Werken en wonen in de Sloterdijken

Plan

Hernieuwde dynamiek in de Sloterdijken Wonen in Sloterdijk Centrum De Bretten groeit uit tot landschapspark

Amsterdam

with English captions and summary

Working and living in the Sloterdijk Area

01 | 2015

infographics Veel van de vitale functies van de stad bevinden zich in Westpoort. Het is nationaal en internationaal zeer strategisch gelegen in de logistieke westas van de Amsterdamse metropool­regio, met verbindingen naar Schiphol, Greenport in Aalsmeer, Zaanstad, Haarlem, IJmuiden en het centrum van Amsterdam. / Many of the city’s vital functions are situated in Westpoort. It boasts a highly strategic location, nationally as well as internationally, in the logistical western axis of the Amsterdam Metropolitan Area, with connections to Schiphol

Airport, Greenport in Aalsmeer, Zaanstad, Haarlem, IJmuiden and the centre of Amsterdam.

kaart Westpoort bestaat uit de haven en de deel­gebieden Sloterdijk I, II, III, IV en Sloterdijk Centrum. / Westpoort – literally the ‘Western Gateway’ – consists of the port as well as the Sloterdijk I, II, III, IV and Sloterdijk Centre subsectors.

1 Totdat er woningbouw is gerealiseerd is er ruimte voor tijdelijke evenementen. Op de foto, festival Trammeland. / Until the housing is constructed there is space for temporary events. This photo was taken at the Trammeland Festival.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

2e

haven van Nederland / ranks as 2nd largest port in the Netherlands

15% van de Amsterdamse economie / of the Amsterdam economy

2.300bedrijven / companies

47.000werkenden / employees

1.400.000ton afval jaarlijks verwerkt, deels omgezet in energie en water / tonnes of waste are processed every year, in part transformed into energy and water

01 | 2015 03

Auteurs van dit nummer

Pieter BoekschootenRon KarssingPiet KosterGiso LommersEllen NieuweboerArjan Snellenberg

Colofon

PLAN Amsterdam is een uitgave van Gemeente Amsterdam. Het vakblad informeert over ruimtelijke thema’s, projecten en ontwikkelingen in de stad en de metropoolregio. Het verschijnt zeven keer per jaar, waarvan twee keer in het Engels. (Eind)redactie en coördinatieSandra Langendijk, Hubertine PetersVormgeving Beukers Scholma, HaarlemHoofdbeeld coverOlga van de Ven en Elsje van OmmeFoto’s en beelden binnenwerkzie bijschriftKaartenGemeente Amsterdam, tenzij anders vermeld in bijschriftLithografie en druk OBT-Opmeer, Den HaagVertaling Andrew May

Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Er kunnen echter geen rechten aan worden ontleend. Mocht ons iets zijn ontgaan bij de vermelding van afbeeldingen of heeft u andere vragen, neem dan contact op met de redactie via planamsterdam@amsterdam.nl of 020 2551550.Een gratis abonnement is aan te vragen via planamsterdam@amsterdam.nl. Jaargang 21, nr 1, februari 2015

Ook te downloaden vanaf www.amsterdam.nl/planamsterdam

U bent vast wel eens op station Sloterdijk geweest. Al was het alleen maar om over te stappen op een andere trein. Of de metro of tram. Misschien hebt u in Westpoort een keer een bedrijf bezocht. Maar, tenzij u hier werkt, bent u vast niet vaak in dit westelijk deel van Amsterdam geweest. Simpelweg omdat u daar niet altijd een reden toe had.

Dat zal zeker gaan veranderen. Er is veel gaande in het gebied. De nieuwe Westrandweg heeft dit deel van Amsterdam zichtbaar gemaakt en de bedrijventerreinen letterlijk in de etalage gezet. Door de grote hotels die rond het station Sloterdijk zijn geopend, blijven mensen er tegenwoordig ook overnachten. En dat aantal gaat alleen maar toenemen want voor het eerst in dertig jaar mogen mensen gaan wonen in een deel van Westpoort. En dat nieuws blijkt een positief effect te hebben op het ondernemersklimaat – ook onverwachte ondernemers vestigen zich nu in dit deel van de stad.

In het eerste artikel, een nadere kennismaking met de verschillende deelgebieden Sloterdijk I, II, III, IV en Sloterdijk Centrum, ofwel de Sloterdijken. Daarna meer over de oorzaken voor de hernieuwde dynamiek in

het gebied. In het tweede artikel wordt dieper in-gegaan op de nieuwe woonfunctie in Sloterdijk Centrum, het kantorengebied rond station Sloterdijk. Waarom mag het nu wel? Waar mogen mensen precies wonen. En, hoe gaat de gemeente dit aanpakken?

Het derde artikel gaat over het groen. Elke Amster-dammer heeft groen op loop- en fietsafstand. Zo ook de nieuwe bewoners. De Bretten is een natuurgebied dat deels is aangelegd, maar grotendeels zelf is ontstaan. Een relatief onbekend juweeltje, maar ook daar zal vanzelf verandering in komen. Er is gewoonweg veel te zien en te beleven voor de Amsterdammer.

Een nummer dat geheel is gewijd aan het ‘droge’ deel van Westpoort: de Sloterdijken.

De redactie

1

Veel meer dan alleen station Sloterdijk

Plan Amsterdam04

Wat als Westpoort ‘uit staat’? Dan kunnen Amsterdammers bijvoorbeeld hun wc niet meer doortrekken of krijgen geen warmte meer thuis. Maar ook de lichtknopjes werken in een groot aantal Amsterdamse huishoudens niet meer. Veel van de vitale functies van de stad, zoals de energiecentrales en de rioolwaterzuivering staan in Westpoort. Het is het grootste aaneengesloten bedrijven- en havengebied van Nederland en zo groot als Haarlem. In Westpoort komen alle denkbare verkeers-, goederen- en datastromen samen. Het omvat de tweede haven van Nederland, 2.300 bedrijven en er werken 47 duizend mensen: dat is 10 procent van de Amsterdamse werk-gelegenheid en 15 procent van de Amsterdamse econo-mie. Het is nationaal en internationaal zeer strategisch gelegen in de logistieke westas van de Amsterdamse metropoolregio, met verbindingen naar Schiphol, Green-port in Aalsmeer, Zaandstad, Haarlem, IJmuiden en het centrum van Amsterdam. En bovendien optimaal bereik-baar via weg, spoor, water en luchthaven Schiphol.

Het Sloterdijkgebied – bestaande uit de deelgebieden I, II, III, IV en Sloterdijk Centrum – zijn het ‘droge’ deel van Westpoort; de haven is het ‘natte’ deel. In het

gebied is niet alleen industrie te vinden, maar ook grote mediabedrijven, zoals Elsevier, de Telegraaf Media Groep en KPN. Recent vestigden Arcadis en Booking.com zich in Sloterdijk Centrum. De totale leegstand in het gebied ligt net boven de 20 procent, maar de verhuur van kantoorruimte is in 2014 significant gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Veel kantoor-ruimte heeft inmiddels een andere functie gekregen: hotel ketens Meininger Group en Holiday Inn hebben hotels geopend in voormalige kantoorpanden. De bezettingsgraad van de hotels is goed, mede dankzij de uitstekende bereikbaarheid. In het gebied nabij station Sloterdijk zijn diverse scholen gevestigd, zoals het ROC en het Hout- en Meubileringscollege. Voor de uitbreiding van deze laatste school is ook een leeg kantoorpand gebruikt. Maar ook onverwachte onder-nemers hebben ruimte gevonden in de Sloterdijken zoals Rataplan, de grootste kringloopwinkel van Amsterdam, een Medisch Centrum voor Dieren, maar ook Nachtlab, ontmoetingsplek voor stedelijke creatieven, het nacht-leven en de dancewereld, een grote kunstuitleen en natuurlijk het beruchte Fietsdepot van de gemeente Amsterdam. Het toont de verandering van de Sloter-

>

Hernieuwde dynamiek in de SloterdijkenRon Karssing en Ellen Nieuweboer r.karssing@amsterdam.nl / e.nieuweboer@amsterdam.nl

Het Amsterdamse bedrijventerreinengebied de Sloterdijken in Westpoort

was onder Amsterdammers jarenlang relatief onbekend en onbemind.

Ook de crisis zorgde voor tegenwind: een periode van leegstand in met

name de grote kantoorpanden rond station Sloterdijk. Dat tij is gekeerd.

De komst van de nieuwe Westrandweg, de samenwerking tussen onder­

nemers en gemeente én het feit dat er nu mensen mogen wonen in delen

van het gebied, leveren hernieuwde dynamiek op in deze belangrijke

economische motor van Amsterdam.

1 32

1 Sloterdijk Centrum (in het blauwe cirkeltje) is optimaal bereikbaar via weg, spoor, water en lucht­haven Schiphol. Ook Sloterdijk I tot en met IV zijn zeer goed bereikbaar. / Sloterdijk Centre (in the blue circle) boasts optimum accessibility by road, rail and water, as well as via Schiphol Airport. Sloterdijk’s subsectors I to IV are also highly accessible.

2 Westpoort is zowel nationaal als internationaal zeer strategisch gelegen in de logistieke westas van de Amsterdamse metropoolregio, met verbindingen naar Schiphol, Greenport in Aalsmeer, Zaanstad, Haarlem, IJmuiden en het centrum van Amsterdam. / In terms of national and international logistics West-poort’s position in the Amsterdam Metropolitan Area’s logistical western axis is highly strategic, with links to Schiphol Airport, Greenport in Aalsmeer, Zaanstad, Haarlem, IJmuiden and the centre of Amsterdam.

