virtueel uitgaan:
We hebben samen met een paar vriendinnen van de klas en de
scouts zitten chatten en filmpjes gekeken op YouTube en zo. Het was
echt leuk om dan samen te zijn. (Lieselot, 13 jaar)
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
10. ICT en school
Internetgebruik op school
63 % van de teens kunnen online op school
(Vl > W)
Vrij gebruik?
89 % steeds een leerkracht in de buurt
56 % enkel online voor schoolwerk
Tijdens les:
81 % gebruiken internet tijdens de les
44 % betrouwbaarheid van online informatie
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
11. ICT en school
Formeel gebruik
Meer gebruik maken van ICT tijdens lessen is gewenst
Mogelijkheid tot toegang tussen de lessen wordt weinig
gebruikt
Informeel gebruik
Entertainment onder vrienden om verveling te voorkomen
Kritische stemmen zeldzaam
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
12. ICT en school
Huiswerk
ICT en huiswerk gaan hand in hand
Google en Wikipedia, maar daarnaast weinig andere bronnen
Copy-paste en bricolage
Betrouwbaarheid: beperkt vergelijken van websites en raadplegen
ouders (12-13j)
Kennis uit netwerk op voorwaarde van wederkerigheid
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
13. Digitale vaardigheden
Multitasking
> 50% internetsessies
Alle toepassingen
Leeftijd (ouder > jonger)
Gender (V 62.6% > M 43%)
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
14. Digitale vaardigheden en ICT-opvoeding: perceptie afspraken
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
15. Digitale vaardigheden en ICT-opvoeding: Ouderlijk toezicht
Invloed van sociale achtergrond
Communicatie over ICT
Beperkt en algemeen verwoord
Hoge SES vertellen en vragen meer
Lage SES vragen hulp uitsluitend aan peers
Ouderlijk toezicht en begeleiding
Basisregel: Huiswerk gemaakt en goede schoolresulaten
ruilhuishouding
Lage SES: restrictieve begeleiding en beperkte evaluatieve
begeleiding
Hoge SES ook niet-gefocuste begeleiding
Diversificatie vooral aanwezig bij 12- en 13-jarigen met hoog
opgeleide ouders
Downloaden en kritische geest t.a.v. informatie
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
16. Digitale vaardigheden en ICT-opvoeding: Onderwijs
Leerkrachten als doorgeefluik van ICT-vaardigheden
Instrumentele vaardigheden: overbodige hardware en welgekomen
software
Informatievaardigheden: eerder beperkt en
voorgestructureerd
Vraag naar meer aandacht voor creatief gebruik
Leerkracht niet als expert geraadpleegd
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
17. 2. Cyberteens: beleving en betekenisgeving
1. Typologie van jonge gebruikers
2. Ik communiceer, dus ik ben
3. Beleving van e-mail en gaming
4. Creatieve gebruikers
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
18. IBBT SMIT studies on media, information and
telecommunication
19. IBBT SMIT studies on media, information and
telecommunication
20. Ik communiceer, dus ik ben
Instant Messaging
Genderverschillen
Voor meisjes voornamelijk een hoofdactiviteit, voor jongens een
nevenactiviteit bij voornamelijk gamen
Zelfpresentatie in sociale netwerken
Identiteit is actief puzzelen met zelfpresentatie en feedback
van peers
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
21. Beleving en betekenis van E-mail en Gaming
E-mail: functioneel equivalent zonder ziel
Onder de 17 jaar wordt er weinig e-mail gebruikt
Schoolwerk en jeugdbeweging
Ziellozer en trager dan MSN
Ondersteunig van sociale relaties
Peers (genderverschillen), familie en onbekenden
De kracht van gaming
Aantrekkelijk vorm van digitaal entertainment
Van eenvoudige minigames op internet/gsm tot complexe 3-D
videogames en grootschalige online rollenspelen
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
24. Cyberrisks: confrontatie met risicos
Internetafhankelijkheid:
Schaal internetafhankelijkheid
73 % zou gemakkelijk enkele dagen zonder internet kunnen
65 % gaat (helemaal) niet akkoord met de stelling dat ze liever
tijd op het internet doorbrengen dan iets anders te doen
42 % zou een leven zonder internet saai en leeg vinden
Jongeren aan het woord:
Ik word gewoon zot dan.
Ik leer nog altijd liever mensen kennen in het echt. Ik kan het
echt degoutant vinden dat al die mensen op MSN zitten bijvoorbeeld
en dat er niemand buiten komt.
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
25. Cyberrisks: confrontatie met risicos
Privacy en websites:
Soorten gegevens
Profielgegevens zoals lievelingsproducten, hobbys en geslacht
gemakkelijker vrij in ruil voor geschenk
Contactgegevens minder makkelijk vrij
Jongeren aan het woord:
Zeker en vast bij bepaalde sites, dat wordt dan toch
doorgespeeld naar reclamebureaus en zo.
