Gambiadag 2011 workshop water

Gambiadag 2011Workshop Water

16 april 2011

Cedrick GijsbertsenMaarten Kuiper

Introductie

Cedrick Gijsbertsen en Maarten Kuiper, (geo)hydrologen werkzaam bij Wareco Ingenieurs.

Cedrick Gijsbertsen mede-oprichter van de SamSamWater Foundation. Maarten Kuiper specialist bij SamSamWater. http://www.samsamwater.com

Doel van de SamSamWater Foundation:- Samen met lokale partners en andere

stichtingen/NGO’s ondersteunen van waterprojecten- Delen van kennis en informatie

Als vrijwilligers betrokken bij diverse water projecten in ontwikkelingslanden (Burkina Faso, Kenia, Tanzania, Oeganda, Somalië, Suriname).

introductie |regenwater | oppervlaktewater | grondwater | kunstmatige infiltratie

http://www.samsamwater.com/

Introductie

Deze presentatie en een overzicht van alle links ( ) zijn terug te vinden op

http://www.samsamwater.com/gambiadag

Vragen? Interactie wordt gewaardeerd!


http://www.samsamwater.com/gambiadag

Doel van deze workshop

Geeft geen overzicht van alle mogelijke methodenBiedt een bredere blik voor oplossingen watervoorziening

Onderscheid tussen verschillende waterbehoeftes:• Huishoudelijk gebruik

• Drinkwater• Koken• Wassen• Etc.

• Drinkwater voor vee• Irrigatie• Stenen maken• Etc.

Niet alle methodes zijn geschikt voor drinkwater.


Indeling

• Intro: Water in Gambia

• Technieken:• Regenwater• Oppervlaktewater• Grondwater• Kunstmatige infiltratie

• Welke is het beste?

• Beheer

• Conclusies



Water in Gambia

1. de rivier2. regen en verdamping3. grondwater en gebruik

8 km3 per jaar

Vergelijkbaar met de Maas


De rivier


Bron: Gambia National Adaptation Programme of Action (NAPA) on Climate Change

Tot zo’n 240 km periodiek brak tot zout (FAO 2003) In droge periode beperkt bruikbaar


http://www.samsamwater.com/climate

Neerslag en verdamping

http://www.samsamwater.com/climate

Jaarlijkse neerslag: vergelijkbaar met NL, maar sterk seizoenaalJaarlijkse verdamping: veel groter!



Onze tool wordt al veel gebruikt!

Overal aanwezig, vaak van goede kwaliteit

Relatief ondiep grondwater

Klein gedeelte van de rivier ten goede aan grondwater (1/16e)

Als veel onttrekkingen -> dalende grondwaterstandDan nog meer onttrekken?


Grondwater en gebruik

“The level of the ground water is constantly sinking and there have been water shortages for a number of years…

… The situation will only be improved by drilling new bore holes and constructing more overhead water tanks at Kotu South.” http://www.accessgambia.com/information/water.html

(Ceesay and Son et al., 1987).

Grondwater levert grootste deel vraag huishoudelijk water

Afwisseling grote puttenvelden en kleinschalige pompjes


(Njie, M 2002b)

Gebruik:23,5 m3 /persoon/jaar

Senegal: 163 m3

VS: 1.690 m3

(FAO/AQUASTATS 2003).


Grondwater overal aanwezig, nu nog wel …


Hoe kom je aan water? De technieken.

• Regenwater• Oppervlaktewater• Grondwater• Kunstmatige infiltratie

Regenwater

Potentieel dus een grote bron van water, alleen vaker niet dan wel beschikbaar (seizoenaal).

Noodzaak tot het opslaan van water in de natte tijd voor gebruik in de droge tijd. Veel (en vaak goedkope) methoden van opslag beschikbaar. Voorbeelden:http://www.agromisa.org/displayblob.php?ForeignKey=331&Id=134http://www.worldagroforestrycentre.org/water/downloads/Watershed%20Publications/2002%20nega%20and%20kimeu.pdf


http://www.agromisa.org/displayblob.php?ForeignKey=331&Id=134

http://www.worldagroforestrycentre.org/water/downloads/Watershed%20Publications/2002%20nega%20and%20kimeu.pdf

http://www.worldagroforestrycentre.org/water/downloads/Watershed%20Publications/2002%20nega%20and%20kimeu.pdf

Regenwater van daken

Belangrijk:Zorg ervoor dat eerste (vuile) water (“first flush”) niet in de opslagtank terecht komt. Denk aan grote overbrugging droge periode

Als het water op de juiste manier wordt opgeslagen is zuivering vaak niet eens nodig.