3 Westpoort is het grootste aaneengesloten bedrijven­ en havengebied van Nederland. Op de foto, Sloterdijk II met het gebouw van De Telegraaf en de nieuwe Westrandweg. / Westpoort is the largest continuous business zone and port area in the Netherlands. The photo captures Sloterdijk II, with the headquarters of De Telegraaf newspaper and the new Westrandweg motorway bypass.Foto: Your Captain Luchtfotografie

4 In Sloterdijk Centrum is de laatste jaren al veel veranderd. Hier is het nieuwe busstation te zien. De komende jaren zal er nog een nieuwe fietsen­stalling bijkomen, wordt de aansluiting met het station verbeterd en zullen ook de wachtplekken worden aangepakt. / A great deal has changed in Sloterdijk Centre over recent years. Here you can see the new bus station. The coming years will see the addition of a new bike storage facility, improvements

to inter-accessibility with the rail hub, and the upgrading of the waiting areas.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

‘Voor het eerst in dertig jaar mogen mensen wonen in Sloterdijk Centrum.’

Plan Amsterdam08

dijken naar een meer gevarieerd stedelijk gebied, dat ook nog eens zeer gunstig gelegen is ten opzichte van recreatiegebieden als het Westerpark, sportpark Spieringhorn, recreatiegebied Spaarnwoude en natuur-lijk De Bretten. Voordat dieper wordt ingegaan op wat precies die verandering heeft aan gewakkerd, eerst wat meer achtergrond via een kijkje in de lange geschiede-nis van de Sloterdijken.

Opkomst en kansenVan het oude dorpje Sloterdijk, gelegen tussen de rivieren de Spaarne en de Amstel, is bekend dat er een haven was. In 1465 kwam er ook een waag, waarna het dorp ging groeien. Na verwoesting van een eerdere kerk werd in 1633 de Petruskerk gebouwd en die staat hier nu nog altijd.

De aanleg in 1631 van de eerste trekvaart van Nederland, de Haarlemmervaart, bracht het dorp nieuwe welvaart. Al snel werd dit de belangrijkste transportas ten westen van Amsterdam. In de negentiende eeuw ontstond de eerste industrie bij Sloterdijk. In 1839 vertrok de eerste trein van Nederland vanaf het tijdelijke station d’Een-honderd Roe vlakbij het dorp Sloterdijk. De spoorlijn liep evenwijdig aan de trekvaart, evenals de latere paarden-tram. In het Amsterdams Uitbreidingsplan (AUP) van 1934 kreeg het gebied ten westen van Amsterdam de bestemming haven. Ook de Westelijke Tuinsteden stond hier ingetekend, waarvoor in 1956 station Amsterdam Sloterdijk Zuid werd geopend. Via de route van de vroegere Haarlemse tram over de Admiraal de Ruijterweg, verscheen in 1982 de Amsterdamse stadstram 12 in Sloterdijk.

5 Scholen zijn een waardevolle toevoeging in het gebied. / Schools and colleges are a valuable addition to the area.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

De 5 Sloterdijken

Er zijn nogal wat Sloterdijken in dit gebied.

Naast station Amsterdam Sloterdijk en het oude

dorpje Sloterdijk, zijn er ook vijf deelgebieden;

elk met een eigen functie en identiteit.

Sloterdijk Centrum: wonen en ontmoeten

Sloterdijk Centrum (voorheen Teleport), grenzend

aan Landschapspark De Bretten en het centrum

van Amsterdam, transformeert naar een meer

gevarieerd stedelijk gebied waar ook gewoond

kan gaan worden. Hier ontstaat een combinatie

van bedrijvigheid, onderwijs, wonen, hotels en

ontspanning. Het gebied biedt daarvoor reële

kansen. Een nieuw flexibel bestemmingsplan uit

2013 werpt zijn vruchten af: de eerste leegstaande

kantorenpanden zijn getransformeerd naar hotels

die inmiddels hun deuren hebben geopend.

Extended stay, tijdelijk wonen tot maximaal een

jaar, gebeurt hier al. Het Orlyplein, het voorplein

van station Sloterdijk, is opnieuw ingericht en

groeit uit tot een prettige, groene ontmoetings-

plek, met nieuwe horecavoorzieningen.

Sloterdijk I: naar werk­/woongebied

Dit gebied ligt tegen de Spaarndammerbuurt aan

binnen de Ring A10, vlakbij het Westerpark en de

Houthavens en de Minervahaven. Ondersteund

door het Transformatiebesluit Haven-Stad trans-

formeert dit gebied stapsgewijs naar een meer

gemengd stedelijk gebied, waar wonen ook

mogelijk wordt. Het accent ligt nu nog op dienst-

verlenende functies en uitgaan. Hier hebben zich

de afgelopen jaren bedrijven met een publieks-

trekkende functie gevestigd zoals het Nachtlab,

het medisch centrum voor dieren en partycentrum

De Koning.

Sloterdijk II: bedrijvenzone

Dit gebied is vooral een bedrijvenzone, al is het

ook enigszins gemengd door de aanwezige uit-

gaansgelegenheden. Het is goed ontsloten via

de Westrandweg – ofwel de A5 – en de Ring A10.

Het is als bedrijvenzone strategisch gelegen ten

opzichte van Sloterdijk Centrum, de haven en de

andere Sloterdijken. In dit gebied blijft werken de

belangrijkste functie. Samen met de ondernemers

kijkt de gemeente welke verbeteringen mogelijk

zijn.

Sloterdijk III: toplocatie qua bereik­ en

zichtbaarheid

De nieuwe Westrandweg/A5 heeft Sloterdijk III

vol in de etalage gezet. Het is optimaal bereikbaar

en zichtbaar. De belangstelling voor vestiging is

daardoor aangewakkerd. In het noordelijk deel

zijn vooral grootschalige, internationale en veelal

logistieke bedrijven gevestigd. In het zuiden zijn

kleinschaligere ondernemingen te vinden, zoals

in de voedingsmiddelen, bouw- of modesector.

Ook is daar een auto- en woonboulevard. In Sloter-

dijk III liggen de laatste grote bedrijvenkavels van

Amsterdam en is nog ruimte voor ontwikkeling.

Die kavels liggen er niet werkeloos bij: het duur-

zaamheidsproject ‘Living Lab’ heeft er een tijde-

lijke plek gekregen. In 2014 is 26 hectare gebruikt

voor de teelt van vlas en vezelhennep, die gebruikt

is als grondstof voor biobased industry in de regio.

Er is bijvoorbeeld duurzame verf van gemaakt.

Sloterdijk IV: startende, kleinschalige bedrijven

en broedplaatsen

Dit gebied wordt ook wel De Heining genoemd.

Het is één van ‘de rafelranden’ van de stad

waar meer mogelijkheden zijn omdat het nog in

ontwikkeling is. Hier is een plek gecreëerd waar

starters, innovatieve ondernemers of kunstenaars

terecht kunnen. Het gebied De Heining wordt

nu geherstructureerd. De verbetering omvat de

aanleg van extra wegen en nieuwe verlichting.

Ook is op De Heining sinds mei 2014 erfpacht

mogelijk, wat voor ondernemers aantrekkelijk is

omdat een erfpachtcontract meer zekerheid en

zicht op continuïteit mogelijk kan maken.

01 | 2015 09

Bij het dorpje Sloterdijk was er toen inmiddels al enige industrie waaronder de Coca Cola-fabriek, maar sinds de jaren zestig werd dit grootschalig uitgebreid met bedrijventerreinen ten noorden, oosten en westen van het oude dorp: Sloterdijk I, II en III, en ook de Coen-tunnelweg. Voor recreanten op zoek naar groen was er ook ruimte: ten oosten kwam een volkstuincomplex Nut en Genoegen, dat hier nog steeds is. Vanaf de jaren zeventig zag men rond het nieuwe station kansen voor de toen opkomende en veelbelovende telematicasector. Het gebied heette toen Teleport Amsterdam Sloterdijk. Inmiddels is het gebied niet meer specifiek op tele-maticabedrijven gericht en heet het weer gewoon Sloterdijk Centrum.

In de jaren tachtig werd de spoorlijn naar Haarlem verlegd. Er kwam een nieuw station Sloterdijk langs de in 1983 geopende spoorlijn via de Hemtunnel naar Zaandam. Ook de tram rijdt sinds 1985 door tot het nieuwe station. In 1986 kreeg het station er een niveau bij om ruimte te bieden aan de nieuw gebouwde Schiphollijn. In 1997 kreeg ook metrolijn 50 – de Ringlijn – aansluiting op station Sloterdijk. In 2003 is de Hemboog gereed gekomen; sindsdien kunnen treinen uit het noorden rechtstreeks naar Schiphol rijden. In 2009 is het bus- en tramstation verplaatst naar een nieuw plein aan de zuidkant van station Sloterdijk. Daarna is de infrastructuur verder aangepakt om de doorstroming op de wegen naar het station te

>

6 De hoogste gebouwen van Westpoort staan in Sloterdijk Centrum. / Westpoort’s tallest buildings stand in Sloterdijk Centre.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

7 Station Sloterdijk in Sloterdijk Centrum. / Sloterdijk Station in Sloterdijk Centre.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

8 De Petruskerk uit 1633 in het oude dorp Sloter­dijk, met op de achtergrond Sloterdijk Centrum. / St Peter’s Church dating from 1633 in the historical village of Sloterdijk, with Sloterdijk Centre in the background.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

7 8

5 6

Plan Amsterdam10

9a Sloterdijk III, met rechts het groen van Land­schapspark De Bretten en in het midden de nieuwe Westrandweg. De komst van deze weg heeft nieuwe onder nemers aangetrokken. / Sloterdijk III with the greenery of the The De Bretten nature reserve to the right and the new Westrandweg in the middle. The completion of this motorway bypass has attracted new enterprises.Foto: Your Captain Luchtfotografie

9b Drankengroothandel Anker Spirits is een voor­beeld van een nieuwe grote ondernemer die zich onlangs heeft gevestigd op Sloterdijk III. / The drinks wholesaler Anker Spirits is an example of a major company that has recently moved to Sloterdijk III.Foto: Anker Spirits

10a-c Sloterdijk IV, ook wel De Heining genoemd, met in de rode gebouwen ruimte voor kunstenaars. / Sloterdijk IV, also known as ‘The Enclosure’, with space for artists in the red buildings.Foto’s: Your Captain Luchtfotografie (a), Marjolijn Pokorny (b,c)

9b

9a

10a 10c

10b

01 | 2015 11

verbeteren. En onlangs is het eerste deel van het vernieuwde Orlyplein al opgeleverd; het oude bus- en tramstationplein is nu een groene oase te midden van alle hoogbouw in Sloterdijk Centrum, en volgens het Parool ‘de eerste in de reeks van swingende groene pleinen – als Amsterdam geluk heeft’.