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
26. Cyberrisks: confrontatie met risicos
Spam en beltonen:
Spam:
77 % al eens ongevraagd reclamemail ontvangen
Agressieve marketing voor gsm-beltonen :
24 % moest al meer betalen voor een beltoon dan ze
oorspronkelijk dachten
Een moeder aan het woord: Mijn jongste dochter van dertien
(...) wou een bepaald beltoontje (...). Na een hele tijd zei ze
mama, mijn belwaarde is alweer op, hoe kan dat nu? (...) Dat er
alle maanden geld van haar rekening werd afgehaald voor dat
toontje, dat wist ze dus totaal niet. En daar blijken heel veel
kinderen in te trappen en ge kunt daar moeilijk vanaf geraken
(...). Ze doen dat ervoor, zo echt naar de kinderen toe.
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
27. Cyberrisks: confrontatie met risicos
Cyberpesten:
Algemeen:
34 % al eens gepest geweest via internet of gsm
Profiel:
Rollen dader en slachtoffer hangen enigszins samen
Tieners die meer met cyberpesten geconfronteerd worden, zowel
als dader en als slachtoffer, zeggen de pesterijen minder erg te
vinden
Meisjes meer slachtoffer, jongens meer dader
Probleem door ouders onderschat:
Tieners zouden al meer cyberpesterijen hebben meegemaakt dan
hun ouders vermoeden
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
28. Cyberrisks: confrontatie met risicos
Chatten:
Vragen rond seksualiteit:
21% al in contact met oudere die zich als jongere voordoet
16,1 % al de vraag gekregen om seksuele informatie over
zichzelf te geven van iemand die veel ouder is
10,6% al de vraag gekregen om seksuele handelingen te stellen
van iemand die veel ouder is
Verschillen tussen groepen:
Meisjes worden meer dan jongens geconfronteerd met risicovolle
chatcontacten die seksueel getint zijn
De hoogste twee graden zouden in vergelijking met de eerste
graad ook meer zulke chatcontacten hebben gehad
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
78 % muziek downloaden van websites die geen financile bijdrage
vereisen voor de auteursrechten
Plagiaat:
82% zegt informatie van het internet te gebruiken zonder
hierbij naar de bron te verwijzen
Een jongere waagt zich soms aan het betere knip- en
plakwerk.
Gebrek aan kritische zin:
67% is ervan overtuigd dat ze het verschil kunnen zien tussen
betrouwbare en onbetrouwbare informatie op een website
Onaangepast taalgebruik:
Een jongere: Ik denk toch dat dat vooral nog is bij de mensen
die jonger zijn dan ons. Voil, wij zijn er nog juist niet mee
opgegroeid.
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
31. Cyberrisks: confrontatie met risicos IBBT SMIT studies on
media, information and telecommunication
32. Cyberrisks: omgang & maatregelen
Uitgangspunten:
t ieners hebben vaak al praktijken ontwikkeld om met de risicos
van ICT-gebruik om te gaan en/of visie op maatregelen
een aantal manieren van omgaan met het risico en/of een aanzet
tot oplossingen
door de tieners, ouders en leerkrachten
Methode:
tijdens de verschillende onderzoeksfasen
participatieve brainstormsessies, survey en
focusgroepsgesprekken
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
33. Cyberrisks: omgang & maatregelen
Internetafhankelijkheid:
Scenario: Eline zit nu al de hele dag achter haar computer
spelletjes te spelen. Dat gebeurt wel meer. Tijdens het weekend
brengt ze vele uren door al spelletjes spelend. Ze gaat niet meer
naar de Chiro.
Jongeren:
Peer-to-peer begeleiding: confronteren met een
ex-verslaafde
Game-industrie: spellen sneller uitgespeeld
Ouders:
Ouderlijke verantwoordelijkheid en begeleiding: afspraken Een
moeder: Hij heeft voor de rest heel weinig hobbys. Zaterdags gaat
hij (...) bowlen. Vroeger deed hij atletiek en daar heeft hij
totaal geen interesse meer voor. (...) Wij hebben gezegd, je moet
iets doen om sociaal contact te hebben. (...) Maar dat was
uiteindelijk toch meer op aanraden van ons dat hij dat verplicht
was van te doen maar hij doet dat nu wel.
Professionele hulpverlening
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
34. Cyberrisks: omgang & maatregelen
Privacy en websites:
Scenario: Roxanne surft wat op het internet en komt op een
website terecht waar ze mee kan doen aan een wedstrijd en zo een
nieuwe gsm kan winnen. Ze waagt haar kans en vult haar naam en
e-mailadres in. Enkele weken later ontvangt ze steeds maar meer
mails met reclame.
Jongeren:
Tieners zelf: spam weggooien, tweede e-mailadres
Privacybeleid van websites: kort en krachtig, meer opvallende,
minder saaie presentatie, waarom niet in een pop-up?