Regenwater

Maar niet alleen regenwater opvang vanaf daken. Allerlei oppervlaktes zijn geschikt.

Bijvoorbeeld:

Rotsenhttp://www.samsamwater.com/library/Book1%20Water%20from%20Rock%20Outcrops.pdf

Wegenhttp://www.samsamwater.com/library/Book6%20Water%20from%20roads.pdf

Landoppervlaktehttp://www.samsamwater.com/library/Book8_Water_supply_by_Rural_Builders.pdf?SESSID=dcc2c5befe35ef2a5b41f1a6350c61e2


Zeker in combinatie met andere methoden.

http://www.samsamwater.com/library/Book1%20Water%20from%20Rock%20Outcrops.pdf


http://www.samsamwater.com/library/Book6%20Water%20from%20roads.pdf





Conclusie regenwater

Regenwater opvang van daken kan voorzien in een aanzienlijk deel van het benodigde water voor huishoudelijk gebruik.

Andere bronnen van regenwater opvang (rotsen, wegen, etc.) kunnen een goede aanvulling zijn voor andere waterbehoeftes (vee, irrigatie, etc.)


Oppervlaktewater

“Makkelijke” bron van water. Toegankelijk!

Nadelen en risico’s oppervlaktewater:• Vervuiling van bovenstrooms (steden, industrie,

fecaliën)• Besmetting door mensen & dieren• Veel verlies en slechtere waterkwaliteit door

verdamping• Ziektes (muskieten)


Oppervlaktewater

Bij voorkeur geen rechtstreekse inname rivierwater, maar gebruik maken van oeverfiltratie (zuivering door de bodem, schoner water door filtering en afbraak bacteriën en virussen)

10 m afstand zorgt al voor een aanzienlijke afname van het risico op ziekmakers. Let op: zout blijft aanwezig.


Oppervlaktewater

Ondanks nadelen is oppervlaktewater vaak toch een belangrijke bron voor water. Zeker in combinatie met andere methoden.

Gezien de kleine schaal vaak bijna geen invloed op benedenstroomse gebruikers.

Maar vaak niet geschikt als drinkwater.


Oppervlaktewater

Waterpyramide: Zuivering van brak grondwater in combinatie met opvang regenwater. Relatief duur, maar downscaling wellicht mogelijk.

http://www.waterpyramid.nl/



Grondwater

Overal aanwezig!

Verschillende dieptes:• van heel ondiep (bijv. in rivierbedding)• tot heel diep (boreholes van meer dan 100 m)


Grondwater

Voordelen grondwater:• Vaak niet verontreinigd, natuurlijk gefilterd• Goed beschermd in de bodem• Geen verdamping

Nadelen grondwater:• Niet overal bereikbaar of genoeg water• Soms is de kwaliteit niet goed (brak/fluoride/arseen)


Grondwater

Diepe putten ofBoreholes.

(soms > 100 m)

Risico’s• Mogelijk slechte kwaliteit (zout/ijzer)• Leegpompen van de voorraad (is wel genoeg

beschikbaar?)• Veel geld uitgeven, nog steeds geen water!

Onderzoek naar hoeveelheid en kwaliteit water, omgevings- beinvloeding is daarom belangrijk! Bronnen in de omgeving geven veel info!!



Conclusie grondwater

Grondwater is een belangrijke bron voor schoon drinkwater. Het is alleen geen onuitputtelijke bron.

•Heeft het onttrekken van grondwater invloed op de put van de buren ofnabijgelegen dorp?

•Schoon drinkwater is schaars. Gebruik schoon grondwater niet voor doeleinden die ook met “grijs” water kunnen worden voorzien.



Kunstmatige infiltratie

Zorgen dat (tijdens en na de regentijd) extra water de bodem in zakt, zodat dit tijdens de droge tijd gebruikt kan worden.

Voordelen:• Beschermd tegen verdamping• Opslag in de bodem heeft vaak een zuiverende werking• Geen muskieten

Nadelen:• Hoeveel kun je terugwinnen?• Soms (afhankelijk van geologie) verontreiniging bijv.

door zout• Minder oppervlaktewater beschikbaar



Voorbeeld 1: Sand Storage DamsWateropslag in zand van rivierbeddingen

http://www.sanddam.org

riverbank

old riverbed

accumulated sand

groundwaterdam

hardrock


http://www.sanddam.org/


Voorbeeld 2: Micro-dammenKleine dammen in seizoenale rivieren



Het geïnfiltreerde water kan in de droge tijd gebruikt worden.