Hernieuwde dynamiekHet Orlyplein dat – in samenwerking met gebruikers en ondernemers – transformeerde van een stenen woestenij naar een stadspark met konijnen, een wilde bloemenweide, grassen en passanten die rustig op de bankjes zitten, is een prettige bijkomstigheid. Een belangrijkere aanleiding voor de hernieuwde dynamiek in het gebied was de opening van de Westrandweg/A5 anderhalf jaar geleden. De Sloterdijken waren plotseling vanaf een heel andere hoek zichtbaar: de bedrijven op de kavels in Sloterdijk III staan nu in het volle zicht. Bovendien zijn hier nog vrije kavels beschikbaar in tegen-stelling tot op andere bedrijventerreinen in Amsterdam. Dit heeft nieuwe ondernemers aangetrokken. Met de komst van de weg is de bereikbaarheid uiteraard ook sterk verbeterd. In oktober 2014 is Westpoort verkozen tot Beste bedrijventerrein van Nederland.

Een andere belangrijke aanleiding voor het nieuwe elan in de Sloterdijken is dat wonen nu ook mogelijk is in Sloterdijk Centrum en in de nabije toekomst ook in Sloterdijk I. Sloterdijk II, III en IV blijven voor 100 procent bedrijventerreinen vanwege het belang van deze bedrijfsruimte voor de stad. Lange tijd werd wonen niet gezien als een optie vanwege de haven in de buurt en de bijkomende geluidsoverlast van de aanwezige industrie. Het gevolg was dat Westpoort en de Sloterdijken uitsluitend werkgebieden waren: wie hier niets te zoeken had, kwam hier niet en ’s avonds was het er uitgestorven.

WoningbouwopgaveMaar Amsterdam heeft woningen nodig en in Sloterdijk ligt een kans voor de woningbouwopgave: het gebied sluit aan op het populaire Westerpark en de binnenstad is binnen tien minuten met de trein of binnen een kwartier met de fiets te bereiken. Ook zijn monofunctionele gebieden niet meer van deze tijd. Functiemenging en levendigheid is een belangrijke voorwaarde voor een hedendaags kantorengebied en wonen draagt bij aan het succes; zo bleek ook uit gesprekken met de onder-nemersverenigingen. In Structuurvisie Amsterdam 2040 uit 2011 en de gebiedsstrategie voor Sloterdijk Centrum uit 2012 staat dat er tot 2040 70 duizend extra woningen bij moeten komen in de metropoolregio. Ook Sloterdijk Centrum en Sloterdijk I zijn daarin meegenomen als toekomstig woongebied. Met het Transformatiebesluit Haven-Stad is op korte termijn woningbouw in het Haven-Stadgebied mogelijk gemaakt. Een unieke kans. In de binnenstad is weinig ruimte is voor woningbouw inclusief veel voorzieningen en gemengd met kantoren en bedrijven.

Langs de noordelijke en de zuidelijke IJoever en vanuit het westelijk deel van Amsterdam kan Haven-Stad stapsgewijs transformeren, te beginnen bij bedrijven-terrein Sloterdijk I en Sloterdijk Centrum. Hier staat veel kantoorruimte leeg. Het ombouwen van deze kantoren tot woningen stuitte in de afgelopen jaren steeds op de wettelijke geluidscontouren van Westpoort, het Amsterdamse havengebied. Om meer inzicht te krijgen in de daadwerkelijke geluidshinder heeft de gemeente nauwkeurig in kaart gebracht hoeveel geluid de bedrijven in de haven volgens hun vergunningen mogen maken. Dit leverde een verrassende conclusie op. Het blijkt dat deze bedrijven veel minder geluid produceren dan binnen de wettelijke contour is toegestaan. Die contour kan daarom krapper, ook als rekening wordt gehouden met groei en het benutten van nog beschikbare kaderuimte. De mogelijkheden om woningbouw te

>

Westpoort valt nu ook onder een stadsdeel

Bestuurlijk viel Westpoort als enige gebied in

Amsterdam lange tijd niet onder een stadsdeel.

Daar is recent verandering in gekomen. Sinds

1 januari 2015 is het gedeelte van de Sloterdijken

binnen de Ring A10 bestuurlijk toegevoegd aan

West, de rest (buiten de ring) valt onder Nieuw­

West. Dat betekent dat de Sloterdijken sinds

1 januari niet meer stadsdeelloos zijn en een

echt deel van de stad zijn geworden. Door deze

overdracht wordt de gemeentelijke dienst­

verlening aan bedrijven verder verbeterd.

Het Havenbedrijf is eerder al, in 2013, verzelf­

standigd.

Plan Amsterdam12

Verleden

Waa

rde

Nu Herziening

Waarde overige kantorenna transformatie

Trend zonderingrijpen

realiseren worden nog groter als het Rijk over enige jaren de Wet geluidhinder aanpast en gemeenten beleidsvrijheid verleent om woningen te realiseren met een maximale geluidsbelasting op de gevel van 60 decibel.

Dat er binnenkort gewoond kan worden in Sloterdijk I en Sloterdijk Centrum, maakt het voor ondernemers aantrekkelijker om zich hier te vestigen. Ook voor toeristen in hotels is het aantrekkelijker als er winkels en cafés zijn in de buurt, en er ook sprake is van een lokale bevolking. In november 2014 stond in de krant dat ook het grootste leegstaande kantoor van Amsterdam na bijna vier jaar een nieuwe bestemming heeft gekregen. In het oude KPN-hoofdkantoor in Sloterdijk Centrum, The Dam, komt een vier sterren conferentiehotel met 478 kamers en zo’n 4 duizend vierkante meter aan congreszalen.

Innovatieve duurzame oplossingenEen derde belangrijke aanleiding voor de hernieuwde dynamiek is de samenwerkingsovereenkomsten tussen de gemeente en de ondernemers in het gebied, maar zeker ook tussen de ondernemers onderling. Er ontstaan mooie en slimme ideeën die al een aantal innovatieve, duurzame oplossingen hebben opgeleverd. Zo is in de

haven van Westpoort op vrije kavels tijdelijke natuur mogelijk, via een speciale vergunning. Het bedrijf Xpositron heeft 400 zonnepanelen op het dak en is daarmee de grootste particuliere zonnencentrale van Nederland. Vestia Biofuels en Greenmills maken jaarlijks ruim 300 miljoen liter biodiesel uit organische afval en afgewerkte vetten. Orgaworld produceert 25 miljoen kubieke meter biogas uit het vergisten van afval van supermarktketens. De grootste rioolwaterzuivering (RWZI) van Nederland produceert genoeg biogas voor 20 duizend woningen. Pal naast het RWZI staat het Afval Energie Bedrijf (AEB) met ’s werelds modernste verbrandingsoven. Het AEB wekt groene stroom op voor 285 duizend huishoudens, restwarmte voor 20 duizend woningen, kan stoom leveren aan bedrijven, maar ‘zuivert’ ook het biogas van de RWZI tot groen gas voor vrachtwagens. Daar werken de bedrijven dus in samen.

Ook is er samenwerking in de metropoolregio. Onder de naam Biobased Connections zijn elf bedrijven, overheden en kennisinstellingen een innovatief samen-werkingsverband aangegaan om nieuwe bedrijvigheid te creëren in de biobased economy. Bijvoorbeeld Urban Solution Sloterdijk III is hierbij aangesloten: de tijdelijke teelt van vlas en vezelhennep op bouwrijpe gronden in Sloterdijk III. De oogst is gebruikt om verf en biocomposiet te produceren.

11 Mede dankzij het transformeerde Orlyplein, trekt de horeca hier aan. / The transformation of the Orlyplein plaza has helped to attract cafés and restaurants.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

12 Het transformeren van leegstaande kantoor­panden naar gebouwen met een andere functie levert de stad waarde op. / The transformation of vacant office premises into buildings with a different function adds value to the city.Bron: Gemeente Amsterdam

11

12

01 | 2015 13

Het tij keertDe Westrandweg heeft veel veranderd voor de Sloter-dijken én Amsterdam. Het gebied is niet alleen beter te bereiken, de stad heeft met de weg ook een ware skyline gekregen. En dat heeft nieuwe ondernemers aangetrokken. Een andere grote verandering voor de Sloterdijken is dat er als gevolg van de wijziging van het bestemmingsplan een kentering is gekomen in de jarenlange kantorenleegstand door de vestiging van grote hotels en andere functies in de voormalige kantoorgebouwen. Door de komst van bijvoorbeeld hotelgasten is verblijven nu al gebruikelijker geworden. De provincie Noord-Holland en de gemeenten rondom het Noordzeekanaalgebied hebben in het Transformatie-

besluit Haven-Stad afspraken gemaakt over het bereiken van een balans tussen economische ontwikkeling en het opvangen van de woningvraag. Extended stay, wonen tot twaalf maanden, mag nu al. En op korte termijn zullen mensen ook permanent wonen in Sloterdijk Centrum en Sloterdijk I. Voor ondernemers levert dit alleen maar een beter vestigingsklimaat op. Ook het feit dat de Sloterdijken bestuurlijk sinds 2015 niet meer stadsdeelloos, maar een echt deel van de stad zijn, draagt daar aan bij. Eind 2014 kreeg Westpoort de prijs voor het Beste bedrijventerrein van Nederland: het tij is aan het keren. Er is hernieuwde dynamiek in deze belangrijke economische motor van Amsterdam.