Technologische buffer
Bijdrage onderwijs
Ouders:
Bedrijfswereld: deontologische code
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
35. Cyberrisks: omgang & maatregelen
Potentieel schadelijke chatcontacten:
Scenario:
hey caro
hey, heb je de nieuwe clip van the artic monkeys al
gezien?
jep
ja koel, h, heb op je profielpagina gezien dat je die goed
vindt
ik weet eigenlijk nog nikske over u behalve je naam, vertel
eens iets over u
ben 13, best wel groot, heb blond haar, ben van hasselt
ah hasselt, ik ga daar vaak uit, waar ergens woon je?
in de stationsstraat
ah, koel, zal ik eens langskomen als ik nog eens in hasselt
ben?
Jongeren:
Raad oudere broers/zussen: geen persoonlijke gegevens
vrijgeven
Peers onder elkaar: Caro afraden om op uitnodiging van bijna
onbekende in te gaan, haar zeker niet alleen laten gaan, chat via
gesloten chatboxen
Als je zon nickname kiest, dan zoek je het zelf.
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
36. Cyberrisks: omgang & maatregelen
Potentieel schadelijke chatcontacten:
Scenario: Nick zet Liesbeth onder druk om de nieuwe bikini die
ze tijdens de koopjes heeft gekocht te showen voor haar webcam.
Liesbeth heeft daar niet zoveel zin in maar wanneer Nick dreigt
anders hun intieme gesprekken door te sturen naar vrienden, doet ze
het toch maar.
Jongeren:
Peers onder elkaar: nooit iets doen onder druk, bewust dat
beelden kunnen misbruikt worden, Nick blokkeren, defecte webcam
veinzen
Laagdrempelige jongerenorganisaties: bij langdurige druk of
nood aan luisterend oor eventueel jongerenadviescentrum
Webcam als controle-instrument: zowel in vertrouwen met goede
vrienden als nagaan of ze wel degelijk aan het chatten zijn met
persoon die ze op basis van de nickname verwachten, dus dubbel:
instrument waar je maar beter mee uitkijkt n tool om jezelf te
beschermen
MSN is best wel veilig, veiliger dan wanneer je iemand in het
echt leert kennen.
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
37. Cyberrisks: omgang & maatregelen
Maatregelen:
Prioriteiten volgens tieners:
70 % centraal meldpunt voor klachten over gevaren op het
internet
67 % strengere wetten over porno online
65 % een ruimer aanbod aan websites op maat van jongeren
62 % websites met tips over hoe het internet veilig te
gebruiken
61 % filtersoftware om toegang tot websites te blokkeren
60 % meer onderwijs rond de gevaren van het internet
55 % meer informatie of advies voor ouders
53 % strengere wetten voor commercile activiteiten gericht op
tieners op het internet
Prioriteiten volgens ouders:
98 % strengere wetten voor porno online
97 % een centraal meldpunt voor klachten
96 % meer onderwijs voor hun kinderen over online gevaren
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
38. Cyberrisks: omgang & maatregelen
Rol peers, ouders en leerkrachten:
Preventief waarschuwen voor gevaren:
52 % wordt door de ouders gewezen op mogelijke gevaren van het
internet
28 % media als bron van waarschuwingen
21 % van niemand informatie
17 % leerkrachten, vriend(inn)en of oudere broers of
zussen
Luisterend oor/hulp achteraf:
55 % vrienden of vriendinnen
35 % ook aan hun ouders
20 % met niemand of een oudere broer of zus
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
39. Cyberrisks: omgang & maatregelen
(Informatica)les op maat:
Walloni:
informaticales behoort niet tot het verplichte curriculum in
Walloni
Vlaamse ouders:
noodzaak vak informatica en vakoverschrijdend in bijvoorbeeld
lessen godsdienst, Nederlands of leefsleutels
Vlaamse jongeren:
spelenderwijs ipv een taboe
vragende partij om meer lestijd te besteden aan het internet en
dit zowel aan de gevaren als aan de mogelijkheden: verslaving,
virusscanners, omgaan met spam, downloaden, privacystatements,
gevaren bij het chatten, websites leren maken, info opzoeken.
Iedereen zou een e-mailadres moeten leren aanmaken op school.
les project algemene vakken (PAV), omgangskunde of
informatica
Vlaamse leerkrachten:
gelijke kansen inzake ICT-vaardigheden en -gebruik
enige toereikende oplossing het onderwijs
Waalse leerkrachten:
informaticales niet noodzakelijk, eerder vakoverschrijdend
werken
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
40. Bedankt voor het luisteren!
Voor meer informatie:
Chris Vleugels
[email_address]
Sunna Lenaerts
[email_address]
Publicaties:
http://smit.vub.ac.be
http://www.ua.ac.be/TIRO
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication
41. TIRO-team
SMIT-VUB
Prof. dr. Caroline Pauwels
Prof. dr. Joke Bauwens
Chris Vleugels
Sebastiaan Cielen
OSC-UA
Prof. dr. Michel Walrave
Sunna Lenaerts
Sabine De Moor
CITA-FUNDP
Prof. dr. Claire Lobet Maris
Sarah Gallez
CRID-FUNDP
Prof. dr. Yves Poullet
Cline Sch ller
Magali Dock
Jean-Marc Dinant
IBBT SMIT studies on media, information and telecommunication