Water kan onttrokken worden met (handgegraven) ondiepe putten.

Vaak zijn er al ondiepe putten aanwezig (met name bij seizoenale rivieren). Let op: Vaak open putten met groot risico op besmetting.


Conclusie kunstmatige infiltratie

Met eenvoudige middelen en voor weinig geld zijn open putten tot een veilige bron van drinkwater te makenhttp://www.akvo.org/wiki/index.php/Portal:Water

Water dat de grond in zakt hoeft geen verlies te zijn! Het kan een bron van drinkwater vormen met een goede kwaliteit!

Ondiep grondwater kan een hele veilige bron zijn voor drinkwater! (Ruim 1 miljoen mensen in Noord Holland drinken het!)


http://www.akvo.org/wiki/index.php/Portal:Water

Welke techniek is nu de beste?

riverbank

old riverbed

accumulated sand

groundwaterdam

hardrock

Probleem

Probleem

Niet genoeg water

Zieke kinderen

Water is niet lekker

Ver lopen, dus geen school

Alleen in droge periode tekort

Bron werkte eerste wel,maar nu niet meer

Hele community heeft probleem

Genoeg voor huishoudelijk water, maar niet voor golfterrein

Wij geen water,buren wel

Probleem

Waterkennis gebied

Waterkennis

gebied

Regenwater stroomt snel weg

Veel verdamping

Veel zout water

Lokaal donkerbruin water

Veel water naar rijstvelden

Dalende grondwaterstand

Grondwaterstand diep

Op 5 km een bestaand en werkend puttenveld

Kort neerslagseizoen

Doorlatende bodemlagen

Probleem

Waterkennis gebied

Oorzaak

Oorzaak

Kwaliteitsverlies door te lange opslag in reservoir

Onvoldoende buffer voor droge periode

IJzer in bodem

Rijstveld onneemt al het water

Vrouw die bron onderhield is weg

Te lange reistijd naar bron

Onvoldoende kennis

Veel verdamping door oppervlakkige buffer

Probleem

Waterkennis gebied

Oorzaak Oplossing

Probleem

Waterkennis gebied

Oorzaak Oplossing

€€€ technieken

sociaal draagvlak

lokale middelen

verantwoor-delijkheid

educatie

Probleem

Waterkennis gebied

Oorzaak Oplossing

€€€ technieken

sociaal draagvlak

lokale middelen

verantwoor-delijkheid

educatie

Succes

Welke techniek is nu de beste?

Er is geen “beste” techniek!

Ondermeer afhankelijk van: • het waterprobleem dat komt vanuit de lokale bevolking (bijv. drink- of irrigatiewater).

• het gebied waar de techniek wordt toegepast (hoeveelheid regen, diepte grondwater, hoeveel mensen hebben voordeel van de techniek etc.)

• budget en onderhoud

Een paar tips:

• Betrek lokale mensen (NGO) bij ontwerp en aanleg van een systeem

• Zorg dat iemand lokaal verantwoordelijk is en dat de community meewerkt (bijv. gebruik kost geld)

• Documenteer onderhoudsmethode

• Rekening houden met lokale situatie (gebruik van materialen en apparatuur die in het gebied verkrijgbaar/standaard zijn)

Beheer

Hoe onderhouden?Wie beheert?

Conclusies

Bekijk alle opties voor de (drink)watervoorziening.

Kies afhankelijk van de lokale omstandigheden de meest geschikte methode, of combinatie van methoden. Zorg dat onderhoud en beheer gewaarborgd blijven

Hou daarbij rekening met de kwaliteit van het water:• Gebruik de beste bron als drinkwater.• Gebruik eventueel andere bronnen voor vee, irrigatie,

etc.

Conclusies

Een combinatie van methoden kan voldoende water leveren voor alle behoeftes.

Bijvoorbeeld:• Oppervlaktewater achter een dam voor irrigatie en

vee.• Ondiep geïnfiltreerd water in de rivierbedding met

een ondiepe put voor drinkwater.• Rooftop water harvesting bij een huis verder van de

rivier.

Vragen en meer informatie

Deze presentatie en een overzicht van alle links:http://www.samsamwater.com/gambiadag

Meer informatie of vragen:[email protected] of 06 – 46 06 35 23

http://www.samsamwater.com/

mailto:[email protected]



Technology

Gambiadag 2011 workshop water