13a/b Jaarlijks verwerkt het Afval Energie Bedrijf 1,4 miljoen ton huisvuil. Het bedrijf levert groene stroom voor 285 duizend huishoudens en restwarmte voor 20 duizend woningen. / The Amsterdam Waste- to-Energy Company (AEB) processes 1.4 million tonnes of household refuse per annum. The company supplies green energy for 285,000 households and residual heat for 20,000 homes.Foto’s: Your Captain Luchtfotografie (a), Edwin van Eis (b)

14a/b Totdat nieuwe ondernemers zich aandienen, wordt er tijdelijk vlas en vezelhennep geteeld op de bouwrijpe gronden van Sloterdijk III. De oogst is gebruikt om onder meer verf van te maken. / Until new companies come forward, the build-ready land in Sloterdijk III will temporarily be used to cultivate flax and fibrous hemp. One of the uses for these crops is in the manufacture of paint.Foto’s: Olga van de Ven en Elsje van Omme

14a 14b

13a 13b

Plan Amsterdam142

>

1 Sloterdijk Centrum ligt aan de westkant van Amsterdam, aan de Ring A10. Ten zuiden en oosten van Sloterdijk Centrum ligt stedelijk gebied en ten noorden en westen zijn werkgebieden en verder is er groen. De grote schaal en maat van Sloterdijk Centrum heeft meer verwantschap met de werk­gebieden dan met die van de aanliggende woon­stad. / Sloterdijk Centre lies on the western edge of Amsterdam, adjacent to the A10 orbital motorway.

There are urban areas to the south and east of Sloterdijk Centre, while to the north and west there are industrial and business parks as well as expanses of greenery and nature. The large scale of Sloterdijk Centre has a closer affinity with the industrial and business zones than with the scale of the neighbouring residential city.Foto’s: Your Captain Luchtfotografie

2 Sloterdijk Centrum ligt naast het Westerpark, maar de meeste mensen ervaren het gebied als ver van de stad. / Sloterdijk Centre is situated next to the Westerpark, but most people perceive it to be far away from the city.Foto: Jannes Linders

Na jaren van stilstand en toenemende leegstand in de kantoren lijkt het gebied rond station Sloterdijk zich nu echt te gaan ontwikkelen van een monofunctioneel werkgebied naar een gemengd stuk stad. Deze vier-kante kilometer bebouwing aan de westkant van Amsterdam is een typisch voorbeeld van het planning-optimisme uit de jaren zeventig: een groots plan met hoge gebouwen rond een knoop van treinsporen en wegen. Hoewel het, gezien vanuit het doel om de ultieme bereikbaarheid van Sloterdijk Centrum te garanderen, een legitieme keuze was om juist deze plek verder te ontwikkelen, bleek de gekozen steden-bouwkundige opzet geen gelukkige keuze. Dit niet alleen omdat vanwege de concurrentie van andere kantoorgebieden in Amsterdam de daadwerkelijke ontwikkeling in een zeer laag tempo verliep waardoor de gezochte stedenbouwkundige samenhang niet van de grond kwam, maar vooral doordat de grote schaal en maat van de gebouwen in combinatie met de vaak Spartaanse openbare ruimte mensen niet aan-spreekt.

En dan zijn er ook nog de slechte (fiets-)verbindingen richting centrum en de omliggende stadsdelen waar-door het gebied gevoelsmatig ‘ver van de stad’ af ligt, terwijl dit feitelijk niet zo is.

De hamvraag waar de betrokken stedenbouwkundigen en ontwikkelaars voor stonden was, welke ingrepen maken dat het prettiger toeven zal zijn in Sloterdijk

Centrum en dat ook de nabijheid van de omliggende stad veel beter voelbaar is?

Al langer was bekend dat het in de kern vooral de monofunctionele opzet van Sloterdijk Centrum is die blijvend leidt tot problemen. Werknemers van de bedrijven klagen al vanaf het begin over onvoldoende voorzieningen. Daarnaast is vooral het gevoel van onveiligheid in de avonduren een belangrijk obstakel. De monofunctionaliteit diende dus aangepakt te worden. En dat is precies waar de afgelopen jaren aan is gewerkt en wat de komende jaren het voornaamste doel zal zijn. Eerst wat achtergrond.

StroomversnellingDe kantorencrisis (2007-2008) en het stranden van de voorgenomen vernieuwing van het stationsgebied (2010-2011), brachten de noodzaak tot een alternatieve strategie voor Sloterdijk Centrum in een stroomversnel-ling. Letterlijk was de keuze óf we laten het gebied voor wat het is waarbij de verwachting was dat de problematiek van leegstand en verloedering zou gaan toenemen, óf we zetten er de schouders onder en zoeken naar onconventionele oplossingen. De stad koos voor de laatste optie.

Een nieuwe gebiedsstrategie kwam er in 2012. Een strategie die op de korte termijn tot doel heeft de bestaande gebruikers – zoals huurders en eigenaren – van Sloterdijk Centrum te behouden en de leegstand te beteugelen. Het belangrijkste doel op de langere

Wonen in Sloterdijk CentrumGiso Lommers en Arjan Snellenberg g.lommers@amsterdam.nl / a.snellenberg@amsterdam.nl

Sloterdijk Centrum zit in de lift. In een rap tempo worden kantoorgebouwen

getransformeerd naar hotels. Extended stay is hier nu al mogelijk, wonen

voor een periode van een week tot twaalf maanden. En – nieuw – binnen­

kort mogen mensen hier ook permanent wonen, in bestaande kantoren of

op de nog onbebouwde kavels. Een spannende transformatie, waarbij het

er telkens om gaat of de gemeente initiatieven moet stimuleren, juist moet

reguleren of dat het de markt z’n gang moet laten gaan.

1

Plan Amsterdam16

termijn is om Sloterdijk Centrum te transformeren naar een gemengd, stedelijk gebied. Kernbegrippen van de strategie zijn: variëren, verblijven en verankeren.

Bij variëren gaat het vooral over het doorbreken van het eenzijdig kantorenmilieu door het toevoegen van voorzieningen en woningbouw; in lege kantoren, maar ook op nog onbebouwde kavels. Om mensen aan het gebied te binden is het verbeteren van de verblijfs-kwaliteit heel belangrijk, onder meer door het veraan-genamen en vergroenen van de openbare ruimte. Verankeren betekent het doorbreken van het ruimtelijk isolement waarin het gebied zich nu bevindt. Daarbij moet worden gedacht aan het verbeteren van de verbinding met Geuzenveld over de Haarlemmerweg, en de aansluiting van Sloterdijk Centrum onder de Ring A10 door met het dorp Sloterdijk, met stadsdeel West en het populaire Westerpark.

De gebiedsstrategie is direct vertaald naar een bestemmingsplan waarin voor het eerst in dertig jaar de woonfunctie is toegelaten in Sloterdijk Centrum.

Van grijs naar groenWat is er inmiddels gebeurd? De verandering van Sloterdijk Centrum is op dit moment het meest zicht-baar op het Orlyplein: het voorplein van station Sloter-dijk. Deze ontwikkeling vormt een ankerproject binnen Sloterdijk Centrum zelf.

Toen in 2011 het bus- en tramstation werd verplaatst naar het Carrascoplein werd het Orlyplein functieloos. Al snel sloeg de verloedering toe. De gemeente besloot het plein met spoed aan te pakken. Met stakeholders rond het plein werd een parkachtige invulling bedacht. Met de gewenste transformatie van Sloterdijk Centrum in het vizier is op deze plek bewust gekozen om de kosten voor de baten uit te laten gaan.

In de Plan Amsterdam uit 2008 over Teleport werd al voorspeld: ‘Wie in 2015 het hoofdgebouw van station Sloterdijk uitstapt, zal een compleet andere omgeving aantreffen’. Die voorspelling gaat uitkomen: in het voorjaar van 2015 wordt een Orlyplein opgeleverd dat veel weg zal hebben van een park. Het plein, dat zo groot is als de Arenaboulevard in Zuidoost, heeft dan

>

1 Uit het akoestisch onderzoek van Westpoort blijkt dat de 55 dB(A) geluidcontour (oranje) terug­gelegd kan worden. Dezonering laat het bestemmen van wonen toe in Sloterdijk Centrum en Sloterdijk l. / The acoustic study of Westpoort revealed that the 55 dB(A) noise contour (marked in orange) can be teruggelegd pushed back. Zoning regulations permit the use of Sloterdijk Centre and Sloterdijk I for residential purposes.Bron: PIP / Kaart: DGRM

3 Kernbegrippen in de nieuwe strategie voor Sloter­ dijk Centrum zijn: variëren, verblijven en verankeren. / Key concepts in the new strategy for Sloterdijk Centre: variation, spending time and embedding.

gemengd stedelijk gebied, te transformeren / mixed urban area, awaiting transformation

gemengd stedelijk gebied, nieuw te bouwen / mixed urban area, awaiting development

plintfunctie / street-level functions verankering / anchor

1

4

Aanvankelijk was wonen in de Sloterdijken niet

mogelijk vanwege te veel geluidhinder. In de

aanloop naar een nieuw bestemmingsplan voor

Sloterdijk Centrum (2013) is met een verfijndere

rekenmethode gekeken naar hoeveel geluid de

daar aanwezige wegen, sporen en industrie

exact maken en in welk deel van het gebied

deze geluidhinder laag genoeg is om woningen

te kunnen bouwen. Dit bleek mogelijk in Sloter­

dijk I (zie in de kaart bij cijfer 1) en het zuidelijk

deel van Sloterdijk Centrum (in de kaart: het

rode kader met cijfer 2). In De Bretten zullen

beslist geen woningen komen.

Het noordelijk deel van de Sloterdijken (3) valt

momenteel nog binnen het gezoneerde industrie­

terrein Westpoort. Hier zijn woningen nog niet

mogelijk. Op dit moment wordt gewerkt aan

een zogenaamd Provinciaal Inpassingsplan

waarbij de omliggende geluidszone in het

noordelijke deel van de Sloterdijken kan

worden teruggelegd. Hierdoor zou op termijn

wellicht naast woningen in het zuidelijk deel,

ook woningbouw in het noordelijk deel van de

Sloterdijken mogelijk kunnen zijn.

Nu ook wonen

132

01 | 2015 17

statuswijziging Haarlemmerweg / upgrade of Haarlemmerweg’s status potentiele verblijfsplek / potential place to linger

4 De Haarlemmerweg (links) is een rijksweg waar 70 km per uur gereden mag worden. Door de combinatie van het brede profiel, de hoge snel­ heden en de flinke geluidsproductie van deze weg, vormt de Haarlemmerweg een forse barrière tussen Nieuw­West en Sloterdijk Centrum (rechts). De ambitie is om (een deel van) de Haarlemmerweg te upgraden naar een stadsweg, zoals de Haarlem­merweg dat binnen de Ring A10 ook is. / Haarlemmer-weg (left) is a national highway where the speed limit is 70 km/hour. The combination of this trunk road’s

broad profile, high traffic speeds and considerable noise production means that the Haarlemmerweg constitutes a major barrier between Nieuw-West and Sloterdijk Centre (right). The ambition is to upgrade a section of the Haarlemmer-weg into an urban high-way, like the Haarlemmerweg that lies within the A10 orbital motorway.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

3

4

Plan Amsterdam18

50 duizend bloeiende planten en bomen. Zelfs het deel van het plein dat feitelijk een viaduct boven de sporen naar Haarlem en Zaandam is, wordt beplant via water-vasthoudende ‘kratjes’.

2 duizend nieuwe woningenDe ontwikkeling van het Orlyplein is een begin. De aan-wezigheid van lege kantoren en nog ruim 40 duizend vierkante meter bouwrijpe grond direct rond het station, geven goede condities om al snel tussen de 1.500 en 2 duizend woningen te kunnen realiseren. Uit de eerste verkenning blijkt dat Sloterdijk Centrum zeer interessant is als arrival place: een plek waar gemakkelijk en snel een niet al te dure (huur)woning te vinden is, vlakbij de binnenstad. Bovendien is Sloterdijk Centrum aan-trekkelijk voor bouwgroepen.

Er zijn ook beperkingen. De woningen moeten voldoen aan de Wet geluidhinder waardoor er toch bij veel nieuwe woningen afschermende maatregelen tegen geluid vanuit de omgeving nodig zijn. Uit eerste studies blijkt dat in de huidige situatie een deel van de nieuwe woningen geluidsdove gevels moet hebben. De gemeente gaat nu bekijken of het mogelijk is om een

aantal bronnen van geluid aan te pakken. Zo probeert Amsterdam samen met de rijksoverheid een goede oplossing te bedenken om het geluid van de Haarlem-merweg te reduceren. Daarnaast zijn er ook verschillende mogelijkheden om bijvoorbeeld met slimme verkavelingen en gevels kwalitatief goede, stille woningen te maken.

Leegstand benutten Ook zijn er veranderingen gaande in de kantorenmarkt. De totale leegstand in het gebied ligt nu net boven de 20 procent. Daarvan is ongeveer 4 procent te beschouwen als normale frictieleegstand. Ongeveer 10 procent is ontstaan door gebrek aan vraag naar kantoorruimte, ondanks de kwalitatief goede kantorengebouwen en het feit dat ze dichtbij een station gelegen zijn. De overige 6 procent van de leegstand in het gebied is te wijten aan een lage kwaliteit: deze kantoren zijn onaantrekkelijke gebouwen met een verouderde opzet en indeling, verouderde installaties en een sterke jaren tachtig uitstraling.

Omdat Amsterdam de aanpak van de leegstand en het behouden van de bestaande gebruikers in de Sloterdijken belangrijk vindt, is er gekozen voor een

5 Op deze kaart is te zien dat in het bestemmings­plan naast kantoren, veel andere functies mogelijk zijn. De rode en oranje vlakken zijn geschikt voor woningen, bijvoorbeeld in bestaande kantoren en op onbebouwde kavels. / This map shows how the zoning scheme allows for many other functions besides office premises. The red and orange areas are suitable for housing, for example in existing office buildings and on parcels of land that are still undeveloped.

Programmamix per blok is toegestaan: hotels (h), voor­zieningen (v), extended stay (e), woningen (w), kantoren (k) en bedrijven (b) / The permitted programmatic mix per block: hotels (h), amenities (v), extended stay (e), dwellings (w), offices (k) and industry (b)

h / v / k v / k/ b h / v / k / b h / v / e / w / k h / v / e / k / b h / v / e / w / k / b

* kantoor niet toegestaan / offices not permitted

6 Boven huidige programma en onder 2023. / The programme at present (above) and in 2023 (below).

kantoren / offices woningen / dwellings hotels / hotels onderwijs en zorg / education and care extended stay / extended stay voorzieningen / amenities bedrijven/ industry cultuur en sport / culture and sport

65

800.000 m2

580.000 m2

01 | 2015 19

>

7 Een potje voetballen kan nu ook in Sloterdijk Centrum. / You can even play football in Sloterdijk Centre these days. Foto: Martijn van den Dobbelsteen

8 Brasserie Hermes staat niet meer op een plein van steen, maar tussen duizenden bloeiende planten. / Brasserie Hermes no longer stands on a concrete plaza; now it nestles amidst thousands of flowering plants.Foto: Ton Muller

7 8

intensieve aanpak: binnen de projectorganisatie die gaat over alle bedrijventerreinen in de Sloterdijken is een speciaal vastgoedteam samengesteld dat zich actief richt op de eigenaren en gebruikers in het gebied. Het vigerende flexibele bestemmingsplan (2013) levert veel vrijheid op voor een nieuwe invulling. De huidige eigenaren van gebouwen zijn veelal buiten-landse beleggers en vastgoed- en pensioenfondsen. Verkoop van het gebouw voor een lage prijs is voor deze eigenaren na enige tijd van leegstand inmiddels een reële optie. Nieuwe, kleinere en meer lokale onder-nemers pakken deze kans. Zij zien nu mogelijkheden in Amsterdam, vlakbij het centrum en dichtbij een intercitystation.

OvernachtenBovendien is het gebied momenteel in trek bij hotel-ketens. Er hebben zich in de afgelopen twee jaar al grote hotels gevestigd in lege kantoorgebouwen. Het ziet er zelfs naar uit dat het maximum aantal van de 80 duizend vierkante meter voor hotels die in het bestemmingsplan zijn opgenomen, ook binnen afzienbare tijd zullen worden ingevuld. Dan overnachten er elke nacht zo’n

tweeduizend personen in het gebied. Het grootste deel van dit metrage betreft de herontwikkeling van het voor-malige hoofdkantoor van de KPN. Een Park Inn by Radisson zal hier de deuren openen: met 478 kamers en ruime congresfaciliteiten zullen nog meer mensen gaan over-nachten in Sloterdijk Centrum. Een geweldig draagvlak voor de gewenste horeca, voorzieningen en detailhandel.

Ook voor extended stay – tijdelijk wonen voor een periode van minimaal één week tot maximaal twaalf maanden – is er veel ruimte gemaakt in het bestemmingsplan. Er zijn een kleine tweehonderd extended stay-appartementen in het gebied gerealiseerd, maar er is planologisch ruimte voor meer, liefst in bestaande gebouwen die bouwkundig en qua eigen-domssituatie voor deze functie geschikt zijn.

Prettig en veiligDan is er nog de openbare ruimte: die is op verschillende plekken armoedig of simpelweg te grijs. Deze uitstraling staat de groei naar een prettig, stedelijk woon-werk-gebied in de weg.

Het is dus belangrijk om gaandeweg deze openbare ruimte te verbeteren en aan te laten sluiten bij de

Plan Amsterdam20

9 Op deze kaart is te zien dat in het bestemmings­plan naast kantoren, veel andere functies mogelijk zijn. De rode en oranje vlakken zijn geschikt voor woningen, bijvoorbeeld in bestaande kantoren en op onbebouwde kavels. / This map shows how the zoning scheme allows for many other functions besides office premises. The red and orange areas are suitable for housing, for example in existing office buildings and on parcels of land that are still undeveloped.

10 Uit een recente verkavelingsstudie blijkt dat het goed mogelijk is om een deel van het programma te realiseren met bouwgroepen, of met kleine projectontwikkelaars. Het toepassen van deze kleine ‘korrel’ (lichtblauw) levert bovendien een interessante mix van kleinschalige en meer grootschalige gebouwen met bijvoorbeeld studentenhuisvesting (oranje). Het is haalbaar om hier 1.000 tot 1.500 woningen te realiseren. / A recent land parcellation study revealed that it would be viable for self-build groups or small project developers to realise part of the construction

programme. In addition, the implementation of this ‘fine-grained’ structure (light blue) produces an interesting mix of small-scale and larger-scale buildings with, for example, student accommodation (orange). The construction of 1,000 to 1,500 dwellings is feasible here.

11a

11b

9

10

01 | 2015 21

11a/b Waar nu aan de Radarweg rond station Sloterdijk nog lege vlaktes zijn, verrijzen de komende jaren stedelijke blokken met voorzieningen. / New urban blocks with amenities will fill the empty spaces along Radarweg in the vicinity of Sloterdijk Station over the coming years.Beeld: Arjan Snellenberg

12 Over enkele maanden opent op het stations­plein, midden in het groen, cultuurpaviljoen BRET haar deuren. / The BRET culture pavilion is set to open its doors in the midst of the greenery on the station plaza in a few months.Visual: Buro Bintje

12

wensen en behoeftes van de toekomstige bewoners. Om te beginnen concentreert men zich nu eerst op het verbeteren van de belangrijkste wegen door het gebied. Die moeten altijd prettig en veilig zijn. Langs deze routes zijn ook veel kansen voor winkels en andere voorzieningen. Belangrijk is de geplande herinrichting van de Arlandaweg die de schakel vormt tussen het Westerpark, De Bretten en Spaarnwoude.

Omdat woningen en voorzieningen niet van de één op de andere dag gebouwd zijn, is er in de tussentijd ruimte voor leuke, tijdelijke initiatieven. Zo wordt er nu op het Orlyplein een tijdelijk paviljoen gebouwd van knalrode zeecontainers. In BRET – vernoemd naar het dichtbij gelegen Landschapspark De Bretten – wordt vanaf het voorjaar 2015 een mix van horeca en culturele activiteiten aangeboden. Het paviljoen blijft een jaar of tien staan. Op een andere bouwrijpe kavel worden nu

tijdelijk festivals geprogrammeerd: met Koningsdag was hier het festival Pleinvrees en ook tijdens het Amsterdam Dance Event werd er flink gefeest.

EigenzinnigWelk type woongebied is Sloterdijk Centrum straks? Het gebied zal in ieder geval volgens de ingeslagen koers transformeren – en misschien wel sneller dan we nu kunnen bedenken – naar een nog steeds eigenzinnig, maar veel aantrekkelijker en dynamischer stuk stad. Een woon- en werkgebied met betere verbindingen, veel meer woningen en stedelijke voorzieningen en een aantrekkelijke openbare ruimte. Sloterdijk Centrum ligt dan voor het gevoel niet meer ver van Amsterdam af, maar ís gewoon Amsterdam.

Plan Amsterdam22

1 Goed te zien is dat Sloterdijk Centrum midden in De Bretten ligt, een gebied met deels aangelegde en grotendeels spontaan ontstane natuur ten westen van Amsterdam. / This aerial photo shows Sloterdijk Centre’s position in the middle of De Bretten, an area that extends westward from Amsterdam, predominantly a preserve for nature that has arisen spontaneously but with some manmade interventions too.Foto: Your Captain Luchtfotografie

2 Hardlopen in De Bretten is een geliefde bezig­heid. / Running is a popular activity in De Bretten. Foto: Martijn van den Dobbelsteen

Sloterdijk Centrum ligt midden in De Bretten, een prachtig gebied met deels aangelegde en grotendeels spontaan gegroeide natuur aan de westkant van Amsterdam. De nieuwe gebiedsstrategie voor Sloter-dijk Centrum uit 2012 betekent verkleuring naar een meer stedelijk gebied met variatie in gebruik en functies – waaronder wonen, aangename verblijfsplekken en een betere verankering van Sloterdijk Centrum met de omgeving. De Bretten heeft veel te bieden waar het gaat om kwalitatief hoogwaardig groen, cultuur en recreatie en heeft kansrijke aanknopingspunten voor de gewenste verandering in Sloterdijk Centrum. Eerst volgt de ontstaansgeschiedenis van De Bretten, daarna meer over de kansrijke aanknopingspunten die het gebied voor de toekomst te bieden heeft.

’Zand van Joop’De Bretten is ontstaan in het Algemeen Uit breidings-plan (AUP) van Amsterdam van 1934. De eerste contouren waren al eerder te zien, in 1631 en 1632 met de aanleg van de Haarlemmervaart en bijbehorende trekpad, gevolgd door een spoorlijn in 1839. In het AUP werden die lijnen versterkt: de ontstane weg en

spoorlijn werden op de plankaart verschoven naar het noorden. Er kwam een koppeling tussen de 500 meter brede en 11 kilometer lange parkstrook en het blauw-groene netwerk in de Westelijke Tuinsteden. Zo ontstond een recreatieve buffer tussen de industrie in de haven en de woonwijken.

In 1960 bedekte ‘het Zand van Joop’ (Den Uyl, red.) vrijwel het gehele gebied, als fundatie voor toekomstige bestemmingen. Het doel was in eerste instantie ontwik-keling ten behoeve van sport en recreatie. Uiteindelijk werden de voorstellen slechts zeer beperkt uitgevoerd, met als gevolg een ‘openluchtmuseum van ruimtelijke intenties’: naast restanten van het oude polderland-schap zijn nu nog altijd pogingen zichtbaar in de vorm van kavelsloten, heuvels en een laantje.

Meer plannenMaar latere plannen gingen nog veel verder. Niet langer werd er rekening gehouden met de in het AUP vast-gestelde status van groene recreatieve verbindings- en bufferzone. In de jaren tachtig verschenen er plannen voor woningen, kantoren, laboratoria, stations en tram-verbindingen. De helft van De Bretten valt sinds 1990

De Bretten groeit uit tot landschapsparkPieter Boekschooten en Piet Koster p.boekschooten@kpnplanet.nl / p.koster@amsterdam.nl

De huidige en toekomstige bewoners van Sloterdijk Centrum en

Sloterdijk I hoeven zich niet verstoken te voelen van groen en natuur.

Om de hoek ligt het natuurgebied De Bretten, gelegen tussen het Wester­

park, de havens en de Kennemerduinen. Opvallend genoeg waren de

kwaliteiten van De Bretten onder Amsterdammers en zelfs omwonenden

nauwelijks bekend. Daar gaat de komende tijd waarschijnlijk verandering in

komen. Ambtelijk staan de ware kwaliteiten van Landschapspark De Bretten

inmiddels volop in de belangstelling.

2301 | 2015

1

2

>

0 Nederlands

/ EngelsFoto: xxx

legenda / legenda

Plan Amsterdam24

3a/b De groene scheggen van Amsterdam. De Brettenscheg loopt door tot in de binnenstad (a). De Bretten is rood gemarkeerd (b). / Amsterdam’s wedges of greenery. De Bretten Wedge continues onward as far as the city centre (a). The De Bretten Wedge is outlined in red (b).

.

4 Uitsnede van het Algemeen Uitbreidingsplan 1934. De eerste keer dat De Bretten min of meer in zijn huidige vorm is afgebeeld. / Detail from the 1934 General Extension Plan for Amsterdam, in which the De Bretten zone is first depicted in a form that approximates its current state.

5 De Bretten in 1700 en in dunne lijnen de situatie nu. / The De Bretten zone in 1700, with the current situation superimposed in thin lines.Bron: Historische atlas van de Brettenzone, uitgeverij Thoth

4

5

3a 3b

01 | 2015 25

onder de Provinciale Groene AS: de recreatieve en ecologische verbinding tussen Amstelland en Spaarn-woude. Tot en met sportpark Spieringhorn was het ook onderdeel van de Rijksbufferzone, nu Provinciale bufferzone Haarlem-Amsterdam.

In het Structuurplan Open Stad uit 1996 was er weer gemeentelijke aandacht voor het groen van De Bretten. Opvallend is dat delen van de scheg nog bestemd werden voor bedrijven en kantoren, zoals uit-gewerkt in het bestemmingsplan Haven- en recreatie-gebied. Pas eind jaren negentig werd erkenning gegeven aan de status die in het AUP was toegekend. Het in 1990 gevormde stadsdeel Geuzenveld-Sloter-meer werkte samen met de actiegroep Vereniging Brettenzone Natúúrlijk. Het nieuwe structuurplan van

de gemeente Amsterdam uit 2003 deed de rest: de gehele Brettenzone werd onderdeel van de gemeente-lijke Hoofd Groenstructuur.

Rietmaaiers en motorcrossersIn beleidstukken is de aandacht voor De Bretten pas zeer recent gekomen. In het Beleidsplan Water en Groen van het stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer van 2004 krijgt de scheg erkenning. En in de verkenning ParkStad 2007 staat De Bretten op de kaart, maar in de uitwerking De Groene Kracht van de Westelijke Tuinsteden worden er nauwelijks uitspraken over het gebied gedaan. De groene scheg verdwijnt in deze visie zelfs deels uit beeld, maar wordt wel weer op-genomen in de Hoofdgroenstructuur. Doordat natuur-

>

Recente geschiedenis

In 2008 speelde de bestuurlijke opdracht om

in 2010 het aantal stadsdelen te beperken van

veertien naar zeven. De stadsdeelsecretarissen

van de toenmalige stadsdelen Westerpark, Bos

en Lommer en Geuzenveld­Slotermeer onder­

zochten wat het economisch, voor de infra­

structuur en qua groen en natuur zou opleveren

als deze drie stadsdelen zouden fuseren.

Dit onderzoek vond plaats onder de werktitel

Radiaal West. Deze drie stadsdelen zijn uitein­

delijk niet samengevoegd; het werd een andere

combinatie. Als samenwerkingsprogramma

heeft Radiaal West wél opgeleverd dat er

ambtelijke en bestuurlijke aandacht kwam voor

De Bretten. Op 15 oktober 2009 werd het

Manifest Radiaal West ondertekend door de drie

toenmalige stadsdeelvoorzitters en wethouder

Hans Gerson, namens het college van burge­

meester en wethouders. Hierin werd onderkend

dat om de ambities voor De Bretten te realiseren,

het noodzakelijk is dat alle betrokken publieke

partijen – de stadsdelen, de provincie, de water­

schappen en de Amsterdamse centrale diensten

– zouden samenwerken.

6 Voorbeeld van het ‘openluchtmuseum van ruimte­lijke intenties’, dat dit gebied ook is: in juli 1983 werd er gewerkt aan de verlegging van de spoorlijn en de aanleg van de viaducten Australiehavenweg / Abraham Kuyperlaan. In 1995 was het viaduct, dat op deze foto nog niet zichtbaar is alweer gesloopt. / An example of the ‘open-air museum of spatial

intentions’, to which this area also belongs: in July1983 work began on shifting the route of the railway and the construction of the Australiehavenweg / Abraham Kuyperlaan viaducts. The viaduct, which is not yet visible in this photo, had already been demolished in 1995.Foto: Gemeente Amsterdam

7 Deze sluis in de Haarlemmervaart is aangelegd bij de bouw van de Westergasfabriek in 1883. Onlangs zijn de mogelijkheden onderzocht om Haarlemmer­vaart weer bevaarbaar te maken. / This lock in the Haarlemmervaart waterway was realised during the construction of the Westergasfabriek gasworks in 1883. Recent studies have looked into the possibility of making the Haarlemmervaart fully navigable again.Foto: Piet Koster

6 7

Plan Amsterdam26

gebied De Bretten niet gemakkelijk te bereiken was, werd de natuurwaarde steeds hoger, maar tegelijkertijd nam de beleefbaarheid eerder af dan toe. Rietmaaiers en motorcrossers occupeerden het gebied. Er kwam een zoneringplan getiteld Stadswildernis om van te smullen, samen met een uitgekiend waterbeheersings-plan. Een aantal nuttige voorstellen werden uitgevoerd welke verdroging en kwaliteitsafname hielpen voor-komen. Aan de centrumkant werd ondertussen het oude historische Westerpark uitgebreid door de transformatie van het Westergasfabriekterrein. Cultuur-park Westergasfabriek groeide uit tot een hotspot en vormt sindsdien regelmatig het decor van festivals en evenementen.

Vanaf 2008 is vanuit de samenwerkende stadsdelen meer ambtelijke capaciteit op De Bretten gezet met als doel het gebied beter te ontsluiten voor de Amsterdammers en de kwaliteiten te versterken. Er worden verschillende (deel)projecten uitgevoerd die het gebied toegankelijker, bruikbaarder en aan-trekkelijker maken. Het accent ligt daarbij op natuur-

ontwikkeling, ecologische verbindingen en goed begaan-bare, doorgaande routes, aanleg van ontmoetings- plekken en struinroutes, het realiseren van culturele trekpleisters en recreatieve voorzieningen.

Ondanks het feit dat projectgeld ontbrak, is er al veel bereikt met incidenteel vergaard geld. De plaatsing van de groen-witte stippen heeft het Brettenpad op de kaart gezet. Nu al is het mogelijk om met een e-bike binnen een uur vanaf station Sloterdijk via het Bretten-pad, Spaarndam en de Kennemerduinen de kust te bereiken. En dat nagenoeg autovrij! Een door velen nog onontdekte kwaliteit.

Recreatie verhogenMaar er is meer gelukt. Waterlopen zijn gegraven om de waterhuishouding te verbeteren en te zoneren waardoor de oude historische lijnen weer zichtbaar zijn geworden. Er zijn verbindingen vanuit de woonwijken en struinpaden – compleet met trekvlotjes – in het natuurdeel aangelegd.

>

1 Uitsnede Structuurvisie 2040 van de landschaps­kaart voor De Bretten. / Detail from the topographical map of De Bretten. Bron: Structuurvisie 2040

De Bretten in Structuurvisie Amsterdam 2040

In Structuurvisie Amsterdam 2040 is ruime

aandacht voor De Bretten. Benoemd wordt

de ambitie om de kwaliteiten van de scheg te

versterken, zoals ‘de oost­westgradiënt’ van

cul tuur naar natuur via het verbeteren van de

wandel­ en fietsverbindingen van en naar de

stad en het weer bevaarbaar maken van de

Haarlemmervaart. Daarnaast komt het versterken

van de recreatieve en ecologische koppeling

van De Bretten aan de Tuinen van West

aan de orde. Maar ook betere noord­zuid­

verbindingen om de bereikbaarheid vanuit de

aanliggende woon gebieden en Westport met

de haven en de Sloterdijken te bevorderen.

Speciale aandacht vraagt de structuurvisie

voor een betere integratie van de volkstuinen,

begraafplaatsen en sportparken in de stad.

Een uitdagende opgave! In De Bretten

liggen maar liefst vier volkstuinparken, de

begraafplaats Sint Barbara en sportpark

Spieringhorn.

1

01 | 2015 27

8 Cultuurpark Westerpark met op de achtergrond de torens van Sloterdijk Centrum. / The Westerpark Culture Park with the high-rise towers of Sloterdijk Centre in the background.Foto: Edwin van Eis

9 Impressie van de herinrichting rond Oud­ Sloterdijk in relatie tot volkstuinenpark Nut en Genoegen. / Impression of the reorganisation around the historical village of Old Sloterdijk in relation to the ‘Usefulness and Pleasure’ complex of allotment gardens.Beeld: Stadsdeel West

10 Het Brettenpad start in het Westerpark. Dit park is regelmatig het decor is voor festivals en evenementen. Op het aansluitende Westergas­fabriekterrein is veel horeca te vinden. / The Bretten Path starts in the Westerpark, which regularly serves as the venue for festivals and events. There are plenty of restaurants and cafés to be found within the adjoining Westergasfabriek precincts.Foto: Edwin van Eis

8

9 10

Plan Amsterdam28

Jaarlijks worden evenementen georganiseerd, zoals De BrettenSkate, De Brettenloop en Bretten by Bike. In 2010 kwam de Historische atlas van de Brettenzone uit, samengesteld door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Ook de Gebiedsvisie Haarlem-Amsterdam door Provincie Noord-Holland uit 2013 levert een grote bijdrage aan de recreatieve status van het gebied. Ruimte en Duurzaamheid Gemeente Amsterdam, voor-heen Dienst Ruimtelijke Ordening, heeft de mogelijk-heden onderzocht om de Haarlemmervaart weer bevaar-baar te maken. En onlangs is het thema kunst definitief verankerd door de plaatsing van twintig beelden langs het Brettenpad. In 2015 wordt de Deur naar het verleden gerealiseerd: een monument dat het Huis Te Bretten als naamgever van De Bretten symboliseert.

Verder kan De Bretten niet los worden gezien van de Haarlemmerweg. De mogelijkheden worden onderzocht om de status van deze weg te veranderen. Met de komst van de Westrandweg is de mogelijkheid ontstaan het traject tussen Halfweg en de Ring A10 terug te brengen naar 2 x 1-rijstroken waar een maximale snelheid van 50 kilometer per uur geldt. Dit biedt mogelijkheden om recreatie in De Bretten te verhogen en maakt het als leefomgeving voor dieren veiliger.

Blik op de toekomstWelke ingrepen maken De Bretten tot een gebied met een nóg grotere meerwaarde voor de stad en de Amsterdammers? Met een blik op de toekomst is De Bretten in 2040 uitgegroeid tot een waardevol metro-

11 Het verlengde Brettenpad: een ‘autovrije’ fiets­route van binnenstad naar strand. / The extended Bretten Path is a ‘car-free’ cycle route from the city centre all the way to the beach.Ambitiedocument Landschapspark De Bretten

12 Brettenpad in de Lange Bretten met zicht op Sloterdijk Centrum. / The Bretten Path in the Lange Bretten with a view of Sloterdijk Centre.Foto: Piet Koster

13 Situatie Huis te Bretten of Brittenburgh tussen trekvaart en dijk. Het gebied is vernoemd naar dit landhuis. Detail van een kaart uit 1809. / Location of Huis te Bretten or Brittenburgh between the barge-canal and dike. The area is named after this country house. Detail from an 1809 map.Hoogheemraadschap Rijnland

11 12

13

01 | 2015 29

politaan park. Het Brettenpad is vanuit de omliggende buurten uitstekend bereikbaar en niet meer deels, maar in zijn geheel, verlengd tot de kust. De Haarlemmer-vaart is weer bevaarbaar. De stations van Sloterdijk, Halfweg, Spaarnwoude en Haarlem bieden volop kansen voor wandelaars, sporters, volkstuinders en struinders om het gebied te ontdekken. Onderweg is er genoeg om van te genieten: van cultuur op het Wester-gasfabriekterrein tot kwalitatief hoogwaardige natuur in de Lange Bretten, bijvoorbeeld via de vele struin-routes. Een wandeling door één van de prachtige volks-tuinparken is inmiddels een vanzelfsprekendheid, net zoals een tussenstop bij de horeca op het Orlyplein of een duik in een eventueel toekomstig megazwemparadijs of een andere voorziening achter station Sloterdijk.

Een toekomst die heel goed voorstelbaar is: door zijn cultuur-historische betekenis, de landschappelijke en recreatieve waarden en zijn verbinding met de kust, groeit De Bretten uit tot een volwaardig Landschaps-park De Bretten.

Het boek over de Werkconferentie Landschapspark De Bretten is verkrijgbaar via p.koster@amsterdam.nl.http://www.amsterdam.nl/toerisme-vrije-tijd/groen-natuur/parken/bretten-0

14 Schets van een doorsnede van de huidige drukke Haarlemmerweg (boven) en een mogelijke situatie in de toekomst (onder). / Sketch of a cross-section of the busy Haarlemmerweg (top) as it is today and a prospective profile for the future (bottom). Bron: Gemeente Amsterdam / Beeld: Beukers Scholma

talu

d

talu

d

fiets

pad

fiets

pad

Haa

rlem

mer

trek

vaar

t

gro

enzo

ne

scha

mp

stro

ok

Haa

rlem

mer

weg

2x2

baa

ns

talu

d

talu

d

fiets

pad

fiets

pad

ruit

erp

ad

Haa

rlem

mer

trek

vaar

t

gro

enzo

ne

gro

enst

rook

gro

enst

rook

Haa

rlem

mer

weg

14

Plan Amsterdam

Summary

30

For many years the Sloterdijk industrial zone in the Westpoort precinct to the west of Amsterdam was relatively unknown and unloved among the Dutch capital’s inhabitants. The crisis also meant that the area faced contrary winds, resulting in a period of high rates of vacancy, particularly in the large office premises around Sloter­dijk’s multimodal station. That tide has now turned. A key reason for this is that for the first time in 30 years people are now allowed to live in Sloterdijk Centre. And by no means does this imply living a life devoid of greenery, as De Bretten nature zone is within a stone’s throw.

The Sloterdijk district – comprised of subsectors I, II, III, IV and Sloterdijk Centre – includes the ‘dry’ section of Westpoort, while the ‘wet’ part adjoins the harbour basin itself. The area is not just an industrial location; it is also home to major media companies such as the publisher Elsevier and telecoms provider KPN, as well as to enterprises one might not expect, such as the largest warehouse for recycled goods in the Netherlands. The area is very favourably situated in relation to recreational areas like the Westerpark and De Bretten nature reserve. It also boasts excellent accessibility by road, rail and water, as well as via Schiphol Airport. After years of relative stagnation with a considerable lack of occupancy in office buildings, Sloterdijk Centre is now being transformed from a monotone office area into a varied urban area, which generates renewed dynamism. So what exactly has this change stimulated?

Renewed dynamismThe new A5 motorway or Westrandweg, a supplementary western bypass around Amsterdam, was opened one and a half years ago. Since then the Sloterdijken – or Sloter-dijk Area – has enjoyed improved accessibility, but it now also boasts a true skyline. There are still undeveloped plots here and these are visible from the road, thus attracting new enterprises to the area.

A second reason is the joint ventures in sustainability that are leading to smart, innovative discoveries. For example, the largest sewage treatment plant (RWZI) in the Netherlands produces enough biogas for 20,000 homes. Right next to the RWZI stands the AEB Amsterdam waste-to-energy company with the world’s most advanced incinerator. The AEB generates green energy for 285,000 households, provides residual heat for 20,000 homes, can supply steam to businesses, and even ‘purifies’ biogas from the RWZI into green gas for lorries. West-poort was chosen as the Best Business Park in the Netherlands in 2014.

A third important driver for the renewed dynamism is the fact that it is now possible to live in the Sloterdijk Area. Previously this was not an option, because of noise pollution caused by industrial activity in the harbour. However, new research has revealed that the noise nuisance is actually much lower than had always been assumed. This has opened the door to the use of Sloterdijk Centre and Sloterdijk I for residential purposes, starting with Sloterdijk Centre.

Living in Sloterdijk CentreThe mono-functional set-up of the Sloterdijk Area has consistently caused problems. The employees of companies based there complained about the lack of amenities from the very start. A further obstacle was the sense of insecurity in the evening. There have been minor interventions over the years, but unconventional solutions were called for in order to achieve change that was truly effec-tive. A new district strategy was formulated in 2013. This was immediately translated into a zoning plan in which residential development was permitted in Sloterdijk Centre. The land that was ready for construction in the immediate vicinity of the station afforded good conditions for the swift realisation of between 1,500 and 2,000 dwellings. The initial reconnaissance revealed that Sloterdijk Centre is highly suitable as an ‘arrival place’: a location where it is possible to find rental

accommodation at short notice that is not overly expensive, yet close to the city centre. Sloterdijk Centre seems to be attractive to self-build groups as well. Extended stay – residential lets for up to 12 months – is already possible: there are now almost 200 apartments available in this sector.

So what about the public space? It ought to fit in with the needs of prospective users, which means that safe routes to and from the city centre, for cyclists as well as pedestrians, are important. The planned re-profiling of Arlandaweg, which forms the link between the Westerpark and De Bretten nature reserve, is therefore an important impetus.

Greenery within walking distance in De BrettenEvery resident of Amsterdam has nature within walking or cycling distance and this also applies for the people who work or will end up living in the Sloterdijk Area. Sloterdijk lies in the middle of the De Bretten nature reserve, which has plenty to offer in terms of high-quality greenery, culture and recreation, and therefore dovetails well with the desired transformation of the Sloterdijk Area. Political consideration for De Bretten as a green recreational corridor is actually very recent. It may have been sketched in as such in the 1934 General Extension Plan for the city, but over the years many plans have appeared for businesses and offices at this location. In the Structural Vision: Amsterdam 2040, the De Bretten zone is emphatically designated as a zone for nature, culture and recreation. The ecological connections with neighbouring expanses of greenery, such as the Gardens of West, the North Sea coast and the Wester-park, will be upgraded over the coming years. This will include improvement of the cycle and pedestrian paths. The fact that it is already possible to reach the coast from Sloterdijk Station within an hour on an e-bike – almost without encountering a motor vehicle – is a quality that many people have yet to discover.

Working and living in the Sloterdijk Area

01 | 2015 31

Plan Amsterdam is een uitgave van Gemeente Amsterdam en is te downloaden vanaf www.amsterdam.nl/planamsterdam

Auteurs van dit nummer

Pieter Boekschooten (1949)– Werkte als senior landschapsarchitect bij het stadsdeel Nieuw-West– Studeerde landschapsarchitectuur en stedenbouw bij het Hoger Instituut Erasumus-

college, Sint Lukas te Brussel en de Academie van Bouwkunst in Amsterdam– Werkte aan grote groenprojecten aan de rand van Amsterdam: De Bretten, Tuinen

van West, Gebiedsvisie Haarlem-Amsterdam, Groene AS, Oeverlanden-Noord. – Heeft zich ook bezig gehouden met de inpassing Westrandweg, Groengebied

Amstelland, Waterland en de stadsvernieuwing 19e-eeuwse gordel.– Heeft nu een eigen adviesbureau Pr8Groen en is bestuurder bij het Van Eesteren

museum

Ron Karssing (1970)– Is senior-projectleider bij de gemeente Amsterdam, afdeling Grond & Ontwikkeling– Studeerde stedenbouwkunde aan de Technische Universiteit Delft– Werkte voor projectorganisatie Westpoort aan een nieuw perspectief voor Sloter-

dijk Centrum en de aanpak van het Orlyplein– Houdt zich nu bezig met het project Haven-Stad, waar Sloterdijk Centrum deel van

uit maakt en is werkzaam voor Projectbureau Herstructurering Bedrijventerreinen

Piet Koster (1951)– Is stedenbouwkundige bij de gemeente Amsterdam– Studeerde stedenbouw aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam– Is nu betrokken bij het project Landschapspark De Bretten– Werkte eerder aan de ontwikkeling van de Houthaven, het Foodscenter en de

pilot Jan Evertsenstraat

Giso Lommers (1979)– Is projectmanager bij Projectmanagementbureau Gemeente Amsterdam– Studeerde Sociale Geografie aan de UvA– Werkt in de projectorganisatie Westpoort/Sloterdijken en coördineert in dit project

het Vastgoedteam

Ellen Nieuweboer (1967)– Is sinds 4,5 jaar verantwoordelijk voor de Sloterdijkgebieden van Westpoort en

zeer betrokken bij de ontwikkeling naar een gemengd stedelijk gebied– Is opdrachtgever gebiedsontwikkeling van een aantal Amsterdamse werkgebieden

voor de gemeente Amsterdam– Studeerde Mediakunde en Nederlands Recht, beide aan de UvA – Werkte eerder aan Oostpoort en Wibaut aan de Amstel

Arjan Snellenberg (1974) – Is sinds 2002 hoofdontwerper bij Ruimte en Duurzaamheid Gemeente Amsterdam– Studeerde bouwkunde met de specialisatie stedenbouwkunde aan de TU Delft– Werkte onder meer aan de Zuidas en de transformatie van het Foodcenter– Houdt zich nu bezig met diverse projecten in Westpoort en Zuidoost

2

1

1 Het Carrascoplein, met tram­, metro­ en bus­verbindingen naar het centrum en andere delen van Amsterdam, en de regio. / The Carrascoplein, with tram, metro and bus links to the centre and other quarters of Amsterdam, as well as to the surrounding region.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

2 Het voormalige KPN­kantoor aan de Ring A10 (37.000 m2 bvo!) zal een congreshotel worden. Dit betekent een significante afname van de leeg­stand. / Set alongside the A10 orbital motorway, the former KPN office (with a GFA of no less than 37,000 m²) will become a hotel and conference centre, which represents a significant reduction in the amount of vacant space.Foto: Martijn van den Dobbelsteen

Stadsbeeld 01/15Energielabel A

De stad sneller verduurzamen Bovenstaande illustratie verbeeldt de Agenda Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam. Met deze agenda laat het Amsterdamse college van B en W zien hoe de stad grote problemen als klimaat­verandering, luchtvervuiling en grondstoffenschaarste aan wil pakken. De afbeelding hierboven laat met stippen op de horizon zien wat het college met partners de komende jaren wil bereiken in de stad. Het potentieel voor Amsterdam is enorm. Als we samen met alle Amsterdammers, met duurzame opwek en energiebesparing, onze totale energie rekening van 1,8 miljard euro met 10 procent verlagen,

dan levert dat onze lokale economie 180 miljoen euro op. Verminderen we het aantal kilometers van vervuilende voertuigen in de stad en gaan we slimmer om met logistiek, dan wordt onze lucht schoner en de verkeerscirculatie beter. Leggen we waar dat kan daktuinen aan, dan is Amsterdam aanzienlijk beter bestand tegen hevige regen­buien. Deze maand, februari 2015, bespreekt de Amsterdamse gemeenteraad de Agenda Duurzaamheid.

Stef le Fevre, projectleider Agenda Amsterdam Duurzaam

Illustratie: DSGN.FRM